دانشگاه صنعتي امير کبير )پلي تکنيک تهران(

مرکز آموزشهای مجازی

گروه مهندسي صنايع

توسعه پايدار: درس

بام سبز در توسعه پایدارمحیط زیست، گیاهان و تاثیر :عنوان پروژه

محققين:

95537119مريم فالح:

95537179محمد سيد شکری چندانق:

ستاد : جناب آقای دکتر منصورا

تدريس يار : سرکار خانم مهندس عاملي

فهرست

3..................................................................چکیده .......................................................................................................................

3..............................پایدار .....................................................................................................................اهداف متعالی توسعه

3 ...............................................................تفاوت توسعه در مفهوم سنتی و پایدار ................................................................

بخش اول

6......................................................................مقدمه ................................................................................................... -1

6........... .................................................................مسئله ..................................................................................طرح -1-1

6.......... ................................................................اهمیت و ضرورت .......................................................................... -1-2

7......... ...............................................................اهداف ................................................................................................ -1-3

7...............................................................تحقیق ..................................................................................................... روش -2

7...................................................................................مبانی نظری پژوهش .................................................................. -3

7...........................................................فضای سبز شهری ....................................................................................... -3-1

11........... ....................................پایدار شهری .............................................................................................توسعه -3-2

11....... ............................................................یافته های تحقیق .................................................................................... -4

11....... ....................................انواع فضاهای سبز شهری ...................................................................................... -4-1

11...............................................................................................................کارکرد زیست محیطی فضای سبز ... -4-2

11.............................مهمترین اثرات فضای سبز در شهرها ................................................................................ -4-3

11................................................کارکرد اجتماعی فرهنگی فضای سبز ............................................................. -4-4

11........................................................اثرات روحی روانی فضای سبز بر کیفیت زندگی شهری .................... -4-5

12................... .....................................................کارکرد اقتصادی فضای سبز .................................................... -4-6

13.............................................................کارکرد ترافیکی فضای سبز .................................................................. -4-7

13................ .....................................................................کارکرد بصری و زیباشناسی فضای سبز .................... -4-8

14..............................................................................................................ویژگی ها و مزایای بصری فضای سبز -4-9

15.....................................................................ارتباط ارکان توسعه پایدار و فضاهای سبز شهری .................... -4-11

16......................ای توسعه پایدار در ارتباط با فضای سبز در ایران .....................................................مولفه ه -4-11

17............................................................................................بررسی اثرات گیاهان بر آلودگی محیط زیست ........... -5

21......................................................................................................انواع آالینده ها ................................................ -5-1

31..................................................................................................................اثرات آلودگی هوا بر گیاهان ............. -5-2

34.........................................................................................تاثیر گیاهان بر آلودگی محیط زیست .................... -5-3

37........................... .................................................................. مورد پژوهش های گیاهی معرفی گونه 5-3-1

43............... ............................................مواد و روش ها .... .................................................................................... -5-4

51.......................................... .......................................بررسی تشریحی ................................................................. -5-5

بخش دوم

51................................................................... .................................................توسعه بام های سبز ........................................

52.................. ..........................................................................ریشه های توسعه پایدار و سامانه های سبز .......................

52.................................................. .............................................ایران در سبز بام با ارتباط در پایدار توسعه مؤلفه های

57......................................................... .........................................................سبز بام سامانه و پایدار توسعه ارکان ارتباط

64................................. ...............................................................................پایدار طراحی اصول قالب در سبز بام سامانه

بخش سوم

66.......... ..................................................................................................................................................بحث و نتیجه گیری

73............... ........................................................................................................................منابع ................................................

:چکيده

توسعه پایدار، به معنی بازگشت به طبیعت پس از گذشت یک قرن حاکمیت صنعتی شدن، تجارت، شهرگرایی به

با دو جنبه "توسعه و پایداری "های پیشرفت ملی است. بنابراین توسعه پایدار، ترکیبی از دو واژه عنوان شاخص

صنعتی و کیفیت محیط زیست که گستره مفهوم -متفاوت در یک نماد متحد است. یعنی پیشرفت اقتصادی

پایداربستگی به اجتماع هم دارد.

عد اصلی توسعه پایدار، محیط زیست و پوشش گیاهی در این پروژه سعی گردیده است که با توجه به سه ب

بررسی گردند و با توجه به وسیع بودن پوشش گیاهی نتیجه بر آن شد تا تحقیقات بر روی استفاده از گیاهان و

فضای بام سبز برای رسید به نتیجه ی بهتر و بررسی آنها در هر سه بعد انجام پذیرد.

اهداف متعالي توسعه پايدار

اکوسیستم به صورت سیستمی باز، زنده و پویاحفظ

حفظ مرمت حیات همه گونه های طبیعت

برقراری عدالت بین نسل های امروز و آینده

حفاظت از منابع طبیعی جهان

تفاوت توسعه در مفهوم سنتي و پايدار

.بر خالف توسعه پایدار به مالحظه منابع طبیعی پایه به عنوان نخستین محدودیت، اهمیت می دهد

توسعه سنتی که سرمایه و قابلیت دسترسی به آن را اولین محدودیت تولید در نظر می گرفت.

سیاست اخالقی حفظ امکان استفاده حداقل مساوی با ما برای نسل های بعدی از منابع طبیعی شدیدا

مد نظر توسعه پایدار است.

مثل کاهش منابع( برای تعیین نقش توسعه، در توسعه پایدار، ارزش تمام منافع و هزینه های اجتماعی(

باید در سیستم حسابداری منظور شود یعنی آیا هزینه ای که انجام می شود با هدف موردنظر از توسعه

تخریب جنگل به چه قیمت(سازش دارد یا نه )مثال

ادی در توسعه پایدار ، جذب ضایعات تولید، کارکرد اصلی محیط زیست و یک محدودیت در رشداقتص

محسوب می شود، ضمنا جنبه های فرهنگی، بسط عدالت اجتماعی و ... بیشتر مد نظر است.

هدف اقتصادی

)پیشرفت و افزایش کارایی اقتصادی(

توزیع درآمد- ارزیابی محیط زیست-

اشتغال- ارزشگذاری-

کمک های هدفمند- درونی کردن-

هدف اجتماعی هدف

مشاوره با گروه های اجتماعی )کاهش فقر و ایجاد برابری(-کثرت گرایی،-مشارکت مردمی، -)حفظ منابع طبیعی(

ه پایدار، عبارت است از:دیدگاه های دانشمندان معتقد به سه قطب مثلث توسع

اقتصاد دان ها: با روش های مبتنی بر حداکثر کردن رفاه انسانی در بطن محدودیت های سرمایه و

تکنولوژی

اکولوژیست ها: حفظ تمامیت زیر مجموعه با خرده سیستم های حیات طبیعی

.جامعه شناسان: انسان ها بازیگران اصلی توسعه هستند

دار بر اینکه تاکید دارد که بدون دستیابی به همگرایی بیشتر در سه دیدگاه فوق الذکر و مدل مفهومی توسعه پای

تلفیق آنها، مدیریت توسعه محکوم به شکست است.

بخش اول

مقدمه -1

مساله طرح -5-5

دربرخدی سدبز فضدای .باشدد داشته معینی عملکردهای تواند می که شهراست فیزیکی ازگستره سبزبخشی فضای

ولدی اسدت، پذیرفتده خدود رابده )تفرجگداهی (تفریحی نقش وگاهی)سیمای شهری زیباسازی(تزئینی نقش مواقع

عدیدده معضالت با که بر شهرسازی گرفتن شهرنشینی پیشی و اخیر های دردهه شهری مناطق روزافزون باتوسعههمراه محیطی زیست های آلودگی افزایش و شهرها کالبدی هدفمند غیر توسعه جمعیت، رویه بی افزایش مانند ای

پیدداکرده هدوا آلدودگی تعدیل و شهری زیست محیط تعادل و درحفظ مهمی نقش سبز شهری فضاهای این بوده،

توسدعه پیامددهای . نیست تصور قابل دیگر آن گوناگون اشکال در موثر سبز فضای بدون شهرها امروزه مفهوم .اند

اجتنداب همیشده برای آن گسترش و سبز فضای موجودیت آنها زیست محیطی معضالت های پیچیدگی و شهری آن کارکرد از آمیزی اغراق تعریف تنفسی شهرها های ریه عنوان به عام طور به فضای سبز به توجه . اند کرده ناپذیر

از هم این فضاها . میرود شمار به شهرها اکولوژیک مفهوم در آن کارکرد حداقل کننده بیان شبیه بلکه این . نیست

تعامدل و ارتبداط بسدتر و فراغتدی فضداهای تامین نظر از هم و شهرنشینان محیطی زیست های نیاز تامین دیدگاه بدرای جهنمدی به را ها شهر تکنولوژی و از صنایع ناشی های آلودگی . دارد اهمیت خور در جایگاهی آن اجتماعی طبیعدت تخریدب باعث عمودی و افقی صورت به ها شهر رویه توسعه بی همچنین . است کرده تبدیل آن ساکنان کرد می نقش ایفای بشری های گاه زیست ی تپنده قلب عنوان به ها سال که که سبز فضای و طبیعت . است شده گذاشته نابودی و به افول رو شهر ساکنان به توجهی بی با . بود نخستین های شهر ایجاد موقعیت و محل بهترین و

ی هدا الدودگی ، صدوتی های الودگی مانند کند می تهدید را ها شهر روز به روز که ها بحران این به توجه با . است تدردد و شددید های ترافیک و سنگی های ساختمان ازدحام میان در زندگی نتیجه در که روانی فشاهای و ، هوایی گردد. می احساس شهری عظیم جمعیت این های نیاز به توجه لزوم نقل و حمل وسایل انواع

ضرورت و اهميت -5-2

کداهش بده منجدر )شهرنشدینان مددرن تفداوتی بی( فرهنگ و شهری مدرن زندگی شتاب افزایش کنونی عصر در

اسدت شدده اجتمداعی تعامالت این برای بسترساز عمومی فضاهای اهمیت از غفلت و شهروندان اجتماعی تعامالت

سیسدتم در آن اجتمداعی و طبیعی و فیزیکی تاثیرات و آن پایداری و در حیات شهری سبز فضای اهمیت بنابراین

مباحدث از یکدی آن متناسدب توزیع و شهرها در سبز فضای کاربری وجود علت همین ناپذیراست،به امکان شهری شهرها در فضای سبز کاربری اهمیت بر که دیگری موارد از.شود می تلقی شهری مدیریت و ریزی برنامه در اساسی

ایدن بده پرداختن که است کاربری این بودن )...و طبیعی،زیباشناختی،اجتماعی( موضوعچندکارکردی افزاید، می

اثدرات ای منطقه سطح در آن تمرکز و جمعیت افزایش .کند می مهم موضوعی به تبدیل شهری حوزه در را مساله

بده رو های کشور در زیست محیط فرسایش و فقر ، جمعیت رشد بطوریکه. دارد زیست محیط کیفیت بر مستقیم تدالش و داده قدرار تداثیر تحت شدت به را مردم زندگی کیفیت باطل ایندور . است کرده ایجاد را باطل رشددوری

بده رسدیدن هدای راه از یک . است گذارده نتیجه بی پایدار توسعه به دستیابی برای را سوم جهان های کشور های انددرکاران دسدت و مسدوولین همه تالش امروزه که باشد می جامعه زندگی در اسایش و رفاه داشتن پایدار توسعه روحدی یدا معندوی و مدادی قسدمت دو به زندگی رفاه و آسایش . باشد می مردم آسایش و رفاه تامین جامعه امور

و اسدایش تامین بیرونی عوامل از یکی باشد می عوامل بقیه از مهمتر معنوی و روحی آسایش که . شود می تقسیم بدرای را ان تداثیر زیدادی پژوهشهای حال به تا که باشد می شهری سبز فضاهای شهری پرازدحام فضاهای در رفاه

ریدزی برنامده و طراحی کننده تعیین و حساس نقش بر امروزه رو این از . است رسانده اثبات به شهروندان آسایش . شود می تاکید طبیعت و سبز فضای با شهری های محیط و ارتباط حفظ جهت در شهری

اهداف -5-7

و روحی آسایش ویژه د،به مردم آسایش و رفاه تامین پایدار توسعه و شهری ریزی برنامه اصلی هدف که آنجا از و مطلوبیت در زیادی سهم رفاه و عوامل آسایش از یکی عنوان به شهری سبز فضای به توجه باشد می معنوی

:است زیر قرار به پژوهش این از نهایی هدف بنابراین .دارد شهروندان نظر از فضا مطبوعیت

شهری توسعه پایدار اهداف به نیل جهت در شهری سبز فضاهای نقش و اهمیت شناخت و بررسی تحقيق روش -2

به پژوهش های داده از بخشی آوری جمع اساس بر آن تئوریک مبانی است، تحلیلی توصیفی حاضر تحقیق روش - کتب، از استفاده با و اسنادی روش

گرفته انجام محیطی شهری سبز فضاهای و زیست پایداری و شهری توسعه زمینه در نشریات و مقاالت اسناد، .است

در این پروژه سعی بر این است که ابعاد استفاده از پوشش گیاهی در توسعه پایدار در سه بعد زیست محیطی،

از بررسی گیاهان سطح شهر و بام های اجتماعی و اقتصادی با بررسی پوشش های گیاهی در شهر با استفاده

سبز جداگانه بررسی می گردد.

پژوهش نظری مباني -7

شهری سبز فضای -7-5

توسعه پیامدهای . نیست تصور قابل دیگر آن گوناگون اشکال در مؤثر سبز فضای وجود بدون شهرها مفهوم امروزه اجتناب همیشه برای را آنها گسترش و سبز فضای موجودیت آنها محیطی زیست معضالت ها پیچیدگی و شهری داشته وجود پانزدهم قرن از که است قدیمی ای ایده شهر یک رداخل د سبز فضای ایجاد اندیشه اند کرده ناپذیر روزانه موردنیاز سبز فضای طراحی در مقدس مکانی و جهان در باغ طراحی بعد به 11 قرن از درمجموع ، است بخصوص سبز فضای ایران،معماری در گرفت شکل آن پیرامون گوناگون باورهای و ها اندیشه و شد پذیرفته مردم یکی عنوان به ایرانی سازی باغ هنر از علمی معتبر منابع در که نحوی به دارد، طوالنی بس ای سابقه سازی باغ هنر آید. می حساب به سبک صاحب کشورهای درشمار ایران رو این از و است شده یاد کالسیک های سبک از

شهری پايدار توسعه -7-2

، مفید زیربنای ، پایدار شهری ی توسعه الگوی ، اراضی از حفاظت بر مبتنی "شهرپایدار" ریزی برنامه نظری مبانی ، ها کاربری در تغییر ، متعادل تراکم ، ساختمانی انرژی در جویی صرفه ، رشد کنترل ، شهرها درشکل تجدیدنظر

از استفاده ، عابرپیاده برمبنای طراحی ، بومی هنرهای و مصالح به روی آوری ، ارزشها و سنت و فرهنگ حفظ بناهای از جدید استفاده ، خالی بافتهای و شهر درون اراضی از بیشتر ی استفاده ، زمین از کاراتر استفاده ، دوچرخه

،... ، گسل و لغزش و فرسایش و مسیلها قبیل از آسیب دارای مکانهای از دوری ، شده تخریب اراضی احیاء ، قدیمی

شهری های باغچه ایجاد و درشهر ای ناحیه و ای محله سبز فضاهای از پیوسته ای شبکه به توجه ، مسکن پایداری ، در پایدار توسعه از که تعریفی ترین مهم و پایدار ی توسعه و گرایی طبیعت از مکتب تلفیقی نظریه این .است

به شده، ارائه آن از ریو اجالس کند. می پیشنهاد را قوی های سازه و تکنولوژی بر مبتنی استحکام با گرائی فرهنگ و ساخته برآورده آینده، های نسل افکندن نیاز مخاطره بدون را بشر کنونی نیازهای که ای توسعه":است قرار این

شده ارائه پایدار توسعه از زیادی تعاریف کنون تا هرچند ".شود توجه نیز فردا های نسل و زیست محیط به آن در

و زیست محیط به توجه تعاریف تمامی در و بوده آینده به توجه نیز و بعدی های تعاریف،نسل تمامی محور ولی .است بوده نظر مد جهانی، زیست محیط از حفاظت

:است زیر موارد شامل خالصه طور به پایدار توسعه اصول که گفت توان می

.باد و خورشید انرژی مثل تجدیدپذیر منابع از استفاده به توجه (1

.فسیلی های سوخت مثل کننده آلوده و تجدیدناپذیر های انرژی از تر کم استفاده (2 .آینده های نسل به توجه (3

.محیطی زیست های چرخه به توجه نیز و آن آلودگی کاهش و زیست محیط به توجه (4

تحقيق های يافته -9

شهری سبز فضاهای انواع -9-5

.کرد تقسیم کلی دسته چهار به توان می را سبز فضاهای انواع

این.دارند های اجتماعی عملکرد که هستند پارکها و شهری سبز فضاهای اینها : عمومی سبز فضای (1 گذران در مردم عموم برای فضاها

.گیرد می قرار استفاده مورد فرهنگی و اجتماعی های گردهمایی تفریح فراغت اوقات

باز محوطه های مانند. محدودترند عمومی فضاهای به نسبت فضاها این : نیمه نیمه سبز فضای (2 .باشند آن می نظایر و دولت تدارات ، ها بیمارستان

حاشیه معمول درختکاری طور به که اند شهری سبز فضاهای جمله از : ها خیابان و معابر سبز فضای (3 دهد می تشکیل را و سواره رو پیاده فاصل حد از باریکی

آن استفاده که است شهر در موجود باغهای و ها باغچه جمله از فضاها کلیه شامل : خصوصی سبز فضای (4 .می باشد آن مالکان به محدود

سبز فضای محيطي زيست کارکرد -9-2

زیست محیط به عنوان را شهرها که است آنها محیطی زیست کارکردهای,شهرها در سبز فضای اثرات مهمترین سبب,نموده مقابله تکنولوژی نادرست و کاربری صنعت گسترش سوء آثار با و است کرده دار معنی انسانی جامعه اهمیت شهری زیست محیط اهمیت بعد از شهرسازی حاضر زمان در. شوند می شهرها زیستی کیفیت افزایش تخریب باعث جمعیت روزافزون افزایش.باشد می مطرح پایدار توسعه ترین عنصر ضروری عنوان به و یافته بسزایی در اصل زیست محیط حفظ که است حالی در این و است گردیده هوا آلودگی باعث و محیط زیست,طبیعی منابع .شود می تلقی همگان وظیفه اساسی قانون 101

شهرها در سبز فضای اثرات مهمترين -9-7

غبار و گرد جذب و هوا تلطیف,نسبی رطوبت افزایش,دما تعدیل,صوتی آلودگی کاهش,هوا آلودگی کاهش شهرها در را آنها حضور سبز فضای اثرات مجموعه ولی هستند نسبی شهرها در سبز فضای اثرات سایر.است

به سبز فضای اگر بنابراین.بمانند پایدار شهرها نیست ممکن آن وجود بدون که طوری به .کند می ناپذیر اجتناب جامعه نیازهای از جدا تواند نمی,باشد یافته ضرورت شهری خدمات از بخشی نیز و شهرها بافت از جزیی عنوان به توجه با,ساختمانها ,شهر فیزیکی حجم با متناسب کیفی و کمی نظر از باید سبز فضای ,رو این از,باشد شهری اکولوژیکی .بهداشتی نیازهای و فراقت اوقات گذران ,روانی لحاظ از جامعه های نیاز و ها جاده و ها خیابان شرایط .باشد داشته مستمری محیطی زیست بازدهی ,فعال سبز فضای عنوان به بتواند تا,شود ساخته شهر

سبز فضای فرهنگي ,اجتماعي کارکرد -9-9

بستر و فراغتی فضاهای تامین نظر از هم و شهرنشینان محیطی زیست های نیاز تامین دیدگاه از هم فضاها این شهر در سبز فضاهای های کارکرد مهمترین به اینجا در. دارد اهمیت خور در جایگاهی آن اجتماعی تعامل و ارتباط

.شود می اشاره ها

پارک تفریحی کارکرد امروزه. هستند خستگی رفع و آرامش برای محل بهترین ها پارک : تفریحی کارکرد (1 شده ... و بازار ، محلی و همسایگی روابط خانواده تفریحی کارکردهای از بخشی جایگزین سبز فضای و ها

.است

روان و جان و بهداشت کننده تامین مراکز زمره در توان می را سبز فضای و ها پارک : بهداشتی کارکرد (2 .است پوشیده کسی بر اعصاب تمرکز در سبز فضای گسترده نقش.دانست افراد

اقشار های نیاز به توجه با که هستند ای یافته سازمان نانوشته روابط ساز زمینه پارکها : ارتباطی کارکرد (3 .یابد می دوام و میگیرد شکل اجتماعی مختلف

پارکها. دارد موثری سهم کودکان ذهن و جسم پرورش و آموزش در سرگرمی و بازی : آموزشی کارکرد (4 .سازند می فراهم کودکان برای را خالقیت و مهارت کسب زمینه ، دارند اندکی بازی وسایل هرچند

مردم گسترده حضور دلیل به هستند آرامش و گردش جایگاه پارکها اینکه رغم به : فروش و خرید کارکرد (5 .هستند گردشگران نیاز مورد مختلف کاالهای عرضه برای پررونقی و مناسب جای آنها در

ارائه زیر صورت به را شهر سبز فضای گسترش و ایجاد از ناشی اجتماعی آثار توان می کلی بندی تقسیم یک در :کرد

شناختی جامعه آثار (1 : آثارفرهنگی (2 (روانی روحی ) روانشناختی آثار (3

شهری زندگي کيفيت بر سبز فضای رواني و روحي اثرات -9-1

زیبایی با ارتباط ها بدون توانایی این و دارد بسیارس های توانایی که است شده آفریده ای گونه به انسان فطرت در بالطبع و گراید می خمودی و افسردگی به باشند می سبز فضاهای همان که شهری زندگی در که طبیعی های می خود زندگی در را تکامل راه انسان و. گردد می انسان شکوفه های خالقیت سبز فضای از مندی بهره پرتو

نیستند آگاه خود زندگی بر سبز فضاهای مستقیم غیر تاثیرات و مزایا از شهر مقیم شهروندان بیشتر اگرچه. پیماید پژوهش توسط آنها زندگی بر آن از خورداری بر عدم و سبز فضای از برخورداری میان متقابل کنش و این تاثیر اما

این به نیز کریم قرآن و احادیث و علما های نوشته میان در مثال عنوان به. باشد می رسیده اثبات به گوناگونی های احادیث و آیات مجموعه از است شده اشاره موضوع : که آید می دست به چنین

.کند می وخوشحال شاد اورا و بخشیده آرامش او به. زداید نی را انسان های غم سبز فضای به نگاه (1

تقویت یا و ایجاد او در امیدی و شور و کرده دور انسان از را نومیدی و یاس حالت سبز فضای از مندی بهره (2 .کند می

نگاه با مشکالت این که طوری به دارد روانی و روحی های بیماری درمان در توجه قابل تاثیری سبز فضای (3 .رود می میان از سبز فضای در کشیدن نفس و زدن قدم و مناظر سرسبز و فضا به کردن

.است تکامل و تعالی سوی به حرکت برای انگیزه موجد و نشاط موجب سبز فضای با ارتباط (4

سبز فضای اقتصادی کارکرد -9-6 می مورد چند ذکر به اینجا در ما میگزارد کشورها اقتصاد در زیادی مثبت تاثیرهای سبز فضای درست کارکرد .پردازیم

ای مالحظه قابل تاثیر ها ساختمان در مصرف انرژی روی بر میتواند درختان صحیح کاشت ویژه به سبز فضای

درختان .یابد می کاهش درختان درست کاربرد صورت در ساختمانها کردن خنک یا کردن گرم هزینه.بگذارد اگر.دهند کاهش توانند می را ساختمانها داخلی گرمای و شده تابستان خورشیدی در انرژی درصد 10 جذب باعث

