36 ÎÁÅÊÒÈÂ

Ìèõàèë ÈÂÀÍÎÂ

I. ÀÌÅÐÈÊÀÍÑÊÀÒÀ ÍÀÖÈÎÍÀËÍÀ ÈÄÅÍÒÈ×ÍÎÑÒ

Ïðåäè íÿêîëêî ãîäèíè Ñàìþúë Õúíòèíãòúí íè ïðîâîêèðà ñ êíèãàòà ñè "Ñáëúñúêúò íà

öèâèëèçàöèèòå è ïðåîáðàçóâàíåòî íà ñâåòîâíèÿ ðåä", â êîÿòî îïèñâà ñâîÿ âúçãëåä çà

åäèí íîâ ñâÿò ñëåä Ñòóäåíàòà âîéíà, ôðàãìåíòèðàí íà ñåäåì èëè îñåì öèâèëèçàöèè.

Ìåæäó öèâèëèçàöèèòå èìà ðàçëîìè, êîèòî ñå ïðåâðúùàò âúâ ôðîíòîâè ëèíèè íà ãëî-

áàëíàòà ïîëèòèêà. Â òîçè íîâ ñâÿò íàé-ðàçïðîñòðàíÿâàíèòå,

çíà÷èìè è îïàñíè êîíôëèêòè íÿìà äà áúäàò ìåæäó ñîöèàë-

íèòå êëàñè, ìåæäó áåäíèòå è áîãàòèòå, à ìåæäó íàðîäè, ïðè-

íàäëåæàùè êúì ðàçëè÷íè öèâèëèçàöèè. Ãëàâíàòà òåçà íà

"Ñáëúñúêúò" å, ÷å êóëòóðàòà è êóëòóðíàòà èäåíòè÷íîñò, êîÿòî

â íàé-øèðîê ñìèñúë å öèâèëèçàöèîííà èäåíòè÷íîñò, ôîð-

ìèðàò ìîäåëèòå íà îáåäèíÿâàíå, äåçèíòåãðàöèÿ è êîíôëèê-

òè â ñâåòà â êðàÿ íà ÕÕ è íà÷àëîòî íà ÕÕ² âåê. Îò òàçè òåçà

Õúíòèíãòúí èçâëè÷à íÿêîëêî èçâîäà, çàêëþ÷èòåëíèÿò îò êîèòî

å: "Îöåëÿâàíåòî íà Çàïàäà çàâèñè îò ïðåóòâúðæäàâàíåòî

íà çàïàäíàòà èäåíòè÷íîñò íà àìåðèêàíöèòå è îò íàãëàñàòà

íà ñòðàíèòå îò Çàïàäà äà âúçïðèåìàò çàïàäíàòà öèâèëèçà-

öèÿ êàòî óíèêàëíà, à íå êàòî óíèâåðñàëíà, è îò ñïîñîáíîñ-

òòà èì äà ñå îáåäèíÿò, çà äà ÿ ñúõðàíÿò ïðåä ëèöåòî íà ïðå-

äèçâèêàòåëñòâàòà íà íåçàïàäíèòå îáùåñòâà."

 ñâîÿòà íîâà êíèãà "Êîè ñìå íèå? Ïðåäèçâèêàòåëñòâà-

òà ïðåä íàöèîíàëíàòà èäåíòè÷íîñò íà Àìåðèêà" Õúíòèí-

ãòúí íàñî÷âà ñâîÿ àíàëèç íàâúòðå êúì Àìåðèêà, êàêòî òîé

íàðè÷à Ñúåäèíåíèòå àìåðèêàíñêè ùàòè, ïðåäïî÷èòàéêè

ïî òîçè íà÷èí êîíòåêñòà íà åäèíñòâåíîòî ïðåä ìíîæåñòâå-

íîòî ÷èñëî.  õîäà íà âðåìåòî ñà ñå èçÿâèëè íå ìíîãî íà

áðîé äúðæàâè è ñúîòâåòíî â íîâî è íàé-íîâî âðåìå - íà-

öèè, ÷èåòî äâèæåíèå ïî âúçõîäÿùà èëè íèçõîäÿùà ëèíèÿ

îêàçâàò ïî-ãîëÿìî âëèÿíèå âúðõó ñâåòîâíèÿ èñòîðè÷åñêè ïðîöåñ, îòêîëêîòî îñòàíà-

ëèòå. Åäíà îò òåçè çíà÷èìè çà ïîëèòè÷åñêîòî ðàçâèòèå íà ÷îâå÷åñòâîòî ïðåç öåëèÿ ÕÕ

