งานวิ�จั�ยต้นน��าวิ�จั�ยเพื่��อท้องถิ่��น

ค้นหาค้�าต้อบของค้วิามสำ�าเร็�จัเพื่��อการ็พื่�ฒนา สำ� วิ�จั�ยเพื่��อท้องถิ่��น

สำ�าน�กอน!ร็�กษ์#และจั�ดการ็ต้นน��า ถิ่�กจั�ดต้��งข(�นมาต้��งแต้ ปี* พื่.ศ. ๒๕๑๘ ในนามของกองอน!ร็�กษ์#ต้นน��า สำ�งก�ดกร็มปี1าไม โดยแยกต้�วิมาจัากงานวิ�จั�ยเพื่��อร็�กษ์าต้นน��า กองบ�าร็!ง กร็มปี1าไม ภาร็ก�จัหล�กท้5�ไดร็�บมอบหมายในขณะน��น ค้�อการ็ปีล�กปี1าเพื่��อฟื้8� นฟื้�ต้นน��าท้5�เสำ��อมโท้ร็ม ซึ่(�งต้ อมาม5การ็พื่�ฒนาดวิยการ็ขยายพื่��นท้5�ด�าเน�นงาน และการ็เพื่��มก�จักร็ร็มอ��น ๆ ปีร็ะกอบ ค้�อ งานวิ�จั�ยต้นน��า งานสำ�าร็วิจัและปีร็ะเม�น งานปีล�กปี1า และงานจั�ดหม� บาน การ็ปีล�กหญ้าแฝก การ็สำร็างฝายต้นน��า งานสำาร็สำนเท้ศ ฯลฯ เปี>นต้น จัากอด5ต้จัวิบจันปี?จัจั!บ�น สำ�าน�กอน!ร็�กษ์#และจั�ดการ็ต้นน��าไดร็�บเง�นงบปีร็ะมาณแผ่ นด�นจั�านวินมาก แต้ ผ่ลล�พื่ธ์#เชิ�งปีร็ะจั�กษ์#ท้5�ปีร็ากฏใหเห�น ค้�อ พื่��นท้5�ต้นน��าของปีร็ะเท้ศไท้ยย�งไม ฟื้8� นต้�วิกล�บมาสำ� สำภาพื่ท้5�เปี>นปีกต้�ต้ามท้5�ค้าดหวิ�ง ปีร็ะกอบก�บสำภาวิะโลกร็อน ท้�าใหเก�ดการ็กร็ะจั!กต้�วิต้กของฝนเฉพื่าะบนพื่��นท้5�สำ�ง ซึ่(�งเปี>นพื่��นท้5�ร็�บผ่�ดชิอบ ท้�าใหเก�ดปี?ญ้หาน��าปี1าไหลหลาก และแผ่ นด�นถิ่ล มเก�ดข(�นอย างต้ อเน��อง สำ งผ่ลท้�าใหเก�ดเปี>นขอสำงสำ�ยข(�นมาวิ า เง�นงบปีร็ะมาณท้5�ร็�ฐบาลลงท้!นไปี

ค้วิามในใจั......งานวิ�จั�ยต้นน��า

ต้��งแต้ อด5ต้จัวิบจันปี?จัจั!บ�นน��น ค้!มค้ าหร็�อไม ถิ่าไม ค้!มค้ าและไม ไดผ่ลจัะท้�าอย างไร็ ต้ลอดจันจัะวิ�ดผ่ลสำ�าเร็�จัก�นอย างไร็ ภายใต้เปีFาหมายของการ็อย� ร็อดปีลอดภ�ยในปี?จัจั!บ�น และค้!ณภาพื่ชิ5วิ�ต้ท้5�ด5ข(�นในอนาค้ต้ของปีร็ะชิาชิน งานวิ�จั�ยต้นน��าจั�าเปี>นต้องปีร็�บเปีล5�ยนวิ�ถิ่5การ็ท้�างานเสำ5ยใหม จัากงานวิ�จั�ยเชิ�งวิ�ท้ยาศาสำต้ร็#บร็�สำ!ท้ธ์�G (pure science) ท้5�ม5อย� เด�ม โดยเพื่��มงานวิ�จั�ยเพื่��อท้องถิ่��น (community based research) ข(�นมา และเขามาม5บท้บาท้ต้ อการ็ด�าเน�นงานของสำ�าน�กอน!ร็�กษ์#และจั�ดการ็ต้นน��ามากข(�น โดยท้�าหนาท้5�เสำร็�มการ็ท้�างานของหน วิยจั�ดการ็ต้นน��าแต้ ละหน วิย อย างไร็ก�ต้าม เพื่��อใหงานวิ�จั�ยต้นน��า ต้อบสำนองการ็ด�าเน�นงานของสำ�าน�กอน!ร็�กษ์#และจั�ดการ็ต้นน��าอย างม5ปีร็ะสำ�ท้ธ์�ภาพื่ จั�าเปี>นต้องม5การ็ร็�บฟื้?งค้วิามค้�ดเห�นเก5�ยวิก�บปี?ญ้หาต้ าง ๆ ในพื่��นท้5� ท้��งน5�เพื่��อน�าปี?ญ้หาเหล าน��นมาปีร็�บปีร็!งงานวิ�จั�ยใหเก�ดค้วิามสำอดค้ลองก�น ซึ่(�งจัะน�าไปีสำ� แนวิท้างในการ็พื่�ฒนางานวิ�จั�ยท้5�ถิ่�กต้องต้ อไปี

ค้วิามในใจั......งานวิ�จั�ยต้นน��า

งานวิ�จั�ยต้นน��า (อด5ต้ - ปี?จัจั!บ�น) ก อนปี* พื่.ศ. ๒๕๑๘ งานวิ�จั�ยต้นน��าม5ภาร็ก�จั เพื่��อค้นหาชิน�ดพื่�นธ์!#ไมท้5�เหมาะสำมก�บการ็ปีล�กเพื่��อท้ดแท้นปี1าต้นน��าท้5�ถิ่�กท้�าลาย และ/หร็�อ เสำ��อมโท้ร็มในท้องท้5�ต้ าง ๆ ของปีร็ะเท้ศไท้ย

ชิ วิงปี* พื่.ศ. ๒๕๑๘-๒๕๓๕ งานวิ�จั�ยต้นน��าม! งเนนไปีท้5� ๓ ปีร็ะเด�นหล�ก ค้�อ ๑) ศ(กษ์าล�กษ์ณะท้างอ!ท้กวิ�ท้ยา-น�เวิศวิ�ท้ยาของปี1าต้นน��าชิน�ดต้ าง ๆ ๒) ศ(กษ์าผ่ลกร็ะท้บท้5�เก�ดข(�นจัากการ็ท้�าลายปี1าต้นน��า อาท้� การ็สำ�ญ้เสำ5ยด�น น��า และธ์าต้!อาหาร็จัากกร็ะบวินการ็ก�ดชิะพื่�งท้ลายของด�น การ็เปีล5�ยนแปีลงปีร็�มาณและล�กษ์ณะการ็ไหลของน��าท้ าในล�าธ์าร็ ฯลฯ และ ๓) ค้นหาแนวิท้างในการ็ปีร็�บปีร็!งพื่��นท้5�ปี1าต้นน��าท้5�ถิ่�กบ!กร็!กท้�าลาย

งานวิ�จั�ยต้นน��า (อด5ต้ - ปี?จัจั!บ�น) ชิ วิงปี* พื่.ศ. ๒๕๓๕-๒๕๔๕ เปี>นชิ วิงท้5�งานวิ�จั�ยต้นน��าโอนไปีสำ�งก�ดสำ�าน�กวิ�ชิาการ็ปี1าไม กร็มปี1าไม ในชิ วิงเวิลาน5�งานวิ�จั�ยต้นน��าม! งเนนไปีท้5�การ็ปีร็ะเม�นม�ลค้ าของปี1าต้นน��า และการ็สำร็างแบบจั�าลอง (Mathematical model) เพื่��อปีร็ะเม�นค้ าเสำ5ยหายจัากการ็ท้�าลายปี1าต้นน��าท้��วิปีร็ะเท้ศ

ชิ วิงปี* พื่.ศ. ๒๕๔๕-ปี?จัจั!บ�น สำ วินวิ�จั�ยต้นน��าไดยายกล�บมาสำ�งก�ดสำ�าน�กอน!ร็�กษ์#และจั�ดการ็ต้นน��า กร็มอ!ท้ยานแห งชิาต้� สำ�ต้วิ#ปี1า และพื่�นธ์!#พื่�ชิ การ็ด�าเน�นงานวิ�จั�ยในชิ วิงเวิลาด�งกล าวิน5� ม! งเนนไปีท้5�การ็ต้อบสำนองค้วิามต้องการ็สำ�าน�กอน!ร็�กษ์#และจั�ดการ็ต้นน��า และกร็มอ!ท้ยานแห งชิาต้� สำ�ต้วิ#ปี1า และพื่�นธ์!#พื่�ชิ อาท้� การ็หาศ�กยภาพื่ในการ็ใหน��าของปี1าต้นน��า การ็ปีร็ะเม�นม�ลค้ าค้วิามหลากหลายท้างชิ5วิภาพื่ของปี1าต้นน��า การ็ศ(กษ์าบท้บาท้ของฝายต้นน��า ต้ อการ็ชิะลอการ็ไหลของน��า ปีร็ะสำ�ท้ธ์�ภาพื่ในการ็ด�กต้ะกอน การ็เพื่��มค้วิามชิ��นใหก�บด�นสำองฝากฝ?� งล�าหวิย และการ็พื่�ฒนาต้�วิของสำ�งค้มพื่�ชิร็�มฝ?� งน��า ต้ลอดจันงานวิ�จั�ยเพื่��อสำ งเสำร็�มการ็ปีล�กหญ้าแฝก เปี>นต้น

พื่�ชิพื่ร็ร็ณ

เศรษฐกิ�จ-สังคม

อ!ท้กภ�ย

ค้!ณภาพื่น��า อ!ท้กวิ�ท้ยาการ็ชิะลางพื่�งท้ลายของด�น

ปีฐพื่5วิ�ท้ยา

ก�จักร็ร็มการ็วิ�จั�ยต้นน��า

อ!ต้!น�ยมวิ�ท้ยาวิ�จั�ยต้นน��าเพื่��อท้องถิ่��น

เก�บวิ�ด และวิ�เค้ร็าะห#ขอม�ลท้5�เก5�ยวิของก�บสำภาวิะอากาศ

งานวิ�จั�ยดานอ!ต้!น�ยมวิ�ท้ยา ขอม�ลน��าฝน และชิ วิงร็ะยะเวิลาในการ็ต้ก โอกาสำท้5�ฝนจัะต้กในชิ วิงร็ะยะเวิลาต้ าง ๆ ของร็อบปี* การ็กร็ะจัายของปีร็�มาณน��าฝนในสำ วินต้ าง ๆ ของพื่��นท้5�ล! มน��า เชิ��อมโยงถิ่(งการ็ร็ะบายน��าใหก�บพื่��นท้5�ท้ายน��า การ็เก�ดอ!ท้กภ�ย และค้วิามแหงแลง

งานวิ�จั�ยดานอ!ท้กวิ�ท้ยา

ศ(กษ์าการ็หม!นเวิ5ยนของน��าภายใต้การ็ปีกค้ล!มของพื่�ชิชิน�ดต้ าง ๆ เปีร็5ยบเท้5ยบและพื่ยากร็ณ#ถิ่(งผ่ลท้5�เก�ดข(�น เม��อม5การ็เปีล5�ยนแปีลงพื่�ชิค้ล!มด�น