جویی صرفه به بپوشاند را ها ساختمان از معینی نقاط آنها انداز سایه که شوند کاشته مناسبی نقاط در درختان استراتژیک و نقاط خاص در درختان کاشت با ها امریکایی مثال عنوان به.انجامد می سوخت مصرف در چشمگیری

در که مسکونی اماکن در.کنند جویی می صرفه دالر میلیون دو ساالنه مسکونی وساختمانهای منازل اطراف در کاهش را ها ساختمان کردن گرم هزینه تواند بادشکن می صورت به درختان کاشت,دارند قرار بادگیر مناطق سبز فضای فرد به منحصر طراحی با میتوان سبز فضای مناسب وسیله کارکرد به انرژی جویی صرفه بر عالوه.دهد کمک کشور اقتصاد به خارجی و داخلی توریست جذب با مناسب توریستی ایجاد فضاهای در اقلیم تاثیر با همراه .کرد

سبز فضای ترافيکي کارکرد -9-3

معابر سبز فضای

پیاده,ها به ساختمان آسیبی,گیاه رشد اثر در که گیرد می قرار معابر عرض از سمتی در پیوسته فضا این به معابر سبز فضای .شود کنترل ها ساختمان ی سایه,آن بر افزون و نشود وارد ها جوی و نهرها,روها سواره,روها :شوند می تقسیم زیر انواع .هاست خیابان ترافیک نور و صدا کنترل از بیشتر ,آنها استقرار از هدف, رو کند های دسترسی سبز فضای

هایی خیابان دگرگونی ,صدا کنترل,محیط زیبایی منظور به آنها ای حاشیه بافت,رو تند های دسترسی سبز فضای .دارند قرار ساختمان همسایگی در که است مزاحم نورهای و صدا کنترل,محیط زیبایی منظور به آنها ای حاشیه بافت, رو تند خیلی های دسترسی سبز فضای .شود می ایجاد,فضا آلودگی از پیشگیری نیز و ترافیک از ناشی از پیشگیری برای ,ها راه مسیر طول و وسط در که شود می گفته سبزی فضاهای به رفوژها,رفوژها سبز فضای حرکت جداسازی منظور به راه عرض از مقطعی در,فضاها این .شوند می ساخته مسیر زیباسازی و مقابل نور آسیب استفاده. است سانتیمتر 111 حداقل آن عرض و بوده رفوژها نواری شکل.شوند می ایجاد نیز باند دو هااز اتومبیل

رفوژ در بلند ساقه درختان از

الزامی تندرو، خیلی رفوژ دسترسی در کم ارتفاع با گیاهان های بوته و ها درختچه از استفاده نیز و تندرو دسترسی .است

سبز فضای زيباشناختي و بصری کارکرد -9-8

سبز فضای.است متنوع خود اشکال در سبز فضای آفرینی زیبایی مدیون,زیست برای آنها مطلوبیت و شهرها زینت متعادل حدی تا طبیعی های سیستم برابر در ساخت انسان پدیده عنوان به را شهرها های نازیبایی ی عمده بخش .میکند

کار به شهر فضای زیبا نمودن و سازی یادمان مفهوم به امروز و شد آغاز 110 قرن از شهر و زیبایی فکری فلسفه" معنای به بلکه نمودن زیبا خاطر به تنها نه که است ای پیشرفته رویکرد "شهری شناسی زیبایی جنبش" . رود می

عملیات. گیرد می قرار مطالعه مورد آنها نیاز به پاسخگویی و داشتن مردم نگه راضی طریق از اجتماعی کنترل ابزار گیری شکل به تا پردازد می شهری زندگی کیفیت ارتقای و شهر فضای کیفی که توسعه است فرایندی زیباسازی

به صورت انسانی نیازهای و محیطی شرایط اساس بر که زیباست شهری. برسد مدار انسان و سالم، فرهنگی شهر اهداف. بگذارد احترام انسان روان و روح و زندگی کیفیت به که شهری. باشد گرفته شکل متناسب و منطقی های جلوه ایجاد بصری، کیفیت و بهبود عملکرد:زیبایی فلسفه و مدار انسان شهر تفکر اساس بر زیباسازی عملیاتی طراحی شهری، طراحی -1 :زیباسازی های فعالیت اصلی سه بخش شهری هنری آثار ، پیاده فضای گسترش ویژه، شهری هنرهای -3شهری، مبلمان -2منظر( و سیما)شهر نمای و محیط از برتر حتی و دهد را نشان خود زیبایی بتواند تا بپردازد رقابت به محیط عوامل سایر با بایستی می بصری کیفیت روانی-اجتماعی ارتباطات و تعامل فضاهای شهری، کیفیت گرو در ها انسان شادی و سالمت از بخشی. باشد آنها است، نواز چشم خود خودی به نوع هر از و مقیاس هر در سبز فضای چند هر .است زیباشناختی تأثیرات از ناشی .نمایید می چندان دو را کارکرد این طراحی، نقش اصول به توجه لیکن

سبز فضای بصری مزايای و ها ويژگي -9-9

اشاره شهری فضای در سازی منظر اهمیت به توان می دارد انسان ادراک کیفیت در که نقشی و سبز فضای درمورد "آرایی زمین"جلوه ارتقای موجبات که شکلی و گونه به طراحی در گیاهان کاربرد از است عبارت ، کرد

که باشند می سبز فضای ارکان ترین اصلی یکی از گیاهان.است محیط دیداری های بهتر عبارت به یا منظرسازی زیبایی با ایجاد تصویری منظور به گیاهان انتخاب در توجه مورد مهم عوامل اندازه و رنگ ، بافت فرم ، رشدی عادات هایفضا در وقت راندن گذ برای آن ها تشویق ، پیاده افراد هدایت جهت در توان می گیاهان از. باشد می ماندگار

در همبستگی ،ایجاد محیط در انگیزی خاطره حس و سرزندگی ایجاد اجتماعی، تعامالت افزایش ، عمومی باز .نمود استفاده بصری نظم بی مناظر

شهری سبز فضاهای و پايدار توسعه ارکان ارتباط -9-51

است اجتماعی پایداری و اقتصادی پایداری زیست، محیط پایداری اصل سه دارای پایدار توسعه

: اقتصادی پايداری

تخریب دچار طبیعی منابع که آن بدون است اقتصادی فعلی وضعیت ارتقای و حفظ معنای به اقتصادی پایداری .باشند همراه کارآیی و عدالت با و شده جامعه رشد موجب باید اقتصادی فعالیتهای راستا این در که شود

: اجتماعي پايداری

همه توسعه پایدار، توسعه هدف گفته شد، که گونه همان . هستند پایدار توسعه اصلی محور انسانی جوامع و انسان نظیر اهدافی بر اجتماعی توسعه در. بود نخواهد ممکن اجتماعی توسعه بدون جانبه همه توسعه و است جانبه جابجایی امکان و انسانها توانمندسازی شهروندان، مشارکت تشکیالتی، اجتماعی توسعه همبستگی فرهنگی، هویت

ماندگار و پویا ای جامعه به دستیابی پایدار توسعه هدف که گفت میتوان کلی طور به میشود پس تأکید اجتماعی شد. نخواهد ممکن زیست محیط حفظ با جز امر این که است

: محيطي زيست پايداری

انرژی، منابع اتالف از جلوگیری تجدیدناپذیر، انرژیهای و طبیعی منابع از استفاده کاهش بر محیطی زیست پایداری

و طبیعت به بازگشت قابل مواد از استفاده پسماندها، بازیافت و مجدد استفاده بر تأکید و پسماندها تولید کاهش پایداری((پایدار توسعه اهداف تحقق راستای در .میکند تأکید کشاورزی صنایع و در آلودگیها تولید کاهش

استفاده به است با توجه واداشته اندیشی چاره به را معماران و دارد زیادی اهمیت معماری با ارتباطدر ))محیطی

سوختهای مثل و آالینده تجدیدناپذیر های انرژی از کمتر استفاده باد ، و خورشید انرژی مثل تجدیدپذیر منابع از و معماران اصول، این به توجه با آلودگی کاهش و زیست محیط به توجه آینده، نسلهای به توجه فسیلی،

و معماری از زیادی های تعریف راستا، این در که شده اند پایدار شهرسازی و معماری تعریف صدد در شهرسازان و اکولوژیک و سالم شهرهای ایجاد شهری، زیست محیط به توجه ها، آن اکثر در که آمده عمل به پایدار شهرسازی به از آن توجهی قابل اهای فض که بود خواهد سالم شهری . است داشته ای ویژه اهمیت شهرها، کمتر آلودگی های چرخه و ها هوا، اکوسیستم پاکیزگی زیست، محیط به آن در و شود داده اختصاص سبز، فضاهای و ها پارک حفظ بر عالوه شهرها، در وسیع سبز فضاهای و ها پارک ایجاد. باشد شده داده اهمیت دیگر موجودات زیستی

فراهم شهر در نیز را محیطی زیست جانداران انواع زندگی و زمینه افزوده نیز آنها وطراوت زیبایی بر پاکیزگی، .میآورد

ايران در سبز فضای با ارتباط در پايدار توسعه های مؤلفه -9-55

فضای ایجاد در نقش آنها را سپس شناخت، را پایدار توسعه های مؤلفه ابتدا باید سبز فضای اهمیت شناخت برای ارتباط نوع و پایدار توسعه های مولفه خالصه طور به 1 جدول در.نمود تحلیل ایران در را آن با ارتباط نوع و سبز

.نمایید می مشاهده را آنها

مولفه های توسعه پايدار -5شماره جدول

فضای سبز شهری توسعه پایدار مولفه ها

ایجاد محیط سالم زیست محیطی در جای صنعت محوریانسان محوری به انسان 1

سطح کالن شهری

بهبود کیفیت زندگی به جای افزایش

کمیت

برای کیفیت مناسب با محیط ایجاد شهروندان

در آنان رشد و جوانان و کودکان به توجه کودکان و جوانان 2 سازندگی نقش به توجه با سالم محیط آینده در آنان

کودکان برای تفریحی مناسب فضای ایجاد همراه باز محیط در آنان رشد و جوانان و طبیعت یا

مخصوص آسایش مناسب فضاهای ایجاد زنان حقوق به توجه زنان 3 زنان بیشتر مشارکت بانوان

اکولوژیکی معیارهای حفظ اصول اکولوژیکی بودن معیار اکولوژی 4

سبز فضای سرانه افزایش سبز فضای توسعه

واردات با همراه شدن غربی با مبارزه فرهنگ 5 تکنولوژی

جامعه توسط شهری سبز فضاهای پذیرش آن ساختن بومی با

مولفه به توجه و تکنولوژی کردن بومی فرهنگی های

سطوح آموزش 6 همه برای مالی منابع تخصیص تحصیلی

ایجاد بازار و اجتماع درس، کالس بین پل

و نگرش در عامل مهمترین وتربیت تعلیم بشری رفتار

محیط و باز فضای در اندیشه تقویت برای مناسب متفاوت

آگاهی علم 7 بومی تکنولوژی و دانش از

سنگینی کشور در تکنولوژی و دانش ترازوی

استفاده کشور در تکنولوژی و علم برابر توزیع

چالشهای با مواجه در نوین ابزارهای از آینده

توسعه اخالق 11 در معنویات و اخالق عنصر به توجه پایدار

به مطالعات انکار غیرقابل ضرورتی عنوان

کمک به معنویات ظهور برای فضا ایجاد و سبز بام های جاذبه و فرهنگ با متناسب آن سازی بومی

معنویات

نابرابر توزیع نیافتگی، توسعه با مبارزه جهانی امنیت استراتژی امنیت 11 زیست های و آسیب منابع نابودی ثروت،

محیطی عادالنه بنیادهای اساس بر صلح ایجاد

کنار در مردم حضور برای مناسب بستری اجتماع در مردم آفرینی نقش و مشارکت مشارکت 11 یکدیگر

سبز فضاهای ایجاد در آنان فعال مشارکت تفاهم و عمومی هوشیاری شهری

بر آلودگي محيط زيستبررسي اثرات گياهان -1

مطالعات و تحقیقات بسیار اندکی در زمینة آلودگی محیط زیست و اقدامات بسدیار ایران، متاسفانه در کشور ما،

کمتری در جهت کاهش آلودگی و یا حداقل جلوگیری از افزایش آن صورت گرفته است. این در حالی است کده

211-311آمارهای ارائده شدده، آلدودگی هدوای شدهر تهدران را ترین شهرهای جهان در آن است. یکی از آلوده

در اند که دو برابر میدزان آلدودگی اسدتانداردهای مجداز جهدانی اسدت، میکروگرم در هر متر مکعب برآورد کرده

حالیکه میزان آلودگی هوا در بسیاری از شهرهای بزرگ و صنعتی جهدان کمتدر از اسدتانداردهای مجداز جهدانی

میکروگرم در هر متر مکعب گزارش شده است. 51انکه میزان آن در شهر لندن، باشد، چن می

نفر در تهران جان خود را در اثر آلدودگی 7111همچنین آمارهای رسمی حاکی از این هستند که ساالنه حدود

های دهند. با چنین میزان آلودگی محیط زیست و وخامت اثرات منفی آن، ضرورت انجام پژوهش هوا از دست می

گسترده و وسیع در این زمینه و تالش جدی جهت دستیابی به راهکارهایی بدرای مقابلده بدا حدادتر شددن ایدن

کنیم و مسدتقیما تحدت تداثیر عدوارض بسدیار ترین شهر جهان زندگی می بخصوص برای ما که در آلوده بحران،

یداست. ها قرار دادیم، ناگفته پ زا و مرگبار انواع آالینده شدید، بیماری

ها از زمان آغاز صنعتی شدن جهان در شواهد مستدلی وجود دارد منبی بر اینکه محیط زیست و انواع اکوسیستم

، شدت این تغییرات افزایش چشمگیری یافته است. ایدن تغییدرات عمددتا شدامل 11151حال تغییرند و از سال

شدید زادآوری آنها و کاهش تولیدد زیسدت تدوده های موجودات زنده، کاهش های زیستی انواع گونه مهار فعالیت

)بیوماس( می باشند. انواع اثرات زیست محیطی گوناگون آلودگی هوا به تدریج در طی سالها شناخته شده اندد.

، و 11172هدای حاصدل از فعالیتهدای انسدانی در سدال اسیدی شدن باران در اثر وجود آالینده به عنوان مثال،

مدورد توجده وبررسدی قرارگرفدت. 11166از جمله سرب در بستر مناطق جنگلی از سال افزایش فلزات سنگین

ها و مطالعات زیستی، شیمیایی، بیوشیمیایی و فیزیکوشیمیایی گوناگونی که طی این سالها انجام گرفت ، بررسی

آنها را بدر گیاهدان ها در هوا، آب ها و خاک ها و صدمات متعدد و شدید ابعاد مختلف و گستردگی انتشار آالینده

ها و شدت و گستردگی عوارض ناشی از آنهدا بده تفصدیل تعدادی از این آالینده آشکارتر ساختند. در بخش بعد،

شرح داده خواهند شد.

ها به محیط در برخی اند علیرغم برخی اقدامات صورت گرفته در راستای کاهش ورود آالینده تحقیقات نشان داده

هدایی همچنان ادامه دارند، و این نتیجة بروز اثدرات بلندمددت آالیندده ای ناشی از آلودگیه نقاط جهان ، آسیب

اند. های زیاد وارد محیط زیست گردیده است که از بیش از یک قرن پیش به مقیاس وسیع و با غلظت

هدای تصدفیة محدیط تدرین راهکار پایدارترین و ارزان تحقیقات متعدد جهانی نشان داده اندکه یکی از موثرترین،

است. درمدان (Phytoremediation)زیست و جلوگیری از افزایش آلودگی آن، تصفیة گیاهی محیط زیست

گیاهی محیط زیست یا بهبود محیط زیست توسط گیاهان، فناوری زیستی جدیدی اسدت کده امدروزه در نقداط

ها بده یاهان دارای قابلیت جذب آالیندهمختلفی از جهان مورد توجه و استقبال قرار گرفته است. در این روش، گ

شوند و با جدذب در مناطق آلوده کاشته می (،Phytoremediatorمقدار زیاد و انباشتن آنها در خود )گیاهان

گردندد. برخدی از خطر، باعث پاالیش محیط زیست در مقیاس وسدیع مدی های بی ها یا تبدیل آنها به فرم آالینده

بیعدی دارای ایدن تواندایی هسدتند و برخدی دیگدر بدا روشدهای مهندسدی ژنتیدک و های گیاهی به طور ط گونه

روشی پرهزینده و آورند، که البته روش اخیر، بیوتکنولوژی و پس از تیمارهای گوناگون، این قابلیت را بدست می

ندان و باشد. این فناوری جدید همچنان در حال توسدعه اسدت و دانشدم مستلزم فرایندهای متعدد و پیچیده می

باشند. تر و پایدارتر می های ارزان قیمت محققان در تالش برای دستیابی به روش

ها انواع آالينده -1-5

مساله آلودگی هوا مبحث بسیار مهم و قابل توجهی در زمینه آلودگی محیط زیست است ، زیرا اوال ( هوا قادر به

های خاک و گاه جهانی است و ثانیا ( بسیاری از آالینده ها در مقیاس بسیار وسیع و جا کردن و انتشار آالینده جابه

ها وارد می شوند و باعث آلودگی آنها می آب، ابتدا در هوا وجود داشته ، سپس توسط نزوالت جوی به این محیط

گردند.

مدواد شود که اثرات زیست محیطی داشته باشد. مقادیر اندک ای گفته می به طور کلی، آالینده به ماده شیمیایی

گردند. ها محسوب نمی شیمیایی که اثرات زیست محیطی به دنبال نداشته باشند معموال جزء آالینده

اثر محیطی مواد شیمیایی به دو عامل بستگی دارد:

( غلظت آنها در محیط 1

( میزان دریافت یا جذب آنها توسط موجود زنده2

دهند به سه کنند و تحت تأثیر قرار می ای که اشغال می هها بر حسب وسعت محدود اثرات زیست محیطی آالینده

شوند: دسته تقسیم می

: در این مورد، اثر محیطی آالینده بسیار محدود و منحصر به نواحی مجاور و نزدیک به (Local) ( اثرات محلی1

باشد. منبع آلودگی ، مثال درحد یک جاده می

تری شود و اثرات محیطی گسترده جا می : آالینده در مقیاس نسبتا وسیع جابه(Regional) ای ( اثرات منطقه2

نسبت به گروه قبل دارد. باران اسیدی و ازن تروپوسفری از جمله نمونه های این دسته هستند.

مثدل تجمدع دهدد، آالینده کل جهدان را تحدت تداثیر قدرار مدی : در این حالت،(Universal) ( اثرات جهانی 3

ازن بر میدزان تدابش پرتوهدای ای در جو کرة زمین و یا اثر تغییرات الیة اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه دی

فرابنفش.

ها از نظر مدت زمان تأثیرگذاری نیز متفاوتند: برخی از این اثرات در نتیجة آزاد شدن ناگهانی مقادیر زیاد آالینده

ثری آنی و کوتاه مدت شود و سپس به تددریج بهبدود یافتده، بده شوند که ممکن است موجب ا آالینده ایجاد می

نتیجة تجمع غلظت زیادی از آالینده به طور حالت اول بازگردد، در حالیکه بعضی دیگر از اثرات زیست محیطی،

باشند. ها می ها یا حتی دهه تدریجی و طی سال

زیست وجود داشته، منجر به آلودگی شدوند. منشدأ های جامد، مایع و گاز در محیط توانند به حالت ها می آالینده

های طبیعی و یا مصنوعی )انسانی( باشد. منابع عمدة آلودگی مصدنوعی یدا انسدانی این مواد ممکن است فعالیت

های صنعتی، و تردد وسدایل نقلیده. در های فسیلی از جمله ذغال سنگ، انواع فعالیت عبارتند از: احتراق سوخت

در ایاالت متحدده 11177مواد فسیلی از اهمیت بسزایی برخوردار است. تحقیقی که در سال این میان، سوختن

% آن فقدط در 55% نشان داد کده 65انجام گرفت ، نقش آلودگیهای مصنوعی را در بارش نزوالت جوی اسیدی،

از جمله آتشفشانها، های زمین شناسی ها متنوعند و شامل انواع فعالیت اثر زغال سنگ بود. منابع طبیعی آالینده

ها و سدایر موجدودات زندده، آزاد شدن انواع گازها در محیط توسط گیاهان، میکروارگانیسم ها، سوزی جنگل آتش

باشند. مواد آالیندة طبیعی از آنجا که به تعادل مناسبی با سدایر فرآینددهای طبیعدی فرسایش بادی، وغیره می

اند. طبق تحقیدق مدذکور در بداال، ندانی بر اکوسیستم به جای نگذاشتهرسند طی سالیان دراز، تاثیر منفی چ می

باشد. درحقیقت، عامل اصلی آلودگی هوا و % می11های طبیعی در بارش نزوالت جوی اسیدی، فقط نقش آالینده

شدود. ها تن مواد آالیندة اضافی است که توسط انسدان و ارد محدیط مدی کل محیط زیست، اضافه شدن میلیون

اکسدید گدوگرد و های گذشته، عمددتا در اثدر آزاد شددن دی یش قابل توجه میزان اسیدیتة اتمسفر طی دههافزا

اکسیدهای نیتروژن ناشی از فعالیتهای انسانی است.

هدای هدای ثانویده آالیندده های اولیه و آالینده شوند: آالینده می های هوا به طور کلی به دو دسته تقسیم آالینده

های طبیعی یا مصنوعی در مقیاس وسیع و مستقیما به تروپوسفر رهدا تند از مواد ی که توسط فعالیتاولیه عبار

ها ثانویه گیرند. آالینده های اولیه در تروپوسفر منشأ می های ثانویه موادی هستند که از آالینده می شوند. آالینده

به آالینده های اولیه داشدته باشدند. ازن، تری نسبت تونند اثرات سمی که حاصل از شیمی اتمسفری هستند می

هدا از جملده ایدن آالیندده …، اسید نیتریک، اسید سولفوریک، اسدیدهای آلدی و (PAN)پراکسی استیل نیترات

و co, Hc, xNoای مثدل های اولیده محیطی شدیدی داشته باشند و از آالینده توانند اثرات زیست هستند که می

2So های اولیه عمدتا منشأ انسانی دارند ) بده خصدوص از راه احتدراق مدواد فسدیلی و آیند. آالینده به وجود می

هدا و سوزی جنگل ها(. این مواد همچنین از زمین، گیاهان، تجزیه و تالشی موجودات زنده، آتش سوخت اتومبیل

شدوند. توسدعه کشداورزی و اسدتفاده فزایندده از کودهدای مدی های شدید رها تخلیه الکتریکی توسط رعد و برق

اند و بدین ترتیب شیمیایی، آزاد شدن طبیعی برخی از این ترکیبات اولیه با منشأ زیستی یا طبیعی را تغییر داده

هدا، اکسدیدهای نیتدروژن و اشدعه اندد. هیددروکربن باعث تغییر در ترکیبات ثانویه و ترکیب اتمسفری نیدز شدده

PANهدا مثدل ازن و ید منجر به تشکیل مه دود فتوشدیمیایی، همدراه بدا مقدادیر فراواندی از اکسدیدانت خورش

شوند. مونوکسید کربن و متان نیدز در تشدیل ازن در تروپوسددددددفر نقدش دارندد. مقدادیر فدراوان ازن، کده می

ده، ژاپن و بسیاری کشورهای دیگدر اپیزودهای ازن نامیده می شوند در مناطق بسیار وسیعی از اروپا، ایاالت متح

مشاهده گردیده است. این عوامل دماهای باال را نیز موجب می شودند ، به خصوص در اواسط و اواخر تابسدتان .

