พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๔๕ เลม (ปกสฟา)

ทงออนไลนและออฟไลนทมาของขอมล : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบ มจร.

MCUTRAI Version 1.0

พระไตรปฎกเลมท ๐๔ วนยปฎกท ๐๔ มหาวรรค ภาค ๑

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑.โพธกถา

พระวนยปฎกมหาวรรค ภาค ๑_____________

ขอนอบนอมพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน

๑. มหาขนธกะ

๑. โพธกถา๑วาดวยเหตการณแรกตรสร ณ ควงตนโพธพฤกษ

เรองทรงมนสการปฏจจสมปบาท

[๑] สมยนน พระผมพระภาคพทธเจา เมอแรกตรสร ประทบอย ณ ควงตนโพธพฤกษ๒ ใกลฝงแมนำาเนรญชรา เขตตำาบลอรเวลา ครงนนพระผมพระภาคไดประทบนงโดยบลลงกเดยว๓เสวยวมตตสขอย ณ ควงตนโพธพฤกษเปนเวลา ๗ วนทนน พระผมพระภาคทรงมนสการปฏจจสมปบาท๔ โดยอนโลมและปฏโลมตลอดปฐมยามแหงราตรวา

เชงอรรถ :๑ ข.อ. ๒๕/๑-๔/๙๓-๙๖๒ วหรต ... โพธรกขมเล ปมาภสมพทโธ เมอแรกตรสร ประทบอย ณ ควงตนโพธพฤกษ ฎกาอธบายวา อภสมพทโธ หตวา สพพปมำ โพธรกขมเล วหรต ตรสรแลว ประทบนง ณ ควงตนโพธพฤกษ“กอนทอนทงหมด ” (วมต.ฏกา ๒/๑/๑๐๘)๓ นงโดยบลลงกเดยว หมายถงนงขดสมาธโดยไมลกขนเลยตลอด ๗ วน (ว.อ. ๓/๑/๓)๔ มนสการปฏจจสมปบาท แปลวา พจารณาโดยถวนถ ใสใจโดยถวนถ พจารณาโดยแยบคายซงปฏจจ-สมปบาท คอธรรมทอาศยกนและกนแลวยงธรรมทเกดรวมกนใหเกดขน (ว.อ. ๓/๑/๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑.โพธกถาปฏจจสมปบาทโดยอนโลม

เพราะอวชชาเปนปจจย สงขารจงมเพราะสงขารเปนปจจย วญญาณจงมเพราะวญญาณเปนปจจย นามรปจงมเพราะนามรปเปนปจจย สฬายตนะจงมเพราะสฬายตนะเปนปจจย ผสสะจงมเพราะผสสะเปนปจจย เวทนาจงมเพราะเวทนาเปนปจจย ตณหาจงมเพราะตณหาเปนปจจย อปาทานจงมเพราะอปาทานเปนปจจย ภพจงมเพราะภพเปนปจจย ชาตจงมเพราะชาตเปนปจจย ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะโทมนส อปายาสจงม

กองทกขทงมวลนมการเกดขนดวยอาการอยางน

ปฏจจสมปบาทโดยปฏโลมอนง เพราะอวชชาดบไปไมเหลอดวยวราคะ๑ สงขารจงดบ

เพราะสงขารดบ วญญาณจงดบเพราะวญญาณดบ นามรปจงดบเพราะนามรปดบ สฬายตนะจงดบเพราะสฬายตนะดบ ผสสะจงดบเพราะผสสะดบ เวทนาจงดบ

เชงอรรถ :๑ วราคะ ในทนหมายถงมรรค (ว.อ. ๓/๑/๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑. โพธกถา

เพราะเวทนาดบ ตณหาจงดบเพราะตณหาดบ อปาทานจงดบ

เพราะอปาทานดบ ภพจงดบเพราะภพดบ ชาตจงดบเพราะชาตดบ ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะโทมนส อปายาสจงดบ

กองทกขทงมวลนมการดบดวยอาการอยางนลำาดบนน พระผมพระภาคทรงทราบเนอความนแลว จงทรงเปลงอทานนในเวลานนวา

พทธอทานคาถาท ๑๑เมอใดแล ธรรมทงหลายปรากฏแกพราหมณผมความเพยร เพงอยเมอนน ความสงสยทงปวงของพราหมณนนยอมสนไปเพราะมารธรรมพรอมทงเหต๒[๒] ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงมนสการปฏจจสมปบาทโดยอนโลมและปฏโลม ตลอดมชฌมยามแหงราตรวา

ปฏจจสมปบาทโดยอนโลม

เพราะอวชชาเปนปจจย สงขารจงมเพราะสงขารเปนปจจย วญญาณจงม

เชงอรรถ :๑ พทธอทานท ๑ เกดขนดวยอำานาจการททรงพจารณาปจจยาการหรอปฏจจสมปบาท (ว.อ. ๓/๓/๖)๒ ธรรมทงหลาย ในทนหมายถงโพธปกขยธรรมทใหสำาเรจการตรสรปจจยาการ(หรอปฏจจสมปบาท)โดยอนโลม(และปฏโลม) (ว.อ. ๓/๑/๕)พราหมณ ในทนหมายถงพระขณาสพผลอยบาปธรรมเสยได (ว.อ. ๓/๑/๕)ธรรม ในทนหมายถงธรรมคอกองทกขทงสนมสงขารเปนตน พรอมทงเหตคออวชชาเปนตน (ว.อ. ๓/๑/๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑.โพธกถา

เพราะวญญาณเปนปจจย นามรปจงมเพราะนามรปเปนปจจย สฬายตนะจงมเพราะสฬายตนะเปนปจจย ผสสะจงม

เพราะผสสะเปนปจจย เวทนาจงมเพราะเวทนาเปนปจจย ตณหาจงมเพราะตณหาเปนปจจย อปาทานจงมเพราะอปาทานเปนปจจย ภพจงมเพราะภพเปนปจจย ชาตจงมเพราะชาตเปนปจจย ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะโทมนส อปายาสจงม

กองทกขทงมวลนมการเกดขนดวยอาการอยางน

ปฏจจสมปบาทโดยปฏโลมอนง เพราะอวชชาดบไปไมเหลอดวยวราคะ สงขารจงดบ

เพราะสงขารดบ วญญาณจงดบเพราะวญญาณดบ นามรปจงดบเพราะนามรปดบ สฬายตนะจงดบเพราะสฬายตนะดบ ผสสะจงดบเพราะผสสะดบ เวทนาจงดบเพราะเวทนาดบ ตณหาจงดบเพราะตณหาดบ อปาทานจงดบเพราะอปาทานดบ ภพจงดบเพราะภพดบ ชาตจงดบเพราะชาตดบ ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะโทมนส อปายาสจงดบ

กองทกขทงมวลนมการดบดวยอาการอยางน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑.โพธกถาลำาดบนน ครนพระผมพระภาคทรงทราบเนอความนนแลว จงทรงเปลงอทานนในเวลานนวา

พทธอทานคาถาท ๒๑เมอใดแล ธรรมทงหลายปรากฏแกพราหมณผมความเพยร เพงอยเมอนน ความสงสยทงปวงของพราหมณนนยอมสนไป

เพราะไดรความสนไปแหงปจจยทงหลาย[๓] ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงพจารณาปฏจจสมปบาทโดยอนโลมและปฏโลมตลอดปจฉมยามแหงราตรวา

ปฏจจสมปบาทโดยอนโลม

เพราะอวชชาเปนปจจย สงขารจงมเพราะสงขารเปนปจจย วญญาณจงมเพราะวญญาณเปนปจจย นามรปจงมเพราะนามรปเปนปจจย สฬายตนะจงมเพราะสฬายตนะเปนปจจย ผสสะจงมเพราะผสสะเปนปจจย เวทนาจงมเพราะเวทนาเปนปจจย ตณหาจงมเพราะตณหาเปนปจจย อปาทานจงมเพราะอปาทานเปนปจจย ภพจงมเพราะภพเปนปจจย ชาตจงมเพราะชาตเปนปจจย ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะโทมนส อปายาสจงม

กองทกขทงมวลนมการเกดขนดวยอาการอยางน

เชงอรรถ :๑ พทธอทานท ๒ เกดขนดวยอำานาจการททรงพจารณานพพาน (ว.อ. ๓/๓/๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑. โพธกถาปฏจจสมปบาทโดยปฏโลมอนง เพราะอวชชาดบไปไมเหลอดวยวราคะ สงขารจงดบ

เพราะสงขารดบ วญญาณจงดบเพราะวญญาณดบ นามรปจงดบเพราะนามรปดบ สฬายตนะจงดบเพราะสฬายตนะดบ ผสสะจงดบเพราะผสสะดบ เวทนาจงดบเพราะเวทนาดบ ตณหาจงดบเพราะตณหาดบ อปาทานจงดบ

เพราะอปาทานดบ ภพจงดบเพราะภพดบ ชาตจงดบเพราะชาตดบ ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะโทมนส อปายาสจงดบ

กองทกขทงมวลนมการดบดวยอาการอยางนลำาดบนน พระผมพระภาคทรงทราบเนอความนนแลว จงทรงเปลงอทานนในเวลานนวา

พทธอทานคาถาท ๓๑เมอใดแล ธรรมทงหลายปรากฏแกพราหมณผมความเพยร เพงอยเมอนน พราหมณนนยอมกำาจดมารและเสนา๒เสยไดดจพระอาทตยอทยขนสาดสองทองฟาใหสวางไสวฉะนนโพธกถา จบ

เชงอรรถ :๑ พทธอทานท ๓ น เกดขนดวยอำานาจการททรงพจารณามรรค (ว.อ. ๓/๓/๖)๒ มารและเสนามาร ในทนหมายถงกามทงหลาย (ว.อ. ๓/๓/๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒. อชปาลกถา๒. อชปาลกถาวาดวยเหตการณขณะประทบอย ณ ควงตนอชปาลนโครธ

เรองทรงแสดงธรรมเปนเหตใหเปนพราหมณ[๔] ครนลวงไป ๗ วน พระผมพระภาคทรงออกจากสมาธนน แลวเสดจจากควงตนโพธพฤกษ ไปยงควงตนอชปาลนโครธ๑ ครนถงแลว จงประทบนงโดยบลลงกเดยวเสวยวมตตสขอย ณ ควงตนอชปาลนโครธเปนเวลา ๗ วนครงนน พราหมณหหกชาต๒ผหนงไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบครนถงแลว ไดสนทนาปราศรยกบพระผมพระภาค พอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนและกนแลวไดยน ณ ทสมควร พราหมณนนผยน ณ ทสมควรแลวแลไดกราบทลพระผมพระภาค ดงนวา พระโคดมผเจรญ บคคลชอวาเปนพราหมณ“ดวยเหตเพยงไรหนอ กและธรรมเหลาไหนททำาบคคลใหเปนพราหมณ”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงทราบเนอความนนแลว จงทรงเปลงอทานนในเวลานนวา

พราหมณใด ลอยบาปธรรมเสย ไมตวาดผอนวา ห หไมมกเลสดจนำาฝาด สำารวมตน๓เรยนจบพระเวท๔อยจบพรหมจรรย๕พราหมณนน ไมมกเลสเครองฟขนในอารมณไหน ๆ ในโลกควรกลาววาทะวา เราเปนพราหมณโดยธรรมอชปาลกถา จบ

เชงอรรถ :๑ นโครธ แปลวา ตนไทร ตรงกบภาษาองกฤษวา “Banyan” หรอ “Indian Fig-tree” ไมจำาพวกไทรหรอกรางของอนเดย พวกคนเลยงแพะชอบมานงทรมเงาของตนนโครธน เพราะฉะนน จงชอวา อชปาลนโครธ(ว.อ. ๓/๔/๘; PALI-ENGLISH DICTIONARY, P.355, Edited by T.W. RHYS DAVIDS andWILLIAM STEDE)๒ หหกชาต คอ ชอบตวาดผอนวา ห ห พราหมณนมทฏฐวา สงทเหนแลวเปนมงคล ชอบเทยวตวาดวา“ ”ห ห เพราะความถอตวและเพราะความโกรธ (ด ข.อ. ๒๕/๔/๙๖)๓ สำารวมตน หมายถงมจตมงมนอยในภาวนาหรอสำารวมดวยศลสงวร (ว.อ. ๓/๔/๙)๔ เรยนจบพระเวท หมายถงบรรลมรรคญาณ ๔ (โสดาปตตมรรค,สกทาคามมรรค,อนาคามมรรค,อรหตต-มรรค) หรอเรยนจบเวท ๓ (ฤคเวท,ยชรเวท,สามเวท) (ว.อ. ๓/๔/๙)๕ อยจบพรหมจรรย หมายถงจบมรรคพรหมจรรย (ว.อ. ๓/๔/๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๓. มจลนทกถา๓. มจลนทกถาวาดวยเหตการณขณะประทบอย ณ ควงตนมจลนท

เรองทรงเปลงอทานปรารภความสข[๕] ครนลวงไป ๗ วน พระผมพระภาคทรงออกจากสมาธนน แลวเสดจจากควงตนอชปาลนโครธไปยงควงตนมจลนท๑ ครนถงแลว จงประทบนงโดยบลลงกเดยวเสวยวมตตสขอย ณ ควงตนมจลนทเปนเวลา ๗ วนครงนน ไดบงเกดเมฆใหญขนในสมยมใชฤดกาล เปนฝนเจอลมหนาวตกพรำาตลอด๗ วน ลำาดบนน พญานาคมจลนทไดออกจากทอยของตนไปโอบรอบพระกายของพระผมพระภาคดวยขนด ๗ รอบ แผพงพานใหญปกคลมเหนอพระเศยรดวยหวงวา“ความหนาว อยาไดเบยดเบยนพระผมพระภาค ความรอน อยาไดเบยดเบยนพระผมพระภาค สมผสจากเหลอบ ยง ลม แดด สตวเลอยคลานอยาไดเบยดเบยนพระผมพระภาค”ครน ๗ วนผานไป พญานาคมจลนทรวา ฝนหายปลอดเมฆแลว จงคลาย

ขนดออกจากพระกายของพระผมพระภาค จำาแลงรางของตนเปนมาณพ ยนประนมมอถวายอภวาทอยเบองพระพกตรลำาดบนน พระผมพระภาคทรงทราบเนอความนนแลว จงทรงเปลงอทานนในเวลานนวา

พทธอทานคาถาความสงด๒เปนสขของบคคลผสนโดษผมธรรมปรากฏแลว ผเหนอย

เชงอรรถ :๑ มจลนท คอ ตนจกนา ตรงกบภาษาองกฤษวา “The Tree Barringtonai Acutangula” ตนมจลนทนเปนเจาแหงตนมจละ (PALI-ENGLISH DICTIONARY, P.535, COL. 1, Edited by T.W. RHYSDAVIDS and WILLIAM STEDE)๒ ความสงด ในทนหมายถงธรรมเปนทสงบระงบสงขารทงปวง คอ นพพานนนเอง (ว.อ. ๓/๕/๑๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔.ราชายตนกถาความไมเบยดเบยนคอความสำารวมในสตวทงหลาย เปนสขในโลกความปราศจากราคะคอความลวงกามทงหลายได เปนสขในโลกความกำาจดอสมมานะ(ความถอตววาเปนนนเปนน)เสยไดเปนสขอยางยง๑มจลนทกถา จบ

๔. ราชายตนกถาวาดวยเหตการณขณะประทบอย ณ ควงตนราชายตนะ

เรองทรงพบกบตปสสะและภลลกะ[๖] ครนลวงไป ๗ วน พระผมพระภาคทรงออกจากสมาธนน แลวเสดจจากควงตนมจลนทไปยงควงตนราชายตนะ๒ ครนถงแลวจงประทบนงโดยบลลงกเดยวเสวยวมตตสขอย ณ ควงตนราชายตนะเปนเวลา ๗ วนครงนน พอคา ๒ คนชอตปสสะและภลลกะ เดนทางไกลจากอกกลชนบทมาถงทนน ขณะนน เทวดาผเปนญาตรวมสายโลหตของตปสสะและภลลกะพอคาทงสอง ไดกลาววา ทานผนรทกข พระผมพระภาคพระองคน เมอแรกตรสร “ประทบอย ณ ควงตนราชายตนะ ทานทงสองจงไปตอนรบพระองคดวยขาวตผงและขาวตกอนปรงดวยนำาผงเถด การบชาของทานทงสองจกเปนไปเพอประโยชนสขสนกาลนาน”

ตอมา ตปสสะและภลลกะ ไดถอขาวตผงและขาวตกอนปรงดวยนำาผงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร กราบทลวา พระองค“

เชงอรรถ :๑ ข.อ. ๒๕/๑๑/๑๐๕๒ ราชายตนะ แปลกนวา ตนเกด ชอภาษาองกฤษวา “Buchania Latifolia” และอธบายเพมเตมวาเปนตนไมหลวง เปนทสงสถตของเทพแหงนางไมทงหลาย (PALI-ENGLISH DICTIONARY, P.569,COL. 2, Edited by T.W. RHYS DAVIDS and WILLIAM STEDE)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔. ราชายตนกถาผเจรญ ขอพระองคโปรดทรงรบขาวตผลและขาวตกอนปรงดวยนำาผง ซงจะเปนไปเพอประโยชนสขสนกาลนานแกขาพระองคทงสองเถด”ขณะนน พระผมพระภาคไดทรงดำารวา พระตถาคตทงหลายไมทรงรบ“ภตตาหารดวยพระหตถเลย เราจะพงรบขาวตผงและขาวตกอนปรงดวยนำาผงอยางไรหนอ”ทนใดนน ทาวมหาราชทง ๔ ทราบความดำารในพระทยของพระผมพระภาคดวยใจของตน ๆ จงนำาบาตรศลา ๔ ใบมาจาก ๔ ทศ เขาไปถวายแลวทลวา ขอพระองคโปรดทรงรบขาวตผงและขาวตกอนปรงนำาผง ดวยบาตรนเถด“พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบขาวตผงและขาวตกอนปรงดวยนำาผงดวยบาตรศลาใหมเอยมแลวเสวยตอมา ตปสสะและภลลกะไดกราบทลวา พระองคผเจรญ ขาพระองคทง“สองน ขอถงพระผมพระภาคพรอมทงพระธรรมเปนสรณะ ขอพระองคโปรดทรงจำาขาพระองคทงสองวา เปนอบาสกผถงสรณะตงแตวนนเปนตนไป จนตลอดชวต”ตปสสะและภลลกะนน ไดเปนเทววาจกอบาสก(ผกลาววาจาถงรตนะ ๒ วาเปนสรณะ)เปนพวกแรกในโลกแลราชายตนกถา จบ๑

เชงอรรถ :๑ สรปสถานทสำาคญทพระผมพระภาค เสดจประทบหลงจากตรสรแลวตามนยแหงอรรถกถา ดงนสปดาหท ๑ ประทบอย ณ ควงตนโพธสปดาหท ๒ ประทบอยทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของตนโพธ เรยกวา อนมสสเจดยสปดาหท ๓ เสดจจงกรมไปมาระหวางตนโพธกบอนมสสเจดย เรยกบรเวณนนวา รตนจงกรมเจดยสปดาหท ๔ ประทบอยทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของตนโพธ เรยกบรเวณนนวา รตนฆรเจดย

สปดาหท ๕ ประทบอย ณ ตนอชปาลนโครธ อยหางไกลออกไป ตงอยทางทศตะวนออกของตนโพธสปดาหท ๖ ประทบอย ณ ตนมจลนท อยหางไกลออกไป ตงอยทางทศตะวนออกเฉยงใตของตนโพธสปดาหท ๗ ประทบอย ณ ตนราชายตนะ อยหางไกลออกไป ตงอยทางทศใตของตนโพธ(ว.อ. ๓/๔-๖/๘-๑๒, ข.พทธ.อ. ๔๑๙-๔๒๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕.พรหมยาจนกถา๕. พรหมยาจนกถาวาดวยพรหมอาราธนาใหทรงแสดงธรรม

เรองทรงพจารณาความลกซงแหงปฏจสมปบาท[๗] ครนลวง ๗ วน พระผมพระภาคทรงออกจากสมาธ แลวเสดจจากควงตนราชายตนะไปยงตนอชปาลนโครธ ทราบวา พระองคประทบอย ณ ควงตนอชปาลนโครธนน ขณะเมอทรงหลกเรนอยในทสงด ทรงเกดความดำารขนในพระทยวา๑ ธรรมทเราไดบรรลแลวน ลกซง เหนไดยาก รตามไดยาก สงบ ประณต“ไมเปนวสยแหงตรรก ละเอยด บณฑตจงจะรได สำาหรบหมประชาผร นรมยดวยอาลย ยนดในอาลย เพลดเพลนในอาลย๒ ฐานะอนนยอมเปนสงทเหนไดยาก กลาวคอหลกอทปปจจยตา หลกปฏจจสมปบาท ถงแมฐานะอนนกเปนสงทเหนไดยากนกกลาวคอความสงบแหงสงขารทงปวง ความสลดอปธทงปวง ความสนตณหา วราคะนโรธ นพพาน กถาเราจะพงแสดงธรรม และผอนจะไมเขาใจซงตอเรา ขอนนกจะพงเปนความเหนดเหนอยเปลาแกเรา จะพงเปนความลำาบากเปลาแกเรา”อนงเลา อนจฉรยคาถาเหลานทไมเคยทรงสดบมากอน ไดปรากฏแจมแจงแกพระผมพระภาควา

อนจฉรยคาถาบดน เรายงไมควรประกาศธรรมทเราไดบรรลดวยความลำาบากเพราะธรรมน ไมใชสงทผถกราคะและโทสะครอบงำา จะรไดงายแตเปนสงพาทวนกระแส๓ ละเอยด ลกซง รเหนไดยาก ประณตผกำาหนดดวยราคะ ถกกองโมหะหมหอไว จกรเหนไมได

เชงอรรถ :๑ ม.ม. ๑๒/๒๘๑/๒๔๒, ม.ม. ๑๓/๓๓๗/๓๑๙๒ อาลย คอกามคณ ๕ ทสตวพวพน ยนด เพลดเพลน (ว.อ. ๓/๗/๑๓) เปนชอเรยกกเลส ๒ อยางคอ กามคณ๕ และตณหาวจรต ๑๐๘ (สารตถ.ฏกา ๓/๗/๑๘๔) ด อภ.ว. (แปล)๓๕/๙๗๓-๙๗๖/๖๒๒-๖๓๔๓ พาทวนกระแส ในทนหมายถงพาเขาถงนพพาน (ว.อ. ๓/๗/๑๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕.พรหมยาจนกถาเมอพระองคทรงพจารณาดงน พระทยกนอมไปเพอการขวนขวายนอย มไดนอมไปเพอแสดงธรรม[๘] ครงนน ทาวสหมบดพรหมทราบความดำารในพระทยของพระผมพระภาคดวยใจของตน ไดมความดำารวา ทานผเจรญเอย โลกจะฉบหายหนอ โลกจะ“พนาศหนอ เพราะพระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจาทรงนอมพระทยไปเพอการขวนขวายนอย มไดนอมพระทยไปเพอทรงแสดงธรรม จงหายไปจากพรหม”โลกมาปรากฏ ณ เบองพระพกตรพระผมพระภาค เปรยบประหนงบรษมกำาลงเหยยดแขนออก หรอคแขนเขาฉะนน แลวหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนงคกเขาเบองขวาลงบนแผนดน ประนมมอไปทางทพระผมพระภาคประทบพลางทลวา พระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคไดโปรดแสดงธรรม ขอพระสคตเจาได“โปรดแสดงธรรม เพราะสตวทงหลายผมธลในตานอยมอย๑ สตวเหลานนยอมเสอมเพราะไมไดสดบธรรม เพราะจกมผรธรรม๒”ทาวสหมบดพรหมไดทลอาราธนาดงน แลวไดทลเปนประพนธคาถาตอไปวา

พรหมนคมคาถาในกาลกอน ธรรมทไมบรสทธอนคนทมมลทน๓คดคนไวปรากฏในแควนมคธพระองค โปรดทรงเปดประตอมตธรรมนนเถดขอเหลาสตว จงฟงธรรมทพระสมพทธเจาผปราศจากมลทนไดตรสรแลวตามลำาดบ

เชงอรรถ :๑ หมายถงมธลคอราคะ โทสะ โมหะ ปดบงดวงตาปญญาเบาบาง (ว.อ. ๗๘-๙/๑๔-๑๕)๒ เหตการณนเปนทมาแหงพธอาราธนาพระสงฆแสดงธรรม(ด ข.พทธ. ๓๓/๑/๔๓๕)๓ คนทมมลทน ในทนหมายถงครทง ๖ (ว.อ. ๓/๘/๑๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕.พรหมยาจนกถาขาแตพระองคผมปญญาด มสมนตจกษบรษผยนอยบนยอดเขาศลาลวน พงเหนหมชนได

โดยรอบ ฉนใดพระองคผหมดความโศกแลว กฉนนนโปรดเสดจขนสปราสาทคอธรรมแลวจกไดเหนหมชนผตกอยในความโศกและถกชาตชราครอบงำาไดชดเจนขาแตพระองคผมความเพยร ผชนะสงคราม ผนำาหมผไมมหน ขอพระองคโปรดลกขนเสดจจารกไปในโลกขาแตพระผมพระภาค ขอพระองคโปรดจงทรงแสดงธรรม เพราะจกมผรธรรม[เมอทาวสหมบดพรหมไดกราบทลอยางนแลว พระผมพระภาคจงตรสกบทาวสหมบดพรหมวา พรหม แมเราเองกมความดำารวา ธรรมทเราไดบรรลแลวน... จะพงเปนความลำาบากเปลาแกเรา พรหม อนงเลา อนจฉรยคาถาเหลานทไมเคยสดบมากอนไดปรากฏแจมแจงแกเราวาบดน เรายงไมควรประกาศธรรมทเราไดบรรล ดวยความลำาบาก... แตเปนสงพาทวนกระแส ...พรหม เมอเราพจารณาแจงชดดงน จตยอมนอมไปเพอการขวนขวายนอยหานอมไปเพอแสดงธรรมไมแมครงท ๒ ทาวสหมบดพรหมกทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผม“พระภาคไดโปรดแสดงธรรม ... เพราะจกมผรธรรม”แมครงท ๒ พระผมพระภาคกตรสวา พรหม แมเราเองกมความคด“วา... หานอมไปเพอแสดงธรรมไม”แมครงท ๓ ทาวสหมบดพรหมกทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผม“พระภาคไดโปรดแสดงธรรม ... เพราะจกมผรธรรม”]

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕. พรหมยาจนกถาเรองทรงพจารณาเวไนยสตวเปรยบดวยดอกบว๑[๙] ครงนน พระผมพระภาคทรงรบคำาทลอาราธนาของพรหม และเพราะอาศยพระกรณาในหมสตว ทรงตรวจดโลกดวยพทธจกษ๒ เมอทรงตรวจดโลกดวยพทธจกษ ไดเหนสตวทงหลายผมธลในตานอย มธลในตามาก๓ มอนทรยแกกลามอนทรยออน มอาการด มอาการทราม สอนใหรไดงาย สอนใหรไดยาก บางพวกมกเหนปรโลกและโทษวานากลวกม บางพวกมกไมเหนปรโลกและโทษวานากลวกมมอปมาเหมอนในกออบล ในกอปทม หรอในกอบณฑรก ดอกอบล ดอกปทมดอกบณฑรก บางดอกทเกดในนำา เจรญในนำา ยงไมพนนำา จมอยในนำา ดอกอบลดอกปทม ดอกบณฑรก บางดอกทเกดในนำา เจรญในนำาอยเสมอนำา ดอกอบล

ดอกปทม ดอกบณฑรก บางดอกทเกดในนำา เจรญในนำา ขนพนนำา ไมแตะนำา ฉนใดพระผมพระภาคทรงตรวจดโลกดวยพทธจกษ ไดเหนสตวทงหลาย ผมธลในตานอย มธลในตามาก มอนทรยแกกลา มอนทรยออน มอาการด มอาการทราม สอนใหรไดงาย สอนใหรไดยาก บางพวกมกเหนปรโลกและโทษวาเปนสงนากลวกม บางพวกมกไมเหนปรโลกและโทษวาเปนสงนากลวกม ฉนนน๔

เชงอรรถ :๑ ท.ม. ๑๐/๖๙/๓๓, ม.ม. ๑๒/๒๘๓/๒๔๔, อภ.ก. ๓๗/๘๕๖/๔๙๐, ดเทยบ อง.จตกก. ๒๑/๑๓๓/๑๕๓๒ พทธจกษ หมายถง (๑) อนทรยปโรปรยตตญาณ คอ ปรชาหยงรความยงและความหยอนแหงอนทรยของสตวทงหลาย คอ รวา สตวนน ๆ มศรทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา แคไหน เพยงใดมกเลสมาก กเลสนอย มความพรอม ทจะตรสรหรอไม (๒) อาสยานสยญาณ คอ ปรชาหยงรอธยาศยความมงหมาย สภาพจตทนอนอย (ข.ป. ๓๑/๑๑๑/๑๒๔,๑๑๓/๑๒๖)๓ ตา ในทนหมายถงปญญาจกษ (ว.อ. ๓/๙/๑๕, ด ข.ป. ๓๑/๑๑๑-๑๑๕/๑๒๔-๑๒๘)๔ นอกจากบวจมอยในนำา บวอยเสมอนำา บวพนนำา ๓ เหลาน อรรถกถาไดกลาวถงบวเหลาท ๔คอ บวทมโรคยงไมพนนำาเปนภกษาของปลาและเตา ซงมไดยกขนสบาล แลวแบงบคคลเปน ๔ เหลา(ตามทปรากฏใน อง.จตกก. (แปล) ๒๑/๑๓๓/๒๐๒, อภ.ป. (แปล) ๓๖/๑๐/๑๔๒,๑๔๘-๑๕๑/๑๘๖-๑๘๗)คอ (๑) อคฆฏตญญ (๒) วปจตญญ (๓) เนยยะ (๔) ปทปรมะ แลวเปรยบอคฆฏตญญ เปนเหมอนบวพนนำา ทพอตองแสงอาทตยแลวกบานในวนน เปรยบวปจตญญ เปนเหมอนบวอยเสมอนำาทจะบานในวนรงขน เปรยบเนยยะ เปนเหมอนบวจมอยในนำาทจะขนมาบานในวนท ๓ สวนปทปรมะเปรยบเหมอนบวทมโรค ยงไมพนนำา ไมมโอกาสขนมาบาน เปนภกษาของปลาและเตาพระผมพระภาคทรงตรวจดหมนโลกธาตอนเปนเหมอนกออบลเปนตน ไดทรงเหนโดยอาการทงปวงวาหมประชาผมธลในตานอยมประมาณเทาน หมประชาผมธลในตามากมประมาณเทาน และในหมประชาทง ๒ นน อคฆฏตญญบคคลมประมาณเทาน (ท.ม.อ. ๖๖/๖๔-๖๕, สารตถ.ฏกา ๓/๙/๑๙๒-๑๙๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาครนทรงเหนแลว ไดตรสคาถาตอบทาวสหมบดพรหมวาสตวทงหลายเหลาใดจะฟง จงปลอยศรทธามาเถดเราไดเปดประตอมตธรรมแกสตวทงหลายเหลานนแลวทานพรหม เพราะเราสำาคญวาจะลำาบากจงมไดแสดงธรรมทประณตคลองแคลว ในหมมนษยขณะนน ทาวสหมบดพรหมไดทราบวา พระพทธองคไดทรงประทานโอกาส“เพอจะแสดงธรรมแลว จงถวายอภวาทพระผมพระภาคกระทำาประทกษณแลว”อนตรธานไป ณ ทนนแล

พรหมยาจนกถา จบ

๖. ปญจวคคยกถาวาดวยภกษปญจวคคย

เรองอาฬารดาบสกาลามโคตร[๑๐] ครงนน พระผมพระภาคไดทรงดำารวา เราจะพงแสดงธรรมแกใครกอน“หนอ ใครจกรธรรมนไดฉบพลน แลวทรงดำารตอไปวา อาฬารดาบส กาลามโคตร” “น เปนบณฑต ฉลาด เฉยบแหลม มปญญา มธลในตานอยมานาน ถากระไร เราจะพงแสดงธรรมแกอาฬารดาบส กาลามโคตรกอน เธอจกรธรรมนได ฉบพลน”

ลำาดบนน เทวดาผไมปรากฏกายมาทลพระผมพระภาควา พระองคผเจรญ“อาฬารดาบส กาลามโคตร ไดทำากาละ ๗ วนแลว”

แมพระผมพระภาคกไดเกดญาณขนวา อาฬารดาบส กาลามโคตร ไดทำา“กาละ ๗ วนแลว จงทรงดำารวา อาฬารดาบส กาลามโคตร เปนผมความเสอม” “นานหนอ๑ เพราะถาเธอไดฟงธรรมน กจะพงรไดฉบพลน”

เชงอรรถ :๑ มความเสอมนานหนอ หมายถงมความเสอมมาก เพราะเสอมจากมรรคและผลทจะพงบรรล เพราะเกดในอกขณะ คอ อาฬารดาบสตายไปเกดในอากญจญญายตนภพ สวนอททกดาบสตายไปเกดในเนวสญญานาสญญายตนภาพ (ว.อ. ๓/๑๐/๑๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาเรองอททกดาบสรามบตรตอมา พระผมพระภาคไดทรงดำารวา เราจะพงแสดงธรรมแกใครกอนหนอ“ใครจกรทวถงธรรมนไดฉบพลน จงทรงดำารตอไปวา อททกดาบส รามบตรน” “เปนบณฑต ฉลาด เฉยบแหลม มปญญา มธลในตานอยมานาน ถากระไร เราจะพงแสดงธรรมแกอททกดาบส รามบตรกอน เธอจกรธรรมนไดฉบพลน”ลำาดบนน เทวดาผไมปรากฏกายมาทลพระผมพระภาควา พระองคผเจรญ“อททกดาบส รามบตร ไดทำากาละเมอวานน”แมพระผมพระภาคกไดเกดญาณขนวา อททกดาบส รามบตร ไดทำากาละ“เมอวานน จงทรงดำารวา อททกดาบส รามบตร เปนผมความเสอมนานหนอ” “เพราะถาเธอไดฟงธรรมน กจะพงรไดฉบพลน”ตอมา พระผมพระภาคไดทรงดำารดงนวา เราจะพงแสดงธรรมแกใครกอนหนอ“

ใครจกรธรรมนไดฉบพลน จงทรงดำารวา ภกษปญจวคคย มอปการะแกเรามาก” “ทไดเฝาปรนนบตเราผมงหนาบำาเพญเพยรมา ถากระไร เราจะพงแสดงธรรมแกภกษปญจวคคยกอน แลวทรงดำารตอไปวา บดน ภกษปญจวคคยอยทไหนหนอ” “ ”กไดทรงเหนภกษปญจวคคยอยทปาอสปตนมฤคทายวน เขตกรงพาราณส ดวยทพยจกษ อนบรสทธลวงจกษมนษยครนพระผมพระภาคประทบอย ณ ตำาบลอรเวลาตามพระอธยาศยแลวไดเสดจจารกไปทางกรงพาราณส

เรองอปกาชวก[๑๑] อาชวกชออปกะไดพบพระผมพระภาคเสดจดำาเนนทางไกล ณ ระหวางแมนำาคยากบตนโพธพฤกษ ไดทลพระผมพระภาคดงนวา อาวโส อนทรยของ“ทานผองใสยงนก ผวพรรณของทานบรสทธผดผอง ทานบวชอทศใคร ใครเปนศาสดาของทาน หรอทานชอบใจธรรมของใคร”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาเมออปกาชวกทลถามดงนแลว พระผมพระภาคไดตรสคาถาตอบอปกาชวกวา“เราเปนผครอบงำาธรรมทงปวง๑ รธรรมทงปวง๒มไดแปดเป อนในธรรมทงปวง๓ ละธรรมทงปวงไดสนเชง๔หลดพนเพราะสนตณหา ตรสรยงเองแลวจะพงกลาวอางใครเลาเราไมมอาจารย๕ เราไมมผเสมอเหมอนเราไมมผทดเทยม ในโลกกบทงเทวโลกเพราะเราเปนอรหนต เปนศาสดาผยอดเยยมเปนผตรสรชอบเองเพยงผเดยว เปนผเยอกเยนดบกเลสไดแลวในโลกเราจะไปเมองหลวงแหงชาวกาส ประกาศธรรมจกรตกลองอมตธรรมไปในโลกอนมความมดมน ๖”อปกาชวกทลวา อาวโส ทานสมควรเปนพระอนนตชนะตามททานประกาศ“ ”พระผมพระภาคตรสวา“ชนเหลาใดไดถงความสนอาสวะแลวชนเหลานนยอมเปนพระชนะเชนเราอปกะ เราชนะความชวไดแลวเพราะฉะนน เราจงชอวาพระชนะ”

เมอพระผมพระภาคไดตรสดงนแลว อปกาชวกจงทลวา อาวโส ควรจะเปน“อยางนน โคลงศรษะแลวเดนสวนทางหลกไป”

เชงอรรถ :๑ ธรรมทงปวง ในทนหมายถงธรรมอนเปนไปในภม ๓ (ว.อ. ๓/๑๑/๑๖)๒ ธรรมทงปวง ในทนหมายถงธรรมอนเปนไปในภม ๔ (ว.อ. ๓/๑๑/๑๖)๓ ธรรมทงปวง ในทนหมายถงธรรมอนเปนไปในภม ๓ (ว.อ. ๓/๑๑/๑๖)๔ ธรรมทงปวง ในทนหมายถงธรรมอนเปนไปในภม ๓ (ว.อ. ๓/๑๑/๑๖)๕ เราไมมอาจารย ในทนหมายถงไมมอาจารยในระดบโลกตตรธรรม (ว.อ. ๓/๑๑/๑๗)๖ ม.ม. ๑๒/๒๘๕/๒๔๖, ม.ม. ๑๓/๓๔๑/๓๒๓ อภ.ก. ๓๗/๔๐๕/๒๔๕

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาเรองทรงแสดงธรรมแกภกษปญจวคคย[๑๒] ครงนน พระผมพระภาคเสดจจารกไปโดยลำาดบ ถงปาอสปตนมฤคทายวน เขตกรงพาราณส แลวไดเสดจไปทางทภกษปญจวคคยอย ภกษปญจวคคยไดเหนพระผมพระภาคเสดจมาแตไกล ไดนดหมายกนและกนวา ทาน“ทงหลาย พระสมณโคดมนเปนผมกมาก คลายความเพยร เวยนมาเพอความเปนคนมกมาก กำาลงเสดจมา พวกเราไมพงกราบไหว ไมพงลกรบ ไมพงรบบาตรและจวรของพระองค แตจะจดอาสนะไว ถาพระองคปรารถนากจกประทบนง”ครนเสดจมาถง ภกษปญจวคคยกไมอาจตงอยในกตกาของตนได ตางตอนรบพระผมพระภาค รปหนงรบบาตรและจวร รปหนงปอาสนะ รปหนงจดหานำาลางพระบาท รปหนงจดตงตงรองพระบาท รปหนงนำากระเบองเชดพระบาทเขาไปวางพระผมพระภาคไดประทบนงบนอาสนะทภกษปญจวคคยจดถวาย แลวทรงลางพระบาทแตภกษปญจวคคยกลบรองเรยกพระผมพระภาคโดยออกพระนาม และใชคำาวา “อาวโส ๑”เมอภกษปญจวคคย กลาวอยางนนแลว พระผมพระภาค ไดตรสหามภกษปญจวคคยวา ภกษทงหลาย พวกเธออยารองเรยกตถาคตโดยออกชอและใชคำาวา“อาวโส ภกษทงหลาย ตถาคตเปนอรหนตตรสรเองโดยชอบ พวกเธอจงเงยโสตสดบเราไดบรรลอมตธรรมแลวจะสงสอน จะแสดงธรรม พวกเธอเมอปฏบตตามทเราสงสอน ไมนานนกกจกทำาใหแจงซงประโยชนอนยอดเยยม อนเปนทสดแหงพรหมจรรย ทเหลากลบตรผออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบตองการดวยปญญาอนยงเองเขาถงอยในปจจบนนแนแท”

เชงอรรถ :

๑ ในครงพทธกาล คำาวา อาวโส เปนคำาทคนทวไปใชกลาวนำาทกทายรองเรยกกน ไมแสดงความเคารพ“ ”เปนพเศษ กอนจะเสดจดบขนธปรนพพาน พระผมพระภาคพทธเจารบสงหามพระผนอยเรยกพระผใหญโดยใชคำาวา อาวโส และหามพดกบผใหญโดยออกชอทานนนทานน แตควรเรยกพระผใหญโดยใชคำาวา“ ”“ภนเต หรอ อายสมา สวนพระผใหญควรเรยกพระผนอยวา อาวโส หรอโดยการระบชอนนชอน” “ ” “ ”(ด. ท. ม. ๑๐/๒๑๖/๑๓๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาเมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ภกษปญจวคคยไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา อาวโสโคดม แมดวยจรยานน แมดวยปฏปทานน แมดวย“ทกกรกรยานน พระองคกยงมไดบรรลอตตรมนสสธรรม อนเปนญาณทสสนะทประเสรฐ อนสามารถ บดนพระองคเปนผมกมากคลายความเพยร เวยนมาเพอความเปนคนมกมาก ไฉนจกบรรลอตตรมนสสธรรม อนเปนญาณทสสนะทประเสรฐ อนสามารถไดเลา”เมอภกษปญจวคคยกราบทลอยางนนแลว พระผมพระภาคไดตรสกบภกษปญจวคคยดงนวา ภกษทงหลาย ตถาคตไมเปนคนมกมาก ไมไดคลายความเพยร“ไมไดเวยนมาเพอความเปนคนมกมาก ภกษทงหลาย ตถาคตเปนอรหนตตรสรเองโดยชอบ พวกเธอจงเงยโสตสดบ เราไดบรรลอมตธรรมแลว จะสงสอน จะแสดงธรรม พวกเธอเมอปฏบตตามทเราสงสอน ไมนานนกกจกทำาใหแจงซงประโยชนอนยอดเยยม อนเปนทสดแหงพรหมจรรย ทเหลากลบตรผออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบตองการดวยปญญาอนยงเองเขาถงอยในปจจบนนแนแท”แมครงท ๒ ภกษปญจวคคยกไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ฯลฯแมครงท ๒ พระผมพระภาคไดตรสกบพระปญจวคคยดงนวา ฯลฯแมครงท ๓ ภกษปญจวคคยกไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา อาวโส“โคดม แมดวยจรยานน แมดวยปฏปทานน แมดวยทกกรกรยานน พระองคกยงมไดบรรลอตตรมนสสธรรม อนเปนญาณทสสนะทประเสรฐ อนสามารถ บดนพระองคเปนผมกมาก คลายความเพยร เวยนมาเพอความเปนคนมกมาก ไฉนจกบรรลอตตรมนสสธรรม อนเปนญาณทสสนะทประเสรฐ อนสามารถไดเลา”เมอภกษปญจวคคยไดกราบทลอยางนนแลว พระผมพระภาคไดตรสกบภกษปญจวคคยดงนวา ภกษทงหลาย พวกเธอยงจำาไดหรอไมวา ถอยคำาเชนนเราได“เคยกลาวในกาลกอนแตน”ภกษปญจวคคยกราบทลวา ถอยคำาเชนนไมเคยไดฟงมากอน พระพทธเจาขา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาพระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย ตถาคตเปนอรหนตตรสรเองโดยชอบ“พวกเธอจงเงยโสตสดบ เราไดบรรลอมตธรรมแลว จะสงสอน จะแสดงธรรมพวกเธอเมอปฏบตตามทเราสงสอน ไมนานนกกจกทำาใหแจงซงประโยชนอนยอดเยยมอนเปนทสดแหงพรหมจรรย ทเหลากลบตรผออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบตองการดวยปญญาอนยงเองเขาถงอยในปจจบนนแนแท”พระผมพระภาคทรงสามารถใหภกษปญจวคคยยนยอมไดแลวลำาดบนน ภกษปญจวคคยไดยอมเชอฟงพระผมพระภาค เงยโสตสดบ ตงจตเพอรยงธมมจกกปปวตตนสตร๑[๑๓] ครงนนแล พระผมพระภาค ไดรบสงกบภกษปญจวคคยวา ภกษ“ทงหลาย ทสด ๒ อยางน บรรพชตไมพงเสพ กลาวคอ๑. กามสขลลกานโยคในกามทงหลาย (การหมกมนอยดวยกามสขในกามทงหลาย) เปนธรรมอนทราม เปนของชาวบาน เปนของปถชนไมใชของพระอรยะ ไมประกอบดวยประโยชน๒. อตตกลมถานโยค(การประกอบความลำาบากเดอดรอนแกตน) เปนทกข ไมใชของพระอรยะ ไมประกอบดวยประโยชนภกษทงหลาย มชฌมาปฏปทาไมเอยงเขาใกลทสด ๒ อยางนน ตถาคตไดตรสรอนเปนปฏปทากอใหเกดจกษ๒ กอใหเกดญาณ เปนไปเพอความสงบ เพอความรยง เพอความตรสร เพอพระนพพานภกษทงหลาย กมชฌมาปฏปทาทตถาคตไดตรสรแลว อนเปนปฏปทากอใหเกดจกษ กอใหเกดญาณ เปนไปเพอความสงบ เพอความรยง เพอความตรสร เพอพระนพพานนนเปนไฉน

เชงอรรถ :๑ สำ.ม. ๑๙/๑๐๘๑/๓๖๗/, ข.ป. ๓๑/๓๐/๓๕๘๒ จกษ ในทนหมายถงปญญาจกษ (ว.อ. ๓/๑๓/๑๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถามชฌมาปฏปทานน ไดแก อรยมรรคมองค ๘ นแหละ คอ๑

๑. สมมาทฏฐ (เหนชอบ) ๒. สมมาสงกปปะ (ดำารชอบ)๓. สมมาวาจา (เจรจาชอบ) ๔. สมมากมมนตะ (กระทำาชอบ)

๕. สมมาอาชวะ (เลยงชพชอบ) ๖. สมมาวายามะ (พยายามชอบ)๗. สมมาสต (ระลกชอบ) ๘. สมมาสมาธ (ตงจตมนชอบ)

ภกษทงหลาย นคอมชฌมาปฏปทานน ทตถาคตไดตรสรแลว อนเปนปฏปทากอใหเกดจกษ กอใหเกดญาณ เปนไปเพอความสงบ เพอความรยง เพอความตรสร เพอพระนพพาน[๑๔] ภกษทงหลาย ขอนเปนทกขอรยสจ คอ แมความเกดกเปนทกขแมความแกกเปนทกข แมความเจบกเปนทกข แมความตายกเปนทกข ความประสบกบสงอนไมเปนทรกกเปนทกข ความพลดพรากจากสงอนเปนทรกกเปนทกข ความไมไดสงทปรารถนากเปนทกข โดยยนยอ อปาทานขนธ ๕ กเปนทกขภกษทงหลาย ขอนเปนทกขสมทยอรยสจ คอ ตณหาอนทำาใหเกดอกประกอบดวยความเพลดเพลนและความกำาหนด มปกตใหเพลดเพลนในอารมณนน ๆ คอ กามตณหา ภวตณหา วภวตณหา

เชงอรรถ :๑ องคมรรคแตละขอมนยพสดาร ดงน๑. สมมาทฏฐ หมายถงเหนอรยสจ ๔ เหนไตรลกษณ หรอเหนปฏจจสมปบาท๒. สมมาสงกปปะ หมายถงความนกคดในทางสละปลอดจากกาม ความนกคดปลอดจากพยาบาท และความนกคดปลอดจากการเบยดเบยน๓. สมมาวาจา หมายถงพดคำาสตย พดไมสอเสยด พดคำาออนหวาน พดสงมสาระ๔. สมมากมมนตะ หมายถงไมเบยดเบยนชวตสตวทงหลาย ไมลกทรพย ไมประพฤตผดในกาม๕. สมมาอาชวะ หมายถงเวนมจฉาชพ ประกอบสมมาอาชพ๖. สมมาวายามะ หมายถงเพยรระวงความชวไมใหเกดขน เพยรกำาจดความชวทเกดขนแลว เพยรทำาความดใหเกด เพยรรกษาความดไว๗. สมมาสต หมายถงพจารณาเหนกายในกาย เวทนาในเวทนา จตในจต และธรรมในธรรม๘. สมมาสมาธ หมายถงฌาน ๔(ท.ม. ๑๐/๓๒๙/๒๑๔,๔๐๒/๒๖๖, ม.อ. ๑๔/๓๒๕/๒๙๗,๓๗๕/๓๑๙, อภ.ว. (แปล)๓๕/๒๐๕/๑๗๑,๔๘๖/๓๗๑,๔๘๘-๔๙๒/๓๗๓-๓๗๕,๔๙๘-๔๙๙/๓๗๗-๓๗๘,๕๐๔/๓๘๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาภกษทงหลาย ขอนเปนทกขนโรธอรยสจ คอ ความดบตณหาไมเหลอดวยวราคะ ความสละ ความสละทง ความพน ความไมอาลยในตณหาภกษทงหลาย ขอนเปนทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจ คอ อรยมรรคมองค ๘นแหละ คอ

๑. สมมาทฏฐ ๒. สมมาสงกปปะ ๓. สมมาวาจา ๔. สมมากมมนตะ๕. สมมาอาชวะ ๖. สมมาวายามะ๗. สมมาสต ๘. สมมาสมาธ

[๑๕] ภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวานทกขอรยสจภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวาทกขอรยสจน ควรกำาหนดร ภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวาทกขอรยสจน เราไดกำาหนดรแลวภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวานทกขสมทยอรยสจภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวาทกขสมทยอรยสจน ควรละเสยภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวาทกขสมทยอรยสจน เราละไดแลว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวานทกขนโรธอรยสจภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวาทกขนโรธอรยสจน ควรทำาใหแจงภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวา

ทกขนโรธอรยสจน เราไดทำาใหแจงแลวภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวานทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวาทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจน ควรใหเจรญภกษทงหลาย จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลววชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวในธรรมทงหลายทเราไมเคยสดบมากอนวาทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจน เราไดใหเจรญแลว[๑๖] ภกษทงหลาย ญาณทสสนะ๑ตามเปนจรงของเราในอรยสจ ๔ เหลาน๓ รอบ ๑๒ อาการ๒อยางน ยงไมหมดจดดตราบใด เรากยงไมยนยนวา เปนผตรสรสมมาสมโพธญาณอนยอดเยยมในโลก กบทงเทวโลก มารโลก พรหมโลกในหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษยตราบนน

เชงอรรถ :๑ ญาณทสสนะ หมายถงสจจญาณ กจจญาณ กตญาณ (สำ.ม.อ. ๓/๑๐๘๑/๓๘๐, สารตถ.ฏกา ๓/๑๖/๒๑๙)๒ ๓ รอบ ๑๒ อาการ หมายถงสจจญาณ กจจญาณ กตญาณ เกดขนเวยนไปในอรยสจ ๔ ขอ ขอละ๓ รอบ(๔ x ๓ = ๑๒) รวมเปน ๑๒ รอบ ดงน ก. (๑) นทกข (๒) ทกขนควรกำาหนดร (๓) ทกขนกำาหนดรแลว ข. (๑) นสมทย (๒) สมทยนควรละ (๓) สมทยนละแลว ค. (๑) นนโรธ (๒) นโรธนควรทำาใหแจง (๓) นโรธนทำาใหแจงแลว ง. (๑) นมรรค (๒) มรรคนควรทำาใหเจรญ (๓) มรรคนทำาใหเจรญแลว (สำ.ม.อ. ๓/๑๐๘๑/๓๘๐, สารตถ. ฏกา ๓/๑๖/๒๑๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาภกษทงหลาย เมอใด ความรเหนตามเปนจรงของเราในอรยสจ ๔ เหลาน๓ รอบ ๑๒ อาการอยางน หมดจดดแลว เมอนน เราจงยนยนไดวา เปนผตรสร สมมาสมโพธญาณอนยอดเยยมในโลก กบทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษย ญาณทสสนะเกดขนแกเราวา ความ“หลดพนของเราไมกำาเรบ ชาตนเปนชาตสดทาย บดน ภพใหมไมมอก”เมอพระผมพระภาคตรสเวยยากรณน๑อย ธรรมจกษ๒อนปราศจากธลปราศจากมลทนไดเกดแกทานพระโกณฑญญะวา สงใดสงหนง มความเกดขนเปนธรรมดา“สงนนทงปวง มความดบไปเปนธรรมดา”[๑๗] ครนพระผมพระภาคทรงประกาศพระธรรมจกรใหเปนไปแลว ทวยเทพชนภมมะกระจายขาววา นนพระธรรมจกรอนยอดเยยม พระผมพระภาคทรงให“

เปนไปแลว ณ ปาอสปตนมฤคทายวน เขตกรงพาราณส อนสมณะ พราหมณเทวดา มาร พรหม หรอใคร ๆ ในโลก ใหหมนกลบไมได ๓”ทวยเทพชนจาตมหาราช สดบเสยงของทวยเทพชนภมมะแลว ไดกระจายขาวตอไป ฯลฯทวยเทพชนดาวดงส สดบเสยงของทวยเทพชนจาตมหาราชแลว ไดกระจายขาวตอไป ฯลฯทวยเทพชนยามา...ทวยเทพชนดสต...ทวยเทพชนนมมานรด...ทวยเทพชนปรนมมตวสวตด ...

เชงอรรถ :๑ เวยยากรณ ในทนหมายถงพระสตรทไมมคาถา ประกอบดวยคำาถามคำาตอบ (สารตถ.ฏกา ๓/๑๖/๒๒๐)เปนองคอนหนงในนวงคสตถศาสน (ว.อ. ๑/๒๖)๒ ธรรมจกษ แปลวา ดวงตาเหนธรรม คอ โสดาปตตมรรคญาณ (ว.อ. ๓/๕๖/๒๗)๓ ใคร ๆ ในโลกปฏเสธไมได เพราะพระผมพระภาคผเปนเจาของธรรมตรสรมาโดยชอบ และเพราะธรรมจกรเปนธรรมยอดเยยม (เนตต.อ. ๙/ ๖๓, เนตต.ว. ๙/๙๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาทวยเทพทนบเนองในหมพรหม สดบเสยงของเหลาเทวดาชนปรนมมตวสวตดแลวกกระจายขาววา นนพระธรรมจกรอนยอดเยยม พระผมพระภาคทรงประกาศแลว“ณ ปาอสปตนมฤคทายวน เขตกรงพาราณส อนสมณะ พราหมณ เทวดา มารพรหม หรอใคร ๆ ในโลก ใหหมนกลบไมได”เพยงครเดยวเทานน เสยงปาวประกาศไดกระจายขนไปถงพรหมโลก ดวยประการฉะนทงหมนโลกธาตน กสนสะเทอนเลอนลน ทงแสงสวางอนเจดจา หาประมาณมไดกปรากฏในโลก ลวงเทวานภาพของเทวดาทงหลายลำาดบนน พระผมพระภาคทรงเปลงพระอทานนวา ผเจรญทงหลาย โกณฑญญะ“ไดรแลวหนอ ผเจรญทงหลาย โกณฑญญะไดรแลวหนอ ดงนน คำาวา อญญา” “โกณฑญญะ น จงไดเปนชอของทานพระโกณฑญญะนนแล”

ภกษปญจวคคยทลขอการบรรพชาอปสมบท[๑๘] ครงนน ทานพระอญญาโกณฑญญะไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลวรแจงธรรมแลวหยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ

ถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอผอน๑ ในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคพงไดการบรรพชา พง“ไดการอปสมบทในสำานกของพระผมพระภาค”พระผมพระภาคไดตรสวา เธอจงมาเปนภกษเถด ๒ แลวตรสตอไปวา ธรรม“ ” “อนเรากลาวดแลว เธอจงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”พระวาจานน ไดเปนการอปสมบทของทานพระอญญาโกณฑญญะนน

เชงอรรถ :๑ ไมตองเชอผอน หมายถงไมตองอาศยผอนคอยแนะนำาพรำาสอนในคำาสอนของพระศาสดา ไมไดหมายถงวา ไมตองเชอใครเลย (อปรปปจจโย-ไมมใครอนอกเปนปจจย) (สารตถ.ฏกา ๓/๑๘/๒๒๖)๒ จงมาเปนภกษเถด หมายถงคำาประกาศอนมตการบรรพชาอปสมบทแกผขอบวชคอเทากบประกาศวาจงมารบการบรรพชาอปสมบทตามทขอ (สารตถ.ฏกา ๓/๑๘/๒๒๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถา[๑๙] ตอมา พระผมพระภาคทรงโอวาท สงสอนภกษทงหลายทเหลอดวยธรรมกถา เมอพระผมพระภาคทรงโอวาท สงสอนดวยธรรมกถา ธรรมจกษอนปราศจากธลปราศจากมลทน ไดเกดขนแกทานพระวปปะและทานพระภททยะวา สงใดสงหนง มความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวง มความดบไปเปน“ธรรมดา”ทานทง ๒ นนไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลาไมตองเชอผอนในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาแต“พระองคผเจรญ ขาพระองคทง ๒ พงไดการบรรพชา พงไดการอปสมบทในสำานกของพระผมพระภาค”พระผมพระภาคตรสวา เธอทง ๒ จงมาเปนภกษเถด แลวตรสตอไปอกวา“ ”“ธรรมอนเรากลาวดแลว เธอทง ๒ จงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดแหงทกขโดยชอบเถด”พระวาจานนแล ไดเปนการอปสมบทของทานทง ๒ นนตอมา พระผมพระภาคไดเสวยพระกระยาหารททานทงสามนำามาถวายแลวกทรงโอวาทสงสอนภกษทงหลายทเหลอดวยธรรมกถา ภกษ ๓ รปเทยวบณฑบาตแลวนำาสงใดมา ทง ๖ รป กยงอตภาพใหเปนไปดวยสงนน เมอพระผมพระภาคทรงโอวาท สงสอนดวยธรรมกถา ธรรมจกษอนปราศจากธลปราศจากมลทน ไดเกดแกทานพระมหานามะและทานพระอสสชวา สงใดสงหนง มความเกดขนเปนธรรมดา“สงนนทงปวง มความดบไปเปนธรรมดา”

ทานทง ๒ นนไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลาไมตองเชอผอนในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขา“แตพระองคผเจรญ ขาพระองคทง ๒ พงไดการบรรพชา พงไดการอปสมบทในสำานกของพระองค”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาพระผมพระภาคตรสวา เธอทง ๒ จงมาเปนภกษเถด แลวตรสตอไปวา“ ”“ธรรมอนเรากลาวดแลว เธอทง ๒ จงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”พระวาจานน ไดเปนการอปสมบทของทานทง ๒ นน

อนตตลกขณสตร๑[๒๐] ครงนน พระผมพระภาคไดตรสกบภกษปญจวคคยวา ภกษทงหลาย“รปเปนอนตตา ภกษทงหลาย ถารปนจกเปนอตตาแลวไซร รปนไมพงเปนไปเพออาพาธ และบคคลพงไดในรปวา รปของเราจงเปนอยางน รปของเราอยาได“เปนอยางนน ภกษทงหลาย กเพราะรปเปนอนตตา ฉะนน รปจงเปนไปเพออาพาธ”และบคคลยอมไมไดในรปวา รปของเราจงเปนอยางน รปของเราอยาไดเปน อยางนน“ ”ภกษทงหลาย เวทนาเปนอนตตา ภกษทงหลาย ถาเวทนานจกเปนอตตาแลวไซร เวทนานไมพงเปนไปเพออาพาธ และบคคลพงไดในเวทนาวา เวทนาของ“เราจงเปนอยางน เวทนาของเราอยาไดเปนอยางนน ภกษทงหลาย กเพราะเวทนา”เปนอนตตา ฉะนน เวทนาจงเปนไปเพออาพาธ และบคคลยอมไมไดในเวทนาวา“เวทนาของเราจงเปนอยางน เวทนาของเราอยาไดเปนอยางนน”ภกษทงหลาย สญญาเปนอนตตา ภกษทงหลาย ถาสญญานจกเปนอตตาแลวไซร สญญานไมพงเปนไปเพออาพาธ และบคคลพงไดในสญญาวา สญญาของ“เราจงเปนอยางน สญญาของเราอยาไดเปนอยางนน ภกษทงหลาย กเพราะสญญา”เปนอนตตา ฉะนน สญญาจงเปนไปเพออาพาธ และบคคลยอมไมไดในสญญาวา“สญญาของเราจงเปนอยางน สญญาของเราอยาไดเปนอยางนน”ภกษทงหลาย สงขารทงหลายเปนอนตตา ภกษทงหลาย ถาสงขารเหลานจกเปนอตตาแลวไซร สงขารเหลานไมพงเปนไปเพออาพาธ และบคคลพงไดในสงขาร

เชงอรรถ :๑ สำ.ข. ๑๗/๕๙/๕๕

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถาทงหลายวา สงขารทงหลายของเราจงเปนอยางน สงขารทงหลายของเราอยาได“เปนอยางนน ภกษทงหลาย กเพราะสงขารทงหลายเปนอนตตา ฉะนน สงขาร”ทงหลายจงเปนไปเพออาพาธ และบคคลยอมไมไดในสงขารทงหลายวา สงขาร“ทงหลายของเราจงเปนอยางน สงขารทงหลายของเราอยาไดเปนอยางนน”ภกษทงหลายวญญาณเปนอนตตา ภกษทงหลาย ถาวญญาณนจกเปนอตตาแลวไซร วญญาณนไมพงเปนไปเพออาพาธ และบคคลพงไดในวญญาณวา วญญาณ“ของเราจงเปนอยางน วญญาณของเราอยาไดเปนอยางนน ภกษทงหลาย กเพราะ”วญญาณเปนอนตตา ฉะนน วญญาณจงเปนไปเพออาพาธ และบคคลยอมไมไดในวญญาณวา วญญาณของเราจงเปนอยางน วญญาณของเราอยาไดเปนอยางนน“ ”[๒๑] พระผมพระภาคตรสถามวา ภกษทงหลาย พวกเธอเขาใจขอนนอยางไร“รปเทยงหรอไมเทยง ๑”ภกษปญจวคคยทลวา ไมเทยง พระพทธเจาขา“ ”“กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสข”“เปนทกข พระพทธเจาขา”“กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรผนเปนธรรมดา ควรหรอทจะเหนสงนนวา นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา”“ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา”“เวทนาเทยงหรอไมเทยง”“ไมเทยง พระพทธเจาขา”“กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสข”“เปนทกข พระพทธเจาขา”“กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรผนเปนธรรมดา ควรหรอทจะเหนสงนนวา นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา”

เชงอรรถ :๑ ดเทยบ สามญลกษณะ ๓ ประการ ใน สำ.สฬา. (แปล) ๑๘/๑-๑๒/๑-๙

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖.ปญจวคคยกถา“ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา”

“สญญาเทยงหรอไมเทยง”“ไมเทยง พระพทธเจาขา”“กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสข”“เปนทกข พระพทธเจาขา”“กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรผนเปนธรรมดา ควรหรอทจะเหนสงนนวา นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา”“ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา”“สงขารทงหลายเทยงหรอไมเทยง”“ไมเทยง พระพทธเจาขา”“กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสข”“เปนทกข พระพทธเจาขา”“กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรผนเปนธรรมดา ควรหรอทจะเหนสงนนวา นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา”“ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา”“วญญาณเทยงหรอไมเทยง”“ไมเทยง พระพทธเจาขา”“กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสข”“เปนทกข พระพทธเจาขา”“กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรผนเปนธรรมดา ควรหรอทจะเหนสงนนวา นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา”“ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา”[๒๒] พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย เพราะฉะนน รปอยางใด“อยางหนงทเปนอดต อนาคต และปจจบน ภายในหรอภายนอก หยาบหรอละเอยด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖. ปญจวคคยกถาเลวหรอ ประณต ไกลหรอใกล ทงหมดนน เธอทงหลายพงเหนดวยปญญาอนชอบตามเปนจรงอยางนวา นนไมใชของเรา เราไมเปนนน นนไมใชอตตาของเราเวทนาอยางใดอยางหนงทเปนอดต อนาคต และปจจบน ภายในหรอภายนอกหยาบหรอละเอยด เลวหรอประณต ไกลหรอใกล ทงหมดนน เธอทงหลายพงเหนดวยปญญาอนชอบตามเปนจรงอยางนวา นนไมใชของเรา เราไมเปนนน นนไมใชอตตาของเราสญญาอยางใดอยางหนงทเปนอดต อนาคต และปจจบน ภายในหรอภายนอกหยาบหรอละเอยด เลวหรอประณต ไกลหรอใกล ทงหมดนน เธอทงหลายพงเหนดวยปญญาอนชอบตามเปนจรงอยางนวา นนไมใชของเรา เราไมเปนนน นนไมใช

อตตาของเราสงขารทงหลายอยางใดอยางหนงทเปนอดต อนาคต และปจจบน ภายในหรอภายนอก หยาบหรอละเอยด เลวหรอประณต ไกลหรอใกล ทงหมดนน เธอทงหลายพงเหนดวยปญญาอนชอบตามเปนจรงอยางนวา นนไมใชของเรา เราไมเปนนน นนไมใชอตตาของเราวญญาณอยางใดอยางหนงทเปนอดต อนาคต และปจจบน ภายในหรอภายนอก หยาบหรอละเอยด เลวหรอประณต ไกลหรอใกล ทงหมดนน เธอทงหลายพงเหนดวยปญญาอนชอบตามเปนจรงอยางนวา นนไมใชของเรา เราไมเปนนนนนไมใชอตตาของเรา[๒๓] ภกษทงหลาย อรยสาวกผไดสดบ เหนอยอยางน ยอมเบอหนายแมในรป ยอมเบอหนายแมในเวทนา ยอมเบอหนายแมในสญญา ยอมเบอหนายแมในสงขารทงหลาย ยอมเบอหนายแมในวญญาณ เมอเบอหนาย ยอมคลายกำาหนด เพราะคลายกำาหนด จตยอมหลดพน เมอจตหลดพนแลว ยอมมญาณวาหลดพนแลว อรยสาวกยอมรชดวา ชาตสนแลว พรหมจรรยไดอยจบแลว กจทควรทำาไดทำาเสรจแลว กจอนเพอความเปนอยางนมไดม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๗.ปพพชชากถา[๒๔] พระผมพระภาคไดตรสอนตตลกขณสตรนแลว ภกษปญจวคคยกมใจยนดชนชมภาษตของพระผมพระภาค เมอพระพทธองคตรสเวยยากรณนอย จตของภกษปญจวคคยกหลดพนจากอาสวะทงหลายเพราะไมถอมนครงนน มพระอรหนตในโลก ๖ รปปญจวคคยกถา จบภาณวารท ๑ จบ

๗. ปพพชชากถาวาดวยการบรรพชา

เรองยสกลบตร[๒๕] สมยนน ในกรงพาราณส มกลบตรชอยสะเปนลกเศรษฐเปนผสขมาลชาต๑ ยสกลบตรนนมปราสาท ๓ หลง คอ หลงหนงสำาหรบฤดหนาวหลงหนงสำาหรบฤดรอน หลงหนงสำาหรบฤดฝน ยสกลบตรไดรบการบำาเรอดวยดนตร ไมมบรษเจอปน ตลอด ๔ เดอน อยบนปราสาทฤดฝน ไมลงมายงปราสาทชนลาง คนวนหนง เมอยสกลบตรไดรบการบำาเรออมเอมเพยบพรอมดวยกามคณ๕ ไดหลบไปกอน ฝายบรวารชนไดหลบภายหลง ตะเกยงนำามนถกจดสวางทงคน

คนนนยสกลบตรตนขนกอน เหนบรวารชนของตนกำาลงหลบ บางนางมพณอยใกลรกแร บางนางมตะโพนอยขางคอ บางนางมโปงมางอยทอก บางนางสยายผมบางนางนำาลายไหล บางนางละเมอเพอไปตาง ๆ ปรากฏดจปาชาผดบ เพราะไดเหนโทษจงปรากฏแกยสกลบตร จตตงอยในความเบอหนาย ยสกลบตรจงเปลงอทานขนในขณะนนวา ทานผเจรญ ทนวนวายหนอ ทานผเจรญ ทนขดของหนอ“ ”

เชงอรรถ :๑ สขมาลชาต หมายถงผไมมทกข (อง.ตก. (แปล) ๒๐/๓๙/๑๙๘, อง.ตก.อ. ๒/๓๙/๑๔๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๗.ปพพชชากถาครงนน ยสกลบตรจงสวมรองเทาทองเดนตรงไปยงประตนเวศน พวกอมนษยเปดประตใหดวยคดวา ใคร ๆ อยาไดทำาอนตรายตอการออกจากเรอนบวชเปน“บรรพชตของยสกลบตร”ลำาดบนน ยสกลบตรไดเดนตอไปยงประตเมอง พวกอมนษยกเปดประตใหดวยคดวา ใคร ๆ อยาไดทำาอนตรายตอการออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตของ“ยสกลบตร หลงจากนน ยสกลบตรจงเดนตอไปยงปาอสปตนมฤคทายวน”[๒๖] ครนราตรยำารง พระผมพระภาคเสดจลกขนจงกรมอย ณ ทแจงไดทอดพระเนตรเหนยสกลบตรเดนมาแตไกล ครนเหนแลว จงเสดจลงจากทจงกรมประทบนงบนอาสนะทเขาจดไว ขณะนน ยสกลบตรไดเปลงอทานขน ณ ทไมไกลพระผมพระภาควา ทานผเจรญ ทนวนวายหนอ ทานผเจรญ ทนขดของหนอ“ ”พระผมพระภาคไดตรสกบยสกลบตรนนดงนวา ยสะ ทน๑ ไมวนวาย ทน“ไมขดของ มาเถด ยสะ จงนงลง เราจกแสดงธรรมแกเธอ”ลำาดบนน ยสกลบตรราเรงเบกบานใจวา ไดยนวา ทนไมวนวาย ทนไมขดของ“ ”จงถอดรองเทาทองเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร พระผมพระภาคไดตรสอนปพพกถา คอทรงประกาศ๑. ทานกถา (เรองทาน)๒. สลกถา (เรองศล)๓. สคคกถา (เรองสวรรค)๔. กามาทนวกถา (เรองโทษ ความตำาทราม ความเศราหมองแหงกาม)๒๕. เนกขมมานสงสกถา (เรองอานสงสแหงการออกจากกาม) แกยสกลบตรผนงอย ณ ทสมควร

เชงอรรถ :

๑ ทน พระผมพระภาคตรสหมายถงพระนพพาน (วมต.ฏกา ๒/๒๖/๑๒๐)๒ แปลมาจากคำาวา กามานำ อาทนวำ โอการำ สำกเลสำ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๗.ปพพชชากถาเมอทรงทราบวา ยสกลบตรมจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบานผองใส จงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนา๑ของพระพทธเจาทงหลาย คอทกข สมทย นโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธลปราศจากมลทน ไดเกดแกยสกลบตร ณ อาสนะนนแลวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนน“ทงปวงมความดบไปเปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดปราศจากมลทน”ควรรบนำายอมไดเปนอยางด

บดาตามหายสกลบตร[๒๗] ครนรงเชา มารดาขนไปบนปราสาทไมพบยสกลบตร จงเขาไปหาเศรษฐคหบดถงทอย ครนถงแลวไดกลาวกบเศรษฐคหบด ดงนวา ทานคหบดเจาขา“ยสะบตรของทานหายไปไหน”ฝายเศรษฐคหบดสงทตขมาไปตามหาทง ๔ ทศแลว สวนตนเองไปยงปาอสปตนมฤคทายวน ไดพบรองเทาทองวางอย จงตามไปยงทนน พระผมพระภาคทอดพระเนตรเหนเศรษฐคหบดเดนมาแตไกล ครนทอดพระเนตรเหนแลวทรงมพระดำารวา ถากระไร เราพงบนดาลอทธาภสงขาร“ (การบนดาลทางฤทธ) ใหเศรษฐคหบดผนงทนไมเหนยสกลบตรนงอยทนน จงทรงบนดาลอทธาภสงขารเชนนน”ลำาดบนน เศรษฐคหบดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระองคผเจรญ พระผมพระภาคทรงพบยส“กลบตรบางไหม พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา คหบด เชญทานนงลงกอนเถด บางททานนงทนแลว“จะพงพบยสกลบตรนงอยทนกได”เศรษฐคหบดราเรงเบกบานใจวา ไดยนวา เรานงทนจกพบยสกลบตรผนง“อยทน จงถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร”

เชงอรรถ :๑ สามกกงสกธรรมเทศนา หมายถงพระธรรมเทศนาทพระพทธเจาทงหลาย ทรงตรสรดวยพระองคเองทรงเหนดวยสยมภญาณ ไมทวไปแกผอน คอมไดรบคำาแนะนำาจากผอน ทรงตรสรลำาพงพระองคเองกอนใครในโลก (ว.อ. ๓/๒๙๓/๑๘๑, สารตถ.ฏกา ๓/๒๖/๒๓๗, ท.ส.ฏกา อภนว. ๒/๒๙๘/๓๕๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๗.ปพพชชากถาพระผมพระภาคไดตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ๑. ทานกถา ๒. สลกถา๓. สคคกถา ๔. กามาทนวกถา๕. เนกขมมานสงสกถา แกเศรษฐคหบดผนง ณ ทสมควรแลวเมอทรงทราบวา เศรษฐคหบดมจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบานผองใส จงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกขสมทย นโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธลปราศจากมลทนไดเกดแกเศรษฐผคหบด ณ อาสนะนนแลวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวง“มความดบไปเปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดปราศจากมลทน ควรรบนำา”ยอมไดเปนอยางดเศรษฐคหบดไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลาไมตองเชอผอนในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระ“องคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคทรงประกาศธรรมแจมแจงโดยประการตาง ๆเปรยบเหมอนบคคลหงายของทควำา เปดของทปด บอกทางแกผหลงทาง หรอตามประทปในทมดดวยตงใจวา คนมตาดจกเหนรป พระองคผเจรญ ขาพระองคนขอถงพระผมพระภาค พรอมทงพระธรรม และพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคจงทรงจำาขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”เศรษฐคหบดนแล ไดเปนเตวาจกอบาสก(ผกลาวถงรตนะทง ๓ วาเปนสรณะ)เปนคนแรก ในโลก

ยสกลบตรสำาเรจพระอรหตตผล[๒๘] ขณะทพระผมพระภาคทรงแสดงธรรมโปรดบดาของยสกลบตรอย จตของยสกลบตรผพจารณาภมธรรมตามทไดเหนตามทไดร กหลดพนจากอาสวะทงหลายเพราะไมถอมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๗.ปพพชชากถาลำาดบนน พระผมพระภาคทรงดำารดงนวา เมอเราแสดงธรรมแกบดาของ“ยสกลบตรอย จตของยสกลบตร ผพจารณาภมธรรมตามทไดเหนตามทไดร กหลดพนจากอาสวะทงหลายเพราะไมถอมน ยสกลบตรไมควรจะกลบไปเปนคฤหสถ

บรโภคกาม เหมอนเปนคฤหสถครงกอน ถากระไร เราพงคลายอทธาภสงขาร”ทรงคลายอทธาภสงขารแลวเศรษฐคหบดไดเหนยสกลบตรนงอย ครนเหนแลวจงกลาวกบยสกลบตรวา“พอยสะ มารดาของเจาโศกเศราครำาครวญถง เจาจงใหชวตแกมารดาเถด”ยสกลบตรไดเงยหนาดพระผมพระภาค พระผมพระภาคไดตรสกบเศรษฐคหบดดงนวา คหบด ทานจะเขาใจขอนนอยางไร ยสกลบตรไดเหนไดรธรรมดวยญาณ“อนเปนเสขะ๑ ดวยทสสนะอนเปนเสขะเหมอนทาน เมอเธอพจารณาภมธรรมตามทไดเหนตามทไดรอย จตกหลดพนจากอาสวะทงหลาย เพราะไมถอมน คหบดยสกลบตรควรหรอทจะกลบไปเปนคฤหสถบรโภคกามเหมอนเปนคฤหสถครงกอน”เศรษฐคหบดกราบทลวา ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสรบรองวา คหบด ยสกลบตรไดเหนไดรธรรมดวยญาณ“อนเปนเสขะ ดวยทสสนะอนเปนเสขะเหมอนทาน เมอเขาพจารณาภมธรรมตามทไดเหนตามทไดรอย จตกหลดพนจากอาสวะทงหลาย เพราะไมถอมน คหบดยสกลบตรไมควรจะกลบไปเปนคฤหสถบรโภคกาม เหมอนเปนคฤหสถครงกอน”เศรษฐคหบดกราบทลวา พระองคผเจรญ การทจตของยสกลบตรหลดพน“จากอาสวะทงหลายเพราะไมถอมน เปนลาภของยสกลบตร ยสกลบตรไดดแลวพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคมยสกลบตรเปนปจฉาสมณะโปรดทรงรบภตตาหารของขาพระองคเพอเจรญกศลในวนนเถด”

เชงอรรถ :๑ ญาณอนเปนเสขะ หมายถงญาณของบคคลระดบพระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม (ด อง.ทก.(แปล) ๒๐/๓๖/๗๙ อง.ทก.อ. ๒/๓๖/๓๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๗.ปพพชชากถาพระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพ เศรษฐคหบดทราบการทพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว จงลกจากอาสนะถวายอภวาทกระทำาประทกษณกลบไปเมอเศรษฐคหบดกลบไปแลวไมนาน ยสกลบตรไดกราบทลวา พระองคผเจรญ“ขาพระองคพงไดการบรรพชา พงไดการอปสมบทในสำานกของพระผมพระภาค”พระผมพระภาคตรสวา เธอจงมาเปนภกษเถด แลวตรสตอไปวา ธรรมอน“ ” “เรากลาวดแลว เธอจงประพฤตพรหมจรรยเถด”พระวาจานนแล ไดเปนการอปสมบทของทานยสะนนครงนน มพระอรหนตในโลก ๗ รป

มารดาและภรรยาเกาของพระยสะไดธรรมจกษ[๒๙] ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงอนตรวาสกถอบาตรและจวร มทานพระยสะเปนปจฉาสมณะ เสดจไปยงนเวศนของเศรษฐคหบด ครนถงแลวจงประทบนงณ อาสนะทเขาจดถวายลำาดบนน มารดาและภรรยาเกาของทานพระยสะกพากนเขาเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลว ไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควรพระผมพระภาคไดตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ๑. ทานกถา ๒. สลกถา๓. สคคกถา ๔. กามาทนวกถา๕. เนกขมมานสงสกถา แกมารดาและภรรยาเกาเมอทรงทราบวาทงสองมจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบาน ผองใสจงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกข สมทยนโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธลปราศจากมลทนไดเกดแกมารดาและภรรยาเกา ณ อาสนะนนแลวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนน“ทงปวง มความดบไปเปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดปราศจากมลทน”ควรรบนำายอมไดเปนอยางด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๗.ปพพชชากถามารดาและภรรยาเกาของพระยสะไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอผอนในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองค“ผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคทรงประกาศธรรมแจมแจงโดยประการตาง ๆ เปรยบเหมอนบคคลหงายของทควำา เปดของทปด บอกทางแกผหลงทาง หรอตามประทปในทมดดวยตงใจวา คนมตาดจกเหนรป พระองคผเจรญหมอมฉนทงสองนขอถงพระผมพระภาค พรอมทงพระธรรม และพระสงฆเปนสรณะขอพระผมพระภาคจงทรงจำาหมอมฉนทงสอง วาเปนอบาสกาผถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”มารดาและภรรยาเกาของทานพระยสทงสองน ไดเปนเตวาจกอบาสกา(ผกลาวถงรตนะทง ๓ วาเปนสรณะ)เปนคแรก ในโลกครนแลว มารดาบดาและภรรยาเกาของทานพระยสะไดนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนพระผมพระภาคกบทานพระยสะดวยตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจแลวทรงหามภตตาหารแลวละพระหตถจากบาตร จงนง ณ ทสมควร ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหมารดาบดาและภรรยาเกาของ

ทานพระยสะเหนชด ชวนใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลาปลอบชโลมใจให สดชนราเรงดวยธรรมกถาแลวเสดจลกจากอาสนะจากไป

เรองการบรรพชาของสหาย ๔ คนของพระยสะ[๓๐] สหายคฤหสถของทานพระยสะ ๔ คน คอ วมละ สพาหปณณช ควมปต เปนบตรของตระกลเศรษฐใหญนอยในกรงพาราณสไดทราบขาววา“ยสกลบตรโกนผมและหนวดนงหมผากาสายะออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตแลว”ครนสหายคฤหสถไดทราบขาวแลว จงไดมความคด ดงนวา ธรรมวนยและ“บรรพชาทยสกลบตรโกนผมและหนวดนงหมผากาสายะออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตนน คงจะไมตำาทรามเปนแน ครนแลวสหายคฤหสถเหลานน ไดพากนเขาไปหา”ทานพระยสะถงทอย ครนถงแลว ไดไหวทานพระยสะแลวไดยนอย ณ ทสมควร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๗.ปพพชชากถาครงนน ทานพระยสะไดพาสหายคฤหสถ ๔ คนไปเขาเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลว ไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควรทานพระยสะผนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาค ดงนวา พระพทธเจาขา“สหายคฤหสถของขาพระองค ๔ คนเหลาน คอ วมละ สพาห ปณณช ควมปตเปนบตรของตระกลเศรษฐใหญนอยในกรงพาราณส ขอพระองคโปรดประทานโอวาทสงสอนสหายของขาพระองคเหลานเถด”พระผมพระภาคไดตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ๑. ทานกถา ๒. สลกถา๓. สคคกถา ๔. กามาทนวกถา๕. เนกขมมานสงสกถา แกสหายเหลานนเมอทรงทราบวาพวกเขามจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบาน ผองใสจงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกข สมทยนโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธลปราศจากมลทนไดเกดแกพวกเขา ณ ทนงนนแลวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวงมความดบไปเปน“ธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดปราศจากมลทนควรรบนำายอมไดเปนอยางด”พวกเขาไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลวขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอผอนในคำาของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา“พวกขาพระองคพงไดการบรรพชา พงไดการอปสมบทในสำานกของพระองค”พระผมพระภาคไดตรสวา พวกเธอจงมาเปนภกษเถด แลวตรสตอไปวา“ ”

“ธรรมอนเรากลาวดแลว พวกเธอจงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดแหงทกขโดยชอบเถด พระวาจานน ไดเปนการอปสมบทของทานเหลานน”หลงจากนน พระผมพระภาคไดทรงประทานโอวาทสงสอนภกษเหลานนดวยธรรมกถา เมอทรงประทานโอวาทสงสอนดวยธรรมกถาอย จตของภกษเหลานนกหลดพนจากอาสวะทงหลายเพราะไมถอมนครงนน มพระอรหนตเกดขนในโลก ๑๑ รปเรองการบรรพชาของสหาย ๔ คนของพระยสะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๗.ปพพชชากถาเรองการบรรพชาของสหาย ๕๐ คนของพระยสะ[๓๑] สหายคฤหสถของทานพระยสะจำานวน ๕๐ คน เปนชาวชนบท เปนบตรของตระกลเศรษฐใหญนอยไดทราบขาววา ยสกลบตรโกนผมและหนวดนงหม“ผากาสายะออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตแลว ครนสหายคฤหสถไดทราบขาว”แลวจงไดมความคด ดงนวา ธรรมวนยและบรรพชาทยสกลบตรโกนผมและหนวด“นงหมผากาสายะออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตนน คงจะไมตำาทรามเปนแน”ครนแลวสหายคฤหสถเหลานน ไดพากนเขาไปหาทานพระยสะถงทอย ครนถงแลว ไดไหวทานพระยสะแลวไดยนอย ณ ทสมควรครงนน ทานพระยสะจงพาสหายคฤหสถ ๕๐ คนไปเขาเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลว ไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควรทานพระยสะผนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาค ดงนวา พระพทธ“เจาขา สหายคฤหสถของขาพระองค ๕๐ คนเหลาน เปนชาวชนบท เปนบตรของตระกลเศรษฐใหญนอย ขอพระองคโปรดประทานโอวาทสงสอนสหายของขาพระองคเหลานเถด”พระผมพระภาคไดตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ๑. ทานกถา ๒. สลกถา๓. สคคกถา ๔. กามาทนวกถา๕. เนกขมมานสงสกถา แกสหายเหลานนเมอทรงทราบวาพวกเขามจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบาน ผองใสจงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกข สมทยนโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธลปราศจากมลทนไดเกดแกพวกเขา ณ ทนงนนแลวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวงมความดบไป“เปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดปราศจากมลทนควรรบนำายอมไดเปนอยางด”พวกเขาไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลวขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอผอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๘. มารกถาในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา“พวกขาพระองคพงไดการบรรพชา พงไดการอปสมบทในสำานกของพระองค”พระผมพระภาคตรสวา พวกเธอจงมาเปนภกษเถด แลวตรสตอไปวา“ ”“ธรรมอนเรากลาวดแลว พวกเธอจงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”พระวาจานน ไดเปนการอปสมบทของทานเหลานนหลงจากนน พระผมพระภาคไดทรงประทานโอวาทสงสอนภกษเหลานนดวย ธรรมกถา เมอทรงประทานโอวาทสงสอนดวยธรรมกถาอย จตของภกษเหลานน กหลดพนจากอาสวะทงหลายเพราะไมถอมนครงนน มพระอรหนตในโลก ๖๑ รปบรรพชากถา จบ

๘. มารกถาวาดวยมาร

เรองสงพระอรหนต ๖๐ รป ไปประกาศศาสนา[๓๒] ครงนน พระผมพระภาคไดรบสงกบภกษเหลานนวา ภกษทงหลาย“เราพนแลวจากบวง๑ทงปวง ทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย แมพวกเธอกพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย ภกษทงหลายพวกเธอจงจารกไป เพอประโยชนสขแกชนจำานวนมาก เพออนเคราะหชาวโลกเพอประโยชนเกอกลและความสขแกทวยเทพและมนษย อยาไปโดยทางเดยวกนสองรปจงแสดงธรรมมความงามในเบองตน มความงามในทามกลาง และมความงามในทสดจงประกาศพรหมจรรย พรอมทงอรรถและพยญชนะบรสทธบรบรณครบถวน สตวทงหลายทมธลในตานอย มอย ยอมเสอมเพราะไมไดฟงธรรม จกมผรธรรม ภกษทงหลาย แมเรากจกไปยงตำาบลอรเวลาเสนานคมเพอแสดงธรรม”