è íà÷àëîòî íà ÕÕI âåê äúðæàâè ñà áåçñïîðíî Ñúåäèíåíèòå ùàòè. Åòî çàùî çà âñåêè,

êîéòî ñå èíòåðåñóâà íàêúäå âúðâè çàîáèêàëÿùèÿò ãî ñâÿò, ïî-äîáðîòî ïîçíàâàíå íà

Àìåðèêà è íà àìåðèêàíöèòå å îò ñúùåñòâåíî çíà÷åíèå è â òîçè ñìèñúë êíèãàòà "Êîè

ñìå íèå?"å èçêëþ÷èòåëíî ïîëåçíà. Ðàçáèðà ñå, òðÿáâà äà ñè äàâàìå ñìåòêà, ÷å ñúñ

ñâîèòå ðàçñúæäåíèÿ Õúíòèíãòúí ó÷àñòâà â åäíà äî ãîëÿìà ñòåïåí âúòðåøíà çà àìåðè-

êàíñêàòà îáùíîñò äèñêóñèÿ è òîâà ïîðàæäà çà íàñ íåàìåðèêàíöèòå ðèñêà äà ïî-

ïàäíåì ñ êîìåíòàðèòå ñè â ãëóïàâîòî ïîëîæåíèå íà õîðà, êîèòî ïðåòåíöèîçíî ñå

íàìåñâàò â ÷óæä ðàçãîâîð. Çàùîòî, àêî çà íåãî (çà òÿõ) âúïðîñúò å "Êîè ñìå íèå?", çà

íàñ ñúùèÿò âúïðîñ ñå ïðåôîðìóëèðà â "Êîè ñà òå?"

"ÊÎÈ ÑÌÅ ÍÈÅ? ÏÐÅÄÈÇÂÈÊÀÒÅËÑÒÂÀÒÀ ÏÐÅÄ

ÍÀÖÈÎÍÀËÍÀÒÀ ÈÄÅÍÒÈ×ÍÎÑÒ ÍÀ ÀÌÅÐÈÊÀ"

Îïèò çà ïðåäñòàâÿíå íà êíèãàòàÎïèò çà ïðåäñòàâÿíå íà êíèãàòàÎïèò çà ïðåäñòàâÿíå íà êíèãàòàÎïèò çà ïðåäñòàâÿíå íà êíèãàòàÎïèò çà ïðåäñòàâÿíå íà êíèãàòà

íà Ñàìþúë Õúíòèíãòúííà Ñàìþúë Õúíòèíãòúííà Ñàìþúë Õúíòèíãòúííà Ñàìþúë Õúíòèíãòúííà Ñàìþúë Õúíòèíãòúí

ÎÁÅÊÒÈÂ 37

Äà ïðîñëåäèì íàêðàòêî íÿêîè îñíîâíè åëåìåíòè â

àíàëèçà íà Õúíòèíãòúí:

Îòõâúðëÿéêè òâúðäåíèåòî, ÷å àìåðèêàíöèòå ñà íà-

öèÿ îò èìèãðàíòè,

ÕÚÍÒÈÍÃÒÚÍ ÍÀÐÈ×À ÀÌÅÐÈÊÀ

"ÑÚÒÂÎÐÅÍÎ ÎÁÙÅÑÒÂÎ,

ÈÇÃÐÀÄÅÍÎ ÎÒ ÄÎØËÈÒÅ ÎÒ ÁÐÈÒÀÍÑÊÈÒÅ ÎÑÒÐÎÂÈ

ÏÐÅÇ ÕVII È ÕVIII ÂÅÊ ÇÀÑÅËÍÈÖÈ"

