พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๔๕ เลม (ปกสฟา)

ทงออนไลนและออฟไลนทมาของขอมล : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบ มจร.

MCUTRAI Version 1.0

พระไตรปฎกเลมท ๐๗ วนยปฎกท ๐๗ จลวรรค ภาค ๒

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถ

พระวนยปฎกจฬวรรค ภาค ๒_____________

ขอนอบนอมพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน

๕. ขททกวตถขนธกะ

ขททกวตถวาดวยระเบยบปฏบตเลก ๆ นอย ๆ

เรองพระฉพพคคยสรงนำาขดสกายกบตนไม

[๒๔๓] สมยนน พระผมพระภาคพทธเจาประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต เขตกรงราชคฤห ครงนน พวกภกษฉพพคคย๑สรงนำาขดสกายคอ ขาบาง แขนบาง อกบาง หลงบางกบตนไมคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกพระสมณะเชอสาย“ศากยบตรจงสรงนำาขดสกาย คอขาบาง แขนบาง อกบาง หลงบางกบตนไม เหมอนพวกนกมวยปลำา เหมอนพวกลกหลานชาวบานเลา ๒”

เชงอรรถ :๑ พวกภกษฉพพคคย ไดแก พวกภกษผชอบประพฤตผดม ๖ รป คอ พระปณฑกะ พระโลหตกะ อยในกรงสาวตถ พระเมตตยะ พระภมมชกะ อยในกรงราชคฤห พระอสสช พระปนพพสกะ เปนคณาจารยอยประจำาในกฏาครชนบท แควนกาส (ม.ม.อ. ๒/๑๗๕/๑๓๘)๒ มลลมฏกาต มฏกมลลา คำาวา มลลมฏกา ไดแก พวกนกมวยปลำา คามปฏวาต ฉวราคมณฑนา -นยตตา นาครกมนสสา, คามโปตกาต ปาโ�. คำาวา คามปฏวา คอ พวกมนษยชาวเมองผหมกมนอยกบการประดบ ยอมผว จะหมายถงพวกลกหลานชาวบานกได (ว.อ.๓/๒๔๓/๓๐๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษทงหลายไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา บรรดาภกษผมกนอยสนโดษ มความละอาย มความระมดระวง ใฝการศกษา จงตำาหน ประณามโพนทะนาวา ไฉนพวกภกษฉพพคคยจงสรงนำา ขดสกาย คอขาบาง แขนบาง“อกบาง หลงบางกบตนไมเลา ๑”ครนภกษทงหลายตำาหนพวกภกษฉพพคคยโดยประการตาง ๆ แลวจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

ทรงประชมสงฆสอบถามลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวกภกษฉพพคคยสรงนำาขดส“กาย คอขาบาง แขนบาง อกบาง หลงบางกบตนไม จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ภกษทงหลาย การกระทำาของโมฆบรษ“เหลานนไมสมควร ไมคลอยตาม ไมเหมาะสม ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรทำาเลย ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษเหลานนจงสรงนำาขดสกาย คอขาบาง แขนบางอกบาง หลงบางกบตนไมเลา ภกษทงหลาย การกระทำาอยางน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส หรอทำาคนทเลอมใสอยแลวใหเลอมใสยงขนไดเลย ทจรงกลบจะทำาใหคนทไมเลอมใสกไมเลอมใสไปเลย คนทเลอมใสอยแลวบางพวกกจะกลายเปนอนไป”พระผมพระภาคครนทรงตำาหนพวกภกษฉพพคคยโดยประการตาง ๆ แลวไดตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก บำารงยาก มกมาก ไมสนโดษ ความคลกคลความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย บำารงงาย มกนอย สนโดษ

เชงอรรถ :๑ บาลเปนประโยคเปยยาล แปลเตมตามนยแหงวนยปฏกมหาวภงค ๑/๓๙/๒๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถความขดเกลา ความกำาจดกเลส อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยประการตาง ๆ ทรงแสดงธรรมกถาใหเหมาะสม ใหคลอยตามกบเรองนนแลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษเมอจะสรงนำา ไมพงขดสกาย“กบตนไม รปใดขดส ตองอาบตทกกฏ”

เรองพระฉพพคคยสรงนำาขดสกายกบเสาสมยนน พวกภกษฉพพคคยสรงนำาขดสกาย คอขาบาง แขนบาง อกบางหลงบางกบเสา คนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกพระสมณะ“เชอสายศากยบตรจงสรงนำาขดสกาย คอขาบาง แขนบาง อกบาง หลงบางกบเสาเหมอนพวกนกมวยปลำา เหมอนพวกลกหลานชาวบานเลา”ภกษทงหลายไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯครนแลว ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

ทรงประชมสงฆสอบถามลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวกภกษฉพพคคยสรงนำาขดส“กาย คอขาบาง แขนบาง อกบาง หลงบางกบเสา จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษเหลานน“จงสรงนำาขดสกาย คอขาบาง แขนบาง อกบาง หลงบางกบเสาเลา ภกษทงหลายการกระทำาอยางนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส หรอทำาคนทเลอมใสอยแลวใหเลอมใสยงขนไดเลย ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษ”ทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษเมอจะสรงนำา ไมพงขดสกายกบเสา รปใดขดส“ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองพระฉพพคคยสรงนำาขดสกายกบฝาสมยนน พวกภกษฉพพคคยสรงนำาขดสกาย คอขาบาง แขนบาง อกบางหลงบางกบฝา คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกพระสมณะ“เชอสายศากยบตรจงสรงนำาขดสกาย คอขาบาง แขนบาง อกบาง หลงบางกบฝาเหมอนพวกนกมวยปลำา เหมอนพวกลกหลานชาวบานเลา”ภกษทงหลายไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯครนแลว ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

ทรงประชมสงฆสอบถามลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวกภกษฉพพคคยสรงนำา ขด“สกาย คอขาบาง แขนบาง อกบาง หลงบางกบฝา จรงหรอ”

ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษ“เหลานนจงสรงนำาขดสกาย คอขาบาง แขนบาง อกบาง หลงบางกบฝาเลา ภกษทงหลาย การทำาอยางนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใสหรอทำาคนทเลอมใสอยแลวใหเลอมใสยงขนไดเลย ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบ”ภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษเมอจะสรงนำา ไมพงขดสกายกบฝา รปใด“ขดส ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองพระฉพพคคยสรงนำาในทไมสมควรสมยนน พวกภกษฉพพคคยเมอสรงนำา สรงนำาในทไมสมควร๑ คนทงหลายตำาหนประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯครนแลว ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

ทรงประชมสงฆสอบถามลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวกภกษฉพพคคยสรงนำาในทท“ไมสมควร จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษเหลานน“จงสรงนำาในททไมสมควรเลา ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสง”กบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษเมอจะสรงนำา ไมพงสรงในททไมสมควร“รปใดสรง ตองอาบตทกกฏ”

เรองพระฉพพคคยใชมอททำาดวยไมหอมถกายสรงนำาเปนตนสมยนน พวกภกษฉพพคคย ใชมอททำาดวยไมหอมถกายสรงนำา๒ ฯลฯ คนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”

เชงอรรถ :๑ ทไมสมควร ในทนหมายถงเสาถตวคอตนไมทเขาถากเรยบคลายแผนกระดาน สกดเปนรอยดงกระดานหมากรก ปก ฝงไวททาอาบนำา พวกชาวบานนำาจรณมาโรยทเสาถตวนนแลวถกายทเสานน (ว.อ. ๓/๒๔๓/๓๐๒, ว.สงคห. ๒๑/๔๙๕)๒ คนธพพหตถก คอ มอททำาดวยไม ไดแก มอททำาดวยไมซงเขาวางไวททาอาบนำา คนทงหลายใชมอนน

ตกจรณขดสกาย (ว.อ. ๓/๒๔๓/๓๐๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษทงหลายไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชมอททำาดวยไมหอมถ“กายสรงนำา รปใดใชสรง ตองอาบตทกกฏ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยสรงนำาโดยใชเชอกชบจรณศลาสเหมอนพลอยแดง(ถตว) คนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถ“ผบรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสรงนำาโดยใชเชอกชบจรณ“ศลาสเหมอนพลอยแดง(ถกาย) รปใดใชสรง ตองอาบตทกกฏ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยตางทำาบรกรรมใหแกกนและกน๑ คนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงทำาบรกรรมใหแกกนและกน“รปใดถ ตองอาบตทกกฏ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยใชไมบงเวยนจกเปนฟนมงกรถกายสรงนำา คนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชไมบงเวยนจกเปนฟน“มงกรถกายสรงนำา รปใดถ ตองอาบตทกกฏ”

เชงอรรถ :๑ ทำาบรกรรมแกกนและกนในนำา ในทนหมายถงการขดถรางกายใหกน (ว.สงคห. ๑๘๓/๒๕๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองภกษเปนโรคหด[๒๔๔] สมยนน ภกษรปหนงเปนโรคหด ขาดไมบงเวยนจกเปนฟนมงกร ยอมไมมความสบาย ฯลฯ

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตไมบงเวยนทไมจกเปนฟน“มงกรแกภกษผเปนไข”

เรองภกษทพลภาพเพราะชราสมยนน ภกษรปหนงทพลภาพเพราะชรา เมอสรงนำา ไมสามารถจะถกายตนได ฯลฯภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเกลยวผา“ ”

ทรงอนญาตใหใชมอถหลงสมยนน ภกษรปหนงยำาเกรงทจะถหลง ฯลฯภกษทงหลายจงนำาเรองไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชมอถหลง“ ”

เรองพระฉพพคคยใชเครองประดบชนดตาง ๆ[๒๔๕] สมยนน พวกภกษฉพพคคยใชเครองประดบห ... ใชสรอยสงวาล ...ใชสรอยคอ ... ใชเครองประดบเอว ... ใชวลย ... ใชสรอยตาบ ... ใชเครองประดบขอมอ ... ใชแหวนสวมนวมอ คนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ“เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม”ภกษทงหลายไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯครนแลว ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวก“ภกษฉพพคคยใชเครองประดบห ... ใชสรอยสงวาล ... ใชสรอยคอ ... ใชเครองประดบเอว ... ใชวลย ... ใชสรอยตาบ .... ใชเครองประดบขอมอ ... ใชแหวนสวมนวมอ จรงหรอ”ภกษเหลานนทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหน ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชเครองประดบห “ ... ไมพงใชสรอยสงวาล ... ไมพงใชสรอยคอ ... ไมพงใชเครองประดบเอว ... ไมพงใชวลย ... ไมพงใชสรอยตาบ ... ไมพงใชเครองประดบขอมอ ... ไมพงใชแหวนสวมนวมอ รปใดใชตองอาบตทกกฏ”

เรองพระฉพพคคยไวผมยาว[๒๔๖] สมยนน พวกภกษฉพพคคยไวผมยาวคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภค“กาม ฯลฯ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงไวผมยาว รปใดไว ตอง“อาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหไวผมยาวได ๒ เดอน หรอยาวได๒ นว ๑”

เรองพระฉพพคคยใชแปรงหวผมเปนตนสมยนน พวกภกษฉพพคคยใชแปรงหวผม ... ใชหวหวผม ... ใชนวมอตางหวเสยผม ... ใชนำามนผสมกบขผงเสยผม ... ใชนำามนผสมกบนำาเสยผม

เชงอรรถ :๑ ถาภายใน ๒ เดอน ผมยาวถง ๒ นว พงตดภายใน ๒ เดอน ไมควรปลอยใหยาวเกน ๒ นว หรอแมผมจะยงไมยาวกไมควรปลอยไวเกน ๒ เดอนไปแมแตวนเดยว (ว.อ. ๓/๒๔๖/๓๐๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภค“กาม ฯลฯ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชแปรงหวผม “ ... ไมพงใชหวหวผม ... ไมพงใชนวมอตางหวเสยผม ... ไมพงใชนำามนผสมกบขผงเสยผม ... ไมพงใชนำามนผสมกบนำาเสยผม รปใดใช ตองอาบตทกกฏ”

เรองพระฉพพคคยสองดเงาหนา[๒๔๗] สมยนน พวกภกษฉพพคคยสองดเงาหนาทคนฉองบาง ในภาชนะใสนำาบาง คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผ“บรโภคกาม ฯลฯ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงดเงาหนาทคนฉองหรอใน“ภาชนะใสนำา รปใดด ตองอาบตทกกฏ”

เรองภกษเปนแผลทหนาสมยนน ภกษรปหนงเปนแผลทหนา ถามภกษทงหลายวา แผลของกระผม“

เปนอยางไรขอรบ ภกษทงหลายตอบวา เปนอยางน ๆ ขอรบ ภกษนนไมเชอ” “ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เพราะอาพาธเปนปจจย เราอนญาต“ใหตรวจดรอยตำาหนบนใบหนาทคนฉองหรอทภาชนะใสนำาได”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองพระฉพพคคยทาหนาเปนตนสมยนน พวกภกษฉพพคคยทาหนา ... ถหนา ... ผดหนา ... เจมหนาดวยมโนศลา๑... ยอมตว ... ยอมหนา ... ยอมทงตวและหนาคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภค“กาม ฯลฯ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงทาหนา “ ... ไมพงถหนา... ไมพงผดหนา ... ไมพงเจมหนาดวยมโนศลา ... ไมพงยอมตว ... ไมพงยอมหนา... ไมพงยอมทงตวและหนา รปใดยอม ตองอาบตทกกฏ”

เรองภกษอาพาธเปนโรคตาสมยนน ภกษรปหนงอาพาธเปนโรคตาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เพราะอาพาธเปนปจจย เราอนญาต“ใหทาหนาได ”

เรองพระฉพพคคยดมหรสพ[๒๔๘] สมยนน มมหรสพบนยอดเขาในกรงราชคฤห พวกภกษฉพพคคยไปเทยวดมหรสพคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกพระสมณะเชอสาย“ศากยบตรจงไปดการฟอนรำาบาง การขบรองบาง การบรรเลงดนตรบาง เหมอนคฤหสถผบรโภคกามเลา ฯลฯ”

เชงอรรถ :๑ มโนศลา คอหนออนทยอยใหละเอยดประสมเปนสทาสงอนได

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงไปดการฟอนรำา การ“ขบรอง หรอการบรรเลงดนตร รปใดไปด ตองอาบตทกกฏ”

เรองพระฉพพคคยสวดธรรมดวยเสยงขบยาว[๒๔๙] สมยนน พวกภกษฉพพคคยสวดธรรมดวยเสยงขบยาวคลายเพลงขบคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกพระสมณะเชอสาย“ศากยบตรจงสวดธรรมดวยเสยงขบยาว เหมอนพวกเราขบรองเลา ภกษทงหลายไดยน”คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวก“ภกษฉพพคคยจงสวดธรรมดวยเสยงขบยาวเลา”ครงนนแล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวกภกษฉพพคคยสวด“ธรรมดวยเสยงขบยาว จรงหรอ ฯลฯ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถาแลว“ ”รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษผสวดธรรมดวยเสยงขบยาวมโทษ ๕“ประการน โทษ ๕ ประการคอ๑. แมตนเองกกำาหนดในเสยงนน๒. แมผอนกกำาหนดในเสยงนน๓. แมคหบดทงหลายกตำาหน๔. เมอภกษพอใจการทำาเสยง ความเสอมแหงสมาธยอมม๕. ภกษรนหลงจะพากนตามอยาง

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษทงหลาย ภกษผสวดธรรมดวยเสยงขบยาว มโทษ ๕ ประการนแล๑ภกษทงหลาย ภกษไมพงกลาวธรรมดวยเสยงขบยาว รปใดสวด ตองอาบตทกกฏ”

เรองภกษสวดสรภญญะสมยนน ภกษทงหลายยำาเกรงในการสวดสรภญญะครงนนแล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตการสวดเปนทำานอง“สรภญญะ”

เรองพระฉพพคคยใชผาหมขนสตวสมยนน พวกภกษฉพพคคยใชผาหมขนสตวใหดานทมขนอยดานนอก คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชผาหมขนสตวใหดาน“ทมขนอยดานนอก รปใดใช ตองอาบตทกกฏ”

