ตลาดน้ำ��ามัน้ำโลก:การวิ�เคราะห์�บทบาท

ของ OPEC

1

เอกสารอ�างอ�งPeirce, W.S., Economics of the Energy Industries. บทท�� 9

Dahl, C. International Energy Markets: Understanding Pricing, Policies and Profits. บทท�� 6

2

เอกสารอ�างอ�งPindyck R.S. and Rubinfeld D.L. Microeconomics, Fifth Edition. บทท�� 2 10,และ 12 (Cartels)

3

เค�าโครงการบรรยาย พัฒน้ำาการอ"ตสาห์กรรมัน้ำ��ามัน้ำโลก

OPEC กบวิ�กฤตการณ์�น้ำ��ามัน้ำโลก

วิ�เคราะห์�ทางเศรษฐศาสตร�เก��ยวิกบอ�าน้ำาจและบทบาทของ OPEC

4

พัฒน้ำาการของอ"ตสาห์กรรมัน้ำ��ามัน้ำโลก ห์ล"มัน้ำ��ามัน้ำแรกของโลก 1859( ใน้ำสห์รฐฯ โดย Edwin Drake ท�าน้ำ��ามัน้ำจ"ดตะเก�ยง)

พับและผล�ตน้ำ��ามัน้ำมัากข,�น้ำใน้ำสห์รฐฯ และส-วิน้ำอ.�น้ำของโลก (มัากใน้ำตะวิน้ำออกกลาง ) เพั.�อใช้�ใน้ำรถยน้ำต�

ใน้ำสห์รฐฯ ผ1กขาดโดย Standard Oil (SO) ของ John D. Rockefeller 5

พัฒน้ำาการของอ"ตสาห์กรรมัน้ำ��ามัน้ำโลก ราคาผน้ำผวิน้ำใน้ำช้-วิงแรก และมั�แน้ำวิโน้ำ�มัลดต��าจน้ำส��น้ำสงครามัโลกคร�งท��สอง

ก-อน้ำ OPEC บร�ษทน้ำ��ามัน้ำขน้ำาดให์ญ่- 7แห์-ง มั�อ�ทธิ�พัลต-อก�จการน้ำ��ามัน้ำโลก (Seven sisters: Exxon, Gulf, Mobil, Standard Oil of California, Texaco, British Petroleum และ Shell) ท�งส�ารวิจ ผล�ต กล�น้ำ และขาย

6

พัฒน้ำาการของอ"ตสาห์กรรมัน้ำ��ามัน้ำโลก สห์รฐฯ เปล��ยน้ำจาก net oil exporter เป5น้ำ net oil importer ห์ลง WW2

ราคาน้ำ��ามัน้ำยงตกต��า ท�าให์�รฐบาลของประเทศผล�ตน้ำ��ามัน้ำรายให์ญ่-เร�ยกร�องเพั��มัส-วิน้ำแบ-งจากบร�ษทน้ำ��ามัน้ำ

Venezuela, Saudi Arabia, Iran, Iraq, Kuwait ร-วิมักน้ำจดต�ง OPEC ใน้ำป6

1960 และต-อมัาเพั��มัเป5น้ำ 13 ประเทศ7

OPEC

Organization of Petroleum Exporting Countries มั� 13

ประเทศสมัาช้�ก ได�แก- Algeria, Angola, Indonesia, Iran, Iraq, Kuwait, Libya, Nigeria, Qatar, Saudi Arabia, United Arab Emirates, Venezuela และ Ecuador

8

องค�กรผ1กขาดขาย (cartel) วิตถ"ประสงค�เพั.�อพัย"งราคาน้ำ��ามัน้ำ

เมั.�อรวิมักน้ำ มั�อ�าน้ำาจผ1กขาด โดยมั�ปร�มัาณ์การผล�ตประมัาณ์ 30% - 55% ของโลก มั�ปร�มัาณ์การส-งออกกวิ-า 50% ของท�งห์มัด และมั� 23/ของปร�มัาณ์ส�ารองท�งห์มัดของโลก (ซาอ"ฯ มั�มัากท��ส"ด) 9

OPEC

10

At end 1986 At end 1996 At end 2005 At end 2006Thousand Thousand Thousand Thousand

million million million million Share R/Pbarrels barrels barrels barrels of total ratio

