พทธวจน

สอธรรมะน จดทำเพอประโยชนทางการศกษาสสาธารณชนเปนธรรมทานลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว ไมสงวนสทธในการ จดทำจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในการจดทำหรอ เผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบ เพอรกษาความถกตอง ของขอมล ขอคำปรกษาดานขอมลในการจดทำเพอความสะดวกและประหยด ตดตอไดท คณศรชา โทร. ๐๘๑-๕๑๓-๑๖๑๑ หรอ คณอารวรรณ โทร. ๐๘๕-๐๕๘-๖๘๘๘

แกกรรม ?โดย ตถาคต

ภกษ ท. ! เรากลาวซงเจตนา วาเปนกรรมภกษ ท. ! เหตเกดของกรรมทงหลายยอมม เพราะความเกดของผสสะภกษ ท. ! ความดบแหงกรรมยอมม เพราะความดบแหงผสสะภกษ ท. ! มรรคมองค ๘ นนนเอง เปนกมมนโรธคามนปฏปทา

ฉกก. อ. ๒๒ / ๔๕๘,๔๖๓ - ๔๖๔ / ๓๓๔.

วนนชาวพทธแกกรรมตามใคร?

?

กรรม ...ขาวเปลอก ทรพย เงนทอง หรอขาวของ

ทหวงแหนอยางใดอยางหนงมอย

ทาส กรรมกร คนใช และผอาศยของเขา

พงพาเอาไปไมไดทงหมด จะตองถงซงการละทงไวทงหมด

กบคคลทำกรรมใด ดวยกาย ดวยวาจา หรอดวยใจ

กรรมนนแหละ เปนของๆ เขา และเขายอมพาเอากรรมนนไป

อนงกรรมนน ยอมตดตามเขาไป เหมอนเงาตดตามตน ฉะนน

เพราะฉะนน บคคลควรทำกรรมด สงสมไวสำหรบภพหนา

บญทงหลาย ยอมเปนทพงของสตวทงหลาย ในโลกหนา.

สคา. ส. ๑๕ / ๑๓๔ / ๓๙๒.

พทธวจน

แกกรรม ?

ฉบบ

๕

ในปกหนา

“ราหล ! กระจกเงามไวสาหรบทาอะไร ?

“ขาแตพระองคผเจรญ ! กระจกเงามไวสาหรบสองด พระเจาขา !”

“ราหล ! กรรมทงหลาย กเปนสงทบคคลควรสอดสอง พจารณาดแลว ๆ เลา ๆ เสยกอน จงทาลงไป

ทางกาย, ทางวาจา หรอ ทางใจ ฉนเดยวกบกระจกเงานนเหมอนกน.”

จฬราหโลวาทสตร ม.ม. ๑๓/๑๒๓/๑๒๖.

ในปกหลง

พทธวจน ฉบบ ๕ แกกรรม ?

พทธวจน ฉบบ ๕ แกกรรม ?

สอธรรมะน จดทาเพอประโยชนทางการศกษาสสาธารณชนเปนธรรมทาน

ลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว ไมสงวนสทธในการจดทาจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในการจดทาหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบ

เพอรกษาความถกตองของขอมล ขอคาปรกษาดานขอมลในการจดทาเพอความสะดวกและประหยด

ตดตอไดท คณศรชา โทร.๐๘๑-๕๑๓-๑๖๑๑ หรอ คณอารวรรณ โทร.๐๘๑-๖๖๗-๕๔๕๕

พมพครงท ๑ กมภาพนธ ๒๕๕๓ จานวน ๑๐,๐๐๐ เลม

ศลปกรรม วชช เสรมสวสดศร

ทปรกษาศลปกรรม จานงค ศรนวล, ธนา วาสกศร

จดทาโดย มลนธพทธโฆษณ

(เวบไซต www.buddhakos.org)

ดาเนนการพมพโดย บรษท คว พรนท แมเนจเมนท จากด โทรศพท ๐-๒๘๐๐-๒๒๙๒ โทรสาร ๐-๒๘๐๐-๓๖๔๙

คาอนโมทนา

ขออนโมทนา ในกศลเจตนาครงน เปนอยางยง ทไดสรางเหตปจจยอนเปนไปเพอความเจรญ และความมอายยนยาวแหงพทธวจน ดวยการสบสายถายทอดคาสอนทออกจากพระโอษฐของพระองคเอง ในสวนของเรองกรรม กบความเขาใจทถกตอง สมดงพทธประสงค ทตองการใหมผนาคาสอนของพระองคไปศกษาประพฤตปฏบต เพงพสจนขออรรถขอธรรม เพอใหเหนแจงเปนปจจตตง และขยนในการถายทอดบอกสอนกนรนตอรน สบๆ กนไป

ดวยเหตทไดกระทามาแลวน ขอจงเปนพลวปจจย ใหผมสวนรวมในการทาหนงสอและผทไดอานศกษา พงไดดวงตาเหนธรรม สาเรจผลยงพระนพพาน สมดงความปรารถนาทไดสรางมาอยางดแลวดวยเทอญ.

ขออนโมทนา พระคกฤทธ โสตถผโล

คานา

ในครงพทธกาล มภกษอธบายเกยวกบวญญาณวา วญญาณ คอสภาพทรบรอารมณตางๆ ได สอสารพดคยไดเปนผรบผลของกรรมดกรรมชว เปนผทแลนไป ทองเทยวไป

พระพทธเจาทรงเรยกภกษรปนนมาสอบทนท เมอไดความตรงกนกบทถกโจทกแลว ทรงตาหนโดยการเรยกภกษรปนวา “โมฆะบรษ” ซงแปลตามความหมายวา บคคลอนเปลา ไรประโยชน เปนโมฆะ มไวกเทากบไมม จากนน ทรงพยากรณวา การพดผดไปจากคาของตถาคตเชนน จะทาใหประสพบาปมใชบญเปนอนมาก

คงไมใชเรองยากเกนไปนก ทจะทาความเขาใจวาวญญาณ โดยนยของขนธหานน ไมใชตวสตว ไมใชบคคลเปนแตเพยงสงทมกรยารได และ เปนปฏจจสมปปนธรรมคออาศยเหตปจจยในการเกดขนมอย สวนสตว บคคลผทากรรม รบกรรมนน คอ ขนธหาอนประกอบดวยอปาทานปรงแตงเสรจไปแลว วาเปนนๆ เปนนนๆ

คาถามกคอ บคคลประเภทไหนทสนใจกรรม วบากกรรมในขนธหา (อนไมใชของเรา ไมใชเปนเรา ไมใชตวตนของเรา)น

คาตอบกคอ บคคลทยงมความเหนในวญญาณ วาคอ ผรบร ผกระทา ผรบผลของกรรม คอผทองเทยวเวยนวายไป โดยนยลกษณะเดยวกบภกษรปนนในครงพทธกาล

คาถามอาจมขนอกวา จะมบางไหมบางคน ทไมสนใจไมแยแส ไมอยากร ในเรองของกรรม และวบากของกรรมในแงมมตางๆ ภายใตความเหนวาใชตวตนในอปาทานขนธไมสนใจ การทมทเปนแลวน วาเกดจากกรรมนๆ ในภพโนนๆ ไมแยแส แกกรรมในภพโนนๆ ทสงผลอยน ดวยกรรมนนๆ ไมอยากร วาทากรรมแบบนนๆ แลวจะไดรบผลแบบไหนๆ

คาตอบพงมวา ผถงพรอมดวยทฏฐ (ทฏฐสมปนนะ) มอยคอเขาสแลวในสมมตตนยาม เขาสแลวในระบบทถกตอง เปนผถงแลวซงกระแส (โสตะ) คอทางอนเปนอรยะ

ฐานะทเปนไปไมได ของผถงพรอมดวยทฏฐ นนคอยดมนความตามเหนขนธในสวนอดต (ปพพนตานทฏฐ)

และยดมนความตามเหนขนธสวนอนาคต (อปรนตานทฏฐ)พระพทธเจาทรงยนยนวา ผทถงพรอมดวยทฏฐแลวน จะมความรเขาใจอนพเศษเฉพาะ ซงหาไมไดในปถชนทวไป ทกข จะคอยๆ ดบไป ในทกๆ กาวบนหนทาง และเปนผทจะไมตกตาเปนธรรมดา มสมโพธเปนเบองหนาทสด

สงคมพทธในวนน แมจะยงมความเจรญในระบบ ธรรมวนยอยกตาม แตกปฏเสธไมไดวายงมบคคลในขาย“โมฆะบรษ” ดงครงพทธกาลนน

โมฆะบรษน คอผทขบเคลอนการกระทาตางๆ ทออกนอกแนวทางของอรยมรรคมองค ๘ ไปเรอยๆ และนาพาโลกไป ดวยระบบคดทปรารภขนธหาโดยความเปนตนทงหมดนทาขนภายใตการอางถงคาสอนของพระพทธเจา

เราอาจเคยไดยน การอางถงพระธรรมคาสอนใน สวนของศลธรรม ซงเปนเรองของขอปฏบตทไมเบยดเบยนอนนามาซงวบากอนดตอตนเอง และหมสตวทงหลายโดยรวมอกทง ยงเปนเหตใหไดบงเกดในภพทเตมไปดวยสขเวทนา

ธรรมะ ในแงมมระดบศลธรรมน ไดถกเขาใจไปวาเปนเพยงเครองมอใหไดมาซงความสขมประมาณตางๆ อนเปนผลจากการกระทาทดนน และเพอใหมภพตอๆไปทดเทานน

ความเขาใจทคลาดเคลอน ตอระบบศลธรรมน เกดจากการไมรแจงแทงตลอดดวยดดวยทฏฐ ในพทธวจน เรองทาน ศล สวรรค เปนเพยงสวนหนง ในอนปพพกถา ๕ ซงพระพทธองคทรงใชแสดงตอฆราวาส ผทยงมจตจมอยใน ความสขแบบโลกๆ ยงไมพรอมทจะเขาถงอรยสจไดทนท ทานกถา คอ การให การสละ, สลกถา คอ ระบบศลธรรม, สคคกถา คอ สขแบบสวรรค, กามาทนวกถา โทษแหงกาม และ เนกขมมานสงสกถา คอ อานสงสแหงการออกจากกาม เมอผฟง มจตออนโยน ปลอดนวรณ นมเบาควรแกการแลว จงทรงแสดงอรยสจส อนเปนจดประสงคหลกเพยงอนเดยว ของการเทศนาแตละครง

สงทเกดขนทกวนน คอ การตดทอนคาสอน โดยแยกเนนเวยนวนอย เฉพาะเรองของทาน ศล สวรรค ยงไปกวานน หากบวกเขาไปดวยกบบคคลทยงไมพนการ

ดารงชพดวยมจฉาอาชวะแบบของสมณะ คอ เลยงชพดวยการทานาย การดหมอ ดฤกษ และอนๆทงหลายทงปวง ทรวมเรยกวาตรจฉานวชา ทงหมดนจงเปนเสมอนขบวนการทผนแปรธรรมวนย ใหกลายเปนลทธใหมอะไรสกอยางทไมใชพทธ แตอางความเปนพทธ แลวนาพาผคนทหลงทางอยแลว ใหยงผกตด พนเกยวอยแตในภพ

หนงสอ พทธวจน ฉบบ แกกรรม โดยพระตถาคต น คอการรวมหลกธรรมทพระพทธเจาทรงตรสไวเกยวกบกรรมโดยผศกษาจะสงเกตเหนไดทนทคอ ความรในเรองกรรม วากรรม เปนสงทบคคลพงทราบทงหมด ๖ แงมมดวยกนเทานน เปนการรทจะนาไปสการหลดพนจากระบบแหงกรรมทหมสตวตดของอยมานานนบน

อรยมรรคมองค ๘ คอ หนทางใหถงความดบแหงกรรม โดยตวของอรยมรรคเอง มแลว ซงการสรางวบากอนเปนเลศ มพรอมแลวซงอานสงสคอการนาไปสการสลดคนอปาทานขนธ นนคอ การกระทากรรม เพอใหระบบกรรมทงหมดทงปวงนนกลายเปนโมฆะโดยสนเชง

คณะผจดพมพหนงสอเลมน

ขอนอบนอมสกการะ ตอ ตถาคต ผอรหนตสมมาสมพทธะ และ ภกษสาวกในธรรมวนยน

ตงแตครงพทธกาล จนถงยคปจจบน ทมสวนเกยวของในการสบทอดพทธวจน

คอ ธรรม และวนย ททรงประกาศไว บรสทธบรบรณดแลว

คณะศษยพระตถาคต มกราคม ๒๕๕๓

สารบญ

หนา

สงทตองรเกยวกบ “กรรม” รายละเอยดทบคคลควรทราบเกยวกบเรองกรรม เหตเกดแหง“กรรม” วาดวยเหตเกดแหงกรรม ๓ อยาง

ประเภทของกรรม แบงตามการกระทาและผลทไดรบ อะไรคอกรรมเกา และ กรรมใหม กายน เปน“กรรมเกา” การทากรรมทางใดมโทษมากทสด

หลกการพจารณาวากรรมชนดนนควรทาหรอไม เมอจะกระทา เมอกระทาอย เมอกระทาแลว

๑ ๒ ๖

๑๑ ๑๒ ๑๗ ๒๐ ๒๒

๒๕ ๒๖ ๒๗ ๒๘

สมมากมมนตะ สมมากมมนตะโดยปรยายสองอยาง (โลกยะ-โลกตตระ) วาดวยลกษณะของสมมากมมนตะ ลกษณะและวบากแหงสมมากมมนตะ วบากของผทศล ทคตของผทศล สคตของผมศล

กรรมททาใหสนกรรม (อรยมรรคมองคแปด) ทาง ๒ สายทไมควรเดน อรยมรรคมองคแปด ทางแหงความสนกรรม “สนตณหา ก สนกรรม”

ขอควรทราบเพอปองกนความเขาใจผดเกยวกบเรองกรรม ทกขเกดเพราะมเหตปจจย บาปกรรมเกา ไมอาจสนไดดวยทกรกรยา ความรสกตางๆ ทเกดขน ไมใชผลของกรรมเกา

หนา

๓๑ ๓๒ ๓๔ ๓๖ ๔๐ ๔๓ ๔๕

๔๗ ๔๘

๕๐ ๕๕

๕๗ ๕๘ ๖๐ ๖๔

ลทธความเชอผดๆ เกยวกบกรรม ๓ แบบ ลทธทเชอวาสขและทกขเกดจากกรรมเกาอยางเดยว ลทธทเชอวาสขและทกขเกดจากเทพเจาบนดาลให ลทธทเชอวาสขและทกขเกดขนเองลอยๆ ไมมอะไรเปนเหต เปนปจจย เชอวา “กรรม” เกดขนเองอนตรายอยางยง

เรองเกยวกบ “กรรม” ในเชงปฏจจสมปบาท ปฏจจสมปบาท ในฐานะเปนกฎสงสดของธรรมชาต ความเกยวของของกเลส กรรม และวบากกรรม การกระทากรรมทเปนไปเพอการสนกรรม ผฉลาดในเรองกรรม สงททาใหมภพ เหตเกดของทกข

ทากรรมอะไรจงเกดมาแบบน ทาไมคนททาบาปกรรมอยางเดยวกน แตรบวบากกรรมตางกน

หนา

๗๗ ๗๘ ๘๑ ๘๓

๘๕

๘๙ ๙๐ ๙๒ ๙๕ ๙๘ ๑๐๐

๑๐๑

๑๐๓ ๑๐๔

เหตททาใหมนษยเกดมาแตกตางกน เกยวกบบรพกรรมของการไดลกษณะของมหาบรษ และการบาเพญบารมในอดตชาต กรรมททาใหไดรบผลเปนความไมตกตา ชนชนวรรณะไมใชสงสาคญ สาคญทการกระทา บคคล ๔ จาพวก ทาชวไดชว

หนา

๑๑๐ ๑๒๔

๑๓๕ ๑๓๗ ๑๔๕ ๑๕๒

����������� ���������

������

๒ พทธวจน

รายละเอยดทบคคลควรทราบ เกยวกบเรองกรรม

ภกษ ท. ! กรรม เปนสงทบคคลควรทราบ นทานสมภวะ (เหตเปนแดนเกดพรอม) แหงกรรม เปนสงทบคคลควรทราบ, เวมตตตา (ความมประมาณตางๆ) แหงกรรม เปนสงทบคคลควรทราบ, วบาก (ผลแหงการกระทา) แหงกรรม เปนสงทบคคลควรทราบ, กมมนโรธ (ความดบไมเหลอแหงกรรม) เปนสงทบคคลควรทราบ, กมมนโรธคามนปฏปทา (ขอปฏบตใหถงความดบ

ไมเหลอแหงกรรม) เปนสงทบคคลควรทราบ ...... คาทเรากลาวแลวดงนนน เราอาศยอะไรกลาวเลา ? ภกษ ท. ! เรากลาวซงเจตนา วาเปน กรรม เพราะวาบคคลเจตนาแลว ยอมกระทาซงกรรม ดวยกาย

แกกรรม ? ๓

ดวยวาจา ดวยใจ. ภกษ ท. ! นทานสมภวะ (เหตเปนแดนเกดพรอม)

แหงกรรมทงหลาย เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! นทานสมภวะ (เหตเปนแดนเกดพรอม) แหงกรรมทงหลาย คอ ผสสะ. ภกษ ท. ! เวมตตตา (ความมประมาณตางๆ)

แหงกรรมทงหลาย เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! กรรมททาใหสตวเสวยเวทนาในนรกมอย, กรรมททาใหสตวเสวยเวทนาในกาเนดเดรจฉาน มอย, กรรมททาสตวใหเสวยเวทนาในเปรตวสย มอย, กรรมททาสตวเสวยเวทนาในมนษยโลก มอย, กรรมททาสตวเสวยเวทนาในเทวโลก มอย. ภกษ ท. ! นเรากลาววา เวมตตตาแหงกรรมทงหลาย. ภกษ ท. ! วบาก (ผลแหงการกระทา) แหงกรรมทงหลาย เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! เรากลาววบากแหงกรรมทงหลายวามอย ๓ อยาง คอ วบากในทฏฐธรรม (คอทนควน) หรอวา วบากในอปปชชะ (คอในเวลาตอมา) หรอวา วบากใน

๔ พทธวจน

อปรปรยายะ (คอในเวลาตอมาอก). ภกษ ท. ! นเรากลาววา วบากแหงกรรมทงหลาย.

ภกษ ท. ! กมมนโรธ (ความดบไมเหลอแหงกรรม) เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! ความดบแหงกรรมทงหลาย ยอมม เพราะความดบแหงผสสะ. ภกษ ท. ! กมมนโรธคามนปฏปทา (ขอปฏบต

ใหถงความดบไมเหลอแหงกรรม) เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! อรยอฏฐงคกมรรค (อรยมรรคม

องคแปด) นนนเองคอ กมมนโรธคามนปฏปทา ; ไดแกสงเหลานคอ คอ สมมาทฏฐ (ความเหนชอบ) สมมา-สงกปปะ (ความดารชอบ) สมมาวาจา (การพดจาชอบ) สมมากมมนตะ (การทาการงานชอบ) สมมาอาชวะ (การเลยงชวตชอบ) สมมาวายามะ (ความพากเพยรชอบ) สมมาสต (ความระลกชอบ) สมมาสมาธ (ความตงใจมนชอบ). ภกษ ท. ! เมอใดอรยสาวก ยอมรชดซง กรรม อยางน, รชดซง นทานสมภวะแหงกรรม อยางน,

แกกรรม ? ๕

รชดซง เวมตตตาแหงกรรม อยางน, รชดซง วบากแหงกรรม อยางน, รชดซง กมมนโรธ อยางน, รชดซง กมมนโรธคามนปฏปทา อยางน ; อรยสาวกนน ยอม รชดซงพรหมจรรยนวาเปนเครองเจาะแทงกเลส เปนทดบไมเหลอแหงกรรม. ภกษ ท. ! ขอทเรากลาวแลววา “กรรม เปนสงทบคคลควรทราบ, นทานสมภวะแหงกรรม เปนสงทบคคลควรทราบ, เวมตตตาแหงกรรม เปนสงทบคคลควรทราบ, วบากแหงกรรม เปนสงทบคคลควรทราบ, กมมนโรธ เปนสงทบคคลควรทราบ, กมมนโรธคามนปฏปทา เปนสงทบคคลควรทราบ” ดงนนน เราอาศยความขอนกลาวแลว.

ฉกก. อ. ๒๒/๔๕๘,๔๖๓ - ๔๖๔/๓๓๔.

๖ พทธวจน

เหตเกดของ “กรรม”

วาดวยเหตเกดแหงกรรม ๓ อยาง ภกษ ท. ! เหต ๓ ประการน เปนไปเพอความเกดขนพรอมมลแหงกรรม. เหต ๓ ประการ คออะไรบางเลา ? คอ ความพอใจ เกด เพราะปรารภธรรมทงหลายอนเปนฐานแหงฉนทราคะ (ความรกใคร พอใจ) ทเปนอดต ๑,

ความพอใจ เกด เพราะปรารภธรรมทงหลาย อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนอนาคต ๑,

ความพอใจ เกด เพราะปรารภธรรมทงหลาย อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนปจจบน ๑. ความพอใจเกดเพราะปรารภธรรมทงหลายอนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนอดต เปนอยางไรเลา ? คอบคคลตรกตรองไปถงธรรมอนเปนฐานแหงฉนทราคะทลวงไปแลว เมอตรกตรองตามไป ความพอใจ กเกดขน ผเกดความพอใจแลว กชอวาถกธรรมเหลานน

แกกรรม ? ๗

ผกไวแลว เรากลาวความตดใจนน วาเปนสงโยชน (เครองผก) ความพอใจเกดเพราะปรารภธรรมทงหลาย อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนอดต เปนอยางนแล. ความพอใจเกดเพราะปรารภธรรมทงหลายอนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนอนาคต เปนอยางไรเลา ? คอบคคลตรกตรองไปถงธรรมอนเปนฐานแหงฉนทราคะทยงไมมาถง เมอตรกตรองตามไป ความพอใจกเกดขน ผเกดความพอใจแลว กชอวาถกธรรมเหลานนผกไวแลว เรากลาวความตดใจนน วาเปนสงโยชน ความพอใจเกดเพราะปรารภธรรมทงหลาย อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนอนาคต เปนอยางนแล. ความพอใจเกดเพราะปรารภธรรมทงหลายอนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนปจจบน เปนอยางไรเลา ? คอบคคลตรกตรองถงธรรม อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเกดขนจาเพาะหนา เมอตรกตรองตามไป ความพอใจกเกดขน ผเกดความพอใจแลว กชอวาถกธรรมเหลานนผกไวแลว เรากลาวความตดใจนน วาเปนสงโยชน ความพอใจเกดเพราะปรารภธรรม อนเปนฐาน

๘ พทธวจน

แหงฉนทราคะทเปนปจจบน เปนอยางนแล. ภกษ ท. ! เหต ๓ ประการเหลานแล เปนไปเพอความเกดขนพรอมมลแหงกรรม. ภกษ ท. ! (อกอยางหนง) เหต ๓ ประการน เปนไปเพอความเกดขนพรอมแหงกรรม เหต ๓ ประการคออะไรบางเลา ?