آزاد شددددددددن اکسددددددددیدهای نیتدددددددروژن xNo هدددددددای غیرفلدددددددزی یدددددددا و هیددددددددروکربن

N.M.H.C (non metal hydrocarbons)های پائینی اتمسفر )نزدیک ها را در الیه ، غلظت ازن و اکسیدان

آید ومیتواند نقطده شدروع اند. معموال ازن در ابتدا از استراتوسفر به سمت پایین می به سطح زمین( افزایش داده

و گداه طبیعدی، افدزایش های انسانی حاصل از فدعالیت xNoو HCاپیزود ازن شود و سپس غلظت آن به وسیلة

یابد و منشأ عواقبی سوء بر محیط زیست گردد.

های ثانویه، در صورت افزایش بیش از حد مجداز منجدر بده های اولیه و چه آالینده ها، چه آالینده افزایش آالینده

41 آلودگی هوا و اثرات منفی بر محیط زیست خواهد شد. به عنوان مثال، ازن در صورتیکه غلظدتش در حددود

های باالتر باعدث آلدودگی هدوا شود در حالیکه در غلظت میکروگرم در متر مکعب هوا باشد آالینده محسوب نمی

گردد. می

، فلزات PANهای گوگردی، نیتروژنی، ازن، فلوئور، ها شامل آالینده در حال حاظر، طیف وسیعی از انواع آالینده

گزاکلروبنزن و هگزا کلروسیکلو هگزان در سراسر جهان، حتدی در اند، ه سنگین و غیره، در محیط زیست پراکنده

های حاصل از فعالیت انسانی به خصوص در جدو، گسدترش وسدیعی پیددا اند،وآالینده نواحی قطبی، انتشار یافته

گردند. های هوا در ذیل معرفی می ترین آالینده کرده اند. برخی از مهم

های گوگردی آالينده -5

شدود. فعالیدت هدای تن گوگرد در اثر فعالیتهای انسانی یا مصنوعی به اتمسدفر وارد مدی 51×11 6ساالنه حدود

هدای آتشفشدانی، آزاد شددن گدوگرد از آب شوند شامل فعالیت طبیعی که باعث آزاد شدن گوگرد به اتمسفر می

هدای هدوازی و دریا ) به صورت پاشیده شدن ذرات گدوگرد بده اتمسدفر( و فعالیتهدای حیداتی میکروارگانیسدم

های باشد. مجموع گوگرد حاصل از فعالیت کننده می های تجزیه هوازی از جمله باکتریها، اکتینومایستها و قارچ بی

برابر گوگرد رها شده به جو توسدط 5/2شود که بیش از میلیون تن در سال تخمین زده می 133طبیعی حدود

های انسانی است. فعالیت

نيهای نيتروژ آالينده -2

های اولیة نیتروژنی اتمسفر عبارتند از: آمونیاک، اکسیدهای نیتروژن آالینده xNo و نیتراتها. منابع ورود ازت به

هدای اتمسفر عبارت است از فعالیت صنایع و سوخت زغال سنگ، کودهای شیمیایی ، رهدا شددن از اکوسیسدتم

طبیعی و همچنین از طریق حیوانات وحشی و اهلی )از طریق فضوالت آنها(. به طور مثدال، حضدور حیواندات در

کیلوگرم ازت در هکتار در سال )به شدکل آمونیدوم( بده اتمسدفر 111تواند باعث وارد شدن حدود یک مرتع می

گرم در سدال تخمدین 111×1112شود حدود شود. مقدار ازتی که از طریق فعالیتهای مصنوعی وارد اتمسفر می

برابر بیشدتر از 5/4-15بین نیتروژن آزاد شده از منابع طبیعی حدودا شود و بر اساس محاسبات موجود، زده می

های مصنوعی است. عالیتف

ازن -7

درصد ازن موجود در اتمسفر، در تروپوسفر و مابقی آن در استراتوسفر قرار دارد. مقدار ازن تروپوسدفر 11حدود

های فتوشیمیایی ترکیباتی مانند متاثر از انتقال ازن از استراتوسفر به تروپوسفر، تولید در اثر واکنش Co ، 3CH ،

باشدد. غلظدت ازن بده طدور سیژن و غیره، تخریب در اثر واکنش با بعضی رادیکالها و تجزیة فتوشدیمیایی مدی اک

P.P.b (Part per billion) 21-41طبیعی در سطح زمین حدود باشدد و در شدرایط وقدوع فراینددهای مدی

P.P.b 151-311فتوشیمیایی ممکن است تا سال 111هم برسد. بررسی اطالعات نشان داده است که در طول

گذشته غلظت ازن در برخی مناطق نیمکره شمالی دو برابر شده است. در مناطق شهری، مهمترین عامل افزایش

ا ها، آلدئیدها و ی ازن، فعالیتهای انسان و کارخانجات است . در نتیجة این فعالیتها ترکیبات آلی مانند هیدروکربن

شوند که هایی می ترکیباتی که قادرند رادیکالهای پراکسی تولید کنند به تروپوسفر رها شده و سبب ایجاد واکنش

شوند. به عنوان مثال، در برخی از در چرخة طبیعی ازن اختالل ایجاد کرده و بدین ترتیب سبب افزایش ازن می

بستانها میزان ازن بیش از سدایر روزهدای هفتده شهرهای بزرگ مشاهده شده است که در تعطیالت آخر هفتة تا

باشد شود.( این افزایش ازن در نتیجة افزایش تردد وسایل نقلیه می است )که اصطالحا اثر آخر هفته نامیده می

فلئور -9

هدای آجرپدزی، کارخانجدات تولیدد کدود )بخصدوص کودهدای آزاد شدن فلوئور به اتمسفر از طریق فعالیت کوره

ومینیوم سازی و انوع فرایندهای ذوب فلزات و سوخت کارخانجات است. در کارخانجدات تولیدد کدود آل فسفاته(،

فلوئور آپاتیت فسفر، 22433 CaFPoCa هدای شود تا سوپرفسفات بدست آیدد. فدرم با گرما یا اسید تیمار می

)اغلدب 3ALFو NaF ،2CaF)عمدتا به صورت گداز( و 4CHو HFفلوئور موجود در اتمسفر اغلب به صورت

کیلوگرم از یک تن 4/1-12باشند. میزان انتشار فلوئور از کارخانجات آلومینیوم حدود بصورت ذرات کوچک( می

هزار تن در سال 135فیت آلومینیوم )بسته به روش استحصال( است. به طور مثال یک کارخانة آلومینیوم با ظر

در هوای غیرآلوده یک منطقه روسدتایی حددود HFنماید. غلظت تن فلوئور در سال وارد اتمسفر می 711حدود

گیری شده است، درحالیکه این میزان در اطراف کارخانجات بده طدرز میکروگرم در متر مکعب اندازه 2/1-15/1

گرم میلی 1ورتر از کارخانجات آلومینیوم، غلظت فلوئور تا حدود یابد و حتی در نواحی د قابل توجهی افزایش می

در اطددراف کارخانجددات ، متفدداوت مددی باشددد. مددثال HFدر لیتددر نیددز گددزارش شددده اسددت. میددزان فرونشدددست

کیلدوگرم در هکتدار فلوئدور بده روی گیاهدان 21-3/71و در آرژانتین حددود 75/1-5/17دراسددددترالیا حدود

ای معموال سمیت کمتری نسبت به فرم گازی آن دارد. فلوئور به فرم ذرهفرونشسته است.

(PAN)پراکسي استيل نيترات -1

PAN هدا و سدایر های فتوشیمیایی از مواد حاصل از اگزوز ماشین یک آالینده ثانویه است که تحت تاثیر واکنش

شد، تدا اینکده های محیط زیست محسوب نمی جزء آالینده PAN، 11156منابع آلودگی ایجاد می شود. تا سال

در این سال برای اولین بار عالئمی به صورت برنزشدگی در سطح زیرین برگها مشاهده شد که در ردیدف عالئدم

ها نشان داد که این عالئم توسط پراکسی استیل نیترات ایجاد های شناخته شده تا آن زمان نبود . بررسی آالینده

223فرمول شیمیایی این ماده شود. می NOCOOCH تواندد تدا است و غلظت آن در برخی ندواحی صدنعتی مدی

گزارش شده است. ppb 21-11برسد. متوسط میزان این ماده حدود ppb 51حدود

و پراکسدی (PBN)پراکسدی بوتیریدل نیتدرات ،(PPN)ترکیبات دیگری از جمله پراکسدی پروپیونیدل نیتدرات

شدوند کده درجده سدمیت آن بدرای گیاهدان بده صدورت نیدز در طبیعدت ایجداد مدی (PBZN)زوئیل نیترات بن

PAN<PPN<PBN است ولی تنها غلظتPAN در اتمسفر به حدی است که سبب ایجاد سمیت برای گیاهدان

می شود.

در عدم حضور هیدروکربنهای یک وضعیت ثابت به صورت زیر وجود خواهد داشت:

322 ONOONO

NONOO 23 آیندد و در حضدور هیددروکربنها بخصدوص از فعل و انفعاالت متفاوتی در اتمسفر به وجود می ,

شوند: ، الدئید و ستون می(PAN)های غیراشباع سبب تولید ترکیبات پراکسی استیل نیترات هیدروکربن

COCOONOCHHCHOCHOCH

NOCOOCHNONoOCHCHCHCH

2233

2232233

تن و میزان ناشدی از فعالیتهدای انسدانی حددود 175×116یدروکربنها از منابع طبیعی حدود میزان آزاد شدن ه

(. در وضعیت عادی، در یدک شدهر پرترافیدک در آغداز صدبح 111111 تن گزارش شده است)اسمیت، 27×116

فتده و شود، سپس این ترکیبات در معرض نور خورشید قرار گر دیده می NOافزایشی در غلظت هیدروکربنها و

هدای کمتدر از ها طول مدو گردد. در این واکنش می PANدهند که منجر به تولید ازن و هایی انجام می واکنش

نانومتر موثرند. 431

باران های اسيدی -6

باران شوند و از طریق آب باران از اتمسفر به خاک و آب وارد pHتوانند باعث اسیدی شدن مواد آالینده هوا می

آب باران تا حدی اسیدی است که این به علت تشدکیل pHشده ، باعث آلودگی آنها گردند. در شرایط طبیعی،

32COH باشددددددد. اکسددید کربن می حاصل از ترکیب آب و دیpH است. در 6/5های طبیعی حدود باران

7بداالتر از pHهای آن تا حد زیادی آهکی است ممکن است باران هدای بدا مناطق ساحلی و یا نواحی که خاک

بارانهایی که در نواحی شمال و مرکز اروپا، شمال شرقی آمریکا و حدوالی کاندادا pHنیز ریزش کنند. در مقابل ،

گیری شده است. هم اندازه 2-3برابر pHا است که حتی در رگبارهای شدید ب 3- 5/5بارند حدود می

های اسدیدی عمددتا بده علدت وجدود اسدیدهای نیتریدک بارش باران 3HNO سدولفوریک ، 42 SOH ذرات ،

است و در کنار اینها وجود (HCL)گوگردی و اسید کلریدریک 32coH ف مطرح است. نیز بعنوان اسیدی ضعی

های اسیدی، بسته به منبع آالینده متفاوت است. به عنوان مثدال، در شدرق ایداالت غلظت این ترکیبات در باران

متحده، 42 SOH شدود و هدای اسدیدی را شدامل مدی درصد از کل اسید باران65اسید غالب بوده ، که حدود

3HNO درصددد و 31بداHCL هددای بعددی قددرار دارنددد، در حالیکدده در غددرب آمریکددا درصددد در ردیددف 5بددا

2SOهای اسیدی حاوی اسیدنیتریک، بیشترین سهم را در بارانهای اسیدی دارد . به طور کلی اثرات مخرب باران

. (111111های حاوی نیترات گزارش شده است )گانرسون و ویالرد، شدیدتر از باران

کیلومتر دورتر از منبع آلودگی نیز مشاهده شدده اسدت. 2111های اسیدی تا اثرات زیست محیطی مخرب باران

های اسیدی عالوه بر اثرات تخریبی که خودشدان بده طدور مسدتقیم بدر گیاهدان و سدایر موجدودات زندده باران

زایش تاثیرات مخرب عوامدل دیگدر نیدز آورند که به طور غیرمستقیم باعث اف گذارند ، شرایطی را به وجود می می

باعث افزیش قابلیت انحالل فلزات سنگین و افزایش اثرات مضر آنها برای pHمی گردند. به عنوان مثال، کاهش

شود. حیط زیست و موجودات زنده میم

فلزات سنگين -3

کبالدت ،(Ni)، نیکدل (Cu)، مدس (Zn)، روی (Hg)، جیدوه (Pb)فلزات سنگین شامل فلزاتی از جمله سدرب

(Co) کروم ،(Cr) کادمیم ،(Cd) وآلومینیوم(AL) هستند که بر حسب میزان نیاز گیاهان به آنها ممکدن اسدت

های هوا و کل محیط زیست هستند که اگر چده ضروری یا غیرضروری باشند. فلزات سنگین از مهمترین آالینده

ند ولی در مجموع اثرات منفی و مخرب آنها بسدیار بیشدتر از توانند در مواردی بی ضرر و گاه حتی مفید باش می

های فلزی، بزرگترین عامل ای نه چندان دور، آالینده اثرات خنثی یا مفیدشان است. گفته شده است که در آینده

آلوگی محیط زیست، و مسمومیت توسط فلزات،حادترین معضل زیست محیطی خواهد بدود. مندابع عمدده ورود

های انسانی، یا به عبارتی منابع مصنوعی این فلزات، معددنکاری و ذوب به محیط زیست از فعالیتفلزات سنگین

فلزات است. در اطراف کارخانجات ذوب فلزات مقادیر زیادی از این فلزات گزارش شدده اسدت. و مشداهده شدده

س،کادمیم و انواعی دیگر توانند باعث آزاد شدن نیکل، کروم، م های ذوب سنگ معدن گوگرد نیزمی است که کوره

ها تواند از منابع این آالینده از فلزات سنگین به محیط زیست گردند. همچنین دود حاصل از وسایل نقلیه نیز می

هاست. از مندابع طبیعدی فلدزات دار اتومبیل های سرب باشد. مقدار زیادی از سرب موجود در هوا ناشی از سوخت

گردندد، شانی اشاره کرد که باعث وارد کردن این فلزات سمی به محیط مدی های آتشف توان به فعالیت سنگین می

های طبیعی در اثر به تعادل رسیدن با محیط زیست، های ناشی از فعالیت آالینده ولی همانطور که قبال گفته شد،

های انسان هستند های ناشی از فعالیت و آالینده عواقب وخیم و اثرات مخرب دراز مدتی به دنبال نخواهند داشت،

باشند. تحقیقدات نشدان داده اسدت کده اکثدر صدنایع تولیددی و که مسؤول آلودگی هوا و کل محیط زیست می

کنند. در حالت عادی فقط معدودی از ایدن فلدزات و آن فرآوری، مقادیری از فلزات سنگین را به محیط آزاد می

هم با غلظتی بسیار ناچیز در اتمسفر وجود دارند.

اسدت و بده ندواحی مجداور منبدع آلدودگی (Local)اثرات زیست محیطی فلزات سنگین عمدتا محلی محدوده

گردد. محدود می

اثر تخریبی فلزات سنگین بر حسب اینکه در کدام قسمت از محیط زیست وجود داشته باشند و از چه بخشی از

از طریق اتمسفر وارد برگها شده است و در اند که سربی که گیاه جذب گردند متفاوت است . آزمایشها نشان داده

باعدث آسدیب هدای گیداه، سه برابر بیشتر از سرب جذب شده توسدط ریشده شود بطور میانگین، آنجا جذب می

گردد. دیدگی گیاه می

یابند. اکثر فلزات سنگین در محیط اسیدی قابلیت انحالل بیشتری دارند و در نتیجه قدرت تخریبی بیشتری می

محیط به طدور غیرمسدتقیم اثدرات مخدرب ایدن فلدزات را pHهای اسیدی با کاهش دادن ریزش باران این،بنابر

دهد. اسیدی شدن محیط عالوه بر آنکه باعث افزایش قدرت تخریدب و آسدیب رسدانی فلدزات آلدوده افزایش می

قدادیری از فلدزات گدردد. در حالدت عدادی، خداک دارای م شود،موجب آزاد شدن ذخایر خاک نیز مدی کننده می

محدیط باعدث افدزایش pHسنگین است که غیر محلول و غیرمتحرکند و در نتیجه اثرات سوئی ندارند. کداهش

شود و در نتیجه، اثرات زیسدت محیطدی فلدزات سدنگین را قابلیت انحالل و آزادشدن این ذخایر فلزی خاک می

ها، با کداهش های اسیدی در جنگل ریزش باراندهد. به عنوان مثال مشاهده شده است که دوچندان افزایش می

pH باعث آزاد شدن ذخایر عظیم آلومینیوم خاک در اثر افزاش قابلیت انحالل هیدروکسدید 5/4خاک تا حدود ،

گردد و این آلومینیوم آزاد شده و متحرک، که قبال به صورت هیدروکسید آلومینیوم و غیرمتحرک آلومینیوم می

کند. این مطلدب در مدورد اندواع دیگدری از فلدزات های ظریف ونازک گیاهان را تخریب می بود، بسیاری از ریشه

هدای کند. آزمایشهای انجام شده به روی مخروطیان و برخی دیگر از گیاهانی که در خداک سنگین نیز صدق می

منیدزیم مداکرو المدان مقدار منگنز میکرو المان در مقایسه با اسیدی روییده بودند نشان داد که در این گیاهان،

گردد. تر و مضرتر می بیشتر است. در واقع، افزایش اسیدیتة خاک باعث افزایش جذب فلزات سنگین سمی

هدا بده شود که در مبحث آلودگی هوا، عالوه بر اثرات زیست محیطی هر یک از آالیندده بدین ترتیب مشاهده می

نها بر یکدیگر را نیز به دقت مدورد بررسدی و توجده قدرار داد. های آنها و اثرات متقابل آ تنهایی، باید بر هم کنش

ها، ها )اعم از مصنوعی و طبیعی(، انواع عوامل گوناگون موثر بر انتشار آالینده منابع گوناگون ایجاد کنندة آالینده

مدت و شددت تدابش اشدعه خورشدیدی، میدزان پیچیدگی شیمی اتمسفر، شرایط آب و هوایی و اقلیمی، فصل،

رندگی و کلیه عوامل گوناگون موجود در محیط زیست نیز به همین میزان بر اثرات زیسدت محیطدی ناشدی از با

های مخلتف موثرند و در یک بررسی دقیق و جامع در مورد آلودگی محیط زیست و اثرات آن بر گیاهان ) آالینده

مطالعه قرار داد . هم چنین بایدد توجده این عوامل را مورد بررسی و و هم چنین سایر موجودات زنده( باید کلیة

داشت که اثر مجموعه این عوامل موثر بر یکدیگر در اغلب موارد ، متفاوت از اثر هر یک از آنها به تنهدایی اسدت.

های صحیح در این زمینه، بهتر این است که مطالعات در محیط طبیعی و یا محیطی که تدا گیری لذا برای نتیجه

محیط طبیعی شبیه سازی شده است انجام گیرند.حد زیادی نزدیک به

اثرات آلودگي هوا بر گياهان -1-2

وارد اند که آلودگی محیط زیست و به خصوص آلودگی هوا، عامل عمددة مطالعات و تحقیقات متعدد ثابت نموده

د کدرده و های شدید وار آمدن انواع اثرات مخرب بر پوشش گیاهی است. آلودگی هوا بر بسیاری از گیاهان آسیب

ها ، مراتع و غیره را تا حد زیادی تخریب نموده اسدت. لدذا توجده بده ایدن ها اعم از جنگل بسیاری از زیست بوم

باشد. موضوع، از اهمیت بسزایی برخوردار می

پذيری نسبت به آلودگي هوا موثر برميزان آسيب عوامل (5

ها، به عوامل متعددی پذیری گیاه نسبت به آالینده آسیبها بر یک گیاه، یا به عبارتی میزان شدت اثرات آالینده

توان آنها را به صورت ذیل تقسیم بندی نمود. بستگی دارد که می

ميزان دريافت آالينده: ( 5-5

این عامل تا حد زیادی به غلظت آالینده در محیط و همچنین مدت زمدانی کده گیداه در معدرض آالیندده قدرار

گیرد بستگی دارد. البته گاهی ممکن است آالینده در محیط وجود داشته باشد ولی به طور فعال و با غلظدت می

باشدد. در مدورد ین نوع آالینده مدی زیاد توسط گیاه جذب نگردد، که این بسته به ویژگیهای خاص گیاه و همچن

شود: رابطه بین غلظت آالینده و اثر آن بر گیاه، چهار حالت در نظر گرفته می

.( غلظت آالینده به آن حد زیاد باشد که منجر به نابودی کامل گیاه گردد1

، گیاه قادر بده ادامده شود. در این حالت تر از حدی باشد که باعث نابودی کامل گیاه می ( غلظت آالینده، پایین2

مثال ممکن است میزان فتوسنتز کداهش یابدد ، کنتدرل گردند، اش دچار اختالل می بقاء است ولی اعمال حیاتی

تعرق از بین برود و یا فعالیت ریشه کم شود. این حالت معموال باعث کاهش تولید توده زیسدتی )بیومداس( و یدا

گردد. های مختلف گدیاه می ایی بین اندامناهماهنگی و تغییر الگوی توزیع مواد غذ

تر، ممکن است فعالیت و رشد گیاه در شرایط محیطی بهینه، عادی به نظر برسند های باز هم پائین ( در غلظت3

هدای محدیط و موجب تغییرات تشریحی یا شیمیایی ریزی شود که تحمل گیاه را نسبت بده آسدیب ولی آالینده

ها کاهش دهد. آفات و بیماری زدگی و یا خشکی، یخهای گوناگون از جمله تنش

های مشخصی از آالینده، افزایش یابد. به های خاص ممکن است فعالیت گیاه در غلظت ( در مورد برخی آالینده4

ای بدرای گیداه هسدتند، و عنوان مثال، وجود فلزات سمی خاصی مثل مس و آهن، که از عناصر ضدروری تغذیده

توانند باعث تحریک رشدد گیاه شوند. افزایش هایی که گوگرد آنها کم است می ، بخصوص در خاک2SOهمچنین

گردد. نیز موجب افزایش رشد و فعالیت بسیاری از گیاهان می 2COغلظت

دهد. تواند رشد گیاهان را تا حد قابل توجهی کاهش مقادیر متوسط آلودگی می به طور کلی،

در اینجا الزم است ذکر شود که هر عامل زیست محیطی که بتواند بر رشد و نمو گیاه تدأثیر بگدذارد، بدر میدزان

ها نیز موثر است. حساسیت آن نسبت به انواع آالینده

هاسدت ها و شدت اثرگذاری آنها بر گیاهان، آنالیز هوا یکی از مهمترین بررسی جهت بررسی رابطة غلظت آالینده

ها به چه مقدار و بدا چده غلظتدی در منداطق آلدوده شود که آالینده باید انجام گردد. با آنالیز هوا مشخص می که

العمل هر گیاه )یدک فدرد گیداهی( بدر اسداس غلظدت آالیندده و مددت زمدان وجود دارند. همچنین نحوه عکس

و آلودگی یا عدم آلدودگی آن ها اساس سنجش کیفیت هوا قرارگیری در معرض آن باید بررسی شود. این بررسی

باشند. های هوا می و قدرت تخریبی آالینده

عوامل دروني: (5-2

ها دارند. عالوه بر این، بدین ها و میزان حساسیت متفاوتی نسبت به آالینده العمل های گیاهی مختلف، عکس گونه

د. این گوناگونی عمدتا بده تواندایی افراد یک گونه مشخص نیز تنوع ژنتیکی قابل توجهی در این زمینه وجود دار

زدایی، سدوخت و سداز و دفدع سدم مربدوط گیاه در محدود کردن جذب آالینده و یا در صورت جذب آن، به سم

شود. عالوه بر ژنوتیپ، عوامل دیگری از قبیل سن گیاه و مرحلة رشد آن نیز در نحوه عکس العمل نسبت به می

هدای العمل ست که با قراردادن گیاه در معرض آالینده، که اغلب موجب عکسآالینده ، موثرند. هم چنین الزم ا

گردد ، عوامل موثر بدر پاسدخ بیوشیمیایی، فیزیولوژیکی و تشریحی و در نتیجه افزایش عوارض بعدی آالینده می

گیاه نسبت به آالینده شناسایی شوند.

