Ιούνιος 2012

Η Σαουδική Αραβία δεν μπλοφάρει για τα πυρηνικάΕυριπίδης Τσακιρίδης Web: www.tsakiridis.org/el/ Twitter: EvripidisT

Προσφάτως, ο πρώην ανώτερος διπλωμάτης των ΗΠΑ Dennis Ross επιβεβαίωσε την πληροφορία ότι η Σαουδική Αραβία έχει ενημερώσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι, στην περίπτωση που το Ιράν αποκτήσει πυρηνικά, το Βασίλειο θα προχωρήσει και αυτό στην απόκτηση πυρηνικών όπλων.1 Το ερώτημα είναι αν αυτή η απειλή είναι αξιόπιστη.

Η Σαουδική Αραβία διαθέτει τη βούληση και τη δυνατότητα να εξοπλιστεί με πυρηνικά όπλα. Η εκτίμηση αυτή προκύπτει από το συνδυασμό δύο στοιχείων:

1. Η Σαουδική Αραβία διαθέτει ήδη πυραύλους με μόνο λογικό σκοπό τη βολή κεφαλών μαζικής καταστροφής. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του Σαουδαραβικού πυραυλικού οπλοστασίου επιβάλλουν σημαντικούς περιορισμούς στο εύρος των πιθανών αποστολών που μπορούν να τους ανατεθούν. Συγκεκριμένα, από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η Σαουδική Αραβία διαθέτει ένα οπλοστάσιο περίπου 120 πυραύλων CSS-2 και 12 εκτοξευτών, κινεζικής προελεύσεως.2 Οι πύραυλοι αυτοί είναι βάρους 64 τόννων, υγρών καυσίμων, με βεληνεκές μέχρι 2.500 χιλιόμετρα.3 Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η ακρίβεια των πυραύλων υπολογίζεται σε ένα Circular Error Probable (CEP) μεταξύ 2 και 3 χιλιομέτρων.4

Οι πρακτικές επιπτώσεις των παραπάνω τεχνικών χαρακτηριστικών είναι τρεις.

Πρώτον, ο χαμηλός αριθμός πυραύλων και εκτοξευτών στο Σαουδαραβικό οπλοστάσιο υποδεικνύει ότι οι αμυντικοί σχεδιαστές υπολογίζουν σε μεγάλη καταστρεπτική αξία για κάθε μονάδα. Με άλλα λόγια, το οπλοστάσιο αυτό δείχνει να μη βασίζεται στον όγκο πυρός για να μεγιστοποιήσει την αποτελεσματικότητά του, αλλά στη δυνατότητα κάθε βολής να παρέχει μεγάλη καταστρεπτική αξία.

Δεύτερον, το υψηλό CEP αποκλείει τη χρήση των πυραύλων αυτών εναντίον στόχων με μικρή επιφάνεια. Συνεπώς, η βέλτιστη χρήση θα πρέπει να περιλαμβάνει στόχους όπως αστικά κέντρα και μεγάλες στρατιωτικές ή εργοστασιακές εγκαταστάσεις. Αυτοί οι στόχοι, όμως, χρειάζονται μεγάλη εκρηκτική απόδοση για να πληγούν αποφασιστικά, ειδικά αν ληφθεί υπ’ όψη ο περιορισμένος αριθμός πυραύλων στο οπλοστάσιο της Σ. Αραβίας.

Τρίτον, το μέγεθος και τα υγρά καύσιμα μειώνουν σημαντικά την ετοιμότητα των πυραύλων και καθυστερούν τους ρυθμούς βολής· ο χρόνος προετοιμασίας ενός βλήματος για βολή είναι 2 - 3 ώρες.5 Το γεγονός αυτό, πάλι σε συνδυασμό με τον περιορισμένο αριθμό πυραύλων, υποδεικνύει μια επιχειρησιακή λογική η οποία βασίζεται στο γεγονός ότι ο κάθε πύραυλος