ศ(กษ์ากร็ะบวินการ็ต้ าง ๆ ในร็ะบบการ็หม!นเวิ5ยนของน��า การ็สำก�ดก��นน��าฝน

การ็ซึ่(มน��าผ่ านผ่�วิด�น การ็เค้ล��อนท้5�ของน��าในด�น การ็ค้ายร็ะเหยน��า แล การ็ไหลของน��าในล�าธ์าร็

งานวิ�จั�ยดานปีฐพื่5วิ�ท้ยา

งานวิ�จั�ยดานพื่ร็ร็ณไมและน�เวิศวิ�ท้ยา ร็ะบบการ็หม!นเวิ5ยนของธ์าต้!อาหาร็ภายในร็ะบบน�เวิศต้ าง

ๆ การ็ใหผ่ลผ่ล�ต้ปีฐมภ�ม�สำ!ท้ธ์�ในร็�ปีของมวิลชิ5วิภาพื่ ผ่ลกร็ะท้บท้5�เก�ดข(�นจัากการ็เปีล5�ยนแปีลงพื่��นท้5�ปี1าไมเปี>น

พื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ ร็�ปีแบบของการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นท้างการ็เกษ์ต้ร็ท้5�ม5

ล�กษ์ณะท้5�ก อใหเก�ดปีร็ะโยชิน#ท้5�ย��งย�นใน แต้ ละพื่��นท้5�

สำมบ�ต้�ด�น ท้��งดานกายภาพื่และเค้ม5ในล! มน��า และการ็เปีล5�ยนแปีลงเม��อม5การ็ ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นปีร็ะเภท้ต้ าง ๆ

มาต้ร็การ็เพื่��อลดผ่ลกร็ะท้บจัากการ็เปีล5�ยนแปีลง

ผ่ลกร็ะท้บและการ็ปีร็ะเม�นค้ าค้วิามเสำ5ยหายในเชิ�งเศร็ษ์ฐศาสำต้ร็#

การ็ก�ดชิะพื่�งท้ลายของด�น

วิ�เค้ร็าะห#การ็ลงท้!นและผ่ลกร็ะท้บเชิ�งเศร็ษ์ฐก�จัท้าง สำ��งแวิดลอมท้5�เก�ดข(�นจัากการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นท้าง การ็เกษ์ต้ร็บนพื่��นท้5�ต้นน��า

เปีร็5ยบเท้5ยบผ่ลปีร็ะโยชิน#ท้��งท้างต้ร็งและท้างออม

ใหปีร็ะชิาชินไดต้ร็ะหน�กถิ่(งค้!ณค้ าของปี1าไม และสำร็าง จั�ต้สำ�าน(กในการ็อน!ร็�กษ์#ปี1าต้นน��า ต้ลอดจันวิางแผ่น การ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ย��งย�น

งานวิ�จั�ยดานเศร็ษ์ฐก�จั

งานวิ�จั�ยดานสำ�งค้ม ศ(กษ์าภ�ม�ปี?ญ้ญ้าพื่��นบานในสำ วินท้5�เก5�ยวิของก�บการ็อน!ร็�กษ์#

ท้ร็�พื่ยากร็ธ์ร็ร็มชิาต้�ในพื่��นท้5�ล! มน��า น�ากร็ะบวินการ็ท้างวิ�ท้ยาศาสำต้ร็#มาใชิในการ็อธ์�บายและปีร็�บองค้#

ค้วิามร็�ใหสำามาร็ถิ่น�าไปีใชิปีร็ะโยชิน#ในพื่��นท้5� อ��น ๆ ได

ศ(กษ์ากร็ะบวินการ็ม5สำ วินร็ วิมของปีร็ะชิาชินในท้องถิ่��น องค้#กร็ท้องถิ่��น และองค้#กร็เอกชิน ในการ็อน!ร็�กษ์#พื่��นท้5�ต้นน��า เพื่��อลดปี?ญ้หาการ็แก งแย งพื่��นท้5�

ปีร็ะสำานค้วิามร็ วิมม�อร็ะหวิ างร็�ฐและเอกชินในการ็จั�ดการ็ท้ร็�พื่ยากร็ธ์ร็ร็มชิาต้�อย างย��งย�น

งานวิ�จั�ยเพื่��อท้องถิ่��น ใหปีร็ะชิาชินเขามาม5สำ วินร็ วิมในการ็เก�บวิ�ดขอม�ลร็ วิมก�บหน วิยฯ - ขอม�ลอากาศ - การ็เจัร็�ญ้เต้�บโต้ของต้นไมในปี1า - การ็ใหผ่ลผ่ล�ต้ท้างการ็เกษ์ต้ร็และการ็วิ�เค้ร็าะห#การ็ลงท้!น - การ็ซึ่(มน��าผ่ านผ่�วิด�นในพื่��นท้5�ปี1า และพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ ชิน�ดต้ าง ๆ - ค้วิามผ่�นแปีร็ของปีร็�มาณน��าในชิ��นด�นในพื่��นท้5�ปี1า และพื่��นท้5 ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ชิน�ดต้ าง ๆ - การ็วิ�ดร็ะด�บน��าท้ าท้5�ไหลในล�าธ์าร็

หน วิยจั�ดการ็ต้นน��า และชิ!มชินต้นน��าร็ วิมก�นวิ�เค้ร็าะห#ขอม�ล เพื่��อ ค้นหาค้�าต้อบ

ใหค้วิามร็�ก�บชิ!มชินในร็ วิมก�น เก�บและวิ�เค้ร็าะห#ร็ วิมก�นต้�ดสำ�นใจั เพื่��อค้�ดเล�อกร็�ปีแบบท้5�เหมาะสำมในการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�น

ปีร็ะชิ!มร็ วิมก�นร็ะหวิ างชิ!มชินต้นน��า และชิ!มชินท้ายน��า เพื่��อ ก�าหนดชิน�ดของการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นบนพื่��นท้5�แต้ ละแห งของต้น น��าท้5�ก อใหเก�ดค้วิามย��งย�นต้ อไปีในอนาค้ต้

งานวิ�จั�ยต้นน��าท้5�ผ่ านมา.........ค้นหาได

ขอร็�บไดท้5� สำ วินวิ�จั�ยต้นน��า สำ�าน�กอน!ร็�กษ์#และจั�ดการ็ต้นน��า กร็มอ!ท้ยานแห งชิาต้� สำ�ต้วิ#ปี1า และพื่�นธ์!#พื่�ชิโท้ร็. ๐๒ ๕๖๑๐๗๗๗ ต้ อ ๑๘๒๑ และ ๑๘๒๒ e-mail : bmuay@yahoo.com

ผ่ลงานวิ�จั�ยแบบจั�าลอง API เพื่��อการ็เต้�อนภ�ยน��าปี1าไหลหลาก

ด�นถิ่ล ม เพื่��อใหปีร็ะชิาชินม5ชิ5วิ�ต้อย� ร็อดปีลอดภ�ยแบบจั�าลอง ม�ลค้ าท้างเศร็ษ์ฐก�จัของสำ��งแวิดลอม

หล�งการ็ท้�าลายปี1าต้นน��าแบบจั�าลอง ม�ลค้ าท้างเศร็ษ์ฐก�จัจัากการ็ใชิ

ปีร็ะโยชิน#ค้วิามหลากหลายท้าง ชิ5วิภาพื่ของร็ะบบน�เวิศต้นน��าแบบจั�าลอง เหต้!การ็ณ#การ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นท้�าการ็

เกษ์ต้ร็ท้5�เหมาะสำมก�บพื่��นท้5�ต้นน��าแบบจั�าลอง ค้วิามย��งย�นของร็ะบบน�เวิศต้นน��า ใชิ

ต้ร็วิจัสำอบวิ าการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ของ ชิ!มชินต้นน��า สำ งผ่ลกร็ะท้บต้ อชิ!มชินท้ายน��า

หร็�อไม แบบจั�าลอง ค้!ณภาพื่ชิ5วิ�ต้

แบบจั�าลองม�ลค้ าค้วิามหลากหลายท้างชิ5วิภาพื่แบบจั�า ลองเพื่��อปีร็ะเม�นม�ลค้ าค้วิามหลากหลายท้างชิ5 วิภาพื่ของร็ะบบน�เวิศต้นน��า

เปอร�เซ็�นต์�กิารปกิคลุ�มเร�อนยอดของป�า 85 (%)

จ�านวนชั้ นเร�อนยอดของป�า 4 ชั้ นเปอร�เซ็�นต์�พื้� นที่#$หน&าต์ดลุ�าต์&นต์'อหน'วยพื้� นที่#$ 0.31 (%)

ความลุ(กิของชั้ นด�น 1.5 เมต์ร

ค'าความหลุากิหลุายด&านโ ครงสัร&าง 47.86ค'าความหลุากิหลุายด&านกิารที่�า งานต์ามหน&าที่#$ 46.2059

ค'าความสัมบู+รณ์�ของป�า 47.52992

ค'าคะแนนระดบูความหลุากิหลุายที่างชั้#วภาพื้ 5

ม+ลุค'าความหลุากิหลุายที่างชั้#วภาพื้ เที่'ากิบู 124849.6 บูาที่/ไ ร'

(1)การ็น�า เขาขอม�ล

(3)การ็ปีร็ะเม�นม�ลค้ าค้วิามหลากหลายท้างชิ5 วิภาพื่

Version I

(2)ปีร็ะเม�นค้ าค้ะแนนค้วิามหลากหลายท้างชิ5 วิภาพื่

Rainfall(R)

Throughfall 100-x % of areax % of area is intercepted

Yes NoIF; R+Ii>=Ic

Th = R-Ic I = Ic I = R

Yes NoNet rainfall IF ; I<E

Ii = Ic-(I-E) Ii = Ic

Net rainfall(NR)

Yes No

SR1=SR

YesNo

Yes No

L1 = L

Et1 = Et

U2 = MC21-S2

MC11=MC1i+NR+U2

IF:MC11>S1

SR =MC11-S1 MC12=MC11

MC12=S1 IF; MC12>=FC1

P=(S1-FC1)*a1 P=(MC12-FC1)*a1MC14 = MC12

P1 = P

MC13 = MC12-P

IF; MC13>=FC1

MC1i = MC14-Et

L=(MC13-FC1)*b1 MC14 = MC13

MC14 = MC13-L

Et = GI*k*Ep*(MC14/AWC)^x1 Yes No

P2 = P

Yes No

L2 = L

Et2 = Et

P1 U1 = MC31-S3

MC21=P1+MC2i+U1U2 = MC21-S2

IF; MC21>=S2

P = (S2-FC2)*a2 P = (MC21-FC2)*a2

MC22 =MC21-P

IF; MC22>=FC2

L=(MC22-FC2-P)*b2 MC23 = MC22

MC23 = MC22-L

Et = GI*k*Ep*(MC23/AWC)^x2

MC2i = MC23-EtYes No

Yes No

G1=G MC3i = MC31

P2

MC31 = P2+MC3iU1 = MC31-S3

IF ; MC31>=S3

MC3i = MC31-G

IF ; MC31>=FC3

G = (MC31-FC3)*b3

แบบจั�าลองน��าฝนบนเร็�อนยอด

แบบจั�าลองน��าผ่�วิด�น

แบบจั�าลองน��าใต้ผ่�วิด�น

แบบจั�าลองน��าใต้ด�น

0

10

20

30

40

50

60

1 31 61 91 121

151

181

211

241

271

301

331

361

-

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

rainfall

ForRunoff

RubRunoff

Rainfall(mm)

Runoff

(mm)

Day

น�าเขาขอม�ลอ!ท้กวิ�ท้ยา ของ ปี1าธ์ร็ร็มชิาต้� ต้ร็วิจัแกดวิยขอม�ลจัร็�ง และปีร็�บเปีล5�ยนเปี>นขอม�ลอ!ท้กวิ�ท้ยาของ Land Use ชิน�ดต้ าง ๆ

เพื่��อใหแบบจั�าลองปีร็ะเม�นค้ าน��าท้ า หล�งการ็เปีล5�ยนแปีลงพื่��นท้5�ปี1าไม เปี>นพื่��นท้5� Land Use ชิน�ดต้ าง ๆ

แบบจั�าลองเหต้!การ็ณ#การ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�น

แบบจั�าลองค้วิามย��งย�นของร็ะบบน�เวิศต้นน��า การ็น�า เขาขอม�ลสำ วินท้5� 1.