Äîêàòî ìèãðàöèÿòà å èíäèâèäóàëåí ïðîöåñ, âêëþ÷-

âàù èíäèâèäè è ñåìåéñòâà, çàñåëíèöèòå èçîñòàâÿò åä-

íî îáùåñòâî, çà äà ñúçäàäàò íîâà îáùíîñò - "ãðàä íàâ-

ðúõ ïëàíèíàòà" (ñëåäâàéêè ñèìâîëèêàòà íà Íîâèÿ çà-

âåò) íà íîâà è ÷åñòî ïúòè äàëå÷íà òåðèòîðèÿ. Ïúðâèòå

çàñåëíèöè êàòî ðàñà ñà áåëè - èíäèàíöèòå (òå ñà èç-

òëàñêâàíè) è ÷åðíîêîæèòå (òå ñà ðîáè) ñå èçêëþ÷âàò -

êàòî åòíè÷íîñò (íå ìíîãî ÿñíî ïîíÿòèå ó Õúíòèíãòúí. Îò

êîíòåêñòà èçãëåæäà, ÷å óäàðåíèåòî å ïî-ñêîðî âúðõó

ïðîèçõîäà) - â ïðåîáëàäàâàùàòà ñè ÷àñò áðèòàíöè

(ïðåç 1790 ã. - 80%, âêëþ÷èòåëíî 60% àíãëè÷àíè), êàòî

ðåëèãèÿ - ïðîòåñòàíòè (ïðåç 1970 ã. - 98%). Öåíòðàëíàòà

òåçà íà Õúíòèíãòúí, å ÷å àíãëî-ïðîòåñòàíòñêàòà êóëòóðà

(êóëòóðàòà íà ïúðâèòå çàñåëíèöè) âèíàãè å áèëà è âñå

îùå å îñíîâíàòà êóëòóðà íà Àìåðèêà - òÿ èãðàå "íå-

ïîêëàòèìà öåíòðàëíà ðîëÿ çà àìåðèêàíñêàòà íàöèî-

íàëíà èäåíòè÷íîñò". Ïðè òîâà òîé ïîÿñíÿâà, ÷å ïîä êóë-

òóðà ðàçáèðà åçèêà íà äàäåí íàðîä (â ñëó÷àÿ - àí-

ãëèéñêèÿ), íåãîâèòå ðåëèãèîçíè âÿðâàíèÿ (â ñëó÷àÿ -

õðèñòèÿíñòâîòî, ðàçáèðàíî ïðåäèìíî êàòî ïðîòåñòàíò-

ñòâî), ñîöèàëíè è ïîëèòè÷åñêè öåííîñòè, ñõâàùàíèÿ

çà äîáðî è çëî, è çà óìåñòíî è íåóìåñòíî, èíñòèòóöèè

è ìîäåëè íà ïîâåäåíèå.

Ïðîäóêò íà ñïåöèôè÷íàòà àíãëî-ïðîòåñòàíòñêà êóë-

òóðà íà îñíîâàëèòå Àìåðèêà çàñåëíèöè å

"ÀÌÅÐÈÊÀÍÑÊÎÒÎ ÊÐÅÄÎ" -

"ÐÅØÀÂÀÙ È ÄÅÔÈÍÈÒÈÂÅÍ ÅËÅÌÅÍÒ

ÍÀ ÀÌÅÐÈÊÀÍÑÊÀÒÀ ÈÄÅÍÒÈ×ÍÎÑÒ"

Àìåðèêàíñêîòî êðåäî (âåðóþ) å ôîðìóëèðàíî â

íàïèñàíàòà îò Òîìàñ Äæåôåðñúí Äåêëàðàöèÿ íà íå-

çàâèñèìîñòòà, â Êîíñòèòóöèÿòà ñ íåéíèòå ïúðâè äåñåò

äîáàâêè (èçâåñòíè êàòî Äåêëàðàöèÿ çà ïðàâàòà) è â

äðóãèòå îñíîâîïîëàãàùè äîêóìåíòè íà àìåðèêàíñêà-

òà äåìîêðàöèÿ. Êðåäîòî îáõâàùà ïîëèòè÷åñêèòå ïðèí-

öèïè íà ñâîáîäàòà, ðàâåíñòâîòî, ÷îâåøêèòå ïðàâà, äå-

ìîêðàöèÿòà, âúðõîâåíñòâîòî íà çàêîíà, çàùèòàòà íà

÷àñòíàòà ñîáñòâåíîñò, ïðîèçòè÷àùèòå îò ïðîòåñòàíò-

ñòâîòî öåííîñòè íà èíäèâèäóàëèçìà è òðóäîâàòà åòè-

êà, âúïëúòåíè â àìåðèêàíñêàòà ìå÷òà, èçðàçåíà îò ïðå-

çèäåíòà Êëèíòúí êàòî "ïðîñòàòà, íî ìîãúùà èäåÿ, ÷å àêî

ñå òðóäèø óïîðèòî è èãðàåø ïî ïðàâèëàòà, ùå ïîëó÷èø

ñâîÿ øàíñ äà ñòèãíåø òàì, äîêúäåòî òå îòâåäå äàäå-

íèÿò òè îò Áîãà òàëàíò".