صددمات را بدر گیاهدان چندسداله، از جملده هدا بیشدترین در زمینة سن گیاهان، مشخص شده است که آالینده

ها قدرار آورند زیرا این گیاهان برای مدتی طوالنی در معرض آالینده های علفی، وارد می درختان و انواعی از گونه

شود. ها در طی این مدت منجر به اثرات مخربتر بر رشد و اعمال حیاتی گیاه می گیرند و انباشته شدن آالینده می

مورد گیاهان یکساله به علت کوتاه بودن مدت زمان قرارگیری در معرض آالیندده، اثدرات مخدرب در حالیکه در

کمتر و نامشخص هستند. هم چنین سن اندامهای مختلف گیاه نیدز بدر میدزان آسدیب پدذیری آنهدا نسدبت بده

هدای جدوان تر مقاومت بیشدتری نسدبت بده برگ های مسن گذارد. مشخص شده است که برگ ها تاثیر می آالینده

های جوان از جملده انددامها ی های مختف گیاهی نیز مقاومت متفاوتی نسبت به آلودگی دارند. میوه دارند. اندام

های برگهدا معمدوال بیشدترین مقاومدت را دارندد، بطوریکده قابلیدت حساس به آلودگی هستند، در حالیکه جوانه

درصد برگهای گیداه 51ده و حتی هنگامیکه بیش از حیاتشان را حتی پس از یکسال قرارگرفتن در معرض آالین

کنند. اند حفظ می نکروزه شده

کند، سن اندام گیاهی، ارتفاع گیاهی و اندامی که میزان بیشتری از هر آالینده را جذب می بدین ترتیب، نوع اندام

هدا در نباشدتگی آالیندده آن، سن خود گیاه، نوع گیاه اعم از درختی یا علفی، که همانطور که گفته شدد میدزان ا

گیاه، تنوع ژنتیکی و انواع ویژگیهدای فدردی یدک گیداه بدر میدزان های علفی است، گونه درختان بیشتر از گونه

ها بر یک گیاه موثرند. اثرگذاری آالینده

عوامل محيطي: (2

باد، رطوبدت( و شدرایط ادافیدک کلیة عوامل موجود در محیط زیست گیاه، اعم از شرایط آب و هوایی )نور، دما،

باشدند. شدرایط محیطدی بده طدرق ها بر گیاه موثر می رطوبت خاک( بر میزان تاثیرگذاری آالینده )خاک، تغذیه،

توانندد میدزان دهند: اوال ، شرایط محیطی می میها را تحت تاثیر قرار العمل گیاه نسبت به آالینده مختلفی عکس

ها و در نتیجه کاهش جدذب آبی موجب بسته شدن روزنه دسترسی به آالینده را کاهش دهند. به عنوان مثال کم

زدایی را کاهش دهند. مدثال سدمیت توانند توانایی گیاه در سم عوامل محیطی می شود. ثانیا ، های هوا می آالینده

وگرد برای گیاه در شرایطی که دما یا نور محیط کم است، بیشتر می باشد . ثالثا ، قدرار گدرفتن در اکسید گ دی

تواند تغییرات تشریحی و یا فیزلوژیکی خاصدی را در گیداه ایجداد کندد کده باعدث افدزایش ها می معرض آالینده

هدای سدولفات یدا ذب یدون پذیری آن نسبت به صدمات محیطی شود. برای مثال، افزایش جد حساسیت و آسیب

هدا در دهد. و باالخره اینکده، آالیندده های کا ، حساسیت آنها را نسبت به سرما افزایش می آمونیوم توسط جوانه

هدا قدرار ای از آالینده موارد بسیار نادری به تنهایی وجود دارند و عمدتا گیاه به طور همزمان تحت تاثیر مجموعه

هدا بده العمل آن نسبت به هر یک از آالینده ها غالبا با عکس این مجموعه آالینده العمل آن نسبت به دارد و عکس

تنهایی و به طور جداگانه متفاوت است.

هایی که بر روی برخی هاست. آزمایش تغذیه گیاهی از جمله عوامل موثر بر میزان مقاومت گیاه نسبت به آالینده

یتروژن و پتاسیم سبب آسیب پذیری بیشدتر آنهدا نسدبت بده ازن گیاهان زراعی انجام شد نشان داد که کمبود ن

شود. می

شرایط آبی نیز به طرق گوناگونی از جمله ایجاد تنش کم آبی، تغییر رطوبدت نسدبی اطدراف برگهدا و تغییدر در

اند که ها نشان داده گذارد. بررسی ها تاثیر می الگوی انتشار اکسیژن خاک ، بر حساسیت گیاهان نسبت به آالینده

آبدی، ایدن شود در حالیکه شدرایط کم معموال مقدار کافی آب سبب افزایش حساسیت گیاه نسبت به آلودگی می

هاست. در برخی آزمایشها مشاهده دهد. این امر عمدتا به علت تاثیر بر بسته شدن روزنه حسداسیت را کاهش می

گردیدد. یدک بررسدی HFو 2SOهدای الیندده شد که پژمردگی برگها سبب افزایش مقاومت آنهدا نسدبت بده آ

اقتصادی در ایالت نیوجرسی آمریکا، خسارات ناشی از آلودگی هوا بر محصدوالت زراعدی را در سدال پررطوبدت ،

(. 11175میلیون دالر برآورد نمود )پل وبرنان، 13/1میلیون دالر و در سال خشک حدود 12/1حدود

را مثال زد. قرار گرفتن این گیداه Phleumتوان آزمایشی بر گیاه در مورد رابطه بین اثر آالینده و آب و هوا می

در فصل زمستان موجب کاهش در رشد گیاه شد، در حالیکه در تابسدتان چندین اثدری 2SOدر معرض آالیندة

هان شاهد، تفاوتی نشان نداد. مشاهده نگردید و میزان رشد گیاه نسبت به گیا

ها بر اثدرات ناشدی از برخالف اثرات شرایط آب و هوایی بر صدمات ناشدی از آلودگی هوا ، در مورد اثر سایر تنش

اندد ها اطالعات بسیار اندکی در دست است. با اینحال، آزمایشات معدودی که در این زمینده انجدام شدده آالینده

ها بر آنها های محیطی، اثرشدیدی بر ظاهر گیاه در مناطق آلوده و میزان تاثیر آالینده شاند که انواع تن نشان داده

اندد. و تنش سرما آشکار نمدوده 2SOها میانکنش قابل توجهی را بین آالیندة داشته است. از جمله، این آزمایش

3mبدا غلظدت 2SOه در معرض هفت 3به مدت Lolium perenneدر این مطالعه، گیاهان گونة Mg251 و

گروهی در هوای غیرآلوده قرار داده شدند و سپس این گیاهان به مدت یک شبانه روز تحت تیمدار یخبنددان در

جده، درجه سانتیگراد قرار گرفتند و پس از بیش از سه هفته رشد در دماهدای بداالی صدفر در -12تا -4دمای

گیاهان این دو گروه از نظر درصد بقا ارزیابی شدند. نتایج حاکی از این بود که هر چه دمای تیمار یخبندان کمتر

مانندد. تدنش باشد، در هوای آلوده ، گیاهان کمتری در مقایسه با گیاهان شاهد )در هوای غیرآلدوده( زندده مدی

تدنش خشدکی اسدت . هوا را تحدت تداثیر قدرار دهدد، تواند اثر تخریبی ناشی از آلودگی محیطی دیگری که می

که این به علت گردد، ها می مشاهده شده که تنش خشکی در بسیاری از موارد باعث کاهش اثرات مخرب آالینده

باشد. ها به داخل برگ می بسته شدن روزنه ها در کم آبی و در نتیجه، کاهش ورود آالینده

های هوا و پاسخ گیاهان نسبت به آنها باید کلیة ویژگیهای دروندی، ت آالیندهبرای بررسی دقیق اثرا بدین ترتیب،

خاک ، بداد ویژگیهای بیرونی، اعم از وضعیت آب و هوا ، اعم از فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی ، ژنتیکی، اکولوژیکی ،

زا بدر یکددیگر، و هدم ل تدنش ها و سایر عوامد و باران، دما و غیره، ویژگیهای خاص آالینده، اثرات متقابل آالینده

چنین اثرات غیرمستقیم ناشی از آنها به دقت مورد توجه قرار گیرند.

:تاثير گياهان بر آلودگي محيط زيست -1-7

و غیرقابدل انکدار برخدوردار بدوده و العداده گیاهان در طول تاریخ حیات بر روی این کرة خاکی از اهمیتدی فدوق

دهند که هیچ موجود دیگری قادر به انجام آنها نیست، اعمالی که انجام می اعمالی را هستند. این موجودات سبز،

برای سایر موجودات زنده، اهمیتی حیاتی دارند.

های گیاهان که امروزه در نقاط مختلف جهان بسیار مورد توجه دانشدمندان و محققدان و حافظدان یکی از نقش

سدت توسدط گیاهدان اسدت . ایدن مبحدث کده محیط زیست قدرار گرفتده اسدت، تصدفیه یدا بهبدود محدیط زی

phytoremediation نام دارد، با توجه به آلدودگی روزافدزون کدره زمدین و صددمات فدراوان ناشدی از اندواع

ها و بر سالمت موجودات زندده مختلدف، از جملده انسدان، از اهمیدت بسدزایی برخدوردار ها بر اکوسیستم آالینده

گردیده است.

های مختلف از هوا، آب و خاک و انباشتن آنها با هی وجود دارند که قادر به جذب آالیندهانواعی از گونه های گیا

شدوند. همچندین برخدی از ایدن های خود هستند و بدین ترتیب باعث تصفیه محیط مدی های باال در اندام غلظت

به طور طبیعدی در باشند. گیاهانی که گیاهان قادر به سمیت زدایی و تبدیل عناصر سمی به فرمی غیر سمی می

کنند طدی دوران ندگی می های باالی عناصر آالینده ز های دارای غلظت های غنی از فلزات سنگین یا محیط خاک

اند که آنها را قادر به جذب عناصر سمی به مقدادیر طوالنی تکامل، ساز و کارهای بیوشیمیایی ای را بدست آورده

که غلظت این عناصر در چنین گیاهانی بیشتر از غلظت آنها در گیاهان اند ها ثابت کرده زیاد نموده است. بررسی

ها از محیط اند. از تکنیک حذف آالینده ای است که در مجاورت آنها و در همان محیط روییده غیر انباشته کننده

هدای تجمدع گسدترده توسط گیاهان در بسیاری از مناطق آلوده، مثل معدادن متدروک، منداطق جنگلدی، محدل

ها استفاده شده است. اثرات چشمگیری در این زمینه درنواحی آلوده مشاهده شده های شهرداری و فاضالب لهزبا

است.

های متدداولی تر از روش موثرتر و کم هزینه های آلوده به وسیلة گیاهان، راهکاری بسیار مفیدتر، پاکسازی محیط

باشند. مشکل و پرهزینه می شوند و عمدتا شامل مراحل است که توسط انسان انجام می

زیرفون، زبان هایی از عشقه، برخی انواع درختان افرا ، نارون، بلوط، تبریزی، بسیاری از گیاهان خانواده کلم، گونه

باشند. ها در محیط زیست می گنجشک، اقاقیا و پیچ امین الدوله از جمله گیاهان قادر به کاهش غلظت آالینده

ها و سمیت زدایی آنها را دارند، در محیط هدای آلدوده قدادر بده ادامده باشته کردن آالیندهگیاهانی که توانایی ان

هدا دارندد. وجدود ایدن قابلیت زنده ماندن بیشتری را در این محدیط ها، حیات خود هستند و نسبت به سایر گونه

ر مدوثر بدوده اسدت. کاشدت های آبی آلوده، در پاکسازی این محیط ها بسیا های آلوده یا جریان گیاهان در خاک

اند مقددار ایدن گیاهان خردل در مناطقی که آلوده به مقادیر زیاد سلنیوم )و برخی دیگر از فلزات سنگین( بوده

اند. امروزه بیوتکنولوژی با ایجاد گیاهان ترانس درصد کاهش داده 51فلزات را تا عمق بیش از یک متری خاک تا

ز این روش مقرون به صرفه جهت اصالح محدیط زیسدت و هدم چندین ایجداد ژنتیک، سعی در افزایش استفاده ا

گیاهانی با قدرت حیات بیشتر در دنیای آلوده کنونی دارد.

مهندسی ژنتیک، با انتقال ژنها و ایجاد جهش ها در به وجود آوردن مقاومت نسبت به آلدودگی و قددرت جدذب

کوشد. ها در گیاهان قادر به جذب این عناصر می انباشتن آالینده و افزایش قابلیت ها در گیاهان غیرمقاوم، آالینده

ایجاد گیاهان قادر به تبدیل اشکال یونی، آلی و پرخطر جیوه به جیوة عنصری که فرار اسدت و سدمیت کمتدری

یت کادمیم، سلنیوم و سرب، و ایجاد گیاهان با قابل دارد، افزایش قابلیت جذب و انباشتن کروم، نیکل، مس، روی،

هدای فعالیدت ایدن شداخه جذب باال و زیست توده )بیوماس( انبوه جهت پاکسازی محیط زیست، از جمله زمینه

باشد. متاسفانه گیاهانی که تاکنون به این وسیله قدرت پاکسازی محدیط را بده طدور مصدنوعی بیوتکنولوژی می

قدادر بده ایجداد بیومداس انبدوه و انباشدتن ای نیستند، زیرا اکثر آنهدا های مقرون به صرفه اند گزینه بدست آورده

ها با قابلیت فراوان بطور همزمان نیستند و همچین از آنجا کده دسدتیابی بده چندین گیاهدان یدا تصدفیه آالینده

سازی بسیاری از فرایندهای گوناگون، اعدم از قابلیدت جدذب و انتقدال های زیست محیطی، مستلزم بهینه کننده

باشد این روش، روشدی ه بندی در داخل پیکر گیاه می زدایی و کد سم ضرر، های بی تعنصر، انباشتن آن در قسم

بسیار پیچیده و پرهزینه است. در حال حاضر، محققان و مهندسان ژنتیک با مطالعه بر گیاهانی که بطور طبیعی

های ژنتیکی، فرایند و پایه ها در حد زیاد را دارند، سعی در درک هر چه بیشتر و بهتر این توانایی انباشتن آالینده

بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی آن دارند.

تواند از صنعت دست بکشد، ولی باید کارخانجات صنعتی به دقت مورد مطالعه آنچه مسلم است، جهان امروز نمی

دابیری ها و ت و ارزیابی قرار گیرند تا از بی خطر بودن آنها برای محیط زیست اطمینان حاصل شود و باید سیاست

در پیش گرفته شود که کمترین خطر را برای سالمتی محیط زیست و موجودات زنده در پی داشدته باشدند. در

اندد کنار این تدابیر، باید در جهت کاهش آلودگی موجود محیط زیست نیز سعی نمود، زیرا تحقیقات نشدان داده

به محدیط اضدافه نشدود، عواقدب و خسدارات ،دیگری، بیش از آنچه اکنون وجود دارد که حتی اگر هیچ آالینده

های فعلی به حدی است که سالهای سال اثراتش بر جای خواهد ماند و از زمدین و سداکنان همین میزان آالینده

آن قربانی خواهد گرفت. و تا زمانی که تحقیقات بیوتکنولوژی و ژنتیکی به نتیجه و برسند به راهکارهایی مفید و

یابند که مضرات آنها بیش از فوایدشان نباشد و مشدکلی بدر مشدکالت موجدود نیفزایندد، مقرون به صرفه دست

اسدتفاده از گیاهدانی کده بده طدور طبیعدی قابلیدت جدذب بهترین گزینه جهت کاهش آلودگی محیط زیسدت،

باشد. ها، انباشتن آنها در خود و حذف آنها از محیط را دارند در مقیاس وسیع می آالینده

های گياهي مورد پژوهش عرفي گونهم -1-7-5

Brassica oleraceaکلم زينتي؛ -5

Division: Spermatophyta

Subdivision: Angiosperm

Class: Dicotyledones

Order: Parietales

Family: Brassicaceae (Crucifereae)

Genus: Brassica

Species: Brassica oleracera

احمد قهرمان(دکتر -های ایران )کورموفیت

باشدند. گیاهدان ای یکنواخت و شامل گیاهانی است که عمدتا علفی می ، خانواده(Brassicaceae)خانواده کلم

بدون گوشوارک، و دارای های متناوب، ساده و گاه با بریدگیهای عمیق و به ظاهر مرکب، این خانواده دارای برگ

. این گیاهان، شیرابه آهکی دارندد. گدل آذیدن بده صدورت ای شکل هستند کرکهای تک سلولی منشعب یا ستاره

ها منظم، دو سنبله، خوشه ساده یا مرکب و گاه گرزن فشرده، و همیشه بدون برگک اصلی و فرعی می باشد. گل

تا در ردیف داخلی و بلندتر )تترا دینام( 4پرچم که 6گلبرگ با آرایش متقابل، 4کاسبرگ و 4جنسی و دارای

ای و زبرین هستند و معموال در پایده خانه 2ای، اغلب برچه2ردیف خارجی و کوتاهتر هستند، مادگی و دو تا در

های فاقد آلبومن و خورجین یاخورجینک است و حاوی دانه ها غدد نوشجای وجود دارد. میوه این گیاهان، پرچم

باشد. با آنکه ساختار میدوه ین تیره میدارای هتروزید گوگرددار و سلولهای میروزین دار است که از اختصاصات ا

در تمام گیاهان این خانوده یکسان و مختص به همین تیره است، از نظر اندازه، گوناگونی فراوانی در آنهدا دیدده

باشد. های مختلف می بندی آنها به طایفه ها و تقسیم می شود که وسیله ای برای شناسایی جنس

های گونه است که در سراسر جهان انتشار دارند و در محیط زیست 3511ز جنس و بیش ا 211کلم دارای تیرة

ای دارد. شوند. این تیره در جنوب غربی آسیا از جمله ایران، تنوع قابل مالحظه بسیار متفاوت دیده می

و ، شامل گیاهانی علفی و یکساله، دو ساله یا پایا اسدت. ایدن گیاهدان دارای پایده ای چدوبی Brassicaجنس

کاسبرگ به هم پیوسدته، 4ها به رنگ زرد یا سفید و دارای برگهای متناوب ، ساده و بدون گوشواره هستند. گل

باشند. میوه بده صدورت خدورجین ای می برچه 2پرچم بصورت تترادینام و مادگی 6دار، گلبرگ آزاد و ناخنک 4

های محدب است. این جنس در ایدران ، و کفهای از رگه های فرعی ای با یک رگة طولی و شبکه خطی، استوانه

رویند. گونه است که در نواحی مختلف می 11دارای بیش از

همیشه سبز و نسبتا سریع الرشدد اسدت کده بده صدورت ، گیاهی دو ساله،(Brassica oleracea)کلم زینتی

های ساده و بزرگدی اسدت کده دارای حاشدیة شود. این گیاه دارای برگ گیاهی یکساله کاشته و پرورش داده می

باشند. صورتی می -سبز یا سفید -سبز، سفید –صورتی سبز ، –چین دار به رنگ های قرمز

متراست. این گیاه در مکانهای آفتابی و سانتی 31-45م زینتی و هم چنین وسعت میانگین آن حداکثر ارتفاع کل

رویندد. کلدم زینتدی دارای های غنی از آهک نیز به خدوبی مدی شوند و در خاک خاک حاصلخیز پرورش داده می

کند. به همین دلیدل تواند تحمل درجه زیر صفر را می 15مقاومت نسبتا خوبی در مقابل سرما است و تابیش از

شوند جهت زیبدایی میدادین، ها و درختان خشک می در تهران از این گیاه در فصول پاییز و زمستان که اکثر گل

گردد. کلم زینتی را باکاشدت بدذر در فضدای بداز در ها و به طور کلی ایجاد فضای سبز استفاده می پارک بلوارها،

نمایند. های مورد نظر ، منتقل می ستان یا اوایل پاییز جهت تزئین به محلکنند و در اواخر تاب فصل بهار تکثیر می

ه اند که بسیاری از گیاهان خدانوادة کلدم دارای قابلیدت چشدمگیری در تحقیقات و بررسیهای متعدد اثبات نمود

هدای ندده باشند و به این ترتیب کمک بسزایی در حدذف یدا کداهش آالی انباشتن فلزات به مقدار زیاد درخود می

شوند. خدردل ، تدرب و تربچده، کنند. این گیاهان جزء انباشته کنندگان قوی در نظر گرفته می محیط زیست می

های قوی فلزات و کنسانتره کنندة این عناصر در خود هستند. برخی از اعضای کلم و شلغم از جمله جذب کننده

در درة (Brassica juncea)کشت گیاهان خدردل باشند. درصد وزنشان قادر به جذب فلزات می 5این تیره تا

سن ژواکین واقع در ایالت کالیفرنیا که خاک آن تا حد زیادی به سلنیوم آلوده شده بود منجر به کداهش مقددار

درصد تا عمق بیش از یک متری گردید و به این ترتیدب، آلدودگی محدیط را تدا حدد قابدل 51سلنیوم خاک تا

هدای آلدوده اسدتفاده شدد و نتیجده از ایدن گونده در برداشدت سدرب از خداک توجهی کاهش داد. هدم چندین

آمیزی بدست آمد. موفقیت

هدایی از ایدن خدانواده کده خصوصیت ارزشمند مقاومت نسبت به فلزت سنگین و جذب آنها بخصدوص در گونده

ی غنی از فلزات سنگین می ای هستند که بطور طبیع توانایی انباشتن فلزات در حد زیاد را دارند و اندمیک نواحی

باشند مشاهده می گردد. این گیاهان می توانند مقادیر فراواندی از فلدزات سدنگین ضدروری و غیرضدروری را در

های خود انباشته کنند، در مقادیری که برای اکثر گیاهان دیگر، بسیار سمی است. برگ

هدایی از ایدن وی، نیکل، جیوه و سلنیوم در گونهجذب و انباشته نمودن مقادیر زیادی از فلزاتی از جمله سرب، ر

تیره مشاهده شده است.