เปอร�เซ็�นต์�กิารปกิคลุ�มเร�อนยอดของป�า 85 (%)

จ�านวนชั้ นเร�อนยอดของป�า 4 ชั้ นเปอร�เซ็�นต์�พื้� นที่#$หน&าต์ดลุ�าต์&นต์'อหน'วยพื้� นที่#$ 0.31 (%)

ความลุ(กิของชั้ นด�น 1.5 เมต์ร

ค'าความหลุากิหลุายด&านโ ครงสัร&าง 47.86ค'าความหลุากิหลุายด&านกิารที่�า งานต์ามหน&าที่#$ 46.2059

ค'าความสัมบู+รณ์�ของป�า 47.52992

ค'าคะแนนความสัมบู+รณ์�ของป�า 5

แบบจั�า ลองเพื่��อการ็ปีร็ะเม�นค้ าค้วิามย��งย�นของร็ะบบน�เวิศต้นน��าVersion I

การ็น�า เขาขอม�ลสำ วินท้5� 2.

เปอร�เซ็�นต์�พื้� นที่#$ป�าไ ม&บูนพื้� นที่#$ต์&นน� า

กิ�าหนดค'าคะแนนเปอร�เซ็�นต์�พื้� นที่#$ป�าไ ม& 5

ค'าคะแนนกิารใ ชั้&ประ โ ยชั้น�ที่#$ด�นบูนพื้� นที่#$ต์&นน� า

ชั้ นที่#$ 1 แลุะ 2 เป2นพื้� นที่#$ป�าไ ม&, ชั้ นที่#$ 3 เป2นไ ม&ผลุ ชั้ นที่#$ 1 เป2นพื้� นที่#$ป�าไ ม&, ชั้ นที่#$ 2 แลุะ 3 เป2นไ ม&ผลุ ชั้ นที่#$ 1 ป�าไ ม&, ชั้ นที่#$ 2 ไ ม&ผลุ, ชั้ นที่#$ 3 พื้�ชั้ไ ร' ชั้ นที่#$ 1 เป2นพื้�ชั้สัวน, ชั้ นที่#$ 2 เป2นพื้�ชั้ไ ร'

กิ�าหนดค'าคะแนนกิารใ ชั้&ประ โ ยชั้น�ที่#$ด�น 4

ค'าคะแนนป4จจยพื้�ชั้ 4.7

32

ชั้ นที่#$ 1 ปลุ+กิพื้�ชั้ไ ร' 1

กิารใ ชั้&ประ โ ยชั้น�ที่#$ด�นบูนพื้� นที่#$ต์&นน� า ค'าคะแนนกิารใ ชั้&ที่#$ด�น54

< 10

4321

เปอร�เซ็�นต์�พื้� นที่#$ป�าไ ม&บูนพื้� นที่#$ต์&นน� า ค'าแนนพื้� นที่#$ป�าไ ม&> 70 5

41 - 7021- 40

11. - 20

การ็น�า เขาขอม�ลสำ วินท้5� 3.

ปร�มาณ์น� าฝนรายป6 2084 ม�ลุลุ�เมต์ร

ค'าคะแนนป4จจยลุกิษณ์ะพื้� นที่#$

กิ�าหนดค'าคะแนนป4จจยพื้� นที่#$ 30.7

ค'าคะแนนป4จจยด�น (ความสัามารถใ นกิารด+ดซ็บูน� าของด�น)

กิ�าหนดค'าคะแนนป4จจยด�น 3

ป4จจยพื้� นที่#$ลุ�'มน� า (I)Extreme CN (II) High CN (III)Normal CN (IV) Low CN ลุกิษณ์ะภ+ม�ประเที่ศ

พื้� นที่#$ภ+เขาสั+งชั้น ความลุาดชั้น

มากิกิว'า 30 % (30-40)

พื้� นที่#$ลุาดเชั้�งเขา ความลุาดชั้น 10-30 % (25-32)

พื้� นที่#$เน�นเขา ความลุาดชั้น

5-10 % (17-24)

พื้� นที่#$ราบู ความลุาดชั้น

0-5 % (5-16)

ป4จจยพื้� นที่#$ลุ�'มน� า (I)Extreme CN (II) High CN (III)Normal CN (IV) Low CN ความสัามารถ ในกิารด+ดซ็บูน� า

ของด�น

สัภาพื้พื้� นที่#$เป2นห�นชั้ นด�นบูาง

(17-20)

พื้� นที่#$เป2นด�น เหน#ยว (clay)

ด+ดซ็บูน� าชั้&า (12-16)

พื้� นที่#$เป2นด�นร'วน (loam) ชั้ นด�นลุ(กิ

(7-11)

พื้� นที่#$เป2นด�นที่ราย (sand) ชั้ นด�นลุ(กิ

(2-6)

การ็แสำดงผ่ลค้วิามย��งย�นของร็ะบบน�เวิศ

ปร�มาณ์น� าน&อยต์'อหน'วยพื้� นที่#$ (QL/A,mcm/sq km) 0.03831

ค'าคะแนนความย$งย�นของต์วชั้# วดปร�มาณ์น� าน&อย 4

ระดบูความย$งย�นของระบูบูน�เวศต์&นน� าโ ดยต์วชั้# วดปร�มาณ์น� าน&อยต์'อหน'วยพื้� นที่#$ ย$งย�น ปร�มาณ์ผลุผลุ�ต์ต์ะกิอนใ นลุ�าน� าต์'อหน'วยพื้� นที่#$ (Sd/A,ton.sq km/yr) 60.395

ค'าคะแนนความย$งย�นของต์วชั้# วดผลุผลุ�ต์ปร�มาณ์ต์ะกิอนใ นลุ�าน� า 3

ระดบูความย$งย�นของระบูบูน�เวศต์&นน� าโ ดยต์วชั้# วดปร�มาณ์ผลุผลุ�ต์ต์ะกิอนต์'อหน'วยพื้� นที่#$ เต์�อนภยค'าคะแนนระดบูความย$งย�นของระบูบูน�เวศโ ดยรวมของพื้� นที่#$ต์&นน� า 4

ร็ะด�บค้วิามย��งย�นของร็ะบบน�เวิศต้นน��า ย��งย�น

แบบจั�าลองค้!ณภาพื่ชิ5วิ�ต้QL (ค้!ณภาพื่ชิ5วิ�ต้) = 0.52.Econ

+ 0.15.Soc + 0.33.EnviEcon (เศร็ษ์ฐก�จั) = 0.16.X1 + 0.84.X2

Soc (สำ�งค้ม) = 0.05.X3 + 0.47.X4 + 0.21.X5 + 0.21.X6 + 0.06.X7

Envi (สำ��งแวิดลอม) = 0.20.X8 + 0.06.X9 + 0.25.X10 + 0.49.X11

สำ�าหร็�บการ็ด�าเน�นงานในอนาค้ต้ ม5เปีFาหมายอย� ท้5�ค้วิามปีลอดภ�ยของปีร็ะชิาชินในปี?จัจั!บ�น และค้!ณภาพื่ชิ5วิ�ต้ท้5�ด5ข(�นในอนาค้ต้ของชิ!มชินต้นน��า ค้วิบค้� ไปีก�บการ็ท้�างานต้ามหนาท้5�เต้�มศ�กยภาพื่ของพื่��นท้5� ในการ็ใหบร็�การ็ (services) ก�บปีร็ะชิาชินท้5�อาศ�ยอย� ในบร็�เวิณพื่��นท้5�ท้ายน��า โดยเฉพื่าะอย างย��งปีร็�มาณและล�กษ์ณะการ็ไหลของน��าท้ า ต้องม5ปีร็�มาณท้5�เพื่5ยงพื่อ ไม มากเก�นไปีในชิ วิงฤด�ฝน และนอยเก�นไปีในชิ วิงฤดแลง ต้ลอดจันม5ค้!ณภาพื่ท้5�ด5พื่อต้ อการ็น�าไปีใชิปีร็ะโยชิน# บท้บาท้ของงานวิ�จั�ยต้นน��าจัะต้องอย� ในล�กษ์ณะท้5�ชิ5�น�าแนวิท้างในการ็ด�าเน�นงาน และชิ5�วิ�ดผ่ลสำ�าเร็�จัของการ็ ด�าเน�นงานของหน วิยจั�ดการ็ต้นน��าแต้ ละหน วิยโดยชิ!มชินม5สำ วินร็ วิม ดวิยการ็ปีร็�บเปีล5�ยนงานวิ�จั�ยโดยม! งเนนไปีท้5� “งานวิ�จั�ยเพื่��อท้องถิ่��น”

อนาค้ต้ ของ งานวิ�จั�ยต้นน��า

ค้วิามสำ�าเร็�จัในการ็จั�ดการ็ล! มน��า....ต้องด�าเน�นภายใต้หล�กวิ�ชิาการ็

ซึ่(�งข(�นอย� ก�บผ่�ปีฏ�บ�ต้�....ท้5�จัะน�าผ่ลการ็วิ�จั�ยไปีใชิในการ็ปีฏ�บ�ต้�งาน

สำถิ่านการ็ณ#ปี?ญ้หาพื่��นท้5�

ต้นน��าพื่��นท้5�ต้นน��าถิ่�กบ!กร็!กท้�าลาย

ไฟื้ปี1า ภ�ยแลง ด�นพื่�งท้ลาย

อ!ท้กภ�ย

ด�นถิ่ล มภ�ม�อากาศเปีล5�ยนแปีลง

โลกร็อน

การ็วิ�จั�ยต้นน��า....สำต้น.ค้วิามปีลอดภ�ยของปีร็ะชิาชิน

(ร็ะบบเต้�อนภ�ย)

พื่��นท้5�ปี1าต้นน��าด5ข(�นปีร็ะชิาชินม5ค้!ณภาพื่ด5

ข(�น(การ็วิางแผ่นการ็ใชิ

ปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�น)ปี1าด5 น��าด5 ชิ5วิ5ม5สำ!ข