เชงอรรถ :๑ บวง ในทน หมายถง โลภะ (ว.อ. ๓/๓๒/๑๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๔๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๘.มารกถาเรองมาร[๓๓] ครงนน มารผมบาปไดเขาเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดกราบทลพระผมพระภาคเปนคาถาความวา“ทานไดถกบวงทงปวง ทงทเปนของทพยทงทเปนของมนษย๑คลองไวแลวทานไดถกผกดวยเครองพนธนาการมากมายแนะทานสมณะ ทานไมพนจากเราได”พระผมพระภาคไดตรสวา“เราไดพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพยทงทเปนของมนษย เราไดพนแลวจากเครองพนธนาการมากมายแนะมารผกระทำาซงทสด เราไดกำาจดทานเสยแลว”มารกราบทลวา“บวง นเทยวไปในอากาศ มในใจ สญจรไปอยเราจกคลองทานดวยบวงนนแนะสมณะ ทานไมพนจากเราได ๒”พระผมพระภาคตรสวา“เราปราศจากความพอใจในอารมณเหลานคอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ซงเปนทรนรมยใจแนะมารผกระทำาซงทสด เราไดกำาจดทานเสยแลว ๓”ขณะนน มารผมบาปทราบวา พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคตทรงร“จกเรา มทกข เสยใจ ไดหายไป ณ ทนน”มารกถา จบ

เชงอรรถ :๑ บวงทพย บวงมนษย คอบวงกเลสทเปนทพพกามคณและกามคณของมนษย (สารตถ.ฏกา ๓/๓๓/๒๔๔)๒-๓ สำ.ส. ๑๕/๑๕๑/๑๓๕

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๔๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๙. ปพพชชปสมปทากถา๙. ปพพชชปสมปทากถาวาดวยการบรรพชาและอปสมบทดวยไตรสรณคมน

เรองทรงอนญาตภกษบรรพชาอปสมบทใหกลบตร[๓๔] สมยนน ภกษทงหลายพาเหลากลบตรผมงบรรพชาและมงอปสมบท

มาจากทศตาง ๆ จากชนบทตาง ๆ ดวยตงใจวา พระผมพระภาคจกทรงใหพวกเขา“บรรพชาอปสมบท ในการทภกษทงหลายนำากลบตรมา ทงภกษทงหลาย ทงเหลา”กลบตรผมงบรรพชาและมงอปสมบท ยอมลำาบากครงนน พระผมพระภาคประทบหลกเรนอยในทสงด ทรงเกดความร ำาพงขนในพระทยอยางนวา บดน ภกษทงหลายพาเหลากลบตรผมงบรรพชาและมง“อปสมบทมาจากทศนน ๆ จากชนบทตาง ๆ ดวยตงใจวา พระผมพระภาคจกทรงใหพวกเขาบรรพชาอปสมบท ในการทภกษทงหลายนำากลบตรมานน ทงพวกภกษทงเหลากลบตรผมงบรรพชาและมงอปสมบท ยอมลำาบาก อยากระนนเลย เราพงอนญาตภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย บดนทานทงหลายนนแหละ จงใหบรรพชา“จงใหอปสมบทในทศนน ๆ ในชนบทนน ๆ เถด”ครนเวลาเยน พระผมพระภาคเสดจออกจากทเรน ทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอยในทสงด“หลกเรนอยทน ไดเกดความคดคำานงขนในใจวา บดน ภกษทงหลายพาเหลากลบตรผมงบรรพชาและมงอปสมบทมาจากทศตาง ๆ จากชนบทตาง ๆ ดวยตงใจวา พระผมพระภาคจกทรงใหพวกเขาบรรพชาอปสมบท ในการทภกษทงหลาย นำากลบตรมานน ทงภกษทงหลาย ทงเหลากลบตรผมงบรรพชาและมงอปสมบทยอมลำาบาก อยากระนนเลย เราควรอนญาตภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย บดนทานทงหลายนนแหละ จงใหบรรพชา จงใหอปสมบทในทศนน ๆ ในชนบทนน ๆ เถดภกษทงหลาย พงใหบรรพชาพงใหอปสมบทอยางน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๔๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๙.ปพพชชปสมปทากถาในเบองตน พงใหกลบตรผมงบรรพชาและมงอปสมบท ปลงผมและหนวดใหครองผากาสายะ ใหหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง ใหกราบเทาภกษทงหลายใหนงกระโหยง ใหประนมมอแลวสงวา เธอจงกลาวอยางน แลวใหวาสรณคมนดงน‘ ’

ไตรสรณคมนวาดวยการถงพระรตนตรยเปนสรณะ๑

พทธำ สรณำ คจฉาม ขาพเจาขอถงพระพทธเจาเปนสรณะธมมำ สรณำ คจฉาม ขาพเจาขอถงพระธรรมเปนสรณะสำฆำ สรณำ คจฉาม ขาพเจาขอถงพระสงฆเปนสรณะทตยมป พทธำ สรณำ คจฉาม ขาพเจาขอถงพระพทธเจาเปนสรณะแมครงท ๒ทตยมป ธมมำ สรณำ คจฉาม ขาพเจาขอถงพระธรรมเปนสรณะ

แมครงท ๒ทตยมป สำฆำ สรณำ คจฉาม ขาพเจาขอถงพระสงฆเปนสรณะแมครงท ๒ตตยมป พทธำ สรณำ คจฉาม ขาพเจาขอถงพระพทธเจาเปนสรณะแมครงท ๓ตตยมป ธมมำ สรณำ คจฉาม ขาพเจาขอถงพระธรรมเปนสรณะแมครงท ๓ตตยมป สำฆำ สรณำ คจฉาม ขาพเจาขอถงพระสงฆเปนสรณะแมครงท ๓

ภกษทงหลาย เราอนญาตบรรพชาอปสมบทดวยไตรสรณคมนเหลาน”ปพพชชปสมปทากถา จบ

เชงอรรถ :๑ สรณะ หมายถงสงททำาลาย ขจดปดเปา บรรเทาทกขภยและกเลส การถอพระรตนตรยวาเปนสรณะกเพอเปนเครองชวยทำาลายขจดปดเปาทกขภยและกเลสตาง ๆ ในจตใจใหหมดสน (ข.ข.อ. ๖-๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๔๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๐. ทตยมารกถา๑๐. ทตยมารกถาวาดวยมาร เรองท ๒

เรองทรงแนะวธใหไดอนตตรวมตต[๓๕] ครงนน พระผมพระภาคทรงจำาพรรษาแลว ไดรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เพราะมนสการโดยแยบคาย เพราะตงความเพยรชอบโดย“แยบคายเราจงไดบรรลอนตตรวมตต ไดทำาอนตตรวมตตใหแจง ภกษทงหลายเพราะทำาไวในใจโดยแยบคาย เพราะตงความเพยรชอบโดยแยบคาย แมทานทงหลายยอมบรรลอนตตรวมตตได ยอมทำาอนตตรวมตตใหแจงได”ลำาดบนน มารผมบาปไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดกราบทลพระผมพระภาคเปนคาถาความวา“ทานไดถกผกดวยบวงมาร ทงทเปนของทพยทงทเปนของมนษยทานไดถกเครองผกหลายประการรดรงแลวแนะสมณะ ทานไมพนเราไดดอก”พระผมพระภาคไดตรสวา

“เราไดพนแลวจากบวงมาร ทงทเปนของทพยทงทเปนของมนษย เราไดพนแลวจากเครองผกหลายประการแนะมารผกระทำาซงทสด เราไดกำาจดทานเสยแลว”ขณะนน มารผมบาปทราบวา พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคตทรงร“จกเรา มทกข เสยใจ ไดหายไป ณ ทนน”ทตยมารกถา จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๔๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๐.ภททวคคยวตถ๑๑. ภททวคคยวตถวาดวยภกษภททวคคย

เรองทรงแสดงธรรมโปรดภททวคคย ๓๐ คน[๓๖] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงพาราณส ตามพระอธยาศยแลวไดเสดจจารกไปทางตำาบลอรเวลา เสดจหลกจากทาง เขาไปยงไพรสณฑแหงหนงครนเสดจถงไพรสณฑแหงนนแลว ไดประทบนงอย ณ ควงไมตนหนงสมยนน สหายภททวคคยประมาณ ๓๐ คนพรอมภรรยาบำาเรอกนในไพรสณฑแหงนน สหายคนหนงไมมภรรยา พวกสหายจงนำาหญงแพศยามาเพอประโยชนแกเขา ตอมา หญงแพศยาไดขโมยของหนไป ขณะพวกเขาเผอเรอมวบำาเรอกน สหายเหลานนเมอจะชวยเหลอเขา จงเทยวตามหาหญงแพศยาจนไปถงไพรสณฑแหงนน ไดเหนพระผมพระภาคประทบนงอย ณ ควงไมตนหนง ครนเหนแลวจงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา“พระองคทรงเหนหญงคนหนงบางไหม พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงยอนถามวา กมารทงหลาย พวกเธอมความตองการ“หญงไปทำาไม”สหายภททวคคยกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ พวกขาพระองคเปน“สหายภททวคคยมประมาณ ๓๐ คนในตำาบลน พรอมภรรยาบำาเรอกนในไพรสณฑแหงน สหายคนหนงไมมภรรยา พวกขาพระองคจงไดนำาหญงแพศยามาเพอประโยชนแกเขา ตอมา หญงแพศยาไดขโมยของหนไป ขณะพวกขาพระองค เผอเรอมวบำาเรอกน เพราะเหตนน พวกขาพระองคเปนสหายกน เมอจะชวยเหลอเขา จงเทยวตามหาหญงแพศยาจนมาถงไพรสณฑแหงน พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคไดตรสวา กมารทงหลาย พวกเธอจะสำาคญความขอนนอยางไร“การทพวกเธอจะแสวงหาหญงหรอแสวงหาตน อยางไหนจะประเสรฐกวากน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๔๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๑. ภททวคคยวตถ“การทพวกขาพระองคแสวงหาตนนแหละ ประเสรฐกวา พระพทธเจาขา”“กมารทงหลาย ถาอยางนนพวกเธอจงนงลง เราจกแสดงธรรมแกพวกเธอ”สหายภททวคคยเหลานนทลรบวา ดละ พระพทธเจาขา ถวายอภวาท“ ”พระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควรพระผมพระภาคไดตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ๑. ทานกถา ๒. สลกถา๓. สคคกถา ๔. กามาทนวกถา๕. เนกขมมานสงสกถา แกพวกเขาเมอทรงทราบวาพวกเขามจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบาน ผองใสจงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกข สมทยนโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธลปราศจากมลทน ไดเกดแกพวกเขา ณทนงนนวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวงมความดบไป“เปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดควรรบนำายอมไดเปนอยางด”พวกเขาไดเหนธรรมแลว๑ บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลวขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอผอนในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา“พวกขาพระองคพงไดการบรรพชา พงไดการอปสมบทในสำานกของพระผมพระภาค”พระผมพระภาคตรสวา พวกเธอจงมาเปนภกษเถด แลวตรสตอไปวา ธรรม“ ” “อนเรากลาวดแลว พวกเธอจงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”พระวาจานน ไดเปนการอปสมบทของทานเหลานนภททวคคยวตถ จบภาณวารท ๒ จบ

เชงอรรถ :๑ เหนธรรม หมายถงไดธรรมจกษ คอ บางพวกไดบรรลโสดาปตตมรรค บางพวกไดบรรลสกทาคามมรรคบางพวกไดบรรลอนาคามมรรค มรรคทง ๓ น เรยกวา ธรรมจกษ (ว.อ. ๓/๓๖/๒๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๔๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถา๑๒. อรเวลปาฏหารยกถาวาดวยปาฏหารยทตำาบลอรเวลา

เรองชฎล ๓ พนอง[๓๗] ครงนน พระผมพระภาคเสดจจารกไปโดยลำาดบ ลถงตำาบลอรเวลาสมยนน ชฎล ๓ คน คอ อรเวลกสสปะ นทกสสปะ คยากสสปะ อาศยอยทตำาบลอรเวลาในชฎล ๓ คนนน ชฎลอรเวลกสสปะเปนผนำา เปนผฝก เปนเลศ เปนหวหนาเปนประธานของชฎล ๕๐๐ คนชฎลนทกสสปะเปนผนำา เปนผฝก เปนเลศ เปนหวหนา เปนประธานของชฎล ๓๐๐ คนชฎลคยากสสปะเปนผนำา เปนผฝก เปนเลศ เปนหวหนา เปนประธานของชฎล ๒๐๐ คนตอมา พระผมพระภาคไดเสดจไปยงอาศรมของชฎลอรเวลกสสปะ ครนถงแลวไดตรสกบชฎลอรเวลกสสปะดงนวา กสสปะ ถาทานไมหนกใจ เราจะขอพก“ในโรงไฟคนหนง”ชฎลอรเวลกสสปะกราบทลวา ทานมหาสมณะ ขาพเจาไมหนกใจเลย หากแตวา“ในโรงไฟนน มพญานาคทดราย มฤทธ เปนอสรพษ มพษราย มนอยาไดทำารายทาน”พระผมพระภาคไดตรสกบชฎลอรเวลกสสปะ แมครงท ๒ วา กสสปะ“ถาทานไมหนกใจ คนน เราจะขอพกในโรงไฟ”ชฎลอรเวลกสสปะกกราบทลวา ทานมหาสมณะ ขาพเจาไมหนกใจเลย“หากแตวา ในโรงไฟนน มพญานาคทดราย มฤทธ เปนอสรพษ มพษราย มนอยาไดทำารายทาน”พระผมพระภาคไดตรสกบชฎลอรเวลกสสปะ แมครงท ๓ วา กสสปะ“ถาทาน ไมหนกใจ คนน เราจะขอพกในโรงไฟ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๔๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาชฎลอรเวลกสสปะกกราบทลวา ขาแตมหาสมณะ ขาพเจาไมหนกใจเลย“หากแตวาในโรงไฟนน มพญานาคทดราย มฤทธ เปนอสรพษ มพษรายมนอยาไดทำารายทาน”พระผมพระภาคไดตรสตอไปวา พญานาคไมทำารายเรา ทานกสสปะทาน“

โปรดอนญาตโรงไฟเถด”ชฎลอรเวลกสสปะกกราบทลวา ขาแตมหาสมณะ นมนตทานอยตามสบาย“เถด”ลำาดบนน พระผมพระภาคไดเสดจเขาไปสโรงไฟ ทรงปเครองลาดหญาประทบนงคบลลงก ตงพระกายตรง ดำารงสตไวเฉพาะหนา

ปาฏหารยท ๑เรองโรงบชาไฟ[๓๘] ครงนน พญานาคนนไดเหนพระผมพระภาคเสดจเขาไป กโกรธขงไมพอใจ บงหวนควนทนใดนน พระผมพระภาคทรงพระดำารวา ถากระไร เราพงครอบงำาเดช“ของพญานาคนดวยเดชของเรา ไมใหระคายผว หนง เนอ เอน กระดก และเยอกระดก ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงสำาแดงอทธาภสงขารเชนนนบงหวนควน”พญานาคทนการลบหลไมได จงพนไฟใสทนทฝายพระผมพระภาคกทรงเขาเตโชกสณ แลวโพลงไฟสบางเมอทงสองฝายบนดาลใหเกดไฟขน เรอนไฟไดลกโพลงโชตชวงดจทะเลเพลงลำาดบนน ชฎลเหลานนพากนลอมเรอนไฟกลาวกนวา ทานผเจรญทงหลาย“มหาสมณะรปงามคงจะถกพญานาคทำารายเปนแน”ครนราตรนนผานไป พระผมพระภาคกทรงครอบงำาเดชของพญานาคนนดวยเดชของพระองค ไมใหระคายผว หนง เนอ เอน กระดก และเยอกระดกแลว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๔๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาทรงจบพญานาคขดลงในบาตรแสดงแกชฎลอรเวลกสสปะวา ทานกสสปะ นพญานาค“ของทาน เราครอบงำาเดชของมนดวยเดชของเราไดแลว”ขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะคดวา มหาสมณะมฤทธมาก มอานภาพมากจรง“ถงกบครอบงำาเดชของพญานาคทดราย มฤทธ เปนอสรพษ มพษรายไดดวยเดชของพระองค แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”

คาถาสรป[๓๙] ณ ทแมนำาเนรญชรา พระผมพระภาคไดตรสกบชฎลอรเวลกสสปะวา กสสปะ ถาทานไมหนกใจ“คนนเราจะขอพกในโรงไฟ”ชฎลอรเวลกสสปะกราบทลวา

“ขาแตมหาสมณะ ขาพเจาไมหนกใจเลยขาพเจาหวงความผาสก จงหามทานวา ทโรงไฟนมพญานาค เปนสตวดราย มฤทธ เปนอสรพษ มพษรายมนอยาไดทำารายทาน”พระผมพระภาคตรสวา“มนคงไมทำารายเรา กสสปะ ทานโปรดอนญาตโรงไฟเถด”พระผมพระภาคทรงทราบวาชฎลอรเวลกสสปะไดอนญาตใหแลวไมทรงครนคราม ทรงปราศจากความกลว เสดจเขาไปพญานาคเหนพระผมพระภาคผแสวงหาคณเสดจเขาไปกไมพอใจ จงบงหวนควนฝายพระผมพระภาคทรงเปนมนสสนาคะ มพระทยชนบานมพระทยไมขดเคอง กทรงบงหวนควนในโรงไฟนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๔๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาสวนพญานาคทนการลบหลไมไหว จงพนไฟราวกบไฟไหมปาสฝายพระผมพระภาคทรงเปนมนสสนาคะทรงฉลาดในเตโชกสณทรงโพลงไฟสบางเมอทงสองฝายโพลงไฟขน เรอนไฟกลกโพลงโชตชวงดจทะเลเพลง พวกชฎลกลาวกนวา“แนะผเจรญ มหาสมณะรปงามคงจะถกพญานาคทำารายเปนแน”ครนราตรนนผานไป เปลวไฟของพญานาคถกทำาลายสวนเปลวไฟหลากสของพระผมพระภาคผทรงฤทธยงอยพระรศมหลากส คอ สเขยว สแดง สแสด สเหลองสแกวผลก ปรากฏทพระกายของพระองครสพระผมพระภาค ทรงจบพญานาคขดลงในบาตรแลวทรงแสดงแกชฎลอรเวลกสสปะวา ทานกสสปะ นพญานาค“ของทาน เราครอบงำาเดชของมนดวยเดชของเราไดแลว”ขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะเลอมใสในอทธปาฏหารยนของพระผมพระภาคยงนกแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาแตมหาสมณะ โปรดประทบอยท“นแหละ ขาพเจาจกบำารงพระองคดวยภตตาหารประจำา”ปาฏหารยท ๑ จบ

ปาฏหารยท ๒เรองทาวมหาราชทง ๔[๔๐] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ ไพรสณฑแหงหนง ไมไกลจากอาศรมของชฎลอรเวลกสสปะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๕๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาเมอราตรผานไปแลว๑ ทาวมหาราชทง ๔ เปลงรศมงามยงไพรสณฑทงสนใหสวางไสว เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวไดยนเฝาทง ๔ ทศ ดจกองไฟใหญฉะนนครนราตรนนผานไป ชฎลอรเวลกสสปะไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบครนถงแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาแตมหาสมณะ ไดเวลาแลว“ภตตาหารเสรจแลว ทานพระมหาสมณะ เมอราตรผานไปแลว พวกนนคอใครกนหนอเปลงรศมงามยงไพรสณฑทงสนใหสวางไสว เขามาเฝาพระองค ถวายอภวาทแลวไดยนเฝาทง ๔ ทศ ดจกองไฟใหญฉะนน”พระผมพระภาคตรสวา กสสปะ พวกนน คอ ทาวมหาราชทง ๔ เขามาหา“เราเพอฟงธรรม”ขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะไดมความคดดงนวา พระมหาสมณะมฤทธมาก“มอานภาพมากจรง ถงกบทาวมหาราชทง ๔ เขามาเฝาเพอฟงธรรม แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”พระผมพระภาคเสวยภตตาหารของชฎลอรเวลกสสปะ แลวประทบอยทไพรสณฑแหงนนปาฏหารยท ๒ จบ

ปาฏหารยท ๓เรองทาวสกกะ[๔๑] ครงนน เมอราตรผานไปแลว ทาวสกกะจอมเทพ เปลงรศมงามยงไพรสณฑทงสนใหสวางไสว เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวประทบยน ณ ทสมควร ดจกองไฟใหญทงามและประณตกวารศมกอน

เชงอรรถ :๑ เมอราตรผานไป ในทนหมายถงราตรในชวงแหงปฐมยาม(ยามท ๑)ผานไป เพราะเวลาเทยงคน เปนชวงทเทวดาเขาเฝาพระพทธเจา (ข.ข.อ. ๙๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๕๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาครนราตรนนผานไป ชฎลอรเวลกสสปะไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบครนถงแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาแตมหาสมณะ ไดเวลาแลว“ภตตาหารเสรจแลว ขาแตพระมหาสมณะ ผนน คอใครกนหนอ เมอราตรผานไปแลวเปลงรศมงามยงไพรสณฑทงสนใหสวางไสว เขามาเฝาพระองค ถวายอภวาทแลวไดยน ณ ทสมควร ดจกองไฟใหญทงามและประณตกวารศมกอน”พระผมพระภาคตรสวา กสสปะ ผนน คอทาวสกกะจอมเทพ เขามาหาเรา“เพอฟงธรรม”ขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะไดมความคดดงนวา พระมหาสมณะมฤทธมาก“มอานภาพมากจรง ถงกบทาวสกกะจอมเทพเขามาหาเพอฟงธรรม แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”พระผมพระภาคเสวยภตตาหารของชฎลอรเวลกสสปะ แลวประทบอยทไพรสณฑแหงนนปาฏหารยท ๓ จบ

ปาฏหารยท ๔เรองทาวสหมบดพรหม[๔๒] ครงนน เมอราตรผานไปแลว ทาวสหมบดพรหม เปลงรศมงามยงไพรสณฑทงสนใหสวางไสว เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวประทบยน ณ ทควร ดจกองไฟใหญทงามและประณตกวารศมกอนครนราตรนนผานไป ชฎลอรเวลกสสปะไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบครนถงแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาแตมหาสมณะ ไดเวลาแลว“ภตตาหารเสรจแลว ขาแตมหาสมณะ ผนนคอใครกนหนอ เมอราตรผานไปแลวเปลงรศมงามยงไพรสณฑทงสนใหสวางไสว เขามาเฝาพระองค ถวายอภวาทแลวไดยน ณ ทสมควร ดจกองไฟใหญทงามและประณตกวารศมกอน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๕๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาพระผมพระภาคตรสวา กสสปะ ผนน คอทาวสหมบดพรหม เขามาหาเรา“

เพอฟงธรรม”ขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะไดมความคดดงนวา พระมหาสมณะมฤทธมาก“มอานภาพมากจรง ถงกบทาวสหมบดพรหมเขามาหาเพอฟงธรรม แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”พระผมพระภาคเสวยภตตาหารของชฎลอรเวลกสสปะ แลวประทบอยทไพรสณฑแหงนนปาฏหารยท ๔ จบ

ปาฏหารยท ๕เรองชาวองคะและมคธ[๔๓] สมยนน ชฎลอรเวลกสสปะไดตระเตรยมการบชายญอนยงใหญประชาชนชาวองคะและชาวมคธทงสน ตางถอของเคยวของบรโภคเปนอนมากมงหนาไปหาชฎลอรเวลกสสปะคดวา บดน เราไดตระเตรยมการบชายญอนยงใหญ“ประชาชนชาวองคะและมคธทงสนจกถอของเคยวของบรโภคเปนอนมากมงหนามาหาถาพระมหาสมณะจกทำาอทธปาฏหารยในหมมหาชนไซร ลาภสกการะจกเจรญยงแกพระมหาสมณะ ลาภสกการะของเราจกเสอม ทำาไฉน วนพรงน พระมหาสมณะจงจะไมเสดจมาฉน”ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบความรำาพงในใจของชฎลอรเวลกสสปะดวยพระทย จงเสดจไปยงอตตรกรทวป ทรงนำาบณฑบาตจากทวปนนมาเสวยทรมสระอโนดาต๑ ประทบพกกลางวน ณ ทนน

เชงอรรถ :๑ สระอโนดาต มขนาดยาว กวาง และลก ๕๐ โยชน มอาณาบรเวณโดยรอบ ๑๕๐ โยชน ตงอยในปาหมพานตแวดลอมดวยยอดเขาทง ๕ คอ สทสสนกฏ จตรกฏ กาฬกฏ คนธมาทนกฏ และเกลาสกฏ(ม.ม.อ. ๒/๓๑/๒๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๕๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาครนราตรนนผานไป ชฎลอรเวลกสสปะไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบกราบทลวา ขาแตมหาสมณะ ไดเวลาแลว ภตตาหารเสรจแลว ขาแตมหา“สมณะ ทำาไมหนอ วานนพระองคจงไมเสดจมา อกอยางหนง พวกขาพเจาระลกถงพระองควา ทำาไมหนอ พระมหาสมณะจงไมเสดจมา แตสวนแหงของเคยวของฉน ขาพเจาไดจดไวเพอพระองคแลว”พระผมพระภาคทรงยอนถามวา กสสปะ ทานไดดำารไวมใชหรอวา บดนเราได“

ตระเตรยมการบชายญอนยงใหญ ประชาชนชาวองคะและมคธทงสนจกถอของเคยวของฉนเปนอนมากมงหนามาหา ถาพระมหาสมณะจกทำาอทธปาฏหารยในหมมหาชนไซร ลาภสกการะจกเจรญยงแกพระมหาสมณะ ลาภสกการะของเราจกเสอม ทำาไฉน วนพรงน พระมหาสมณะจงจะไมเสดจมาฉน กสสปะ เราไดทราบดวยใจถงความรำาพงในใจของทาน จงไปยงอตตรกรทวป นำาบณฑบาตจากทวปนนมาฉนทรมสระอโนดาต พกกลางวน ณ ทนน”ขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะคดวา พระมหาสมณะมฤทธมาก มอานภาพ“มากจรง ถงกบทรงทราบความนกคดแมดวยใจได แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”พระผมพระภาคเสวยภตตาหารของชฎลอรเวลกสสปะ แลวประทบอยทไพรสณฑแหงนนปาฏหารยครงท ๕ จบ

เรองผาบงสกล[๔๔] สมยนน ผาบงสกลเกดขนแกพระผมพระภาค พระองคไดทรงพระดำารดงนวา เราจะพงซกผาบงสกลทไหนหนอ“ ”ลำาดบนน ทาวสกกะจอมเทพทรงทราบพระดำารในพระทยของพระผมพระภาคดวยพระทย จงทรงใชฝาพระหตถขดสระโบกขรณแลวทลวา ขาแตพระองคผเจรญ“ขอพระองคโปรดทรงซกผาบงสกลในสระนเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๕๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาครงนน พระผมพระภาคทรงพระดำารดงนวา เราจะพงขยำาผาบงสกลทไหนหนอ“ ”ลำาดบนน ทาวสกกะจอมเทพทรงทราบพระดำารในพระทยของพระผมพระภาคดวยพระทย จงทรงยกศลาแผนใหญมาวางไวทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระ“องคโปรดทรงขยำาผาบงสกลบนศลานเถด”ครงนน พระผมพระภาคทรงพระดำารดงนวา เราจะพงพาดผาบงสกลไวทไหน“หนอ”ลำาดบนน เทวดาผสงสถตอยทตนกมทราบพระดำารในพระทยของพระผมพระภาคดวยใจ จงไดนอมกงกมลงมา กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระองค“โปรดทรงพาดผาบงสกล ทกงกมนเถด”ครงนน พระผมพระภาคทรงพระดำารดงนวา เราจะพงผงผาบงสกลไวทไหนหนอ“ ”ลำาดบนน ทาวสกกะจอมเทพทรงทราบพระดำารในพระทยของพระผมพระภาคดวยพระทย จงทรงยกศลาแผนใหญมาวางไวทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระ“องคโปรดทรงผงผาบงสกลไวบนศลานเถด”

ครนราตรนนผานไป ชฎลอรเวลกสสปะไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบครนถงแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาแตพระมหาสมณะ ไดเวลาแลว“ภตตาหารเสรจแลว ขาแตพระมหาสมณะ เมอกอนสระโบกขรณนไมมทตรงน ทำาไมทตรงนจงมสระโบกขรณอย เมอกอนศลาเหลานไมมวางอย ศลาเหลาน ใครยกมาวางไว เมอกอนกงกมตนนไมนอมลง(เดยวน)กงกมตนนกลบนอมลง”

เรองสระโบกขรณพระผมพระภาคตรสวา กสสปะ ผาบงสกลเกดขนแกเราทน เราไดคดดงนวา“จะพงซกผาบงสกลทไหนหนอ ลำาดบนน ทาวสกกะจอมเทพทรงทราบความรำาพงในใจของเราดวยพระทย จงทรงใชพระหตถขดสระโบกขรณแลวทลวา ขาแตพระองค‘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๕๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาผเจรญ ขอพระผมพระภาคโปรดทรงซกผาบงสกลในสระนเถด สระโบกขรณน’อนผทมใชมนษยใชมอขด

เรองขยำาผาบงสกลบนแผนศลากสสปะ เราไดดำาร(ตอไป)วา จะพงขยำาผาบงสกลทไหนหนอ ลำาดบนน‘ ’ทาวสกกะจอมเทพทรงทราบความดำารในใจของเราดวยพระทย จงยกศลาแผนใหญมาวางไวทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระองคโปรดทรงขยำาผาบงสกลบนแผน‘ศลานเถด ศลานอนผทมใชมนษยไดยกมาวางไว’

เรองพาดผาบงสกลบนตนกมกสสปะ เราไดดำาร(ตอไป)วา จะพงพาดผาบงสกลไวทไหนหนอ ลำาดบนน‘ ’เทวดาผสงสถตอยทตนกมทราบความดำารในใจของเราดวยใจ จงไดนอมกงกมลงมากราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคโปรดทรงพาดผาบงสกลไว‘ทกงกมนเถด ตนกมนไดนอมลงดจจะกราบทลวา โปรดทรงเออมพระหตถมาเถด’ ‘ ’

เรองผงผาบงสกลบนแผนศลากสสปะ เราไดดำาร(ตอไป)วา จะพงผงผาบงสกลไวทไหนหนอ ลำาดบนน‘ ’ทาวสกกะจอมเทพทรงทราบความดำารในใจของเราดวยพระทย จงยกศลาแผนใหญมาวางไวทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคโปรดทรงผงผาบงสกลไว‘บนแผนศลานเถด ศลานอนผทมใชมนษยไดยกมาวางไว’ขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะคดวา พระมหาสมณะมฤทธมาก มอานภาพ“มากจรง ถงกบทาวสกกะจอมเทพไดทรงทำาการชวยเหลอ แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”

พระผมพระภาคเสวยภตตาหารของชฎลอรเวลกสสปะ แลวประทบอยทไพรสณฑแหงนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๕๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาปาฏหารยเกบผลหวาครนราตรนนผานไป ชฎลอรเวลกสสปะไดเขาไปเฝาพระผมพระภาค ครนถงแลวจงกราบทลบอกภตตกาลวา ขาแตพระมหาสมณะ ไดเวลาแลว ภตตาหารเสรจแลว“ ”พระผมพระภาคตรสวา ไปเถด กสสปะ เราจะตามไป ทรงสงชฎลอรเวล“ ”กสสปะไป ทรงเกบผลหวาจากตนหวาทมอยในชมพทวป แลวเสดจมาประทบนงในโรงไฟกอนชฎลอรเวลกสสปะเหนพระผมพระภาคประทบนงในโรงไฟ ครนเหนแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาแตมหาสมณะ พระองคเสดจมาทางไหน ขาพเจา“กลบมากอนพระองค แตพระองคเสดจมาประทบนงในโรงไฟกอน”พระผมพระภาคตรสวา กสสปะ เราสงทานไปแลวกเกบผลหวาจากตนหวาท“มอยในชมพทวป แลวมานงในโรงไฟนกอน กสสปะ ผลหวานแลสมบรณดวยสกลน และรส ถาทานตองการ กเชญบรโภคผลหวาเถด”ชฎลอรเวลกสสปะทลวา อยาเลย มหาสมณะ“ , พระองคนนแหละยอมควรกบผลหวานน โปรดเสวยผลหวานนเถด”ขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะคดวา พระมหาสมณะมฤทธมาก มอานภาพมาก“จรง ถงกบสงเรากลบมากอน ทรงเกบผลหวาจากตนหวาทมอยในชมพทวปแลวเสดจมาประทบนงในโรงไฟกอน แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”พระผมพระภาคเสวยภตตาหารของชฎลอรเวลกสสปะ แลวประทบอยทไพรสณฑแหงนน

ปาฏหารยเกบผลมะมวง ผลมะขามปอม ดอกปารฉตร[๔๕] ครนราตรนนผานไป ชฎลอรเวลกสสปะไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวจงกราบทลบอกภตตกาลวา ขาแตมหาสมณะ ไดเวลาแลว“ภตตาหารเสรจแลว”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๕๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาพระผมพระภาคตรสวา ไปเถด กสสปะ เราจะตามไป ทรงสงชฎลอรเวล“ ”กสสปะไป ทรงเกบผลมะมวง ฯลฯ ผลมะขามปอม ฯลฯ ผลสมอ ณ ทอนไมไกลจากตนหวาทมอยในชมพทวป ฯลฯ เสดจไปสภพดาวดงส ทรงเกบดอกปารฉตรแลวเสดจลงมาประทบนงในโรงไฟกอนชฎลอรเวลกสสปะเหนพระผมพระภาคประทบนงในโรงไฟ จงทลถามวา“ขาแตมหาสมณะ พระองคเสดจมาทางไหน ขาพเจากลบมากอนพระองค แตพระองคเสดจมาประทบนงในโรงไฟกอน”พระผมพระภาคตรสวา กสสปะ เราสงทานไปแลวกไปยงภพดาวดงส เกบ“ดอกปารฉตร แลวลงมานงในโรงไฟกอน กสสปะ ดอกปารฉตรนสมบรณดวยสและกลน”ขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะคดวา พระมหาสมณะมฤทธมาก มอานภาพ“มากจรง ถงกบสงเรากลบมากอน เสดจไปยงภพดาวดงสทรงเกบดอกปารฉตรแลวเสดจลงมาประทบนงในโรงไฟกอน แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”

เรองพวกชฎลผาฟน[๔๖] สมยนน ชฎลเหลานนตองการจะบำาเรอไฟ แตไมอาจจะผาฟนไดครงนน ชฎลเหลานนไดมความคดดงนวา การทพวกเราไมอาจจะผาฟนได คง“เปนอทธานภาพของพระมหาสมณะโดยไมตองสงสยเลย”ลำาดบนน พระผมพระภาคไดตรสกบชฎลอรเวลกสสปะวา กสสปะ พวก“ชฎลจงผาฟนเถด”ชฎลอรเวลกสสปะทลรบพระดำารสวา ขาแตมหาสมณะ พวกชฎลจงผาฟน“ ”ชฎลทงหลายไดผาฟน ๕๐๐ ทอน โดยการผาครงเดยวเทานนขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะคดวา พระมหาสมณะมฤทธมาก มอานภาพ“มากจรง ถงกบใหพวกชฎลผาฟนได แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๕๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาเรองพวกชฎลกอไฟ[๔๗] สมยนน ชฎลเหลานนตองการจะบชาไฟ แตไมอาจจะกอไฟใหลกไดครงนน ชฎลเหลานนไดมความคดดงนวา การทพวกเราไมอาจจะกอไฟใหลกได“คงเปนอทธานภาพของพระมหาสมณะโดยไมตองสงสยเลย”ลำาดบนน พระผมพระภาคไดตรสกบชฎลอรเวลกสสปะวา กสสปะ พวกชฎล“จงกอไฟใหลกขนเถด”ชฎลอรเวลกสสปะทลรบพระดำารสวา ขาแตมหาสมณะ พวกชฎลจงกอไฟ“

ใหลกขน”ไฟทง ๕๐๐ กอง ไดลกขนพรอมกนทเดยวขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะคดวา พระมหาสมณะมฤทธมาก มอานภาพมาก“จรงถงกบใหไฟลกขนได แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”

เรองพวกชฎลดบไฟ[๔๘] สมยนน ชฎลเหลานนบชาไฟกนแลว แตไมอาจจะดบไฟได ลำาดบนนชฎลเหลานนไดมความคดดงนวา การทพวกเราไมอาจจะดบไฟได คงเปน“อทธานภาพของพระมหาสมณะโดยไมตองสงสยเลย”ลำาดบนน พระผมพระภาคไดตรสกบชฎลอรเวลกสสปะวา กสสปะ พวกชฎล“จงดบไฟเถด”ชฎลอรเวลกสสปะทลรบพระดำารสวา ขาแตมหาสมณะ พวกชฎลจงดบไฟ“ ”ไฟทง ๕๐๐ กอง ไดดบพรอมกนทเดยวขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะคดวา พระมหาสมณะมฤทธมาก มอานภาพมาก“จรงถงกบใหพวกชฎลดบไฟได แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”

เรองพวกชฎลดำานำา[๔๙] สมยนน ชฎลเหลานนพากนดำาลงบาง ผดขนบาง ทงดำาทงผดบางในแมนำาเนรญชรา ในราตรเหมนตฤดอนหนาวเยนคราวหมะตก อยในระหวางปลายเดอน ๓ กบตนเดอน ๔

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๕๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาเรองภาชนะใสไฟครงนน พระผมพระภาคไดทรงเนรมตภาชนะใสไฟไว ๕๐๐ ชด สำาหรบใหชฎลเหลานนขนจากนำาจะไดผงลำาดบนน ชฎลเหลานนมความคดดงนวา การทภาชนะใสไฟเหลานไดถก“เนรมตไว คงเปนเพราะอทธานภาพของพระมหาสมณะโดยไมตองสงสยเลย”ขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะคดดงนวา พระมหาสมณะมฤทธมาก มอานภาพ“มากจรง ถงกบเนรมตภาชนะใสไฟไวมากมายถงเพยงนน แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”

เรองฝนตกนำาทวม[๕๐] สมยนน ฝนใหญนอกฤดกาลตกลง เกดหวงนำาใหญ สถานททพระผมพระภาคประทบอยกถกนำาทวม

ครงนน พระผมพระภาคทรงพระดำารวา ถากระไร เราพงขบนำาใหออกไป“โดยรอบ แลวจงกรมบนพนดนทมฝนฟงขนตรงกลาง ทรงขบนำาใหออกไปโดยรอบ”เสดจจงกรมบนพนดนทมฝนฟงขนตรงกลางลำาดบนน ชฎลอรเวลกสสปะกลาววา พระมหาสมณะอยาไดถกนำาพดไปเลย“ ”พรอมดวยชฎลเปนอนมาก ลงเรอไปยงสถานททพระผมพระภาคประทบอย ไดเหนพระผมพระภาคทรงขบนำาใหออกไปโดยรอบ เสดจจงกรมบนพนทมฝนฟงขนตรงกลางจงทลถามวา ขาแตพระมหาสมณะ พระองคยงประทบอยทนหรอ“ ”พระผมพระภาคตรสตอบวา ถกละ กสสปะ เรายงอยทน แลวเสดจเหาะขนไป“ ”ปรากฏอยบนเรอขณะนน ชฎลอรเวลกสสปะคดวา พระมหาสมณะมฤทธมาก มอานภาพ“มากจรง ถงกบทรงบนดาลไมใหนำาไหลไปได แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๖๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาชฎล ๓ พนองทลขอการบรรพชาอปสมบท[๕๑] ครงนน พระผมพระภาคทรงดำารดงนวา โมฆบรษนคงจกมความคด“อยางนไปอกนานวา พระมหาสมณะมฤทธมาก มอานภาพมากจรง แตไมเปนพระอรหนตเหมอนเราแน อยากระนนเลย เราพงใหชฎลนสลดใจ จงไดตรสกบ”ชฎลอรเวลกสสปะวา กสสปะ ทานไมใชพระอรหนตแน ทงยงไมถงอรหตตมรรค“แมปฏปทาของทานอนจะเปนเหตใหเปนพระอรหนตหรอถงอรหตตมรรคกยงไมม”ลำาดบนน ชฎลอรเวลกสสปะไดซบศรษะลงแทบพระบาทพระผมพระภาคกราบทลวา พระพทธเจาขา ขาพเจาพงไดการบรรพชา พงไดการอปสมบทใน“สำานกของพระผมพระภาค”พระผมพระภาคตรสวา กสสปะ ทานเปนผนำา เปนผฝก เปนเลศ เปน“หวหนา เปนประธานของชฎล ๕๐๐ คน ทานจงบอกลาพวกเขากอน ใหพวกเขาทำาตามทพวกเขาเขาใจ”ตอมา ชฎลอรเวลกสสปะไดเขาไปหาชฎลเหลานนถงทอยแลวกลาววา“ผเจรญทงหลาย เราตองการจะประพฤตพรหมจรรยในสำานกพระมหาสมณะ ทานทงหลาย จงทำาตามทพวกทานเขาใจ”ชฎลเหลานนกราบเรยนวา พวกกระผมเลอมใสยงในสำานกพระมหาสมณะ“มานานแลว ขอรบ ถาทานจกประพฤตพรหมจรรยในสำานกพระมหาสมณะพวกกระผมทงหมดกจกประพฤตพรหมจรรยในสำานกพระมหาสมณะเชนกน จงเอา”ผม ชฎา เครองบรขาร และเครองบชาไฟลอยนำา เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ แลวซบศรษะแทบพระบาทของพระผมพระภาค กราบทลวา

“พระพทธเจาขา พวกขาพระองคพงไดการบรรพชา พงไดการอปสมบทในสำานกของพระผมพระภาค”พระผมพระภาคตรสวา พวกเธอจงมาเปนภกษเถด แลวตรสตอไปวา“ ”“ธรรมอนเรากลาวดแลว พวกเธอจงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”พระวาจานนแล ไดเปนการอปสมบทของทานเหลานน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๖๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถา[๕๒] ชฎลนทกสสปะไดเหนผม ชฎา เครองบรขาร และเครองบชาไฟลอยนำามาแลวคดวา อปสรรคอยาไดมแกพชายของเราเลย จงสงชฎลทงหลายไป“ ”ดวยสงวา พวกเธอจงไป จงรความเปนไปของพชายของเรา และตนเอง“ ”พรอมชฎล ๓๐๐ คน ไดเขาไปหาทานพระอรเวลกสสปะถงทอยแลวเรยนถามวา“ขาแตพกสสปะ พรหมจรรยนประเสรฐกวาหรอ”ทานพระอรเวลกสสปะตอบวา ถกละ ผมอาย พรหมจรรยนประเสรฐกวา“ ”หลงจากนน ชฎลเหลานนจงเอาผม ชฎา เครองบรขาร และเครองบชาไฟลอยนำา เขาไปเฝาพระผมพระภาค ซบศรษะแทบพระบาทของพระผมพระภาค กราบทลวา พระพทธเจาขา พวกขาพระองคพงไดการบรรพชา พงไดการอปสมบทใน“สำานกของพระผมพระภาค”พระผมพระภาคตรสวา พวกเธอจงมาเปนภกษเถด แลวตรสตอไปวา“ ”“ธรรมอนเรากลาวดแลว พวกเธอจงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”พระวาจานนแล ไดเปนการอปสมบทของทานเหลานน[๕๓] ชฎลคยากสสปะไดเหนผม ชฎา เครองบรขาร และเครองบชาไฟลอยนำามาแลวคดวา อปสรรคอยาไดมแกพชายทงสองของเราเลย จงสงชฎล“ ”ทงหลายไปดวยสงวา พวกเธอจงไป จงรความเปนไปของพชายทงสองของเรา“ ”และตนเอง พรอมชฎล ๒๐๐ คน ไดเขาไปหาทานพระอรเวลกสสปะถงทอยแลวเรยนถามวา ขาแตพกสสปะ พรหมจรรยนประเสรฐกวาหรอ“ ”ทานพระอรเวลกสสปะตอบวา ถกละ ผมอาย พรหมจรรยนประเสรฐกวา“ ”หลงจากนน ชฎลเหลานนจงเอาผม ชฎา เครองบรขาร และเครองบชาไฟลอยนำา เขาไปเฝาพระผมพระภาค ซบศรษะแทบพระบาทของพระผมพระภาคกราบทล วา พระพทธเจาขา พวกขาพระองคพงไดการบรรพชา พงไดการ“อปสมบทในสำานกของพระผมพระภาค”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๖๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒.อรเวลปาฎหารยกถาพระผมพระภาคตรสวา พวกเธอจงมาเปนภกษเถด แลวตรสตอไปวา“ ”“ธรรมอนเรากลาวดแลว พวกเธอจงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”พระวาจานน ไดเปนการอปสมบทของทานเหลานนชฎลเหลานนผาฟน ๕๐๐ ทอนไมได กลบผาได กอไฟไมตด กลบกอไฟตดดบไฟไมได กลบดบได ดวยการอธษฐานของพระผมพระภาคพระผมพระภาคทรงเนรมตภาชนะใสไฟไว ๕๐๐ ชด ปาฏหารย ๓,๕๐๐ วธยอมมโดยนยน

อาทตตปรยายสตร๑[๕๔] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ ตำาบลอรเวลาเสนานคมตามพระอธยาศยไดเสดจจารกไปยงตำาบลคยาสสะ พรอมดวยภกษหมใหญ ราว๑,๐๐๐ รป ลวนเคยเปนชฎลทงนน ทราบวา พระองคประทบอย ณ ตำาบลคยาสสะ ใกลแมนำาคยานน พรอมดวยภกษ ๑,๐๐๐ รป ณ ทนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา“ภกษทงหลาย สงทงปวงเปนของรอน กอะไรเลาชอวาสงทงปวงเปนของรอนภกษทงหลาย จกษเปนของรอนภกษทงหลาย รปทงหลายเปนของรอนภกษทงหลาย จกขวญญาณเปนของรอนภกษทงหลาย จกขสมผสเปนของรอนแมความเสวยอารมณทเปนสขหรอทกข หรอทมใชสขมใชทกข ทเกดขนเพราะจกขสมผสเปนปจจยกเปนของรอน รอนเพราะอะไร เรากลาววา รอนเพราะไฟคอราคะ เพราะไฟคอโทสะ เพราะไฟคอโมหะ รอนเพราะความเกด เพราะความแก เพราะความตาย เพราะความโศก เพราะความครำาครวญ เพราะทกขเพราะโทมนส เพราะความคบแคนใจ

เชงอรรถ :๑ สำ.สฬา. (แปล) ๑๘/๒๘/๒๗

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๖๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๒. อรเวลปาฏหารยกถาโสตะ(ห)เปนของรอน เสยงทงหลายเปนของรอน ฯลฯฆานะ(จมก)เปนของรอน กลนทงหลายเปนของรอน ฯลฯชวหา(ลน)เปนของรอน รสทงหลายเปนของรอน ฯลฯกายเปนของรอน โผฏฐพพะ(สงทกายสมผสถกตอง)ทงหลายเปนของรอน ฯลฯมนะ(ใจ)เปนของรอน ธรรม(อารมณ)ทงหลายเปนของรอน มโนวญญาณ(ความรทางใจ)เปนของรอน มโนสมผส(การกระทบทางใจ)เปนของรอน แมความเสวยอารมณ ทเปนสขหรอทกข หรอทมใชสขมใชทกข ทเกดขนเพราะมโนสมผสเปนปจจย กเปนของรอน รอนเพราะอะไร เรากลาววา รอนเพราะไฟคอราคะเพราะไฟคอโทสะ เพราะไฟคอโมหะ รอนเพราะความเกด เพราะความแกเพราะความตาย เพราะความโศก เพราะความครำาครวญ เพราะทกข เพราะโทมนสเพราะความคบแคนใจภกษทงหลาย อรยสาวกผไดสดบเหนอยอยางน ยอมเบอหนายแมในจกขยอมเบอหนายแมในรปทงหลาย ยอมเบอหนายแมในจกขวญญาณ ยอมเบอหนายแมในจกขสมผส ยอมเบอหนายแมในความเสวยอารมณทเปนสขหรอทกขหรอทมใชสขมใชทกข ทเกดขนเพราะจกขสมผสเปนปจจยยอมเบอหนายแมในโสตะ ยอมเบอหนายแมในเสยงทงหลาย ฯลฯยอมเบอหนายแมในฆานะ ยอมเบอหนายแมในกลนทงหลาย ฯลฯยอมเบอหนายแมในชวหา ยอมเบอหนายแมในรสทงหลาย ฯลฯยอมเบอหนายแมในกาย ยอมเบอหนายแมในโผฏฐพพะทงหลาย ฯลฯยอมเบอหนายแมในมนะ ยอมเบอหนายแมในธรรมทงหลาย ยอมเบอหนายแมในมโนวญญาณ ยอมเบอหนายแมในมโนสมผส ยอมเบอหนายแมในความเสวยอารมณทเปนสขหรอทกข หรอทมใชสขมใชทกข ทเกดขนเพราะมโนสมผสเปนปจจยเมอเบอหนาย ยอมคลายกำาหนด เพราะคลายกำาหนด จตยอมหลดพนเมอจตหลดพนแลว ยอมมญาณวา หลดพนแลว อรยสาวกยอมรชดวา ชาต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๖๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๓. พมพสารสมาคมกถาสนแลว พรหมจรรยไดอยจบแลว กจทควรทำาไดทำาเสรจแลว กจอนเพอความเปนอยางนมไดม”กเมอพระผมพระภาคตรสเวยยากรณนอย จตของภกษ ๑,๐๐๐ รปนน กหลดพนจากอาสวะทงหลายเพราะไมถอมนอาทตตปรยายสตร จบ

อรเวลปาฏหารยกถา จบภาณวารท ๓ จบ

๑๓. พมพสารสมาคมกถาวาดวยสมาคมของพระเจาพมพสาร

เรองสวนตาลหนม[๕๕] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ ตำาบลคยาสสะตามพระอธยาศยแลวไดเสดจจารกไปทางกรงราชคฤหพรอมดวยภกษหมใหญ ๑,๐๐๐ รปลวนเคยเปนชฎลทงนน เสดจจารกไปตามลำาดบ จนถงกรงราชคฤห ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ ตนไทรตนหนงชอวาสประดษฐเจดยในสวนตาลหนมเขตกรงราชคฤหนนพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐไดทรงสดบขาววา ทานพระสมณโคดม เปน“ศากยบตรเสดจออกผนวชจากศากยตระกล เสดจถงกรงราชคฤหโดยลำาดบ ประทบอยณ ควงตนไทรตนหนงชอสประดษฐเจดยในสวนตาลหนม เขตกรงราชคฤห ทานพระโคดมผเจรญนน มกตตศพทอนงามขจรไปอยางนวา แมเพราะเหตน พระผมพระภาคพระองคนน เปนพระอรหนต ตรสรดวยพระองคเองโดยชอบ เพยบพรอมดวยวชชาและจรณะ เสดจไปด รแจงโลก เปนสารถฝกผทควรฝกไดอยางยอดเยยมเปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนพระพทธเจา เปนพระผมพระภาค๑

เชงอรรถ :๑ ดพระวนยปฎกมหาวภงคแปล เลม ๑ ขอ ๑ หนา ๑-๒ (เชงอรรถ)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๖๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๓. พมพสารสมาคมกถาพระองคทรงรแจงโลกน พรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก และหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษยดวยพระองคเองแลว จงทรงประกาศใหผอนรตาม ทรงแสดงธรรมมความงามในเบองตน มความงามในทามกลาง และมความงามในทสด ทรงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถและพยญชนะบรบรณบรสทธครบถวน การไดพบพระอรหนตทงหลายเชนน เปนความดอยางแทจรง

เรองพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐครงนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ทรงแวดลอมดวยพราหมณคหบดชาวมคธ ๑๒ นหต๑ เสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวประทบนง ณ ทสมควรฝายพราหมณคหบดชาวมคธ ๑๒ นหตเหลานน บางพวกถวายอภวาท

พระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร บางพวกกไดสนทนาปราศรยกบพระผมพระภาคพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนและกน แลวนง ณ ทสมควรบางพวกกประคองอญชลไปทางทพระผมพระภาคประทบ แลวนง ณ ทสมควรบางพวกกประกาศนามและโคตรในสำานกพระผมพระภาค แลวนง ณ ทสมควรบางพวกกนงนง ณ ทสมควรขณะนน พราหมณคหบดชาวมคธ ๑๒ นหตเหลานนไดมความคดดงนวา พระมหาสมณะประพฤตพรหมจรรยในสำานกพระอรเวลกสสปะ หรอพระ“อรเวลกสสปะประพฤตพรหมจรรยในสำานกพระมหาสมณะหนอ”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงทราบความรำาพงในใจของพราหมณคหบดชาวมคธ ๑๒ นหตเหลานนดวยพระทย จงตรสเชอเชญทานพระอรเวลกสสปะดวยคาถาวา“ทานอยอรเวลามานาน เคยเปนอาจารยสงสอนหมชฎลผผอม๒ทานเหนอบายอะไร จงไดละไฟเสย

เชงอรรถ :๑ นหต เปนมาตรานบ ๑ นหต เทากบ ๑๐,๐๐๐ คน ๑๒ นหต เทากบ ๑๒๐,๐๐๐ คน๒ หมายถงเปนผอบรมสงสอนหมดาบสทไดนามวา ผผอม เนองจากเปนผทรางกายผอม เพราะบำาเพญ“ ”ตนเปนดาบส (ว.อ. ๓/๕๕/๒๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๖๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๓. พมพสารสมาคมกถากสสปะ เราถามขอความนกะทานไฉนทานจงละการบชาไฟของทานเสยเลา”พระอรเวลกสสปะทลตอบวา“ยญทงหลายกลาวสรรเสรญกามทงหลายคอ รป เสยง รสและสตรทงหลายขาพระองคไดรในอปธ๑วา นนเปนมลทนเพราะฉะนน จงมไดยนดในการเซนสรวง มไดยนดในการบชา”“กสสปะ ใจของทานไมยนดในรป เสยงและรสเหลานนแลวเมอเปนเชนนน ใจของทานยนดในสงไรเลาในเทวโลกหรอมนษยโลก กสสปะ ทานจงบอกสงนนแกเรา”“ขาพระองคไดเหนบทอนสงบ๒ ไมมอปธ ไมมกงวลไมของอยในกามภพ มอนไมแปรเปนอยางอนไมใชธรรมทผอนจะพงแนะใหไดเพราะฉะนน ขาพระองคจงมไดยนดในการเซนสรวงมไดยนดใน

การบชา”[๕๖] ลำาดบนน ทานพระอรเวลกสสปะลกขนจากอาสนะหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง ซบศรษะแทบพระบาทพระผมพระภาค กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ“พระผมพระภาคเปนศาสดาของขาพระองค ขาพระองคเปนสาวก ขาแตพระองคผเจรญ พระผมพระภาคเปนศาสดาของขาพระองค ขาพระองคเปนสาวก”ขณะนน พราหมณคหบดชาวมคธทง ๑๒ นหตเหลานนกทราบวา พระ“อรเวลกสสปะประพฤตพรหมจรรยในสำานกพระมหาสมณะ”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงทราบความรำาพงในใจของพราหมณคหบดชาวมคธ ๑๒ นหตเหลานนดวยพระทย จงไดตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ

เชงอรรถ :๑ อปธ ในทนหมายถงขนธปธ ซงเปนทตงแหงทกขอนมขนธเปนมล (สารตถ.ฎกา ๓/๕๕/๒๖๐)๒ บทอนสงบ ในทนหมายถงบทคอพระนพพานทมสภาพสงบ ทชอวา ไมแปรเปนอยางอน เพราะไมมชาตชรา และมรณะ (ว.อ.๓/๕๕/๒๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๖๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๓. พมพสารสมาคมกถา๑. ทานกถา ๒. สลกถา๓. สคคกถา ๔. กามาทนวกถา๕. เนกขมมานสงสกถาเมอพระพทธองคทรงทราบวาพวกเขามจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบานผองใส จงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกขสมทย นโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธลปราศจากมลทนไดเกดแกพราหมณคหบดชาวมคธ ๑๑ นหต ซงมพระเจาพมพสารเปนประมข ณ ทนงนนแลวา“สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวงมความดบไปเปนธรรมดา”เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดปราศจากมลทนควรรบนำายอมไดเปนอยางดพราหมณคหบดอก ๑ นหต ไดแสดงตนเปนอบาสก

เรองความปรารถนา ๕ ประการของพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ[๕๗] ขณะนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลวรแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอผอนในคำาสอนของพระศาสดา ไดทลพระผมพระภาควา เมอกอนหมอมฉนยงเปนพระกมาร ไดมความปรารถนา ๕ ประการ“พระพทธเจาขา บดนความปรารถนา ๕ ประการเหลานนของหมอมฉนสำาเรจแลว

คอ๑. เมอกอนหมอมฉนยงเปนพระกมารไดมความปรารถนาวา ไฉนหนอพสกนกรพงอภเษกเราในราชสมบต นเปนความปรารถนาของหมอมฉนประการท ๑พระพทธเจาขา บดนความปรารถนานนของหมอมฉนสำาเรจแลว๒. ขอพระอรหนตสมมาสมพทธเจาพงเสดจมาสแวนแควนของหมอมฉนนน นเปนความปรารถนาของหมอมฉนประการท ๒ พระพทธเจาขา บดนความปรารถนานนของหมอมฉนสำาเรจแลว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๖๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๓. พมพสารสมาคมกถา๓. ขอหมอมฉนพงเขาไปนงใกลพระผมพระภาคพระองคนน นเปนความปรารถนาของหมอมฉนประการท ๓ พระพทธเจาขา บดนความปรารถนานนของหมอมฉนสำาเรจแลว๔. ขอพระผมพระภาคพระองคนนพงแสดงธรรมแกหมอมฉน นเปนความปรารถนาของหมอมฉนประการท ๔ พระพทธเจาขา บดนความปรารถนานนของหมอมฉนสำาเรจแลว๕. ขอหมอมฉนพงรทวถงธรรมของพระผมพระภาคพระองคนน นเปนความปรารถนาของหมอมฉนประการท ๕ พระพทธเจาขา บดนความปรารถนานนของหมอมฉนสำาเรจแลวเมอกอนหมอมฉนยงเปนพระกมาร ไดมความปรารถนา ๕ ประการเหลานพระพทธเจาขา บดนความปรารถนา ๕ ประการเหลานนของหมอมฉนสำาเรจแลวพระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคทรงประกาศธรรมแจมแจงโดยประการตาง ๆเปรยบเหมอนบคคลหงายของทควำา เปดของทปด บอกทางแกผหลงทาง หรอตามประทปในทมด ดวยตงใจวา คนมตาดจกเหนรป พระองคผเจรญหมอมฉนนขอถงพระผมพระภาคพรอมทงพระธรรม และพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคจงทรงจำาหมอมฉนวาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต และขอพระผมพระภาคพรอมกบภกษสงฆทรงรบคำาอาราธนาของหมอมฉนเพอเจรญกศลในวนพรงนเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพแลวครนพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐทรงทราบวาพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว จงเสดจลกขนจากทประทบ ถวายอภวาทพระผมพระภาค ทรงทำาประทกษณแลวเสดจกลบ ผานราตรนนไป รบสงใหตระเตรยมของเคยวของฉนอนประณตไว แลวใหเจาพนกงานไปกราบทลภตตกาลวา ไดเวลาแลว พระพทธเจาขา“ภตตาหารเสรจแลว”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๖๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๓. พมพสารสมาคมกถา[๕๘] ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงอนตรวาสกแลวถอบาตรและจวรเสดจเขาไปยงกรงราชคฤหพรอมดวยภกษสงฆหมใหญราว ๑,๐๐๐ รป ลวนเคยเปนชฎลทงนนขณะนน ทาวสกกะจอมเทพทรงเนรมตเพศเปนมาณพเสดจพระดำาเนนนำาอยเบองหนาภกษสงฆซงมพระพทธเจาเปนประมข ทรงขบคาถาเหลานไปพลางวา

คาถาสดดพระพทธเจาพระผมพระภาคทรงมพระฉววรรณเสมอดวยสลมทองสงคทรงฝกอนทรยแลวทรงพนวเศษแลว ไดเสดจเขาไปยงกรงราชคฤหพรอมดวยเหลาภกษทเคยเปนชฎล ผฝกอนทรยแลว พนวเศษแลวพระผมพระภาคทรงมพระฉววรรณเสมอดวยสลมทองสงคทรงพนแลว ทรงพนวเศษแลว ไดเสดจเขาไปยงกรงราชคฤหพรอมดวยเหลาภกษทเคยเปนชฎลผพนแลว พนวเศษแลวพระผมพระภาคทรงมพระฉววรรณเสมอดวยสลมทองสงคทรงขามแลว ทรงพนวเศษแลว ไดเสดจเขาไปยงกรงราชคฤหพรอมดวยเหลาภกษทเคยเปนชฎลผขามแลว พนวเศษแลวพระผมพระภาคทรงมพระฉววรรณเสมอดวยสลมทองสงคทรงสงบแลว ทรงพนวเศษแลว ไดเสดจเขาไปยงกรงราชคฤหพรอมดวยเหลาภกษทเคยเปนชฎลผสงบแลว พนวเศษแลวพระผมพระภาคพระองคนน ทรงอยจบธรรม ๑๐ ประการทรงมทสพลญาณ ทรงทราบธรรม ๑๐ ประการ และทรงประกอบดวยธรรม ๑๐ ประการ๑ มภกษ ๑,๐๐๐ รปเปนบรวารไดเสดจเขาไปยงกรงราชคฤห

เชงอรรถ :๑ ประกอบดวยธรรม ๑๐ ประการ คอ ประกอบดวยอเสขธรรม ๑๐ (ว.อ. ๓/๕๘/๒๘) ไดแก สมมตตะ๑๐ (สารตถ.ฏกา ๓/๕๘/๒๗๑) ด ท.ปา ๑๑/๓๔๘,๓๖๐/๒๔๐,๒๘๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๗๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๓. พมพสารสมาคมกถาคนทงหลายไดเหนทาวสกกะจอมเทพแลวพากนกลาววา มาณพนมรปงามหนอ“มาณพนนาดหนอ มาณพนนาชมหนอ มาณพนเปนผรบใชของใครหนอ”เมอคนทงหลายกลาวอยางนนแลว ทาวสกกะจอมเทพไดตรสตอบคนเหลานนเปนคาถาวา“พระผมพระภาคพระองคใด ทรงเปนนกปราชญทรงฝกในอนทรยทงปวง เปนผผดผอง ไมมผใดเปรยบทรงไกลจากกเลส เสดจไปดในโลกขาพเจาเปนผรบใชของพระผมพระภาคพระองคนน”

เรองทรงรบพระเวฬวนเปนวดแหงแรก[๕๙] ครงนน พระผมพระภาคไดเสดจไปยงพระราชนเวศนของพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ครนถงแลวจงประทบนงบนอาสนะทเขาจดถวายพรอมดวยภกษสงฆขณะนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ทรงนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมขดวยพระองคเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจแลว ทรงหามภตตาหารแลว ละพระหตถจากบาตร จงประทบนง ณทสมควร ทาวเธอทรงดำารวา พระผมพระภาคควรประทบทไหนหนอ ทแหงใดอย“ไมไกลและไมใกลจากหมบานนก คมนาคมสะดวก ผประสงคพงเขาเฝาได กลางวนไมพลกพลาน กลางคนสงด เสยงไมอกทก เวนจากคนสญจรไปมา เปนทกระทำากรรมลบของหมมนษย ควรแกการหลกเรน จงมพระราชดำารวา อทยานเวฬวน” “ของเรานไมไกลและไมใกลจากหมบานนก คมนาคมสะดวก ผประสงคพงเขาเฝาไดกลางวนไมพลกพลาน กลางคนสงด เสยงไมอกทก เวนจากคนสญจรไปมา เปนทกระทำากรรมลบของหมมนษย ควรแกการหลกเรน อยากระนนเลย เราพงถวายอทยานเวฬวนแดภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมข แลวทรงจบพระสวรรณภงคาร”หลงนำานอมถวายแดพระผมพระภาคดวยพระราชดำารสวา หมอมฉนขอถวาย“อทยานเวฬวนนนแดภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมข พระพทธเจาขา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๗๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๔. สารปตตโมคคลลานปพพชชากถาพระผมพระภาคทรงรบอารามแลว ทรงชแจงใหพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชะโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา แลวเสดจลกขนจากทประทบเสดจกลบ ตอมาพระพทธองค ไดทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตอาราม“ ”พมพสารสมาคมกถา จบ

๑๔. สารปตตโมคคลลานปพพชชากถาวาดวยสารบตรและโมคคลลานะบรรพชา[๖๐] สมยนน สญชยปรพาชกอาศยอยในกรงราชคฤหพรอมดวยบรษทปรพาชกหมใหญจำานวน ๒๕๐ ทาน ครงนน สารบตรและโมคคลลานะประพฤตพรหมจรรยอยในสำานกสญชยปรพาชก ไดตงกตกากนไววา ผใดบรรลอมตธรรม“กอน ผนนจงบอกแกอกฝายหนง”ขณะนนเวลาเชา ทานพระอสสชครองอนตรวาสกถอบาตรและจวร เขาไปบณฑบาตยงกรงราชคฤห มกรยาทกาวไป ถอยกลบ แลด เหลยวด คเขาเหยยดออก นาเลอมใส มจกษทอดลง ถงพรอมดวยอรยาบถสารบตรปรพาชกไดเหนทานพระอสสชกำาลงเทยวบณฑบาตอยในกรงราชคฤหมกรยากาวไป ถอยกลบ แลด เหลยวด คเขา เหยยดออก นาเลอมใส มจกษทอดลงถงพรอมดวยอรยาบถแลวคดวา ภกษรปนคงเปนองคใดองคหนง บรรดาพระ“อรหนตหรอทานผดำาเนนสหนทางแหงความเปนพระอรหนตในโลกเปนแน ถากระไรเราพงเขาไปหาภกษนถามวา ผมอาย ทานบวชอทศใคร ใครเปนศาสดาของทานหรอทานชอบใจธรรมของใคร แลวคดวา บดน ยงเปนกาลไมสมควรทจะถาม” “ภกษน เพราะทานกำาลงเขาละแวกบานเทยวบณฑบาตอย ถากระไร เราควรตดตามภกษนไปขางหลง เพราะการตดตามไปขางหลงนเปนหนทางทผมความตองการรแลว”ตอมา ทานพระอสสชไดเทยวบณฑบาตในกรงราชคฤห รบบณฑบาตแลวกลบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๗๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๔. สารปตตโมคคลลานปพพชชากถาลำาดบนน สารบตรปรพาชกจงเขาไปหาทานพระอสสช แลวไดสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกกนแลว ยนอย ณ ทสมควร เรยนถามวา“ผมอาย อนทรยของทานผองใส ผวพรรณบรสทธผดผอง ผมอาย ทานบวชอทศใคร ใครเปนศาสดาของทาน หรอทานชอบใจธรรมของใคร”พระอสสชกลาวตอบวา ทาน มพระมหาสมณะผเปนศากยบตร เสดจออก“ผนวชจากศากยตระกล เราบวชอทศพระผมพระภาคพระองคนน พระผมพระภาคพระองคนน เปนศาสดาของเรา และเราชอบใจธรรมของพระผมพระภาคพระองคนน”“กพระศาสดาของทานตรสอยางไร สอนอยางไร”“ทาน เราเปนผใหม บวชไมนาน เพงมาสพระธรรมวนยน ไมสามารถแสดงธรรมโดยพสดารแกทานได แตจกกลาวแตใจความโดยยอแกทาน”ทนน สารบตรปรพาชกกราบเรยนทานพระอสสชวา“เอาเถอะ ผมอาย จะนอยหรอมากกตาม จงกลาวเถด

จงกลาวแตใจความแกขาพเจาขาพเจาตองการแตใจความเทานนทานจกทำาพยญชนะใหมากไปทำาไม”

พระอสสชแสดงธรรมลำาดบนน ทานพระอสสชไดกลาวธรรมปรยายนแกสารบตรปรพาชกวา“ธรรมเหลาใดเกดแตเหตพระตถาคตตรสเหตแหงธรรมเหลานนและความดบแหงธรรมเหลานนพระมหาสมณะมปกตตรสอยางน ๑”

เชงอรรถ :๑ ธรรมทเกดแตเหต คอ ขนธ ๕ ไดแกตวทกขเหตแหงธรรม คอ สมทยความดบแหงธรรมเหลานน คอ นโรธและมรรคมองค ๘ (ว.อ. ๓/๖๐/๓๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๗๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๔. สารปตตโมคคลลานปพพชชากถาสารบตรปรพาชกไดธรรมจกษเพราะไดฟงธรรมปรยายน ธรรมจกษ อนปราศจากธล ปราศจากมลทนไดเกดขนแกสารบตรปรพาชกวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนน“ทงปวงมความดบไปเปนธรรมดา สารบตรปรพาชกกลาววา”“ถาธรรมน มเพยงเทานทานกไดรแจงแทงตลอดทางอนหาความโศกมไดแลวอนเปนทางทพวกขาพเจายงไมไดเหนลวงเลยมาแลวหลายหมนกป”

สารบตรปรพาชกเปลองคำาสญญา[๖๑] ครงนน สารบตรปรพาชกไดกลบไปหาโมคคลลานปรพาชกถงทพกโมคคลลานปรพาชก ไดเหนสารบตรปรพาชกเดนมาแตไกล ครนเหนแลวจงไดกลาวกบสารบตรปรพาชก ดงนวา ทาน อนทรยของทานผองใส ผวพรรณ“บรสทธ ผดผอง ทานไดบรรลอมตธรรมแลวหรอ”สารบตรปรพาชกตอบวา ใชแลวทาน เราไดบรรลอมตธรรมแลว“ ”“ทาน ทานไดบรรลอมตธรรมไดอยางไร”“ทาน เราไดเหนทานพระอสสชกำาลงเทยวบณฑบาตอยในกรงราชคฤห

มกรยากาวไป ถอยกลบ แลด เหลยวด คเขา เหยยดออก นาเลอมใสมจกษทอดลง ถงพรอมดวยอรยาบถแลวคดวา ภกษรปนคงเปนองคใดองคหนง‘บรรดาพระอรหนตหรอทานผดำาเนนสหนทางแหงความเปนพระอรหนตในโลกเปนแนถากระไร เราพงเขาไปหาภกษนถามวา ผมอาย ทานบวชอทศใคร ใครเปนศาสดาของทาน หรอทานชอบธรรมของใคร แลวคดวา บดน ยงเปนกาลไม’ ‘สมควรทจะถามภกษน เพราะทานกำาลงเขาละแวกบานเทยวบณฑบาตอย ถากระไรเราควรตดตามภกษนไปขางหลง เพราะการตดตามไปขางหลงน เปนหนทางทผมความตองการรแลว’ตอมา ทานพระอสสชไดเทยวบณฑบาตในกรงราชคฤห รบบณฑบาตแลวกลบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๗๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๔. สารปตตโมคคลลานปพพชชากถาลำาดบนน เราจงเขาไปหาทานพระอสสช แลวไดสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกกนและกนแลว ยนอย ณ ทสมควร เรยนถามวา‘ผมอาย อนทรยของทานผองใส ผวพรรณบรสทธผดผอง ผมอาย ทานบวชอทศใคร ใครเปนศาสดาของทาน หรอทานชอบใจธรรมของใคร’พระอสสชกลาวตอบวา ทาน มพระมหาสมณะผเปนศากยบตร เสดจออก“ผนวชจากศากยตระกล เราบวชอทศพระผมพระภาคพระองคนน พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของเรา และเราชอบใจธรรมของพระผมพระภาคพระองคนน”เราจงถามวา กพระศาสดาของทานตรสอยางไร สอนอยางไร‘ ’ทานพระอสสชกลาววา ทาน เราเปนผใหม บวชไมนาน เพงมาส‘พระธรรมวนยน ไมสามารถแสดงธรรมโดยพสดารแกทานได แตจกกลาวแตใจความโดยยอแกทาน’ทนน เราจงกราบเรยนทานพระอสสชวา“เอาเถอะ ผมอายจะนอยหรอมากกตาม จงกลาวเถดจงกลาวแตใจความแกขาพเจาขาพเจาตองการแตใจความเทานนทานจกทำาพยญชนะใหมากไปทำาไม”ลำาดบนน ทานพระอสสชไดกลาวธรรมปรยายนวา“ธรรมเหลาใดเกดแตเหตพระตถาคตตรสเหตแหงธรรมเหลานนและความดบแหงธรรมเหลานนพระมหาสมณะมปกตตรสอยางน”

โมคคลลานปรพาชกไดธรรมจกษเพราะไดฟงธรรมปรยายน ธรรมจกษ อนปราศจากธล ปราศจากมลทนไดเกดขนแกโมคคลลานปรพาชกวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา“สงนนทงปวงมความดบไปเปนธรรมดา โมคคลลานปรพาชกกลาววา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๗๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๔. สารปตตโมคคลลานปพพชชากถา“ถาธรรมน มเพยงเทานทานกไดรแจงแทงตลอดทางอนหาความโศกมไดแลวอนเปนทางทพวกเรายงไมไดเหนลวงเลยมาแลวหลายหมนกป”

สองสหายไปอำาลาอาจารย[๖๒] ครงนน โมคคลลานปรพาชกไดกลาวกบสารบตรปรพาชกวา ทาน“เราไปสำานกพระผมพระภาคกนเถด เพราะพระองคเปนศาสดาของเรา”สารบตรปรพาชกกลาววา ทาน ปรพาชก ๒๕๐ คนเหลาน อาศยเรา“เหนแกเรา จงอยในสำานกน เราบอกลาปรพาชกเหลานนกอน พวกเขาจกทำาตามทเขาเขาใจ”ตอมา สารบตรและโมคคลลานะพากนเขาไปหาปรพาชกเหลานนถงทอย ไดกลาวดงนวา ทานทงหลาย พวกเราจะไปสำานกพระผมพระภาค เพราะพระองค“เปนศาสดาของพวกเรา”พวกปรพาชกกลาววา ขาพเจาทงหลายอาศยพวกทาน เหนแกพวกทาน“จงอยในสำานกน ถาทานทงสองจกประพฤตพรหมจรรยในสำานกพระมหาสมณะขาพเจาทงหมดกจกประพฤตพรหมจรรยในสำานกพระมหาสมณะดวย”ตอมา สารบตรและโมคคลลานะพากนเขาไปหาสญชยปรพาชกกราบเรยนวา“ทานขอรบ พวกกระผมจะไปสำานกพระผมพระภาค เพราะพระองคเปนศาสดาของพวกกระผม”สญชยปรพาชกกลาวหามวา อยาเลย ทานทงหลายอยาไป เราทงหมด“๓ คน จกชวยกนบรหารคณะน”แมครงท ๒ ฯลฯแมครงท ๓ สารบตรและโมคคลลานะ กกราบเรยนสญชยปรพาชกดงนวา“ทานขอรบ พวกกระผมจะไปสำานกพระผมพระภาค เพราะพระองคเปนศาสดาของพวกกระผม”สญชยปรพาชกกยงกลาวหามวา อยาเลย ทานทงหลายอยาไป เรา“ทงหมด ๓ คน จกชวยกนบรหารคณะน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๗๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๔. สารปตตโมคคลลานปพพชชากถาหลงจากนน สารบตรและโมคคลลานะไดพาปรพาชก ๒๕๐ คนนน มงหนาไปทางพระเวฬวน โลหตรอนกพงออกจากปากของสญชยปรพาชก ณ ทนนเอง

ทรงพยากรณพระอครสาวกพระผมพระภาคไดทอดพระเนตรเหนสารบตรและโมคคลลานะเดนมาแตไกลแลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย สหายทง ๒ คนนน คอโกลตะ“และอปตสสะกำาลงมา นนจกเปนคสาวกชนยอด เปนคทเจรญของเรา”ทานสารบตรและทานโมคคลลานะ ผนอมจตไปในธรรมอนยอดเยยม ลกซง เปนวสยแหงญาณ เปนทสนอปธยงมาไมถงพระเวฬวน พระศาสดากทรงพยากรณแลววา“สหายทง ๒ คนนน คอโกลตะและอปตสสะกำาลงมา นนจกเปนคสาวกชนยอด เปนคทเจรญของเรา”

ทลขอการบรรพชาอปสมบทตอมา สารบตรและโมคคลลานะไดพากนเขาไปเฝาพระผมพระภาค แลวซบศรษะแทบพระบาทของพระผมพระภาค กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ พวก“ขาพระองคพงไดการบรรพชา พงไดการอปสมบทในสำานกของพระผมพระภาค”พระผมพระภาคตรสวา พวกเธอจงมาเปนภกษเถด แลวตรสตอไปวา“ ”“ธรรมอนเรากลาวดแลว พวกเธอจงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”พระวาจานนแล ไดเปนการอปสมบทของทานเหลานน๑

เชงอรรถ :๑ ทานโกลตะหรอพระโมคคลลานะหลงจากบวชได ๗ วน ไปพกอาศยอย ณ บานกลลวาฬคาม(กลล วาฬมตตคาม) บำาเพญสมณธรรม ฟงธรรมวาดวยธาตกมมฏฐานจากพระพทธเจา บรรลพระอรหตตผลถงทสดแหงสาวกบารมญาณตามทตงความปรารถนาไวสวนทานอปตสสะ หรอพระสารบตร หลงจากบวชได ๑๕ วน ไปพกอาศยอย ณ ถำาสกรขาตาเขตกรงราชคฤห พรอมกบพระพทธเจา เมอพระพทธองคทรงแสดงเวทนาปรคคหสตรแกหลานชายของทานชอทฆนขปรพาชก พระสารบตรสงญาณไปตามแนวพระสตร บรรลพระอรหตตผล ถงทสดแหงสาวกบารมญาณตามทตงความปรารถนาไว (สารตถ.ฏกา. ๓/๖๒/๒๗๗-๒๗๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๗๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๔. สารปตตโมคคลลานปพพชชากถาเรองกลบตรชาวมคธมชอเสยงบรรพชา[๖๓] สมยนน พวกกลบตรชาวมคธทมชอเสยง พากนประพฤตพรหมจรรยในสำานกพระผมพระภาค คนทงหลายจงพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา“พระสมณโคดมปฏบตเพอใหชายไมมบตร เพอใหหญงเปนมาย และเพอความขาดสญแหงตระกล บดน พระสมณโคดมบวชชฎล ๑,๐๐๐ คนแลว และบวชปรพาชกผเปนศษยของสญชย ๒๕๐ คนแลว และพวกกลบตรชาวมคธเหลานทมชอเสยง กพากนประพฤตพรหมจรรยในสำานกพระสมณโคดม”อนง คนทงหลายเหนพวกภกษกพากนโจทดวยคาถานวา“พระมหาสมณะเสดจมาสพระครพชนคร๑ของชาวมคธทรงนำาปรพาชกผเปนศษยของสญชยไปหมดแลวบดนยงจกทรงนำาใครไปอกเลา”ภกษทงหลายไดยนคนพวกนนตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย เสยงนนคงอยไมนาน จกมเพยง ๗“วนเทานน พน ๗ วน จกหายไป ภกษทงหลาย ถาอยางนน ชนเหลาใดโจทพวกเธอดวยคาถานวา“พระมหาสมณะเสดจมาสพระครพชนครของชาวมคธทรงนำาปรพาชกผเปนศษยของสญชยไปหมดแลวบดนจกทรงนำาใครไปอกเลา”พวกเธอจงโจทตอบพวกนนดวยคาถานวา“พระตถาคตทงหลาย ทรงมความเพยรมากทรงแนะนำาดวยพระสทธรรม เมอรชด(อยางน)จะตองรษยาพระตถาคตผทรงแนะนำาโดยธรรมไปทำาไมเลา”

เชงอรรถ :๑ หมายถงกรงราชคฤห บางทเรยกวา เบญจครนคร ทชอวาครพชนคร เพราะเปนเมองทลอมรอบดวยภเขา ๕ ลก คอ ปณฑวะ คชฌกฏ เวภาระ อสคล เวปลละ (สารตถ. ฏกา ๓/๖๓/๒๘๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๗๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๕. อปชฌายวตตกถาสมยนน คนทงหลายเหนพวกภกษกพากนโจทดวยคาถานวา“พระมหาสมณะเสดจมาสครพชนครของชาวมคธทรงนำาปรพาชกผเปนศษยของสญชยไปหมดแลวบดนจกทรงนำาใครไปอกเลา”

ภกษทงหลายกโจทตอบคนพวกนนดวยคาถานวา“พระตถาคตทงหลายทรงมความเพยรมากทรงแนะนำาดวยพระสทธรรม เมอรชด(อยางน)จะตองรษยาพระตถาคตผทรงแนะนำาโดยธรรมไปทำาไมเลา”คนทงหลายกลาวกนอยางนวา ไดยนวา พระสมณะผเปนเชอสายศากยบตร“ทงหลาย ยอมแนะนำาโดยธรรม ยอมไมแนะนำาโดยอธรรม”เสยงนนมอยเพยง ๗ วนเทานน พน ๗ วนกหายไปสารปตตโมคคลลานปพพชชากถา จบภาณวารท ๔ จบ

๑๕. อปชฌายวตตกถา๑วาดวยอปชฌายวตร

เรองภกษนงหมไมเรยบรอย[๖๔] สมยนน ภกษทงหลายยงไมมพระอปชฌาย ไมมผคอยตกเตอนพรำาสอน จงนงหมไมเรยบรอย มมารยาทไมสมควร เทยวบณฑบาต เมอคนทงหลายกำาลงบรโภค กยนบาตรสำาหรบเทยวบณฑบาต๒ เขาไปบนของบรโภคบาง

เชงอรรถ :๑ ว.จ. ๗/๓๗๕-๓๗๖/๑๗๔-๑๘๐๒ บาตรสำาหรบเทยวบณฑบาต (อตตฏ ปตตนต ปณฑาย จรณกปตตำ � -ว.อ. ๓/๖๔-๕/๓๒), พวกมนษยสำาคญบาตรนนวาเปนเดน (ว.อ. ๓/๖๔-๕/๓๒), ด สารตถ.ฏกา ๓/๖๔/๒๘๑,วมต.ฏกา ๒/๖๔/๑๓๐-๑๓๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๗๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๕. อปชฌายวตตกถาบนของเคยวบาง บนของลมบาง บนนำาดม ออกปากขอแกงบาง ขาวสกบางดวยตนเองมาแน สงเสยงดงในโรงฉนบางคนทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนสมณะเชอสาย“ศากยบตร ทงหลายจงนงหมไมเรยบรอย มมารยาทไมสมควร เทยวบณฑบาตเมอคนทงหลาย กำาลงบรโภค กยนบาตรสำาหรบเทยวบณฑบาตเขาไปบนของบรโภคบาง บนของเคยวบาง บนของลมบาง บนนำาดมบาง ออกปากขอแกงบางขาวสกบาง ดวยตนเองมาฉน สงเสยงดงในโรงฉนบาง เหมอนพวกพราหมณในสถานทเลยงพราหมณฉะนนเลา”ภกษทงหลายไดยนคนเหลานนกลาวตำาหนอ ประณาม โพนทะนา บรรดาภกษผมกนอย สนโดษ มความละอาย มความระมดระวง ใฝการศกษา จง

ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษทงหลายจงนงหมไมเรยบรอย ม“มารยาทไมสมควร เทยวบณฑบาต เมอคนทงหลายกำาลงบรโภค กยนบาตรสำาหรบเทยวบณฑบาตเขาไปบนของบรโภคบาง บนของเคยวบาง บนของลมบาง บนนำาดมบาง ออกปากขอแกงบาง ขาวสกบาง ดวยตนเองมาฉนสงเสยงดงในโรงฉนบางเลา แลวจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”

ทรงประชมสงฆสอบถามครงนน พระผมพระภาครบสงใหประชมภกษสงฆเพราะเรองนเปนตนเหตทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวกภกษนงหมไมเรยบรอย“มมารยาทไมสมควร เทยวบณฑบาต เมอคนทงหลายกำาลงบรโภค กยนบาตรสำาหรบเทยวบณฑบาตเขาไปบนของบรโภคบาง บนของเคยวบาง บนของลมบางบนนำาดมบาง ออกปากขอแกงบาง ขาวสกบาง ดวยตนเองมาฉน สงเสยงดงแมในโรงฉนบาง จรงหรอ”ภกษทงหลาย ทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ภกษทงหลาย การกระทำาของโมฆบรษ“เหลานน ไมสมควร ไมคลอยตาม ไมเหมาะสม ไมใชกจของสมณะ ใชไมไดไมควรทำาเลย ไฉนโมฆบรษเหลานนจงไดนงหมไมเรยบรอย มมารยาทไมสมควร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๘๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๕. อปชฌายวตตกถาเทยวบณฑบาต เมอคนทงหลายกำาลงบรโภค กยนบาตรสำาหรบเทยวบณฑบาตเขาไปบนของบรโภคบาง บนของเคยวบาง บนของลมบาง บนนำาดมบางออกปากขอแกงบาง ขาวสกบาง ดวยตนเองมาฉน สงเสยงดงแมในโรงฉนบางเลาภกษทงหลาย การกระทำาของพวกโมฆบรษนน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใสหรอทำาคนทเลอมใสอยแลวใหเลอมใสยงขนไดเลย ทจรง กลบจะทำาใหคนทไมเลอมใสใหไมเลอมใสไปเลย คนทเลอมใสอยแลวบางพวก กจะกลายเปนอนไป”

ทรงอนญาตอปชฌายครนพระผมพระภาคทรงตำาหนภกษเหลานนโดยประการตาง ๆ แลว ไดตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก บำารงยาก มกมาก ไมสนโดษ ความคลกคลความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย บำารงงาย มกนอย สนโดษความขดเกลา ความกำาจดกเลส อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยร โดยประการตาง ๆ ทรงแสดงธรรมกถาใหเหมาะสม ใหคลอยตามกบเรองนนแลวรบสงกบภกษทงหลายวา[๖๕] ภกษทงหลาย เราอนญาตอปชฌาย อปชฌายจกเขาไปตงจตสนท

สนมในสทธวหารกฉนบตร สทธวหารก๑จกเขาไปตงจตสนทสนมในอปชฌายฉนบดาเมอเปนเชนน อปชฌายและสทธวหารกจกมความเคารพ ยำาเกรงประพฤตกลมเกลยวกน จกถงความเจรญงอกงามไพบลยในธรรมวนยน

วธถออปชฌายภกษทงหลาย สทธวหารกพงถออปชฌายอยางนสทธวหารกพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง กราบเทา นงกระโหยงประนมมอกลาวอยางนวา ทานผเจรญ ทานจงเปนอปชฌายของขาพเจาเถด“