คอความพอใจ ไมเกด เพราะปรารภธรรมทงหลาย อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนอดต ๑,

ความพอใจ ไมเกด เพราะปรารภธรรมทงหลายอนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนอนาคต ๑,

ความพอใจ ไมเกด เพราะปรารภธรรมทงหลายอนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนปจจบน ๑. ความพอใจไมเกดเพราะปรารภธรรมทงหลาย อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนอดตอยางไร ? คอบคคลรชดซงวบากอนยดยาวของธรรม อนเปนฐานแหงฉนทราคะทลวงไปแลว ครนรชดซงวบากอนยดยาวแลว กลบใจเสยจากเรองนน ครนกลบใจไดแลว คลายใจออก กเหนแจงแทงตลอดดวยปญญา ความพอใจ

แกกรรม ? ๙

ไมเกด เพราะปรารภธรรมทงหลายอนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนอดต เปนอยางนแล. ความพอใจไมเกดเพราะปรารภธรรมทงหลาย อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนอนาคตเปนอยางไรเลา ? คอบคคลรชดซงวบากอนยดยาวของธรรม อนเปนฐานแหงฉนทราคะทยงไมมาถง ครนรชดซงวบากอนยดยาวแลว กลบใจเสยจากเรองนน ครนกลบใจไดแลว คลายใจออก กเหนแจงแทงตลอดดวยปญญา ความพอใจไมเกดเพราะปรารภธรรมทงหลาย อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนอนาคต เปนอยางนแล. ความพอใจไมเกดเพราะปรารภธรรมทงหลาย อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนปจจบนเปนอยางไรเลา ? คอบคคลรชดซงวบากอนยดยาวของธรรม อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเกดขนจาเพาะหนา ครนรชดซงวบากอนยดยาวแลว กลบใจเสยจากเรองนน ครนกลบใจไดแลว คลายใจออก กเหนแจงแทงตลอดดวยปญญา ความพอใจไมเกดเพราะปรารภธรรมทงหลาย อนเปนฐานแหงฉนทราคะทเปนปจจบน เปนอยางนแล.

๑๐ พทธวจน

ภกษ ท. ! เหต ๓ ประการเหลานแล เปนไปเพอความเกดขนพรอมมลแหงกรรม.

ตก. อ. ๒๐/๓๓๙/๕๕๒.

�

������������

๑๒ พทธวจน

แบงตามการกระทาและผลทไดรบ

ภกษ ท. ! กรรม ๔ อยางเหลาน เรากระทาใหแจงดวยปญญาอนยงเองแลวประกาศใหรทวกน. กรรม ๔ อยาง อยางไรเลา ? ภกษ ท. ! กรรมดา มวบากดา กมอย. ภกษ ท. ! กรรมขาว มวบากขาว กมอย. ภกษ ท. ! กรรมทงดาทงขาว มวบากทงดา ทงขาว กมอย. ภกษ ท. ! กรรมไมดาไมขาว มวบากไมดาไมขาว เปนไปเพอความสนกรรม กมอย. ภกษ ท. ! กรรมดา มวบากดา เปนอยางไรเลา ?

ภกษ ท. ! บคคลบางคนในกรณน ยอมทาความปรงแตงทางกาย อนเปนไปกบดวยความเบยดเบยน ยอมทาความปรงแตงทางวาจา อนเปนไปกบดวยความเบยดเบยน. ยอมทาความปรงแตงทางใจ อนเปนไปกบดวยความเบยดเบยน. ครนเขาทาความปรงแตง (ทงสาม)

แกกรรม ? ๑๓

ดงนแลว ยอมเขาถงโลก อนเปนไปกบดวยความเบยดเบยน ; ผสสะทงหลาย อนเปนไปกบดวยความเบยดเบยน ยอมถกตองเขาซงเปนผเขาถงโลกอนเปนไปดวยความเบยดเบยน ; เขาอนผสสะทเปนไปกบดวยความเบยดเบยนถกตองแลว ยอมเสวยเวทนาทเปนไปดวยความเบยดเบยน อนเปนทกขโดยสวนเดยว, ดงเชนพวกสตวนรก. ภกษ ท. ! นเรยกวากรรมดา มวบากดา. ภกษ ท. ! กรรมขาว มวบากขาว เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! บคคลบางคนในกรณน ยอมทาความปรงแตงทางกาย อนไมเปนไปกบดวยความเบยดเบยน, ยอมทาความปรงแตงทางวาจา อนไมเปนไปกบดวยความเบยดเบยน, ยอมทาความปรงแตงทางใจ อนไมเปนไปกบดวยความเบยดเบยน, ครนเขาทาความปรงแตง (ทงสาม) ดงนแลว ยอมเขาถงโลก อนไมเปนไปกบดวยความเบยดเบยน ; ผสสะทงหลายทไมเปนไปกบดวยความเบยดเบยน ยอมถกตองเขาผเขาถงโลกอนไมเปนไปกบดวยความเบยดเบยน ; เขาอนผสสะทไมเปนไปกบ

๑๔ พทธวจน

ดวยความเบยดเบยนถกตองแลว ยอมเสวยเวทนาทไมเปนไปกบดวยความเบยดเบยน อนเปนสขโดยสวนเดยว, ดงเชนพวกเทพสภกณหา.

ภกษ ท. ! นเรยกวากรรมขาว มวบากขาว.

ภกษ ท. ! กรรมทงดาทงขาว มวบากทงดาทงขาว เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! บคคลบางคนในกรณน ยอมทาความปรงแตงทางกาย อนเปนไปกบดวยความเบยดเบยนบาง ไมเปนไปดวยความเบยดเบยนบาง, ยอมทาความปรงแตงทางวาจา อนเปนไปกบดวยความเบยดเบยนบาง ไมเปนไปกบดวยความเบยดเบยนบาง, ยอมทาความปรงแตงทางใจ อนเปนไปกบดวยความเบยดเบยนบาง ไมเปนไปกบดวยความเบยดเบยนบาง, ครนเขาทาความปรงแตง (ทงสาม) ดงนแลว ยอมเขาถงโลกอนเปนไปกบดวยความเบยดเบยนบาง ไมเปนไปดวยความเบยดเบยนบาง; ผสสะทงหลายทเปนไปกบดวยความเบยดเบยนบาง ไมเปนไปดวยความเบยดเบยนบาง ยอมถกตองเขาผเขาถงโลกอนเปนไปกบดวยความเบยดเบยนบาง ไมเปนไปกบ

แกกรรม ? ๑๕

ดวยความเบยดเบยนบาง; เขาอนผสสะทเปนไปกบดวยความเบยดเบยนบาง ไมเปนไปดวยความเบยดเบยนบางถกตองแลว ยอมเสวยเวทนาทเปนไปกบดวยความเบยดเบยนบาง ไมเปนไปดวยความเบยดเบยนบาง อนเปนเวทนาทเปนสขและทกขเจอกน, ดงเชน พวกมนษย พวกเทพบางพวก พวกวนบาตบางพวก. ภกษ ท. ! นเรยกวา กรรมทงดาทงขาว มวบากทงดาทงขาว. ภกษ ท. ! กรรมไมดาไมขาว มวบากไมดาไมขาว เปนไปเพอความสนกรรมนน เปนอยางไรเลา ?

คอ สมมาทฏฐ (ความเหนชอบ) สมมาสงกปปะ (ความดารชอบ) สมมาวาจา (การพดจาชอบ) สมมากมมนตะ (การทาการงานชอบ) สมมาอาชวะ (การเลยงชวตชอบ)

สมมาวายามะ (ความพากเพยรชอบ) สมมาสต (ความระลกชอบ)

สมมาสมาธ (ความตงใจมนชอบ).

๑๖ พทธวจน

ภกษ ท. ! นเรยกวา กรรมไมดาไมขาว มวบากไมดาไมขาว เปนไปเพอความสนกรรม. ภกษ ท. ! เหลานแล กรรม ๔ อยาง ทเราทาใหแจงดวยปญญาอนยงเองแลวประกาศใหรทวกน.

จตกก. อ. ๒๑/๓๒๐-๓๒๑/๒๓๗. (ในสตรน ทรงแสดงกรรมไมดาไมขาว เปนทสนกรรมไวดวยอรยมรรคม องคแปด; ในสตรอนทรงแสดงไวดวย โพชฌงคเจด กม ๒๑/๓๒๒/๒๓๘, แสดงไวดวยเจตนาเปนเครองละกรรมดากรรมขาวและกรรมทงดาทงขาว กม ๒๑/๓๑๘/๒๓๔.)

แกกรรม ? ๑๗

อะไรคอกรรมเกาและกรรมใหม

ภกษ ท. ! เราจกแสดงซงกรรมทงหลาย ทงใหมและเกา (นวปราณกมม) กมมนโรธ และกมมนโรธ-คามนปฏปทา. ..... ภกษ ท. ! กรรมเกา (ปราณกมม) เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! จกษ (ตา) .... โสตะ (ห) .... ฆานะ(จมก) .... ชวหา (ลน) .... กายะ (กาย) ..... มนะ (ใจ) อนเธอทงหลาย พงเหนวาเปนปราณกมม (กรรมเกา) อภสงขตะ(อนปจจยปรงแตงขน) อภสญเจตยตะ (อนปจจยทาใหเกด

ความรสกขน) เวทนยะ (มความรสกตออารมณได). ภกษ ท. ! นเรยกวา กรรมเกา. ภกษ ท. ! กรรมใหม (นวกมม) เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! ขอทบคคลกระทากรรมดวยกายดวยวาจา ดวยใจ ในกาลบดน อนใด, อนนเรยกวา กรรมใหม ภกษ ท. ! กมมนโรธ (ความดบแหงกรรม) เปนอยางไรเลา ?

๑๘ พทธวจน

ภกษ ท. ! ขอทบคคลถกตองวมตต เพราะความดบแหงกายกรรม วจกรรม มโนกรรม อนใด, อนนเรยกวา กมมนโรธ. ภกษ ท. ! กมมนโรธคามนปฏปทา (ขอปฏบตใหถงความดบแหงกรรม) เปนอยางไรเลา ? กมมนโรธคามนปฏปทานน คอ อรยอฏฐงคกมรรค(อรยมรรคมองคแปด) นนนเอง ไดแก สมมาทฏฐ (ความเหนชอบ) สมมาสงกปปะ (ความดารชอบ) สมมาวาจา (การพดจาชอบ) สมมากมมนตะ (การทาการงานชอบ) สมมาอาชวะ (การเลยงชวตชอบ) สมมาวายามะ (ความพากเพยรชอบ) สมมาสต (ความระลกชอบ) สมมาสมาธ (ความตงใจมนชอบ). ภกษ ท. ! นเรยกวา กมมนโรธคามนปฏปทา. ภกษ ท. ! ดวยประการดงนแล (เปนอนวา) กรรมเกา เราไดแสดงแลวแกเธอทงหลาย กรรมใหม เรากแสดงแลว, กมมนโรธ เรากไดแสดงแลว, กมมนโรธคามนปฏปทา เรากไดแสดงแลว. ภกษ ท. ! กจใด ทศาสดาผเอนด แสวงหา

แกกรรม ? ๑๙

ประโยชนเกอกล อาศยความเอนดแลว จะพงทาแกสาวกทงหลาย, กจนน เราไดทาแลวแกพวกเธอ. ภกษ ท. ! นนโคนไม, นนเรอนวาง. พวกเธอจงเพยรเผากเลส, อยาไดประมาท, อยาเปนผทตองรอนใจ ในภายหลงเลย. นแล เปนวาจาเครองพราสอนของเรา แกเธอทงหลาย.

สฬา. ส. ๑๘/๑๖๖/๒๒๗ - ๒๓๑.

๒๐ พทธวจน

กายน เปน “กรรมเกา”

ภกษ ท. ! กายน ไมใชของเธอทงหลาย และทงไมใชของบคคล เหลาอน. ภกษ ท. ! กรรมเกา (กาย) น อนเธอทงหลาย พงเหนวาเปนสงทปจจยปรงแตงขน (อภสงขต), เปนสงทปจจยทาใหเกดความรสกขน (อภสเจตยต), เปนสงทมความรสกตออารมณได (เวทนย). ภกษ ท. ! ในกรณของกายนน อรยสาวกผไดสดบแลว ยอมทาไวในใจโดยแยบคายเปนอยางด ซง ปฏจจสมปบาท นนเทยว ดงนวา “ดวยอาการอยางน : เพราะสงนม, สงนจงม ; เพราะความเกดขนแหงสงน, สงนจงเกดขน ; เพราะสงนไมม, สงนจงไมม ; เพราะความดบไปแหงสงน , สงนจงดบไป : ขอนไดแกสงเหลานคอ เพราะมอวชชาเปนปจจย จงมสงขารทงหลาย ; เพราะมสงขารเปนปจจย จงมวญญาณ ; เพราะม วญญาณเปนปจจย จงมนามรป ; เพราะมนามรปเปน

แกกรรม ? ๒๑

ปจจย จงมสฬายตนะ ; เพราะมสฬายตนะเปนปจจย จงมผสสะ ; เพราะมผสสะเปนปจจย จงมเวทนา ; เพราะมเวทนาเปนปจจย จงมตณหา ; เพราะมตณหา เปนปจจย จงมอปาทาน ; เพราะมอปาทานเปนปจจย จงมภพ ; เพราะมภพเปนปจจย จงมชาต ; เพราะมชาตเปนปจจย ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะ โทมนส อปายาสทงหลาย จงเกดขนครบถวน : ความเกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการอยางน. เพราะความจางคลายดบไปโดยไมเหลอแหงอวชชานน นนเทยว, จงมความดบแหงสงขาร, เพราะมความดบแหงสงขาร จงมความดบแหงวญญาณ ; .....ฯลฯ ..... ฯลฯ ..... ฯลฯ ..... เพราะมความดบแหงชาต นนแล ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะ โทมนส อปายาสทงหลาย จงดบสน : ความดบลงแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการอยางน” ดงน แล.

นทาน.ส. ๑๖/๗๗/๑๔๓.

๒๒ พทธวจน

การทากรรมทางใดมโทษมากทสด

ทฆตปสสนครนถไดกราบทลถามพระผมพระภาควา ทานพระโคดม ! พระองคเลายอมบญญตทณฑะ ในการทา

บาปกรรม ในการเปนไปแหงบาปกรรมไวเทาไร ? ทฆตปสส ! ตถาคตจะบญญตวากรรม ๆ ดงนเปนอาจณ. ทานพระโคดม ! กพระองคยอมบญญตกรรม ในการทาบาปกรรม ในการเปนไปแหงบาปกรรมไวเทาไร ?

ทฆตปสส ! เรายอมบญญตกรรม ในการทาบาปกรรม ในการเปนไปแหงบาปกรรมไว ๓ ประการ คอ กายกรรม ๑ วจกรรม ๑ มโนกรรม ๑. ทานพระโคดม ! กกายกรรมอยางหนง วจกรรมอยางหนง มโนกรรมอยางหนง มใชหรอ ?

ทฆตปสส ! กายกรรมอยางหนง วจกรรมอยางหนง มโนกรรมอยางหนง. ทานพระโคดม ! กบรรดากรรมทง ๓ ประการ ทจาแนกออกแลวเปนสวนละอยางตางกน เหลาน กรรมไหน คอ

แกกรรม ? ๒๓

กายกรรม วจกรรม หรอมโนกรรมทพระองคบญญตวามโทษมากกวาในการทาบาปกรรม ในการเปนไปแหงบาปกรรม ?

ทฆตปสส ! บรรดากรรมทง ๓ ประการ ทจาแนกออกแลวเปนสวนละอยางตางกนเหลาน เราบญญตมโนกรรมวามโทษมากกวา ในการทาบาปกรรม ในการเปนไปแหงบาปกรรม เราจะบญญตกายกรรม วจกรรมวามโทษมาก เหมอนมโนกรรม หามได. ทานพระโคดม ! พระองคตรสวามโนกรรมหรอ ?

ทฆตปสส ! เรากลาววามโนกรรม. ทานพระโคดม ! พระองคตรสวามโนกรรมหรอ ?

ทฆตปสส ! เรากลาววามโนกรรม. ทานพระโคดม ! พระองคตรสวามโนกรรมหรอ ?

ทฆตปสส ! เรากลาววามโนกรรม. ทฆตปสสนครนถใหพระผมพระภาคทรงยนยนในเรองทตรสนถง ๓ ครง ดวยประการฉะน แลวลกจากอาสนะเขาไปหานครนถนาฏบตรถงทอย.

ม. ม. ๑๓/๕๔/๖๒.

������������

� ������������

������������

๒๖ พทธวจน

เมอจะกระทา

ราหล ! เธอใครจะทากรรมใดดวยกาย พงพจารณากรรมนนเสยกอนวา “กายกรรมทเราใครจะกระทาน เปนไปเพอเบยดเบยนตนเองบาง เบยดเบยนผอนบาง เบยดเบยนทงสองฝายบาง เปนกายกรรมทเปนอกศล มทกขเปนกาไร มทกขเปนวบาก หรอไมหนอ” ดงน. ราหล ! ถาเธอพจารณา รสกอยดงนนไซร, เธอ ไมพงกระทากายกรรมชนดนนโดยถายเดยว. ราหล ! ถาเธอพจารณา รสกอยดงนวา “กายกรรมทเราใครจะกระทาน ไมเปนไปเพอเบยดเบยนตนเองบาง ไมเปนไปเพอเบยดเบยนผอนบาง ไมเปนไปเพอเบยดเบยนทงสองฝายบาง เปนกายกรรมอนเปนกศล มสขเปนกาไร มสขเปนวบาก” ดงน, ราหล ! เธอพงกระทากายกรรมชนดนน.

แกกรรม ? ๒๗

เมอกระทาอย  ราหล ! เมอเธอกระทากรรมใด ดวยกายอย พงพจารณากรรมนนวา “กายกรรมทเรากาลงกระทาอยน เปนไปเพอเบยดเบยนตนเองบาง เบยดเบยนผอนบางเบยดเบยนทงสองฝายบาง เปนกายกรรมทเปนอกศล มทกขเปนกาไร มทกขเปนวบาก หรอไมหนอ” ดงน. ราหล ! ถาเธอพจารณา รสกอยดงนนไซร, เธอพงเลกละกายกรรมชนดนนเสย. ราหล ! ถาเธอพจารณา รสกอยดงนวา “กายกรรมทเรากาลงกระทาอยน ไมเปนไปเพอเบยดเบยนตนเองบาง ไมเปนไปเพอเบยดเบยนผอนบาง ไมเปนไปเพอเบยดเบยนทงสองฝายบาง เปนกายกรรมอนเปนกศล มสขเปนกาไร มสขเปนวบาก” ดงน. ราหล ! เธอพงเรงการกระทากายกรรมชนดนน.

๒๘ พทธวจน

เมอกระทาแลว 

ราหล ! เมอกระทากรรมใดดวยกายแลว พงพจารณากรรมนนวา “กายกรรมทเรากระทาแลวน เปนไปเพอเบยดเบยนตนเองบาง เบยดเบยนผอนบางเบยดเบยนทงสองฝายบาง เปนกายกรรมทเปนอกศล มทกขเปนกาไร มทกขเปนวบาก หรอไมหนอ” ดงน. ราหล ! ถาเธอพจารณา รสกอยดงนนไซร, เธอ พงแสดง พงเปดเผย พงกระทาใหเปนของหงาย ซงกายกรรมนน ในพระศาสดา หรอในเพอนสพรหมจารผเปนวญชนทงหลาย, ครนแสดง ครนเปดเผย ครนกระทาใหเปนของหงายแลว พงถงซงความระวงสงวรตอไป. ราหล ! ถาเธอพจารณา รสกอยดงนวา “กายกรรมทเรากระทาแลวน ไมเปนไปเพอเบยดเบยนตนเองบาง ไมเปนไปเพอเบยดเบยนผอนบาง ไมเปนไป

แกกรรม ? ๒๙

เพอเบยดเบยนทงสองฝายบาง เปนกายกรรมอนเปนกศล มสขเปนกาไร มสขเปนวบาก” ดงน. ราหล ! เธอพงอยดวยปตและปราโมทย ตามศกษาในกศลธรรมทงหลายอย ทงกลางวน และกลางคนเถด.

(ในสวนของ วจกรรมและมโนกรรม กทรงตรสในทานองเดยวกน)

ม.ม. ๑๓/๑๒๖/๑๒๙.

������������

�������� ��������

���������������������

�

๓๒ พทธวจน

สมมากมมนตะโดยปรยายสองอยาง (โลกยะ – โลกตตระ) 

ภกษ ท. ! สมมากมมนตะ เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! เรากลาว แมสมมากมมนตะวามโดยสวนสอง คอ สมมากมมนตะ ทยงเปนไปกบดวยอาสวะ(สาสว)

เปนสวนแหงบญ (ปภาคย) มอปธเปนวบาก (อปธเวปกก) กมอย ; สมมากมมนตะอนเปนอรยะ (อรย) ไมมอาสวะ (อนาสว) เปนโลกตตระ (โลกตตร) เปนองคแหงมรรค (มคคงค) กมอย. ภกษ ท. ! สมมากมมนตะ ทยงเปนไปกบดวยอาสวะ (กเลสทหมกหมม) เปนสวนแหงบญ มอปธ (สงทยงระคนดวยกเลส) เปนวบาก นนเปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! เจตนาเปนเครองเวนจากการทาสตวมชวตใหตกลวงไป เจตนาเปนเครองเวนจากการถอเอา

แกกรรม ? ๓๓

สงของทเจาของมไดให เจตนาเปนเครองเวนจากการประพฤตผดในกามทงหลาย มอย. ภกษ ท. ! นคอสมมากมมนตะทยงเปนไปกบดวยอาสวะ เปนสวนแหงบญมอปธเปนวบาก. ภกษ ท. ! สมมากมมนตะ อนเปนอรยะ ไมมอาสวะ เปนโลกตตระ เปนองคแหงมรรค นนเปนอยางไรเลา ? คอ การงด การเวน การเวนขาด เจตนาเปนเครองเวนจากกายทจรตทงสาม (ตามทกลาวแลวขางบน) ของผมอรยจต ของผมอนาสวจต (ผมจตทไมมอาสวะ) ของผเปนอรยมคคสมงค ผเจรญอยซงอรยมรรค. ภกษ ท. ! นคอ สมมากมมนตะอนเปนอรยะ ไมมอาสวะ เปนโลกตตระ เปนองคแหงมรรค.

อปร.ม.๑๔/๑๘๔/๒๗๑-๒๗๓.

๓๔ พทธวจน

วาดวยลกษณะของสมมากมมนตะ 

(ปาณาตปาตา เวรมณ) เธอนน ละปาณาตบาต เวนขาดจากปาณาตบาต (ฆาสตว) วางทอนไมและศสตราเสยแลว มความละอาย ถงความเอนดกรณา หวงประโยชนเกอกลในบรรดาสตวทงหลาย อย. (อทนนาทานา เวรมณ) เธอนน ละอทนนาทาน เวนขาดจากอทนนาทาน (ลกทรพย) ถอเอาแตของทเขาใหแลว หวงอยแตของทเขาให ไมเปนขโมย มตนเปนคนสะอาดเปนอย. (กาเมสมจฉาจารา เวรมณ - สาหรบฆราวาส)เธอนน ละการประพฤตผดในกาม เวนขาดจากการประพฤตผดในกาม (คอเวนขาดจากการประพฤตผด) ใน หญงซงมารดารกษา บดารกษา พนองชาย พนองหญง หรอญาตรกษา อนธรรมรกษา เปนหญงมสาม หญง อยในสนไหม โดยทสดแมหญงอนเขาหมนไว (ดวยการ

แกกรรม ? ๓๕

คลองพวงมาลย) ไมเปนผประพฤตผดจารตในรปแบบเหลานน.