1 Saudi Arabia 169.7 261.4 264.2 264.3 21.9% 66.72 Iran 92.9 92.6 137.5 137.5 11.4% 86.73 Iraq 72.0 112.0 115.0 115.0 9.5% *4 Kuwait 94.5 96.5 101.5 101.5 8.4% *5 United Arab Emirates 97.2 97.8 97.8 97.8 8.1% 90.26 Venezuela 55.5 72.7 80.0 80.0 6.6% 77.67 Russian Federation n/a n/a 79.1 79.5 6.6% 22.38 Libya 22.8 29.5 41.5 41.5 3.4% 61.99 Kazakhstan n/a n/a 39.8 39.8 3.3% 76.5

10 Nigeria 16.1 20.8 36.2 36.2 3.0% 40.3TOTAL WORLD 877.4 1049.0 1209.5 1208.2 100.0% 40.5Canadian oil sands n/a n/a 163.5 163.5Proved reserves and oil sands n/a n/a 1373.0 1371.7OPEC 643.0 802.8 905.5 905.5 74.9% 72.5

* More than 100 years.Source: BP Statistical Review of World Energy June 2007

Proved reserves of Oil

11

Oil Production* Change 2006

Thousand barrels daily

2006 over share

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2005 of total

1 Saudi Arabia 9,299 9,482 9,502 8,853 9,491 9,209 8,928 10,164 10,638 11,114 10,859 –2.3% 13.1%

2 Russian Federation 6,114 6,227 6,169 6,178 6,536 7,056 7,698 8,544 9,287 9,552 9,769 2.2% 12.3%

3 USA 8,295 8,269 8,011 7,731 7,733 7,669 7,626 7,400 7,228 6,895 6,871 –0.5% 8.0%

4 Iran 3,759 3,776 3,855 3,603 3,818 3,794 3,543 4,183 4,248 4,268 4,343 1.2% 5.4%

5 China 3,170 3,211 3,212 3,213 3,252 3,306 3,346 3,401 3,481 3,627 3,684 1.6% 4.7%

6 Mexico 3,277 3,410 3,499 3,343 3,450 3,560 3,585 3,789 3,824 3,760 3,683 –2.1% 4.7%

7 Canada 2,480 2,588 2,672 2,604 2,721 2,677 2,858 3,004 3,085 3,041 3,147 4.4% 3.9%

8 United Arab Emirates 2,438 2,567 2,643 2,511 2,626 2,534 2,324 2,611 2,656 2,751 2,969 7.3% 3.5%

9 Venezuela 3,137 3,321 3,480 3,126 3,239 3,142 2,895 2,554 2,907 2,937 2,824 –3.9% 3.7%

10 Norway 3,232 3,280 3,138 3,139 3,346 3,418 3,333 3,264 3,188 2,969 2,778 –6.9% 3.3%

TOTAL WORLD 69,931 72,251 73,626 72,439 75,033 74,932 74,496 77,056 80,244 81,250 81,663 0.4% 100.0%

OECD 21,355 21,660 21,492 21,095 21,514 21,297 21,422 21,156 20,716 19,825 19,398 –2.2% 23.3%

OPEC 28,472 29,953 31,207 29,999 31,512 30,857 29,031 30,884 33,175 34,068 34,202 0.2% 41.7%

Non-OPEC‡ 34,288 34,925 35,028 34,887 35,507 35,415 35,933 35,673 35,661 35,343 35,162 –0.5% 43.0%

 Former Soviet Union 7,171 7,374 7,391 7,552 8,014 8,660 9,533 10,499 11,407 11,840 12,299 3.9% 15.3%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

55%

1965 1975 1985 1995 2005

Production Share of OPEC

วิ�กฤตการณ์�น้ำ��ามัน้ำโลกคร�งท�� 1 ราคาน้ำ��ามัน้ำโลกเร��มัแพังข,�น้ำมัากใน้ำป6

1973 เมั.�อกล"-มัประเทศอาห์รบใน้ำ OPEC ลดการส-งออกน้ำ��ามัน้ำเพั.�อประท�วิงประเทศตะวิน้ำตกท��เข�าข�างอ�สราเอลใน้ำสงครามัตะวิน้ำออกกลาง ท�าให์�ราคาน้ำ��ามัน้ำพั" -งจาก $ 3 ต-อบาเรล เป5น้ำ $12 ต-อบาเรล

OPEC ตระห์น้ำกถ,งอ�าน้ำาจเห์น้ำ.อตลาดของตน้ำ 13

วิ�กฤตการณ์�น้ำ��ามัน้ำโลกคร�งท�� 2 ใน้ำป6 1979 การปฏิ�วิต�ใน้ำอ�ห์ร-าน้ำ

ท�าให์�ราคาน้ำ��ามัน้ำเพั��มัเป5น้ำ $35 ต-อบาเรล และสงครามัอ�รค-อ�ห์ร-าน้ำ ป6 1981 ดน้ำราคาส1งข,�น้ำไปอ�ก