ปีล�กปี1าฟื้8� นฟื้�ต้นน��า

การ็วิางแผ่นการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�น

งานวิ�จั�ยต้นน��า ก�บงานของสำ�าน�กอน!ร็�กษ์#และจั�ดการ็ต้นน��า

น�าไปีใชิปีร็ะโยชิน# ศ(กษ์า วิ�จั�ย

ชิ5�วิ�ดผ่ลการ็ท้�างาน

แนวิท้างการ็ท้�างาน

ท้ดลองใชิ ปีร็�บแผ่น

ใหค้วิามร็� ฝNกอบร็ม

น�าไปีปีฏ�บ�ต้�

สำ วินปีร็ะเม�นท้ร็�พื่ยากร็ต้นน��า

สำ วินสำ งเสำร็�มและพื่�ฒนาชิ!มชินต้นน��า

สำ วินวิ�จั�ยต้นน��า

สำ วินร็าชิการ็สำถิ่าบ�นศ(กษ์า

องค้#กร็พื่�ฒนา

สำ วินจั�ดการ็ท้ร็�พื่ยากร็ต้นน��าสำ วินศ(กษ์าการ็

พื่�ฒนาการ็อน!ร็�กษ์#ต้นน��าหน วิยงานสำนาม

จั�ดการ็ต้นน��าผ่ลการ็จั�ดการ็

ขอม�ลท้างกายภาพื่ ขอม�ลท้างเศร็ษ์ฐก�จั-สำ�งค้ม

สำ วินวิ�จั�ยต้นน��าเปีFา

หมายค้วิามอย� ร็อดของ

ปีร็ะชิาชินการ็ด�าเน�นงาน

ต้ามเปีFาหมาย

ท้5�ก�าหนดไวิ

ย!ท้ธ์ศาสำต้ร็#

แผ่นงานวิ�จั�ย

การ็เต้�อนภ�ยสำร็าง

จั�ต้สำ�าน(กสำ งเสำร็�ม

การ็ม5สำ วินร็ วิมลดค้วิามข�ดแยงบร็�หาร็จั�ดการ็

ท้ร็�พื่ยากร็ธ์ร็ร็มชิาต้�

อย างย��งย�น

แบบจั�าลอง API Climate

Changeการ็ใหผ่ลผ่ล�ต้การ็ใชิ

ปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�น ค้!ณภาพื่

ชิ5วิ�ต้ท้5�ด5ข(�นของ

ปีร็ะชิาชิน

กลย!ท้ธ์#

การ็ใหบร็�การ็

ไฟื้ปี1าการ็ใชิท้5�ด�นท้5�

เหมาะสำมวิ�จั�ยฝาย

สำร็างแบบจั�าลอง

เต้�อนภ�ยศ(กษ์าการ็ให

ผ่ลผ่ล�ต้บร็�การ็

ศ(กษ์าผ่ลกร็ะท้บค้นหาร็�ปี

แบบการ็ใชิปีร็ะโยชิน#

ท้5�ด�นอย างย��งย�น

งานวิ�จั�ยต้นน��า.....ท้5�จัะท้�าต้ อไปี

วิ�จั�ยร็ วิมปีร็ะชิาชิน / วิ�จั�ยเพื่��อท้องถิ่��น

พื่��นท้5�ปี1าสำมบ�ร็ณ#

พื่��นท้5�ปี1าเสำ��อมโท้ร็ม

พื่��นท้5�เกษ์ต้ร็กร็ร็

มฟื้8� นฟื้�ปี1า เกษ์ต้ร็ ๔ ชิ��นการ็วิางแผ่นการ็

ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นโดยชิ!มชินม5

สำ วินร็ วิม

การ็ใชิปีร็ะโยชิน#

อย างย��งย�นชิ!มชินต้นน��าชิ!มชิน

กลางน��าชิ!มชินท้ายน��าพื่อใ

จั

ไม พื่อใ

จั การ็บร็�การ็

ของพื่��นท้5�ต้นน��า

พื่�ท้�กษ์#

ร็�ปีแบบการ็จั�ดการ็พื่��นท้5�

ต้นน��า

ชิ5�วิ�ดผ่ลสำ�าเร็�จัการ็ด�าเน�นงาน

แผ่นงานวิ�จั�ย เปีFาหมาย๑. งานวิ�จั�ยเพื่��อการ็เต้�อนภ�ยน��าท้ วิมแผ่ นด�นถิ่ล ม

- เพื่��อค้วิามอย� ร็อดปีลอดภ�ยของปีร็ะชิาชิน

๒. งานวิ�จั�ยม�ลค้ าปี1าต้นน��า- เพื่��อใหปีร็ะชิาชินต้ร็ะหน�กถิ่(งค้วิามสำ�าค้�ญ้ของปี1าต้นน��า- หย!ดการ็ท้�าลายปี1าต้นน��า

๓. งานวิ�จั�ยผ่ลกร็ะท้บจัากการ็ท้�าลายปี1าต้นน��า

- สำร็างจั�ต้สำ�าน(กใหปีร็ะชิาชินเห�นผ่ลกร็ะท้บท้5�เก�ดข(�นจัากการ็ เปีล5�ยนแปีลงพื่��นท้5�ปี1าไมไปีเปี>นพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ชิน�ดต้ าง ๆ บนพื่��นท้5�ต้นน��า

๔. งานวิ�จั�ยเพื่��อค้นหาปี1าก�นไดท้ดแท้นปี1าต้นน��าท้5�เสำ��อมโท้ร็ม

- ค้นหาร็�ปีแบบของการ็ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ ท้5�ก อใหเก�ดร็ายไดท้5� พื่อเพื่5ยงค้วิบค้� ไปีก�บการ็ฟื้8� นฟื้�พื่��นท้5�ใหม5การ็ท้�างานต้ามหนาท้5� ค้ลายค้ล(งปี1าธ์ร็ร็มชิาต้�

๕. งานวิ�จั�ยเพื่��อก�าหนดร็�ปีแบบของการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นบนพื่��นท้5� ต้นน��า

- ก�าหนดการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นชิน�ดต้ าง ๆ ลง ณ จั!ดต้ าง ๆ ของ พื่��นท้5�ต้นน��า ท้5�ก อใหเก�ดผ่ลผ่ล�ต้โดยร็วิมท้5�พื่อเพื่5ยงก�บชิ!มชินต้น น��า ในขณะเด5ยวิก�นท้�าใหพื่��นท้5�ต้นน��าท้�างานต้ามหนาท้5�ในการ็ ใหผ่ลผ่ล�ต้น��าก�บชิ!มชินท้ายน��าอย างพื่อเพื่5ยงและม5ค้!ณภาพื่ด5๖. งานวิ�จั�ยเพื่��อร็ายงานค้วิามสำ�าเร็�จัใน

การ็ฟื้8� นฟื้�ร็ะบบน�เวิศต้นน��า

- ค้นหาผ่ลล�พื่ธ์#ท้5�ไดจัากการ็ด�าเน�นก�จักร็ร็มฟื้8� นฟื้�พื่��นท้5�ปี1าต้นน��า เชิ น การ็ปีล�กปี1า การ็สำร็างฝายต้นน��า การ็ปีล�กหญ้าแฝก

๑. ใหปีร็ะชิาชินเขามาม5สำ วินร็ วิมในการ็เก�บวิ�ดขอม�ลร็ วิมก�บหน วิยจั�ดการ็ต้นน��า ซึ่(�งปีร็ะกอบไปีดวิย

- ขอม�ลอากาศ- การ็เจัร็�ญ้เต้�บโต้ของต้นไมในปี1า - การ็ใหผ่ลผ่ล�ต้ท้างการ็เกษ์ต้ร็และการ็

วิ�เค้ร็าะห#การ็ลงท้!น- การ็ซึ่(มน��าผ่ านผ่�วิด�นในพื่��นท้5�ปี1า และพื่��นท้5�

ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ชิน�ดต้ าง ๆ - ค้วิามผ่�นแปีร็ของปีร็�มาณน��าในชิ��นด�นใน

พื่��นท้5�ปี1า และพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ชิน�ดต้ าง ๆ

- การ็วิ�ดร็ะด�บน��าท้ าท้5�ไหลในล�าธ์าร็ ๒. หน วิยจั�ดการ็ต้นน��า และชิ!มชินต้นน��าร็ วิมก�นวิ�เค้ร็าะห#ขอม�ล เพื่��อค้นหาค้�าต้อบ เชิ น ผ่ลผ่ล�ต้จัากปี1า ม�ลค้ าของปี1าต้นน��า การ็ลงท้!นและผ่ลต้อบแท้นท้5�ไดร็�บจัากการ็ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ชิน�ด

แนวิท้างปีฏ�บ�ต้�ในงานวิ�จั�ยเพื่��อท้องถิ่��น

ต้ างๆ ผ่ลกร็ะท้บท้างอ!ท้กวิ�ท้ยาภายหล�งการ็เปีล5�ยนปี1าต้นน��าไปีเปี>นพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ชิน�ดต้ าง ๆ ร็ วิมก�นค้นหาร็�ปีแบบของปี1าก�นได และร็ วิมก�นก�าหนดร็�ปีแบบของการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นชิน�ดต้ าง ๆ ลงบนแต้ ละจั!ดของพื่��นท้5�ต้นน��า ๓. หน วิยจั�ดการ็ต้นน��าจั�ดการ็ปีร็ะชิ!มหม� บาน เพื่��อใหผ่�ร็ วิมเก�บวิ�ดและวิ�เค้ร็าะห#ขอม�ลน�าเสำนอต้ อท้5�ปีร็ะชิ!ม ร็�บฟื้?งขอค้�ดเห�นของปีร็ะชิาค้ม ร็ วิมก�นต้�ดสำ�นใจั เพื่��อค้�ดเล�อกร็�ปีแบบของปี1าก�นได ร็ วิมก�นสำร็างแปีลงสำาธ์�ต้ปี1าก�นไดร็�ปีแบบต้ าง ๆและต้�ดต้ามต้ร็วิจัสำอบการ็ลงท้!นร็ายไดและการ็พื่�ฒนาต้�วิของพื่��นท้5� ร็ วิมก�นพื่�จัาร็ณาเพื่��อค้�ดเล�อกร็�ปีแบบของปี1าก�นไดท้5�เหมาะสำมท้5�สำ!ด ๔. หน วิยจั�ดการ็ต้นน��าจั�ดการ็ปีร็ะชิ!มร็ วิมก�นร็ะหวิ างชิ!มชินต้นน��า และชิ!มชินท้ายน��า เพื่��อก�าหนดชิน�ดของการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นบนพื่��นท้5�แต้ ละแห งของต้นน��าท้5�ก อใหเก�ดค้วิามย��งย�นต้ อไปีในอนาค้ต้ กล าวิค้�อก อใหเก�ดเปี>นร็ายไดท้5�พื่อเพื่5ยงก�บชิ!มชินต้นน��า โดยไม สำ งผ่ลกร็ะท้บต้ อการ็ท้�างานต้ามหนาท้5�ของพื่��นท้5�ต้นน��า โดยเฉพื่าะอย างย��งการ็เอ��ออ�านวิยผ่ลผ่ล�ต้น��าใหก�บชิ!มชินท้ายน��า

๑. เขาร็�บการ็ฝNกอบร็ม เพื่��อใหเก�ดท้�กษ์ะในดานต้ าง ๆ

- การ็เก�บวิ�ดขอม�ล- การ็วิ�เค้ร็าะห#ขอม�ล- การ็ใชิแบบจั�าลอง เพื่��อการ็เต้�อน

ภ�ย ม�ลค้ าปี1าต้นน��า ผ่ลกร็ะท้บจัากการ็ท้�าลายปี1า และค้วิามย��งย�นของพื่��นท้5� ต้นน��า (สำ วินวิ�จั�ยต้นน��าก�าล�งพื่�ฒนาใหสำะดวิกต้ อการ็ใชิ และม5ปีร็ะสำ�ท้ธ์�ภาพื่มากข(�น)