Ñóìèðàéêè, Õúíòèíãòúí èçâåæäà àìåðèêàíñêàòà

èäåíòè÷íîñò êàòî ôîðìèðàëà ñå îò ãëåäíà òî÷êà íà ðà-

ñà, åòíè÷íîñò, êóëòóðà è èäåîëîãèÿ (êðåäîòî). Òÿ âúç-

íèêâà êàòî îáåäèíÿâàùà õîðà, èìàùè îáùè èêîíîìè-

÷åñêè è îò òóê - ïîëèòè÷åñêè èíòåðåñè, ðàçëè÷íè îò òåçè

íà Âåëèêîáðèòàíèÿ. Âåäíúæ âúçíèêíàëà, òàçè îáùíîñò

ïðåòúðïÿâà äúëúã è ñëîæåí ïúò íà ðàçâèòèå äî ôîðìó-

ëèðàíåòî é êàòî íàöèÿ. Åäíî îò íàé-ãîëåìèòå ïîñòèæå-

íèÿ íà Àìåðèêà, ïðîäúëæàâà Õúíòèíãòúí, è ìîæå áè äî-

ðè íàé-ãîëÿìîòî å, ÷å òÿ â çíà÷èòåëíà ñòåïåí å óñïÿëà

äà åëèìèíèðà ðàñîâèòå è åòíè÷åñêè êîìïîíåíòè, ïðåâ-

ðúùàéêè ñå â ìóëòèåòíè÷åñêî, ìóëòèêóëòóðíî îáùåñ-

òâî, â êîåòî õîðàòà ñå îöåíÿâàò ïî çàñëóãèòå èì. Îêî-

í÷àòåëíî òîé äàâà ñëåäíîòî îïðåäåëåíèå çà àìåðè-

êàíñêà íàöèÿ:

"Àìåðèêàíöèòå ñà íàöèÿ îò èíäèâèäè ñ ðàâíè ïðà-

âà, êîèòî ñïîäåëÿò åäíà îñíîâíà àíãëî-ïðîòåñòàíò-

ñêà êóëòóðà è ñà ëîÿëíè êúì ëèáåðàëíî-äåìîêðàòè÷-

íèòå ïðèíöèïè íà àìåðèêàíñêîòî êðåäî. Òîâà ïîíå å

äîìèíèðàùèÿò îáðàç, êîéòî àìåðèêàíöèòå ñè èçãðàæ-

äàò çà ñâîÿòà ñòðàíà è öåëòà, êúì êîÿòî èçãëåæäà, ÷å òÿ

âúðâè."