ส.ท. ๙/๘๓/๑๐๓. ; อ.๒๔/๒๘๗ - ๒๘๘/๑๖๕.

๓๖ พทธวจน

ลกษณะและวบากแหงสมมากมมนตะ  ภกษ ท. ! อรยสาวกในกรณน ละปาณาตบาต เวนขาดจากปาณาตบาต. ภกษ ท. ! อรยสาวกเวนขาดจากปาณาตบาตแลว ยอมชอวา ใหอภยทาน อเวรทาน อพยาปชฌทาน แกสตวทงหลายมากไมมประมาณ ; ครนใหอภยทาน อเวรทาน อพยาปชฌทาน แกสตวทงหลายมากไมมประมาณแลว ยอมเปนผมสวนแหงความไมมภย ไมมเวร ไมมความเบยดเบยน อนไมมประมาณ. ภกษ ท. ! นเปน (อภย) ทานชนปฐม เปน มหาทาน รจกกนวาเปนของเลศ เปนของมมานาน เปนของประพฤตสบกนมาแตโบราณไมถกทอดทงเลย ไมเคยถกทอดทงในอดต ไมถกทอดทงอยในปจจบน และจกไมถกทอดทงในอนาคต อนสมณพราหมณผรไมคดคาน. ภกษ ท. ! ขอนเปนทอธารแหงบญ เปนทไหลออกแหงกศล นามาซงสข เปนไปเพอยอดสดอนด

แกกรรม ? ๓๗

มสขเปนวบาก เปนไปเพอสวรรค เปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความสขอนพงปรารถนา นารกใคร นาพอใจ.

ภกษ ท. ! ขออนยงมอก : อรยสาวกละอทนนาทาน เวนขาดจากอทนนาทาน.

ภกษ ท. ! อรยสาวกเวนขาดจากอทนนาทานแลว ยอมชอวาใหอภยทาน อเวรทาน อพยาปชฌทาน แกสตวทงหลายมากไมมประมาณ ; ครนใหอภยทาน อเวรทาน อพยาปชฌทาน แกสตวทงหลายมาก ไมมประมาณแลว ยอมเปนผมสวนแหงความไมมภย ไมมเวร ไมมความเบยดเบยน อนไมมประมาณ.

ภกษ ท. ! นเปน (อภย) ทานอนดบทสอง เปนมหาทานรจกกนวาเปนของเลศ เปนของมมานาน เปนของประพฤตสบกนมาแตโบราณ ไมถกทอดทงเลย ไมเคยถกทอดทงในอดต ไมถกทอดทงอยในปจจบน และจกไมถกทอดทงในอนาคต อนสมณพราหมณผรไมคดคาน.

ภกษ ท. ! ขอนเปนทอธารแหงบญ เปนทไหลออกแหงกศล นามาซงสข เปนไปเพอยอดสดอนดมสข

๓๘ พทธวจน

เปนวบาก เปนไปเพอสวรรค เปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความสขอนพงปรารถนา นารกใคร นาพอใจ. ภกษ ท. ! ขออนยงมอก : อรยสาวก ละกาเมสมจฉาจาร เวนขาดจากกาเมสมจฉาจาร. ภกษ ท. ! อรยสาวก เวนขาดจากกาเมสมจฉาจารแลว ยอมชอวาใหอภยทาน อเวรทาน อพยาปชฌทาน แกสตวทงหลายมากไมมประมาณ ; ครนใหอภยทาน อเวรทาน อพยาปชฌทาน แกสตวทงหลายมากไมมประมาณแลว ยอมเปนผมสวนแหงความไมมภย ไมมเวร ไมมความเบยดเบยน อนไมมประมาณ. ภกษ ท. ! นเปน (อภย) ทานอนดบทสาม เปนมหาทาน รจกกนวาเปนของเลศ เปนของมมานานเปนของประพฤตสบกนมาแตโบราณ ไมถกทอดทงเลย ไมเคยถกทอดทงในอดต ไมถกทอดทงอยในปจจบน และจกไมถกทอดทงในอนาคต อนสมณพราหมณผรไมคดคาน. ภกษ ท. ! ขอนเปนทอธารแหงบญ เปนทไหลออกแหงกศลนามาซงสข เปนไปเพอยอดสดอนด มสข

แกกรรม ? ๓๙

เปนวบาก เปนไปเพอสวรรค เปนไปเพอประโยชนเกอกลเพอความสขอนพงปรารถนา นารกใคร นาพอใจ.

อฏก. อ. ๒๓/๒๕๐/๑๒๙.

๔๐ พทธวจน

วบากของผทศล

ภกษ ท. ! ปาณาตบาต (ฆาสตว) ทเสพทวแลว เจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก เปนไปเพอกาเนดดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย. วบากแหงปาณาตบาตของผเปนมนษยทเบากวาวบากทงปวง คอวบากทเปนไปเพอมอายสน. ภกษ ท. ! อทนนาทาน (ลกทรพย) ทเสพทวแลว เจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก เปนไปเพอกาเนดดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย. วบากแหงอทนนาทานของผเปนมนษยทเบากวาวบากทงปวง คอ วบากทเปนไปเพอความเสอมแหงโภคะ. ภกษ ท. ! กาเมสมจฉาจาร (ประพฤตผดในกาม) ทเสพทวแลว เจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก เปนไปเพอกาเนดดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย. วบากแหงกาเมสมจฉาจาร ของผเปนมนษยทเบากวาวบากทงปวง คอ วบากทเปนไปเพอกอเวรดวยศตร.

แกกรรม ? ๔๑

ภกษ ท. ! มสาวาท (คาเทจ) ทเสพทวแลว เจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก เปนไปเพอกาเนดดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย. วบากแหงมสาวาทของผเปนมนษยทเบากวาวบากทงปวง คอวบากทเปนไปเพอการถกกลาวตดวยคาไมจรง.

ภกษ ท. ! ปสณวาท (คายยงใหแตกกน) ทเสพทวแลว เจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก เปนไปเพอกาเนดดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย. วบากแหงปสณวาทของผเปนมนษยทเบากวาวบากทงปวงคอ วบากทเปนไปเพอการแตกจากมตร.

ภกษ ท. ! ผรสวาท (คาหยาบ) ทเสพทวแลว เจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก เปนไปเพอกาเนดดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย. วบากแหงผรสวาทของผเปนมนษยทเบากวาวบากทงปวง คอวบากทเปนไปเพอการไดฟงเสยงทไมนาพอใจ.

ภกษ ท. ! สมผปปลาปะ (คาเพอเจอ) ทเสพทวแลว เจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก

๔๒ พทธวจน

เปนไปเพอกาเนดดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย. วบาก แหงผรสวาทของผเปนมนษยทเบากวาวบากทงปวง คอวบากทเปนไปเพอวาจาทไมมใครเชอถอ. ภกษ ท. ! การดมนาเมาคอสราและเมรย ทเสพทวแลว เจรญแลว ทาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก เปนไปเพอกาเนดดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย. วบากแหงการดมนาเมาคอสราและเมรยของผเปนมนษยทเบากวาวบากทงปวง คอ วบากทเปนไปเพอความเปนบา (อมมตตก)

อฏก.อ. ๒๓/๒๕๑/๑๓๐.

แกกรรม ? ๔๓

ทคตของผทศล

ภกษ ท. ! เราจกแสดงธรรมปรยาย อนเปนเหตแหงความกระเสอกกระสนไปตามกรรม (ของหมสตว)

แกพวกเธอ. เธอทงหลายจงตงใจฟงใหด. ธรรมปรยายอนแสดงความกระเสอกกระสนไปตามกรรม (ของหมสตว) เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! สตวทงหลาย เปนผมกรรมเปนของตน เปนทายาทแหงกรรม มกรรมเปนกาเนด มกรรมเปนเผาพนธ มกรรมเปนทพงอาศย กระทากรรมใดไวดกตาม ชวกตาม จกเปนผรบผลกรรมนน. ภกษ ท. ! คนบางคนในกรณน เปนผมปกตทาปาณาตบาตหยาบชา มฝามอเปอนดวยโลหต มแตการฆาและการทบต ไมมความเอนดในสตวมชวต. เขากระเสอกกระสนดวย (กรรมทาง) กาย กระเสอกกระสนดวย (กรรมทาง) วาจา กระเสอกกระสนดวย (กรรมทาง) ใจ ; กายกรรมของเขาคด วจกรรมของเขาคด มโนกรรมของ

๔๔ พทธวจน

เขาคด ; คตของเขาคด อปบต (การเขาถงภพ) ของ เขาคด. ภกษ ท. ! สาหรบผมคตคด มอปบตคดนน เรากลาวคตอยางใดอยางหนง ในบรรดาคตสองอยาง แกเขา คอ เหลาสตวนรก ผมทกขโดยสวนเดยว, หรอวา สตวเดรจฉานผมกาเนดกระเสอกกระสน ไดแก ง แมลงปอง ตะขาบ พงพอน แมว หน นกเคา หรอสตวเดรจฉานเหลาอนทเหนมนษยแลวกระเสอกกระสน. ภกษ ท. ! ภตสตวยอมมดวยอาการอยางน คออปบตยอมมแกภตสตว, เขาทากรรมใดไว เขายอมอปบตดวยกรรมนน, ผสสะทงหลายยอมถกตองภตสตวนนผอปบตแลว. ภกษ ท. ! เรากลาววาสตวทงหลายเปนทายาทแหงกรรม ดวยอาการอยางนดงน. (ในกรณแหงบคคลผกระทาอทนนาทาน กาเมสมจฉาจาร กไดตรสไวดวยขอความอยางเดยวกนกบในกรณของผกระทาปาณาตบาตดงกลาวมาแลวขางบนทกประการ ; และยงไดตรสเลยไปถง วจทจรตส มโนทจรตสามดวยขอความอยางเดยวกนอกดวย. ตอไปน ไดตรสขอความฝายกศล :-)

ทสก.อ. ๒๔/๓๐๙/๑๙๓.

แกกรรม ? ๔๕

สคตของผมศล

ภกษ ท. ! สตวทงหลาย เปนผมกรรมเปนของตน เปนทายาทแหงกรรม มกรรมเปนกาเนด มกรรมเปนเผาพนธ มกรรมเปนทพงอาศย กระทากรรมใดไวดกตามชวกตาม จกเปนผรบผลแหงกรรมนน.

ภกษ ท. ! บคคลบางคนในกรณน ละปาณาตบาต เวนขาดจากปาณาตบาต วางทอนไม วางศสตรา มความละอาย ถงความเอนดกรณาเกอกลแกสตวทงหลาย. เขาไมกระเสอกกระสนดวย (กรรมทาง) กาย ไมกระเสอกกระสนดวย (กรรมทาง) วาจา ไมกระเสอกกระสนดวย (กรรมทาง) ใจ ; กายกรรมของเขาตรง วจกรรมของเขาตรง มโนกรรมของเขาตรง : คตของเขาตรง อปบตของเขาตรง.

ภกษ ท. ! สาหรบผมคตตรง มอปบตตรงนน

เรากลาวคตอยางใดอยางหนง ในบรรดาคตสองอยาง

แกเขา คอเหลาสตวผมสขโดยสวนเดยว หรอวาตระกล

๔๖ พทธวจน

อนสง ตระกลขตตยมหาศาล ตระกลพราหมณมหาศาลหรอตระกลคหบดมหาศาล อนมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก มทองและเงนมาก มอปกรณแหงทรพยมาก.

ภกษ ท. ! ภตสตวยอมมดวยอาการอยางน คออปบต (การเขาถงภพ) ยอมมแกภตสตว, เขาทากรรมใดไว เขายอมอปบต ยอมมแกภตสตว, เขาทากรรมใดไว เขายอมอปบตดวยกรรมนน, ผสสะทงหลายยอมถกตองภตสตวนนผอปบตแลว. ภกษ ท. ! เรากลาววา สตวทงหลาย เปนทายาทแหงกรรม ดวยอาการอยางน ดงน. (ในกรณแหงบคคลผไมกระทาอทนนาทาน ไมกระทากาเม- สมจฉาจาร กไดตรสไวดวยขอความอยางเดยวกนกบในกรณของผไม กระทาปาณาตบาต ดงกลาวมาแลวขางบนทกประการ ; และยงไดตรส เลยไปถง วจสจรตส มโนสจรตสาม ดวยขอความอยางเดยวกนอกดวย)

ทสก. อ. ๒๔/๓๑๑/๑๙๓.

����������� ��������

��������������������

๔๘ พทธวจน

ทาง ๒ สายทไมควรเดน

ภกษ ท. ! มสงทแลนดงไปสดโตง (อนตา) อย ๒ อยาง ทบรรพชตไมควรของแวะดวย.

สงทแลนดงไปสดโตงนนคออะไร ?

คอ การประกอบตนพวพนอยดวยความใครในกามทงหลาย (กามสขลลกานโยค) อนเปนการกระทาทยงตา

เปนของชาวบาน เปนของชนบถชน ไมใชของพระอรยเจา ไมประกอบดวยประโยชน, และการประกอบความเพยรในการทรมานตนใหลาบาก (อตตกลมถานโยค) อนนามาซงความทกข ไมใชของพระอรยเจา ไมประกอบดวยประโยชน, สองอยางนแล.

ภกษ ท. ! ขอปฏบตเปนทางสายกลาง (มชฌมา-

ปฏปทา) ทไมดงไปหาสงสดโตงสองอยางนน เปนขอปฏบตทตถาคตไดตรสรเฉพาะแลว เปนขอปฏบตทตถาคตไดตรสรเฉพาะแลว เปนขอปฏบตทาใหเกดจกษเปนขอปฏบตทาใหเกดญาณ เปนไปเพอความสงบ เพอความรอนยง เพอความตรสรพรอม เพอนพพาน.

แกกรรม ? ๔๙

ภกษ ท. ! ขอปฏบตทเปนทางสายกลาง ทไมดงไปหาทสดโตงสองอยางนน เปนอยางไรเลา ?

ภกษ ท. ! ขอปฏบตอนเปนทางสายกลางนนคอ ขอปฏบตอนเปนหนทางอนประเสรฐ ประกอบอยดวยองคแปดประการ นเอง.

แปดประการคออะไรเลา ?

คอ สมมาทฏฐ (ความเหนชอบ) สมมาสงกปปะ

(ความดารชอบ) สมมาวาจา (การพดจาชอบ) สมมากมมนตะ

(การทาการงานชอบ) สมมาอาชวะ (การเลยงชวตชอบ)

สมมาวายามะ (ความพากเพยรชอบ) สมมาสต (ความระลก

ชอบ) สมมาสมาธ (ความตงใจมนชอบ).

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๒๘/๑๖๖๔.

๕๐ พทธวจน

อรยมรรคมองคแปด ทางแหงความสนกรรม

ภกษ ท. ! เราจกแสดง จกจาแนก ซงอรย-อฏฐงคกมรรค (อรยมรรคมองคแปด) แกเธอทงหลาย. เธอทงหลายจงฟงความขอนน จงทาในใจใหสาเรจประโยชน เราจกกลาว. ภกษ ท. ! อรยอฏฐงคกมรรค (อรยมรรคมองค

แปด) เปนอยางไรเลา ? อรยอฏฐงคกมรรค ไดแกสงเหลาน คอ สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ. ภกษ ท. ! สมมาทฏฐ (ความเหนชอบ) เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! ความรอนใดเปนความรในทกข เปนความรในเหตใหเกดทกข เปนความรในความดบแหงทกข เปนความรในทางดาเนนใหถงความดบไมเหลอแหงทกข. ภกษ ท. ! อนนเรากลาววา สมมาทฏฐ.

แกกรรม ? ๕๑

ภกษ ท. ! สมมาสงกปปะ (ความดารชอบ) เปนอยางไรเลา ? คอ ความดารในการออกจากกาม ความดารในการไมมงราย ความดารในการไมเบยดเบยน. ภกษ ท. ! อนนเรากลาววา สมมาสงกปปะ. ภกษ ท. ! สมมาวาจา (การพดจาชอบ) เปนอยางไรเลา ? คอ เจตนาเปนเครองเวนจากการพดไมจรง เจตนาเปนเครองเวนจากการพดสอเสยด เจตนาเปนเครองเวนจากการพดหยาบ เจตนาเปนเครองเวนจากการพดเพอเจอ. ภกษ ท. ! อนนเรากลาววา สมมาวาจา. ภกษ ท. ! สมมากมมนตะ (การทาการงานชอบ) เปนอยางไรเลา ? คอ เจตนาเปนเครองเวนจากการฆา เจตนาเปนเครองเวนจากการถอเอาสงของทเจาของไมไดใหแลว เจตนาเปนเครองงดเวนจากการประพฤตผดในกาม. ภกษ ท. ! อนนเรากลาววา สมมากมมนตะ. ภกษ ท. ! สมมาอาชวะ (การเลยงชวตชอบ) เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! สาวกของพระอรยเจาในกรณน ละการหาเลยงชวตทผดเสย ยอมสาเรจความเปนอยดวยการเลยงชวตทชอบ. ภกษ ท. ! อนนเรา

๕๒ พทธวจน

กลาววา สมมาอาชวะ.

ภกษ ท. ! สมมาวายามะ (ความพากเพยรชอบ) เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! ภกษในกรณน ยอมทาความพอใจใหเกดขน ยอมพยายามปรารภความเพยร ยอมประคองตงจตไว เพอจะยงอกศลธรรมอนเปนบาปทยงไมเกดไมใหเกดขน ; ยอมทาความพอใจใหเกดขน ยอมพยายามปรารภความเพยร ยอมประคองตงจตไว เพอจะละอกศลธรรม อนเปนบาปทเกดขนแลว ; ยอมทาความพอใจใหเกดขน ยอมพยายามปรารภความเพยร ยอมประคองตงจตไว เพอจะยงกศลธรรมทยงไมเกดใหเกดขน ; ยอมทาความพอใจใหเกดขน ยอมพยายามปรารภความเพยร ยอมประคองตงจตไว เพอความตงอย ความไมเลอะเลอน ความงอกงามยงขน ความไพบลย ความเจรญ ความเตมรอบ แหงกศลธรรมทเกดขนแลว. ภกษ ท. ! อนนเรากลาววา สมมาวายามะ.

ภกษ ท. ! สมมาสต (ความระลกชอบ) เปน อยางไรเลา ? ภกษ ท. ! ภกษในกรณน ยอมเปนผพจารณาเหนกายในกายอยเปนประจา มความเพยรเครอง

แกกรรม ? ๕๓

เผากเลส มสมปชญญะ มสต ถอนความพอใจและความไมพอใจในโลกออกเสยได ; ยอมเปนผพจารณาเหนเวทนาในเวทนาทงหลายอยเปนประจา มความเพยรเครองเผากเลส มสมปชญญะ มสต ถอนความพอใจและความไมพอใจในโลกออกเสยได ; ยอมเปนผพจารณาเหนจตในจตอยเปนประจา มความเพยรเครองเผากเลส มสมปชญญะ มสต ถอนความพอใจและความไมพอใจในโลกออกเสยได ; ยอมเปนผพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายอยเปนประจา มความเพยรเครองเผากเลส มสมปชญญะ มสต ถอนความพอใจและความไมพอใจในโลกออกเสยได. ภกษ ท. ! อนนเรากลาววา สมมาสต. ภกษ ท. ! สมมาสมาธ (ความตงใจมนชอบ) เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! ภกษในกรณน สงดแลวจากกามทงหลาย สงดแลวจากอกศลธรรมทงหลาย เขาถงปฐมฌาน อนมวตก วจาร มปตและสขอนเกดจากวเวก แลวแลอย ; เพราะความทวตก วจารทงสองระงบลง เขาถงทตยฌาน เปนเครองผองใสแหงใจในภายใน ใหสมาธเปนธรรมอนเอกผดมขน ไมมวตก ไมมวจาร มแต

๕๔ พทธวจน

ปตและสข อนเกดจากสมาธ แลวแลอย ; อนง เพราะความจางคลายไปแหงปต ยอมเปนผอยอเบกขา มสตและสมปชญญะ และยอมเสวยความสขดวยนามกาย ชนดทพระอรยเจาทงหลาย ยอมสรรเสรญผนนวา “เปนผอยอเบกขา มสต อยเปนปกตสข” ดงน เขาถงตตยฌาน แลวแลอย ; เพราะละสข และทกขเสยได เพราะความดบไปแหงโสมนสและโทมนสทงสอง ในกาลกอน เขาถงจตตถฌาน ไมมทกข ไมมสข มแตความทสตเปนธรรมชาตบรสทธเพราะอเบกขาแลวแลอย. ภกษ ท. ! อนนเรากลาววา สมมาสมาธ.

มหาวาร.ส. ๑๙/๑๐ - ๑๒/๓๓-๔๑.

แกกรรม ? ๕๕

“สนตณหา ก สนกรรม” ภกษ ท. ! มรรคาใด ปฏปทาใด ยอมเปนไปเพอความสนตณหา เธอทงหลายจงเจรญมรรคานน ปฏปทานน. มรรคาและปฏปทา ทเปนไปเพอความสนตณหาเปนอยางไรเลา ? คอ โพชฌงค ๗ โพชฌงค ๗ เปนอยางไรเลา ? คอ สตสมโพชฌงค ธมมวจยสมโพชฌงค วรย-สมโพชฌงค ปตสมโพชฌงค ปสสทธสมโพชฌงค สมาธสมโพชฌงค อเบกขาสมโพชฌงค. เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว พระอทายไดทลถามวา

“ขาแตพระองคผเจรญ ! โพชฌงค ๗ อนบคคลเจรญแลว กระทาใหมากแลวอยางไร ยอมเปนไปเพอความสนตณหา”.

อทาย ! ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อนอาศยวราคะ อนอาศย

๕๖ พทธวจน

นโรธ อนนอมไปเพอโวสสคคะ (ความสละ, ความปลอย) อนไพบลย ใหญหลวง ไมมประมาณ ไมมความพยาบาท เมอภกษนนเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อนอาศยวราคะ อาศยนโรธ อนนอมไปเพอโวสสคคะ อนไพบลย ใหญหลวง ไมมประมาณ ไมมความพยาบาท ยอมละตณหาได ...ฯลฯ... ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อนอาศยวราคะ อนอาศยนโรธ อนนอมไปเพอโวสสคคะ อนไพบลย ใหญหลวง ไมมประมาณ ไมมความพยาบาท เมอภกษนนเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อนอาศยวราคะ อนอาศยนโรธ อนนอมไปเพอโวสสคคะ อนไพบลยใหญหลวง ไมมประมาณ ไมมความพยาบาท ยอมละตณหาได เพราะละตณหาได จงละกรรมได เพราะละกรรมได จงละทกขได อทาย ! เพราะสนตณหา จงสนกรรม เพราะสนกรรม จงสนทกข ดวยประการดงน แล.