- ฝNกการ็เปี>นผ่�น�าในการ็ต้�ดสำ�นใจั

หนาท้5�ของ ผ่�อ�านวิยการ็สำ วิน ห�วิหนาศ�นย# และห�วิหนาหน วิยดานการ็อน!ร็�กษ์#ต้นน��า ในก�จักร็ร็มวิ�จั�ยต้นน��าเพื่��อท้องถิ่��น

๒. ชิ�กชิวินปีร็ะชิาชินใหเขามาม5สำ วินร็ วิมในการ็ เก�บวิ�ดขอม�ล วิ�เค้ร็าะห#ขอม�ล และการ็แปีลผ่ลร็ วิมก�น - ถิ่ ายท้อดองค้#ค้วิามร็�เก5�ยวิก�บร็ะบบน�เวิศต้นน��า ม�ลค้ าปี1าต้นน��า และผ่ลกร็ะท้บจัากการ็ใชิปีร็ะโยชิน# (การ็ร็�บร็�ขอม�ลเด5ยวิก�น และเร็5ยนร็�ร็ วิมก�น) - น�าเสำนอแนวิค้�ดเก5�ยวิก�บการ็ใชิปีร็ะโยชิน#อย างย��งย�น ดวิยการ็ร็ วิมก�นก�าหนดร็�ปีแบบของปี1าก�นได และจั�ดท้�าแปีลงสำาธ์�ต้ร็�ปีแบบต้ าง ๆ (อ�ญ้เชิ�ญ้แนวิพื่ร็ะร็าชิด�าร็�) - ร็ วิมก�บปีร็ะชิาชินต้�ดต้ามปีร็ะเม�นผ่ลผ่ล�ต้ท้างเศร็ษ์ฐก�จัและผ่ลการ็พื่�ฒนาการ็ท้�างานต้ามหนาท้5�ของพื่��นท้5�ต้นน��า น�าขอม�ลท้��งสำองสำ วินมาวิ�เค้ร็าะห#ร็ วิมก�นเพื่��อหาร็�ปีแบบท้5�เหมาะสำมต้ อไปีในสำ วินของการ็ก�าหนดร็�ปีแบบของการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�น ณ จั!ดต้ าง ๆ ของพื่��นท้5�ต้นน��า (ร็ วิมก�บ เก�บขอม�ล วิ�เค้ร็าะห# และต้�ดต้าม)

หนาท้5�ของ ผ่�อ�านวิยการ็สำ วิน ห�วิหนาศ�นย# และห�วิหนาหน วิยดานการ็อน!ร็�กษ์#ต้นน��า ในก�จักร็ร็มวิ�จั�ยต้นน��าเพื่��อท้องถิ่��น (ต้ อ)

- จั�ดการ็ปีร็ะชิ!มร็ วิมก�นร็ะหวิ างชิ!มชินต้นน��า กลางน��า และชิ!มชินท้ายน��า เพื่��อก�าหนดร็�ปีแบบท้5�ก อใหเก�ดผ่ลผ่ล�ต้จัากการ็เพื่าะปีล�กก�บชิ!มชินต้นน��า ค้วิบค้� ไปีก�บผ่ลผ่ล�ต้น��าท้5�ชิ!มชินท้ายน��าไดร็�บจัากพื่��นท้5�ต้นน��าน��น (การ็สำร็างเค้ร็�อข าย) - สำ วิน ศ�นย# หน วิย และเจัาหนาท้5�ผ่�ปีฏ�บ�ต้�ต้องท้�าหนาท้5�ลดขอข�ดแยงร็ะหวิ างชิ!มชินท้��งสำองกล! ม ชิ�กชิวินใหร็ วิมก�นวิางแผ่น สำาธ์�ต้การ็ใชิโปีร็แกร็มค้วิามย��งย�นและแสำดงผ่ล และหาขอย!ต้�ท้5�ไดร็�บการ็ยอมร็�บท้��งสำองฝ1าย (ร็ วิมก�นวิางแผ่น ร็ วิมก�นปีฏ�บ�ต้� ร็ วิมก�นต้�ดต้ามผ่ล) ๓. ห�วิหนาหน วิยฯ จัะต้องเปี>นผ่�จั�ดท้�าร็ายงานผ่ลการ็ปีฏ�บ�ต้�งาน - ผ่ลผ่ล�ต้ : ร็ายงานผ่ลการ็ด�าเน�นงาน ขอม�ลท้5�เก�ดข(�นจัากการ็เก�บวิ�ดและวิ�เค้ร็าะห# ต้ลอดจันผ่ลท้5�เก�ดข(�นจัากร็ วิมก�นต้�ดสำ�นใจั

หนาท้5�ของ ผ่�อ�านวิยการ็สำ วิน ห�วิหนาศ�นย# และห�วิหนาหน วิยดานการ็อน!ร็�กษ์#ต้นน��า ในก�จักร็ร็มวิ�จั�ยต้นน��าเพื่��อท้องถิ่��น (ต้ อ)

- ผ่ลล�พื่ธ์# : ร็ายงานค้วิามปีลอดภ�ยของปีร็ะชิาชิน การ็เปีล5�ยนแปีลงพื่��นท้5�ปี1าต้นน��าและค้วิามสำมบ�ร็ณ#ของปี1าต้นน��าท้5�เหล�ออย� การ็เปีล5�ยนแปีลงร็�ปีแบบของการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�น และการ็พื่�ฒนาต้�วิของการ็ท้�างานต้ามหนาท้5�ของร็ะบบน�เวิศต้นน��า ๔. ห�วิหนาหน วิยฯ จัะต้องปีร็ะเม�นผ่ลการ็ปีฏ�บ�ต้�งานเปี>นร็ะยะ ๆ

- ปีร็ะสำ�ท้ธ์�ภาพื่ : สำ�ดสำ วินร็ะหวิ างผ่ลล�พื่ธ์#ท้5�เก�ดข(�น ก�บ เปีFาหมายท้5�ก�าหนดไวิ

- ปีร็ะสำ�ท้ธ์�ผ่ล : สำ�ดสำ วินร็ะหวิ างม�ลค้ าของสำ��งแวิดลอมท้5�เก�ดข(�นจัากการ็พื่�ฒนา ก�บ เง�นงบปีร็ะมาณท้5�ใชิไปี

หนาท้5�ของ ผ่�อ�านวิยการ็สำ วิน ห�วิหนาศ�นย# และห�วิหนาหน วิยดานการ็อน!ร็�กษ์#ต้นน��า ในก�จักร็ร็มวิ�จั�ยต้นน��าเพื่��อท้องถิ่��น (ต้ อ)

ท้��งหมดน5�ค้�อค้วิามสำ�าเร็�จัของการ็จั�ดการ็พื่��นท้5�ต้นน��า ท้5�อย� ในค้วิามร็�บผ่�ดชิอบของ ห�วิหนาหน วิยจั�ดการ็ต้นน��า

แนวิท้างปีฏ�บ�ต้�

“การ็วิ�จั�ยเพื่��อท้องถิ่��น”

ชิ!มชินท้ายน��า

เร็5ยนร็�ร็ วิมก�น ในการ็เก�บ+วิ�เค้ร็าะห#ขอม�ล

ค้วิามปีลอดภ�ย ชิ5วิ�ต้ และท้ร็�พื่ย#สำ�นของปีร็ะชิาชิน

การ็เปีล5�ยนแปีลงพื่��นท้5�ปี1าต้นน��า และค้วิามสำมบ�ร็ณ#

การ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นเชิ�งอน!ร็�กษ์# และพื่อเพื่5ยง

การ็พื่�ฒนาการ็ท้�าหนาท้5�ของร็ะบบน�เวิศต้นน��า

ลดค้วิามข�ดแยงในการ็แยงชิ�งท้ร็�พื่ยากร็ ด�น น��า ปี1า

การ็บร็�หาร็จั�ดการ็พื่��นท้5�ต้นน��า

โดยการ็วิางแผ่นการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�น

ก อใหเก�ดค้วิามย��งย�น+พื่อเพื่5ยง

อ�านวิยผ่ลผ่ล�ต้น��าใหก�บ กลางน��า และท้ายน��า

จั�ดปีร็ะชิ!ม

เวิท้5ชิาวิบาน

จั�ดปีร็ะชิ!ม

ปีร็ะสำ�งค้ม

น�าเสำนอขอม�ลต้ อท้5�ปีร็ะชิ!ม

ผ่ลกร็ะท้บการ็เปีล5�ยนแปีลงพื่��นท้5�

ต้นน��าเพื่��อก�าหนดและค้�ด

เล�อกร็�ปีแบบการ็วิางแผ่นการ็ใชิ

ปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�น

ขอม�ลอากาศการ็เจัร็�ญ้เต้�บโต้ของต้นไมในปี1า การ็ใหผ่ลผ่ล�ต้ท้างการ็เกษ์ต้ร็ และ การ็วิ�เค้ร็าะห#การ็ลงท้!นการ็ซึ่(มน��าผ่ านผ่�วิด�นในพื่��นท้5�ปี1า และ พื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ชิน�ดต้ าง ๆ ค้วิามผ่�นแปีร็ของปีร็�มาณน��าในชิ��นด�น ในพื่��นท้5�ปี1า และพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ ชิน�ดต้ าง ๆการ็วิ�ดร็ะด�บน��าท้ าท้5�ไหลในล�าธ์าร็

ชิ!มชินกลางน��า

ห�วิหนาหน วิยฯ

เจัาหนาท้5�ผ่�ปีฏ�บ�ต้�

ร็ วิมร็�บฟื้?งขอค้�ดเห�นของชิ!มชิน

ร็ วิมต้�ดสำ�นใจั ร็ วิมต้ร็วิจัสำอบ

ร็�ปีแบบการ็วิางแผ่นการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�น

การ็พื่�ฒนาต้�วิของพื่��นท้5�ต้นน��า

จั�ดปีร็ะชิ!มเค้ร็�อข าย

ต้นน��า+กลางน��า+ท้ายน��า

ชิ!มชินต้นน��า

งานวิ�จั�ยเพื่��อท้องถิ่��นเก5�ยวิก�บการ็จั�ดการ็พื่��นท้5�ต้นน��าโดยชิ!มชินม5สำ วินร็ วิม :

กร็ณ5ศ(กษ์าบานแม ออ อ�าเภอเชิ5ยงดาวิ จั�งหวิ�ดเชิ5ยงใหม

Community Based Research for watershed Management by People Participation : Case Study at Mae O

Village, Chiang Dao District, Chiang Mai Province.