 òîçè öèòàò åêñïëèöèòíî ñå âèæäà ïðîêàðàíàòà ïðåç

öÿëàòà êíèãà îñíîâíà èäåÿ -

ÀÌÅÐÈÊÀÍÑÊÀÒÀ ÍÀÖÈß Å ÎÑÍÎÂÀÍÀ

ÂÚÐÕÓ ÎÁÙÍÎÑÒ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ

Ñëåäîâàòåëíî îíåçè àìåðèêàíñêè ãðàæäàíè, êîè-

òî íå ñïîäåëÿò àíãëî-ïðîòåñòàíòñêàòà êóëòóðà è/èëè

íå ñà ëîÿëíè êúì àìåðèêàíñêîòî êðåäî íå ïðèíàäëå-

æàò ñïîðåä Õúíòèíãòúí íà àìåðèêàíñêàòà íàöèÿ. Íî

òîâà å êîíêðåòèçàöèÿ íà ïúðâîòî îò äâåòå íà÷àëíè ðà-

áîòíè îïðåäåëåíèÿ, êîèòî Úðíåñò Ãåëíúð âúâåæäà â

ñâîÿòà êíèãà "Íàöèè è íàöèîíàëèçúì": "Äâàìà äóøè

ñà îò åäíà è ñúùà íàöèÿ, àêî è ñàìî àêî ñïîäåëÿò

åäíà è ñúùà êóëòóðà, êàòî êóëòóðà â ñëó÷àÿ îçíà÷àâà

åäíà ñèñòåìà îò èäåè, çíàöè, âðúçêè, íà÷èíè íà ïîâå-

äåíèå è îáùóâàíå." Ñ äðóãè äóìè ïðè Õúíòèíãòúí íå

ñòàâà äóìà çà íàöèÿ "íà ñïîäåëåíîòî ÷ëåíñòâî", êîÿ-

òî Ãåëíúð âúâåæäà àëòåðíàòèâíî â ñâîåòî âòîðî ðà-

áîòíî îïðåäåëåíèå, ñïîðåä êîåòî åäíà êàòåãîðèÿ îò

ëèöà ñòàâà íàöèÿ, àêî è êîãàòî íåéíèòå ÷ëåíîâå ñè

ïðèçíàâàò ïî êàòåãîðè÷åí íà÷èí îïðåäåëåíè âçàèì-

íè ïðàâà è çàäúëæåíèÿ ïî ñèëàòà íà ñïîäåëåíîòî

÷ëåíñòâî - ïðè Õúíòèíãòúí íå ñòàâà äóìà çà ãðàæäàí-

ñêà íàöèÿ, â êîéòî ñëó÷àé íàöèÿòà ñúâïàäà ñ îáùíîñ-

òòà íà ãðàæäàíèòå. Ùå ïðèçíàÿ, ÷å çà ìåíå âñè÷êî

òîâà äîéäå íåî÷àêâàíî, çàùîòî ïðåäè äà ïðî÷åòà "Êîè

ñìå íèå?" àç, áèäåéêè íåîñâåäîìåí, ñìÿòàõ íàèâíî

çà áåçñïîðíî, ÷å àìåðèêàíñêàòà íàöèÿ ñå ñúñòîè îò

àìåðèêàíñêèòå ãðàæäàíè, îáåäèíåíè îò âîëÿòà äà áú-

äàò âåðíè êúì àìåðèêàíñêîòî çíàìå è êúì ðåïóáëè-

êàòà, çà êîÿòî òî ñòîè - "åäíà íàöèÿ ïðåä Áîã, ñúñ ñâî-

áîäà è ñïðàâåäëèâîñò çà âñè÷êè".

 êîíöåïöèÿòà, êîÿòî Õúíòèíãòúí ðàçâèâà, ðåëèãèÿòà

ñå ðàçãëåæäà êàòî îñíîâåí êóëòóðîîïðåäåëÿù åëåìåíò:

"Ðåëèãèÿòà èìà öåíòðàëíî çíà÷åíèå". Áåç äà îòðè÷à âðúç-

êàòà íà èäåîëîãèÿòà íà àìåðèêàíèçìà ñ áðèòàíñêàòà

ëèáåðàëíà òðàäèöèÿ, ñ èäåèòå íà Äæîí Ëîê è íà ôðåí-

ñêèòå ïðîñâåòèòåëè òîé ñìÿòà ïðîòåñòàíòñòâîòî çà �

38 ÎÁÅÊÒÈÂ38 ÎÁÅÊÒÈÂ

� îïðåäåëÿù èçòî÷íèê íà àìåðèêàíñêîòî êðåäî: "Ó÷å-

íèòå, êîèòî ñå îïèòâàò äà îáâúðæàò àìåðèêàíñêèÿ "ëè-

áåðàëåí êîíñåíñóñ" èëè àìåðèêàíñêîòî êðåäî åäè-

íñòâåíî ñ èäåèòå íà Ëîê è íà Ïðîñâåùåíèåòî, ïðîñòî

ïðåäëàãàò ñâåòñêà èíòåðïðåòàöèÿ íà ðåëèãèîçíèòå èç-

òî÷íèöè, îò êîèòî ñå ðàæäàò àìåðèêàíñêèòå öåííîñòè."