มหาวาร. ส. ๑๙/ ๑๒๓ / ๔๔๙.

��������� �������������

����������������������������

๕๘ พทธวจน

ทกขเกดเพราะมเหตปจจย

อานนท ! คราวหนงเราอยทปาไผ เปนทใหเหยอแกกระแตใกลกรงราชคฤหนแหละ, ครงนน เวลาเชาเราครองจวรถอบาตร เพอไปบณฑบาตในกรงราชคฤห คดขนมาวา ยงเชาเกนไปสาหรบการบณฑบาตในกรงราชคฤห ถาไฉน เราเขาไปสอารามของปรพาชก ผเปนเดยรถยเหลาอนเถด. เราไดเขาไปสอารามของปรพาชก ผเปนเดยรถยเหลาอน กระทาสมโมทนยกถาแกกนและกน นงลง ณ ทควรขางหนง. อานนท ! ปรพาชกเหลานน ไดกลาวกะเราผนงแลว อยางนวา

“ทานโคตมะ ! มสมณพราหมณบางพวก ทกลาวสอน

เรองกรรม ยอมบญญตความทกขวา เปนสงทตนทาเอา

ดวยตนเอง, มสมณพราหมณอกบางพวกทกลาวสอนเรองกรรม

ยอมบญญตความทกข วาเปนสงทผอนทาให, มสมณพราหมณ

อกบางพวก ทกลาวสอนเรองกรรม ยอมบญญตความทกขวา

ไมใชทาเองหรอใครทาให กเกดขนได. ในเรองน ทานโคตมะ

แกกรรม ? ๕๙

ของพวกเรา กลาวสอนอยอยางไร? และพวกเรากลาวอยอยางไร? จงจะเปนอนกลาวตามคาททานโคตมะกลาวแลว, ไมเปนการกลาวตดวยคาไมจรง แตเปนการกลาวโดยถกตอง และสหธรรมกบางคนทกลาวตาม จะไมพลอยกลายเปนผควรถก ตเตยนไปดวย ? ” ดงน.

อานนท ! เราไดกล าวกะปรพาชกทงหลายเหลานนวา ปรพาชก ท. ! เรากลาววา ทกข อาศยเหตปจจย (ของมนเองเปนลาดบ ๆ) เกดขน. มนอาศยเหตปจจยอะไรเลา ?

อาศยปจจยคอ ผสสะ. ผกลาวอยางนแล ชอวากลาวตรงตามทเรากลาว.

นทาน. ส. ๑๖/๔๑/๗๖.

๖๐ พทธวจน

บาปกรรมเกา ไมอาจสนไดดวย

ทกรกรยา(กรยาททาไดโดยยาก)

มหานาม ! คราวหนง เราอยทภเขาคชฌกฏ ใกลนครราชคฤห, ครงนนพวกนครนถเปนอนมากประพฤตวตรยนอยางเดยว งดการนง อย ณ ทกาฬสลา ขางภเขาอสคล, ตางประกอบความเพยรแรงกลาเสวยเวทนาอนเปนทกขกลาแขงแสบเผด. มหานาม ! ครงนนเปนเวลาเยน เราออกจากทเรนแลวไปสกาฬสลา ขางภเขาอสคล อนพวกนครนถ ประพฤตวตรอย, ไดกลาวกะพวกนครนถเหลานนวา

“ทานผเปนนครนถ ท. ! เพราะอะไรหนอ พวกทานทงหลายจงประพฤตยน ไมนง ประกอบความเพยรไดรบเวทนาอนเปนทกขกลาแขงแสบเผด ?” ดงน.

มหานาม ! นครนถเหลานนไดกลาวกะเราวา “ทานผมอาย ! ทานนครนถนาฏบตร เปนผรสงทงปวง

เหนสงทงปวง ไดยนยนญาณทสสนะของตนเอง โดยไมมการยกเวนวาเมอเราเดนอย ยนอย หลบอย ตนอย กตาม

แกกรรม ? ๖๑

ญาณทสสนะของเรายอมปรากฏตดตอกนไมขาดสาย” ดงน. ทานนครนถนาฏบตร นนกลาวไวอยางนวา “นครนถผเจรญ !

บาปกรรมในกาลกอนทไดทาไว มอยแล, พวกทานจงทาลาย

กรรมนนใหสนไป ดวยทกรกรยาอนแสบเผดน ; อนง เพราะ

การสารวม กาย วาจา ใจ ในบดน ยอมชอวาไมไดกระทากรรม

อนเปนบาปอกตอไป. เพราะการเผาผลาญกรรมเกาไมมเหลอ และเพราะการไมกระทากรรมใหม กรรมตอไปกขาดสาย, เพราะกรรมขาดสาย กสนกรรม, เพราะสนกรรม กสนทกข, เพราะสนทกข กสนเวทนา, เพราะสนเวทนา ทกขทงหมด กเหอดแหงไป, ดงน. คาสอนของทานนาฏบตรนน เปนทชอบใจและควรแกเรา, และพวกเรากเปนผพอใจตอคาสอน นนดวย” ดงน.

มหานาม ! เราไดกลาวคานกะนครนถเหลานนสบไปวา

“ทานผเปนนครนถ ท. ! ทานทงหลายรอยหรอวา พวกเราทงหลาย ไดมแลวในกาลกอนหรอวามไดม ?”

“ไมทราบเลยทาน !” “ทานผเปนนครนถ ท. ! ทานทงหลายรอยหรอ วาพวกเราทงหลาย ไดทากรรมทเปนบาปแลวในกาลกอนหรอวาพวกเราไมไดทาแลว ?”

๖๒ พทธวจน

“ไมทราบไดเลย, ทาน !”

“ทานผเปนนครนถ ท. ! ทานทงหลายรอยหรอ วาเราทงหลายไดทากรรมทเปนบาปอยางนๆ ในกาลกอน ?” “ไมทราบเลยทาน !”

“ทานผเปนนครนถ ท. ! ทานทงหลายรอยหรอ วา (ตงแตทาตบะมา) ทกขมจานวนเทาน ๆ ไดสนไปแลว และจานวนเทาน ๆ จะสนไปอก, หรอวาถาทกขสนไปอกจานวนเทาน ทกขกจกไมมเหลอ ?” “ไมทราบไดเลยทาน !”

“ทานผเปนนครนถ ท. ! ทานทงหลายรอยหรอ วาอะไรเปนการละเสยซงสงอนเปนอกศล และทาสงทเปนกศลใหเกดขนไดในภพปจจบนน ?” “ไมเขาใจเลยทาน !”

มหานาม ! เราไดกลาวคาน กะนครนถเหลานนสบไปวา

“ทานผเปนนครนถ ท. ! ดงไดฟงแลววา ทาน

แกกรรม ? ๖๓

ทงหลาย ไมรอย วาเราทงหลายไดมแลวในกาลกอน หรอไมไดมแลวในกาลกอน, .…ฯลฯ.... อะไรเปนการละเสยซงสงอนเปนอกศลแลว และทาสงทเปนกศลใหเกดขนได ในภพปจจบนน. ครนเมอไมรอยางนแลว (นาจะเหนวา) ชนทงหลายเหลาใดในโลก ทเปนพวกพรานมฝามอ คราไปดวยโลหต มการงานอยางกกขฬะ ภายหลงมา เกดเปนมนษยแลว ยอมบรรพชาในพวกนครนถทงหลาย ละกระมง ?”.

ม.ม. ๑๒/๑๘๔/๒๑๙.

๖๔ พทธวจน

ความรสกตางๆทเกดขน

ไมใชผลของกรรมเกา

ภกษ ท. ! เรากลาวกะพวกนครนถนนตอไป

อกอยางนวา ทานผเปนนครนถ ท. ! พวกทานจะสาคญความ

ขอนนเปนไฉน สมยใด พวกทานมความพยายาม แรงกลา มความเพยรแรงกลา สมยนน พวกทานยอมเสวยเวทนาอนเปนทกขกลา เจบแสบ อนเกดแตความพยายามแรงกลา แตสมยใด พวกทานไมมความความพยายามแรงกลา ไมมความเพยรแรงกลา สมยนน พวกทานยอมไมเสวยเวทนาอนเปนทกขกลา เจบแสบ อนเกดแตความพยายามแรงกลา. พวกนครนถรบวา “พระโคดมผมอาย ! สมยใด พวกขาพเจามความพยายามแรงกลา มความเพยรแรงกลา สมยนน พวกขาพเจา ยอมเสวยเวทนาอนเปนทกขกลา เจบแสบ อนเกดแตความพยายามแรงกลา สมยใด พวกขาพเจาไมม ความพยายาม

แกกรรม ? ๖๕

แรงกลา สมยนน พวกขาพเจายอมไมเสวยเวทนา อนเปน ทกขกลา เจบแสบ อนเกดแตความพยายามแรงกลา”.

ทานผเปนนครนถ ท. ! เทาทพดกนมานเปน อนวา สมยใด พวกทานมความพยายามแรงกลา มความเพยรแรงกลา สมยนน พวกทานยอมเสวยเวทนาอนเปนทกขกลา เจบแสบ อนเกดแตความพยายามแรงกลา แตสมยใด พวกทานไมมความพยายามแรงกลา ไมมความเพยรแรงกลา สมยนน พวกทานยอมไมเสวยเวทนา อนเปนทกขกลา เจบแสบ อนเกดแตความพยายาม แรงกลา เมอเปนเชนนกไมเปนการสมควรแกทานผเปนนครนถทงหลายทจะกลาววา บคคลเรานยอมเสวยเวทนาอยางใดอยางหนง เปนสขกด เปนทกขกด มใชทกข มใชสขกด ทงหมดนนเปนเพราะเหตแหงกรรมทตนทาไวในกาลกอน และวาเพราะหมดกรรมเกาดวยตบะ และเพราะการไมทากรรมใหม กระแสแหงกรรมตอไปกไมม เพราะกระแสแหงกรรมตอไปไมม กสนทกข เพราะสนทกข กสนเวทนา เพราะสนเวทนา ทกขทงปวงกสญสนไป ดงน.

๖๖ พทธวจน

ทานผเปนนครนถ ท. ! ถาสมยใด พวกทานมความพยายามแรงกลา มความเพยรแรงกลาสมยนน เวทนาอนเปนทกขกลา เจบแสบ อนเกดแตความเพยรพยายามนนกยงตงอย แมเมอใด พวกทานไมมความพยายามแรงกลา ไมมความเพยรแรงกลา สมยนน เวทนาอนเปนทกขกลา เจบแสบ อนเกดแตความพยายามพงหยดไดเอง เมอเปนเชนน พวกนครนถผมอายกควรกลาวไดวา บคคลเรานยอมเสวยเวทนาอยางใดอยางหนง เปนสขกด เปนทกขกด มใชทกขมใชสขกด ทงหมดนนเปนเพราะเหตแหงกรรมทตนทาไวในกาลกอน หมดกรรมเกาดวยตบะ และเพราะการไมทากรรมใหม กระแสแหงกรรมตอไปกไมม เพราะกระแสแหงกรรมตอไปไมม กสนกรรม เพราะสนกรรม กสนทกข เพราะสนทกข กสนเวทนา เพราะสนเวทนา ทกขทงปวงกสญสนไป ดงน. ทานผเปนนครนถ ท. ! กเพราะเหตท สมยใด พวกทานมความพยายามแรงกลา มความเพยรแรงกลา สมยนน พวกทานจงเสวยเวทนา อนเปนทกขกลาเจบ

แกกรรม ? ๖๗

แสบ อนเกดแตความพยายามแรงกลา แตสมยใด พวกทานไมมความพยายามแรงกลา ไมมความเพยรแรงกลา สมยนน พวกทานจงไมเสวยเวทนาอนเปนทกขกลา เจบแสบ อนเกดแตความพยายามแรงกลา พวกทานนนเสวยเวทนาอนเปนทกขกลา เจบแสบ อนเกดแตความเพยรเองทเดยว ยอมเชอผดไป เพราะอวชชา คอความไมร เพราะความหลงวา บคคลเรานยอมเสวยเวทนาอยางใดอยางหนง เปนสขกด เปนทกขกด มใชทกขมใชสขกด ขอนนทงหมดเปนเพราะเหตแหงกรรมทตนทาไวในกาลกอน ทงน และวาเพราะหมดกรรมเกาดวยตบะ และเพราะไมทากรรมใหม กระแสแหงกรรมตอไปกไมม เพราะกระแสแหงกรรมตอไปไมม กสนกรรม เพราะสนกรรม กสนทกข เพราะสนทกข กสนเวทนา เพราะสนเวทนา ทกขทงปวงกสญสนไป ดงน. ภกษ ท. ! เรามถอยคาและความเหนแมอยางนแล จงไมเลงเหนการโตตอบ ถอยคาและความเหนอนชอบดวยเหตอะไรๆ ในพวกนครนถ. ภกษ ท. ! เรากลาวกะพวกนครนถนนตอไป

๖๘ พทธวจน

อกอยางนวา ทานผเปนนครนถ ท. ! พวกทานจะสาคญความขอนนเปนไฉน พวกทานจะพงปรารถนาไดดงนหรอวา กรรมใดเปนของใหผลในปจจบน ขอกรรมนนจงเปนของใหผลในอนาคต ดวยความพยายาม หรอดวยความเพยรเถด. พวกนครนถนนกลาววา

ทานผมอาย ! ขอนหามไดเลย.

และพวกทานจะพงปรารถนาไดดงนหรอวา กรรมใดเปนของใหผลในอนาคต ขอกรรมนนจงเปนของใหผลในปจจบน ดวยความพยายามหรอดวยความเพยรเถด. ทานผมอาย ! ขอนหามไดเลย.

ทานผเปนนครนถ ท. ! พวกทานจะสาคญความ ขอนนเปนไฉน พวกทานจะพงปรารถนาไดดงนหรอวา กรรมใดเปนของใหผลเปนสข ขอกรรมนน จงเปนของใหผลเปนทกข ดวยความพยายามหรอดวยความเพยรเถด. ทานผมอาย ! ขอนหามไดเลย.

แกกรรม ? ๖๙

และพวกทานจะพงปรารถนาไดดงนหรอวากรรมใดเปนของใหผลเปนทกข ขอกรรมนนจงเปนของใหผลเปนสข ดวยความพยายามหรอดวยความเพยรเถด. ทานผมอาย ! ขอนหามไดเลย. ทานผเปนนครนถ ท. ! พวกทานจะสาคญความ ขอนนเปนไฉน พวกทานจะพงปรารถนาไดดงนหรอวา กรรมใดเปนของใหผลเสรจสนแลว ขอกรรมนนอยาพงใหผลเสรจสน ดวยความพยายามหรอดวยความเพยรเถด. ทานผมอาย ! ขอนหามไดเลย. และพวกทานจะพงปรารถนาไดดงนหรอวา กรรมใดเปนของใหผลยงไมเสรจสน ขอกรรมนนจงเปนของใหผลเสรจสน ดวยความพยายามหรอดวยความเพยรเถด. ทานผมอาย ! ขอนหามไดเลย. ทานผเปนนครนถ ท. ! พวกทานจะสาคญความ ขอนนเปนไฉน พวกทานจะพงปรารถนาไดดงนหรอวา กรรมใดเปนของใหผลมาก ขอกรรมนนจงเปนของใหผลนอย ดวยความพยายามหรอดวยความเพยรเถด.

๗๐ พทธวจน

ทานผมอาย ! ขอนหามไดเลย. และพวกทานจะพงปรารถนาไดดงนหรอวา กรรมใดเปนของใหผลนอย ขอกรรมนนจงเปนของใหผลมาก ดวยความพยายามหรอดวยความเพยรเถด. ทานผมอาย ! ขอนหามไดเลย.

ทานผเปนนครนถ ท. ! พวกทานจะสาคญความขอนนเปนไฉน พวกทานจะพงปรารถนาไดดงนหรอวา กรรมใดเปนของใหผล ขอกรรมนนจงเปนของอยาใหผล ดวยความพยายามหรอดวยความเพยรเถด. ทานผมอาย ! ขอนหามไดเลย.

และพวกทานจะพงปรารถนาไดดงนหรอวา กรรมใดเปนของไมใหผล ขอกรรมนนจงเปนของใหผล ดวยความพยายามหรอดวยความเพยรเถด. ทานผมอาย ! ขอนหามไดเลย.

ทานผเปนนครนถ ท. ! เทาทพดกนมานเปนอน วา พวกทานจะพงปรารถนาไมได ดงนวา กรรมใดเปนของใหผลในปจจบน ขอกรรมนนจงเปนของใหผลในอนาคต ... วากรรมใดเปนของใหผลในอนาคต ขอ

แกกรรม ? ๗๑

กรรมนนจงเปนของใหผลในปจจบน ... วากรรมใดเปนของใหผลเปนสข ขอกรรมนนจงเปนของใหผลเปนทกข ... วากรรมใดเปนของใหผลเปนทกข ขอกรรมนนจงเปนของใหผลเปนสข ... วากรรมใดเปนของใหผลเสรจสนแลว

ขอกรรมนนอยาพงใหผลเสรจ ... วากรรมใดเปนของใหผลยงไมเสรจสน ขอกรรมนนจงเปนของใหผลเสรจสน ... วากรรมใดเปนของใหผลมาก ขอกรรมนนจงเปนของใหผลนอย ... วากรรมใดเปนของใหผลนอย ขอกรรมนนจงเปนของใหผลมาก ... วากรรมใดเปนของใหผล ขอกรรมนนจงเปนของอยาใหผล ... วากรรมใดเปนของไมใหผล ขอกรรมนนจงเปนของใหผล ดวยความพยายามหรอดวยความเพยรเถด เมอเปนเชนน ความพยายามของพวกนครนถผมอายกไรผล ความเพยรกไรผล. ภกษ ท. ! พวกนครนถมถอยคา และความเหนอยางน การกลาวกอนและการกลาวตาม ๑๐ ประการอนชอบดวยเหตของพวกนครนถ ผมถอยคาและความ เหนอยางนยอมถงฐานะนาตาหน .

๗๒ พทธวจน

ภกษ ท. ! ถ าห มสตวยอมเสวยสขและทกขเพราะเหตแหงกรรมทตนทาไวในกอน พวกนครนถตองเปนผทากรรมชวไวกอนแน ในบดนพวกเขาจงไดเสวยเวทนาอนเปนทกขกลา เจบแสบเหนปานน ถาหมสตวยอมเสวยสขและทกข เพราะเหตทอศวรเนรมตให พวกนครนถตองเปนผถกอศวรชนเลวเนรมตมาแน ในบดน พวกเขาจงไดเสวยเวทนาอนเปนทกขกลา เจบแสบ เหนปานน ถาหมสตวยอมเสวยสขและทกข เพราะเหตทมความบงเอญ พวกนครนถตองเปนผมความบงเอญชวแน ในบดน พวกเขาจงไดเสวยเวทนาอนเปนทกขกลาเจบแสบเหนปานน ถาหมสตวยอมเสวยสขและทกข เพราะเหตแหงอภชาต พวกนครนถตองเปนผมอภชาตเลวแน ในบดน พวกเขาจงไดเสวยเวทนาอนเปนทกขกลา เจบแสบเหนปานน ถาหมสตวยอมเสวยสขและทกข เพราะเหตแหงความพยายามในปจจบน พวกนครนถตองเปน ผมความพยายามในปจจบนเลวแน ในบดน พวกเขาจงไดเสวยเวทนาอนเปนทกขกลาเจบแสบเหนปานน.

ภกษ ท. ! ถ าห มสตวยอมเสวยสขและทกข

แกกรรม ? ๗๓

เพราะเหตแหงกรรมทตนทาไวในกอน พวกนครนถตองนาตาหน ถาหมสตวไมไดเสวยสขและทกขเพราะเหตแหงกรรมทตนทาไวในกอน พวกนครนถกตองนาตาหน

ถาหมสตวยอมเสวยสขและทกข เพราะเหตทอศวรเนรมตให พวกนครนถตองนาตาหน ถาหมสตวไมไดเสวยสขและทกข เพราะเหตทอศวรเนรมตให พวกนครนถกตองนาตาหน ถาหมสตวยอมเสวยสขและทกข เพราะเหตทมความบงเอญ พวกนครนถตองนาตาหน ถาหมสตวไมไดเสวยสขและทกข เพราะเหตทมความบงเอญ พวกนครนถกตองนาตาหน ถาหมสตวยอมเสวยสขและทกข เพราะเหตแหงอภชาต พวกนครนถตองนาตาหน ถาหมสตวไมไดเสวยสขและทกข เพราะเหตแหงอภชาต พวกนครนถกตองนาตาหน ถาหมสตวยอมเสวยสขและทกข เพราะเหตแหงความพยายามในปจจบน พวกนครนถตองนาตาหน ถาหมสตวไมไดเสวยสขและทกข เพราะเหตแหงความพยายามในปจจบน พวกนครนถกตองนาตาหน. ภกษ ท. ! พวกนครนถมถอยคา และความเหนอยางน การกลาวกอนและการกลาวตาม ๑๐ ประการ

๗๔ พทธวจน

อนชอบดวยเหตของพวกนครนถ ผมถอยคาและความเหนอยางน ยอมถงฐานะนาตาหน. ภกษ ท. ! ความพยายามไรผล ความเพยรไรผล อยางนแล. ภกษ ท. ! กอยางไร ความพยายามจงจะมผล ความเพยรจงจะมผล. ภกษ ท. ! ภกษในธรรมวนยน ไมเอาทกขทบถมตนทไมมทกขทบถม ๑ ไมสละความสขทเกดโดยธรรม ๑ ไมเปนผหมกมนในความสขนน ๑ เธอยอมทราบชดอยางนวา ถงเรานจกยงมเหตแหงทกข เมอเรมตงความเพยร วราคะยอมมได อนง ถงเรานจะยงมเหตแหงทกข เมอวางเฉย บาเพญอเบกขาอย วราคะกยอมมได เธอนนจงเรมตงความเพยร และบาเพญอเบกขาอย ดวยการทาเชนน ทกขนนกเปนอนเธอสลดไดแลว. ภกษ ท. ! อกประการหนง ภกษพจารณาเหนดงนวา :-

แกกรรม ? ๗๕

เมอเราอยตามสบาย อกศลธรรมยอมเจรญยง กศลธรรมยอมเสอม แตเมอเราดารงตนอยในความลาบาก อกศลธรรมยอมเสอม กศลธรรมยอมเจรญยง อยากระนนเลย เราพงดารงตนอยในความลาบากเถด เธอนนจงดารงตนอยในความลาบาก เมอเธอดารงตนอยในความลาบากอย อกศลธรรมยอมเสอม กศลธรรมยอมเจรญยง สมยตอมา เธอไมตองดารงตนอยในความลาบากอก เพราะเหตวา ประโยชนทเธอหวงนน สาเรจแลวตามทเธอประสงค. ภกษ ท. ! ความพยายามมผล ความเพยรมผล แมอยางน.

อปร. ม. ๑๔/ ๗ / ๘.