1 Chemi Salev, “Dennis Ross: Saudi king vowed to obtain nuclear bomb after Iran,” Haaretz, May 30 2012, http://www.haaretz.com/news/diplomacy-defense/dennis-ross-saudi-king-vowed-to-obtain-nuclear-bomb-after-iran-1.433294, πρόσβαση Μάιος 2012. 2 Ronen Bergman, “Saudi Arabia’s Secret Missile City in the Middle of the Desert,” Yediot Aharonot, March 27 2002, http://www.israelbehindthenews.com/bin/content.cgi?ID=1393&q=1, πρόσβαση Μάιος 2012. 3 “DongFeng 3(CSS - 2) Intermediate Range Ballistic Missile,” Sinodefence.com, http://www.sinodefence.com/strategic/missile/df3.asp, πρόσβαση Μάιος 2012.4 Ibid. 5 Ibid.

αποδίδει πολύ σε καταστρεπτικό αποτέλεσμα.

Ο συνδυασμός των τριών αυτών δεδομένων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η μόνη λογική πίσω από τη συντήρηση αυτού του οπλοστασίου είναι η διατήρηση της επιλογής χρήσης κεφαλών μαζικής καταστροφής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το βασικό κινεζικό σχέδιο του CSS-2, πάνω στο οποίο βασίστηκε η εξαγωγική έκδοση (με συμβατική κεφαλή) που διαθέτει η Σαουδική Αραβία, προβλέπει ως βασική αποστολή την πραγματοποίηση πυρηνικού πλήγματος.

Σε αυτό το πλαίσιο, το μόνο που λείπει, για να αποκτήσει η Σαουδική Αραβία τη δυνατότητα πραγματοποίησης πυρηνικού πλήγματος, είναι η απόκτηση πυρηνικών κεφαλών ικανών να μεταφερθούν από τον CSS-2. Το γεγονός αυτό μας οδηγεί στο δεύτερο στοιχείο, πάνω στο οποίο βασίζεται η εκτίμηση ότι η Σαουδική Αραβία διαθέτει την επιλογή να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.

2. Οι στενές σχέσεις με το Πακιστάν. Το Πακιστάν διαθέτει τη δυνατότητα και τα κίνητρα να παράσχει στη Σ. Αραβία πυρηνικές κεφαλές για χρήση με το πυραυλικό της οπλοστάσιο.

Το 2011, οι εκτιμήσεις τοποθετούσαν το μέγεθος του Πακιστανικού οπλοστασίου μεταξύ 90 και 110 κεφαλών.6 Κάποιες από αυτές βασίζονται στο σχέδιο CHIC - 4 που παρείχε η Κίνα στον Πακιστανό πυρηνικό επιστήμονα A.Q. Khan, καθώς είναι γνωστό ότι η Κίνα δοκίμασε μια παράγωγη κεφαλή CHIC - 4, Πακιστανικής προελεύεσεως, στο Lop Nor, το 1990.7 Η απόδοση της συγκεκριμένης κεφαλής ήταν της τάξεως των 10 - 12 κιλοτόνων.8 Επίσης, πρέπει να ληφθεί υπ’ όψη ότι η Κίνα δοκίμασε για πρώτη φορά κεφαλή CHIC - 4 στις 27 Οκτωβρίου του 1966, την ίδια δεκαετία δηλαδή με το σχεδιασμό του πυραύλου CSS - 2.9 Είναι, συνεπώς, αρκετά πιθανό το Πακιστάν να διαθέτει επαρκή αριθμό πυρηνικών κεφαλών οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με το πυραυλικό οπλοστάσιο της Σ. Αραβίας. Το ερώτημα που απομένει είναι αν το Πακιστάν διαθέτει το κίνητρο να εξάγει τμήμα του οπλοστασίου του στη Σαουδική Αραβία.

Το κίνητρο του Πακιστάν να παρέχει πυρηνικές κεφαλές στους Σαουδάραβες μπορεί να εκτιμηθεί από ένα συνδυασμό στοιχείων.