"Àìåðèêà", ïðîäúëæàâà òîé, çàáðàâÿéêè çà èíäèàíöèòå

è èçêëþ÷âàéêè íåõðèñòèÿíèòå, "å ïðåäèìíî õðèñòèÿíñêà

íàöèÿ ñúñ ñâåòñêî óïðàâëåíèå. Íåõðèñòèÿíèòå îñíîâà-

òåëíî ñå ïðåæèâÿâàò êàòî ÷óæäåíöè, çàùîòî òå èëè òåõ-

íèòå íàñëåäíèöè ñà äîøëè íà òàçè "÷óæäà çåìÿ", îñíî-

âàíà èëè çàñåëåíà îò õðèñòèÿíè, ñúùî êàêòî õðèñòèÿíè-

òå ñòàâàò ÷óæäåíöè, îòèâàùè äà æèâåÿò â Èçðàåë, Èíäèÿ,

Òàéëàíä èëè Ìàðîêî."

 "Êîè ñìå íèå?" ñå ïîñòàâÿ ñïåöèàëåí àêöåíò íà

"àìåðèêàíñêàòà ãðàæäàíñêà ðåëèãèÿ", êîÿòî Õúíòèíãòúí

îïðåäåëÿ ñ ÷åòèðè îñíîâíè åëåìåíòà: Ïúðâî - îò öåí-

òðàëíî çíà÷åíèå å, ÷å àìåðèêàíñêàòà ñèñòåìà íà óï-

ðàâëåíèå ñå îñíîâàâà íà ðåëèãèîçíà áàçà - òÿ ïðåä-

ïîëàãà Âèñøå áèòèå. Âòîðèÿò êëþ÷îâ åëåìåíò å óáå-

æäåíèåòî, ÷å

ÀÌÅÐÈÊÀÍÖÈÒÅ ÑÀ ÁÎÃÎÈÇÁÐÀÍ ÍÀÐÎÄ,

ÈËÈ ÊÀÊÒÎ ÊÀÇÂÀ ËÈÍÊÚËÍ - "ÏÎ×ÒÈ ÁÎÃÎÈÇÁÐÀÍ

ÍÀÐÎÄ", À ÀÌÅÐÈÊÀ Å ÍÀÒÎÂÀÐÅÍÀ Ñ ÁÎÆÈßÒÀ

ÌÈÑÈß ÄÀ ÒÂÎÐÈ ÄÎÁÐÎ Â ÑÂÅÒÀ

Òðåòèÿò åëåìåíò å ïðåîáëàäàâàíåòî íà ðåëèãèîç-

íè àëþçèè è íà ðåëèãèîçíà ñèìâîëèêà â àìåðèêàí-

ñêàòà ïóáëè÷íà ðèòîðèêà, â ðèòóàëèòå è öåðåìîíèè-

òå. ×åòâúðòî - ñàìèòå íàöèîíàëíè öåðåìîíèè èìàò

ñâîÿòà ðåëèãèîçíà àòìîñôåðà è ñúäúðæàò ðåëèãèîç-

íè ïðàêòèêè.