��������� ������

�������������

�����

๗๘ พทธวจน

ลทธทเชอวาสขและทกข  เกดจากกรรมเกาอยางเดยว 

ภกษ ท. ! ลทธ ๓ ลทธเหลานมอย, เปนลทธซงแมบณฑตจะพากนไตรตรอง จะหยบขนตรวจสอบ จะหยบขนวพากษวจารณกนอยางไร แมจะบดผนกนมาอยางไร กชวนใหนอมไปเพอการไมประกอบกรรมทดงามอยนนเอง.

ภกษ ท. ! ลทธ ๓ ลทธนนเปนอยางไรเลา ?

๓ ลทธคอ :- (๑) สมณะและพราหมณบางพวก มถอยคาและความเหนวา “บรษบคคลใด ๆ กตามทไดรบสข รบทกข หรอไมใชสขไมใชทกข ทงหมดนน เปนเพราะกรรมททาไวแตปางกอน” ดงน. (๒) สมณะและพราหมณบางพวก มถอยคาและความเหนวา “บรษบคคลใด ๆ กตาม ทไดรบสข รบทกข หรอไมใชสข ไมใชทกขทงหมดนน เปนเพราะการบนดาลของเจาเปนนาย” ดงน.

แกกรรม ? ๗๙

(๓) สมณะและพราหมณบางพวก มถอยคาและความเหนวา “บรษบคคลใด ๆ กตามทไดรบสข หรอไดรบทกข หรอมใชสขมใชทกข ทงหมดนน ไมมอะไรเปนเหต เปนปจจยเลย” ดงน. ภกษ ท. ! ในบรรดาลทธทง ๓ นน สมณ-

พราหมณพวกใดมถอยคาและความเหนวา “บคคลไดรบสข หรอทกข หรอไมใชสขไมใชทกข เพราะกรรมททาไวแตปางกอนอยางเดยว” มอย, เราเขาไปหาสมณพราหมณเหลานนแลว สอบ ถามความทเขายงยนยนอยดงนนแลว เรากลาวกะเขาวา

“ถากระนน คนทฆาสตว ... ลกทรพย ... ประพฤตผดพรหมจรรย ... พดเทจ ... พดคาหยาบ ... พดยใหแตกกน ... พดเพอเจอ ... มใจละโมบเพงเลง ... มใจพยาบาท ... มความเหนวปรต เหลาน อยางใดอยางหนง (ในเวลาน) นนกตองเปนเพราะกรรมททาไวแตปางกอน.

เมอมวแตถอเอากรรมททาไวแตปางกอนมาเปนสาระสาคญดงนแลว คนเหลานนกไมมความอยากทา

หรอความพยายามทาในขอทวา สงนควรทา (กรณยกจ)

๘๐ พทธวจน

สงนไมควรทา (อกรณยกจ) อกตอไป. เมอกรณยกจและอกรณยกจ ไมถกทาหรอถกละเวนใหจรง ๆ จง ๆ กนแลว

คนพวกทไมมสตคมครองตนเหลานน กไมมอะไรทจะมาเรยกตนวาเปนสมณะอยางชอบธรรมได” ดงน.

ตก. อ. ๒๐/๒๒๒/๕๐๑.

แกกรรม ? ๘๑

ลทธทเชอวาสขและทกข เกดจากเทพเจาบนดาลให

ภกษ ท. ! ในบรรดาลทธทง ๓ นน สมณ-พราหมณพวกใดมถอยคาและความเหนวา “บคคลไดรบสขหรอทกข หรอไมใชสขไมใชทกข ทงหมดนน เปนเพราะอศวรเนรมตให (อสสรนมมานเหตต)” ดงน มอย, เราเขาไปหาสมณพราหมณเหลานนแลว สอบถามความทเขายงยนยนอยดงนนแลว เรากลาวกะเขาวา “ถากระนน (ในบดน) คนทฆาสตว ... ลกทรพย ... ประพฤตผดพรหมจรรย ... พดเทจ ... พดคาหยาบ ... พดยใหแตกกน ... พดเพอเจอ ... มใจละโมบเพงเลง ... มใจพยาบาท

มความเหนวปรต เหลานอยางใดอยางหนงอย นนกตองเปนเพราะการเนรมตของอศวรดวย.

กเมอมวแตถอเอาการเนรมตของอศวร มาเปนสาระสาคญดงนแลว คนเหลานนกไมมความอยากทา หรอความพยายามทาในขอทวา สงนควรทา (กรณยกจ) สงนไมควรทา (อกรณยกจ) อกตอไป.

๘๒ พทธวจน

เมอกรณยกจ และอกรณยกจ ไมถกทาหรอถก ละเวนใหจรง ๆ จง ๆ กนแลว คนพวกทไมมสตคมครองตนเหลานน กไมมอะไรทจะมาเรยกตนวาเปนสมณะอยางชอบธรรมได” ดงน.

ตก. อ. ๒๐/๒๒๓/๕๐๑.

แกกรรม ? ๘๓

ลทธทเชอวาสขและทกขเกดขนเองลอยๆ ไมมอะไรเปนเหต เปนปจจย

ภกษ ท. ! ในบรรดาลทธทงสามนน สมณ-พราหมณพวกใดมถอยคาและความเหนวา “บคคลไดรบสข หรอทกข หรอไมใชสขไมใชทกข ทงหมดนน ไมมอะไรเปนเหตเปนปจจยเลย” ดงน มอย, เราเขาไปหาสมณะและพราหมณเหลานนแลว สอบถามความทเขายงยนยนอยดงนนแลว เรากลาวกะเขาวา “ถากระนน (ในบดน) คนทฆาสตว … ลกทรพย … ประพฤตผดพรหมจรรย … พดเทจ … พดคาหยาบ … พดยใหแตกกน … พดเพอเจอ … มใจละโมบเพงเลง … มใจพยาบาท … มความเหนวปรต เหลานอยางใดอยางหนงอย นนกตองไมมอะไรเปนเหตเปนปจจยเลยดวย.

กเมอมวแตถอเอาความไมมอะไร เปนเหตเปนปจจยเลย มาเปนสาระสาคญดงนแลว คนเหลานนกไมมความอยากทา หรอความพยายามทา ในขอทวาสงนควรทา (กรณยกจ) สงนไมควรทา (อกรณยกจ) อกตอไป.

๘๔ พทธวจน

เมอกรณยกจและอกรณยกจไมถกทา หรอถก ละเวนใหจรง ๆ จง ๆ กนแลว คนพวกทไมมสตคมครองตนเหลานน กไมมอะไรทจะมาเรยกตน วาเปนสมณะอยางชอบธรรมได.” ดงน.

ตก. อ. ๒๐/๒๒๔/๕๐๑.

แกกรรม ? ๘๕

เชอวา “กรรม” เกดขนเอง อนตรายอยางยง

ภกษ ท. ! ในบรรดาผาททอดวยสงทเปนเสน ๆ กนแลว ผาเกสกมพล (ผาทอดวยผมคน) นบวาเปนเลวทสด. ผาเกสกมพลน เมออากาศหนาว มนกเยนจด, เมอ อากาศรอน มนกรอนจด. สกไมงาม กลนกเหมน เนอกกระดาง ; ขอนเปนฉนใด,

ภกษ ท. ! ในบรรดาลทธตาง ๆ ของเหลาปถ-สมณะ (สมณะอนทวไป) แลว ลทธมกขลวาท นบวาเปนเลวทสด ฉนนน.

ภกษ ท. ! มกขลโมฆบรษนน มถอยคาและหลกความเหนวา “กรรมไมม, กรยาไมม, ความเพยรไมม”

(คอในโลกน อยาวาแตจะมผลกรรมเลย แมแตตวกรรมเองก ไมม, ทาอะไรเทากบไมทา ในสวนของกรยาและความเพยร กมนยเชนเดยวกน).

๘๖ พทธวจน

ภกษ ท. ! แมพระอรหนตสมมาสมพทธเจาทงหลายทเคยมแลวในอดตกาลนานไกล ทานเหลานน กลวนแตเปนผกลาววา มกรรม มกรยา มวรยะ. มกขล-โมฆบรษ ยอมคดคานพระอรหนตสมมาสมพทธเจานน วาไมมกรรม ไมมกรยา ไมมวรยะ ดงน.

ภกษ ท. ! แมพระอรหนตสมมาสมพทธเจาทงหลายทจกมมาในอนาคตกาลนานไกลขางหนา ทานเหลานนกลวนแตเปนผกลาววา มกรรม มกรยา มวรยะ. มกขลโมฆบรษ ยอมคดคานพระอรหนตสมมาสมพทธเจาเหลานน วา ไมมกรรม ไมมกรยา ไมมวรยะ ดงน.

ภกษ ท. ! ในกาละน แมเราเองผเปนอรหนต-สมมาสมพทธะกเปนผกลาววา มกรรม มกรยา มวรยะ. มกขลโมฆบรษยอมคดคานเราวา ไมมกรรม ไมมกรยา ไมมวรยะ ดงน.

ภกษ ท. ! คนเขาวางเครองดกปลา ไวทปากแมนา ไมใชเพอความเกอกล, แตเพอความทกข ความวอดวาย ความฉบหาย แกพวกปลาทงหลาย ฉนใด ;

แกกรรม ? ๘๗

มกขลโมฆบรษเกดขนในโลก เปนเหมอนกบผวางเครองดกมนษยไว ไมใชเพอความเกอกล, แตเพอความทกขความวอดวาย ความฉบหาย แกสตวทงหลายเปนอนมาก ฉนนน.

ตก. อ. ๒๐/๓๖๙/๕๗๗.

�

���������� ����������

�������������������

������������� ���� ��!��" ��#�� �$ �������� �����

๙๐ พทธวจน

ปฏจจสมปบาท

ในฐานะเปนกฎสงสดของธรรมชาต

ภกษ ท. ! เราจกแสดงซงปฏจจสมปบาท (คอ

ธรรมอนเปนธรรมชาตอาศยกนแลวเกดขน) แกพวกเธอทงหลาย. พวกเธอทงหลาย จงฟงซงปฏจจสมปบาทนน, จงทาในใจใหสาเรจประโยชน, เราจกกลาวบดน ... ภกษ ท. ! กปฏจจสมปบาท เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท. ! เพราะชาตเปนปจจย ชรา มรณะยอมม. ภกษ ท. ! เพราะเหตท พระตถาคตทงหลาย จะบงเกดขนกตาม,จะไมบงเกดขนกตาม, ธรรมธาตนน ยอมตงอยแลวนนเทยว ; คอความตงอยแหงธรรมดา (ธมมฏฐตตา), คอความเปนกฎตายตวแหงธรรมดา (ธมมนยามตา), คอความทเมอมสงนสงนเปนปจจย สงนสงนจงเกดขน (อทปปจจยตา).

แกกรรม ? ๙๑

ตถาคต ยอมรพรอมเฉพาะ ยอมถงพรอมเฉพาะ ซงธรรมธาตนน ; ครนรพรอมเฉพาะแลว ถงพรอม เฉพาะแลว, ยอมบอก ยอมแสดง ยอมบญญต ยอมตงขนไว ยอมเปดเผย ยอมจาแนกแจกแจง ยอมทาใหเปนเหมอนการหงายของทควา ; และไดกลาวแลวในบดนวา “ภกษ ท. ! ทานทงหลายจงมาด : เพราะชาตเปนปจจย ชรามรณะยอมม” ดงน. ภกษ ท. ! เพราะเหตดงนแล : ธรรมธาตใด ในกรณนนอน เปน ตถตา คอความเปนอยางนน, เปน อวตถตา คอความไมผดไปจากความเปนอยางนน, เปน อนญญถตา คอความไมเปนไปโดยประการอน, เปน อทปปจจยตา คอความทเมอมสงนสงนเปนปจจย สงนสงนจงเกดขน ; ภกษ ท. ! ธรรมนเราเรยกวา ปฏจจสมปบาท (คอธรรมอนเปนธรรมชาต อาศยกนแลวเกดขน).

นทาน. ส. ๑๖/๓๐/๖๑.

๙๒ พทธวจน

ความเกยวของของ

กเลส กรรม และวบากกรรม

ภกษ ท. ! เหตทงหลาย ๓ ประการเหลาน มอย เพอความเกดขนแหงกรรมทงหลาย.

๓ ประการเหลาไหนเลา ?

๓ ประการ คอ

โลภะ (ความโลภ) เปนเหตเพอความเกดขนแหงกรรมทงหลาย,

โทสะ (ความคดประทษราย) เปนเหตเพอความเกดขนแหงกรรมทงหลาย, โมหะ (ความหลง) เปนเหตเพอความเกดขนแหงกรรมทงหลาย.

ภกษ ท. ! เปรยบเหมอนเมลดพชทงหลาย ทไมแตกหก ทไมเนา ทไมถกทาลายดวยลมและแดด เลอกเอาแตเมดด เกบงาไวด อนบคคลหวานไปแลวในพนทซงมปรกรรมอนกระทาดแลว ในเนอนาด. อนง

แกกรรม ? ๙๓

สายฝนกตกตองตามฤดกาล.

ภกษ ท. ! เมลดพชทงหลายเหลานน จะพงถงซงความเจรญ งอกงาม ไพบลยโดยแนนอน, ฉนใด ; ภกษ ท. ! ขอนกฉนนน คอ กรรมอนบคคลกระทาแลวดวยโลภะ เกดจากโลภะ มโลภะเปนเหต มโลภะเปนสมทย อนใด ; กรรมอนนน ยอมใหผลในขนธทงหลาย อนเปนทบงเกดแกอตตภาพของบคคลนน.

กรรมนนใหผลในอตตภาพใด เขายอมเสวยวบากแหงกรรมนน ในอตตภาพนนเอง ไมวาจะเปนไปอยางใน ทฏฐธรรม (คอทนควน) หรอวา เปนไปอยางในอปปชชะ (คอในเวลาตอมา) หรอวา เปนไปอยางในอปรปรยายะ (คอ

ในเวลาตอมาอก) กตาม.

กรรมอนบคคลกระทาแลวดวยโทสะ เกดจากโทสะ มโทสะเปนเหต มโทสะเปนสมทย อนใด ; กรรมอนนน ยอมใหผลในขนธทงหลายอนเปนทบงเกดแกอตตภาพของบคคลนน. กรรมนน ใหผลในอตตภาพใด

เขายอมเสวยวบากแหงกรรมนน ในอตตภาพนนเอง ไมวา

๙๔ พทธวจน

จะเปนไปอยางในทฏฐธรรม หรอวา เปนไปอยางในอปปชชะ หรอวา เปนไปอยางในอปรปรยายะ กตาม.

กรรมอนบคคลกระทาแลวดวยโมหะ เกดจากโมหะ มโมหะเปนเหต มโมหะเปนสมทยอนใด ; กรรมอนนน ยอมใหผลในขนธทงหลาย อนเปนทบงเกดแกอตตภาพของบคคลนน. กรรมนน ใหผลในอตตภาพใด

เขายอมเสวยวบากแหงกรรมนน ในอตตภาพนนเอง ไมวาจะเปนไปอยางในทฏฐธรรม หรอวา เปนไปอยางใน อปปชชะ หรอวา เปนไปอยางในอปรปรยายะ กตาม.

ภกษ ท. ! เหตทงหลาย ๓ ประการ เหลานแล

เปนไปเพอความเกดขนแหงกรรมทงหลาย.

แกกรรม ? ๙๕

การกระทากรรมทเปนไปเพอการสนกรรม

ภกษ ท. ! เหตทงหลาย ๓ ประการ เหลาน มอย เพอความเกดขนแหงกรรมทงหลาย.

๓ ประการ เหลาไหนเลา ?

๓ ประการ คอ

อโลภะ (ความไมโลภ) เปนเหตเพอความเกดขนแหงกรรมทงหลาย,

อโทสะ (ความไมคดประทษราย) เปนเหตเพอ ความเกดขนแหงกรรมทงหลาย,

อโมหะ (ความไมหลง) เปนเหตเพอความเกดขนแหงกรรมทงหลาย.

ภกษ ท. ! เปรยบเหมอนเมลดพชทงหลาย ทไมแตกหก ทไมเนา ทไมถกทาลายดวยลมและแดด เลอกเอาแตเมดด เกบงาไวด. บรษพงเผาเมลดพชเหลานน ดวยไฟ ครนเผาดวยไฟแลว พงกระทาใหเปนผงขเถา ;

ครนกระทาใหเปนผงขเถาแลว พงโปรยไปในกระแสลม

๙๖ พทธวจน

อนพดจด หรอวาพงลอยไปในกระแสนาอนเชยวในแมนา. เมลดพชทงหลายเหลานนเปนพชมมลอนขาดแลว ถกกระทาใหเหมอนตาลมขวยอดอนดวน ทาใหถงความไมม

มอนไมเกดขนตอไปเปนธรรมดา โดยแนนอน, นฉนใด ; ภกษ ท. ! กรรมอนบคคลกระทาแลวดวยอโลภะเกดจากอโลภะ มอโลภะเปนเหต มอโลภะเปนสมทย

อนใด ; เพราะปราศจากโลภะเสยแลว, ดวยอาการอยางนเอง

กรรมอนนน ยอมเปนกรรมอนบคคลนนละขาดแลว มรากอนถอนขนแลว ถกกระทาใหเหมอนตาลมขวยอดอนดวน ทาใหถงความไมม มอนไมเกดขนตอไปเปนธรรมดา.

ภกษ ท. ! กรรมอนบคคลกระทาแลวดวยอโทสะ

เกดจากอโทสะ มอโทสะเปนเหต มอโทสะเปนสมทย อนใด ; เพราะปราศจากโทสะเสยแลว, ดวยอาการอยางนเอง

กรรมอนนน ยอมเปนกรรมอนบคคลนนละขาดแลว มรากอนถอนขนแลว ถกกระทาใหเหมอนตาลมขวยอดอนดวน ทาใหถงความไมม มอนไมเกดขนตอไปเปนธรรมดา. ภกษ ท. ! กรรมอนบคคลกระทาแลวดวยอโมหะ

เกดจากอโมหะ มอโมหะเปนเหต มอโมหะเปนสมทย

แกกรรม ? ๙๗

อนใด ; เพราะปราศจากโมหะเสยแลว, ดวยอาการอยางนเอง

กรรมอนนน ยอมเปนกรรมอนบคคลนนละขาดแลว มรากอนถอนขนแลว ถกกระทาใหเหมอนตาลมขวยอดอนดวน

ทาใหถงความไมม มอนไมเกดขนตอไปเปนธรรมดา.

ภกษ ท. ! เหตทงหลาย ๓ ประการเหลานแล

เปนไปเพอความเกดขนแหงกรรมทงหลาย.

ตก. อ. ๒๐/๑๗๑/๔๗๓.

๙๘ พทธวจน

ผฉลาดในเรองกรรม

บคคลเปนพราหมณเพราะชาต (กาเนด) กหามได ; จะมใชพราหมณเพราะชาตกหามได : บคคลเปนพราหมณ เพราะกรรม ; ไมเปนพราหมณ กเพราะกรรม.

บคคลเปนชาวนา กเพราะกรรม ; เปนศลปน กเพราะกรรม,

บคคลเปนพอคา กเพราะกรรม ;

เปนคนรบใช กเพราะกรรม,

บคคลแมเปนโจร กเพราะกรรม ; เปนนกรบ กเพราะกรรม,

บคคลเปนปโรหต กเพราะกรรม ;

แมเปนพระราชา กเพราะกรรม,

บณฑตทงหลาย ยอมเหนซงกรรมนน ตามทเปนจรงอยางน ชอวา เปนผเหนซงปฏจจสมปบาท เปนผฉลาดในเรองวบากแหงกรรม.

แกกรรม ? ๙๙

โลก ยอมเปนไปตามกรรม หมสตวยอมเปนไปตามกรรม

สตวทงหลาย มกรรมเปนเครองรงรด เหมอนลมสลกขนยดรถทกาลงแลนไปอย .....

ส.ข. ๒๕/๔๕๗/๓๘๒.

๑๐๐ พทธวจน

สงททาใหมภพ

“ขาแตพระองคผเจรญ ! พระองคตรสอยวา ‘เครองนาไปสภพ เครองนาไปสภพ’ ดงน, กเครองนาไปสภพ เปนอยางไร ? พระเจาขา ! และความดบไมเหลอของเครองนาไปสภพนน เปนอยางไรเลา ? พระเจาขา !”

ราธะ ! ฉนทะ (ความพอใจ) กด ราคะ (ความกาหนด) กด นนท (ความเพลน) กด ตณหา (ความทะยานอยาก) กด และอปายะ (กเลสเปนเหต เขาไปสภพ) และ อปาทาน (ความถอมนดวยอานาจกเลส) อนเปนเครองตงทบ เครองเขาไปอาศย และเครองนอนเนองแหงจตกด ใด ๆ ในรป ในเวทนา ในสญญา ในสงขารทงหลาย และในวญญาณ ; กเลสเหลานนเราเรยกวา ‘เครองนาไปสภพ’ ความดบไม เ หล อของเครองนาไปสภพมไดเพราะความดบไมเหลอของกเลส มฉนทราคะเปนตนเหลานนเอง.

ขนธ. ส. ๑๗/๒๓๓/๓๖๘.

แกกรรม ? ๑๐๑

เหตเกดของทกข

ถกแลว ถกแลว อานนท ! ตามทสารบตรเมอตอบปญหาในลกษณะนนเชนนน, ชอวาไดตอบโดยชอบ :

อานนท ! ความทกขนน เรากลาววาเปนสงทอาศยปจจยอยางใดอยางหนงแลวเกดขน (เรยกวา ปฏจจสมปปนนธรรม).

ความทกขนน อาศยปจจย อะไรเลา ?

ความทกขนน อาศยปจจย คอ ผสสะ, ผกลาวอยางนแล ชอวา กลาวตรงตามทเรากลาว ไมเปนการ กลาวตเราดวยคาไมจรง ; แตเปนการกลาวโดยถกตอง และสหธรรมกบางคนทกลาวตาม กจะไมพลอยกลายเปนผควรถกตไป ดวย.

อานนท ! ในบรรดาสมณพราหมณ ทกลาวสอนเรองกรรมทงสพวกนน :

สมณพราหมณ ทกลาวสอนเรองกรรมพวกใดยอมบญญตความทกข วาเปนสงทตนทาเอาดวยตนเอง,

๑๐๒ พทธวจน

แมความทกขทพวกเขาบญญตนน กยงตองอาศยผสสะเปนปจจย จงเกดได ;

สมณพราหมณ ทกลาวสอนเรองกรรมพวกใดยอมบญญตความทกข วาเปนสงทผอนทาให, แมความทกขทพวกเขาบญญตนน กยงตองอาศยผสสะ เปนปจจย จงเกดมได ;

สมณพราหมณ ทกลาวสอนเรองกรรมพวกใด

ยอมบญญตความทกข วาเปนสงทตนทาเอาดวยตนเองดวย ผอนทาใหดวย, แมความทกขทพวกเขาบญญตนน

กยงตองอาศยผสสะ เปนปจจย จงเกดมได ; ถงแมสมณพราหมณ ทกลาวสอนเรองกรรมพวก

ใด ยอมบญญตความทกข วาเปนสงทไมใชทาเองหรอใครทาใหกเกดขนได กตาม, แมความทกขทพวกเขาบญญตนน กยงตองอาศยผสสะ เปนปจจย จงเกดมไดอยนนเอง.