14

ภายห์ลงวิ�กฤตการณ์�น้ำ��ามัน้ำโลกคร�งท�� 2ต-อมัาสงครามัและควิามัไมั-สงบใน้ำ

ตะวิน้ำออกกลาง + การใช้�อ�าน้ำาจผ1กขาดของ OPEC ได�กลายเป5น้ำสาเห์ต"ส�าคญ่ท��ท�าให์�ราคาน้ำ��ามัน้ำเพั��มัข,�น้ำ เช้-น้ำ สงครามัอ-าวิ และสงครามัสห์รฐฯ บ"กอ�รค ( ท�าให์�เก�ดควิามัผน้ำผวิน้ำด�าน้ำการผล�ต ห์ร.อ supply disruptions)

15

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

90.00

100.00

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Nominal Price

Real Price

บทบาทของ OPEC ลดลงใน้ำ - 1985

2002

ต�งแต-กลางทศวิรรษ 1980

OPEC มั�ผลต-อราคาน้ำ��ามัน้ำน้ำ�อยลง เพัราะเศรษฐก�จโลกห์น้ำไปใช้�พัลงงาน้ำอ.�น้ำๆ มัากข,�น้ำ

เช้-น้ำ ถ-าน้ำห์�น้ำ ก=าซธิรรมัช้าต�มั�แห์ล-งผล�ตน้ำ��ามัน้ำรายให์ญ่-อ.�น้ำ เช้-น้ำ รสเซ�ย

เมั>กซ�โก และทะเลเห์น้ำ.อท�าให์�ราคาน้ำ��ามัน้ำอ-อน้ำตวิมัาโดยตลอดช้-วิง

-19852002

19

ทบทวิน้ำแน้ำวิค�ดการผ1กขาด (monopoly)

เน้ำ.�องจากใน้ำตลาดผ1กขาดมั�ห์น้ำ-วิยผล�ตเพั�ยงรายเด�ยวิ ดงน้ำ�น้ำ อ"ปสงค�ท��มั�ต-อส�น้ำค�าและบร�การของตลาดเป5น้ำเช้-น้ำไรอ"ปสงค�ผ1�ผ1กขาดเผช้�ญ่ย-อมัเป5น้ำเช้-น้ำน้ำ�น้ำด�วิยอ"ปสงค�ท��ผ1�ผ1กขาดเผช้�ญ่ ก>ค.อ อ"ปสงค�ตลาด

ตวิอย-างเช้-น้ำ ถ�าฟั@งก�ช้น้ำของอ"ปสงค�ตลาด ค.อ

Q = 1600 – 100Pอ"ปสงค�ท��ผ1�ผ1กขาดเผช้�ญ่ย-อมัมั�ฟั@งก�ช้น้ำเป5น้ำแบบเด�ยวิกบอ"ปสงค�ของตลาดน้ำ��

ด�วิย

ทบทวิน้ำแน้ำวิค�ดการผ1กขาด (monopoly)

เส�น้ำอ"ปสงค�และรายรบท��ผ1�ผ1กขาดเผช้�ญ่

D

0 1,200200400 800 1,600

2

4

6 8

10

12

14

16

ราคา ( บาท/ก�โลกรมั)

ปริ�มาณ(Q)(พั�นกิ�โลกิริ�ม/

วั�น)

MR

Q = 1600 - 100P

600

ระดบผลผล�ตท��ท�าให์�มั�ก�าไรส1งส"ด

0 Q

รายรบ, ต�น้ำท"น้ำ (บาท)

B

A

C

TC

Q*Q0

TR

TCTR )(กิ�าไริ

เง.�อน้ำไขจ�าเป5น้ำของการมั�ก�าไรส1งส"ด

ท��ระดบผลผล�ตท��ท�าให์�มั�ก�าไร (TR - TC) ส1งส"ด ห์ร.อท��ระดบ

Q*

จะได�วิ-าควิามัช้น้ำของเส�น้ำ TR = ควิามัช้น้ำของเส�น้ำ TC

=TRQ

TCQ

MR = MC

เง.�อน้ำไขของการมั�ก�าไรส1งส"ด (เช้�งคณ์�ตศาสตร�)-=TR(Q)TC(Q)

