ศลปะแหงการใชสต ในทกกรณ

พ ท ธ ท า ส ภ ก ข

บ ร ร ย า ย เ ม อ ว น เ ส า ร ท ๑ ๗ พ ฤ ษ ภ า ค ม พ . ศ . ๒ ๕ ๒ ๓ ณ ล า น ห น โ ค ง ส ว น โ ม ก ข พ ล า ร า ม อ . ไ ช ย า จ . ส ร า ษ ฎ ร ธ า น

คา นา สา น ก พ ม พ

ในวาระครบรอบ ๑๐๐ ปชาตกาล ของทานพทธทาสภกขในวนท ๒๗ พฤษภาคม ๒๕๔๙ น ประกอบ

กบการททานไดรบการยกยองใหเปนบคคลสาคญของโลก จากองคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหง

สหประชาชาต หรอยเนสโก ประจาป ๒๕๔๙ – ๒๕๕๐ ณ กรงปารส ประเทศฝรงเศส เมอวนท ๒๐ ตลาคม

๒๕๔๘ ทผานมา หลายหนวยงานทเกยวของจงไดจดทากจกรรมในรปแบบตาง ๆ เพอเชดชเกยรตคณทาน

สานกพมพสขภาพใจ ไดจดทาหนงสอในวาระพเศษขนในโครงการทวา พทธทาส ๑๐๐ ป หนงสอด ๑๐๐

เลม ภายใตโครงการ “๑๐๐ ปชาตกาล สบสานปณธานพทธทาส” โดยมวตถประสงคเพอแสดงความกตญกตเวทตา และถวายเปนอาจารยบชา รวมทงเปนการเผยแผหลกคาสอนของทานใหกวางไกลมากยงขน นอกจากน

ยงไดคดสรรหนงสอทมเนอหาสาระสาคญ โดดเดน เขาใจงาย และเปนหลกธรรมพนฐาน ทเหมาะสาหรบจะนาไป

ประยกตใชในชวตประจาวนไดเปนอยางด

ศลปะแหงการใชสตในทกกรณ เปนหนงสอด ๑ ใน ๑๐๐ เลม จดอยในชด ธรรมะรกษาใจ ซงชดน

ประกอบดวยหนงสอ ศาสนาคอ โรงพยาบาลโลก, ธรรมะคอโอสถสาหรบโลก, ยาระงบสรรพโรค, ความสขในทก

อรยาบถ และธรรมะ ๔ เกลอ

ศลปะแหงการใชสตในทกกรณ เปนวธการดาเนนชวตอยางมศลปะและงดงาม ๙ ขนตอน เรมตงแต

ธรรมะขนพนฐานสาหรบสามญชนทวไป ไดแก การละเวนจากอบายมข การประกอบอาชพทสจรต จนถงธรรมะขน

สงสด คอความไมยดมนถอมน ซงแตละขนตอนจะมสตเปนตวควบคมพฤตกรรมตาง ๆ ของชวตใหดาเนนไป

อยางถกตอง เหมาะสมและงดงาม อนเปนผลสะทอนออกมาจากจตใจทงดงามดวยธรรมะอยางแทจรง

ความงามในภายนอก ทกวนนนบวา มเทคโนโลยทเจรญจนสามารถจะสรางเสรมเตมแตงไดแทบทกอยาง

จนบางครงทาใหเราหลงลมสต ละเลยความงามทางดานจตใจไป ฉะนนเราควรหนมาสนใจความงามทางดานจตใจ

กนใหมากขน เมอจตใจงดงามแลว ทกสงทกอยางกจะงดงามไปดวย

สานกพมพสขภาพใจ

ส า ร บ ญ

ศลปะแหงการใชสตในทกกรณ ๑

ความหมายอนถกตองของคาวา ศลปะ

๑

วธสรางความงาม

๖

ศลปะแหงการใชสต ในทกกรณ ทานสาธชน ผมความสนใจในธรรม ทงหลาย,

การบรรยายประจาวนเสารแหงภาควสาขบชาในวนน อาตมากยงคงกลาวโดยหวขอใหญเรอง ปรมตถ-

ศลปแหงการครองชวต ตอไปตามเดม แตจะไดกลาวโดยหวขอยอยเฉพาะในวนนวา ศลปะแหงการใชสตในท

กรณ

ความหมายอนถกตองของคาวา “ศลปะ”

ขอใหทานทาความเขาใจ ในความมงหมายของการบรรยายนใหถกตอง เพราะมความกากวมบางอยางท

อาจจะเขาใจผดได โดยเฉพาะอยางยง กคอคาวา “ศลปะ” นนเอง ในภาษาไทย คานมนกากวม ไมใชรดกม เพราะ

ไมมคารดกม อาตมาจงตองจากดความของคาวา “ศลปะ” ใหเปนทแนนอน อยาใหกากวมมากเกนไป ดงทไดกลาว

มาแลวในครงกอน ๆ วา “ศลปะ” นน ความหมายสาคญอยท ความงาม แลวก ความเปนสงทตองใชฝมอ คอ ทา

ยาก แลวกใหสาเรจประโยชนจนถงทสดในความมงหมายแหงเรองนน ๆ คาวา “ศลปะ” บรสทธตองเปนอยางน

แตเดยวนในภาษาไทย คาวา ศลปะน เขาไปใชในความหมายหลอกลวงกได คอโกงเปนเพยงศลปะไมใช

ของจรง นเพราะภาษามนกากวม ศลปะโกง ศลปะทาปลอม ศลปะผดนน มนเปนศลปะเทยม หรอจะตองเรยกวา

เทยมศลปะ ไมใชศลปะ มนเปนของทาขนเพอเทยมศลปะ หลอกตาวางาม วายาก วาประณต วามประโยชน เพราะฉะนน ขอใหทานเอาความหมายใหถกตอง ถาเปนภาษาองกฤษมนงาย เพราะมนจากดไวชด คาวา

art แปลวา ศลปะทมความหมายด คอ มความงาม มความยาก และมประโยชน ถา เทยมศลปะ นน เขามคาวา

artificial ถา artificial นนคอเทยมศลปะ ทาเทยมศลปะ ไมใชศลปะ นถามนเปน ศลปะสงสด ถงขนาดสงสด

เขากมคาวา artistic น ถงขนาดแหงความมศลปะ คอมนสงสด

เมอเขามคาใชจากดตายตวกนอยอยางนน มนไมปนกน ภาษาไทยเราอะไรกศลป อะไรกศลปะ แลวเปด

ไวกวาง คอจรงกได ปลอมกได แลวโดยมากเดยวนคนมกจะมองไปในทางทวามนเปนของปลอม คอเทยมศลปะ

ขอใหเขาใจเสยใหมวา คาวา ศลปะ น ไมใชเรองหลอกเรองลวง เรองตบตา เรองคดโกง เรองปลอมเทยม

อะไร มนใหสาเรจประโยชน แตมนยงกวาธรรมดา คอตอง งาม ดวย ถาเราเอากนตามธรรมดา ไมตองการความ

งามกได และถาเปนศลปะจรง มนตองประณตละเอยดและทายากยงดวย เรากเลยมปญหา เชนวา จะทาไมตบปง

ปลา เดยวกจะเอากระดาษทรายมาขดเพอวาใหมนงาม ใหมนเปนศลปะ อยางนมนกบา เพราะวามนไมใชเรองท

ตองทาถงขนาดนน ถาศลปะททาไมตบปงปลา มนกผาออกมาพอใหปงปลาได มนกเปนศลปะพออยตวแลว ไม

ตองเอากระดาษทรายขด หรอไมตองเอานามนทา ฉะนน ขอใหจากดขอบเขตแหงความหมายของคาวา ศลปะ ไวใหพอด ๆ หรอวาเรามองกนในแง

ธรรมดา ๆ กใหเหนวา มนมความงามชนดททาความพอใจ ไมตองเปนไปในทางรปรางสสนอะไรนก แตมนทา

ความพอใจ ทาความสาเรจประโยชนแลวกทาดวยฝมอ ยกตวอยางเชนวา ศลปะการทาฟน การทาฟนน เดยวนไมเปนเรองของหมอเสยแลว แตกลายเปนเรอง

ของศลปนเสยแลว เพราะวาทาฟนนนตองทาใหดถงขนาดทเรยกวาไมเจบเลย ไมเปนอนตราย นนแนนอน แลวยง

ตองทาใหไมเจบ จนเดก ๆ กไมตองรองไห ฉะนนการทาฟนนน กเลยกลายเปนศลปะ เลยไปกวาเปนเรองของหมอ

ลวน ๆ ฉะนนแทนทจะเรยกหมอฟน กกลายเปนเรยกวา ทนตศลปน ไปเสยโนน นเรากดเถอะวา อะไรเปนศลปะอยางยง? อาตมากจะระบไปยงสงทเรยกวา ธรรมะ หรอพระธรรม พระ

ธรรมนงามอยางยง มแตคนโงเทานนแหละ หรอจะอยในพทธบรษทเรานกได ทไมมองเหนวาพระธรรมเปนของ

งาม เพราะคนมหวใจหยาบ กระดาง ตา มาแตกาเนด คนชนดนแมจะมาบวชเปนพระเปนเณรแลวกยงไมเหนวา