เชงอรรถ :๑ สทธวหารก แปลวา ผอยดวยกน เปนคำาเรยกผทไดรบอปสมบท ถาอปสมบทตอพระอปชฌายรปใดกเปนสทธวหารกของพระอปชฌายรปนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๘๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๕. อปชฌายวตตกถาทานผเจรญ ทานจงเปนอปชฌายของขาพเจาเถด ทานผเจรญ ทานจงเปนอปชฌายของขาพเจาเถด”อปชฌายใหสทธวหารกรดวยกาย ใหรดวยวาจา หรอใหรดวยกายและวาจาวา ดละ วา เบาใจละ วา ชอบแกอบายละ วา สมควรละ หรอวา“ ” “ ” “ ” “ ”“จงประพฤตปฏบตใหนาเลอมใส อปชฌายชอวาเปนผทสทธวหารกถอแลว”อปชฌายไมใหสทธวหารกรดวยกาย ไมใหรดวยวาจา หรอไมใหรดวยกายและวาจา อปชฌายชอวาเปนผทสทธวหารกยงมไดถอ

อปชฌายวตร[๖๖] ภกษทงหลาย สทธวหารกพงประพฤตโดยชอบในอปชฌาย วธประพฤตโดยชอบในอปชฌายนนมดงนสทธวหารกพงลกขนแตเชาตร ถอดรองเทา หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนงถวายไมชำาระฟน นำาลางหนา ปอาสนะถาขาวตมม พงลางภาชนะใสขาวตมเขาไปถวาย เมออปชฌายฉนขาวตมเสรจแลวพงถวายนำารบภาชนะมา ถออยางระมดระวง ไมใหครด๑ ลางแลวเกบงำาไวเมออปชฌายลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ ถาทนนรก พงกวาดถาอปชฌายตองการจะเขาหมบาน พงถวายผานง รบผานงอาศย ถวายประคดเอว ถวายสงฆาฏทพบซอนกน ลางบาตรแลวถวายพรอมทงนำาถาอปชฌายหวงจะใหเปนปจฉาสมณะ ถงนงใหเรยบรอยปกปดไดมณฑล ๓๒คาดประคดเอว หมสงฆาฏทพบซอนกน กลดลกดม ลางบาตรถอไป เปนปจฉา

สมณะของอปชฌาย พงเดนไมใหหางนก ไมใหชดนก พงรบบาตรทมของบรรจอย

เชงอรรถ :๑ ไมใหครดพน (ว.อ. ๓/๖๖/๓๖)๒ มณฑล ๓ คอ ถาเปนผาอตตราสงค (ผาหม) ตองหมปดหลมคอและทำาชายจวรทง ๒ ขางใหเสมอกนถาเปนอนตรวาสก ตองนงปดสะดอ และปดเขาทง ๒ ขาง (ด ว.มหา.(แปล) ๒/๕๗๖-๕๗๗/๖๕๐-๖๕๑และ ว.อ. ๒/๕๗๖-๕๗๗/๔๔๗-๔๔๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๘๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๕. อปชฌายวตตกถาเมออปชฌายกำาลงกลาว ไมพงกลาวสอดขนในระหวาง อปชฌายกลาวถอยคำาใกลตออาบต พงหามเสยเมออปชฌายจะกลบ พงมากอนแลวปอาสนะไว พงเตรยมนำาลางเทาตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว พงลกขนรบบาตรและจวร พงถวายผานงอาศยรบผานงมาถาจวรชมเหงอ พงผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดด พงพบจวรเมอจะพบจวร พงพบจวรใหเหลอมมมกน ๔ นว ตงใจวา ตรงกลางจะไดไมมรอยพบพงมวนประคดเอวใสขนดจวรถาบณฑบาตม และอปชฌายตองการจะฉน พงถวายนำาแลวนอมบณฑบาตเขาไปถวาย นำานำาฉนมาถวาย เมออปชฌายฉนเสรจแลว พงถวายนำา รบบาตรมาถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเชดใหสะเดดนำาผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดดพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรเมออปชฌายลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ พงเกบนำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาดถาอปชฌายตองการจะสรงนำา พงจดนำาสรงถวาย ถาทานตองการนำาเยนพงจดนำาเยนถวาย ถาทานตองการนำาอน พงจดนำาอนถวายถาอปชฌายตองการจะเขาเรอนไฟ พงบดจรณ พงแชดน ถอตงสำาหรบเรอนไฟเดนตามหลงอปชฌายไป ถวายตงสำาหรบเรอนไฟแลวรบจวรมาวาง ณทสมควร พงถวายจรณและดนถาสามารถ พงเขาเรอนไฟ เมอจะเขาเรอนไฟ พงเอาดนทาหนาปดหนาและหลง จงเขาเรอนไฟ ไมพงนงเบยดพระเถระ ไมพงกดกนอาสนะพระนวกะ

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๘๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๕. อปชฌายวตตกถาพงทำาบรกรรม๑แกอปชฌายในเรอนไฟ เมอจะออกจากเรอนไฟ พงถอตงสำาหรบเรอนไฟปดหนาและหลง จงออกจากเรอนไฟพงทำาบรกรรม๒แกอปชฌายแมในนำา ตนสรงนำาเสรจแลว พงขนกอนเชดตวใหแหงแลวผลดผา พงเชดนำาจากตวอปชฌาย ถวายผานง สงฆาฏ ถอตงสำาหรบเรอนไฟมากอน ปอาสนะ เตรยมนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว นำานำาฉนมาถวายอปชฌายถาอปชฌายตองการจะใหเรยน พงเรยนถาอปชฌายตองการจะใหสอบถามอรรถ พงสอบถามอปชฌายอยในวหารใด ถาวหารนนสกปรก ถาสามารถ พงชำาระใหสะอาดเมอจะชำาระวหารใหสะอาด พงขนบาตรและจวรออกกอน วางไว ณ ทสมควรพงขนผาปนง ผาปนอน ฟก หมอน ออกมาวางไว ณ ทสมควรเตยง ตง สทธวหารกพงยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนออกไปตงไว ณ ทสมควร เขยงรองเตยง กระโถนพนกพง พงขนออกมาวางไว ณ ทสมควร พรมปพน พงสงเกตทปไวเดมคอยขนออกมาวาง ณ ทสมควรถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหองพงเชดถาฝาททานำามนหรอพนทาสดำาขนรา พงใชผาชบนำาบดแลวเชดถาเปนพนไมไดทา พงใชนำาประพรมเชด อยาใหวหารคลาคลำาดวยฝนละอองพงเกบหยากเยอไปทง ณ ทสมควรพรมปพน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบปไวตามเดม เขยงรองเตยง พงผงแดดเชด ขนกลบวางไวตามเดมเตยง ตง พงผงแดด ชำาระ ปด ยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนกลบตงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอน

เชงอรรถ :๑ ทำาบรกรรมในเรอนไฟ หมายถงการถวายขเถา ดนเหนยว และนำารอนเปนตน (ว.สงคห. ๑๘๓/๒๕๘)๒ ทำาบรกรรมในนำา หมายถงการขดถรางกาย (ว.สงคห. ๑๘๓/๒๕๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๘๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๕. อปชฌายวตตกถาพงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบวางปไวตามเดม กระโถน พนกพง พงผงแดด เชดถขนกลบวางไวตามเดมพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรถาลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออกถาพดมาทางทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอถาพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใตถาเปนฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวน ปดกลางคนถาเปนฤดรอน พงปดหนาตางกลางวน เปดกลางคนถาบรเวณ ซม โรงฉน โรงไฟ วจกฎรก พงปดกวาด ถานำาฉนนำาใชไมมพงจดเตรยมไว ถาหมอชำาระไมมนำา พงตกนำาใสหมอชำาระถาอปชฌายเกดความไมยนด สทธวหารกพงชวยระงบ หรอพงบอกภกษอนใหชวยระงบ หรอพงแสดงธรรมกถาแกอปชฌายถาอปชฌายเกดความรำาคาญ สทธวหารกพงชวยบรรเทา หรอพงบอกภกษอนใหชวยบรรเทา หรอพงแสดงธรรมกถาแกอปชฌายถาอปชฌายเกดความเหนผด สทธวหารกพงใหสละเสย หรอพงบอกภกษอนใหชวยใหสละเสย หรอพงแสดงธรรมกถาแกอปชฌายถาอปชฌายตองอาบตหนก๑ ควรแกปรวาส สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกอปชฌาย”

เชงอรรถ :๑ อาบตหนก ในทนหมายถงอาบตสงฆาทเสส

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๘๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๕. อปชฌายวตตกถาถาอปชฌายควรแกการชกเขาหาอาบตเดม สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงชกอปชฌายเขาหาอาบตเดม“ ”ถาอปชฌายควรแกมานต๑ สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบาย“อยางไรหนอ สงฆพงใหมานตแกอปชฌาย”

ถาอปชฌายควรแกอพภาน๒ สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบาย“อยางไรหนอ สงฆพงอพภานอปชฌาย”ถาสงฆตองการจะทำากรรม๓ คอ ตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรมปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรม๔แกอปชฌาย สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงทำากรรมแกอปชฌายหรอ“พงเปลยนไปเปนโทษเบา หรอวาอปชฌายไดถกสงฆลงตชชนยกรรม นยสกรรม ”ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแลว สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ อปชฌายพงกลบประพฤตชอบ“พงหายเยอหยง พงกลบตวได สงฆพงระงบกรรมนนเสย”

เชงอรรถ :๑ มานต เปนชอวฏฐานวธ คอระเบยบปฏบตในการออกจากอาบตสงฆาทเสส แปลวา นบ หมายถงนบราตร ๖ ราตร ภกษผตองอาบตสงฆาทเสส ถาปกปดไว ตองอยปรวาสเทาวนทปกปดกอน จงจะขอมานตได แตถาไมไดปกปดไว สามารถขอมานตได แลวประพฤตมานต ๖ ราตร (กงขา.อ. ๑๗๘)๒ อพภาน เปนชอวฏฐานวธทเปนขนตอนสดทาย ภกษผประพฤตมานตครบ ๖ ราตรแลว ขออพภานจากสงฆ ๒๐ รป เมอสงฆสวดอพภานแลว ถอวาภกษผตองอาบตสงฆาทเสสนนบรสทธ สมควรอยรวมกบภกษสงฆตอไป (กงขา.อ. ๑๗๘-๑๗๙)๓ ทำากรรม หมายถงลงโทษ๔ ตชชนยกรรม คอ การข, การปราม (ว.ม. ๕/๔๐๗-๔๐๘/๒๐๔-๒๐๕)นยสกรรม คอ การถอดยศ, การปลดออกจากตำาแหนง (ว.ม. ๕/๔๑๒/๒๐๗,๔๒๓/๒๑๒)ปพพาชนยกรรม คอ การไลออกจากหม, การไลออกจากวด (ว.ม. ๕/๔๑๓/๒๐๘)ปฏสารณยกรรม คอ การใหระลกความผด (ว.ม. ๕/๔๑๔/๒๐๘)อกเขปนยกรรม คอ การกนออกจากหม, การยกออกจากหม (ว.ม. ๕/๔๑๕/๒๐๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๘๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๕. อปชฌายวตตกถาถาจวรของอปชฌายจะตองซก สทธวหารกพงซก หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของอปชฌาย“ ”ถาจวรของอปชฌายจะตองตดเยบ สทธวหารกพงตดเยบ หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตดเยบจวรของอปชฌาย“ ”ถานำายอมของอปชฌายจะตองตม สทธวหารกพงตม หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตมนำายอมของอปชฌาย“ ”ถาจวรของอปชฌายจะตองยอม สทธวหารกพงยอม หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงยอมจวรของอปชฌาย เมอจะ“ ”ยอมจวร พงยอม พลกกลบไปกลบมาด ๆ เมอหยาดนำายอมยงหยดไมขาดสาย

ไมพงหลกไปสทธวหารกไมบอกอปชฌาย ไมพงใหบาตรแกภกษบางรป ไมพงรบบาตรของภกษบางรป ไมพงใหจวรแกภกษบางรป ไมพงรบจวรของภกษบางรป ไมพงใหบรขารแกภกษบางรป ไมพงรบบรขารของภกษบางรป ไมพงปลงผมใหภกษบางรป ไมพงใหภกษบางรปปลงผมให ไมพงทำาบรกรรมแกภกษบางรปไมพงใหภกษบางรปทำาบรกรรมให ไมพงทำาการขวนขวายแกภกษบางรป ไมพงสงภกษบางรปใหทำาการขวนขวาย ไมพงเปนปจฉาสมณะของภกษบางรป ไมพงพาภกษบางรปไปเปนปจฉาสมณะ ไมพงนำาบณฑบาตไปถวายภกษบางรป ไมพงสงภกษบางรปใหนำาบณฑบาตไปถวายสทธวหารกไมบอกลาอปชฌาย ไมพงเขาหมบาน ไมพงไปปาชา ไมพงออกไปตางถน๑ ถาอปชฌายเปนไข พงพยาบาลจนตลอดชวต พงรอจนกวาอปชฌายนนจะหายอปชฌายวตตกถา จบ

เชงอรรถ :๑ หมายถงไปอยทอน (สารตถ.ฏกา ๓/๘๓/๒๙๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๘๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๖. สทธวหารกวตตกถา๑๖. สทธวหารกวตตกถา๑วาดวยสทธวหารกวตร[๖๗] ภกษทงหลาย อปชฌายพงประพฤตชอบในสทธวหารก วธประพฤตชอบในสทธวหารกนนมดงนภกษทงหลาย อปชฌายพงสงเคราะหอนเคราะหสทธวหารก ดวยอทเทสปรปจฉา โอวาท และอนศาสนถาอปชฌายมบาตร สทธวหารกไมมบาตร อปชฌายพงถวายบาตรแกสทธวหารก หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ บาตรพงเกดขน“แกสทธวหารก”ถาอปชฌายมจวร สทธวหารกไมมจวร อปชฌายพงถวายจวรแกสทธวหารกหรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ จวรพงเกดขนแกสทธวหารก“ ”ถาอปชฌายมบรขาร สทธวหารกไมมบรขาร อปชฌายพงถวายบรขารแกสทธวหารก หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ บรขารพงเกดขน“แกสทธวหารก”ถาสทธวหารกเปนไข อปชฌายพงลกขนแตเชาตรถวายไมชำาระฟน นำาลางหนา ปอาสนะ

ถาขาวตมม พงลางภาชนะใสขาวตมเขาไปถวาย เมอสทธวหารกฉนขาวตมเสรจแลว พงถวายนำา รบภาชนะมาถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเกบงำาไวเมอสทธวหารกลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ ถาทนนรก พงกวาดถาสทธวหารก ตองการจะเขาหมบาน พงถวายผานง รบผานงอาศย ถวายประคดเอว ถวายสงฆาฏทพบซอนกน ลางบาตรแลวถวายพรอมทงนำา ปอาสนะไวโดยกำาหนดวา เวลาเพยงเทาน สทธวหารกจกกลบมา พงเตรยมนำาลางเทา“ ”ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว พงลกขนรบบาตรและจวร พงถวายผานงอาศยรบผานงมา

เชงอรรถ :๑ ว.จ. ๗/๓๗๗-๓๗๘/๑๘๐-๑๘๔

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๘๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๖. สทธวหารกวตตกถาถาจวรชมเหงอ พงผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดด พงพบจวร เมอจะพบจวร พงพบจวรใหเหลอมมมกน ๔ นว ตงใจวา ตรงกลางจะไดไมมรอยพบ พงมวนประคตเอวใสขนดจวรถาบณฑบาตม และสทธวหารกตองการจะฉน พงถวายนำาแลวนำาบณฑบาตเขาไปถวาย นำานำาฉนมาถวาย เมอสทธวหารกฉนเสรจแลว พงถวายนำา รบบาตรมาถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเชดใหสะเดดนำาผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดดพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรเมอสทธวหารกลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ พงเกบนำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาดถาสทธวหารกตองการจะสรงนำา พงจดนำาสรงถวาย ถาเธอตองการนำาเยนพงจดนำาเยนให ถาเธอตองการนำาอน พงจดนำาอนถวายถาสทธวหารกตองการจะเขาเรอนไฟ พงบดจรณ พงแชดน ถอตงสำาหรบเรอนไฟเดนไป ถวายตงสำาหรบเรอนไฟแลวรบจวรมาวาง ณ ทสมควร พงถวายจรณและดนถาสามารถ พงเขาเรอนไฟ เมอจะเขาเรอนไฟ พงเอาดนทาหนาปดหนาและหลง จงเขาเรอนไฟ ไมพงนงเบยดพระเถระ ไมพงกดกนอาสนะพระนวกะ พงทำาบรกรรมแกสทธวหารกในเรอนไฟ เมอจะออกจากเรอนไฟ พงถอตงสำาหรบเรอน

ไฟปดหนาและหลง จงออกจากเรอนไฟพงทำาบรกรรมแกสทธวหารกแมในนำา ตนสรงเสรจแลว พงขนกอนเชดตวใหแหงแลวผลดผา พงเชดนำาจากตวสทธวหารก ถวายผานง สงฆาฏ ถอตงสำาหรบเรอนไฟมากอน ปอาสนะ เตรยมนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว นำานำาฉนมาถวายสทธวหารก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๘๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๖. สทธวหารกวตตกถาสทธวหารกอยในวหารใด ถาวหารนนสกปรก ถาสามารถ พงชำาระใหสะอาดเมอจะชำาระวหารใหสะอาด พงขนบาตรและจวรออกกอน วางไว ณ ทสมควรพงขนผาปนง ผาปนอน ฟก หมอน ออกมาวางไว ณ ทสมควรเตยง ตง อปชฌายพงยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนออกไปตงไว ณ ทสมควร เขยงรองเตยง กระโถน พนกพงพงขนออกมาวางไว ณ ทสมควร พรมปพน พงสงเกตทปไวเดม คอยขนออกมาวางไว ณ ทสมควรถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหองพงเชดถาฝาททานำามนหรอพนทาสดำาขนรา พงใชผาชบนำาบดแลวเชดถาเปนพนไมไดทา พงใชนำาประพรมเชด อยาใหวหารคลาคลำาดวยฝนละอองพงเกบหยากเยอไปทง ณ ทสมควรพรมปพน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบปไวตามเดม เขยงรองเตยง พงผงแดด เชด ขนกลบวางไวตามเดมเตยง ตง พงผงแดด ชำาระ ปด ยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนกลบตงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอนพงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบวางปไวตามเดม กระโถน พนกพง พงผงแดดเชดถ ขนกลบวางไวตามเดมพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรถาลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออกถาพดมาทางทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๙๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๖. สทธวหารกวตตกถาถาพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใตถาเปนฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวน ปดกลางคนถาเปนฤดรอน พงปดหนาตางกลางวน เปดกลางคนถาบรเวณ ซม โรงฉน โรงไฟ วจกฎรก พงปดกวาด ถานำาฉนนำาใชไมมพงจดเตรยมไว ถาหมอนำาชำาระไมมนำา พงตกนำาใสหมอชำาระถาสทธวหารกเกดความไมยนด อปชฌายพงชวยระงบ หรอพงบอกภกษอนใหชวยระงบ หรอพงแสดงธรรมกถาแกสทธวหารกถาสทธวหารกเกดความรำาคาญ อปชฌายพงชวยบรรเทา หรอพงบอกภกษอนใหชวยบรรเทา หรอพงแสดงธรรมกถาแกสทธวหารกถาสทธวหารกเกดความเหนผด อปชฌายพงใหสละเสย หรอพงบอกภกษอนใหชวยใหสละเสย หรอพงแสดงธรรมกถาแกสทธวหารกถาสทธวหารกตองอาบตหนก ควรแกปรวาส อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกสทธวหารก”ถาสทธวหารกควรแกการชกเขาหาอาบตเดม อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงชกสทธวหารกเขาหาอาบตเดม”ถาสทธวหารกควรแกมานต อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบาย“อยางไรหนอ สงฆพงใหมานตแกสทธวหารก”ถาสทธวหารกควรแกอพภาน อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบาย“อยางไรหนอ สงฆพงอพภานสทธวหารก”ถาสงฆตองการจะทำากรรม คอ ตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแกสทธวหารก อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงทำากรรมแกสทธวหารกหรอพง“เปลยนไปเปนโทษเบา หรอวาสทธวหารกไดถกสงฆลงตชชนยกรรม นยสกรรม”ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแลว อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สทธวหารกพงกลบประพฤตชอบ พง“หายเยอหยง พงกลบตวได สงฆพงระงบกรรมนนเสย”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๙๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๗. ปณามตกถาถาจวรของสทธวหารกจะตองซก อปชฌายพงบอกวา พงซกอยางน หรอ“ ”

พงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของสทธวหารก“ ”ถาจวรของสทธวหารกจะตองตดเยบ อปชฌายพงบอกวา พงตดเยบอยางน“ ”หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตดเยบจวรของ“สทธวหารก”ถานำายอมของสทธวหารกจะตองตม อปชฌายพงบอกวา พงตมอยางน“ ”หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตมนำายอมของ“สทธวหารก”ถาจวรของสทธวหารกจะตองยอม อปชฌายพงบอกวา พงยอมอยางน หรอ“ ”พงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงยอมจวรของสทธวหารก“ ”เมอจะยอมจวร พงยอมพลกกลบไปกลบมาด ๆ เมอหยาดนำายอมยงหยด ไมขาดสาย ไมพงหลกไปถาสทธวหารกเปนไข พงพยาบาลจนตลอดชวต พงรอจนกวาสทธวหารกนนจะหายสทธวหารกวตตกถา จบ

๑๗. ปณามตกถาวาดวยการประณาม[๖๘] สมยนน พวกสทธวหารกไมประพฤตชอบในอปชฌายทงหลายบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน“พวกสทธวหารกจงไดไมประพฤตชอบในพระอปชฌายทงหลายเลา แลวจงนำาเรองน”ไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

ทรงสอบถามลำาดบนน พระผมพระภาค รบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหตทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวกสทธวหารกไมประพฤต“ชอบในอปชฌายทงหลาย จรงหรอ”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๙๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๗. ปณามตกถาภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคทรงตำาหนวา ภกษทงหลาย ฯลฯ ไฉน พวกสทธวหารก“จงไมประพฤตชอบในอปชฌายทงหลายเลา ครนทรงตำาหนแลว ทรงแสดงธรรมกถา”

รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย สทธวหารกจะไมประพฤตชอบในอปชฌาย“ไมได รปใดไมประพฤตชอบ ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงอนญาตใหประณามสทธวหารกทงหลายกยงไมประพฤตชอบอยเชนเดม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหประณามสทธวหารก“ผไมประพฤตชอบ

วธประณามภกษทงหลาย กอปชฌายพงประณามสทธวหารกอยางนวา ฉนประณาม“เธอ หรอ เธออยาเขามาทน เธอจงขนบาตรและจวรของเธอไป หรอ เธอไม” “ ” “ ” “ตองอปฏฐากฉน”อปชฌายใหสทธวหารกรดวยกาย ใหรดวยวาจา หรอใหรดวยกายและวาจาเปนอนไดประณามสทธวหารกแลว อปชฌายไมใหสทธวหารกรดวยกาย ไมใหรดวยวาจา หรอไมใหรดวยกายและวาจา เปนอนยงมไดประณามสทธวหารก

สทธวหารกไมขอขมาสมยนน สทธวหารกทงหลายถกประณามแลว กยงไมยอมขอขมาอปชฌายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสทธวหารกขอขมา“อปชฌาย”สทธวหารกทงหลาย กยงไมยอมขอขมาอปชฌายอยเชนเดม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๙๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๗. ปณามตกถาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย สทธวหารกถกประณามแลว จะไม“ขอขมาอปชฌายไมได รปใดไมขอขมา ตองอาบตทกกฏ”

อปชฌายไมรบการขอขมาสมยนน อปชฌายทงหลายถกสทธวหารกขอขมา กยงไมยอมใหขมาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอปชฌายรบการ“ขอขมา”อปชฌายทงหลายกยงไมยอมใหขมาอยเชนเดม พวกสทธวหารกพากนหลก

ไปเสยบาง สกเสยบาง ไปเขารตเดยรถยเสยบาง ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อปชฌายผทสทธวหารกขอขมา“จะไมรบการขอขมาไมได รปใดไมรบการขอขมา ตองอาบตทกกฏ”

ทรงปรบทกกฏเมอประณามไมถกตองสมยนน อปชฌายทงหลายประณามสทธวหารกผประพฤตชอบ ไมประณามสทธวหารกผประพฤตมชอบ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย สทธวหารกผประพฤตชอบ“อปชฌายไมพงประณาม รปใดประณาม ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย สทธวหารกผไมประพฤตชอบ อปชฌายจะไมประณามไมได รปใดไมประณาม ตองอาบตทกกฏ”

องคแหงการประณามภกษทงหลาย อปชฌายพงประณามสทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ คอ๑. ไมมความรกอยางยงในอปชฌาย๒. ไมมความเลอมใสอยางยงในอปชฌาย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๙๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๗. ปณามตกถา๓. ไมมความละอายอยางยงในอปชฌาย๔. ไมมความเคารพอยางยงในอปชฌาย๕. ไมมความหวงด๑อยางยงในอปชฌายภกษทงหลาย อปชฌายพงประณามสทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ เหลานภกษทงหลาย อปชฌายไมพงประณามสทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ คอ๑. มความรกอยางยงในอปชฌาย๒. มความเลอมใสอยางยงในอปชฌาย๓. มความละอายอยางยงในอปชฌาย๔. มความเคารพอยางยงในอปชฌาย๕. มความหวงดอยางยงในอปชฌายภกษทงหลาย อปชฌายไมพงประณามสทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ เหลานภกษทงหลาย สทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ ควรทจะถกประณาม คอ๑. ไมมความรกอยางยงในอปชฌาย๒. ไมมความเลอมใสอยางยงในอปชฌาย๓. ไมมความละอายอยางยงในอปชฌาย

๔. ไมมความเคารพอยางยงในอปชฌาย๕. ไมมความหวงดอยางยงในอปชฌายภกษทงหลาย สทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ เหลาน ควรทจะถกประณามภกษทงหลาย สทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ ไมควรทจะถกประณาม คอ๑. มความรกอยางยงในอปชฌาย๒. มความเลอมใสอยางยงในอปชฌาย

เชงอรรถ :๑ ภาวนา ความหวงดในทนหมายถง เมตตาภาวนา (ว.อ. ๓/๖๘/๓๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๙๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๗. ปณามตกถา๓. มความละอายอยางยงในอปชฌาย๔. มความเคารพอยางยงในอปชฌาย๕. มความหวงดอยางยงในอปชฌายภกษทงหลาย สทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ เหลาน ไมควรทจะถกประณามภกษทงหลาย สทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ เมออปชฌายไมประณามยอมมโทษ เมอประณาม ยอมไมมโทษ คอ๑. ไมมความรกอยางยงในอปชฌาย๒. ไมมความเลอมใสอยางยงในอปชฌาย๓. ไมมความละอายอยางยงในอปชฌาย๔. ไมมความเคารพอยางยงในอปชฌาย๕. ไมมความหวงดอยางยงในอปชฌายภกษทงหลาย สทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ เหลาน เมออปชฌายไมประณาม ยอมมโทษ เมอประณาม ยอมไมมโทษภกษทงหลาย สทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ เมออปชฌายประณามยอมมโทษ เมอไมประณาม ยอมไมมโทษ คอ๑. มความรกอยางยงในอปชฌาย๒. มความเลอมใสอยางยงในอปชฌาย๓. มความละอายอยางยงในอปชฌาย๔. มความเคารพอยางยงในอปชฌาย๕. มความหวงดอยางยงในอปชฌายภกษทงหลาย สทธวหารกผประกอบดวยองค ๕ เหลาน เมออปชฌายประณาม ยอมมโทษ เมอไมประณาม ยอมไมมโทษ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๙๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๗. ปณามตกถามลเหตใหเกดการอปสมบทดวยญตตจตตถกรรมเรองพราหมณซบผอมเพราะไมไดบวช[๖๙] สมยนน พราหมณคนหนง เขาไปหาภกษทงหลายขอการบรรพชาภกษทงหลายไมประสงคจะใหเขาบรรพชาเขาเมอไมไดการบรรพชาในหมภกษ จงซบผอม หมองคลำา ซดเหลองเสนเอนขนสะพรงพระผมพระภาคทอดพระเนตรเหนพราหมณนนซบผอม หมองคลำา ซดเหลองเสนเอนขนสะพรง จงตรสถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทำาไมพราหมณ“ผนนจงไดซบผอม หมองคลำา ซดเหลอง เสนเอนขนสะพรงเลา”ภกษทงหลายกราบทลวา พราหมณนนไดเขาไปหาภกษทงหลายขอการ“บรรพชา ภกษทงหลายไมประสงคจะใหเขาบรรพชา เขาเมอไมไดการบรรพชาในหมภกษ จงซบผอม หมองคลำา ซดเหลอง เสนเอนขนสะพรง พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคตรสกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ใคร“ระลกความดของพราหมณนนไดบาง”เมอตรสถามอยางนแลว ทานพระสารบตรไดกราบทลพระผมภาคดงนวา ขา“พระองคระลกความดของพราหมณนนได พระพทธเจาขา”“สารบตร เธอระลกความดอะไรของพราหมณนนได”“พระองคผเจรญ เมอขาพระองคเทยวบณฑบาตในกรงราชคฤหน พราหมณนนไดถวายภกษาทพพหนง ขาพระองคระลกความดนของพราหมณนนได พระพทธเจาขา”“ดละ ๆ สารบตร จรงอย สตบรษทงหลายเปนผกตญญกตเวท สารบตรถาเชนนน เธอจงใหพราหมณนนบรรพชาอปสมบทเถด”“ขาพระองคจะใหพราหมณนนบรรพชาอปสมบทอยางไร พระพทธเจาขา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๙๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๗. ปณามตกถาอปสมบทดวยญตตจตตถกรรมครงนน พระผมพระภาคไดทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหตแลวรบสงภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย นบแตวนนเปนตนไป เราหามการอปสมบท“

ดวยไตรสรณคมนทเราไดอนญาตไว ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอปสมบทดวยญตตจตตถกรรม

วธใหอปสมบทและกรรมวาจาใหอปสมบทภกษทงหลาย สงฆพงใหอปสมบทอยางน ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตจตตถกรรมวาจาวา[๗๐] “ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผนมชอนเปนอปสมปทาเปกขะ(ผขอบวชเปนภกษ)ของทานผมชอน ถาสงฆพรอมกนแลว พงใหผมชอนอปสมบทมทานผมชอนเปนอปชฌาย นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผนมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน สงฆใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปใดเหนดวยกบการใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนน พงทกทวงแมครงท ๒ ขาพเจากกลาวความนวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจาผนมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน สงฆใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปใดเหนดวยกบการใหผมชอนอปสมบทมทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนน พงทกทวงแมครงท ๓ ขาพเจากกลาวความนวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจาผนมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน สงฆใหผมชอนอปสมบทมทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปใดเหนดวยกบการใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนน พงทกทวง

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๙๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๗. ปณามตกถาผมชอนสงฆใหอปสมบทแลว มทานผมชอนเปนอปชฌาย สงฆเหนดวยเพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน”

เรองภกษประพฤตไมสมควร[๗๑] สมยนน ภกษรปหนงพออปสมบทแลวไดประพฤตไมสมควร ภกษทงหลายพากนกลาวหามปรามวา อาวโส ทานอยาไดกระทำาอยางนน เพราะการ“กระทำาอยางนนไมควร”ภกษนนกลาวอยางนวา กระผมมไดขอรองทานผมอายทงหลายวา จงใหกระผม“ ‘อปสมบท ทานทงหลายมไดรบการขอรองจากกระผม ใหกระผมอปสมบททำาไม’ ”

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษมไดรบการขอรอง ไมพงให“กลบตรอปสมบท รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผไดรบการขอรองใหกลบตรอปสมบทได

วธขอการอปสมบทภกษทงหลาย กอปสมปทาเปกขะพงขออยางนอปสมปทาเปกขะพงเขาไปหาสงฆ หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง กราบเทาภกษทงหลาย นงกระโหยง ประนมมอ กลาวคำาขอการอปสมบทอยางนวา ทาน“ผเจรญ ขาพเจาขอการอปสมบทตอสงฆ ขอสงฆโปรดอนเคราะหยกขาพเจาขนเถด๑ เจาขา”พงขอแมครงท ๒ ฯลฯพงขอแมครงท ๓ ฯลฯภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตจตตถกรรมวาจาวา

เชงอรรถ :๑ ยกขาพเจาขนเถด หมายถงยกขนจากอกศล แลวใหตงอยในกศล ในทนหมายถงยกขนจากความเปนสามเณร ใหตงอยในความเปนภกษ (ว.อ. ๓/๗๑/๔๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๙๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๗. ปณามตกถากรรมวาจาใหอปสมบท[๗๒] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผนมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน ผมชอนขออปสมบทตอสงฆ ถาสงฆพรอมกนแลว พงใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผนมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน ผมชอนขออปสมบทตอสงฆ มทานผมชอนเปนอปชฌาย สงฆใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปใดเหนดวยกบการใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวยทานรปนน พงทกทวงแมครงท ๒ ขาพเจากลาวความน ฯลฯแมครงท ๓ ขาพเจากลาวความน ฯลฯผมชอนสงฆใหอปสมบทแลว มทานผมชอนเปนอปชฌาย สงฆเหนดวยเพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอความนงนนเปนมตอยางน

เรองพราหมณบวชเพราะเหนแกปากทอง[๗๓] สมยนน ประชาชนในกรงราชคฤหไดจดลำาดบภตตาหารอนประณตไวพราหมณคนหนงมความคดวา พระสมณะเชอสายศากยบตรเหลานมลกษณะ“นสยด ประพฤตเรยบรอย บรโภคอาหารด นอนในหองมดชด ถากระไร เราพงบวชในพวกสมณะเชอสายศากยบตร ตอมา จงเขาไปหาภกษทงหลายขอบรรพชา”ภกษทงหลายไดใหบรรพชาอปสมบท ครนเขาบวชแลว ลำาดบภตตาหารไดลมเลกไปภกษทงหลายกลาววา ทาน มาเถด บดน พวกเราจกไปบณฑบาตกน“ ”ภกษนนกลาวอยางนวา ผมไมไดบวชเพราะเหตนวา จกเทยวบณฑบาต“ถาทานทงหลายถวายผม ผมจกฉน ถาไมถวายผม ผมจกสก ขอรบ”ภกษทงหลายจงถามวา อาวโส กทานบวชเพราะเหตแหงปากทองหรอ“ ”ทานตอบวา ใช ขอรบ“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๐๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๗. ปณามตกถาบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน“ภกษจงไดบวชในพระธรรมวนยอนพระผมพระภาคตรสไวดอยางน เพราะเหตแหงปากทองเลา แลวจงนำาเรองนไปกราบทลใหพระผมพระภาคทรงทราบ”

ทรงสอบถามพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษนนวา ภกษ ทราบวาเธอบวชเพราะเหต“แหงปากทอง จรงหรอ”ภกษนนทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ โฆบรษ ไฉนเธอจงไดบวชใน“ธรรมวนยทเรากลาวไวดอยางน เพราะเหตแหงปากทองเลา โมฆบรษ การกระทำาอยางน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส หรอทำาคนทเลอมใสอยแลวใหเลอมใสยงขนไดเลย ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลาย”วา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผใหอปสมบทบอกนสสย ๔ คอ“

นสสย ๔๑. บรรพชาอาศยโภชนะคอคำาขาวทพงไดดวยปลแขงเธอพงทำาอตสาหะในโภชนะคอคำาขาวทพงไดดวยปลแขงนนจนตลอดชวต อตเรกลาภ คอ สงฆภตอทเทสภต นมนตนภต สลากภต ปกขกภต อโปสถกภต ปาฏปทกภต๑๒. บรรพชาอาศยผาบงสกล เธอพงทำาอตสาหะในผาบงสกลนนจนตลอดชวต อตเรกลาภ คอ ผาเปลอกไม ผาฝาย ผาไหม ผาขนสตว ผาปาน

ผาเจอกน

เชงอรรถ :๑ สงฆภต คอ ภตตาหารถวายสงฆทงหมดอทเทสภต คอ ภตตาหารถวายภกษ ๒ - ๓ รปนมนตนภต คอ ภตตาหารทนมนตแลวถวายสลากภต คอ ภตตาหารทนมนตใหจบสลากแลวถวาย(ตามสลาก)ปกขกภต คอ ภตตาหารถวายปกษ(๑๕ วน)ละ ๑ ครงอโปสถกภต คอ ภตตาหารถวายในวนอโบสถปาฏปทกภต คอ ภตตาหารถวายในวนแรม ๑ คำา (สารตถ.ฏกา ๓/๗๑-๗๓/๒๘๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๐๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๘. อาจรยวตตกถา๓. บรรพชาอาศยเสนาสนะคอควงไม เธอพงทำาอตสาหะในเสนาสนะคอ ควงไมนนจนตลอดชวต อตเรกลาภ คอ วหาร เรอนมงแถบเดยว ปราสาทเรอนโลน ถำา๔. บรรพชาอาศยยาคอนำามตรเนา เธอพงทำาอตสาหะในยาคอนำามตรเนานนจนตลอดชวต อตเรกลาภ คอ เนยใส เนยขน นำามน นำาผง นำาออยอปชฌายวตตภาณวารท ๕ จบปณามตกถา จบ

๑๘. อาจรยวตตกถา๑วาดวยอาจรยวตร

เรองการบอกนสสยแกมาณพกอนบวช[๗๔] สมยนน มาณพคนหนงเขาไปหาภกษทงหลายขอบรรพชา ภกษทงหลายไดบอกนสสยแกเขากอนบวช เขากลาวอยางนวา ทานขอรบ ถา“บวชแลว ทานทงหลายจะพงบอกนสสยแกกระผม กระผมกจะยนดยง บดนกระผมจกไมบวช ขอรบ เพราะวานสสยเปนสงทนาชงนาเกลยดสำาหรบกระผม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลายไมพงบอกนสสยกอนบวช รปใดบอก“ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหบอกนสสยพออปสมบทเสรจ”

เรองใหอปสมบทดวยคณะสมยนน ภกษทงหลายใหอปสมบทดวยคณะมพวก ๒ บาง มพวก ๓ บางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ ว.จ. ๗/๓๗๙-๓๘๐/๑๘๔-๑๘๙

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๐๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๘. อาจรยวตตกถาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงใหอปสมบทดวยคณะมพวก“หยอน ๑๐ ภกษรปใด ใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอปสมบทดวยคณะมพวก ๑๐ หรอมพวกเกน ๑๐ ได”

เรองอปชฌายมพรรษาเดยวใหกลบตรบวช[๗๕] สมยนน ภกษทงหลายมพรรษา ๑ บาง มพรรษา ๒ บาง ใหสทธวหารกอปสมบท แมทานพระอปเสนวงคนตบตรมพรรษาเดยว กใหสทธวหารกอปสมบท ทานออกพรรษาแลว มพรรษา ๒ ไดพาสทธวหารกมพรรษา ๑ เขาไปเฝาพระผมพระภาค ถวายอภวาทแลวนง ณ ทสมควรอนการทพระผมพระภาคพทธเจาทงหลายทรงปราศรยกบพระอาคนตกะทงหลายนนเปนพทธประเพณ ลำาดบนน พระผมพระภาคไดตรสถามทานพระอปเสนวงคนตบตรวา ภกษ เธอยงสบายดหรอ ยงพอเปนอยไดหรอ เธอเดนทางมาโดยไม“ลำาบากหรอ”ทานพระอปเสนวงคนตบตรกราบทลวา ยงสบายด พระพทธเจาขา ยงพอ“เปนอยได พระพทธเจาขา ขาพระองคเดนทางมาโดยไมลำาบาก พระพทธเจาขา”

พทธประเพณพระตถาคตเจาทงหลายทรงทราบเรองตรสถามกม ไมตรสถามกม ทรงทราบกาลอนควร ตรสถามกม ไมตรสถามกม ตรสถามเรองทเปนประโยชน ไมตรสถามเรองทไมเปนประโยชน เพราะพระตถาคตเจาทงหลาย ทรงขจดเรองทไมเปนประโยชนเสยดวยอรยมรรคแลวพระผมพระภาคพทธเจาทงหลาย สอบถามภกษทงหลายดวยเหต ๒ ประการคอ จะทรงแสดงธรรมอยางหนง จะทรงบญญตสกขาบทแกพระสาวกอยางหนงลำาดบนน พระผมพระภาคไดตรสถามทานพระอปเสนวงคนตบตรวา เธอม“พรรษาเทาไร ภกษ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๐๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๘. อาจรยวตตกถาทานพระอปเสนวงคนตบตรกราบทลวา ขาพระองคได ๒ พรรษาแลว“พระพทธเจาขา”“ภกษรปน มพรรษาเทาไร”“มพรรษาเดยว พระพทธเจาขา”“ภกษรปน เปนอะไรกบเธอ”“เปนสทธวหารกของขาพระองค พระพทธเจาขา”

ทรงตำาหนพระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ โมฆบรษ การกระทำาของเธอนน“ไมสมควร ไมคลอยตาม ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรทำาเลย โมฆบรษเธอยงเปนผทผอนจะตองตกเตอนพรำาสอน ไฉนจงไดสำาคญตนเพอตกเตอนพรำาสอนผอนเลา เธอเวยนมาเพอความเปนผมกมาก ซงมความเกยวพนกบหมเรวยงนกการกระทำาอยางน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส หรอทำาคนทเลอมใสอยแลวใหเลอมใสยงขนไดเลย ฯลฯ ครนตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถา รบสงกบภกษ”ทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษมพรรษาหยอน ๑๐ ไมพงใหอปสมบท รปใดให“อปสมบท ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษมพรรษาครบ ๑๐หรอมพรรษาเกน ๑๐ ใหอปสมบทได”

เรองอปชฌายโงเขลา[๗๖] สมยนน ภกษทงหลายคดวา เรามพรรษาครบ ๑๐ เรามพรรษา“ครบ ๑๐ แตเปนผโงเขลา ไมฉลาด ใหอปสมบท ปรากฏวา อปชฌายเปน”ผโงเขลา สทธวหารกเปนบณฑตกม อปชฌายเปนผไมฉลาด สทธวหารกเปนผฉลาดกม อปชฌายมสตะนอย สทธวหารกเปนพหสตกม อปชฌายมปญญาทรามสทธวหารกมปญญาดกมแมภกษรปหนงเคยเปนอญเดยรถย ถกอปชฌายวากลาวโดยชอบธรรม กโตเถยงอปชฌายไปเขาลทธเดยรถยนนดงเดม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๐๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๘. อาจรยวตตกถาบรรดาภกษทมกนอย ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษ“ทงหลายจงไดอางวา เรามพรรษาครบ ๑๐ เรามพรรษาครบ ๑๐ แตเปนผโงเขลา‘ ’ไมฉลาด ใหอปสมบท ปรากฏวา อปชฌายเปนผโงเขลา สทธวหารกเปนบณฑตกมอปชฌายเปนผไมฉลาด สทธวหารกเปนผฉลาดกม อปชฌายมสตะนอย สทธวหารก

เปนพหสตกม อปชฌายมปญญาทราม สทธวหารกมปญญาดกม จงนำาเรองน”ไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

ทรงสอบถามพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวก“ภกษไดอางวา เรามพรรษาครบ ๑๐ เรามพรรษาครบ ๑๐ แตเปนผโงเขลา ไมฉลาดใหอปสมบท ปรากฏวาอปชฌายเปนผโงเขลา สทธวหารกเปนผฉลาดกม อปชฌายเปนผไมฉลาด สทธวหารกเปนผฉลาดกม อปชฌายมสตะนอย สทธวหารกเปนพหสตกม อปชฌายมปญญาทราม สทธวหารกมปญญาดกม จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษ“เหลานนจงไดอางวา เรามพรรษาครบ ๑๐ เรามพรรษาครบ ๑๐ แตเปนผโงเขลาไมฉลาด ใหอปสมบทเลา ปรากฏวาอปชฌายเปนผโงเขลา สทธวหารกเปนบณฑตกมอปชฌายเปนผไมฉลาด สทธวหารกเปนผฉลาดกม อปชฌายมสตะนอย สทธวหารกเปนพหสตกม อปชฌายมปญญาทราม สทธวหารกมปญญาดกม ภกษทงหลายการกระทำาของพวกโมฆบรษนน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส หรอทำาคนทเลอมใสอยแลวใหเลอมใสยงขนไดเลย ฯลฯ ครนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบ”ภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษผโงเขลา ไมฉลาด ไมพงใหอปสมบท รปใด“ใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาต ใหภกษผฉลาดผสามารถมพรรษาครบ ๑๐ หรอมพรรษาเกน ๑๐ ใหอปสมบทได”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๐๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๘. อาจรยวตตกถาเรองอปชฌายหลกไป[๗๗] สมยนน เมออปชฌายหลกไปบาง สกเสยบาง มรณภาพบาง ไปเขารตเดยรถยบาง ภกษทงหลายไมมอาจารย ไมมผคอยตกเตอนพรำาสอน จงนงหมไมเรยบรอย มมารยาทไมสมควร เทยวบณฑบาต เมอคนทงหลายกำาลงบรโภคกยนบาตรสำาหรบเทยวบณฑบาตเขาไปบนของบรโภคบาง บนของเคยวบาง บนของลมบาง บนนำาดมบาง ออกปากขอแกงบาง ขาวสกบาง ดวยตนเองมาฉนสงเสยงดงในโรงฉนบางคนทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนสมณะเชอสายศากย“บตรทงหลายจงไดนงหมไมเรยบรอย มมารยาทไมสมควร เทยวบณฑบาต เมอคนทงหลายกำาลงบรโภค กยนบาตรสำาหรบเทยวบณฑบาตเขาไปบนของบรโภคบางบนของเคยวบาง บนของลมบาง บนนำาดมบาง ออกปากขอแกงบาง ขาวสกบางดวยตนเองมาฉน สงเสยงดงในโรงฉนบาง เหมอนพวกพราหมณในสถานทเลยง

พราหมณฉะนนเลา”ภกษทงหลายไดยนคนเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนาอย บรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษทงหลาย“จงไดนงหมไมเรยบรอย มมารยาทไมสมควร ... สงเสยงดงในโรงฉนบางเลา จง”นำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวก“ภกษนงหมไมเรยบรอย มมารยาทไมสมควร ... สงเสยงดงในโรงฉนบาง จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”

เรองถอนสสยอย ๑๐ พรรษาพระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ ภกษทงหลาย ไฉน โมฆบรษ“เหลานน ฯลฯ ครนแลวทรงแสดงธรรมกถา รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษ” “ทงหลาย เราอนญาตอาจารย อาจารยจกเขาไปตงจตสนทสนมในอนเตวาสกฉนบตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๐๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๘. อาจรยวตตกถาอนเตวาสกจกเขาไปตงจตสนทสนมในอาจารยฉนบดา เมอเปนเชนน อาจารยและอนเตวาสกจกมความเคารพยำาเกรง ประพฤตกลมเกลยวกน จกถงความเจรญงอกงามไพบลยในพระธรรมวนยน ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอาศยภกษมพรรษา ๑๐ อย อนญาตใหภกษมพรรษา ๑๐ ใหนสสยได”

วธถอนสสยภกษทงหลาย อนเตวาสกพงถออาจารยอยางนอนเตวาสกนนพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง กราบเทา นงกระโหยงประนมมอกลาวอยางนวา ทานผเจรญ ทานจงเปนอาจารยของขาพเจาเถด ขาพเจา“จกอาศยทานอย ทานผเจรญ ทานจงเปนอาจารยของขาพเจาเถด ขาพเจาจกอาศยทานอย ทานผเจรญ ทานจงเปนอาจารยของขาพเจา ขาพเจาจกอาศยทานอย”อาจารยใหอนเตวาสกรดวยกาย ใหรดวยวาจา หรอใหรดวยกายและวาจาวา ดละ วา เบาใจละ วา ชอบแกอบายละ วา สมควรละ หรอวา“ ” “ ” “ ” “ ”“จงประพฤตปฏบตใหนาเลอมใส อาจารยชอวาเปนผทอนเตวาสกถอแลว”อาจารยไมใหอนเตวาสกรดวยกาย ไมใหรดวยวาจา หรอไมใหรดวยกายและวาจา อาจารยเปนผทอนเตวาสกยงมไดถอ

อาจรยวตร[๗๘] ภกษทงหลาย อนเตวาสกพงประพฤตชอบในอาจารย วธประพฤต

ชอบในอาจารยนนมดงนอนเตวาสกพงลกขนแตเชาตร ถอดรองเทา หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนงถวายไมชำาระฟน นำาลางหนา ปอาสนะถาขาวตมม พงลางภาชนะใสขาวตมเขาไปถวาย เมออาจารยฉนขาวตมเสรจแลว พงถวายนำารบภาชนะมา ถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเกบงำาไว เมออาจารยลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ ถาทนนรก พงกวาด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๐๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๘. อาจรยวตตกถาถาอาจารยตองการจะเขาหมบาน พงถวายผานง รบผานงอาศย ถวายประคดเอว ถวายสงฆาฏทพบซอนกน ลางบาตรแลวถวายพรอมทงนำาถาอาจารยหวงจะใหเปนปจฉาสมณะ พงนงใหเรยบรอยปกปดไดมณฑล ๓คาดประคดเอว หมสงฆาฏทพบซอนกน กลดลกดม ลางบาตรถอไป เปนปจฉาสมณะของอาจารย พงเดนไมใหหางนก ไมใหชดนก พงรบบาตรทมของบรรจอยเมออาจารยกำาลงกลาว ไมพงกลาวสอดขนในระหวาง อาจารยกลาวถอยคำาใกลตออาบต พงหามเสยเมออาจารยจะกลบ พงมากอนแลวปอาสนะไว พงเตรยมนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว พงลกขนรบบาตรและจวร พงถวายผานงอาศย รบผานงมาถาจวรชมเหงอ พงผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดด พงพบจวร เมอจะพบจวร พงพบจวรใหเหลอมมมกน ๔ นว ตงใจวา ตรงกลางจะไดไมมรอยพบพงมวนประคดเอวใสขนดจวรถาบณฑบาตม และอาจารยตองการจะฉน พงถวายนำาแลวนอมบณฑบาตเขาไปถวาย นำานำาฉนมาถวาย เมออาจารยฉนเสรจแลว พงถวายนำา รบบาตรมาถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเชดใหสะเดดนำาผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดดพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงจบบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรเมออาจารยลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ พงเกบนำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาดถาอาจารยตองการจะสรงนำา พงจดนำาสรงถวาย ถาทานตองการนำาเยนพงจดนำาเยนถวาย ถาทานตองการนำาอน พงจดนำาอนถวาย

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๐๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๘. อาจรยวตตกถาถาอาจารยตองการจะเขาเรอนไฟ พงบดจรณ พงแชดน ถอตงสำาหรบเรอนไฟเดนตามหลงอาจารยไป ถวายตงสำาหรบเรอนไฟแลวรบจวรมาวาง ณ ทสมควรจงถวายจรณและดนถาสามารถ พงเขาเรอนไฟ เมอจะเขาเรอนไฟ พงเอาดนทาหนาปดหนาและหลง จงเขาเรอนไฟ ไมพงนงเบยดพระเถระ ไมพงกดกนอาสนะพระนวกะพงทำาบรกรรมแกอาจารยในเรอนไฟ เมอจะออกจากเรอนไฟ พงถอตงสำาหรบเรอนไฟปดหนาและหลง จงออกจากเรอนไฟพงทำาบรกรรมแกอาจารยแมในนำา ตนสรงนำาเสรจแลว พงขนกอนเชดตวใหแหงแลวผลดผา พงเชดนำาจากตวอาจารย ถวายผานง สงฆาฏ ถอตงสำาหรบเรอนไฟมากอน ปอาสนะ เตรยมนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว นำานำาฉน มาถวายอาจารยถาอาจารยตองการจะใหเรยน พงเรยนถาอาจารยตองการจะใหสอบถามอรรถ พงสอบถามอาจารยอยในวหารใด ถาวหารนนสกปรก ถาสามารถ พงชำาระใหสะอาดเมอจะชำาระวหารใหสะอาด พงขนบาตรและจวรออกกอน วางไว ณ ทสมควรพงขนผาปนง ผาปนอน ฟก หมอน ออกมาวาง ณ ทสมควรเตยง ตง อนเตวาสกพงยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนออกไปตงไว ณ ทสมควร เขยงรองเตยง กระโถน พนกพงพงขนออกมาวางไว ณ ทสมควร พรมปพน พงสงเกตทปไวเดม คอยขนออกมาวาง ณ ทสมควรถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหองพงเชดถาฝาทเขาทานำามนหรอพนทาสดำาขนรา ควรใชผาชบนำาบดแลวเชดถาเปนพนไมไดทา พงใชนำาประพรมเชด อยาใหวหารคลาคลำาดวยฝนละอองพงคดหยากเยอไปทง ณ ทสมควร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๐๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๘. อาจรยวตตกถาพรมปพน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบปไวตามเดม เขยงรองเตยง พงผงแดด เชด ขนกลบวางไวตามเดม

เตยง ตง พงผงแดด ชำาระ ปด ยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนกลบตงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบวางปไวตามเดม กระโถน พนกพง พงผงแดด เชดถ ขนกลบวางไวตามเดมพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรถาลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออกถาพดมาทางทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอถาพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใตถาเปนฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวน ปดกลางคนถาเปนฤดรอน พงปดหนาตางกลางวน เปดกลางคนถาบรเวณ ซม โรงฉน โรงไฟ วจกฎ รก พงปดกวาด ถานำาฉนนำาใชไมมพงจดเตรยมไว ถาหมอชำาระไมมนำา พงตกนำาใสหมอชำาระถาอาจารยเกดความไมยนด อนเตวาสกพงชวยระงบ หรอพงบอกภกษอนใหชวยระงบ หรอพงแสดงธรรมกถาแกอาจารยถาอาจารยเกดความรำาคาญ อนเตวาสกพงชวยบรรเทา หรอพงบอกภกษอนใหชวยบรรเทา หรอพงแสดงธรรมกถาแกอาจารยถาอาจารยเกดความเหนผด อนเตวาสกพงใหสละเสย หรอพงบอกภกษอนใหชวยใหสละเสย หรอพงแสดงธรรมกถาแกอาจารยถาอาจารยตองอาบตหนก ควรแกปรวาส อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกอาจารย“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๑๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๘. อาจรยวตตกถาถาอาจารยควรแกการชกเขาหาอาบตเดม อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงชกอาจารยเขาหาอาบตเดม”ถาอาจารยควรแกมานต อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไร“หนอ สงฆพงใหมานตแกอาจารย”ถาอาจารยควรแกอพภาน อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไร“หนอ สงฆพงอพภานอาจารย”ถาสงฆตองการจะทำากรรม คอ ตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรมปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแกอาจารย อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา

“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงทำากรรมแกอาจารยหรอพงเปลยนไปเปนโทษเบา”หรอวาอาจารย ไดถกสงฆลงตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแลว อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไร“หนอ อาจารยพงกลบประพฤตชอบ พงหายเยอหยง พงกลบตวได สงฆพงระงบกรรมนนเสย”ถาจวรของอาจารยจะตองซก อนเตวาสกพงซก หรอพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของอาจารย”ถาจวรของอาจารยจะตองตดเยบ อนเตวาสกพงตดเยบ หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตดเยบจวรของอาจารย“ ”ถานำายอมของอาจารยจะตองตม อนเตวาสกพงตม หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตมนำายอมของอาจารย“ ”ถาจวรของอาจารยจะตองยอม อนเตวาสกพงยอม หรอพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงยอมจวรของอาจารย เมอจะยอมจวร พงยอม”พลกกลบไปกลบมาด ๆ เมอหยาดนำายอมยงหยดไมขาดสาย ไมพงหลกไปอนเตวาสกไมบอกอาจารย ไมพงใหบาตรแกภกษบางรป ไมพงรบบาตรของภกษบางรป ไมพงใหจวรแกภกษบางรป ไมพงรบจวรของภกษบางรป ไมพงใหบรขารแกภกษบางรป ไมพงรบบรขารของภกษบางรป ไมพงโกนผมใหภกษบางรป

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๑๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๙. อนเตวาสกวตตกถาไมพงใหภกษบางรปโกนผมให ไมพงทำาบรกรรมแกภกษบางรป ไมพงใหภกษบางรปทำาบรกรรมให ไมพงทำาการขวนขวายแกภกษบางรป ไมพงสงภกษบางรปใหทำาการขวนขวาย ไมพงเปนปจฉาสมณะของภกษบางรป ไมพงพาภกษบางรปไปเปนปจฉาสมณะ ไมพงนำาบณฑบาตไปถวายภกษบางรป ไมพงสงภกษบางรปใหนำาบณฑบาตไปถวายอนเตวาสกไมบอกลาอาจารย ไมพงเขาหมบาน ไมพงไปปาชา ไมพงออกไปตางถน ถาอาจารยเปนไข พงพยาบาลจนตลอดชวต พงรอจนกวาอาจารยนนจะหายอาจรยวตตกถา จบ

๑๙. อนเตวาสกวตตกถา๑วาดวยอนเตวาสกวตร[๗๙] ภกษทงหลาย อาจารยพงประพฤตชอบในอนเตวาสก วธประพฤตชอบในอนเตวาสกนน มดงนภกษทงหลาย อาจารยพงสงเคราะหอนเคราะหอนเตวาสก ดวยอทเทส

ปรปจฉา โอวาท และอนศาสนถาอาจารยมบาตร อนเตวาสกไมมบาตร อาจารยพงถวายบาตรแกอนเตวาสกหรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ บาตรพงเกดขนแกอนเตวาสก“ ”ถาอาจารยมจวร อนเตวาสกไมมจวร อาจารยพงถวายจวรแกอนเตวาสก หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ จวรพงเกดขนแกอนเตวาสก“ ”ถาอาจารยมบรขาร อนเตวาสกไมมบรขาร อาจารยพงถวายบรขารแกอนเตวาสก หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ บรขารพงเกดขน“แกอนเตวาสก”

เชงอรรถ :๑ ว.จ. ๗/๓๘๑-๓๘๒/๑๘๙-๑๙๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๑๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๙. อนเตวาสกวตตกถาถาอนเตวาสกเปนไข อาจารยพงลกขนแตเชาตร ถวายไมชำาระฟน นำาลางหนาปอาสนะถาขาวตมม พงลางภาชนะใสขาวตมเขาไปถวาย เมออนเตวาสกฉนขาวตมเสรจแลว พงถวายนำา รบภาชนะมาถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเกบงำาไวเมออนเตวาสกลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ ถาทนนรก พงกวาดถาอนเตวาสกตองการจะเขาหมบาน พงถวายผานง รบผานงอาศย ถวายประคดเอว ถวายสงฆาฏทพบซอนกน ลางบาตรแลวถวายพรอมทงนำา ปอาสนะไว โดยกำาหนดวา เวลาเพยงเทาน อนเตวาสกจกกลบมา พงเตรยมนำา“ ”ลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว พงลกขนรบบาตรและจวร พงถวายผานงอาศย รบผานงมาถาจวรชมเหงอ พงผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดด พงพบจวร เมอจะพบจวร พงพบจวรใหเหลอมมมกน ๔ นว ตงใจวา ตรงกลางจะไดไมมรอยพบพงมวนประคดเอวใสขนดจวรถาบณฑบาตม และอนเตวาสกตองการจะฉน พงถวายนำาแลวนำาบณฑบาตเขาไปถวาย นำานำาฉนมาถวาย เมออนเตวาสกฉนเสรจแลว พงถวายนำารบบาตรมา ถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเชดใหสะเดดนำาผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดดพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวในจงเกบจวร

เมออนเตวาสกลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ พงเกบนำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาดถาอนเตวาสกตองการจะสรงนำา พงจดนำาสรงถวาย ถาเธอตองการนำาเยนพงจดนำาเยนถวาย ถาเธอตองการนำาอน พงจดนำาอนถวาย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๑๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๙. อนเตวาสกวตตกถาถาอนเตวาสกตองการจะเขาเรอนไฟ พงบดจรณ พงแชดน ถอตงสำาหรบเรอนไฟเดนไป ถวายตงสำาหรบเรอนไฟ แลวรบจวรมาวาง ณ ทสมควร พงถวายจรณและดนถาสามารถ พงเขาเรอนไฟ เมอจะเขาเรอนไฟ พงเอาดนทาหนาปดหนาและหลง จงเขาเรอนไฟ ไมพงนงเบยดพระเถระ ไมพงกดกนอาสนะพระนวกะพงทำาบรกรรมแกอนเตวาสกในเรอนไฟ เมอจะออกจากเรอนไฟ พงถอตงสำาหรบเรอนไฟปดหนาและหลง จงออกจากเรอนไฟพงทำาบรกรรมแกอนเตวาสกแมในนำา ตนสรงเสรจแลว พงขนกอนเชดตวใหแหงแลวผลดผา พงเชดนำาจากตวอนเตวาสก ถวายผานง สงฆาฏ ถอตงสำาหรบเรอนไฟมากอน ปอาสนะ เตรยมนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว นำานำาฉนมาถวายอนเตวาสกอนเตวาสกอยในวหารใด ถาวหารนนสกปรก ถาสามารถ พงชำาระใหสะอาดเมอจะชำาระวหารใหสะอาด พงขนบาตรและจวรออกกอน วางไว ณ ทสมควรพงขนผาปนง ผาปนอน ฟก หมอน ออกมาวางไว ณ ทสมควรเตยง ตง อาจารยพงยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนออกไปตงไว ณ ทสมควร เขยงรองเตยง กระโถน พนกพงพงขน ออกมาวางไว ณ ทสมควร พรมปพน พงสงเกตทปไวเดม คอยขนออกมาวางไว ณ ทสมควรถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหองพงเชดถาฝาททานำามนหรอพนทาสดำาขนรา พงใชผาชบนำาบดแลวเชดถาเปนพนไมไดทา พงใชนำาประพรมเชด อยาใหวหารคลาคลำาดวยฝนละอองพงเกบหยากเยอไปทง ณ ทสมควรพรมปพน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบปไวตามเดม เขยงรองเตยง พงผงแดด เชด ขนกลบวางไวตามเดมเตยง ตง พงผงแดด ชำาระ ปด ยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบหนาตาง ขนกลบตงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๑๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๙. อนเตวาสกวตตกถาปนอน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบวางปไวตามเดม กระโถน พนกพง พงผงแดด เชดถ ขนกลบวางไวตามเดมพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรถาลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออกถาพดมาทางทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอถาพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใตถาเปนฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวน ปดกลางคนถาเปนฤดรอน พงปดหนาตางกลางวน เปดกลางคนถาบรเวณ ซม โรงฉน โรงไฟ วจกฎรก พงปดกวาด ถานำาฉนนำาใชไมมพงจดเตรยมไว ถาหมอชำาระไมมนำา พงตกนำาใสหมอชำาระถาอนเตวาสกเกดความไมยนด อาจารยพงชวยระงบ หรอพงบอกภกษอนใหชวยระงบ หรอพงแสดงธรรมกถาแกอนเตวาสกถาอนเตวาสกเกดความรำาคาญ อาจารยพงชวยบรรเทา หรอพงบอกภกษอนให ชวยบรรเทา หรอพงแสดงธรรมกถาแกอนเตวาสกถาอนเตวาสกเกดความเหนผด อาจารยพงใหสละเสย หรอพงบอกภกษอนใหชวยสละเสย หรอพงแสดงธรรมกถาแกอนเตวาสกถาอนเตวาสกตองอาบตหนก ควรแกปรวาส อาจารยพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกอนเตวาสก”ถาอนเตวาสกควรแกการชกเขาหาอาบตเดม อาจารยพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงชกอนเตวาสกเขาหาอาบตเดม”ถาอนเตวาสกควรแกมานต อาจารยพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบาย“อยางไรหนอ สงฆพงใหมานตแกอนเตวาสก”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๑๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๑๙. อนเตวาสกวตตกถาถาอนเตวาสกควรแกอพภาน อาจารยพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบาย“

อยางไรหนอ สงฆพงอพภานอนเตวาสก”ถาสงฆตองการจะทำากรรม คอ ตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรมปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแกอนเตวาสก อาจารยพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงทำากรรมแกอนเตวาสกหรอพงเปลยนไปเปนโทษเบา”หรอวาอนเตวาสกถกสงฆลงตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออเขปนยกรรมแลว อาจารยพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไร“หนอ อนเตวาสกพงกลบประพฤตชอบ พงหายเยอหยง พงกลบตวได สงฆพงระงบกรรมนนเสย”ถาจวรของอนเตวาสกจะตองซก อาจารยพงบอกวา พงซกอยางน หรอ“ ”พงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของอนเตวาสก“ ”ถาจวรของอนเตวาสก จะตองตดเยบ อาจารยพงบอกวา พงตดเยบอยางน“ ”หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตดเยบจวรของ“อนเตวาสก”ถานำายอมของอนเตวาสกจะตองตม อาจารยพงบอกวา พงตมอยางน หรอ“ ”พงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตมนำายอมของ“อนเตวาสก”ถาจวรของอนเตวาสกจะตองยอม อาจารยพงบอกวา พงยอมอยางน หรอ“ ”พงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงยอมจวรของอนเตวาสก“ ”เมอจะยอมจวร พงยอมพลกกลบไปกลบมาด ๆ เมอหยาดนำายอมยงหยดไมขาดสายไมพงหลกไปถาอนเตวาสกเปนไข พงพยาบาลจนตลอดชวต พงรอจนกวาอนเตวาสกนนจะหายอนเตวาสกวตตกถา จบภาณวารท ๖ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๑๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๐. ปฌามนาขมาปนา๒๐. ปณามนาขมาปนาวาดวยการประณามและการขอขมา

เรองอนเตวาสกไมประพฤตชอบ[๘๐] สมยนน พวกอนเตวาสกไมประพฤตชอบในอาจารยทงหลาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ ภกษทงหลาย อนเตวาสกจะไม“ประพฤตชอบในอาจารยไมได รปใดไมประพฤตชอบ ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงอนญาตใหประณามอนเตวาสกทงหลายกยงไมประพฤตชอบอยเชนเดม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหประณามอนเตวาสก“ผไมประพฤตชอบ”

วธประณามภกษทงหลาย กอาจารยพงประณามอนเตวาสกอยางนวา ฉนประณามเธอ“ ”หรอ เธออยาเขามาทน เธอ จงขนบาตรและจวรของเธอไป หรอ เธอไมตอง“ ” “ ” “อปฏฐากฉน”อาจารยใหอนเตวาสกรดวยกาย ใหรดวยวาจา หรอใหรดวยกายและวาจาเปนอนไดประณามอนเตวาสกแลว อาจารยไมใหอนเตวาสกรดวยกาย ไมใหรดวยวาจา หรอไมใหรดวยกายและวาจา เปนอนยงมไดประณามอนเตวาสก”

อนเตวาสกไมขอขมาสมยนน อนเตวาสกทงหลายถกประณามแลว กยงไมยอมขอขมาอาจารยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๑๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๐. ปฌามนาขมาปนาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอนเตวาสกขอขมา“อาจารย”อนเตวาสกทงหลายกยงไมยอมขอขมาอาจารยอยเชนเดม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อนเตวาสกถกประณามแลว จะไมขอ“ขมาอาจารยไมได รปใดไมขอขมา ตองอาบตทกกฏ”

อาจารยไมรบการขอขมาสมยนน อาจารยทงหลายถกอนเตวาสกขอขมา กยงไมยอมใหขมา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอาจารยรบการขอขมา“ ”อาจารยทงหลายกยงไมยอมใหขมาอยเชนเดม พวกอนเตวาสกพากนหลกไปเสยบาง สกเสยบาง ไปเขารตเดยรถยเสยบาง ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อาจารยผทอนเตวาสกขอขมาจะไม“รบการขอขมาไมได รปใดไมรบการขอขมา ตองอาบตทกกฏ”

ทรงปรบทกกฏเมอประณามไมถกตองสมยนน อาจารยทงหลายประณามอนเตวาสกผประพฤตชอบ ไมประณามอนเตวาสกผประพฤตมชอบ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อนเตวาสกผประพฤตชอบ อาจารย“ไมพงประณาม รปใดประณาม ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย อนเตวาสกผไมประพฤตชอบ อาจารยจะไมประณามไมได รปใดไมประณาม ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๑๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๐. ปฌามนาขมาปนาองคแหงการประณาม[๘๑] ภกษทงหลาย อาจารยพงประณามอนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ คอ๑. ไมมความรกอยางยงในอาจารย๒. ไมมความเลอมใสอยางยงในอาจารย๓. ไมมความละอายอยางยงในอาจารย๔. ไมมความเคารพอยางยงในอาจารย๕. ไมมความหวงดอยางยงในอาจารยภกษทงหลาย อาจารยพงประณามอนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ เหลานภกษทงหลาย อาจารยไมพงประณามอนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ คอ๑. มความรกอยางยงในอาจารย๒. มความเลอมใสอยางยงในอาจารย๓. มความละอายอยางยงในอาจารย๔. มความเคารพอยางยงในอาจารย๕. มความหวงดอยางยงในอาจารยภกษทงหลาย อาจารยไมพงประณามอนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ เหลานภกษทงหลาย อนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ ควรทจะถกประณาม คอ๑. ไมมความรกอยางยงในอาจารย๒. ไมมความเลอมใสอยางยงในอาจารย๓. ไมมความละอายอยางยงในอาจารย๔. ไมมความเคารพอยางยงในอาจารย๕. ไมมความหวงดอยางยงในอาจารยภกษทงหลาย อนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ เหลาน ควรทจะถกประณาม

ภกษทงหลาย อนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ ไมควรทจะถกประณาม คอ๑. มความรกอยางยงในอาจารย๒. มความเลอมใสอยางยงในอาจารย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๑๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๐. ปณามนาขมาปนา๓. มความละอายอยางยงในอาจารย๔. มความเคารพอยางยงในอาจารย๕. มความหวงดอยางยงในอาจารยภกษทงหลาย อนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ เหลาน ไมควรทจะถกประณามภกษทงหลาย อนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ เมออาจารยไมประณามยอมมโทษ เมอประณามยอมไมมโทษ คอ๑. ไมมความรกอยางยงในอาจารย๒. ไมมความเลอมใสอยางยงในอาจารย๓. ไมมความละอายอยางยงในอาจารย๔. ไมมความเคารพอยางยงในอาจารย๕. ไมมความหวงดอยางยงในอาจารยภกษทงหลาย อนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ เหลาน เมออาจารยไมประณาม ยอมมโทษ เมอประณามยอมไมมโทษภกษทงหลาย อนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ เมออาจารยประณามยอมมโทษ เมอไมประณาม ยอมไมมโทษ คอ๑. มความรกอยางยงในอาจารย๒. มความเลอมใสอยางยงในอาจารย๓. มความละอายอยางยงในอาจารย๔. มความเคารพอยางยงในอาจารย๕. มความหวงดอยางยงในอาจารยภกษทงหลาย อนเตวาสกผประกอบดวยองค ๕ เหลาน เมออาจารยประณามยอมมโทษ เมอไมประณาม ยอมไมมโทษปณามนาขมาปนา จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๒๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๑. พาลอพยตตวตถ๒๑. พาลอพยตตวตถวาดวยภกษโงไมฉลาด

เรองอาจารยโงเขลา[๘๒] สมยนน ภกษทงหลายคดวา เรามพรรษาครบ ๑๐ เรามพรรษา“ครบ ๑๐ แตเปนผโงเขลา ไมฉลาด ใหนสสย ปรากฏวา อาจารยเปนผโงเขลา”อนเตวาสกเปนบณฑตกม อาจารยเปนผไมฉลาด อนเตวาสกเปนผฉลาดกม อาจารยมสตะนอย อนเตวาสกเปนพหสตกม อาจารยมปญญาทราม อนเตวาสกมปญญาดกมบรรดาภกษผมความมกนอย ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา“ไฉน ภกษทงหลายจงไดอางวา เรามพรรษาครบ ๑๐ เรามพรรษาครบ ๑๐ แต‘ ’เปนผโงเขลา ไมฉลาด ใหนสสยปรากฏวา อาจารยเปนผโงเขลา อนเตวาสกเปนบณฑตกม อาจารยเปนผไมฉลาด อนเตวาสกเปนผฉลาดกม อาจารยมสตะนอยอนเตวาสกเปนพหสตกม อาจารยมปญญาทราม อนเตวาสกมปญญาดกม จงนำา”เรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

ทรงสอบถามพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวก“ภกษไดอางวา เรามพรรษาครบ ๑๐ เรามพรรษาครบ ๑๐ แตเปนผโงเขลา ไมฉลาด‘ ’ใหนสสย ปรากฏวา อาจารยเปนผโงเขลา ... อนเตวาสกมปญญาดกม จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ ภกษทงหลาย ภกษผโงเขลา“ไมฉลาด ไมพงใหนสสย รปใดให ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผฉลาดสามารถ มพรรษาครบ ๑๐ หรอมพรรษาเกน ๑๐ ใหนสสยได”พาลอพยตตวตถ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๒๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๒. นสสยปฏปสสทธกถา๒๒. นสสยปฏปสสทธกถาวาดวยการระงบนสสย

เรองนสสยระงบจากอปชฌายและอาจารย[๘๓] สมยนน เมออปชฌายและอาจารยหลกไปกด สกเสยกด มรณภาพกด ไปเขารตเดยรถยกด ภกษทงหลายไมรวานสสยระงบ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย นสสยระงบจากอปชฌาย ๕ ประการ“เหลาน คอ

๑. อปชฌายหลกไป ๒. อปชฌายสก๓. อปชฌายมรณภาพ ๔. อปชฌายไปเขารตเดยรถย๕. อปชฌายสงบงคบ

ภกษทงหลาย นสสยระงบจากอปชฌาย ๕ ประการเหลานภกษทงหลาย นสสยระงบจากอาจารย ๖ ประการเหลาน คอ

๑. อาจารยหลกไป ๒. อาจารยสก๓. อาจารยมรณภาพ ๔. อาจารยไปเขารตเดยรถย๕. อาจารยสงบงคบ ๖. สทธวหารกไปเขารวมกบอปชฌาย๑

ภกษทงหลาย นสสยระงบจากอาจารย ๖ ประการเหลานนสสยปฏปสสทธกถา จบ

เชงอรรถ :๑ ไปเขารวมกบอปชฌาย คอเมอสทธวหารกไดพบเหนอปชฌายเทยวบณฑบาต ไดยนอปชฌายแสดงธรรมจำาเสยงอปชฌายไดนสสยระงบจากอาจารย (ว.อ. ๓/๘๓/๔๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๒๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๓. อปสมปาเทตพพปญจกะ๒๓. อปสมปาเทตพพปญจกะวาดวยองค ๕ แหงภกษผควรใหอปสมบท ๑๖ หมวด

เรองภกษประกอบดวยองค ๕กณหปกษ ฝายดำา ๑[๘๔] ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ ไมพงใหอปสมบท ไมพงใหนสสย๑ ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ไมประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ๒. ไมประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ๓. ไมประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ๔. ไมประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ๕. ไมประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะ๒

ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๑)

สกกปกษ ฝายขาว ๑ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ๒. ประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ๓. ประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ๔. ประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ

เชงอรรถ :๑ ไมพงใหอปสมบท คอ ไมพงเปนอปชฌายใหใคร ๆ อปสมบท ไมพงใหนสสย คอ ไมพงเปนอาจารยใหนสสย (ว.อ. ๓/๘๔/๔๘)๒ สลขนธอนเปนอเสขะเปนตน หมายถงสล สมาธ ปญญา ผล และปจจเวกขณญาณ ของพระอรหนต(ว.อ. ๓/๘๔/๔๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๒๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๓. อปสมปาเทตพพปญจกะ๕. ประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๒)

กณหปกษ ๒ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ตนเองไมประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ และไมชกชวนผอนในสลขนธอนเปนอเสขะ๒. ตนเองไมประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ และไมชกชวนผอนในสมาธขนธอนเปนอเสขะ๓. ตนเองไมประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ และไมชกชวนผอนในปญญาขนธอนเปนอเสขะ๔. ตนเองไมประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ และไมชกชวนผอนในวมตตขนธอนเปนอเสขะ๕. ตนเองไมประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะ และไม

ชกชวนผอนในวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๓)

สกกปกษ ๒ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ตนเองประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ และชกชวนผอนในสลขนธอนเปนอเสขะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๒๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๓. อปสมปาเทตพพปญจกะ๒. ตนเองประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ และชกชวนผอนในสมาธขนธอนเปนอเสขะ๓. ตนเองประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ และชกชวนผอนในปญญาขนธอนเปนอเสขะ๔. ตนเองประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ และชกชวนผอนในวมตตขนธอนเปนอเสขะ๕. ตนเองประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะ และชกชวนผอนในวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๔)

กณหปกษ ๓ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. เปนผไมมศรทธา ๒. เปนผไมมหร ๓. เปนผไมมโอตตปปะ ๔. เปนผเกยจคราน๕. เปนผมสตฟ นเฟอนภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๕)

สกกปกษ ๓ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก คอ

๑. เปนผมศรทธา ๒. เปนผมหร ๓. เปนผมโอตตปปะ ๔. เปนผปรารภความเพยร๕. เปนผมสตตงมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๒๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๓. อปสมปาเทตพพปญจกะภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๖)

กณหปกษ ๔ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. เปนผมสลวบตในอธสล ๒. เปนผมอาจารวบตในอชฌาจาร๓. เปนผมทฏฐวบตในอตทฏฐ๑ ๔. เปนผไดยนไดฟงนอย๕. เปนผมปญญาทรามภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๗)

สกกปกษ ๔ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. เปนผไมมสลวบตในอธสล ๒. เปนผไมมอาจารวบตในอชฌาจาร๓. เปนผไมมทฏฐวบตในอตทฏฐ ๔. เปนผไดยนไดฟงมาก๕. เปนผมปญญาภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๘)

เชงอรรถ :๑ มสลวบตในอธสล หมายถงเปนผตองอาบตปาราชกและอาบตสงฆาทเสสอาจารวบตในอชฌาจาร หมายถงเปนผตองอาบต ๕ กองทเหลอ (คออาบตถลลจจย อาบตปาจตตยอาบตปาฎเทสนยะ อาบตทกกฏ และอาบตทพพาสต)และยงมไดพนจากอาบตทฏฐวบตในอตทฏฐ หมายถงเปนผละสมมาทฏฐแลวยดถออนตคาหกทฏฐ (ว.อ. ๓/๘๔/๔๘๙, สารตถ.ฏกา ๓/๘๔/๒๙๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๒๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๓. อปสมปาเทตพพปญจกะกณหปกษ ๕ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ไมสามารถพยาบาลเอง หรอใชใหผอนพยาบาลอนเตวาสกหรอสทธวหารกผเปนไข๒. ไมสามารถระงบเองหรอใชใหผอนชวยระงบความกระสน๓. ไมสามารถบรรเทาเองหรอใชใหผอนชวยบรรเทาความเบอหนายทเกดขนโดยธรรม๔. ไมรจกอาบต๕. ไมรจกวธออกจากอาบตภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๙)

สกกปกษ ๕ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. สามารถพยาบาลเอง หรอใชใหผอนพยาบาลอนเตวาสก หรอสทธวหารกผเปนไข๒. สามารถระงบเองหรอใชใหผอนชวยระงบความกระสน๓. สามารถบรรเทาเองหรอใชใหผอนชวยบรรเทาความเบอหนายทเกดขนโดยธรรม๔. รจกอาบต๕. รจกวธออกจากอาบตภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๒๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๓. อปสมปาเทตพพปญจกะกณหปกษ ๖ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ไมสามารถฝกปรออนเตวาสกหรอสทธวหารกในอภสมาจารกาสกขา๑

๒. ไมสามารถแนะนำาในอาทพรหมจรยกาสกขา๒๓. ไมสามารถแนะนำาในอภธรรม๓๔. ไมสามารถแนะนำาในอภวนย๔๕. ไมสามารถเปลองความเหนผดอนเกดขนไดโดยธรรมภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๑)

สกกปกษ ๖ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. สามารถฝกปรออนเตวาสกหรอสทธวหารกในอภสมาจารกาสกขา๒. สามารถแนะนำาในอาทพรหมจรกาสกขา๓. สามารถแนะนำาในอภธรรม๔. สามารถแนะนำาในอภวนย๕. สามารถเปลองความเหนผดอนเกดขนไดโดยธรรมภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๒)

เชงอรรถ :๑ อภมาจารกาสกขา คอ หลกการศกษาเกยวกบขอวตรปฏบต ทแสดงไวในหมวดขนธกวตร (ว.อ.๓/๘๔/๔๙๒ อาทพรหมจรยกาสกขา คอ หลกการศกษาเกยวกบบญญตเปนเบองตนแหงพรหมจรรย หมายถงสกขาบททมาในภกขปาตโมกขและภกขนปาตโมกข เปนเสกขบญญตทสงฆตองยกขนแสดงทกครงเดอน(ว.อ. ๓/๘๔/๔๙, สารตถ.ฏกา ๓/๘๔/๒๙๒)๓ อภธรรม คอ หลกการทวาดวยการกำาหนดนามรป (ว.อ. ๓/๘๔/๔๙)๔ อภวนย คอ หลกการในพระวนยปฎกทงสน (ว.อ. ๓/๔๘/๔๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๒๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๓. อปสมปาเทตพพปญจกะกณหปกษ ๗ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ไมรจกอาบต ๒. ไมรจกอนาบต๓. ไมรจกอาบตเบา ๔. ไมรจกอาบตหนก๕. จำาปาตโมกขทงสองโดยพสดารไมไดด จำาแนกไมไดด ไมคลองแคลวด

วนจฉยโดยสตตะโดยอนพยญชนะไมไดดภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๓)

สกกปกษ ๗ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. รจกอาบต ๒. รจกอนาบต๓. รจกอาบตเบา ๔. รจกอาบตหนก๕. จำาปาตโมกขทงสองโดยพสดารไดด จำาแนกไดด คลองแคลวด วนจฉยโดยสตตะโดยอนพยญชนะไดดภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๔)

กณหปกษ ๘ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ไมรจกอาบต ๒. ไมรจกอนาบต๓. ไมรจกอาบตเบา ๔. ไมรจกอาบตหนก๕. มพรรษาหยอน ๑๐

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๒๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๔. อปสมปาเทตพพฉกกะภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๕)

สกกปกษ ๘ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. รจกอาบต ๒. รจกอนาบต๓. รจกอาบตเบา ๔. รจกอาบตหนก๕. มพรรษาครบ ๑๐ หรอมพรรษาเกน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๖)อปสมปาเทตพพปญจกะ ๑๖ หมวด จบ

๒๔. อปสมปาเทตพพฉกกะวาดวยองค ๖ แหงภกษผควรใหอปสมบท ๑๔ หมวด

เรองภกษประกอบดวยองค ๖

กณหปกษ ๑[๘๕] ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ ไมพงใหอปสมบท ไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ไมประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ๒. ไมประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๓๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๔. อปสมปาเทตพพฉกกะ๓. ไมประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ๔. ไมประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ๕. ไมประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะ๖. มพรรษาหยอน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๑)

สกกปกษ ๑ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ๒. ประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ๓. ประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ๔. ประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ๕. ประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะ๖. มพรรษาครบ ๑๐ หรอมพรรษาเกน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๒)

กณหปกษ ๒ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ตนเองไมประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ และไมชกชวนผอนใน

สลขนธอนเปนอเสขะ๒. ตนเองไมประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ และไมชกชวนผอนในสมาธขนธอนเปนอเสขะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๓๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๔. อปสมปาเทตพพฉกกะ๓. ตนเองไมประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ และไมชกชวนผอนในปญญาขนธอนเปนอเสขะ๔. ตนเองไมประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ และไมชกชวนผอนในวมตตขนธอนเปนอเสขะ๕. ตนเองไมประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะ และไมชกชวนผอนในวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะ๖. มพรรษาหยอน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๓)

สกกปกษ ๒ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ตนเองประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ และชกชวนผอนในสลขนธอนเปนอเสขะ๒. ตนเองประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ และชกชวนผอนในสมาธขนธอนเปนอเสขะ๓. ตนเองประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ และชกชวนผอนในปญญาขนธอนเปนอเสขะ๔. ตนเองประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ และชกชวนผอนในวมตตขนธอนเปนอเสขะ๕. ตนเองประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะ และชกชวนผอนในวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะ๖. มพรรษาครบ ๑๐ หรอมพรรษาเกน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล พงใหอปสมบท พงใหนสสยพงใชสามเณรอปฏฐาก (๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๓๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๔. อปสมปาเทตพพฉกกะกณหปกษ ๓ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. เปนผไมมศรทธา ๒. เปนผไมมหร ๓. เปนผไมมโอตตปปะ ๔. เปนผเกยจคราน๕. เปนผมสตฟ นเฟอน ๖. มพรรษาหยอน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๕)

สกกปกษ ๓ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. เปนผมศรทธา ๒. เปนผมหร ๓. เปนผมโอตตปปะ ๔. เปนผปรารภความเพยร๕. เปนผมสตตงมน ๖. มพรรษาครบ ๑๐ หรอมพรรษาเกน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล พงใหอปสมบท พงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๖)

กณหปกษ ๔ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ

๑. เปนผมสลวบตในอธสล ๒. เปนผมอาจารวบตในอชฌาจาร๓. เปนผมทฏฐวบตในอตทฏฐ๑ ๔. เปนผไดยนไดฟงนอย

เชงอรรถ :๑ มสลวบตในอธสล อาจารวบตในอชฌาจาร ทฏฐวบตในอตทฏฐ ดขอ ๘๔ หนา ๑๒๖ (เชงอรรถ)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๓๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๔. อปสมปาเทตพพฉกกะ๕. เปนผมปญญาทราม ๖. มพรรษาหยอน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๗)

สกกปกษ ๔ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ พงใหอปสมบท พงใหนสสยพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ

๑. เปนผไมมสลวบตในอธสล ๒. เปนผไมมอาจารวบตในอชฌาจาร๓. เปนผไมมทฏฐวบตในอตทฏฐ ๔. เปนผไดยนไดฟงมาก๕. เปนผมปญญา ๖. มพรรษาครบ ๑๐ หรอมพรรษาเกน ๑๐

ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล พงใหอปสมบทพงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๘)