โดยดร็.พื่งษ์#ศ�กด�G วิ�ท้วิ�สำชิ!ต้�ก!ล1 ธรรมน+ญ แกิ&วอ�าพื้�ที่1 แลุะพื้�ณ์ที่�พื้ย� ธ�ต์�โรจนะวฒน�1

Dr.Pongsak Witthawatchutikul, Thammanoon Kaewumput and Pintip Thitirojanawat1 สั'วนว�จยต์&นน� า สั�านกิอน�รกิษ�แลุะจดกิารต์&นน� า กิรมอ�ที่ยานแห'งชั้าต์� สัต์ว�ป�า แลุะพื้นธ��พื้�ชั้

ค้�าน�า การ็จั�ดการ็พื่��นท้5�ต้นน��าในปี?จัจั!บ�นอย� ภายใต้เง��อนไข ๓ ปีร็ะการ็ ค้�อ ๑) จัะต้องด�าเน�นการ็ใหพื่��นท้5�ต้นน��าท้5�เสำ��อมโท้ร็มฟื้8� นต้�วิอย างร็วิดเร็�วิ ๒) จัะต้องท้�าใหค้นอย� ก�บปี1าได และ ๓) ปีร็ะชิาชินในท้องถิ่��นจัะต้องม5สำ วินร็ วิม สำ�าหร็�บมาต้ร็การ็ท้5�ใชิในการ็ด�าเน�นงานน��น จัะม5ท้��งมาต้ร็การ็เร็ งด วิน เชิ น การ็สำร็างฝายต้นน��าเพื่��อชิะลอน��าและเพื่��มค้วิามชิ! มชิ��นใหก�บพื่��นท้5� และมาต้ร็การ็ร็ะยะยาวิ ค้�อ การ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นท้5�ย��งย�น และเหมาะสำมก�บศ�กยภาพื่ของพื่��นท้5�น��น ๆ

วิ�ต้ถิ่!ปีร็ะสำงค้# ๑) เพื่��อสำร็างจั�ต้สำ�าน(กใหปีร็ะชิาชินในท้องถิ่��นต้ร็ะหน�กถิ่(งค้วิามสำ�าค้�ญ้ของปี1าต้นน��า และผ่ลกร็ะท้บท้5�เก�ดข(�นจัากการ็เปีล5�ยนแปีลงปี1าต้นน��าไปีเปี>นพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ชิน�ดต้ าง ๆ ๒) เพื่��อใหปีร็ะชิาชินเขามาร็ วิมม�อก�บร็�ฐบาลค้นหาร็�ปีแบบของการ็ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ท้5�ก อใหเก�ดร็ายไดท้5�พื่อเพื่5ยง ค้วิบค้� ไปีก�บการ็ร็�กษ์าการ็ท้�างานต้ามหนาท้5�ในการ็ใหบร็�การ็ของพื่��นท้5�ต้นน��า ๓) เพื่��อใหปีร็ะชิาชินเห�นค้!ณปีร็ะโยชิน#ของฝายต้นน��าในการ็เร็ งร็�ดการ็ฟื้8� นต้�วิของพื่��นท้5�ต้นน��า

พื่��นท้5�ศ(กษ์าพื่��นท้5�ศ(กษ์าเปี>นร็อยต้ อ

ร็ะหวิ างอ!ท้ยานแห งชิาต้�ศร็5ลานนา ก�บชิ!มชินบานแม ออ อ�าเภอเชิ5ยงดาวิ จั�งหวิ�ดเชิ5ยงใหม พื่��นท้5�สำ วินใหญ้ ม5ล�กษ์ณะเปี>นท้5�ลาดเชิ�งเขา และล�กเน�น ท้5�อย� ร็ะหวิ างภ�เขาท้5�สำ�งชิ�นบร็�เวิณต้อนบนของล! มน��า ก�บพื่��นท้5�ร็าบต้อนล าง ซึ่(�งม5ปีร็ะชิากร็ท้��งสำ��น ๔๗๘ ค้ร็�วิเร็�อน จั�านวิน ๑,๔๑๗ ค้น ปีร็ะชิากร็สำ วินใหญ้ เปี>นค้นพื่��นเม�อง หร็�อค้นเม�อง

ล! มน��าศ(กษ์า

วิ�ธ์5การ็ศ(กษ์าการ็ด�าเน�นงานวิ�จั�ยเพื่��อท้องถิ่��นเก5�ยวิก�บการ็จั�ดการ็

พื่��นท้5�ต้นน��าโดยชิ!มชินม5สำ วินร็ วิมน5� ม5ล�กษ์ณะเปี>นการ็ท้�างานแบบค้� ขนานก�นร็ะหวิ าง (ก)การ็ม! งเนนการ็เร็5ยนร็�ของชิ!มชิน และ (ข)การ็ศ(กษ์าวิ�จั�ยเชิ�งวิ�ท้ยาศาสำต้ร็# เพื่��อใชิเปี>นฐานขอม�ลในการ็ต้�ดสำ�นใจัของปีร็ะชิาชิน โดยม5ข��นต้อนการ็ด�าเน�นงานโดยสำ�งเขปีด�งต้ อไปีน5� ค้�อ

๑) ท้�าค้วิามเขาใจัก�บชิาวิบานเก5�ยวิก�บจั!ดปีร็ะสำงค้#ของการ็ด�าเน�นงาน และเปีFาหมาย

๒) ค้�ดเล�อกปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นกล! มเปีFาหมาย และร็�บสำม�ค้ร็สำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็

๓) ต้�ดต้��งเค้ร็��องม�อ ปีร็ะกอบดวิย สำถิ่าน5ต้ร็วิจัวิ�ดอากาศ เค้ร็��องวิ�ดปีร็�มาณน��าฝนท้5� ต้กค้างบนเร็�อนยอดต้นไม และแปีลงต้ะกอนวิ�ดการ็สำ�ญ้เสำ5ยด�นและน��าจัาก กร็ะบวินการ็ก�ดชิะพื่�งท้ลายของด�น โดยท้�าการ็ต้�ดต้��งบร็�เวิณพื่��นท้5�ท้�าก�น

๔) อธ์�บายบท้บาท้ของโค้ร็งสำร็างต้ อการ็ท้�างานต้ามหนาท้5�ของร็ะบบน�เวิศต้นน��า การ็ใชิองค้#ค้วิามร็�เก5�ยวิก�บร็ะบบการ็หม!นเวิ5ยนของน��า เพื่��อชิ5�วิ�ดค้วิามสำมบ�ร็ณ#ในการ็ท้�างานต้ามหนาท้5�ของร็ะบบน�เวิศต้นน��า การ็แนะน�าวิ�ธ์5การ็เก�บวิ�ดขอม�ล และด�าเน�นการ็เก�บวิ�ดขอม�ลร็ วิมก�บสำมาชิ�กท้5�เขาร็ วิมโค้ร็งการ็

๕) ร็ วิมก�บปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นสำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็ วิ�เค้ร็าะห#เบ��องต้นขอม�ลท้5�เก�บวิ�ดมาได และใหสำมาชิ�กหร็�อปีร็ะชิาชินท้5�เขาร็ วิมโค้ร็งการ็ใหค้วิามค้�ดเห�นในเชิ�งเปีร็5ยบเท้5ยบ

๖) จั�ดปีร็ะชิ!มชิาวิบาน เพื่��อใหสำมาชิ�กท้5�เขาร็ วิมโค้ร็งการ็น�าเสำนอขอค้�ดเห�นท้5�เก�ดข(�นจัากการ็เร็5ยนร็� ในขณะท้5�ท้�าการ็เก�บวิ�ดและวิ�เค้ร็าะห#เบ��องต้นขอม�ลร็ วิมก�บเจัาหนาท้5�โค้ร็งการ็ต้ อผ่�น�าชิ!มชิน และกร็ร็มการ็หม� บาน ต้ลอดจันการ็ปีร็ะชิ!มเพื่��อน�าเสำนอขอค้�ดเห�นต้ อปีร็ะชิาชินท้��งหมดในหม� บานแม ออ ๗) สำอบถิ่ามค้วิามค้�ดเห�นของผ่�น�าชิ!มชิน กร็ร็มการ็หม� บาน และปีร็ะชิาชินในหม� บานแม ออ เก5�ยวิก�บผ่ลท้5�เก�ดข(�นจัากการ็ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ในอด5ต้ท้5�ผ่ านมาจัวิบจันปี?จัจั!บ�น และแนวิค้�ดในการ็แกไข ก อนท้5�จัะสำอดแท้ร็กองค้#ค้วิามร็�จัากการ็ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ 4 ชิ��น หร็�อ ปี1าก�นได ท้5�ปีร็ะสำพื่ค้วิามสำ�าเร็�จั เชิ นท้5�บานค้ลองเร็�อ อ�าเภอพื่ะโต้Oะ จั�งหวิ�ดชิ!มพื่ร็ หร็�อท้5� บานค้5ร็5วิงค้# อ�าเภอลานสำกา จั�งหวิ�ดนค้ร็ศร็5ธ์ร็ร็มร็าชิ เปี>นต้น

ผ่ลการ็ศ(กษ์าปีร็ะชิาชินร็�อะไร็บางจัากงานวิ�จั�ย ๑. ผ่ลกร็ะท้บจัากการ็ท้�าลายปี1าไม ผ่ลของการ็น�าเสำนอขอสำ�งเกต้ท้5�เก�ดข(�น จัากการ็

ท้�างานวิ�จั�ยของปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นสำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็ ต้ อผ่�น�าท้องถิ่��น และกร็ร็มการ็หม� บาน ในการ็ปีร็ะชิ!มเพื่��อต้�ดต้ามผ่ลการ็ด�าเน�นโค้ร็งการ็ พื่บวิ า การ็เปีล5�ยนแปีลงพื่��นท้5�ปี1าไมไปีเปี>นพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ ท้��งท้5�เปี>นไมผ่ล และพื่�ชิไร็ ของปีร็ะชิาชิน เปี>นการ็เปีล5�ยนแปีลงองค้#ปีร็ะกอบต้ าง ๆ ท้5�ปีร็ะกอบต้�วิก�นข(�นเปี>นโค้ร็งสำร็าง (structure) ของร็ะบบน�เวิศต้นน��า ท้�าใหการ็ท้�างานต้ามหนาท้5 (function) ของร็ะบบน�เวิศต้นน��าเก�ดการ็เปีล5�ยนแปีลง และสำ งผ่ลกร็ะท้บท้�าใหการ็ใหบร็�การ็ (services) ของร็ะบบน�เวิศต้นน��าเปีล5�ยนแปีลงต้ามไปีดวิย (พื่งษ์#ศ�กด�G วิ�ท้วิ�สำชิ!ต้�ก!ล และพื่�ณท้�พื่ย# ธ์�ต้�โร็จันะวิ�ฒน#, 2552) ด�งร็ายละเอ5ยดต้ อไปีน5� ๑.๑ น��าฝนท้5�ถิ่�กสำก�ดก��นโดยเร็�อนยอดของต้นไม (interception) ปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นสำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็ (ก) พื่บวิ า การ็เปีล5�ยนแปีลงพื่��นท้5�ปี1าไมไปีเปี>นพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ชิน�ดต้ าง ๆ

เชิ น สำวินมะม วิง ท้�าใหฝนต้กลงสำ� พื่��นด�นมากข(�น สำ�าหร็�บในสำ วินของงานวิ�จั�ยเชิ�งวิ�ท้ยาศาสำต้ร็# (ข) พื่บวิ า การ็เปีล5�ยนแปีลงด�งกล าวิท้�าให ค้วิามสำามาร็ถิ่สำ�งสำ!ดในการ็สำก�ดก��นน��าฝนโดยเร็�อนยอดของต้นไมจัะลดลงจัาก ๔.๒ เปี>น ๒.๘ ม�ลล�เมต้ร็

ค้วิามสำามาร็ถิ่สำ�งสำ!ดในการ็สำก�ดก��นน��าฝนของเร็�อนยอดต้นไมในปี1าธ์ร็ร็มชิาต้� และสำวินมะม วิง