เรองพระฉพพคคยฉนมะมวง[๒๕๐] สมยนน มะมวงทพระราชอทยานของพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐกำาลงออกผล พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐทรงอนญาตวา ขอนมนตพระคณเจา“ทงหลายฉนผลมะมวงตามสบายเถด”พวกภกษฉพพคคยสอยมะมวงเลอกเอาเฉพาะผลออน ๆ เทานนมาฉน

เชงอรรถ :๑ อง.ปญจก. (แปล) ๒๒/๒๐๙/๓๕๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐมพระราชประสงคจะเสวยมะมวง ลำาดบนนพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ จงรบสงเจาหนาททงหลายวา ทานจงไปสวน“เกบผลมะมวงมา”เจาหนาทเหลานนรบพระราชดำารสแลวไปทสวน บอกคนเฝาสวนวา นาย“พระราชามพระราชประสงคจะเสวยผลมะมวง ทานจงใหผลมะมวง”คนเฝาสวนตอบวา มะมวงไมม ภกษสอยผลออน ๆ ไปฉนหมดแลว“ ”ครงนน เจาหนาทเหลานนนำาเรองนไปกราบทลพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐใหทรงทราบทาวเธอตรสวา ภกษฉนมะมวงหมดกดแลว แตพระผมพระภาคทรงสรรเสรญ“การรจกประมาณ”คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกพระสมณะเชอสาย“

ศากยบตรไมรจกประมาณ ฉนมะมวงของพระราชาหมดเลา”ภกษทงหลายไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯครงนนแล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนมะมวง รปใดฉน ตอง“อาบตทกกฏ”

เรองสมาคมถวายชนมะมวงสมยนน สมาคมหนงถวายสงฆภต ใสชนผลมะมวงในกบขาว ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมยอมรบประเคนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย พวกเธอรบประเคนฉนเถด ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตมะมวงเปนชน ๆ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองผลไมทสมควรแกสมณะสมยนน สมาคมหนงถวายสงฆภต พวกเขาไมรจกทำามะมวงเปนชน ๆ จงนำาเขาไปในโรงอาหารทงผล ภกษทงหลาย ยำาเกรงอยจงไมยอมรบประเคนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย พวกเธอรบประเคนฉนได ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตใหฉนผลไมทสมควรแกสมณะ ๕ อยาง คอ๑. ผลไมทลนไฟ ๒. ผลไมทกรดดวยศสตรา๓. ผลไมทจกดวยเลบ ๔. ผลไมทไมมเมลด๕. ผลไมทปลอนเอาเมลดออกแลวภกษทงหลาย เราอนญาตใหฉนผลไมทสมควรแกสมณะ ๕ อยางนแล”

เรองภกษถกงกด ๑[๒๕๑] สมยนน ภกษรปหนงถกงกดถงแกมรณภาพภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษนนคงจะไมไดแผเมตตาจตให“ตระกลพญาง ๔ ตระกล เพราะถาภกษนนแผเมตตาจตใหตระกลพญาง ๔ ตระกลนภกษนนกจะไมถกงกดถงแกมรณภาพ

ตระกลพญางทง ๔ตระกลพญาง ๔ ตระกล คอ

๑. ตระกลพญางชอวรปกษ ๒. ตระกลพญางชอเอราปถะ๓. ตระกลพญางชอฉพยาบตร ๔. ตระกลพญางชอกณหาโคตมกะ

เชงอรรถ :๑ อง.จตกก. (แปล) ๒๑/๖๗/๑๑๐-๑๑๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษทงหลาย ภกษรปนนคงจะไมไดแผเมตตาจตใหตระกลพญาง ๔ ตระกลนเพราะถาภกษนนแผเมตตาจตใหตระกลพญาง ๔ ตระกลน ภกษนนจะไมถกงกดถงแกมรณภาพภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษแผเมตตาจตใหตระกลพญาง ๔ ตระกลนเพอคมครองตน เพอรกษาตน เพอปองกนตน

วธแผเมตตาแกสรรพสตวภกษทงหลาย ภกษพงแผเมตตาอยางนเราขอมเมตตาตอตระกลพญางวรปกษเราขอมเมตตาตอตระกลพญางเอราปถะเราขอมเมตตาตอตระกลพญางฉพยาบตรเราขอมเมตตาตอตระกลพญางกณหาโคตมกะเราขอมเมตตาตอเหลาสตวทไมมเทาเราขอมเมตตาตอเหลาสตวสองเทาเราขอมเมตตาตอเหลาสตวสเทาเราขอมเมตตาตอเหลาสตวหลายเทาสตวไมมเทาอยาไดเบยดเบยนเราสตวสองเทาอยาไดเบยดเบยนเราสตวสเทาอยาไดเบยดเบยนเราสตวหลายเทาอยาไดเบยดเบยนเราขอสรรพสตวทมลมหายใจขอสรรพสตวทยงมชวตทงมวล จงประสบกบความเจรญความเลวรายอยาไดมาแผวพานสตวใด ๆ เลยพระพทธเจามพระคณหาประมาณมได พระธรรมมพระคณหาประมาณมไดพระสงฆมพระคณหาประมาณมได สตวเลอยคลานทงหลาย คอ ง แมงปอง ตะขาบแมงมม ตกแก หน มคณพอประมาณ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเราทำาการรกษาแลว ทำาการปองกนแลว ขอหมสตวผมชวตจงหลกไป เรานนขอนอบนอมพระผมพระภาค ขอนอบนอมพระสมมาสมพทธเจาทง ๗ พระองค ๑“

เรองภกษตดองคชาตสมยนน ภกษรปหนงถกความไมยนดบบคน ไดตดองคชาตของตน ฯลฯภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย โมฆบรษนน เมอสงอนทควรตด“มอย กลบไปตดอกสงหนง ภกษทงหลาย ภกษไมพงตดองคชาตของตน รปใดตดตองอาบตถลลจจย”

เรองบาตรไมจนทน[๒๕๒] สมยนน เศรษฐชาวกรงราชคฤหมปมแกนจนทนมคามาก ครงนนแลทานเศรษฐชาวกรงราชคฤหไดมความคดดงนวา ถากระไร เราจะใหกลงปมไมจนทน“นเปนบาตร ผงไมจนทนทเหลอจะเกบไวใชแลวใหบาตรเปนทาน”ลำาดบนน เศรษฐชาวกรงราชคฤหใหกลงปมไมจนทนนนเปนบาตร ใสสาแหรกแขวนไวทปลายไมไผโดยผกตอ ๆ กนขนไปแลวประกาศอยางนวา สมณะหรอพราหมณ“รปใดทเปนพระอรหนตและมฤทธ จงเหาะขนไปปลดบาตรทเราใหแลวนำาไปเถด”ครงนน เจาลทธปรณกสสปะเขาไปหาเศรษฐชาวกรงราชคฤหถงทอย ครนแลวไดกลาวกบเศรษฐชาวกรงราชคฤหดงนวา คหบด อาตมานแหละเปนพระอรหนต“และมฤทธ ทานโปรดใหบาตรแกอาตมาเถด”เศรษฐตอบวา ถาทานเปนพระอรหนตมฤทธกจงเหาะขนไปปลดบาตรทเราให“แลวเองเถด”

เชงอรรถ :๑ ข.ชา.(แปล) ๒๗/๑๐๕-๑๐๖/๙๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถครงนน เจาลทธมกขลโคสาล ... เจาลทธอชตเกสกมพล ... เจาลทธปกธ-กจจายนะ ... เจาลทธสญชยเวลฏฐบตร ... เจาลทธนครนถนาฏบตรเขาไปหาเศรษฐ

ถงทอย ครนแลวไดกลาวกบเศรษฐชาวกรงราชคฤหดงนวา คหบด อาตมานแหละ“เปนพระอรหนตและมฤทธ ทานโปรดใหบาตรแกอาตมาเถด”เศรษฐตอบวา ถาทานเปนพระอรหนตมฤทธกจงเหาะขนไปปลดบาตรทเราให“แลวเองเถด”ครนเชาวนหนง ทานพระมหาโมคคลลานะกบทานพระปณโฑลภารทวาชะครองอนตรวาสกถอบาตรและจวรเขาไปบณฑบาตในกรงราชคฤหแมทานพระปณโฑลภารทวาชะเปนพระอรหนตผมฤทธ แมทานพระมหาโมคคลลานะกเปนพระอรหนตผมฤทธเชนกนครงนน ทานพระปณโฑลภารทวาชะกลาวกบทานพระมหาโมคคลลานะดงนวา“ทานโมคคลลานะ ทานเปนพระอรหนตและมฤทธ ทานจงไปปลดบาตรใบนนลงมาเถดนนคอบาตรของทาน”ทานพระมหาโมคคลลานะกลาววา ทานปณโฑลภารทวาชะ ทานเปนพระอรหนต“และเปนผมฤทธ ทานจงไปปลดบาตรใบนนลงมาเถด นนบาตรของทาน”ลำาดบนน ทานพระปณโฑลภารทวาชะไดเหาะขนสทองฟาถอบาตรนนลอยเวยนไปรอบกรงราชคฤห ๓ รอบ ขณะนน เศรษฐพรอมกบบตรภรรยายนอยในบานของตนประนมมอไหวพลางนมนตวา ทานภารทวาชะ ทานโปรดแวะหยดในบานของ“พวกเราเถด”ทานพระปณโฑลภารทวาชะแวะหยดในบานของทานเศรษฐชาวกรงราชคฤหลำาดบนน เศรษฐชาวกรงราชคฤหรบบาตรจากมอทานพระปณโฑลภารทวาชะแลวบรรจของเคยวมคามากจนเตมบาตรแลวไดถวายทาน ครงนน ทานพระปณโฑล-ภารทวาชะรบบาตรแลวกลบไปอาราม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถคนทงหลายไดทราบวา พระคณเจาปณโฑลภารทวาชะปลดบาตรของทานเศรษฐ“ชาวกรงราชคฤหลงมาแลว จงพากนสงเสยงอกทกกกกองพากนตดตามทานพระ”ปณโฑลภารทวาชะไปพระผมพระภาคทรงสดบเสยงอกทกกกกองนน จงตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงถามวา อานนท นนเสยงอกทกกกกองอะไร“ ”ทานพระอานนทกราบทลวา ทานพระปณโฑลภารทวาชะเหาะขนไปปลด“บาตรของเศรษฐชาวกรงราชคฤห คนทงหลายไดทราบขาววา พระคณเจาปณโฑล‘‘ -ภารทวาชะปลดบาตรของเศรษฐชาวกรงราชคฤหลงมาแลว จงพากนสงเสยงอกทก’กกกอง พากนตดตามทานพระปณโฑลภารทวาชะไป นคอเสยงอกทกกกกองนนพระพทธเจาขา”

ทรงประชมสงฆสอบถามลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ตรสถามทานพระปณโฑลภารทวาชะวา ภารทวาชะ ทราบวาเธอปลดบาตรของเศรษฐ“ชาวกรงราชคฤหลงมา จรงหรอ”พระปณโฑลภารทวาชะทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”

ทรงหามใชบาตรไมพระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ภารทวาชะ การกระทำาของเธอไมสมควร“ไมคลอยตาม ไมเหมาะสม ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรทำาเลย ภารทวาชะไฉนเธอจงแสดงอทธปาฏหารยอนเปนอตตรมนสสธรรม๑ แกคนทงหลายเพราะเหตแหงบาตรไมไมมคาเลา การทเธอแสดงปาฏหารยเพราะเหตแหงบาตรไมทไมมคา

เชงอรรถ :๑ อตตรมนสสธรรม ดรายละเอยดใน ว.มหา. (แปล) ๑/๑๙๘/๑๘๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเปรยบเหมอนกบมาตคามแสดงของทควรปกปดเพราะเหนแกเงนตราเลกนอยฉะนนภารทวาชะ การกระทำาอยางน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครน”ทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“ภกษไมพงแสดงอทธปาฏหารยอนเปนอตตรมนสสธรรมแกคฤหสถทงหลาย รปใดแสดง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย พวกเธอจงทำาลายบาตรใบนน บดใหละเอยดแลวใชเปนยาหยอดตาของภกษ ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชบาตรไม รปใดใช ตองอาบตทกกฏ”

เรองพระฉพพคคยใชบาตรชนดตาง ๆสมยนน พวกภกษฉพพคคยใชบาตรชนดตาง ๆ คอ บาตรทองคำา บาตรเงนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษเหลานนจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชบาตรทองคำา “ ... ไมพงใชบาตรเงน ... ไมพงใชบาตรแกวมณ ... ไมพงใชบาตรแกวไพฑรย ... ไมพงใชบาตรแกวผลก ... ไมพงใชบาตรสมฤทธ ... ไมพงใชบาตรกระจก ... ไมพงใชบาตรดบก... ไมพงใชบาตรตะกว ... ไมพงใชบาตรทองแดง รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตบาตร ๒ ชนด คอ บาตรเหลก บาตรดน”

เรองพระฉพพคคยใชเชงบาตรชนดตาง ๆ[๒๕๓] สมยนน กนบาตรสกหรอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเชงบาตร“ ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยใชเชงบาตรชนดตาง ๆ คอ ทำาดวยทอง ทำาดวยเงน คนทงหลาย ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภค“กาม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชเชงบาตรชนดตาง ๆ“รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตเชงบาตร ๒ ชนด คอ ทำาดวยดบก ทำาดวยตะกว”เชงบาตรหนาไมเหมาะกบกนบาตร ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหกลงเชงรองบาตร“ ”เชงรองบาตรกลงแลวกยงไมเรยบ ฯลฯพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหจกเปนฟนมงกร“ ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยใชเชงรองบาตรสวยงามตระการตา มลวดลายเปนรปภาพ เทยวเดนอวดไปตามถนน คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา“ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชเชงรองบาตรสวยงาม“ตระการตา มลวดลายเปนรปภาพ รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตเชงรองบาตรชนดธรรมดา”

เรองการเกบรกษาบาตร[๒๕๔] สมยนน ภกษทงหลายเกบบาตรไวทงทยงไมแหง บาตรเหมนอบภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเกบบาตรไวทงทยงไมแหง“รปใดเกบไว ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเอาบาตรผงแดดกอนแลวจงคอยเกบ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถสมยนน ภกษทงหลายเอาบาตรผงแดดไวทงทยงมนำา บาตรมกลนเหมนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเอาบาตรผงแดดทงทยง“มนำา รปใดเอาผง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเชดบาตรเสยกอนแลวจงคอยผงแดดเกบไว”สมยนน ภกษทงหลายวางบาตรไวในทรอน ผวบาตรเสยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงวางบาตรไวในทรอน รป“ใดวาง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเอาบาตรผงแดดไวในทรอนสกชวครแลวจงคอยเกบ”สมยนน ภกษทงหลายวางบาตรจำานวนมากทไมมเชงรองไวในทแจง บาตรถกลมพายพดกลงตกแตกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตทวางบาตร“ ”สมยนน ภกษทงหลายวางบาตรไวทรมตงไม๑ บาตรกลงตกแตกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงวางบาตรไวทรมตงไม รปใด“วางไว ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายวางบาตรไวทรมตงไมเลกนอกฝา บาตร กลงตกแตกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงวางบาตรไวทรมตงไมเลก“นอกฝา รปใดวาง ตองอาบตทกกฏ”

เชงอรรถ :๑ มรปทรงคลายแทนบชาทำาดวยไมหรอดนเหนยวเหมอนเตยง วางไวอยตามระเบยง (ว.อ. ๓/๒๕๔/๓๐๖,วมต.ฏกา ๒/๒๙๖/๓๐๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถสมยนน ภกษทงหลายควำาบาตรไวทพนดน ขอบบาตรสกหรอ ภกษทงหลาย

จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชหญารอง“ ”หญาทรองถกปลวกกด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชทอนผารอง“ ”ทอนผาถกปลวกกด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตชนวางบาตร“ ”บาตรกลงตกจากชนวางแตก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชหมอปากกวางเกบ“บาตร”บาตรครดสกบหมอปากกวาง ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชถลกบาตร“ ”สายโยกไมม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตสายโยกเปนดายถก“ ”สมยนน ภกษทงหลายแขวนบาตรไวทไมเดอยขางฝาบาง ทงาชางบาง บาตรพลดตกแตกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงแขวนบาตรไว รปใดแขวนไว“ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถสมยนน ภกษทงหลายเกบบาตรไวบนเตยง เผลอสตนงทบบาตรแตกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเกบบาตรไวบนเตยง รปใด“เกบไว ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายเกบบาตรไวบนตง เผลอสตนงทบบาตรแตกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเกบบาตรไวบนตง รปใด“เกบไว ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายเกบบาตรไวบนตก เผลอสตลกขน บาตรตกแตก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ ฯลฯ รบสงวา ภกษ“