นทาน. ส. ๑๖/๔๐/๗๕.

����������

�� �������������

๑๐๔ พทธวจน

ทาไมคนททาบาปกรรมอยางเดยวกน

แตรบวบากกรรมตางกน

ภกษ ท. ! ใครพงกลาววา คนทากรรมอยาง ใด ๆ ยอมเสวยกรรมนนอยางนน ๆ ดงน เมอเปนอยางนน การอยประพฤตพรหมจรรยกมไมได ชองทางทจะทาทสดทกขโดยชอบกไมปรากฏ สวนใครกลาววาคนทากรรมอนจะพงใหผลอยางใด ๆ ยอมเสวยผลของกรรมนนอยางนนๆ ดงน เมอเปนอยางน การอยประพฤตพรหมจรรยยอมมได ชองทางทจะทาทสดทกขโดยชอบกยอมปรากฏ.

ภกษ ท. ! บาปกรรมแมประมาณนอย ทบคคลบางคนทาแลว บาปกรรมนนยอมนาเขาไปนรกได บาป กรรมประมาณนอย อยางเดยวกนนน บางคนทาแลว กรรมนนเปนทฏฐธรรมเวทนยกรรม (ใหผลในภพปจจบน) ไมปรากฏผลมากตอไปเลย ?

บาปกรรมแมประมาณนอย บคคลชนดไร ทา

แกกรรม ? ๑๐๕

แลว บาปกรรมนนจงนาเขาไปนรกได ? บคคลบางคนในโลกน เปนผมกายมไดอบรม ม

ศลมไดอบรม มจตมไดอบรม มปญญามไดอบรม มคณความดนอย เปนอปปาตมะ (ผมใจคบแคบ ใจหยาบ ใจ

ตาทราม) เปนอปปทกขวหาร (มปกตอยเปนทกขดวยเหต

เลกนอย คอเปนคนเจาทกข) บาปกรรมแมประมาณนอย บคคลชนดนทาแลว บาปกรรมนนยอมนาเขาไปนรก ไดบาปกรรมประมาณนอยอยางเดยวกน.

บคคลชนดไร ทาแลว กรรมนนจงเปนทฏฐ-ธรรมเวทนยกรรม ไมปรากฏผลมากตอไปเลย ?

บคคลบางคนในโลกน เปนผมกายไดอบรมแลว มศลไดอบรมแลว มจตไดอบรมแลว มปญญาไดอบรมแลว มคณความดมาก เปนมหาตมะ (ผมใจกวางขวาง ใจ

บญ ใจสง) เปนอปปมาณวหาร (มปกตอยดวยธรรม อนหา

ประมาณมไดคอเปนคนไมมหรอไมแสดงกเลส ซงจะเปนเหตให

เขาประมาณไดวาเปนคนดแคไหน) บาปกรรมประมาณนอยอยางเดยวกนนน บคคลชนดนทาแลวกรรมนนเปนทฏฐธรรมเวทนยกรรม ไมปรากฏผลมาก ตอไปเลย.

๑๐๖ พทธวจน

ภกษ ท. ! ตางวาคนใสเกลอลงไปในถวยนาเลก ๆ หนงกอน ทานทงหลายจะสาคญวากระไร นาอนนอยในถวยนานน จะกลายเปนนาเคมไมนาดมไป เพราะเกลอกอนนนใชไหม ?

“เปนเชนนน พระพทธเจาขา !”

เพราะเหตไร ? เพราะเหตวา นาในถวยนานนมนอย มนจงเคมได...

เพราะเกลอกอนนน.

ตางวา คนใสเกลอกอนขนาดเดยวกนนน ลงไปในแมนาคงคา ทานทงหลายจะสาคญวากระไร นาในแมนาคงคานนจะกลายเปนนาเคม ดมไมไดเพราะเกลอกอนนนหรอ.

“หามได พระพทธเจาขา !” เพราะเหตไร ? เพราะเหตวา นาในแมนาคงคามมาก นานนจงไมเคม...

เพราะเกลอกอนนน.

ฉนนนนนแหละ. ภกษ ท.! บาปกรรมแมประมาณนอย บคคล

บางคนทาแลว บาปกรรมนนยอมนาไปนรกได สวน

แกกรรม ? ๑๐๗

บาปกรรมประมาณนอยอยางเดยวกนนน บางคนทาแลว กรรมนนเปนทฏฐธรรมเวทนยกรรม ไมปรากฏผลมากตอไปเลย...

ภกษ ท. ! คนบางคนยอมผกพนเพราะทรพย แมกงกหาปณะ... แม ๑ กหาปณะ... แม ๑๐๐ กหาปณะ สวนบางคนไมผกพนเพราะทรพยเพยงเทานน คนอยางไร จงผกพนเพราะทรพยแมกงกหาปณะ ฯลฯ คนบางคนในโลกนเปนคนจน มสมบตนอย มโภคะนอย คนอยางนยอมผกพนเพราะทรพยแมกงกหาปณะ. ฯลฯ

คนอยางไร ไมผกพนเพราะทรพยเพยงเทานน ? คนบางคนในโลกนเปนผมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก คนอยางน ยอมไมผกพนเพราะทรพยเพยงเทานน ฉนนนนนแหละ.

ภกษ ท. ! บาปกรรมแมประมาณนอย บคคลบางคนทาแลว บาปกรรมนนยอมนาเขาไปนรกได สวนบาปกรรมประมาณนอยอยางเดยวกนนน บคคลบางคนทาแลว กรรมนนเปนทฏฐธรรมเวทนยกรรม ไมปรากฏ ผลมากตอไปเลย...

๑๐๘ พทธวจน

ภกษ ท. ! พรานแกะหรอคนฆาแกะบางคนอาจฆา มด ยางหรอทาตามประสงคซงแกะทขโมยเขามาได บางคนไมอาจทาอยางนน พรานแกะหรอคนฆาแกะเชนไร จงอาจฆา มด ยาง หรอทาตามประสงค ซงแกะทขโมยเขามาได ?

บางคนเปนคนยากจน มสมบตนอย มโภคะนอย พรานแกะหรอคนฆาแกะเชนน อาจฆา ฯลฯ ซงแกะทขโมยเขามาได.

พรานแกะหรอคนฆาแกะเชนไร ไมอาจทาอยางนน ?

บางคนเปนผมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก เปนพระราชาหรอราชมหาอามาตย พรานแกะหรอคนฆาแกะเชนนไมอาจทาอยางนน มแตวาคนอนจะประณมมอขอกะเขาวาทานผนรทกข ทานโปรดใหแกะหรอทรพยคาซอแกะแกขาพเจาบาง ดงนฉนใด ฉนนนเหมอนกน.

ภกษ ท. ! บาปกรรมแมประมาณนอย บคคล บางคนทาแลว บาปกรรมนนนาเขาไปนรกได สวนบาปกรรมประมาณนอยอยางเดยวกนนน บางคนทาแลว

แกกรรม ? ๑๐๙

กรรมนนเปนทฏฐธรรมเวทนยกรรม ไมปรากฏผลมากตอไปเลย...

ภกษ ท. ! ใครกลาววา คนทากรรมอยางใด ๆ ยอมเสวยกรรมนนอยางนน ๆ ดงน เมอเปนอยางนน ๆ การอยประพฤตพรหมจรรยยอมมไมได ชองทางทจะทาทสดทกขโดยชอบกไมปรากฏ

สวนใครกลาววา คนทากรรมอนจะพงใหผลอยางใด ๆ ยอมเสวยผลของกรรมนนอยางนน ๆ ดงน เมอเปนอยางน การอยประพฤตพรหมจรรยยอมมได ชองทางทจะทาทสดทกขโดยชอบกยอมปรากฏ.

ตก. อ. ๒๐/๓๒๐/๕๔๐.

๑๑๐ พทธวจน

เหตททาใหมนษยเกดมาแตกตางกน

สภมาณพ โตเทยยบตร ไดทลถามพระผมพระภาค ดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ ! อะไรหนอแล เปนเหต

เปนปจจยใหพวกมนษยทเกดเปนมนษยอย ปรากฏความเลวและ

ความประณต คอ มนษยทงหลายยอมปรากฏมอายสน มอายยน

มโรคมาก มโรคนอย มผวพรรณทราม มผวพรรณงาม มศกดา

นอย มศกดามาก มโภคะนอย มโภคะมาก เกดในสกลตา เกดใน

สกลสง ไรปญญา มปญญา. ขาแตพระโคดมผเจรญ ! อะไร

หนอแล เปนเหต เปนปจจย ใหพวกมนษยทเกดเปนมนษยอย

ปรากฏความเลวและความประณต.”

พระผมพระภาคตรสวา มาณพ ! สตวทงหลายมกรรมเปนของตน เปนทายาทแหงกรรม มกรรมเปนกาเนด มกรรมเปนเผาพนธ มกรรมเปนทพงอาศย กรรมยอมจาแนกสตวใหเลวและประณตได. ขาพระองคยอมไมทราบเนอความโดยพสดารของอเทศทพระโคดมผเจรญตรสโดยยอมไดจาแนกเนอความโดยพสดารนได ขอพระโคดมผเจรญ ! ไดโปรดแสดงธรรมแกขาพระองคโดย

แกกรรม ? ๑๑๑

ประการทขาพระองคจะพงทราบเนอความแหงอเทศนโดยพสดารดวยเถด.

มาณพ ! ถาอยางนน ทานจงฟง จงใสใจใหด เราจะกลาวตอไป :- สภมาณพ โตเทยยบตร ทลรบพระผมพระภาควา

“ชอบแลว พระเจาขา !” พระผมพระภาคจงไดตรสดงนวา มาณพ !

บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตรกตาม บรษกตาม เปนผมกทาชวตสตวใหตกลวง เปนคนเหยมโหด มมอเปอนเลอดหมกมนในการประหตประหาร ไมเอนดในเหลาสตวมชวต เขาตายไป จะเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก

เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอม สมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมอายสน.

มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความมอายสน น คอ เปนผมกทาชวตสตวใหตกลวง เปนคนเหยมโหด

มมอเปอนเลอด หมกมนในการประหตประหาร ไมเอนดในเหลาสตวมชวต.

๑๑๒ พทธวจน

มาณพ ! สวนบคคลบางคนในโลกนจะเปนสตรกตาม บรษกตาม ละปาณาตบาตแลว เปนผเวนขาดจากปาณาตบาต วางอาชญา วางศสตราได มความละอาย ถงความเอนด อนเคราะหดวยความเกอกลในสรรพสตวและภตอย เขาตายไป จะเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอมสมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมอายยน. มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความมอายยนน คอ ละปาณาตบาตแลว เปนผเวนขาดจากปาณาตบาต วางอาชญา วางศสตราได มความละอาย ถงความเอนด อนเคราะหดวยความเกอกลในสรรพสตวและภตอย. มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตรกตาม บรษกตาม เปนผมปกตเบยดเบยนสตวดวยฝามอ

หรอกอนดน หรอทอนไม หรอศสตรา เขาตายไป จะเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอม สมาทานไวอยางน หากตายไปไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษยเกด ณ ท

แกกรรม ? ๑๑๓

ใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมโรคมาก. มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความมโรคมากน คอ เปนผมปกตเบยดเบยนสตวดวยฝามอ หรอกอนดน หรอทอนไม หรอศสตรา.

มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตร กตาม บรษกตาม เปนผมปกตไมเบยดเบยนสตวดวยฝามอ

หรอกอนดน หรอทอนไม หรอศสตรา เขาตายไป จะเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะกรรมนน อนเขาให พรงพรอมสมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง

จะเปนคนมโรคนอย. มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความมโรคนอย

น คอ เปนผมปกตไมเบยดเบยนสตวดวยฝามอ หรอกอนดน หรอทอนไม หรอศสตรา. มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตรกตาม บรษกตาม เปนคนมกโกรธ มากดวยความแคนเคอง

ถกเขาวาเลกนอยกขดใจ โกรธเคอง พยาบาท มาดราย

ทาความโกรธ ความราย และความขงเคยดใหปรากฏ

๑๑๔ พทธวจน

เขาตายไป จะเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอมสมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปน

มนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมผวพรรณทราม. มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความมผวพรรณทรามน คอ เปนคนมกโกรธ มากดวยความแคนเคอง ถกเขาวาเลกนอยกขดใจ โกรธเคอง พยาบาท มาดราย

ทาความโกรธ ความราย และความขงเคยดใหปรากฏ.

มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตรกตาม บรษกตาม เปนคนไมมกโกรธ ไมมากดวยความแคนเคอง ถกเขาวามากกไมขดใจ ไมโกรธเคอง

ไมพยาบาท ไมมาดราย ไมทาความโกรธ ความราย และความขงเคยดใหปรากฏ เขาตายไป จะเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอม สมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนนาเลอมใส. มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความเปนผ

แกกรรม ? ๑๑๕

นาเลอมใสน คอ เปนคนไมมกโกรธ ไมมากดวยความแคนเคอง ถกเขาวามากกไมขดใจ ไมโกรธเคอง ไมพยาบาท ไมมาดราย ไมทาความโกรธ ความราย

ความขงเคยดใหปรากฏ. มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตรกตาม บรษกตาม มใจรษยา ยอมรษยา มงราย ผกใจอจฉาในลาภสกการะ ความเคารพ ความนบถอ การไหว และการบชาของคนอน เขาตายไป จะเขาถงอบาย ทคตวนบาต นรก เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอม

สมาทานไวอยางน หากตายไปไมเขาถงอบาย ทคต

วนบาต นรก ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลงจะเปนคนมศกดานอย. มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความมศกดานอยน คอ มใจรษยา ยอมรษยา มงราย ผกใจอจฉา ในลาภสกการะ ความเคารพ ความนบถอ การไหว และการบชาของคนอน.

มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตรกตาม บรษกตาม เปนผมใจไมรษยา ยอมไมรษยา

๑๑๖ พทธวจน

ไมมงราย ไมผกใจอจฉาในลาภสกการะ ความเคารพ

ความนบถอ การไหว และการบชาของคนอน เขาตายไป

จะเขาถงสคต โลกสวรรค เพราะกรรมนน อนเขาให พรงพรอม สมาทานไวอยางน หากตายไปไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง

จะเปนคนมศกดามาก.

มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความมศกดามากน คอ มใจไมรษยา ยอมไมรษยา ไมมงราย ไมผกใจอจฉาในลาภสกการะ ความเคารพ ความนบถอ การไหว และการบชาของคนอน.

มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตร

กตาม บรษกตาม ยอมไมเปนผใหขาว นา ผา ยาน

ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน ทอาศย เครองตามประทปแกสมณะหรอพราหมณ เขาตายไป จะเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอม สมาทานไวอยางน หากตายไปไมเขาถงอบายทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ใน

ภายหลงจะเปนคนมโภคะนอย.

แกกรรม ? ๑๑๗

มาณพ ! ปฏปทเปนไปเพอความมโภคะนอยน คอ ไมใหขาว นา ผา ยาน ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน ทอยอาศย เครองตามประทป แกสมณะหรอพราหมณ. มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตร

กตาม บรษกตาม ยอมเปนผใหขาว นา ผา ยาน ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน ทอยอาศย เครองตามประทปแกสมณะหรอพราหมณ เขาตายไป จะเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอมสมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมโภคะมาก. มาณพ ! ปฏปทเปนไปเพอความมโภคะมากน คอ ใหขาว นา ผา ยาน ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน ทอยอาศย เครองตามประทป แกสมณะหรอพราหมณ. มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตร

กตาม บรษกตาม เปนคนกระดางเยอหยง ยอมไมกราบ

๑๑๘ พทธวจน

ไหวคนทควรกราบไหว ไมลกรบคนทควรลกรบ ไมใหอาสนะแกคนทสมควรแกอาสนะ ไมใหทางแกคนทสมควรแกทาง ไมสกการะคนทควรสกการะ ไมเคารพคนทควรเคารพ ไมนบถอคนทควรนบถอ ไมบชาคนทควรบชา เขาตายไป จะเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก

เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอม สมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนเกดในสกลตา.

มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความเกดในสกลตาน คอ เปนคนกระดาง เยอหยง ยอมไมกราบไหวคนทควรกราบไหว ไมลกรบคนทควรลกรบ ไมใหอาสนะ แกคนทสมควรแกอาสนะ ไมใหทางแกคนทสมควรแกทาง ไมสกการะคนทควรสกการะ ไมเคารพคนทควรเคารพ ไมนบถอคนทควรนบถอ ไมบชาคนทควรบชา. มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตร

กตาม บรษกตาม เปนคนไมกระดาง ไมเยอหยง ยอมกราบไหวคนทควรกราบไหว ลกรบคนทควรลกรบ ให

แกกรรม ? ๑๑๙

อาสนะแกคนทสมควรแกอาสนะ ใหทางแกคนทสมควรแกทาง สกการะคนทควรสกการะ เคารพคนทควรเคารพ

นบถอคนทควรนบถอ บชาคนทควรบชา เขาตายไป

จะเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะกรรมนน อนเขาให พรงพรอม สมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเกดเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนเกดในสกลสง. มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความเกดในสกลสงน คอ เปนคนไมกระดาง ไมเยอหยง ยอมกราบไหวคนทควรกราบไหว ลกรบคนทควรลกรบ ใหอาสนะแกคนทสมควรแกอาสนะ ใหทางแกคนทสมควรแกทาง

สกการะคนทควรสกการะ เคารพคนทควรเคารพ นบถอคนทควรนบถอ บชาคนทควรบชา. มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตรกตาม บรษกตาม ยอมไมเปนผเขาไปหาสมณะหรอพราหมณแลวสอบถามวา อะไรเปนกศล อะไรเปนอกศล

อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ อะไรควรเสพ อะไรไมควรเสพ อะไรเมอทา ยอมเปนไปเพอความไมเกอกล เพอ

๑๒๐ พทธวจน

ความทกขสนกาลนาน หรอวาอะไรเมอทายอมเปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความสขสนกาลนาน เขาตายไป จะเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก เพราะกรรมนน

อนเขาใหพรงพรอม สมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมปญญาทราม. มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความมปญญาทรามน คอ ไมเปนผเขาไปหาสมณะหรอพราหมณแลว สอบถามวาอะไร เปนกศล อะไรเปนอกศล อะไรมโทษ

อะไรไมมโทษ อะไรควรเสพ อะไรไมควรเสพ อะไร เมอทายอมเปนไปเพอความไมเกอกล เพอความทกขสนกาลนาน หรอวา อะไรเมอทายอมเปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความสขสนกาลนาน . มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตร

กตาม บรษกตาม ยอมเปนผเขาไปหาสมณะหรอพราหมณแลวสอบถามวา อะไรเปนกศล อะไรเปนอกศล

อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ อะไรควรเสพ อะไรไมควรเสพ อะไรเมอทา ยอมเปนไปเพอไมเกอกล เพอทกขสน

แกกรรม ? ๑๒๑

กาลนาน หรอวาอะไรเมอทายอมเปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความสขสนกาลนาน เขาตายไป จะเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอม

สมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมปญญามาก. มาณพ ! ปฏปทาทเปนไปเพอความมปญญามากน คอ เปนผเขาไปหาสมณะหรอพราหมณแลว สอบถามวา อะไรเปนกศล อะไรเปนอกศล อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ อะไรควรเสพ อะไรไมควรเสพ อะไร เมอทายอมเปนไปเพอความไมเกอกล เพอความทกขสนกาลนาน หรอวา อะไรเมอทายอมเปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความสขสนกาลนาน . มาณพ ! ดวยประการฉะนแล ปฏปทาทเปนไปเพอความมอายสน ยอมนาเขาไปสความเปนคนมอายสน ปฏปทาทเปนไปเพอความมอายยน ยอมนาเขาไปสความเปนคนมอายยน ปฏปทาเปนไปเพอความมโรคมาก ยอมนาเขาไปสความเปนคนมโรคมาก ปฏปทา

๑๒๒ พทธวจน

ทเปนไปเพอความมโรคนอย ยอมนาเขาไปสความเปนคนมโรคนอย ปฏปทาทเปนไปเพอความมผวพรรณทราม ยอมนาเขาไปสความเปนคนมผวพรรณทราม ปฏปทาทเปนไปเพอความเปนผนาเลอมใส ยอมนาเขาไปสความเปนคนนาเลอมใส ปฏปทาทเปนไปเพอความมศกดานอย ยอมนาเขาไปสความเปนคนมศกดานอย ปฏปทาทเปนไปเพอความมศกดามาก ยอมนาเขาไปสความเปนคนมศกดามาก ปฏปทาทเปนไปเพอความมโภคะนอย ยอมนาเขาไปสความเปนคนมโภคะนอย ปฏปทาทเปนไปเพอความมโภคะมาก ยอมนาเขาไปสความเปนคนมโภคะมาก

ปฏปทาทเปนไปเพอความเกดในสกลตา ยอมนาเขาไปสความเปนคนเกดในสกลตา ปฏปทาทเปนไปเพอความเกดในสกลสง ยอมนาเขาไปสความเปนคนเกดในสกลสง. ปฏปทาทเปนไปเพอความมปญญาทราม ยอมนาเขาไปสความเปนคนมปญญาทราม ปฏปทาทเปนไปเพอความมปญญามาก ยอมนาเขาไปสความเปนคนมปญญามาก. มาณพ ! สตวทงหลาย มกรรมเปนของตน

เปนทายาทแหงกรรม มกรรมเปนกาเนด มกรรมเปน

แกกรรม ? ๑๒๓

เผาพนธ มกรรมเปนทพงอาศย กรรมยอมจาแนกสตวใหเลวและประณต. เมอพระผมพระภาคตรสแลวอยางน สภมาณพ โตเทยยบตรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา :- “แจมแจงแลว พระเจาขา ! แจมแจงแลว พระเจาขา ! พระโคดมผเจรญทรงประกาศธรรมโดยปรยายมใชนอย เปรยบเหมอนหงายของทควา หรอเปดของทปด หรอบอกทางแกคนหลงทาง หรอตามประทปในทมด ดวยหวงวาผมตาดจกเหนรปไดฉะนน ขาพระองคนขอถงพระโคดมผเจรญ พระธรรม และพระภกษสงฆ วาเปนสรณะ. ขอพระโคดมผเจรญ ! จงทรงจาขาพระองควาเปนอบาสก ผถงสรณะตลอดชวต ตงแตบดนเปนตนไป”.

อปร. ม. ๑๔/ ๓๗๖ /๕๗๙.