พระธรรมเปนของงามเพราะไมมหวศลปะเอาเสยเลย ทพระพทธเจาทานตรสวา “พระธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในเบองปลาย” ไมมความหมายสาหรบคนชนดน แตถาวา เขามสตปญญาเตมตามความหมายของคาวา พทธบรษทคอกลมชนผม

ความร ความตน ความเบกบาน พระธรรมกจะมความหมายไปในทางความงาม ยงกวาสงใด ขอใหสนใจหนอยวา

ยงกวาสงใด ไมมอะไรจะงดงามเทากบพระธรรม หรอความมพระธรรม เดยวกจะไดดกนเปนเรอง ๆ ไปวางาม

อยางไร ทน นอกจากงามแลว พระธรรมเปนของละเอยดออน ตองทาอยางมฝไมลายมอ เชนวา จะทาสมาธ

บงคบจตใหได อยางนมนตองละเอยดออน ตองมฝมอยงกวาหมอฟน หรอทนตศลปนเปนอนมาก เพราะวามน

เปนเรองทางจตใจ มนละเอยดออนกวาเรองทางวตถ ทวา “สาเรจประโยชน” น สาเรจประโยชนยงกวาสงใด บรรดาสงทใหสาเรจประโยชนแกมนษยเราแลว

ไมมสงใดทจะใหสาเรจประโยชนมากเทาธรรมะหรอพระธรรม ดงนน พระธรรมจงม

ความงาม มความละเอยดออนในการประพฤต และมความสาเรจประโยชนสงสด พระ

ธรรมกคอศลปะ ศลปะแทจรงกคอพระธรรม เรารจกพระธรรมกนในแงนหรอเปลา?

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๒

ทแลว ๆ มากสนใจกนแตเรองวามประโยชนดบทกขได แตไมคอยคานงถงความงาม ดงนน มนจงโงและ

ไมคานงถงความละเอยดออน ดงนนจงทาไมได ปฏบตไมได เพราะวาทาหยาบ ๆ มนสยทาหยาบ ๆ หวด ๆ มา

ตงแตเกด มนกมาทากนไมไดกบพระธรรม แลวกไมรจกมงหมายความงดงามดวย มนกเขารปกนยาก มนไม

เขารป มนไมถกฝาถกตวกนอยางน ธรรมะกไมสาเรจประโยชนแกบ

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๓

คคลชนดน ซงไมมความรความเขาใจหรอ

ความพอใจในสงทเรยกวา ศลปะ เมอพระธรรมเปนศลปะอยางเตมตว คนทไมรเรองศลปะมนกรเรองพระธรรม

ไมได ฉะนนขอใหสนใจคาวา ศลปะกนใหถกตองและเตมท เดยวนอาตมายงเตมคาวา ปรมตถะ เขาไปขางหนาดวย เปน ปรมตถศลปะ กคอ ศลปะทมความหมาย

อยางยง มประโยชนอยางยง คอยงถงทสด แลวกระบเฉพาะในดานทเกยวกบการครองชวต ไมใชเรองการขด

เขยน การระบายส การตกแตง การกระทาอยางวตถภายนอก เดยวนเปนเรองในจตใจ ในภายใน นสรปความวา ถาไมงาม กไมใชศลปะ แมจะดมประโยชนอยางไร กไมใชศลปะ ตองงามจงจะเปนศลปะ

เพราะวาใจความสาคญมนจะอยทนน คาวา “งดงาม” มนหมายถงคาทเปนไปในทางความสขดวยเหมอนกน

เพราะวาสงใดงามยอมทาความพอใจ สบายใจใหแกบคคลนน ๆ เพราะวามนจะเปนสญชาตญาณกได อาตมาคาดคะเนเอาวา ความรสกวางาม และเปนสขน มนเปนสญชาตญาณ โดยไมตองมาศกษาอะไรกน

อก แมแตสตวเดรจฉานมนยงรจกชอบงาม เมอไดสถานททงดงาม มนกโลดเตนกนใหญ แมแตไกนไดทท

สะดวกสบาย งดงาม มนกคกคะนองกนใหญ บนขนบนลง ขนแลวขนอก เรยกวา ความงามทางจตใจนมนเปน

เรองทตองการของจตใจ ถาไดมากเปนเรองประเลาประโลมใจทดมประโยชน

จตใจของคนเราตองการสงประเลาประโลมใจ นขาด

ไมได ถาขาดแลวมนเหงา มนไมสมบรณ คอมนไมมความสขนน

แหละ มนตองมสงประเลาประโลมใจ ทนคนโงเขากไปเอา

อบายมข ดมนาเมา เลนมหรสพอะไรกนไปตามเรองทเปนสง

ประเลาประโลมใจ มนกประเลาประโลมไปตามแบบนน ผลทได

มนกไมใชความสงบสข เพราะมนประเลาประโลมใจไปในทาง

ยวยใหมนสงบไมลง

ทนพทธบรษทเรา ตองการความงามอยางแทจรงมาเปนเครอง

ประเลาประโลมใจ เชน คณคาของพระธรรมทมความงามในทางศลปะอยางท

กลาวแลว มาเปนสงประเลาประโลมใจ พทธบรษทจงสบายใจ สงบสขอยได

ดวยธรรมะ โดยไมตองไปดหนงดละคร ไมตองกนเหลาเมายา ไมตองลกขน

เตนรา หรอไมตองทาอะไรอยางทอวชชาพาไป เหมอนคนสวนมากในโลก นเปนการชใหเหนในแงทวา ชวตมนตองการสงประเลาประโลมใจในทางความงาม แลวความงามนนตอง

เปนไปในทางทถกตอง คอเปนไปเพอความสงบสข ถามนประเลาประโลมใจไปในทางใหฟงซาน ใหกาเรบแลวมน

กผด คอมนไดผลไปในทางยงยากลาบากไมมความสงบ ฉะนน ความสงบนนแหละกลบเปนความงาม เราดคนทม

ความสงบเสงยมเรารสกวางาม คนทแตงเนอแตงตวสวย หาความสงบเสงยมไมได เรากดเปนคนบาหรอคนทไมนา

ไวใจ นเปนเรองของธรรมชาตแท ๆ ถามความผดพลาดอยางใด ๆ ทเรยกวาเปนบาป เปนอกศลปรากฏอย พทธบรษทกจะเหนวามนไมงาม

แตคนโงปถชนคนธรรมดาสามญอาจจะเหนเปนงามไปกได เดยวนเราเอาพทธบรษทเปนหลกกนดกวา อะไร

ผดพลาดไมถกตอง หรอเปนกเลส นมนไมงาม ตอเมอมนตรงกนขาม คอเมอไมมกเลส มนมความถกตอง เราก

เหนวามนงาม หรอมนมศลปะ เมอเวลามกเลสกคอไมมศลปะเพราะไมมความงาม เมอเวลาไมมกเลสมนกมศลปะ

เพราะวามนงาม นงามในทางธรรมเปนอยางน ไมใชงามทางวตถรปรางภายนอก หรองามเพราะกเลสชวนใหเหนวางาม น

เราตองการ ความงามทแทจรง คอธรรมะ ธรรมะคอความงาม ความงาม คอธรรมะ เราตองมวธการทจะกระทาให

ไดตามนน ความไมมกเลสเปนความงาม การทาใหไมมกเลสกเปนศลปะ วธทจะทาใหไมมกเลส มนเปนศลปะ

เพราะวามนทายาก และมนมความงามอยในตวมนเอง ฉะนนเราจงหลกสงทเรยกวาศลปะนไมพน ไมวาเราจะ

รสกตวหรอไมรสกตว เราไมรสกตว เรากไมสนใจกบสงทเรยกวาศลปะอยางททานทงหลายโดยมากกเปนอยางนน ยกเอาเรอง

ของศลปะไวเปนเรองหลอกลวง เปนเรองหลอกคนเอาสตางค เปนอยางนนไปเสย นมนเขาใจผดกนอย ถาเขาใจ

ถกจบใจความของพระธรรมใหไดตรงทมความงามแลว คนกจะมความพอใจในศลปะคอการทาใหมนงาม โดยการ

ใชพระธรรมใหถกตอง เรองนมนสาคญอยทความมสต ถามสตพอ กสามารถจะทาไดในการทจะรกษาไว ซงความ

งามในทกแงทกมมของธรรมะทเกยวกบชวตของเราในทก ๆ กรณ ในทก ๆ ขนตอน และในทก ๆ คนดวย อาตมาพดอยางนวา ทก ๆ คนดวย ไมวาคฤหสถ บรรพชต ไมวาเดกเลก ผใหญ ผเฒา มความจาเปนท

จะตองรจกทาใหชวตนประกอบไปดวยความงาม คอมพระธรรม เหมอนกบวาพระธรรมนจาเปนสาหรบมนษยทก

ขนทกตอนแหงววฒนาการของเขาทเดยว

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๔

เอาละ เปนอนจากดความไดวา ถาศลปะแลวกตองงาม ตองเปนงานฝมออนละเอยด แลวกสาเรจ

ประโยชนถงทสด ในความหมายนน ๆ ฉะนน ถาไมงามกไมใชศลปะ เชน กนขาวมมมาม ซดซาด นงามหรอไม

งาม? ตามธรรมดากจะถอวามนไมงาม นนกเพราะวามนไมมศลปะในการกนอาหารนนเอง ถาวากนไดเรยบรอย