ทงหลาย ภกษไมพงวางบาตรไวบนตก รปใดวางไว ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายเกบบาตรไวบนกลด กลดถกลมพายพด บาตรตกแตกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ ฯลฯ รบสงวา ภกษ“ทงหลาย ภกษไมพงเกบบาตรไวบนกลด รปใดเกบไว ตองอาบตทกกฏ”[๒๕๕] สมยนน ภกษทงหลายถอบาตรอยผลกบานประตเขาไป บาตรกระทบบานประตแตก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ ฯลฯรบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงถอบาตรผลกบานประตเขาไป รปใดผลก ตอง“อาบตทกกฏ”

เรองการใชวตถอนแทนบาตรสมยนน ภกษทงหลายใชกะโหลกนำาเตาเทยวบณฑบาต คนทงหลายตำาหนประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนพวกเดยรถย ภกษทงหลายจงนำาเรองไป“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ ฯลฯ รบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใช“กะโหลกนำาเตาเทยวบณฑบาต รปใดใช ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายใชหมอกระเบองเทยวบณฑบาต คนทงหลายตำาหนประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนพวกเดยรถย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไป“ ”กราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ ฯลฯ รบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใช“หมอกระเบองเทยวบณฑบาต รปใดใช ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษรปหนงถอของทกอยางเปนของบงสกล๑ ทานใชบาตรกะโหลกผสตรผหนงเหนแลวกลวสงเสยงรองวา ผนเปนปศาจแน คนทงหลายตำาหน ประณาม“ ”โพนทะนาวา ไฉนพวกพระสมณะเชอสายศากยบตรจงใชบาตรกะโหลกผ เหมอน“พวกปศาจเลา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชบาตรกะโหลกผ รปใดใช“ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย ภกษไมควรมของใชทกอยางเปนของบงสกล รปใดมตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายใชบาตรรองรบเศษอาหารบาง กางบาง นำาบวนปากบางคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา พวกพระสมณะเชอสายศากยบตรเหลาน“ฉนในภาชนะทตวเองใชเปนกระโถน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผม”พระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชบาตรรองรบเศษอาหาร“กางหรอนำาบวนปาก รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใช

กระโถน”

เชงอรรถ :๑ ถอของทกอยางเปนของบงสกล หมายเอาเฉพาะเครองใชสอย เชน จวร เตยง ตง ไมไดหมายถงของเคยวของฉน เพราะของเคยวของฉนตองเปนของทเขาถวายแลวเทานน จงควรถอเอา (ว.อ. ๓/๒๕๕/๓๐๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองภกษใชมอฉกผาเยบจวรเปนตน[๒๕๖] สมยนน ภกษทงหลายใชมอฉกผาเยบจวร จวรมแนวไมเสมอกนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตมดมผาพน“ ”สมยนน มดมดามเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาค ใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชมดมดาม“ ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยใชดามมดชนดตาง ๆ คอ ทำาดวยทอง ทำาดวยเงนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชดามมดชนดตาง ๆ รป“ใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชดามมดทำาดวยกระดก งา เขาสตว ไมออ ไมไผ ไมธรรมดา ครง เมลดผลไม โลหะ กระดองสงข”สมยนน ภกษทงหลายใชขนไกบาง ไมกลดบางเยบจวร จวรทเยบแลวไมเรยบรอยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชเขม“ ”เขมขนสนม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชกลองเขม“ ”แมในกลองเขมกยงขนสนม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเอาแปงขาวหมากโรย“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถแมในแปงขาวหมากเขมกยงขนสนม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเอาแปงเจอขมนผงโรย“ ”แมในแปงเจอขมนผง เขมกยงขนสนม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชฝนศลา“ ”แมในฝนศลา เขมกยงขนสนม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทาดวยขผง“ ”ฝนศลาแตก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชผามดขผงพอกฝน“ศลา”

เรองไมสะดงเปนตนสมยนน ภกษทงหลายตอกหลกลงในทนน ๆ แลวผกขงเยบจวร มมจวรเสยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตไมสะดง เชอกผกไมสะดง“ใหผกลงในทนน ๆ เยบจวร”ภกษทงหลายขงไมสะดงในทไมเรยบ ไมสะดงหก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงขงไมสะดงในทไมเรยบ“รปใดขง ตองอาบตทกกฏ”ภกษทงหลายขงไมสะดงบนพนดน ไมสะดงเป อนฝน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชหญารอง“ ”ขอบไมสะดงชำารด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหดามขอบเหมอนผา“อนวาต”ไมสะดงไมพอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตไมสะดงเลก ไมประกบ“ซไมสำาหรบสอดเขาระหวางจวร ๒ ชน เชอกรดสะดงในกบสะดงนอก ดายผกจวรกบสะดงใน ครนขงแลวจงเยบจวร”ระยะแนวดาย(ทเยบ)ไมเสมอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำาหมายระยะไว“ ”แนวดายคด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเสนบรรทด“ ”สมยนน ภกษทงหลายไมไดลางเทาเหยยบไมสะดง ไมสะดงเสยหายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชเทาเปอนเหยยบไมสะดง“รปใดเหยยบ ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายเทาเปยกเหยยบไมสะดง ไมสะดงเสยหายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชเทาเปยกเหยยบไมสะดง“รปใดเหยยบ ตองอาบตทกกฏ”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถสมยนน ภกษทงหลายสวมรองเทาเหยยบไมสะดง ไมสะดงเสยหายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสวมรองเทาเหยยบไมสะดง“รปใดเหยยบ ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายเยบจวรใชนวมอรบเขม นวมอเจบภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชปลอกสวมนวมอ“ ”[๒๕๗] สมยนน พวกภกษฉพพคคยใชปลอกสวมนวมอชนดตาง ๆ คอ ทำาดวยทอง ทำาดวยเงน คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอน“คฤหสถผบรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชปลอกสวมนวมอชนด“ตาง ๆ รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชปลอกสวมนวมอ

ทำาดวย กระดก ฯลฯ กระดองสงข”สมยนน เขม มด ปลอกสวมนวมอเสยหาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกลองเกบเครองเยบผา“ ”ภกษทงหลายมวพะวงอยแตในกลองเกบเครองเยบผา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตถงเกบปลอกสวมนวมอ“ ”สายโยกไมม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตสายโยกเปนดายถก“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองโรงสะดงเปนตนสมยนน ภกษทงหลายเยบจวรอยในทแจง ลำาบากเพราะความหนาวบาง เพราะความรอนบางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตโรงสะดง ปะร ำาสะดง“ ”โรงสะดงมพนตำา นำาทวม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถมพนทใหสง“ ”ดนทถมพงทะลาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหกอคนกนดนทถม ๓“ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”ภกษทงหลายขนลงลำาบาก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนได“อฐ บนไดศลา บนไดไม”เมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด“ ”สมยนน ผงหญาตกเกลอนในโรงสะดง ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหรอลงแลวเอาดนโบก“ฉาบทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว ใหมสดำา ใหมสยางไม เขยนลวดลายดอกไม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก ราวจวร สายระเดยง”สมยนน ภกษทงหลายเยบจวรเสรจแลว ทงไมสะดงไวทนนแลวจากไป หนบางปลวกบางกดกนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหมวนไมสะดงเกบไว“ ”ไมสะดงหก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสอดทอนไมมวนไมสะดง“เขาไป”ไมสะดงคลออกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเชอกผก“ ”สมยนน ภกษทงหลายยกไมสะดงเกบไวทฝาบาง ทเสาบางแลวจากไป ไมสะดงพลดตกเสยหายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแขวนไวทเดอยขางฝา“หรอทไมทำาเปนรปงาชาง”[๒๕๘] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤห ตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปทางกรงเวสาล ครงนน ภกษทงหลายใชบาตรใสเขมบางมดบาง เครองยาบาง เดนทางไปภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตถงเกบเครองยา“ ”สายโยกไมม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตสายโยกเปนดายถก“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถสมยนน ภกษรปหนงผกรองเทาไวกบประคตเอวเขาไปบณฑบาตในบาน อบาสกคนหนงไหวภกษนน ศรษะกระทบรองเทา ภกษนนเกอเขน ครนกลบไปวดจงเลาเรองนนใหภกษทงหลายทราบภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตถงเกบรองเทา“ ”สายโยกไมม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตสายโยกเปนดายถก“ ”

เรองผากรองนำาสมยนน นำาในระหวางทางเปนอกปปยะ๑ ผากรองกไมมภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผากรองนำา“ ”ทอนผาไมพอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผากรองมรปคลายทพพ“ ”ผาไมพอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกระบอกกรองนำา“ ”[๒๕๙] สมยนน ภกษ ๒ รปเดนไปแควนโกศล รปหนงประพฤตไมสมควร ภกษรปท ๒ จงไดกลาวกบภกษนนดงนวา ทานอยาทำาอยางนน นนไม“สมควร ภกษนนกลบโกรธ”

เชงอรรถ :๑ อกปปยะ หมายถงไมควร นำาเปนอกปปยะในทนคอนำาขนไมควรดม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถครงนน ภกษ(รปทกลาวเตอน)นนกระหายนำา ออนวอนรปทโกรธดงนวา ทาน“โปรดใหผากรองนำา ผมจกดมนำา ภกษรปทโกรธไมยอมให ภกษรป” (ทกลาวเตอน)นนกระหายนำาจนถงแกมรณภาพ ครนภกษไปถงวดไดเลาเรองนใหภกษทงหลายทราบภกษทงหลายถามวา เพอนออนวอนขอผากรองนำา ทานไมใหหรอ“ ”ภกษผโกรธนนตอบวา อยางนน ทานทงหลาย“ ”ภกษผมกนอยสนโดษตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษถกขอผากรอง“นำาจงไมใหเลา แลวไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”ลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษนนวา ภกษ ทราบวาเธอถกออนวอนขอผากรองนำากไมให จรงหรอ“ ”

ภกษรปนนทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา โมฆบรษ การกระทำาของเธอไมสมควร“ไมคลอยตาม ไมเหมาะสม ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรทำาเลย โมฆบรษไฉนเธอเมอถกออนวอนขอผากรองนำาจงไมใหเลา โมฆบรษ การกระทำาอยางนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสง”กบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษผเดนทางไกลเมอถกเขาออนวอน ขอผา“กรองนำาจะไมใหไมได รปใดไมให ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย ภกษไมมผากรองนำา ไมพงเดนทางไกล รปใดเดนทาง ตองอาบตทกกฏ ถาไมมผากรองนำาหรอกระบอกกรองนำา แมมมสงฆาฏกควรอธษฐานใชกรองดมได”ครงนน พระผมพระภาคเสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงเวสาล ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ กฏาคารศาลา ปามหาวน ในกรงเวสาลนนสมยนน ภกษทำานวกรรม(การกอสราง) ผากรองนำาไมพอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผากรองนำามขอบ“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถผานนกไมพอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลาดผาลงบนนำา“ ”

เรองทรงอนญาตกฎกนยงสมยนน ภกษทงหลายถกยงรบกวน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกฎกนยง ๑“ ”

เรองทรงอนญาตทจงกรมและเรอนไฟ[๒๖๐] สมยนน ทายกทายกาในกรงเวลาสจดตงภตตาหารประณตไวตามลำาดบ ภกษฉนภตตาหารประณต จนรางกายอวนจงมอาพาธมากครงนน หมอชวกโกมารภจมธระตองเดนทางไปกรงเวสาล เหนภกษทงหลายมรางกายอวน มอาพาธมาก จงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา เวลานภกษมรางกายอวน มอาพาธมาก ขอประทาน“พระวโรกาส พระองคโปรดอนญาตทจงกรมและเรอนไฟ ดวยวธการอยางน ภกษทงหลายจกไดมอาพาธนอย”

พระผมพระภาคทรงชแจงใหหมอชวกโกมารภจเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาลำาดบนน หมอชวกโกมารภจผซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ลกขนจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวทลลากลบ

เชงอรรถ :๑ กฎกนยง คอกฎททำาดวยจวรเพอปองกนยง (ว.อ. ๓/๒๕๙/๓๑๐, ปาจตยาทโยชนา ๒๕๙/๔๕๗ ม.)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายมารบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตทจงกรมและเรอนไฟ“ ”สมยนน ภกษทงหลายจงกรมในทขรขระ เทาเจบ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำาทจงกรมใหเรยบ“ ”สมยนน ทจงกรมมพนทตำา นำาทวม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตใหถมพนทใหสง”ดนทถมพงทะลาย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหกอคนกนดนทถม ๓ ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”ภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนไดอฐ บนไดศลา บนไดไม”เมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”สมยนน ภกษทงหลายจงกรมอยในทจงกรมพลดตกลงมา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตรวรอบทจงกรม“ ”สมยนน ภกษทงหลายจงกรมอยกลางแจง ยอมลำาบากเพราะอากาศหนาวบางอากาศรอนบางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตศาลาจงกรม“ ”ผงหญาตกเกลอนในศาลาจงกรม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหรอลงแลวเอาดนโบกฉาบทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว ใหมสดำา

ใหมสยางไม เขยนลวดลายดอกไม เขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก ราวจวร สายระเดยง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถสมยนน เรอนไฟมพนทตำา นำาทวม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตใหถมพนใหสง”ดนทถมพงทะลาย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหกอคนกนดนทถม ๓ ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”ภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนไดอฐ บนไดศลา บนไดไม”เมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”เรอนไฟไมมบานประต ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตบานประต กรอบเชดหนา รครกทรบเดอยประต หวงขางบน สายย ไมหวลงกลอน ลม ชองดาล ชองสำาหรบชก เชอกสำาหรบชก”เชงฝาเรอนไฟชำารด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหฉาบรอบ ๆ“ ”เรอนไฟไมมชองระบายควน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตชองระบายควน”สมยนน ภกษทงหลายทำาทตงเตาไวกลางเรอนไฟขนาดเลก ไมมบรเวณภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำาทตงเตาไฟไวดาน“หนงในเรอนไฟขนาดเลก ในเรอนไฟขนาดใหญตงไวตรงกลางได”ไฟในเรอนไฟแผดเผาหนา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตดนสำาหรบทาหนา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษใชมอละเลงดน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“

รางละลายดน”ดนมกลนเหมน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหอบกลน”สมยนน ไฟในเรอนไฟแผดเผากาย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหนำานำาเขาไป”ภกษทงหลายใชถาดบาง บาตรบางนำานำาเขาไป ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา“ภกษทงหลาย เราอนญาตทใสนำา ขนนำา”เรอนไฟทมงบงดวยหญาไมอบเหงอ ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหรอลงแลวเอาดนโบกฉาบทงภายในภายนอก”เรอนไฟมพนลน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตใหปเครองลาด ๓ ชนด คอ เครองลาดอฐ เครองลาดศลา เครองลาดไม”เรอนไฟกยงลนอยอยางนน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหชำาระลาง”นำาขง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตทอระบาย“นำา”สมยนน ภกษทงหลายนงบนพนดนในเรอนไฟ คนตามเนอตว ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตงในเรอนไฟ“ ”สมยนน เรอนไฟยงไมไดลอมรว ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหลอมรว ๓ ชนด คอ รวอฐ รวศลา รวไม”เรอนไฟไมมซม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตซม“ ”ซมมพนทตำา นำาทวม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตใหถมพนใหสง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถดนทถมพงทะลาย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหกอคนกนดนทถม ๓ ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”ภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนไดอฐ บนไดศลา บนไดไม”เมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”ซมยงไมมประต ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“บานประต กรอบเชดหนา รครกทรบเดอยประต หวงขางบน สายย ไมหวลง กลอนลม ชองดาล ชองสำาหรบชก เชอกสำาหรบชก”