Πρώτον, το Πακιστάν σκοπεύει να προχωρήσει σε σημαντικό εκσυγχρονισμό του πυρηνικού του οπλοστασίου.10 Συνεπώς, με την πάροδο του χρόνου, η αξία των παλαιότερων κεφαλών για τις Πακιστανικές αποτρεπτικές εκροές θα μειώνεται. Με άλλα λόγια, καθώς περνά ο καιρός, θα γίνεται όλο και πιο εύκολο να μεταβιβαστούν οι παλαιότερες κεφαλές σε κάποιο τρίτο κράτος.

Δεύτερον, αυτό το κράτος μπορεί εύκολα να είναι η Σαουδική Αραβία, καθώς υπάρχουν

6 Hans M. Kristensen and Robert S. Norris, “Pakistan’s nuclear forces,” The Bulletin of the Atomic Scientists, 67:4 (2011): 91 - 99, 91· David E. Sanger and Eric Schmitt, “Pakistani Nuclear Arms Pose Challenge to US Policy,” The New York Times, January 31 2011, 7 Reed TC and Stillman DB, The Nuclear Express: A Political History of the Bomb and Its Proliferation (Minneaopolis, MN: Zenith, 2009), 252 στο Kristensen and Norris, “Pakistan’s nuclear forces,” 92. 8 Ibid. 9 Για την πυρηνική δοκιμή όρα Kristensen and Norris, “Pakistan’s nuclear forces,” 92· για το σχεδιασμό του CSS - 2 όρα “DongFeng 3(CSS - 2) Intermediate Range Ballistic Missile,” Sinodefence.com.10 Όρα Kristensen and Norris, “Pakistan’s nuclear forces.”

αρκετές πληροφορίες ότι το Πακιστανικό πυρηνικό πρόγραμμα έχαιρε σημαντικής οικονομικής υποστήριξης από το Βασίλειο.11

Τρίτον, η δυνατότητα που έχει η Σαουδική Αραβία να παρέχει φτηνό πετρέλαιο μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στη δομή των κινήτρων του Πακιστάν. Αρχικά, πρέπει να σημειωθεί ότι, μετά τις πυρηνικές δοκιμές του 1998, η Σ. Αραβία στήριξε το Πακιστάν με χορηγία 50.000 βαρελιών την ημέρα, για να μειωθούν οι επιπτώσεις των διεθνών κυρώσεων.12 Μια παρόμοια ενέργεια θα είχε ακόμη μεγαλύτερη αξία τώρα για δύο λόγους.

Αρχικά, το Πακιστάν εξαρτάται από εισαγωγές για το 86% της κατανάλωσης πετρελαίου (συμπεριλαμβανομένης και της παραγωγής ηλεκτρισμού).13 Μια, έστω βραχυχρόνια, μείωση του κόστους των εισαγωγών πετρελαίου θα έχει σημαντικά οικονομικά αποτελέσματα για την Πακιστανική οικονομία.

Επίσης, το Πακιστάν πάσχει από σοβαρές ενεργειακές ελλείψεις. Συγκεκριμένα, τον Ιούλιο του 2011, το Πακιστάν είχε έλλειμμα στην ηλεκτροδότηση της τάξεως των 3,6 γιγαβάτ την ημέρα, με αποτέλεσμα οι δωδεκάωρες διακοπές ρεύματος ναι είναι συχνό φαινόμενο.14 Η έλλειψη ενέργειας έχει σημαντικό κόστος, καθώς υπολογίζεται ότι έχει μειώσει τουλάχιστον κατά 2% την ετήσια ανάπτυξη της Πακιστανικής οικονομίας τα τελευταία χρόνια.15 Το φτηνό πετρέλαιο, λοιπόν, αποτελεί μια πολύ καλή και άμεση λύση στο πρόβλημα των ελλείψεων ηλεκτροδότησης, καθώς, την περιόδο 2009 - 2010, το 31.4% της ηλεκτρικής ενέργειας του Πακιστάν παρήχθη από εργοστάσια που χρησιμοποιούσαν ως καύσιμο το πετρέλαιο.16 Επίσης, το κόστος επέκτασης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με εργοστάσια πετρελαίου είναι χαμηλότερο από τις εναλλακτικές επιλογές.17

Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι το Πακιστάν διαθέτει και εναλλακτικές στρατηγικές για την επίλυση του ενεργειακού του προβλήματος οι οποίες προσφέρουν διαφορετικά - αλλά ενδεχομένως εξίσου σημαντικά - πλεονεκτήματα.