به عنوان عضوی از این خانواده که شدامل گیاهدانی بدا قددرت جدذب و Brassica oleracea بر همین اساس،

انباشته کنندگی قابل توجه فلزات سنگین است مورد پدژوهش قدرار گرفدت و نمونده هدایی از ندواحی آلدوده بدا

ب هایی از نواحی غیر آلوده، از ابعاد مختلف مورد بررسی و سنجش قرار گرفتند تا توانایی این گیاه در جدذ نمونه

های هوا ارزیابی گردد. آالینده

Hedera colchicaعشقه؛ -2

Division: Spermatophyta

Subdivision: Angiosperm

Class: Dicotyledones

Order: Umbellales

Family: Araliaceae

Genus: Hedera

Species: Hedera colchica

دکتر احمد قهرمان( -های ایران )کورموفیت

(، شامل گیاهانی عموما چوبی و باال رونده است. گیاهان این خانواده دارای برگهای Araliaceaeخانواده عشقه )

ها منظم، ای، و گل و یا خوشهمنفرد، ساده یا مرکب و غالبا گوشوارک دار هستند. گل آذین به صورت چتر ساده

ای با تخمددان خانه 2- 5ای، برچه 2– 5پرچم و مادگی، 5گلبرگ کوچک، 5کاسبرگ ، 5دو جنسدی و شامل

های مختلف به صورت متناوب نسبت به یکدیگر قدرار باشند . قطعات گل در ردیف زیرین و فرورفته در نهنج می

باشند. هم چندین اعضدای خدانوادة ین خانواده دارای مجاری ترشحی میدارند. میوه شفت یا سته است. گیاهان ا

عشقه دارای بافت مقاوم اساسی از جنس کالنشیم هستند که در پیرامون ساقه قرار دارد. خدانواده عشدقه دارای

رویند و از اهمیت بسزایی در این باشد که بویژه در نواحی گرمسیری جهان می می گونه 751جنس و 61حدود

روید. ، تنها جنس از این خانواده است که در ایران میHederaمناطق برخوردارند. جنس

ای ، باالروندده و همیشده سدبز اسدت. ایدن گیاهدان دارای )عشقه(، شامل گیاهدانی درختچده Hederaجنس

روندد، و مدی های نابجای خود از درختان مجاور یدا دیوارهدا بداال های چوبی دراز رویشی هستند که با ریشه ساقه

کنندد و کوتداه هسدتند. های نابجا تولیدد نمدی های رویشی، ریشه دهنده که برخالف ساقه های زایشی یا گل ساقه

ای دار پنجده ها ی آن به اشکال سداده یدا لدوب های چندشکلی( است و برگ عشقه، گیاهی هتروفیل )دارای برگ

ها به رنگ سفید یا زرد و یا مایل به باشند. گل می شکل، ولی همیشه منفرد، گوشتی و چرم مانند و همیشه سبز

پدرچم متنداوب بدا گلبرگهدا و 5 ای شدکل، گلبرگ پدره 5کاسبرگ کوچک، 5سبز، دو جنسی و منظم و دارای

دهند و هایشان بهم چسبیده و ستونک کوتاهی را در وسط گل تشکیل می ای که خامه خانه 5ای برچه 5مادگی

ای و چتری شکل قرار دارند. میوة عشقه به های انتهایی خوشه باشند و در گل آذین ت میتخمدان آنها زیرین اس

ای با آلبومن شاخی است. هستة نازک تک دانه 5صورت شفت و دارای

های سایه به خوبی رشد روید و بخصوص در مکان ها بصورت دارزی می این گیاه در جنگل ها ، درختزارها و بیشه

دهد. عشقه، گیاهی سریع الرشد های قلیایی را ترجیح می شود ولی خاک ها یافت می کند. عشقه در انواع خاک می

باشد. متر می 11و نسبتا مقاوم است. حداکثر طول این گیاه،

های زینتی و جهت ایجاد سطوح عمودی سبز کاشته های مختلف عشقه در سراسر جهان به عنوان درختچه گونه

شوند. هم چنین این گیاه دارای مصارف دارویی و اقتصادی است و از دیرباز در طب سنتی مورد استفاده قرار می

وجدود دارد کده دارای خدواص (Saponine)گرفته است. در اندامهای این گیاه، مقدار زیدادی سدددداپونین می

آرتدروز، ای ، روماتیسدم، دارویی است و از زمانهای دور جهدت درمدان اسپاسدم هدا و انقباضدات شددید ماهیچده

گیرد. هم شده و هنوز هم در طب گیاهی سنتی مورد استفاده قرار می الریه، سیاه سرفه، و اسهال استفاده می ذات

هدا ها و بریدگی های دردناک، سوختگی های پوستی، جراحت جهت رفع التهابچنین به صورت استعمال خارجی

ها و میوه ای سمی است و بخصوص در برگ که ماده (hederine)شود. وجود مقادیری هدرین از آن استفاده می

هدای شددید شدود و بهمدین دلیدل بایدد در مصدرف خدوراکی تواند موجب مسدمومیت باشد می عشقه فراوان می

ی عشقه احتیاط گردد. مقادیر زیاد سم هدرین منجر به تخریب گلبولهای قرمز خون، اسهال و استفراغ و ها برگ

شود، لذا توصیه شده که مصرف آن تحت نظر متخصص و به میزان کافی باشد. البته انواع حاالت مسمومیت می

نکه اثدرات منفدی و عوارضدی در پدی شوند، بدون ای های عشقه توسط بسیاری از انواع پستانداران خورده می برگ

داشته باشند. همانطور که گفته شد، یونانیان باستان و هم چنین رومیان باسدتان از ایدن برگهدا بسدیار اسدتفاده

دانستند و معتقد بودندکه با بر سر گذاشتن تداجی از کردند .آنها این گیاه را آفریده خدای شراب، باکوس، می می

مانند. آنها با زیندت ها، از بسیاری از خطرات و بالیا محفوظ می یشانی شان با این برگبرگهای عشقه و یا بستن پ

راندند. ها را از خود می هایشان با گیاه عشقه نیز مصایب و بدشانسی دادن خانه

اندد کده را نیز در گیاه عشقه نشان داده اندد کدرده (emetine)تحقیقات اخیر، آلکالوئید جدیدی به نام امتین

های قارچی مفید های داخلی و عفونت های آمیبی ، و بسیاری از انواع انگل میب کش است و جهت درمان اسهالآ

باشد. و موثر می

تدوان بده درمدان دردهدای روماتیسدمی ، نقدرس، تنگدی عدروق و انقباضدات از دیگر خواص دارویی عشدقه مدی

درزمینه بررسی اثرات عشقه بر انسان جهدت درمدان شدیدعضالنی اشاره نمود. در آزمایشات کلینیکی اندکی که

های عشقه که دوبار در روز بده کودکدان مبدتال بده آسدم ریدوی قطره عصاره برگ 25آسم ریوی انجام شده اند،

های آنها بهبود بخشد. درمان آفتداب سدوختگی، از خورانده شد توانست تنها پس از سه روز، جریان هوا را در ریه

ی عشقه است.دیگر فواید داروی

شوند و به صورت تازه یا خشک جهت مصدارف دارویدی های عشقه در بهار و اوایل تابستان چیده می معموال برگ

شوند. استفاده می

اند که برخی گونه های گیاه عشقه قادر به جذب آلودگی و کمک بده پداکیزگی برخی تحقیقات جدید نشان داده

در زمینده چگدونگی Hedera colchicaهایی بدر روی گوندة آزمایش باشند. در این پژوهش، محیط زیست می

پاسخ این گیاه نسبت به آلوگی هوا انجام شده است.

در تهران، سه گونه عشقه وجود دارد:

1) Hedera canariensisباشد.در این گونه، سطح رویی برگها به رنگ سدبز های درشت می ، که دارای برگ

باشد. د رنگ است و حاشیة برگها سفید رنگ میتیره متمایل به آبی و کبو

2 ) Hedera helix واریتده از آن در تهدران 51هایی کوچک و به رنگ سبز یدا ابلدق دارد و حددود ، که برگ

کاشته می شوند.

3) Hedera colchicaهدای ارغدوانی رندگ دارد، و در ایدن های درشت به رنگ سبز تیره و دمبرگ ، که برگ

.رسی و مطالعه قرار گرفته استپژوهش مورد بر

مواد و روش ها -1-9

Brassica)و کلدم زینتدی (Hedera colchica)جهت بررسددی اثر آلودگی هوای تهران بر دو گونه عشددقه

oleracea) هایی از این گیاهان که در مناطق دارای هوای آلدوده و منداطقی بدا هدوای غیرآلدوده روییدده نمونه

هدا بدر روی ایدن ها و سنجش آوری گردیده، کلیة آزمایش هایی هم اندازه از آنها جمع بودند، انتخاب شدند و برگ

هایی هم اندازه جهت آزمایش انتخاب گردیدند تا عامل سن و اندازه ها انجام گرفت. گیاهان و همچنین برگ برگ

بر روی برگهدا انجدام شدد، ها و مقایسات در نتایج دخالت نداشته باشد، و یا دخالت آنها به حداقل برسد. آزمایش

زیرا همانطور که در مقدمه ذکر گردید ، نتایج حاصل از برخی تحقیقات انجام شده در سایر کشورها حاکی از این

شددیدتر و حدادتر از هدای گیاهدان، ها، از جمله فلدزات سدنگین بدر بدرگ اند که اثرات ناشی از انواع آالینده بوده

گذارد. بوده است، و آلودگی هوا بر برگهای گیاه بیش از سایر اندامهای آن تاثیر میها های آنها یا سایر بخش ریشه

های نقاط مختلف شهر تهدران ها و در پارک ها، زیرپل ها از گیاهانی جمع آوری شدند که در میادین، خیابان برگ

ولی بر اساس محل، ارتفاع، جهدت وزش بداد و روییده بودند. اگر چه هوای تهران به طور کلی هوایی آلوده است،

آوری گیاهان روییدده در سدطح این پژوهش، جمعبرخی عوامل دیگر، میزان این آلودگی بسیار متفاوت است. در

شهر اعم از نقاط آلوده و غیرآلوده، برکاشت آزمایشگاهی گیاهان و ایجادآلودگی به طدور مصدنوعی تدرجیح داده

ای بسیار پیچیده و برآیندی از پاسخ گیاهان نسبت به آلودگی هوا مساله شد، زیرا چنانکه در فصل قبل گفته شد،

ولوژیکی ، اقلیمی و غیره است و در شرایط آزمایشگاهی و مصنوعی، بسیاری از این عوامل حذف عوامل متعدد اک

های گیاه نسبت به آلودگی در مقایسه با شرایط عادی العمل خواهند شد یا تغییر خواهند کرد و در نتیجه، عکس

خیابان ولیعصر و میدان انقالب،های آلوده از میدان ولیعصر، تفاوت بسیار خواهد داشت. جهت این بررسی، نمونه

ها در ایدن امداکن، غلظدت ها روییده بودند انتخاب گردیدند. آالینده اتوبان همت، بخصوص از گیاهانی که زیر پل

ای سیاه رنگ پوشانده بود و از اکثر آنها بوی ها را الیه بیشتری دارند و شدت آلودگی به حدی بودکه سطح برگ

آوری گردیدند. های غیرآلوده از پارک جمشیدیه و منطقه شهران جمع مونهرسید. ن دود به مشام می

های فیزیولوژیکی، به صورت منجمد در فریزر نگه داشدته شددند و آوری شده جهت انجام آزمایش های جمع برگ

هدای سدبت گلیسدیرین و آب بده ن های تشریحی، در فیکساتور شامل الکل، آوری شده جهت بررسی برگهای جمع

نگهداری گردیدند. 1:1:1

های فتوسنتزی سنجش رنگيزه -1-9-5

سنجش کلروفيل -5

گرم 2-3های غیرآلوده انتخاب شدند. های آلوده و از نمونه هایی هم اندازه از نمونه جهت سنجش کلروفیل، برگ

هدا بده بدرگ های اصلی برگ ها جددا شدده، از برگ هر نمونه با آب شسته شد و به خوبی خشک گردید. رگبرگ

های هر نمونه برای استخرا کلروفیل بده طدور جداگانده در قطعات کوچک تقسیم گردیدند. سپس قطعات برگ

% ، استن 111% به خوبی ساییده شد تا محلولی همگن حاصل شود. جهت تهیه استن 111هاون چینی با استن

),,(خالص 33COCHCHextrapureMERCK مخلوط گردیدند. محلول همگدن 1:4های با آب مقطر به نسبت

هدای و قیف بوخنر صاف شد. هاون، قیف و تفالده هدای بدرگ 2بدست آمده به وسیلة کاغذ صافی واتمن شماره

% شسته شدند. حجدم نهدایی محلدول بدسدت 111ساییده شده باقیمانده روی کاغذ صافی مجددا با کمی استن

د. آمده، یادداشت گردی

گیری شد. نانومتر اندازه 652سپس با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر، جذب محلول عصاره برگ در طول مو

% به عنوان محلول شاهد استفاده گردید. 111جهت تنظیم صفر جذب نوری اسپکتروفتومتر، از استن

فرمول زیر استفاده شد: برای تعیین میزان کلروفیل کل بر حسب میلی گرم در هر گرم بافت برگ، از

W

VDgmgChl

10005/34

1000)/( 652

، حجم کل عصاره برگ ساییده شده در 652به ترتیب میزان جذب در طول مو Wو D652 ،Vدر رابطة فوق

باشند. % بر حسب میلی لیتر، و وزن بافت برگ مورد آزمایش بر حسب گرم می 111استن

سنجش کاروتنوئيدها -2

گرم از برگ هر نمونه برداشته شد، با آب شسته شد و به خوبی خشک گردید. بدرگ هدر نمونده بده قطعدات 2

بده خدوبی (Ethyl Alcohol, 106%)% 116کوچک تقسیم شد و به طور جداگانه در هداون چیندی بدا اتاندل

ساییده شد تا محلولی همگن بدست آید. محلول زردرنگ حاصل ، توسط قیف بدوخنر و کاغدذ صدافی دو مرتبده

% شسته شدند تدا کدامال بیرندگ گردندد. سدپس ایدن محلدول در 116ها مجددا با مقداری اتانل صاف شد. تفاله

حلول اضافه شد. دکانتور مددتی تکدان به م (Petroleum benzin)اترنفت دکانتور ریخته شد و هم حجم آن،

داده شد تا اینکه محلول درون آن به صورت دو الیه درآمد. مقداری آب مقطر به محلول داخدل دکدانتور اضدافه

تحتانی )بخدش الکلدی( دور ریختده گردید و دکانتور دوباره تکان داده شد تا دو الیه کامال از هم جدا شوند. الیة

آوری گردید. محلول اترنفتی مذکور در دکانتوری دیگر ریخته شدد و نفتی( در ظرفی جمعشد و الیة فوقانی )اتر

هم حجم آن، پتاس الکلی به آن اضافه گردید.

گددددددرم هیدروکسددددددید پتاسددددددیم یددددددا پتدددددداس 21پتدددددداس الکلددددددی از حددددددل کددددددردن

(Potassium hydroxide, M=56/11 g/mol) سی 111در ( سدی متاندلOHCH3 )51 درجده بدسدت

شدوند دقیقه به آرامی تکان داده شد. پس از این مدت ، ملکولهای کلروفیل صدابونی مدی 11آمد. دکانتور حدود

گیرندد، شود( و در الیة تحتانی دکانتور قرار می )بخش فیتول از ملکول کلرفیل صابونی شده، کلروفیل قطبی می

شوند. الیة تحتانی دور ریخته شد و الیة فوقانی )الیدة ر جمع میدر حالی که کاروتنوئیدها در الیة فوقانی دکانتو

آوری گردید. حدجم کل این الیة زردرنگ کاروتنوئیددها یادداشدت شدد. سدپس بدا کاروتنوئیدها( در ظرفی جمع

میلی 25نانومتر اندازه گیری شد. با حل کردن 451استفاده از اسپکتروفتومتر، جذب این محلول در طول مو

میلی گرم در لیتدر 251( با غلظت (stockمیلی لیتر آب مقطر، محلول مادر 111دی کرومات پتاسیم در گرم

251و 211، 151، 111، 51، 1تهیه گردید. سپس با استفاده از این محلول مادر، محلولهایی با غلظت های

انومتر بدا دسدتگاه اسدپکتروفتومتر ن 451میلی گرم در لیتر تهیه شد. مقادیر جذب این محلول ها در طول مو

اندازه گیری شد و بر اساس اعداد بدست آمده ، منحنی مقدار جذب نسبت به غلظت رسم گردید. جهدت انددازه

گیری میزان جذب محلولهای مذکور ، از آب مقطر به عنوان شاهد استفاده شد.

منحنی استاندارد و بر حسب میلی گرم در هر میزان کاروتنوئیدهای نمونه های مورد آزمایش ، با استفاده از این

گرم بافت برگ بدست آمد.

سنجش فعاليت آنزيمها -1-9-2

روش استخراج آنزيمي -5

یک گرم از برگ گیاه به خوبی شسته و سپس توزین شد و پس از آن در هاون چینی که در حمام یخ قدرار داده

جهدت عصداره 11/6برابدر pHمدوالر بدا 2/1بافر فسفات میلی لیتر 5شده و کامال سرد شده بود گذارده شد.

گیری برگ به هاون اضافه گردید ) دستور تهیه بافر فسددددفات در ذیل آمده است( . برگ ها به مدت نیم ساعت

دقیقه استراحت دادن به طور متناوب، کامال ساییده 5دقیقه سائیدن و 5در حمام یخ با بافر فوق الذکر به شیوه

g21111این محلول همگن به مدت یک سداعت بدا قددرت شدند به طوریکه محلولی همگن بدست امد. سپس

درجه سانتیگراد اولتراسانتریفوژ گردید. پس از پایان یافتن سانتریفوژ، محلول رویی از تفاله هدا جددا 4در دمای

شده ، در فریزر نگهداری شد. این عصاره تا بیش از یک ماه پس از عصدداره گیری نیز خواص کمی و کیفی خود

کند. را حفظ می

: 11/6برابر pHموالر با 2/1دد دستور تهیه بافر فسفات

میلدی 111( در NaH2PO4گرم فسفات دی هیددروژن سدددیم ) 2/3: برای این کار، Aالف( تهیه محلول

لیتر آب مقطر حل شد.

میلدی 111( در Na2HPO4گرم فسفات هیدروژن دی سددیم ) 114/2: جهت این کار، Bب( تهیه محلول

لیتر آب مقطر حل گردید.

میلدی 411متر درون آن قرار داده شدد. سدپس pHدر یک ارلن ریخته شد و Aمیلی لیتر از محلول 51 (

رسید. 11/6آن به pHبه تدریج به محلول قبلی اضافه گردید تا Bلیتر محلول

میلی لیتر رسانده شد. 211قطر به د( حجم کل این محلول با آب م

سنجش فعاليت آنزيم کاتاالز -2

3/1، و pH= 7مدددددددوالر بدا 15/1میلی لیتر بدافر فسدددفات 5/2به منظور سددنجش فعالیت آنزیم کاتاالز،

2/1درصد در حدمام یخ با یکددیگر مخلدوط گردیدده، 3( hydrogen peroxideمیلی لیتر آب اکسددیژنه )

5ش قبل به آنها اضافه شد و بالفاصله جذب ایدن محلدول بده مددت میلی لیتر عصاره آنزیمی بدست امده از رو

نانومتر اندازه گیری شد. بر اسداس ایدن مقدادیر، منحندی تغییدرات 531ثانیه در طول مو 11دقیقه با فواصل

جذب رسم گردید و فعالیت آنزیم بر حسب واحد جذب در دقیقه به ازای هر میلی گرم پروتئین محاسبه شد. از

میلی لیتدر آب 2/1میلی لیتر آب اکسیژنه و pH ،3/1= 7موالر با 15/1میلی لیتر بافر فسددفات 5/2محلول

مقطر به عنوان شاهد جهت تنظیم صفر دستگاه اسپکتروفتومتر استفاده گردید.

سنجش فعاليت آنزيم پراکسيداز -7

)دستور تهیه در ذیل آمدده pH= 5با موالر 2/1میلی لیتر تامپون استات 2جهت سنجش فعالیت این آنزیم ،

( C12H12N2, fw= 1104/2میلدی لیتدر بنزیددین ) 2/1درصدد و 7/14میلی لیترآب اکسیژنه 2/1است(،

میلی لیتر عصاره آنزیمی 1/1درجه ، در حمام یخ با یکدیگر مخلوط گردیدند، 51موالر محلول در متانول 11/1

نانومتر 531دقیقه و با فواصل ده ثانیه ای در طول مو 5به آن افزوده شد و مقادیر جذب این محلول به مدت

ب بدست آمده و بر حسب واحد جذب در دقیقه به اندازه گیری شد. فعالیت آنزیم بر اساس منحنی تغییرات جذ

ازای هر میلی گرم پروتئین محاسبه گردید. جهت تهیه محلول شاهد، مواد فوق به اسدتثنای عصداره آنزیمدی بدا

میلی لیتر( بده ایدن محلدول اضدافه 1/1یکدیگر مخلوط شدند و به جای عصاره آنزیمی، همان میزان آب مقطر )

گردید.

: pH= 5موالر با 2/1ون استات دد روش تهیه تامپ

میلی لیتر آب مقطر حل شد. 111( در CH3COOHمیلی لیتر اسید استیک ) A :15/1الف( تهیه محلول

میلی لیتر آب مقطر حل گردید. 111( در CH3COONaگرم استات سدیم ) B :72/2ب( تهیه محلول

به تدریج به آن اضافه گردید Aمیلی لیتر از محلول 11/14در ارلنی ریخته شد و Bمیلی لیتر محلول 2/35 (

رسید. 5به pHتا اینکه

سنجش پروتئين -1-9-7

میلدی لیتدر از معدرف 5جهت سنجش میزان پروتئین نمونه ها از روش برادفورد استفاده شد. بدرای ایدن کدار،

د و سپس با کاغذ صافی واتمن صاف شد. پس میلی لیتر آب مقطر به آن اضافه گردی 21برادفورد برداشته شده ،

میلی لیتر عصاره پروتئین در یک لوله آزمایش اضافه گردید. این محلول 1/1میلی لیتر از این معرف به 5از ان،

دقیقه در دمای آزمایشگاه به حال خود رها شد وسپس میزان جذب آن با دستگاه اسپکتروفتومتر در 15به مدت

میلدی لیتدر آب 1/1میلی لیتر معرف برادفورد به همراه 5تر اندازه گیری شد . از محلول نانوم 5115طول مو

مقطر به عنوان شاهد جهت تنظیم صفر اسپکتروفتومتر استفاده شد . غلظت پروتئین نمونه ها بر اساس منحندی

استاندارد سنجش پروتئین محاسبه گردید .

دد رسم منحنی استاندارد سنجش پروتئین :

نی استاندارد سنجش پروتئین با استفاده از غلظت های مختلف آلبومین رسم گردید. برای این کار، محلدول منح

میلدی گدرم در میلدی لیتدر تهیده شدد. 2مادر یا استوک پروتئین با استفاده از سرم آلبومین گداوی بدا غلظدت

میلدی 2/1و 111/1، 16/1، 14/1، 12/1، 1/1، 111/1، 16/1، 14/1، 12/1، 1محلولهایی با غلظت های

میلی لیتر با استفاده از محلول استوک و آب مقطر فراهم گردیدندد)الزم 1/1گرم در میلی لیتر هر یک به حجم

به تذکر است که سرم آلبومین گاوی و محلول های حاصدل بایدد در تمدام طدول مددت آزمدایش در حمدام یدخ

نگهداری شوند(.

دقیقده در 15میلی لیتر معرف برادفورد اضافه شد . محلولها بده مددت 5های فوق ، سپس به هر یک از محلول

5115دمای آزمایشگاه به حال خود رها شدند وسپس مقادیر جذب آنها با دستگاه اسپکتروفتومتر در طول مو

از آب مقطدر بده نانومتر اندازه گیری شد. با استفاده از اعداد جذب بدست آمده ، منحنی استاندارد رسم گردیدد.

میلی لیتر به عنوان محلول شاهد استفاده شد. 5میلی لیتر و معرف برادفورد به مقدار 1/1میزان

بررسي تشريحي -1-1

جهت مقایسات تشریحی گیاهان روییده در مناطق دارای هوای آلوده نسبت به گیاهان روییده در مناطق با هوای

ی از برگ و دمبرگ نمونه ها تهیه شد و این برش ها از نظر وضعیت غیرآلوده یا با آلودگی کمتر، برش هایی عرض

سلولهای اپیدرم ، پارانشیم نردبانی و اسفنجی ، استوانه مرکزی و وضعیت روزنه ها مدورد بررسدی قدرار گرفتندد.

نگهدداری شدده 1:1:1نمونه های مورد آزمایش ، در فیکساتور متشکل از الکل ،گلیسیرین و آب به نسبت های

بودند.