๑๒๔ พทธวจน

เกยวกบบรพกรรม

ของการไดลกษณะของมหาบรษ

และการบาเพญบารมในอดตชาต

ภกษ ท. ! พวกฤาษภายนอกจามนตมหาปรส- ลกขณะไดกจรง แตหารไมวาการทมหาบรษไดลกขณะอนน ๆ เพราะทากรรมเชนน ๆ : ก. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ในภพทอยอาศยกอน ไดเปนผบากบนในกศล ถอมนในกายสจรต วจสจรต มโนสจรต, ในการบรจาคทาน การสมาทานศล การรกษาอโบสถ การปฏบตมารดา บดา การปฏบตสมณพราหมณ การออนนอมตอผเจรญในตระกล และในอธกศลธรรมอน. เพราะไดกระทา ไดสรางสม ไดพอกพน ไดมวสมกรรมนน ๆ ไว, ภายหลงแตการตาย เพราะกายแตก ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค. ตถาคตนนถอเอาในเทพเหลาอนโดยฐานะ ๑๐ คอ อาย

แกกรรม ? ๑๒๕

ทพย วรรณะทพย สขทพย ยศทพย อธบดทพย รปทพย เสยงทพย กลนทพย รสทพย สมผสทพย ; ครนจตจากภพนน มาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหาปรสลกขณะขอนคอ มฝาเทาเสมอ จดลงกเสมอ ยกขนกเสมอฝาเทาถกตองพนพรอมกน ... ลกขณะท๑, ยอมเปนผไมหวาดหวนตอขาศกทงภายในและภายนอก คอราคะ โทสะ โมหะ กตาม สมณะพราหมณ เทวดา มาร พรหม หรอใคร ๆ กตาม ในโลก ทเปนศตร. ข. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ...๑ ไดเปนผนาสขมาใหแกมหาชนเปนผบรรเทาภยคอความสะดงหวาดเสยว จดการคมครองรกษา โดยธรรม ไดถวายทานมเครองบรวาร. เพราะไดกระทา...กรรมนนๆ ไว ... ครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหาปรส-ลกขณะขอนคอภายใตฝาเทามจกรทงหลายเกดขน มซตงพน พรอมดวยกงและดม บรบรณดวยอาการทงปวง

_________________________

๑. ทละไวดวยจด....ดงน ทกแหงหมายความวา คาทละไวนนซากนเหมอนในขอ (ก) ขางบน. เตมเอาเองกได แมไมเตมกไดความเทากน.

๑๒๖ พทธวจน

มระยะอนจดไวดวยด .... ลกขณะท ๒, ยอมเปนผมบรวารมาก, ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาค คนธรรพ ยอมเปนบรวารของตถาคต. ค. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ... ไดเปนผเวนจากปาณาตบาต วางแลวซงศสตราและอาชญา มความละอาย เอนด กรณาเกอกลแกสตวมชวตทงปวง. เพราะ ... กรรมนน ๆ ครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหาปรสลกขณะทง ๓ ขอน คอ มสนยาว มขอนวยาว มกายตรงดจกายพรหม ... ลกขณะท ๓,๔,๑๕, ยอมเปนผมชนมายยนยาวตลอดกาลนาน ; สมณะหรอพราหมณ เทวดา มาร พรหม กตาม หรอใคร ๆ ทเปนศตร ไมสามารถปลงชวตตถาคตเสยในระหวางได. ง. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ไดเปนผใหทานของควรเคยว ควรบรโภค ควรลม ควรจบ ควรดม มรสอนประณต. เพราะ … กรรมนน ๆ..ครนมาสความเปนมนษยอยางนแลว จงไดมหาปรสลกขณะ ขอนคอ มเนอนนหนาในท ๗ แหง คอทมอทงสอง

แกกรรม ? ๑๒๗

ทเทาทงสอง ทบาทงสองและทคอ… ลกขณะท ๑๖, ยอมไดของควรเคยว ควรบรโภค ควรลม ควรจบ ควรดม อนมรสประณต. จ. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ... ไดสงเคราะหผอนดวยสงคหวตถทงส คอ การใหสงของ วาจาทไพเราะ การประพฤตประโยชนผอน และความมตนเสมอกน. เพราะ ... กรรม นน ๆ ...ครนมาสความเปนมนษยอยางนแลว จงไดมหาปรสลกขณะ ๒ ขอนคอ มมอและเทาออนนม มลายฝามอฝาเทาดจตาขาย .... ลกขณะท ๕,๖, ยอมเปนผสงเคราะหบรษท คอภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาค คนธรรพ ยอมไดรบความสงเคราะหจากตถาคต. ฉ. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ... ไดเปนผกลาววาจาประกอบดวยอรรถดวยธรรม แนะนาชนเปนอนมาก เปนผนาประโยชนสขมาใหแกชนทงหลาย ตนเองกเปนผบชาธรรม. เพราะ ...กรรมนน ๆ ... ครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหา- ปรสลกขณะ ๒ ขอน คอ มขอเทาสงมปลายขนชอน

๑๒๘ พทธวจน

ขน .... ลกขณะท ๗,๑๔, ยอมเปนผเลศประเสรฐเยยม สงกวาสตวทงหลาย. ช. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ... ไดเปนผบอกศลปวทยา ขอประพฤต ดวยความเคารพ ดวยหวงวาสตวเหลานนพงรไดรวดเรว พงปฏบตไดรวดเรว ไมพงเศราหมองสนกาลนาน. เพราะ ... กรรมนน ๆ ... ครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหาปรสลกขณะขอนคอ มแขงดงแขงเนอ … ลกขณะ ท ๘, ยอมไดวตถอนควรแกสมณะ เปนองคแหงสมณะ เปนเครองอปโภคแกสมณะ โดยเรว. ซ. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ... ไดเปนผเขาไปหาสมณพราหมณแลวสอบถามวา “ทานผเจรญ ! อะไรเปนกศล อะไรเปนอกศล อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ อะไรควรเสพ อะไรไมควรเสพ ทาอะไรไมมประโยชน เปนทกขไปนาน ทาอะไรมประโยชน เปนสขไปนาน. เพราะ ... กรรมนน ๆ ... ครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหาปรสลกขณะขอนคอมผวละเอยดออน ธลไมตดอยได ... ลกขณะท ๑๒,

แกกรรม ? ๑๒๙

ยอมเปนผมปญญาใหญ มปญญาหนาแนน มปญญาเครองปลมใจ ปญญาแลนปญญาแหลม ปญญาแทงตลอด, ไมมสตวอนเสมอหรอยงไปกวา. ฌ. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ... ไดเปนผไมมกโกรธ ไมมากไปดวยความแคน แมชนเปนอนมาก วากลาวเอา กไมเอาใจใส ไมโกรธ ไมพยาบาท ไมคมแคน ไมแสดงความโกรธ ความรายกาจ ความเสยใจใหปรากฏ. ทงเปนผใหทานผาเปลอกไม ผาดาย ผาไหม ผาขนสตว สาหรบลาดและนงหม อนมเนอละเอยดออน. เพราะ ... กรรมนน ๆ ... ครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหาปรสลกขณะขอนคอ มกาย ดจทอง มผวดจทอง. ลกขณะท ๑๑, ยอมเปนผไดผาเปลอกไม ผาดาย ผาไหม ผาขนสตวสาหรบลาดและหม มเนอละเอยดออน. ญ. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน...ไดเปนผสมานญาตมตร สหายชาวเกลอ ผเหนหางแยกกนไปนาน, ไดสมานไมตรมารดากบบตร บตรกบมารดา บดากบบตร บตรกบบดา พนองชายกบพนอง

๑๓๐ พทธวจน

หญง พนองหญงกบพนองชาย, ครนทาความสามคคแลว พลอยชนชมยนดดวย. เพราะ ... กรรมนนๆ ... ครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหาปรสลกขณะขอนคอ มคยหฐาน (อวยวะทลบ) ซอนอยในฝก.... ลกขณะท ๑๐, ยอมเปนผมบตร (สาวก) มาก มบตรกลาหาญ มแววแหงคนกลาอนเสนาแหงบคคลอนจะยายมได หลายพน. ฎ. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ไดเปนผสงเกตชนเชงของมหาชน รไดสมาเสมอ รไดเอง รจกบรษธรรมดาและบรษพเศษ วาผนควรแกสงนๆ, ไดเปนผทาประโยชนอยางวเศษในชนชนนน. เพราะ ... กรรมนน ๆ ... ครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหาปรสลกขณะ ๒ ขอนคอมทรวดทรงดจตนไทร, ยนตรงไมยอกาย ลบถงเขาไดดวยมอทงสอง....ลกขณะท ๑๙-๙, ยอมมงคงมทรพยมาก มโภคะมาก. ทรพยของตถาคตเหลานคอ ทรพยคอศรทธา ทรพยคอศล ทรพยคอหร ทรพยคอโอตตปปะ ทรพยคอการศกษา (สตะ) ทรพยคอจาคะ ทรพยคอปญญา. ฐ. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาต

แกกรรม ? ๑๓๑

กอน ... ไดเปนผใครตอประโยชน ใครตอความเกอกล ใครตอความผาสข ใครตอความเกษมจากโยคะแกชนเปนอนมากวา “ไฉนชนเหลานพงเปนผเจรญดวยศรทธา ดวยศล ดวยการศกษา ดวยความร ดวยการเผอแผ ดวยธรรม ดวยปญญา ดวยทรพย และขาวเปลอก ดวยนาและสวน ดวยสตวสองเทาสเทา ดวยบตรภรรยา ดวยทาสกรรมกรและบรษ ดวยญาตมตรและพวกพอง”. เพราะ ... กรรมนนๆ ... ครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหา ปรสลกขณะ ๓ ขอน คอมกงกายเบองหนาดจสหะ, มหลงเตม, มคอกลม ... ลกขณะท ๑๗-๑๘-๒๐, ยอม เปนผไมเสอมเปนธรรมดา คอไมเสอมจากศรทธา ศล สตะ จาคะ ปญญา, ไมเสอมจากสมบตทงปวง.

ฑ. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ... ไดเปนผไมเบยดเบยนสตวทงหลายดวยฝามอ กตาม กอนดนกตาม ทอนไมกตาม ศสตรากตาม. เพราะ ... กรรมนน ๆ ... ครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหาปรสลกขณะขอน คอมประสาทรบรสอนเลศ มปลายขนเบองบน เกดแลวทคอรบรสโดยสมาเสมอ ...

๑๓๒ พทธวจน

ลกขณะท ๒๑, ยอมเปนผมอาพาธนอย มโรคนอย มวบากอนสมาเสมอ ไมเยนเกน รอนเกน พอควรแก ความเพยร. ฒ. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ... ไดเปนผไมถลงตา ไมคอนควก ไมจองลบหลง, เปนผแชมชนมองดตรง ๆ มองดผอนดวยสายตาอนแสดงความรก. เพราะ ... กรรมนน ๆครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหาปรสลกขณะ ๒ ขอน คอมตาเขยวสนท, มตาดจตาโค ... จงไดมหาปรสลกขณะ ๒ อยางน คอมฟนครบ ๔๐ ซ มฟนสนท ไมหางกน ... ลกขณะท ๒๓-๒๕, ยอมเปนผมบรษทไมกระจดกระจาย คอภกษ ภกษณอบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาค คนธรรพ. ถ. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ... ไดเปนผละเวนการกลาวคาหยาบ, กลาวแตวาจาทไมมโทษ เปนสขแกห เปนทตงแหงความรกซมซาบถงใจ เปนคาพดของชาวเมอง เปนทพอใจและชอบใจของชนเปนอนมาก. เพราะ ... กรรมนน ๆ ... ครนมาสความเปนมนษยอยางน ยอมไดมหาปรสลกขณะ ๒ ขอน คอมลน

แกกรรม ? ๑๓๓

อนเพยงพอ, มเสยงเหมอนพรหม พดเหมอนนกการวก ... ลกขณะท ๒๗-๒๘, ยอมเปนผมวาจาทผอนเออเฟอเชอฟง, คอ ภกษ ภกษณอบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาคคนธรรพ เออเฟอเชอฟง. ธ. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ... ไดเปนผละเวนการพดเพอเจอ, เปนผกลาวควรแกเวลา กลาวคาจรง กลาวเปนธรรม กลาวมอรรถ กลาวเปนวนย กลาวมทตง มหลกฐาน มทสด ประกอบดวยประโยชน. เพราะ ... กรรมนน ๆ ... ครนมาสความเปนมนษยอยางนแลว ยอมไดมหาปรสลกขณะขอน คอมคางดจคางราชสห ... ลกขณะท ๒๒, ยอมเปนผทศตรทงภายในและภายนอกกาจดไมได : ศตร คอ ราคะ โทสะ โมหะ หรอ สมณะ พราหมณ เทวดา มาร พรหม หรอใคร ๆ ในโลก กาจดไมได. น. ภกษ ท. ! เมอตถาคตเกดเปนมนษยในชาตกอน ... ไดเปนผละมจฉาชพ มการเลยงชพชอบ เวนจากการฉอโกงดวยตาชง ดวยของปลอม ดวยเครองตวงเครองวดจากการโกง การลวง เวนจากการตด การฆา

๑๓๔ พทธวจน

การผกมด การรวมทาราย การปลน การกรรโชก เพราะกรรมนนๆ ครนมาสความเปนมนษยอยางน จงไดมหาปรสลกขณะ ๒ ขอนน คอมฟนอนเรยบเสมอ, มเขยวขาวงาม ... ลกขณะท ๒๔-๒๖, ยอมเปนผมบรวาร เปนคนสะอาด คอมภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาค คนธรรพ เปนบรวารอนสะอาด.

ปา. ท. ๑๑/๑๕๙-๑๙๓/๑๓๐,๑๗๑.

แกกรรม ? ๑๓๕

กรรมททาใหไดรบผลเปนความไมตกตา

ภกษ ท. ! แตชาตทแลวมาแตอดต ตถาคตไดเคยเจรญเมตตาภาวนาตลอด ๗ ป จงไมเคยมาบงเกดในโลกมนษยน ตลอด ๗ สงวฏฏกปป และววฏฏกปป. ในระหวางกาลอนเปนสงวฏฏกปปนน เราไดบงเกดในอาภสสรพรหม. ในระหวางกาลอนเปนววฏฏกปปนน เรากไดอยพรหมวมานอนวางเปลาแลว. ภกษ ท. ! ในกปปนน เราไดเคยเปนพรหม ไดเคยเปนมหาพรหมผยงใหญ ไมมใครครอบงาได เปนผเหนสงทงปวงโดยเดดขาด เปนผมอานาจสงสด. ภกษ ท. ! เราไดเคยเปนสกกะ ผเปนจอมแหงเทวดา นบได ๓๖ ครง เราไดเคยเปนราชาจกรพรรดผประกอบดวยธรรม เปนพระราชาโดยธรรม มแวนแควนจดมหาสมทรทงสเปนทสด เปนผชนะแลวอยางด มชนบทอนบรบรณประกอบดวยแกวเจดประการ นบดวยรอยๆ ครง, ทาไมจะตองกลาวถงความเปนราชาตามธรรมดาดวย.

๑๓๖ พทธวจน

ภกษ ท. ! ความคดไดเกดขนแกเราวา ผลวบากแหงกรรมอะไรของเราหนอ ททาใหเราเปนผมฤทธมากถงอยางน มอานภาพมากถงอยางน ในครงนน ๆ. ภกษ ท. ! ความรสกไดเกดขนแกเราวา ผลวบากแหงกรรม ๓ อยางนแล ททาใหเรามฤทธมากถงอยางน มอานภาพมากถงอยางน, วบากแหงกรรม ๓ อยาง ในครงนน คอ ผลวบากแหงทาน การให ๑, แหง ทมะ การบบบงคบใจ ๑, แหงสญญมะ การสารวมระวง ๑, ดงน.

อตว. ข. ๒๕/๒๔๐/๒๐๐.

แกกรรม ? ๑๓๗

ชนชนวรรณะไมใชสงสาคญ สาคญทการกระทา

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ปรณกสสปบญญตชาตเฉพาะอยาง ๖ ชนด คอ ชาตดา ชาตเขยว ชาตแดง ชาตเหลอง ชาตขาว และชาตขาวสด.

ขาแตพระองคผเจรญ ! ในการบญญตของปรณกสสปนน เขาบญญตคนฆาแพะแกะ คนฆาสกร ฆานก ฆาเนอ ชาวประมง โจรปลน โจรฆาคน เจาหนาทเรอนจา หรอคนมการงานชนตาอยาง

อนๆ วาเปน ชาตดา.

ขาแตพระองคผเจรญ ! ปรณกสสปบญญตภกษ พวก

กณฑกพฤต หรอพวกกมมวาท พวกกรยวาทอน ๆ วาเปน ชาตเขยว.

ขาแตพระองคผเจรญ ! ปรณกสสปบญญตพวกนครนถ

มผาผนเดยว วาเปน ชาตแดง.

ขาแตพระองคผเจรญ ! ปรณกสสปบญญตพวกคฤหสถ

ผนงขาว ผเปนสาวกอเจลก วาเปน ชาตเหลอง.

ขาแตพระองคผเจรญ ! ปรณกสสปบญญตพวกอาชวก พวกอาชวกน (หญง) วาเปน ชาตขาว.

๑๓๘ พทธวจน

ขาแตพระองคผเจรญ ! ปรณกสสปบญญตเจาลทธชอ

นนทวจฉะ กจจสงกจจะและมกขลโคสาละ วาเปน ชาตขาวสด. ขาแตพระองคผเจรญ ! ปรณกสสปบญญตชาตเฉพาะ

อยาง ๖ ชนด เหลานแลพระเจาขา !”

อานนท ! โลกทงปวง ยอมรบรการบญญต อภชาต ๖ ชนด ของปรณกสสปนนหรอ ?

“ขอนนหามได พระเจาขา !”

อานนท ! ถาอยางนน มนกเหมอนกบคนยากจนเขญใจไมมทรพยตดตว ทงไมปรารถนาจะไดเนอซงตองใชคาเนอตามสดสวน, เมอมคนมากลาววา “บรษผเจรญ ! เนอนนากน แตทานตองใชคาเนอ” ดงนแลว ; เขายอมปฏเสธ ; ฉนเดยวกบปรณกสสป ไมไดรบการรบรจากสมณพราหมณทงหลาย แลวมาบญญตอภชาต ๖ ชนดน มลกษณะเปนคนโง คนไมเฉยบแหลม ไมรจกขอบเขต

ไมฉลาด ฉนใดกฉนนน. อานนท ! เราแหละ จะบญญตอภชาต ๖ ชนด, เธอจงฟง จงทาในใจใหด, เราจะกลาว. อานนท ! อภชาต ๖ ชนด เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! ในกรณแหงอภชาตหกน คอ คนบาง

แกกรรม ? ๑๓๙

คนมชาตดา กอใหเกดธรรมดา ๑, บางคนมชาตดา

กอใหเกดธรรมขาว ๑, บางคนมชาตดา กอใหเกดนพพาน

(ความสนราคะ โทสะ โมหะ) อนเปนธรรมไมดาไมขาว ๑, บางคนมชาตขาว กอใหเกดธรรมดา ๑, บางคนมชาตขาว

กอใหเกดธรรมขาว ๑, บางคนมชาตขาว กอใหเกดนพพานอนเปนธรรมไมดาไมขาว ๑.

อานนท ! คนมชาตดา กอใหเกดธรรมดา เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! คนบางคนในกรณน เกดในตระกลตา คอ ตระกลจณฑาล ตระกลพราน ตระกลจกสาน

ตระกลทารถ หรอตระกลเทหยากเยอ ซงเปนคนยากจน มขาวและนานอย เปนอยฝดเคอง มอาหารและเครองนงหมหาไดโดยยาก เขาเปนผมผวพรรณทราม ไมนาด เตยคอม

ขโรค ตาบอด งอยกระจอก มตวตะแคงขาง ไมคอยจะมขาว นา เครองนงหม ยานพาหนะ ดอกไม ของหอม

เครองลบไล ทนอน ทอย และประทปโคมไฟ แตเขากยงประพฤตกายทจรต วจทจรต มโนทจรต ครนประพฤตทจรตแลว เบองหนาแตการตาย เพราะการทาลายแหงกาย

๑๔๐ พทธวจน

ยอมเขาถงอบายทคตวบาตนรก. อยางนแล อานนท ! เรยกวา คนมชาตดา กอใหเกดธรรมดา.

อานนท ! คนมชาตดา กอใหเกดธรรมขาว

เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! คนบางคนในกรณน เกดในตระกลตา คอ ตระกลจณฑาล ตระกลพราน ฯลฯ มอาหาร และเครองนงหมหาไดโดยยาก มผวพรรณทรามไมนาด ...ฯลฯ...ไมคอยจะมขาว นา ....ฯลฯ... ประทปโคมไฟ แตเขา ประพฤตกายสจรต วจสจรต มโนสจรต ครนประพฤตสจรตแลวเบองหนาแตการตาย เพราะการทาลายแหงกาย ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค. อยางนแล อานนท ! เรยกวา คนมชาตดา กอใหเกดธรรมขาว.

อานนท ! คนมชาตดา กอใหเกดนพพานอนเปนธรรมไมดาไมขาว เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! คนบางคนในกรณน เกดในตระกลตา คอตระกลจณฑาล ตระกลพราน ....ฯลฯ .... มผวพรรณทราม ไมนาด เตยคอม. เขาปลงผมและหนวด ครองผายอมฝาด ออกจากเรอน บวชเปนผไมมประโยชนเกยวของ

แกกรรม ? ๑๔๑

ดวยเรอน. เขานน ครนบวชแลวอยางน ละนวรณทงหา

อนเปนเครองเศราหมองจต ทาปญญาใหถอยกาลงไดแลว

มจตตงมนดในสตปฏฐานทงส ยงโพชฌงคเจดใหเจรญแลวตามทเปนจรง ชอวายอมกอใหเกดนพพานอนเปนธรรมไมดา ไมขาว. อยางนแล อานนท ! เรยกวา คนมชาตดา กอใหเกดนพพานอนเปนธรรมไมดาไมขาว.

อานนท ! คนมชาตขาว กอใหเกดธรรมดา

เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! คนบางคนในกรณน เกดในสกลสง

คอ สกลกษตรยมหาศาล สกลพราหมณมหาศาล หรอสกลคหบดมหาศาล อนมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก มทองและเงนพอตว มอปกรณแหงทรพยพอตว มทรพยและขาวเปลอกพอตว เขามรปงาม นาด นาเลอมใส

ประกอบด วยความเกลยง เกลาแหงผวพรรณอยางยง รารวยดวยขาวดวยนา เครองนงหม ยานพาหนะ ดอกไมของหอม เครองลบไล ทนอน ทอย และประทปโคมไฟ

แตเขา ประพฤตกายทจรต วจทจรต มโนทจรต ครนประพฤตทจรตแลว เบองหนาแตการตายเพราะการทาลาย

๑๔๒ พทธวจน

แหงกาย ยอมเขาพงอบายทคตวนบาตนรก. อยางนแล อานนท ! เรยกวา คนมชาตขาว กอใหเกดธรรมดา.

อานนท ! คนมชาตขาว กอใหเกดธรรมขาว

เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! คนบางคนในกรณน เกดในสกลสง

คอสกลกษตรยมหาศาล สกลพราหมณมหาศาล ...ฯลฯ... มทรพยและขาวเปลอกพอตว มรปงาม ...ฯลฯ... รารวยดวย ขาวนา ...ฯลฯ... ประทปโคมไฟ ; เขา ประพฤตกายสจรต วจสจรต มโนสจรต ครนประพฤตสจรตแลว เบองหนาแตการตายเพราะการทาลายแหงกาย ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค. อยางนแล อานนท ! เรยกวา คนมชาตขาว กอใหเกดธรรมขาว.