Αρχικά, το Πακιστάν μπορεί να επιλέξει να ολοκληρώσει τη σύνδεσή του, μέσω αγωγού φυσικού αερίου, με το Ιράν. Το γεγονός αυτό παράγει σημαντικά αντικίνητρα για την επιλογή παροχής πυρηνικών κεφαλών στη Σ. Αραβία. Για την αποτροπή αυτού το σεναρίου,

11 “Mohammed Al Khilewi: ‘Saudi Arabia is Trying to Kill Me’,” The Middle East Quarterly, September 1998, http://www.meforum.org/409/mohammed-al-khilewi-saudi-arabia-is-trying-to, πρόσβαση Ιούνιος 2012. 12 Farhan Bokhari, Stephen Fidler and Roula Khalaf, “Saudi oil money joins forces with nuclear Pakistan,” Financial Times, August 5 2004, http://www.ft.com/intl/cms/s/0/33019f30-e67c-11d8-9bd8-00000e2511c8.html#axzz1wYdpvCH1, πρόσβαση Ιούνιος 2012. 13 “Country’s dependence on oil grows,” Dawn.com, March 16 2012, http://dawn.com/2012/03/16/countrys-dependence-on-oil-grows/, πρόσβαση Ιούνιος 2012.14 Ben Edwards and Haris Anwar, “Pakistan to Approve $1 Billion Boost for Wind Energy Production,” Bloomberg, July 13 2011, http://www.bloomberg.com/news/2011-07-13/pakistan-set-to-approve-1-billion-plan-to-boost-wind-energy-production.html, πρόσβαση Ιούνιος 2012.15 “Country’s dependence on oil grows,” Dawn.com, March 16 2012, http://dawn.com/2012/03/16/countrys-dependence-on-oil-grows/, πρόσβαση Ιούνιος 2012. 16 Hydrocarbon Development Institute of Pakistan, Pakistan Energy Yearbook 2010, (Islamabad: Hydrocarbon Development Institute of Pakistan, 2010), 3. 17 Όρα τον πίνακα International Resources Group, Pakistan Integrated Energy Model (Pακ - ΙΕΜ) Final Report, Volume II: Policy Analysis Report (International Resources Group, 2010), 9. Στο διαδίκτυο: http://www2.adb.org/Documents/Produced-under-TA/41129/41129-01-pak-dpta-02.pdf, πρόσβαση Ιούνιος 2012.

η Σαουδική Αραβία έχει προσφέρει στο Πακιστάν σημαντικά ανταλλάγματα όπως δάνεια και πετρέλαιο.18

Παράλληλα, το Πακιστάν μπορεί να εκμεταλλευτεί τα μεγάλα αποθέματα άνθρακα που διαθέτει ή να προχωρήσει σε επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Υπολογίζεται ότι το Πακιστάν διαθέτει περί τα 185 δις τόννους άνθρακα, ποσότητα ικανή να παράγει 20.000 MW ενέργειας για σαράντα χρόνια, ενώ η Πακιστανική κυβέρνηση έχει ήδη εγκρίνει την πραγματοποίηση μιας επένδυσης για την παραγωγή 150 MW από αιολική ενέργεια.19 Αυτές οι στρατηγικές, όμως, δύσκολα μπορούν να υποκαταστήσουν σε αμεσότητα και ευκολία τις εισαγωγές πρώτων υλών και ενέργειας από το εξωτερικό.