پس از گرفتن برش های عرضی نازک به ضخامت یک الیه سلول ، برش ها رنگ آمیزی شدند به این ترتیب کده

دقیقه در آب ژاول قرار داده شدند تا بیرنگ گردند. سپس با آب مقطر شسدته شددند و جهدت 11ابتدا به مدت

قرار گرفتند. برش ها پس از شستشوی ثانیه در اسید استیک یک در صد 31خنثی شدن اثر آب ژاول ، به مدت

ثانیه در محلدول سدبز متیدل قدرار داده 31دقیقه در محلول کارمن زاجی و سپس 21مجدد با آب مقطر، برای

شدند تا رنگ آمیزی گردند. با این روش، بخش های چوبی و کوتینی نمونده هدا بده رندگ آبدی و قسدمت هدای

ز مایل به بنفش در می آیند.سلولزی ) پارانشیم و کالنشیم( به رنگ قرم

جهت مطالعه اپیدرم ، الیه اپیدرم برگ از بافت برگدی جددا گردیدده، بدا رندگ آبدی متدیلن رندگ آمیدزی شدد.

عکسبرداری میکروسکوپی از برش ها تهیه و مورد مطالعه تشریحی قرار گرفتند.

:توسعه بام های سبز -6

رویکدرد در و اسدت شدده تبددیل معماران دغدغه نخستین به معماری کیفیت و کمیت نمودن متناسب امروزه

از پدیش کده درحالی . شود می بررسی "سبز معماری "و "پایدار معماری "مانند عنوانهایی با محیطی زیست

محیطدی زیسدت هدای اولویت با مطابق ساختمانهایی ساخت بر دولتی و آژانسهای آموزشی ت مؤسسا تنها این

و کانادا کشور در .اند شده هایی ساختمان چنین ساخت هوادار هم مشاغل خصوصی اکنون هم ؛ داشتند تأکید

و ندرژی ا راهبدری نظدام عضویت به مربع متر میلیون 3زیربنای مجموع با ساختمان 45تعداد 2111سال در

بده حال حاضدر در تعداد این . درآمدند بود شده اندازی راه 4 ز سب ساخت شورای توسط که 3 محیط طراحی

اند. نموده جواز درخواست امر این برای نیز دیگر ساختمان 11111و است رسیده تجاری ساختمان 171

سدبز بامهدای .میشدود طبقده بنددی "متدراکم نیمده " و "گسترده" ،"متراکم" نوع سه به کلی طور به سبز بام

شبیه محوطه و بوته ها و درختچه ها درختان، شامل و میشود طراحی مکانهای عمومی عنوان به اصوال 3متراکم

بده همچندین .هستند میلیمتر 150 - 400 با عمق کشتی محیط دارای بامها این .است زمین سطح در سازی

.است متر مربع بر کیلوگرم 1100 - 500 بین متراکم سبز بام معمولی وزن .باالیی نیازمندند نگهداری و تعمیر

همدان بده و است برخوردار ژهای و ت اهم از بام سازه های طراحی بامها، نوع ن ا توجه قابل وزنی بار دلیل به

ریشده، ندوع گسدترش در محددودیت و کدم عمق به توجه با 4 گسترده سبز بام در .است پرهزینهتر نیز نسبت

بدام بسدتر .میشود محدود خشکسالی در برابر مقاوم و ساالنه دائمی، علفی گیاهان چمنها، به آن گیاهی پوشش

بسدته نیز آنها آبیاری و است کم بامها این به نگهداری نیاز .است میلیمتر 60 - 200 بین معموال گسترده سبز

سطوح برای و متر مربع بر کیلوگرم 60 - 150 بین گسترده سبز بام معمولی وزن .است هوا ناچیز و آب نوع به

الیده دارای بامهدا ایدن .دارد قرار متراکم و گسترده بام سبز بین 5 متراکم نیمه سبز بام اما .است مناسب بزرگ

حداکثر الیهها عمق .است گسترده بام به نسبت متنوعتر گیاهی گونه های و عمیقتر گیاه خاک و زهکشی، های

.است مربع متر بر کیلوگرم 120 – 200 بین حدودا آن وزن و میلیمتر 120 - 250

ه واژ بام باغ یا سبز بام امروزه اما داشته، اربردک رانی ا ی روستا های خانه در گذشته در سبز بامه کنیا رغم علی

صورت به سبز بام جهان احداث پیشرفته شهرهای بیشتر ریزی برنامه در .است مردم از بسیاری برای ناآشنا های

ملی مقررات 111 مبحث در است که ی حال درین ا و است درآمده در ساختمان سازی اجرایی دستورالعمل یک

شیکاگو، مثل ی جاها در آمریکا شمال شهری ریزیبرنامه سبز در بام .است نشده آن به اشارهای ساختمان

.میشود گرفته نظر در و بوده مؤثر کانادا تورنتو و نااورگ پرتلند،

همچندین و میشدود رانید ا وارد غربدی جندوب شورهایک ازیی که غبارها و گرد از ناشی آلودگیهای به توجه با

اثدرات به توجه است، انداخته خطر به بزرگ شهرهای در را افراد سالمت کهبنزینی سوخت از ناشی آلودگیهای

اهشکد در مدؤثری نقدش سدبز بام آنبر عالوه .میرسد نظر به ضروری سبز بام مثبت راتیتأث و طییمح ستیز

زنددگی در تید اهم بدا مدوارد از حاضدر حدال در سدوخت مصدرف سازی نهیبه که آنجا از و دارد، انرژی مصرف

جزیدره اثدرات هشکدا به میتوان آن فواید سایر از .شود واقع مفید میتواند آن از استفاده است، شده شهروندان

.کرد اشاره فاضالبها و آب آلودگی کاهش محیط، خنکسازی صدا، و سر جذب گرمایی،

سبز سامانه های و پايدار توسعه ريشه های

رونق بر هم و میدهد قرار توجه مورد را فرهنگ و سیاست هم همزمان که است نوینی عرصه پایدار توسعه

برابر حقوق از هم و طبیعت با همزیستی و زیست محیط از هم .ورزد ی م تأکید صنعت و تجارت و اقتصاد

که است این واقعیت .پردازد ی م کشورها بین المللی مسائل به و داخلی مسائل به و کرده حمایت ها انسان

رشد و تولیدگرایی معنای به صرفا توسعه روزگاری اگر . است شده معیار به تبدیل جدید درعصر پایداری

فراگیر امر یک توسعه شود می گفته که طوری به .است شده ماهوی تغییر دچار مفهوم این امروز بوده اقتصادی

زیست محیط انسانها، زندگی کیفی گسترش به بلکه دارد، کاربرد اقتصاد حوزه در تنها نه که است بعدی چند و

سطح از که می رسد مطلوب نتایج به درصورتی 21قرن در توسعه .دارد ه تو نیز مردم فرهنگی بینش تغییر و

تغییرات این اگر .کند ایجاد مردم فکری بینش و اجتماعی سازمانهای در عمیقی تغییرات و رفته فراتر یکم

.شود ی م تضمین ریزیها ه برنام نظام در مردم مشارکت جنبه های از بسیاری صورت ن آ در شود نهادینه

ریشه آنکه ضمن و شده تعریف پایدار توسعه بنیادین اهداف راستای در نیز سبز بام های سامانه و سبز معماری

.میکنند پیروی نیز آن های مؤلفه از دارند بر در را پایدار توسعه های

ايران در سبز بام با ارتباط در پايدار توسعه های مؤلفه

بام ایجاد در را آنها نقش سپس شناخت، را پایدار توسعه های مؤلفه ابتدا باید سبز بام های ریشه شناخت برای

.نمود تحلیل ایران در را آن با ارتباط نوع و سبز

معرفی طبیعت با هماهنگی در و سالم زندگی بهداشت،مستحق و توسعه محور انسان، ر پایدا توسعه در :انسان

در منطقه ساکنین برای سالم زندگی تأمین نیز و و بهداشتی درمانی خصوصیات با نیز سبز های بام میشود.

کیفیت به توجه با تهران، همچون شهرهایی ن کال ساکنین امروزه .میدارند بر گام محور - انسان طراحی جهت

نیازمند پیش از بیش شهرها، این در زندگی پایین

.میباشند پایدار و سالم شهر شرایط از بهرهگیری

با یکم، و بیست قرن انسان مورد در خود داعیههای دلیل به پایدار، توسعه پردازان نظریه :جوانان و کودکان

مشارکت و جهان سراسر در مردم تحرک داشته، تأکید جوانان آفرینی نقش و کودکان حقوق بر آینده به نگاهی

در سالم محیط فقدان به توجه با میدانند. برنامه هر در ناپذیر اجتناب ضرورتی را توسعه سطوح تمامی در آنان

ها بام در کودکان تفریح برای سالم محیط ایجاد ضمن ایران کالنشهرهای در امروزی های خانه و ها محله

.ساخت برآورده را آنها پویایی و تحرک به نیاز و شکوفا را افراد این خالقیت میتوان

که درحالی ، هستند رنج در بسیار نابرابریهای ز ا توسعه حال در کشورهای در ویژه ه ب و جهان در زنان :زنان

زنان برای خصوص به مناسب فضای ایجاد با سبز بام .رسید نخواهد سرانجام به آنان فعال مشارکت بدون توسعه

.بود خواهد مؤثر بسیار افراد این حقوق رعایت جهت در ما کشور خانه دار

؛ است شده معیار به تبدیل ما دوران در طبیعت و زیست محیط به توجه که است این واقعیت : زيست محيط

پایدار زمانی تنها توسعه محیطی زیست چشمانداز در .میشود فراگیر جهان در پیش از بیش روز هر که معیاری

و بوم اصول مسیر در حرکت سبز بام ویژگی باشد. مهمترین شناسی استوار بوم اصول شالوده بر که است

فرآیند در .دارند بام در چه و آب در پنهان بهصورت چه در زمین، چه زیادی فواید گیاهان .است طبیعت

برگ میکنند؛ استفاده کلروفیل و اکسیژن به کربن دی اکسید تبدیل در خورشیدی انرژی گیاهان از فتوسنتز

را خاک گیاهان ریشه های ، کند می تولید سایه و کرده پخش ا درهو را رطوبت د، میکن جمعآوری را غبارها

ریشه .میکنند جلوگیری خاک فرسایش از رودها لبه های کناره رسوبات در نگهداری به وسیله و میدارند نگه

این انتقال .میبخشند بهبود را محیط و میکنند تصفیه را باران آب قارچهایشان و آنها آنزیمهای و گیاهان های

فراهم را زیبایی فواید و محیطی اکولوژی انرژی، ذخیره سیالبها، مهار و اداره مانند اساسی فواید بام به پروسه

.میکند

و فرهنگی بیطرفی بر تظاهر با و جهان "غربی کردن "برای تالش از بود عبارت توسعه گذشته در :فرهنگ

توسعه .شد می معرفی "کمال مطلوب"عنوان به غرب ایدئولوژیک، جانبدارانه مفروضات واقع تحت در و سیاسی

عنوان به غرب ایدئولوژیک، جانبدارانه مفروضات تحت « مطلوب کمال » برای بود ابزاری ترتیب این به

نابود و تحقیر را دیگر مردم و ملتها خودگردانی و فرهنگ تا پیشرفته تکنولوژی از مند ه بهر غربی کشورهای

مفروضات ناکارآمدیهای پیرامون آگاهی بسط و تعمیق با همراه مختلف، نقدهای پرتو در اخیر سالهای در .کنند

با متناسب و رفاه برای برنامهای نمیتواند تنهایی به اقتصاد که نکته این اثبات با بهویژه و گذشته های نظریه و

و مطالعات در .آورد دست به توسعه مناظره در خود واقعی جایگاه و اهمیت فرهنگ کند، عرضه انسان منزلت

. گرفت قرار تأکید مورد نیز فرهنگ اجتماعی، مسائل و زیست محیط اقتصاد، های مؤلفه کنار در ها تحلیل

معنوی های مؤلفه سایر ورود برای راه پایدار، توسعه اصل رکن یک عنوان به فرهنگ پذیرش با که است بدیهی

به فرهنگ بر مبتنی ارزشی داوری نوعی واقع در پایدار، توسعه مفهوم در ترتیب این به شد گشوده غیرمادی و

بتوان چنانچه سبز بام سامانه گسترش سوی به حرکت شد در تعریف آن درقالب توسعه و شد شناخته رسمیت

فرهنگی الگوی یک به تواند می سامانه این نمود رعایت را فرهنگی های ب چهارچو و ساخت بومی را بام سبز

.گیرد قرار پذیرش مورد جامعه توسط و شده نی(تبدیل ا ایر باغ )همانند

توافق مورد آینده چالشهای به ورود برای جوامع ابزار مؤثرترین عنوان به پرورش و آموزش ما دوران در :آموزش

.گرفت د خواه شکل فردا دنیای امروز پرورش و آموزش پرتو در که است شده پذیرفته چنین اصوال و گرفته قرار

اقتصادی، رشد مسیر در که است بشری رفتار و نگرش طرز دگرگونی در مؤثر عامل مهمترین تربیت و تعلیم

فرصتهای » یگانه منزلتی « پرورش و آموزش . است یافته تأمین مهارت، و دانش ایجاد زندگی، کیفیت بهبود

تحصیالت در صرفا تواند نمی و نباید جوامع در رو این از میشود؛ گرفته کار به جامعه تولید افزایش و شغلی

.میشود شامل نیز را اجتماع و منزل در یادگیری ی سنت اشکال حتی آموزش نوع هر بلکه شود، خالصه رسمی

مستحکمی پل قابالعتماد ابزاری مثابه به تا داشت خواهد را توانمندی این خود وسیع مفهوم به سبز بام سامانه

در یادگیری و اندیشه برای را مناسب محیطی و کرده بنا بازار و درس کالس بین و اجتماع و درس کالس بین

گروههای برای را آموزشی بزرگ ابزار یک سبز بام .کند فراهم تحصیلی سطوح همه در متفاوت و باز فضای

.میکند فراهم مختلف

قابل غیر اهمیتی مدرن جوامع اداره در دانش توزیع و تولید کیفیت و کمیت ویژه به بیستم قرن پایان در :علم

صافی از که بخش آن قرنها و شده انبار صنعتی ملتهای د نز عمده طور به دانش و اطالعات . است یافته انکار

شناسی مفهوم معرفت به توجه میشود. با منتشر فصلنامه و کتاب وسیله عموم به سطح در کند می عبور

گذشته ابزارهای با کماکان ما که است آن آینده های چالش با مواجهه ما در توفیق و آمادگی عدم پایدارعلت

و دانش از استفاده با .کند می طلب نوین ابزارهای ، نو های چالش که است آن مسأله بهعبارتی، .کنیم ی م کار

سمت به نوین تکنولوژی و دانش ترازوی سنگینیجهت در آنکه ضمن آن سازی بومی و سبز بام تکنولوژی

استفاده مردم فعال مشارکت با آینده های چالش با مواجهه در نوین ابزارهای از ایم، برداشته گام خود کشور

.میکنیم

رشد از مشخص تعریفی بستر بر که بود سطحی و یکسویه نگاهی آغاز از توسعه پروژه بر حاکم نگاه :اخالق

ها آن نظایر و معنویات و فرهنگ نظیر غیرمادی عناصر ظهور برای ی فضای لذا بود، شده قالبریزی اقتصادی

دوانیدن ریشه دلیل ه ب گرفت، صورت توسعه مفروضات در که تجدیدنظرهایی رغم به و ماند ی نم باقی

در معنویات و اخالق عنصر به توجه . نبودند کارساز چندان عرصه این در حداقل ها ش تال اولیه، تعاریف

بر مروری با .است شده تبدیل انکار غیرقابل ضرورتی به دوم هزاره سالهای واپسین در پایدار توسعه مطالعات

که کرد تصور توان ی م آنها تنوع و دامنه و است گرفته صورت سالها این در عنوان این تحت که پژوهشهایی

.کند ایجاد عملی و نظری عرصه های در زیادی جاذبه های همچنان پیشبینی قابل آینده در عوامل این اهمیت

عملی عرصه در آن های جاذبه از استفاده ضمن کشور فرهنگ با متناسب آن از استفاده و سبز بام سازی بومی با

خواهد فراهم محض فردی سودگرایی بدون باکیفیت زندگی و معنویات و فرهنگ ظهور برای فضایی نظری و

.شد

امنیت از سنتی تصور که رسیدند نتیجه این به نظریه پردازان از بسیاری جهانی جدید شرایط پرتو در :امنيت

تطابق منظور به مفهوم این در تجدیدنظر لذا .نیست کنونی متحول اوضاع به به هیچ وجه قادر به پاسخگویی

جدید، مفاهیم ظهور پرتو در سبز بام سامانه از استفاده توافق تبدیل شد با مورد ضرورتی به شرایط، با بیشتر

که مفهومی میکنیم، جایگزین پایدار توسعه بر مبتنی جهانی نوین مفهومیک با را امنیت از خود سنتی تصور

تصور .شود ی م مبارزه منابع نابودی و زیست محیطی آسیبهای ثروت، نابرابر توزیع نیافتگی، توسعه با آن طی

شدن گرفتار از پرهیز دلیل به بخصوص و مفاهیم جامعیت مباحث، وسیع دامنه دلیل به پایدار، توسعه میشود

به نیز عرصه امنیت در یکدیگر، بر آنها متقابل تأثیر و دخیل عوامل نقشآفرینی پذیرش و یکسویه تحلیلهای در

. است» جهانی امنیت استراتژی .«به شدن تبدیل درحال روزافزونی صورت

مورد پایدار توسعه اصلی شاخصههای از یکی بهعنوان اخیر، سالهای در بهویژه مردم آگاهانه حضور :مشارکت

است شرایط این در و است مردم درخواست به پاسخی عمومی مشارکت سالم، جوامع در .است گرفته قرار تأکید

طی باریو دل .میگیرد خود به ثباتی با و قانونمند روند پایداری لوازم و ضرورتها درک و عمومی هوشیاری که

در فردگرایانه عضویت از مستلزم گذار مردم جمعی قدرت را پایدار توسعه یکم، و بیست قرن برای گزارشی

دیگر زمان هر از بیش اکنون آینده به دادن برای شکل مردم جمعی قدرت میداند مردم مشارکت به جامعه

مهمترین یکم و بیست قرن در پایدار و امن زندگی ایجاد ی برا قدرت این درآوردن تحرک به . است ضروری

مناسب بستری بومی و فرهنگی شرایط با متناسب ها در بام اجتماعی زندگی . است نسل این راه فرا چالش

.میباشد خویش مشترک زندگی در تغییرات ایجاد در آنان فعال مشارکت و هم کنار در مردم حضور برای

کشور در سبز بام توسعه در آنها نقش و پايدار توسعه عامالن

عمل در که کالم در فقط نه پایداری اصول به اتکا بدون و تر متوازن انسانیتر، ی نگاه بدون جدید، عصر به ورود

رهگذر از تا میکند طلب را عامالنی آگاهانه، و قاطع ارادههای بر عالوه آرمانها، این تحقق .بود نخواهد میسر نیز

از لذا نیست؛ تصور قابل آرمان این به دستیابی ملتها آگاهی بدون .بپوشانند عمل جامه اهداف این به ا آنه تالش

و زن ک تحر برای سازی زمینه مسأله . شد داده جهت مسیر این در تالش از ای مالحظه قابل بخش ، آغاز

به راه نیز توسعه پایدار آگاهیها این بدون و بوده اساسی بسیار جهان سراسر در کودکان حتی و پیر و جوان مرد،

.برد نخواهد جایی

دولتها عهده بر گستردهای وظایف گذار، دوران در بهویژه و پایداری شرایط به دستیابی مسیر در :دولت

رعایت گذاریها سیاست و ها برنامه سطوح تمامی در را پایدار توسعه های مؤلفه شدند موظف آنها .شد گذاشته

ها دولت این . گیرند عهده بر پیشتاز نقشی پایداری عرصه در قادرند سوم جهان کشورهای در دولتها . کنند

نظام جوامع مختلف سطوح در را اجتماعی تحرک پایدار، توسعه جریان با همسو قانونمندیهای قادرند که هستند

این در خصوصی بخش تحرک به مطلوب شرایط ایجاد با غیرمستقیم و مستقیم صورت به قادرند دولتها .بخشند

تمرکز توسعه های تالش است، بوده بیشتر کشور یک اقتصادی نسبی ماندگی عقب هرچه . کنند کمک عرصه

ای توسعه نمیتوان پایدار، توسعه عامل مهمترین عنوان به دولتها حمایت و تحرک بدون .است داشته بیشتری

ما، کشور در دولت نقش و جایگاه به توجه کرد با تضمین سوم جهان جوامع در را پایدار و متوازن درونزا، ملی،

اساسی و مهم نقشی پایدار های سامانه اجرای و اهداف به دستیابی در پیشگام عاملی عنوان به دولتی ارگانهای

. کنند می ایفا را

سبز کاربری قبال که هایی زمین مانند درآورد قانون بصورت را سبز ی بامها نصب مواردی در تواند می دولت

هستند، محیط آالینده که هایی ساختمان کلیه و ها کارگاه ها، ه کارخان آلودگی، بحران دارای نواحی داشته،

مرتبط، های سازمان و زیست محیط سبز، فضای متولی سازمانهای به وابسته تأسیسات و ها ساختمان کلیه

زیست، محیط دوستداران های انجمن تشویق یا سبز بام برتر های ح طر انتخاب همانند ویژه حمایتهای اهدای

استاندارد سبز فضای کمبود با که باال تراکم با نواحی در طبقاتی های پارک اجرای و طراحی برای زمینه ایجاد

نفوذپذیر توانستند های پوشش لید و ت و نامه آیین تنظیم با اروپایی کشورهای دیگر و آلمان . هستند مواجه

سبز پوششهای .رود می پیش روند همین نیز آمریکا در . کنند جلوگیری فاضالب مجاری به ها سیالب هجوم از

همچون هایی سازمان و باران مالیات کاهش برای مشوق های برنامه وجود همچنین و ایوانها و گاراژها روی بر

این بردن بهکار . دهند اختصاص سبز های بام تأسیس برای را بودجهای توانند می فاضالب و آب سازمان

خاص های مکان در قانونگذاری با این بر عالوه .میگردد ها بام این از استفاده ترویج باعث جامعه در ها سیاست

کرد؛ قانونی را امر این توان می است الزم آنها در سبز بام ایجاد که

:درآید قانون بصورت سبز بامهای نصب زیر موارد در میگردد پیشنهاد مثال طور به

.کرده اند تصرف را قدیمی باغهای یا داشته سبز کاربری قبال آنها زمین که کسانی -1

فاطمی میدان مانند آلودگی بحران دارای نواحی -2

مسیر یکارخانه ها عمده مانند هستند، محیط آالینده که ساختمانهایی کلیه و کارگاهها کارخانه ها، -3

.تهران به کر اتوبان

مرتبط سازمانهای و زیست محیط سبز، فضای متولی سازمانهای به وابسته تأسیسات و ساختمانها کلیه -4

محیط دوستداران انجمنهای تشویق یا سبز بام برتر طرحهای انتخاب همانند ویژه حمایتهای اهدای -5

زیست

سبز فضای کمبود با که باال تراکم با نواحی در طبقاتی پارکهای اجرای و طراحی برای زمینه ایجاد -6

.مواجه ند استاندارد

جهان متحول شرایط دلیل به دوم جهانی جنگ از پس ویژه به المللی بین سازمانهای :المللي بين سازمانهای

عرصه در مشخص، وظایف و اهداف با متنوعی، و متعدد المللی بین سازمانهای و گرفته قرار بسیار توجه مورد

که متحد ملل سازمان .داشت محوری نقشی متحد ملل سازمان میان این در و گرفتند شکل جهان مختلف های

را توسعه و اقتصادی به ویژه برنامه توسعه سازمان ملل رشد ، وابسته نهادهای ازطریق گذشته دهه های طول در

جهانی کارشناسان حضور با نیز جدیداندیشه های تکوین زمینه در بود، کرده دنبال سوم جهان کشورهای در

نقش شدن جهانی روند پرتو در که آینده دنیای به چشم اندازی با بین المللی سازمانهای .یافت اساسی نقشی

تحرکی نوین چالش برای سازی ظرفیت عرصه در نیز ما کشور و داشت خواهند بیشتری تعیین کنندگی ها آن