กณหปกษ ๕ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ไมสามารถพยาบาลเองหรอใชใหผอนชวยพยาบาลอนเตวาสกหรอสทธวหารกผเปนไข๒. ไมสามารถระงบเองหรอใชใหผอนชวยระงบความกระสน๓. ไมสามารถบรรเทาเองหรอใชใหผอนชวยบรรเทาความเบอหนายทเกดขนโดยธรรม๔. ไมรจกอาบต๕. ไมรจกวธออกจากอาบต๖. มพรรษาหยอน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๓๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๔. อปสมปาเทตพพฉกกะสกกปกษ ๕ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ พงใหอปสมบท พงใหนสสยพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. สามารถพยาบาลเอง หรอใชใหผอนชวยพยาบาลอนเตวาสกหรอสทธวหารกผเปนไข๒. สามารถระงบเองหรอใชใหผอนชวยระงบความกระสน๓. สามารถบรรเทาเองหรอใชใหผอนชวยบรรเทาความเบอหนายทเกดขน

โดยธรรม๔. รจกอาบต๕. รจกวธออกจากอาบต๖. มพรรษาครบ ๑๐ หรอมพรรษาเกน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล พงใหอปสมบทพงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๐)

กณหปกษ ๖ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ แมอนอก ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ไมสามารถฝกปรออนเตวาสกหรอสทธวหารกในอภสมาจารกาสกขา๒. ไมสามารถแนะนำาในอาทพรหมจารกาสกขา๓. ไมสามารถแนะนำาในอภธรรม๔. ไมสามารถแนะนำาในอภวนย๕. ไมสามารถเปลองความเหนผดอนเกดขนไดโดยธรรม๖. มพรรษาหยอน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๓๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๔. อปสมปาเทตพพฉกกะสกกปกษ ๖ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ พงใหอปสมบท พงใหนสสยพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. สามารถฝกปรออนเตวาสกหรอสทธวหารกในอภสมาจารกาสกขา๒. สามารถแนะนำาในอาทพรหมจารกาสกขา๓. สามารถแนะนำาในอภธรรม๔. สามารถแนะนำาในอภวนย๕. สามารถเปลองความเหนผดอนเกดขนไดโดยธรรม๖. มพรรษาครบ ๑๐ หรอมพรรษาเกน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล พงใหอปสมบทพงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๒)

กณหปกษ ๗ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ แมอนอก ไมพงใหอปสมบท

ไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. ไมรจกอาบต๒. ไมรจกอนาบต๓. ไมรจกอาบตเบา๔. ไมรจกอาบตหนก๕. จำาปาตโมกขทงสอง๑โดยพสดารไมไดด จำาแนกไมไดด ไมคลองแคลวดวนจฉยโดยสตตะโดยอนพยญชนะไมไดด๖. มพรรษาหยอน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล ไมพงใหอปสมบทไมพงใหนสสย ไมพงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๓)

เชงอรรถ :๑ ปาตโมกขทงสอง หมายถงอภโตวภงค คอ ภกขปาตโมกขและภกขนปาตโมกข (ว.อ. ๓/๘๕/๕๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๓๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๕. อญญตตถยปพพกถาสกกปกษ ๗ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ พงใหอปสมบท พงใหนสสยพงใชสามเณรอปฏฐาก คอ๑. รจกอาบต๒. รจกอนาบต๓. รจกอาบตเบา๔. รจกอาบตหนก๕. จำาปาตโมกขทงสองโดยพสดารไดด จำาแนกไดด คลองแคลวดวนจฉยโดยสตตะโดยอนพยญชนะไดด๖. มพรรษาครบ ๑๐ หรอมพรรษาเกน ๑๐ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล พงใหอปสมบทพงใหนสสย พงใชสามเณรอปฏฐาก (๑๔)อปสมปาเทตพพฉกกะ ๑๔ หมวด จบ

๒๕. อญญตตถยปพพกถาวาดวยภกษผเคยเปนอญเดยรถย

ตตถยปรวาส[๘๖] สมยนน ภกษผเคยเปนอญเดยรถยถกพระอปชฌายวากลาวโดยชอบธรรม

ไดโตเถยงพระอปชฌาย ไปเขารตเดยรถยดงเดมแลวกลบมาขออปสมบทกบภกษอกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษทเคยเปนอญเดยรถยถกพระ“อปชฌายวากลาวโดยชอบธรรม ไดโตเถยงพระอปชฌาย ไปเขารตเดยรถยดงเดมมาแลว สงฆไมพงใหอปสมบท ภกษทงหลาย แมผอนทเคยเปนอญเดยรถย หวงบรรพชาอปสมบทในพระธรรมวนยน พงใหผนนอยปรวาส ๔ เดอน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๓๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๕. อญญตตถยปพพกถาวธใหตตถยปรวาสภกษทงหลาย กแลสงฆพงใหตตถยปรวาสอยางน กอนอนพงใหกลบตรทเคยเปนอญเดยรถยปลงผมและหนวด ใหครองผากาสายะ ใหหมผาเฉวยงบาขางหนงใหกราบเทาภกษทงหลาย ใหนงกระโหยง ใหประนมมอแลวสงวา เธอจงกลาวอยางน“ ”แลวใหวาสรณคมนดงน

ไตรสรณคมนวาดวยการถงพระรตนตรยเปนสรณะขาพเจา ขอถงพระพทธเจาเปนสรณะขาพเจา ขอถงพระธรรมเปนสรณะขาพเจา ขอถงพระสงฆเปนสรณะขาพเจา ขอถงพระพทธเจาเปนสรณะ แมครงท ๒ขาพเจา ขอถงพระธรรมเปนสรณะ แมครงท ๒ขาพเจา ขอถงพระสงฆเปนสรณะ แมครงท ๒ขาพเจา ขอถงพระพทธเจาเปนสรณะ แมครงท ๓ขาพเจา ขอถงพระธรรมเปนสรณะ แมครงท ๓ขาพเจา ขอถงพระสงฆเปนสรณะ แมครงท ๓ภกษทงหลาย กลบตรทเคยเปนอญเดยรถยนน พงเขาไปหาสงฆ หมผาเฉวยงบาขางหนง กราบเทาภกษทงหลาย นงกระโหยง ประนมมอ กลาวคำาขอตตถยปรวาสอยางนวา

คำาขอตตถยปรวาสและกรรมวาจาใหตตถยปรวาสทานผเจรญ ขาพเจามชอนเคยเปนอญเดยรถย หวงอปสมบทในพระธรรมวนยน ทานผเจรญ ขาพเจานนขอปรวาส ๔ เดอนตอสงฆพงขอแมครงท ๒ ฯลฯพงขอแมครงท ๓ ฯลฯ

ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๓๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๕. อญญตตถยปพพกถาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผนมชอนเคยเปนอญเดยรถย หวงอปสมบทในพระธรรมวนยน เธอขอปรวาส ๔ เดอนตอสงฆ ถาสงฆพรอมกนแลวพงใหปรวาส ๔ เดอนแกผมชอนซงเคยเปนอญเดยรถย นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผนมชอนเคยเปนอญเดยรถร หวงอปสมบทในพระธรรมวนยน เธอขอปรวาส ๔ เดอนตอสงฆ สงฆใหปรวาส ๔ เดอนแกผมชอนซงเคยเปนอญเดยรถย ทานรปใดเหนดวยกบการใหปรวาส ๔ เดอนแกผมชอนซงเคยเปนอญเดยรถย ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงปรวาส ๔ เดอน สงฆใหแลวแกผมชอนซงเคยเปนอญเดยรถย สงฆเหนดวยเพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน[๘๗] ภกษทงหลาย กลบตรผเคยเปนอญเดยรถย เปนผปฏบตใหสงฆยนดอยางน เปนผปฏบตมใหสงฆยนดอยางน

ขอปฏบตทมใหสงฆยนดภกษทงหลาย กกลบตรผเคยเปนอญเดยรถยชอวาเปนผปฏบตมใหสงฆยนดอยางไรภกษทงหลาย ในกรณน กลบตรผเคยเปนอญเดยรถย เขาหมบานเชาเกนไปกลบสายเกนไป๑ แมเชนนกชอวาเปนผปฏบตมใหสงฆยนดภกษทงหลาย อกประการหนง กลบตรผเคยเปนอญเดยรถย เปนผมหญงแพศยาเปนโคจร๒ มหญงมายเปนโคจร มสาวเทอเปนโคจร มบณเฑาะกเปนโคจรหรอมภกษณเปนโคจร แมเชนนกชอวาเปนผปฏบตมใหสงฆยนด

เชงอรรถ :๑ เขาหมบานเชาเกนไป หมายถงเขาไปบณฑบาตยงหมบาน ในเวลาทภกษทงหลายทำาวตรกลบสายเกนไป หมายถงมวแตคยเรองของชาวบานกบสตร บรษ เดกชาย และเดกหญงเปนตนในตระกลทงหลาย ฉนในตระกลเหลานน เมอภกษทงหลายเกบบาตรและจวรแลวเรยนบาลและอรรถกถาอย หรอหลกเรนอย กลบตรผเคยเปนอญเดยรถยผนนจงกลบมาไมทำาอปชฌายวตร อาจรยวตร เขาไปทพกแลวนอน (ว.อ. ๓/๘๗/๕๑)๒ มหญงแพศยาเปนโคจร หมายถงไปมาหาสหญงแพศยาดวยปรารถนาความเปนมตร มความคนเคยกบหญงแพศยา (ว.อ. ๓/๘๗/๕๑, สารตถ.ฏกา ๓/๘๗/๒๙๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๓๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๕. อญญตตถยปพพกถาภกษทงหลาย อกประการหนง กลบตรผเคยเปนอญเดยรถย เปนผไมขยนเกยจครานในการงานใหญนอยของเพอนพรหมจารทงหลาย ไมประกอบดวยปญญาเครองพจารณาอนเปนอบายในการงานเหลานน ไมอาจทำา ไมอาจจด แมเชนนกชอวาเปนผปฏบตมใหสงฆยนดภกษทงหลาย อกประการหนง กลบตรผเคยเปนอญเดยรถย เปนผไมมฉนทะแรงกลาในอทเทส ในปรปจฉา๑ ในอธสล อธจต อธปญญา แมเชนนกชอวาเปนผปฏบตมใหสงฆยนดภกษทงหลาย อกประการหนง กลบตรผเคยเปนอญเดยรถยออกจากลทธของครใด เมอมผกลาวตเตยนครนน กลาวตเตยนความเหนของครนน ความชอบใจของครนน ความพอใจของครนน ความยดถอของครนน กโกรธ ไมพอใจไมชอบใจ เมอมผกลาวตเตยนพระพทธ พระธรรม หรอพระสงฆ กลบพอใจราเรง ชอบใจ กหรอออกจากลทธของครใด เมอมผกลาวสรรเสรญครนน กลาวสรรเสรญความเหนของครนน ความชอบใจของครนน ความพอใจของครนนความยดถอของครนน ยอมพอใจ ราเรง ชอบใจ เมอกลาวสรรเสรญพระพทธพระธรรม หรอพระสงฆ กลบโกรธ ไมพอใจ ไมชอบใจ ขอนเปนเครองสอบสวนในขอปฏบตทไมชวนใหสงฆยนดของกลบตรผเคยเปนอญเดยรถยภกษทงหลาย กกลบตรผเคยเปนอญเดยรถย ชอวาเปนผปฏบตมใหสงฆยนดอยางน กลบตรผเคยเปนอญเดยรถยผปฏบตมใหสงฆยนดอยางนมาแลว ไมพงใหอปสมบท

ขอปฏบตทใหสงฆยนดภกษทงหลาย กกลบตรผเคยเปนอญเดยรถยชอวาเปนผปฏบตใหสงฆยนดอยางไรภกษทงหลาย ในกรณน กลบตรผเคยเปนอญเดยรถยน เขาหมบานไมเชานกกลบไมสายนก แมเชนนกชอวาเปนผปฏบตใหสงฆยนด

เชงอรรถ :๑ อทเทส หมายถงการเรยนบาลปรปจฉา หมายถงอรรถกถา (ว.อ. ๓/๘๗/๕๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๔๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๕. อญญตตถยปพพกถาภกษทงหลาย อกประการหนง กลบตรผเคยเปนอญเดยรถย ไมเปนผมหญงแพศยาเปนโคจร ไมมหญงมายเปนโคจร ไมมสาวเทอเปนโคจร ไมมบณเฑาะก

เปนโคจร หรอไมมภกษณเปนโคจร แมเชนนกชอวาเปนผปฏบตใหสงฆยนดภกษทงหลาย อกประการหนง กลบตรผเคยเปนอญเดยรถย เปนผขยนไมเกยจครานในการงานใหญนอยของเพอนพรหมจารทงหลาย ประกอบดวยปญญาเครองพจารณาอนเปนอบายในการงานเหลานน อาจทำา อาจจด แมเชนนกชอวาเปนผปฏบตใหสงฆยนดภกษทงหลาย อกประการหนง กลบตรผเคยเปนอญเดยรถย เปนผมฉนทะแรงกลาในอทเทส ในปรปจฉา ในอธสล อธจต อธปญญา แมเชนนกชอวาเปนผปฏบตใหสงฆยนดภกษทงหลาย อกประการหนง กลบตรผเคยเปนอญเดยรถยออกจากลทธของครใด เมอมผกลาวตเตยนครนน กลาวตเตยนความเหนของครนน ความชอบใจของครนน ความพอใจของครนน ความยดถอของครนน ยอมพอใจ ราเรง ชอบใจเมอเขากลาวตเตยนพระพทธ พระธรรม หรอพระสงฆ กลบโกรธ ไมพอใจ ไมชอบใจกหรอออกจากลทธของครใด เมอเขากลาวสรรเสรญครนน กลาวสรรเสรญความเหนของครนน ความชอบใจของครนน ความพอใจของครนน ความยดถอของครนน ยอมโกรธ ไมพอใจ ไมชอบใจ เมอเขากลาวสรรเสรญพระพทธ พระธรรมหรอพระสงฆ ยอมพอใจ ราเรง ชอบใจ ขอนเปนเครองสอบสวนในขอปฏบตทชวนใหสงฆยนดของกลบตรผเคยเปนอญเดยรถยภกษทงหลาย กกลบตรผเคยเปนอญเดยรถยชอวาเปนผปฏบตใหสงฆยนดอยางนกลบตรผเคยเปนอญเดยรถยผปฏบตใหสงฆยนดอยางน มาแลว พงใหอปสมบท

เรองอญเดยรถยเปลอยไมโกนผมภกษทงหลาย ถากลบตรผเคยเปนอญเดยรถยเปลอยกายมา พงแสวงหาจวรซงมอปชฌายเปนเจาของ ถายงไมปลงผมมา สงฆพงอปโลกนเพอปลงผม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๔๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๖. ปญจาพาธวตถเรองชฎลบชาไฟภกษทงหลาย พวกชฎลบชาไฟมาแลว พงใหอปสมบท ไมตองใหปรวาสแกพวกเธอ ขอนนเพราะเหตไร เพราะชฎลเหลานนเปนกรรมวาท เปนกรยวาท๑

เรองอญเดยรถยศากยะภกษทงหลาย ถาศากยะโดยกำาเนดเคยเปนอญเดยรถยมา ศากยะนนมาแลวพงใหอปสมบท ไมตองใหปรวาสแกศากยะนน เราใหสทธพเศษสวนนเฉพาะแกหมญาต

อญญตตถยปพพกถา จบภาณวารท ๗ จบ

๒๖. ปญจาพาธวตถวาดวยอาพาธ ๕ ชนด

เรองอนตรายกธรรม[๘๘] สมยนน ในแควนมคธเกดโรคระบาดขน ๕ ชนด คอ (๑) โรคเรอน(๒) โรคฝ (๓) โรคกลาก (๔) โรคมองครอ๒ (๕) โรคลมบาหม พวกมนษยถกโรค ๕ชนดเบยดเบยน พากนไปหาหมอชวกโกมารภจ กลาววา ขอโอกาส คณหมอ“ชวยรกษาพวกขาพเจาดวยเถด”หมอชวกโกมารภจกลาววา ทานทงหลาย ผมมกจมาก มงานตองทำามาก“พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ พระสนมและภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมขผมกตองพยาบาล ผมไมสามารถรกษาได”มนษยเหลานนกลาววา คณหมอ ทรพยสมบตยกใหทานทงหมด ทงพวก“ขาพเจายอมเปนทาสของทาน ขอโอกาส ขอความกรณารกษาพวกขาพเจาดวยเถด”

เชงอรรถ :๑ หมายถงผมความเหนอยางนวา กรรมมอย ผลของกรรมมอย “ ” (ว.อ. ๓/๘๗/๕๕)๒ โรคมองครอ คอโรคหลอดลมโปงพอง มเสมหะแหงอยในชองหลอดลม ทำาใหมอาการไอเรอรง หามผทเปนโรคนบวชเปนภกษ(พจนานกรมราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๔๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๖. ปญจาพาธวตถหมอชวกโกมารภจตอบวา ทานทงหลาย ผมมกจมาก มงานตองทำามาก“พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ นางสนมและภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมขผมกตองพยาบาล ผมไมสามารถรกษา (พวกทาน) ได”ขณะนน มนษยเหลานนมความคดดงนวา พระสมณะเชอสายศากยบตร“เหลานมลกษณะนสยด ประพฤตเรยบรอย บรโภคอาหารด นอนในหองมดชดถากระไรพวกเราพงบรรพชาในพวกสมณะเชอสายศากยบตร ในทนนภกษทงหลายจกพยาบาลและหมอชวกโกมารภจจกรกษา ตอมา จงเขาไปขอบรรพชา ภกษ”ทงหลาย ไดใหบรรพชาใหอปสมบทพวกภกษกตองพยาบาลและหมอชวกโกมารภจกตองรกษาพวกเขาครนตอมา ภกษทงหลายพยาบาลภกษไขเปนอนมาก เปนผมากดวยการขอมากดวยการออกปากขอวา จงใหอาหารสำาหรบภกษผเปนไข จงใหอาหารสำาหรบ“

ภกษพยาบาลไข จงใหยาสำาหรบภกษผเปนไข”แมหมอชวกโกมารภจมวรกษาภกษไขเปนอนมาก กปฏบตราชการบางอยางบกพรอง[๘๙] ฝายบรษคนหนงถกโรค ๕ ชนดเบยดเบยน กเขาไปหาหมอชวกโกมารภจเรยนวา ขอโอกาส คณหมอชวยรกษากระผมดวยเถด“ ”หมอชวกโกมารภจกลาววา แนะนาย ผมมกจมาก มงานตองทำามาก พระ“เจาพมพสารจอมทพมคธรฐ พระสนมและภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมข ผมกตองพยาบาล ผมไมสามารถรกษาได”“คณหมอ ทรพยสมบตยกใหทานทงหมด ทงกระผมยอมเปนทาสของทานขอโอกาส โปรดรกษากระผมดวยเถด”“แนะพนาย ผมมกจมาก มงานตองทำามาก พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐนางสนมและภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมข ผมกตองพยาบาล ผมไมสามารถรกษาได”ขณะนน บรษนนมความคดดงนวา พระสมณะเชอสายพระศากยบตรเหลาน“มลกษณะนสยด ประพฤตเรยบรอย บรโภคอาหารด นอนในหองมดชด ถากระไร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๔๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๖. ปญจาพาธวตถพวกเราพงบรรพชาในพวกสมณะเชอสายศากยบตร ในทนนภกษทงหลายจกพยาบาลและหมอชวกโกมารภจจกรกษา เราหายโรคกจะสก จงเขาไปขอการบรรพชา ภกษ”ทงหลายไดใหบรรพชาใหอปสมบทพวกภกษกตองพยาบาลและหมอชวกโกมารภจกตองรกษา เขาหายโรคแลวกสกหมอชวกโกมารภจเหนบรษนนสกจงถามวา ทานไดบรรพชาในหมภกษมใชหรอ“ ”บรษนนตอบวา ใช ขอรบ“ ”“ทานไดทำาเชนนนเพออะไร”บรษนนไดบอกเรองนนใหหมอชวกโกมารภจทราบหมอชวกโกมารภจจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระคณเจา“ทงหลาย จงใหกลบตรผถกโรค ๕ ชนดเบยดเบยนบรรพชาเลา แลวเขาไปเฝา”พระผมพระภาค ถงทประทบ ครนถงแลว ไดถวายบงคมพระผมพระภาคแลวนงณ ทสมควร กราบทลวา ขอประทานพระวโรกาส ขอพระผเปนเจาทงหลายไมพง“ใหกลบตรผถกโรค ๕ ชนดเบยดเบยนบรรพชา พระพทธเจาขา”ครงนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหหมอชวกโกมารภจเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรม

กถาแลวลำาดบนน หมอชวกโกมารภจซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลวจงลกจากทนงถวายบงคมพระผมพระภาค ทำาประทกษณจากไป

ทรงหามคนเปนโรคตดตอบรรพชาครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย กลบตรผถกโรค ๕ ชนดเบยดเบยน“ไมพงใหบรรพชา รปใดใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๔๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๗. ราชภฏวตถ๒๗. ราชภฏวตถวาดวยราชภฏบรรพชา๑

พระเจาพมพสารทลขออนญาต[๙๐] สมยนน เขตชายแดนของพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐเกดความวนวายขน ทาวเธอทรงรบสงเหลามหาอมาตยผเปนแมทพนายกองวา ทาน“ทงหลายจงไปปราบเขตชายแดนใหสงบ”เหลามหาอมาตย ผเปนแมทพนายกอง ทลรบสนองพระกระแสรบสงของพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐขณะนน พวกทหารทมชอเสยงตางมความปรวตกวา พวกเรายนดในการรบจะไปทำาบาปกรรม และจะประสพสงมใชบญเปนอนมาก ดวยอบายอยางไรหนอพวกเราจะพงเวนจากกรรมชว และทำากรรมดไดเลาทหารเหลานนกมความคดวา พระสมณะเชอสายศากยบตรเหลานประพฤต“ธรรม ประพฤตสงบ ประพฤตพรหมจรรย กลาววาจาสตย มศล มกลยาณธรรม ถาพวกเราจะพงบรรพชาในพวกสมณะเชอสายพระศากยบตรไซร ดวยอบายอยางน พวกเราจะพงเวนจากกรรมชวและทำากรรมดได จงพากนเขาไปขอการ”บรรพชา ภกษทงหลาย ไดใหบรรพชาใหอปสมบทเหลามหาอมาตยผเปนแมทพนายกอง ถามพวกราชภฏวา ทหารผมชอน“และมชอนหายไปไหน”พวกราชภฏเรยนวา ทหารผมชอนและมชอนไปบรรพชาในหมภกษแลว“ขอรบ”เหลามหาอมาตยผเปนแมทพนายกอง พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสายศากยบตรทงหลายจงไดใหราชภฏบรรพชาเลา แลว“ ”

นำาเรองนไปกราบทลพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ ราชภฏ หมายถงอมาตย มหาอมาตย หรอคนรบใชไดรบฐานนดรบางอยางแลวหรอยงไมไดรบ เปนผทพระราชาทรงเลยงดดวยขาวและเงนเดอน (ว.อ. ๓/๙๐/๕๗-๕๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๔๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๗. ราชภฏวตถเรองพระเจาพมพสารทลขอหามใหราชภฏบรรพชาลำาดบนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐไดตรสถามคณะมหาอมาตยผพพากษาวา ทาน ภกษรปใด ใหผทเปนราชภฏบรรพชา ภกษรปนนตองโทษสถานใด“ ”คณะมหาอมาตยผพพากษากราบบงคมทลวา ขอเดชะ พระอปชฌายตองถก“ตดศรษะ พระอนสาวนาจารยตองถกดงลน พระคณปรกะ๑ตองถกหกซโครงไปแถบหนงพระเจาขา”ตอมา พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ไดเสดจไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลว ไดถวายบงคมพระผมพระภาคแลวประทบนง ณ ทสมควรพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ผประทบนง ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระราชาทงหลายผไมทรงศรทธา ไมเลอมใสมอย พระราชา“เหลานน จะพงรบกวนเหลาภกษดวยเหตเพยงเลกนอยได ขอประทานพระวโรกาสขอพระผเปนเจาทงหลายไมพงใหราชภฏบรรพชา พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐเหนชดชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาครนพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ผซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชดชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวกระทำาประทกษณเสดจจากไปครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ผเปนราชภฏภกษไมพงใหบรรพชา รปใด“ใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”

เชงอรรถ :๑ คณปรกะ คอ ภกษททำาใหองคประชมครบจำานวน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๔๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๒๙. การเภทกโจรวตถ๒๘. องคลมาลโจรวตถวาดวยโจรองคลมาลบรรพชา[๙๑] สมยนน โจรองคลมาลไดบรรพชาในหมภกษ ชาวบานเหนเขาตางหวาดกลวบาง ตกใจบาง หนไปบาง ไปเสยทางอนบาง หลบหนาไปบาง ปดประตบางคนทงหลาย พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสายศากย“บตรทงหลายจงใหโจรทมชอโดงดงบรรพชาเลา”

เรองหามโจรมชอเสยงบรรพชาภกษทงหลายไดยนคนเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย โจรทมชอโดงดง ไมพงใหบรรพชา“รปใดใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”

๒๙. การเภทกโจรวตถวาดวยโจรแหกเรอนจำาบรรพชา[๙๒] สมยนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐทรงมพระบรมราชานญาตไววา“กลบตรเหลาใดไดบรรพชาในพวกพระสมณะเชอสายพระศากยบตร กลบตรเหลานนใคร ๆ จะทำาอะไรมได พระธรรมอนพระผมพระภาคตรสไวดแลว จงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”ครงนน บรษคนหนงทำาโจรกรรมแลวถกเจาหนาทจองจำาไวในเรอนจำา เขาแหกเรอนจำาหนไปบรรพชาในหมภกษ มนษยทงหลายพบเขาแลวจงกลาวอยางนวา“ภกษรปนคอโจรแหกเรอนจำาคนนน เอาเถอะ พวกเราจะจบภกษนนไป”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๔๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๓๐. ลขตกโจกวตถมนษยบางพวกกลาวอยางนวา ทานทงหลายอยาไดกลาวอยางน พระเจา“พมพสารจอมทพมคธรฐไดทรงมพระบรมราชานญาตไววา กลบตรเหลาใดไดบรรพชาในพวกสมณะเชอสายศากยบตร กลบตรเหลานนใคร ๆ จะทำาอะไรมไดพระธรรมอนพระผมพระภาคตรสไวดแลว จงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา พระสมณะเชอสาย“ศากยบตรเหลานมใชผหลบหนภย ใคร ๆ จะทำาอะไรมได ไฉนพระสมณะเชอสายศากยบตรทงหลายจงใหโจรแหกเรอนจำาบรรพชาเลา”

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย โจรผแหกเรอนจำาไมพงใหบรรพชา“รปใดใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”

๓๐. ลขตกโจรวตถวาดวยโจรถกออกหมายจบบรรพชา[๙๓] สมยนน บรษคนหนงทำาโจรกรรมแลวไดหนไปบรรพชาในหมภกษ และเขาถกเจาหนาทออกหมายจบทวราชอาณาจกรวา พบเขาในทใด พงฆาเสยในทนน“ ”มนษยทงหลายพบเขาจงกลาวอยางนวา ภกษรปนคอโจรผถกออกหมายจบคนนน“เอาเถอะ พวกเราจะฆาภกษนนเสย”มนษยบางพวกกลาวอยางนวา ทานทงหลายอยาไดกลาวอยางน พระเจา“พมพสารจอมทพมคธรฐไดทรงมพระบรมราชานญาตไววา กลบตรเหลาใดได‘บรรพชาในพวกสมณะเชอสายศากยบตร กลบตรเหลานนใคร ๆ จะทำาอะไรมไดพระธรรมอนพระผมพระภาคตรสไวดแลว จงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๔๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๓๒. ลกขณาหตวตถมนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา พระสมณะเชอสาย“พระศากยบตรเหลานปลอดภย ใคร ๆ จะทำาอะไรมได ไฉนพระสมณะเชอสายพระศากยบตรจงใหโจรผถกออกหมายจบบรรพชาเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย โจรผถกออกหมายจบไมพงให“บรรพชา รปใดใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”

๓๑. กสาหตวตถวาดวยบรษผถกเฆยนดวยหวายบรรพชา[๙๔] สมยนน บรษคนหนงถกลงอาญาเฆยนดวยหวาย ไดบรรพชาในหมภกษมนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสาย“พระศากยบตรทงหลายจงใหบรษผถกลงอาญาเฆยนดวยหวายบรรพชาเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย บรษผถกลงอาญาเฆยนดวยหวาย“ไมพงใหบรรพชา รปใดใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”

๓๒. ลกขณาหตวตถวาดวยบรษถกสกหมายโทษบรรพชา[๙๕] สมยนน บรษคนหนงถกลงอาญาสกหมายโทษไดบรรพชาในหมภกษมนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสาย“พระศากยบตรทงหลายจงใหบรษผถกลงอาญาสกหมายโทษบรรพชาเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๔๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๓๓. อณายกวตถพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย บรษผถกลงอาญาสกหมายโทษไมพง“ใหบรรพชา รปใดใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”

๓๓. อณายกวตถวาดวยลกหนบรรพชา[๙๖] สมยนน ชายผเปนลกหน๑คนหนงไดหนไปบรรพชาในหมภกษ พวกเจาทรพยพบเขาจงกลาวอยางนวา ภกษรปนคอลกหนของพวกเราคนนน เอาเถอะ“พวกเราจงจบภกษนนไว”มนษยบางพวกกลาวอยางนวา ทานทงหลายอยาไดกลาวอยางน พระเจา“พมพสารจอมทพมคธรฐไดทรงมพระบรมราชานญาตไววา กลบตรเหลาใดได‘บรรพชาในพวกพระสมณะเชอสายพระศากยบตร กลบตรเหลานนใคร ๆ จะทำาอะไรมได พระธรรมอนพระผมพระภาคตรสไวดแลว จงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา พระสมณะเชอสาย“พระศากยบตรเหลานปลอดภย ใคร ๆ จะทำาอะไรมได ไฉนพระสมณะเชอสายพระศากยบตรทงหลายจงใหคนมหนบรรพชาเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย คนมหนไมพงใหบรรพชา รปใด“ใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”

เชงอรรถ :๑ หน ในทนหมายเอาทงหนทบคคลนน ๆ ยมมาเองและหนทบดาและปของบคคลนนยมไวกอนแลว จะใหบคคลผมหนเชนนบรรพชาไมควร แตถามญาตและคนมสายสมพนธรบภาระหนแทน จะใหบคคลเชนนบรรพชา ควรอย (ว.อ. ๓/๙๖/๖๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๕๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๓๕. กมมารภณฑวตถ๓๔. ทาสวตถวาดวยทาสบรรพชา[๙๗] สมยนน ทาสคนหนงไดหนไปบรรพชาในหมภกษ พวกเจานายพบเขาจงกลาวอยางนวา ภกษรปนคอทาสของพวกเราคนนน เอาเถอะ พวกเราจงจบ“ภกษนนไว”มนษยบางพวกกลาวอยางนวา ทานทงหลายอยาไดกลาวอยางน เพราะพระ“เจาพมพสารจอมทพมคธรฐไดทรงมพระบรมราชานญาตไววา กลบตรเหลาใดได‘บรรพชาในพวกสมณะเชอสายพระศากยบตร กลบตรเหลานนใคร ๆ จะทำาอะไรมไดพระธรรมอนพระผมพระภาคตรสไวดแลว จงประพฤตพรหมจรรยเพอทำาทสดทกขโดยชอบเถด”มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา พระสมณะเชอสาย“พระศากยบตรเหลานปลอดภย ใคร ๆ จะทำาอะไรมได ไฉนพระสมณะเชอสายพระศากยบตรทงหลายจงใหทาสบรรพชาเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย คนเปนทาสไมพงใหบรรพชา รปใด“ใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”

๓๕. กมมารภณฑวตถวาดวยบตรชางทองผมจกหาแหยมบรรพชา[๙๘] สมยนน บตรชางทองศรษะโลนคนหนงทะเลาะกบมารดาบดา ไดไปยงอารามบรรพชาในหมภกษ ตอมา มารดาบดาไดออกตามหาบตร ไปถงอารามถามภกษทงหลายวา ทานไดพบเดกชายมรปรางเชนนบางไหม เจาขา“ ”พวกภกษทไมรเลยกกลาววา พวกอาตมาไมร“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๕๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๓๖. อปาลทารกวตถพวกภกษทไมเหนเลยกกลาววา พวกอาตมาไมเหน“ ”ขณะมารดาบดาตามหาไดพบบตรบรรพชาในหมภกษจงพากนตำาหน ประณามโพนทะนาวา พระสมณะเชอสายพระศากยบตรเหลานไมมความละอาย ทศล“ชอบพดเทจ รอยแท ๆ กกลาววา พวกอาตมาไมร เหนอยชด ๆ กกลาววาพวกอาตมาไมเหน เดกนไดบรรพชาในหมภกษเสยแลว”ภกษทงหลายไดยนมารดาบดาของบตรชางทองผมจกตำาหน ประณาม

โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอปโลกน๑ตอสงฆเพอ“การปลงผม”

๓๖. อปาลทารกวตถ๒วาดวยเดกชายอบาลบรรพชา[๙๙] สมยนน ในกรงราชคฤหมเดกชายผเปนเพอนกน ๑๗ คน เดกชายอบาลเปนหวหนาของเดกเหลานน ครงนน มารดาบดาของเดกชายอบาลไดปรกษากนดงนวา เมอพวกเราลวงลบไป เจาอบาลจะอยสขสบาย และไม“ลำาบากดวยวธใดหนอ ลำาดบนนมารดาบดาของเดกชายอบาลไดปรกษากนอกวา”“ถาเจาอบาลเรยนเขยนหนงสอ ดวยวธอยางน เมอพวกเราลวงลบไป เจาอบาลจะอยสขสบาย และไมลำาบาก แตกวตกไปวา ถาเจาอบาลเรยนเขยนหนงสอ นว” “มอจะระบม ถาเจาอบาลเรยนวชาคำานวณ ดวยวธอยางน เมอพวกเราลวงลบไปเจาอบาลจะอยสขสบาย และไมลำาบาก และวตกอกวา ถาเจาอบาลจกเรยน” “วชาคำานวณกจะแนนหนาอก ถาเจาอบาลเรยนวชาเกยวกบการเงน ดวยวธอยางนเมอพวกเราลวงลบไป เจาอบาล จะอยสขสบาย และไมลำาบาก แลวกวตก”

เชงอรรถ :๑ อปโลกน หมายถงการบอกกลาวแกทประชมเพอใหรบทราบรวมกน หรอการสอบถามขอความเหนชอบรวมกนในกจของสงฆเชนสอบถามการปลงผม การอปสมบท การบรรพชา (ว.อ. ๓/๙๘-๙/๖๕)๒ ว.มหา. (แปล) ๒/๔๐๒/๕๑๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๕๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๓๖. อปาลทารกวตถอกวา ถาเจาอบาลเรยนวชาเกยวกบการเงน นยนตาเขาจะปวด พระสมณะ“เชอสายพระศากยบตรเหลานมลกษณะนสยด ประพฤตเรยบรอย บรโภคอาหารดนอนในหองมดชด ถาเจาอบาลไดบวชในสำานกพระสมณะเชอสายพระศากยบตรดวยวธอยางน เมอพวกเราลวงลบไป เจาอบาลจะอยสขสบาย และไมลำาบาก”

เดกชายอบาลออกบวชเดกชายอบาลไดยนคำาสนทนาของมารดาบดา ครนแลวเดกชายอบาลจงไดไปหาพวกเดก ๆ ถงทพก ครนถงแลว ไดกลาวกบพวกเดก ๆ เหลานน ดงนวา“เพอนทงหลาย มาเถด พวกเราจะไปบวชในสำานกพระสมณะเชอสายศากยบตร”เดกเหลานนกลาววา เพอนเอย ถาเจาบวช พวกเรากจะบวชเชนกน“ ”ครนแลวเดก ๆ เหลานน ตางคนตางกเขาไปหามารดาบดาของตน แลวไดกลาว

ขออนญาตดงนวา พอแมโปรดอนญาตใหพวกลก ๆ ออกจากเรอนไปบวชเปน“บรรพชตเถด”มารดาบดาของเดกเหลานนอนญาตดวยคดวา เดกพวกนตางพรอมใจมความ“ปรารถนาสงทดงามทกคน”พวกเดกเหลานนจงเขาไปหาภกษทงหลายขอบรรพชา ภกษทงหลายใหเดกเหลานนบรรพชาอปสมบทแลวครนเวลาใกลรงแหงราตร ภกษใหมเหลานนลกขนรองไหวา ทานทงหลาย“โปรดใหขาวตม โปรดใหขาวสวย โปรดใหของเคยว”ภกษทงหลายกลาวอยางนวา เธอทงหลาย รอใหสวางเสยกอน ถามขาวตม“พวกเธอจะไดฉน ถามขาวสวย พวกเธอจะไดฉน ถามของเคยว พวกเธอจะไดเคยวแตถาขาวตมขาวสวยหรอของเคยวไมม พวกเธอตองเทยวบณฑบาตมาฉน”ภกษใหมเหลานนอนภกษทงหลายกลาวอยอยางน กยงพากนรองไหวา“ทานทงหลายโปรดใหขาวตม โปรดใหขาวสวย โปรดใหของเคยวเถด พากนถาย”อจจาระบาง ถายปสสาวะบาง รดเสนาสนะ

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๕๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๓๖. อปาลทารกวตถพระผมพระภาคทรงตนบรรทมเวลาใกลรงแหงราตร ไดทรงสดบเสยงเดกครนไดทรงสดบแลวจงตรสกบทานพระอานนทวา อานนท เสยงเดกรองไหเพราะ“เหตใดหรอ”ทนน ทานพระอานนทไดกราบทลเรองนนใหพระผมพระภาคทรงทราบ

เรองทรงหามกลบตรอายหยอนกวา ๒๐ ปอปสมบทลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหตทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวกภกษรอย กยงใหบคคลอาย“หยอนกวา ๒๐ ปอปสมบทจรงหรอ ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา” “ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษ“เหลานนรอยแตกยงใหบคคลอายหยอนกวา ๒๐ ปอปสมบทเลา ภกษทงหลายบคคลผมอายหยอนกวา ๒๐ ป ยงไมอดทน ไมอดกลนตอความเยน ความรอนความหว ความกระหาย สมผสจากเหลอบ ยง ลม แดด สตวเลอยคลาน คำากลาวรายคำาทฟงแลวไมด ความรสกทางกายทเกดขนเปนทกขแสนสาหส รนแรง เผดรอนไมนายนด ไมนาพอใจ แทบจะคราชวต ภกษทงหลาย บคคลผมอายครบ ๒๐ ปจงจะอดทน อดกลนตอความเยน ความรอน ความหว ความกระหาย สมผสจาก

เหลอบ ยง ลม แดด สตวเลอยคลาน คำากลาวราย คำาทฟงแลวไมด ความรสกทางกายทเกดขนเปนทกขแสนสาหส รนแรง เผดรอน ไมนายนด ไมนาพอใจ แทบจะคราชวต ภกษทงหลาย การกระทำาอยางน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใสหรอทำาคนทเลอมใสอยแลวใหเลอมใสยงขนไดเลย ฯลฯ ครนแลวไดทรงแสดง”ธรรมกถาแลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษรอยไมพงใหบคคลผม“อายหยอนกวา ๒๐ ป อปสมบท รปใดใหอปสมบท พงปรบอาบตตามธรรม๑”

เชงอรรถ :๑ ตามธรรม คอ ตามความผด,ตามโทษานโทษ ในทน ปรบอาบตปาจตตยตามความแหงสกขาบทท ๕แหงสปปาณกวรรค (ว.มหา. (แปล) ๒/๔๐๓/๕๑๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๕๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๓๗. อหวาตกโรควตถ๓๗. อหวาตกโรควตถวาดวยอหวาตกโรค

กำาหนดอายผบรรพชาเปนสามเณร[๑๐๐] สมยนน ครอบครวหนงไดถงแกกรรมดวยอหวาตกโรค เหลอเพยงบดากบบตร คนทง ๒ ไดบรรพชาในหมภกษแลวเทยวบณฑบาตดวยกน ครงนนเมอเขาถวายภกษาแกภกษผบดา สามเณรนอยกวงไปหาแลวไดกลาวกบภกษผเปนบดานนวา พอจา ใหหนบาง พอจา ใหหนบาง“ ”มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา พระสมณะเชอสาย“พระศากยบตรเหลานมใชผประพฤตพรหมจรรย สามเณรนอยแมรปนคงจะเกดจากภกษณ”ภกษทงหลายไดยนมนษยเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เดกชายมอายหยอนกวา ๑๕ ป“ไมพงใหบรรพชา รปใดใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”

เรองบรรพชาใหเดกอายหยอนกวา ๑๕ ปของตระกลมศรทธาสมยนน ตระกลอปฏฐากของทานพระอานนทมศรทธาเลอมใส ไดถงแกกรรมดวยอหวาตกโรค เหลอเพยงเดกชาย ๒ คน เดกชายทง ๒ เหนภกษทงหลายแลวกวงเขาไปหาดวยกรยาทคนเคยกนมาแตกอน ภกษทงหลายไดไลไปเสย เดกทง ๒เมอถกภกษไลกรองไห ขณะนน ทานพระอานนทไดมความคดดงนวา พระผม“พระภาคทรงบญญตไววา เดกชายมอายหยอนกวา ๑๕ ป ไมพงใหบรรพชา กเดก

ทง ๒ คนนมอายหยอนกวา ๑๕ ป ดวยอบายอยางไรหนอ เดกทง ๒ นจงจะไมเสยโอกาส ทนนทานพระอานนทจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาคตรสถามวา อานนท กเดกทง ๒ นนสามารถไลกาไดไหม“ ”ทานพระอานนทกราบทลวา ได พระพทธเจาขา“ ”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๕๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๓๙. อาหนทรกวตถครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษใหเดกชายมอาย“หยอนกวา ๑๕ ป ซงสามารถไลกาไดบรรพชา”

๓๘. กณฏกวตถวาดวยสามเณรกณฏกะ[๑๐๑] สมยนน ทานพระอปนนทศากยบตรมสามเณรอย ๒ รป คอสามเณรกณฏกะและสามเณรมหกะ เธอทง ๒ ชอบรงแกกนและกน ภกษทงหลายจงพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนสามเณรทงสองจงไดประพฤตไม“สมควรเชนนเลา แลวจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษรปเดยวไมควรมสามเณรรบใช“๒ รป รปใดใหรบใช ตองอาบตทกกฏ”

๓๙. อาหนทรกวตถวาดวยทศคบแคบ[๑๐๒] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤหเพยงแหงเดยวทงฤดฝน ฤดหนาวและฤดรอน มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ทศทงหลายคบแคบ มดมนสำาหรบพวกพระสมณะเชอสายพระศากยบตร“พระสมณะเชอสายพระศากยบตรเหลาน จงมองไมเหนทศทาง”ภกษทงหลายไดยนคนเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบลำาดบนน พระผมพระภาคจงรบสงกบพระอานนทวา อานนท เธอจงไป“ถอดดาลแจงภกษทงหลายในบรเวณวหารวา อาวโสทงหลาย พระผมพระภาค“ทรงประสงคจะเสดจจารกไปยงทกขณาครชนบท ทานผใดมความประสงค ทานผนนจงมา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๕๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๐. นสสยมจจนกกถาทานพระอานนททลรบสนองพระพทธบญชาแลว จงถอดดาลแจงภกษทงหลายในบรเวณวหารวา อาวโสทงหลาย พระผมพระภาคทรงประสงคจะเสดจจารกไปยง“ทกขณาครชนบท ทานผใดมความประสงค ทานผนนจงมา”ภกษทงหลายเรยนชแจงวา ทานพระอานนท พระผมพระภาคทรงบญญตให“ภกษถอนสสยอย ๑๐ พรรษา และใหภกษมพรรษาครบ ๑๐ ใหนสสยได พวกผมจะตองไปในทกขณาครชนบทนน กตองถอนสสย พกอยเพยงเลกนอย กตองกลบมาอก และตองถอนสสยอกดวย ถาพระอปชฌายและพระอาจารยของพวกผมไปพวกผมกจะไปดวย ถาพระอปชฌายและพระอาจารยของพวกผมไมไป พวกผมกจะไมไป ทานพระอานนท ความทพวกผมมจตใจโลเลจกปรากฏ”ครงนน พระผมพระภาคไดเสดจจารกไปยงทกขณาครชนบทพรอมดวยภกษสงฆจำานวนนอย

๔๐. นสสยมจจนกกถาวาดวยการถอนสสยและการพนนสสย[๑๐๓] ครนพระผมพระภาคประทบอยททกขณาครชนบทตามพระอธยาศยแลวกเสดจกลบมายงกรงราชคฤหตามเดมอก ไดตรสเรยกทานพระอานนทมาสอบถามวา“อานนท ตถาคตไดจารกไปยงทกขณาครชนบทพรอมดวยภกษสงฆจำานวนนอยเพราะเหตไร”ทานพระอานนทจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบ

ทรงอนญาตใหถอนสสยครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผฉลาดสามารถถอนสสยอย“๕ พรรษา ใหภกษผไมฉลาดถอนสสยอยจนตลอดชวต”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๕๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๐. นสสยมจจนกกถาองค ๕ แหงภกษผตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมไดคอ

๑. ไมประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ๒. ไมประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ๓. ไมประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ๔. ไมประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ๕. ไมประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได (๑)

องค ๕ แหงภกษผไมตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงอยโดยไมตองถอนสสย คอ๑. ประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ๒. ประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ๓. ประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ๔. ประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ๕. ประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงอยโดยไมตองถอนสสย (๒)

องค ๕ แหงภกษผตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ แมอนอก จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได คอ๑. เปนผไมมศรทธา ๒. เปนผไมมหร ๓. เปนผไมมโอตตปปะ ๔. เปนผเกยจคราน๕. เปนผมสตฟ นเฟอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๕๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๐. นสสยมจจนกกถาภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได (๓)

องค ๕ แหงภกษผไมตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงอยโดยไมตองถอนสสย คอ๑. เปนผมศรทธา ๒. เปนผมหร ๓. เปนผมโอตตปปะ ๔. เปนผปรารภความเพยร๕. เปนผมสตตงมน

ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงอยโดยไมตองถอนสสย (๔)

องค ๕ แหงภกษผตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ แมอนอก จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได คอ๑. เปนผมสลวบตในอธสล ๒. เปนผมอาจารวบตในอชฌาจาร๓. เปนผมทฏฐวบตในอตทฏฐ ๔. เปนผไดยนไดฟงนอย๕. เปนผมปญญาทรามภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได (๕)

องค ๕ แหงภกษผไมตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงอยโดยไมตองถอนสสย คอ๑. เปนผไมมสลวบตในอธสล ๒. เปนผไมมอาจารวบตในอชฌาจาร๓. เปนผไมมทฏฐวบตในอตทฏฐ ๔. เปนผไดยนไดฟงมาก๕. เปนผมปญญาภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงอยโดยไมตองถอนสสย (๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๕๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๐. นสสยมจจนกกถาองค ๕ แหงภกษผตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ แมอนอก จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได คอ๑. ไมรจกอาบต ๒. ไมรจกอนาบต๓. ไมรจกอาบตเบา ๔. ไมรจกอาบตหนก๕. จำาปาตโมกขทงสองโดยพสดารไมไดด จำาแนกไมไดด ไมคลองแคลวดวนจฉยโดยสตตะโดยอนพยญชนะไมไดดภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได (๗)

องค ๕ แหงภกษผไมตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงอยโดยไมตองถอนสสย คอ๑. รจกอาบต ๒. รจกอนาบต

๓. รจกอาบตเบา ๔. รจกอาบตหนก๕. จำาปาตโมกขทงสองโดยพสดารไดด จำาแนกไดด คลองแคลวดวนจฉยโดยสตตะโดยอนพยญชนะไดดภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงอยโดยไมตองถอนสสย (๘)

องค ๕ แหงภกษผตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ แมอนอก จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได คอ

๑. ไมรจกอาบต ๒. ไมรจกอนาบต๓. ไมรจกอาบตเบา ๔. ไมรจกอาบตหนก๕. มพรรษาหยอน ๕

ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได (๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๖๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๐. นสสยมจจนกกถาองค ๕ แหงภกษผไมตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ พงอยโดยไมตองถอนสสย คอ๑. รจกอาบต ๒. รจกอนาบต๓. รจกอาบตเบา ๔. รจกอาบตหนก๕. มพรรษาครบ ๕ หรอมพรรษาเกน ๕ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๕ เหลานแล พงอยโดยไมตองถอนสสย (๑๐)ปญจกทสวาร จบ

องค ๖ แหงภกษผตองถอนสสย[๑๐๔] ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได คอ๑. ไมประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ๒. ไมประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ๓. ไมประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ๔. ไมประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ๕. ไมประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะ

๖. มพรรษาหยอน ๕ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได (๑)

องค ๖ แหงภกษผไมตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ พงอยโดยไมตองถอนสสย คอ๑. ประกอบดวยสลขนธอนเปนอเสขะ๒. ประกอบดวยสมาธขนธอนเปนอเสขะ๓. ประกอบดวยปญญาขนธอนเปนอเสขะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๖๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๐. นสสยมจจนกกถา๔. ประกอบดวยวมตตขนธอนเปนอเสขะ๕. ประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธอนเปนอเสขะ๖. มพรรษาครบ ๕ หรอมพรรษาเกน ๕ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล พงอยโดยไมตองถอนสสย (๒)

องค ๖ แหงภกษผตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ แมอนอก จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได คอ

๑. เปนผไมมศรทธา ๒. เปนผไมมหร ๓. เปนผไมมโอตตปปะ ๔. เปนผเกยจคราน๕. เปนผมสตฟ นเฟอน ๖. มพรรษาหยอน ๕

ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได (๓)

องค ๖ แหงภกษผไมตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ พงอยโดยไมตองถอนสสย คอ

๑. เปนผมศรทธา ๒. เปนผมหร ๓. เปนผมโอตตปปะ ๔. เปนผปรารภความเพยร๕. เปนผมสตตงมน ๖. มพรรษาครบ ๕ หรอมพรรษาเกน ๕

ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล พงอยโดยไมตองถอนสสย (๔)

องค ๖ แหงภกษผตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ แมอนอก จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได คอ

๑. เปนผมสลวบตในอธสล ๒. เปนผมอาจารวบตในอชฌาจาร๓. เปนผมทฏฐวบตในอตทฏฐ ๔. เปนผไดยนไดฟงนอย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๖๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๐. นสสยมจจนกกถา๕. เปนผมปญญาทราม ๖. มพรรษาหยอน ๕ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได (๕)

องค ๖ แหงภกษผไมตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ พงอยโดยไมตองถอนสสย คอ๑. เปนผไมมสลวบตในอธสล๒. เปนผไมมอาจารวบตในอชฌาจาร๓. เปนผไมมทฏฐวบตในอตทฏฐ๔. เปนผไดยนไดฟงมาก๕. เปนผมปญญา๖. มพรรษาครบ ๕ หรอมพรรษาเกน ๕ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล พงอยโดยไมตองถอนสสย (๖)

องค ๖ แหงภกษผตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ แมอนอก จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได คอ๑. ไมรจกอาบต๒. ไมรจกอนาบต๓. ไมรจกอาบตเบา๔. ไมรจกอาบตหนก๕. จำาปาตโมกขทงสองโดยพสดารไมไดด จำาแนกไมไดด ไมคลอง

แคลวด วนจฉยโดยสตตะโดยอนพยญชนะไมไดด๖. มพรรษาหยอน ๕ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล จะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได (๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๖๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๑. ราหลวตถองค ๖ แหงภกษผไมตองถอนสสยภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ พงอยโดยไมตองถอนสสย คอ๑. รจกอาบต๒. รจกอนาบต๓. รจกอาบตเบา๔. รจกอาบตหนก๕. จำาปาตโมกขทงสองโดยพสดารไดด จำาแนกไดด คลองแคลวดวนจฉยโดยสตตะโดยอนพยญชนะไดด๖. มพรรษาครบ ๕ หรอมพรรษาเกน ๕ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยองค ๖ เหลานแล พงอยโดยไมตองถอนสสย (๘)นสสยมจจนกกถา จบอภยวรภาณวารท ๘ จบ

๔๑. ราหลวตถวาดวยพระราหลกมารบรรพชา

พระราหลกมารทรงผนวชเปนสามเณร[๑๐๕] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤหตามพระอธยาศยแลวไดเสดจจารกไปทางกรงกบลพสด เสดจจารกไปโดยลำาดบจนถงกรงกบลพสดทราบวาพระองคประทบอย ณ นโครธาราม กรงกบลพสด แควนสกกะ ครนเวลาเชา ทรงอนตรวาสกแลวถอบาตรและจวรเสดจไปยงพระนเวศนพระเจาสทโธทนศากยะ ประทบนง ณ พทธอาสนทไดปลาดไวขณะนน พระเทวมารดาพระราหลกมารไดทรงมพระเสาวนยวา แนะราหล“สมณะนนเปนบดาของเจา เจาจงไปทลขอทรพยมรดกเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๖๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๑. ราหลวตถพระราหลกมารจงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ประทบยน ณ เบองพระพกตรพลางกราบทลวา ขาแตพระสมณะ พระฉายาของพระองคเปนสข“ ”พระผมพระภาคไดเสดจลกจากอาสนะแลวเสดจกลบไป พระกมารกเสดจตดตามไปเบองพระปฤษฎางค พลางกราบทลขอวา พระสมณะไดโปรดประทาน“ทรพยมรดกแกหมอมฉน พระสมณะไดโปรดประทานทรพยมรดกแกหมอมฉน”ลำาดบนน พระผมพระภาคไดตรสเรยกทานพระสารบตรมารบสงวา สารบตร“ถาอยางนนเธอจงใหราหลกมารบรรพชาเถด”ทานพระสารบตรทลถามวา ขาพระองคจะใหราหลกมารบรรพชาอยางไร“พระพทธเจาขา”ครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตการบรรพชาเปนสามเณร“ดวยไตรสรณคมน ๑”

วธใหบรรพชาภกษทงหลาย กแลภกษพงใหกลบตรบรรพชา อยางนในเบองตน พงใหกลบตรผมงบรรพชาปลงผมและหนวด ใหครองผากาสายะใหหมผาเฉวยงบาขางหนง ใหกราบเทาภกษทงหลาย ใหนงกระโหยง ใหประนมมอแลวสงวา เธอจงกลาวอยางน แลวใหวาสรณคมน ดงน“ ”

เชงอรรถ :๑ เดมท พระผมพระภาคทรงอนญาตการบรรพชาและอปสมบทดวยไตรสรณคมน ตอมาทรงหามอปสมบทดวยไตรสรณคมน ทรงอนญาตวธอปสมบทดวยญตตจตตถกรรม แตไมไดทรงหามการบรรพชา ทงไมไดทรงอนญาตใหภกษสงฆใชวธนตอไปอก แตมพระประสงคทจะอนญาตใหบรรพชาสามเณรดวยไตรสรณคมนพระสารบตรทราบพทธอธยาศย จงกราบทลใหทรงอนญาตการบรรพชาอก และใชวธการบรรพชาดวยไตรสรณคมน บวชราหลกมารเปนสามเณรรปแรก (ว.อ. ๓/๑๐๕/๗๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๖๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๑. ราหลวตถไตรสรณคมนวาดวยการถงพระรตนตรยเปนสรณะขาพเจา ขอถงพระพทธเจาเปนสรณะขาพเจา ขอถงพระธรรมเปนสรณะขาพเจา ขอถงพระสงฆเปนสรณะ

ขาพเจา ขอถงพระพทธเจาเปนสรณะ แมครงท ๒ขาพเจา ขอถงพระธรรมเปนสรณะ แมครงท ๒ขาพเจา ขอถงพระสงฆเปนสรณะ แมครงท ๒ขาพเจา ขอถงพระพทธเจาเปนสรณะ แมครงท ๓ขาพเจา ขอถงพระธรรมเปนสรณะ แมครงท ๓ขาพเจา ขอถงพระสงฆเปนสรณะ แมครงท ๓ภกษทงหลาย เราอนญาตการบรรพชาเปนสามเณรดวยไตรสรณคมนเหลาน”ลำาดบนน ทานพระสารบตรไดใหพระราหลบรรพชาแลว

เรองพระเจาสทโธทนะทลขอพร๑ครงนน พระเจาสทโธทนศากยะไดเสดจไปเฝาพระผพระภาคถงทประทบครนถงแลวไดถวายบงคมพระผมพระภาคแลวประทบนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระเจาขา หมอมฉนทลขอพรพระผมพระภาคอยางหนง“ ”

เชงอรรถ :๑ ในวนท ๒ หลงจากทเสดจถงกรงกบลพสดแลว พระพทธเจาเสดจเขาไปบณฑบาตในกรงกบลพสดในเวลาเชาพระเจาสทโธทนะทรงทราบขาว จงเสดจไปหา ตรสวา การทพระพทธองคเสดจเทยวบณฑบาตน ทำาใหขาพระองคละอายยงนก พระพทธเจาตรสตอบวา การเทยวบณฑบาตนเปนวงศของพระพทธเจาทงหลายแลวตรสพระคาถาวาไมควรประมาทในบณฑบาตทพงลกรบ พงประพฤตธรรมใหสจรตผประพฤตธรรม ยอมอยเปนสขทงในโลกนและโลกหนาเมอตรสพระคาถานจบ พระเจาสทโธทนะบรรลโสดาปตตผล ครนแลวพระผมพระภาคไดเสดจเขาพระนเวศนตรสพระคาถาวาพงประพฤตธรรมใหสจรต ไมพงประพฤตธรรมใหทจรตผประพฤตธรรม ยอมอยเปนสขทงในโลกนและโลกหนาพระเจาสทโธทนะทรงบรรลสกทาคามผล วนตอมาไดทรงสดบธรรมปาลชาดก ทรงบรรลอนาคามผลกอนทจะสวรรคตประทบบนแทนบรรทมภายใตเศวตฉตร ทรงบรรลอรหตตผล (ว.อ. ๓/๑๐๕/๗๑-๗๒,สารตถ.ฏกา ๓/๑๐๕/๓๐๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๖๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๑. ราหลวตถพระผมพระภาคถวายพระพรวา มหาบพตรผโคดม ตถาคตทงหลายเลก“พรเสยแลว”พระเจาสทโธทนศากยะทลวา หมอมฉนทลขอพรทสมควรและไมมโทษ“พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสวา โปรดตรสบอกพรนนเถด มหาบพตรผโคดม“ ”พระเจาสทโธทนศากยะทลวา เมอพระองคทรงผนวช หมอมฉนมทกขไม“นอย เมอนนทะผนวชกเชนเดยวกน ครนราหลบรรพชา ยงเกดทกขเหลอประมาณ พระพทธเจาขา ความรกในพระโอรสยอมตดผว ตดผวแลวกตดหนงตดหนงแลวกตดเนอ ตดเนอแลวกตดเอน ตดเอนแลวกตดกระดก ตดกระดกแลวกจดเยอในกระดก ขอประทานพระวโรกาส ขอพระผเปนเจาทงหลายไมพงใหบตรทมารดาบดายงไมอนญาตบรรพชา พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหพระเจาสทโธทนศากยะทรงเหนชดชวนใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาครนพระเจาสทโธทนศากยะผซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว กเสดจลกขนจากทประทบ ถวายอภวาทพระผมพระภาค ทรงทำาประทกษณเสดจกลบครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย บตรทมารดาบดาไมอนญาตไมพงใหบรรพชา“รปใดใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”ครนพระผมพระภาคประทบอย ณ กรงกบลพสดตามพระอธยาศยแลว ไดเสดจจารกไปทางกรงสาวตถ เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงสาวตถ ทราบวาพระองคประทบอย ณ พระเชตวนอารามของอนาถบณฑกคหบดเขตกรงสาวตถนน

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๖๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๒. สกขาปทกถาทรงอนญาตใหภกษผฉลาดมสามเณรหลายรปไวอปฏฐากสมยนน ตระกลอปฏฐากของทานพระสารบตรสงเดกชายไปยงสำานกของทานดวยมอบหมายวา ขอพระเถระโปรดใหเดกคนนบรรพชา“ ”ขณะนน ทานพจารณาเหนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษรปเดยว“ไมพงใชสามเณร ๒ รปใหอปฏฐาก กเรามสามเณรราหลนอยแลว จะพงปฏบตอยางไรหนอ จงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษ“รปเดยวซงเปนผฉลาดสามารถ ใชสามเณร ๒ รปใหอปฏฐากได หรออนญาตใหใชสามเณรเทาทสามารถจะตกเตอนพรำาสอนใหอปฏฐากได”

๔๒. สกขาปทกถาวาดวยสกขาบทของสามเณร[๑๐๖] ครงนน สามเณรทงหลายไดมความคดคำานงวา สกขาบทของพวกเรา“มเทาไรหนอ และเราจะตองศกษาในสกขาบทไหน”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตสกขาบท ๑๐ แกสามเณร“และใหสามเณรศกษาในสกขาบท ๑๐ นน คอ๑. เจตนางดเวนจากการฆาสตว๒. เจตนางดเวนจากการถอเอาของทเจาของมไดให๓. เจตนางดเวนจากพฤตกรรมอนมใชพรหมจรรย๔. เจตนางดเวนจากการพดเทจ๕. เจตนางดเวนจากนำาเมาคอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท๖. เจตนางดเวนจากการบรโภคอาหารในเวลาวกาล

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๖๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๓. ทณฑกมมวตถ๗. เจตนางดเวนจากการฟอนรำา ขบรอง บรรเลงดนตรและดการละเลนอนเปนขาศกตอพรหมจรรย๘. เจตนางดเวนจากการทดทรงดอกไมของหอมและเครองลบไลซงใชเปนเครองประดบตกแตง๙. เจตนางดเวนจากทนอนสงและทนอนใหญ๑๐. เจตนางดเวนจากการรบทองและเงนภกษทงหลาย เราอนญาตสกขาบท ๑๐ เหลานแกสามเณร และใหสามเณรศกษาในสกขาบท ๑๐ เหลาน”

๔๓. ทณฑกมมวตถวาดวยการลงทณฑกรรมสามเณร[๑๐๗] สมยนน สามเณรทงหลายไมมความเคารพ ไมมความยำาเกรง มความประพฤตไมเขากนกบภกษทงหลายภกษทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกสามเณรจงได“ไมมความเคารพ ไมมความยำาเกรง มความประพฤตไมเขากนกบภกษทงหลายเลา”จงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลงทณฑกรรมแก“สามเณรผประกอบดวยองค ๕ คอ๑. พยายามเพอความเสอมลาภแกภกษทงหลาย

๒. พยายามเพอความพนาศแกภกษทงหลาย๓. พยายามเพอความอยไมไดแกภกษทงหลาย๔. ดา บรภาษภกษทงหลาย๕. ยยงภกษกบภกษใหแตกกนภกษทงหลาย เราอนญาตใหลงทณฑกรรมแกสามเณรผประกอบดวยองค ๕เหลาน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๖๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๓. ทณฑกมมวตถครงนน ภกษทงหลายไดมความสงสยวา จะพงลงทณฑกรรมอยางไรหนอ“ ”จงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลงทณฑกรรมคอการหาม“ ”

เรองวธลงทณฑกรรมสมยนน ภกษทงหลายไดลงทณฑกรรมคอหามสามเณรเขาสงฆารามทกแหงพวกสามเณรเขาอารามไมได จงหลกไปบาง สกเสยบาง ไปเขารตเดยรถยบางภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงลงทณฑกรรมคอหามสงฆาราม“ทกแหง รปใดลง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลงทณฑกรรม คอหามเฉพาะทอยของตนหรอททตนจะเขาไป”

เรองหามฉนทางปากสมยนน ภกษทงหลายไดลงทณฑกรรม คอหามฉนอาหารทางปาก๑ มนษยทงหลายตมนำายาคบาง ทำาสงฆภตบาง นมนตพวกสามเณรวา จงมาดมยาคเถด“ขอรบ จงมาฉนภตตาหารเถด ขอรบ”พวกสามเณรกลาววา พวกอาตมาทำาอยางนนไมไดดอกโยม เพราะภกษ“ทงหลายไดลงทณฑกรรมหามไว”มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระคณเจาทงหลาย“จงไดลงทณฑกรรรม หามฉนอาหารทางปากเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงลงทณฑกรรมหามฉนอาหาร“ทางปาก รปใดลง ตองอาบตทกกฏ”ทณฑกมมวตถ จบ.

เชงอรรถ :

๑ หามฉนอาหารทางปาก หมายถงหามอยางนวา วนน เธออยาเคยว อยาฉน “ ” (ว.อ. ๓/๑๐๗/๗๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๗๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๕. อปลาฬนวตถ๔๔. อนาปจฉาวรณวตถวาดวยการกกกนสามเณรโดยไมบอกอปชฌาย[๑๐๘] สมยนน พวกภกษฉพพคคยไมถามพระอปชฌายกอน ไดกกกนพวกสามเณรไว พระอปชฌายตามหาดวยนกสงสยวา ทำาไมหนอ พวกสามเณร“ของเราจงหายไป”ภกษทงหลายไดเรยนวา พวกภกษฉพพคคยไดกกกนไว ขอรบ“ ”พระอปชฌายทงหลายพากน ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวก“ภกษฉพพคคยจงไมถามพวกเรากอนกกกนสามเณรทงหลายของพวกเราไวเลา จง”กราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษยงไมขออนญาตอปชฌายกอน“ไมพงทำาการกกกนสามเณรไว รปใดทำา ตองอาบตทกกฏ”

๔๕. อปลาฬนวตถวาดวยการเกลยกลอมสามเณร

ทรงหามเกลยกลอมสามเณรสมยนน พวกภกษฉพพคคยพากนเกลยกลอมพวกสามเณรของภกษผเปนเถระทงหลาย พระเถระทงหลายตองหยบไมชำาระฟนบาง ตกนำาลางหนาบางดวยตนเอง ยอมลำาบาก จงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงเกลยกลอมบรษทของภกษอน“รปใดเกลยกลอม ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๗๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๖. กณฏกสามเณรวตถ๔๖. กณฏกสามเณรวตถวาดวยการนาสนะ๑สามเณรกณฏกะ

องค ๑๐ สำาหรบนาสนะสามเณรสมยนน สามเณรของทานพระอปนนทศากยบตรชอกณฏกะ ไดประทษราย

ภกษณชอกณฏกภกษทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนสามเณร จงได“ประพฤตไมสมควรเชนนเลา จงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหนาสนะสามเณรผประกอบ“ดวยองค ๑๐ คอ๑. ฆาสตว๒. ถอเอาของทเจาของมไดให๓. ประพฤตกรรมอนมใชพรหมจรรย๔. พดเทจ๕. ดมนำาเมา๖. กลาวตเตยนพระพทธเจา๗. กลาวตเตยนพระธรรม๘. กลาวตเตยนพระสงฆ๙. มความเหนผด๑๐. ประทษรายภกษณภกษทงหลาย เราอนญาตใหนาสนะสามเณรผประกอบดวยองค ๑๐ เหลาน”

เชงอรรถ :๑ นาสนะ ม ๓ อยาง คอ (๑) สงวาสนาสนะ ไลออกจากการรวมกจกรรม (๒) ลงคนาสนะ ไลสก(๓) ทณฑกรรม ลงโทษไลใหพนจากสงกด ในทน หมายเอาลงคนาสนะ คอไลสก (ว.อ. ๒/๔๒๘/๔๒๐ว.อ. ๓/๑๐๘/๗๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๗๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๗. ปณฑกวตถ๔๗. ปณฑกวตถวาดวยบณเฑาะกบรรพชา

หามบณเฑาะก๑อปสมบท[๑๐๙] สมยนน บณเฑาะกคนหนงไดบรรพชาในหมภกษ เขาเขาไปหาภกษหนม ๆ พดชวนวา นพวกทานจงมาประทษรายผมเถด๒ ขอรบ“ ”พวกพระหนมพดไลวา เจาบณเฑาะกจงฉบหาย เจาบณเฑาะกจงพนาศ“เจาจะมประโยชนอะไร”เขาถกพวกภกษไล จงเขาไปหาพวกสามเณรโคงรางใหญ กำายำา พดชวนวา“พวกเธอจงมาประทษรายผมเถด ขอรบ”พวกสามเณรกพดรกรานวา เจาบณเฑาะกจงฉบหาย เจาบณเฑาะกจงพนาศ“

เจาจะมประโยชนอะไร”เขาถกพวกสามเณรพดรกราน จงเขาไปหาพวกคนเลยงชาง พวกคนเลยงมาพดชวนวา พวกคณจงมาประทษรายเราเถด จะ“ ”พวกคนเลยงชาง พวกคนเลยงมาชำาเราแลว กพากนตำาหน ประณามโพนทะนาวา พระสมณะเชอสายพระศากยบตรเหลานเปนบณเฑาะก บรรดาสมณะ“

เชงอรรถ :๑ บณเฑาะกม ๕ ประเภท คอ๑. คนทดบความใครเรารอน (เพราะกาม) ของตนโดยการใชปากอมองคชาตของผอนแลวใหนำาอสจราดตวเอง ชอวา อาสตตบณเฑาะก๒. คนทเมอเหนผอนประพฤตลวงเกนทางเพศกน เกดความรษยาขน ความเรารอนจงระงบไปชอวา อสยบณเฑาะก๓. คนทถกตดองคชาต ชอวา โอปกกมกบณเฑาะก๔. คนทเปนบณเฑาะกในเวลาขางแรมดวยอานภาพอกศลวบาก แตในเวลาขางขน ความเรารอนยอมระงบไป ชอวา ปกขบณเฑาะก๕. คนทเปนบณเฑาะกโดยกำาเนด ชอวา นปงสกบณเฑาะกในบณเฑาะก ๕ ประเภทน อาสตตบณเฑาะก และอสยบณเฑาะก ไมหามบรรพชา สวนบณเฑาะกอก๓ ประเภททเหลอ หามบรรพชา อนงในกรนทกลาววา ปกขบณเฑาะก หามบรรพชาเฉพาะในปกษทเปนบณเฑาะก (ขางแรม) (ว.อ. ๓/๑๐๙/๘๑-๘๒)๒ ประทษราย ในทน หมายถง รวมเพศ เสพสงวาสกน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๗๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๘. เถยยสงวาสวตถเหลาน แมทมใชบณเฑาะกกชำาเราบณเฑาะกเหลาน เมอเปนเชนน สมณะเหลานจงลวนแตมใชผประพฤตพรหมจรรย”ภกษทงหลายไดยนคนเลยงชาง คนเลยงมาเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนาจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อนปสมบนผเปนบณเฑาะก ไมพง“ใหอปสมบท ทอปสมบทแลว พงใหสกเสย ” (๑)

๔๘. เถยยสงวาสวตถวาดวยคนลกเพศ๑และคนเขารตเดยรถยบรรพชา

หามคนลกเพศและคนเขารตอปสมบท[๑๑๐] สมยนน บตรของตระกลเกาแกคนหนง เปนคนบอบบาง มหมญาตใน

ตระกลสนไป เขามความคดวา เราเปนคนบอบบาง ไมสามารถจะหาโภคทรพย“ทยงไมม หรอจะทำาโภคทรพยทมอยใหเพมพนขนได ดวยวธใดหนอ เราจะอยสขสบายและไมลำาบาก คดไดวา พระสมณะเชอสายพระศากยบตรเหลาน มลกษณะนสยด” “ประพฤตเรยบรอย บรโภคอาหารด ๆ นอนในหองอนมดชด ถากระไรเราพงเตรยม

เชงอรรถ :๑ คนลกเพศ แปลมาจากคำาวา เถยยสงวาสกะ คนลกเพศม ๓ จำาพวก คอ “ ” (๑) คนลกเพศ(๒) คนลกสงวาส (๓) คนลกทงเพศและสงวาสคนทบวชเองแลวไปวด ไมคำานงพรรษาของภกษ ไมยนดการไหวตามลำาดบพรรษา ไมหามอาสนะไมเขารวมในอโบสถและปวารณาเปนตน นชอวาคนลกเพศคนทภกษทงหลายบวชให ขณะยงเปนสามเณร ไปตางถน พดเทจวา ผมบวชมาแลว ๑๐ พรรษา“หรอ ๒๐ พรรษา คำานงพรรษาของภกษ ยนดการไหวตามลำาดบพรรษา หามอาสนะ เขารวมในอโบสถ”และปวารณาเปนตน เพราะเหตเพยงลกสงวาสเทานน นชอวา คนลกสงวาส กกรยาทกประเภทมการนบพรรษาของภกษเปนตนพงทราบวา สงวาส“ ”คนทบวชเองแลวไปวด คำานงถงการนบพรรษาของภกษ ยนดการไหวตามลำาดบพรรษา หามอาสนะเขารวมในอโบสถและปวารณาเปนตน เพราะลกเพศและสงวาส นชอวา คนลกทงเพศและสงวาส (ว.อ.๓/๑๑๐/๘๒-๘๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๗๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๙. ตรจฉานคตวตถบาตรและจวร ปลงผมและหนวด นงหมผากาสายะเสยเอง แลวไปยงอารามอยรวมกบภกษทงหลาย”ตอมา เขาไดเตรยมบาตรและจวร ปลงผมและหนวด นงหมผากาสายะเองไปยงอารามไหวภกษทงหลายภกษทงหลายถามวา ทานมพรรษาไดเทาไรละ“ ”เขายอนถามวา ทชอวามพรรษาเทาไร นนคออะไร ขอรบ“ ”“ทาน กใครเปนพระอปชฌายของทานละ”“ทชอวาพระอปชฌาย นนคอใคร ขอรบ”ภกษทงหลายไดบอกเรองนแกทานพระอบาลวา ทานอบาล ขอนมนตทาน“สอบสวนบรรพชตรปนดเถด”ครนเขาถกทานพระอบาลสอบสวนจงยอมบอกเรองนน ทานพระอบาลไดบอกภกษทงหลาย ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อนปสมบนผเปนคนลกเพศ ไมพง“ใหอปสมบท ทอปสมบทแลว พงใหสกเสย

ภกษทงหลาย อนปสมบนผไปเขารตเดยรถย ไมพงใหอปสมบท๑ ทอปสมบทแลว พงใหสกเสย ” (๒-๓)

๔๙. ตรจฉานคตวตถวาดวยสตวดรจฉานบรรพชา

นาคแปลงกายเปนมนษยมาขอบรรพชา[๑๑๑] สมยนน นาคตวหนงอดอด ระอา รงเกยจกำาเนดนาค ตอมานาคนนมความดำารวา ดวยอบายอยางไรหนอ เราจะพงพนจากกำาเนดนาค“

เชงอรรถ :๑ อนปสมบนทไปเขารตเดยรถยนน ไมเพยงแตไมพงใหอปสมบทเทานน ยงเปนผทไมพงบรรพชาใหอกดวย(ว.อ. ๓/๑๑๐/๘๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๗๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๔๙. ตรจฉานคตวตถและพงไดอตภาพมนษยฉบพลน คดไดวา พระสมณะเชอสายศากยบตรเหลานเปน”ผประพฤตธรรม ประพฤตสงบ ประพฤตพรหมจรรย กลาววาจาสตย มศลมกลยาณธรรม ถาเราจะพงบรรพชาในพวกพระสมณะเชอสายพระศากยบตรไซรดวยอบายอยางน เรากจะพงพนจากกำาเนดนาค และไดอตภาพมนษยฉบพลนจงแปลงกายเปนชายหนมเขาไปหาภกษทงหลายขอบรรพชาภกษทงหลาย ไดใหบรรพชาใหอปสมบท ตอมา พระนาคอาศยอยในวหารหลงสดทายกบภกษรปหนง ครนราตรยำารง ภกษรปนนตนขนไปเดนจงกรมอยในทแจง เมอเธอออกไปแลว พระนาคกวางใจกาวลงสความหลบ วหารทงหลงเตมดวยง ขนดยนออกทางหนาตาง ครนภกษนนผลกบานประตจะเขาวหาร ไดเหนวหารทงหลงเตมดวยง ขนดยนออกทางหนาตาง กตกตะลงรองเสยงดงภกษทงหลายวงเขาไปหาถามภกษนนวา อาวโส ทานรองเสยงดงทำาไม“ ”ภกษนนบอกวา ทานทงหลาย วหารทงหลงเตมดวยง ขนดยนออกทาง“หนาตาง”ทนใดนน พระนาคไดตนขนเพราะเสยงนน รบนงบนอาสนะของตนภกษทงหลายถามวา อาวโส ทานเปนใคร“ ”พระนาคตอบวา ผมเปนนาค ขอรบ“ ”ภกษทงหลายถามวา อาวโส ทานไดทำาเชนนเพออะไร“ ”พระนาคไดบอกเรองนน ภกษทงหลายจงกราบทลใหพระผมพระภาคทรงทราบครงนน พระผมพระภาครบสงใหประชมภกษสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต

ไดตรสกบพระนาคนนวา พวกเจาเปนนาค ไมมความงอกงามในพระธรรมวนยน“ไปเถด นาค เจาจงเขาจำาอโบสถในดถท ๑๔ ดถท ๑๕ และดถท ๘ แหงปกษนนแหละ ดวยอบายอยางน เจาจกพนจากกำาเนดนาค และไดอตภาพมนษยฉบพลน”นาคครนไดทราบวาตนไมมความงอกงามในพระธรรมวนยนแนนอน กมทกขเสยใจ หลงนำาตาสงเสยงดงหลกไป

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๗๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๐. มาตฆาตกวตถลำาดบนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เหตท“ทำาใหนาคปรากฏรางเปนนาค ม ๒ ประการเหลาน คอ (๑) เวลาทเสพเมถนธรรมกบนางนาคมชาตเสมอกน (๒) เวลาทวางใจกาวลงสความหลบ ภกษทงหลายเหตททำาใหนาคปรากฏรางเปนนาคม ๒ ประการเหลานภกษทงหลาย อนปสมบนผเปนสตวดรจฉาน ไมพงใหอปสมบท ทอปสมบทแลวพงใหสกเสย ” (๔)

๕๐. มาตฆาตกวตถวาดวยคนฆามารดาขอบรรพชา

หามคนฆามารดาอปสมบท[๑๑๒] สมยนน มาณพผหนงไดปลงชวตมารดา เขาอดอด ระอา รงเกยจบาปกรรมนน ตอมา เขามความดำารวา ดวยอบายอยางไรหนอ เราจะพงทำาการ“สะสางบาปกรรมนได คดไดวา พระสมณะเชอสายพระศากยบตรเหลานเปนผ” “ประพฤตธรรม ประพฤตสงบ ประพฤตพรหมจรรย กลาววาจาสตย มศลมกลยาณธรรม ถาเราจะพงบรรพชาในพวกพระสมณะเชอสายพระศากยบตรดวยอบายอยางน เรากจะพงทำาการสะสางบาปกรรมนได จงเขาไปหาภกษ”ทงหลายขอบรรพชาภกษทงหลายไดบอกเรองนแกทานพระอบาลวา ทานอบาล เมอกอนนาคได“แปลงกายเปนชายหนมเขามาบรรพชาในหมภกษ ขอนมนตทานจงสอบสวนมาณพผนดเถด”ครนมาณพนนถกทานพระอบาลสอบสวนจงบอกเรองนนใหทราบ ทานพระอบาลไดบอกเรองนนใหภกษทงหลายทราบ พวกภกษจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อนปสมบนผฆามารดา ไมพงให“อปสมบท ทอปสมบทแลว พงใหสกเสย ” (๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๗๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๒. อรหนตฆาตกวตถ๕๑. ปตฆาตกวตถวาดวยคนฆาบดาขอบรรพชา

หามคนฆาบดาอปสมบท[๑๑๓] สมยนน มาณพผหนงไดปลงชวตบดา เขาอดอด ระอา รงเกยจบาปกรรมนน ตอมา เขามความดำารวา ดวยอบายอยางไรหนอ เราจะพงทำาการ“สะสางบาปกรรมได คดไดวา พระสมณะเชอสายพระศากยบตรเหลานเปนผ” “ประพฤตธรรม ประพฤตสงบ ประพฤตพรหมจรรย กลาววาจาสตย มศลมกลยาณธรรม ถาเราจะพงบรรพชาในพวกพระสมณะเชอสายพระศากยบตร ดวยอบายอยางน เรากจะพงทำาการสะสางบาปกรรมนได จงเขาไปหาภกษทงหลาย”ขอบรรพชาภกษทงหลายไดบอกเรองนแกทานพระอบาลวา ทานอบาล เมอกอนนาคได“แปลงกายเปนชายหนมเขามาบรรพชาในหมภกษ ขอนมนตทานสอบสวนมาณพผนดเถด”ครนมาณพนนถกทานพระอบาลสอบสวนจงบอกเรองนนใหทราบ ทานพระอบาลไดบอกเรองนนใหภกษทงหลายทราบ พวกภกษจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อนปสมบนผฆาบดา ไมพงให“อปสมบท ทอปสมบทแลว พงใหสกเสย ” (๖)

๕๒. อรหนตฆาตกวตถวาดวยคนฆาพระอรหนตบรรพชา

หามคนฆาพระอรหนตอปสมบท[๑๑๔] สมยนน ภกษจำานวนหลายรปไดเดนทางไกลจากเมองสาเกตไปกรงสาวตถ ระหวางทาง โจรยกพวกออกมาปลนภกษบางพวก ฆาภกษบางพวก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๗๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๓. ภกขนทสกวตถเจาหนาทยกกำาลงจากกรงสาวตถไปจบโจรบางพวกได บางพวกหลบหนไป พวกท

หนไปไดบรรพชาในหมภกษ พวกทถกจบกำาลงถกเจาหนาทนำาไปฆา พวกโจรทหนไปบรรพชา ไดเหนโจรเหลานนกำาลงถกนำาไปฆา กกลาวขนวา ดแลวทพวก“เราหนรอดมาได ถาวนนนถกจบกจะตองถกฆาเชนนนดวย”ภกษทงหลายถามวา ทานทงหลาย กพวกทานไดทำาอะไร“ ”ภกษเหลานนไดบอกเรองนใหภกษทงหลายทราบ พวกภกษจงกราบทลใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษพวกนนทถกฆาเปนพระอรหนต“ภกษทงหลาย อนปสมบนผฆาพระอรหนต ไมพงใหอปสมบท ทอปสมบทแลวพงใหสกเสย ” (๗)

๕๓. ภกขนทสกวตถวาดวยคนประทษรายภกษณเปนตนบรรพชา

หามคนประทษรายภกษณเปนตนอปสมบท[๑๑๕] สมยนน ภกษณหลายรปไดเดนทางไกลจากเมองสาเกตไปกรงสาวตถระหวางทาง โจรยกพวกออกมาปลนภกษณบางพวก ทำารายภกษณบางพวกเจาหนาทยกกำาลงออกจากกรงสาวตถไปจบโจรบางพวกได บางพวกหลบหนไปพวกทหนไปไดบรรพชาในหมภกษ พวกทถกจบกำาลงถกเจาหนาทนำาไปฆา พวกโจรทหนไปบรรพชาไดเหนโจรเหลานนกำาลงถกนำาไปฆา กกลาวขนวา ดแลวท“พวกเราหนรอดมาได ถาวนนนถกจบ กจะตองถกฆาเชนนนดวย”ภกษทงหลายถามวา ทานทงหลาย กพวกทานไดทำาอะไร“ ”ภกษเหลานนไดบอกเรองนใหภกษทงหลายทราบ พวกภกษจงกราบทลใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อนปสมบนผประทษรายภกษณ“ไมพงใหอปสมบท ทอปสมบทแลว พงใหสกเสย ” (๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๗๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๕. อนปชฌายกาทวตถเรองคนทำาลายสงฆภกษทงหลาย อนปสมบนผทำาลายสงฆ ไมพงใหอปสมบท ทอปสมบทแลวพงใหสกเสย (๙)

เรองคนทำารายพระพทธเจาจนหอพระโลหตภกษทงหลาย อนปสมบนผทำารายพระพทธเจาจนหอพระโลหต ไมพงใหอปสมบท ทอปสมบทแลว พงใหสกเสย (๑๐)

๕๔. อภโตพยญชนกวาดวยอภโตพยญชนกบรรพชา

หามอภโตพยญชนกอปสมบท[๑๑๖] สมยนน อภโตพยญชนก๑บางคนไดบรรพชาในหมภกษ เธอเสพเมถนธรรมในสตรทงหลายดวยปรสนมตของตนบาง ใหบรษอนเสพเมถนธรรมในอตถนมตของตนบาง ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อนปสมบนผเปนอภโตพยญชนก“ไมพงใหอปสมบท ทอปสมบทแลว พงใหสกเสย ” (๑๑)

๕๕. อนปชฌายกาทวตถวาดวยคนไมมอปชฌายอปสมบทเปนตน[๑๑๗] สมยนน พวกภกษใหกลบตรผไมมอปชฌายอปสมบท ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ อภโตพยญชนก หมายถงคนม ๒ เพศ คอสญลกษณเพศหญง และสญลกษณเพศชาย เพราะผลกรรมททำาไว (ว.อ. ๓/๑๑๖/๙๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๘๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๕. อนปชฌายกาทวตถพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กลบตรผไมมอปชฌาย ไมพงให“อปสมบท รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ” (๑๒)

เรองคนมสงฆเปนอปชฌายสมยนน พวกภกษใหกลบตรมสงฆเปนอปชฌายอปสมบท ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กลบตรมสงฆเปนอปชฌาย ไมพง“ใหอปสมบท รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ” (๑๓)

เรองคนมคณะเปนอปชฌายสมยนน พวกภกษใหกลบตรมคณะเปนอปชฌายอปสมบท ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กลบตรมคณะเปนอปชฌาย ไมพงให“อปสมบท รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ” (๑๔)

เรองคนมบณเฑาะกเปนอปชฌายเปนตนสมยตอมา พวกภกษใหกลบตรมบณเฑาะกเปนอปชฌายอปสมบท...... ใหกลบตรมคนลกเพศเปนอปชฌายอปสมบท...... ใหกลบตรมภกษไปเขารตเดยรถยเปนอปชฌายอปสมบท...... ใหกลบตรมสตวดรจฉานเปนอปชฌายอปสมบท...... ใหกลบตรมคนฆามารดาเปนอปชฌายอปสมบท...... ใหกลบตรมคนฆาบดาเปนอปชฌายอปสมบท...... ใหกลบตรมคนฆาพระอรหนตเปนอปชฌายอปสมบท...... ใหกลบตรมคนประทษรายภกษณเปนอปชฌายอปสมบท...... ใหกลบตรมคนทำาลายสงฆเปนอปชฌายอปสมบท...