Ùî ñå îòíàñÿ äî èìèãðàíòèòå - êúì êðàÿ íà ÕÕ âåê

Àìåðèêà â äåìîãðàôñêî îòíîøåíèå å íàïîëîâèíà

ïðîäóêò íà ðàííèòå çàñåëíèöè è ðîáè è íàïîëîâèíà

ïðîäóêò íà èìèãðàíòèòå, ïðèñúåäèíèëè ñå êúì ñúçäà-

äåíîòî îò çàñåëíèöèòå îáùåñòâî è ïðèäàâàéêè èçêëþ-

÷èòåëíà õåòåðîãåííîñò íà íàñåëåíèåòî îò ãëåäíà òî÷-

êà íà ïðîèçõîä, åòíè÷íîñò è ðåëèãèÿ. Õúíòèíãòúí ïðèå-

ìà, ÷å Àìåðèêà å îò÷àñòè èìèãðàíòñêà íàöèÿ, íî êîå-

òî å ïî-âàæíî - òÿ å íàöèÿ, êîÿòî àñèìèëèðà èìèãðàí-

òèòå â ñâîåòî îáùåñòâî è êóëòóðà. Òàçè "àñèìèëàöèÿ

ïî àìåðèêàíñêè ìàíèåð" îçíà÷àâà, ÷å èìèãðàíòèòå

ùå áúäàò ïðèåòè â àìåðèêàíñêîòî îáùåñòâî, àêî ïðèå-

ìàò àíãëèéñêèÿ åçèê çà íàöèîíàëåí, àêî ñå ãîðäåÿò ñ

àìåðèêàíñêàòà ñè èäåíòè÷íîñò, àêî âÿðâàò â ïðèíöè-

ïèòå íà àìåðèêàíñêîòî êðåäî è àêî æèâåÿò â ñúãëà-

ñèå ñ ïðîòåñòàíòñêàòà åòèêà, èçèñêâàùà óâåðåíîñò â

ñåáå ñè, óïîðèò òðóä è ìîðàëíà ïî÷òåíîñò. Õúíòèíãòúí

ïðàâè îöåíêàòà, ÷å "êàòî öÿëî â èñòîðè÷åñêè ïëàí àñè-

ìèëàöèÿòà è îñîáåíî êóëòóðíàòà àñèìèëàöèÿ å çà-

áåëåæèòåëåí óñïåõ, ìîæå áè íàé-çàáåëåæèòåëíèÿò

óñïåõ íà Àìåðèêà".

 òîçè êîíòåêñò â êíèãàòà ñå ðàçãëåæäàò òðè äèñêóòè-

ðàíè â àìåðèêàíñêîòî îáùåñòâî ïðåç ÕÕ âåê ìîäåëà:

Ïúðâèÿò îò òÿõ å íà "êîòåëúò çà ïðåòîïÿâàíå". Ïîí-

ÿòèåòî å âúâåäåíî îò Åêòîð Ñåí Äæîí äüî Êðåâêüîð

ïðåç 80-òå ãîäèíè íà ÕVIII âåê è å ïîñëóæèëî çà çàãëà-

âèå íà ïèåñà íà Èçðåúë Çàíãóèë, èãðàíà â íà÷àëîòî íà

ÕÕ âåê è ïðåäèçâèêàëà ãîëåìè äèñêóñèè. Çà Êðåâêüîð

è Çàíãóèë â Àìåðèêà èíäèâèäèòå îò âñè÷êè íàöèè ñå

ïðåòîïÿâàò â íîâà ÷îâåøêà ðàñà. Òîçè íîâ àìåðèêàí-

ñêè ÷îâåê îñòàâÿ çàä ãúðáà ñè âñè÷êè ñòàðè ïðåäðàç-

ñúäúöè è ïðèâè÷êè è ïðèäîáèâà íîâè îò íîâèÿ íà÷èí íà

æèâîò, êîéòî âúçïðèåìà, îò íîâîòî óïðàâëåíèå, íà êîå-

òî ñå ïîä÷èíÿâà, è îò íîâàòà ïîçèöèÿ, êîÿòî çàåìà. Òîâà

ñìåñâàíå è ðåôîðìèðàíå âêëþ÷âà íå ñàìî ñú÷ëåí-

ÿâàíå íà åòíîñè è ðàñè, íî è ñúçäàâàíå íà îáùà êóë-

òóðà, â êîÿòî âñè÷êè ñå îáåäèíÿâàò, çà äà èçãðàäÿò "÷î-

âåøêà ðåïóáëèêà" è "Áîæèå öàðñòâî". Ïðåç 1916 ã. Ôîðä

èëþñòðèðà ìîäåëà, êàòî îðãàíèçèðà ãàëàïðåäñòàâëå-

íèå: â öåíòúðà íà ñöåíàòà å ïîñòàâåí ãèãàíòñêè êîòåë

çà ïðåòîïÿâàíå, à ïîòîê îò èìèãðàíòè âëèçàò â êîòåëà îò

çàäíàòà ÷àñò íà ñöåíàòà, îáëå÷åíè â íàé-ðàçëè÷íè íî-

ñèè è ðàçìàõâàùè òàáåëè ñ èìåíàòà íà ðîäíèòå ñè

ñòðàíè. Îò ïðåäíàòà ñòðàíà íà êîòåëà èçëèçà äðóã ïî-

òîê îò õîðà, âñè÷êè îáëå÷åíè â åëåãàíòíè åäíîòèïíè

êîñòþìè, êîèòî ñà çíàê íà áëàãîäåíñòâèåòî èì, à âñå-

êè îò òÿõ íîñè àìåðèêàíñêîòî çíàìå.