เหมอนอยางพระทถอวนย นนกงาม นนกคอมศลปะ หรอมธรรมะ ซงเปนสงเดยวกนกบทเรยกวาศลปะ ฉะนน

เรามาพจารณาดกนในขอน วาทาอยางไรจงจะรกษาไวไดซงความงาม? บางคนอาจจะคดวา อาตมาหมายความวา ความงามมนมอยแลว ไมตองสรางขนมา เราเพยงแตรกษา

อยางนนหรออยางไร? อาตมากจะพดวาอยางนนแหละ ยนยนวาอยางนนแหละ ความถกตองนมนมอยโดย

ธรรมชาต ความสงบมอยโดยธรรมชาต ความวนวายความไมถกตองนเพงมา ถาเรารจกธรรมชาตของจต เราจะรตามพระพทธภาษตทไดตรสไววา จตนมปรกตประภสสร คอ ใส ผอง

ใสอยตามธรรมชาต แลวกเศราหมองเมออปกเลสจรเขามา เหมอนกะวา เพชรนมนมนาทใส นาเพชรทสวยงามอย

ในเพชร ถามอะไรมาปดบงเสย มนกไมปรากฏ มนกไมงาม แมวาธรรมชาตเดมของมนจะงาม เชน ความทไมได

เจยระไน ยงมผวขรขระ นมนกไมงาม เพราะความทไมไดเจยระไนนนมนบงเอาไวเสย หรอวาเจยระไนแลวแตถา

มนเปอนโคลน เปอนส เปอนของสกปรก มนกไมงามเหมอนกน ฉะนนเราถอวาโดยธรรมชาตน จตนเปนประภสสร

งาม แลวกเสยความงามไปเมอมกเลส คอความเศราหมองเขามาปกปด ฉะนน ความมกเลสจงไมงาม ความไมม

กเลสจงเปนความงามอยโดยธรรมชาต ใคร ๆ กลองไปคดด ไมตองลกซงอะไรนก วาเมอจตมกเลสเปนอยางไรบาง? และเมอจตไมมกเลสนน

มนตางกนอยางไร? พอจะสงเกตไดดวยกนวา เมอจตแจมใส สะอาด สวาง สงบ เยน นมนเปนความงามอยางยง

พอมนสกปรก มดมวและเรารอน มนกหาความงามมไดเลย ฉะนน เรารกษาอยาใหมนสกปรกมดมวเรารอนขนมา

ใหมนคงสภาพปรกต ประภสสร สะอาด สวาง สงบ อยตามธรรมชาตเดม ทวาอบรมจตนน คอ อบรมจตชนดทอยาใหมนใหโอกาสแกกเลสเกดขน อบรมเรอยไปใหจตนสามารถ

ปองกนไมใหกเลสเกดขน ความเปนประภสสรของจตกตายตวลงเปนพระนพพาน เพราะวามนประภสสรตลอด

กาลโดยประการทงปวง เราถอวาความสงบเปนของเดม ความวนวายโกลาหลนเปนของใหม แลวกไมงาม ก

รกษาสภาพเดมทงดงามเอาไวใหได กคอมธรรมะ การใชสตน กใชเพอรกษาสภาพปรกตไว

ได รกษาสภาพทถกตองไวได ถาเราไมมสต มนกไมมอะไรจะเปนเครองรกษา นเปนหลก

สาคญตายตวสน ๆ วา สตเปนเครองรกษา ถาไมมสตแลว ไมมอะไรทจะเปนเครองมอ

สาหรบการรกษา

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๕

คาวา รกษา ในทนหมายถง ทาทกอยางทเกยวกบใหคงสภาพเดม เดยวนถาวาเรารกษาไวไดมนกงาม

ฉะนน ความงามมนกมได เพราะวามสตในการรกษา ภกษสามเณรจะมศลาจารวตรงดงามนาเลอมใส กเพราะมสต

ในการรกษา การทมศลปะอยได กเพราะวามสตในการรกษา ดงนนเราควรจะไดพดกนเสยใหละเอยดลออกนสก

ครงหนงวา จะใชสตอยางไร ดงหวขอทไดยกมาตงไวขางตนสาหรบวนนวา ศลปะการใชสตในทกกรณ การใชสตกเพอใหมศลปะ มนกเปนศลปะแหงการใชสต แลวเรากจะสามารถควบคมพฤตกรรมตาง ๆ

ทกอยางในชวตของเรา ใหเปนไปอยางมความงาม ตามความหมายของคาวา ธรรมะหรอศลปะ นนเอง

วธสรางความงาม

พดถงความงาม กจะแยกออกไปไดหลายอยางหลายประการ ทเกยวกบการดารงชวตของคนเรา ซงในทน

ใชคาวา ทกกรณ ทกขนตอน หรอทกคนจะตองทาอยางไรจงจะมความงาม? ขอแรกทสด อยากระบไปยงความไมมลกษณะแหงอบาย หรอจะเรยกวาไมมอบายมขกไดเหมอนกน คา

วา อบายมข แปลวา ปากทางแหงความเสอม แลวกมคาประกอบเขามาวา เสอมแหงอะไร? ถาเสอมแหงทรพย

สมบต กเปนคาธรรมดา ภาษาคนธรรมดา อบายมขคอปากทางแหงความเสอมของทรพยสมบต แตถาเปนภาษา

พเศษทสงขนไป ทเรยกวา ภาษาธรรม กจะระบไปยงความเสอมแหงการเปนมนษย คอความเปนมนษยนนมน

รอยหรอไป มนเสอมไป หรอมนหายไป แลวมนงามหรอไมงาม? ขอใหลองคดด เรามสตในการจะรกษาความเปน

มนษยไวไมใหเสอม กคอมความเปนมนษยทสมบรณ แลวมนจะงามหรอไมงาม กขอใหลองคดด? พรอมกนนนก

จะรความหมายของคาวา งามในทางธรรม หรอทางภาษาธรรมดวย พรอมกนไปในตว คาวา “อบาย” ทแปลวา ความเสอม แลวเลงถงความเสอมแหงความเปนมนษยนน กถอเอาตามหลกทร

กนอยทว ๆ ไปวา อบายทง ๔ คอ นรก เดรจฉาน เปรต อสรกาย ลาดบนไมแน อาจจะเรยงอยางอนกได แต

อาตมาถนดทจะเรยงอยางนวา นรก เดรจฉาน เปรต อสรกาย นรก คอความรอนใจ ทกขรอนอยในใจเหมอนกบไฟเขาไปลกอยในอกในใจ มนงามหรอไมงาม? เดรจฉาน นนคอความโง โงจนเหลอประมาณโง โงจนไมรจะโงอยางไร เมอมนโงอยางน มนงามหรอไม

งาม? เปรต คอความหว มกเลสตณหาสาหรบจะหว มจตมวญญาณอนหว หวเหมอนจะขาดใจ กดเถอะวามน

งามหรอไมงาม? อสรกาย คอความขขลาด ขขลาดเหลอประมาณ เนองมาจากความโงมนเหลอประมาณ กขขลาดเหลอ

ประมาณ แลวกคดไปไดมากจนไปขลาดในสงทไมควรจะขลาด อยางนกเรยกวาเปนอสรกาย คดดเถอะวามนงาม

หรอไมงาม?

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๖

ทวาเราจะมสตแกไขความไมงาม ทาใหมนงามนเรยกวา ศลปะแหงการใชสตในกรณอนเกยวกบอบาย

ทง ๔ ไมทาผด ไมประกอบกรรมชวใหเกด นรกเปนความรอน ไมใหความโงครอบงา จนมลกษณะแหงสตว

เดรจฉาน และไมหวทจะไดสงตามทตนหวงดวยความโง ความหวงนทาไปดวยความโง ไมไดทาไปดวยสตปญญา ฉะนน มนจงหวชนดแผดเผาจต แผดเผาวญญาณ เปนเรองกเลสตณหา เรองกามารมณนะ มนหวอยางไร? มน

หวอยางไร กพอจะเขาใจกนได เรยกวามนไมงาม เปนเปรตแลวมนจะงามไดอยางไร เปนอสรกายคอขลาด มนก

แสดงอาการแหงคนขลาดออกมา นาเกลยดนาชง นาหวเราะ นาตาหน นาดหมน มนงามไมได ฉะนน มสตใหดใหพอ คอใหถกตอง และใหเพยงพอ ไมทาจตถงกบรอนใจเหมอนไฟเผา หรอถาหากวา

ความรอนเหมอนไฟเผานน มนจบพลดจบผลเขามาโดยบงเอญ เพราะวาเราไมไดทา เรากยงมธรรมะทจะสลด

ออกไป ไมเอามารอนอกรอนใจโดยเหนวา โอะ...มนเชนนนเองในโลกน กไมตองตกนรก มนกไมสญเสยความ

งามของจตใจในขอแรก ทนเรองเกยวกบความโงนน มนลาบากสกหนอย ถาการศกษาไมพอมนกโง แตในทางธรรมะน มนไม

มากมายเหมอนกบเรองทางโลก แลวมนตองการแตจะดบทกขเทานนแหละ ถาดบทกขไดกเรยกวา มนมความรพอ