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๘๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๖. อปตตกาทวตถ... ใหกลบตรมคนทำารายพระพทธเจาจนหอพระโลหตเปนอปชฌายอปสมบท...... ใหกลบตรมอภโตพยญชนกเปนอปชฌายอปสมบทภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย กลบตรมบณเฑาะก“เปนอปชฌาย ไมพงใหอปสมบท รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ”... กลบตรมคนลกเพศเปนอปชฌาย ไมพงใหอปสมบท...... กลบตรมภกษไปเขารตเดยรถยเปนอปชฌาย ไมพงใหอปสมบท...... กลบตรมสตวเดรจฉานเปนอปชฌาย ไมพงใหอปสมบท...... กลบตรมคนฆามารดาเปนอปชฌาย ไมพงใหอปสมบท...... กลบตรมคนฆาบดาเปนอปชฌาย ไมพงใหอปสมบท...... กลบตรมคนฆาพระอรหนตเปนอปชฌาย ไมพงใหอปสมบท...... กลบตรมคนประทษรายภกษณเปนอปชฌาย ไมพงใหอปสมบท...... กลบตรมคนทำาลายสงฆเปนอปชฌาย ไมพงใหอปสมบท...... กลบตรมคนทำารายพระพทธเจาจนหอพระโลหตเปนอปชฌาย ไมพงใหอปสมบท...... กลบตรมอภโตพยญชนกเปนอปชฌาย ไมพงใหอปสมบท รปใดใหอปสมบทตองอาบตทกกฏ (๑๕)

๕๖. อปตตกาทวตถวาดวยคนไมมบาตรอปสมบทเปนตน

หามคนไมมบาตรอปสมบท[๑๑๘] สมยนน พวกภกษใหกลบตรผไมมบาตรอปสมบท พวกเธออปสมบทแลวกเทยวบณฑบาตดวยมอ มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา“เทยวบณฑบาตเหมอนพวกเดยรถย”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๘๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๖. อปตตกาทวตถพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กลบตรผไมมบาตร ไมพงให“อปสมบท รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ” (๑๖)

เรองคนไมมจวรสมยนน พวกภกษใหกลบตรผไมมจวรอปสมบท พวกเธออปสมบทแลวกเปลอยกายเทยวบณฑบาต มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนา วา เทยว“บณฑบาตเหมอนพวกเดยรถย”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กลบตรผไมมจวร ไมพงใหอปสมบท“รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ” (๑๗)

เรองคนไมมทงบาตรและจวรสมยนน พวกภกษใหกลบตรผไมมทงบาตรและจวรอปสมบท พวกเธออปสมบทแลวกเปลอยกายเทยวบณฑบาตดวยมอ มนษยทงหลายพากนตำาหนประณาม โพนทะนาวา เทยวบณฑบาตเหมอนพวกเดยรถย“ ”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กลบตรผไมมทงบาตรและจวร ไมพง“ใหอปสมบท รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ” (๑๘)

เรองคนยมบาตรสมยนน พวกภกษใหกลบตรผยมบาตรเขามาอปสมบท เมออปสมบทแลวเจาของกขอเอาบาตรคน พวกเธอเทยวบณฑบาตดวยมอ มนษยทงหลายพากนตำาหนประณาม โพนทะนาวา เทยวบณฑบาตเหมอนพวกเดยรถย“ ”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลายกลบตรผยมบาตรเขามา ไมพงให“อปสมบท รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ” (๑๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๘๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๗. ปพพาเชตพพทวตตงสวารเรองคนยมจวรสมยนน พวกภกษใหกลบตรผยมจวรเขามาอปสมบท เมออปสมบทแลวเจาของกขอเอาจวรคน พวกเธอเปลอยกายเทยวบณฑบาตดวยมอ มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เทยวบณฑบาตเหมอนพวกเดยรถย“ ”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กลบตรผยมจวรเขามา ไมพงให“อปสมบท รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ” (๒๐)

เรองคนยมบาตรและจวรสมยนน พวกภกษใหกลบตรผยมบาตรและจวรเขามาอปสมบท เมออปสมบทแลวเจาของกขอเอาบาตรและจวรคน พวกเธอเปลอยกายเทยวบณฑบาตดวยมอมนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนานวา เทยวบณฑบาตเหมอนพวก“เดยรถย”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กลบตรผยมบาตรและจวรเขามา“ไมพงใหอปสมบท รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ” (๒๑)นอปสมปาเทตพพกวสตวาร จบ

๕๗. ปพพาเชตพพทวตตงสวารวาดวยบคคลไมควรใหบรรพชา ๓๒ จำาพวก[๑๑๙] สมยนน พวกภกษใหคนมอดวนบรรพชา ...... ใหคนเทาดวนบรรพชา ...... ใหคนทงมอทงเทาดวนบรรพชา ...... ใหคนหวนบรรพชา ...

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๘๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๗. ปพพาเชตพพทวตตงสวาร... ใหคนจมกแหวงบรรพชา ...... ใหคนทงหวนทงจมกแหวงบรรพชา ...... ใหคนนวมอนวเทาขาดบรรพชา ...... ใหคนงามมองามเทาขาดบรรพชา ...... ใหคนเอนขาดบรรพชา ...... ใหคนมอเปนแผนบรรพชา ...

... ใหคนคอมบรรพชา ...

... ใหคนเตยบรรพชา ...

... ใหคนคอพอกบรรพชา ...

... ใหคนถกสกหมายโทษบรรพชา ...

... ใหคนมรอยเฆยนดวยหวายบรรพชา ...

... ใหคนมหมายจบบรรพชา ...

... ใหคนเทาปกบรรพชา ...

... ใหคนมโรคเรอรงบรรพชา ...

... ใหคนมรปรางไมสมประกอบบรรพชา๑ ...

... ใหคนตาบอดขางเดยวบรรพชา ...

... ใหคนงอยบรรพชา ...

... ใหคนกระจอกบรรพชา ...

... ใหคนเปนโรคอมพาตบรรพชา ...

... ใหคนเคลอนไหวเองไมไดบรรพชา ...

... ใหคนชราทพพลภาพบรรพชา ...

... ใหคนตาบอดสองขางบรรพชา ...

... ใหคนใบบรรพชา ...

... ใหคนหหนวกบรรพชา ...

เชงอรรถ :๑ คนมรปรางไมสมประกอบ เรยกวา คนประทษรายบรษท คอ คนมรปรางผดปกต เชน สงเกนไป“ ”เตยเกนไป ดำาเกนไป ขาวเกนไป จมกใหญเกนไป จมกเลกเกนไป (ว.อ. ๓/๑๑๙/๙๖-๙๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๘๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๗. ปพพาเชตพพทวตตงสวาร... ใหคนทงบอดทงใบบรรพชา ...... ใหคนทงบอดทงหนวกบรรพชา ...... ใหคนทงใบทงหนวกบรรพชา ...... ใหคนทงบอดทงใบทงหนวกบรรพชา ...ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบ

เรองทรงหามใหคนมอดวนเปนตนบรรพชาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงใหคนมอดวนบรรพชา “ ...... ไมพงใหคนเทาดวนบรรพชา ...... ไมพงใหคนทงมอทงเทาดวนบรรพชา ...

... ไมพงใหคนหวนบรรพชา ...

... ไมพงใหคนจมกแหวงบรรพชา ...

... ไมพงใหคนทงหวนทงจมกแหวงบรรพชา ...

... ไมพงใหคนนวมอนวเทาขาดบรรพชา ...

... ไมพงใหคนงามมองามเทาขาดบรรพชา ...

... ไมพงใหคนเอนขาดบรรพชา ...

... ไมพงใหคนมอเปนแผนบรรพชา ...

... ไมพงใหคนคอมบรรพชา ...

... ไมพงใหคนเตยบรรพชา ...

... ไมพงใหคนคอพอกบรรพชา ...

... ไมพงใหคนถกสกหมายโทษบรรพชา ...

... ไมพงใหคนมรอยเฆยนดวยหวายบรรพชา ...

... ไมพงใหคนมหมายจบบรรพชา ...

... ไมพงใหคนเทาปกบรรพชา ...

... ไมพงใหคนมโรคเรอรงบรรพชา ...

... ไมพงใหคนมรปรางไมสมประกอบบรรพชา ...

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๘๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๘. อลชชนสสยวตถ... ไมพงใหคนตาบอดขางเดยวบรรพชา ...... ไมพงใหคนงอยบรรพชา ...... ไมพงใหคนกระจอกบรรพชา ...... ไมพงใหคนเปนโรคอมพาตบรรพชา ...... ไมพงใหคนเคลอนไหวเองไมไดบรรพชา ...... ไมพงใหคนชราทพพลภาพบรรพชา ...... ไมพงใหคนตาบอดสองขางบรรพชา ...... ไมพงใหคนใบบรรพชา ...... ไมพงใหคนหหนวกบรรพชา ...... ไมพงใหคนทงบอดทงใบบรรพชา ...... ไมพงใหคนทงบอดทงหนวกบรรพชา ...... ไมพงใหคนทงใบทงหนวกบรรพชา ...... ไมพงใหคนทงบอดทงใบทงหนวกบรรพชา รปใดใหบรรพชา ตองอาบตทกกฏ”นปพพาเชตพพทวตตงสวาร จบทายชชภาณวารท ๙ จบ

๕๘. อลชชนสสยวตถวาดวยการใหนสสยแกภกษอลชช

เรองทรงหามการใหนสสยแกภกษอลชช[๑๒๐] สมยนน พวกภกษฉพพคคยใหนสสยแกพวกภกษอลชช ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงใหนสสยแกพวกภกษอลชช“รปใดให ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๘๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๙. คมกาทนสสยวตถเรองทรงหามการถอนสสยภกษอลชชสมยนน พวกภกษอยอาศยพวกภกษอลชช ไมนานนกแมภกษพวกนนกกลายเปนภกษอลชช เปนภกษเลวทรามภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงอยอาศยพวกภกษอลชช“รปใดอย ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายมความดำารวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา ไมพง“ ‘ใหนสสยแกพวกภกษอลชช ไมพงอยอาศยพวกภกษอลชช ทำาอยางไรหนอ พวกเรา’จงจะรวาภกษเปนลชชหรออลชช จงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหรอ ๔“ -๕ วน พอจะร วาภกษผใหนสสยเปนสภาคกน”

๕๙. คมกาทนสสยวตถวาดวยการถอนสสยของภกษผเดนทางเปนตน

เรองภกษผเดนทางไกลไมตองถอนสสย[๑๒๑] สมยนน ภกษรปหนงเดนทางไกลไปในแควนโกศล เธอมความดำารวา“พระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษจะอยโดยไมถอนสสยไมได กเราจำาตองถอนสสย แตตองเดนทางไกล เราจะพงปฏบตอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผเดนทางไกล“เมอไมไดผใหนสสย ใหอยโดยไมตองถอนสสย”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๘๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๕๙. คมกาทนสสยวตถเรองภกษไขไมตองถอนสยสมยนน ภกษ ๒ รป เดนทางไกลไปในแควนโกศล ทานทง ๒ เขาพก ณอาวาสแหงหนง ในภกษ ๒ รปนน รปหนงเปนไข ทานมความดำารวา พระผม“พระภาคทรงบญญตไววา ภกษจะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได กเราจำาตองถอ‘ ’นสสย แตกำาลงเปนไข เราจะพงปฏบตอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาคตรสอนญาตวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผเปนไข“เมอไมไดผใหนสสย พงอยโดยไมตองถอนสสย”ตอมา ภกษผพยาบาลภกษไขมความดำารวา พระผมพระภาคทรงบญญต“ไววา ภกษจะพงอยโดยไมตองถอนสสยไมได กเราจำาตองถอนสสย แตภกษน‘ ’กำาลงเปนไข เราจะพงปฏบตอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบ

เรองภกษผพยาบาลไขไมตองถอนสสยพระผมพระภาคตรสอนญาตวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผพยาบาล“ภกษไข เมอไมไดผใหนสสย ทงถกภกษผเปนไขขอรอง พงอยโดยไมตองถอนสสย”สมยนน ภกษรปหนงอยในปา และเธอมความผาสกในเสนาสนะนน ตอมาทานมความดำารวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษจะพงอยโดยไมตองถอ“ ‘นสสยไมได กเราจำาตองถอนสสย แตยงอยในปาและมความผาสกในเสนาสนะน’เราจะพงปฏบตอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบ

เรองไมตองถอนสสยเพราะหาผใหนสสยไมไดพระผมพระภาคตรสอนญาตวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผอยปา“เปนวตร กำาหนดเอาความผาสก เมอไมไดผใหนสสย พงอยโดยไมตองถอนสสยดวยผกใจวา เราจกถอนสสยอยในเมอภกษผใหนสสยผสมควรมาถง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๘๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๑. เทวอปสมปทาเปกขาทวตถ๖๐. โคตเตนอนสสาวนานชานนาวาดวยทรงอนญาตอปสมบทกรรมโดยสวดระบโคตรของอปชฌาย

เรองพระมหากสสปะนมนตพระอานนทมาสวดนาค[๑๒๒] สมยนน ทานพระมหากสสปะมอปสมปทาเปกขะ ทานจงสงทตไปในสำานกพระอานนทใหนมนตวา ทานอานนทจงมาสวดอปสมปทาเปกขะ๑น“ ”พระอานนทตอบไปวา กระผมไมสามารถจะระบนามของพระเถระ๒ได เพราะ“พระเถระเปนทเคารพของกระผม”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสวดระบโคตรได“ ”

๖๑. เทวอปสมปทาเปกขาทวตถวาดวยอปสมบทอปสมปทาเปกขะ ๒ คนเปนตน

เรองแยงกนอปสมบทกอน[๑๒๓] สมยนน ทานพระมหากสสปะมอปสมปทาเปกขะ ๒ คน อปสมปทาเปกขะทง ๒ เถยงกนวา ผมจกอปสมบทกอน ผมจกอปสมบทกอน“ ”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสวดอปสมปทาเปกขะ“๒ คน ในอนสาวนาเดยวกนได”

เชงอรรถ :๑ อปสมปทาเปกขะ คอ ผมงจะบวชเปนภกษ ผประสงคจะบวช๒ หมายถงไมสามารถระบชอของพระมหากสสปะ ทจะปรากฏอยในคำาสวดวา อายสมโต ปปผลสส“อปสมปทาเปกโข (อปสมปทาเปกขะของทานปปผล) (สารตถ.ฏกา ๓/๑๒๒/๓๒๓) เพราะการระบชอและโคตรถอเปนการแสดงความไมเคารพ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๙๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๒. คพภวสปสมปทานชานนาเรองอปสมบทครงละ ๓ คน มอปชฌายรปเดยวสมยตอมา พระเถระหลายรปตางกมอปสมปทาเปกขะหลายคน อปสมปทาเปกขะ เหลานนตางเถยงกนวา ผมจกอปสมบทกอน ผมจกอปสมบทกอน“ ”พระเถระทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสวดอปสมปทาเปกขะ“ในอนสาวนาเดยวกนครงละ ๒ คน ๓ คนได แตการสวดนน เราอนญาตใหมอปชฌายรปเดยวกน ไมอนญาตใหมอปชฌายตางรปกน”

๖๒. คพภวสปสมปทานชานนาวาดวยทรงอนญาตอปสมบทใหกลบตรโดยนบอาย ๒๐ ปทงอยในครรภ

เรองพระกมารกสสปะ[๑๒๔] สมยนน ทานพระกมารกสสปะมอายครบ ๒๐ ปนบทงอยในครรภไดอปสมบทแลว ตอมา ทานมความดำารวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา“‘บคคลมอายหยอนกวา ๒๐ ป สงฆไมพงใหอปสมบท แตเรามอายครบ ๒๐ ป’นบทงอยในครรภอปสมบทแลว จะเปนอนไดอปสมบทหรอไมหนอ”ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย สตวเกดนบตงแตจตดวงแรก“วญญาณดวงแรกเกดปรากฏขนในครรภของมารดา ภกษทงหลาย เราอนญาตอปสมบทใหกลบตรมอายครบ ๒๐ นบทงอยในครรภได”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๙๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๓. อปสมปทาวธ๖๓. อปสมปทาวธวาดวยอปสมบทวธ

เรองอปสมบนถกโรคเบยดเบยน[๑๒๕] สมยนน กลบตรทงหลายทอปสมบทแลว ปรากฏเปนโรคเรอนกมโรคฝกม โรคกลากกม โรคมองครอกม โรคลมบาหมกมภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสงฆผจะใหอปสมบท“ถามอนตรายกธรรม ๑๓ ขอได”

เรองถามอนตรายกธรรมกบอปสมปทาเปกขะภกษทงหลาย กแลพงถามอปสมปทาเปกขะอยางนอาพาธเชนนของเจามอยหรอ คอ โรคเรอน โรคฝ โรคกลาก โรคมองครอโรคลมบาหม เจาเปนมนษยหรอ เจาเปนชายหรอ เจาเปนไทหรอ เจาไมมหนหรอเจาไมใชราชภฏหรอ มารดาบดาอนญาตเจาแลวหรอ เจามอายครบ ๒๐ ปหรอบาตรและจวรของเจามครบแลวหรอ เจาชออะไร อปชฌายของเจาชออะไร

เรองสอนซอมกอนถามอนตรายกธรรมสมยนน พวกภกษถามอนตรายกธรรมกบพวกอปสมปทาเปกขะผยงมไดสอนซอม พวกอปสมปทาเปกขะยอมสะทกสะทาน เกอเขน ไมอาจตอบได

ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสอนซอมจงถาม“อนตรายกธรรมภายหลง”พวกภกษ กสอนซอมในทามกลางสงฆนนแหละ พวกอปสมปทาเปกขะกสะทกสะทาน เกอเขน ไมอาจตอบเชนเดม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๙๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๓. อปสมปทาวธภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสอนซอม ณ ทสมควร“จงถามอนตรายกธรรมในทามกลางสงฆ”ภกษทงหลาย กแลพงสอนซอมอปสมปทาเปกขะอยางน

คำาบอกบาตรและจวร[๑๒๖] ในเบองตน พงใหอปสมปทาเปกขะถออปชฌาย ครนใหถออปชฌายแลวพงบอกบาตรและจวรวา นบาตร นสงฆาฏ นอตตราสงค นอนตรวาสก“ของเจา เจาจงออกไปยนทโนน”

เรองภกษโงเขลาสอนซอมพวกภกษผโงเขลาไมฉลาด สอนซอม พวกอปสมปทาเปกขะถกสอนซอมไมดกสะทกสะทาน เกอเขน ไมสามารถตอบไดภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษผโงเขลาไมฉลาด ไมพงสอนซอม“รปใดสอนซอม ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผฉลาดสามารถสอนซอม”

เรองภกษยงไมไดรบแตงตงสอนซอมพวกภกษผยงไมไดรบแตงตงสอนซอม ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษยงไมไดรบแตงตงไมพงสอนซอม“รปใดสอนซอม ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผไดรบแตงตงสอนซอม”ภกษทงหลาย พงแตงตงอยางน ตนเองแตงตงตนเองกได ภกษรปหนงแตงตงภกษอกรปหนงกได

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๙๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๓. อปสมปทาวธวธแตงตงตนและกรรมวาจาอยางไรเลา ชอวาตนเองแตงตงตนเอง คอ ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน ถาสงฆพรอมกนแลว ขาพเจาชอน จะสอนซอมผมชอนอยางน ชอวาตนเองแตงตงตนเอง

วธแตงตงผอนและกรรมวาจาอยางไรเลา ชอวาภกษรปหนงแตงตงภกษอกรปหนง คอ ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน ถาสงฆพรอมกนแลว ทานผมชอนพงสอนซอมผมชอนอยางน ชอวาภกษรปหนงแตงตงภกษอกรปหนงภกษผไดรบแตงตงนน พงเขาไปหาอปสมปทาเปกขะกลาวแลวอยางนวาแนะผมชอน เจาฟงนะ นเปนกาลสตย กาลจรงของเจา เมอภกษผสอนซอมถามในทามกลางสงฆถงสงทเกด สงทม พงบอกวา ม ไมมกพงบอกวา ไมม“ ” “ ”เจาอยาสะทกสะทาน อยาเกอเขน ภกษผสอนซอมจกถามเจาอยางนวา อาพาธ‘เชนนของเจามอยหรอ คอ โรคเรอน โรคฝ โรคกลาก โรคมองครอ โรคลมบาหมเจาเปนมนษยหรอ เจาเปนชายหรอ เจาเปนไทหรอ เจาไมมหนหรอ เจาไมใชราชภฏหรอ มารดาบดาอนญาตเจาแลวหรอ เจามอายครบ ๒๐ ปแลวหรอเจามบาตรและจวรครบแลวหรอ เจาชออะไร อปชฌายของเจาชออะไร’

เรองหามผสอนซอมกบอปสมปทาเปกขะเดนมาพรอมกนภกษผสอนซอมกบอปสมปทาเปกขะเดนมาพรอมกน พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษผสอนซอมกบอปสมปทาเปกขะ ไมพงเดนมาพรอมกน“ภกษผสอนซอมพงเดนมากอน แลวประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๙๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๓. อปสมปทาวธทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผม

ชอน ขาพเจาสอนซอมเขาแลว ถาสงฆพรอมกนแลว ผมชอนพงมาไดพงเรยกอปสมปทาเปกขะวา เจาจงเขามาเถด“ ”

คำาขออปสมบทพงใหอปสมปทาเปกขะหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง กราบเทาภกษทงหลายนงกระโหยง ประนมมอ ขออปสมบทวาทานผเจรญ ขาพเจาขออปสมบทตอสงฆ สงฆโปรดชวยอนเคราะหยกขาพเจาขนเถดทานผเจรญ ขาพเจาขออปสมบทตอสงฆ เปนครงท ๒ สงฆโปรดชวยอนเคราะหยกขาพเจาขนเถดทานผเจรญ ขาพเจาขออปสมบทตอสงฆ เปนครงท ๓ สงฆโปรดชวยอนเคราะหยกขาพเจาขนเถด

คำาแตงตงตนเพอถามอนตรายกธรรมภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน ถาสงฆพรอมกนแลว ขาพเจาพงถามอนตรายกธรรมกบผมชอน ดงนแนะผมชอน เจาฟงนะ นเปนกาลสตย กาลจรงของเจา เราจะถามสงทเกดสงทม พงบอกวา ม ไมมกพงบอกวา ไมม อาพาธเชนนของเจามอยหรอ“ ” “ ”คอ โรคเรอน โรคฝ โรคกลาก โรคมองครอ โรคลมบาหม เจาเปนมนษยหรอเจาเปนชายหรอ เจาเปนไทหรอ เจาไมมหนหรอ เจาไมใชราชภฏหรอ มารดาบดาอนญาตเจาแลวหรอ เจามอายครบ ๒๐ ปหรอ บาตรและจวรของเจามครบแลวหรอเจาชออะไร อปชฌายของเจาชออะไร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๙๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๓. อปสมปทาวธญตตจตตถกรรมอปสมปทาภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตจตตถกรรมวาจาวา[๑๒๗] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน บรสทธจากอนตรายกธรรมทงหลาย เขามบาตรและจวรครบแลวผมชอนขออปสมบทตอสงฆ มทานผมชอนเปนอปชฌาย ถาสงฆพรอมกนแลวสงฆพงใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน บรสทธจากอนตรายกธรรมทงหลาย เขามบาตรและจวรครบแลว ผมชอนขอ

อปสมบทตอสงฆ มทานผมชอนเปนอปชฌาย สงฆใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปใดเหนดวยกบการใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงแมครงท ๒ ขาพเจากลาวความน ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน บรสทธจากอนตรายกธรรมทงหลาย เขามบาตรและจวรครบแลว ผมชอนขออปสมบทตอสงฆ มทานผมชอนเปนอปชฌายสงฆใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปใดเหนดวยกบการใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวยทานรปนนพงทกทวงแมครงท ๓ ขาพเจากลาวความน ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขะของทานผมชอน บรสทธจากอนตรายกธรรมทงหลาย เขามบาตรและจวรครบแลว ผมชอนขออปสมบทตอสงฆ มทานผมชอนเปนอปชฌายสงฆใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปใดเหนดวยกบการใหผมชอนอปสมบท มทานผมชอนเปนอปชฌาย ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวยทานรปนนพงทกทวงทานผมชอน สงฆใหอปสมบทแลว มทานผมชอนเปนอปชฌาย สงฆเหนดวยเพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนน เปนมตอยางนอปสมปทาวธ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๙๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๕. จตตารอกรณยะ๖๔. จตตารนสสยะวาดวยนสสย ๔

เรองทรงอนญาตใหบอกนสสย ๔[๑๒๘] ขณะนนแหละ พงวดเงาแดด บอกประมาณแหงฤด บอกสวนแหงวนบอกสงคต๑ บอกนสสย ๔ วา๑. บรรพชาอาศยโภชนะคอคำาขาวทพงไดดวยปลแขง เธอพงทำาอตสาหะในโภชนะคอคำาขาวทพงไดดวยปลแขงจนตลอดชวต อตเรกลาภ คอ๒ สงฆภต อทเทสภต นมนตนภต สลากภต ปกขกภต อโปสถกภต ปาฏปทกภต๒. บรรพชาอาศยผาบงสกล เธอพงทำาอตสาหะในผาบงสกลนนจนตลอดชวตอตเรกลาภ คอ ผาเปลอกไม ผาฝาย ผาไหม ผาขนสตว ผาปาน ผาเจอกน๓. บรรพชาอาศยเสนาสนะคอควงไม เธอพงทำาอตสาหะในเสนาสนะคอควงไมนนจนตลอดชวต อตเรกลาภ คอ วหาร เรอนมงแถบเดยว ปราสาท เรอนโลน ถำา๔. บรรพชาอาศยยาคอนำามตรเนา เธอพงทำาอตสาหะในยาคอนำามตรเนานน

จนตลอดชวต อตเรกลาภ คอ เนยใส เนยขน นำามน นำาผง นำาออยจตตารนสสยะ จบ

๖๕. จตตารอกรณยะวาดวยอกรณยกจ ๔

เรองทงภกษบวชใหมไวตามลำาพง[๑๒๙] สมยนน ภกษทงหลายไดใหภกษรปหนงอปสมบทแลว ทงไวตามลำาพงหลกไป ภกษรปนนเดนมาทหลงเพยงรปเดยว ไดพบภรรยาเการะหวางทาง

เชงอรรถ :๑ วดเงา คอวดเงาคนวา ๑ ชวคน หรอ ๒ ชวคน บอกประมาณแหงฤด คอบอกวาเปนฤดฝน เปนฤดหนาวเปนฤดรอน บอกสวนแหงวน คอบอกวาเปนเวลาเชา หรอเปนเวลาเยน บอกสงคต คอ บอกทงหมดพรอมกนวาถาทานถกถามวาไดฤดอะไร ไดฉายาอะไร ไดเวลาในชวงไหนของวน พงบอกวา ไดฤดนฉายาน เวลาในชวงนของวน (ว.อ. ๓/๑๒๘/๑๐๔)๒ ดขอ ๗๓ หนา ๑๐๑ ในเลมน(เชงอรรถ)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๙๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๕. จตตารอกรณยะนางไดถามวา เวลานทานบรรพชาแลวหรอ“ ”ภกษรปนนตอบวา จะ ฉนบรรพชาแลว“ ”นางจงพดชวนวา เมถนธรรมสำาหรบพวกบรรพชตหาไดยาก ขอทานมาเสพ“เมถนธรรมกนเถด”ภกษรปนนไดเสพเมถนธรรมกบภรรยาเกาแลว จงมาถงลาชาภกษทงหลายถามวา ทาน ทำาไมทานจงมาถงชาเชนน“ ”ภกษรปนนไดบอกเรองนน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

ทรงอนญาตใหบอกอกรณยกจ ๔พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอปสมบทแลวใหมภกษ”เปนเพอน และใหบอกอกรณยกจ ๔ ดงน๑. ภกษผอปสมบทแลว ไมพงเสพเมถนธรรมโดยทสดแมกบสตวดรจฉานตวเมย ภกษใดเสพเมถนธรรม ยอมไมเปนสมณะ ไมเปนเชอสายพระศากยบตรภกษเสพเมถนธรรมแลว ยอมไมเปนสมณะ ไมเปนเชอสายพระศากยบตร เปรยบเหมอนคนถกตดศรษะ ไมอาจมชวตอยได โดยการตอศรษะเขากบรางกายนน การเสพเมถนธรรมนน อนเธอไมพงกระทำาจนตลอดชวต

๒. ภกษผอปสมบทแลว ไมพงถอเอาสงของทเจาของมไดให โดยสวนแหงจตคดจะลก โดยทสดกระทงหญาเสนเดยว ภกษใดถอเอาสงของทเจาของมไดใหโดยสวนแหงจตคดจะลก ๑ บาทบาง ควรแก ๑ บาทบาง เกนกวา ๑ บาทบางยอมไมเปนสมณะ ไมเปนเชอสายพระศากยบตร ภกษถอเอาสงของทเจาของมไดใหโดยสวนแหงจตคดจะลก ๑ บาทบาง ควรแก ๑ บาทบาง เกนกวา ๑ บาทบางยอมไมเปนสมณะ ไมเปนเชอสายพระศากยบตร เปรยบเหมอน ใบไมเหยวเหลองหลดจากขวแลว ไมอาจเปนของเขยวสดตอไปได การถอเอาสงของทเจาของมไดใหนน อนเธอไมพงกระทำาจนตลอดชวต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๙๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๖. อาปตตอทสสนอกขตตวตถ๓. ภกษผอปสมบทแลว ไมพงจงใจพรากสตวเสยจากชวตโดยทสดกระทงมดดำา มดแดง ภกษใดจงใจพรากกายมนษยจากชวตโดยทสดกระทงยงครรภใหตกไปยอมไมเปนสมณะ ไมเปนเชอสายพระศากยบตร ภกษจงใจพรากกายมนษยเสยจากชวต ยอมไมเปนสมณะ ไมเปนเชอสายพระศากยบตร เปรยบเหมอนแผนศลาหนาแตกออกเปน ๒ เสยง จะประสานใหสนทเปนแผนเดยวกนอกไมได การจงใจพรากกายมนษยเสยจากชวตนน อนเธอไมพงกระทำาจนตลอดชวต๔. ภกษผอปสมบทแลว ไมพงกลาวอวดอตตรมนสสธรรมโดยทสดพดวาขาพเจายนดในเรอนวาง ภกษใดมความปรารถนาชว ถกความอยากครอบงำากลาวอวดอตตรมนสสธรรมทไมมอย ไมเปนจรง คอ ฌานกด วโมกขกด สมาธกด สมาบตกด มรรคกด ผลกด ยอมไมเปนสมณะ ไมเปนเชอสายพระศากยบตร ภกษมความปรารถนาชว ถกความอยากครอบงำา กลาวอวดอตตรมนสสธรรมทไมมอยไมเปนจรง ยอมไมเปนสมณะ ไมเปนเชอสายพระศากยบตร เปรยบเหมอนตนตาลยอดดวนทไมอาจงอกไดตอไป การกลาวอวดอตตรมนสสธรรมนน อนเธอไมพงกระทำาจนตลอดชวต”จตตารอกรณยะ จบ

๖๖. อาปตตอทสสนอกขตตวตถวาดวยภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบต[๑๓๐] สมยนน ภกษรปหนงถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบตไดสกไป เขากลบมาขออปสมบทกบภกษทงหลายอก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงแสดงวธปฏบตดงน“ภกษทงหลาย ก ในกรณน ภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบตไดสกไป เขากลบมาขออปสมบทกบภกษทงหลายอก พงถามเขาวา เจาเหนอาบต‘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๑๙๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๖. อาปตตอทสสนอกขตตวตถนนหรอ ถาเขาตอบวา กระผมเหน ขอรบ พงใหบรรพชา ถาเขาตอบวา กระผม’ ‘ ’ ‘ไมเหน ขอรบ ไมพงใหบรรพชา ครนใหบรรพชาแลวพงถามวา เจาเหนอาบตนน’ ‘หรอ ถาเขาตอบวา กระผมเหน ขอรบ พงใหอปสมบท ถาเขาตอบวา กระผมไม’ ‘ ’ ‘เหนขอรบ ไมพงใหอปสมบท ครนใหอปสมบทแลวพงถามวา ทานเหนอาบตนน’ ‘หรอ ถาเขาตอบวา กระผมเหน ขอรบ พงเรยกเขาหม ถาเขาตอบวา กระผมไม’ ‘ ’ ‘เหนขอรบ ไมพงเรยกเขาหม ครนเรยกเขาหมแลวพงถามวา ทานเหนอาบตนนหรอ’ ‘ ’ถาเขาเหนเอง นนเปนการด ถาไมเหน เมอไดสามคค พงลงอกเขปนยกรรมอกเมอไมไดสามคค ไมตองอาบตเพราะกนรวมและอยรวม

เรองภกษถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต ไดสกไป เขากลบมาขออปสมบทกบภกษทงหลายอก พงถามเขาวา‘เจาจกทำาคนอาบตนนหรอ ถาเขาตอบวา กระผมจกทำาคน ขอรบ พงใหบรรพชา’ ‘ ’ถาเขาตอบวา กระผมจกไมทำาคน ขอรบ ไมพงใหบรรพชา ครนใหบรรพชาแลว‘ ’พงถามวา เจาจกทำาคนอาบตนนหรอ ถาเขาตอบวา กระผมจกทำาคน ขอรบ‘ ’ ‘ ’พงใหอปสมบท ถาเขาตอบวา กระผมจะไมกระทำาคน ไมพงใหอปสมบท ครนให‘ ’อปสมบทแลวพงถามวา ทานจกทำาคนอาบตนนหรอ ถาเขาตอบวา กระผม‘ ’ ‘จกทำาคน ขอรบ พงเรยกเขาหม ถาเขาตอบวา กระผมจะไมกระทำาคน ไมพง’ ‘ ’เรยกเขาหม ครนเรยกเขาหมแลวพงกลาววา จงทำาคนอาบตนนเสย ถาเขา‘ ’ทำาคน นนเปนการด ถาไมทำาคน เมอไดสามคค พงลงอกเขปนยกรรมอกเมอไมไดสามคค ไมตองอาบตเพราะกนรวมและอยรวม

เรองภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปสกไป เขากลบมาขออปสมบทกบภกษทงหลายอก พงถามเขาวา เจาจก‘สละทฏฐบาปนนหรอ ถาเขาตอบวา กระผมจกสละ ขอรบ พงใหบรรพชา ถาเขา’ ‘ ’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๐๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๗. รวมเรองทมในมหาขนธกะตอบวา กระผมจกไมสละ ขอรบ ไมพงใหบรรพชา ครนใหบรรพชาแลวพงถามวา‘ ’

‘เจาจกสละทฏฐบาปนนหรอ ถาเขาตอบวา กระผมจกสละ ขอรบ พงให’ ‘ ’อปสมบท ถาเขาตอบวา กระผมจกไมสละ ไมพงใหอปสมบท ครนใหอปสมบท‘ ’แลวพงถามวา ทานจกสละทฏฐบาปนนหรอ ถาเขาตอบวา กระผมจกสละ‘ ’ ‘ขอรบ พงเรยกเขาหม ถาเขาตอบวา กระผมจกไมสละ ไมพงเรยกเขาหม’ ‘ ’ครนเรยกเขาหมแลวพงกลาววา จงสละทฏฐบาปนนเสย ถาเขาสละ นนเปนการด‘ ’ถาไมสละ เมอไดสามคค พงลงอกเขปนยกรรมอก เมอไมไดสามคค ไมตองอาบตเพราะกนรวมและอยรวม”เรองภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบต จบมหาขนธกะท ๑ จบ

๖๗. รวมเรองทมในมหาขนธกะ[๑๓๑] เพราะภกษผฉลาดในพระวนย อนมประโยชนมากอนนำาความสขมาใหภกษผมศลดงาม ในการขมภกษผปรารถนาตำาทราม ในการยกยองภกษผมความละอายในมหาวรรคขนธกะและจฬวรรคขนธกะ ในภกขวภงคและภกขนวภงคในคมภรบรวาร ในภกขปาตโมกขและภกขนปาตโมกข อนทรงไวซงพระศาสนาอนเปนพทธวสยแหงพระสพพญญมใชวสยของบคคลทวไป อนเกษมททรงบญญตไวแลว และปราศจากขอสงสยยอมปฏบตโดยแยบคาย นบวาเปนผกระทำาประโยชนผใดไมรจกโค ผนนยอมรกษาฝงโคไวไมได ฉนใดภกษกฉนนน เมอไมรจกศล ไฉนจะพงรกษาสงวรไดเลา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๐๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๗. รวมเรองทมในมหาขนธกะเมอพระสตรและพระอภธรรมเลอะเลอนไปแลวพระวนยยงไมเสอมสญ พระศาสนายอมดำารงอยไดเพราะฉะนน ขาพเจาจกกลาวหวขอเหตแหงการสงคายนาตามความรโดยลำาดบ ขอทานทงหลายจงฟงขาพเจากลาวการทจะแสดง วตถ นทาน อาบต นย และเปยยาลใหสนเชงนน ทำาไดยาก ทานทงหลายจงทราบขอนนโดยนยเถด

ในขนธกะม ๑๗๒ เรองคอเรองเหตการณแรกตรสร ณ ควงตนโพธพฤกษ

เรองเหตการณขณะประทบอย ณ ควงตนอชปาลนโครธเรองเหตการณขณะประทบอย ณ ควงตนมจลนทเรองเหตการณขณะประทบอย ณ ควงตนราชายตนะเรองทาวสหมบดพรหมอาราธนาใหทรงแสดงธรรมเรองอาฬารดาบส กาลามโคตรเรองอททกดาบส รามบตร เรองอปกาชวกเรองทรงแสดงธรรมแกพระปญจวคคย คอโกณฑญญะ วปปะ ภททยะ มหานามะ อสสชเรองยสกลบตร เรองสหาย ๔ คนของพระยสะเรองสหาย ๕๐ คนของพระยสะเรองสงพระอรหนต ๖๐ รปไปทกทศเรองมาร เรองทรงแสดงธรรมโปรดภททวคคย ๓๐ คนเรองปาฏหารยทตำาบลอรเวลา เรองชฎล ๓ พนองเรองโรงบชาไฟ เรองทาวมหาราชทง ๔ เรองทาวสกกะเรองทาวสหมบดพรหม เรองชาวองคะและมคธ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๐๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๗. รวมเรองทมในมหาขนธกะเรองผาบงสกล เรองสระโบกขรณ เรองขยำาผาบงสกลบนศลาเรองพาดผาบงสกลบนตนกม เรองผงผาบงสกลบนแผนศลาเรองตนหวา เรองตนมะมวง เรองตนมะขามปอมเรองดอกปารฉตรเรองพวกชฎลผาฟน เรองพวกชฎลกอไฟเรองพวกชฎลดบไฟ เรองพวกชฎลดำานำา เรองภาชนะใสไฟเรองฝนตกนำาทวม เรองทรงแสดงอาทตตปรยายสตรใกลแมนำาคยาเรองประทบ ณ สวนตาลหนม เรองพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐเรองสารบตรและโมคคลลานะบรรพชาเรองกลบตรมชอเสยงบรรพชาเรองภกษนงหมไมเรยบรอย เรองการประณามเรองพราหมณซบผอมเพราะไมไดบวชเรองภกษประพฤตไมสมควรเรองพราหมณบวชเพราะเหนแกทองเรองการบอกนสสยแกมาณพกอนบวช เรองใหอปสมบทดวยคณะเรองอปชฌายมพรรษาเดยวใหกลบตรอปสมบทเรองอปชฌายโงเขลา เรองอปชฌายหลกไป

เรองถอนสสยอย ๑๐ พรรษาเรองอนเตวาสกไมประพฤตชอบเรองทรงอนญาตใหประณาม เรองอาจารยโงเขลาเรองนสสยระงบจากอปชฌายและอาจารยเรองภกษประกอบดวยองค ๕ เรองภกษประกอบดวยองค ๖เรองใหผเคยเปนอญเดยรถยอปสมบทเรองผเคยเปนอญเดยรถยเปลอยกายเรองผเคยเปนเดยรถยเปลอยกายไมปลงผมเรองใหชฎลบชาไฟอปสมบท เรองอญเดยรถยศากยะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๐๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๗. รวมเรองทมในมหาขนธกะเรองอาพาธ ๕ ทกรงราชคฤห เรองราชภฏบรรพชาเรองโจรองคลมาลบรรพชา เรองพระเจาพมพสารทรงอนญาตเรองโจรแหกเรอนจำาบรรพชา เรองโจรถกออกหมายจบบรรพชาเรองบรษถกเฆยนดวยหวายบรรพชาเรองบรษถกสกหมายโทษบรรพชา เรองลกหนบรรพชาเรองทาสบรรพชา เรองบตรชางทองผมจก ๕ แหยมบรรพชาเรองเดกชายอบาลบรรพชาเรองใหเดกอายหยอนกวา ๑๕ ปของตระกลมศรทธาบรรพชาเรองสามเณรกณฏกะ เรองทศทงหลายคบแคบเรองการอยถอนสสย เรองราหลกมารเรองสกขาบทของสามเณร เรองสามเณรอยอยางไมเคารพเรองการลงทณฑกรรมสามเณรเรองลงทณฑกรรมหามสามเณรเขาสงฆารามทกแหงเรองลงทณฑกรรมหามฉนทางปากเรองการกกกนสามเณรโดยไมบอกพระอปชฌายเรองการเกลยกลอมสามเณร เรองนาสนะสามเณรกณฏกะเรองบณเฑาะกบรรพชา เรองคนลกเพศบรรพชาเรองคนเขารตเดยรถยบรรพชา เรองนาคแปลงกายมาบวชเรองคนฆามารดามาขอบวช เรองคนฆาบดามาขอบวชเรองคนฆาพระอรหนตมาขอบวชเรองคนประทษรายภกษณมาขอบวชเรองคนทำาลายสงฆมาขอบวชเรองคนทำารายพระพทธเจาจนหอพระโลหตมาขอบวช

เรองอภโตพยญชนกบรรพชาเรองคนไมมอปชฌายบรรพชาเรองใหคนมสงฆเปนอปชฌายอปสมบทเรองใหคนมคณะเปนอปชฌายอปสมบท

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๐๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๗. รวมเรองทมในมหาขนธกะเรองใหคนมบณเฑาะกเปนอปชฌายเปนตนอปสมบทเรองใหคนไมมบาตรอปสมบท เรองใหคนไมมจวรอปสมบทเรองใหคนไมมทงบาตรและจวรอปสมบทเรองใหคนยมบาตรเขามาอปสมบทเรองใหคนยมจวรเขามาอปสมบทเรองใหคนยมบาตรและจวรเขามาอปสมบทเรองใหคนมอดวนบรรพชา เรองใหคนเทาดวนบรรพชาเรองใหคนมอและเทาดวนบรรพชา เรองใหคนหวนบรรพชาเรองใหคนจมกแหวงบรรพชา เรองใหคนหวนและจมกแหวงบรรพชาเรองใหคนนวมอนวเทาขาดบรรพชาเรองใหคนงามมองามเทาขาดบรรพชา เรองใหคนเอนขาดบรรพชาเรองใหคนมมอเปนแผนบรรพชา เรองใหคนคอมบรรพชาเรองใหคนเตยบรรพชาเรองใหคนคอพอกบรรพชา เรองใหคนถกสกหมายโทษบรรพชาเรองใหคนมรอยเฆยนดวยหวายบรรพชาเรองใหคนมหมายจบบรรพชา เรองใหคนเทาปกบรรพชาเรองใหคนมโรคเรอรงบรรพชาเรองใหคนมรปรางไมสมประกอบบรรพชาเรองใหคนตาบอดขางเดยวบรรพชาเรองใหคนงอยบรรพชา เรองใหคนกระจอกบรรพชาเรองใหคนเปนโรคอมพาตบรรพชาเรองใหคนเคลอนไหวไมไดบรรพชาเรองใหคนชราทพพลภาพบรรพชาเรองใหคนตาบอด ๒ ขางบรรพชา เรองใหคนใบบรรพชาเรองใหคนหหนวกบรรพชา เรองใหคนทงบอดทงใบบรรพชาเรองใหคนทงบอดทงหนวกบรรพชาเรองใหคนทงใบทงหนวกบรรพชา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๐๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑.มหาขนธกะ] ๖๗. รวมเรองทมในมหาขนธกะเรองใหคนทงบอดทงใบทงหนวกบรรพชาเรองใหนสสยแกอลชช เรองถอนสสยอลชชเรองภกษผเดนทางไกลไมตองถอนสสยเรองภกษไขไมตองถอนสสยเรองภกษอยปาไมตองถอนสสยจนกวาอาจารยผใหนสสยจะมาเรองพระมหากสสปะนมนตพระอานนทมาสวดอนสาวนาเรองแยงกนอปสมบทกอนเรองอปสมบทครงละ ๓ คนโดยมอปชฌายรปเดยวเรองพระกมารกสสปะอายไมครบ ๒๐ ปอปสมบทเรองผถกโรคเบยดเบยนอปสมบทเรองถามอนตรายกธรรมกบอปสมปทาเปกขะเรองสอนซอมกอนถามอนตรายกธรรมเรองสอนซอมในทามกลางสงฆ เรองภกษโงเขลาสอนซอมเรองภกษยงไมไดรบสมมตสอนซอมเรองวธสมมตภกษเปนผสอนซอมเรองหามผสอนซอมกบอปสมปทาเปกขะเดนมาพรอมกนเรองคำาขออปสมบทเพอยกขนเปนภกษเรองญตตจตตถกรรมอปสมปทา เรองทรงอนญาตใหบอกนสสย ๔เรองทงอปสมบนไวตามลำาพงเรองภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบตเรองภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตเรองภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป๑มหาขนธกะ จบ

เชงอรรถ :๑ ชอเรองเหลาน พระสงคตกาจารยไดเกบขอความมากกลาวเปนคาถารวม ๑๗๒ เรอง แตในขอความนน ๆในฉบบภาษาบาลและฉบบภาษาไทยน ไมไดตงขอไวทง ๑๗๒ เรอง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๐๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๖๘. สนนปาตานชานนา๒. อโปสถขนธกะ

๖๘. สนนปาตานชานนาวาดวยทรงอนญาตใหสงฆประชมกน

เรองปรพาชกอญเดยรถย[๑๓๒] สมยนน พระผมพระภาคพทธเจาประทบอย ณ ภเขาคชฌกฏเขตกรงราชคฤห ครงนน พวกปรพาชกอญเดยรถย๑ ประชมกนกลาวธรรมประชาชนพากนเขาไปหาเพอฟงธรรม ประชาชนเหลานนไดความรกความเลอมใสในพวกปรพาชกอญเดยรถย พวกปรพาชกอญเดยรถยกไดพรรคพวก

เรองพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐสมยนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐเสดจหลกเรนอยในทสงด ทรงเกดความคดคำานงขนในพระทยอยางนวา เดยวน พวกปรพาชกอญเดยรถย ประชม“กนกลาวธรรมในวน ๑๔ คำา ๑๕ คำา และ ๘ คำา แหงปกษ มนษยทงหลายพากนเขาไปหาเพอฟงธรรม คนเหลานนไดความรกความเลอมใสในพวกปรพาชกอญเดยรถย พวกปรพาชกอญเดยรถยกไดพรรคพวก ไฉนหนอแมพระคณเจาทงหลายจะพงประชมกนในวน ๑๔ คำา ๑๕ คำา และ ๘ คำา แหงปกษบาง จง”เสดจไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ครนถงแลว ไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวประทบนง ณ ทสมควร พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐผประทบนงณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระองคผเจรญ หมอมฉน“หลกเรนอยในทสงด เกดความคดคำานงขนในใจอยางนวา เดยวนพวกปรพาชก‘อญเดยรถย ประชมกนกลาวธรรม ในวน ๑๔ คำา ๑๕ คำา และ ๘ คำา แหงปกษ

เชงอรรถ :๑ อญเดยรถย หมายถงผเปนเจาลทธอนนอกจากพระพทธศาสนา (ว.อ. ๓/๑๓๒/๑๐๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๐๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๖๘. สนนปาตานชานนาประชาชนพากนเขาไปหาเพอฟงธรรม ประชาชนเหลานนไดความรกความเลอมใสในพวกปรพาชกอญเดยรถย พวกปรพาชกอญเดยรถยกไดพรรคพวก ไฉนหนอพระคณเจาทงหลายจะพงประชมกนในวน ๑๔ คำา ๑๕ คำา และ ๘ คำา แหงปกษบาง หมอมฉนขอประทานพระวโรกาส ขอใหพระคณเจาทงหลายพง’ประชมกนในวน ๑๔ คำา ๑๕ คำา และ ๘ คำา แหงปกษดวยเถด พระพทธเจาขา”

ทรงแสดงธรรมกถาลำาดบนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐเหนชดชวนใหอยากรบเอาไปปฏบต เราพระทยใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมพระทยใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา ครนทาวเธอผซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชดชวนใหอยากรบเอาไปปฏบต เราพระทยใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมพระทยใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา กเสดจลกจากอาสนะถวายบงคม ทรงทำาประทกษณเสดจหลกไป

ทรงอนญาตวนประชมครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหประชมกนในวน ๑๔ คำา“๑๕ คำา และ ๘ คำา แหงปกษ”

เรองภกษประชมนงนงสมยนน ภกษทงหลายคดกนวา พระผมพระภาคทรงอนญาตใหประชมกนใน“วน ๑๔ คำา ๑๕ คำา และ ๘ คำา แหงปกษ จงประชมกนในวน ๑๔ คำา”๑๕ คำา และ ๘ คำา แหงปกษ แลวนงนงประชาชนเขาไปหาภกษเหลานนเพอฟงธรรม ประชาชนเหลานนพากนตำาหนประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสายพระศากบตรทงหลายประชมกนใน“วน ๑๔ คำา ๑๕ คำา และ ๘ คำา แหงปกษแลว จงนงนงเหมอนสกรใบเลา๑ธรรมดาวาผประชมกนกควรกลาวธรรมมใชหรอ”

เชงอรรถ :๑ เหมอนสกรอวน (ว.อ. ๓/๑๓๒/๑๐๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๐๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๖๙. ปาตโมกขทเทสานชานนาภกษทงหลายไดยนประชาชนเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนาอย จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เรองทรงอนญาตใหกลาวธรรมในวนประชมครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหประชมกนกลาวธรรมในวน ๑๔ คำา“๑๕ คำา และ ๘ คำา แหงปกษ”

๖๙. ปาตโมกขทเทสานชานนาวาดวยการทรงอนญาตปาตโมกขทเทส

เรองพระผมพระภาคทรงหลกเรนอยในทสงด[๑๓๓] สมยนน พระผมพระภาคเสดจหลกเรนอยในทสงด ไดทรงเกดความดำารขนในพระทยอยางนวา ถากระไร เราพงอนญาตสกขาบททไดบญญตไวแกภกษ“ทงหลายใหเปนปาตโมกขทเทสของพวกเธอ ปาตโมกขทเทสนนกจกเปนอโบสถกรรมของพวกเธอ”ครนเวลาเยน พระองคเสดจออกจากทเรน ทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราหลกเรนอยในท“สงด ณ ทนไดเกดความคดขนในใจอยางนวา ถากระไร เราพงอนญาตสกขาบททได‘บญญตไวแกภกษทงหลายใหเปนปาตโมกขทเทสของพวกเธอ ปาตโมกขทเทสนนกจกเปนอโบสถกรรมของพวกเธอ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหยกปาตโมกขขนแสดง’ ”ภกษทงหลาย กแลพวกเธอพงยกขนแสดงอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา[๑๓๔] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงทำาอโบสถพงยกปาตโมกขขนแสดง อะไรเปนบพพกจของสงฆ ทานทงหลายพงบอกปารสทธ ขาพเจาจกยกปาตโมกขขนแสดง พวกเราบรรดาทมอยทงหมดจงฟงใหด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๐๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๖๙. ปาตโมกขทเทสานชานนาจงใสใจปาตโมกขนน ทานรปใดมอาบต ทานรปนนพงเปดเผย เมอไมมอาบตพงนง ดวยความเปนผนง ขาพเจาจกทราบวาทานทงหลายเปนผบรสทธ กการสวดประกาศถง ๓ ครง ในบรษทเชนนเปนเหมอนการเปดเผยอาบตของภกษแตละรปทถกถาม กเมอกำาลงสวดประกาศถงครงท ๓ ภกษใดระลกได ยงไมยอมเปดเผยอาบตทมอย สมปชานมสาวาทยอมมแกภกษรปนน ทานทงหลาย กสมปชานมสาวาท๑ พระผมพระภาคตรสวา เปนธรรมททำาอนตราย เพราะฉะนน ภกษตองอาบตแลวระลกได หวงความบรสทธ กพงเปดเผยอาบตทมอย เพราะเปดเผยอาบตแลว ความผาสกยอมมแกภกษรปนน

นทานทเทสวภงค[๑๓๕] คำาวา ปาตโมกข นเปนเบองตน นเปนประธาน นเปนประมขแหงกศลธรรมทงหลาย เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสเรยกวา ปาตโมกขคำาวา ทานทงหลาย นเปนคำากลาวดวยความรก นเปนคำากลาวดวยความเคารพ นเปนคำาเรยกบคคลผมความเคารพและมความยำาเกรง เพราะเหตนนพระผมพระภาคจงตรสวา ทานทงหลายคำาวา จกยกขนแสดง คอ จกบอก จกแสดง จกบญญต จกเรมตง จกเปดเผยจกจำาแนก จกทำาใหกระจาง จกประกาศ

คำาวา นน ตรสหมายถงปาตโมกขคำาวา บรรดาทมอยทงหมด ความวา ภกษในบรษทนนเปนเถระกตาม เปนนวกะกตาม เปนมชฌมะกตาม มจำานวนเทาใด ภกษเหลานน พระผมพระภาคตรสหมายถงภกษทมอยทงหมดคำาวา จงฟงใหด ความวา จงทำาใหเปนประโยชน ทำาไวในใจ รวบรวมเรองทงหมดดวยใจคำาวา จงใสใจ ความวา จงมจตแนวแน มจตไมฟงซาน มจตไมซดสาย ตงใจฟง

เชงอรรถ :๑ สมปชานมสาวาท คอ กลาวเทจทงทร (ด ว.มหา. (แปล) ๒/๒-๓/๑๘๖-๑๘๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๑๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๖๙. ปาตโมกขทเทสานชานนาคำาวา ทานรปใดมอาบต ความวา ภกษผเปนเถระกตาม เปนนวกะกตามเปนมชฌมะกตาม มอาบตตวใดตวหนง บรรดาอาบต ๕ กอง หรอ มอาบตตวใดตวหนง บรรดาอาบต ๗ กองคำาวา ทานรปนนพงเปดเผย ความวา ภกษรปนนพงแสดง ภกษรปนนพงเปดเผย ภกษรปนนพงทำาใหกระจาง ภกษรปนนพงประกาศในทามกลางสงฆในทามกลางคณะ หรอในบคคลผหนงอาบตทชอวาไมม ไดแก อาบตทภกษมไดลวงละเมด หรอวาตองแตออกแลวคำาวา พงนง คอ พงอยเฉย ไมพงกลาวคำาวา ขาพเจาจกทราบวา....เปนผบรสทธ คอ จกร จกจำาไวคำาวา เปนเหมอนการเปดเผยอาบตของภกษแตละรปทถกถาม ความวาบรษทนนพงรวา จะถามเรา ดงน เหมอนภกษรปหนงไดถกภกษอกรปหนงถามกพงตอบบรษทเชนน ตรสหมายถงภกษบรษทคำาวา การสวดประกาศถง ๓ ครง ความวา สวดประกาศแมครงท ๑ สวดประกาศแมครงท ๒ สวดประกาศแมครงท ๓คำาวา ระลกได คอ รอย จำาไดอยอาบตทชอวามอย ไดแก อาบตทภกษลวงละเมดแลว หรอทตองแลวยงมไดออกคำาวา ยงไมยอมเปดเผย ความวา ไมยอมแสดง ไมยอมเปดเผย ไมยอมทำาใหตน ไมยอมประกาศในทามกลางสงฆ ในทามกลางคณะ หรอในบคคลผหนงคำาวา สมปชานมสาวาทยอมมแกภกษรปนน คอ เปนอาบตอะไรเพราะสมปชานมสาวาท เปนอาบตทกกฏ

คำาวา พระผมพระภาคตรสวา เปนธรรมททำาอนตราย ความวา เปนธรรมททำาอนตรายตออะไร เปนธรรมททำาอนตรายตอการบรรลปฐมฌาน เปนธรรมททำาอนตรายตอการบรรลทตยฌาน เปนธรรมททำาอนตรายตอการบรรลตตยฌาน เปน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๑๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๖๙. ปาตโมกขทเทสานชานนาธรรมททำาอนตรายตอการบรรลจตตถฌาน เปนธรรมททำาอนตรายตอการบรรลฌานวโมกข สมาธ สมาบต เนกขมมะ นสสรณะ ปวเวก กศลธรรมคำาวา เพราะฉะนน คอ เพราะเหตนนคำาวา ระลกได คอ รอย จำาไดอยคำาวา หวงความบรสทธ คอ ประสงคออกจากอาบต ตองการความหมดจดอาบตทชอวามอย ไดแก อาบตทภกษลวงละเมด หรอทตองแลวยงมไดออกคำาวา พงเปดเผย ความวา พงทำาใหแจงในทามกลางสงฆ ในทามกลางคณะหรอในบคคลผหนงคำาวา เพราะเปดเผยอาบตแลว ความผาสกยอมมแกภกษรปนน ความวาความผาสกยอมมเพออะไร ความผาสกยอมมเพอบรรลปฐมฌาน ความผาสกยอมมเพอบรรลทตยฌาน ความผาสกยอมมเพอบรรลตตยฌาน ความผาสกยอมมเพอบรรลจตตถฌาน ความผาสกยอมมเพอบรรลฌาน วโมกข สมาธ สมาบต เนกขมมะนสสรณะ ปวเวก กศลธรรม

เรองภกษยกปาตโมกขขนแสดงทกวน[๑๓๖] สมยนน ภกษทงหลายทราบวา พระผมพระภาคทรงอนญาตการยกปาตโมกขขนแสดงในวนอโบสถแลว จงยกปาตโมกขขนแสดงทกวนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงทกวน“รปใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหยกปาตโมกขขนแสดงในวนอโบสถ”ตอมา ภกษทงหลายทราบวา พระผมพระภาคทรงอนญาตการยกปาตโมกขขนแสดงในวนอโบสถแลว จงยกปาตโมกขขนแสดงปกษละ ๓ ครง คอ ในวน ๑๔ คำาวน ๑๕ คำา และวน ๘ คำาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๑๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๖๙. ปาตโมกขทเทสานชานนาเรองทรงอนญาตใหยกปาตโมกขขนแสดงปกษละครงพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงปกษ“ละ ๓ ครง รปใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหยกปาตโมกขขนแสดงปกษละ ๑ ครง คอ ในวน ๑๔ คำา หรอวน ๑๕ คำา ๑”

เรองพระฉพพคคยยกปาตโมกขขนแสดงแกบรษทเทาทมสมยนน พวกภกษฉพพคคยยกปาตโมกขขนแสดงแกบรษทเทาทม คอเฉพาะบรษทของตน ๆภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เรองทรงอนญาตใหยกปาตโมกขขนแสดงแกภกษผพรอมเพรยงพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงแกบรษท“เทาทมคอเฉพาะบรษทของตน ๆ รปใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลายเราอนญาตใหยกปาตโมกขขนแสดงแกภกษบรษททงหลายผพรอมเพรยงกน”

เรองทรงอนญาตความพรอมเพรยงกำาหนดอาวาสเดยวตอมา ภกษทงหลายมความคดคำานงวา พระผมพระภาคทรงบญญตอโบสถ“กรรมแกภกษทงหลายผพรอมเพรยงกน แลวดำารวา ความพรอมเพรยงกนม” “กำาหนดเพยงไรหนอ มเพยงอาวาสหนง หรอมทงแผนดน จงนำาเรองนไปกราบทล”พระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตความพรอมเพรยงม“กำาหนดเขตเพยงอาวาสเดยวเทานน”

เชงอรรถ :๑ ปกษหนงม ๑๔ วนบาง ๑๕ วนบาง : ๑ ปม ๓ ฤดคอ (๑) ฤดรอน ตงแตแรม ๑ คำาเดอน ๔ถงขน ๑๕ คำาเดอน ๘ (๒) ฤดฝน ตงแตแรม ๑ คำาเดอน ๘ ถงขน ๑๕ คำาเดอน ๑๒(๓) ฤดหนาว ตงแตแรม ๑ คำาเดอน ๑๒ ถงขน ๑๕ คำาเดอน ๔๑ ฤดม ๘ ปกษ ปกษ ๑๔ วน ม ๒ ครง คอปกษท ๓ และปกษท ๗ ปกษ ๑๕ วน ม ๖ ครง(ว.อ. ๓/๓๖/๑๐๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๑๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๐. มหากปปนวตถ๗๐. มหากปปนวตถวาดวยพระมหากปปนเถระ

เรองมททกจฉมฤคทายวน[๑๓๗] สมยนน ทานพระมหากปปนะอย ณ มททกจฉมฤคทายวนเขตกรงราชคฤห ครงนน ทานหลกเรนอยในทสงด ไดเกดความคดคำานงขนในใจอยางนวา“เราควรไปทำาอโบสถหรอไม ควรไปทำาสงฆกรรมหรอไม ทจรงเราเปนผบรสทธดวยความบรสทธอยางยง”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงทราบความคดคำานงในใจของทานพระมหากปปนะดวยพระทยของพระองค ทรงหายไป ณ ภเขาคชฌกฏมาปรากฏตรงหนาทานพระมหากปปนะทมททกจฉมฤคทายวน เปรยบเหมอนบรษมกำาลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขาฉะนน ประทบนงบนอาสนะทไดปลาดไวฝายทานพระมหากปปนะถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควรพระผมพระภาคไดตรสกบทานพระมหากปปนะผนง ณ ทสมควรวา กปปนะ“เธอหลกเรนอยในทสงด ไดเกดความคดคำานงขนในใจอยางนวา เราควรไปทำาอโบสถหรอไม ควรไปทำาสงฆกรรมหรอไม ทจรงเราเปนผบรสทธดวยความบรสทธอยางยงอยางนมใชหรอ”ทานพระมหากปปนะทลรบวา ใช พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสวา พราหมณทงหลาย๑ พวกเธอไมสกการะ ไมเคารพ“ไมนบถอ ไมบชาซงอโบสถ เมอเปนเชนน ใครเลาจกสกการะ เคารพ นบถอ บชาซงอโบสถ พราหมณ เธอจงไปทำาอโบสถ จะไมไปไมได เธอจงไปทำาสงฆกรรม จะไมไปไมได”ทานพระมหากปปนะทลรบพระดำารสพระผมพระภาควา ไป พระพทธเจาขา“ ”

เชงอรรถ :๑ พราหมณทงหลาย ในทนหมายถงภกษขณาสพ (ด ว.อ. ๓/๑/๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๑๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๑. สมานชานนาลำาดบนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหทานพระมหากปปนะเหนชด ชวนใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา แลวทรงหายไปตรงหนาทานพระมหากปปนะ ณ มททกจฉมฤคทายวน มาปรากฏทภเขาคชฌกฏ เปรยบเหมอนบรษมกำาลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขา ฉะนน

๗๑. สมานชานนาวาดวยทรงอนญาตสมา

สมมตสมาและนมตแหงสมา[๑๓๘] ครงนน ภกษทงหลายไดมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรง“บญญตไววา ความพรอมเพรยงมกำาหนดเขตเพยงอาวาสเดยวเทานน แลวดำาร”วา อาวาสหนงมการกำาหนดเขตเทาไร จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคให“ ”ทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสมมตสมา ภกษ“ทงหลาย พงสมมตสมาอยางน

วธสมมตสมาในเบองตนพงทกนมต คอ

ปพพตนมต (นมตคอภเขา) ปาสาณนมต (นมตคอแผนหน)วนนมต (นมตคอปา) รกขนมต (นมตคอตนไม)มคคนมต (นมตคอหนทาง) วมมกนมต (นมตคอจอมปลวก)นทนมต (นมตคอแมนำา) อทกนมต (นมตคอนำา)

ครนทกนมตแลว ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๑๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๑. สมานชานนากรรมวาจาสมมตสมา[๑๓๙] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา นมตไดระบไวโดยรอบเพยงใดถาสงฆพรอมกนแลว พงสมมตสมานสงวาสสมา มอโบสถเดยวกน๑ ดวยนมตเหลานน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา นมตไดระบไวโดยรอบเพยงใด สงฆสมมตสมานสงวาสสมา มอโบสถเดยวกน ดวยนมตเหลานน ทานรปใดเหนดวยกบการสมมตสมานสงวาสสมา มอโบสถเดยวกน ดวยนมตเหลานน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสมานสงวาสสมา มอโบสถเดยวกน สงฆสมมตแลว ดวยนมตเหลานนสงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

เรองสมมตสมาใหญเกนขนาด[๑๔๐] สมยนน พวกภกษฉพพคคยคดวา พระผมพระภาคทรงอนญาตการ“สมมตสมาแลว จงสมมตสมาใหญเกนไป ๔ โยชนบาง ๕ โยชนบาง ๖ โยชนบาง”ภกษทงหลายมาทำาอโบสถ มาถงเมอกำาลงยกปาตโมกขขนแสดงกม มาถงเมอยกขนแสดงจบแลวกม รอนแรมอยระหวางทางกมภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงสมมตสมาใหญเกนไป ๔ โยชน“บาง ๕ โยชนบาง ๖ โยชนบาง รปใดสมมต ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลายเราอนญาตใหสมมตสมาประมาณ ๓ โยชนเปนอยางยง”

เรองสมมตนทปารสมา (สมาครอมแมนำา)สมยนน พวกภกษฉพพคคยสมมตนทปารสมา ภกษทงหลายมาทำาอโบสถถกนำาพดไปกม บาตรถกนำาพดไปกม จวรถกนำาพดไปกมภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ สมานสงวาส หมายถงเขตแดนทสงฆสมมตเพอเขารวมอโบสถปวารณาและสงฆกรรมอนดวยกน (ด ว.อ.๑/๕๕/๒๗๘, กงขา.ฏกา ๑๕๒,๑๕๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๑๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๒. อโปสถาคารกถาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงสมมตนทปารสมา รปใด“สมมต ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสมมตนทปารสมาทมเรอจอดประจำาหรอมสะพานถาวร”

๗๒. อโปสถาคารกถาวาดวยโรงอโบสถ

เรองยกปาตโมกขขนแสดงตามบรเวณวหาร[๑๔๑] สมยนน ภกษทงหลายยกปาตโมกขขนแสดงตามบรเวณวหารโดยไมกำาหนดท พระอาคนตกะทงหลายไมรวา วนนสงฆจะทำาอโบสถ ณ ทไหน“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงตาม“บรเวณวหารโดยไมกำาหนดท รปใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลายเราอนญาตใหสมมตวหาร เรอนมงแถบเดยว ปราสาท เรอนโลน หรอถำา ทสงฆตองการใหเปนโรงอโบสถแลวจงทำาอโบสถ”

ภกษทงหลาย กแลพงสมมตโรงอโบสถอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา

วธสมมตโรงอโบสถและกรรมวาจาสมมตโรงอโบสถทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆสมมตวหารมชอนใหเปนโรงอโบสถ นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆสมมตวหารมชอนใหเปนโรงอโบสถทานรปใดเหนดวยกบการสมมตวหารมชอนใหเปนโรงอโบสถ ทานรปนนพงนงทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๑๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๒. อโปสถาคารกถาวหารมชอนสงฆสมมตใหเปนโรงอโบสถแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนงขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

เรองสมมตโรงอโบสถ ๒ แหงในอาวาสเดยวกนสมยนน ในอาวาสแหงหนง สงฆสมมตโรงอโบสถ ๒ แหง ภกษทงหลายประชมกนในโรงอโบสถทง ๒ แหงดวยตงใจวา สงฆจกทำาอโบสถ ณ ทน สงฆจก“ทำาอโบสถ ณ ทน”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในอาวาสแหงหนง สงฆไมพงสมมต“โรงอโบสถ ๒ แหง ภกษสงฆหมใดสมมต ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลายเราอนญาตใหถอนโรงอโบสถแหงหนงแลว จงทำาอโบสถในโรงอโบสถอกแหงหนง”

วธถอนโรงอโบสถและกรรมวาจาถอนโรงอโบสถภกษทงหลาย พงถอนโรงอโบสถอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงถอนโรงอโบสถมชอน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆถอนโรงอโบสถมชอน ทานรปใดเหนดวยกบการถอนโรงอโบสถมชอน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงโรงอโบสถมชอนสงฆถอนแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๑๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๓. อโปสถปมขานชานนา๗๓. อโปสถปมขานชานนาวาดวยทรงอนญาตพนทดานหนาโรงอโบสถ

เรองสมมตโรงอโบสถเลกเกนไป[๑๔๒] สมยนน ในอาวาสแหงหนง สงฆสมมตโรงอโบสถเลกเกนไป ถงวนอโบสถ ภกษสงฆลงประชมกนมาก ภกษทงหลายตองนงฟงปาตโมกข ณ พนททมไดสมมตภกษทงหลายจงไดปรกษากนดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา พง“ ‘สมมตโรงอโบสถแลวจงทำาอโบสถ กพวกเรานงฟงปาตโมกข ณ พนททมไดสมมต’อโบสถเปนอนพวกเราทำาแลวหรอไมหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เพราะเหตทภกษนงในพนททสมมต“แลวกตาม ยงมไดสมมตแลวกตามฟงปาตโมกขอย อโบสถยอมเปนอนเธอไดทำาแลวทเดยว ภกษทงหลาย ถาเชนนน สงฆจงสมมตพนทดานหนาโรงอโบสถใหใหญเทาทจำานงเถด”

วธสมมตและกรรมวาจาสมมตพนทดานหนาในโรงอโบสถภกษทงหลาย พงสมมตพนทดานหนาโรงอโบสถอยางนในเบองตนพงทกนมต ครนทกนมตแลว ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา นมตระบไวโดยรอบเพยงใด ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงสมมตพนทดานหนาโรงอโบสถดวยนมตเหลานน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา นมตระบไวโดยรอบเพยงใด สงฆสมมตพนทดานหนาโรงอโบสถดวยนมตเหลานน ทานรปใดเหนดวยกบการสมมตพนทดาน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๑๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๓. อโปสถปมขานชานนาหนาโรงอโบสถดวยนมตเหลานน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงพนทดานหนาโรงอโบสถสงฆไดสมมตดวยนมตเหลานนแลว สงฆเหนดวยเพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

เรองภกษนวกะลงประชมกอนสมยนน ในอาวาสแหงหนง ถงวนอโบสถ ภกษผนวกะทงหลายลงประชมกนกอนแลวหลกไปดวยคดวา ภกษผเปนเถระทงหลายยงไมมาเลย“ ”อโบสถมในเวลาวกาล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในวนอโบสถ เราอนญาตใหภกษ“ผเถระทงหลายลงประชมกอน”

ทรงอนญาตใหภกษหลายวดทำาอโบสถรวมกนสมยนน ในกรงราชคฤห อาวาสหลายแหงมสมารวมกน ภกษทงหลายในอาวาสเหลานน กลาวแยงกนวา ขอสงฆจงทำาอโบสถในอาวาสของพวกเรา ขอสงฆ“จงทำาอโบสถในอาวาสของพวกเรา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในกรงราชคฤหน อาวาสหลายแหง“มสมารวมกน ภกษทงหลายในอาวาสเหลานน กลาวแยงกนวา ขอสงฆจงทำาอโบสถ‘ในอาวาสของพวกเรา ขอสงฆจงทำาอโบสถในอาวาสของพวกเรา ภกษทงหลาย’ภกษเหลานนทกรปตองประชมทำาอโบสถในทแหงเดยวเทานน หรอภกษผเถระอยในอาวาสใดกตองประชมทำาอโบสถในอาวาสนน สงฆไมพงแบงพวกกนทำาอโบสถภกษสงฆหมใดพงทำา ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๒๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๔. อวปปวาสสมานชานนา๗๔. อวปปวาสสมานชานนาวาดวยทรงอนญาตแดนไมอยปราศจากไตรจวร

เรองกรงราชคฤห[๑๔๓] สมยนน ทานพระมหากสสปะเดนทางจากอนธกวนทวหารมายงกรงราชคฤหเพอทำาอโบสถ ระหวางทางขณะขามแมนำา ถกนำาพดไปหนอยหนงจวรของทานเปยก ภกษทงหลายไดกลาวกบทานพระมหากสสปะดงนวา อาวโส“ทำาไม จวรของทานจงเปยกเลา”ทานพระมหากสสปะกลาวตอบวา ทานทงหลาย ผมเดนทางจากอนธกวนท“วหารมายงกรงราชคฤหเพอทำาอโบสถ ณ ทน ระหวางทางขณะขามแมนำา ถกนำาพดไปหนอยหนง เพราะฉะนน จวรของผมจงเปยก”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย สมานสงวาสสมา๑ มอโบสถเดยวกน“แหงใดทสงฆสมมตแลว สงฆกจงสมมตสมานนใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวร ๒”

วธสมมตและกรรมวาจาสมมตแดนไมอยปราศจากไตรจวรภกษทงหลาย พงสมมตแดนไมอยปราศจากไตรจวรอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สมานสงวาสสมา มอโบสถเดยวกนแหงใดสงฆสมมตแลว สงฆพงสมมตสมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนนนใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวร นเปนญตต

เชงอรรถ :๑ สมานสงวาสสมา ด ขอ ๑๓๙ หนา ๒๑๕ (เชงอรรถ)๒ แดนไมอยปราศจากไตรจวร แปลมาจากภาษาบาลวา ตจวราวปปวาส หมายถงสถานททสงฆกำาหนด“ ”เปนเขตอยปราศจากไตรจวรโดยไมตองอาบต (ด ว.มหา. (แปล) ๒/๔๗๓-๔๗/๑๐-๑๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๒๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๔. อวปปวาสสมานชานนาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สมานสงวาสสมา มอโบสถเดยวกนแหงใดทสงฆสมมตแลว สงฆพงสมมตสมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนนนใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวร ทานรปใดเหนดวยกบการสมมตสมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนนนใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวร ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวยทานรปนนพงทกทวงสมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนนนสงฆไดสมมตใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวรแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนน จงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางนสมยนน ภกษทงหลายทราบวา พระผมพระภาคทรงอนญาตการสมมตแดนไมอยปราศจากไตรจวรแลว จงเกบจวรทงหลายไวในละแวกหมบานจวรเหลานนสญหายบาง ถกไฟไหมบาง ถกหนกดบางภกษทงหลายจงมผาทไมด มแตจวรเกา ๆ ภกษทงหลาย กลาวอยางนวา“ทานทงหลาย เหตใด พวกทานจงมแตผาไมด มแตจวรเกา ๆ”ภกษทงหลายจงตอบวา ทานทงหลาย พวกผมทราบวา พระผมพระภาค“ ‘ทรงอนญาตการสมมตแดนไมอยปราศจากไตรจวรแลว จงเกบจวรทงหลายไวใน’ละแวกหมบานอยางน จวรเหลานนเสยหายบาง ถกไฟไหมบาง ถกหนกดบางเพราะเหตนน พวกผมจงมผาไมด มแตจวรเกา ๆ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เรองสมมตแดนไมอยปราศจากไตรจวร(ตจวราวปปวาส)พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย สมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกน“แหงใดทสงฆสมมตแลว สงฆจงสมมตสมานนใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวรเวนหมบานและอปจารแหงหมบาน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๒๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๕. สมาสมหนนาวธสมมตและกรรมวาจาสมมตตจวราวปปวาสสมาเวนบานและอปจารบานภกษทงหลาย พงสมมตแดนไมอยปราศจากไตรจวร เวนหมบานและอปจารหมบานอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา[๑๔๔] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนแหงใดทสงฆสมมตแลว ถาสงฆพรอมกนแลว พงสมมตสมานนใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวร เวนหมบานและอปจารหมบาน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนแหงใดทสงฆสมมตแลว สงฆสมมตสมานนใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวร เวนหมบานและอปจารหมบาน ทานรปใดเหนดวยกบการสมมตสมานนใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวร ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสมานนสงฆไดสมมตใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวร เวนหมบานและอปจารหมบานแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

๗๕. สมาสมหนนาวาดวยการถอนสมา

เรองสมมตสมานสงวาสสมากอนพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษเมอจะสมมตสมา พงสมมต“สมานสงวาสสมากอน พงสมมตแดนไมอยปราศจากไตรจวรในภายหลง ภกษทงหลายเมอจะถอนสมา พงถอนแดนไมอยปราศจากไตรจวรกอน พงถอนสมานสงวาสสมาในภายหลง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๒๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๕. สมาสมหนนาวธถอนและกรรมวาจาถอนแดนไมอยปราศจากไตรจวรภกษทงหลายพงถอนแดนไมอยปราศจากไตรจวรอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา[๑๔๕] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา แดนไมอยปราศจากไตรจวรแหงใดทสงฆสมมตไวแลว ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงถอนแดนไมอยปราศจากไตรจวรนน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา แดนไมอยปราศจากไตรจวรแหงใดทสงฆสมมตไวแลว สงฆถอนแดนไมอยปราศจากไตรจวรแหงนน ทานรปใดเหนดวยกบการถอนแดนไมอยปราศจากไตรจวรนน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวยทานรปนนพงทกทวงแดนไมอยปราศจากไตรจวรแหงนนสงฆถอนแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

เร องถอนสมานสงวาสสมาภายหลงวธถอนและกรรมวาจาถอนสมานสงวาสสมาภกษทงหลายพงถอนสมานสงวาสสมาอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา[๑๔๖] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนแหงใดทสงฆสมมตแลว ถาสงฆพรอมกนแลว พงถอนสมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนนน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนแหงใดทสงฆสมมตแลว สงฆถอนสมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนนน ทานรปใดเหนดวยกบการถอนสมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนนน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๒๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๖. คามสมาทสมานสงวาสสมามอโบสถเดยวกนนน สงฆถอนแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

๗๖. คามสมาทวาดวยคามสมาเปนตน

อพทธสมา[๑๔๗] พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เมอสมาทสงฆยงไมได“สมมต ยงไมไดกำาหนดสมา ภกษสงฆอยอาศยหมบานหรอนคมใด เขตของหมบานนนเปนคามสมาบาง เขตของนคมนนเปนนคมสมาบาง สมานในหมบานหรอนคมทงสองนนเปนสมานสงวาส มอโบสถเดยวกนภกษทงหลาย ถาในปาไมมหมบานชว ๗ อพภนดรโดยรอบ สมานในปานนเปนสมานสงวาส มอโบสถเดยวกน

เรองอทกกเขปสมาในแมนำาเปนตนภกษทงหลาย แมนำาทงหมดไมจดเปนสมา สมทรทงหมดไมจดเปนสมาชาตสระ๑ทงหมดไมจดเปนสมาภกษทงหลาย ในแมนำา ในสมทร หรอในชาตสระ ชวระยะชายมสณฐานปานกลาง วกนำาสาดไปโดยรอบเปนอทกกเขปสมา สมานในนานนำาเหลานน เปนสมานสงวาส มอโบสถเดยวกน

เรองสมาคาบเกยว[๑๔๘] สมยนน พวกภกษฉพพคคยสมมตสมาคาบเกยวสมา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ ชาตสระ หมายถงสระทเกดเอง ไมมใครขดไว นำาไหลมาจากรอบขางขงอยจนเตม (ว.อ. ๓/๑๔๗/๑๒๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๒๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๗. อโปสถาเภทาทพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย สมาทภกษเหลาใดสมมตไวกอนแลว“กรรมนนของภกษเหลานนเปนกรรมทถกตอง ไมกำาเรบ ควรแกฐานะ สมาทภกษเหลาใดสมมตในภายหลง กรรมนนของภกษเหลานนไมถกตอง กำาเรบได ไมควรแกฐานะ ภกษทงหลาย ไมพงสมมตสมาคาบเกยวสมา ภกษสงฆหมใดสมมตคาบเกยวกน ตองอาบตทกกฏ”

สมมตสมาทบสมาสมยนน พวกภกษฉพพคคยสมมตสมาทบสมา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย สมาทภกษเหลาใดสมมตไวกอนแลว“กรรมนนของภกษเหลานนเปนกรรมทถกตอง ไมกำาเรบ ควรแกฐานะ สมาทภกษเหลาใดสมมตในภายหลง กรรมนนของภกษเหลานนไมถกตอง กำาเรบได ไมควร

แกฐานะ ภกษทงหลาย ไมพงสมมตสมาทบสมา ภกษสงฆหมใดสมมตทบตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษสงฆจะสมมตสมา เวนชองวางในระหวางสมาแลวจงสมมตสมา”

๗๗. อโปสถเภทาทวาดวยประเภทแหงวนอโบสถเปนตน

เรองประเภทแหงวนอโบสถ[๑๔๙] ครงนน ภกษทงหลายไดมการสนทนากนดงนวา วนอโบสถม“เทาไร จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย วนอโบสถนม ๒ วน คอ วน“๑๔ คำา และวน ๑๕ คำา ภกษทงหลาย วนอโบสถม ๒ วนเหลานแล”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๒๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๗. อโปสถาเภทาทเรองอาการททำาอโบสถครงนน ภกษทงหลายไดมการสนทนากนดงนวา การทำาอโบสถมเทาไรหนอ“ ”จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย การทำาอโบสถนม ๔ อยาง๑ คอ“๑. การทำาอโบสถแบงพวกโดยไมชอบธรรม๒. การทำาอโบสถพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม๓. การทำาอโบสถแบงพวกโดยชอบธรรม๔. การทำาอโบสถพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรมภกษทงหลาย ในการทำาอโบสถ ๔ อยางนน การทำาอโบสถใดแบงพวกโดยไมชอบธรรม การทำาอโบสถเชนนน ไมพงทำาและเราไมอนญาตการทำาอโบสถเชนนนการทำาอโบสถใดพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม การทำาอโบสถเชนนน ไมพงทำาและเราไมอนญาตการทำาอโบสถเชนนนการทำาอโบสถใดแบงพวกโดยชอบธรรม การทำาอโบสถเชนนน ไมพงทำาและเราไมอนญาตการทำาอโบสถเชนนนการทำาอโบสถใดพรอมเพรยงกน โดยชอบธรรม การทำาอโบสถเชนนน พงทำาและเราอนญาตการทำาอโบสถเชนนน

เชงอรรถ :๑ เชน ถาในวดหนง มภกษ ๔ รป ภกษ ๓ รปนำาฉนทะและปารสทธของภกษรปหนงมาทำาปารสทธอโบสถหรอมภกษอย ๓ รป ภกษ ๒ รปนำาฉนทะและปารสทธของภกษรปหนงมายกปาตโมกขขนแสดง นชอ

วา การทำาอโบสถแบงพวกโดยไมชอบธรรมภกษ ๔ รป ประชมกนทำาปารสทธอโบสถ ภกษ ๓ หรอ ๒ รป ยกปาตโมกขขนแสดง นชอวาการทำาอโบสถพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมมภกษ ๔ รป ภกษ ๓ รปนำาปารสทธของภกษรปหนงมายกปาตโมกขขนแสดง หรอมภกษ๓ รป ภกษ ๒ รปนำาปารสทธของภกษรปหนงมา ทำาปารสทธอโบสถ นชอวา การทำาอโบสถแบงพวกโดยชอบธรรมภกษ ๔ รป อยในวดหนง ทงหมดประชมกนยกปาตโมกขขนแสดง ภกษ ๓ รปทำาปารสทธอโบสถภกษ ๒ รปทำาปารสทธอโบสถตอกนและกน นชอวา การทำาอโบสถพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรม(ว.อ. ๓/๑๔๙/๑๓๐-๑๓๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๒๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๘. สงขตตปาตโมกขทเทสาทภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล พวกเธอพงสำาเหนยกไววา จกทำาอโบสถกรรมชนดทพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรม ดงน พวกเธอพงสำาเหนยกไวอยางนแล

๗๘. สงขตตปาตโมกขทเทสาทวาดวยการยกปาตโมกขขนแสดงโดยยอเปนตน

เรองประเภทแหงปาตโมกขทเทส[๑๕๐] ครงนน ภกษทงหลายไดมความสงสยวา การยกปาตโมกขขนแสดง“มเทาไรหนอ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย การยกปาตโมกขขนแสดงนม“๕ แบบ คอ๑. ภกษยกนทานขนแสดงจบแลว พงสวดอทเทสทเหลอดวยสตบท๑นเปนการยกปาตโมกขแบบท ๑๒. ยกนทานขนแสดง ยกปาราชก ๔ ขนแสดงจบแลว พงสวดอทเทสทเหลอดวยสตบท นเปนการยกปาตโมกขแบบท ๒๓. ยกนทานขนแสดง ยกปาราชก ๔ ขนแสดง ยกสงฆาทเสส ๑๓ ขนแสดงจบแลว พงสวดอทเทสทเหลอดวยสตบท นเปนการยกปาตโมกขแบบท ๓

เชงอรรถ :๑ การประกาศ สตบท คอ การยกนทานขนแสดงสอบถามยำาถงความบรสทธของแตละทาน ในธรรมเหลานน ๆ แลวประกาศอทเทสทเหลอโดยสตบทอยางนนวา ธรรม คอ ปาราชก ๔ ธรรมคอสงฆาทเสส“๑๓ ธรรมคออนยต ๒ ธรรมคอนสสคคยปาจตตย ๓๐ ธรรมคอปาจตตย ๙๒ ธรรมคอปาฏเทสนยะ

๔ ธรรมคอเสขยะ ๗๕ ธรรมคออธกรณสมถะ ๗ ทานทงหลายไดฟงแลว สกขาบทของพระผมพระภาคนนมเทาน มาในสตร นบเนองในสตร มาสวาระทจะยกขนแสดงเปนขอ ๆ ตามลำาดบทกกงเดอนพวกเราทงหมด พงพรอมเพรยงกนรวมใจกน ไมววาทกน ศกษาในพระสตรนนเทอญ ” (ว.อ. ๓/๑๕๐/๑๓๑)สตบทในอก ๔ วธทเหลอ มนยเหมอนกบวธท ๑ เพยงแตยกขนแสดงจบตอนใดแลว กไมตองประกาศตอนนนไวในสตบทอก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๒๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๘. สงขตตปาตโมกขทเทสาท๔. ยกนทานขนแสดง ยกปาราชก ๔ ขนแสดง ยกสงฆาทเสส ๑๓ขนแสดง ยกอนยต ๒ ขนแสดงจบแลว พงสวดอทเทสทเหลอดวยสตบท นเปนการยกปาตโมกขแบบท ๔๕. ยกขนแสดงโดยพสดารทงหมด นเปนการยกปาตโมกขขนแสดงแบบท ๕ภกษทงหลาย การยกปาตโมกขขนแสดงม ๕ แบบเหลานแล ๑”