๑.๒ อ�ต้ร็าการ็ซึ่(มน��าผ่ านผ่�วิด�น (infiltration) ปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นสำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็ (ก) พื่บวิ าการ็เปีล5�ยนแปีลงพื่��นท้5�ปี1าไมไปีเปี>นพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ ท้�าใหน��าซึ่(มลงไปีในด�นไดนอยลง ในสำ วินของงานวิ�จั�ยเชิ�งวิ�ท้ยาศาสำต้ร็# (ข) พื่บวิ า การ็เปีล5�ยนแปีลงด�งกล าวิท้�าใหอ�ต้ร็าการ็ซึ่(มน��าสำ�งสำ!ด หร็�ออ�ต้ร็าการ็ซึ่(มน��าแร็กเร็��ม (initial infiltration) ลดลงร็อยละ ๓๐.๑๗ ในท้�านองเด5ยวิก�นการ็ซึ่(มน��าผ่ านผ่�วิด�นค้งท้5� (constant infiltration) จัะลดลงร็อยละ ๔๒.๓๓ ๑.๓ การ็เค้ล��อนท้5�ของน��าในชิ��นด�น (permeability) เชิ นเด5ยวิก�นก�บการ็ซึ่(มน��าผ่ านผ่�วิด�น ปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นสำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็ (ก) พื่บวิ า การ็เค้ล��อนต้�วิของน��าในชิ��นด�นล(กหน(�งเมต้ร็จัะลดลงเม��อพื่��นท้5�ปี1าไมถิ่�กเปีล5�ยนไปีเปี>นพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ สำ�าหร็�บในสำ วินของงานวิ�จั�ยเชิ�งวิ�ท้ยาศาสำต้ร็# (ข) พื่บวิ า การ็เปีล5�ยนแปีลงด�งกล าวิท้�าใหค้วิามสำามาร็ถิ่ในการ็เค้ล��อนต้�วิของน��าในชิ��นด�นล(ก ๐-๑๕, ๑๕-๓๕,๓๕-๕๕ และ ๕๕-๑๐๐ เซึ่นต้�เมต้ร็จัากผ่�วิด�น ลดลงร็อยละ ๑๐, ๐, ๓๘.๔๖ และ ๗๕ ต้ามล�าด�บ

๑.๔ การ็สำ�ญ้เสำ5ยด�นและน��าจัากกร็ะบวินการ็ก�ดชิะพื่�งท้ลายของด�น (soil erosion) ปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นสำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็ (ก) พื่บวิ า การ็เปีล5�ยนแปีลงพื่��นท้5�ปี1าไมไปีเปี>นพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ท้�าใหการ็สำ�ญ้เสำ5ยด�นและน��าจัากกร็ะบวินการ็ก�ดชิะพื่�งท้ลายของด�นม5มากข(�น โดยเฉพื่าะอย างย��งพื่��นท้5�วิ างเปีล าท้5�ปีร็าศจัากการ็ปีกค้ล!มด�นของพื่�ชิ ปีร็�มาณต้ะกอนในถิ่�งเก�บวิ�ดขอม�ลจัะม5เปี>นจั�านวินมาก ในขณะท้5�งานวิ�จั�ยเชิ�งวิ�ท้ยาศาสำต้ร็# (ข) พื่บวิ า ฝนท้5�ต้กลงมาท้��งหมดในชิ วิงร็ะยะเวิลาต้��งแต้ เด�อนพื่ฤษ์ภาค้มถิ่(งเด�อนก�นยายน ๒๕๕๒ ดวิยปีร็�มาณเฉล5�ย ๑,๐๑๘.๗ ม�ลล�เมต้ร็ ท้�าใหพื่��นท้5�วิ างเปีล าท้5�เก�ดข(�นจัากการ็ท้�าลายปี1า พื่��นท้5�การ็ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ดวิยการ็ปีล�กขาวิโพื่ด การ็ท้�าสำวินล�าไย และการ็ท้�าสำวินมะม วิง ม5ปีร็�มาณน��าไหลบ าหนาผ่�วิด�น (surface runoff) เพื่��มมากข(�น ๓.๖๑, ๒.๔๗, ๒.๔๖ และ ๐.๘๗ เท้ าของปี1าธ์ร็ร็มชิาต้� ซึ่(�งม5ปีร็�มาณเท้ าก�บ ๕.๔๖ ม�ลล�เมต้ร็ การ็เพื่��มข(�นของน��าไหลบ าหนาผ่�วิด�นน5� ก อใหเก�ดกร็ะบวินการ็ก�ดชิะพื่�งท้ลายของด�นออกไปีจัากพื่��นท้5�เพื่��มมากข(�น ๑๑๒.๕๓, ๓๖.๘๐, ๑๖.๓๐ และ ๑.๗๔ เท้ าของปี1าธ์ร็ร็มชิาต้� (๒.๐๓๖๘ ต้�น/เฮกแต้ร็# หร็�อ ๐.๓๒๕๙ ต้�น/ไร็ ) เม��อพื่��นท้5�ปี1าไมถิ่�กท้�าใหวิ างเปีล า, ปีล�กขาวิโพื่ด, ปีล�กล�าไย และปีล�กมะม วิงต้ามล�าด�บ

0

50

100

150

200

250

ป�าธรรมชั้าต์� พื้� นที่#$ โ ลุ'ง ไ ร'ข&าวโ พื้ด สัวนลุ�า ไ ย สัวนมะม'วง

น� าผ�วด�น

ต์ะกิอน

ปีร็�มาณน��าไหลบ าหนาผ่�วิด�น (มม.) และด�นต้ะกอน (ต้�น/เฮกแต้ร็#) ท้5�เก�ดข(�นจัากกร็ะบวินการ็ก�ดชิะพื่�งท้ลายของด�นในปี1าธ์ร็ร็มชิาต้� และพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ชิน�ดต้ าง ๆ

๑.๕ ค้วิามชิ��นในด�น หร็�อ ปีร็�มาณน��าในชิ��นด�น (soil water) ท้5�เปี>นสำ วินค้งเหล�อของน��าฝนท้5�ต้กลงมา หล�งจัากการ็ร็ะบายใหก�บล�าธ์าร็ท้��งท้างผ่�วิด�น (surface runoff) และใต้ผ่�วิด�น (interflow + groundwater flow) ก�บการ็ด(งน��าจัากชิ��นด�นกล�บข(�นไปีใชิในกร็ะบวินการ็ค้ายร็ะเหยน��า (evapotranspiration) ของต้นไม ปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นสำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็ (ก) ค้นพื่บขอม�ลเชิ�งปีร็ะจั�กษ์#ท้5�ปีร็ากฎใหเห�น ค้�อ ด�นผ่�วิบร็�เวิณพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ม5ค้วิามชิ��นนอย หร็�อแหงกวิ าพื่��นท้5�ปี1าไม โดยม5ขอสำ�นน�ษ์ฐานวิ า เปี>นผ่ลมาจัากการ็ซึ่(มน��าผ่ านผ่�วิด�น และการ็เค้ล��อนท้5�ลงมาต้ามร็ะด�บค้วิามล(กของชิ��นด�นของน��าฝนม5นอยลง สำ วินขอม�ลจัากการ็ศ(กษ์าในเชิ�งวิ�ท้ยาศาสำต้ร็# (ข) พื่บวิ าในชิ��นด�นล(ก ๑ เมต้ร็ของปี1าธ์ร็ร็มชิาต้�ม5ค้ าเฉล5�ยของค้วิามชิ��นในด�นเท้ าก�บ ๒๙.๖๕ เปีอร็#เซึ่�นต้#โดยน��าหน�ก แต้ ในพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็จัะม5ค้วิามชิ��นอย� ในชิ��นด�นโดยเฉล5�ยเพื่5ยง ๒๐.๔๗ เปีอร็#เซึ่�นต้#โดยน��าหน�กเท้ าน��น

๒.ฝายต้นน��าก�บการ็ฟื้8� นฟื้�พื่��นท้5�ต้นน��า ใชิล! มน��าเปีร็5ยบเท้5ยบ (paired

watershed) เปี>นเค้ร็��องม�อ (Wanielista et al., 1997) โดยม5ข��นต้อนของการ็ด�าเน�นงานด�งร็ายละเอ5ยดต้ อไปีน5� ๒.๑ ร็ วิมก�บปีร็ะชิาชินหม� บานแม ออค้�ดเล�อกล! มน��าย อยสำองล! มน��า ท้5�ม5ล�กษ์ณะภ�ม�ปีร็ะเท้ศ และชิน�ดด�น ต้ลอดจันการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นท้5�ค้ลายค้ล(งก�น และอย� ใกลเค้5ยงก�นเพื่��อลดค้วิามผ่�นแปีร็ของสำภาพื่อากาศ .โดยก�าหนดใหล! มน��าแห งหน(�งเปี>นล! มน��าสำ�าหร็�บการ็สำร็างฝายต้นน��า สำ วินอ5กล! มน��าหน(�งถิ่�กเก�บร็�กษ์าไวิใหเปี>นล! มน��าเปีร็5ยบเท้5ยบ ๒.๒ ร็ วิมก�บสำมาชิ�ก เก�บวิ�ดขอม�ลค้วิามเร็�วิกร็ะแสำน��า และอ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าท้ าในล�าหวิย ณ จั!ดต้ าง ๆ ของล! มน��าท้��งสำอง ใหปีร็ะชิาชินสำ�งเกต้ค้วิามแต้กต้ างของกร็ะแสำน��าจัากล! มน��าท้��งสำอง ในขณะเด5ยวิก�นจัะใชิวิ�ธ์5การ็วิ�เค้ร็าะห#ค้วิามถิ่ดถิ่อย (regression analysis) เปี>นเค้ร็��องม�อในการ็สำร็างสำมการ็ค้ณ�ต้ศาสำต้ร็#เพื่��อปีร็ะเม�นค้ าค้วิามเร็�วิกร็ะแสำน��า/อ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าท้ า ของล! มน��าท้5�จัะท้�าการ็สำร็างฝายต้นน��า (Y) จัากขอม�ลค้วิามเร็�วิกร็ะแสำน��า/อ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าท้ า ของล! มน��าท้5�ไม สำร็างฝายต้นน��า (X)

๒.๓ ร็ วิมก�บปีร็ะชิาชินหม� บานแม ออ สำร็างฝายต้นน��าในล�าหวิยท้5�ก�าหนดใหม5การ็สำร็างฝาย ใหปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นสำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็เก�บวิ�ดขอม�ล และสำ�งเกต้ค้วิามแต้กต้ างก�นของค้วิามเร็�วิกร็ะแสำน��าร็ะหวิ างล�าหวิยท้5�ม5การ็สำร็างฝายและล�าหวิยท้5�ไม ม5การ็สำร็างฝายอ5กค้ร็��ง

การ็สำร็างฝายต้นน��าร็ วิมก�นของปีร็ะชิาชินบานแม ออและเจัาหนาท้5�โค้ร็งการ็วิ�จั�ย ในสำ วินของงานวิ�จั�ยเชิ�งวิ�ท้ยาศาสำต้ร็# จัะน�าขอม�ลค้วิามเร็�วิกร็ะแสำน��า/อ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าท้ าของล�าหวิยท้5�ไม ม5การ็สำร็างฝาย (X) มาปีร็ะเม�นค้ าค้วิามเร็�วิกร็ะแสำน��า/อ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าท้ าของล�าหวิยท้5�จัะสำร็างฝาย (Y) น�าค้วิามเร็�วิกร็ะแสำน��า/อ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าท้ าท้5�ปีร็ะเม�นได มาเปีร็5ยบเท้5ยบก�บ ค้วิามเร็�วิกร็ะแสำน��า/อ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าท้ าของล�าหวิยท้5�สำร็างฝายต้นน��าท้5� เก�บวิ�ดไดจัร็�ง ค้วิามแต้กต้ างท้5�เก�ดข(�นจัะเปี>นอ�ท้ธ์�พื่ลจัากการ็สำร็างฝายต้นน��า