ฉะนนเรากรแตพอจะดบทกขได เรากพนจากความโงในความเปนพทธบรษท แลวกเปรต คอความหวน มนรวา มนไมมอะไรทจะตองหว ถาตองการอะไร กไมตองหว ไมตองหวง ทา

ไปดวยสตปญญา ทาทกอยางดวยสตปญญา อยาทาดวยความหวง นนแหละเปนเคลดทสาคญอยางยง ขอทกคน

ชวยกาหนดจดจาใสใจไววา อยาทาดวยความหวง อยาทาดวยความหว จงทาดวยสตปญญาเทานนเอง ทาไปพราง

สนกไปพลาง ไมตองหว ไมตองหวงตอผลสาเรจ นศลปะแหงการขจดเสยซงความเปนเปรต ใหมนหมดสนไป มน

จะไดงดงาม ทน สาหรบความขลาดนน ถาความรเรองตวตนมนไมพอ มนจะยดถอตวตนของตนมากเกนไป มนกกลว

ไปหมดทกอยาง ของเลกนดเดยวมนกมากลวไดมากมายเปนเรองใหญโต แสดงความขลาดออกมาใหคนอน

หวเราะเยาะ แตถาเรารวาอะไรด อะไรชว อะไรถก อะไรผด อะไรควร อะไรไมควร รวาตวตนเปนเรองของความ

ยดถออยางนแลว เรากไมขลาดเปนแน กจะดารงตวอยไดในลกษณะทพอด คอไมตองขลาด ฉะนนเรากยงคงมความงาม เพราะวาไมตกลงในอบาย ไมอยในอบาย ไมมลกษณะแหงอบายเขามา

เกยวของ เราจงมความงาม มสตในการทจะเวนเสยไดจากอบายทงปวง กเรยกวามความงามในการละเสยไดซง

อบาย อบาย ๔ อยางนไมมแลว ความเสอมแหงการเปนมนษยกไมม แลวความเสอมแหงทรพยสมบตจะมได

อยางไร เพราะมนทาสงทใหญกวา สาคญกวา ถกตองเสยแลวเรองเลก ๆ นอย กไมมทางทจะผดพลาดได

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๗

ขอใหทานทงหลายสงเกตดใหดวา อบาย อบายนเปนเรองของความเสอม ถาเปนความเสอมของทรพย

สมบต นกเปนเรองเลก ๆ เปนเรองชาวบาน แตถามนเปนความเสอมของความเปนมนษย นนมนเปนเรองของ

บณฑต นกปราชญ ของพระอรยเจา เขาไมยอมใหเสอมจากความเปนมนษย แมจะตองเสอมจากทรพยสมบต ก

รกษาเอาความเปนมนษยไวได ไมมความเสอมของความเปนมนษย อยางนเรยกวา เปนความงาม มสตพอ แลวก

รกษาความงามอนนไวได ฉะนน เรามาฝกฝนศลปะแหงการมสต การใชสตปองกนไมใหอบาย ๔ ประการนมายาย

หรอมาแผวพานไดเปนขอท ๑ ขอท ๒ ความงามในการดารงชพ ในความหมายธรรมดา ในการแสวงหาทรพยสมบตกด ในการบรโภค

ทรพยสมบตกด ในการเกบรกษามไวสะสมไวกด สามประการนตองมความถกตองจนถงกบเรยกวา มความ

งดงาม หาทรพยอยางงดงาม บรโภคทรพยอยางงดงาม สะสมทรพยอยางงดงาม ใครทาไดอยางนหรอเปลา? ในการแสวงหาทรพยอยางงดงาม มนกตองเปนสมมาอาชวะ ไมใชเรองลกเรองขโมย เรองคอรปชน

เรองอะไรทวา “เอาแตได” กแลวกน ผดถกไมร นมนเปนการแสวงหาทนาเกลยดนาชง ไมมความงดงาม แตคนก

แสวงหากนโดยมาก ฉะนน ไปศกษาดใหดวา จะแสวงหาทรพยสมบตกนอยางไร จงจะเวนเสยไดจากความ

ผดพลาดในทางศล ในทางธรรม ในทางกฎหมาย ในทางอะไรทกอยาง ทวาหาทรพยอยางงดงามน อาตมาอยากจะเสนอแนะวา ในการหาทรพยนนเอง ถาฉลาดจรง ๆ แลว มน

ตองทาใหมความไดดวย โดยทวไปคนจะมองเหนหรอยดถอเสยวา ถาหาทรพยมนกเหนดเหนอยเหงอไหลไคล

ยอย ทนทกขทรมาน อยางนมนเปนการหาทรพยทไมงดงาม เปนเรองของคนโง เปนเรองของคนไมมศลปะ ถาม

ศลปะมนตองหาทรพยไดอยางสนกสนาน มความสขอยในการหาทรพยนน จะยกตวอยางเรองธรรมดาสามญและตาตอยทสดวา เปนชาวนาเลยงควายก

พอใจสนกอยกบควาย เมอเหนแมควายกนหญา ลกควายกนนม กสบายใจเหลอ

ประมาณ เพราะวาเขาเปนคนมธรรมะ ไมมกเลสตณหาครอบงาใจ เขาจงไมตองการทจะ

ไปกนเหลาเมายาทไหนเพอใหมความสข เมอเหนแมควายกนหญา เมอเหนลกควายกน

นม เขากชนอกชนใจ สบายใจสบายตาเสยแลว นเรยกวา เลยงควายกมความสข เปนศลปะอยในการเลยงควาย เอาควายมาไถนา กมความสขอยกบคนไถนนเอง มจตใจสานกในหนาทของมนษย รสกวา เราไดทา

หนาทของมนษยแลว กเปนการประพฤตธรรม เขาประพฤตธรรม เมอจบไถไถนาอย ไมตองดนรนในจตใจวาจะ

ไปพกผอน จะไปเทยวสนก จะไปกนเหลาเมายา เขากเปนสขเพราะรสกวา การทางานคอการปฏบตธรรม แลวก

เปนสขตลอดเวลาทไดไถนา หรอวาถาตองขดนา เมอฟนลงไปดวยจอบทกทกสานกวา นเราทาหนาททถกตอง เปน

การประพฤตธรรม เราฟนลงไปทหนง งานมนกเสรจไปทหนง ฟนอกทหนง งานกเสรจทหนง งานของเรากาลงเสรจ

กาลงกาวหนาไปทกททเราฟนลงไป กมความพอใจ มความสขอยในการขดนา

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๘

ทนตอไปจะทาอะไร จะเปนเรองของการคราด การดา การหวาน การอะไรกทาอยดวยความพอใจทงนน

ขาวออกรวงมากไมคอยไดสนใจนกสาหรบพอบาน เปนเรองของแมบานเอาไปขาย เราพอใจมความสขเสยแลวเมอ

ไดทานา ฉะนนขายขาวไดเงนเทาไร เรากไมรไมช มนแลวแตแมบาน พอบานกไปเปนสขกบแมควายกนหญา ลก

ควายกนนมตอไปอก ชวตนมนไมมความทกข มนเปนการรบประกนความ

ไมลมเหลวในทางเศรษฐกจ คอมนตองไดผล แลวเรากม

ความสขตลอดเวลา มดวงตาอนแจมใส พอใจในความมชวต

ของตน นเรยกวาศลปะคอทาใหมความงามอยในเนอในตว ท

กาย ทวาจา ทใจ ของชาวนาคนนน นอาตมาเหนวา เปนความงามอยางมธรรมะ ธรรมะทม

อยทคนคนนนเปนความงาม ธรรมะกบศลปะจงเปนอนเดยวกน

อยางน ถาชาวนาของเราทกคนเปนชาวนามธรรมศลปะอยางน

แลว กจะอยกนเปนผาสก ไมตองไปเบยดเบยนใครทไหน ไม

ตองสรางความขดแยงกระทบกระทงขนมากบใคร มนกเลยยง

งามใหญ มนงามทงพวกแหงชาวนา งามทงหมบานแหงชาวนา

เยนตาเยนใจแกบคคลผไดพบเหน นเรยกวาการแสวงหาทรพยกมศลปะคอความงาม ทน การบรโภคใชสอยทรพยนน ถาใชไปในทางอบายมข มนกไมมสวนทจะงาม มนตองใชไปอยาง

ถกตอง แลวมนกงาม ไมมเรองกนเกน ใชเกน บรโภคเกน อะไรเกนอยางทเปน ๆ กนอย จนทรพยสมบตทเปน

รายไดนนไมพอกบรายจาย มนกเปนความไมนาดอยางยง กเรยกวาไมงาม เพราะเขาใชไมเปน เพราะเขากนไมเปน

บรโภคไมเปน เนองมาแตการแสวงหากไมเปน คอไมงาม แลวมนกไมงามมาถงการใชจายหรอการบรโภค ฉะนน การบรโภคปจจยในลกษณะทถกตองและพอดนน เปนความงาม แมแตกนขาวสกคาหนงกม

ลกษณะแหงความงดงาม คอไมมกเลสตณหา ไมมความตะกละ ไมมอะไรทเปนเรองใหดแลวมนนาเกลยด ฉะนน

การบรโภคโดยสวนใหญหรอโดยสวนยอย หรอรายละเอยดอะไร ๆ มนกดงามไปหมด ครอบครวนนบรโภคใช

สอยทรพยสมบตในลกษณะทใครมองเหนแลวกเคารพนบถอและเลอมใส นเรยกวาเขามศลปะในการบรโภค ม

ความงามในการบรโภค ทมการสะสม มไวเปนหลกทรพย กทาถกตองตามหลกการ คอวามนจะตองมสวนทสะสมเอาไวเปน