ทรงหามยกปาตโมกขขนแสดงโดยยอสมยนน ภกษทงหลายทราบวา พระผมพระภาคทรงอนญาตการยกปาตโมกข“ขนแสดงโดยยอ จงยกปาตโมกขขนแสดงโดยยอทกครง”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงโดยยอ“ภกษสงฆหมใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงอนญาตใหยกปกตโมกขขนแสดงโดยยอเมอชาวปามาพลกพลานสมยนน ณ อาวาสแหงหนงในแควนโกศล ในวนอโบสถนน มชาวปามาพลกพลานภกษทงหลายไมอาจยกปาตโมกขขนแสดงโดยพสดาร จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ การยกปาตโมกขขนแสดงทง ๕ แบบน สรปเรยกชอเปนภาษาเฉพาะวา๑. แบบท ๑ เรยกวา นทานทเทส๒. แบบท ๒ เรยกวา ปาราชกทเทส๓. แบบท ๓ เรยกวา สงฆาทเสสทเทส๔. แบบท ๔ เรยกวา อนยตทเทส๕. แบบท ๕ เรยกวา วตถารทเทส

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๒๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๘. สงขตตปาตโมกขทเทสาทพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหยกปาตโมกขขนแสดง“โดยยอเมอมอนตราย”

เรองอนตราย ๑๐ ประการสมยนน พวกภกษฉพพคคยยกปาตโมกขขนแสดงโดยยอเมอไมมอนตรายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เมอไมมอนตราย ไมพงยกปาตโมกข“ขนแสดงโดยยอ ภกษสงฆหมใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เมอมอนตราย เราอนญาตใหยกปาตโมกขขนแสดงโดยยอ”ในเรองยกปาตโมกขขนแสดงโดยยอนน อนตรายทงหลาย มดงตอไปน

๑. พระราชาเสดจมา ๒. โจรมาปลน๓. ไฟไหม ๔. นำาหลากมา๕. คนมามาก ๖. ผเขาสงภกษ๗. สตวรายเขามา ๘. งเลอยเขามา๙. ภกษจะถงแกชวต๑ ๑๐. มอนตรายแกพรหมจรรย๒

ภกษทงหลาย เราอนญาตใหยกปาตโมกขขนแสดงโดยยอในเมอมอนตรายอยางนเมอไมมอนตราย ใหยกขนแสดงโดยพสดาร”

เรองทรงอนญาตภกษเถระแสดงธรรมโดยไมตองไดรบอาราธนาสมยนน พวกภกษฉพพคคยไมไดรบอาราธนากแสดงธรรมในทามกลางสงฆภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมไดรบอาราธนาไมพงแสดงธรรม“ในทามกลางสงฆ รปใดแสดง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผเถระแสดงธรรมเองหรอใหอาราธนาภกษอนแสดง”

เชงอรรถ :๑ ภกษเปนไข หรอ จะมรณภาพ หรอคนมเวรกน ประสงคจะฆา จงจบภกษนน (ว.อ. ๓/๑๕๐/๑๓๑)๒ มนษยทงหลาย ประสงคจะใหภกษรปเดยว หรอหลายรป เคลอนจากพรหมจรรย (จะใหสก) จงจบภกษเหลานนไว (ว.อ. ๓/๑๕๐/๑๓๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๓๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๗๙. วนยปจฉนกถา๗๙. วนยปจฉนกถาวาดวยการถามพระวนย

เรองถามพระวนยทามกลางสงฆตองไดรบแตงตงกอน[๑๕๑] สมยนน พวกภกษฉพพคคยยงไมไดรบแตงตงกถามพระวนยในทามกลางสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษยงไมไดรบแตงตงไมพงถาม“วนยในทามกลางสงฆ รปใดถาม ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผไดรบแตงตงถามวนยในทามกลางสงฆได”

วธแตงตงเปนผถามภกษทงหลาย พงแตงตงอยางนตนเองแตงตงตนเองกได ภกษรปหนงแตงตงภกษอกรปหนงกไดอยางไรเลา ชอวาตนเองแตงตงตนเองคอ ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

กรรมวาจาแตงตงตนเองทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลว ขาพเจาขอถามพระวนยกบทานผมชอน อยางนชอวาตนเองแตงตงตนเองอยางไรเลา ชอวาภกษรปหนงแตงตงภกษอกรปหนงคอ ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

กรรมวาจาแตงตงผอนทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลว ขอผมชอนถามพระวนยกบทานผมชอน อยางนชอวาภกษรปหนงแตงตงภกษอกรปหนง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๓๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๐. วนยวสชชนกถาเรองคกคามจะฆาสมยนน พวกภกษผมศลดงาม ไดรบแตงตงแลว จงถามพระวนยในทามกลางสงฆ พวกภกษฉพพคคยไดอาฆาต แคนเคอง คกคามจะฆา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษแมไดรบ“แตงตงแลว ตรวจดบรษท พจารณาบคคลแลวจงถามพระวนยในทามกลางสงฆ”

๘๐. วนยวสชชนกถาวาดวยการวสชนาพระวนย

เรองพวกภกษฉพพคคยวสชนาพระวนย[๑๕๒] สมยนน พวกภกษฉพพคคยยงไมไดรบแตงตง กวสชนาพระวนยในทามกลางสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษผไมไดรบแตงตง ไมพง“วสชนาพระวนยในทามกลางสงฆ รปใดวสชนา ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลายเราอนญาตใหภกษผไดรบแตงตง วสชนาพระวนยในทามกลางสงฆได”

วธแตงตงเปนผวสชนาภกษทงหลาย พงแตงตงอยางนตนเองแตงตงตนเองกได ภกษรปหนงแตงตงภกษอกรปหนงกไดอยางไรเลา ชอวาตนเองแตงตงตนเองคอ ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

กรรมวาจาแตงตงตนทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลว ขาพเจาอนผมชอนถามพระวนยแลวขอวสชนา อยางนชอวาตนเองแตงตงตนเอง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๓๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๑. โจทนากถาอยางไรเลา ชอวาภกษรปหนงแตงตงภกษอกรปหนงคอ ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

กรรมวาจาแตงตงผอนทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลว ผมชอนอนผมชอนถามพระวนยพงวสชนา อยางนชอวาภกษรปหนงแตงตงภกษอกรปหนง

เรองคกคามจะฆาเรองท ๒สมยนน พวกภกษผมศลดงามไดรบแตงตงแลว วสชนาพระวนยในทามกลางสงฆ พวกภกษฉพพคคยไดอาฆาต แคนเคอง คกคามจะฆา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษแมไดรบแตงตง“แลวตรวจดบรษท พจารณาบคคลแลวจงวสชนาพระวนยในทามกลางสงฆ”

๘๑. โจทนากถาวาดวยการฟองรอง

เรองโจทดวยอาบต[๑๕๓] สมยนน พวกภกษฉพพคคยโจทภกษผยงไมใหโอกาสดวยอาบต ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงโจทภกษผยงไมไดใหโอกาสดวย“อาบต รปใดโจท ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหโจทกขอโอกาสดวยคำาวา ขอทานจงใหโอกาส ผมใครจะพดกบทาน ดงนแลวจงโจทดวยอาบต”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๓๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๒. อธมมกมมปฏกโกสนาทเรองขอโอกาสกอนโจทสมยนน ภกษทงหลายผมศลดงาม ไดขอใหพวกภกษฉพพคคยใหโอกาสแลวโจทดวยอาบต พวกภกษฉพพคคยไดอาฆาต แคนเคอง คกคามจะฆาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหโจทกแมเมอขอโอกาส“แลว พจารณาดบคคลกอน จงโจทดวยอาบต”

กอนขอโอกาสตองพจารณาดบคคลสมยนน พวกภกษฉพพคคยคดวา ภกษทงหลายผมศลดงาม ขอใหพวกเรา“ใหโอกาสกอน แลวรบขอโอกาสในเรองทไมเปนเรอง ไมมเหตอนควร ตอภกษ”ทงหลายผบรสทธไมมอาบตภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงขอโอกาสในเรองทไมเปนเรอง“ไมมเหตอนควร ตอภกษทงหลายผบรสทธไมมอาบต รปใดขอ ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหพจารณาดบคคลกอนจงขอโอกาส”

๘๒. อธมมกมมปฏกโกสนาทวาดวยการคดคานทำากรรมทไมชอบดวยธรรมเปนตน

เรองทรงอนญาตคดคานกรรมทไมชอบดวยธรรม[๑๕๔] สมยนน พวกภกษฉพพคคยทำาสงฆกรรมทไมชอบดวยธรรมใน

ทามกลางสงฆภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงทำากรรมทไมชอบดวยธรรมใน“ทามกลางสงฆ รปใดทำา ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๓๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๒. ธมมกมมปฏกโกสนาทพวกภกษฉพพคคยยงทำากรรมทไมชอบดวยธรรมอยเชนเดม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหคดคานในเมอภกษ“ทำากรรมทไมชอบดวยธรรม”สมยตอมา ภกษทงหลายผมศลดงาม พากนคดคานในเมอพวกภกษฉพพคคยทำากรรมทไมชอบดวยธรรม พวกภกษฉพพคคยไดอาฆาต แคนเคอง คกคามจะฆาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เรองภกษ ๔-๕ รปแสดงความเหนพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแสดงความเหนได“ ”ภกษทงหลายแสดงความเหนในสำานกของพวกภกษฉพพคคยเหลานนแหละพวกภกษฉพพคคยไดอาฆาต แคนเคอง คกคามจะฆา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษ ๔“ -๕ รปคดคาน ใหภกษ ๒-๓ รปแสดงความเหน ใหภกษรปเดยวอธษฐานใจเสยวาเราไมเหนดวยกบกรรมนน”

เรองจงใจยกปาตโมกขขนแสดงไมใหไดยนสมยนน พวกภกษฉพพคคยเมอยกปาตโมกขขนแสดงจงใจไมสวดใหไดยนในทามกลางสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษผเมอจะยกปาตโมกขขนแสดง“ไมพงจงใจสวดไมใหไดยน รปใดสวดไมใหไดยน ตองอาบตทกกฏ”สมยตอมา ทานพระอทายเปนผยกปาตโมกขขนแสดงในทามกลางสงฆ มเสยงเครอดจเสยงกา จงมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษผยก“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๓๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๒. อธมมกมมปฏกโกสนาทปาตโมกขขนแสดงตองสวดใหไดยนทวกน สวนเรามเสยงเครอดจเสยงกา เราจะพงปฏบตอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เรองพยายามยกปาตโมกขขนแสดงพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผยกปาตโมกข“ขนแสดงพยายามดวยตงใจวา จะสวดใหไดยนชดถอยชดคำา เมอพยายาม ไมตอง‘ ’อาบต”

เรองยกปาตโมกขขนแสดงในบรษททมคฤหสถสมยนน พระเทวทตยกปาตโมกขขนแสดงในบรษททมคฤหสถอยดวยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงในบรษท“ทมคฤหสถอยดวย รปใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ”

เรองยกปาตโมกขขนแสดงโดยไมไดรบอาราธนาสมยนน พวกภกษฉพพคคยไมไดรบอาราธนา กยกปาตโมกขขนแสดงในทามกลางสงฆภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมไดรบอาราธนา ไมพงยก“ปาตโมกขขนแสดงในทามกลางสงฆ รปใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลายเราอนญาตปาตโมกขใหเปนหนาทของพระเถระ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๓๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๓. ปาตโมกขทเทสกอชเฌสนาท๘๓. ปาตโมกขทเทสกอชเฌสนาทวาดวยการอาราธนาผยกปาตโมกขขนแสดงเปนตน

เรองภกษชาวเมองโจทนาวตถไมรจกอโบสถ[๑๕๕] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤหตามพระประสงคแลวไดเสดจจารกไปทางเมองโจทนาวตถ เสดจจารกไปโดยลำาดบจนถงเมองโจทนาวตถสมยนน ในอาวาสแหงหนง มภกษอยหลายรป บรรดาภกษเหลานน ภกษผเถระเปนผโงเขลา ไมฉลาด ไมรจกอโบสถ หรอวธทำาอโบสถ หรอปาตโมกข หรอวธการยกปาตโมกขขนแสดงสมยนน ภกษเหลานน มความคดดงนวา พระผมพระภาค ทรงบญญตไววา“

‘ปาตโมกขเปนหนาทของพระเถระ กพระเถระของพวกเรารปนเปนผโงเขลา ไมฉลาด’ไมรจกอโบสถ หรอวธทำาอโบสถ หรอปาตโมกข หรอวธยกปาตโมกขขนแสดงพวกเราจะพงปฏบตอยางไรหนอ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย บรรดาภกษเหลานน ภกษรปใดเปน“ผฉลาดสามารถ เราอนญาตปาตโมกขใหเปนหนาทของภกษรปนน”

เรองภกษมากรปไมรจกอโบสถสมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษอยดวยกนหลายรปลวนเปนผโงเขลา ไมฉลาด ภกษเหลานนไมรจกอโบสถ หรอวธทำาอโบสถ หรอปาตโมกข หรอวธยกปาตโมกขขนแสดง จงอาราธนาพระเถระวา นมนตพระเถระ“ยกปาตโมกขขนแสดงเถด ขอรบ”พระเถระนนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย เรายกปาตโมกขขนแสดงไมได“ ”ภกษเหลานนจงอาราธนาพระเถระรปท ๒ วา นมนตพระเถระยกปาตโมกข“ขนแสดงเถด ขอรบ แมทานกตอบอยางนวา ทานทงหลาย เรายกปาตโมกขขน” “แสดงไมได”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๓๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๓. ปาตโมกขทเทสกอชเณสนาทภกษเหลานนจงอาราธนาพระเถระรปท ๓ วา นมนตทานยกปาตโมกขขน“แสดงเถด ขอรบ แมทานกตอบอยางนวา ทานทงหลาย เรายกปาตโมกขขน” “แสดงไมได”ภกษเหลานนไดอาราธนาจนถงพระผเปนนวกะในสงฆโดยอบายนนแหละวา“ทานจงยกปาตโมกขขนแสดงเถด แมพระนวกะนนกตอบอยางนวา กระผมยก” “ปาตโมกขขนแสดงไมได ขอรบ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวน“อโบสถนน มภกษอยดวยกนหลายรป ลวนเปนผโงเขลา ไมฉลาด ภกษเหลานนไมรจกอโบสถ หรอวธทำาอโบสถ หรอปาตโมกข หรอวธยกปาตโมกขขนแสดงจงอาราธนาพระเถระวา นมนตพระเถระยกปาตโมกขขนแสดงเถด ขอรบ พระเถระนนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย เรายกปาตโมกขขนแสดงไมได ภกษเหลานนจงอาราธนาพระเถระรปท ๒ วา นมนตพระเถระยกปาตโมกขขนแสดงเถด ขอรบแมพระเถระรปท ๒ นนกกลาวอยางนวา ทานทงหลาย เรายกปาตโมกขขนแสดงไมได ภกษเหลานนจงอาราธนาพระเถระรปท ๓ วา นมนตพระเถระยกปาตโมกขขนแสดงเถด ขอรบ แมพระเถระรปท ๓ กกลาวอยางนวา ทานทงหลายเรายกปาตโมกขขนแสดงไมได ภกษเหลานนไดอาราธนาจนถงพระผเปนนวกะ

ในสงฆโดยอบายนนแหละวา ทานจงยกปาตโมกขขนแสดงเถด แมพระนวกะนนกตอบอยางนวา กระผมยกปาตโมกขขนแสดงไมได ขอรบ

เรองสงภกษไปเรยนปาตโมกขพอจะกลบมาทนในวนนนภกษทงหลาย ภกษเหลานนพงสงภกษรปหนงไปยงอาวาสใกลเคยง พอจะกลบมาทนในวนนน ดวยสงวา ทาน ทานจงไปเรยนปาตโมกขโดยยอหรอโดย“พสดารมาเถด”ตอมา ภกษทงหลายไดมความคดดงนวา จะสงภกษรปไหนไปหนอ จงนำา“ ”เรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๓๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๔. ปกขคณนาทอคคหณานชานนาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผเถระบญชา“ภกษผนวกะไป”ภกษนวกะทงหลายถกภกษเถระบญชาแลวไมยอมไปภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมเปนไขถกพระเถระบญชาแลว“จะไมไปไมได รปใดไมไป ตองอาบตทกกฏ”

๘๔. ปกขคณนาทอคคหณานชานนาวาดวยทรงอนญาตใหเรยนวธนบปกษเปนตน

เรองวธการนบปกษ[๑๕๖] ครนพระผมพระภาคประทบอย ณ เมองโจทนาวตถตามพระอธยาศยแลวกเสดจกลบมายงกรงราชคฤหอกเชนเดมสมยนน พวกชาวบานถามภกษทงหลายทกำาลงเทยวบณฑบาตวา พระคณเจา“วนนกคำา”ภกษทงหลายตอบอยางนวา ทานทงหลาย พวกอาตมาไมร “ ”พวกชาวบานพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา แมเพยงการนบปกษ“พระสมณะเชอสายพระศากยบตรเหลานยงไมร ไฉนจะรความดอะไร ๆ อยางอนเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเรยนวธการนบปกษ“ ”ตอมา ภกษทงหลายไดมความคดดงนวา ภกษรปไหนหนอ ควรเรยนวธการ“นบปกษ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทก ๆ รป เรยนวธ“การนบปกษ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๓๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๔. ปกขคณนาทอคคหณานชานนาเรองทรงอนญาตใหนบภกษในวนอโบสถ[๑๕๗] สมยนน พวกชาวบานถามภกษทงหลายทกำาลงเทยวบณฑบาตวา“ภกษมจำานวนเทาไร เจาขา”ภกษทงหลายตอบอยางนวา ทานทงหลาย พวกอาตมาไมร “ ”พวกชาวบานพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา แมพวกกนเอง พระสมณะ“เชอสายพระศากยบตรเหลานยงไมร ไฉนจะรความดอะไร ๆ อยางอนเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหนบภกษ“ ”ตอมา ภกษทงหลายไดมความคดดงนวา เมอไรหนอ เราควรนบภกษ จงนำา“ ”เรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในวนอโบสถ เราอนญาตใหนบภกษ“ดวยการเรยกชอหรอใหจบสลาก”

เรองไปบณฑบาตยงหมบานไกล[๑๕๘] สมยนน ภกษทงหลายไมทราบวา วนนเปนวนอโบสถ ไปบณฑบาต“ ”ยงหมบานไกล มาถงเมอสงฆกำาลงยกปาตโมกขขนแสดงบาง เมอใกลจะยกขนแสดงจบบางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหบอกวา วนนเปนวน“อโบสถ”ตอมา ภกษทงหลายไดมความคดดงนวา ภกษรปไหนหนอควรบอก จงนำา“ ”เรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผเถระบอกแต“เชาตร”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๔๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๕. ปพพกรณานชานนาเรองนกไมไดสมยตอมา พระเถระรปหนง เวลาเชาตร กนกไมไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหบอกแมในเวลาภตกาล“ ”แมในเวลาภตกาล พระเถระกนกไมไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหบอกในเวลาทนกขนได“ ”

๘๕. ปพพกรณานชานนาวาดวยทรงอนญาตบพพกรณ

เรองบพพกรณและบพพกจในโรงอโบสถ๑[๑๕๙] สมยนน ในอาวาสแหงหนง ในโรงอโบสถ พวกภกษอาคนตกะพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ทำาไมภกษทงหลายจงไมกวาดโรงอโบสถกนเลา“ ”

เชงอรรถ :๑ บพพกรณ หมายถงการเตรยมการกอนทจะมการประชมสงฆบพพกรณของการทำาอโบสถ คอ๑. กวาดโรงอโบสถ ๒. จดประทปเตรยมแสงสวาง๓. จดเตรยมนำาฉนนำาใชไว ๔. ปอาสนะบพพกจ หมายถง กจเบองตนบพพกจของการทำาอโบสถ คอ๑. นำาฉนทะและปารสทธของภกษผเปนไข คอ ถามภกษผเปนไขอยในสมาเดยวกน ตองนำาความยนยอมและคำาปฏญญาวาตวเองเปนผบรสทธจากอาบตของภกษผเปนไขนนมาแจงใหสงฆทราบ๒. บอกฤด๓. บอกจำานวนภกษทเขารวมประชม๔. แจงการใหโอวาทภกษณ (ว.อ. ๓/๑๖๘/๑๓๙, กงขา.อ. ๑๑๘-๑๒๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๔๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๕. ปพพกรณานชานนาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหกวาดโรงอโบสถ“ ”ตอมา ภกษทงหลายไดมความคดดงนวา ภกษรปไหนหนอ ควรกวาดโรงอโบสถ“ ”จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษเถระใชภกษ“นวกะ”ภกษนวกะทงหลายถกภกษเถระใชแลว กไมยอมกวาดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมเปนไขถกภกษเถระใชแลว“จะไมกวาดไมได รปใดไมกวาด ตองอาบตทกกฏ”

เรองปอาสนะและตามประทปเปนตน[๑๖๐] สมยนน ในโรงอโบสถ ไมมใครปอาสนะไว ภกษทงหลายพากนนงทพนทงตวทงจวรเป อนฝนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหปอาสนะในโรงอโบสถ“ ”ตอมา ภกษทงหลายไดมความปรวตกวา ภกษรปไหนหนอ ควรปอาสนะในโรงอโบสถ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษเถระใชภกษ“นวกะ”ภกษนวกะทงหลายถกภกษเถระใชแลว กไมยอมปภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมเปนไขถกภกษเถระใชแลว“จะไมปไมได รปใดไมป ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๔๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๕. ปพพกรณานชานนา[๑๖๑] สมยนน ในโรงอโบสถ ไมตามประทปไว ภกษทงหลายเหยยบกายกนบาง จวรบาง ในทมดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลายเราอนญาตใหตามประทปในโรงอโบสถ“ ”ตอมา ภกษทงหลายไดมความคดดงนวา ภกษรปไหนหนอ พงตามประทป“ในโรงอโบสถ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษเถระใชภกษ“นวกะ”ภกษนวกะทงหลายถกภกษเถระใชแลว กไมยอมตามประทปภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมเปนไขถกภกษเถระใชแลว“จะไมตามประทปไมได รปใดไมตามประทป ตองอาบตทกกฏ”

[๑๖๒] สมยนน ในอาวาสแหงหนง พวกภกษทอยในอาวาสไมจดนำาฉนนำาใชไว พระอาคนตกะพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกภกษทอยใน“อาวาสจงไมจดนำาฉนนำาใชไวเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหจดนำาฉนนำาใชไว“ ”ตอมา ภกษทงหลายไดมความคดดงนวา ภกษรปไหนหนอ พงจดนำาฉน“นำาใชไว จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษเถระใชภกษ“นวกะ”ภกษนวกะทงหลายถกภกษเถระใชแลว ไมยอมจดนำาฉนนำาใชไวภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมเปนไขถกภกษเถระใชแลว“จะไมจดไมได รปใดไมจด ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๔๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๖. ทสงคมกาทวตถ๘๖. ทสงคมกาทวตถวาดวยภกษไปสทศเปนตน

เรองภกษจะไปไหนตองบอกลากอน[๑๖๓] สมยนน พวกภกษหลายรปดวยกนเปนผโงเขลา ไมฉลาด ไปสทศบอกลาพระอปชฌายอาจารยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษหลายรปเปนผโง“เขลา ไมฉลาด ไปสทศ ยอมบอกลาอปชฌายอาจารย ภกษทงหลาย อปชฌายอาจารย พงถามภกษเหลานนวา พวกทานจะไปไหนกน ไปกบใคร”ถาภกษเหลานนเปนผโงเขลา ไมฉลาด อางถงภกษเหลาอนทโงเขลาไมฉลาดเชนกน พระอปชฌายอาจารยไมพงอนญาต ถาอนญาต ตองอาบตทกกฏอนง ถาพวกเธอเปนผโงเขลา ไมฉลาด พระอปชฌายอาจารยยงไมอนญาตถายงขนไป ตองอาบตทกกฏ

เรองควรสงเคราะหภกษผเปนพหสตภกษทงหลาย อนง ในกรณนในอาวาสแหงหนง ภกษหลายรปเปนผโงเขลาไมฉลาด ไมรจกอโบสถ หรอวธทำาอโบสถ หรอปาตโมกขหรอวธยกปาตโมกขขนแสดง ภกษรปอนเปนพหสต เชยวชาญปรยต(อาคตาคม) ทรงธรรม ทรงวนย

ทรงมาตกา เปนบณฑต ฉลาด มปญญา มความละอาย มความระมดระวงใฝการศกษา มาในอาวาสนน ภกษพหสตรนนอนภกษเหลานนพงสงเคราะหอนเคราะห โอภาปราศรย บำารงดวยจรณ ดนเหนยว ไมชำาระฟน นำาบวนปากถาไมสงเคราะห อนเคราะห โอภาปราศรย บำารงดวยจรณ ดนเหนยว ไมชำาระฟนนำาบวนปาก ตองอาบตทกกฏ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๔๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๗. ปารสทธทานกถาเรองสงภกษไปพอจะกลบมาทนในวนนนภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน ภกษอยดวยกนหลายรป เปนผโงเขลา ไมฉลาด ไมรจกอโบสถหรอวธทำาอโบสถ หรอปาตโมกขหรอวธยกปาตโมกขขนแสดง ภกษเหลานนพงสงภกษรปหนงไปยงอาวาสใกลเคยงพอจะกลบมาทนในวนนน ดวยสงวา ทาน ทานจงไปเรยนปาตโมกขโดยยอหรอโดย‘พสดารมาเถด ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได ภกษเหลานนทกรป’พงไปสอาวาสทมภกษรอโบสถหรอวธทำาอโบสถ หรอปาตโมกขหรอวธขนแสดงปาตโมกขถาไมไป ตองอาบตทกกฏ

เรองจำาพรรษาในอาวาสทมผยกปาตโมกขขนแสดงไดภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ภกษอยจำาพรรษาหลายรปเปนผโงเขลา ไมฉลาด ไมรจกอโบสถหรอวธทำาอโบสถ หรอปาตโมกขหรอวธยกปาตโมกขขนแสดง ภกษเหลานนพงสงภกษรปหนงไปยงอาวาสใกลเคยง พอจะกลบมาทนในวนนน ดวยสงวา ทาน ทานจงไปเรยนปาตโมกขโดยยอหรอโดยพสดาร“มาเถด ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได พงสงภกษรปหนงไปชวเวลา”๗ วน ดวยสงวา ทาน ทานจงไปเรยนปาตโมกขโดยยอหรอโดยพสดารมาเถด“ ”ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได ภกษเหลานน ไมพงจำาพรรษาอยในอาวาสนน ถาจำาพรรษาอย ตองอาบตทกกฏ

๘๗. ปารสทธทานกถาวาดวยการมอบปารสทธ

เรองภกษไขมอบปารสทธ[๑๖๔] ครงนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“พวกเธอจงประชมกน สงฆจกทำาอโบสถ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๔๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๗. ปารสทธทานกถาเมอพระองคตรสอยางน ภกษรปหนงไดกราบทลพระผมพระภาค ดงนวา“มภกษเปนไขอย พระพทธเจาขา ภกษไขนนมาไมได”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษไขมอบปารสทธ“ ”ภกษทงหลาย กแล ภกษไขพงมอบปารสทธอยางนภกษไขนนพงเขาไปหาภกษรปหนง หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยงประนมมอ กลาวอยางนวา ขาพเจาขอมอบปารสทธ ทานจงนำา“ปารสทธของขาพเจาไป จงบอกปารสทธของขาพเจา”ภกษผมอบปารสทธใหภกษผนำาปารสทธรดวยกาย ใหรดวยวาจา หรอใหร ดวยกายและวาจา ปารสทธเปนอนมอบใหแลว ภกษผมอบปารสทธไมใหภกษผนำาปารสทธรดวยกาย ไมใหรดวยวาจา หรอไมใหรดวยกายและวาจา ปารสทธเปนอนยงมไดมอบ ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได ภกษทงหลายพงใชเตยงหรอตงหามภกษไขมาในทามกลางสงฆแลวทำาอโบสถภกษทงหลาย ถาพวกภกษผพยาบาลภกษไขไดปรกษากน ดงนวา ถาพวกเราจกยายภกษไข อาการไขจกกำาเรบหนกขนหรอภกษไขจกถงแกมรณภาพ ไมพงยายภกษไข สงฆพงไปทำาอโบสถในสำานกภกษไขนน แตสงฆไมพงแบงพวกกนทำาอโบสถ ถาแบงพวกกนทำา ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปารสทธแลว ถาภกษผนำาปารสทธหลบไปเสยจากทนน ภกษไขพงมอบปารสทธแกภกษรปอนภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปารสทธแลว ถาภกษผนำาปารสทธสกเสยณ ทนนแหละ ... มรณภาพ ... ปฏญญาเปนสามเณร ... ปฏญญาเปนผบอกคนสกขา ... ปฏญญาเปนผตองอนตมวตถ๑ ... ปฏญญาเปนผวกลจรต ... ปฏญญาเปนผมจตฟงซาน ... ปฏญญาเปนผกระสบกระสายเพราะเวทนา ... ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต ... ปฏญญาเปนผถกสงฆลง

เชงอรรถ :๑ อนตมวตถ หมายถงอาบตปาราชก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๔๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๗. ปารสทธทานกถาอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต ... ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป ... ปฏญญาเปนบณเฑาะก ... ปฏญญาเปนไถยสงวาส๑ ...ปฏญญาเปนผเขารตเดยรถย ... ปฏญญาเปนสตวดรจฉาน ... ปฏญญาเปนผฆา

มารดา ... ปฏญญาเปนผฆาบดา ... ปฏญญาเปนผฆาพระอรหนต ... ปฏญญาเปนผประทษรายภกษณ ... ปฏญญาเปนผทำาลายสงฆ ... ปฏญญาเปนผทำารายพระศาสดาจนหอพระโลหต ... ปฏญญาเปนอภโตพยญชนก๒ ภกษไขพงมอบปารสทธแกภกษรปอนภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปารสทธแลว ถาภกษผนำาปารสทธหลบไปเสยในระหวางทาง ปารสทธเปนอนยงมไดนำามาภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปารสทธแลว ถาภกษผนำาปารสทธสกเสยในระหวางทาง ฯลฯ ปฏญาณเปนอภโตพยญชนก ปารสทธเปนอนยงมไดนำามาภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปารสทธแลว ถาภกษผนำาปารสทธเขาทประชมสงฆแลวหลบไป ปารสทธเปนอนนำามาแลวภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปารสทธแลว ถาภกษผนำาปารสทธเขาทประชมสงฆแลวสกเสย ฯลฯ ปฏญาณเปนอภโตพยญชนก ปารสทธเปนอนนำามาแลวภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปารสทธแลว ถาภกษผนำาปารสทธเขาทประชมสงฆแลวหลบเสยไมไดบอก เผลอไปไมไดบอก เขาสมาบตไมไดบอกปารสทธเปนอนนำามาแลว ภกษผนำาปารสทธไมตองอาบตภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปารสทธแลว ถาภกษผนำาปารสทธเขาทประชมสงฆแลว จงใจไมบอก ปารสทธเปนอนนำามาแลว แตภกษผนำาปารสทธตองอาบตทกกฏ”

เชงอรรถ :๑ ไถยสงวาส แปลวา คนลกเพศ คอ ไมใชภกษ แตปลอมบวชเปนภกษ (ว.อ. ๓/๑๑๐/๘๒ ดรายละเอยดในเลมนขอ ๑๑๐ หนา ๑๗๔-๑๗๕)๒ อภโตพยญชนก แปลวา คน ๒ เพศ คอ มสญลกษณเพศชาย และเพศหญง (ว.อ. ๒/๒๘๕/๓๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๔๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๘. ฉนททานกถา๘๘. ฉนททานกถาวาดวยการมอบฉนทะ

เรองทำากรรมทจะตองทำา[๑๖๕] ครงนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“พวกเธอจงประชมกน สงฆจกทำากรรม”เมอพระองคตรสอยางน ภกษรปหนงไดกราบทลพระผมพระภาค ดงนวา“มภกษเปนไขอย พระพทธเจาขา ภกษไขนนมาไมได”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษไขมอบฉนทะ“

วธมอบฉนทะภกษทงหลาย กแลภกษไขพงมอบฉนทะอยางนภกษไขนนพงเขาไปหาภกษรปหนง หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอ กลาวอยางนวา ขาพเจาขอมอบฉนทะ ทานจงนำาฉนทะของขาพเจาไป จงบอกฉนทะของขาพเจาภกษผมอบฉนทะใหภกษผนำาฉนทะรดวยกาย ใหรดวยวาจา หรอใหรดวยกายและวาจา ฉนทะเปนอนมอบใหแลว ภกษผมอบฉนทะไมใหภกษผนำาฉนทะรดวยกาย ไมใหรดวยวาจา หรอไมใหรดวยกายและวาจา ฉนทะเปนอนยงมไดมอบ ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได ภกษทงหลายพงใชเตยงหรอตงหามภกษไขมาในทามกลางสงฆแลวทำากรรมภกษทงหลาย ถาพวกภกษผพยาบาลภกษไขไดปรกษากน ดงนวา ถาพวกเราจกยายภกษไข อาการไขจกกำาเรบหนกขนหรอภกษไขจกถงแกมรณภาพ ไมพงยายภกษไข สงฆพงไปทำากรรมในสำานกภกษไขนน แตสงฆไมพงแบงพวกกนทำากรรม ถาแบงพวกกนทำา ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบฉนทะแลว ถาภกษผนำาฉนทะหลบไปเสยจากทนน ภกษไขพงมอบฉนทะแกภกษรปอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๔๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๘. ฉนททานกถาภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบฉนทะแลว ถาภกษผนำาฉนทะสกเสย ณทนนแหละ ... มรณภาพ ... ปฏญญาเปนสามเณร ... ปฏญญาเปนผบอกลาสกขา... ปฏญญาเปนผตองอนตมวตถ ... ปฏญญาเปนผวกลจรต ... ปฏญญาเปนผมจตฟงซาน ... ปฏญญาเปนผกระสบกระสายเพราะเวทนา ... ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบต ... ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต ... ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป ... ปฏญญาเปนบณเฑาะก ... ปฏญญาเปนไถยสงวาส ... ปฏญญาเปนผเขารตเดยรถย ... ปฏญญาเปนสตวดรจฉาน ... ปฏญญาเปนผฆามารดา ...ปฏญญาเปนผฆาบดา ... ปฏญญาเปนผฆาพระอรหนต ... ปฏญญาเปนผประทษรายภกษณ ... ปฏญญาเปนผทำาลายสงฆ ... ปฏญญาเปนผทำารายพระศาสดาจนหอพระโลหต ... ปฏญญาเปนอภโตพยญชนก ภกษไขพงมอบฉนทะแกภกษรปอนภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบฉนทะแลว ถาภกษผนำาฉนทะหลบไปเสยในระหวางทาง ฉนทะเปนอนยงมไดนำามาภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบฉนทะแลว ถาภกษผนำาฉนทะสกเสยในระหวางทาง ฯลฯ ปฏญาณเปนอภโตพยญชนก ฉนทะเปนอนยงมไดนำามา

ภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบฉนทะแลว ถาภกษผนำาฉนทะเขาทประชมสงฆแลวหลบไป ฉนทะเปนอนนำามาแลวภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบฉนทะแลว ถาภกษผนำาฉนทะเขาทประชมสงฆแลวสกเสย ฯลฯ ปฏญาณเปนอภโตพยญชนก ฉนทะเปนอนนำามาแลวภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบฉนทะแลว ถาภกษผนำาฉนทะเขาทประชมสงฆแลวหลบเสยไมไดบอก เผลอไปไมไดบอก เขาสมาบตไมไดบอก ฉนทะเปนอนนำามาแลว ภกษผนำาฉนทะไมตองอาบตภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบฉนทะแลว ถาภกษผนำาฉนทะเขาทประชมสงฆแลว จงใจไมบอก ฉนทะเปนอนนำามาแลว แตภกษผนำาฉนทะตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ในวนอโบสถ เราอนญาตใหภกษผมอบปารสทธใหมอบฉนทะดวย เรองเหลานเปนกจทสงฆตองทำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๔๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๘๙. ญาตกาทคหณกถา๘๙. ญาตกาทคหณกถาวาดวยพวกญาตเปนตนจบภกษ

เรองภกษถกพวกญาตเปนตนจบไว[๑๖๖] สมยนน ในวนอโบสถนน หมญาตไดจบภกษรปหนงไวภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ในวนอโบสถนน“หมญาต ไดจบภกษไว ภกษทงหลายพงกลาวกบหมญาตนนอยางนวา ทาน‘ทงหลาย กรณาปลอยภกษนไวสกคร จนกวาภกษนจะทำาอโบสถเสรจเถด ถาได’อยางนน นนเปนการด ถาไมได ภกษทงหลายพงกลาวกบญาตเหลานนอยางนวา‘ทานทงหลาย กรณารอ ณ ทสมควรสกครจนกวาภกษนจะมอบปารสทธเสรจเถด ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได ภกษทงหลายพงกลาวกบญาต’เหลานนอยางนวา ทานทงหลาย กรณานำาภกษนไปไวนอกสมาสกครจนกวา‘สงฆจะทำาอโบสถเสรจเถด ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมไดอยางนน’สงฆไมพงแบงพวกกนทำาอโบสถ ถาแบงพวกกนทำา ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในวนอโบสถนน พระราชาทงหลายทรงจบภกษไว ... พวกโจรจบไว ... พวกนกเลงจบไว ... พวกภกษทเปนศตรกนจบไวภกษทงหลาย พงกลาวกบพวกภกษทเปนศตรกนนนอยางนวา ทานทงหลาย‘กรณาปลอยภกษนไวสกครจนกวาภกษนจะทำาอโบสถเสรจเถด ถาไดอยางนนนนเปนการด ถาไมได ภกษทงหลายพงกลาวกบพวกภกษทเปนศตรกนนนอยางนวา ทานทงหลาย กรณารอ ณ ทสมควรสกครจนกวาภกษนจะมอบ“

ปารสทธเสรจเถด ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได ภกษทงหลายพงกลาว’กบพวกภกษทเปนศตรกนนนอยางนวา ทานทงหลาย กรณานำาภกษนไปไวนอกส‘มาสกครจนกวาสงฆจะทำาอโบสถเสรจเถด ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได’อยางนน สงฆไมพงแบงพวกกนทำาอโบสถ ถาแบงพวกกนทำา ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๕๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๐. อมมตตกสมมต๙๐. อมมตตกสมมตวาดวยการสมมตภกษวกลจรต[๑๖๗] ครงนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“พวกเธอจงประชมกน สงฆมกจตองทำา”เมอพระองคตรสอยางน ภกษรปหนงไดกราบทลพระผมพระภาค ดงนวา“มภกษวกลจรตชอวาคคคะอย พระพทธเจาขา ภกษคคคะนนมาไมได”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษวกลจรตนม ๒ ประเภท คอ“๑. ภกษวกลจรต ระลกอโบสถไดบาง ระลกไมไดบาง ระลกสงฆกรรมไดบาง ระลกไมไดบาง ระลกไมไดเลยบาง๒. ภกษวกลจรตมาอโบสถบาง ไมมาบาง มาสงฆกรรมบาง ไมมาบางไมมาเลยบางภกษทงหลาย บรรดาภกษวกลจรต ๒ ประเภทนน รปใดทยงระลกอโบสถไดบาง ระลกไมไดบาง ระลกสงฆกรรมไดบาง ระลกไมไดบาง มาอโบสถบางไมมาบาง มาสงฆกรรมบาง ไมมาบาง ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอมมตตกสมมตแกภกษวกลจรตเหนปานนน

วธใหอมมตตกสมมตและกรรมวาจาใหอมมตตกสมมตภกษทงหลาย กแลพงใหอมมตตกสมมตอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษคคคะเปนผวกลจรต ระลกอโบสถไดบางระลกไมไดบาง ระลกสงฆกรรมไดบาง ระลกไมไดบาง มาอโบสถบาง ไมมาบางมาสงฆกรรมบาง ไมมาบาง ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงใหอมมตตกสมมตแกภกษคคคะ ผวกลจรต คอ ภกษคคคะระลกอโบสถไดบาง ระลกไมไดบาง ระลกสงฆกรรมไดบาง ระลกไมไดบาง มาอโบสถบาง ไมมาบาง มาสงฆกรรมบางไมมาบาง สงฆพรอมภกษคคคะหรอเวนภกษคคคะ ทำาอโบสถกได ทำาสงฆกรรมกได นเปนญตต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๕๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๑. สงฆโปสถาทปเภททานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษคคคะเปนผวกลจรต ระลกอโบสถไดบาง ระลกไมไดบาง ระลกสงฆกรรมไดบาง ระลกไมไดบาง มาอโบสถบาง ไมมาบาง มาสงฆกรรมบาง ไมมาบาง ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงใหอมมตตกสมมตแกภกษคคคะผวกลจรต คอ ภกษคคคะระลกอโบสถไดบาง ระลกไมไดบาง ระลกสงฆกรรมไดบาง ระลกไมไดบาง มาอโบสถบาง ไมมาบาง มาสงฆกรรมบาง ไมมาบาง สงฆพรอมภกษคคคะหรอเวนภกษคคคะ ทำาอโบสถกไดทำาสงฆกรรมกได ทานรปใดเหนดวยกบการใหอมมตตกสมมตแกภกษคคคะผวกลจรต ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงอมมตตกสมมตสงฆไดใหแลวแกภกษคคคะผวกลจรต คอ ภกษคคคะระลกอโบสถไดบาง ระลกไมไดบาง ระลกสงฆกรรมไดบาง ระลกไมไดบาง มาอโบสถบางไมมาบาง มาสงฆกรรมบาง ไมมาบาง สงฆพรอมภกษคคคะหรอเวนภกษคคคะทำาอโบสถกได ทำาสงฆกรรมกได สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

๙๑. สงฆโปสถาทปเภทวาดวยประเภทแหงอโบสถมอโบสถเปนการสงฆเปนตน

เรองภกษ ๔ รป ๓ รป ๒ รป และ ๑ รปทำาอโบสถ ๓ อยาง ตามลำาดบ

เรองภกษ ๔ รป ยกปาตโมกขขนแสดง[๑๖๘] สมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษอยดวยกน ๔ รปภกษเหลานนไดมการสนทนากนดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษพง“ ‘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๕๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๑. สงฆโปสถาทปเภททำาอโบสถ ดงน กพวกเรามเพยง ๔ รป จะพงทำาอโบสถอยางไรหนอ จงนำา’ ”เรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษ ๔ รป ยก“ปาตโมกขขนแสดง”

เรองภกษ ๓ รป ทำาปารสทธอโบสถสมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษอยดวยกน ๓ รป

ภกษเหลานนไดมการสนทนากนดงนวา พระผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษ“๔ รป ยกปาตโมกขขนแสดง กพวกเรามเพยง ๓ รป จะพงทำาอโบสถอยางไรหนอ”จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษ ๓ รป ทำา“ปารสทธอโบสถ

วธทำาปารสทธอโบสถสำาหรบภกษ ๓ รปและกรรมวาจาภกษทงหลาย กแลพงทำาปารสทธอโบสถอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหภกษทงหลายทราบวาทานทงหลายจงฟงขาพเจา วนนเปนวนอโบสถ ๑๕ คำา ถาทานทงหลายพรอมกนแลว เราทงหลายพงทำาปารสทธอโบสถแกกนและกนภกษผเถระพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอ บอกภกษเหลานนอยางนวา

คำาบอกปารสทธสำาหรบภกษมพรรษาแกกวาทานทงหลาย ผมเปนผบรสทธ ขอทานทงหลายจงจำาผมวา เปนผบรสทธทานทงหลาย ผมเปนผบรสทธ ขอทานทงหลายจงจำาผมวา เปนผบรสทธทานทงหลาย ผมเปนผบรสทธ ขอทานทงหลายจงจำาผมวา เปนผบรสทธ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๕๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๑. สงฆโปสถาทปเภทภกษผนวกะพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอบอกภกษเหลานนอยางนวา

คำาบอกปารสทธสำาหรบภกษมพรรษาออนกวาทานผเจรญทงหลาย ผมเปนผบรสทธ ขอรบ ขอทานทงหลายจงจำาผมวาเปนผบรสทธทานผเจรญทงหลาย ผมเปนผบรสทธ ขอรบ ขอทานทงหลายจงจำาผมวาเปนผบรสทธทานผเจรญทงหลาย ผมเปนผบรสทธ ขอรบ ขอทานทงหลายจงจำาผมวาเปนผบรสทธ”สมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษอยดวยกน ๒ รป ภกษเหลานนไดมการสนทนากนดงนวา พระผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษ ๔ รป“ยกปาตโมกขขนแสดง ใหภกษ ๓ รปทำาปารสทธอโบสถ กพวกเรามเพยง ๒ รปจะพงทำาอโบสถ อยางไรหนอ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษ ๒ รป ทำาปารสทธ“อโบสถ”

วธทำาปารสทธอโบสถสำาหรบภกษ ๒ รปภกษทงหลาย กแลพงทำาปารสทธอโบสถอยางนภกษผเถระพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอบอกภกษผนวกะอยางนวา

คำาบอกปารสทธสำาหรบภกษมพรรษาแกกวาทาน ผมเปนผบรสทธ ขอทานจงจำาผมวา เปนผบรสทธทาน ผมเปนผบรสทธ ขอทานจงจำาผมวา เปนผบรสทธทาน ผมเปนผบรสทธ ขอทานจงจำาผมวา เปนผบรสทธ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๕๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๑. สงฆโปสถาทปเภทภกษผนวกะพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอบอกภกษผเถระอยางนวา

คำาบอกปารสทธสำาหรบภกษมพรรษาออนกวาทานผเจรญ ผมเปนผบรสทธ ขอทานจงจำาผมวา เปนผบรสทธทานผเจรญ ผมเปนผบรสทธ ขอทานจงจำาผมวา เปนผบรสทธทานผเจรญ ผมเปนผบรสทธ ขอทานจงจำาผมวา เปนผบรสทธ”

เรองภกษรปเดยวอธษฐานอโบสถสมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษอยรปเดยว ภกษนนมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษ ๔ รป ยกปาตโมกขขนแสดง“ใหภกษ ๓ รปทำาปารสทธอโบสถ ใหภกษ ๒ รปทำาปารสทธอโบสถ กเราอยเพยงรปเดยว จะพงทำาอโบสถอยางไรหนอ”ภกษนนจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน“มภกษอยรปเดยว ภกษนนพงกวาดสถานททภกษทงหลายตองกลบมา คอโรงฉนหรอมณฑป หรอโคนไมกตาม แลวตงนำาฉนนำาใช ปอาสนะ ตามประทป แลวนงอยถามภกษเหลาอนมา พงทำาอโบสถกบภกษเหลานน ถาไมมมา พงอธษฐานวา วนนเปนวนอโบสถของเรา ถาไมอธษฐาน ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ในอาวาสทมภกษอย ๔ รป ไมพงนำาปารสทธของภกษรปหนงมาแลว อก ๓ รปยกปาตโมกขขนแสดง ถายกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ

ภกษทงหลาย ในอาวาสทมภกษอย ๓ รป ไมพงนำาปารสทธของภกษรปหนงมาแลว อก ๒ รปทำาปารสทธอโบสถ ถาทำา ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ในอาวาสทมภกษอย ๒ รป ไมพงนำาปารสทธของภกษรปหนงมาแลว อกรปหนงอธษฐาน ถาอธษฐาน ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๕๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๒. อาปตตปฏกมมวธ๙๒. อาปตตปฏกมมวธวาดวยวธแกไขอาบต

เรองภกษตองอาบตในวนอโบสถ[๑๖๙] สมยนน ภกษรปหนงตองอาบตในวนอโบสถนน ภกษนนไดมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษมอาบตตดตวไมพงทำา“อโบสถ ดงน กเราตองอาบตแลว จะพงปฏบตอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ในวนอโบสถนน ภกษ“ตองอาบต ภกษนนพงเขาไปหาภกษรปหนง หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอกลาวอยางนวา ผมตองอาบตชอน ขอแสดงคนอาบตนน ขอรบภกษผรบพงถามวา ทานเหนหรอ“ ”ภกษผแสดงพงตอบวา ขอรบ ผมเหน“ ”ภกษผรบพงถามวา ทานพงสำารวมตอไป“ ”

ไมแนใจในอาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในวนอโบสถนน ภกษมความไมแนใจในอาบต ภกษนนพงเขาไปหาภกษรปหนง หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยงประนมมอกลาวอยางนวา ผมมความไมแนใจในอาบตมชอน ขอรบ“เมอผมหมดความไมแนใจ จกทำาคนอาบตนน แลวทำาอโบสถ ฟงปาตโมกข”แตตองไมทำาอนตรายตออโบสถ เพราะขอนนเปนปจจย

เรองแสดงสภาคาบตสมยนน พวกภกษฉพพคคยแสดงสภาคาบต๑ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ สภาคาบต แปลวา อาบตทมวตถเสมอกน เชนภกษ ๒ รปตองอาบตปาจตตย เพราะฉนโภชนาหารในเวลาวกาลเหมอนกน อาบตทภกษตองเพราะความผดเดยวกนอยางน เรยกวา สภาคาบต (ว.อ. ๓/๑๖๙/๑๔๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๕๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๓. อาปตตอาวกรณวธพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงแสดงสภาคาบต รปใดแสดง“ตองอาบตทกกฏ”สมยตอมา พวกภกษฉพพคคยรบการแสดงสภาคาบตภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงรบการแสดงสภาคาบต รปใด“รบ ตองอาบตทกกฏ”

๙๓. อาปตตอาวกรณวธวาดวยวธเปดเผยอาบต

เรองระลกอาบตไดเมอจะยกปาตโมกขขนแสดง[๑๗๐] สมยนน ภกษรปหนงระลกอาบตได เมอกำาลงยกปาตโมกขขนแสดงภกษนนมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษมอาบตตดตวไม“พงทำาอโบสถ ดงน กเราตองอาบตแลว จะพงปฏบตอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน เมอกำาลงยกปาตโมกข“ขนแสดง ภกษระลกอาบตได ภกษนนพงบอกภกษใกลเคยงอยางนวา ผมตองอาบตชอน ขอรบ ผมลกจากทนแลวจกทำาคนอาบตนน แลวทำาอโบสถ ฟงปาตโมกข แตตองไมทำาอนตรายตออโบสถ เพราะขอนนเปนปจจย

เมอกำาลงยกปาตโมกขขนแสดงไมแนใจในอาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษมความไมแนใจในอาบต เมอกำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ภกษนนพงบอกภกษใกลเคยง๑อยางนวา ผมมความไมแนใจใน“อาบตมชอน ขอรบ เมอผมหมดความไมแนใจจกทำาคนอาบตนน แลวทำาอโบสถ”ฟงปาตโมกข แตตองไมทำาอนตรายตออโบสถ เพราะขอนนเปนปจจย

เชงอรรถ :๑ ภกษใกลเคยง หมายถงภกษทชอบพอกน (ว.อ. ๓/๑๗๐/๑๔๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๕๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๔. สภาคาปตตปฏกมมวธ๙๔. สภาคาปตตปฏกมมวธวาดวยวธแกไขสภาคาบต

เรองสงฆทงหมดตองสภาคาบต[๑๗๑] สมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน สงฆทงหมดตองสภาคาบต ภกษเหลานนปรกษากนดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา“ภกษไมพงแสดงสภาคาบต ไมพงรบการแสดงสภาคาบต กสงฆทงหมดนตองสภาคาบตแลว พวกเราจะพงปฏบตอยางไรหนอ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผม”พระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง“ในวนอโบสถนน สงฆทงหมดตองสภาคาบต ภกษเหลานนพงสงภกษรปหนงไปยงอาวาสใกลเคยงพอจะกลบมาทนในวนนน ดวยสงวา ทาน ทานจงไปทำาคนอาบตนนมาเถด พวกเราจกทำาคนอาบตในสำานกของทาน ถาไดอยางน นนเปนการด”ถาไมได ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

ญตตกรรมวาจาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆทงหมดนตองสภาคาบตแลว เมอพบภกษรปอนผบรสทธไมมอาบต กจกทำาคนอาบตนนในสำานกของภกษรปนนดงนแลวทำาอโบสถ ยกพระปาตโมกขขนแสดง แตตองไมทำาอนตรายตออโบสถ เพราะขอนนเปนปจจย

สงฆทงหมดไมแนใจในสภาคาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน สงฆทงหมดไมแนใจในสภาคาบตภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๕๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๔. สภาคาปตตปฏกมมวธญตตกรรมวาจาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆทงหมดนมความไมแนใจในสภาคาบตเมอหมดความไมแนใจ กจกทำาคนอาบตนน ดงน แลวทำาอโบสถ ยกพระปาตโมกขขนแสดง แตตองไมทำาอนตรายตออโบสถ เพราะขอนนเปนปจจยภกษทงหลาย อนง ในกรณน สงฆเขาจำาพรรษาในอาวาสแหงหนงตองสภาคาบต ภกษเหลานนพงสงภกษรปหนงไปยงอาวาสใกลเคยงพอจะกลบมาทน

ในวนนน ดวยสงวา ทาน ทานจงไปทำาคนอาบตนนมาเถด พวกเราจกทำาคนอาบตนนในสำานกของทาน ถาไดอยางน นนเปนการด ถาไมได พงสงภกษรปหนง ไปชวเวลา ๗ วน ดวยสงวา ทาน ทานจงไปทำาคนอาบตนนมาเถด พวกเรา จกทำาคนอาบตนนในสำานกของทาน”

เรองไมรจกชอและโคตรอาบตสมยนน ในอาวาสแหงหนง สงฆทงหมดตองสภาคาบต สงฆหมนนไมรจกชอและโคตร๑ของอาบตนน ภกษรปอนเปนพหสต ชำานาญปรยต ทรงธรรมทรงวนย ทรงมาตกา เปนบณฑต ฉลาด มปญญา มความละอาย มความระมดระวง ใฝการศกษา มาในอาวาสนน ภกษรปหนงเขาไปหาภกษพหสตรปนนเรยนถามวา ภกษรปใดทำาอยางนและอยางน ภกษรปนนตองอาบตชออะไร ขอรบ“ ”ภกษพหสตตอบวา ทาน ภกษรปใดทำาอยางนและอยางน ภกษรปนนตอง“อาบตชอน ทานตองอาบตชอนแลว จงทำาคนอาบตนนเสย”ภกษนนกลาวอยางนวา มใชแตผมรปเดยวเทานนทตองอาบตน ขอรบ“สงฆหมนทงหมดตองอาบตน”ภกษพหสตนนกลาวอยางนวา ทาน ภกษรปอนตองอาบตกตาม ไมตอง“อาบตกตาม จะชวยอะไรทานได ทานจงออกจากอาบตของตนเถด”

เชงอรรถ :๑ หมายถงกลมหรอหมวดของอาบต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๕๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๔. สภาคาปตตปฏกมมวธตอมา ภกษนนกไดทำาคนอาบตนนตามคำาของภกษพหสตรปนน แลวเขาไปหาภกษเหลานนเรยนชแจงวา ทานทงหลาย ทราบมาวา ภกษรปใดทำาอยางน“และอยางน ภกษรปนนตองอาบตชอน ทานทงหลายตองอาบตชอนแลว ขอรบจงทำาคนอาบตนนเสย”ภกษเหลานนไมปรารถนาจะทำาคนอาบตนนตามคำาของภกษรปนนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในกรณน ในอาวาสแหงหนง“สงฆทงหมดตองสภาคาบต สงฆหมนนไมรจกชอและโคตรของอาบตนน ภกษรปอนเปนพหสต ชำานาญในปรยต ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา เปนบณฑต ฉลาดมปญญา มความละอาย มความระมดระวง ใฝการศกษา มาในอาวาสนนภกษรปหนงเขาไปหาภกษพหสตรปนนเรยนถามวา ภกษรปใดทำาอยางนและอยางนภกษรปนนตองอาบตชออะไร ขอรบ”

ภกษพหสตกลาวอยางนวา ทาน ภกษรปใดทำาอยางนและอยางน ภกษรป“นนตองอาบตชอน ทานตองอาบตชอนแลว จงทำาคนอาบตนนเสย”ภกษนนกลาวอยางนวา มใชแตผมรปเดยวเทานนทตองอาบตน ขอรบ สงฆหมน“ทงหมดตองอาบตน”ภกษพหสตนนกลาวอยางนวา ทาน ภกษรปอนตองอาบตกตาม ไมตอง“อาบตกตาม จะชวยอะไรทานได ทานจงออกจากอาบตของตนเถด”ภกษทงหลาย ถาภกษรปนนไดทำาคนอาบตนนตามคำาของภกษพหสตรปนนแลวเขาไปหาภกษเหลานนเรยนชแจงวา ทานทงหลาย ทราบมาวา ภกษรปใด“ทำาอยางนและอยางน ภกษรปนนตองอาบตชอน ทานทงหลายตองอาบตชอนแลวขอรบ จงทำาคนอาบตนนเสย”ภกษทงหลาย ถาภกษเหลานนจะพงทำาคนอาบตนนตามคำาของภกษรปนนอยางน นนเปนการด ถาไมทำาคน ภกษรปนน ไมพงวากลาวภกษเหลานนผไมปรารถนาจะทำาคนโจทนาวตถภาณวาร จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๖๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๕. อนาปตตปณณรสกะ๙๕. อนาปตตปณณรสกะวาดวยการทำาอโบสถโดยไมตองอาบต ๑๕ กรณ[๑๗๒] สมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา ยงมภกษ“ทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ไดทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวาภกษเหลานนจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบางภกษเหลานนไมรวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย“ ”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวาภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ไมตองอาบต (๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา

“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากนปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงฟงอทเทสทเหลอ พวกภกษผยกขนแสดง ไมตองอาบต (๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๖๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๕. อนาปตตปณณรสกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยงทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวาปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงฟงอทเทสทเหลอ พวกภกษผยกขนแสดง ไมตองอาบต (๓)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวาภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ไมตองอาบต (๔)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกข ขนแสดงจบ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากนปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดงไมตองอาบต (๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๖๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๕. อนาปตตปณณรสกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดงไมตองอาบต (๖)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ไมตองอาบต (๗)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานนพวกภกษผยกขนแสดงไมตองอาบต (๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๖๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๕. อนาปตตปณณรสกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดงไมตองอาบต (๙)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ไมตองอาบต (๑๐)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนบางบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดงไมตองอาบต (๑๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๖๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๕. อนาปตตปณณรสกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญ

วาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนบางบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานนพวกภกษผยกขนแสดงไมตองอาบต (๑๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนทงหมด ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ไมตองอาบต (๑๓)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนทงหมด ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดงไมตองอาบต (๑๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๖๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๖. วคคาวคคสญญปณณรสกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานน ยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนทงหมด ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวก

ภกษผยกขนแสดงไมตองอาบต (๑๕)อนาปตตปณณรสกะ จบ

๙๖. วคคาวคคสญญปณณรสกะวาดวยแบงพวกกนอยและสำาคญวาแบงพวกกน ๑๕ กรณ[๑๗๓] ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทยงไมไดมาอย“ ”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย แบงพวกกนอย และสำาคญวาเปนผแบงพวกกน ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวาภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย แบงพวกกนอย และสำาคญวาเปนผแบงพวกกน ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๖๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๖. วคคาวคคสญญปณณรสกะปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากนปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงฟงอทเทสทเหลอ พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย แบงพวกกนอย และสำาคญวาเปนผแบงพวกกน ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวาปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงฟงอทเทสทเหลอ พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๓)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทยงไมไดมาอย”

ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย แบงพวกกนอย และสำาคญวาเปนผแบงพวกกน ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวาภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๔)... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานนพวกภกษผยกขนแสดงตองอาบตทกกฏ (๕)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๖๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๗. เวมตกปณณรสกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย แบงพวกกนอย และสำาคญวาเปนผแบงพวกกน ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๗)... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนนภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๘)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๙)... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนบางสวน ขณะนนภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม ... (๑๐)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๑๑)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๒)... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนทงหมด ขณะนนภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ... (๑๓)

... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ... (๑๔)

... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๕)วคคาวคคสญญปณณรสกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๖๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๗. เวมตกปณณรสกะ๙๗. เวมตกปณณรสกะวาดวยภกษไมแนใจทำาอโบสถ ๑๕ กรณ[๑๗๔] ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตไมแนใจวา พวกเรา“ ” “ควรทำาอโบสถหรอไมควรทำา ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานน”กำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดงตองอาบตทกกฏ (๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตไมแนใจวา พวกเราควรทำาอโบสถ” “หรอไมควรทำา ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยก”ปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากนปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงฟงอทเทสทเหลอ พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตไมแนใจวา พวกเราควรทำาอโบสถ” “หรอไมควรทำา ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยก”ปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวาปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงฟงอทเทสทเหลอ พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๓)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๖๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๗. เวมตกปณณรสกะ“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตไมแนใจวา พวกเราควรทำาอโบสถ” “หรอไมควรทำา ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกข”ขนแสดงจบ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๔)... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานนพวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๕)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๖)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตไมแนใจวา พวกเราควรทำาอโบสถ” “หรอไมควรทำา ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกข”ขนแสดงจบ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนมากกวา ภกษเหลานน พงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๗)... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนนภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๘)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๙)... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนบางสวน ขณะนนภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ... (๑๐)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ... (๑๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๗๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๘. กกกจจปกตปณณรสกะ... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๒)... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนทงหมด ขณะนนภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ... (๑๓)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ... (๑๔)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๕)เวมตกปณณรสกะ จบ

๙๘. กกกจจปกตปณณรสกะวาดวยภกษกงวลใจทำาอโบสถ ๑๕ กรณ[๑๗๕] ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตกงวลใจทำา“ ”อโบสถยกปาตโมกขขนแสดงดวยคดวา พวกเราควรทำาอโบสถแท ไมใชไม“ควรทำา เมอภกษเหลานนกำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอย”ในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตกงวลใจทำา“ ”อโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดงดวยคดวา พวกเราควรทำาอโบสถแท ไมใชไม“ควรทำา เมอภกษเหลานน กำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยใน”อาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงฟงอทเทสทเหลอ พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๗๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๘. กกกจจปกตปณณรสกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตกงวลใจทำา“ ”อโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดงดวยคดวา พวกเราควรทำาอโบสถแท ไมใชไม“ควรทำา เมอภกษเหลานน กำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยใน”อาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลวเปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงฟงอทเทสทเหลอ พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๓)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตกงวลใจทำา“ ”อโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดงดวยคดวา พวกเราควรทำาอโบสถแท ไมใชไม“ควรทำา พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ ขณะนน ภกษทอยใน”อาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหมพวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๔)

... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลวเปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๕)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๖)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตกงวลใจทำา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๗๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๘. กกกจจปกตปณณรสกะอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดงดวยคดวา พวกเราควรทำาอโบสถแท ไมใชไม“ควรทำา พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน”ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๗)... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนนภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ (๘)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๙)... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนบางสวน ขณะนนภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ... (๑๐)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ... (๑๑)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๒)... พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนทงหมด ขณะนนภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ... (๑๓)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ... (๑๔)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๕)กกกจจปกตปณณรสกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๗๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๙. เภทปเรกขารปณณรสกะ๙๙. เภทปเรกขารปณณรสกะ

วาดวยมงทำาความแตกราวทำาอโบสถ ๑๕ กรณ[๑๗๖] ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ”ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนนภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา ขอภกษ” “เหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ”ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงฟงอทเทสทเหลอพวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา ขอภกษ” “เหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ”ยกปาตโมกขขนแสดง เมอภกษเหลานนกำาลงยกปาตโมกขขนแสดง ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงฟงอทเทสทเหลอพวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๗๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๙. เภทปเรกขารปณณรสกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา ขอภกษ” “เหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ”ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหมพวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๔)

ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา ขอภกษ” “เหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ”ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลวเปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๕)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความ“ ”แตกราววา ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชน“อะไร ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขน”แสดงจบ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๖)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตก“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๗๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๙. เภทปเรกขารปณณรสกะราววา ภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร“ ”ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบบรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวาภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๗)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา ขอภกษ” “เหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ”ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษ

เหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๘)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา ขอภกษ” “เหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ”ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๙)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา ขอภกษ” “เหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ”ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๗๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๙. เภทปเรกขารปณณรสกะบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานน พงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๑๐)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา ขอภกษ” “เหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ”ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนบางบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๑๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา ขอภกษ” “เหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ”

ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนบางบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวาปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๑๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา ขอภกษ” “เหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ”ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ บรษทลกขนทงหมดขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงยกปาตโมกขขนแสดงใหม พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๑๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๗๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๙๙. เภทปเรกขารปณณรสกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตก“ ”ราววา ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร“ ”ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบบรษทลกขนทงหมด ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากนปาตโมกขทภกษเหลานน ยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลง พงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดงตองอาบตถลลจจย (๑๔)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตก“ ”ราววา ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร“ ”ทำาอโบสถ ยกปาตโมกขขนแสดง พอภกษเหลานนยกปาตโมกขขนแสดงจบ เมอบรษทลกขนทงหมด ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวาปาตโมกขทภกษเหลานนยกขนแสดงแลว เปนอนยกขนแสดงดแลว พวกภกษผมาทหลงพงบอกปารสทธในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษผยกขนแสดง ตองอาบตถลลจจย (๑๕)เภทปเรกขารปณณรสกะ จบ

ปญจวสตตกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๗๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๐. สโมกกนตกเปยยาล๑๐๐. สโมกกนตกเปยยาลวาดวยการละขอความเกยวกบภกษเขาสสมา

เปยยาลมข ๗๐๐ ตกะ[๑๗๗] ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนอโบสถนน มภกษทอยในอาวาสหลายรป๑. ประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบาง๒. ภกษเหลานนไมรวา มภกษทอยในอาวาสพวกอนกำาลงเขามาภาย“ในสมา ...”๓. ... ภกษเหลานนไมรวา มภกษทอยในอาวาสพวกอนเขามาภายใน“สมาแลว ...”๔. ... ภกษเหลานนไมเหนภกษทอยในอาวาสพวกอนกำาลงเขามาภายในสมา ...๕. ... ภกษเหลานนไมเหนภกษทอยในอาวาสพวกอนเขามาภายในสมาแลว ...๖. ... ภกษเหลานนไมไดยนวา ภกษทอยในอาวาสพวกอนกำาลงเขามา“ภายในสมา ...”๗. ... ภกษเหลานนไมไดยนวา ภกษทอยในอาวาสพวกอนเขามาภาย“ในสมาแลว ...”โดยนย ๑๗๕ ตกะ๑. ภกษทอยในอาวาสกบภกษทอยในอาวาส๒. ภกษอาคนตกะกบภกษทอยในอาวาส๓. ภกษทอยในอาวาสกบภกษอาคนตกะ๔. ภกษอาคนตกะกบภกษอาคนตกะรวมเปน ๗๐๐ ตกะ โดยเปยยาลมข๑

เชงอรรถ :๑ นำาเลข ๗ คอ ภกษประชมกน ๔ รปบาง เกนกวาบางเปนตนไปคณ ๒๕ ตกะ ในขอ ๑๗๖ เทากบ๑๗๕ ตกะ แลวนำาเลข ๔ คอ ภกษทอยในอาวาสกบภกษทอยในอาวาสเปนตนไปคณ ๑๗๕ ตกะ เทากบ๗๐๐ ตกะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๗๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๐. สโมกกนตกเปยยาล[๑๗๘] ภกษทงหลาย กในกรณน วนอโบสถของพวกภกษทอยในอาวาสเปนวน ๑๔ คำา ของพวกภกษอาคนตกะเปนวน ๑๕ คำา ถาพวกภกษทอยในอาวาสมจำานวนมากกวา พวกภกษอาคนตกะพงอนวตตามพวกภกษทอยในอาวาสถามจำานวนเทากน พวกภกษอาคนตกะ พงอนวตตามพวกภกษทอยในอาวาสถาพวกภกษอาคนตกะมจำานวนมากกวา พวกภกษทอยในอาวาสพงอนวตตามพวกภกษอาคนตกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน วนอโบสถของพวกภกษทอยในอาวาสเปนวน ๑๕ คำา ของพวกภกษอาคนตกะเปนวน ๑๔ คำา ถาพวกภกษทอยในอาวาสมจำานวนมากกวา พวกภกษอาคนตกะพงอนวตตามพวกภกษทอยในอาวาสถามจำานวนเทากน พวกภกษอาคนตกะพงอนวตตามพวกภกษทอยในอาวาสถาพวกภกษอาคนตกะมจำานวนมากกวา พวกภกษทอยในอาวาสพงอนวตตามพวกภกษอาคนตกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน วนอโบสถของพวกภกษทอยในอาวาสเปนวน ๑ คำา ของพวกภกษอาคนตกะเปนวน ๑๕ คำา ถาพวกภกษทอยในอาวาสมจำานวนมากกวา พวกภกษทอยในอาวาสไมปรารถนา กไมพงใหความพรอมเพรยงแกพวกภกษอาคนตกะ พวกภกษอาคนตกะพงไปนอกสมาทำาอโบสถเถดถามจำานวนเทากน พวกภกษทอยในอาวาสไมปรารถนากไมพงใหความพรอมเพรยงแกพวกภกษอาคนตกะ พวกภกษอาคนตกะพงไปนอกสมาทำาอโบสถเถดถาพวกภกษอาคนตกะมจำานวนมากกวา พวกภกษทอยในอาวาสพงใหความพรอมเพรยงแกพวกภกษอาคนตกะหรอไปนอกสมาภกษทงหลาย อนง ในกรณน วนอโบสถของพวกภกษทอยในอาวาสเปนวน ๑๕ คำา ของพวกภกษอาคนตกะเปนวน ๑ คำา ถาพวกภกษทอยในอาวาสมจำานวนมากกวา พวกภกษอาคนตกะ พงใหความพรอมเพรยงแกภกษทอยในอาวาส หรอไปนอกสมา ถามจำานวนเทากน พวกภกษอาคนตกะพงใหความพรอมเพรยงแกภกษทอยในอาวาสหรอไปนอกสมา ถาพวกภกษอาคนตกะมจำานวนมากกวา พวกภกษอาคนตกะไมปรารถนากไมพงใหความพรอมเพรยงแกพวกภกษทอยในอาวาส พวกภกษทอยในอาวาสพงไปนอกสมาทำาอโบสถเถด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๘๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๑. ลงคาททสสนะ๑๐๑. ลงคาททสสนะวาดวยการเหนลกษณะเปนตน[๑๗๙] ภกษทงหลาย กในกรณน พวกภกษอาคนตกะไดเหนอาการของภกษทอยในอาวาส๑ ลกษณะของภกษทอยในอาวาส๒ เครองหมายของภกษทอยในอาวาส๓ สงสอแสดงภกษทอยในอาวาส๔ของพวกภกษทอยในอาวาส เตยง ตงฟก หมอน นำาฉน นำาใช จดไวด บรเวณกวาดสะอาด ครนแลว ไมแนใจวา“มพวกภกษทอยในอาวาสอยหรอไมมหนอ”ภกษเหลานนไมแนใจแตไมคนหา ทำาอโบสถ ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหา แตไมพบ ทำาอโบสถ ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ ทำาอโบสถรวมกน ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ แยกกนทำาอโบสถ ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ มงความแตกราววา ขอภกษเหลานน“จงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ ตองอาบต”ถลลจจยภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษอาคนตกะไดยนอาการของภกษทอยในอาวาส ลกษณะของภกษทอยในอาวาส เครองหมายของภกษทอยในอาวาสสงสอแสดงภกษทอยในอาวาสของพวกภกษทอยในอาวาส ไดยนเสยงเทาของพวกภกษทอยในอาวาสกำาลงจงกรม เสยงสาธยาย เสยงไอ เสยงจาม ครนแลว ไมแนใจวา มพวกภกษทอยในอาวาสอยหรอไมมหนอ“ ”

เชงอรรถ :๑ อาการ หมายถงอาจารสณฐาน คอมอาจาระ ซงทำาใหรวามขอวตรมนคง เชนจดเครองเสนาสนะมเตยงตงเปนตนไวเรยบรอยด๒ ลงค หมายถงเครองเสนาสนะมเตยงตงเปนตนทจดไวเรยบรอยด ซงทำาใหรวา มภกษหลกเรนอย แมจะไมปรากฏกายใหเหนกตาม๓ นมต หมายถงเครองเสนาสนะมเตยงตงเปนตนทจดไวเรยบรอยด ซงพอเหนแลวเปนเหตใหกำาหนดรไดวา“มภกษทงหลายอย”๔ อทเทส หมายถงเครองเสนาสนะมเตยงตงเปนตนทจดไวเรยบรอยด ซงเปนเหตใหอางไดวา ภกษเหลานน“มบรขารอยางน ” (ว.อ. ๓/๑๗๙/๑๔๒, สารตถ.ฏกา ๓/๑๗๙/๓๔๐, ปาจตยาทโยชนา ๑๗๙/๓๑๓ ม.)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๘๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๑. ลงคาททสสนะภกษเหลานนไมแนใจแตไมคนหา ทำาอโบสถ ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหา แตไมพบ ทำาอโบสถ ไมตองอาบต

ภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ ทำาอโบสถรวมกน ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ แยกกนทำาอโบสถ ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ มงความแตกราววา ขอภกษเหลานน“จงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ ตองอาบต”ถลลจจยภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษทอยในอาวาสไดเหนอาการของพวกภกษอาคนตกะ ลกษณะของพวกภกษอาคนตกะ เครองหมายของพวกภกษอาคนตกะ สงสอแสดงพวกภกษอาคนตกะของพวกภกษอาคนตกะ ไดเหนบาตรจวร ผานสทนะ รอยนำาลางเทาอนเปนของภกษพวกอน ครนแลว ไมแนใจวา“มพวกภกษอาคนตกะอยหรอไมมหนอ”ภกษเหลานนไมแนใจแตไมคนหา ทำาอโบสถ ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหา แตไมพบ ทำาอโบสถ ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ ทำาอโบสถรวมกน ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ แยกกนทำาอโบสถ ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ มงความแตกราววา ขอภกษเหลานน“จงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ ตองอาบต”ถลลจจยภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษทอยในอาวาสไดยนอาการของพวกภกษอาคนตกะ ลกษณะของพวกภกษอาคนตกะ เครองหมายของพวกภกษอาคนตกะ สงสอแสดงพวกภกษอาคนตกะของพวกภกษอาคนตกะ ไดยนเสยงเทาของพวกภกษอาคนตกะกำาลงเดนมา เสยงรองเทากระทบพน เสยงไอ เสยงจามครนแลว ไมแนใจวา มพวกภกษอาคนตกะอยหรอไมมหนอ“ ”ภกษเหลานนไมแนใจแตไมคนหา ทำาอโบสถ ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหา แตไมพบ ทำาอโบสถ ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ ทำาอโบสถรวมกน ไมตองอาบต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๘๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๒. นานาสงวาสกาทอปสถกรณะภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ แยกกนทำาอโบสถ ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ มงความแตกราววา ขอภกษเหลานน“จงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ทำาอโบสถ ตองอาบต”ถลลจจย

๑๐๒. นานาสงวาสกาทอโปสถกรณะวาดวยภกษเปนนานาสงวาสเปนตนทำาอโบสถ

[๑๘๐] ภกษทงหลาย กในกรณน พวกภกษอาคนตกะเหนพวกภกษทอยในอาวาสผเปนนานาสงวาส๑เขาใจวาเปนสมานสงวาส ไมไตถาม ทำาอโบสถรวมกนไมตองอาบตภกษอาคนตกะเหลานนไตถามแลวไมรงเกยจ ทำาอโบสถรวมกน ตองอาบตทกกฏภกษอาคนตกะเหลานนไตถามแลวไมรงเกยจ แยกกนทำาอโบสถ ไมตองอาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษอาคนตกะเหนพวกภกษทอยในอาวาสผเปนสมานสงวาส เขาใจวาเปนนานาสงวาส ไมไตถาม ทำาอโบสถรวมกนตองอาบตทกกฏภกษอาคนตกะเหลานนไตถามแลวรงเกยจ แยกกนทำาอโบสถ ตองอาบตทกกฏภกษอาคนตกะเหลานนไตถามแลวรงเกยจ ทำาอโบสถรวมกน ไมตองอาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษทอยในอาวาสเหนพวกภกษอาคนตกะผเปนนานาสงวาส เขาใจวาเปนสมานสงวาส ไมไตถาม ทำาอโบสถรวมกน ไมตองอาบต

เชงอรรถ :๑ ภกษผเปนนานาสงวาสคอมสงวาสตางกนหรอตางพวกกน ม ๒ กลม คอ เปนนานาสงวาสเพราะลทธเชนประพฤตตามภกษทถกสงฆลงอกเขปนยกรรมและเปนนานาสงวาสเพราะกรรมเชนถกลงอกเขปนยกรรมเปนตน (ว.อ. ๓/๔๒๙/๕๑๘, สารตถ.ฏกา ๓/๓๘๐/๔๑๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๘๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๓. นคนตพพวารภกษทอยในอาวาสเหลานนไตถามแลวไมรงเกยจ ทำาอโบสถรวมกน ตองอาบตทกกฏภกษทอยในอาวาสเหลานนไตถามแลวไมรงเกยจ แยกกนทำาอโบสถ ไมตองอาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษทอยในอาวาสเหนพวกภกษอาคนตกะผเปนสมานสงวาส เขาใจวาเปนนานาสงวาสไมไตถาม ทำาอโบสถรวมกน ตองอาบตทกกฏภกษทอยในอาวาสเหลานนไตถามแลวรงเกยจ แยกกนทำาอโบสถ ตองอาบตทกกฏภกษทอยในอาวาสเหลานนไตถามแลวรงเกยจ ทำาอโบสถรวมกน ไมตองอาบต

๑๐๓. นคนตพพวารวาดวยสถานทไมควรไปในวนอโบสถ

[๑๘๑] ภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษ๑ ไปสอาวาสทไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ๒ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษไปสสถานทมใชอาวาส๓ซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตราย

เชงอรรถ :๑ อาวาสทมภกษ หมายถงในอาวาสใด มภกษพอทจะทำาอโบสถอย ไมพงออกจากอาวาสนนไปสอาวาสทไมมภกษพอทจะทำาอโบสถ (ว.อ. ๓/๑๘๑/๑๔๓)๒ ไปกบสงฆ หมายถงไปกบภกษทงหลายทมจำานวนครบองคสงฆ คอ ไปกบภกษอน ๆ รวมกบตวภกษนนเองเปน ๔ รปเปนอยางนอย (ว.อ. ๓/๑๘๑/๑๔๓)๓ สถานทมใชอาวาส หมายถงสถานทไมมสงกอสรางและศาลาเปนตน (ว.อ. ๓/๑๘๑/๑๔๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๘๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๓. นคนตพพวารภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสทไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสทไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษไปสอาวาสทมภกษ แตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษ แตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนแตไปกบสงฆเวนแตมอนตราย

ภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษ แตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาสเวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสทมภกษ แตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนแตไปกบสงฆเวนแตมอนตราย

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๘๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๔. คนตพพวารภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษ แตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาสเวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษ แตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาสเวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ไปสอาวาสทมภกษ แตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาสเวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษ แตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษ แตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตราย

๑๐๔. คนตพพวารวาดวยสถานทควรไปในวนอโบสถ[๑๘๒] ภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน พงออกจากอาวาสทมภกษไปสอาวาสทมภกษ ซงเปนทอยของพวกภกษผเปนสมานสงวาส ซงตนเองรวา เรา“สามารถไปถงในวนนแหละ”ภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน พงออกจากอาวาสทมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ฯลฯ ไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ซงเปนทอยของพวกภกษผเปนสมานสงวาส ซงตนเองรวา เราสามารถไปถงในวนนแหละ“ ”

ภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน พงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสทมภกษ ...