- First Order Condition ค.อ

= dTRdQ -dTC

dQ

= MR

MR = MC

- Second Order Condition ค.อ< 0

น้ำ�น้ำค.อdMRdQ -dMC

dQ < 0

ห์ร.อdMRdQ

dMCdQ<

Slope ของ MC > Slope ของ MR

-MC = 0

= 0

)Q(

dQ

d

dd

2

2

ก>ค.อ ห์น้ำ-วิยผล�ตจะต�องผล�ตและขายส�น้ำค�า จน้ำถ,งระดบปร�มัาณ์ผลผล�ตท��ท�าให์�

MR = MC

และ

Slope ของ MC > Slope ของ MR

เง.�อน้ำไขท��ท�าให์�ห์น้ำ-วิยผล�ตผ1กขาดมั�ก�าไรส1งส"ด

ด"ลยภาพัของตลาดผ1กขาด (Monopoly Equilibrium)

D

0 1,200200400500 800 1,600

2

4

6

8

10

12

14

16

ราคา ( บาท/ก�โลกรมั)

ปริ�มาณ(Q)(พั�นกิ�โลกิริ�ม/

วั�น)

ATC

MR

E

A MC11

F

C

B

Q* = 500

P* = $11

การห์าด"ลยภาพัของห์น้ำ-วิยผล�ต (ใน้ำเช้�งคณ์�ตศาสตร�)

ก�าห์น้ำดให์�ฟั@งก�ช้น้ำอ"ปสงค�และต�น้ำท"น้ำการผล�ตท��ผ1�ผ1กขาดเผช้�ญ่เป5น้ำดงน้ำ��อ"ปสงค� : P = 16 - 0.01 Q ------------- (1)ต�น้ำท"น้ำ : C = 1,000 + 6Q ------------- (2)

จาก 1( ) ห์า TR เอา Q ค1ณ์ตลอด

MR =dTRdQ= 16 – 0.02Q

จาก (2 ) ห์า MCMC =dC

dQ = 6

ให์� MR = MC16 - 0.02Q = 6Q = 500

TR = P x Q = 16Q – 0.01Q2

max

แทน้ำค-า Q ใน้ำ 1( )P = 16 - 5 = 11ราคา 11= บาท/ห์น้ำ-วิย

ห์าก�าไร

= 5,500 - 4,000 = 1,500

ก�าไรรวิมั = 1,500 บาท

TCTR )3000100()500(01.050016(

2

การต�งราคาของผ1�ผ1กขาด: กรณ์�ไมั-ทราบ AR, MR (Rule of Thumb for pricing) : Markup Pricing

MR = dTRdQ = d(P x Q)

dQ

= + Q dPdQ

= P +P x Q dPPdQ

=MR=P(1 + 1 ) EP

P =

P dQdQ.

MC=P(1 + 1 ) EP

MC1 + ( )1

EP

การวิดอ�าน้ำาจใน้ำการผ1กขาด (Measuring Monopoly Power)

ดช้น้ำ�ท��ใช้�วิดอ�าน้ำาจการผ1กขาด เร�ยกวิ-า Lerner’s Degree of Monopoly Power ห์ร.อ Lerner Index L =(P - MC)

P

ห์ร.อ = 1-EP

ควิามัย.ดห์ย"-น้ำย��งต��า อ�าน้ำาจการผ1กขาดย��งส1ง

MR =

ท��ก�าไรส1ง MR = MC

...=

MC=

P - MC=

=P - MC P

P (1 + )1EP

P (1 + )1EP

P + PEP

P-EP

1-EP

พั�ส1จน้ำ�

Elasticity of Demand and Price Markup

P

MC

0 QA Q

D = AR

MR

MC

P - MC

P

MC

0 QB Q

D = AR

MR

MC

P - MC

กรณ์�ควิามัย.ดห์ย"-น้ำต��า กรณ์�ควิามัย.ดห์ย"-น้ำส1ง

วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก OPEC รวิมักน้ำเป5น้ำกล"-มัผ1�ผล�ตราย

ให์ญ่- ต�น้ำท"น้ำต��า และร-วิมักน้ำจ�ากดปร�มัาณ์การผล�ตและส-งออก (โควิต�า) เพั.�อผลกดน้ำราคาให์�ส1งข,�น้ำ

35

วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก อ�าน้ำาจผ1กขาดของ OPEC + ควิามั

ย.ดห์ย"-น้ำระยะส�น้ำทางราคาท��ต��าท�งด�าน้ำอ"ปสงค�และอ"ปทาน้ำ (low short-run price elasticity of demand and supply)