ผ่ลการ็ศ(กษ์าปีร็ากฏวิ าปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นสำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็ (ก) พื่บวิ า ค้วิามเร็�วิกร็ะแสำน��าของล! มน��าท้��ง

สำองไม ม5ค้วิามแต้กต้ างก�น แต้ การ็ ศ(กษ์าวิ�จั�ยเชิ�งวิ�ท้ยาศาสำต้ร็# (ข) พื่บวิ า ค้วิามสำ�มพื่�นธ์#ของค้วิามเร็�วิกร็ะแสำ

น��าร็ะหวิ างล�าหวิยท้��งสำองม5เพื่5ยง ๒๖.๖๘ เปีอร็#เซึ่�นต้# ท้��งน5�อาจัเปี>นเพื่ร็าะขนาดของร็ อง

น��าไม เท้ าก�น แต้ ค้วิามสำ�มพื่�นธ์#ของ อ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าร็ะหวิ างล�าหวิยท้��งสำองจัะม5

ค้ าสำ�งถิ่(ง ๙๖.๓๕ เปีอร็#เซึ่�นต้#

ความเร�วกิระแสัน� า (เมต์ร/ว�นาที่# )

y = 0.2241x + 0.2293

R2 = 0.2668

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5

ไ ม'สัร&างฝาย

Linear (ไ ม'สัร&างฝาย)

อต์รากิารไ หลุของน� าที่' า (ลุบู.ม./ว�นาที่# )

y = 3.6437x + 0.0045

R2 = 0.9635

0

0.01

0.02

0.03

0.04

0 0.002 0.004 0.006 0.008

ไ ม'สัร&างฝาย

Linear (ไ ม'สัร&างฝาย)

ค้วิามสำ�มพื่�นธ์#ของค้วิามเร็�วิกร็ะแสำน��า/อ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าท้ าในล�าหวิยร็ะหวิ างล�าหวิยท้5�ม5การ็สำร็างฝายต้นน��า ก�บล�าหวิยท้5�ไม ม5การ็สำร็างฝายต้นน��า

ในท้�านองเด5ยวิก�นจัะไดสำมการ็ค้ณ�ต้ศาสำต้ร็# ท้5�ใชิปีร็ะเม�นค้ าอ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าท้ าในล�าธ์าร็ของล! มน��าท้5�จัะม5การ็สำร็างฝาย (Y, ลบ.ม./วิ�นาท้5) จัากขอม�ลอ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าท้ าในล�าหวิยของล! มน��าท้5�ไม ม5การ็สำร็างฝายต้นน��า (X, ลบ.ม./วิ�นาท้5) ท้5�ม5ร็�ปีล�กษ์ณะด�งน5� ค้�อ

Y = 0.0045 + 3.6437*X …(1)

บท้สำร็!ปี การ็ท้�างานร็ วิมก�นร็ะหวิ างปีร็ะชิาชินก�บน�กวิ�จั�ยต้ลอดร็ะยะเวิลา 1 ปี*ท้5�ผ่ านมา สำ��งท้5�ปีร็ะชิาชินไดเร็5ยนร็�จัากขอม�ลเชิ�งปีร็ะจั�กษ์# เปี>นเพื่5ยงผ่ลของการ็ท้�าลายปี1าต้นน��า และใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นท้�าการ็เกษ์ต้ร็ น��นค้�อการ็สำ�ญ้เสำ5ยด�นและน��าจัากกร็ะบวินการ็ก�ดชิะพื่�งท้ลายของด�น และเหต้!ผ่ลท้างวิ�ท้ยาศาสำต้ร็#ของการ็เก�ดกร็ะบวินการ็ด�งกล าวิ ต้ลอดจันบท้บาท้ของฝายต้นน��าในการ็เร็ งร็�ดการ็ฟื้8� นต้�วิของพื่��นท้5�ต้นน��าเท้ าน��น ในสำ วินของการ็วิางแผ่นการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นย�งไปีไม ถิ่(ง ด�งน��นเพื่��อใหการ็จั�ดการ็พื่��นท้5�ต้นน��าเก�ดค้วิามสำ�าเร็�จั จั�าเปี>นต้องม5การ็วิ�เค้ร็าะห#การ็ลงท้!นของพื่��นท้5�เกษ์ต้ร็ชิน�ดต้ าง ๆ และการ็ศ(กษ์าม�ลค้ าของปี1าต้นน��า เพื่��อใชิปีร็ะกอบการ็ค้�ดเล�อกชิน�ดพื่�นธ์!#พื่�ชิเศร็ษ์ฐก�จั และสำ�ดสำ วินของการ็ปีล�กท้5�เหมาะสำมก�บศ�กยภาพื่ของพื่��นท้5� โดยใชิงานวิ�จั�ยเพื่��อท้องถิ่��นเปี>นเค้ร็��องม�อต้ อไปี

จัะท้�าอะไร็ต้ อไปีเพื่��อใหการ็จั�ดการ็พื่��นท้5�ต้นน��าโดยชิ!มชินสำ�าเร็�จั ๑. ฝNกห�ดปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นสำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็ ปีร็ะเม�นม�ลค้ าของผ่ลกร็ะท้บในดาน ต้ าง ๆ ออกมาเปี>นจั�านวินเง�น ในขณะท้5�ม5การ็เก�บวิ�ดและวิ�เค้ร็าะห#ขอม�ล ๒. จั�ดปีร็ะชิ!มชิาวิบาน เพื่��อน�าเสำนอม�ลค้ าของผ่ลกร็ะท้บดานต้ าง ๆ ท้5�เก�ดข(�นจัากการ็เปีล5�ยนแปีลงพื่��นท้5�ปี1าไมไปีเปี>นพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็ชิน�ดต้ างๆ ต้ อผ่�น�าท้องถิ่��นและกร็ร็มการ็หม� บาน ด�าเน�นการ็สำอบถิ่ามค้ าใชิจั าย และผ่ลต้อบแท้นท้5�ไดร็�บจัากการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นแต้ ละชิน�ด ในแต้ ละจั!ดของพื่��นท้5�ล! มน��า และร็ วิมก�บปีร็ะชิาชินท้�าการ็วิ�เค้ร็าะห#การ็ลงท้!น ท้��งน5�อาจัจัะต้องใชิร็ะยะเวิลาในการ็ปีร็ะชิ!ม ๓-๔ ค้ร็��ง ๓. จั�ดปีร็ะชิ!มชิาวิบาน เพื่��อร็�บฟื้?งค้วิามค้�ดเห�นเก5�ยวิก�บการ็พื่�ฒนาร็�ปีแบบของการ็ใชิปีร็ะโยชิน#ท้5�ด�นในอนาค้ต้ โดยม5เปีFาหมายท้5�ปีร็ะกอบไปีดวิย ๑) ร็ายไดท้5�พื่อเพื่5ยงและต้ อเน��อง (เพื่��อค้วิามอย� ร็อดของปีร็ะชิาชินเอง) ก�บ ๒) การ็ฟื้8� นฟื้�สำภาวิะแวิดลอมของพื่��นท้5� (เพื่��อลด และ/หร็�อ หย!ดผ่ลกร็ะท้บต้ อพื่��นท้5�ท้ายน��า) โดยสำอดแท้ร็กวิ�ถิ่5ชิ5วิ�ต้แบบเกษ์ต้ร็ ๔ ชิ��น หร็�อปี1าก�นได (multi-layer cropping system) ดวิยการ็ปีร็ะชิ!มอย างต้ อเน��องปีร็ะมาณ ๔-๕ ค้ร็��ง

การ็วิ�จั�ยต้นน��าเพื่��อท้องถิ่��น

๔. ร็ วิมก�บปีร็ะชิาชินบานแม ออ ค้นหาร็�ปีแบบของเกษ์ต้ร็ ๔ ชิ��น และ/หร็�อ ปี1าก�นได ท้5�ค้าดวิ าจัะน�าไปีสำ� เปีFาหมายท้��งสำองท้5�ก�าหนดไวิในขอ (๓) ซึ่(�งปีร็ะกอบดวิยสำ�ดสำ วินของพื่�ชิเศร็ษ์ฐก�จัชิน�ดต้ าง ๆ ท้5�แต้กต้ างก�น ๒ ถิ่(ง ๓ ร็�ปีแบบ (น�าเท้ค้น�ค้ของ linear programming เปี>นเค้ร็��องม�อในการ็ค้นหา) ร็ วิมก�บชิาวิบานสำร็างแปีลงสำาธ์�ต้เกษ์ต้ร็ ๔ ชิ��น ท้�าการ็ต้�ดต้ามต้ร็วิจัสำอบการ็ลงท้!น ผ่ลต้อบแท้นท้5�ไดร็�บ และผ่ลกร็ะท้บดานสำ��งแวิดลอมในเชิ�งบวิกท้5�เก�ดข(�น เพื่��อใหไดร็�ปีแบบของเกษ์ต้ร็ ๔ ชิ��นท้5�เหมาะสำมท้5�สำ!ดก�บการ็ท้ดแท้นพื่��นท้5�ท้�าการ็เกษ์ต้ร็เชิ�งเด5�ยวิในปี?จัจั!บ�น ๕. ในสำ วินของการ็พื่�ฒนาพื่��นท้5�ต้นน��าดวิยฝายต้นน��าน��น ร็ วิมก�บปีร็ะชิาชินท้5�เปี>นสำมาชิ�กเขาร็ วิมโค้ร็งการ็ ฝNกห�ดการ็เก�บวิ�ดขอม�ล และเร็5ยนร็� การ็เปีล5�ยนแปีลงอ�ต้ร็าการ็ไหลของน��าท้ า การ็เพื่��มค้วิามชิ��นใหก�บด�น และการ็พื่�ฒนาต้�วิของสำ�งค้มพื่�ชิสำองฝ?� งล�าน��าหล�งการ็สำร็างฝาย

ขอบค้!ณท้5�น�าไปีใชิปีร็ะโยชิน#

โดย............... นายปีร็ะพื่�นธ์# ผ่ลพื่�นพื่�วิน�กวิ�ชิาการ็ปี1าไมชิ�านาญ้การ็พื่�เศษ์ ท้�าหนาท้5�ผ่�อ�านวิยการ็สำ วิน

สำ งเสำร็�มแลพื่�ฒนาชิ!มชินต้นน��าสำ�าน�กอน!ร็�กษ์#และจั�ดการ็ต้นน��า กร็มอ!ท้ยานแห งชิาต้� สำ�ต้วิ#ปี1า

และพื่�นธ์!#พื่�ชิ๒๕๑๕-๒๕๑๖ งานวินบาล(ล�กจัางกร็มปี1าไม) ๒๕๑๗ งานปีFองก�นฯ ๒๕๑๘

งานวินกร็ร็มฯ(สำ�าน�กงานปี1าไมเขต้ล�าปีาง)

๒๕๑๙-๒๕๕๓ (๓๔ ปี*)งานอน!ร็�กษ์#และจั�ดการ็ต้นน��า