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๘๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๕. วชชนยปคคลสนทสสนา... ไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ...... ไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ซงเปนทอยของพวกภกษผเปนสมานสงวาส ซงตนเองรวา เราสามารถไปถงในวนนแหละ“ ”ภกษทงหลาย ในวนอโบสถนน พงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสทมภกษ ...... ไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ...... ไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ซงเปนทอยของพวกภกษผเปนสมานสงวาส ซงตนเองรวา เราสามารถไปถงในวนนแหละ“ ”

๑๐๕. วชชนยปคคลสนทสสนาวาดวยการแสดงบคคลทควรเวนในอโบสถกรรม[๑๘๓] ภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงในบรษททมภกษณนงอยดวย รปใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ... ในบรษททมสกขมานานงอยดวย ...... ในบรษททมสามเณรนงอยดวย ...... ในบรษททมสามเณรนงอยดวย ...... ในบรษททมภกษผบอกคนสกขานงอยดวย ...ภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงในบรษททมภกษตองอนตมวตถ๑นงอยดวย รปใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงในบรษททมภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบตนงอยดวย รปใดยกขนแสดง พงปรบอาบตตามธรรม... ในบรษททมภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตนงอยดวย ...ภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงในบรษทททมภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปนงอยดวย รปใดยกขนแสดง พงปรบอาบตตามธรรม

เชงอรรถ :๑ ภกษตองอนตมวตถ หมายถงภกษผตองอาบตปาราชก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๘๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๕. วชชนยปคคลสนทสสนาภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงในบรษททมบณเฑาะกนงอยดวยรปใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ... ในบรษททมคนลกเพศนงอยดวย ...... ในบรษททมภกษเขารตเดยรถยนงอยดวย ...... ในบรษททมสตวดรจฉานอยดวย๑ ...... ในบรษททมคนฆามารดานงอยดวย ...... ในบรษททมคนฆาบดานงอยดวย ...... ในบรษททมคนฆาพระอรหนตนงอยดวย ...... ในบรษททมคนประทษรายภกษณนงอยดวย ...... ในบรษททมภกษผทำาลายสงฆนงอยดวย ...... ในบรษททมคนทำารายพระศาสดาจนหอพระโลหตนงอยดวย ...ภกษทงหลาย ไมพงยกปาตโมกขขนแสดงในบรษททมอภโตพยญชนกนงอยดวย รปใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ

เรองปารวาสกปารสทธภกษทงหลาย ไมพงทำาอโบสถดวยการใหปารวาสกปารสทธ๒ เวนแตบรษทยงไมลกขน ภกษทงหลาย อนง ไมพงทำาอโบสถในวนมใชวนอโบสถ เวนแตวนทสงฆสามคคภาณวารท ๓ จบอโปสถขนธกะ ท ๒ จบในขนธกะน ม ๘๖ เรอง

เชงอรรถ :๑ หมายถงสตวดรจฉานทพระผมพระภาคทรงหามอปสมบท (ว.สงคห.๒๔๕, กงขา.อ. ๑๑๖)๒ ปารวาสกปารสทธ ใหปารสทธคาง หมายถงภกษทงหลายนงประชมกนดวยประสงคจะทำาอโบสถ ขณะนนเอง ไดมภกษรปหนงกลาววา วนน ไมควรทำาอโบสถ เพราะฤกษไมด ดงนเปนตน ภกษทงหลาย“ ”จงสละเลกปารสทธแลวลกขน มภกษรปหนงกลาววา ประโยชนไดลวงเลยบคคลผมวแตรอฤกษ ยามอย“พวกทานจะไดประโยชนอะไรจากดวงดาว ภกษทงหลายจงตกลงจะทำาสงฆกรรมตอไป โดยไมตอง นำา”ปารสทธมาใหม อยางนไมสมควร เพราะปารสทธทใหไวกอน เปน ปารวาสกปารสทธ แปลวา“ ”ปารสทธคาง ปารสทธทใหแลวแตงดไวกอน (ด กงขา.อ. ๔๐๓-๔๐๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๘๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๖. รวมเรองทมในอโปสถขนธกะ๑๐๖. รวมเรองทมในอโปสถขนธกะ

เรองปรพาชกอญเดยรถย เรองพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐเรองภกษประชมนงนง เรองทรงอนญาตใหกลาวธรรมในวนประชมเรองพระผมพระภาคทรงหลกเรนอยในทสงดเรองยกพระปาตโมกขขนแสดงทกวนเรองทรงอนญาตใหยกพระปาตโมกขขนแสดงปกษละครงเรองพระฉพพคคยยกพระปาตโมกขขนแสดงในบรษทเทาทมเรองทรงอนญาตใหยกพระปาตโมกขขนแสดงแกภกษผพรอมเพรยงกนเรองทรงอนญาตความพรอมเพรยงกำาหนดเขตอาวาสเดยวเรองมททกจฉมฤคทายวน เรองทรงอนญาตใหสมมตสมาและนมตสมาเรองสมมตสมาใหญเกนขนาด เรองสมมตนทปารสมาเรองยกพระปาตโมกขขนแสดงตามบรเวณวหารเรองสมมตโรงอโบสถ ๒ แหงในอาวาสเดยวกนเรองสมมตโรงอโบสถเลกเกนไปเรองภกษผนวกะลงประชมกอน เรองกรงราชคฤหเรองสมมตแดนไมอยปราศจากไตรจวรเรองสมมตสมานสงวาสสมากอนเรองถอนสมานสงวาสสมาภายหลงเรองคามสมาทไมไดสมมต เรองอทกกเขปสมาในแมนำาเรองอทกกเขปสมาในสมทร เรองอทกกเขปสมาในชาตสระเรองสมาสงกระกน เรองสมมตสมาทบสมาเรองประเภทแหงวนอโบสถ เรองประเภทการทำาอโบสถเรองประเภทแหงปาตโมกขทเทสเรองทรงอนญาตใหยกพระปาตโมกขขนแสดงโดยยอเมอชาวปามาพลกพลานเรองอนตราย ๑๐ ประการเรองทรงอนญาตใหภกษผเถระแสดงธรรมโดยไมตองไดรบอาราธนา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๘๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๖. รวมเรองทมในอโปสถขนธกะเรองถามพระวนยทามกลางสงฆตองไดรบสมมตกอนเรองคกคามจะฆา เรองพระฉพพคคยวสชนาพระวนยเรองโจทดวยอาบต เรองขอโอกาสกอนโจทเรองทรงอนญาตใหคดคานกรรมทไมชอบธรรมเรองภกษ ๔-๕ รปแสดงความเหนแยงเรองแกลงยกพระปาตโมกขขนแสดงไมใหไดยน

เรองพยายามยกพระปาตโมกขขนแสดงเรองยกพระปาตโมกขขนแสดงในบรษททมคฤหสถเรองยกพระปาตโมกขขนแสดงโดยไมไดรบอาราธนาเรองภกษชาวเมองโจทนาวตถไมรจกอโบสถเรองภกษมากรปไมรจกอโบสถ เรองสงภกษไปเรยนพระปาตโมกขยงอาวาสใกลเคยงพอจะกลบมาทนในวนนนเรองภกษผนวกะไมยอมไปเรยนพระปาตโมกขเรองวธการนบปกษ เรองทรงอนญาตใหนบภกษในวนอโบสถเรองไปบณฑบาตยงบานไกล เรองนกไมไดเรองบพพกรณและบพพกจในโรงอโบสถเรองปอาสนะและตามประทปเปนตน เรองภกษจะไปไหนตองบอกลากอนเรองควรสงเคราะหภกษผเปนพหสตเรองสงภกษไปเรยนพระปาตโมกขยงอาวาสใกลเคยงพอจะกลบมาทนในวนนน เรองเขาพรรษาในอาวาสทมภกษพอจะยกพระปาตโมกขขนแสดงไดเรองการทำาอโบสถเรองมอบปารสทธ เรองทำากรรมทจะตองทำา เรองพวกญาตเรองภกษคคคะ เรองภกษ ๔ รป ๓ รป ๒ รป และ ๑ รปทำาอโบสถ ๓ อยางตามลำาดบเรองแสดงอาบตกอนทำาอโบสถ เรองแสดงสภาคาบตเรองระลกอาบตไดเมอยกพระปาตโมกขขนแสดง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๙๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๒. อโปสถขนธกะ] ๑๐๖. รวมเรองทมในอโปสถขนธกะเรองสงฆทงหมดตองสภาคาบตและไมแนใจเรองไมรชอและโคตรอาบต เรองภกษพหสตเรองภกษมามากกวา มาเทากน และมานอยกวาเรองบรษทยงไมทนลกขนเรองบรษทลกขนบางสวน เรองบรษทลกขนทงหมดเรองภกษรวายงมพวกภกษทอยในอาวาสทยงไมมาเรองภกษไมแนใจวาควรทำาอโบสถหรอไมเรองภกษกงวลใจทำาอโบสถ เรองภกษทอยในอาวาสร เหนไดยนวายงมภกษทอยในอาวาสพวกอนอยเรองภกษอาคนตกะกบภกษทอยในอาวาสนบวนอโบสถตางกนเรองอาการของภกษทอยในอาวาสเปนตน

เรองภกษอาคนตกะเขาใจวาภกษทอยในอาวาสมสงวาสตางกนเรองปารวาสกปารสทธ เรองทำาอโบสถในวนมใชวนอโบสถยกเวนแตเปนวนทสงฆสามคคหวขอทจำาแนกเหลานเปนหวขอทบอกเรอง๑อโปสถขนธกะ จบ

เชงอรรถ :๑ ชอเรองเหลาน ในเนองเรอง มไดตงเปนขอไวทงหมด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๙๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๐๗. วสสปนายกานชานนา๓. วสสปนายกขนธกะ

๑๐๗. วสสปนายกานชานนาวาดวยทรงอนญาตการเขาจำาพรรษา[๑๘๔] สมยนน พระผมพระภาคพทธเจาประทบอย ณ พระเวฬวนสถานทใหเหยอกระแต เขตกรงราชคฤห ครงนน พระพทธองคยงมไดทรงบญญตการเขาจำาพรรษาแกภกษทงหลาย ภกษเหลานนเทยวจารกไปทงฤดหนาว ฤดรอนและฤดฝน มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะ“เชอสายศากยบตรจงไดเทยวจารกไปทงฤดหนาว ฤดรอน และฤดฝน ยำาตณชาตอนเขยวสด เบยดเบยนสงมชวตซงมอนทรยเดยว เหยยบสตวเลก ๆ จำานวนมากใหถงความวอดวายเลา พวกอญเดยรถยเหลานผสอนธรรมไมดยงพกอยประจำาทตลอดฤดฝน อกทงฝงนกเหลานเลากยงทำารวงรงบนยอดไมพกอยประจำาทในฤดฝนสวนพระสมณะเชอสายศากยบตรเหลาน เทยวจารกไปทงฤดหนาว ฤดรอน และฤดฝน ยำาตณชาตอนเขยวสด เบยดเบยนสงมชวตซงมอนทรยเดยว เหยยบสตวเลก ๆ จำานวนมากใหถงความวอดวายไป”ภกษทงหลายไดยนมนษยเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายเขาจำาพรรษา“ ”

เรองทรงอนญาตใหภกษเขาจำาพรรษาในฤดฝนครงนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา พวกเราจะพงเขาจำาพรรษาเมอไร“หนอ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเขาจำาพรรษาในฤดฝน“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๙๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๐๘. วสสานจารกาปฏกเขปาทเรองประเภทแหงวนเขาพรรษาครงนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา วนเขาพรรษามเทาไรหนอ จงนำา“ ”เรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย วนเขาพรรษานม ๒ วน๑ คอ วนเขา“พรรษาตน ๑ วนเขาพรรษาหลง ๑ เมอพระจนทรเพญเสวยฤกษอาสาฬหะลวงไปแลววนหนง พงเขาจำาพรรษาตน เมอพระจนทรเพญเสวยฤกษอาสาฬหะลวงไปแลวเดอนหนง พงเขาจำาพรรษาหลง ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาม ๒ วนเหลานแล”

๑๐๘. วสสานจารกาปฏกเขปาทวาดวยทรงหามเทยวจารกระหวางพรรษาเปนตน

เรองพระฉพพคคยเทยวจารกในระหวางพรรษา[๑๘๕] สมยนน พวกภกษฉพพคคยเขาจำาพรรษาแลวกยงเทยวจารกไปในระหวางพรรษา มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน“พระสมณะเชอสายศากยบตร จงไดเทยวจารกไปทงฤดหนาว ฤดรอน และฤดฝนยำาตณชาตอนเขยวสด เบยดเบยนสงมชวตซงมอนทรยเดยว เหยยบสตวเลก ๆจำานวนมากใหถงความวอดวายเลา พวกอญเดยรถยเหลานผสอนธรรมไมดยงพกอยประจำาทตลอดฤดฝน อกทงฝงนกเหลานเลากยงทำารวงรงบนยอดไมพกอยประจำาทในฤดฝน สวนพระสมณะเชอสายศากยบตรเหลานเทยวจารกไปทงฤดหนาว ฤดรอนและฤดฝน ยำาตณชาตอนเขยวสด เบยดเบยนสงมชวตซงมอนทรยเดยว เหยยบสตวเลก ๆ จำานวนมากใหถงความวอดวาย”

เชงอรรถ :๑ อง.ทก. (แปล) ๒๐/๑๐/๖๔

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๙๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๐๘. วสสานจารกาปฏกเขปาทภกษทงหลายไดยนมนษยเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนา บรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกภกษฉพพคคย“เขาจำาพรรษาแลว จงไดเทยวจารกไปในระหวางพรรษาเลา แลวนำาเรองนไปกราบทล”

พระผมพระภาคใหทรงทราบครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษเขาจำาพรรษาแลวไมอยจำาใหตลอด ๓ เดอน“พรรษาตน หรอ ๓ เดอนพรรษาหลง ไมพงหลกจารกไป รปใดหลกไปตองอาบตทกกฏ”

เรองปรบอาบตทกกฏแกภกษผไมเขาพรรษา[๑๘๖] สมยนน พวกภกษฉพพคคยไมตองการจะเขาจำาพรรษา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษจะไมเขาจำาพรรษาไมได รปใด“ไมเขาจำาพรรษา ตองอาบตทกกฏ”

เรองจงใจเดนผานอาวาสสมยนน พวกภกษฉพพคคยไมตองการจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษานน จงใจเดนผานอาวาสไป ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษผไมตองการจะเขาจำาพรรษาใน“วนเขาพรรษานน ไมพงจงใจเดนผานอาวาสไป รปใดเดนผานไป ตองอาบตทกกฏ”

เรองการเลอนกาลฝนสมยนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐมพระราชประสงคจะทรงเลอนวนเขาพรรษาออกไป จงทรงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ถากระไร ขอพระ“คณเจาทงหลายพงเขาจำาพรรษาในชณหปกษ๑ทจะมาถง”

เชงอรรถ :๑ ชณหปกษ หมายถงเดอนตอไป (ว.อ. ๓/๑๘๖/๑๔๖) ในทนหมายถงขน ๑ คำาของอกเดอนหนง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๙๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๐๙. สตตาหกรณยานชานนาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหคลอยตามพระราชา ๑“ ”

๑๐๙. สตตาหกรณยานชานนาวาดวยทรงอนญาตสตตาหกรณยะเมอเขาสรางวหารถวายเปนตน

เรองอบาสกสรางวหารเปนตนถวาย[๑๘๗] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤหตามพระอธยาศย

แลวไดเสดจจารกไปทางกรงสาวตถ เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงสาวตถ ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกคหบด ในกรงสาวตถนนสมยนน อบาสกชออเทนไดสรางวหารถวายอทศสงฆ ในแควนโกศลแลวสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ขออาราธนาพระคณเจาทงหลายมา ขาพเจาปรารถนา“จะถวายทาน ฟงธรรมและเหนภกษทงหลาย”ภกษทงหลายตอบไปวา คณโยม พระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษเขา“จำาพรรษาแลวไมอยใหตลอด ๓ เดอนพรรษาตน หรอ ๓ เดอนพรรษาหลง ไมพงหลกจารกไป ขอโยมอเทนจงรอจนกวาภกษอยจำาพรรษาจนออกพรรษาแลวจกมาแตถาโยมมธระจำาเปนรบดวน กขอใหถวายวหารไวในสำานกภกษทอยในอาวาส ในแควนโกศลนนแหละ”อบาสกอเทนจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนเมอเราสงทตไปแลว“พระคณเจาทงหลายจงไมมาเลา เรากเปนทายก เปนผสราง เปนผบำารงพระสงฆ”

เชงอรรถ :๑ หมายถงใหคลอยตามบานเมอง แมในเรองอนทชอบธรรม กพงคลอยตาม แตไมพงคลอยตามใคร ๆในเรองทไมชอบธรรม (ว.อ. ๓/๑๘๕-๖/๑๔๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๙๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๐๙. สตตาหกรณยานชานนาภกษทงหลายไดยนอบาสกอเทนตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เมอบคคล ๗ จำาพวกคอ ภกษ ภกษณ สกขมานา“สามเณร สามเณร อบาสก อบาสกา สงทตมา เราอนญาตใหไปดวยสตตาหกรณยะ๑ได แตเมอพวกเขาไมสงทตมา เราไมอนญาตใหไป ภกษทงหลายเมอบคคล ๗ จำาพวกเหลานสงทตมา เราอนญาตใหไปดวยสตตาหกรณยะไดแตเมอพวกเขาไมสงทตมา เราไมอนญาต (เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน๗ วน ๒”[๑๘๘] ภกษทงหลาย กในกรณน อบาสกไดสรางวหารถวายอทศสงฆถาเขาสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ขออาราธนาพระคณเจาทงหลายมา“ขาพเจาปรารถนาจะถวายทาน ฟงธรรม และเหนภกษทงหลาย เมอเขาสงทตมา”พงไปดวยสตตาหกรณยะได แตเมอเขาไมสงทตมา ไมพงไป (เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วนภกษทงหลาย อนง ในกรณน อบาสกไดสรางเรอนมงแถบเดยวถวายอทศสงฆ

ฯลฯ

... ไดสรางปราสาท ... ... ไดสรางเรอนโลน ...

... ไดสรางถำา ... ... ไดสรางบรเวณ ...

... ไดสรางซม ... ... ไดสรางโรงฉน ...

... ไดสรางโรงไฟ ... ... ไดสรางกปปยกฎ ...

... ไดสรางวจกฎ ... ... ไดสรางทจงกรม ...

... ไดสรางโรงจงกรม ... ... ไดสรางบอนำา ...

เชงอรรถ :๑ สตตาหกรณยะ แปลวา ธระทจะพงทำาใหเสรจไดภายใน ๗ วน หมายถงธระเปนเหตใหภกษออกจากวดไปคางแรมทอนไดในระหวางพรรษา เปนเวลา ๗ วน (ว.อ. ๓/๑๘๗/๑๔๖)๒ พงกลบใน ๗ วน คอ ตองกลบมารบอรณท ๗ ในวดทตนเขาพรรษา จะไปพกแรมครบ ๗ วนแลวกลบมารบอรณท ๘ ไมได (ว.อ. ๓/๑๘๗/๑๔๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๙๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๐๙. สตตาหกรณยานชานนา

... ไดสรางโรงบอนำา ... ... ไดสรางเรอนไฟ ...

... ไดสรางโรงเรองไฟ ... ... ไดสรางสระโบกขรณ ...

... ไดสรางมณฑป ... ... ไดสรางอาราม ...

... ไดสรางอารามวตถ๑

ถาเขาสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ขออาราธนาพระคณเจาทงหลายมา“ขาพเจาปรารถนาจะถวายทาน ฟงธรรม และเหนภกษทงหลาย ภกษทงหลาย”เมอเขาสงทตมา พงไปดวยสตตาหกรณยะได แตเมอเขาไมสงทตมา ไมพงไป(เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วนภกษทงหลาย อนง ในกรณน อบาสกไดสรางวหารถวายอทศภกษมากรปไดสรางวหารอทศภกษรปหนง ...

... ไดสรางเรองมงแถบเดยว ... ... ไดสรางปราสาท ...

... ไดสรางเรองโลน ... ... ไดสรางถำา ...

... ไดสรางบรเวณ ... ... ไดสรางซม ...

... ไดสรางโรงฉน ... ... ไดสรางโรงไฟ ...

... ไดสรางกปปยกฎ ... ... ไดสรางวจกฎ ...

... ไดสรางทจงกรม ... ... ไดสรางโรงจงกรม ...

... ไดสรางบอนำา ... ... ไดสรางโรงบอนำา ...

... ไดสรางเรองไฟ ... ... ไดสรางโรงเรอนไฟ ...

... ไดสรางสระโบกขรณ ... ... ไดสรางมณฑป ...

... ไดสรางอาราม ... ... ไดสรางอารามวตถ

ถาเขาสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ขออาราธนาพระคณเจาทงหลายมา“ขาพเจาปรารถนาจะถวายทาน ฟงธรรม และเหนภกษทงหลาย ภกษทงหลาย”เมอเขาสงทตมา พงไปดวยสตตาหกรณยะได แตเมอเขาไมสงทตมา ไมพงไป (เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วน

เชงอรรถ :๑ อารามวตถ หมายถงพนททมไดปลกพชหรอไมกอ แตปรบเปนพนทไว อาจลอมรวไวหรอมไดลอมกำาหนดไวเปนสถานทสวนดอกไมเปนตน (ว.อ. ๑/๑๐๕/๓๗๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๙๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๐๙. สตตาหกรณยานชานนาภกษทงหลาย อนง ในกรณน อบาสกไดสรางวหารถวายอทศภกษณสงฆฯลฯ อทศภกษณมากรป ฯลฯ อทศภกษณรปเดยว ฯลฯ อทศสกขมานามากรปฯลฯ อทศสกขมานารปเดยว ฯลฯ อทศสามเณรมากรป ฯลฯ อทศสามเณรรปเดยวฯลฯ อทศสามเณรมากรป ฯลฯ อทศสามเณรรปเดยว ฯลฯ

... ไดสรางเรองมงแถบเดยว ... ... ไดสรางปราสาท ...

... ไดสรางเรองโลน ... ... ไดสรางถำา ...

... ไดสรางบรเวณ ... ... ไดสรางซม ...

... ไดสรางโรงฉน ... ... ไดสรางโรงไฟ ...

... ไดสรางกปปยกฎ ... ... ไดสรางวจกฎ ...

... ไดสรางทจงกรม ... ... ไดสรางโรงจงกรม ...

... ไดสรางบอนำา ... ... ไดสรางโรงบอนำา ...

... ไดสรางเรองไฟ ... ... ไดสรางโรงเรอนไฟ ...

... ไดสรางสระโบกขรณ ... ... ไดสรางมณฑป ...

... ไดสรางอาราม ... ... ไดสรางอารามวตถ

ถาเขาสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ขออาราธนาพระคณเจาทงหลายมา“ขาพเจาปรารถนาจะถวายทาน ฟงธรรม และเหนภกษทงหลาย ภกษทงหลาย”เมอเขาสงทตมา พงไปดวยสตตาหกรณยะได แตเมอเขาไมสงทตมา ไมพงไป (เมอไป

ดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วน[๑๘๙] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน อบาสกไดสรางทอยอาศยเพอประโยชนแกตน...

... ไดสรางเรอนนอน ... ... ไดสรางโรงเกบของ ...

... ไดสรางราน ... ... ไดสรางโรงกลม ...

... ไดสรางรานคา ... ... ไดสรางโรงรานคา ...

... ไดสรางปราสาท ... ... ไดสรางเรอนโลน ...

... ไดสรางถำา ... ... ไดสรางบรเวณ ...

... ไดสรางซม ... ... ไดสรางโรงฉน ...

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๙๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๐๙. สตตาหกรณยานชานนา

... ไดสรางโรงไฟ ... ... ไดสรางโรงครว ...

... ไดสรางทจงกรม ... ... ไดสรางโรงจงกรม ...

... ไดสรางบอนำา ... ... ไดสรางโรงบอนำา ...

... ไดสรางเรอนไฟ ... ... ไดสรางสระโบกขรณ ...

... ไดสรางมณฑป ... ... ไดสรางอาราม ...

... ไดสรางอารามวตถ

เขามงานมงคลสมรสของบตรหรอธดา เขาเปนไขหรอจะกลาวพระสตรซงเปนทรจกกนโดยทวไปกด ถาเขาสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ขออาราธนา“พระคณเจาทงหลายมา จะไดเลาเรยนพระสตรนกอนทพระสตรจะเลอนไป กหรอวา”เขามกจหรอธระจำาเปนอยางใดอยางหนง ถาเขาสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา“ขออาราธนาพระคณเจาทงหลายมา ขาพเจาปรารถนาจะถวายทาน ฟงธรรมและเหนภกษทงหลาย ภกษทงหลาย เมอเขาสงทตมา พงไปดวยสตตาหกรณยะได”แตเมอเขาไมสงทตมา ไมพงไป (เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วน[๑๙๐] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน อบาสกาไดสรางวหารถวายอทศสงฆถานางสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ขออาราธนาพระคณเจาทงหลายมา“ดฉนปรารถนาจะถวายทาน ฟงธรรม และเหนภกษทงหลาย เมอนางสงทตมา”พงไปดวยสตตาหกรณยะได แตเมอนางไมสงทตมา ไมพงไป (เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วนภกษทงหลาย อนง ในกรณน อบาสกาไดสรางเรอนมงแถบเดยวถวายอทศสงฆ ฯลฯ

... ไดสรางปราสาท ... ... ไดสรางเรอนโลน ...

... ไดสรางถำา ... ... ไดสรางบรเวณ ...

... ไดสรางซม ... ... ไดสรางโรงฉน ...

... ไดสรางโรงไฟ ... ... ไดสรางกปปยกฎ ...

... ไดสรางวจกฎ ... ... ไดสรางทจงกรม ...

... ไดสรางโรงจงกรม ... ... ไดสรางบอนำา ...

... ไดสรางโรงบอนำา ... ... ไดสรางเรอนไฟ ...

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๒๙๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๐๙. สตตาหกรณยานชานนา

... ไดสรางโรงเรอนไฟ ... ... ไดสรางสระโบกขรณ ...

... ไดสรางมณฑป ... ... ไดสรางอาราม ...

... ไดสรางอารามวตถ

ถานางสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ขออาราธนาพระคณเจาทงหลายมา“ดฉนปรารถนาจะถวายทาน ฟงธรรม และเหนภกษทงหลาย ภกษทงหลาย”เมอนางสงทตมา พงไปดวยสตตาหกรณยะได แตเมอนางไมสงทตมา ไมพงไป(เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วนภกษทงหลาย อนง ในกรณน อบาสกาไดสรางวหารถวายอทศภกษมากรป ...

... อทศภกษรปเดยว... ... อทศภกษณสงฆ ...

... อทศภกษณมากรป ... ... อทศภกษณรปเดยว ...

... อทศสกขมานามากรป ... ... อทศสกขมานารปเดยว ...

... อทศสามเณรมากรป ... ... อทศสามเณรรปเดยว...

... อทศสามเณรมากรป ... ... อทศสามเณรรปเดยว... ฯลฯ

[๑๙๑] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน อบาสกาไดสรางทอยอาศยเพอประโยชนแกตน...

... ไดสรางเรอนนอน ... ... ไดสรางโรงเกบของ ...

... ไดสรางราน ... ... ไดสรางโรงกลม ...

... ไดสรางรานคา ... ... ไดสรางโรงรานคา ...

... ไดสรางปราสาท ... ... ไดสรางเรอนโลน ...

... ไดสรางถำา ... ... ไดสรางบรเวณ ...

... ไดสรางซม ... ... ไดสรางโรงฉน ...

... ไดสรางโรงไฟ ... ... ไดสรางโรงครว ...

... ไดสรางวจกฎ ... ... ไดสรางทจงกรม ...

... ไดสรางโรงจงกรม ... ... ไดสรางบอนำา ...

... ไดสรางโรงบอนำา ... ... ไดสรางสระโบกขรณ ...

... ไดสรางมณฑป ... ... ไดสรางอาราม ...

... ไดสรางอารามวตถ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๐๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๐๙. สตตาหกรณยานชานนานางมงานมงคลสมรสของบตรหรอธดา นางเปนไขหรอจะกลาวพระสตรซงเปนทรจกกนโดยทวไปกด ถานางสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ขออาราธนา“พระคณเจาทงหลายมา จะไดเลาเรยนพระสตรนกอนทพระสตรจะเลอนไป กหรอ”วานางมกจหรอธระจำาเปนอยางใดอยางหนง ถานางสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ขออาราธนาพระคณเจาทงหลายมา ดฉนปรารถนาจะถวายทาน ฟงธรรมและ“เหนภกษทงหลาย ภกษทงหลาย เมอนางสงทตมา พงไปดวยสตตาหกรณยะได”แตเมอนางไมสงทตมา ไมพงไป (เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วน[๑๙๒] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษในธรรมวนยนไดสรางวหารถวายอทศสงฆ ฯลฯ ภกษณไดสรางวหารถวายอทศสงฆ ฯลฯ สกขมานาไดสรางวหารถวายอทศสงฆ ฯลฯ สามเณรไดสรางวหารถวายอทศสงฆ ฯลฯ สามเณรไดสรางวหารถวายอทศสงฆ ฯลฯ

... อทศภกษมากรป ... ... อทศภกษรปเดยว ...

... อทศภกษณสงฆ ... ... อทศภกษณมากรป ...

... อทศภกษณรปเดยว... ... อทศสกขมานามากรป ...

... อทศสกขมานารปเดยว... ... อทศสามเณรมากรป ...

... อทศสามเณรรปเดยว ... ... อทศสามเณรมากรป ...

... อทศสามเณรรปเดยว ...

ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษ ฯลฯ สามเณรไดสรางวหารเพอประโยชนแกตน ...

... ไดสรางเรอนมงแถบเดยว ... ... ไดสรางปราสาท ...

... ไดสรางเรอนโลน ... ... ไดสรางถำา ...

... ไดสรางบรเวณ ... ... ไดสรางซม ...

... ไดสรางโรงฉน ... ... ไดสรางโรงไฟ ...

... ไดสรางกปปยกฎ ... ... ไดสรางวจกฎ ...

... ไดสรางทจงกรม ... ... ไดสรางโรงจงกรม ...

... ไดสรางบอนำา ... ... ไดสรางโรงบอนำา ...

... ไดสรางสระโบกขรณ ... ... ไดสรางมณฑป ...

... ไดสรางอาราม ... ... ไดสรางอารามวตถ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๐๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๐. ปญจอปปหตานชานนาถาภกษ ฯลฯ สามเณรสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ขออาราธนา“พระคณเจาทงหลายมา กระผม ฯลฯ ดฉนปรารถนาจะถวายทาน ฟงธรรม และเหนภกษทงหลาย ภกษทงหลาย เมอภกษ ฯลฯ สามเณรสงทตมา พงไปดวย”สตตาหกรณยะได แตเมอภกษฯลฯ สามเณรไมสงทตมา ไมพงไป (เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วน

๑๑๐. ปญจอปปหตานชานนาวาดวยทรงอนญาตสตตาหกรณยะเมอสหธรรมกทง ๕ จะไมสงทตมา

เรองภกษเปนไขเปนตน[๑๙๓] สมยนน ภกษรปหนงเปนไข ไดสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา“กระผมเปนไข ขออาราธนาภกษทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทง”หลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย แมสหธรรมกทง ๕ คอ ภกษ“ภกษณ สกขมานา สามเณร สามเณร จะไมสงทตมา เราอนญาตใหไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสหธรรมกทง ๕ สงทตมา ภกษทงหลายเมอสหธรรมกทง ๕ เหลาน แมมไดสงทตมา เราอนญาตใหไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสหธรรมกทง ๕ สงทตมา แตพงกลบใน ๗ วน

สตตาหกรณยะเนองดวยภกษ ๑๐ กรณ๑. ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษเปนไข ถาภกษนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา กระผมเปนไข ขออาราธนาภกษทงหลายมา กระผมประสงค“ใหมา ภกษทงหลาย แมภกษนนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำา”ตองกลาวถงเมอภกษนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกแสวงหาคลานภต“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๐๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๐. ปญจอปปหตานชานนาคลานปฏฐากภต หรอคลานเภสช จกถามอาการหรอจกพยาบาล แตพงกลบ”ใน ๗ วน๒. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ความไมยนดเกดขนแกภกษ ถาภกษนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ความไมยนดเกดขนแกกระผมแลว“ขออาราธนาภกษทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมภกษนน”จะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษนนสงทตมาพงไปดวยตงใจวา เราจกระงบความไมยนดเอง หรอจกใชภกษอนใหชวยระงบ“หรอจกแสดงธรรมกถาแกภกษนน แตพงกลบใน ๗ วน”๓. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ความรำาคาญเกดขนแกภกษ ถาภกษนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ความรำาคาญเกดขนแกกระผมแลว“ขออาราธนาภกษทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมภกษนน”จะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษนนสงทตมาพงไปดวยตงใจวา เราจกบรรเทาความรำาคาญเอง หรอจกใชภกษอนใหชวยบรรเทา“หรอจกแสดงธรรมกถาแกภกษนน แตพงกลบใน ๗ วน”๔. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ความเหนผดเกดขนแกภกษ ถาภกษนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ความเหนผดเกดขนแกกระผมแลว“ขออาราธนาภกษทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมภกษนน”จะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษนนสงทตมาพงไปดวยตงใจวา เราจกเปลองความเหนผดเอง หรอจกใชภกษอนใหชวยเปลอง“หรอจกแสดงธรรมกถาแกภกษนน แตพงกลบใน ๗ วน”๕. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเปนผตองครธรรม๑ ควรอยปรวาสถาภกษนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา กระผมตองครธรรม ควรอย“ปรวาส ขออาราธนาภกษทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมภกษ”นนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษนนสงทตมา

เชงอรรถ :๑ ครธรรม ในทนหมายถงอาบตสงฆาทเสส (ด อง.อฏฐก. อ. ๓/๕๑/๒๖๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๐๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๐. ปญจอปปหตานชานนาพงไปดวยตงใจวา เราจกทำาความขวนขวายใหปรวาส หรอจกชวยสวดกรรมวาจา“หรอจกเปนคณปรกะ๑ แตพงกลบใน ๗ วน”๖. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเปนผควรชกเขาหาอาบตเดมถาภกษนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา กระผมเปนผควรชกเขาหา“อาบตเดม ขออาราธนาภกษทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย”แมภกษนนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกทำาความขวนขวายชกเขาหาอาบตเดม หรอ“จกชวยสวดกรรมวาจา หรอจกเปนคณปรกะ แตพงกลบใน ๗ วน”๗. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเปนผควรมานต ถาภกษนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา กระผมเปนผควรมานต ขออาราธนาภกษ“ทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมภกษนนจะไมสงทตมา กไป”ดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา“เราจกทำาความขวนขวายใหมานต หรอจกชวยสวดกรรมวาจา หรอจกเปนคณปรกะ แตพงกลบใน ๗ วน”๘. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเปนผควรอพภาน ถาภกษนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา กระผมเปนผควรอพภาน ขออาราธนาภกษ“ทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมภกษนนจะไมสงทตมา”กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา“เราจกทำาความขวนขวายใหอพภาน หรอจกชวยสวดกรรมวาจา หรอจกเปนคณปรกะ แตพงกลบใน ๗ วน”๙. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน สงฆตองการจะทำากรรม คอ ตชชนยกรรมนยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแกภกษถาภกษนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา สงฆเปนผตองการจะทำากรรม“แกกระผม ขออาราธนาภกษทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย”

เชงอรรถ :๑ เขารวมสงฆกรรมเพอใหครบองคสงฆ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๐๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๐. ปญจอปปหตานชานนาแมภกษนนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆจะไมพงทำากรรม หรอ“พงเปลยนไปเปนโทษเบา แตพงกลบใน ๗ วน”๑๐. กหรอวา ภกษนนถกสงฆทำากรรม คอ ตชชนยกรรม นยสกรรม

ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแลว ถาภกษนน จะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา สงฆทำากรรมแกกระผมแลว ขออาราธนาภกษ“ทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมภกษนนจะไมสงทตมา”กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา ดวยอบายอยางไรหนอ ภกษนนจะพงประพฤตชอบ พงหายเยอหยง“พงกลบตวได สงฆพงระงบกรรมนนเสย แตพงกลบใน ๗ วน”

สตตาหกรณยะเนองดวยภกษณ ๙ กรณ[๑๙๔] ๑. ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษณเปนไข ถาภกษณนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ดฉนเปนไข ขออาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา“ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมภกษณนนจะไมสงทตมา กไปดวย”สตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษณนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา“เราจกแสวงหาคลานภต คลานปฏฐากภต หรอคลานเภสช จกถามอาการ หรอจกพยาบาล แตพงกลบใน ๗ วน”๒. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ความไมยนดเกดขนแกภกษณ ถาภกษณนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ความไมยนดเกดขนแกดฉนแลว“ขออาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย แม”ภกษณนนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษณนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกระงบความไมยนดเอง หรอจกใชภกษอน“ใหชวยระงบ หรอจกแสดงธรรมกถาแกภกษณนน แตพงกลบใน ๗ วน”๓. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ความรำาคาญเกดขนแกภกษณ ถาภกษณนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ความรำาคาญเกดขนแกดฉน“แลว ขออาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๐๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๐. ปญจอปปหตานชานนาแมภกษณนน จะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษณนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกบรรเทาความรำาคาญเอง หรอจกใช“ภกษอนใหชวยบรรเทา หรอจกแสดงธรรมกถาแกภกษณนน แตพงกลบใน ๗ วน”๔. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ความเหนผดเกดขนแกภกษณ ถาภกษณนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ความเหนผดเกดขนแกดฉนแลว ขอ“อาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมภกษณ”นนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษณสงทตมาพงไปดวยตงใจวา เราจกเปลองความเหนผดเอง หรอจกใชภกษอนใหชวยเปลอง“หรอจกแสดงธรรมกถาแกภกษณนน แตพงกลบใน ๗ วน”

๕. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษณเปนผตองครธรรม ควรแกมานตถาภกษณนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ดฉนเองตองครธรรม ควรแก“มานต ขออาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย”แมภกษณนนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษณนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกทำาความขวนขวายใหมานต แตพง“ ”กลบใน ๗ วน๖. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษณเปนผควรชกเขาหาอาบตเดมถาภกษณนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ดฉนเปนผควรชกเขาหา“อาบตเดม ขออาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย”แมภกษณนนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษณนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกทำาความขวนขวายชกเขาหาอาบตเดม แตพง“ ”กลบใน ๗ วน๗. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษณในธรรมวนยนเปนผควรอพภานถาภกษณนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ดฉนเปนผควรอพภาน ขอ“อาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมภกษณ”นนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษณนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกทำาความขวนขวายใหอพภาน แตพงกลบใน ๗ วน“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๐๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๐. ปญจอปปหตานชานนา๘. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน สงฆตองการจะทำากรรม คอ ตชชนยกรรมนยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแกภกษณถาภกษณนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา สงฆเปนผตองการจะทำากรรม“แกดฉน ขออาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย”แมภกษณนนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษณนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆจะไมพงทำากรรม“หรอพงเปลยนไปเปนโทษเบา แตพงกลบใน ๗ วน”๙. กหรอวา ภกษณนนถกสงฆทำากรรม คอ ตชชนยกรรม นยสกรรมปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแลว ถาภกษณนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา สงฆทำากรรมแกดฉนแลว ขออาราธนาพระผ“เปนเจาทงหลายมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมภกษณนนจะไมสงทตมา”กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอภกษณนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา ดวยอบายอยางไรหนอ ภกษณนนจะพงประพฤตชอบ พงหายเยอหยง“พงกลบตวได สงฆพงระงบกรรมนนเสย แตพงกลบใน ๗ วน”

สตตาหกรณยะเนองดวยสกขมานา ๖ กรณ[๑๙๕] ๑. ภกษทงหลาย กในกรณน สกขมานาเปนไข ถาสกขมานานนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ดฉนเปนไข ขออาราธนาพระผเปนเจา“ทงหลายมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมสกขมานานนจะไมสงทตมา”กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสกขมานานนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกแสวงหาคลานภต คลานปฏฐากภต หรอคลานเภสช จกถามอาการ“หรอจกพยาบาล แตพงกลบใน ๗ วน”๒. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ความไมยนดเกดขนแกสกขมานา...๓. ความรำาคาญเกดขนแกสกขมานา...๔. ความเหนผดเกดขนแกสกขมานา..๕. สกขาของสกขมานากำาเรบ ถาสกขมานานนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา สกขาของดฉนกำาเรบแลว ขออาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา ดฉน“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๐๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๐. ปญจอปปหตานชานนาประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมสกขมานานนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาห”กรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสกขมานานนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกทำา“ความขวนขวายใหสมาทานสกขา แตพงกลบใน ๗ วน”๖. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน สกขมานาตองการจะอปสมบทถาสกขมานานนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ดฉนตองการจะอปสมบท“ขออาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมสกขมานา ”นนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสกขมานานนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกทำาความขวนขวายใหอปสมบท หรอจกชวย“สวดกรรมวาจา หรอจกเปนคณปรกะ แตพงกลบใน ๗ วน”

สตตาหกรณยะเนองดวยสามเณร ๖ กรณ[๑๙๖] ๑. ภกษทงหลาย กในกรณน สามเณรเปนไข ถาสามเณรนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา กระผมเปนไข ขออาราธนาพระคณเจา“ทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมสามเณรนนจะไมสงทตมา”กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสามเณรนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกแสวงหาคลานภต คลานปฏฐากภต หรอคลานเภสช จกถามอาการ“หรอจกพยาบาล แตพงกลบใน ๗ วน”๒. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ความไมยนดเกดขนแกสามเณร...๓. ความรำาคาญเกดขนแกสามเณร...๔. ความเหนผดเกดขนแกสามเณร...

๕. สามเณรตองการจะถามป ถาสามเณรนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา กระผมเองตองการจะถามป ขออาราธนาภกษทงหลายมา กระผม“ประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมสามเณรนนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาห”กรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสามเณรนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจก“ถามหรอจกบอก แตพงกลบใน ๗ วน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๐๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๐. ปญจอปปหตานชานนา๖. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน สามเณรตองการจะอปสมบท ถาสามเณรนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา กระผมเองตองการจะอปสมบท ขอ“อาราธนาภกษทงหลายมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมสามเณรนน”จะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสามเณรนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกทำาความขวนขวายใหอปสมบท หรอจกชวยสวด“กรรมวาจา หรอจกเปนคณปรกะ แตพงกลบใน ๗ วน”

สตตาหกรณยะเนองดวยสามเณร ๖ กรณ[๑๙๗] ๑. ภกษทงหลาย กในกรณน สามเณรเปนไข ถาสามเณรนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ดฉนเปนไข ขออาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา“ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมสามเณรนนจะไมสงทตมา กไปดวย”สตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสามเณรนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา“เราจกแสวงหาคลานภต คลานปฏฐากภต หรอคลานเภสช จกถามอาการ หรอจกพยาบาล แตพงกลบใน ๗ วน”๒. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ความไมยนดเกดขนแกสามเณร ...๓. ความรำาคาญเกดขนแกสามเณร ...๔. ความเหนผดเกดขนแกสามเณร ...๕. สามเณรตองการจะถามป ถาสามเณรนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ดฉนตองการจะถามป ขออาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา ดฉน“ประสงคใหมา ภกษทงหลาย แมสามเณรนนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาห”กรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสามเณรนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกถาม“หรอจกบอก แตพงกลบใน ๗ วน”๖. ภกษทงหลาย อนง ในกรณน สามเณรตองการจะสมาทานสกขาถาสามเณรนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ดฉนตองการจะสมาทาน“สกขา ขออาราธนาพระผเปนเจาทงหลายมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย”แมสามเณรนนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสามเณรนนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกทำาความขวนขวายใหสมาทานสกขา“ ”

แตพงกลบใน ๗ วน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๐๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๑. สตตอปปหตานชานนา๑๑๑. สตตอปปหตานชานนาวาดวยทรงอนญาตสตตาหกรณยะเมอบคคล ๗ จำาพวกจะไมสงทตมา

เรองมารดาบดาเปนไข[๑๙๘] สมยนน มารดาของภกษรปหนงเปนไข มารดานนสงทตไปในสำานกภกษผเปนบตรวา ดฉนเปนไข ขอบตรของดฉนจงมา ดฉนประสงคใหมา“ ”ลำาดบนน ภกษนนคดวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา เมอบคคล ๗“จำาพวกสงทตมา ไปดวยสตตาหกรณยะได แตเมอไมสงทตมา จะไปไมได สำาหรบสหธรรมกทง ๕ แมไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอสหธรรมกทง ๕ นน สงทตมา อนง มารดาของเรานเปนไข แตมารดานนไมไดเปนอบาสกา เราจะพงปฏบตอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย แมเมอบคคล ๗ จำาพวก คอ ภกษ“ภกษณ สกขมานา สามเณร สามเณร มารดา และบดา จะไมสงทตมา เราอนญาตใหไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอบคคล ๗ จำาพวกนนสงทตมาภกษทงหลาย เมอบคคล ๗ จำาพวกเหลาน แมมไดสงทตมา เราอนญาตใหไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอบคคล ๗ จำาพวกนน สงทตมาแตพงกลบใน ๗ วนภกษทงหลาย กในกรณน มารดาของภกษเปนไข ถามารดานนจะพงสงทตไปในสำานกของภกษผเปนบตรวา ดฉนเปนไข ขอบตรของดฉนจงมา ดฉนประสงค“ใหมา ภกษทงหลาย แมมารดานนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำา”ตองกลาวถงเมอมารดานนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกแสวงหาคลานภต“คลานปฏฐากภต หรอคลานเภสช จกถามอาการ หรอจกพยาบาล แตพงกลบ”ใน ๗ วน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๑๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๒. ปหตานชานนาภกษทงหลาย อนง ในกรณน บดาของภกษเปนไข ถาบดานนจะพงสงทตไปในสำานกของภกษผเปนบตรวา ผมเปนไข ขอบตรของผมจงมา ผมประสงคใหมา“ ”

ภกษทงหลาย แมบดานนจะไมสงทตมา กไปดวยสตตาหกรณยะได ไมจำาตองกลาวถงเมอบดานนสงทตมา พงไปดวยตงใจวา เราจกแสวงหาคลานภต คลานปฏฐากภต“หรอคลานเภสช จกถามอาการ หรอจกพยาบาล แตพงกลบใน ๗ วน”

๑๑๒. ปหตานชานนาวาดวยทรงอนญาตสตตาหกรณยะเมอพชายนองชายเปนตนสงทตมา[๑๙๙] ภกษทงหลาย กในกรณน พชายนองชายของภกษเปนไข ถาพชายนองชายนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษผเปนพชายนองชายวา กระผมเปนไข ขอพชาย“นองชายของกระผมจงมา กระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย เมอพชายนองชาย”นนสงทตมา พงไปดวยสตตาหกรณยะได แตเมอพชายนองชายนนไมสงทตมาไมพงไป (เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วนภกษทงหลาย อนง ในกรณน พสาวนองสาวของภกษเปนไข ถาพสาวนองสาวนนจะพงสงทตไปในสำานกของภกษผเปนพชายนองชายวา ดฉนเปนไข ขอพชาย“นองชายของดฉนจงมา ดฉนประสงคใหมา ภกษทงหลาย เมอพสาวนองสาวนน”สงทตมา พงไปดวยสตตาหกรณยะได แตเมอพสาวนองสาวนนไมสงทตมา ไมพงไป(เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วนภกษทงหลาย อนง ในกรณน ญาตของภกษเปนไข ถาญาตนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษวา กระผมเปนไข ขอพระคณเจาจงมา กระผมประสงคใหมา“ ”ภกษทงหลาย เมอญาตนนสงทตมา พงไปดวยสตตาหกรณยะได แตเมอญาตนนไมสงทตมา ไมพงไป (เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วนภกษทงหลาย อนง ในกรณน บรษผอาศยอยกบภกษเปนไข ถาบรษนนจะพงสงทตไปในสำานกภกษวา กระผมเปนไข ขออาราธนาพระคณเจาทงหลายมา“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๑๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๓. อนตรายอนาปตตวสสเฉทวารกระผมประสงคใหมา ภกษทงหลาย เมอบรษนนสงทตมา พงไปดวยสตตาห”กรณยะได แตเมอบรษนนไมสงทตมา ไมพงไป (เมอไปดวยสตตาหกรณยะ) พงกลบใน ๗ วน

ทรงอนญาตสตตาหกรณยะเฉพาะกจของสงฆสมยนน วหารของสงฆหกพง อบาสกคนหนงไดตดเครองทพพสมภาระทงไวในปา อบาสกนนไดสงทตไปในสำานกภกษทงหลายวา ถาพระคณเจาทงหลาย“จะพงขนเครองทพพสมภาระนนมาได กระผมขอถวายเครองทพพสมภาระนน”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหไปดวยสตตาหกรณยะได“แตพงกลบใน ๗ วน”

๑๑๓. อนตรายอนาปตตวสสเฉทวารวาดวยการขาดพรรษาโดยไมตองอาบตในเมอมอนตราย

เรองสตวรายเบยดเบยน[๒๐๐] สมยนน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษา ณ อาวาสแหงหนงในแควนโกศลถกสตวรายเบยดเบยน มนจบเอาไวบาง วงไลไปรอบ ๆ บางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษทงหลายเขาจำา“พรรษาถกสตวรายเบยดเบยน มนจบเอาไวบาง วงไลไปรอบ ๆ บาง ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา นนแลอนตราย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๑๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๓. อนตรายอนาปตตวสสเฉทวารเรองงเบยดเบยนภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษา ถกงเบยดเบยนมนขบกดเอาบาง เลอยไลไปรอบ ๆ บาง ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา“นนแลอนตราย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา”

เรองพวกโจรเบยดเบยนภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษา ถกพวกโจรเบยดเบยน มนปลนบาง รมตบาง ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา“นนแลอนตราย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา”

เรองปศาจรบกวนภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษา ถกพวกปศาจรบกวน มนเขาสงบาง ฆาเอาบาง ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา นนแล“อนตราย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา”

เรองหมบานถกไฟไหมภกษทงหลาย อนง ในกรณน เมอภกษทงหลายเขาจำาพรรษา หมบานถกไฟไหม ภกษทงหลายลำาบากดวยบณฑบาต ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา“นนแลอนตราย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา”

เรองเสนาสนะถกไฟไหมภกษทงหลาย อนง ในกรณน เมอภกษทงหลายเขาจำาพรรษา เสนาสนะถกไฟไหม ภกษทงหลายเดอดรอนดวยเสนาสนะ ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา นนแลอนตราย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๑๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๓. อนตรายอนาปตตวสสเฉทวารเรองหมบานถกนำาทวมภกษทงหลาย อนง ในกรณน เมอภกษทงหลายเขาจำาพรรษา หมบานถกนำาทวม ภกษทงหลายลำาบากดวยบณฑบาต ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา นนแลอนตราย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา“ ”

เรองเสนาสนะถกนำาทวมภกษทงหลาย อนง ในกรณน เมอภกษทงหลายเขาจำาพรรษา เสนาสนะถกนำาทวม ภกษทงหลายเดอดรอนดวยเสนาสนะ ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา นนแลอนตราย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา“ ”

เรองชาวบานอพยพไปเพราะโจรภย[๒๐๑] สมยนน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษาในอาวาสแหงหนง ชาวบานอพยพไปเพราะโจรภยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหตามชาวบานไป“ ”

เรองทรงอนญาตใหตามทายกมจำานวนมากกวาชาวบานแตกแยกเปนสองพวกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหตามชาวบานทมาก“กวาไป”ชาวบานทมากกวาไมมศรทธา ไมเลอมใสภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหตามชาวบานทม“ศรทธาเลอมใสไป”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๑๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๓. อนตรายอนาปตตวสสเฉทวารเรองไมไดโภชนะธรรมดาหรอประณตเปนตนสมยนน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษา ณ อาวาสแหงหนงในแควนโกศล ไมไดโภชนาหารธรรมดาหรอประณตบรบรณตามตองการ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษทงหลายเขา“จำาพรรษา ไมไดโภชนาหารธรรมดาหรอประณตบรบรณตามตองการ ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา นนแลอนตราย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา“ ”ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษา ไดโภชนาหารธรรมดาหรอประณตบรบรณตามตองการ แตไมไดโภชนาหารทสบาย ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา นนแลอนตราย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา“ ”ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษา ไดโภชนาหารธรรมดาหรอประณตบรบรณตามตองการและไดโภชนาหารทสบาย แตไมไดเภสชทสบาย ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา นนแลอนตราย ไมตองอาบต“ ”เนองจากขาดพรรษาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษา ไดโภชนาหารธรรมดาหรอประณตบรบรณตามตองการ ไดโภชนาหารทสบาย ไดเภสชทสบายแตไมไดอปฏฐากผสมควร ภกษเหลานนพงหลกไปดวยสำาคญวา นนแลอนตราย“ ”ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา

เรองสตรนมนตภกษทงหลาย อนง ในกรณน สตรนมนตภกษผเขาจำาพรรษาวา ทานจง“มาเถดเจาขา ดฉนจะถวายเงน ทอง นา สวน พอโค แมโค ทาส ทาสแกทานหรอจะยกลกสาวใหเปนภรรยาของทาน ดฉนจะเปนภรรยาของทาน หรอจะนำาสตรอนมาใหเปนภรรยาของทาน ในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา พระผมพระภาค”ตรสวา จตกลบกลอกเรวนก สกหนอยจะเปนอนตรายแกพรหมจรรยของเรากไดพงหลกไปเสย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๑๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๔. สงฆเภทอนาปตตวสสเฉทวารเรองหญงแพศยานมนตภกษทงหลาย อนง ในกรณน หญงแพศยานมนตภกษผเขาจำาพรรษา... หญงสาวเทอนมนต ... ... บณเฑาะกนมนต...... พวกญาตนมนต ... ... พระราชาทงหลายนมนต...... พวกโจรนมนต ...

... พวกนกเลงนมนตภกษผเขาจำาพรรษาวา ทานจงมาเถดขอรบ พวกผม“จะถวายเงน ทอง นา สวน พอโค แมโค ทาส ทาสแกทาน หรอจะยกลกสาวใหเปนภรรยาของทาน หรอจะนำาสตรอนมาใหเปนภรรยาของทาน ในเรองนน”ถาภกษคดอยางนวา พระผมพระภาคตรสวา จตกลบกลอกเรวนก สกหนอยจะเปนอนตรายแกพรหมจรรยของเรากได พงหลกไปเสย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา

เรองพบขมทรพยภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเขาจำาพรรษา พบขมทรพยไมมเจาของในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา พระผมพระภาคตรสวา จตกลบกลอกเรวนกอกหนอยจะเปนอนตรายแกพรหมจรรยของเรากได พงหลกไปเสย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา

๑๑๔. สงฆเภทอนาปตตวสสเฉทวารวาดวยการขาดพรรษาโดยไมตองอาบตในเมอมผพยายามทำาลายสงฆ

เรองทำาลายสงฆ ๘ กรณ[๒๐๒] ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษเขาจำาพรรษา เหนภกษมากรปกำาลงเพยรพยายามทำาลายสงฆ ในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา พระผมพระภาค“ตรสวา การทำาลายสงฆเปนกรรมหนกนก เมอเรายงอยพรอมหนา สงฆอยาแตกกนเลย พงหลกไปเสย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๑๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๔. สงฆเภทอนาปตตวสสเฉทวารภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษาไดยนขาววาภกษมากรปในอาวาสโนนกำาลงเพยรพยายามทำาลายสงฆ ในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา พระผมพระภาคตรสวา การทำาลายสงฆเปนกรรมหนกนก เมอเรายงอย“พรอมหนา สงฆอยาแตกกนเลย พงหลกไปเสย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา”ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเขาจำาพรรษาไดยนขาววา ภกษมากรปในอาวาสโนนกำาลงเพยรพยายามทำาลายสงฆ ในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา“ภกษเหลานนลวนเปนมตรของเรา เราจกวากลาวภกษเหลานนวา ทานทงหลายพระผมพระภาคตรสวา การทำาลายสงฆเปนกรรมหนกนก พวกทานอยาชอบใจการทำาลายสงฆเลย ภกษเหลานนจกทำาตามคำาของเรา จกเชอฟง จกเงยโสต”พงหลกไปเสย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเขาจำาพรรษาไดยนขาววา ภกษมากรปในอาวาสโนนกำาลงเพยรพยายามทำาลายสงฆ ในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา

“ภกษเหลานนไมใชมตรของเรา แตภกษทงหลายทเปนมตรกบภกษเหลานนเปนมตรของเรา เราจกบอกภกษเหลานน ภกษเหลานนทเราบอก กจกวากลาวภกษเหลานนวา ทานทงหลาย พระผมพระภาคตรสวา การทำาลายสงฆเปนกรรมหนกนกพวกทานอยาชอบใจการทำาลายสงฆเลย ภกษเหลานนจกทำาตามคำาของภกษเหลานนจกเชอฟง จกเงยโสต พงหลกไปเสย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา”ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเขาจำาพรรษาไดยนขาววา ภกษมากรปในอาวาสโนนจะทำาลายสงฆ ในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา ภกษเหลานนลวน“เปนมตรของเรา เราจกวากลาวภกษเหลานนวา ทานทงหลาย พระผมพระภาคตรสวา การทำาลายสงฆเปนกรรมหนกนก พวกทานอยาชอบใจการทำาลายสงฆเลยภกษเหลานนจกทำาตามคำาของเรา จกเชอฟง จกเงยโสต พงหลกไปเสย ไมตอง”อาบตเนองจากขาดพรรษาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเขาจำาพรรษาไดยนขาววา ภกษมากรปในอาวาสโนนไดทำาลายสงฆแลว ในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา ภกษเหลานน“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๑๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๔ สงฆเภทอนาปตตวสสเฉทวาไมใชมตรของเราเลย แตภกษทงหลายทเปนมตรกบภกษเหลานนเปนมตรของเราเราจกบอกภกษเหลานน ภกษเหลานนทเราบอก กจกวากลาวภกษเหลานนวาทานทงหลาย พระผมพระภาคตรสวา การทำาลายสงฆเปนกรรมหนกนก พวกทานอยาชอบใจการทำาลายสงฆเลย ภกษเหลานนจกทำาตามคำาของภกษเหลานนจกเชอฟง จกเงยโสต พงหลกไปเสย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา”ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเขาจำาพรรษาไดยนขาววา ภกษณมากรปในอาวาสโนนกำาลงเพยรพยายามทำาลายสงฆ ในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา“ภกษณเหลานนลวนเปนมตรของเรา เราจกวากลาวภกษณเหลานนวา นองหญงทงหลาย พระผมพระภาคตรสวา การทำาลายสงฆเปนกรรมหนกนก พวกนองหญงอยาชอบใจการทำาลายสงฆเลย ภกษณเหลานนจกทำาตามคำาของเรา จกเชอฟงจกเงยโสต พงหลกไปเสย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา”ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเขาจำาพรรษาไดยนขาววา ภกษณมากรปในอาวาสโนนกำาลงเพยรพยายามทำาลายสงฆ ในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา“ภกษณเหลานนไมใชมตรของเรา แตภกษณทงหลายทเปนมตรกบภกษณเหลานนเปนมตรของเรา เราจกบอกภกษณเหลานน ภกษณเหลานนทเราบอก กจกวากลาวภกษณทเพยรพยายามทำาลายสงฆเหลานนวา นองหญงทงหลาย พระผมพระภาคตรสวา การทำาลายสงฆเปนกรรมหนกนก พวกนองหญงอยาชอบใจการทำาลายสงฆเลยภกษณเหลานนจกทำาตามคำาของภกษณเหลานน จกเชอฟง จกเงยโสต พงหลก”ไปเสย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา

ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเขาจำาพรรษาไดยนขาววา ภกษณมากรปในอาวาสโนนจะทำาลายสงฆ ในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา ภกษณเหลานน“ลวนเปนมตรของเรา เราจกวากลาวภกษณเหลานนวา นองหญงทงหลาย พระผมพระภาคตรสวา การทำาลายสงฆเปนกรรมหนกนก พวกนองหญงอยาชอบใจการทำาลายสงฆเลย ภกษณเหลานนจกทำาตามคำาของเรา จกเชอฟง จกเงยโสต พงหลกไปเสย”ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๑๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๕. วชาทวสสปคมนะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเขาจำาพรรษาไดยนขาววา ภกษณมากรป ในอาวาสโนนไดทำาลายสงฆแลว ในเรองนน ถาภกษคดอยางนวา“ภกษณเหลานน ไมใชมตรของเรา แตภกษณทงหลายทเปนมตรกบภกษณเหลานนเปนมตรของเรา เราจกบอกภกษณเหลานน ภกษณเหลานนทเราบอก กจกวากลาวภกษณททำาลายสงฆเหลานนวา นองหญงทงหลาย พระผมพระภาคตรสวาการทำาลายสงฆเปนกรรมหนกนก พวกนองหญงอยาชอบใจการทำาลายสงฆเลยภกษณเหลานน จกทำาตามคำาของภกษณเหลานน จกเชอฟง จกเงยโสต พงหลก”ไปเสย ไมตองอาบตเนองจากขาดพรรษา

๑๑๕. วชาทวสสปคมนะวาดวยการเขาจำาพรรษาในคอกโคเปนตน

เรองเขาจำาพรรษาในคอกโค[๒๐๓] สมยนน ภกษรปหนงตองการจะเขาจำาพรรษาในคอกโค๑ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเขาจำาพรรษาใน“คอกโคได คอกโคยายไป”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเดนทางไปกบคอกโคได“ ”

เรองเขาจำาพรรษาในหมเกวยนสมยนน ภกษรปหนงเมอใกลวนเขาพรรษาตองการจะไปกบหมเกวยนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ คอกโค ในทนหมายถงสถานทซงคนเลยงโคพกอาศย ในขณะทตอนโคไปเลยง ณ ทแหงใดแหงหนงไมไดหมายถงคอกโคทประจำาอยตามหมบาน (ว.อ. ๓/๒๐๓/๑๕๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๑๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๖. วสสานปคนตพพฏฐานพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเขาจำาพรรษาในหม“เกวยนได”

เรองเขาจำาพรรษาในเรอสมยนน ภกษรปหนงเมอใกลวนเขาพรรษาตองการจะเดนทางไปกบเรอภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเขาจำาพรรษาในเรอได“ ”

๑๑๖. วสสานปคนตพพฏฐานวาดวยสถานทไมควรเขาจำาพรรษา

เรองเขาจำาพรรษาในโพรงไม[๒๐๔] สมยนน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษาในโพรงไม มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนพวกปศาจ“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเขาจำาพรรษาในโพรงไม“รปใดเขาจำา ตองอาบตทกกฏ”

เรองเขาจำาพรรษาบนคาคบไมสมยนน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษาบนคาคบไม มนษยทงหลายพากนตำาหนประณาม โพนทะนาวา เหมอนพวกพรานเนอ“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเขาจำาพรรษาบนคาคบไม“รปใดเขาจำา ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๒๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๖. วสสานปคนตพพฏฐานเรองเขาจำาพรรษาในทแจงสมยนน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษาในทแจง เมอฝนตก พากนวงเขาโคนไมบาง ชายคาบางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเขาจำาพรรษาในทแจง“รปใดเขาจำา ตองอาบตทกกฏ”

เรองภกษไมมเสนาสนะจำาพรรษาสมยนน ภกษทงหลายไมมเสนาสนะเปนทเขาจำาพรรษา เดอดรอนเพราะความหนาวบาง ความรอนบางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมมเสนาสนะ ไมพงเขาจำา“พรรษา รปใดเขาจำา ตองอาบตทกกฏ”

เรองเขาจำาพรรษาในกระทอมผสมยนน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษาในกระทอมผ๑ มนษยทงหลายพากนตำาหนประณาม โพนทะนาวา เหมอนพวกสปเหรอ“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเขาจำาพรรษาในกระทอมผ“รปใดเขาจำา ตองอาบตทกกฏ”

เชงอรรถ :๑ กระทอมผ หมายถงกระทอมทเขาสรางไวในปาชาเปนทเกบศพ (ปาจตยาทโยชนา ๓๒๑ ม.) หรอเตยงตงทเขาตงไวในปาชาและเทวสถาน และเรอนทสรางกอแผนศลา ๔ ดาน และวางแผนศลาทบไวขางบน(โกดงเกบศพ) ทรงหามเขาจำาพรรษาในสถานทดงกลาวน แตจะสรางกฎหรอกระทอมอนในปาชาแลวเขาจำาพรรษาได ไมทรงหาม (ว.อ. ๓/๒๐๔/๑๕๑-๑๕๒, สารตถ.ฏกา ๓/๒๐๔/๓๔๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๒๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๗. อธมมกกตกาเรองเขาจำาพรรษาในรมสมยนน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษาในรม มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณามโพนทะนาวา เหมอนพวกคนเลยงโค“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเขาจำาพรรษาในรม“รปใดเขาจำา ตองอาบตทกกฏ”

เรองเขาจำาพรรษาในตมสมยนน ภกษทงหลายเขาจำาพรรษาในตม มนษยทงหลายพากนตำาหน ประณามโพนทะนาวา เหมอนพวกเดยรถย“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเขาจำาพรรษาในตม“รปใดเขาจำา ตองอาบตทกกฏ”

๑๑๗. อธมมกกตกาวาดวยการตงกตกาไมชอบธรรม

เรองตงกตกาไมชอบธรรม[๒๐๕] สมยนน พระสงฆในกรงสาวตถไดตงกตกาเชนนวา ในระหวางพรรษาไมพงใหบรรพชาหลานชายของนางวสาขามคารมาตาเขาไปหาภกษทงหลายแลวขอบรรพชาภกษทงหลายกลาวอยางนวา คณ พระสงฆไดตงกตกาเชนนวา ในระหวาง“พรรษา ไมพงใหบรรพชา คณจงรอจนกวาภกษทงหลายเขาจำาพรรษา ออกพรรษาแลวจงบวชได”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๒๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๘. ปฏสสวทกกฏาปตตตอมา ภกษเหลานนออกพรรษาแลว ไดกลาวกบหลานชายของนางวสาขามคารมาตาดงนวา บดน คณจงมาบวชเถด“ ”หลานชายของนางวสาขามคารมาตานน กลาวอยางนวา พระคณเจาทงหลาย“ถากระผมพงบรรพชาแลวไซร กพงยนดยง บดนกระผมจกไมบรรพชาละ ขอรบ”นางวสาขามคารมาตาจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน พระคณเจา“ทงหลายจงไดตงกตกาเชนนวา ในระหวางพรรษา ไมพงใหบรรพชา กาลเชนไรเลาไมพงประพฤตธรรม”ภกษทงหลายไดยนนางวสาขามคารมาตาตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงตงกตกาเชนนวา ในระหวาง“พรรษา ไมพงใหบรรพชา สงฆหมใดตง ตองอาบตทกกฏ”

๑๑๘. ปฏสสวทกกฏาปตตวาดวยการตองอาบตทกกฏเพราะรบคำา

เรองพระอปนนทะเขาจำาพรรษาในอาวาส ๒ แหง[๒๐๖] สมยนน ทานพระอปนนทศากยบตรไดรบคำากบพระเจาปเสนทโกศลวาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ทานกำาลงไปอาวาสนน ระหวางทางไดเหนอาวาส ๒ แหง มจวรมาก แลวไดมความคดดงนวา ถากระไร เราพงเขา“จำาพรรษาในอาวาส ๒ แหงน เมอเปนเชนน จวรเปนอนมากจกเกดขนแกเรา”

จงเขาจำาพรรษาในอาวาส ๒ แหงนนพระเจาปเสนทโกศลทรงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน พระคณเจา“อปนนทศากยบตรไดรบคำาตอเราวาจะเขาจำาพรรษาแลว จงไดทำาใหคลาดจากคำาพดเสยเลา พระผมพระภาคทรงตำาหนการกลาวเทจ ทรงสรรเสรญการงดเวนจากการกลาวเทจ โดยประการตาง ๆ มใชหรอ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๒๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๘. ปฏสสวทกกฏาปตตภกษทงหลายไดยนพระเจาปเสนทโกศลตำาหน ประณาม โพนทะนาอยบรรดาภกษผมกนอยจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน ทานพระอปนนท“ศากยบตรไดรบคำากบพระเจาปเสนทโกศลวาจะเขาจำาพรรษา แลวจงไดทำาใหคลาดจากคำาพดเสยเลา พระผมพระภาคทรงตำาหนการกลาวเทจ ทรงสรรเสรญการงดเวนจากการกลาวเทจ โดยประการตาง ๆ มใชหรอ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผม”พระภาคใหทรงทราบครงนน พระผมพระภาครบสงใหประชมภกษสงฆเพราะเรองนเปนตนเหตทรงสอบถามทานพระอปนนทศากยบตรวา อปนนทะ ทราบวาเธอไดถวายปฏญญา“ตอพระเจาปเสนทโกศลวาจะเขาจำาพรรษา แลวทำาใหคลาดจากคำาพดเสย จรงหรอ”ทานพระอปนนทศากยบตรทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา โมฆบรษ ไฉนเธอไดถวายปฏญญา“ตอพระเจาปเสนทโกศลวาจะเขาจำาพรรษา แลวทำาใหคลาดจากคำาพดเสยเลาเราตำาหนการกลาวเทจ สรรเสรญการงดเวนจากการกลาวเทจ โดยประการตาง ๆมใชหรอ การกระทำาอยางน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรง”ตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา[๒๐๗] ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ภกษนนกำาลงไปอาวาสนน ระหวางทางไดเหนอาวาส ๒ แหง มจวรมากแลวไดมความคดดงนวา ถากระไร เราพงเขาจำาพรรษาในอาวาส ๒ แหงน“เมอเปนเชนน จวรเปนอนมากจกเกดขนแกเรา แลวเขาจำาพรรษาในอาวาส ๒ แหง”ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาตนของภกษนนไมปรากฏ และเธอตองอาบตทกกฏเพราะรบคำา๑ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำา

เชงอรรถ :๑ อาบตทกกฏทตองเพราะรบคำา เรยกวา ปฏสสวทกกฏ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๒๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๘. ปฏสสวทกกฏาปตตจงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ ไมมกจจำาตองทำาหลกไปในวนนนทเดยว ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาตนของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำาจงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ มกจจำาตองทำาหลกไปในวนนนทเดยว ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาตนของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำาจงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ พกอย ๒-๓ วน ไมมกจจำาตองทำาหลกไป ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาตนของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำาจงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ พกอย ๒-๓ วน มกจจำาตองทำาหลกไป ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาตนของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำาจงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ พกอย ๒-๓ วน หลกไปดวยสตตาหกรณยะ อยภายนอกพน ๗ วน ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาตนของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๒๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๘. ปฏสสวทกกฏาปตตจงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ พกอย ๒-๓ วน หลกไปดวยสตตาหกรณยะ กลบมาภายใน ๗ วน ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาตนของภกษ

นนปรากฏและภกษนนไมตองอาบตเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำา จงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ อก ๗ วน จะถงวนปวารณามกจจำาตองทำาหลกไป ภกษทงหลาย ภกษนน จะกลบอาวาสนน หรอไมกลบมากตาม ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาตนของภกษนนปรากฏ และภกษนนไมตองอาบตเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำาจงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ ไมมกจจำาตองทำาหลกไปในวนนนทเดยว ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาตนของภกษนนไมปรากฏและภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ภกษนนไปอาวาสนนแลวทำาอโบสถ ถงวนแรม ๑ คำาจงเขาวหารจดอาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ มกจจำาตองทำาหลกไป ...... พกอย ๒-๓ วน ไมมกจจำาตองทำา หลกไป...... พกอย ๒-๓ วน มกจจำาตองทำาหลกไป ...... พกอย ๒-๓ วน หลกไปดวยสตตาหกรณยะ อยภายนอกพน ๗ วนภกษทงหลาย วนเขาพรรษาตนของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำา... พกอย ๒-๓ วน หลกไปดวยสตตาหกรณยะ กลบมาใน ๗ วนภกษทงหลาย วนเขาพรรษาตนของภกษนนปรากฏ และภกษนนไมตองอาบตเพราะรบคำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๒๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๘. ปฏสสวทกกฏาปตตภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาตน ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรม ถงวนแรม ๑ คำา จงเขาวหารจดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ อก ๗ วน จะเปนวนปวารณา มกจจำาตองทำาหลกไป ภกษทงหลาย ภกษนนจะกลบมาอาวาสนนหรอไมกลบมากตาม วนเขาพรรษาตนของภกษนนปรากฏ และภกษนนไมตองอาบตเพราะรบคำา

เรองรบคำาทจะเขาจำาพรรษาหลง[๒๐๘] ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาหลง ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำา

จงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ ไมมกจจำาตองทำาหลกไปในวนนนทเดยว ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาหลงของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาหลง ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำา จงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ มกจจำาตองทำาหลกไปในวนนนทเดยว ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาหลงของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาหลง ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำา จงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ พกอย ๒-๓ วน ไมมกจจำาตองทำาหลกไป ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาหลงของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาหลง ... พกอย ๒-๓ วน มกจจำาตองทำาหลกไป ... วนเขาพรรษาหลงของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาหลง ... พกอย ๒-๓ วน หลกไปดวยสตตาหกรณยะ อยภายนอกพน ๗ วน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๒๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๘. ปฏสสวทกกฏาปตตภกษทงหลาย วนเขาพรรษาหลงของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาหลง ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรมภายนอก ถงวนแรม ๑ คำา จงเขาวหาร จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ พกอย ๒-๓ วน หลกไปดวยสตตาหกรณยะ กลบมาภายใน ๗ วน ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาหลงของภกษนนปรากฏ และภกษนนไมตองอาบตเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาหลง ... อก ๗ วน จะครบ ๔ เดอน อนเปนวนทดอกโกมทบานมกจจำาตองทำาหลกไป ภกษทงหลาย ภกษนนจะกลบมาอาวาสนนหรอไมกลบมากตาม ภกษทงหลาย วนเขาพรรษาหลงของภกษนนปรากฏ และภกษนนไมตองอาบตเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาหลง ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรม ถงวนแรม ๑ คำา จงเขาวหาร

จดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ ไมมกจจำาตองทำาหลกไปในวนนนทเดยวภกษทงหลาย วนเขาพรรษาหลงของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตทกกฏเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาหลง ... มกจจำาตองทำาหลกไป ...... พกอย ๒-๓ วน ไมมกจจำาตองทำาหลกไป ...... พกอย ๒-๓ วน มกจจำาตองทำาหลกไป ...... พกอย ๒-๓ วน หลกไปดวยสตตาหกรณยะ อยภายนอกพน ๗ วนภกษทงหลาย วนเขาพรรษาหลงของภกษนนไมปรากฏ และภกษนนตองอาบตเพราะรบคำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๒๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๙. รวมเรองทมในวสสปนายกขนธกะ... พกอย ๒-๓ วน หลกไปดวยสตตาหกรณยะ กลบมาภายใน ๗ วนภกษทงหลาย วนเขาพรรษาหลงของภกษนนปรากฏ และภกษนนไมตองอาบตเพราะรบคำาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบคำาไววาจะเขาจำาพรรษาในวนเขาพรรษาหลง ภกษนนไปอาวาสนนทำาอโบสถกรรม ถงวนแรม ๑ คำา จงเขาวหารจดเสนาสนะ ตงนำาฉนนำาใช กวาดบรเวณ อก ๗ วน จะครบ ๔ เดอน อนเปนวนทดอกโกมทบาน มกจจำาตองทำาหลกไป ภกษทงหลาย ภกษนนจะกลบมาอาวาสนนหรอไมกลบมากตาม วนเขาพรรษาหลงของภกษนนปรากฏ และภกษนนไมตองอาบตเพราะรบคำาวสสปนายกขนธกะท ๓ จบ

๑๑๙. รวมเรองทมในวสสปนายกขนธกะวสสปนายกขนธกะ ม ๕๒ เรอง คอเรองทรงอนญาตใหภกษเขาจำาพรรษาเรองทรงอนญาตใหภกษเขาพรรษาในฤดฝนเรองประเภทแหงวนเขาพรรษาเรองพระฉพพคคยเทยวจารกในระหวางพรรษาเรองปรบอาบตทกกฏแกภกษผไมเขาพรรษาเรองจงใจเดนผานอาวาส เรองการเลอนกาลฝนเรองอบาสกสรางวหารเปนตนถวายเรองภกษเปนไขเปนตน เรองมารดา บดา พชาย นองชายพสาวนองสาว ญาต และบรษผอาศยอยกบภกษเปนไข

เรองวหารทรดโทรม เรองสตวรายเบยดเบยน เรองงเบยดเบยนเรองพวกโจรเบยดเบยน เรองปศาจรบกวนเรองหมบานถกไฟไหม เรองเสนาสนะถกไฟไหม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๒๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๓. วสสปนายกขนธกะ] ๑๑๙. รวมเรองทมในวสสปนายกขนธกะเรองหมบานถกนำาทวม เรองเสนาสนะถกนำาทวมเรองชาวบานพากนอพยพไปเพราะโจรภยเรองทรงอนญาตใหตามทายกมจำานวนมากกวาเรองไมไดโภชนาหารธรรมดาหรอประณตเปนตนเรองสตรนมนต เรองหญงแพศยานมนต เรองสาวเทอนมนตเรองบณเฑาะกนมนต เรองพวกญาตนมนตเรองพระราชานมนต เรองพวกโจรนมนตเรองพวกนกเลงนมนต เรองพบขมทรพยเรองทำาลายสงฆ ๘ วธ เรองเขาจำาพรรษาในคอกโคเรองเขาจำาพรรษาในหมเกวยน เรองเขาจำาพรรษาในเรอเรองเขาจำาพรรษาในโพรงไม เรองเขาจำาพรรษาบนคาคบไมเรองเขาจำาพรรษาในทแจง เรองภกษไมมเสนาสนะจำาพรรษาเรองเขาจำาพรรษาในกระทอมผ เรองเขาจำาพรรษาในรมเรองเขาจำาพรรษาในตมนำาเรองตงกตกาไมเปนธรรม เรองรบคำาจะจำาพรรษาเรองทำาอโบสถนอกวหาร เรองรบคำาทจะเขาจำาพรรษาตนเรองรบคำาทจะเขาจำาพรรษาหลงเรองไมมกจจำาตองทำาหลกไป เรองมกจจำาตองทำาหลกไปเรองพกอย ๒ - ๓ วนแลวหลกไปดวยสตตาหะกรณยะเรองอก ๗ วนจะครบ ๔ เดอน เรองภกษกลบมาไมกลบมาพงพจารณาตามแนวทางตามลำาดบหวขอเรองวสสปนายกขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๓๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๐. อผาสวหาร๔. ปวารณาขนธกะ

๑๒๐. อผาสวหารวาดวยการอยจำาพรรษาไมผาสก

เรองภกษหลายรปเขาจำาพรรษาในแควนโกศลมาเฝาพระศาสดา[๒๐๙] สมยนน พระผมพระภาคพทธเจาประทบอย ณ พระเชตวนอารามของอนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครงนน ภกษหลายรปซงเคยเหนเคยคบกนเขาจำาพรรษาอยในอาวาสแหงหนงในแควนโกศล ไดปรกษากนดงนวา ดวยอบาย“อยางไรหนอ พวกเราจะพงเปนผพรอมเพรยง รวมใจกน ไมทะเลาะกน อยจำาพรรษาอยางผาสก และไมลำาบากดวยบณฑบาต แลวปรกษากนตอไปวา ถาพวกเราจะไม” “ทกทายไมปราศรยกนและกน รปใดบณฑบาตกลบจากหมบานกอน รปนนพงปอาสนะ จดนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ลางถาดสำาหรบใสอาหารทเหลอ๑ ตงนำาฉนนำาใช รปใดบณฑบาตกลบจากหมบานทหลง ถามอาหารทรปกอนฉนเหลอ ถาตองการพงฉน ถาไมตองการ พงเททงยงทอนปราศจากของเขยวสด หรอเทลงนำาทไมมตวสตว รปนนพงเกบอาสนะ นำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา ลางถาดสำาหรบใสอาหารทเหลอ แลวเกบนำาดมนำาใช กวาดหอฉนรปใดเหนหมอนำาฉน หมอนำาใช หมอชำาระวางเปลา รปนนพงตกใส ถาไมสามารถพงกวกมอเรยกเพอนมาชวยยก ไมพงเอยวาจาเพราะเหตนนเลย ดวยอบายอยางนแล พวกเราจะพงเปนผพรอมเพรยงกน รวมใจกน ไมทะเลาะกน อยจำาพรรษาเปนผาสก และไมลำาบากดวยบณฑบาต”ตอมา ภกษเหลานนกไมทกทายไมปราศรยกนและกน รปใดบณฑบาตกลบจากหมบานกอน รปนนกปอาสนะ จดนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา

เชงอรรถ :๑ ภาชนะสำาหรบใสอาหารสวนทเหลอซงนำาออกจากบาตร (สารตถ.ฏกา ๓/๔๖๖/๔๓๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๓๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๐. อผาสวหารลางถาดสำาหรบใสอาหารทเหลอ ตงนำาฉนนำาใช รปใดบณฑบาตกลบจากหมบานทหลง ถามอาหารทรปกอนฉนเหลอ ถาตองการกฉน หากไมตองการ กเททงยงทอนปราศจากของเขยวสด หรอเทลงนำาทไมมตวสตว รปนนกเกบอาสนะ นำาลางเทาตงรองเทา กระเบองเชดเทา ลางถาดสำาหรบใสอาหารทเหลอ แลวเกบนำาดมนำาใชกวาดหอฉน รปใดเหนหมอนำาฉน หมอนำาใช หมอชำาระวางเปลา รปนนกตกใสถาไมสามารถกกวกมอเรยกเพอนมาชวยยก ยอมไมเอยวาจาเพราะเหตนนเลย

ภกษมาเขาเฝาพระพทธเจามประเพณอยวา เมอภกษทงหลายออกพรรษาแลวจะไปเขาเฝาพระผมพระภาคครนภกษเหลานนจำาพรรษาครบ ๓ เดอน แลวจงเกบเสนาสนะถอบาตรและจวรหลกไปทางกรงสาวตถ จารกไปโดยลำาดบ ถงกรงสาวตถ ไปถงพระเชตวน อารามของอนาถบณฑกเศรษฐ โดยลำาดบแลวเขาไปเฝาพระผมพระภาค ถวายอภวาทแลวนง ณ ทสมควร

พทธประเพณอนการทพระผมพระภาคพทธเจาทงหลายทรงปราศรยกบพระอาคนตกะทงหลายนนเปนพทธประเพณลำาดบนน พระผมพระภาคไดตรสถามภกษเหลานนวา ภกษทงหลาย“เธอทงหลายยงสบายดอยหรอ ยงพอเปนอยไดหรอ พวกเธอเปนผพรอมเพรยงกนรวมใจกน ไมทะเลาะกน อยจำาพรรษาเปนผาสก และบณฑบาตไมลำาบากหรอ”ภกษเหลานนกราบทลวา ยงสบายด พระพทธเจาขา ยงพอเปนอยได“พระพทธเจาขา อนง พวกขาพระพทธเจาทงหลายเปนผพรอมเพรยงกน รวมใจกนไมทะเลาะกน อยจำาพรรษาเปนผาสก และบณฑบาตไมลำาบาก พระพทธเจาขา”พระตถาคตเจาทงหลายทรงทราบเรองตรสถามกม ไมตรสถามกม ทรงทราบกาลอนควรตรสถามกม ไมตรสถามกม ตรสถามเรองทเปนประโยชน ไมตรสถามเรองทไมเปนประโยชน เพราะพระตถาคตเจาทงหลาย ทรงขจดเรองทไมเปนประโยชนเสยดวยอรยมรรคแลว พระผมพระภาคพทธเจาทงหลาย ทรงสอบถามภกษ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๓๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๐. อผาสวหารทงหลายดวยเหต ๒ ประการ คอ จะทรงแสดงธรรมอยางหนง จะทรงบญญตสกขาบทแกพระสาวกอยางหนงลำาดบนน พระผมพระภาคตรสถามภกษเหลานนวา ภกษทงหลาย ทำา“อยางไร พวกเธอจงเปนผพรอมเพรยงกน รวมใจกน ไมทะเลาะกน อยจำาพรรษาเปนผาสก และบณฑบาตไมลำาบาก”ภกษเหลานนไดกราบทลวา พระองคผเจรญ ขาพระองคทงหลายบรรดา“ทนงเฝาอย ณ ทน เปนภกษทเคยเหนเคยคบกนมาจำานวนหลายรป ไดเขาจำาพรรษาอยในอาวาสแหงหนงในแควนโกศล ไดปรกษากนวา ดวยอบายอยางไรหนอพวกเราจะพงเปนผพรอมเพรยงกน รวมใจกน ไมทะเลาะกน อยจำาพรรษาเปนผาสกและบณฑบาตไมลำาบาก แลวปรกษากนตอไปวา ถาพวกเราจะไมทกทายไมปราศรยกนและกน รปใดบณฑบาตกลบจากหมบานกอน รปนนพงปอาสนะ จดนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ลางถาดสำาหรบใสอาหารทเหลอ ตงนำาฉนนำาใช รปใด

บณฑบาตกลบจากหมบานทหลง ถามอาหารทรปกอนฉนเหลอ ถาตองการพงฉนถาไมตองการ พงเททงยงทอนปราศจากของเขยวสด หรอเทลงนำาทไมมตวสตวรปนนพงเกบอาสนะ นำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ลางถาดสำาหรบใสอาหารทเหลอ แลวเกบนำาดมนำาใช กวาดหอฉน รปใดเหนหมอนำาฉน หมอนำาใชหมอชำาระวางเปลา รปนนพงตกใสถาไมสามารถพงกวกมอเรยกเพอนมาชวยยกไมพงเอยวาจาเพราะเหตนนเลย ดวยอบายอยางนแล พวกเราจะพงเปนผพรอมเพรยงกน รวมใจกน ไมทะเลาะกน อยจำาพรรษาเปนผาสก และบณฑบาตไมลำาบากพระองคผเจรญ ตอมา ขาพระองคทงหลายกไมทกทายไมปราศรยกนและกน รปใดบณฑบาตกลบจากหมบานกอน รปนนกปอาสนะ จดนำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา ลางถาดสำาหรบใสอาหารทเหลอ ตงนำาฉนนำาใช รปใดบณฑบาตกลบจากหมบานทหลง ถามอาหารทรปกอนฉนเหลอ ถาตองการกฉน ถาไมตองการ กเททงยงทอนปราศจากของเขยวสด หรอเทลงนำาทไมมตวสตว รปนนกเกบอาสนะ นำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ลางถาดสำาหรบใสอาหารทเหลอแลวเกบนำาดมนำาใช กวาดหอฉน รปใดเหนหมอนำาฉน หมอนำาใช หมอชำาระวางเปลา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๓๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๐. อผาสวหารรปนนกตกใส ถาไมสามารถกกวกมอเรยกเพอนมาชวยยก ยอมไมเอยวาจาเพราะเหตนนเลย ดวยอบายอยางนแล ขาพระองคทงหลายจงเปนผพรอมเพรยงกน รวมใจกนไมทะเลาะกน อยจำาพรรษา เปนผาสก และบณฑบาตไมลำาบาก พระพทธเจาขา”

เรองเขาจำาพรรษาไมผาสกดงปศสตวอยรวมกนลำาดบนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา“โมฆบรษพวกนเปนผอยไมผาสกเลย ยงยนยนวา อยเปนผาสก ทราบวา โมฆบรษพวกนเปนผอยรวมกนอยางปศสตว๑ ยงยนยนวา อยเปนผาสก ทราบวา โมฆบรษพวกนเปนผอยรวมกนอยางแพะ ยงยนยนวา อยเปนผาสก ทราบวา โมฆบรษพวกนเปนผอยรวมกนอยางศตร ยงยนยนวา อยเปนผาสก”

ทรงหามมควตรตามแบบอยางเดยรถยภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษพวกนจงไดสมาทานมควตรทพวกเดยรถยถอปฏบตกน การกระทำาอยางนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพง“สมาทานมควตรทพวกเดยรถยถอปฏบตกน รปใดสมาทานปฏบต ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงอนญาตพธปวารณาเพอวากลาวซงกนและกนภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผจำาพรรษาแลว ปวารณาดวยเหต ๓ สถานคอ ดวยไดเหน ดวยไดยน ดวยนกสงสย การปวารณานน จกเปนวธทเหมาะสมเพอวากลาวซงกนและกน เปนวธออกจากอาบต เปนวธเคารพพระวนยของภกษเหลานน

เชงอรรถ :๑ อยรวมกนอยางปศสตว หมายถง อยรวมกนโดยไมมการถามสขทกขของกนและกน เพราะปศสตวทงหลายยอมไมบอกสขทกขทเกดขนแกตนใหใครทราบ และไมทำาปฏสนถารตอกน (ว.อ. ๓/๒๐๙/๑๕๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๓๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๐. อผาสวหารวธปวารณาภกษทงหลาย กแลภกษเหลานนพงปวารณาอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

สพพสงคาหกาญตต[๒๑๐] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา วนนเปนวนปวารณา ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงปวารณาภกษผเถระพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอ กลาวกบสงฆอยางนวา

เตวาจกาปวารณาทานทงหลาย กระผมขอปวารณาตอสงฆ ดวยไดเหนกด ดวยไดยนกดดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบจกไดแกไขตอไปทานทงหลาย แมครงท ๒ กระผมขอปวารณาตอสงฆ ดวยไดเหนกดดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบจกไดแกไขตอไปทานทงหลาย แมครงท ๓ กระผมขอปวารณาตอสงฆ ดวยไดเหนกดดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบจกไดแกไขตอไปภกษผนวกะพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอ กลาวกบสงฆอยางนวาทานผเจรญ กระผมขอปวารณาตอสงฆ ดวยไดเหนกด ดวยไดยนกด

ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบจกไดแกไขตอไป

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๓๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๐. อผาสวหารทานผเจรญ แมครงท ๒ กระผมขอปวารณาตอสงฆ ดวยไดเหนกด ดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบจกไดแกไขตอไปทานผเจรญ แมครงท ๓ กระผมขอปวารณาตอสงฆ ดวยไดเหนกด ดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบจกไดแกไขตอไป

เรองพระฉพพคคยนงราบบนอาสนะปวารณาทรงอนญาตใหนงกระโหยงปวารณา[๒๑๑] สมยนน เมอภกษผเถระทงหลายนงกระโหยงปวารณา พวกภกษฉพพคคยอยบนอาสนะ บรรดาพวกภกษผมความมกนอย ฯลฯ พาตำาหน ประณามโพนทะนาวา ไฉนเมอภกษผเถระทงหลายนงกระโหยงปวารณา พวกภกษ ฉพพคคย“จงอยบนอาสนะเลา แลวนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา เมอภกษ“ผเถระทงหลายนงกระโหยงปวารณา ภกษฉพพคคยอยบนอาสนะ จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ภกษทงหลาย ไฉนเมอภกษผเถระ“ทงหลายนงกระโหยงปวารณา โมฆบรษพวกนนจงอยบนอาสนะเลา การกระทำาอยางน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดง”ธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เมอบรรดาภกษผเถระทงหลาย“นงกระโหยงปวารณา ไมพงอยบนอาสนะ รปใดอย ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลายเราอนญาตใหภกษทกรปนงกระโหยงปวารณา”สมยตอมา พระเถระรปหนงชราทพพลภาพ นงกระโหยงรอจนกวาภกษทกรปจะปวารณาเสรจ ไดเปนลมลมลงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหนงกระโหยงชวเวลา“ปวารณา และอนญาตใหภกษปวารณาเสรจแลวนงบนอาสนะ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๓๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๑. ปวารณาเภท๑๒๑. ปวารณาเภทวาดวยประเภทแหงวนปวารณา

เรองวนปวารณาม ๒ วน[๒๑๒] ครงนน ภกษทงหลายไดมการสนทนากนดงนวา วนปวารณามเทาไร“หนอ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย วนปวารณานม ๒ วน คอ วน ๑๔“คำา และวน ๑๕ คำา ภกษทงหลาย วนปวารณาม ๒ วนเหลานแล”

เรองอาการททำาปวารณาม ๔ อยางครงนน ภกษทงหลายไดมการสนทนากนดงนวา การทำาปวารณามเทาไร“หนอ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย การทำาปวารณาม ๔ อยางเหลาน๑ คอ“๑. การทำาปวารณาแบงพวกโดยไมชอบธรรม๒. การทำาปวารณาพรอมเพรยงโดยไมชอบธรรม