หลกประกน นนมนกเปนความงามอยในตวมนเองแลว แลวกสะสมไว อยางทเรยกวาจรงหรอตรงตออดมคต ไม

เอาไปทาอบายมข หรอทาอะไรใหมนผดหลกของการสะสมไวเปนหลกประกน

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๙

เขามคาพดเลยไปถงวา สะสมไวสาหรบชาตนยงไมพอ ยงตองสะสมไวเพอชาตหนาในอนาคตอกดวย น

ถาทาถกตองตามกฎหมาย มนกยงงดงาม เพราะคาวาชาตหนานนนะ นบตงแตนาทนไป มนกเปนชาตหนาไป

หมด ปญหาอปสรรคอะไรเกดขนในอนาคต แมแตชวโมงหนาน มนกแกไขไดอยางถกตองและทนแกเวลา นแหละการสะสมทรพยสมบต มนตองงดงามอยางถงขนาดน อยาใหมนโงจนยง จนตองหยบตองยมตอง

กกน อยาใหมนปนปวนไปหมด มนไมควรจะม ถาวามสตปญญากระทามาอยางถกตองตงแตตนแลวมนจะไมม

ความโกลาหลวนวายในทานองนน เพราะฉะนน ขอใหกระทาอยางดทสด คออยางมศลปะในการหาทรพยกด ใน

การบรโภคทรพยกด ในการสะสมทรพยไวกด จะตองมสตปองกนความผดพลาดไดทกขนตอน สตนหมายถงมปญญารวมอยดวย ธรรมดาคนเรายอมรจกคด รจกนก รจกผดถกชวด สวนนนมนเปน

ปญญา แตถาวาไมมสตแลว ปญญาไมรวามนไปคลานงมงามอยเสยทไหน มนไมมาชวยแกปญหาทนทวงท ฉะนน

จงตองมสต คอสงทไปดงเอาปญญาเขามาใชใหทนทวงท ทมนเกดปญหา ถาสตเอาปญญามาไดทนทวงทฉบไว อยางนปญญานน เปลยนชอใหม

แทนทจะเรยกวาปญญา กลบไดชอใหมวาปฏภาณ ปฏภาณนนกเปนปญญาชนด

หนง คอปญญาไว ปญญามาทนทวงท ไมใชปฏภาณลมปากเลนลน โกหก

หลอกลวง นนมนเปนปฏภาณของคนพาล ถาปฏภาณทแทจรงตามหลกธรรมะ

แลว คอปญญาทมาไว มาทนทวงท จนสามารถพดออกไปไดทนควนและถกตอง

นเรยกวา ปฏภาณ เรามสต หมายความวามปญญาทนทวงท แตเราเรยกวามสต การมปญญาทนทวงท เราไปเรยกเสยใหม

วา มสต ถาทนทวงทมาก ยงขนไปกวานนอกเราไปเรยกชอใหมวา ปฏภาณ ฉะนน คนทมปฏภาณแลวจะไมอบจน

จะแกปญหาไดทกอยาง ไมวาทางกายหรอทางจต ไมวาทางวตถหรอทางนามธรรม จะไมเกดปญหาเกยวกบการเงน

ทรพยสมบตหรอการกระทาใด ๆ ทจะตองกระทาอยเปนประจาวน เดยวน สตไมม คอปญญาปฏภาณไมม มนกทาผดเสยเรอย กตองมขอแกตวเรอย สาหรบจะทาความชว

มขอแกตวสาหรบจะไปดมนาเมา ไปเลนการพนน หรอไปทาอะไรกตาม นสตไมมพอ ทจะเอาปญญามาหกหาม

กเลส กเลสกครอบครองจตใจของบคคลนน แลวมนกสกปรกเหลอทจะสกปรกแหละ เพราะคาวากเลสนน แปลวา

ของสกปรก คาวา “กเลส” นน ขอใหทราบไวดวยวา ถาแปลเปนภาษาไทยกคอ “ของสกปรก” เขาเอาความหมายของ

ของสกปรก อจจาระ ปสสาวะ ทมนสกปรกน ทเรยกกนอยกอนแลว ไปใชเปนชอเรยกของสกปรกทางจตใจ คอ

กเลส เดยวนเขาแปลใหอยางสภาพ ๆ วาความเศราหมอง ความเศราหมอง ทจรงมนกคอความสกปรก ขอใหทาน

ทงหลายรไวเถอะวา กเลสนนคอของสกปรก ของสกปรกมนจะงามไดอยางไร ตอเมอไมมภาวะสกปรกมนจงจะม

ภาวะแหงความงาม

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๑๐

เอา..ทนกดตอไปในขอท ๓ คอ ความงามเกดมาจากการละเสยไดซงการทศลทกระดบ การทศล

ตวหนงสอแปลวา มศลทชวเสยแลว ท แปลวา ชว หรอแปลวา โทษประทษรายเสยแลว ศลทโทษมนประทษราย

เสยแลว หมดความเปนศลแลว เปนศลชวแลวอยางนเรยกวา ทศล ความงามจะเกดขนตอเมอปราศจากความทศล

ไปสารวจดใหดวาเรามความทศลหรอไม? คาวา ศล ในทนหมายถง ระเบยบ วนย ทกอยางทกประการทปองกนไมใหเกดความวนวาย ความ

ผดปรกต ความกระทบกระทงและเบยดเบยน เพราะวาคาวา ศล น แปลวา ปรกต ปรกตไมมเหต ไมมความ

วนวาย ไมมปญหา ไมมอะไรทนาเกลยดนาชง เพราะวามนปรกต คาวา ส-ล แปลวา ปรกต รกษาศลเถอะ จะเกด

ความปรกต เตมทกความหมายแหงสกขาบทของศลนน ๆ ทนพอทศล กถอวา ศลถกโทษประทษรายเสยแลว มนกใชอะไรไมได เหมอนกะวาดอกไม ผลไม ใบไม

ทถกหนอนกดกนหมดแลว มนกใชอะไรไมได นนแหละคอภาวะแหงความทศล มนกเปนกเลส มนกไมงาม ฉะนน

เราจะตองมศล นบตงแตระเบยบเลก ๆ นอย ๆ ในทางมารยาทดวย จงจะเรยกวามศลสมบรณ คาวา “มศลสมบรณ” นน ศลทเปนหลกประธาน เปนขอ ๆ ศล ๕ ศล ๘ ศล ๒๒๗ แลวศลประกอบศล

ตวเลกตวนอย ทจะประกอบศลทเปนหลกเปนประธานนนกสมบรณ แลวมารยาทพงประพฤตแสดงออกภายนอกก

สมบรณ ทเทยว ทไปทมา ทกนทเลน ทเรยกวาโคจรนนกสมบรณ อยางนจงจะเรยกวามศล ไมมทศล ไมฝา

ระเบยบ ไมแหวกแนวของระเบยบ กเรยกวา ปรกตทสด สงบทสด เลยงดงามทสด ศลจะมความงามทสดดวย

อยางหนงเหมอนกน ฉะนน ความทศลมนกไมงาม เดยวนเรามสตในการรกษาเอาไวไดซงความมศล นเรยกวา ศลปะในการมสต ยดเอาไวไดซงความมศล

มนตองเปนงานฝมอ เปนงานละเอยดออน ประณต สขม ของบคคลผเฉลยวฉลาด ซอตรง ไมคดโกง ตงใจจรง

มนจงจะรกษาศลไวได กมความงามทเกดมาจากการไมทศล แลวกทกระดบ ระดบเดก ระดบผใหญ ระดบ

ฆราวาส ระดบบรรพชต คอทกระดบทเดยว ทน ขอท ๔ พวกถดไปอกกเรยกวา มความงามในการบรโภคปจจย ๔ ขอนมนกคลาย ๆ กนกบในเรอง

ดารงชพ การหา การบรโภค การสะสมทรพย แตมนกไมใชเรองเดยวกน ขอบอกวาแยกออกมาเปนคนละเรอง

ดกวา การบรโภคปจจย ๔ ตองถกตองและมความงาม ปจจย ๔ นรกนแลววา อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย

และการบาบดโรคภยไขเจบ รวมเปน ๔ ประการ นเรยกวาปจจย ๔ ตองทาใหมความงาม เพราะวาแตละอยาง ๆ

นมนมความหมายทกากวม จะยกตวอยางเหมอนกบวาเสอผาเครองนงหม เรานงหมมนทาไม? วานงหมเพอปกปดของน

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๑๑

าละอายน

อยางนนกได ฉะนน ความมงหมายของการนงหม เพอจะปกปดความละอายกได มนกงามไปอยางหนงแลว เพราะ