تکنولوژی توسعه زمینه در تواند می المللی بین های سازمان با ارتباطات تقویت با و کرده ریزی برنامه را دیگر

.کنند ایفا مهم نقشی سبز بام مانند ضروری های

دوران ویژگیهای از المللی بین و ملی محلی، سطوح در غیردولتی های سازمان تحرک : غيردولتي سازمانهای

می فعالیت مستقل صورت ه ب و تخصص و شکل در تنوع با که ی مردم داوطلبانه تشکلهای این . است جدید

در تحرک به اجتماعی حیات عرصه های در مشارکت با مردم سوی از مسئوالنه پاسخی عنوان به کنند،

حیاتی نقشی مشارکتی دموکراسی تحقق و تشکیل در دولتی، غیر های سازمان .میزنند دامن مختلف زمینههای

مساعدی بسیار زمینههای رسمی های فعالیت بندهای و قید از بودن آزاد جهت به سازمانها، این .دارند عهده بر

محلی و ملی بین المللی، سطوح همه در که مردمی سازمانهای .یافتهاند توسعهپایدار مناظره در مشارکت برای

. دهند سامان را خود متنوع و وسیع ارتباط گسترده شبکهای در قادرند میکنند، فعالیت

و وسعت پویایی، دلیل به نیز و خود بالفعل و بالقوه توانمندی جهت به غیردولتی سازمانهای ما کشور در

میرسد نظر به .یافتهاند ممتازی منزلت و اعتبار زمینه این در پایدار، توسعه در مطرح مسائل و مباحث گوناگونی

ظرفیتهای به ،کرده اند خلق گروهها این که گستردهای امکانات و ابتکارات به دلیل پایدار، توسعه پویای عرصه

مستقل صورت به را خود حیات تداوم میتوانند امکانات این مدد به سازمانها این .است یافته دست جدیدی

.کنند تضمین را خود کارآمدی نتیجه در و تثبیت

سبز بام سامانه و پايدار توسعه ارکان ارتباط

.است اجتماعی پایداری و اقتصادی پایداری محیط زیست، پایداری اصل سه دارای توسعه پایدار

:اقتصادی پايداری -5

دچار طبیعی منابع که آن بدون است ادی اقتص فعلی وضعیت ارتقای و حفظ معنای به اقتصادی پایداری

همراه کارآیی و عدالت با و شده جامعه رشد موجب باید اقتصادی فعالیتهای راستا این در که شود تخریب

.باشند

دلیل به میکند؛ پیدا افزایش سبز بام کمک به عایقکاری عمر :نوسازی و تعمیر هزینه کاهش 1-1

میشود داده احتمال دمایی تفاوتهای و طوفانها تگرگ، های فرابنفش، اشعه برابر در محافظت

40 اندازه به عایقکاری شود ن نصب تهرا در طبقه 4 عمومی ساختمان یک در سبز بام اگر که

.کند عمر بیشتر یا سال

زمانیکه گرم هوای در .میدهند کاهش را ساختمان انرژی تبادل سبز بامهای :انرژی تولید 1-2

دمای این .میرسد فارنهایت درجه 175 به بام دمای فارنهایت رسیده، درجه 105 به هوا دمای

که شیمیایی واکنش دمای بیرون افزایش دارد؛ مستقیم تأثیر ساختمان و بیرون داخل در باال

برای بیشتری تهویه هم ساختمان درون .میکند تسریع را میشود اوزون الیه کاهش به منجر

حرارت گیاهان .میگردد انرژی بیشتر مصرف به منجر که شده استفاده ساختمان خنک کردن

شدن خنک به منجر روند این که میکنند تبدیل به رطوبت تبخیر طریق از را خاک رطوبت و

در .میدهد را کاهش گرما انعکاس ساختمان داخل شدن خنک و کاهش .میگردد ساختمان

به .دارد زیرین الیه های رطوبت میزان به بستگی گرما دادن دست از سرعت سرد هوای و آب

نمدار خاک در .میدهد افزایش را عایقکاری درصد 25 گسترده سبز بام یک متوسط طور

عمده بخش اینکه به توجه ناچیز می گردد. با آن عایق ارزش باشد خیس الیه که هنگامی

.میباشد توجه سامانه مورد این انرژی بازدهی است خشک و گرم ناحیه در ما کشور

کاهش درصد 50 تا 10 میزان به را آب زایده و زهکشی سبز بام سامانه :ها سیالب مهار 1-3

مجراهای هزینههای سبز بام از استفاده .میگردد خالی دیگری زمان در هم آب بقیه و میدهد

میکند سیراب را گیاهان عمق کم مجراهای از آب درصد 30 حدود .میدهد کاهش را فاضالب

درصد 40 نزدیک و میکند پیدا راه عمیقتر آبراههای به و شده تصفیه بقیه درصد 30 و

.نمیماند باقی زمین بر چیزی و میکند پیدا راه اتمسفر به گیاهان تبخیر طریق از بالفاصله

خود طبیعی چرخه در و نکرده خراب را زمین میریزد جنگلها و زمین بر باران هنگامیکه

ا پوششه درصد 100 تا 75 خیابانهاست، و ساختمانها شامل که شهرها در .میکند حرکت

به درصد 5 حدود فقط .است تخریبکننده متفاوتی بهصورت باران وآب بوده نفوذ غیرقابل

75 و میشود تبخیر گیاهان طریق از درصد 15 و میرسد زمین عمیق و عمق کم مجراهای

سامانه از امر این کردن متعادل برای .میگردد زایل و میماند شناور زمین روی بر بقیه درصد

سوی به و میشود زهکشی آب اضافه موارد از بسیاری در و میشود استفاده فاضالب پرهزینه

75 حدود متوسط طور به .میکند آلوده را رودخانهها آب اضافهها این که میگردد هدایت نهرها

این که میشود سرریز آب از درصد 25 حدود میماند؛ باقی آن خاک و سبز بام در آب از درصد

میان از آرامی به آب ، میشوند اشباع آب از چمنها زمانیکه .میافتد باران از بعد ساعتها اتفاق

دام به را اجزا دیگر و برگها رسوبات، خاک .میکند پیدا انتقال زهکشی به و شده تصفیه خاک

.میبخشد بهبود کند پید انتقال دیگر مکانی به اینکه از قبل را آب و انداخته

در امر این که میکنند، فراهم فعالیتها انجام برای را اضافی فضای سبز بامهای :مکان از استفاه 1-4

به توجه با .میباشد ضروری هستند ماشین و جمعیت ساختمانها، از سرریز که بزرگ شهرهای

.میباشد سامانه این از استفاده در مهمی بسیار مزیت مورد این تهران در زمین گرانی

کاهش انتقال حرارت از طریق ذخیره انرژی ساختمان: بام های سبز از تابش اشعه های نور 1-5

خورشید محافظت به عمل مل آورند و به طور مستقیم در خنک سازی و کاهش انتقال حرارت

با توجه به اینکه انتقال حرارت در بام های ساختمان در زمستان از داخل به خار نقش دارند.

و در تابستان از خار به داخل صورت می گیرد. بام های سبز از طریق کاهش نوسانات گرمایی

الیه های سقف به خنک سازی فضای زیر بام در طی تابستان و گرم ماندن آن در زمستان

تحقیق در دانشگاه تورنتو نشان می دهد که بام های سبز در اقلیم کمک می کند. نتایج یک

های سرد نیز کارکرد الزم در جهت گرم نگه داشتن فضاها را دارند.

گیاهان با کاهش سرمای باد زمستانی و تنظیم خرد اقلیم باالی بام به افزایش میزان حفظ گرما کمک می کند .

اثر سایه اندازی آن بیشتر است. . پوشش گیاهی مانع یخ زدگی محیط البته تاثیر کاستن از شدت وزش باد از

کاشت در زمستان می شود که میزان عایق بودن بام را افزایش می دهد. اما در بام های سبز متراکم در صورتی

که پوشش گیاهی روی سقف ها دچار یخ زدگی یا پوشیده از برف شوند امتیاز مضاعفی در جهت نگهداری از

در زمستان فراهم می کنند. تحقیقات دانشگاه ناتینگهان و دانشگاه ترنت در پیتربورو کانادا درباره دمای انرژی

فضای زیر بام معمولی و بام سبز در تابستان و زمستان بیانگر تاثیر این بام ها در کاهش انتقال حرارت است.

اندمای فضای زير بام معمولي و بام سبز در تابست -2شماره جدول

درجه سانتیگراد 4/111 میانگین درجه حرارت /دمای روزانه

درجه سانتیگراد 32 دمای فضای زیر بام های معمولی

درجه سانتیگراد 1/17 دمای فضای زیر بام های سبز

دمای فضای زير بام معمولي و بام سبز در زمستان-7شماره جدول

درجه سانتیگراد 1 میانگین دمای روزانه

درجه سانتیگراد 2/1 فضای زیر بام های معمولی دمای

درجه سانتیگراد 7/4 دمای فضای زیر بام های سبز

:اجتماعي پايداری -2

توسدعه پایددار، توسعه هدف شد، گفته که گونه همان . هستند پایدار توسعه اصلی محور انسانی جوامع و انسان

اهددافی بدر اجتمداعی توسعه در .بود نخواهد ممکن اجتماعی توسعه بدون همهجانبه توسعه و است جانبه همه

امکان و انسانها توانمندسازی شهروندان، مشارکت تشکیالتی، توسعه اجتماعی، همبستگی فرهنگی، هویت نظیر

هدای جامع به دستیابی پایدار توسعه هدف که گفت میتوان کلی طور به پس .میشود تأکید اجتماعی جابجایی

ممکن نخواهد شد. زیست محیط حفظ با جز امر این که است ماندگار و پویا

.میشود شغلی فرصتهای ایجاد باعث سبز بام ساخت 2-1

.میآید بوجود ساختمان ساکنین بین اطالعات و فرهنگ تبادل عمومی امکان سبز های بام در 2-2

کنج هدای در پیران و کنند ورزش بالغ افراد کنند، بازی میتوانند بچه ها شده سبز بامهای در

بدر عدالوه تدوانیم می کنیم فکر بیشتر که صورتی در و کنند استراحت آن شده گلکاری و سبز

.کنیم بیشتری استفادههای بامها پشت از گذراندن وقت خواندن، گردش، مانند تفریحاتی

مطالعات بیانگر اهمیت تماس مستقیم انسان با فضاهای طبیعی و : ترویج سالمتی و بهزیستی 2-3

و نقش آن در سالمت جسم و روان انسان است و نشان می دهد که دسترسدی بده فضدای سبز

سبز به طور مستقیم باعث کاهش ضربان قلب و فشار خون می شود و به طور کلی بدر افدزایش

سالمت افراد کمک می کند. همچنین تاثیری کده بدام هدای سدبز در تنظدیم و تعددیل دمدای

م بر سالمتی ساکنان اثر می گذارد.ساختمان دارند به طور غیر مستقی

:محيطي زيست پايداری -7

منابع اتالف از جلوگیری تجدیدناپذیر، انرژیهای و طبیعی منابع از استفاده کاهش بر زیستمحیطی پایداری

به بازگشت قابل مواد از استفاده پسماندها، بازیافت و مجدد استفاده بر تأکید و پسماندها تولید کاهش انرژی،

تأکید کشاورزی و صنایع در آلودگیها تولید ، « محیطی پایداری » معماری با ارتباط در کاهش و طبیعت

به را بشر آینده که محیطی زیست مسائل و دارد زیادی اهمیت پایدار توسعه اهداف تحقق راستای در .میکند

. است واداشته اندیشی چاره به را معماران است انداخته خطر

منابع از استفاده به توجه :است زیر موارد شامل خالصه طوربه پایدار توسعه اصول که گفت توان می

فسیلی، سوختهای مثل آالینده و تجدیدناپذیر انرژیهای از کمتر استفاده باد، و خورشید انرژی تجدیدپذیر مثل

در شهرسازان و معماران اصول، این به توجه با .آلودگی کاهش و زیست محیط توجه به آینده، نسلهای به توجه

شهرسازی و معماری از زیادی های تعریف راستا، این در که شده اند پایدار شهرسازی و معماری تعریف صدد

آلودگ و اکولوژیک و سالم شهرهای ایجاد شهری، زیست محیط به توجه ها، ن آ اکثر در که آمده عمل به پایدار

پارک به آن از قابل توجهی فضاهای که بود خواهد سالم شهری . است داشته ای ویژه اهمیت شهرها، کمتر ی

چرخه های و ها م اکوسیست هوا، پاکیزگی زیست، محیط به آن در و شود داده اختصاص سبز، فضاهای و ها

حفظ عالوهبر شهرها، در سبز وسیع فضاهای و کها پار ایجاد .باشد شده داده اهمیت دیگر موجودات زیستی

فراهم شهر در نیز را محیطی زیست جانداران انواع زندگی زمینه و افزوده نیز آنها طراوت و زیبایی بر پاکیزگی،

.میآورد

:شهری اکولوژی 3-1

را مکانی و بخشیده بهبود را ا هو کیفیت سبز بامهای هستند؛ طبیعت و سبزی مانع معموال شهرها

و گرم بزرگ معموال شهرهای داخل هوای .میکنند فراهم شهر به جانوری حیات برای بازگشت

تازه و خنک را آن تا برسانند شهر به کافی آب شهر نمیتوانند محدود درختان و میباشد خشک

کیفیت .است دارای اهمیت بیرونی محیط در هم داخلی محیط در هم هوا کیفیت .دارند نگه

از بام کانادا در وتلگراف تلفن شرکت .میشود تأمین پوشش مناسب دمای بهوسیله بیرون هوای

شرکت این حساس کامپیوترهای نیاز مورد رطوبت که است کرده استفاده ,نخست گام ی در سبز

یک سطح در سالم منطقه یک ایجاد به بایستی کشور در سامانه این از استفاده میکند فراهم را

نمود. اکتفا محله

:دود و غبار و گرد ذرات کاهش 3-2

و بوسیله خنک را اقلیم خرد بامها این .میکنند تصفیه را خطرناک مواد و غبار و گرد ذرات سبز بامهای

میدان انقالب مانند تهران مراکز در آلوده مکانهای .میبخشند بهبود محیط هوای کردن مرطوب

.آورند فراهم را مزیت این از بیشتر استفاده جهت مناسب بستر میتوانند

:صوتي آلودگي کاهش 7-7

عایق می ا صد برابر در بل دسی 10 ا ت را ساختمان و کرده جذب آنرا صدا، انعکاس بهجای سبز بامهای

.باشد بزرگراه یک نزدیکی در محلهای انتخابی مکان بایستی مزیت این از بیشتر استفاده کنند. برای

ناراحتی های حاصل از سرو صدای موجود در خیابان ها مشکل مهمی در منداطق شدهری محسدوب مدی شدود.

اگرچه عایق سازی نما در تعدیل بار صوتی آن یعنی در کاهش سطح فشار صددا از خدار بده داخدل سداختمان

آسایش شهروندان موثر کمک شایان توجهی می کند ، اما سقف و نوع آن نیز در میزان تاثیرگذاری این عامل بر

است. بام های سبز ، عایق بندی صدا را در سیستم بام افزایش مدی دهندد. البتده ایدن تداثیر در بدام هدای سدبز

گسترده که کم عمق هستند و الیه نازکی از خاک دارند و بام های باغ مانند که خاک هدای عمیدق تدری دارندد

الیه بستگی دارد. بدام تم به کار رفته و همچنین ضخامت متفاوت است. کیفیت عملکرد عایق صوتی به نوع سیس

دسی بل کاهش می دهندد و بدام 41سانتیمتر باشد، نفوذ صدا را تا 12های سبزی که ضخامت الیه خاک آنها

دسی بل کاهش می دهد. 46سانتیمتر باشد نفوذ صدا را تا 21سبزی که ضخامت الیه ی خاک آنها

انتیمتر کاهش سر و صدا را بهبود می بخشد، اما بام سبز با الیه عمیق تدر هدیچ س 21-15افزایش عمق بستر تا

هرتدز 1111-511سود بیشتری را فراهم نمی کند. اموا صوتی در بام سبز بیشتر در فرکدانس هدای محددوده

صادر می شود.

برای جذب فرکانس اما به هر صورت این الیه های خاک به عنوان رساناهای صوتی نرم شناخته می شوند. خاک

های پایین تر صدا و گیاهان به جذب فرکانس های باالتر تمایل دارند. الیه های خاک، هوا و پوشش گیاهی کده

در بام های سبز استفاده شده اند، منفذ دار بوده بنابراین اجازه می دهند که صدا داخل محیط های رشدد شدود/

یه ها و صوت صورت می گیدرد از شددت صددا کاسدته و موجدب به دلیل فعل و انفعاالت زیادی که بین ذرات ال

جذب ، انعکاس و انتشار اموا می شود.

کاهش اثرات جزاير گرمايي: 7-9

شهر های بزرگ به دلیل داشتن سطوح گسترده سخت غیر قابل نفدوذ و فاقدد پوشدش گیداهی، حدرارت تابشدی

آفتاب را به سرعت جذب و خود به صورت منابع ساطع کننده انرژی گرمایی عمل مدی کنندد. چندین حدالتی را

نواحی شهری وجود دارد اصطالحا پدیده جزیره گرمایی می نامند. در این حالت اختالف دمای قابل توجهی بین

که سطوح آنها با آسفالت و قیرگونی پوشیده شده اند. این اختالف اثر جزایر گرمایی شهری بین شهر و حومده را

در تابستان میتواند تا ده درجه فرنهایت برساند. در این صورت دستگاههای هواساز و خنک کننده افدزایش پیددا

می افزاید و پدیده گازهای گلخانه ای که مهم ترین عامل تخریب الیه میکند که این خود بر میزان مصرف انرژی

اوزن هستند، تشدید می شود. بر اساس گزارش سازمان حفاظت از محیط زیست ایداالت متحدده، دمدای هدوای

درجه سانتیگراد افزایش 1.6درجه سانتیگراد گرم تر از حومه های اطراف شود و به ازای هر 6/5شهر میتواند تا

درجه هوا او بار ممکن است در درص اافزایش یابد.

کاهش بار سيستم های مجاری فاضالب: 7-1

بام سبز در کاهش جریان آب های سطحی ، بهبود کیفیت جریان آب های سطحی و کاهش طغیان فاضالب هدا

صدد آب را در در 41-25درصد و در زمستان بین 111-71تاثیر دارد. اصوال در تابستان بام های سبز می توانند

و بام های سبز 75میلی متر به طور ساالنه حدودا 151خود حفظ کنند. همچنین بام های فشرده با عمق بستر

درصد آب را در خود نگه می دارند. میدزان نگهدداری آب در 45میلی لیتر در حدود 111گسترده با عمق بستر

ن است.فصل زمستان به طور قابل توجهی پایین تر از فصل تابستا

ابن نتایج ناشی از تفاوت در تبخیر و تعرق و توزیع بارش باران است.

شیب و فراز پشت بدام ، گونده هدای گیداهی، رطوبدت به نوع سیستم بام سبز، ترکیب خاک و عمق، اما این امر

یدا موجود خاک و شدت و مدت بارش باران بستگی دارد. آب حفظ شده در خاک در نهایت تبخیر خواهد شدد و

به فضای بیرون باز خواهد گشت. عالوه بر این، جریان آب به دلیل اشباع کردن خاک با تاخیر تخلیه می شود. از

آنجا که جریان در طی یک بازه زمانی طوالنی تری آزاد می شود، لذا میتواند به حفظ سیستم آب های سدطحی

بام سبز با حفظ آب های سطحی، احتمال شهری در برابر طغیان و کاهش پتانسیل سایشی فرود آب کمک کند.

رویداد سرریزی آب های فاضالب و همچنین هزینه های مرتبط با سیستم آب های سطحی را کاهش می دهدد.

از طرف دیگر بام سبز بر روی کیفیت این آب ها تاثیر می گذارد. البته مقدار جریان آب بام در کیفیت خروجدی

باط این است که ذرات آالینده ها که به سطوح برگ چسبیده اند توسط باران اثرگذار است. یک معضل در این ارت

شسته و در سیستم آب های سطحی وارد شوند و در نتیجه آلودگی آب و هوار را به همراه داشته باشند.

اگرچه بستر مهم است ، مدیریت بام سبز مهم تر است. کاربرد کودها و آفت کش ها برای اطمینان از رشد گیداه

می تواند برای کیفیت آب بسیار مضر باشد.