เชงอรรถ :๑ การทำาปวารณาแตละอยางมคำาอธบายเพมเตมดงน๑. ถาในวดหนง มภกษอย ๕ รป ภกษ ๔ รปนำาปวารณาของรปหนงมา ตงคณญตตแลวปวารณาหรอมภกษอย ๔ รป ภกษ ๓ รป นำาปวารณาของรปหนงมา ตงสงฆญตตแลวปวารณาหรอมภกษ ๓ รป ภกษ ๒ รป นำาปวารณาของรปหนงมาตงสงฆญตตแลวปวารณา นชอวาการทำาปวารณาแบงพวกโดยไมชอบธรรม๒. ถาภกษทงหมด ๕ รป ประชมรวมกน ตงคณญตตแลวปวารณา ภกษ ๔ รป ๓ รป หรอ๒ รป อยประชมรวมกนตงสงฆญตตแลวปวารณา นชอวาการทำาปวารณาพรอมเพรยงโดยไมชอบธรรม๓. ถามภกษ ๕ รป ภกษ ๔ รป นำาปวารณาของรปหนงมาตงสงฆญตตแลวปวารณาหรอมภกษอย ๔ รป ภกษ ๓ รป นำาปวารณาของรปหนงมา ตงคณบญญตแลวปวารณาหรอมภกษอย ๓ รป ภกษ ๒ รป นำาปวารณาของรปหนงมา ตงคณบญญตแลวปวารณานชอวาการทำาปวารณาแบงพวกโดยชอบธรรม๔. ถาภกษทงหมด ๕ รป ประชมรวมกน ตงสงฆญตตแลวปวารณา ภกษ ๔ รป หรอ ๓ รปประชมรวมกนตงคณญตตแลวปวารณา หรอภกษ ๒ รป ปวารณาตอกน ภกษ ๑ รป ทำาอธษฐานปวารณา นชอวา การทำาปวารณาพรอมเพรยงโดยชอบธรรม (ว.อ. ๓/๒๑๒/๑๕๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๓๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๒. ปวารณาทานานชานนา๓. การทำาปวารณาแบงพวกโดยชอบธรรม๔. การทำาปวารณาพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรมภกษทงหลาย ในการทำาปวารณา ๔ อยางนน การทำาปวารณาใดแบงพวกโดย ไมชอบธรรม การทำาปวารณาเชนนน ไมพงทำา และเราไมอนญาตการทำาปวารณาเชนนนการทำาปวารณาใดพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม การทำาปวารณาเชนนนไมพงทำา และเราไมอนญาตการทำาปวารณาเชนนนการทำาปวารณาใดแบงพวกโดยชอบธรรม การทำาปวารณาเชนนน ไมพงทำาและเราไมอนญาตการทำาปวารณาเชนนนการทำาปวารณาใดพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรม การทำาปวารณาเชนนนพงทำา และเราอนญาตการทำาปวารณาเชนนนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล พวกเธอพงทำาในใจวา จกทำาปวารณาชนดทพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรม ดงน พวกเธอพงศกษาอยางนแล

๑๒๒. ปวารณาทานานชานนาวาดวยทรงอนญาตใหภกษเปนไขมอบปวารณา

เรองภกษเปนไขมอบปวารณา[๒๑๓] ครงนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“พวกเธอจงประชมกน สงฆจกปวารณา”เมอพระองคตรสอยางน ภกษรปหนงไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ม“ภกษเปนไขอย พระพทธเจาขา ภกษผเปนไขนนมาไมได”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผเปนไขมอบปวารณา“ ”ภกษทงหลาย กแล ภกษผเปนไขพงมอบปวารณาอยางน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๓๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๒. ปวารณาทานานชานนาภกษผเปนไขนนพงเขาไปหาภกษรปหนง หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอ กลาวอยางนวา ขาพเจาขอมอบปวารณา ทานจงนำา“ปวารณาของขาพเจาไป จงบอกปวารณาของขาพเจา จงปวารณาแทนขาพเจา”ภกษผมอบปวารณา ใหภกษผรบมอบปวารณารดวยกาย ใหรดวยวาจา หรอใหรดวยกายและวาจา ปวารณาเปนอนภกษไขมอบใหแลว ภกษผรบมอบ ไมใหภกษผรบมอบปวารณารดวยกาย หรอไมใหรดวยวาจา ไมใหรดวยกายและวาจาปวารณาเปนอนภกษไขยงมไดมอบ ถาไดอยางน นนเปนการด ถาไมได ภกษทงหลาย

พงใชเตยงหรอตงหามภกษไขมาในทามกลางสงฆแลวปวารณาภกษทงหลาย ถาพวกภกษผพยาบาลภกษไขไดปรกษากนดงนวา ถาพวกเราจกยายภกษไข อาการไขจกกำาเรบหนกขนหรอภกษไขจกถงแกมรณภาพ ไมพงยายภกษไข สงฆพงไปปวารณาในสำานกภกษไขนน แตสงฆไมพงแบงพวกกนทำาปวารณา ถาแบงพวกปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปวารณาแลว ถาภกษผนำาปวารณาหลบไปเสยจากทนน ภกษไขพงมอบปวารณาแกภกษรปอนภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปวารณาแลว ถาภกษผนำาปวารณาสกเสยณ ทนนแหละ ... มรณภาพ ... ปฏญญาเปนสามเณร ... ปฏญญาเปนผบอกคนสกขา ... ปฏญญาเปนผตองอนตมวตถ ... ปฏญญาเปนผวกลจรต ... ปฏญญาเปนผมจตฟงซาน ... ปฏญญาเปนผกระสบกระสายเพราะเวทนา ... ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบต ... ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต ... ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป... ปฏญญาเปนบณเฑาะก ... ปฏญญาเปนไถยสงวาส...ปฏญญาเปนผเขารตเดยรถย ... ปฏญญาเปนสตวดรจฉาน ... ปฏญญาเปนผฆามารดา ... ปฏญญาเปนผฆาบดา ... ปฏญญาเปนผฆาพระอรหนต ... ปฏญญาเปนผประทษรายภกษณ ... ปฏญญาเปนผทำาลายสงฆ ... ปฏญญาเปนผทำารายพระศาสดาจนหอพระโลหต ... ปฏญญาเปนอภโตพยญชนก ภกษไขพงมอบปวารณาแกภกษรปอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๓๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๒. ปวารณาทานานชานนาภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปวารณาแลว ถาภกษผนำาปวารณาหลบไปเสยในระหวางทาง ปวารณาเปนอนยงมไดนำามาภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปวารณาแลว ถาภกษผนำาปวารณาสกเสยในระหวางทาง ฯลฯ ปฏญญาเปนอภโตพยญชนก ปวารณาเปนอนยงมไดนำามาภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปวารณาแลว ถาภกษผนำาปวารณาเขาทประชมสงฆแลวหลบไปเสย ปวารณาเปนอนนำามาแลวภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปวารณาแลว ถาภกษผนำาปวารณาเขาทประชมสงฆแลวสกเสย ฯลฯ ปฏญญาเปนอภโตพยญชนก ปวารณาเปนอนนำามาแลวภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปวารณาแลว ถาภกษผนำาปวารณาเขาทประชมสงฆแลวหลบเสยมไดบอก ปวารณาเปนอนนำามาแลว ภกษผนำาปวารณาไมตองอาบตภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปวารณาแลว ถาภกษผนำาปวารณาเขาทประชมสงฆแลวเผลอไปไมไดบอก ปวารณาเปนอนนำามาแลว ภกษผนำาปวารณา

ไมตองอาบตภกษทงหลาย เมอภกษเปนไขไดมอบปวารณาแลว ถาภกษผนำาปวารณาเขาทประชมสงฆแลวเขาสมาบตไมไดบอก ปวารณาเปนอนนำามาแลว ภกษผนำาปวารณาไมตองอาบตภกษทงหลาย เมอภกษไขไดมอบปวารณาแลว ถาภกษผนำาปวารณาเขาทประชมสงฆแลวจงใจไมบอก ปวารณาเปนอนนำามาแลว แตภกษผนำาปวารณาตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ในวนปวารณานน เราอนญาตใหภกษผมอบปวารณามอบฉนทะดวย เมอสงฆมกจธระจำาเปน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๔๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๓. ญาตกาทคหณกถา๑๒๓. ญาตกาทคหณกถาวาดวยหมญาตเปนตนจบภกษ

เรองภกษถกพวกญาตเปนตนจบไว[๒๑๔] สมยนน ในวนปวารณานน หมญาตไดจบภกษรปหนงไวภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ในวนปวารณานน“หมญาตจบภกษไว ภกษทงหลายพงกลาวกบหมญาตนนอยางนวา ทานทงหลาย“กรณาปลอยภกษนไวสกครจนกวาภกษนจะมอบปวารณาเสรจเถด ถาไดอยางนน นน”เปนการด ถาไมได ภกษทงหลายพงกลาวกบญาตเหลานนอยางนวา ทาน“ทงหลายกรณารอ ณ ทอนควรสกครจนกวาภกษนจะมอบปวารณาเสรจเถด”ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได ภกษทงหลายพงกลาวกบญาตเหลานนอยางนวา ทานทงหลายกรณานำาภกษนไปไวนอกสมาสกครจนกวาสงฆจะปวารณา“เสรจเถด ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได สงฆไมพงแบงพวกปวารณา”ถาแบงพวกปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในวนปวารณานน พระราชาทงหลายทรงจบภกษไว... พวกโจรจบไว... พวกนกเลงจบไว... พวกภกษทเปนศตรกนจบไวภกษทงหลายพงกลาวกบพวกภกษทเปนศตรกนเหลานนอยางนวา ทานทงหลาย“กรณาปลอยภกษนไวสกครจนกวาภกษนจะมอบปวารณาเสรจเถด ถาไดอยางนน นน”เปนการด ถาไมได ภกษทงหลาย พงกลาวกบพวกภกษผเปนศตรนนอยางนวา“ทานทงหลายกรณารอ ณ ทสมควรสกครจนกวาภกษนจะมอบปวารณาเสรจเถด”ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได ภกษทงหลายพงกลาวกบพวกภกษผเปนศตรนนอยางนวา ทานทงหลาย กรณานำาภกษนไปไวนอกสมาสกครจนกวาสงฆ“

จะปวารณาเสรจเถด ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได สงฆไมพงแบงพวก”กนปวารณา ถาแบงพวกกนปวารณา ตองอาบตทกกฏ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๔๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๔. สงฆปวารณาทปเภท๑๒๔. สงฆปวารณาทปเภทวาดวยประเภทปวารณามปวารณาเปนการสงฆเปนตน

เรองภกษ ๕ รป ปวารณาเปนการสงฆ[๒๑๕] สมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน มภกษอยดวยกน ๕รป ภกษเหลานนมการสนทนากนดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา สงฆ“พงปวารณา กพวกเราม ๕ รป จะพงปวารณาอยางไรหนอ จงนำาเรองนไป”กราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษ ๕ รป ปวารณา“เปนการสงฆ”

เรองภกษ ๔ รปปวารณาเปนการคณะ[๒๑๖] สมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน มภกษอยดวยกน๔ รป ภกษเหลานนไดมการสนทนากนดงนวา พระผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษ“๕ รป ปวารณาเปนการสงฆ กพวกเรามเพยง ๔ รป จะพงปวารณาอยางไรหนอ”จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษ ๔ รป ปวารณา“ตอกน”

วธทำาปวารณาเปนการคณะภกษทงหลาย กแลภกษ ๔ รปนนพงปวารณาอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหภกษเหลานนทราบวาทานทงหลายจงฟงขาพเจา วนนเปนวนปวารณา ถาทานทงหลายพรอมกนแลว เราทงหลายพงปวารณาตอกน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๔๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๔. สงฆปวารณาทปเภทภกษผเถระพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอ กลาวคำาปวารณาตอภกษ(ผนวกะ)เหลานนอยางนวา

คำาปวารณาสำาหรบภกษมพรรษแกกวาทานทงหลาย ผมขอปวารณาตอทานทงหลาย ดวยไดเหนกด ดวยไดยนกดดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนผม เมอผมทราบจกไดแกไขตอไปทานทงหลาย แมครงท ๒ ผมขอปวารณาตอทานทงหลาย ดวยไดเหนกดดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนผม เมอผมทราบ จกไดแกไขตอไปทานทงหลาย แมครงท ๓ ผมขอปวารณาตอทานทงหลาย ดวยไดเหนกดดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนผม เมอผมทราบ จกไดแกไขตอไป

คำาปวารณาสำาหรบภกษพรรษาออนกวาภกษผนวกะพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอกลาวคำาปวารณาตอภกษ(ผเถระ)เหลานนอยางนวาทานผเจรญทงหลาย กระผมขอปวารณาตอทานทงหลาย ดวยไดเหนกดดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบ จกไดแกไขตอไปทานผเจรญทงหลาย แมครงท ๒ กระผมขอปวารณาตอทานทงหลายดวยไดเหนกด ดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบ จกไดแกไขตอไปทานผเจรญทงหลาย แมครงท ๓ กระผมขอปวารณาตอทานทงหลายดวยไดเหนกด ดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบ จกไดแกไขตอไป”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๔๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๔. สงฆปวารณาทปเภทเรองภกษ ๓ รป ปวารณาเปนการคณะสมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน มภกษอยดวยกน ๓ รปภกษเหลานนไดมการสนทนากนดงนวา พระผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษ ๕ รป“ปวารณาเปนการสงฆ ใหภกษ ๔ รป ปวารณาตอกน กพวกเรามเพยง ๓ รปจะพงปวารณาอยางไรหนอ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษ ๓ รป ปวารณา“ตอกน”

วธทำาปวารณาเปนการคณะภกษทงหลาย กแลภกษ ๓ รปนนพงปวารณาอยางนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหภกษเหลานนทราบวาทานทงหลายจงฟงขาพเจา วนนเปนวนปวารณา ถาทานทงหลายพรอมกนแลว เราทงหลายพงปวารณาตอกนภกษผเถระพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอกลาวคำาปวารณาตอภกษเหลานนอยางนวา

คำาปวารณาทานทงหลาย ผมขอปวารณาตอทานทงหลาย ดวยไดเหนกด ดวยไดยนกดดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนผม เมอผมทราบ จกไดแกไขตอไปทานทงหลาย แมครงท ๒ ผมขอปวารณาตอทานทงหลาย ดวยไดเหนกดดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนผม เมอผมทราบ จกไดแกไขตอไปทานทงหลาย แมครงท ๓ ผมขอปวารณาตอทานทงหลาย ดวยไดเหนกดดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนผม เมอผมทราบ จกไดแกไขตอไป

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๔๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๔. สงฆปวารณาทปเภทภกษผนวกะพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอกลาว คำาปวารณาตอภกษเหลานนอยางนวา

คำาปวารณาทานผเจรญทงหลาย กระผมขอปวารณาตอทานทงหลาย ดวยไดเหนกดดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบ จกไดแกไขตอไปทานผเจรญทงหลาย แมครงท ๒ กระผมขอปวารณาตอทานทงหลายดวยไดเหนกด ดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบ จกไดแกไขตอไปทานผเจรญทงหลาย แมครงท ๓ กระผมขอปวารณาตอทานทงหลาย

ดวยไดเหนกด ดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานทงหลายไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบ จกไดแกไขตอไป

เรองภกษ ๒ รป ปวารณาตอกน[๒๑๗] สมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน มภกษอยดวยกน ๒รป ภกษเหลานนไดมการสนทนากนดงนวา พระผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษ“๕ รป ปวารณาเปนการสงฆ ใหภกษ ๔ รป ปวารณาตอกน ใหภกษ ๓รป ปวารณา ตอกน กพวกเรามเพยง ๒ รป จะพงปวารณาอยางไรหนอ”จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษ ๒ รป ปวารณา“ตอกน”

วธทำาปวารณาเปนการคณะภกษทงหลาย กแลภกษ ๒ รปนนพงปวารณาอยางนภกษผเถระ พงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอกลาวกบภกษนวกะอยางนวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๔๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๔. สงฆปวารณาทปเภททาน ผมขอปวารณาตอทาน ดวยไดเหนกด ดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกดขอทานไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนผม เมอผมทราบ จกไดแกไขตอไปทาน แมครงท ๒ ผมขอปวารณาตอทาน ดวยไดเหนกด ดวยไดยนกดดวยนกสงสยกด ขอทานไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนผม เมอผมทราบจกไดแกไขตอไปทาน แมครงท ๓ ผมขอปวารณาตอทาน ดวยไดเหนกด ดวยไดยนกดดวยนกสงสยกด ขอทานไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนผม เมอผมทราบจกไดแกไขตอไปภกษผนวกะพงหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนมมอ กลาวกบภกษผเถระอยางนวาทานผเจรญ กระผมขอปวารณาตอทาน ดวยไดเหนกด ดวยไดยนกดดวยนกสงสยกด ขอทานไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผม เมอกระผมทราบจกไดแกไขตอไปทานผเจรญ แมครงท ๒ กระผมขอปวารณาตอทาน ดวยไดเหนกดดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผมเมอกระผมทราบ จกไดแกไขตอไป

ทานผเจรญ แมครงท ๓ กระผมขอปวารณาตอทาน ดวยไดเหนกดดวยไดยนกด ดวยนกสงสยกด ขอทานไดชวยอนเคราะหวากลาวตกเตอนกระผมเมอกระผมทราบ จกไดแกไขตอไป

เรองภกษรปเดยวทำาอธษฐานปวารณา[๒๑๘] สมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน มภกษอยรปเดยวภกษนนไดมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษ ๕ รป ปวารณา“เปนการสงฆ ใหภกษ ๔ รป ปวารณาตอกน ใหภกษ ๓ รป ปวารณาตอกน ใหภกษ๒ รป ปวารณาตอกน กเราอยเพยงรปเดยว จะพงปวารณาอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๔๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๕. อาปตตปฏกมมวธพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน“มภกษอยรปเดยว ภกษนนพงกวาดสถานททภกษทงหลายตองกลบมา คอโรงฉนหรอมณฑป หรอโคนไมกตาม แลวตงนำาฉนนำาใช ปอาสนะ ตามประทปแลวนงอยถามภกษเหลาอนมา พงปวารณากบภกษเหลานน ถาไมมมา พงอธษฐานวา วนนเปนวนปวารณาของเรา ถาไมอธษฐาน ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ในอาวาสทมภกษอย ๕ รป ไมพงนำาปวารณาของภกษรปหนงมาแลว อก ๔ รปปวารณาเปนการสงฆ ถาปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ในอาวาสทมภกษอย ๔ รป ไมพงนำาปวารณาของภกษรปหนงมาแลว อก ๓ รปปวารณาตอกน ถาปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ในอาวาสทมภกษอย ๓ รป ไมพงนำาปวารณาของภกษรปหนงมาแลว อก ๒ รปปวารณาตอกน ถาปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ในอาวาสทมภกษอย ๒ รป ไมพงนำาปวารณาของภกษรปหนงมาแลว อกรปหนงอธษฐาน ถาอธษฐาน ตองอาบตทกกฏ”

๑๒๕. อาปตตปฏกมมวธวาดวยวธแกไขอาบต

เรองภกษตองอาบตในวนปวารณา[๒๑๙] สมยนน ภกษรปหนงตองอาบต ในวนปวารณานน ภกษนนไดมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษมอาบตตดตวไมพงปวารณา“ดงน กเราตองอาบตแลว จะพงปฏบตอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ในวนปวารณานน“ภกษตองอาบต ภกษนนพงเขาไปหาภกษรปหนง หมอตตราสงฆเฉวยงบาขางหนงนงกระโหยง ประนมมอกลาวอยางนวา ผมตองอาบตชอน ขอแสดงคนอาบตนน ขอรบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๔๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๖. อาปตตอาวกรณวธภกษผรบพงกลาววา ทานเหนหรอ“ ”ภกษผแสดงพงตอบวา ขอรบ ผมเหน“ ”ภกษผรบพงกลาววา ทานพงสำารวมตอไป“ ”

เรองภกษไมแนใจในอาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในวนปวารณานน ภกษมความไมแนใจในอาบต ภกษนนพงเขาไปหาภกษรปหนง หมอตตราสงฆเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยง ประนม มอกลาวอยางนวา ผมมความไมแนใจในอาบตชอน ขอรบ“เมอผมหมดความไมแนใจ จกทำาคนอาบตนน แลวปวารณา แตตองไมทำา”อนตรายตอปวารณา เพราะขอนนเปนปจจย

๑๒๖. อาปตตอาวกรณวธวาดวยวธเปดเผยอาบต

เรองภกษระลกอาบตได[๒๒๐] สมยนน ภกษรปหนงกำาลงปวารณา ระลกอาบตได ภกษนนไดมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษมอาบตตดตวไมพง“ปวารณา ดงน กเราตองอาบตแลว จะพงปฏบตอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในกรณน เมอภกษกำาลงปวารณา ระลกอาบตได ภกษนนพงบอกภกษใกลเคยงอยางนวา ผมตองอาบต“ชอน ขอรบ ผมลกจากทนแลวจกทำาคนอาบตนน แลวปวารณา แตตองไมทำา”อนตรายตอปวารณา เพราะขอนนเปนปจจย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๔๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๗. สภาคาปตตปฏกมมวธกำาลงปวารณาไมแนใจในอาบต

ภกษทงหลาย อนง ในกรณน เมอภกษกำาลงปวารณา มความไมแนใจในอาบต ภกษนนพงบอกภกษใกลเคยงอยางนวา ผมมความไมแนใจในอาบตชอน“ขอรบ ผมเมอหมดความไมแนใจจกทำาคนอาบตนน แลวปวารณา แตตองไมทำา”อนตรายตอปวารณา เพราะขอนนเปนปจจย

๑๒๗. สภาคาปตตปฏกมมวธวาดวยวธแกไขสภาคาบต

เรองสงฆทงหมดตองสภาคาบต[๒๒๑] สมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน สงฆทงหมดตองสภาคาบต๑ ภกษเหลานนไดปรกษากนดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา“ภกษไมพงแสดงสภาคาบต ไมพงรบการแสดงสภาคาบต กสงฆทงหมดนตองสภาคาบตแลว พวกเราจะพงปฏบตอยางไรหนอ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผม”พระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน สงฆทงหมดตองสภาคาบต ภกษเหลานนพงสงภกษรปหนงไปยงอาวาสใกลเคยงพอจะกลบมาทนในวนนนดวยสงวา ทาน ทานจงไปทำาคนอาบตนนมาเถด พวกเราจกทำาคนอาบตนนในสำานกของทาน ถาไดอยางน นนเปนการด ถาไมได ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

เชงอรรถ :๑ ดขอ ๑๖๓ หนา ๒๕๖ (เชงอรรถ)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๔๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๘. อนาปตตปณณรสกะญตตกรรมวาจาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆทงหมดนตองสภาคาบตแลว เมอพบภกษรปอนผบรสทธไมมอาบต กจกทำาคนอาบตนนในสำานกของภกษรปนน ดงนแลวปวารณา แตตองไมทำาอนตรายตอปวารณา เพราะขอนนเปนปจจย

สงฆทงหมดไมแนใจในสภาคาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน สงฆทงหมดมความไมแนใจในสภาคาบต ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

ญตตกรรมวาจาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆทงหมดนมความไมแนใจในสภาคาบตเมอหมดความไมแนใจ กจกทำาคนอาบตนน ดงน แลวปวารณา แตตองไมทำาอนตรายตอปวารณา เพราะขอนนเปนปจจยปฐมภาณวารท ๑ จบ

๑๒๘. อนาปตตปณณรสกะวาดวยการปวารณาโดยไมตองอาบต ๑๕ กรณ[๒๒๒] สมยนน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา ยงมภกษทอย“ในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ปวารณา เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๕๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๘. อนาปตตปณณรสกะภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนงในวนปวารณานน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบางเกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย“ ”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ปวารณา เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหมพวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย“ ”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ปวารณา เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ภกษทเหลอพงปวารณา พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย“ ”

ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ปวารณา เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ภกษทเหลอพงปวารณา พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๓)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๕๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๘. อนาปตตปณณรสกะภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ปวารณา พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๔)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว พวกภกษผมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๕)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว พวกภกษผมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๖)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย“ ”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ปวารณา พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวาภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๗)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณา ในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๘)

ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๕๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๘. อนาปตตปณณรสกะมจำานวนนอยกวา พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๙)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย“ ”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ปวารณา พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนบางสวนขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๑๐)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๑๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนนอยกวา พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๑๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนไมรวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย“ ”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ปวารณา พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนทงหมดขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๑๓)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง ม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๕๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๙. วคคาวคคสญญปณณรสกะจำานวนเทากน ภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๑๔)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนนอยกวา ภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวไมตองอาบต (๑๕)อนาปตตปณณรสกะ จบ

๑๒๙. วคคาวคคสญญปณณรสกะวาดวยแบงพวกกนอยสำาคญวาพรอมเพรยง ๑๕ กรณ[๒๒๓] ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย“ ”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ปวารณา เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหมพวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนเทากน ภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ภกษทเหลอพงปวารณา พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ฯลฯ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนนอยกวา พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ภกษทเหลอพงปวารณา พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๕๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๒๙. วคคาวคคสญญปณณรสกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานน รอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย“ ”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ปวารณา พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนนภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม

พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๔)... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว พวกภกษผมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๕)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๖)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย“ ”ภกษเหลานนมความสำาคญวาเปนธรรม เปนวนย ยงแบงพวกกนอย แตสำาคญวาเปนผพรอมเพรยง ปวารณา พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทยงไมทนลกขนขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๗)... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลง พงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๘)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๙)... พอภกษเหลานน ปวารณาเสรจ บรษทลกขนบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ... (๑๐)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ... (๑๑)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๕๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๐. เวมตกปณณรสกะ... พอภกษเหลานน ปวารณาเสรจ บรษทลกขนทงหมด ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ... (๑๓)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ... (๑๔)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๕)วคคาวคคสญญปณณรสกะ จบ

๑๓๐. เวมตกปณณรสกะวาดวยภกษไมแนใจปวารณา ๑๕ กรณ[๒๒๔] ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานน

รอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตไมแนใจวา พวกเรา“ ” “ควรปวารณาหรอไมควร ปวารณา เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนนภกษ”ทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหมพวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ... เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ภกษทเหลอพงปวารณา พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป ... เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ภกษทเหลอพงปวารณา พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๓)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตไมแนใจวา พวกเราควร“ ” “ปวารณาหรอไมควร ปวารณา พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนน ภกษท”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๕๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๐. เวมตกปณณรสกะอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๔)... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๕)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๖)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตไมแนใจวา พวกเราควร” “ปวารณาหรอไมควร ปวารณา พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทยงไมทน”ลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๗)... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษท

ปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๘)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๙)... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ... (๑๐)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ... (๑๑)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๒)... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนทงหมด ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ... (๑๓)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ... (๑๔)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๕)เวมตกปณณรสกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๕๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๑. กกกจจปกตปณณรสกะ๑๓๑. กกกจจปกตปณณรสกะวาดวยภกษกงวลใจทำาปวารณา ๑๕ กรณ[๒๒๕] ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตกงวลใจปวารณาดวย“ ”คดวา พวกเรา ควรปวารณาแท ไมใชไมควร เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา“ ”ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน มภกษทอยในอาวาสหลายรป ... เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ภกษทเหลอพงปวารณา พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน มภกษทอยในอาวาสหลายรป ... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ภกษทเหลอพงปวารณาพวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๓)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน มภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา“ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตกงวลใจปวารณาดวยคดวา”“พวกเราควรปวารณาแท ไมใชไมควร พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนน”

ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหมพวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๕๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๑. กกกจจปกตปณณรสกะ... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๕)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๖)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตกงวลใจปวารณาดวย“ ”คดวา พวกเรา ควรปวารณาแท ไมใชไมควร พอภกษเหลานน ปวารณาเสรจ“ ”บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวาภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๗)... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตทกกฏ (๘)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๙)... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ... (๑๐)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ... (๑๑)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๒)... พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนทงหมด ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ... (๑๓)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน ... (๑๔)... ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา ... (๑๕)กกกจจปกตปณณรสกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๕๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๒. เภทปเรกขารปณณรสกะ๑๓๒. เภทปเรกขารปณณสรกะ

วาดวยมงทำาความแตกราวทำาปวารณา ๑๕ กรณ[๒๒๖] ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ภกษทเหลอพงปวารณา พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”เมอภกษเหลานนกำาลงปวารณา ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนนอยกวา พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ภกษทเหลอพงปวารณา พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๓)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๖๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๒. เภทปเรกขารปณณรสกะ“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนมากกวา พวกภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๔)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”

“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๕)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถงมจำานวนนอยกวา พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๖)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๗)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๖๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๒. เภทปเรกขารปณณรสกะรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา ขอ“ ” “ภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๘)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทยงไมทนลกขน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา พวกภกษทปวารณาแลว เปนอน

ปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๙)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๑๐)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๖๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๒. เภทปเรกขารปณณรสกะดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๑๑)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนบางสวน ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๑๒)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนทงหมด ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนมากกวา ภกษเหลานนพงปวารณาใหม พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๑๓)

ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานนรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนทงหมด ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนเทากน พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลว ทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๑๔)ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป แตประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง ภกษเหลานน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๖๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๓. สโมกกนตกเปยยาลรอยวา ยงมภกษทอยในอาวาสพวกอนทไมไดมาอย แตมงความแตกราววา“ ”“ขอภกษเหลานนจงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา”พอภกษเหลานนปวารณาเสรจ บรษทลกขนทงหมด ขณะนน ภกษทอยในอาวาสพวกอนมาถง มจำานวนนอยกวา พวกภกษทปวารณาแลว เปนอนปวารณาดแลวทมาทหลงพงปวารณาในสำานกของภกษเหลานน พวกภกษทปวารณาแลวตองอาบตถลลจจย (๑๕)เภทปเรกขารปณณรสกะ จบปญจวสตตกะ ๑ จบ

๑๓๓. สโมกกนตกเปยยาลวาดวยการละขอความเกยวกบภกษเขาสสมา

เปยยาลมข ๗๐๐ ตกะ[๒๒๗] ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานนมภกษทอยในอาวาสหลายรป๑. ประชมกน ๕ รปบาง เกนกวาบาง๒. ภกษเหลานนไมรวา มภกษทอยในอาวาสพวกอนกำาลงเขามาในสมา“ ...”๓. ... ภกษเหลานนไมรวา ภกษทอยในอาวาสพวกอนเขามาภายในสมา“แลว ...”๔. ... ภกษเหลานนไมเหนภกษทอยในอาวาสพวกอนกำาลงเขามาภายในสมา ...๕. ... ภกษเหลานนไมเหนภกษทอยในอาวาสพวกอนเขามาภายในสมา

แลว ...

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๖๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๔. ทวสนานตตะ๖. ... ภกษเหลานนไมไดยนวา ภกษทอยในอาวาสพวกอนกำาลงเขามา“ภายในสมา ...”๗. ... ภกษเหลานนไมไดยนวา ภกษทอยในอาวาสพวกอนเขามาภายใน“สมาแลว ...”โดยนย ๑๗๕ ตกะ๑. ภกษทอยในอาวาสกบภกษทอยในอาวาส๒. ภกษอาคนตกะกบภกษทอยในอาวาส๓. ภกษทอยในอาวาสกบภกษอาคนตกะ๔. ภกษอาคนตกะกบภกษอาคนตกะรวมเปน ๗๐๐ ตกะ โดยเปยยาลมข๑

๑๓๔. ทวสนานตตะวาดวยการนบวนปวารณาตางกน[๒๒๘] ภกษทงหลาย กในกรณน วนปวารณาของภกษทอยในอาวาส เปนวน๑๔ คำา ของภกษอาคนตกะเปนวน ๑๕ คำา ถาพวกภกษทอยในอาวาสมจำานวนมากกวา พวกภกษอาคนตกะพงอนวตรตามพวกภกษทอยในอาวาส ถามจำานวนเทากน พวกภกษอาคนตกะพงอนวตรตามพวกภกษทอยในอาวาส ถาพวกภกษอาคนตกะมจำานวนมากกวา พวกภกษทอยในอาวาสพงอนวตรตามพวกภกษอาคนตกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน วนปวารณาของภกษทอยในอาวาส เปนวน๑๕ คำา ของพวกภกษอาคนตกะเปนวน ๑๔ คำา ถาพวกภกษทอยในอาวาสมจำานวนมากกวา พวกภกษอาคนตกะ พงอนวตรตามพวกภกษทอยในอาวาสถามจำานวนเทากน พวกภกษอาคนตกะ พงอนวตรตามภกษทอยในอาวาส ถาพวก

เชงอรรถ :๑ ดขอ ๑๗๗ หนา ๒๗๙ (เชงอรรถ)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๖๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๕. ลงคาททสสนะภกษอาคนตกะ มจำานวนมากกวา พวกภกษทอยในอาวาส พงอนวตรตามพวกภกษ

อาคนตกะภกษทงหลาย อนง ในกรณน วนปวารณาของภกษทอยในอาวาส เปนวนแรม๑ คำา ของภกษอาคนตกะเปนวน ๑๕ คำา ถาพวกภกษทอยในอาวาส มจำานวนมากกวา พวกภกษทอยในอาวาสไมปรารถนา กไมพงใหความพรอมเพรยงแกพวกภกษอาคนตกะ พวกภกษอาคนตกะ พงไปนอกสมาปวารณาเถด ถามจำานวนเทากน พวกภกษทอยในอาวาสไมปรารถนา กไมพงใหความพรอมเพรยงแกพวกภกษอาคนตกะ พวกภกษอาคนตกะ พงไปนอกสมาปวารณาเถด ถาพวกภกษอาคนตกะ มจำานวนมากกวา พวกภกษทอยในอาวาสพงใหความพรอมเพรยงแกพวกภกษอาคนตกะ หรอไปนอกสมาภกษทงหลาย อนง ในกรณน วนปวารณาของพวกภกษทอยในอาวาส เปนวน๑๕ คำา ของพวกภกษอาคนตกะเปนวนแรม ๑ คำา ถาพวกภกษทอยในอาวาสมจำานวนมากกวา พวกภกษอาคนตกะพงใหความพรอมเพรยงแกพวกภกษทอยในอาวาส หรอไปนอกสมา ถามจำานวนเทากน พวกภกษอาคนตกะพงใหความพรอมเพรยงแกพวกภกษทอยในอาวาส หรอไปนอกสมา ถาพวกภกษอาคนตกะ มจำานวนมากกวา พวกภกษอาคนตกะไมปรารถนา กไมพงใหความพรอมเพรยงแกพวกภกษทอยในอาวาส พวกภกษทอยในอาวาสพงไปนอกสมาปวารณาเถด

๑๓๕. ลงคาททสสนะวาดวยการเหนลกษณะเปนตน

เรองลกษณะของภกษทอยในอาวาส[๒๒๙] ภกษทงหลาย กในกรณน พวกภกษอาคนตกะไดเหนอาการของภกษทอยในอาวาส ลกษณะของภกษทอยในอาวาส เครองหมายของภกษทอยใน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๖๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๕. ลงคาททสสนะอาวาส สงสอแสดงภกษทอยในอาวาสของพวกภกษทอยในอาวาส เตยง ตง ฟกหมอน นำาฉน นำาใช จดไวด บรเวณกวาดสะอาด ครนแลว ไมแนใจวา มพวก“ภกษทอยในอาวาสอยหรอไมมหนอ”ภกษเหลานนไมแนใจแตไมคนหา ปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหา แตไมพบ ปวารณา ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ ปวารณารวมกน ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ แยกกนปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ มงความแตกราววา ขอภกษเหลานน“จงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา ตองอาบต”

ถลลจจยภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษอาคนตกะไดยนอาการของภกษทอยในอาวาส ลกษณะของภกษทอยในอาวาส เครองหมายของภกษทอยในอาวาสสงสอแสดงภกษทอยในอาวาสของพวกภกษทอยในอาวาส ไดยนเสยงเทาของพวกภกษทอยในอาวาสกำาลงจงกรม เสยงสาธยาย เสยงไอ เสยงจาม ครนแลวไมแนใจวา มพวกภกษทอยในอาวาสอยหรอไมมหนอ“ ”ภกษเหลานนไมแนใจ แตไมคนหา ปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหา แตไมพบ ปวารณา ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ ปวารณารวมกน ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ แยกกนปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ มงความแตกราววา ขอภกษเหลานน“จงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา ตองอาบต”ถลลจจยภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษทอยในอาวาสไดเหนอาการของพวกภกษอาคนตกะ ลกษณะของพวกภกษอาคนตกะ เครองหมายของพวกภกษ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๖๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๕. ลงคาททสสนะอาคนตกะ สงสอแสดงพวกภกษอาคนตกะของพวกภกษอาคนตกะ ไดเหนบาตรจวร ผานสทนะ รอยนำาลางเทา อนเปนของพวกภกษพวกอน ครนแลว ไมแนใจวา“มพวกภกษอาคนตกะอยหรอไมมหนอ”ภกษเหลานนไมแนใจ แตไมคนหา ปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหา แตไมพบ ปวารณา ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ ปวารณารวมกน ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ แยกกนปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ มงความแตกราววา ขอภกษเหลานน“จงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา ตองอาบต”ถลลจจยภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษทอยในอาวาสไดยนอาการของอาคนตกะ ลกษณะของพวกภกษอาคนตกะ เครองหมายของพวกภกษอาคนตกะสงสอแสดงพวกภกษอาคนตกะของพวกภกษอาคนตกะ ไดยนเสยงเทาของพวกภกษอาคนตกะกำาลงเดนมา เสยงรองเทากระทบพน เสยงไอ เสยงจาม ครนแลวไมแนใจวา มพวกภกษอาคนตกะอยหรอไมมหนอ“ ”ภกษเหลานนไมแนใจ แตไมคนหา ปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหา แตไมพบ ปวารณา ไมตองอาบต

ภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ ปวารณารวมกน ไมตองอาบตภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ แยกกนปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษเหลานนไมแนใจจงคนหาจนพบ มงความแตกราววา ขอภกษเหลานน“จงเสอมสญ จงพนาศ ภกษเหลานนจะมประโยชนอะไร ปวารณา ตองอาบต”ถลลจจย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๖๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๖. นานาสงวาสกาทปวารณา๑๓๖. นานาสงวาสกาทปวารณาวาดวยภกษผเปนนานาสงวาสเปนตนปวารณา

เรองภกษ ๒ สงวาสปวารณา[๒๓๐] ภกษทงหลาย กในกรณน พวกภกษอาคนตกะเหนพวกภกษทอยในอาวาสผเปนนานาสงวาส๑เขาใจวาเปนสมานสงวาส ไมไตถาม ปวารณารวมกนไมตองอาบตภกษอาคนตกะเหลานนไตถามแลวไมรงเกยจ ปวารณารวมกน ตองอาบตทกกฏภกษอาคนตกะเหลานนไตถามแลวไมรงเกยจ แยกกนปวารณา ไมตองอาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษอาคนตกะเหนพวกภกษทอยในอาวาสผเปนสมานสงวาส เขาใจวาเปนนานาสงวาส ไมไตถาม ปวารณารวมกนตองอาบตทกกฏภกษอาคนตกะเหลานนไตถามแลวรงเกยจ แยกกนปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษอาคนตกะเหลานนไตถามแลวรงเกยจ ปวารณารวมกน ไมตองอาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษทอยในอาวาสเหนพวกภกษอาคนตกะผเปนนานาสงวาส เขาใจวาเปนสมานสงวาส ไมไตถาม ปวารณารวมกนไมตองอาบตภกษอาคนตกะเหลานนไตถามแลวไมรงเกยจ ปวารณารวมกน ตองอาบตทกกฏภกษอาคนตกะเหลานนไตถามแลวไมรงเกยจ แยกกนปวารณา ไมตองอาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน พวกภกษทอยในอาวาสเหนพวกภกษอาคนตกะผเปนสมานสงวาส เขาใจวาเปนนานาสงวาส ไมไตถาม ปวารณารวมกนตองอาบตทกกฏ

เชงอรรถ :๑ นานาสงวาส ดขอ ๑๘๐ หนา ๒๘๓ (เชงอรรถ)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๖๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๗. นคนตพพวารภกษทอยในอาวาสเหลานนไตถามแลวรงเกยจ แยกกนปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษทอยในอาวาสเหลานนไตถามแลวรงเกยจ ปวารณารวมกน ไมตองอาบต

๑๓๗. นคนตพพวารวาดวยไมควรไปไหนในวนปวารณา[๒๓๑] ภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษ๑ไปสอาวาสทไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสทไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสทไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตราย

เชงอรรถ :๑ อาวาสทมภกข ดขอ ๑๘๑ หนา ๒๘๔ (เชงอรรถ)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๗๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๗. นคนตพพวารภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงไมมภกษ เวนแตไปกบสงฆ

เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษไปสอาวาสทมภกษแตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษแตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนแตไปกบสงฆเวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสทมภกษไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษแตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสทมภกษแตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนแตไปกบสงฆเวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษแตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษแตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาสเวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสทมภกษแตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตรายภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษแตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาสเวนแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตราย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๗๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๘. คนตพพวารภกษทงหลาย ในวนปวารณานน ไมพงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษแตเปนทอยของพวกภกษผเปนนานาสงวาส เวนไวแตไปกบสงฆ เวนแตมอนตราย

๑๓๘. คนตพพวารวาดวยสถานทควรไปในวนปวารณา[๒๓๒] ภกษทงหลาย ในวนปวารณานน พงออกจากอาวาสทมภกษไปสอาวาสทมภกษซงเปนทอยของพวกภกษผเปนสมานสงวาส ซงรวา เราสามารถไป“

ถงในวนนแหละ”ภกษทงหลาย ในวนปวารณานน พงออกจากอาวาสทมภกษไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ฯลฯ ไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษซงเปนทอยของพวกภกษผเปนสมานสงวาส ซงรวา เราสามารถไปถงในวนนแหละ“ ”ภกษทงหลาย ในวนปวารณานน พงออกจากสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสทมภกษ...... ไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ...... ไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ซงเปนทอยของพวกภกษผเปนสมานสงวาส ซงรวา เราสามารถไปถงในวนนแหละ“ ”ภกษทงหลาย ในวนปวารณานน พงออกจากอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษไปสอาวาสทมภกษ ...... ไปสสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ...... ไปสอาวาสหรอสถานทมใชอาวาสซงมภกษ ซงเปนทอยของพวกภกษผเปนสมานสงวาส ซงรวา เราสามารถไปถงในวนนแหละ“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๗๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๓๙. วชชนยปคคลสนทสสนา๑๓๙. วชชนยปคคลสนทสสนาวาดวยการแสดงบคคลควรเวนในปวารณากรรม[๒๓๓] ภกษทงหลาย ภกษไมพงปวารณาในบรษททมภกษณนงอยดวย รปใดปวารณา ตองอาบตทกกฏ... ในบรษททมสกขมานานงอยดวย ...... ในบรษททมสามเณรนงอยดวย ...... ในบรษททมสามเณรนงอยดวย ...... ในบรษททมภกษผบอกคนสกขานงอยดวย ...ภกษทงหลาย ภกษไมพงปวารณาในบรษททมภกษตองอนตมวตถนงอยดวยรปใดปวารณา ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ภกษไมพงปวารณาในบรษททมภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบตนงอยดวย รปใดปวารณา พงปรบอาบตตามธรรม... ในบรษททมภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตนงอยดวยภกษทงหลาย ภกษไมพงปวารณาในบรษททมภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปนงอยดวย รปใดปวารณา พงปรบอาบตตามธรรมภกษทงหลาย ภกษไมพงปวารณาในบรษททมบณเฑาะกนงอยดวย รปใดปวารณา ตองอาบตทกกฏ... ในบรษททมคนลกเพศนงอยดวย ...

... ในบรษททมภกษเขารตเดยรถยนงอยดวย ...

... ในบรษททมสตวดรจฉานอยดวย ...

... ในบรษททมคนฆามารดานงอยดวย ...

... ในบรษททมคนฆาบดานงอยดวย ...

... ในบรษททมคนฆาพระอรหนตนงอยดวย ...

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๗๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๐. เทววาจกาทปวารณา... ในบรษททมคนประทษรายภกษณนงอยดวย ...... ในบรษททมภกษผทำาลายสงฆนงอยดวย ...... ในบรษททมคนทำารายพระศาสดาจนหอพระโลหตนงอยดวย ...ภกษทงหลาย ไมพงปวารณาในบรษททมอภโตพยญชนกนงอยดวย รปใดปวารณา ตองอาบตทกกฏ

เรองหามปวารณาในวนมใชวนปวารณาภกษทงหลาย ไมพงปวารณาดวยการใหปารวาสกปวารณา๑ เวนแตบรษทยงไมลกขน ภกษทงหลาย อนง ไมพงปวารณาในวนมใชวนปวารณา เวนแตวนทสงฆสามคค๒ภาณวารท ๒ จบ

๑๔๐. เทววาจกาทปวารณาวาดวยสงฆปวารณา ๒ หนเปนตน

เรองชาวปา[๒๓๔] สมยนน ณ อาวาสแหงหนง ในแควนโกศล ในวนปวารณานนมชาวปามาพลกพลาน ภกษทงหลายไมอาจปวารณา ๓ หน จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหปวารณา ๒ หน“ ”ชาวปาไดมาพลกพลานมากขน ภกษทงหลายไมอาจปวารณา ๒ หนจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ ดขอ ๑๘๓ หนา ๒๘๘ (เชงอรรถ)๒ ดนยใน ว.ม. ๕/๔๗๕/๒๕๖-๒๕๘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๗๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๐. เทววาจกาทปวารณาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหปวารณาหนเดยว“ ”ชาวปาไดมาพลกพลานมากยงขน ภกษทงหลายไมอาจปวารณาหนเดยวจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหปวารณามพรรษา“เทากน ๑”

เรองปวารณาเมอราตรจวนสวางสมยนน ณ อาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน ชาวบานมวใหทานจนราตรจวนสวาง ครนแลว ภกษเหลานนไดปรกษากนดงนวา ชาวบานมวใหทาน“จนราตรจวนสวาง ถาสงฆจกปวารณา ๓ หนไซร สงฆจกปวารณาไมทน เมอเปนเชนน ราตรกจกสวาง พวกเราจะพงปฏบตอยางไรหนอ จงนำาเรองนไป”กราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง“ในวนปวารณานน ชาวบานใหทานจนราตรจวนสวาง ถาภกษทงหลายในอาวาสนนไดปรกษากนดงนวา ชาวบานมวใหทานจนราตรจวนสวาง ถาสงฆจกปวารณา”๓ หนไซร สงฆจกปวารณาไมทน เมอเปนเชนน ราตรกจกสวาง”ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ชาวบานใหทานอยจนราตรจวนสวางถาสงฆจกปวารณา ๓ หนไซร สงฆจกปวารณาไมทน เมอเปนเชนน ราตรกจกสวางถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงปวารณา ๒ หน ปวารณาหนเดยว ปวารณามพรรษาเทากนภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน ภกษทงหลายกลาวธรรมกน ฯลฯ... ภกษผชำานาญพระสตรกสาธยายพระสตรกน...... พระวนยธรกวนจฉยพระวนยกน...

เชงอรรถ :๑ หมายถง ใหภกษทมพรรษาเทากน ปวารณาพรอมกน (ว.อ. ๓/๒๓๔/๑๕๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๗๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๐. เทววาจกาทปวารณา... พระธรรมกถกกสนทนาธรรมกน...... ภกษทงหลายทะเลาะกนจนราตรจวนสวาง ถาภกษทงหลายไดปรกษากน

ดงนวา ภกษทงหลายทะเลาะกนจนราตรจวนสวาง ถาสงฆจกปวารณา ๓ หนไซรสงฆจกปวารณาไมทน เมอเปนเชนน ราตรกจกสวางภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษทงหลายทะเลาะกนจนราตรจวนสวางถาสงฆจกปวารณา ๓ หนไซร สงฆจกปวารณาไมทน เมอเปนเชนน ราตรกจกสวางถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงปวารณา ๒ หน ปวารณาหนเดยว ปวารณามพรรษาเทากน”

เรองปวารณาขณะทฝนตงเคาสมยนน ณ อาวาสแหงหนงในแควนโกศล ในวนปวารณานน ภกษสงฆมาประชมกนมาก ทประชมจงคบแคบ คมฝนไมได และฝนกตงเคาใหญ ภกษเหลานนไดปรกษากนดงนวา ภกษสงฆมาประชมกนมาก ทประชมจงคบแคบ คมฝนไมได“และฝนกตงเคาใหญ ถาสงฆจกปวารณา ๓ หนไซร สงฆจกปวารณาไมทนเมอเปนเชนน ฝนกจกตกเสยกอน พวกเราจะพงปฏบตอยางไรหนอ จงนำาเรอง”นไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ในอาวาสแหงหนง“ในวนปวารณานน ภกษสงฆมาประชมกนมาก ทประชมจงคบแคบ คมฝนไมได และฝนกตงเคาใหญ ถาภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา ภกษสงฆมาประชมกนมากทประชมจงคบแคบ คมฝนไมได และฝนกตงเคาใหญ ถาสงฆจกปวารณา ๓ หนไซรสงฆจกปวารณาไมทน เมอเปนเชนน ฝนกจกตกเสยกอนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษสงฆมาประชมกนมาก ทประชมกคบแคบ คมฝนไมได ทงฝนกตงเคาใหญ ถาสงฆจกปวารณา ๓ หนไซรสงฆจกปวารณาไมทน เมอเปนเชนน ฝนกจกตกเสยกอน ถาสงฆพรอมกนแลวสงฆพงปวารณา ๒ หน ปวารณาหนเดยว ปวารณามพรรษาเทากน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๗๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๑. ปวารณาฐปนะเรองปวารณาเมอมอนตราย ๑๐ อยาง อยางใดอยางหนงภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในอาวาสแหงหนง ในวนปวารณานน

๑. พระราชาเสดจมา ๒. โจรมาปลน๓. ไฟไหม ๔. นำาหลากมา๕. คนมามาก ๖. ผเขาสงภกษ๗. สตวรายเขามา ๘. งรายเลอยเขามา

๙. ภกษจะถงแกชวต ๑๐. มอนตรายตอพรหมจรรย

ในอนตรายนน ถาภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา เหตนแหละ คออนตรายตอพรหมจรรย ถาสงฆจกปวารณา ๓ หนไซร สงฆจกปวารณาไมทน เมอเปนเชนน อนตรายตอพรหมจรรยกจกเกดเสยกอนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เหตนแหละ คออนตรายตอพรหมจรรยถาสงฆจกปวารณา ๓ หนไซรสงฆจกปวารณาไมทน เมอเปนเชนน อนตรายตอพรหมจรรยกจกเกดเสยกอน ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงปวารณา ๒ หนปวารณาหนเดยว ปวารณามพรรษาเทากน

๑๔๑. ปวารณาฐปนะวาดวยการงดปวารณา

เรองพระฉพพคคยมอาบตตดตวปวารณา[๒๓๕] สมยนน พวกภกษฉพพคคยมอาบตตดตวปวารณาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษมอาบตตดตว ไมพงปวารณา“รปใดปวารณา ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย ภกษใดมอาบตตดตวปวารณาเราอนญาตใหขอโอกาสแลวโจทภกษนนดวยอาบต”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๗๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๑. ปวารณาฐปนะเรองไมยอมใหโอกาสสมยนน พวกภกษฉพพคคยถกสงฆขอโอกาสกไมปรารถนาจะใหโอกาสภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหงดปวารณาแกภกษ“ผไมยอมใหโอกาส”

วธงดปวารณาภกษทงหลาย กแลสงฆพงงดปวารณาอยางนในวนปวารณา ๑๔ คำา หรอ ๑๕ คำานน เมอภกษนนอยพรอมหนาภกษผฉลาดสามารถพงประกาศในทามกลางสงฆวาทานผเจรญ ภกษชอนมอาบตตดตว ขาพเจาของดปวารณาของภกษนนเสยเมอภกษนนยงอยพรอมหนา สงฆไมพงปวารณา เทาน เปนอนไดงดปวารณาแลว

เรองพระฉพพคคยงดปวารณาของภกษบรสทธสมยนน พวกภกษฉพพคคยปรกษากนวา ภกษทงหลายผมศลดงามจะงด“ปวารณาแกพวกเรากอน จงชงงดปวารณาแกภกษทงหลายผบรสทธไมมอาบตเพราะ”เรองอนไมควร เพราะเหตอนไมควรเสยกอน ทงงดปวารณาแกภกษทงหลายทปวารณาเสรจแลวดวยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ไมพงงดปวารณาแกภกษทงหลาย“ผบรสทธไมมอาบตเพราะเรองอนไมควร เพราะเหตอนไมควร รปใดงด ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย ไมพงงดปวารณาแกภกษทงหลายทปวารณาเสรจแลวรปใดงด ตองอาบตทกกฏ”

เรองลกษณะปวารณาทไมเปนอนงด[๒๓๖] ภกษทงหลาย ปวารณาเปนอนงดอยางน ไมเปนอนงดอยางนภกษทงหลาย ปวารณาไมเปนอนงดอยางไร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๗๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๑. ปวารณาฐปนะภกษทงหลาย ในการปวารณา ๓ หน ถาภกษกลาวเปลงคำาปวารณาออกมาจนจบเสรจสนแลว จงงดปวารณา ปวารณาไมเปนอนงดภกษทงหลาย ในการปวารณา ๒ หน ถาภกษกลาวเปลงคำาปวารณาออกมาจนจบเสรจสนแลว จงงดปวารณา ปวารณาไมเปนอนงดภกษทงหลาย ในการปวารณาหนเดยว ถาภกษกลาวเปลงคำาปวารณาออกมาแตยงไมจบเสรจสนแลว จงงดปวารณา ปวารณาไมเปนอนงดภกษทงหลาย ในการปวารณามพรรษาเทากน ถาภกษกลาวเปลงคำาปวารณาออกมา จนจบเสรจสนแลว จงงดปวารณา ปวารณาไมเปนอนงดภกษทงหลาย ปวารณาไมเปนอนงดอยางนแลภกษทงหลาย ปวารณาเปนอนงดอยางไรภกษทงหลาย ในการปวารณา ๓ หน ถาภกษกลาวเปลงคำาปวารณาออกมาแตยงไมจบเสรจสน งดปวารณา ปวารณาเปนอนงดภกษทงหลาย ในการปวารณา ๒ หน ถาภกษกลาวเปลงคำาปวารณาออกมาแตยงไมจบเสรจสน งดปวารณา ปวารณาเปนอนงดภกษทงหลาย ในการปวารณาหนเดยว ถาภกษกลาวเปลงคำาปวารณาออกมาแตยงไมจบเสรจสน งดปวารณา ปวารณาเปนอนงดภกษทงหลาย ในการปวารณามพรรษาเทากน ถาภกษกลาวเปลงคำาปวารณา

ออกมา แตยงไมจบเสรจสน งดปวารณา ปวารณาเปนอนงดภกษทงหลาย ปวารณาเปนอนงดอยางนแล

เรองงดปวารณาของภกษ[๒๓๗] ภกษทงหลาย กในกรณน ในวนปวารณานน ภกษงดปวารณาของภกษเสย ถาภกษเหลาอนรจกภกษนนวา ทานรปนมความประพฤตทางกาย“ไมบรสทธ มความประพฤตทางวาจาไมบรสทธ มอาชวะไมบรสทธ เปนผเขลาไมฉลาด เมอถกซกถาม ไมอาจตอบขอซกถาม สงฆพงกลาวหามวา พอทภกษ” “อยาทมเถยงกน อยาทะเลาะกน อยาแกงแยงกน อยาววาทกนเลย แลวจงปวารณา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๗๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๑. ปวารณาฐปนะภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในวนปวารณานน ภกษงดปวารณาของภกษเสยถาภกษเหลาอนรจกภกษนนวา ทานรปนมความประพฤตทางกายบรสทธ ม“ความประพฤตทางวาจาไมบรสทธ มอาชวะไมบรสทธ เปนผเขลา ไมฉลาด เมอถกซกถาม ไมอาจตอบขอซกถาม สงฆพงกลาวหามวา พอทภกษ อยาทมเถยงกน” “อยาทะเลาะกน อยาแกงแยงกน อยาววาทกนเลย แลวจงปวารณา”ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในวนปวารณานน ภกษงดปวารณาของภกษเสยถาภกษเหลาอนรจกภกษนนวา ทานรปนมความประพฤตทางกายบรสทธ ม“ความประพฤตทางวาจาบรสทธ แตมอาชวะไมบรสทธ เปนผเขลา ไมฉลาด เมอถกซกถาม ไมอาจตอบขอซกถาม สงฆพงกลาวหามวา พอทภกษ อยาทมเถยงกน” “อยาทะเลาะกน อยาแกงแยงกน อยาววาทกนเลย แลวจงปวารณา”ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในวนปวารณานน ภกษงดปวารณาของภกษเสยถาภกษเหลาอนรจกภกษนนวา ทานรปนมความประพฤตทางกายบรสทธ ม“ความประพฤตทางวาจาบรสทธ มอาชวะบรสทธ แตเปนผเขลา ไมฉลาด เมอถกซกถาม ไมอาจตอบขอซกถาม สงฆพงกลาวหามวา พอทภกษ อยาทมเถยงกน” “อยาทะเลาะกน อยาแกงแยงกน อยาววาทกนเลย แลวจงปวารณา”

เรองเหตผลในการงดปวารณาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในวนปวารณานน ภกษงดปวารณาของภกษเสยถาภกษเหลาอนรจกภกษนนวา ทานรปนมความประพฤตทางกายบรสทธ ม“ความประพฤตทางวาจาบรสทธ มอาชวะบรสทธ เปนบณฑต เปนผฉลาด เมอถกซกถาม สามารถตอบขอซกถามได สงฆพงถามภกษนนวา ทาน ทานงดปวารณา” “ของภกษนทำาไม งดเพราะเรองอะไร งดเพราะสลวบต หรองดเพราะอาจารวบต หรองดเพราะทฏฐวบต”

ถาภกษนนกลาวอยางนวา ผมงดเพราะสลวบตบาง งดเพราะอาจารวบตบาง“งดเพราะทฏฐวบตบาง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๘๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๑. ปวารณาฐปนะสงฆพงถามภกษนนอยางนวา คณรสลวบตหรอ รอาจารวบตหรอ รทฏฐ“วบตหรอ”ถาภกษนนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย ผมรสลวบต รอาจารวบต รทฏฐ“วบต”สงฆพงถามภกษนนอยางนวา ทาน กสลวบตเปนอยางไร อาจารวบตเปน“อยางไร ทฏฐวบตเปนอยางไร”ถาภกษนนกลาวอยางนวา ปาราชก ๔ สงฆาทเสส ๑๓ นชอวาสลวบต“ถลลจจย ปาจตตย ปาฏเทสนยะ ทกกฏ ทพภาสต นชอวาอาจารวบต มจฉาทฏฐอนตคาหกทฏฐ นชอวาทฏฐวบต สงฆพงถามภกษนนอยางนวา ทาน ทานงด” “ปวารณาของภกษนทำาไม งดดวยไดเหนหรอ งดดวยไดยนหรอ งดดวยนกสงสยหรอ”ถาภกษนนกลาวอยางนวา งดดวยไดเหนบาง งดดวยไดยนบาง งดดวยนก“สงสยบาง”สงฆพงถามภกษนนอยางนวา ทาน ทานงดปวารณาของภกษนดวยไดเหน“อยางใด ทานเหนอะไร ทานเหนวาอยางไร ทานเหนเมอไร ทานเหนทไหนภกษนตองอาบตปาราชก ทานเหนหรอ ภกษนตองอาบตสงฆาทเสส ทานเหนหรอ ภกษน ตองอาบตถลลจจย... อาบตปาจตตย... อาบตปาฏเทสนยะ... อาบตทกกฏ...อาบตทพภาสต ทานเหนหรอ ทานอยทไหน ภกษนอยทไหน ทานทำาอะไร ภกษนทำาอะไร”ถาภกษนนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย ผมมไดงดปวารณาของภกษน“ดวยไดเหนดอก แตผมงดปวารณาดวยไดยนตางหาก”สงฆพงถามภกษนนอยางนวา ทาน ทานงดปวารณาของภกษนดวยไดยน“อยางใด ทานไดยนอะไร ทานไดยนวาอยางไร ทานไดยนเมอไร ทานไดยนทไหนทานไดยนวา ภกษนตองอาบตปาราชกหรอ ไดยนวา ภกษนตองอาบตสงฆาทเสสหรอไดยนวา ภกษนตองอาบตถลลจจย... อาบตปาจตตย... อาบตปาฏเทสนยะ...อาบตทกกฏ... อาบตทพภาสตหรอ ไดยนจากภกษหรอ ไดยนจากภกษณหรอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๘๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๑. ปวารณาฐปนะไดยนจากสกขมานาหรอ ไดยนจากสามเเณรหรอ ไดยนจากสามเณรหรอ ไดยนจากอบาสกหรอ ไดยนจากอบาสกาหรอ ไดยนจากพระราชาทงหลายหรอ ไดยนจากราชมหาอมาตยทงหลายหรอ ไดยนจากพวกเดยรถยหรอ ไดยนจากพวกสาวกเดยรถยหรอ”ถาภกษนนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย ผมมไดงดปวารณาของภกษน“ดวยไดยนดอก แตผมงดปวารณาดวยนกสงสยตางหาก”สงฆพงถามภกษนนอยางนวา ทาน ทานงดปวารณาของภกษนดวยนก“สงสยอยางใด ทานนกสงสยอะไร ทานนกสงสยวาอยางไร ทานนกสงสยเมอไรทานนกสงสยทไหน ทานนกสงสยวา ภกษนตองอาบตปาราชกหรอ นกสงสยวาภกษนตองอาบตสงฆาทเสสหรอ นกสงสยวา ภกษนตองอาบตถลลจจย... อาบตปาจตตย... อาบตปาฏเทสนยะ... อาบตทกกฏ... อาบตทพภาสตหรอ ทานไดยนจากภกษแลวนกสงสยหรอ ไดยนจากภกษณแลวนกสงสยหรอ ไดยนจากสกขมานาแลวนกสงสยหรอ ไดยนจากสามเณรแลวนกสงสยหรอ ไดยนจากสามเณรแลวนกสงสยหรอ ไดยนจากอบาสกแลวนกสงสยหรอ ไดยนจากอบาสกาแลวนกสงสยหรอ ไดยนจากพระราชาทงหลายแลวนกสงสยหรอ ไดยนจากราชมหาอำามาตยทงหลายแลวนกสงสยหรอ ไดยนจากพวกเดยรถยแลวนกสงสยหรอ ไดยนจากพวกสาวกเดยรถยแลวนกสงสยหรอ”ถาภกษนนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย ผมมไดงดปวารณาของภกษน“ดวยนกสงสย อกทงผมกไมทราบวา ผมงดปวารณาของภกษนดวยเหตอะไร”

ฟงคำาปฏญญาของโจทกและจำาเลยภกษทงหลาย ถาภกษผเปนโจทกนนตอบขอซกถามไมเปนทพอใจของเพอนพรหมจารผรทงหลาย สงฆพงบอกวา ทานไมควรฟองภกษจำาเลย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๘๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๑. ปวารณาฐปนะภกษทงหลาย ถาภกษผเปนโจทกนนตอบขอซกถามเปนทพอใจของเพอนพรหมจารผรทงหลาย สงฆพงบอกวา ทานควรฟองภกษจำาเลยภกษทงหลาย ถาภกษผเปนโจทกนนปฏญญาวา ภกษนนถกตนใสความดวยอาบตปาราชกอนไมมมล สงฆพงปรบอาบตสงฆาทเสสแลวจงปวารณา๑ภกษทงหลาย ถาภกษผเปนโจทกนนปฏญญาวา ภกษนนถกตนใสความดวยอาบตสงฆาทเสสอนไมมมล สงฆพงปรบอาบตตามธรรมแลวจงปวารณา๒ภกษทงหลาย ถาภกษผเปนโจทกนนปฏญญาวา ภกษนนถกตนใสความดวยอาบตถลลจจยอนไมมมล... ดวยอาบตปาจตตย... ดวยอาบตปาฏเทสนยะ...

ดวยอาบตทกกฏ... ดวยอาบตทพภาสตอนไมมมล สงฆพงปรบอาบตตามธรรมแลวจงปวารณาภกษทงหลาย ถาภกษจำาเลยนนปฏญญาวา ขาพเจาตองอาบตปาราชกสงฆพงนาสนะเสย๓ แลวจงปวารณาภกษทงหลาย ถาภกษจำาเลยนนปฏญญาวา ขาพเจาตองอาบตสงฆาทเสสสงฆพงปรบอาบตสงฆาทเสส แลวจงปวารณาภกษทงหลาย ถาภกษจำาเลยนนปฏญญาวา ขาพเจาตองอาบตถลลจจย...อาบตปาจตตย... อาบตปาฏเทสนยะ... อาบตทกกฏ... อาบตทพภาสต สงฆพงปรบอาบตตามธรรม แลวจงปวารณา

เชงอรรถ :๑ หมายถง ภกษผเปนโจทกนนยอมรบวา ตนใสความภกษอนดวยอาบตปาราชกไมมมล ในกรณเชนนสงฆปรบภกษผเปนโจทกดวยสงฆาทเสส (ว.อ. ๓/๒๓๗/๑๕๙)๒ หมายถง พงปรบอาบตปาจตตย เพราะใสความ (โจท) ภกษอนดวยอาบตสงฆาทเสสทไมมมล พงปรบอาบตทกกฏ เพราะใสความภกษอนดวยอาบตถลลจจย ปาจตตย ปาฏเทสนยะ ทกกฏ หรอทพภาสตทไมมมล (ว.อ. ๓/๒๓๗/๑๕๙)๓ นาสนะ ในทนหมายถง ใหสกจากความเปนภกษ (ว.อ. ๓/๒๓๗/๑๕๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๘๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๒. ถลลจจยวตถกาท๑๔๒. ถลลจจยวตถกาทวาดวยการตองอาบตถลลจจยเปนตน

เรองตองอาบตถลลจจยเปนตน[๒๓๘] ภกษทงหลาย กในกรณน ในวนปวารณานน ภกษตองอาบตถลลจจยภกษบางพวกมความเหนวาตองอาบตถลลจจย บางพวกมความเหนวาตองอาบตสงฆาทเสสภกษทงหลาย พวกภกษทมความเหนวาตองอาบตถลลจจย พงนำาภกษนนไปณ ทอนควร ปรบอาบตตามธรรม แลวเขาไปหาสงฆกลาวอยางนวา ทานทงหลายอาบตทภกษนนตอง ภกษนนไดทำาคนตามธรรมแลว ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงปวารณาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในวนปวารณานน ภกษตองอาบตถลลจจยภกษบางพวกมความเหนวาตองอาบตถลลจจย บางพวกมความเหนวา ตองอาบตปาจตตย...บางพวกมความเหนวาตองอาบตถลลจจย บางพวกมความเหนวาตองอาบต

ปาฏเทสนยะ... บางพวกมความเหนวาตองอาบตถลลจจย บางพวกมความเหนวาตองอาบตทกกฏ...บางพวกมความเหนวา ตองอาบตถลลจจย บางพวกมความเหนวาตองอาบตทพภาสตภกษทงหลาย พวกภกษทมความเหนวา ตองอาบตถลลจจย พงนำาภกษนนไปณ ทอนควร ปรบอาบตตามธรรม แลวเขาไปหาสงฆกลาวอยางนวา ทานทงหลายอาบตทภกษนนตอง ภกษนนไดทำาคนตามธรรมแลว ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงปวารณาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในปวารณานน ภกษตองอาบตปาจตตย...ตองอาบตปาฏเทสนยะ... ตองอาบตทกกฏ... ตองอาบตทพภาสต ภกษบางพวกมความเหนวาตองอาบตทพภาสต บางพวกมความเหนวาตองอาบตสงฆาทเสส

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๘๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๓. วตถฐปนาทภกษทงหลาย พวกภกษทมความเหนวาตองอาบตทพภาสต พงนำาภกษนนไปณ ทอนควร ปรบอาบตตามธรรม แลวเขาไปหาสงฆกลาวอยางนวา ทานทงหลายอาบตทภกษนนตอง ภกษนนไดทำาคนตามธรรมแลว ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงปวารณาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในวนปวารณานน ภกษตองอาบตทพภาสตภกษบางพวกมความเหนวาตองอาบตทพภาสต บางพวกมความเหนวาตองอาบตถลลจจย...บางพวกมความเหนวาตองอาบตทพภาสต บางพวกมความเหนวาตองอาบตปาจตตย...บางพวกมความเหนวาตองอาบตทพภาสต บางพวกมความเหนวาตองอาบตปาฏเทสนยะ...บางพวกมความเหนวาตองอาบตทพภาสต บางพวกมความเหนวาตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย พวกภกษทมความเหนวาตองอาบตทพภาสต พงนำาภกษนนไปณ ทอนควร ปรบอาบตตามธรรม แลวเขาไปหาสงฆกลาวอยางนวา ทานทงหลายอาบตทภกษนนตอง ภกษนนไดทำาคนตามธรรมแลว ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงปวารณา

๑๔๓. วตถฐปนาทวาดวยการงดวตถเปนตน

เรองวตถและบคคลปรากฏ[๒๓๙] ภกษทงหลาย กในกรณน ในวนปวารณานน ภกษจะพงประกาศ ณทามกลางสงฆวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา วตถนปรากฏ บคคลไมปรากฏ ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงงดวตถ แลวปวารณาเถด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๘๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๔. ภณฑนการกวตถสงฆพงกลาวกบภกษนนวา ทาน พระผมพระภาคทรงบญญตปวารณาไวสำาหรบภกษทงหลายผบรสทธ ถาวตถปรากฏ บคคลไมปรากฏ ทาน จงระบบคคลนนเดยวนเถดภกษทงหลาย อนง ในกรณนในวนปวารณานน ภกษจะพงประกาศ ณ ทามกลางสงฆวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา บคคลนปรากฏ วตถไมปรากฏ ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงงดบคคล แลวปวารณาเถดสงฆพงกลาวกบภกษนนวา ทาน พระผมพระภาคทรงบญญตปวารณาไวสำาหรบภกษทงหลายผพรอมเพรยงกน ถาบคคลปรากฏ วตถไมปรากฏ ทานจงระบวตถนนเดยวนเถดภกษทงหลาย อนง ในกรณน ในวนปวารณานน ภกษจะพงประกาศ ณ ทามกลางสงฆวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ทงวตถและบคคลนปรากฏ ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงงดทงวตถและบคคล แลวปวารณาเถดสงฆพงกลาวกบภกษนนวา ทาน พระผมพระภาคทรงบญญตปวารณาไวสำาหรบภกษทงหลายผบรสทธและพรอมเพรยงกน ถาวตถและบคคลปรากฏ ทานจงระบวตถและบคคลนนเดยวนเถดภกษทงหลาย ถาวตถปรากฏกอนปวารณา บคคลปรากฏภายหลง ควรกลาวขน ถาบคคลปราฏกกอนปวารณา วตถปรากฏภายหลง กควรกลาวขนถาทงวตถและบคคลปรากฏกอนปวารณา ถาทำาปวารณาเสรจแลว รอฟ นเรองขนตองอาบตปาจตตยเพราะรอฟ นเรองนน

๑๔๔. ภณฑนการกวตถวาดวยการกอความบาดหมาง[๒๔๐] สมยนน ภกษหลายรปเคยเหนเคยคบกนมา เขาจำาพรรษา ณอาวาสแหงหนงในแควนโกศล ภกษเหลาอนผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๘๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๔. ภณฑนการกวตถกอความววาท ทำาความออฉาว กออธกรณในสงฆ กเขาจำาพรรณา ณ ทใกลเคยงกบภกษเหลานนดวยประสงควา ในวนปวารณาพวกเราจกงดปวารณาของ“พวกภกษทเขาจำาพรรษาเหลานนเสย”ภกษเหลานนไดทราบขาววา ภกษเหลาอนผกอความบาดหมาง กอความ“ทะเลาะ กอความววาท กอความออฉาว กออธกรณในสงฆ กเขาจำาพรรณา ณทใกลเคยงกบภกษเหลานนดวยประสงควา ในวนปวารณาพวกเราจกงดปวารณาของพวกภกษทเขาจำาพรรษาเหลานนเสย ดงน พวกเราจะพงปฏบตอยางไรหนอ”จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษหลายรปเคยเหน“เคยคบกนมา เขาจำาพรรษาในอาวาสแหงหนง ภกษเหลาอนผกอความบาดหมางกอความทะเลาะ กอความววาท กอความออฉาว กออธกรณในสงฆ กเขาจำาพรรษาณ ทใกลเคยงกบภกษเหลานนดวยประสงควา ในวนปวารณาพวกเราจกงดปวารณาของพวกภกษทเขาจำาพรรษาเหลานนเสย ดงน ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษเหลานนทำา ๒ (และ) ๓ อโบสถ ใหเปนอโบสถวน ๑๔ คำา๑ดวยประสงควา ไฉนพวกเราพงปวารณากอนภกษพวกนนภกษทงหลาย ถาภกษผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาทกอความออฉาว กออธกรณในสงฆพวกนนพากนมาสอาวาสนน ภกษทอยในอาวาสเหลานนพงรบประชมปวารณากนโดยเรว ครนแลวพงบอกวา ทานทงหลายพวกเราปวารณาเสรจแลว ทานทงหลายสำาคญอยางใด จงทำาอยางนนเถดภกษทงหลาย ถาภกษผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาทกอความออฉาว กออธกรณในสงฆ พวกนนไมแจงใหทราบกอน มาสอาวาสนนภกษทอยในอาวาสเหลานนพงปอาสนะ จดหานำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว

เชงอรรถ :๑ ๒ อโบสถ คอ อโบสถท ๓ และท ๔๓ อโบสถ คอ อโบสถท ๓, ท ๔ และท ๕ (ว.อ. ๓/๒๔๐/๑๖๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๘๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๔. ภณฑนการกวตถพงลกขนรบบาตรและจวร ตอนรบดวยนำาดม ทำาภกษพวกนนใหตายใจแลวไปปวารณานอกสมา ครนแลวพงบอกวา ทานทงหลาย พวกเราปวารณาเสรจแลวทานทงหลายสำาคญอยางใด จงทำาอยางนนเถด ถาไดอยางนน นนเปนการด ถาไมไดภกษทอยในอาวาสผฉลาดสามารถพงประกาศใหภกษทอยในอาวาสทงหลายทราบวาขอภกษทอยในอาวาสทงหลายจงฟงขาพเจา ถาทานทงหลายพรอมกนแลว

บดนพวกเราพงทำาอโบสถ พงยกปาตโมกขขนแสดง พงปวารณาในกาฬปกษทจะมาถงเถดภกษทงหลาย ถาภกษผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาทกอความออฉาว กออธกรณในสงฆนนจะพงกลาวกบภกษเหลานนวา ดละ ทานทงหลาย ขอจงปวารณาตอพวกเราในบดนเถดภกษเหลานนพงถกวากลาววา ทานทงหลาย พวกทานไมเปนใหญ ในปวารณาของพวกเรา พวกเราจะยงปวารณาภกษทงหลาย ถาภกษผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาทกอความออฉาว กออธกรณในสงฆพวกนนจะพงอยจนถงกาฬปกษนนไซร ภกษทอยในอาวาสผฉลาดสามารถพงประกาศใหภกษทอยในอาวาสทงหลายทราบวาขอภกษทอยในอาวาสทงหลายจงฟงขาพเจา ถาทานทงหลายพรอมกนแลวบดนพวกเราพงทำาอโบสถ พงยกปาตโมกขขนแสดง พงปวารณาในชณหปกษทจะมาถงเถดภกษทงหลาย ถาภกษผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาทกอความออฉาว กออธกรณในสงฆนน จะพงกลาวกบภกษเหลานนวา ดละ ทานทงหลาย ขอจงปวารณาตอพวกเราในบดนเถดภกษเหลานนพงถกวากลาววา ทานทงหลาย พวกทานไมเปนใหญ ในปวารณาของพวกเรา พวกเรายงไมปวารณากอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๘๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๔. ภณฑนการกวตถภกษทงหลาย ถาภกษผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอความออฉาว กออธกรณในสงฆนนจะพงอยจนถงชณหปกษแมนนไซรภกษเหลานน ทงหมดไมประสงคจะปวารณา กตองปวารณาในวนเพญเดอน๑๒ อนเปนวนทครบ ๔ เดอน ทจะมาถงเทานนภกษทงหลาย ถาภกษเหลานนกำาลงปวารณาอย ภกษไขงดปวารณาของภกษผไมเปนไข ภกษนนพงถกวากลาววา ทานกำาลงเปนไข ภกษไขพระผมพระภาคตรสวาไมอดทนในการซกถาม ทาน ขอทานจงรอจนกวาจะหายเปนไขทานหายไขแลว เมอจำานงจงคอยโจท ดงน ถาภกษนนถกวากลาวอยางน ยงขนโจท ตองอาบตปาจตตย เพราะไมเออเฟ อภกษทงหลาย ถาภกษเหลานนกำาลงปวารณาอย ภกษผไมเปนไขงดปวารณาของภกษไข ภกษนนพงถกวากลาววา ทาน ภกษนกำาลงเปนไข อนผเปนไขพระผมพระภาคตรสวาไมอดทนในการซกถาม ทาน ขอทานจงรอจนกวาภกษนจะหายเปนไข ทานจำานงจงคอยโจทภกษผหายไขแลวนน ดงน ถาภกษนนถกวากลาวอยางน ยงขนโจท ตองอาบตปาจตตย เพราะไมเออเฟ อภกษทงหลาย ถาภกษเหลานนกำาลงปวารณาอย ภกษไขงดปวารณาของ

ภกษไข ภกษไขนนถกวากลาววา พวกทานกำาลงเปนไข ภกษไขพระผมพระภาคตรสวา ไมอดทนในการซกถาม ทาน ขอทานจงรอจนกวาจะหายเปนไขทานหายไขแลว เมอจำานงจงคอยโจทภกษนนผหายไขแลว ดงน ถาภกษไขนนถกวากลาวอยางน ยงขนโจท ตองอาบตปาจตตย เพราะไมเออเฟ อภกษทงหลาย ถาภกษเหลานนกำาลงปวารณาอย ภกษผไมเปนไขงดปวารณาของภกษผไมเปนไข สงฆพงสอบสวนสบสวนทง ๒ ฝายแลว ปรบอาบตตามธรรม ปวารณาเถด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๘๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๕. ปวารณาสงคหะ๑๔๕. ปวารณาสงคหะวาดวยการสงเคราะหกนดวยปวารณา[๒๔๑] สมยนน ภกษหลายรปเคยเหนเคยคบกนมา เขาจำาพรรษา ณอาวาสแหงหนงในแควนโกศล เมอภกษเหลานนพรอมเพรยงรวมใจกนไมทะเลาะกนอยยอมบรรลผาสวหารธรรมอยางใดอยางหนง ตอมา ไดมการสนทนาดงนวา เมอพวกเราพรอมเพรยงรวมใจกน ไมทะเลาะกนอย ไดบรรลผาสวหารธรรมอยางใดอยางหนงแลว ถาพวกเราจกปวารณาในบดน บางทภกษทงหลายปวารณาแลวจะพงหลกไปสทจารก เมอเปนเชนน พวกเรากจกเปนผเหนหางผาสวหารธรรมนพวกเราจะพงปฏบตอยางไรหนอจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

ทรงอนญาตใหสงเคราะหกนดวยปวารณาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษหลายรปเคยเหนเคยคบกนมา เขาจำาพรรษา ณ อาวาสแหงหนง เมอภกษเหลานนพรอมเพรยงรวมใจกนไมทะเลาะกนอย ยอมบรรลผาสวหารธรรมอยางใดอยางหนง ถาภกษทงหลายในทนน สนทนากนวา เมอพวกเราพรอมเพรยงรวมใจกนไมทะเลาะกนอยไดบรรลผาสวหารธรรมอยางใดอยางหนงแลว ถาพวกเราจกปวารณาในบดน บางทภกษทงหลายปวารณาแลว จะพงหลกไปสทจารก จะมบาง เมอเปนเชนนพวกเรากจกเปนผเหนหางผาสวหารธรรมน ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษเหลานนทำาการสงเคราะหกนดวยปวารณา

วธสงเคราะหกนดวยปวารณาและกรรมวาจาสงเคราะหกนดวยปวารณาภกษทงหลาย กแลพงทำาการสงเคราะหกนปวารณาอยางนภกษทกรปตองประชมในทเดยวกน ครนแลวภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๙๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๕. ปวารณาสงคหะทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เมอภกษเหลานนพรอมเพรยงรวมใจกนไมทะเลาะกนอย ไดบรรลผาสวหารธรรมอยางใดอยางหนงแลว ถาพวกเราจกปวารณาในบดน บางทภกษทงหลายปวารณาแลว จะพงหลกไปสทจารก จะมบางเมอเปนเชนน พวกเรากจกเปนผเหนหางผาสวหารธรรมน ถาสงฆพรอมกนแลวสงฆพงทำาการสงเคราะหกนดวยปวารณา บดนสงฆพงทำาอโบสถ พงยกปาฏโมกขขนแสดง พงปวารณาในวนเพญเดอน ๑๒ อนเปนวนทครบ ๔ เดอน ทจะมาถงเถด นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เมอภกษเหลานนพรอมเพรยงรวมใจกนไมทะเลาะกนอย ไดบรรลผาสวหารธรรมอยางใดอยางหนงแลว ถาพวกเราจกปวารณาในบดน บางทภกษทงหลายปวารณาแลว จะพงหลกไปสทจารก จะมบางเมอเปนเชนน พวกเรากจกเปนผเหนหางผาสวหารธรรมน ถาสงฆพรอมกนแลวสงฆพงทำาการสงเคราะหกนดวยปวารณา บดนสงฆจกทำาอโบสถ จกยกปาตโมกขขนแสดง จกปวารณาในวนเพญเดอน ๑๒ อนเปนวนทครบ ๔ เดอน ทจะมาถง ทานรปใดเหนดวยกบการททำาการสงเคราะหกนดวยปวารณา บดนสงฆจกทำาอโบสถ จกยกปาตโมกขขนแสดง จกปวารณาในวนเพญเดอน ๑๒ อนเปนวนทครบ๔ เดอน ทจะมาถง ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงการเลอนปวารณาสงฆไดทำาแลว บดนสงฆจกทำาอโบสถ จกยกปาตโมกขขนแสดง จกปวารณาในวนเพญเดอน ๑๒ อนเปนวนทครบ ๔ เดอน ทจะมาถงสงฆเหนดวย เหตนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

เรองไมมใครเปนใหญในปวารณาภกษทงหลาย เมอภกษเหลานนทำาการสงเคราะหกนดวยปวารณาแลว ถามภกษสกรปหนงกลาววา ทานทงหลาย ผมปรารถนาจะหลกจารกไปยงชนบท เพราะผมมธระในชนบทภกษทงหลายพงกลาวกบภกษนนวา ดแลว ทาน ทานจงปรารถนาแลวไปเถด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๙๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๖. รวมเรองทมในปวารณาขนธกะภกษทงหลาย ถาภกษนนปวารณาอย งดปวาณาของภกษรปหนงเสยภกษผถกงดปวารณาพงกลาวกบภกษผงดปวารณาวา ทาน ทานไมเปนใหญใน“ปวารณาของผม ผมจะยงไมปวารณากอน”ภกษทงหลาย ถาเมอภกษนนปวารณาอย ภกษรปหนงงดปวาณาของภกษ

นนเสย สงฆพงสอบสวนสบสวนทง ๒ ฝายแลว ปรบอาบตตามธรรมภกษทงหลาย ถาภกษนนทำาธระจำาเปนในชนบทเสรจแลว กลบมายงอาวาสนนอกภายในวนเพญเดอน ๑๒ อนเปนวนทครบ ๔ เดอน ถาเมอภกษเหลานนปวารณาอย ภกษรปหนงงดปวาณาของภกษนนเสย ภกษผถกหามปวารณาพงกลาวกบภกษผงดปวารณาวา ทาน ทานไมเปนใหญในปวารณาของผม เพราะ“ผมปวารณา เสรจแลว”ภกษทงหลาย ถาเมอภกษเหลานนปวารณาอย ภกษนนงดปวารณาของภกษรปหนง สงฆพงสอบสวนสบสวนทง ๒ ฝายแลว ปรบอาบตตามธรรมปวารณาเถดปวารณาขนธกะท ๔ จบ

๑๔๖. รวมเรองทมในปวารณาขนธกะปวารณาขนธกะ ม ๔๖ เรอง คอเรองภกษหลายรปเขาจำาพรรษาในแควนโกศลมาเฝาพระศาสดาเรองเขาพรรษาไมผาสกดงปศสตวอยรวมกน เรองทรงอนญาตพธปวารณาเพอวากลาวซงกนและกนเรองพระฉพพคคยนงราบบนอาสนะปวารณาเรองวนปวารณาม ๒ วน เรองอาการททำาปวารณาม ๔ อยางเรองภกษเปนไขมอบปวารณา เรองภกษถกพวกญาตจบไวเรองภกษถกพระราชา พวกโจร พวกนกเลง พวกภกษผเปนขาศกจบไว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๙๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๔. ปวารณาขนธกะ] ๑๔๖. รวมเรองทมในปวารณาขนธกะเรองภกษ ๕ รป ปวารณาเปนการสงฆเรองภกษ ๔ รป ปวารณาเปนการคณะเรองภกษ ๓ รป ปวารณาเปนการคณะเรองภกษ ๒ รป ปวารณาตอกนเรองภกษรปเดยวทำาอธษฐานปวารณาเรองภกษตองอาบตในวนปวารณาเรองภกษไมแนใจในอาบต เรองภกษระลกอาบตไดเรองสงฆทงหมดตองสภาคาบตเรองสงฆทงหมดไมแนใจสภาคาบตเรองภกษทอยในอาวาสพวกอนมามากกวา มาเทากน มานอยกวาเรองวนปวารณาของภกษทอยในอาวาสเปน ๑๔ คำาเรองลกษณะของภกษทอยในอาวาส เรองภกษ ๒ สงวาสปวารณาเรองไมควรไปไหนในวนปวารณา

เรองไมพงปวารณาในบรษททมภกษณนงอยดวย เรองใหฉนทะเรองหามปวารณาในวนมใชวนปวารณาเรองชาวปา เรองปวารณาเมอราตรจวนสวางเรองปวารณาขณะทฝนตงเคา เรองปวารณาเมอมอนตราย ๑๐ อยางเรองพระฉพพคคยมอาบตตดตวปวารณาเรองไมยอมใหโอกาส เรองพระฉพพคคยงดปวารณาของภกษผบรสทธ เรองปวารณาทไมเปนอนงดเรองเหตผลในการงดปวารณา คอ(๑) งดปวารณาเพราะเหตไร (๒) งดปวารณาเพราะเรองอะไร(๓) งดปวารณาดวยไดเหน ดวยไดยน หรอดวยนกสงสยเรองตองอาบตถลลจจยเปนตน เรองวตถและบคคลปรากฏเรองการกอความบาดหมาง เรองการสงเคราะหกนดวยปวารณาเรองไมมใครเปนใหญในปวารณาปวารณาขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๔ หนา :๓๙๓ }

พระไตรปฎกเลมท ๐๔ วนยปฎกท ๐๔ มหาวรรค ภาค ๑ จบ