เราไมเอาของนาเกลยดมาอวดกน มนกงามแลว ทนนงหมเพอปองกนผวหนงไมใหถกแดดเผา ไมใหถกลมพด น

มนกมงหมายอกอนหนง หรอวาปองกนเหลอบ ยง ทมาคอยกดกนนกอยางหนง มนมความหมายไปอกอยางหนง

นอกจากปกปดของนาละอาย

ทนมนยงมความหมายเตลดไปถงวา อะไร ๆ ทมนม

ประโยชนมคณคาแลวมนกกลายเปนสนคาไป เพราะฉะนน

เสอผาเครองนงหมน มนกลายเปนสนคาไป กกลายเปนวตถแหง

ศลปะ ทเขาจะตองถกตองทอตองเยบตองยอมอะไร ใหมนสวย

กลายเปนวตถศลปะ กลายเปนของทสาหรบคาสาหรบขายของ

พอคาไปเสยกม อะไร เปนความม งหมาย อนแท จร ง ของ เส อผ า

เครองนงหม? ฉะนนเราควรจะถอเอาหลกวา ทมนใหประโยชน

ดวย ความงามดวย ใหเปนการกระทาทละเอยดออนของคนผม

ปญญาดวย เครองนงหมนจงจะเปนปจจยทใหความงาม ตาม

ความหมายของคาวาธรรมะ แลวกเปนศลปะสมบรณ ความหมายมนมไดหลายอยาง แลวกคาบเกยวกนบาง กากวมกนบาง อะไรกตามเรอง เราตองรเทาวาอน

ไหนเปนความหมายสาคญ เปนความหมายนาหนา เปนความหมายแทจรง ทาใหมนถกตอง ในปจจย ๔ ของภกษน ทานยกเอาวจรและเครองนงหมมาเปนขอท ๑ ดกแปลกอย แตชาวบานเขาพด

กนวา ปจจยท ๑ คออาหารมากกวา นดเหมอนจะเหนแกปากแกทอง หรอกลวตายมากเกนไป เอาอาหารมาเปน

เรองท ๑ เรองทวดทวาของพระพทธเจาทานเอาจวรมาเปนเรองท ๑ เราจะทาใหมนถกตอง ตามความหมายของคาวา “ปจจย” คอ สงเสรม รกษา ปองกน บารง ชวตไดเปน

อยางด นนแหละคอความงาม เราอยาใชปจจยเพออยางอนเลย ใชปจจยเพอใหสาเรจประโยชนแกความมชวต

อยางถกตอง ใหมนมคณคา มคณสมบต เปนรางกายหรอชวตทถกตอง ถกตองคอเหมาะสมทจะทาหนาทสงสด

ใหไดรบประโยชนสงสดของการทเกดมาเปนมนษย พดรวม ๆ ไวทกอนวา สงสดของความเปนมนษยนนแหละ

วตถประสงคมงหมาย นเราจงบรโภคปจจย ๔ นเพอประโยชนแกความตงอยไดแหงความเปนมนษยทเหมาะสม สาหรบจะไดรบ

สงสงสด ทมนษยควรจะไดรบ อยาใชอาหาร อยาใชเครองนงหม อยาใชทอยอาศย อะไรใหมนเปนไปในทางกเลส

ตณหาเลย แลวมนมความหมายอยตรงทวา พอดนนแหละคอความงาม ถามนขาด หรอมนเกน มนกไมงาม จะ

เปนอาหาร เครองนงหม ทอยอาศย หยกยาอะไรกตามแต ถามนขาดหรอมนเกน แลวมนกหาความงามไมได

ฉะนน จงใหมนมความพอเหมาะพอด ซงมนออกจะเปนของจากดเฉพาะคนอยมาก ตองไปแสวงหาอตราเฉพาะ

คนพอเหมาะพอดเฉพาะคนเอาเอง ในทนเราใชคากลาง ๆ ความหมายรวมวาอยาใหมนขาด อยาใหมนเกน

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๑๒

เราอยากจะกนแตอาหารอรอย ไมรไปเอาเหตผลมาแตไหน การอยากกนอาหารอรอยนมนเปนเหตผล

หรอวามนเปนความตองการของกเลส? ถาเปนความตองการของกเลสแลว กอยาเอาเลย ถามนเปนเหตผล ม

เหตผลทตองกนใหอรอย กเอามาพดจากนด หมอยนยนวาเรองอรอยนไมไดมความหมายวา มนจะบารงรางกายได

ดทสด อาจจะเปนของแสลงไปเสยกได ฉะนนความอรอยหรอความเหนแกความอรอยนน จงไมใชความถกตอง

แลวมนยงโงมากนะ คนทกนอาหารอรอยน มนโงตามเขาทเขาวากน วาถามนแพงแลวมนกอรอย ทง ๆ ทไมอรอย มนกหลอก

ตวเองวาด วาควรกน เพราะวามนแพงน คนสมครกนอาหารแพงมนโงอยางน มนหลอกตวเองใหอรอยจงเรยกวา

เปนคนโง เมอโงแลวมนกไมงามหรอก เพราะมนมความผดอยในการกระทานนเสยแลว เราควรจะมองกนตามหลกธรรมดาสามญทวไปวา อรอยนนมนอยทหว เรอง

ทาใหหวนไมตองลงทนอะไรมาก ทางานใหมนเหนอยหนอย มนกหวแลว มนกกลบเปน

ผลดแกการงาน ครนหวแลวอาหารอะไร ๆ มนกอรอยไปหมด เพราะความอรอยนนมน

มรากฐานอยบนความหว ฉะนน หาความหวมาใหพอด แลวอาหารมนกอรอยแน อยาตองไปกนอาหารทวาแพง

แลววานยมกนมนบาสดเหวยง ถงกบอาหารบางชนดคาละ ๑,๐๐๐ โนน ไมอยากจะเชอ แตเขาวามนเปนความจรง

อาหารทคนชนสงคนรวยเขานยมกนอย มอตราขนาดคาละ ๑,๐๐๐ บาทกม มนกบา เปนหมน เปนแสนแหละ แลว

มนจะมความงามมาแตไหนเลา? ฉะนน เมอเราหว พอหวแลวมนกอรอย แลวความอรอยนนดกวา เปนความงามทควรจะยดถอในทน ใน

ความหมายธรรมดาสามญวา ถาอรอยแลวกคอมนอรอยตอความหว เมอมความหว ความกระหายพอแลว นา

เปลา ๆ ขนเดยว แกวเดยว มนกอรอย วเศษสงสดอยแลว นาเปลา ๆ นาจดเปลา ๆ มนกยงอรอยสงสดได ถามน

มความหวหรอความกระหายรจกใชรากฐานอนน คอความหวนสาหรบบรโภคอาหาร มนกจะไมหมดเปลอง มนก

จะไมกนจนเปนโรคภยไขเจบ แลวยงไดความอรอยหรอเรยกวาความงามในทางวตถ แตอยาใหเลยไปถงกเลสเลย

ธรรมดาสามญ หว กนอะไรกได แลวกอรอย นกเรยกวาความงามทางวตถได การแตงเนอแตงตว กใหอยในความมงหมายเดมวา ปกปดความละอายทจาเปน แลวกปองกนความรอน

เหลอบยง ลมแดด เทาทจาเปนแลวกไมตองเกน ทแพงเกน มกจะบาง แลวเสยเรว ขาดเรว แลวกไมปองกนเสย

ดวยซาไป ไมใชวามนแพง มนสวย แลวมนจะปองกนความละอาย หรอเหลอบยง ลมแดดได แลวบางทมนอาจจะ

เปนอนตราย คอความสวยงามทานองนนมนยวใหอนธพาลมาฉดคราไปกได ฉะนนอยาบชาความงามชนดนน

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๑๓

ทอยอาศย มนไมไดงามอยทวาสสนทาไวสวยหรอวาลงทนแพง ๆ มนอยทมความเหมาะสม เยนตาเยน

ใจในลกษณะของธรรมชาต ฉะนนอยาทงธรรมชาตมนจะสญเสยความงามตามธรรมชาต จะเปนบานเรอนกด จะ

เปนเครองใชสอยกด เปนยานพาหนะกด อะไร ๆ กด ทรวมอยในคาวาเครองใชสอยในทอยทอาศยน มนไมจาเปน

จะตองเกนในจานวน คอมากเกน มนไมตองเกนในเรองคาเรองราคา นยมวาเขาวาแพงแลวมนจงจะด อยางนมน

ยงโง ยงโง แลวกยงไมงาม ความโงอยกบความงามไมได เวนไวแตเปนเรองของคนโง คนโงมนกวาความโงนน

แหละงาม แตคนมปญญามนงามดวยไมได ฉะนนเรากรเอาเองวา มนควรจะมสกเทาไร หรออยางไร ทนยารกษาโรค ความมโรคไมงามแน ความหายโรคนนเปนความงาม ฉะนน กจดใหมนหายโรคตามท

ถกทควร เดยวนทากลบกนอยกม ททาใหเกดโรคแสลงแกโรค เหนเปนของถกของควรไปเสยกม ฉะนนเราจงกน

จงดม จงทาอะไร ๆ หลาย ๆ อยางทมนแสลงแกโรค นามาซงโรคโดยไมรสกตวบาง ขอใหคดดใหด ๆ เรายงม

ความผด มการกระทาความผดเกยวกบสขภาพอนามยของเราอยเปนอนมาก แลวสวนมากกมกจะเปนเรองโรคทาง