زیستگاه ودی حد ا ت میتوانند طبیعی بامهای :پرندگان و حیوانات برای طبیعی زیستگاههای 3-6

انتخاب .کنند فراهم است رفته بین از ساختمانها سخت پوششهای وسیله به که را طبیعی های

گرفت می صورت ایرانی باغ در عمل این .د گیر صورت ما فرهنگ اساس بر بایستی حیوانات نوع

مورد پرندگان و حشرات و شده دور موذی حشرات گیاهان نوع انتخاب به توجه با که صورت بدین

.میشدند جذب باغ به عالقه

الستیک، و بام بستر برای خاک و گیاه رس، خاک آجر، :کیفیت با پذیر چرخه مصالح از استفاده 3-7

.هستند مناسب زهکشی برای پلیاسترن و اتیلن پلی

ارکان توسعه و طراحي پايدار -9شماره جدول

نمود در سامانه سبز نمود در طراحي پايدار ارکان توسعه پايدار

پايداری اقتصادی 5حفظ و ارتقای وضعیت فعلی اقتصادی

بدون تخریب منابع طبیعی

ساخت بام سبز متناسب با اهداف

کاربری خاصساخت بام سبز متناسب با

پايداری اجتماعي 2

توجه به انسان و جامعهایجاد محیط با کیفیت مناسب برای

زندگی فردی

افزایش همبستگی اجتماعی و مشارکت

عمومی

ایجاد فضا برای تعامل اجتماعی ساکنین

ساختمان

توجه به هویت فرهنگیطراحی بر اساس هویت ایرانی مانند باغ

ایرانی

زيست محيطيپايداری 7

کاهش استفاده از منابع طبیعی و انرژی

های تجدید ناپذیر

صرفه جویی در مصرف انرژی سرمایش و

گرمایش

جلوگیری از اتالف منابع انرژیصرفه جویی در مصرف انرژی سرمایش و

گرمایش

کاهش تولید پسماندها و تاکید بر استفاده

مجدد و بازیافت پسماندها ذخیره سیالب ها

کاهش آلودگی ها ایجاد عایق صوتی

تصفیه آب و هوا و جذب ذرات معلق هوا

با مقایسه این بلکه شود؛ مقایسه معمولی بام یک های هزینه با نباید سبز بام یک اجرای و طراحی هزینه های

آسیبهای ها؛ آلودگی این از ناشی میر و مرگ و امراض محیط؛ و هوا آب، آلودگی از ناشی سرسام آور های هزینه

از استفاده سنگین هزینههای . گیرد صورت باید مصنوع محیط در سبز فضای نبود از ناشی اجتماعی و فردی

ناشی مسائل شهرها، روحی ی ب و نازیبایی از ناشی روانشناختی عمیق تأثیرات پایان، به رو فسیلی سوختهای

چندباره اجرای و عایقکاری از ناشی هزینه های سطحی، آبهای کنترل های هزینه ها، گرفتگی آب و سیالبها از

.نمود اضافه باید فوق هزینه های به را سنتی سیاه بامهای

پايدار طراحي اصول قالب در سبز بام سامانه

تعریف ن ای با آینده، نسل برای شکل بهترین به زمین گذاردن ی باق از است عبارت محیطی پایداری ایده

اجرا طبیعی محیط تنزل یا طبیعی منابع تقلیل بدون بتواند که است پایدار محیطی نظر از زمانی انسان فعالیت

در انرژی پخش و اتالف کاهش :دارد تأکید زیر موارد بر زیست محیط حفظ هدف با محیطی پایداری .شود

اصل .طبیعت چرخه به بازگشت قابل مواد از استفاده و انسان سالمت بر ها تأثیرگذارنده تولید کاهش محیط،

بعنوان باید و است پیرامونی طبیعت از کوچک جزیی ساختمان که است استوار نکته این بر پایدار طراحی

:از است عبارتند پایدار طراحی اصول کلی بهطور .گیرد قرار حیات چرخه در و کند عمل اکوسیستم از بخشی

ا ابتد باید نیز محلی سبز سامانه طراحی در شود، می مطرح مکان از شناخت با پایدار طراحی : مکان شناخت

با (4 جدول) .کنیم تحلیل و تجزیه ... و آفتاب میزان محله، سیمای تابش، جهت سیالب، میزان نظر از را محل

تشدید دشت تا کوهپایه از آن گستردگی و شهر وسعت علت به که تهران در مکانی و اقلیمی تفاوتهای به توجه

.شود طراحی جداگانه بصورت تهران در مشابه منطقه چند هر برای باید الگو این است، شده

فراهم دیگری برای را غذا ، ارگانیسم یک تولید ؛ ندارد وجود اتالفی طبیعت در : طبيعي فرآيندهای شناخت

نیاز به زنده فرآیندهای ا ب کار بوسیله ما . دارند ای بسته چرخه طبیعی های سیستم عبارتی به و سازد می

بازگشت زندگی به را طراحی دهد، قرار طبیعت چرخه در را ود خ بتواند که طرحی با و گذارده احترام ها گونه

توانند نمی شهر محدود درختان و میباشد خشک و گرم معموال تهران مانند بزرگ شهرهای هوای .دهیم می

وسیله به را خرداقلیم نظر مورد گسترده سبز بام . د دارن نگه تازه و خنک را آن تا برسانند شهر به کافی آب

.میدهند کاهش را هوا آلودگی فیلتری همچون و میبخشند بهبود محیط هوای کردن مرطوب و کردن خنک

. است سایت ارزیابی با محیطی تأثیرات از شناخت جهت کوششی پایدار طراحی :محيطي تأثيرات شناخت

ایدار پ مصالح انتخاب و ساختارها تکنولوژی تجدیدپذیر، انرژی کارآیی با تواند می محیطی منفی تأثیرات

که است شهرنشینی محیطی تأثیرات تهران همچون عظیم کالنشهرهای در نگرانی بزرگترین . کند پیدا تخفیف

ابرشهر روزافزون آلودگی .دارند برمی سوء اثرات این تخفیف جهت در را بلندی گام چنینی این های سامانه

سبز فضای کمبود و زمین گرانی به توجه با . است بدیهی اکولوژیکی ههای پروژ به شهر عمده نیازهای و تهران

به تهران در سبز بام اجرای ضرورت اصلی دلیل عنوان به سبز بام محیطی زیست مزایای تهران در شهری

بخشی از شود ایجاد کالن سطح در اگر سبز بام واقع در . نیست مشخص آن کمی میزان اگرچه آید، می حساب

.نمود خواهد تأمین را سبز فضای به شهر نیاز

را آن که مردمی عادات و مذاهب ها، نسل ها، فرهنگ از وسیعی گستره د بای پایدار طراحی : مردم شناخت

و مردم نیازهای به حساسیت نیازمند این و دهد قرار توجه مورد را می شوند ساکن آن در یا و برند می به کار

اولین است، فرهنگی و اجتماعی مقبولیت و گر در ای پروژه هر موفقیت یا شکست اینکه به توجه با .است جامعه

در سامانه این است قرار که است محلهای خصوص به مردم فرهنگ شناخت کشور در سامانه این اجرای در گام

شهری بوسیله منظر بهبود و فرهنگی جذابیتهای ایجاد برای الزم راهکارهای ایجاد بحث در . شود اجرا آنجا

گرم شبهای گذراندن برای محلی ورزش، و استراحت برای مکانی ایجاد جهت در توان می تهران در سبز بامهای

.نمود اقدام بزرگ آپارتمانهای در جلسات و مالقاتها محل تابستان،

پايدارمعماری و طراحي -9شماره جدول

بخش سوم

بحث و نتجه گيری:

یابیم می در بررسی از این شهری پایدار توسعه در آنها مهم نقش و شهری سبز فضای مهم کارکردهای به توجه با کیفیت ارتقای بر عالوه که است شهری حاد مشکالت از بسیاری برای حلی راه مطلوب سبز فضای ایجاد واقع در که

افت فیزیکی و اقتصادی تخریب از تواند می که باشد می موثر ادراک هویت و شناسی زیبایی مقوالت در شهر منظر مرکزی مناطق به را سرزندگی و کند پیشگیری شهر مرکز از متوسط طبقه کوچ و ،آلودگی ،تراکم زندگی کیفیت ارکان و ها مولفه توجه به با دیگر طرف از و نماید می داوطلبانه حضور به تشویق را مردم و آورده آن پیرامون شهر و

به بیشتر هرچه شهری سبز فضاهای به توجه بیشتر و گسترش با توان سبز،می فضای با شان ارتباط و پایدار توسعه .شویم نزدیک شهری پایدار توسعه اهداف

اثر آلودگي هوا بر غلظت رنگيزه های فتوسنتزی -5

:اثر آلودگی هوا بر میزان کلروفیل

( و عشدقه ) Brasssica oleraceaدر این پژوهش ، میزان کلروفیل برگی در دو گونه گیداهی کلدم زینتدی )

Hedera colchica در دو گروه گیاهان روییده تحت شرایط هوای آلوده و گیاهان روییده در هوای غیرآلوده )

ج ، وجدود اخدتالف معندی دار در مورد سنجش و مقایسه قرار گرفت. بررسی های آماری انجام شده بر روی نتدای

میزان کلروفیل برگی را در گیاهان روییده در هوای آلوده نسبت به نمونه های روییده در هوای غیرآلوده ، هم در

گیاه عشقه و هم در کلم زینتی اثبات نمود. آلودگی هوا ، میزان کلروفیل موجود در برگهای هر دو گیاه مذکور را

افزایش داده بود.

یل ، کروموپروتئینی با چهار حلقه پیرولی آبدوست با یک اتم منیزیم در مرکز آنها و یک زنجیر بلند فیتولی کلروف

چربی دوست می باشد که به صورت متصل به پروتئین های غشایی تیالکوئیدها در کلروپالسدت قدرار دارد. ایدن

ی خورشیدی به انرژی شیمیایی اسدت. در رنگیزه فتوسنتزی، عامل عمده دخیل در فرایند فتوسنتز و تبدیل انرژ

واقع ، کلروفیل از اجزای مهم انرژی ساز برای گیاه می باشد. از این مساله می توان چنین نتیجه گیری نمود که

هرگاه گیاهان به میزان انرژی بیشتری نیاز پیدا کنند ،ممکن است غلظت کلروفیل در آنها افزایش یابد.

الهای متعددی ذکر گردید ، تحقیقات و آزمایشدهای گونداگون نشدان داده اندد کده همانطور که در مقدمه در مث

آلودگی هوا و وجود انواع آالینده ها در محیط زیست گیاه ، از جمله عواملی است که تقاضای گیاه برای انرژی را

لیت زادآوری ، به افزایش می دهد. گیاهانی که در محیط های آلوده زندگی می کنند، برای حفظ بقا ، رشد و قاب

میزان انرژی بیشتری نسبت به شرایط عادی و فقدان آلودگی نیاز دارند. کاهش رشد و کاهش تولید زیست توده

)بیوماس(گیاهان تحت شرایط آلودگی شدید محیط ، در بسیاری از تحقیقات به اثبات رسیده است و گواهی بدر

این امر می باشد.

فزایش میزان کلروفیل در شرایط آلودگی هوا، که از جمله شرایط تدنش زا بدرای با توجه به مطالب فوق الذکر ، ا

گیاهان است ، به عنوان پاسخی در برابر افزایش تقاضا برای انرژی، عکس العملی قابل انتظدار و قابدل توجیده در

گیاهان می باشد.

ی هوا تایید می نماید.ط آلودگاین پژوهش ، بروز چنین پاسخی را در دو گیاه کلم زینتی و عشقه ، تحت شرای

:اثر آلودگی هوا بر میزان کاروتنوئیدها

سنجش میزان کاروتنوئیدهای برگی در گیاهان عشقه و کلم زینتدی روییدده در منداطق دارای هدوای آلدوده در

تالف مقایسه با نمونه های روییده در هوای غیرآلوده ، و بررسی های آماری انجام شده بر روی نتایج حاصل ، اخد

معنی داری را در این مقادیر در دو گروه نمونه های روییده تحت شرایط هوای آلوده و غیرآلوده نشان دادند. این

نتایج حاکی از این بودند که آلودگی هوا باعث افزایش مقدار کاروتنوئیدهای موجود در بافت برگ در دو گیاه کلم

زینتی و عشقه می گردد.

ای فتوسنتزی هستند که در تمامی فتوتروف ها وجود دارندد. ایدن رنگیدزه هدای چربدی کاروتنوئیدها ، رنگیزه ه

دوست و شبه لیپیدی ، که از باقیمانده های ایزوپرن تشکیل شده اند، رنگیزه های فرعدی یدا کمکدی در فرایندد

بیشینه جذب آبی ، با -فتوسدددددنتز می باشند. کاروتنوئیدها با جذب بخشی از طیف نوری ) طول موجهای سبز

نانومتر( و انتقال به انرژی به رنگیزه های اصلی فتوسنتزی یا کلروفیدل هدا، بدا بدازده 4111-511در طول مو

درصد ، در فرایند فتوسنتز و انرژی سازی گیاهان ایفای نقش می نمایند. 51انتقال حدود

کلروفیل می تواند عکس العملی در پاسدخ بر این اساس ، افزایش میزان کاروتنوئیدها نیز ،همانند افزایش غلظت

به افزایش نیاز گیاه به انرژی تحت شرایط آلودگی هوا باشد.

همانطور که نتایج حاصل از آزمایش ها، بررسی ها و مقایسات بین گیاهان روییده در مناطق دارای هدوای آلدوده

آلودگی هدوا میدزان کاروتنوئیددهای نسبت به گیاهان روییده در هوای غیرآلوده در این پژوهش نشان می دهد ،

در کلم زینتی ، افزایش می دهد. موجود در بافت برگ را هم در گیاه عشقه و هم

اثر آلودگي هوا بر فعاليت آنزيم ها -2

بررسی های آماری انجام شده بر روی نتایج حاصل از سنجش میزان فعالیدت دو آندزیم کاتداالز و پراکسدیداز در

عشقه نشان داد که آلودگی هوا در هر دوی این گیاهان موجب افزایش میزان فعالیدت ایدن گیاهان کلم زینتی و

آنزیم ها می گردد.

آزمایش ها و تحقیقات بسیار متعددی که در مورد گیاهان مختلف و پاسخ های آنها در مقابل انواع شرایط تدنش

وح ثابت نموده اند که قرار گرفتن گیاهان تحت زا اعم از سرما ، خشکی ، شوری و غیره انجام گرفته اند ، به وض

شرایط گوناگون تنش زا ، سنتز و فعالیت آنزیم های کاتاالز و پراکسیداز را افدزایش مدی دهدد. ایدن دو آندزیم از

جمله آنزیم های آنتی اکسیدان هستند و سلولهای گیاهی را در مقابل تنش های مختلف محافظدت مدی کنندد.

سمت های مختلف درون سلولی و برون سلولی ، به صورت یونی یدا کوواالنسدی بده دیدواره این آنزیم ها که در ق

سلولی متصلند و یا به صورت محلول در سلول وجود دارند، نقش بسزایی در مقاومت گیاهان نسدبت بده عوامدل

در پاسخ به تنش تنش زا و زنده ماندن آنها تحت این شرایط دارا هستند. افزایش فعالیت سینتیکی این آنزیم ها

های گوناگون ، در نتیجه افزایش سنتز آنها در چنین شرایطی می باشد. این افزایش سنتز از جمله علل افدزایش

نیاز گیاهان به انرژی در وضعیت های نامساعد است.

زی و بدین ترتیب ، آلودگی هوا نیز به عنوان یکی از عوامل تنش زا برای گیاهان موجب افدزایش فعالیدت کاتداال

پراکسیدازی در آنها می گردد. این پژوهش ، افزایش میزان فعالیت آنزیم های کاتاالز و پراکسیداز را در گیاهدان

روییده تحت شرایط آلودگی هوا در مقایسه با گیاهان روییده در شرایط هوای غیرآلوده ، هم در کلم زینتی و هم

در عشقه نشان می دهد.

روتئين اثر آلودگي هوا بر ميزان پ -7

مقایسه نتایج حاصل از سنجش میزان پروتئین موجود در بافت برگی ، در دو گروه گیاهان روییده تحت شدرایط

هوای آلوده و گیاهان روییده در مناطق با هوای غیرآلوده ، در هیچ یک از دو گونه گیاهی کلدم زینتدی و عشدقه

توان گفت که بر اسداس نتدایج بدسدت آمدده طدی تفاوت مشخص و معنی داری را نشان نداد. به بیان دیگر می

آزمایش ها و بررسی های انجام شده در این پژوهش، آلودگی هوا تاثیری بر غلظت پروتئین موجدود در برگهدای

گیاهان مورد مطالعه برجای نگذاشته بود.

اثر آلودگي هوا بر ساختار تشريحي -9

انجام مقایسات تشریحی بافت برگی گیاهان کلم زینتی و عشقه در دو گروه نمونه هدای روییدده تحدت شدرایط

هوای آلوده و نمونه های روییده در مناطق دارای هوای غیرآلوده، تفاوت مشخصی را در این مدوارد نشدان ندداد.

وا در محیط زیست و رویدش گیاهدان بدین ترتیب می توان چنین نتیجه گیری نمود که تفاوت میزان آلودگی ه

مورد مطالعه در این پژوهش در حدی نبوده است که منجر به ایجاد تغییرات تشریحی مشدهود در آنهدا گدردد و

تنها تغییراتی غیرقابل رویت ) از جمله افزایش میدزان کلروفیدل و کاروتنوئیددها و افدزایش فعالیدت کاتداالزی و

.ه تحت شرایط هوای آلوده موجب گردیده استپراکسیدازی ( را در گیاهان رویید

برای زندگی کیفیت سطح بردن باال آن از هدف که زندگی کیفیات متوجه و کیفی است ای توسعه پایدار توسعه

پایداری ، محیطی پایداری : است عمیقی مضامین دارای حیطه سه در پایدار توسعه . باشد می آیندگان

دوام و پایداری به و نمود استفاده سبز های بام مزایای از میتوان صورتی در تنها . اجتماعی پایداری و اقتصادی

عنوان به . شود اجرا و پیگیری سبز سامانه شاخه در و پایدار توسعه کالن های برنامه قالب در که بود امیدوار آن

.کرد اجرا آن در را سبز سامانه و نمود انتخاب تهران شهر ن کال شهری مراکز در را ای محله توان می مثال

1شماره جدول

ضوابط و پایدار توسعه الگوهای قالب در باید تهران در سبز های بام به موجود سیاه های بام تبدیل راستای در

قابل شهرها برای دیگر جامع های طرح همانند جامع الگوی این ترتیب بدین و نمود برنامه ریزی آن برای کالن

:داشت نظر در باید نیز را زیر موارد همچنین . اجراست و ریزی برنامه

.برد سود میتوان آنها سابقه و زمینه این در پیشرفته کشورهای در موجود جامع الگوهای از -

.گیرد قرار دستورکار در متبوع سازمانهای و دولت مدت بلند برنامههای در باید الگو این -

تا کوهپایه از آن گستردگی و شهر وسعت علت به که تهران در انی مک و اقلیمی های تفاوت گرفتن نظر در با -

.شود طراحی جداگانه بصورت تهران در مشابه منطقه چند هر برای باید الگو این است، شده تشدید دشت

سنجی امکان نتایج با ناحیه هر در سبز بام از انتظار مورد اساسی فواید و اهداف باید جامع الگوی طراحی در -

به آن در که نمود استانداردهایی تدوین به اقدام آن به توجه با و شده ترکیب آن در موجود نهای ساختما

.شود پرداخته رفته بکار مواد نوع و سبز های بام اجرای و طراحی چگونگی

سازه، معماری، استانداردهای شامل علمی کامال بصورت و شده تهیه امر متخصصین توسط باید جامع الگوی -

الزم راهکارهای تدوین بحث در .باشد سبز فضای و منظر شهرسازی، آبشناسی، زیست، محیط شناسی، گیاه

ایجاد جهت در میتوان تهران در سبز بامهای بوسیله شهری منظر بهبود و فرهنگی های ت جذابی ایجاد برای

در جلسات و قاتها مال محل تابستان، گرم های شب گذراندن برای محلی ورزش، و استراحت برای مکانی

سیمای بر سبز های بام تأثیر . نمود اقدام مراسم و ها ن جش برگزاری برای مناسب مکانی بزرگ، های آپارتمان

گرفته دود نمای از قسمتی پوشاندن و باال آلودگی با نواحی در بخصوص شهری نمای بهبود از عبارتند شهری

و اتاقک جمله از ها ساختمان نازیبایی کردن پنهان مناسب، طراحی با شهر آسمان خط بهبود ها، ساختمان

طراحیهای به توجه با سرمایشی و گرمایشی های سیستم به مربوط تجهیزات و دودکش آسانسور، تجهیزات

.بود خواهد مفید بسیار امر این تهران ساختمانهای عمده در نازیبا و ضعیف

سبز کاربری قبال که هایی زمین مانند درآید قانون صورت ب سبز های بام نصب مواردی در گردد می پیشنهاد

هستند، محیط آالینده که هایی ساختمان کلیه و ها کارگاه ها، ه کارخان آلودگی، بحران دارای نواحی داشته،

اهدای مرتبط، های سازمان و زیست محیط سبز، فضای متولی سازمانهای به وابسته تأسیسات و ساختمانها کلیه

ایجاد زیست، محیط دوستداران های انجمن تشویق یا سبز بام برتر های طرح انتخاب همانند ویژه حمایتهای

مواجه استاندارد سبز فضای کمبود با که باال تراکم با نواحی در طبقاتی پارکهای اجرای و طراحی برای زمینه

بر عالوه .گردد می مها با این از استفاده ترویج باعث جامعه در ها سیاست این بردن بهکار . د هستن

کرد؛ بطور قانونی را امر این توان می است الزم آنها در سبز بام ایجاد که خاص های مکان در قانونگذاری با این

:درآید قانون بصورت سبز بامهای نصب زیر موارد در میگردد پیشنهاد مثال

.کرده اند تصرف را قدیمی باغهای یا داشته سبز کاربری قبال آنها زمین که کسانی -

انقالب میدان فاطمی، میدان مانند آلودگی بحران دارای نواحی -

اتوبان مسیر یکارخانه ها عمده مانند هستند، محیط آالینده که ساختمانهایی کلیه و کارگاهها ،کارخانه ها -

.تهران به کر

مرتبط سازمانهای و زیست محیط سبز، فضای متولی سازمانهای به وابسته تأسیسات و ساختمانها کلیه -

زیست محیط دوستداران انجمنهای تشویق یا سبز بام برتر طرحهای انتخاب همانند ویژه حمایتهای اهدای -

استاندارد سبز فضای کمبود با که باال تراکم با نواحی در طبقاتی پارکهای اجرای و طراحی برای زمینه ایجاد -

.مواجه اند

ه هدزین بدا نبایدد سدبز م با یک اجرای و طراحی های هزینه که شود توجه اساسی نکته این به باید مجموع در

و هدوا آب، آلدودگی از ناشدی سرسامآور های هزینه با باید مقایسه این بلکه شود؛ مقایسه معمولی بام یک های

در سدبز فضدای نبود از ناشی اجتماعی و فردی های آسیب آلودگیها؛ این از ناشی میر و مرگ و امراض محیط؛

عمیدق تدأثیرات پایدان، بده رو فسدیلی سدوختهای از استفاده سنگین های هزینه . گیرد صورت مصنوع محیط

کنتدرل هدای هزینده آبگرفتگیها، و ها سیالب از ناشی مسائل شهرها، روحی بی و نازیبایی از ناشی روانشناختی

باید فوق هزینه های به را سنتی سیاه های بام باره چنداجرای و کاری عایق از ناشی های هزینه سطحی، آبهای

در را موضدوع ایدن کده گیرد صورت تواند می سبز بام سامانه مورد در دیگری مطالعات و تحقیقات . نمود اضافه

کشدور در آن توسدعه و سامانه این نواقص رفع جهت در ترتیب بدین و نماید دنبال ها تخصص و ها رشته سایر

منظدر، معمداری معمداری، هدای رشدته در و زیر های سرفصل با ارتباط در تواند می موضوعات این شود؛ اقدام

:گیرد قرار توجه مورد کشاورزی مهندسی سازه، مهندسی آبیاری، مهندسی شهرسازی، زیست، محیط

ساختمان نیازهای اساس بر سبز بام اجرای -

ساختمان( محاسبات بخش )در زلزله با ارتباط در سبز بام دارای سازههای بررسی -

آبیاری( مهندسی بخش )در آب مصرف کاهش جهت در سبز بام آبیاری مدیریت -

جامعه نیازهای با متناسب سبز بام اقتصادی بهینهسازی چگونگی -

شهرسازی( بخش شهری)در منظر از کالن سطح در سبز بامهای طراحی -

کشاورزی( مهندسی و زیست محیط بخش )در ساختمان و اقلیم با متناسب گیاهان و سبز بام کاشت طراحی -

منابع:[1 ] www.report.aruna.ir/archives/2006/Aug/22/1042.php

[2] www.topcity.parsiblog.com/-4610246.htm

[3 ] www.naturalarchitecture.blogspot.com/

[4 ] www.civilica.com/Paper-NCEUED01-NCEUED01_125.html

[5 ] www.report.aruna.ir/archives/2006/Aug/22/1042.php

[6 ] www.daneshju.ir/forum/f616/t20357.html

[7 ] www.greenroof.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid

[11 ] www.manzelmag.com/main/no14/home-architecture-/254-green-.html

[11 ] www.topcity.parsiblog.com/-4610246.htm

[11 ] www.greenroof.ir/index.php?option=com

[11 ] www.dardastras.com/forums/architecture-architect-memari/aandr-waad-baamsbz /? wap2

[12 ] www.greenroof.ir

[13 ] www.memarejavan13106.blogfa.com/post-103.aspx

[14 ] www.zinco-greenroof.com

[15] www.greenroof.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=210&Itemid=55

[16 ] www.naturalarchitecture.blogspot.com/

[17] www.greenroof.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=62&Itemid=1

[111] www.calhoun.org

[111 ] www.irandrd.com/tabid/63/Default.aspx

[21 ] www.greenroof.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=34&Itemid=44

[21 ] www.daneshju.ir/forum/f616/t20357.html

[22 ] www.naturalheritage.blogfa.com/post-10.aspx

[23 ] www.aryanews.com/Lct/fa-ir/News/200101102/

[24 ] www.hamshahrionline.ir/News/?id=102607

[25] rpc.tehran.ir/Default.aspx?tabid=71021&ctl=Details&mid=151072&ItemID=122103 -IR

[26 ] www.architects.ir/UserFiles/File/File_534_1.pdf

تاثیرگذاری بام سبز در کاهش دمای محیط، ارزیابی چگونگی 13111[ محمودی زرندی، مهناز، 27]

[ خان سفید، مهدی، بررسی الگوی پراکنش فضاهای سبز شهری با رویکرد اکولوژی منظر شهری و رابطه آن با پایداری 211]

، سومین همایش ملی فضای سبز و منظر شهری13116شهری مورد مطالعه: کالن شهر تهران،

شهر سبز فضای و ها پارک سازمان ، 1374 ف ها گاه تفر و سبز فضای ، ها پارک مونپیرا مباحثی ، هنریک [ مجنونیان211] تهران

1371[ ایروانی، محمود، خداپناهی، کریم ، روانشناسی احساسی و ادراک ، انتشارات سمت، 31]