สมยนน ผงหญาตกเกลอนทซม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหรอลงแลวเอาดนโบกฉาบทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว ใหมสดำา ใหมสยางไม เขยนลวดลายดอกไม เขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก”บรเวณลน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหโรย“กรวดแร”กรวดแรยงไมพอ ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหวางศลาเรยบ”นำาขง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตทอระบายนำา“ ”

เรองการเปลอยกาย[๒๖๑] สมยนน พวกภกษเปลอยกายไหวภกษเปลอยกาย๑ พวกภกษเปลอยกายไหวภกษไมเปลอยกาย พวกภกษเปลอยกายใหภกษเปลอยกายไหวตน พวก

เชงอรรถ :๑ นคคา : เปลอยกาย ในทนหมายถงการเปลอยกายอยางพวกอาชวก ไมมผาตดกายเลย (ด ว.มหา. (แปล)๒/๕๑๗/๒๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษเปลอยกายใหภกษไมเปลอยกายไหวตน พวกภกษเปลอยกายบบนวดภกษเปลอยกาย พวกภกษเปลอยกายใชภกษเปลอยกายบบนวด พวกภกษเปลอยกายใหของแกภกษเปลอยกาย พวกภกษเปลอยกายรบประเคน พวกภกษเปลอยกายเคยวพวกภกษเปลอยกายฉน พวกภกษเปลอยกายลมรส พวกภกษเปลอยกายดมภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษเปลอยกายไมพงไหวภกษเปลอยกาย ไมพง“เปลอยกายไหวกน รปใดไหว ตองอาบตทกกฏ ภกษเปลอยกาย ไมพงใหภกษเปลอยกายไหว ... ภกษเปลอยกายไมพงทำาบรกรรมใหแกภกษเปลอยกาย ... ภกษเปลอยกาย ไมพงใชภกษเปลอยกายทำาบรกรรม ... ภกษเปลอยกายไมพงใหของแกภกษเปลอยกาย ... ภกษไมพงเปลอยกายรบประเคน ... ภกษไมพงเปลอยกายเคยว... ภกษไมพงเปลอยกายฉน .... ภกษไมพงเปลอยกายลมรส ... ภกษไมพงเปลอย กายดม รปใดดม ตองอาบตทกกฏ”

เรองศาลาเรอนไฟและบอนำาสมยนน ภกษทงหลายวางจวรไวบนพนดนทใกลเรอนไฟ จวรเป อนฝน

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตราวจวร สายระเดยงในท“ใกลเรอนไฟ”ครนฝนตกจวรเปยกฝน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตศาลาเรอนไฟ”ศาลาเรอนไฟมพนทตำา นำาทวม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหถมพนใหสง”ดนทถมพงทะลาย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหกอคนกนดนทถม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯเมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”สมยนน ผงหญาตกเกลอนบนศาลาเรอนไฟ ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา“ภกษทงหลาย เราอนญาตใหรอลงแลวเอาดนโบกฉาบทงภายในภายนอก ฯลฯ ภกษ”ทงหลาย เราอนญาตราวจวร สายระเดยง”สมยนน ภกษยำาเกรงทจะทำาบรกรรมในเรอนไฟบาง ในนำาบาง ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเครองกำาบง ๓ ชนด คอ“ทกำาบงเรอนไฟ ทกำาบงนำา ทกำาบงผา”สมยนน ในเรอนไฟไมมนำา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตบอนำา“ ”ขอบบอนำาทรด ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหกอคนกนดนทถม ๓ ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”บอนำามพนทตำา นำาทวม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถมพนทใหสง“ ”ดนทถมพงทะลาย ฯลฯ ภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯเมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”[๒๖๒] สมยนน ภกษทงหลายใชเถาวลยบาง ประคดเอวบางผกภาชนะตกนำา

ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเชอกสำาหรบผกภาชนะ“ตกนำา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถมอทง ๒ เจบ ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“คนโพงคลายคนชง ระหดมอ ระหดจกร”ภาชนะทงหลายแตกจำานวนมาก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตถงตกนำา ๓ ชนด คอ ถงโลหะ ถงไม ถงหนง”สมยนน ภกษทงหลายตกนำาในทแจง ยอมลำาบากเพราะความหนาวบาง เพราะความรอนบางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตศาลาบอนำา“ ”ผงหญาตกเกลอนในศาลาบอนำา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหรอลงแลวเอาดนโบกฉาบทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว ใหมสดำา ใหมสยางไม เขยนลวดลายดอกไม เขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก ราวจวร สายระเดยง”สมยนน บอนำาทไมปดฝา ผงหญาบาง ฝนบางปลวลงไป ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตฝาปด“ ”สมยนน ไมมภาชนะใสนำา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตรางนำา อางนำา”สมยนน ภกษทงหลายสรงนำาในทนน ๆ ในอาราม อารามลนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระองครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำารางระบายนำา“ ”รางระบายนำาโลงแจงไป ภกษทงหลายอายไมกลาสรงนำา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหกนกำาแพง ๓ ชนด คอ กำาแพงอฐ กำาแพง“ศลา กำาแพงไม”บอนำาลน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“เครองลาด ๓ ชนด คอ เครองลาดอฐ เครองลาดศลา เครองลาดไม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถนำาขง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตทอระบาย“นำา”สมยนน ภกษทงหลายมเนอตวเปยกชมเยน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชผาเชดตว“ ”

เรองสระโบกขรณ[๒๖๓] สมยนน อบาสกคนหนงประสงคจะสรางสระโบกขรณถวายสงฆภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตสระโบกขรณ“ ”ขอบสระโบกขรณทรด ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตใหกอคนกนขอบสระโบกขรณได ๓ ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”ภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตบนได ๓ อยาง คอ บนไดอฐ บนไดศลา บนไดไม”เมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา“ภกษ ทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”นำาในสระโบกขรณเกา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“รางระบายนำา ทอระบายนำา”สมยนน ภกษรปหนงประสงคจะสรางเรอนไฟมป นลมถวายสงฆภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเรอนไฟมป นลม“ ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยอยปราศจากผาปนงถง ๔ เดอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงอยปราศจากผาปนงถง ๔“เดอน รปใดอยปราศจาก ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงหามนอนบนทนอนโรยดอกไม[๒๖๔] สมยนน พวกภกษฉพพคคยนอนบนทนอนโรยดวยดอกไมคนทงหลายเดนเทยวชมวหารเหนเขาจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ“

เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงนอนบนทนอนโรยดวยดอกไม“รปใดนอน ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงอนญาตรบของหอมสมยนน คนทงหลายถอของหอมบาง ดอกไมบางมาวด ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมยอมรบประเคนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหรบของหอมแลวเจม“ไวทบานประตหนาตาง รบดอกไมแลววางไวดานหนงในวหาร”สมยนน สนถตขนเจยม๑ เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตสนถตขนเจยม“ ”

เชงอรรถ :๑ นมตกำ : สนถตขนเจยม ทำาดวยขนแกะ ใชอยางแผนหนง (ว.อ. ๓/๒๖๔/๓๑๑) คลายสนถต ใชโดยไมตองอธษฐาน (สารตถ.ฏกา ๓/๒๖๔/๔๖๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถตอมา ภกษทงหลายไดปรกษากนดงวา สนถตขนเจยมตองอธษฐานหรอ“ตอง วกป ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา สนถตขนเจยมไมตองอธษฐาน ไมตอง” “วกป”สมยนน พวกภกษฉพพคคยฉนอาหารโตก คนทงหลายตำาหน ประณามโพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษไมพงฉนอาหารโตก รปใดฉน ตองอาบต“ทกกฏ”สมยนน ภกษรปหนงเปนไข เมอจะฉนอาหารไมสามารถจะใชมอประคองบาตรไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเชงบาตร“ ”

เรองหามฉนในภาชนะเดยวกนเปนตนสมยนน พวกภกษฉพพคคยฉนอาหารในภาชนะเดยวกนบาง ... ดมนำาในขน

เดยวกนบาง ... นอนบนเตยงเดยวกนบาง ... นอนบนเตยงมเครองลาดเดยวกนบาง... นอนบนเตยงมผาหมผนเดยวบาง ... นอนบนเตยงมผาผนเดยวเปนทงผาปและผาหมบางคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนคฤหสถผบรโภค“กาม ฯลฯ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนอาหารในภาชนะเดยวกน“... ไมพงดมนำาในขนเดยวกน ... ไมพงนอนบนเตยงเดยวกน ... ไมพงนอนบนเตยงมเครองลาดเดยวกน ... ไมพงนอนบนเตยงมผาหมผนเดยวกน ... ไมพงนอนบนเตยงมผาผนเดยวเปนทงผาปและผาหม รปใดนอน ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองเจาวฑฒลจฉว[๒๖๕] สมยนน เจาวฑฒลจฉวเปนสหายของพระเมตตยะและพระภมมชกะ๑ครงนน เจาวทฒลจฉวไดเขาไปหาพระเมตตยะและพระภมมชกะถงทพก ครนถงแลวไดกลาวกบพระเมตตยะและพระภมมชกะดงนวา พระคณเจา โยมไหวขอรบ เมอ“ ”วฑฒลจฉวกลาวอยางน พระเมตตยะและพระภมมชกะกไมยอมพดดวยแมครงท ๒ เจาวฑฒลจฉวกกลาวกบพระเมตตยะและพระภมมชกะดงนวา โยม“ไหว ขอรบ”แมครงท ๒ พระเมตตยะและพระภมมชกะกไมยอมพดดวยแมครงท ๓ เจาวฑฒลจฉวกกลาวกบพระเมตตยะและพระภมมชกะวา โยม“ไหว ขอรบ”แมครงท ๓ พระเมตตยะและพระภมมชกะกไมยอมพดดวยเจาวฑฒลจฉวกลาวตอไปวา โยมมความผดอะไรตอพระคณเจา ทำาไม“พระคณเจา จงไมยอมพดกบโยม”ภกษทงสองตอบวา จรงอยางนนแหละ วฑฒะ พวกเราถกพระทพพมลลบตร“เบยดเบยน ทานกยงทำาเพกเฉยอยได”เจาวฑฒลจฉวถามวา โยมจะชวยไดอยางไร ขอรบ“ ”ภกษทงสองตอบวา วฑฒะ ถาทานเตมใจชวย วนนแหละ พระผมพระภาค“ตองใหพระทพพมลลบตรสก”เจาวฑฒลจฉวถามวา พระคณเจา โยมจะทำาอยางไร จะชวยไดดวยวธไหน“ ”ภกษทงสองตอบวา มาเถด วฑฒะ ทานจงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ“ครนถงแลว จงกราบทลพระผมพระภาคอยางนวา พระองคผเจรญ เรองน ไมสมควร‘

ไมเหมาะสม ทศทเคยปลอดภยกกลบมภย ทศทไมเคยมเสนยดจญไรกกลบมเสนยด

เชงอรรถ :๑ พระเมตตยะและพระภมมชกะ เปนพระในกลมพวกภกษฉพพคคย ขอ ๒๔๓ หนา ๑ (เชงอรรถ)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถจญไร ทศทไมมอปททวะกกลบมอปททวะ ในทศทไมเคยมลมกกลบมลมแรง นำากดเปนเหมอนนำารอนขนมา ปชาบดของหมอมฉนถกพระทพพมลลบตรทำามดมราย”เจาวฑฒลจฉวรบคำาของพระเมตตยะและพระภมมชกะแลวจงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลว ไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควรไดกราบทลกบพระผมพระภาคเจาดงนวา พระองคผเจรญ เรองนไมสมควร ไม“เหมาะสม ทศทเคยปลอดภยกกลบมภย ทศทไมเคยมเสนยดจญไรกกลบมเสนยดจญไร ทศทไมมอปททวะกกลบมอปททวะ ในทศทไมเคยมลมกกลบมลมแรง นำากดเปนเหมอนนำารอนขนมา ปชาบดของหมอมฉนถกพระทพพมลลบตรทำามดมราย”

ทรงประชมสงฆสอบถามลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามทานพระทพพมลลบตรวา ทพพะ เธอจำาไดไหมวาไดทำาตามทเจาวฑฒะนกลาวหา“ ”ทานพระทพพมลลบตรกราบทลวา พระองคผเจรญ พระผมพระภาคยอมทรง“ทราบวา ขาพระพทธเจาเปนอยางไร”แมครงท ๒ พระผมพระภาคไดตรสถามทานพระทพพมลลบตร ฯลฯแมครงท ๓ พระผมพระภาคตรสถามทานพระทพพมลลบตรวา ทพพะ เธอ“จำาไดไหมวาไดทำาตามทเจาวฑฒะนกลาวหา”พระทพพมลลบตรกกราบทลวา พระองคผเจรญ พระผมพระภาคยอมทรง“ทราบวา ขาพระพทธเจาเปนอยางไร”“ทพพะ บณฑตยอมไมแกคำากลาวหาอยางน ถาเธอทำากจงบอกวาทำา ถาเธอไมไดทำากจงบอกวาไมไดทำา”“พระองคผเจรญ ตงแตเกดมา ขาพระพทธเจาไมรจกการเสพเมถนธรรมแมในความฝน ไมจำาตองกลาวถงเมอตอนตนอย”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถลำาดบนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ถาเชนนน“สงฆจงควำาบาตร๑เจาวฑฒลจฉว คอ หามสมโภคกบสงฆ”

เหตแหงการควำาบาตร ๒สงฆพงควำาบาตรอบาสกผประกอบดวยองค ๘ ประการ คอ๑. ขวนขวายเพอไมใชลาภของภกษทงหลาย๒. ขวนขวายเพอไมใชประโยชนของภกษทงหลาย๓. ขวนขวายเพอความอยไมไดแหงภกษทงหลาย๔. ดาบรภาษภกษทงหลาย๕. ยยงภกษทงหลายใหแตกกน๖. กลาวตเตยนพระพทธเจา๗. กลาวตเตยนพระธรรม๘. กลาวตเตยนพระสงฆภกษทงหลาย เราอนญาตใหควำาบาตรอบาสกผประกอบดวยองค ๘ ประการน

วธควำาบาตรและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงควำาบาตรอยางน ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา[๒๖๖] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เจาวฑฒลจฉวใสความทานพระทพพมลลบตร ดวยสลวบตทไมมมล ถาสงฆพรอมกนแลวพงควำาบาตรเจาวฑฒลจฉวหามสมโภคกบสงฆ นเปนญตต

เชงอรรถ :๑ ควำาบาตร หมายถงไมพงรบไทยธรรมในเรอนของอบาสกผถกควำาบาตร และสงขาวไปในวดอน ๆ ไมใหภกษทงหลายรบภกษาในเรอนของอบาสกนน (ว.อ. ๓/๒๖๕/๓๑๑) ควำาบาตรดวยกรรมวาจาสวดประกาศไมใหรบไทยธรรมทอบาสกนนถวาย มใชหมายความวาควำาปากบาตรลง (สารตถ.ฏกา ๓/๒๖๕/๔๖๓)๒ อง.อฏฐก. (แปล) ๒๓/๘๗/๔๑๕-๔๑๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เจาวฑฒลจฉวใสความทานพระทพพมลลบตร ดวยสลวบตทไมมมล สงฆควำาบาตรเจาวฑฒลจฉว หามสมโภคกบสงฆ ทานรปใดเหนดวยกบการควำาบาตรเจาวฑฒลจฉว หามสมโภคกบสงฆ ทานรปนนพงนงทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวง

เจาวฑฒลจฉวถกสงฆควำาบาตร หามสมโภคกบสงฆแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน

พระอานนทไปแจงขาวเจาวฑฒลจฉวครนเวลาเชา ทานพระอานนทครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวรเขาไปยงนเวศนของเจาวฑฒลจฉว ไดกลาวกบเจาวฑฒลจฉวดงนวา วฑฒะ สงฆควำาบาตรทาน“หามสมโภคกบสงฆ ครนเจาวฑฒลจฉวทราบขาววา สงฆควำาบาตร หามสมโภค”กบสงฆ จงสลบลมลงทนนเองขณะนน มตรอมาตยญาตสาโลหตของเจาวฑฒลจฉว ไดกลาวกบเจาวฑฒ ลจฉวดงนวา ทานอยาเศราโศก อยาครำาครวญเลย พวกเราจะขอใหพระผมพระภาคและ“ภกษสงฆยกโทษให”ครงนนแล เจาวฑฒลจฉวพรอมกบโอรสและชายา มตรอมาตยญาตสาโลหตมผาเปยกผมเปยก๑ เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดซบศรษะลงแทบพระยคลบาทแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระองคผเจรญ หมอม“ฉนไดกระทำาความผด เพราะความโงเขลาเบาปญญาทไดใสความพระทพพมลลบตรดวยสลวบตทไมมมล ขอพระผมพระภาคจงใหอภยโทษแกหมอมฉน เพอความสำารวมตอไปเถด”

เชงอรรถ :๑ การสรงนำาดำาเกลา จนผาเปยกผมเปยกน เปนเครองแสดงความเศราโศกกอนเขาขอขมา เชน พระเจาอเทนไปขอขมานางสามาวด พระองคทรงดำาลงในนำาจนพระพสตรและพระเกสาเปยกแลวไปมอบแทบเทาขอขมา(อง.อฏฐก.อ. ๑/๓๘๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพระผมพระภาครบสงวา เอาเถด การททานไดทำาความผดเพราะความโงเขลา“เบาปญญาทไดใสความพระทพพมลลบตรดวยสลวบตทไมมมล เพราะเหตทเหนความผดเปนความผดแลวแกไขใหถกตอง ขอนนเรารบ เพราะการทบคคลเหนความผดเปนความผดแลว แกไขใหถกตองและสำารวมตอไป นเปนความเจรญในวนยของพระอรยะ”ลำาดบนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ถาเชนนนสงฆจงหงายบาตรเจาวฑฒลจฉว ใหสมโภคกบสงฆได

เหตแหงการหงายบาตรภกษทงหลาย สงฆพงหงายบาตรอบาสกผประกอบดวยองค ๘ ประการ คอ๑. ไมขวนขวายเพอไมใชลาภของภกษทงหลาย

๒. ไมขวนขวายเพอไมใชประโยชนของภกษทงหลาย๓. ไมขวนขวายเพออยไมไดแหงภกษทงหลาย๔. ไมดาบรภาษภกษทงหลาย๕. ไมยยงภกษทงหลายใหแตกกน๖. ไมกลาวตเตยนพระพทธเจา๗. ไมกลาวตเตยนพระธรรม๘. ไมกลาวตเตยนพระสงฆภกษทงหลาย เราอนญาตใหหงายบาตรอบาสกผประกอบดวยองค ๘ ประการน

วธหงายบาตรและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงหงายบาตรอยางน เจาวฑฒลจฉวนนพงเขาไปหาสงฆหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง กราบเทาภกษทงหลาย แลวนงกระโหยง ประนมมอกลาวอยางนวา ทานผเจรญ สงฆควำาบาตรขาพเจา หามสมโภคกบสงฆ ขาพเจา“นนกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวไดแลว ขอการหงายบาตรกบสงฆ”พงขอแมครงท ๒ ฯลฯ.

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพงขอแมครงท ๓ ฯลฯภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา[๒๖๗] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆควำาบาตรเจาวฑฒลจฉว หามสมโภคกบสงฆ เจาวฑฒลจฉวนนกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอการหงายบาตรตอสงฆ ถาสงฆพรอมกนแลวพงหงายบาตรเจาวฑฒลจฉว ใหสมโภคกบสงฆได นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆควำาบาตรเจาวฑฒลจฉว หามสมโภคกบสงฆ เจาวฑฒลจฉวนนกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอการหงายบาตร สงฆหงายบาตรเจาวฑฒลจฉว ใหสมโภคกบสงฆได ทานรปใดเหนดวยกบการหงายบาตรเจาวฑฒลจฉว ใหสมโภคกบสงฆได ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงเจาวฑฒลจฉว สงฆหงายบาตร ใหสมโภคกบสงฆไดแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน”[๒๖๘] ครนพระผมพระภาคประทบอย ณ กรงเวสาลตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปทางภคคชนบท เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงภคคชนบท ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ เภสกฬามฤคทายวน เมองสงสมารคระในภคคชนบทนน

เรองโพธราชกมาร ๑สมยนน โพธราชกมารสรางปราสาทโกกนทเสรจไดไมนาน ยงไมไดนมนตสมณ พราหมณหรอเชญมนษยคนไหนมา ครงนน โพธราชกมารสงมาณพสญชกา-บตรวา มาเถด สหายสญชกาบตร ทานจงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ“จงถวายอภวาทแทบพระยคลบาทของพระผมพระภาค แลวทลถามถงการมพระประชวรเบาบาง ความมพระโรคาพาธนอย ทรงมความกระปรกระเปรา พระพลานามย ทรงพระ

เชงอรรถ :๑ ม.ม. (แปล) ๑๓/๓๒๔/๓๙๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเกษมสำาราญ แลวทลนมนตวา ขอพระผมพระภาคพรอมดวยภกษสงฆ จงทรงรบ‘‘ภตตาหารของโพธราชกมารเพอเจรญกศลในวนพรงน พระพทธเจาขา”มาณพสญชกาบตรรบคำาสงโพธราชกมารแลวเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ กราบทลสนทนาปราศรยกบพระผมพระภาค พอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนและกนแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทลดงนวา โพธราชกมารขอถวาย“อภวาทพระยคลบาทของพระโคดมผเจรญดวยเศยรเกลา ทลถามพระประชวรเบาบางมพระโรคาพาธนอย ทรงกระปรกระเปรา พระพลานามย ทรงพระเกษมสำาราญและกราบทลนมนตอยางนวา ขอพระโคดมผเจรญพรอมดวยภกษสงฆ จงรบภตตาหาร‘ของโพธราชกมาร เพอเจรญกศลในวนพรงน พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดย”ดษณภาพครนมาณพสญชกาบตรทราบการทพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว จงลกจากอาสนะ เขาไปเฝาโพธราชกมาร ณ ทประทบ ไดทลดงนวา เกลากระหมอมได“กราบทลพระโคดมนนตามรบสงของพระองคแลววา โพธราชกมาร ขอถวายอภวาท‘พระยคลบาทของทานพระโคดมผเจรญดวยเศยรเกลา ทลถามพระประชวรเบาบางมพระโรคาพาธนอย ทรงกระปรกระเปรา พระพลานามย ทรงพระเกษมสำาราญและกราบทลนมนตอยางนวา ขอพระโคดมผเจรญพรอมดวยภกษสงฆ จงรบภตตาหารของโพธราชกมาร เพอเจรญกศลในวนพรงน กพระสมณโคดมทรงรบนมนตแลว’ ”ครนผานราตรนน โพธราชกมารรบสงใหเตรยมของเคยวของฉนทประณต รบสงใหใชผาขาวปลาดโกกนทปราสาท จนถงบนไดขนสดทาย รบสงมาณพสญชกาบตรวา“ทานจงไปเฝาพระผมพระภาค กราบทลภตกาลวา ถงเวลาแลว พระพทธเจาขา‘ภตตาหารเสรจแลว”มาณพสญชกาบตรรบคำาสงโพธราชกมารแลวเขาไปเฝาพระผมพระภาค กราบทลภตกาลใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๕๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพอถงเวลาเชาพระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปนเวศนของโพธราชกมาร เวลานนโพธราชกมารประทบรอพระผมพระภาคอยทซมประตชนนอก ทอดพระเนตรเหนพระผมพระภาคกำาลงเสดจมาแตไกล จงเสดจไปตอนรบถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวเชญพระองคเสดจไปขางหนา เขาโกกนทปราสาท พระผมพระภาคประทบยนใกลบนไดขนตำาสดโพธราชกมารไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ขอพระผม“พระภาคโปรดทรงเหยยบผา พระพทธเจาขา ขอพระสคตโปรดทรงเหยยบผาอนจะเปนไปเพอเกอกล เพอความสขแกหมอมฉนตลอดกาลนานเถด”เมอพระราชกมารกราบทลอยางน พระผมพระภาคทรงดษณภาพแมครงท ๒ ฯลฯแมครงท ๓ โพธราชกมารกไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธ“ -เจาขา ขอพระผมพระภาคโปรดทรงเหยยบผา พระพทธเจาขา ขอพระสคตโปรดทรงเหยยบผาอนจะเปนไปเพอเกอกล เพอความสขแกหมอมฉนตลอดกาลนานเถด”ขณะนน พระผมพระภาคทรงเหลอบดทานพระอานนท ครงนน ทานพระอานนทไดถวายพระพรโพธราชกมารดงนวา ราชกมาร โปรดมวนผาเถด พระผม“พระภาคจะไมทรงเหยยบผาขาว พระตถาคตทรงอนเคราะหคนรนหลง ๑”

เชงอรรถ :๑ ทรงอนเคราะหคนรนหลง อรรถกถาอธบายวา พระผมพระภาคไมทรงเหยบผาเพราะเหต ๓ ประการ คอ๑. เพอมใหโพธราชกมารถอผด โพธราชกมารไดฟงมาวา ผทกระทำาสกการะแกพระพทธเจาทงหลาย“แลวจะไดสงทปรารถนาสมใจ จงตงความปรารถนาวา ถาเราจะไดบตร พระสมมาสมพทธเจาจะ” “ทรงเหยยบผาทเราป ถาไมไดบตร กจะไมทรงเหยยบ แลวจงป พระผมพระภาคดษณภาพร ำาพงวา”“พระกมารตองการอะไรจงกระทำาสกการะมากมาย ไดทรงทราบวาปรารถนาบตร แตโพธราชกมาร”จะไมมบตรเพราะผลกรรมทตนกบมเหสกนลกนกในชาตกอน จงไมทรงเหยยบผา ถาพระผมพระภาคทรงเหยยบผาแลว ภายหลงโพธราชกมารไมมบตร ทานกจะถอผดวา ทไดฟงมาวา ผท กระทำา“สกการะแกพระพทธเจาทงหลายแลวจะไดสงทตนปรารถนา เราเองกไดตงความปรารถนากระทำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๕๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถโพธราชกมารรบสงใหมวนผาแลวใหปอาสนะบนโกกนทปราสาทชนบน พระผ

มพระภาคเสดจขนโกกนทปราสาท ประทบนงบนอาสนะทเขาปถวาย พรอมดวยภกษสงฆ พระราชกมารทรงนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยพระองคเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจ แลวทรงหามภตตาหารแลวละพระหตถจากบาตร ไดประทบนง ณ ทสมควร ลำาดบนนพระผมพระภาคทรงชแจงใหโพธราชกมารเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลวเสดจกลบ

เรองทรงหามเหยยบผนผาขาวสมยนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเหยยบผนผาทปไว รปใดเหยยบ ตอง“อาบตทกกฏ”สมยนน สตรผหนงไมมครรภ นมนตภกษทงหลายแลวปผากลาววา พระ“คณเจาทงหลาย นมนตเหยยบผาเถด”ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมยอมเหยยบ นางกลาววา พระคณเจาทงหลาย“นมนตเหยยบผาเพอเปนสรมงคล ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมยอมเหยยบ”

เชงอรรถ :สกการะแลว แตเราไมไดบตร คำาทฟงมาโมฆะเสยแลว เพอมใหโพธราชกมารถอผดอยางน จงไมทรงเหยยบผา๒. เพอมใหพวกเดยรถยดหมนวา สงทพวกสมณศากยบตรทำาไมไดไมม พวกทานเทยวเดนเหยยบผา.ของชาวบาน๓. เพอมใหมนษยทงหลายเกดความรสกทไมด(วปฏสาร)ในหมภกษ ในครงพทธกาล ภกษทงหลายร วาระจตของผอน รวาควรกจะเหยยบ รวาไมควรกจะไมเหยยบ แตตอมา อปนสยจะออนลง ภกษทงหลายจะไมร เมอเหยยบผาไปแลว ถาความปรารถนาของเขาสำาเรจ กดไป ถาไมสำาเรจ พวกมนษยกจะคดวา ครงกอน ผทตงความปรารถนาแลวทำาสกการะแกภกษสงฆแลว ยอมไดสงทปรารถนา“มาบดนไมได ครงกอนภกษทงหลาย คงจะบำาเพญขอปฏบตบรบรณ บดนภกษทงหลายคงจะบกพรองในขอปฏบต”ททรงอนเคราะหคนรนหลง กคออนเคราะหภกษทงหลายและพวกมนษยทจะเกดความรสกทไมดในภกษสงฆนนเอง (ด ว.อ. ๓/๒๖๘/๓๑๒, สารตถ.ฏกา ๓/๒๖๘/๔๖๔-๔๖๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๕๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถลำาดบนน สตรนนจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระคณเจาทงหลาย“ถกขอเพอเปนสรมงคลกไมยอมเหยยบผาเลา”ภกษทงหลายไดยนสตรนนตำาหน ประณาม โพนทะนา ภกษทงหลายจงนำา

เรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย คฤหสถตองการสรมงคล ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหภกษทถกขอเพอเปนสรมงคลเหยยบผนผาได”สมยนน ภกษทงหลายยำาเกรงทจะเหยยบผาเชดเทาสะอาดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเหยยบผาเชดเทาสะอาดได“ ”

ภาณวารท ๒ จบ

เรองนางวสาขามคารมาตา[๒๖๙] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ ภคคชนบท ตามพระอธยาศยแลวเสดจจารกไปทางกรงสาวตถ เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงสาวตถ ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกคหบด ในกรงสาวตถนนครงนน นางวสาขามคารมาตาถอหมอนำา ปมไมทเชดเทาและไมกวาด เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลว ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงณ ทสมควร กราบทลวา พระองคโปรดรบหมอนำา ปมไมทเชดเทาและไมกวาด“อนจะเปนไปเพอเกอกล เพอความสขแกหมอมฉนตลอดกาลนานเถด”พระผมพระภาคทรงรบหมอนำาและไมกวาด แตไมทรงรบปมไมทเชดเทาจากนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหนางวสาขามคารมาตาเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบตเราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๕๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถลำาดบนน นางวสาขามคารมาตาซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรม-กถาแลว ลกขนจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาคทำาประทกษณแลวกลบไปลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตหมอนำาและไมกวาด ภกษทงหลาย“ภกษไมพงใชปมไมทเชดเทา รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตทเชดเทา ๓ ชนด คอ ศลา กรวด ศลาฟองนำา”

เรองพดครงนน นางวสาขามคารมาตา ถอพดโบกกบพดใบตาลเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร ได

กราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ขอพระผมพระภาคโปรดทรงรบ“พดโบกและพดใบตาล อนจะเปนไปเพอเกอกล เพอความสขแกหมอมฉนตลอดกาลนานเถด”พระผมพระภาคทรงรบพดโบกและพดใบตาล ครงนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหนางวสาขามคารมาตาเหนชด ฯลฯ กระทำาประทกษณแลวจากไปลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหตแลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตพดโบกและพดใบตาล“ ”สมยนน แสปดยงเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตแสปดยง“ ”แสขนจามรเกดขน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชแสขนจามร รปใดใช ตอง“อาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตแส ๓ ชนด คอ แสปอ แสแฝก แสขนนกยง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๕๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองรม[๒๗๐] สมยนน รมเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตรม“ ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยกนรมเดนเทยว ครงนน อบาสกคนหนงไปเทยวอทยานกบสาวกของอาชวกหลายคน พวกสาวกอาชวกเหนพวกภกษฉพพคคยเดนกนรมมาแตไกล จงไดกลาวกบอบาสกนนดงนวา พระคณเจาผเจรญเหลานของ“ทาน เดนกนรมมาคลายโหราจารยมหาอมาตย”อบาสกกลาววา ทานเหลานไมใชเปนภกษ แตเปนปรพาชกขอรบ“ ”พวกเขาพนนกนวา เปนภกษไมใชภกษ“ ”ลำาดบนน อบาสกจำาพวกภกษทเขามาใกลไดจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระคณเจาผเจรญทงหลายจงกนรมเดนเทยวเลา“ ”ภกษทงหลายไดยนอบาสกตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ฯลฯ จรงหรอ“ ”ภกษเหลานนทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถา รบสงกบภกษ

ทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงกนรม รปใดกน ตองอาบตทกกฏ“ ”สมยนน ภกษรปหนงเปนไข ขาดรมไมมความผาสกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผเปนไขกนรมได“ ”สมยนน ภกษทงหลายทราบวา พระผมพระภาคทรงอนญาตรมแกภกษ“ไขเทานน ไมทรงอนญาตแกผไมเปนไข จงยำาเกรงทจะกนรมในวด ในเขตวด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๕๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษถงจะไมเปนไขก“กนรมในวด ในเขตวดได”

เรองไมเทาสมยนน ภกษรปหนงเอาบาตรใสสาแหรก ใชไมเทาคอนเดนผานไปทางประตเขาหมบานแหงหนงในเวลาวกาล คนทงหลายบอกกนวา ดนนโจรกำาลงเดนไป ดาบ“สองแสงวาววบ แลวพากนวงไลจบ จำาไดจงปลอยไป ครนภกษนนไปถงวดจงเลา”เรองนนใหภกษทงหลายทราบภกษทงหลายถามวา ทานใชไมเทากบสาแหรกหรอ“ ”ภกษนนรบวา อยางนน ทานทงหลาย“ ”บรรดาภกษผมกนอยสนโดษ ฯลฯ ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน“ภกษจงใชไมเทากบสาแหรกเลา”ตอมา ภกษเหลานนจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ ฯลฯพระผมพระภาคครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถา รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชไมเทากบสาแหรก รปใดใช ตองอาบตทกกฏ“ ”สมยนน ภกษรปหนงเปนไข ขาดไมเทา ทานไมสามารถจะเดนไปไหนไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสงฆใหทณฑสมมตแก“ภกษผเปนไข”

คำาขอทณฑสมมต๑และกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงใหทณฑสมมตอยางน ภกษไขนนพงเขาไปหาสงฆ หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง กราบเทาภกษผแกพรรษาทงหลายแลวนงกระโหยง

เชงอรรถ :

๑ ทณฑสมมต คอ สงฆประกาศอนญาตใหใชไมเทาไดเปนกรณพเศษ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๕๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถประนมมอ กลาวอยางนวา ทานผเจรญ กระผมเปนไขขาดไมเทาแลวไมสามารถ“จะเดนไปไหนได กระผมจงขอทณฑสมมตตอสงฆ”พงขอแมครงท ๒ ฯลฯพงขอแมครงท ๓ ฯลฯภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษชอนรปนเปนไข ขาดไมเทาแลวไมสามารถจะเดนไปไหนได ทานขอทณฑสมมตตอสงฆ สงฆพรอมกนแลว พงใหทณฑสมมตแกภกษนน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษชอนรปนเปนไข ขาดไมเทาแลวไมสามารถ จะเดนไปไหนได ทานขอทณฑสมมตตอสงฆ สงฆใหทณฑสมมต แกภกษชอน ทานรปใดเหนดวยกบการใหทณฑสมมตแกภกษชอน ทานรปนนพงนงทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงทณฑสมมต สงฆใหแกภกษชอนแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน[๒๗๑] สมยนน ภกษรปหนงเปนไข ขาดสาแหรกแลวไมสามารถนำาบาตรไปไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสงฆใหสกกาสมมตแก“ภกษไข”

คำาขอสกกาสมมต๑และกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงใหสกกาสมมตอยางน ภกษเปนไขนนพงเขาไปหาสงฆหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง กราบเทาภกษผแกพรรษาทงหลายแลวนงกระโหยง

เชงอรรถ :๑ สกกาสมมต คอ สงฆประกาศอนญาตใหใชสาแหรกไดเปนกรณพเศษ สาแหรก คอ ภาชนะททำาดวย“ ”หวายสำาหรบหวหรอหาบ สวนบนทำาเปนหหว สวนลางใชไมขดกนเปนสเหลยมสำาหรบวางกระจาด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๕๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถประนมมอ กลาวอยางนวา ทานผเจรญ ผมเปนไข ขาดสาแหรกแลวไมสามารถ“นำาบาตรไปได ผมจงขอสกกาสมมตตอสงฆ”พงขอแมครงท ๒ ฯลฯพงขอแมครงท ๓ ฯลฯภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษชอนรปนเปนไข ขาดสาแหรกแลวไมสามารถนำาบาตรไปได ทานขอสกกาสมมตตอสงฆ ถาสงฆพรอมกนแลวพงใหสกกาสมมตแกภกษนน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษชอนรปนเปนไข ขาดสาแหรกแลวไมสามารถจะนำาบาตรไปได ทานขอสกกาสมมตตอสงฆ สงฆใหสกกาสมมตแกภกษชอน ทานรปใดเหนดวยกบการใหสกกาสมมตแกภกษชอน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสกกาสมมต สงฆใหแกภกษชอนแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน[๒๗๒] สมยนน ภกษรปหนงเปนไข ขาดไมเทาไมสามารถจะเดนไปไหนไดขาดสาแหรกกไมสามารถจะนำาบาตรไปไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสงฆใหทณฑสกกาสมมต“แกภกษผเปนไข”

คำาขอทณฑสกกาสมมตและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงใหทณฑสกกาสมมตอยางน ภกษเปนไขนนพงเขาไปหาสงฆ หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง กราบเทาภกษผแกพรรษาทงหลายแลวนง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๕๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถกระโหยง ประนมมอ กลาวอยางนวา ทานผเจรญ ผมเปนไข ขาดไมเทาไมสามารถ“จะไปไหนได ขาดสาแหรกไมสามารถจะนำาบาตรไปได ผมขอทณฑสกกาสมมตตอสงฆ”พงขอแมครงท ๒ ฯลฯพงขอแมครงท ๓ ฯลฯภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษชอนรปนเปนไข ขาดไมเทาไมสามารถจะเดนไปไหนได ขาดสาแหรกไมสามารถจะนำาบาตรไปได ทานขอทณฑสกกาสมมต

ตอสงฆ ถาสงฆพรอมกนแลวพงใหทณฑสกกาสมมตแกภกษชอน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษชอนรปนเปนไข ขาดไมเทาไมสามารถจะเดนไปไหนได ขาดสาแหรกไมสามารถจะนำาบาตรไปได ทานขอทณฑสกกาสมมตตอสงฆ สงฆใหทณฑสกกาสมมตแกภกษชอน ทานรปใดเหนดวยกบการใหทณฑสกกาสมมตแกภกษชอน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงทณฑสกกาสมมต สงฆใหแกภกษชอนแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนงขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

เรองภกษสำารอกอาหาร[๒๗๓] สมยนน ภกษรปหนงมนสยเคยวเออง ทานสำารอกอาหารออกมาเคยวแลวกลนเขาไปอก ภกษทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ภกษนฉนอาหาร“ในเวลาวกาล แลวนำาเรองไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษนเพงจตมาจากกำาเนดโค ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตใหภกษผมนสยเคยวเออง เคยวเอองได ภกษทงหลาย ภกษไมพงกลนอาหารทออกมานอกปากแลวเขาไปอก รปใดกลน พงปรบอาบตตามธรรม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๕๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถสมยนน สมาคมหนงไดจดสงฆภต มเมลดขาวตกกลาดเกลอนในโรงอาหารมากมาย คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกพระสมณะเชอสาย“ศากยบตร เมอเขาถวายขาวสก จงไมรบโดยเออเฟ อเลา ขาวแตละเมลดกวาจะสำาเรจไดตองใชกรรมวธนบรอย”ภกษทงหลายไดยนคนเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหหยบอาหารทเขาถวาย“ซงตกลงไปขนมาฉนไดเอง อาหารนนพวกทายกเขาบรจาคแลว”

เรองการไวเลบและตดเลบ[๒๗๔] สมยนน ภกษรปหนงไวเลบยาวเทยวบณฑบาต หญงคนหนงเหนจงกลาวกบภกษนนดงนวา เชญทานมาเสพเมถนธรรมกนเถดเจาคะ“ ”ภกษตอบวา อยาเลยนองหญง เรองนไมสมควร“ ”หญงนนกลาววา ถาทานไมเสพ ดฉนจกใชเลบหยกขวนเนอตวเองแลวสงเสยง“เอะอะเดยวนวา ภกษรปนกระทำามดมรายดฉน“ ”

ภกษตอบวา จงรเองเถด นองหญง“ ”ลำาดบนน หญงนนใชเลบหยกขวนเนอตวเอง สงเสยงเอะอะวา ภกษนกระทำา“มดมรายดฉน”คนทงหลายวงเขาไปจบกมภกษนน ไดเหนผวหนงบาง เลอดบางทเลบมอของหญงนนจงกลาวกนวา นเปนการกระทำาของหญงนเอง ภกษนไมไดเปนตวการ แลว“ ”ปลอยภกษนนไป ครนภกษนนไปถงวดไดบอกเรองนนใหภกษทงหลายทราบภกษทงหลายถามวา ทานไวเลบยาวหรอ“ ”ภกษนนตอบวา จรงอยางนน ทานทงหลาย“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๖๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถบรรดาภกษผมกนอยสนโดษ ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน“ภกษจงไวเลบยาวเลา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงไวเลบยาว รปใดไว ตอง“อาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายใชเลบมอตดเลบมอบาง ใชปากกดเลบบาง ใชเลบมอครดทฝาผนงบาง นวมอเจบภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตมดตดเลบ“ ”ภกษทงหลายตดเลบจนเลอดออก นวมอเจบ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหตดเลบเสมอเนอ“ ”

เรองขดเลบสมยนน พวกภกษฉพพคคยชวยกนขดเลบทง ๒๐ เลบ คนทงหลายตำาหนประณาม โพนทะนาวา ทำาเหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงขดเลบทง ๒๐ เลบ“รป ใดขด ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแคะขเลบไดเทานน”

เรองมดโกน[๒๗๕] สมยนน ภกษทงหลายไวผมยาว ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงถามวา ภกษทงหลาย ภกษสามารถปลงผมใหแกกน“

ไดหรอ”ภกษทงหลายทลตอบวา สามารถ พระพทธเจาขา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๖๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ฯลฯ รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตมดโกน หนลบมด ฝกมด ผาพนมด“เครองใชโกนทกชนด”

เรองแตงหนวดสมยนน พวกภกษฉพพคคยชวยกนแตงหนวด ... ปลอยหนวดไวยาว ... ไวเครายาว(เหมอนหนวดแพะ) ... ชวยกนแตงหนวดเปนรปสเหลยม ... ชวยกนแตงขนหนาอก ... ชวยกนแตงขนหนาทอง ... ชวยกนแตงหนวดเปนเขยวโงง ... ชวยกนโกนขนในทแคบคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงชวยกนตดหนวด “ ... ไมพงปลอยหนวดไวยาว ... ไมพงไวเครายาว(เหมอนหนวดแพะ) ... ไมพงชวยกนแตงหนวดเปนรปสเหลยม ... ไมพงชวยกนแตงขนหนาอก ... ไมพงชวยกนแตงขนหนาทอง ...ไมพงชวยกนแตงหนวดเปนเขยวโงง ... ไมพงชวยกนโกนขนในทแคบ รปใดชวยกนโกนตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงอนญาตใหโกนขนในทลบสมยนน ภกษรปหนงเปนแผลในทแคบ ทายาไมตด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหโกนขนในทแคบได เพราะ“อาพาธเปนปจจย”

เรองกรรไกรสมยนน พวกภกษฉพพคคยใชกรรไกรตดผม คนทงหลายตำาหน ประณามโพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๖๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชกรรไกรตดผม รปใดใชตด“ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษรปหนงเปนแผลทศรษะ ไมอาจจะใชมดโกนปลงผมไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชกรรไกรตดผมได“เพราะอาพาธเปนปจจย”

เรองไวขนจมกสมยนน ภกษทงหลาย ปลอยขนจมกไวยาว คนทงหลายตำาหน ประณามโพนทะนาวา เหมอนปศาจ“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงไวขนจมกยาว รปใดไว“ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายใชกอนกรวดบาง ขผงบางถอนขนจมก จมกเจบภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชแหนบ“ ”

เรองพระฉพพคคยผมหงอกสมยนน พวกภกษฉพพคคยชวยกนถอนผมหงอก พวกคนทงหลายพากนตำาหนประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงชวยกนถอนผมหงอก“รปใดชวยกนถอน ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๖๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองไมแคะห[๒๗๖] สมยนน ภกษรปหนงมขหจกชองหทง ๒ ขาง ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชไมแคะขห“ ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยใชไมแคะขหชนดตาง ๆ คอทำาดวยทอง ทำาดวยเงนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชไมแคะหชนดตาง ๆ“รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชไมแคะขหทำาดวยกระดกทำาดวยงา ทำาดวยเขาสตว ทำาดวยไมออ ทำาดวยไมไผ ทำาดวยไมธรรมดา ทำาดวยครงทำาดวยเมลดผลไม ทำาดวยโลหะ ทำาดวยกระดองสงข”

เรองพระฉพพคคยสะสมโลหะและทองสมฤทธ[๒๗๗] สมยนน พวกภกษฉพพคคยสะสมโลหะ ทองสมฤทธไวเปนจำานวนมากคนทงหลายไปเทยวชมวหารพบเหนจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกพระ“สมณะเชอสายศากยบตรจงสะสมโลหะ ทองสมฤทธ ไวเปนจำานวนมาก เหมอนพอคาขายเครองทองสมฤทธเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสะสมโลหะทองสมฤทธ“ไวเปนจำานวนมาก รปใดสะสม ตองอาบตทกกฏ”

เรองกลองยาตาสมยนน ภกษทงหลายรงเกยจกลองยาตาบาง ไมปายยาตาบาง ไมแคะขหบางของทใชหอบางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๖๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกลองยาตา ไมปายยาตา“ไมแคะขห ของทใชหอ”

เรองผารดเขาสมยนน พวกภกษฉพพคคยนงใชสงฆาฏรดเขา แผนสงฆาฏหลดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงนงรดเขาดวยสงฆาฏ รป“ใดนงรด ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษรปหนงเปนไข ทานขาดผารดเขายอมไมมความผาสกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผารดเขา“ ”ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา จะทำาผารดเขาอยางไร ภกษทงหลายจง“ ”นำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตไมสะดง ทแผดาย ฟม“ดายพน ไมสลกทอ เครองหกทกอยาง”

เรองประคดเอว[๒๗๘] สมยนน ภกษรปหนงไมไดคาดประคดเอวเขาไปบณฑบาต อนตรวาสก(สบง)ของทานหลดทถนน คนทงหลายเหนแลวพากนโหรอง ภกษนนเขนอาย ครนภกษนนไปถงวดจงบอกเรองนใหภกษทงหลายทราบภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมไดคาดประคดเอวไมพงเขา“หมบาน รปใดเขา ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตประคดเอว”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๖๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถสมยนน พวกภกษฉพพคคยใชประคดเอวชนดตาง ๆ คอ ประคดถกเชอก ถกเปนหวงนำา กลมคลายเกลยวเชอก คลายสงวาล คนทงหลายตำาหน ประณามโพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชประคดเอวชนดตาง ๆ“คอ ประคดถกเชอก ถกเปนหวงนำา กลมคลายเกลยวเชอก คลายสงวาล รปใดใชตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตประคดเอว ๒ ชนด คอ ประคดแผนผาประคดไสสกร”ชายประคดเอวลย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหถกคลายเกลยวเชอก หรอคลายสงวาล”ปลายประคดเอวลย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหเยบทบเขามาแลวถกเปนหวง”ปลายหวงประคดเอวลย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตลกถวน ๑”

เรองพระฉพพคคยใชลกถวนสมยนน พวกภกษฉพพคคยใชลกถวนชนดตาง ๆ ทำาดวยทอง ทำาดวยเงนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชลกถวนชนดตาง ๆ รป“ใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตลกถวนทำาดวยกระดก ทำาดวยงา

ทำาดวยเขาสตว ทำาดวยไมออ ทำาดวยไมไผ ฯลฯ ทำาดวยกระดองสงข ทำาดวยเสนดาย”