จต ทางวญญาณททาผดกนมาก ถาเปนโรคทางกายนหมอชวยไดมาก ชวยใหมนมความ

ถกตองตามกรณนน ๆ แตถาเปนโรคทางจตทางวญญาณแลว ดเขายงปลอยใหไปตามบญ

ตามกรรมกนมาก ไมมความถกตอง ฉะนนแมกายจะไมมโรค แตจตและวญญาณมนม

โรคเสยแลว มนกไมงามดวยเหมอนกน ฉะนนขอใหทกคนใชปจจย ๔ ใหถกตอง ใหเกดความงาม ทางอาหาร การนงหม การอยอาศย การ

บาบดโรค ทเรยกวาปจจยทง ๔ จงจะเรยกวามธรรมะ มความงามอยางธรรมะ มศลปะ ซงเปนตวเดยวกนกบสงท

เรยกวาธรรมะนน ทนพวกตอไป อาตมาจะเขยบสงขนไป ๆ ตามลาดบเปนขอท ๕ วา ความงามในการละเสยไดซงนวรณ

พอพดถงนวรณ กเปนเรองทางจตใจแลว สงขนไปถงเรองจตใจแลว ความรสกเลวรายทางจตใจทเกดขนและ

รบกวนอยเปนประจาวนใหจตสญเสยความบรสทธ ความสงบสข หรอเสรภาพ นเขาเรยกวา นวรณ แปลวา เครอง

กนจต ปดกนจต ใหตดอยในความไมนาด ตดอยในวงของกเลสตณหา ความไมนาด นวรณท ๑ จตมนครนอยในเรองทางกามารมณ ไปรเอาเองเถอะ พดมากมนกเสยเวลาเปลา คนหนมคน

สาวกอยางหนง พอบานแมเรอนกอยางหนง บางทคนแกคนเฒาแลวกยงมามปญหาทางกามารมณ ความรสกทาง

กามารมณทมนครนขนมา ทาใหจตกระสบกระสายหรอวามนสญเสยภาวะแหงความแจมใส สงบเยน กเรยกวา

นวรณ ความรสกอยางนมนเกดขนเมอไร จตมนกกระสบกระสายไมเปนปรกต แลวกทาอะไรไมไดดวย จะเขยน

หนงสอสก ๒-๓ บรรทดใหดน กทาไมได ถาความรสกทางกามารมณมนมาครอบงาจต

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๑๔

ทนถดไปกคอ นวรณท ๒ ความรสกในทางขดใจ เคยดแคน ทางกามารมณนเรยกวา กามฉนทะ คอ

เรองหลงรก ทนทหลงเกลยดนเรยกวา พยาบาท ความไมพอใจในวตถ ในบคคล ในสถานการณ หรอแมแตเรอง

ของตวเอง ชวตของตวเอง กไมพอใจ ขดแคน เคยดแคนอยนเรยกวา พยาบาท เปนนวรณ อดอดใจอยเพราะ

ความไมพอใจ จตนนกทาอะไรไมได ไมโปรง ไมเยน ไมสงบ สญเสยความสงบสข แลวมนกไมงาม เราเองแหละ

รสกมากกวาใคร วาจตกาลงขดแคนอะไรอย แลวมนไมงาม แลวมนแสดงออกมาใหคนอนเหนไดวา มนมอะไรขด

แคนอยในใจ มนกไมนาด มนกไมงดงาม ทน ความรสกถดไปอก นวรณท ๓ กเรยกวา ถนมทธะ คอ จตถอยกาลง หดห แฟบฟบ ละเหยละหอย

มนชา งวงเหงา คอวาจตแฟบหรอตาลงไปเปนนวรณ บางคราวรสกวา จตนมนไมเอาดวย มนไมอยากจะทาอะไรดวย มนคอยแตจะหลบจะแฟบไป จะไมทาอะไร คอมนชาไป หมด งวเงยไปหมด มนตรงกนขามกบนวรณถดไปคอ อทธจจกกกจจะ

นวรณท ๔ อทธจจกกกจจะ คอมนฟง ในบางคราวจตมนฟง ฟงจนทาอะไรไมได ในบางคราวมนแฟบ

แฟบจนทาอะไรไมได ทแฟบนเรยกวา ถนมทธะ ทฟงเรยกวา อทธจจกกกจจะ ตางกเปนนวรณดวยกนทงนน เลา

อาการอยางนกจะพอแลวเพราะวาทกคนเคยม นวรณท ๕ อนสดทายคอ วจกจฉา คอ ความโลเลแหงจตใจ ไมรจะเอาอยางไรกนแน แมเรองทเคย

เรยนมาดแลว เชอวาถกตองแลว กยงมาเกดลงเลกนอก แลวกลงเลกงวลไปเสยทกอยาง แมในสงทอยขางนอกวา

มนกจะไมถก จะเปนอนตราย หรอจะเกดอะไรขน ทเราตงใจไวมนจะลมเหลวหมด กระทงวาแผนการทเราคดไวด

แลวนน มนอาจจะไมถก มนจะผดพลาดขนมา มนลงเลไปถงวา หลกธรรมะ หลกศาสนาทเคยยดถอเปนหลกอย

กชกจะไมเชอมนเสยแลว นเรยกวา “ลงเล”

อยาเหนเปนเรองไมสาคญ นวรณนเปนเรองสาคญ เพราะเกดทกวน เกดแทบตลอดเวลา แลวกบนทอน

ความสขของชวตอยางยง แลวกบนทอนความสามารถของจตใจ ทจะทาการงานใหไดผลด ฉะนนผลทเราควรจะ

ได มนกลดลงไปเปนอนมาก เพราะเหตแหงนวรณ ภาวะอยางนไมงาม ตองขจดออกไปเสยดวยศลปะแหงการใช

สต ไปศกษาเรองนวรณใหด แลวปองกนนวรณไวไดในทกความหมาย คอทง ๕ อยาง สรปอกทหนงวา จตมนแสไปแตในเรองกามเรองเพศ นกเปนนวรณ จตมนกลดกลมอยดวยความขด

เคองโกรธแคน ไมพอใจ อาฆาตจองเวรอะไร นกเปนนวรณ จตมนแฟบไมมกาลง นกเปนนวรณ จตมนฟงจนทา

อะไรไมได นกเปนนวรณ จตมนกลงเลไมแนใจในการกระทา กเปนนวรณ ลวนแตสกปรก ในพวกกเลส แลวมน

กไมงาม ถาไมมนวรณมนจงจะงาม กมสตในการทจะปองกนในการทจะขจดออกไป ในการทจะรกษาจตไวให

เกลยงเกลาจากนวรณ การกระทาไดอยางนเปนศลปะ เปนธรรมะ เปนความงาม

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๑๕

ดตอไปอกวา ขอท ๖ ความงามเกดมาจากการเหนพระธรรม

คอไตรลกษณ คนโงไมเหนไตรลกษณ ไมรจกไตรลกษณ คนโงนนยอม

หาความงามไมได เปนความสกปรกนาเกลยด ตามภาษาของพระอรยเจา

คนทเหนไตรลกษณ อนจจง ทกขง อนตตา นจะตองงาม เพราะวา

สตปญญาของเขาไดงามเสยแลว แลวจตใจของเขากงามตามไปดวย

รางกายของเขากประพฤตตามความงามนน รางกายกพลอยงามไปดวย คนทเหนอนจจง ทกขง อนตตานนจะไมม

ทศล จะไมทาอะไรเลว ๆ อยางนนในภายนอก แมในภายนอกกมความงาม เพราะฉะนนพระอรหนตจงมความ

งดงามทเรยกวา มอนทรยผองใส ใครเหนเขาแลวกพอใจ โดยบอกไมถกวาทาไมจะตองไปพอใจ เพราะมความงาม

ชนดน ความงามทเกดมาจากความรแจงในธรรมะอนสงสดมอยในใจ สองแสงออกมาถงภายนอก ทาใหอรยาบถ

ทงหลายงาม ใหเนอตวงาม ใหแววตางาม ใหทกอยางงาม เหนไตรลกษณ อนจจง ทกขง อนตตา เปนความงามแหงสตปญญา ลงไปถงจตใจ แลวลงไปถงเนอตว

อรยาบถ จงมชวตอยดวยการเหนความจรงของสงทงปวง เรองไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา มนจะสองแสงม

รศมทสองแสงของจตของสตปญญา มความงามชนดหนง ซงไมเหมอนความงามชนดอน กเปนสงหนงซงจะตอง

สรางขนมาใหได ใหมความงามชนดนใหได นอาตมาแยกใหมนละเอยดมากหนอยตรงนเพราะมนพอจะแยกออกจากกนได ถดไปใน ขอท ๗ ความงามในการทไมเกดกเลสตณหา ความงามทมนไมเกดกเลสตณหา เมอไรเกด

กเลสตณหา มนกสกปรกและไมงาม แตเดยวนคนแตละคน แตละวน ๆ นนมนเกดกเลสตณหา บางทเกดอยใน

ใจ ไมมใครร บางทเกดอยในใจบงคบไวไมได ออกมาขางนอกใหคนอนเหน คนอนเขากร เขากเหน เขากวาไมงาม

เขากรสกวาไมงาม ตวเองกรสกวาไมงามอยแลว ไปใหคนอนเหนเขาดวยมนกไมงามเพมขนมาอกทางหนง ตองมสตมาก ควบคม ตา ห จมก ลน กาย ใจ ไมใหเกดกระแสแหงปฏจจสมปบาทฝายสมทยวาร