Âòîðèÿò ìîäåë å íà "äîìàòåíàòà ñóïà", ñâúðçàí ñ

èìåíàòà íà Ìèëòúí Ãîðäúí è Ìàéêúë Íîâàê. Òîâà å àí-

ãëî-êîíôîðìèñòêè ìîäåë, êîéòî àêöåíòèðà âúðõó êóë-

òóðíàòà àñèìèëàöèÿ. Òîé ïðåäïîëàãà öåíòðàëíîòî çíà-

÷åíèå è óñòîé÷èâîñòòà íà êóëòóðàòà íà ïúðâèòå çàñåë-

íèöè. Êúì äîìàòåíàòà ñóïà èìèãðàöèÿòà äîáàâÿ öåëè-

íà, êðóòîíè, ìàãäàíîç è äðóãè ñúñòàâêè, îáîãàòÿâàùè è

ðàçíîîáðàçÿâàùè âêóñà, êîèòî îáà÷å ñå àáñîðáèðàò

â åäíà ïî ñúùåñòâî äîìàòåíà ñóïà.

Òåçè äâà ìîäåëà èçðàçÿâàò ïî ðàçëè÷íè íà÷èíè àìå-

ðèêàíñêèÿ íàöèîíàëèçúì è ðèñóâàò åäíà êîõåðåíòíà

àìåðèêàíñêà èäåíòè÷íîñò. Ïðåç 1915 ã. íà òåçè ïðåä-

ñòàâè ñå ïðîòèâîïîñòàâÿ ìîäåëúò íà "ñàëàòàòà", ïðåä-

ëîæåí îò Õîðàñ Êàëúí, êîÿòî òîé íàðè÷à "êóëòóðåí ïëó-

ðàëèçúì". Ñïîðåä íåãî èìèãðàöèÿòà ðàçëàãà âñÿêà ïðå-

äèøíà íàöèîíàëíîñò è ïðåâðúùà Àìåðèêà âúâ "ôåäå-

ðàöèÿ îò íàöèîíàëíîñòè", â "äåìîêðàöèÿ îò íàöèîíàë-

íîñòè". Ïîäõîäÿùèÿò ìîäåë å òîçè íà Åâðîïà, êúäåòî

ìíîãî íàöèîíàëíîñòè ïðåáèâàâàò â ðàìêèòå íà îáùà

öèâèëèçàöèÿ.

Õúíòèíãòúí, ñëåäâàéêè Ãîðäúí, çàêëþ÷àâà, ÷å â åê-

ñïëèöèòíèÿ ñè âèä, íî äîðè îùå ïîâå÷å â èìïëèöèòíà

ôîðìà, àíãëî-êîíôîðìèñòêèÿò ìîäåë íà "äîìàòåíàòà

ñóïà" ñ íàé-ðàçëè÷íè ðàçíîâèäíîñòè å âåðîÿòíî äî-

ìèíèðàùàòà èäåîëîãèÿ íà àñèìèëàöèÿ â àìåðèêàíñêè-

ÿ èñòîðè÷åñêè îïèò. Òîçè ìîäåë ñïîðåä íåãî îïèñâà

ïî-òî÷íî îò äðóãèòå êóëòóðíîòî àáñîðáèðàíå íà èìè-

ãðàíòèòå äî 60-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê. Çàåäíî ñ äðóãè àâ-

òîðè Õúíòèíãòúí ïîä÷åðòàâà, ÷å 1950 ã. å âñåïðèçíàòèÿò

çåíèò íà àìåðèêàíñêàòà íàöèîíàëíà èäåíòè÷íîñò.

Ïðåç 60-òå ãîäèíè ìîäåëúò íà äîìàòåíàòà ñóïà ïðî-

äúëæàâà âñå îùå äà äîìèíèðà. Ñëåä òîâà ñïîðåä íå-

ãî ñå óñèëâà êóëòóðíàòà è ïîëèòè÷åñêà ôðàãìåíòàöèÿ,

ïðè êîåòî êîíôëèêòúò, äúëæàù ñå íà åòíè÷åñêè è ðåëè-

ãèîçíè ïðîòèâîðå÷èÿ, ñå îêàçâà îñíîâíàòà çàïëàõà çà

àìåðèêàíñêèÿ íàöèîíàëåí ìèò.�

(Ïðîäúëæàâà â ñëåäâàùèÿ áðîé.)