เชงอรรถ :๑ ลกถวน คอ หวงรอยสายประคตเอว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๖๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองลกดม[๒๗๙] สมยนน ทานพระอานนทหมสงฆาฏเนอบางเขาไปบณฑบาตในหมบานสงฆาฏถกลมบาหมพดเวกขน ครนทานพระอานนทกลบไปถงอารามจงบอกเรองนนใหภกษทงหลายทราบภกษทงหลายจงกราบทลใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตลกดม รงดม“ ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยใชลกดมชนดตาง ๆ ทำาดวยทอง ทำาดวยเงน คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชลกดมชนดตาง ๆ รปใดใช“ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตลกดมทำาดวยกระดก ทำาดวยงา ทำาดวยเขาสตว ทำาดวยไมออ ทำาดวยไมไผ ทำาดวยไมจรง ทำาดวยยางไม ทำาดวยผลไมทำาดวยโลหะ ทำาดวยกระดองสงข ทำาดวยเสนดาย”สมยนน ภกษทงหลายเยบตดลกดมบาง รงดมบางทจวร จวรขาด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตแผนผารองลกดม ผา“รองรงดม”ภกษทงหลายเยบแผนผารองลกดม ผารองรงดมทชายจวร มมผาเปด ภกษทงหลาย จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหตดแผนผารองลกดม“ผารองรงดมทชายผาลกเขาไป ๗-๘ องคล ๑”

เชงอรรถ :๑ มาตราวดโบราณ องคลเทากบ ๑ นว ยาวเทากบชวงขอปลายของนวกลาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๖๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองการนงหมอยางคฤหสถ[๒๘๐] สมยนน พวกภกษฉพพคคยนงผาอยางคฤหสถ คอ นงปลอยชายเหมอนงวงชาง เหมอนหางปลา ปลอยชายสแฉก ปลอยชายคลายกานตาลยกกลบตงรอย คนทงหลาย ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ทำาเหมอนคฤหสถผบรโภค“กาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงนงผาอยางคฤหสถ คอ“นงปลอยชายเหมอนงวงชาง เหมอนหางปลา ปลอยชายสแฉก ปลอยชายคลายกานตาลยกกลบตงรอย รปใดนง ตองอาบตทกกฏ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยหมอยางคฤหสถ คนทงหลายตำาหน ประณามโพนทะนาวา ทำาเหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงหมผาอยางคฤหสถ รป“ใดหม ตองอาบตทกกฏ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยนงผาโจงกระเบน คนทงหลายตำาหน ประณามโพนทะนาวา ทำาเหมอนคนหาบของหลวง“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงนงผาโจงกระเบน รปใดนง“ตองอาบตทกกฏ”

เรองหาบของ[๒๘๑] สมยนน พวกภกษฉพพคคยหาบของ คนทงหลายตำาหน ประณามโพนทะนาวา ทำาเหมอนคนหาบของหลวง“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๖๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงหาบของ รปใดหาบ ตอง“อาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหคอน หาม เทน แบก กระเดยด หว”

เรองไมชำาระฟน ๑[๒๘๒] สมยนน ภกษทงหลายไมเคยวไมชำาระฟน ปากมกลนเหมนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย การไมเคยวไมชำาระฟนมโทษ ๕“ประการน โทษ ๕ ประการคอ

๑. ตาฝาฟาง ๒. ปากมกลนเหมน๓. ประสาทลนรบรสไดไมด ๔. นำาดและเสมหะหมหออาหาร๕. เบออาหาร

ภกษทงหลาย การไมเคยวไมชำาระฟนมโทษ ๕ ประการนแลภกษทงหลาย การเคยวไมชำาระฟนมประโยชน ๕ ประการ คอ

๑. ตาสวาง ๒. ปากไมมกลนเหมน๓. ประสาทลนรบรสไดด ๔. นำาดและเสมหะไมหมหออาหาร๕. เจรญอาหาร

ภกษทงหลาย การเคยวไมชำาระฟนมประโยชน ๕ ประการนแล ภกษทงหลายเราอนญาตไมชำาระฟนสมยนน พวกภกษฉพพคคยเคยวไมชำาระฟนขนาดยาว ใชไมเหลานนแหละตสามเณรภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ อง.ปญจก. (แปล) ๒๒/๒๐๘/๓๕๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๖๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเคยวไมชำาระฟนขนาดยาว“รปใดเคยว ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตไมชำาระฟนยาว ๘ นวเปนอยางมาก และภกษไมพงใชไมชำาระฟนนนตสามเณร รปใดต ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษรปหนงเคยวไมชำาระฟนสนเกนไป จงหลดเขาไปตดในลำาคอภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเคยวไมชำาระฟนสนเกนไป“รปใดเคยว ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตไมชำาระฟนสน ๔ องคลเปนอยางตำา”

เรองพระฉพพคคยจดไฟเผากองหญา[๒๘๓] สมยนน พวกภกษฉพพคคยจดไฟเผากองหญา คนทงหลายตำาหน

ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคนเผาปา“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงจดไฟเผากองหญา รปใด“จดเผา ตองอาบตทกกฏ”สมยนน หญาขนรกวหาร เมอไฟปาไหมลามมาถง วหารจงถกไฟไหม ภกษยำาเกรงอยทจะจดไฟตานไฟปาเพอปองกนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหจดไฟตานไฟปาทกำาลง“ไหม”

เรองพระฉพพคคยขนตนไม[๒๘๔] สมยนน พวกภกษฉพพคคยขนตนไม ไตจากตนหนงไปอกตนหนงคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนลง“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๗๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงขนตนไม รปใดขน ตอง“อาบตทกกฏ”สมยนน ภกษรปหนงไปกรงสาวตถ ในแควนโกศล ระหวางทางถกชางไลภกษนนวงไปทโคนไม ยำาเกรงอยจงไมยอมขน พอดชางนนเดนไปทางอน ครนภกษนนไปถงกรงสาวตถไดบอกเรองนนใหภกษทงหลายทราบภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เมอมเหตทสมควร เราอนญาตใหขน“ตนไมสงชวบรษ แตในคราวมอนตราย ขนไดตามความประสงค”

เรองทรงหามยกพระพทธพจนขนเปนภาษาสนสกฤต[๒๘๕] สมยนนภกษ ๒ รป ชอเมฏฐะและโกกฏฐะ เปนพนองกน เกดในตระกลพราหมณ พดจาออนหวานมเสยงไพเราะ ภกษทง ๒ รปนนเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควรกราบทลพระผมพระภาควา พระพทธเจาขา เวลานภกษตางชอ ตางโคตร ตาง“เชอชาต ตางตระกลพากนออกบวช ภกษเหลานนทำาพระพทธพจนใหผดเพยนดวยภาษาของตน๑ ขอวโรกาส ขาพระพทธเจาจะขอยกพระพทธพจนขนเปนภาษาสนสกฤต ๒”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ โมฆบรษทงหลาย ไฉนพวกเธอ“

จงกลาวอยางนวา ขอวโรกาส ขาพระพทธเจาจะขอยกพระพทธพจนขนเปนภาษา‘สนสกฤต เลา โมฆบรษทงหลาย การกระทำาอยางน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส’ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษ” “ทงหลาย ภกษไมพงยกพทธวจนะขนเปนภาษาสนสกฤต รปใดยกขน ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเลาเรยนพทธวจนะดวยภาษาของตน”

เชงอรรถ :๑ ภาษาของตน คอ ภาษามคธซงมสำานวนโวหารตามแบบทพระสมมาสมพทธเจาตรส (ว.อ. ๓/๒๘๕/๓๑๗)๒ ฉนทโส คอ สกกตภาสาย = ภาษาสนสกฤต (ว.อ. ๓/๒๘๕/๓๑๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๗๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองพระฉพพคคยเรยนโลกายต[๒๘๖] สมยนน พวกภกษฉพพคคยเรยนโลกายต๑ พวกคนทงหลายพากนตำาหนประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลาย ไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯครงนนแล ภกษเหลานนจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคตรสถามวา ภกษทงหลาย ผทเหนสาระในโลกายตพงถง“ความเจรญ ความงอกงาม ความไพบลยในพระธรรมวนยนหรอ”ภกษทงหลายกราบทลวา ไมถง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา ภกษทงหลาย ผทเหนสาระในธรรมวนยน ยอม“เรยนโลกายตหรอ”ภกษทงหลายกราบทลวา ไมเรยน พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเรยนโลกายต รปใดเรยน“ตองอาบตทกกฏ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยสอนโลกายต คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา“เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสอนโลกายต รปใดสอน ตองอาบตทกกฏ“ ”

เรองพระฉพพคคยเรยนดรจฉานวชา[๒๘๗] สมยนน พวกภกษฉพพคคยเรยนดรจฉานวชา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :

๑ โลกายต หมายถง ตตถยศาสตร คอ ศาสตรของพวกเจาลทธตาง ๆ ซงประกอบดวยเหตไรประโยชนเชน เรองสรรพสงไมบรสทธ เปนเดน สรรพสงบรสทธ ไมเปนเดน กาขาว นกยางดำา เปนตน (ว.อ.๓/๒๘๖/๓๑๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๗๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเรยนดรจฉานวชา รปใด“เรยน ตองอาบตทกกฏ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยสอนดรจฉานวชา คนทงหลายตำาหน ประณามโพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ ” “ทงหลาย ภกษไมพงสอนดรจฉานวชา รปใดสอน ตองอาบตทกกฏ”

เรองใหพรเมอมผจาม[๒๘๘] สมยนน พระผมพระภาคหอมลอมดวยบรษทหมใหญ ประทบนงแสดงธรรม ไดทรงจามขน ภกษทงหลายไดถวายพระพรเสยงดงวา ขอพระผม“พระภาคจงทรงพระเจรญพระชนมายเถด ขอพระสคตจงทรงพระเจรญพระชนมายเถดพระพทธเจาขา การแสดงธรรมตองหยดลง เพราะเสยงถวายพระพรนน”พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เมอมการจาม ผท“ไดรบพรวา ขอจงมอายยน จะมชวตหรอตองตายเพราะสาเหตนนละหรอ‘ ’ ”ภกษทงหลายกราบทลวา ไมเลย พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เมอมการจาม ภกษไมพงใหพรวา“‘ขอจงมอายยน รปใดให ตองอาบตทกกฏ’ ”สมยนน ในคราวทภกษทงหลายจาม คนทงหลายใหพรวา ขอทานทงหลาย“จงมอายยน ภกษยำาเกรงอยจงไมยอมใหพรตอบ”คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกพระสมณะเชอสายศากยบตร“เมอเขาใหพรวา จงมอายยน จงไมใหพรตอบเลา‘ ’ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย คนทงหลายตองการความเปนสรมงคล“ภกษทงหลาย เมอพวกคฤหสถใหพรวา จงมอายยน เราอนญาตใหภกษใหพรตอบ‘ ’วา ทานกจงมอายยน‘ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๗๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเรองฉนกระเทยม[๒๘๙] สมยนน พระผมพระภาคหอมลอมดวยบรษทหมใหญ ประทบนงแสดงธรรมอย ภกษรปหนงฉนกระเทยม ทานคดวา ภกษทงหลายอยาไดกลน“กระเทยม จงนง ณ ทสมควรดานหนง”พระผมพระภาคทอดพระเนตรเหนภกษนนผนง ณ ทสมควรดานหนงจงตรสถามวา ภกษทงหลาย ทำาไมภกษนนจงนง ณ ทสมควรดานหนงเลา“ ”ภกษทงหลายกราบทลวา ภกษนนฉนกระเทยมแลวคดวา ภกษทงหลายอยา“ ‘ไดกลนกระเทยม จงนง ณ ทสมควรดานหนง พระพทธเจาขา’ ”พระผมพระภาคตรสถามวา ภกษทงหลาย อาหารทภกษฉนแลวทำาให“เหนหางจากธรรมกถาเชนน ควรฉนหรอ”ภกษทงหลายกราบทลวา ไมควรฉน พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนกระเทยม รปใดฉน“ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ทานพระสารบตรอาพาธเปนลมเสยดทอง ทานพระมหาโมคคลลานะเขาไปหาแลวถามวา ทานสารบตร เมอกอนทานเปนลมเสยดทอง หายจากโรค“เพราะฉนอะไร”ทานพระสารบตรตอบวา เพราะฉนกระเทยม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหฉนกระเทยมได เพราะ“อาพาธเปนปจจย”

เรองหมอปสสาวะ[๒๙๐] สมยนน ภกษทงหลายถายปสสาวะลงในทนน ๆ ในอาราม อารามสกปรกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถายปสสาวะในทสมควร“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๗๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถอารามมกลนเหมน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“หมอปสสาวะ”ภกษทงหลายนงปสสาวะไมสะดวก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตฐานวางเทาถายปสสาวะ”ฐานวางเทาถายปสสาวะอยในทเปดเผย ภกษทงหลายละอายทจะถายปสสาวะ

ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลอมรว ๓ ชนด คอ“รวอฐ รวศลา รวไม”หมอปสสาวะไมมฝาปดสงกลนเหมน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตฝาปด”

เรองหลมถายอจจาระ[๒๙๑] สมยนน พวกภกษถายอจจาระลงในทนน ๆ ในอาราม อารามสกปรกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถายอจจาระในทสมควร“ ”อารามมกลนเหมน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“หลมถายอจจาระ”ขอบปากหลมถายอจจาระพง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหกอคนกนดน ๓ ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”หลมอจจาระพนตำา นำาจงทวม ฯลฯ รบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตให“ถมพนใหสง”ดนทถมพง ฯลฯ รบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหกอคนกนดนทถม“ได ๓ ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”ภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯ รบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตบนได“๓ ชนด คอ บนไดอฐ บนไดศลา บนไดไม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๗๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถเมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”ภกษทงหลายนงถายอจจาระทรมหลมพลดตกลงไป ฯลฯ พระผมพระภาครบ สงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลาดพนแลวเจาะชองถายอจจาระตรงกลาง“ ”ภกษทงหลายนงถายอจจาระไมสะดวก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตฐานวางเทาถายอจจาระ”ภกษทงหลายถายปสสาวะออกไปขางนอก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตรางรองปสสาวะ”ไมชำาระไมม ฯลฯ รบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตไมชำาระ“ ”ตะกราใสไมชำาระไมม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ตะกราใสไมชำาระ”

หลมอจจาระไมไดปดฝา สงกลนเหมน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตฝาปด”

เรองวจกฎภกษทงหลายถายอจจาระในทแจงตองลำาบากเพราะความรอนบาง เพราะความหนาวบาง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตวจกฎ“ ”วจกฎไมมบานประต ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“บานประต กรอบเชดหนา รครกทรบเดอยประต หวงขางบน สายย ไมหวลง กลอนลม ชองดาล ชองสำาหรบชก เชอกสำาหรบชก”ผงหญาตกเกลอนวจกฎ ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตใหรอลง แลวเอาดนโบกฉาบดนทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว ใหมสดำา ใหมสยางไม เขยน ลวดลายดอกไม เขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก ราวจวร สายระเดยง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๗๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถ[๒๙๒] สมยนน ภกษรปหนงทพพลภาพเพราะชรา ถายอจจาระแลวลกขนลมลงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเชอกสำาหรบเหนยว“ ”วจกฎไมไดลอมรว ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลอมรว ๓ ชนด คอ“รวอฐ รวศลา รวไม”วจกฎไมมซม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตซม“ ”ซมมพนทตำา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถม“พนใหสง”ดนทถมพงทะลาย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหกอคนกนดนทถม ๓ ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”ภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนไดอฐ บนไดศลา บนไดไม”เมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา“ภกษทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”ซมไมมประต ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“

บานประต กรอบเชดหนา รครกทรบเดอยประต หวงขางบน สายย ไมหวลง กลอนลม ชองดาล ชองสำาหรบชก เชอกสำาหรบชก”ผงหญาตกเกลอนทซม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตใหรอลงแลวเอาดนโบกฉาบทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว ใหมสดำา ใหม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๗๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถสยางไม เขยนลวดลายพวงดอกไม เขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก”บรเวณลน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหโรย“กรวดแร”กรวดแรยงไมเตม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหวางศลาเรยบ”นำาขง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตทอระบายนำา“ ”หมออจจาระไมม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“หมออจจาระ”กระบอกขนตกนำาลางอจจาระไมม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตกระบอกขนตกนำาลางอจจาระ”ภกษทงหลายนงชำาระไมสะดวก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตฐานวางเทาชำาระ”ฐานทนงถายอยในทเปดเผย ภกษทงหลายละอายทจะถาย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลอมรว ๓ ชนด คอ รวอฐ รวศลา รวไม“ ”หมออจจาระไมไดปด ผงหญาและขฝนตกลง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา“ภกษทงหลาย เราอนญาตฝาปด”