ท�าให์�ราคาเปล��ยน้ำแปลงได�มัากและเร>วิ แต-เปล��ยน้ำแปลงน้ำ�อยลง เมั.�อควิามัย.ดห์ย"-น้ำส1งข,�น้ำใน้ำระยะยาวิ

36

ใน้ำระยะส�น้ำ ควิามัย.ดห์ย"-น้ำด�าน้ำอ"ปสงค�มั�ค-าต��า (low short-run price elasticity of demand) เพัราะการปรบปร�มัาณ์การใช้�น้ำ��ามัน้ำต�องใช้�เวิลา เช้-น้ำ ต�องเปล��ยน้ำรถยน้ำต� เคร.�องจกร

ใน้ำระยะส�น้ำ ควิามัย.ดห์ย"-น้ำด�าน้ำอ"ปทาน้ำมั�ค-าต��า (low short-run price elasticity of supply) เพัราะการเพั��มัปร�มัาณ์การผล�ตท�าไมั-ได�ใน้ำระยะส�น้ำ (โดยเฉพัาะแห์ล-งผล�ตท��ไมั-ใช้- OPEC)

37

วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก

ใน้ำป6 2522 ราคาน้ำ��ามัน้ำด�บใน้ำตลาดโลก = $18 ต-อบาเรลควิามัต�องการ (demand) = อ"ปทาน้ำ (supply) = 23 พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6

OPEC supply = 10 พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6Non-OPEC supply = 13 พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6

38

วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก

ค-าควิามัย.ดห์ย"-น้ำต-อราคา (Price Elasticity)

World Demand: -0.05 -0.40

non-OPEC Supply: 0.10 0.40

Short-Run Long-Run(ระยะส�น้ำ) (ระยะยาวิ)

39

วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก

ใน้ำระยะส�น้ำ การลดการผล�ต (และส-งออก ) ของ OPEC จะมั�ผลกระทบอย-างมัากต-อราคาตลาดโลก เพัราะ

OPEC มั�ส-วิน้ำแบ-งส1งใน้ำตลาด (ประมัาณ์ 40%)

ท�ง demand และ supply มั�ควิามัย.ดห์ย"-น้ำต-อราคา (price elasticity) ค-อน้ำข�างต��า

40

วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก

ปร�มัาณ์(พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6)

ราคา($ ต-อบาเรล)

5 D

0 5 15 20 25 30 3510

10

15

20

25

30

35

40

45

23

18

STDSC

ผลกระทบใน้ำระยะส�น้ำ

41

ST

5 D

0 5 15 20 25 30 3510

10

15

20

25

30

35

40

45

23

18

ถ�า OPEC ลดการผล�ต ท�าให์�เส�น้ำ supply เล.�อน้ำไปทางซ�าย

โดยปร�มัาณ์ 3 bb ต-อป6จะท�าให์�ราคาท��ด"ลยภาพั

พั" -งส1งข,�น้ำจาก 18 $ ต-อบาเรลเป5น้ำถ,ง 41 $ ต-อบาเรล

D S’T

41

SC

ราคา($ ต-อบาเรล)

ปร�มัาณ์(พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6)

42

ใน้ำระยะยาวิ การลดการผล�ต (และส-งออก ) ของ OPEC จะมั�ผลกระทบต-อราคาตลาดโลกค-อน้ำข�างน้ำ�อย เพัราะ

ท�ง demand และ supply มั�ควิามัย.ดห์ย"-น้ำต-อราคา (price elasticity) ส1งข,�น้ำ เช้-น้ำ การประห์ยดพัลงงาน้ำ และการใช้�พัลงงาน้ำอ.�น้ำทดแทน้ำน้ำ��ามัน้ำ

43

วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก

5 D

0 5 15 20 25 30 3510

10

15

20

25

30

35

40

45

23

18

STD SCราคา($ ต-อบาเรล)

ปร�มัาณ์(พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6)

ผลกระทบใน้ำระยะยาวิ

(เส�น้ำ D และ Sมั�ควิามัช้น้ำน้ำ�อยลง)

44

5 D

0 5 15 20 25 30 3510

10

15

20

25

30

35

40

45

23

18

STD SC

ใน้ำระยะยาวิการลดการผล�ตของ OPEC มั�ผลกระทบต-อราคาไมั-มัาก

เพัราะ supply และ demandมั�ควิามัย.ดห์ย"-น้ำมัากข,�น้ำ

S’Tราคา($ ต-อบาเรล)

ปร�มัาณ์(พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6)

45