อานนท ! คนชาตขาว กอใหเกดนพพานอนเปนธรรมไมดาไมขาว เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! คนบางคนในกรณน เกดในสกลสงคอ สกลกษตรยมหาศาล สกลพราหมณมหาศาล ....ฯลฯ.... มทรพยและขาวเปลอกพอตว มรปงาม ....ฯลฯ.... รารวย ดวยขาวนา ...ฯลฯ... ประทปโคมไฟ ; เขาปลงผมและ

แกกรรม ? ๑๔๓

หนวด ครองผากาสายะ ออกจากเรอน บวชเปนผไมมประโยชนเกยวของดวยเรอน, เขานนครนบวชแลวอยางน ละนวรณทงหา อนเปนเครองเศราหมองใจทาปญญาใหถอยกาลงไดแลว มจตตงมนด ในสตปฏฐานทงส ยงโพชฌงคเจดใหเจรญแลวตามทเปนจรง ชอวายอม กอใหเกดนพพานอนเปนธรรมไมดา ไมขาว. อยางนแล

อานนท ! เรยกวา คนมชาตขาว กอใหเกดนพพานอนเปนธรรมไมดาไมขาว.

อานนท ! เหลานแล อภชาต ๖ ชนด.

ฉกก. อ. ๒๒/๔๒๘/๓๒๙.

แกกรรม ? ๑๔๕

บคคล ๔ จาพวก

พระผมพระภาคไดตรสแกพระเจาปเสนทโกศลวา มหาราช ! บคคล ๔ จาพวกนมปรากฏอยในโลก บคคล ๔ จาพวกเปนไฉน ? บคคล ๔ จาพวกคอ :- บคคลผมดแลวมดตอไปจาพวก ๑ บคคลผมดแลวกลบสวางตอไปจาพวก ๑ บคคลผสวางแลวกลบมดตอไปจาพวก ๑ บคคลผสวางแลวคงสวางตอไปจาพวก ๑. มหาราช ! กอยางไร บคคลชอวามดแลวคงมดตอไป มหาราช ! บคคลบางคนในโลกน เกดมาภาย หลงในตระกลอนตา คอในตระกลจณฑาล ตระกลพราน ตระกลจกสาน ตระกลทารถ หรอตระกลเทหยากเยอ ซงเปนคนยากจน มขาวและนานอย เปนอยฝดเคอง มอาหารและเครองนงหมหาไดโดยยาก เขาเปนผมผวพรรณทราม ไมนาด เตยคอม ขโรค ตาบอด งอยกระจอก มตวตะแคง

๑๔๖ พทธวจน

ขาง ไมคอยจะมขาว นา เครองนงหม ยานพาหนะ ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน ทอย และประทปโคมไฟ เขาซาประพฤตทจรตดวยกาย วาจา ใจ ครนเขาประพฤตทจรตดวยกาย วาจา ใจแลว ครนตายไปยอมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก. มหาราช ! บรษพงไปจากความมดทบสความมดทบ หรอพงไปจากความมดมวสความมดมว หรอพงไปจากโลหตอนมมลทนสโลหตอนมมลทน ฉนใด มหาราช ! ตถาคตกลาววาบคคลน มอปไมยฉนนน มหาราช ! อยางนแล บคคลชอวาเปนผมดแลวคงมดตอไป. มหาราช ! กอยางไร บคคลชอวาเปนผมดแลวกลบสวางตอไป มหาราช ! บคคลบางคนในโลกน เปนคนเกดมาภายหลงในตระกลอนตาทราม คอในตระกลจณฑาล ตระกลพราน ตระกลจกสาน ตระกลทารถ หรอตระกลเทหยากเยอ ซงเปนคนยากจน มขาวและนานอย เปนอยฝดเคอง มอาหารและเครองนงหมหาไดโดยยาก เขาเปนผมผวพรรณทราม ไมนาด เตยคอม ขโรค ตาบอด งอย

แกกรรม ? ๑๔๗

กระจอกมตวตะแคงขาง ไมคอยจะมขาว นา เครอง นงหม ยานพาหนะ ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน ทอย และประทปโคมไฟ แมกระนน เขากประพฤตสจรตดวยกาย วาจา ใจ ครนเขา ประพฤตสจรตดวยกาย วาจา ใจแลว ครนตายไป ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค มหาราช ! บรษพงขนจากแผนดนสบลลงก หรอพงขนจากบลลงกสหลงมา หรอพงขนจากหลงมา สคอชาง หรอพงขนจากคอชางสปราสาท แมฉนใด มหาราช ! ตถาคตยอมกลาววา บคคลนมอปไมยฉนนน มหาราช ! อยางน แล บคคลชอวาเปนผมดแลวกลบสวางตอไป . มหาราช ! กอยางไร บคคลชอวาเปนผสวางแลวกลบมดตอไป มหาราช ! บคคลบางคนในโลกน เปนผเกดมาภายหลงในตระกลสง คอในสกลกษตรยมหาศาล สกลพราหมณมหาศาล หรอสกลคหบดมหาศาล อนมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก มทองและเงนพอตว มอปกรณแหงทรพยพอตว มทรพยและขาวเปลอกพอตว เขามรปงาม

๑๔๘ พทธวจน

นาด นาเลอมใส ประกอบดวยความเกลยงเกลาแหงผวพรรณอยางยง รารวยดวยขาว ดวยนา เครองนงหม ยานพาหนะ ดอกไมของหอม เครองลบไล ทนอน ทอย และประทปโคมไฟ แตเขากลบประพฤตทจรตดวยกาย วาจา ใจ ครนเขาประพฤตทจรตดวยกาย วาจา ใจแลว ครนตายไป ยอมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก. มหาราช ! บรษลงจากปราสาทสคอชาง หรอลงจากคอชางสหลงมา หรอลงจากหลงมาสบลลงก หรอลงจากบลลงกสพนดน หรอจากพนดนเขาไปสทมด แมฉนใด มหาราช ! ตถาคตกลาววา บคคลนมอปไมยฉนนน. มหาราช ! อยางนแล บคคลชอวาเปนผสวางแลวกลบมดตอไป . มหาราช ! กอยางไร บคคลชอวาเปนผสวางแลวคงสวางตอไป มหาราช ! บคคลบางคนในโลกน เปนคนเกดมาภายหลงในตระกลสง คอในสกลกษตรยมหาศาล สกลพราหมณมหาศาล หรอสกลคหบดมหาศาล อนมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก มทองและเงนพอตว มอปกรณ

แกกรรม ? ๑๔๙

แหงทรพยพอตว มทรพยและขาวเปลอกพอตว เขามรปงาม นาด นาเลอมใส ประกอบดวยความเกลยงเกลาแหงผวพรรณอยางยง รารวยดวยขาว ดวยนา เครองนงหม ยานพาหนะ ดอกไมของหอม เครองลบไล ทนอน ทอย และประทปโคมไฟ เขายอมประพฤตสจรตดวยกาย วาจา ใจ ครนเขาประพฤต สจรตดวยกาย วาจา ใจแลว ครนตายไป ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค มหาราช ! บรษพงกาวไปดวยดจากบลลงกสบลลงก หรอพงกาวไปดวยดจากหลง มาสหลงมา หรอพงกาวไปดวยดจากคอชางสคอชาง หรอพงกาวไปดวยดจากปราสาทสปราสาท แมฉนใด มหาราช ! ตถาคตยอมกลาววา บคคลนม อปไมยฉนนน มหาราช ! อยางนแล บคคลชอวาเปนผสวางแลวคงสวางตอไป. มหาราช ! บคคล ๔ จาพวกนแล มปรากฏอยในโลก ดงน . พระผมพระภาคผพระสคตศาสดา ครนตรสไวยากรณภาษตน จบลงแลว จงไดตรสพระคาถาประพนธตอไปอกวา

๑๕๐ พทธวจน

มหาราช ! บรษเขญใจไมมศรทธา เปนคนตระหนเหนยวแนน มความดารชว เปนมจฉาทฐ ไมมความเออเฟอ ยอมดา ยอมบรภาษสมณะหรอพราหมณหรอวณพกอนๆ เขาเปนคนไมมประโยชน เปนคนมกขงเคยด ยอมหามคนทกาลงจะใหโภชนาหารแกคนทขอ. มหาราช ! ผเปนใหญยงของประชาราษฎร คนเชนนน เมอตายไป ยอมเขาถงนรกอนรายแรง นชอวาผมดแลว คงมดตอไป . มหาราช ! บรษ (บางคน) เปนคนเขญใจ (แต) เปนคนมศรทธา ไมมความตระหน เขามความดารประเสรฐ มใจไมฟงซาน ยอมใหทาน ยอมลกรบสมณะหรอพราหมณ หรอวณพกอนๆ ยอมสาเหนยกในจรรยาอนเรยบรอย ไมหามคนทกาลงจะใหโภชนาหารแกคนทขอ. มหาราช ! ผเปนใหญยงของประชาราษฎร คนเชนนนเมอตายไป ยอมเขาถงไตรทพสถาน นชอวา ผมดแลวกลบสวางตอไป.

แกกรรม ? ๑๕๑

มหาราช ! บรษ (บางคน) ถงหากจะมงม (แต) ไมมศรทธา เปนคนมความตระหนเหนยวแนน มความดารชว เปนมจฉาทฐ ไมมความเออเฟอ ยอมดายอมบรภาษสมณะหรอพราหมณ หรอวณพกอนๆ เขาเปนคนไมมประโยชน เปนคนมกขงเคยด ยอมหามคนท กาลงจะใหโภชนาหารแกคนทขอ. มหาราช ! ผเปนใหญยงของประชาราษฎร คนเชนนนเมอตายไป ยอมเขาถงนรกอนรายแรง นชอวา ผสวางแลวกลบมดตอไป . มหาราช ! บรษ (บางคน) ถงหากจะมงม กเปนคนมศรทธา ไมมความตระหน เขามความดารประเสรฐ มใจไมฟงซาน ยอมใหทาน ยอมลกรบสมณะ หรอพราหมณ หรอแมวณพกอนๆ ยอมสาเหนยกในจรรยา อนเรยบรอย ไมหามคนทกาลงจะใหโภชนาหารแกผทขอ มหาราช ! ผเปนใหญยงของประชาราษฎร คนเชนนนเมอตายไป ยอมเขาถงไตรทพสถาน นชอวาผสวางแลวคงสวางตอไป ดงน .

สคา. ส ๑๕/๑๓๖/๓๙๓.

๑๕๒ พทธวจน

ทาชวไดชว

ความยากจน และการกหน ทานกลาววาเปนความทกขในโลก. คนจนกหนมาเลยงชวต ยอมเดอดรอน

เพราะเจาหนตดตามบาง เพราะถกจบกมบาง. การถกจบกมนน เปนความทกขของผไดกาม. ถงแมในอรยวนยนกเหมอนกน : ผใด ไมมศรทธา ไมมหร ไมมโอตตปปะ สงสมแตบาปกรรม

กระทากายทจรต - วจทจรต - มโนทจรต ปกปดอยดวยการกระทาทางกาย ทางวาจา ทางจต เพอไมใหผใดรจกเขา, ผนน พอกพนบาปกรรมอยเนองนตย ในทนนๆ.

คนชวทาบาปกรรม รสกแตกรรมชวของตน

เสมอนคนยากจนกหนมาบรโภคอย ยอมเดอดรอน.

ความตรตรกทเกดจากวปฏสาร (ความรอนใจ) อนเปนเครองทรมานใจ ยอมตดตามเขาทงในบานและในปา.

แกกรรม ? ๑๕๓

คนชวทาบาปกรรม รสกแตกรรมชวของตน ไปสกาเนดเดรจฉานบางอยาง หรอวาถกจองจา อยในนรก.

การถกจองจานนเปนทกข ชนดทธรชนไมเคยประสบเลย.... .

ฉกก. อ. ๒๒/๓๙๒/๓๑๖.

มลนธพทธโฆษณ

มลนธแหงมหาชนชาวพทธ ผซงชดเจน และมนคงในพทธวจน เรมจากชาวพทธกลมเลกๆกลมหนง ไดมโอกาสมาฟงธรรมบรรยายจากทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ทเนนการนาพทธวจน (ธรรมวนยจากพทธโอษฐ ทพระพทธองคทรงยนยนวาทรงตรสไวดแลว บรสทธบรบรณสนเชง ทงเนอความและพยญชนะ) มาใชในการถายทอดบอกสอน ซงเปนรปแบบการแสดงธรรมทตรงตามพทธบญญตตามททรงรบสงแกพระอรหนต ๖๐ รปแรกทปาอสปตนมฤคทายวน ในการประกาศพระสทธรรม และเปนลกษณะเฉพาะทภกษในครงพทธกาลใชเปนมาตรฐานเดยว

หลกพทธวจนน ไดเขามาตอบคาถาม ตอความลงเลสงสย ไดเขามาสรางความชดเจน ตอความพราเลอนสบสน ในขอธรรมตางๆ ทมอยในสงคมชาวพทธ ซงทงหมดน เปนผลจากสาเหตเดยวคอ การไมใชคาของพระพทธเจาเปนตวตงตนในการศกษาเลาเรยน

ดวยศรทธาอยางไมหวนไหวตอองคสมมาสมพทธะ ในฐานะพระศาสดา ทานพระอาจารยคกฤทธ ไดประกาศอยางเปนทางการวา “อาตมาไมมคาสอนของตวเอง”

และใชเวลาทมอย ไปกบการรบสนองพทธประสงค ดวยการโฆษณาพทธวจน เพอความตงมนแหงพระสทธรรม และความประสานเปนหนงเดยวของชาวพทธ

เมอกลบมาใชหลกพทธวจน เหมอนทเคยเปนในครงพทธกาล สงทเกดขนคอ ความชดเจนสอดคลองลงตว ในความรความเขาใจ ไมวาในแงของหลกธรรม ตลอดจนมรรควธทตรง และสามารถนาไปใชปฏบตใหเกดผล รเหนประจกษไดจรงดวยตนเองทนท ดวยเหตน ชาวพทธทเหนคณคาในคาของพระพทธเจา จงขยายตวมากขนเรอยๆ

เกดเปน “กระแสพทธวจน” ซงเปนพลงเงยบทกาลงจะกลายเปนคลนลกใหม ในการกลบไปใชระบบการเรยนรพระสทธรรม เหมอนดงครงพทธกาล

ดวยการขยายตวของกระแสพทธวจนน สอธรรมทเปนพทธวจน ไมวาจะเปนหนงสอ หรอซด ซงแจกฟรแกญาตโยมเรมมไมพอเพยงในการแจก ทงน เพราะจานวนของผทสนใจเหนความสาคญของพทธวจน ไดขยายตวมากขนอยางรวดเรวประกอบกบวาทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล เครงครดในขอวตรปฏบตตามแนวทางของทานพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) ภายใตวนยอนเปนพทธบญญต การเผยแพรพทธวจนทผานมา จงเปนไปในลกษณะสนโดษตามมตามได เมอมโยมมาปวารณาเปนเจาภาพในการจดพมพ ไดมาจานวนเทาไหร กทยอยแจกไปตามทมเทานน เมอมมา กแจกไปเมอหมด กคอหมด

เนองจากวา หนาทในการดารงพระสทธรรมใหตงมนสบไป ไมไดผกจากดอยแตเพยงพทธสาวกในฐานะของสงฆเทานน ฆราวาสกลมหนงซงเหนความสาคญของพทธวจน จงรวมตวกนเขามาชวยขยายผลในสงททานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโลทาอยแลว นนคอ การนาพทธวจนมาเผยแพรโฆษณา โดยพจารณาตดสนใจจดทะเบยน จดตงเปนมลนธอยางถกตองตามกฏหมาย เพอใหการดาเนนการตางๆ ทงหมด อยในรปแบบทโปรงใส เปดเผย และเปดกวางตอสาธารณชนชาวพทธทวไป

สาหรบผทเหนความสาคญของพทธวจน และมความประสงคทจะดารงพระสทธรรมใหตงมน ดวยวธของพระพทธเจา สามารถสนบสนนการดาเนนการตรงนไดดวยวธงายๆ นนคอ เขามาใสใจศกษาพทธวจน และนาไปใชปฏบตดวยตนเอง เมอรประจกษ เหนไดดวยตนแลว วามรรควธทไดจากการทาความเขาใจ โดยใชคาของพระพทธเจาเปนตวตงตนนน นาไปสความเหนทถกตอง ในหลกธรรมอนสอดคลองเปนเหตเปนผล และเชอมโยงเปนหนงเดยว กระทงไดผลตามจรง ทาใหเกดมจตศรทธา ในการชวยเผยแพรขยายสอพทธวจน เพยงเทาน คณกคอหนงหนวยในขบวน “พทธโฆษณ“ แลว

นคอเจตนารมณของมลนธพทธโฆษณ นนคอเปนมลนธแหงมหาชนชาวพทธ ซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

ผทสนใจรบสอธรรมทเปนพทธวจน เพอไปใชศกษาสวนตว หรอนาไปแจกเปนธรรมทาน แกพอแมพนอง ญาต หรอเพอน

สามารถมารบไดฟร โดยไมมเงอนไข ทวดนาปาพง หรอตามทพระอาจารยคกฤทธไดรบนมนตไปแสดงธรรมนอกสถานท

สาหรบรายละเอยดกจธรรมตางๆ ภายใตเครอขายพทธวจนโดยวดนาปาพง คนหาขอมลไดจาก

www.watnapp.com

หากมความจานงทจะรบไปแจกเปนธรรมทานในจานวนหลายสบชด ขอความกรณาแจงความจานงไดท

มลนธพทธโฆษณ

สานกงานใหญ : ๑๖/๘๘ ชน ๒ ซอยสขมวท ๖๘ ถนนสขมวท แขวงบางนา เขตบางนา กรงเทพมหานคร ๑๐๑๒๐

โทรศพท ๐๒-๗๔๔-๘๓๖๐ - ๑ โทรสาร ๐๒-๓๙๘-๒๑๘๔ เวบไซด : www.buddhakos.org อเมล : info@buddhakos.org

ประสานงานและเผยแผ : มลนธพทธโฆษณ อาคารภคนท ๙ ถนนรชดาภเษก แขวงดนแดง, เขตดนแดง กรงเทพมหานคร ๑๐๔๐๐

โทร.๐๘๕-๐๕๘-๖๘๘๘, ๐๘๑-๕๑๓-๑๖๑๑

สนบสนนการเผยแผพทธวจนไดท ชอบญช “มลนธพทธโฆษณ” ธนาคารกสกรไทย สาขา ยอยตลาดไท

ประเภท บญชออมทรพย เลขทบญช ๔๘๔-๒-๑๐๘๗๗-๘

๐๒-๕๔๙-๒๑๗๔๐๘๑-๕๑๓-๑๖๑๑๐๘๔-๐๙๖-๘๔๓๐

ลงสะพานคลอง ๑๐ เลยวซายคอสะพาน

ลง สะพาน คลอง ๑๐ ไป ย เทรน แรก มา แลว เลยว ซาย กอน ขน สะพาน

ตดตามการเผยแผพระธรรมคำสอนตามหลกพทธวจนโดย พระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท

• www.watnapp.com• รายการศนสนยสนทนา ชวง “ถามโลก-ตอบธรรม” FM ๑๐๖.๐ MHz (คลนครอบครวขาว) จนทร-ศกร เวลา ๐๕.๐๐ – ๐๕.๓๐ น.

แผนทวดนาปาพง

ขอกราบขอบพระคณแดพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล

และคณะสงฆวดนาปาพงทกรณาใหคำปรกษาในการจดทำหนงสอเลมน

รวมจดทำโดยกลมละนนท, กลมพทธโอษฐ,

กลมพนกงานตอนรบบนครองบนบรษทการบนไทย,กลมธรรมะสขาว, กลมสมณะศากยะปตตยะ,

กลมมหาวทยาลยสงขลานครนทร, กลมวทยาเขต-หาดใหญ, คณมานพ พมเขม และครอบครว, คณดนย วงศาโรจน และครอบครว,

คณสเทพ กลสงห และครอบครว, นายกเทศมนตรบางควด คณพสษฐ มะล บจก.ไทยควอลต แลนด แอนด เฮาส

บรรณานกรมพระไตรปฏกบาลอกษรไทยฉบบสยามรฐ

พระไตรปฏกไทยฉบบสยามรฐพทธวจน ฉบบธรรมโฆษณ

(ชดจากพระโอษฐ ผลงานแปลพทธวจนโดยทานพทธทาสภกข)

พทธวจน ฉบบตรวจแก (จดพมพโดยมลนธพทธโฆษณ)

...โลก ยอมเปนไปตามกรรม หมสตว ยอมเปนไปตามกรรม

สตวทงหลาย มกรรมเปนเครองรงรด เหมอนลมสลกขนยดรถทกาลงแลนไปอย.

สตวทงหลาย เปนผมกรรมเปนของตน เปนทายาทแหงกรรม มกรรมเปนกาเนด มกรรมเปนเผาพนธ มกรรมเปนทพงอาศย กระทากรรมใดไว ดกตาม ชวกตาม

จกเปนผรบผลกรรมนน.

ส. ข. ๒๕/๔๕๗/๓๘๒, ทสก. อ. ๒๔/๓๐๙/๑๙๓ .

พทธวจน

สอธรรมะน จดทำเพอประโยชนทางการศกษาสสาธารณชนเปนธรรมทานลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว ไมสงวนสทธในการ จดทำจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในการจดทำหรอ เผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบ เพอรกษาความถกตอง ของขอมล ขอคำปรกษาดานขอมลในการจดทำเพอความสะดวกและประหยด ตดตอไดท คณศรชา โทร. ๐๘๑-๕๑๓-๑๖๑๑ หรอ คณอารวรรณ โทร. ๐๘๕-๐๕๘-๖๘๘๘

แกกรรม ?โดย ตถาคต

ภกษ ท. ! เรากลาวซงเจตนา วาเปนกรรมภกษ ท. ! เหตเกดของกรรมทงหลายยอมม เพราะความเกดของผสสะภกษ ท. ! ความดบแหงกรรมยอมม เพราะความดบแหงผสสะภกษ ท. ! มรรคมองค ๘ นนนเอง เปนกมมนโรธคามนปฏปทา

ฉกก. อ. ๒๒ / ๔๕๘,๔๖๓ - ๔๖๔ / ๓๓๔.

วนนชาวพทธแกกรรมตามใคร?

?

กรรม ...ขาวเปลอก ทรพย เงนทอง หรอขาวของ

ทหวงแหนอยางใดอยางหนงมอย

ทาส กรรมกร คนใช และผอาศยของเขา

พงพาเอาไปไมไดทงหมด จะตองถงซงการละทงไวทงหมด

กบคคลทำกรรมใด ดวยกาย ดวยวาจา หรอดวยใจ

กรรมนนแหละ เปนของๆ เขา และเขายอมพาเอากรรมนนไป

อนงกรรมนน ยอมตดตามเขาไป เหมอนเงาตดตามตน ฉะนน

เพราะฉะนน บคคลควรทำกรรมด สงสมไวสำหรบภพหนา

บญทงหลาย ยอมเปนทพงของสตวทงหลาย ในโลกหนา.

สคา. ส. ๑๕ / ๑๓๔ / ๓๙๒.

พทธวจน

แกกรรม ?

ฉบบ

๕