กเลสตณหากไมเกดขน พดอยางนบางคนฟงไมถก แตเรองมนกยาวเกนไปทจะเอามาอธบายในเวลาอนสน ฉะนน

ไปศกษาเรองปฏจจสมปบาทเอาเอง แลวกควบคม ตา ห จมก ลน กาย ใจ อยาใหปรงแตงเปนกระแส

แหงปฏจจสมปบาทขนมา กเลสตณหาประจาวน ในชวตประจาวน ในเรองประจาวน มนกไมเกด เรากมความงาม ตอไปเปนขอท ๘ (มนตองแขงกบเวลาแลว) ความงามในการทจะไมเกดตวก-ของก ใครลองคดดบาง

เกดตวก-ของกขนมาเมอไร มนงามหรอไมงาม? แตเดยวนบางคนยงไมรจกวาตวก-ของกคออะไรเสยอก กเลยฟง

ไมถก ตวก-ของก คอความเกดขน เปนความรสกวาตวก วาของก เนองจากอวชชา ความไมรวาอะไรเปนอะไร เรา

ไปหลงรกหลงเกลยดอะไรเขา มนกเกดความอยากไปตามอานาจของความรกและความเกลยด เมอความอยากน

เปนไปเตมทแลว มนกเกดความรสกเปนตวกผอยาก อยากเอามาเปนของก หรอถอวามนเปนศตรของก เรองของ

ตวกมนกกลมไปหมด

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๑๖

เรองตวก-ของกอยางน เปนความเลวรายทสดในการทามนษยใหทนทกขทรมาน เราเหนแลวจะเหนวา

มนไมงามอยางยง แตคนเรากเตมไปดวยความรสกชนดนเพราะวาสะสมมาตงแตออนแตออก ตงแตคลอดจาก

ทองแมใหยดมนถอมนเปนตวก เปนของก แลวกใหรจกอยากใหยง ๆ ขนไปเรองสวย เรองงาม เรองหอม เรอง

หวาน เรองเอรดอรอยตาง ๆ นานา ถาความอยากมนเปนไปเตมทแลว ความรสกวาตว

กผอยากมนกตามมา พอตวกผอยากเกดขนในจตใจเดยวน

อะไรเปนตวก อะไรเปนของกกเกดขนมาแลว กอนนมนเงยบ

อย มนไมมความรสกเปนตวก-ของก มนไมมเรอง พอมน

เกดความรสกเปนตวก-ของก ถงจะมเรอง ยากทจะปองกนไว

ได มนกมเรองของกเลสตณหา แลวแตวามนเกดตวก-ของก

ประเภทไหน ชนดไหน ฉะนน ความงามหมดไปเพราะเกดความรสกชนด

ตวก-ของก และเหนแกตวทงนนเลย ไมเหนแกผอน จตวาง

ไมไดแลวทนตวก-ของกเขามาอยเตมจตแลว จตไมวางแลว

ไมมธรรมะแลว ตวก-ของกเขามาอยเตม ธรรมะหายไปหมด

จตนนกไมงาม เหลออยแตตวก-ของก หวสลอน สกปรก เปนลกษณะของพญามาร ภตผปศาจสลอนไปหมด หา

ความงามในจตไมได นมารอยตรงน มารเกดอยางน ในลกษณะอยางน เรากไมรจกมน แลวกไปหลงรกมน เอามา

เปนตวเราเสยดวย กเลยไมตองมการกาจดมาร หรอทาลายลางมารกนเลย กาจดความรสกชนดนเสยใหได อยาใหมตวก-ของก จตกวางจากกเลส กมแตธรรมะทกอยางครบถวน

เมอไมมตวก มนมธรรมะ เมอมธรรมะ มนไมมตวก มนอยดวยกนไมได ฉะนนเราตองมสตจดใหด ใหมนไมเกด

ตวก ของก ถาเกดขนกรทน กาจดออกไปเสยโดยเรว ถาเกงกวานนกกาจดความคดชนดนไดตลอดเวลา กาจดตวก ของกเสยไดน เปนพระอรหนต เรยกวา เปนผตายเสรจแลวกอนรางกายตาย กเลสตณหา

หมดแลวกอนแตรางกายตาย ความคดวาตวก ของก ตายหมดแลวไมอาจจะเกดอกกอนแตทรางกายนจะตาย น

งามสกเทาไร ขอใหลองคดดเถด ธรรมะสงสดมนอยทหมดความยดถอเปนตวก ของก นธรรมะสงสด กงามสงสด

แหละ เอา, เวลาบงคบใหหมดแลว กพดขอสดทาย ขอท ๙ วาความงามทเกดจากการตายอยางมสต ความงามทมอยในการตายอยางมสต นจะตายกนอย

แลวยงอยากจะงามอก ลองคดดเถอะ แมจะตายอยแลวกยงแสดงฝไมลายมอครงสดทายวา จะตายใหงาม น

ไมใชกเลสตณหา

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๑๗

ความตองการอยางนเปนการทาหนาท เปนการประพฤตใหตรงตามหนาท แมจะตายกตายอยางมศลป ม

ศลปะแหงการตาย คอตายใหมนงาม คอตายดวยสต รวาสงทงหลายทงปวงเปนเชนนเอง อนจจง ทกขง อนตตา

เชนนเอง อทปปจจยตา เชนนเอง ไมตองกระเสอกกระสนวนวายใจ เดอดรอนอะไร สงบรางบอยางยงดวยอานาจสต แลวจตกดบไป เหมอนดบสวทชไฟ นงามหรอไมงามกลองคดด?

เรยกวาตายอยางงดงามทสด ตายอยางมศลปะทสด กคอตายอยางมสต ศลปะแหงการใชสตมนมาจบลงตรงทวา

“ตายอยางงดงาม” เปนธรรมะสงสด เปนศลปะสงสด อาตมาไดกลาวกะทานทงหลายในวนน ดวยเรองศลปะแหงการใชสตในทก ๆ กรณ หมายความวา ทก

ขนตอนและทก ๆ คน ใหทกอยางเปนไปถกตองตามทางของพระธรรมะ ซงงามอยในตวพระธรรม มธรรมะกม

ความงาม มความงามกมธรรมะ มธรรมะกมความงาม มความงามกเปนศลปะ ฉะนน เราจงมศลปะในทกกรณ ทก

ขนตอน ในการละเสยซงอบายมข o งามของชาวบานทวไป กละอบายมขเสยใหไดเถอะ มนกงามขนตน งามขนแรกของเรองของชาวบาน o แลวกงามในการดารงอาชพ การหาทรพยสมบต การบรโภคทรพยสมบต การสะสมไวซงทรพย

สมบต กถกตองและงดงาม o บรโภคปจจย ๔ ทเปนเครองบารงรกษาชวต กถกตองงดงาม ไมมสวนใดทนาตเตยน เพราะมนไม

โง o ทนงามเพราะวา ไมมนวรณรบกวนใจตลอดวน ๆ ตลอดวนไมมนวรณรบกวนใจ มนกงามขางใน

และงามออกมาถงขางนอก คนทไมหงดหงดงนงานดวยนวรณนนนะ มนนาด คองดงาม o ทนงามเพราะสตปญญาเหนไตรลกษณ บงคบชวตนใหงดงาม ใหปรกต o แลวกงามเพราะไมมกเลสตณหาประจาวน เหมอนทเกดกนอย o แลวกงามเพราะไมเกดตวก ของก ดวยความเผลอสต o แลวกงามอนสดทายคอ ตายอยางงดงามทสด เพราะตายอยางมสต ไมยดมนถอมนในสงใด ๆ

เพราะเหนความเปนเชนนนเองของสงทงปวงแลว นเรยกวาตายอยางมสต ดบไปเหมอนปดสวทช

ไฟ เรองมนกจบทวาจะมศลปะในการใชสตน ๙ หวขอนมนกพอแลว จะพดให

มากกวานกได แตมนจะฟนเฝอ ขอใหทานทงหลายเกบไปสนใจแลวกพอใจในการทจะมชวตทงดงาม คอประกอบอยดวยธรรมะ ซงเปนความงามตามธรรมชาตของธรรมะนน ๆ

ศลปะ...แหงการใชสตในทกกรณ ๑๘

การบรรยายในวนนกพอสมควรแกเวลาแลว อาตมาขอยตการบรรยายดวย

ความหวงวา ตอไปนทานทงหลายกจะมความงามเพมขนบาง ไมมากกนอย สนสดการบรรยายนแลวใหพระคณเจา

ทงหลายไดสวดบทพระธรรมสาหรบสงเสรมกาลงใจในการปฏบตธรรม ในหนาทของตน ขอจงไดอดทนฟงตอไป

อกสกขณะหนง

บรษท บค ไทม จากด

๑๔/๓๗๐ หม ๑๐ ถ.พระราม ๒ ซอย ๓๘ แขวงบางมด เขตจอมทอง กรงเทพฯ ๑๐๑๕๐ โทร. ๐-๒๔๑๕-๒๖๒๑, ๐-๒๔๑๕-๖๕๐๗ โทรสาร ๐-๒๔๑๖-๗๗๔๔

www.booktime.co.th