Συμπεράσματα

Παραπάνω αναπτύχθηκαν τα στοιχεία που συνηγορούν υπέρ της υπόθεσης ότι η απειλή της Σαουδικής Αραβίας περί απόκτησης πυρηνικών όπλων είναι αξιόπιστη. Εν ολίγοις, η Σαουδική Αραβία διαθέτει την επιλογή να εισάγει από το εξωτερικό πυρηνικές κεφαλές και το ικανό οπλοστάσιο πυραύλων για να τις χρησιμοποιήσει. Το γεγονός αυτό έχει τουλάχιστον τρεις επιπτώσεις για τις εξελίξεις στο διεθνές σύστημα.

Πρώτον, η δυνατότητα εξαγωγής πυρηνικών όπλων στη Σαουδική Αραβία αυξάνει τη διαπραγματευτική ισχύ του Πακιστάν απέναντι σε διάφορους δρώντες. (Γενικά η επένδυση σε πυρηνικούς εξοπλισμούς φαίνεται να έχει ωφελήσει πολλαπλώς το Πακιστάν.) Σε περίπτωση που κάποια δύναμη ενδιαφέρεται να αποτρέψει το Πακιστάν από το να παρέχει αυτήν την εξυπηρέτηση στη Σαουδική Αραβία, η παροχή διευκολύνσεων στο πεδίο της παραγωγής ενέργειας φαίνεται ως μια στρατηγική που συγκεντρώνει καλές πιθανότητες επιτυχίας.

Δεύτερον, η ανάγκη της Σαουδικής Αραβίας για κινεζική τεχνική υποστήριξη του πυραυλικού της οπλοστασίου αυξάνει τη διαπραγματευτική ισχύ της Κίνας απέναντι στο Βασίλειο. Είναι, μάλιστα, πιθανό η Σαουδική Αραβία να χρειάζεται την έγκριση της Κίνας πριν εξοπλίσει το παρόν πυραυλικό της οπλοστάσιο με πυρηνικές κεφαλές.

Τρίτον, η πιθανότητα αλυσιδωτής επέκτασης των πυρηνικών εξοπλισμών μάλλον επηρεάζει τους υπολογισμούς των Ηνωμένων Πολιτειών, όσον αφορά το κόστος της αποτυχίας της στρατηγικής για την αποτροπή του πυρηνικού εξοπλισμού του Ιράν.

Τέλος, η προσέγγιση της Σαουδικής Αραβίας στο ζήτημα των πυρηνικών παράγει και ένα γενικότερο δίδαγμα σχετικά με τη διεθνή στρατηγική. Σημαντικό τμήμα της στρατηγικής είναι η δημιουργία και διατήρηση επιλογών. Στην προκειμένη περίπτωση, το Βασίλειο επένδυσε, χρηματοδοτώντας τα ερευνητικά προγράμματα του Πακιστάν (όπως και του Ιράκ) από τη δεκαετία του 1970, στη δημιουργία και διατήρηση της πυρηνικής επιλογής. Το αποτέλεσμα είναι η Σαουδική Αραβία να εξαργυρώνει, σχεδόν σαράντα χρόνια μετά, την επένδυση αυτή, έχοντας ένα διευρυμένο σύνολο αξιόπιστων επιλογών για την επίτευξη της εθνικής της ασφαλείας.

18 “Iran gas pipeline: Saudi offer,” Dawn.com, April 15 2012, http://dawn.com/2012/04/15/iran-gas-pipeline-saudi-offer/, πρόσβαση Ιούνιος 2012. 19 Για τα αποθέματα και την αποδοτικά του άνθρακα όρα Energy Expert Group, Integrated Energy Plan: 2009 - 2022, Report of the Energy Expert Group (Islamabad: Economic Advisory Council, 2009), 17. Για την επένδυση σε αιολική ενέργεια όρα Ben Edwards and Haris Anwar, “Pakistan to Approve $1 Billion Boost for Wind Energy Production.”