เรองพระฉพพคคยประพฤตไมเหมาะสม ๑[๒๙๓] สมยนน พวกภกษฉพพคคยประพฤตไมเหมาะสมเหนปานน คอ ปลกไมดอกเองบาง ใชผอนปลกบาง รดนำาเองบาง ใชผอนรดบาง เกบดอกไมเองบาง

เชงอรรถ :๑ ว.มหา. (แปล) ๑/๔๓๑/๔๕๙-๔๖๐, ว.จ. (แปล) ๖/๒๑/๓๙-๔๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๗๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] ขททกวตถใชผอนเกบบาง รอยดอกไมเองบาง ใชผอนรอยบาง ทำามาลยตอกานเองบาง ใชผอนทำาบาง ทำามาลยเรยงกานเองบาง ใชผอนทำาบาง จดดอกไมชอเองบาง ใชผอนจดบาง ทำาดอกไมพมเองบาง ใชผอนทำาบาง ทำาดอกไมเทรดเองบาง ใชผอนทำาบาง ทำาดอกไมพวงเองบาง ใชผอนทำาบาง ทำาดอกไมแผงประดบอกเองบาง ใชใหผอนทำาบางภกษพวกนนนำาไปเองบาง ใชผอนนำาไปบางซงมาลยตอกาน มาลยเรยงกานดอกไมชอ ดอกไมพม ดอกไมเทรด ดอกไมพวง ดอกไมแผงประดบอก เพอกลสตรเพอกลธดา เพอกลกมาร เพอสะใภของตระกล เพอทาสหญงในตระกลภกษพวกนนฉนอาหารในภาชนะเดยวกนบาง ดมนำาในขนใบเดยวกนบาง นงบนอาสนะเดยวกนบาง นอนบนเตยงเดยวกนบาง นอนรวมเครองลาดเดยวกนบางนอนคลมผาหมผนเดยวกนบาง นอนรวมเครองลาดและคลมผาหมรวมกนบางกบกลสตร กลธดา กลกมาร สะใภของตระกล ทาสหญงในตระกลภกษพวกนนฉนอาหารในเวลาวกาลบาง ดมนำาเมาบาง ทดทรงดอกไมของหอมและเครองลบไลบาง ฟอนรำาบาง ขบรองบาง ประโคมบาง เตนรำาบาง ฟอนรำากบหญงฟอนรำาบาง ขบรองกบหญงฟอนรำาบาง ประโคมกบหญงฟอนรำาบาง เตนรำากบหญงฟอนรำาบาง ฟอนรำากบหญงขบรองบาง ขบรองกบหญงขบรองบาง ประโคมกบหญงขบรองบาง เตนรำากบหญงขบรองบาง ฟอนรำากบหญงประโคมบาง ขบรองกบหญงประโคมบาง ประโคมกบหญงประโคมบาง เตนรำากบหญงประโคมบาง ฟอนรำากบหญงเตนรำาบาง ขบรองกบหญงเตนรำาบาง ประโคมกบหญง เตนรำาบาง เตนรำากบหญงเตนรำาบาง เลนหมากรกแถวละ ๘ ตาบาง แถวละ ๑๐ ตาบาง เลนหมากเกบบาง เลนชงนางบาง เลนหมากไหวบาง เลนโยนหวงบาง เลนไมหงบาง เลนฟาดใหเปนรปตาง ๆ บาง เลนสกาบาง เลนเปาใบไมบาง เลนไถนอย ๆ บาง เลนหกคะเมนบาง เลนไมกงหนบาง เลนตวงทรายดวยใบไมบาง เลนรถนอย ๆ บาง เลนธนนอย ๆ บาง เลนเขยนทายบาง เลนทายใจบาง เลนเลยนคนพการบาง หดข

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๗๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] รวมเรองทมในขททกวตถขนธกะชางบาง หดขมาบาง หดขรถบาง หดยงธนบาง หดเพลงอาวธบาง วงผลดชางบางวงผลดมาบาง วงผลดรถบาง วงขบกนบาง วงเปยวบาง ผวปากบาง ปรบมอบางปลำากนบาง ชกมวยบาง ปลาดผาสงฆาฏทามกลางเวทเตนร ำาแลวพดกบหญงฟอนรำาอยางนวา นองหญง เธอจงฟอนรำาในทน ดงนแลว ใหการคำานบบาง ประพฤต“ ”ไมเหมาะสมตาง ๆ บางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงประพฤตไมเหมาะสม รปใด“ประพฤต ตองอาบตทกกฏ”

เรองโลหะสมยนน เมอทานพระอรเวลกสสปะบวชแลว เครองใชโลหะ เครองใชไม เครองใชดนจำานวนมากเกดขนแกสงฆ ครงนน ภกษทงหลายไดมปรกษากนดงนวา พระผ“มพระภาคทรงอนญาตเครองใชโลหะหรอไมไดทรงอนญาต ทรงอนญาตเครองใชไมหรอไมไดทรงอนญาต ทรงอนญาตเครองใชดนหรอไมไดทรงอนญาต จงนำาเรองนไป”กราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเครองใชโลหะทกชนด เวนเครอง“ประหาร อนญาตเครองใชไมทกชนดเวนเกาอนอน บลลงก(แทนนง) บาตรไม เขยงเทา(รองเทาไม) อนญาตเครองใชดนทกชนด ยกเวนเครองใชเชดเทา กฎดนเผา ”

ขททกวตถขนธกะท ๕ จบ

รวมเรองทมในขททกวตถขนธกะพระฉพพคคยสรงนำาขดสกายกบตนไมสรงนำาขดสกายกบเสา สรงนำาขดสกายกบฝา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๘๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] รวมเรองทมในขททกวตถขนธกะสรงนำาในทไมสมควร ใชมอทำาดวยไมหอมถกายสรงนำาใชเชอกชบจรณศลาสเหมอนพลอยแดงถกายสรงนำาทำาบรกรรมใหแกกนและกนใชไมบงเวยนจกเปนฟนมงกรถกายสรงนำาภกษเปนหด ภกษทพพลภาพเพราะชราทรงอนญาตใหใชฝามอถหลงพระฉพพคคยใชเครองประดบชนดตาง ๆ คอ เครองประดบหสรอยสงวาล สรอยคอ เครองประดบเอว วลย สรอยตาบเครองประดบขอมอ แหวนสวมนวมอพระฉพพคคยไวผมยาว ใชแปรงหวผมใชหวหวผม เสยผม ใชนำามนผสมขผงเสยผมใชนำามนผสมนำาเสยผม สองเงาหนาทคนฉอง ในภาชนะใสนำาภกษเปนแผลทหนา ทรงอนญาตใหตรวจดรอยแผลทคนฉองหรอ

ทภาชนะใสนำาได พระฉพพคคยทาหนา ถหนา ผดหนา เจมหนายอมตว ยอมหนา ยอมทงหนาทงตว ภกษอาพาธเปนโรคตาทรงอนญาตใหทาหนาได พระฉพพคคยดมหรสพสวดธรรมดวยเสยงขบยาว ทรงอนยาตใหสวดสรภญญะพระฉพพคคยใชผาขนสตว พระฉพพคคยฉนมะมวงสมาคมหนงถวายชนมะมวง ทรงอนญาตใหผลไมทสมควรแกสมณะ ภกษรปหนงถกงกดเพราะไมเจรญเมตตาภกษตดองคชาตของตน เศรษฐถวายบาตรไมจนทนพระฉพพคคยใชบาตรชนดตาง ๆ ใชเชงรองบาตรชนดตาง ๆเชนเชงรองบาตรทอง ใชเชงรองบาตรสวยงามภกษบางพวกเกบบาตรไวทงทยงไมแหง ทำาใหบาตรเหมนอบเอาบาตรผงแดดทงทยงมนำา บาตรมกลนเหมนภกษบางพวกวางบาตรไวในทรอน ผวบาตรเสยวางบาตรในทไมมเชงรอง วางบาตรไวทตงไม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๘๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] รวมเรองทมในขททกวตถขนธกะวางบาตรไวทรมตงไม บาตรกลงตกแตกวางบาตรไวทพนดน ทรงอนญาตหญารอง ปลวกกดหญาทรงอนญาตทอนผารอง ทรงอนญาตชนวางทรงอนญาตหมอปากกวางเกบบาตรทรงอนญาตถลกบาตร ทรงอนญาตสายโยกดายถกทรงหามแขวนบาตรไวทเดอยขางฝา ทรงหามเกบบาตรไวบนเตยงบนตง บนตก บนกลด ภกษถอบาตรอยในมอไมพงผลกประตไมพงใชกระโหลกนำาเตาแทนบาตร ไมพงใชหมอกระเบองแทนบาตรไมพงใชกระโหลกผแทนบาตร ไมพงใชกระโถนแทนบาตรภกษรปหนงใชมอฉกผาเยบจวร มดมดามเกดขนแกสงฆทรงหามใชมดดามทอง ภกษทงหลายใชขนไกและไมกลดเยบจวรทรงอนญาตกลองเขม แปงขาวหมาก ผงขมน ฝนศลา ขผงผามดขผงเพอไมใหเขมมสนมขนภกษทงหลายเยบจวรโดยขงกบหลกทำาใหมมจวรเสยทรงอนญาตใหผกไมสะดง ทรงหามขงไมสะดงในทไมเรยบทรงหามขงไมสะดงทพนดน ขอบไมสะดงชำารด ไมสะดงไมพอทรงอนญาตใหทำาหมายระยะ ทรงอนญาตเสนบรรทดภกษทงหลายไมลางเทาเหยยบไมสะดง เทาเปยกเหยยบไมสะดง

สวมรองเทาเหยยบไมสะดง ภกษทงหลายเยบจวรโดยใชนวมอรบเขม ทรงอนญาตปลอกสวมนวมอทรงอนญาตกลองสำาหรบเกบเครองเยบผาทรงอนญาตถงเกบปลอกสวมนวมอทรงอนญาตสายโยกดายถกภกษทงหลายเยบจวรในทแจง โรงสะดงมพนทตำาดนทถมพงทะลาย ภกษทงหลายขนลงลำาบากผงหญาตกเกลอนทโรงสะดงทรงอนญาตใหฉาบทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๘๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] รวมเรองทมในขททกวตถขนธกะสดำา สเหลอง เขยนลวดลายดอกไมเขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกรเขยนลวดลายดอกจอก ราวจวร สายระเดยงภกษทงหลายทงไมสะดงหลกไป ไมสะดงหก ไมสะดงคลออกภกษทงหลายเกบไมสะดงไวทฝากฎภกษทงหลายเกบเขมมดไวในบาตรทรงอนญาตะถงเกบเครองยา ทรงอนญาตสายโยกดายถกภกษผกรองเทาไวกบประคตเอว ทรงอนญาตถงเกบรองเทาสายโยกดายถก นำาในระหวางทางเปนอกปปยะทรงอนญาตผากรองนำา กระบอกกรองนำาภกษ ๒ รปเดนทางไปกรงเวสาลทรงอนญาตผากรองนำามขอบทรงอนญาตใหลาดผาลงบนนำา ทรงอนญาตกฎกนยงภกษทงหลายมอาพาธมากเพราะฉนอาหารประณตหมอชวกจงทลขออนญาตสรางทจงกรมและเรอนไฟภกษทงหลายจงกรมในทขรขระเทาเจบทจงกรมมพนทตำา ทรงอนญาตกอคนกนดนทถม ๓ ชนดภกษทงหลายขนลงลำาบากทรงอนญาตบนไดและราวสำาหรบยดภกษทงหลายจงกรมในทแจง ผงหญาตกเกลอนทโรงจงกรมทรงอนญาตใหฉาบทงภายในทงภายนอก ทำาใหมสขาวสดำา สเหลอง เขยนลวดลายดอกไม เขยนลวดลายเถาวลยจกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก ราวจวร สายระเดยง

ทรงอนญาตใหถมพนทเรอนไฟใหสง ดนทถมพงทะลายทรงอนญาตบนได ราวบนได ทรงอนญาตบานประตกรอบเชดหนา รครกทรบเดอยประตหวงขางบน สายย ไมหวลง กลอน ลม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๘๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] รวมเรองทมในขททกวตถขนธกะชองดาล ชองสำาหรบชก เชอกสำาหรบชกทรงอนญาตใหฉาบฝาเรอนไฟรอบ ๆ ทรงอนญาตชองระบายควนภกษทงหลายตงเตาไฟไวกลางเรอนไฟทรงอนญาตดนทาหนา รางละลายดน ดนมกลนเหมนไฟแผดเผากาย ทรงอนญาตทใสนำา ขนตกนำาเรอนไฟไมอบเหงอ เรอนไฟมพนลนทรงอนญาตใหชำาระลาง ทรงอนญาตใหทำาทอระบายนำาทรงอนญาตตงรองนงในเรอนไฟ ทรงอนญาตใหทำาซมทรงอนญาตใหโรยกรวดแร ทรงอนญาตใหวางศลาเรยบทรงอนญาตทอระบายนำาภกษทงหลายเปลอยกายไหวกนภกษทงหลายวางจวรไวบนพนดน ฝนตกจวรเปยกทรงอนญาตเครองกำาบง ๓ ชนดทรงอนญาตบอนำาในเรอนไฟ ขอบบอนำาทรด บอนำามพนทตำาภกษทงหลายใชประคดเอวและเถาวลยผกภาชนะตกนำาทรงอนญาตคนโพง ระหดมอ ระหดจกรภาชนะตกนำาทงหลายแตกทรงอนญาตถงตกนำาโลหะ ถงไมและถงหนงทรงอนญาตศาลาบอนำา ผงหญาตกเกลอนในศาลาบอนำาทรงอนญาตฝาปดบอนำา ทรงอนญาตรางนำาทรงอนญาตรางระบายนำา ทรงอนญาตกำาแพงกนบอนำาลน ทรงอนญาตทอระบายนำาภกษทงหลายมเนอตวเปยกชมเยน ทรงอนญาตสระโบกขรณนำาในสระโบกขรณเกา ทรงอนญาตเรอนไฟมปนลมพระฉพพคคยอยปราศผาปนง ๔ เดอนพระฉพพคคยนอนบนทนอนโรยดวยดอกไม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๘๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] รวมเรองทมในขททกวตถขนธกะทรงอนญาตใหรบประเคนดอกไมของหอมทรงอนญาตสนถตขนเจยมไมตองอธษฐานพระฉพพคคยฉนอาหารโตก ทรงอนญาตเชงบาตรพระฉพพคคยฉนอาหารในภาชะเดยวกน นอนเตยงเดยวกนเจาวฑฒลจฉวสใสความพระทพพะโพธราชกมารทลนมนตพระผมพระภาคมารบภตตาหารทปราสาทใหม พระผมพระภาคไมทรงเหยยบผาขาวนางวสาขามคารมาตานำาหมอนำาปมไมทเชดเทาและไมกวาดเขาไปถวาย ทรงอนญาตทเชดเทาศลากรวด ศลาฟองนำา ทรงอนญาตพดโบก พดใบตาลแสปดยง แสจามร พระฉพพคคยกนรมเดนเทยวภกษรปหนงเปนไขขาดรมแลวไมมความผาสกพระผมพระภาคจงทรงอนญาตใหใชรมไดกางรมในเขตวดได รวมเปน ๓ เรองทรงอนญาตสกกาสมมตภกษรปหนงมนสยเคยวเออง สมาคมหนงจดสงฆภตทำาเมลดขาวตกเกลอนภกษรปหนงไวเลบยาว ภกษทงหลายใชเลบตดเลบนวมอเจบ ตดเลบจนเลอดออก ทรงอนญาตใหตดเลบเสมอเนอพระฉพพคคยขดเลบทง ๒๐ เลบ ภกษทงหลายไวผมยาวทรงอนญาตมดโกน หนลบมด ปลอกมด ผาพนมดเครองใชโกน พระฉพพคคยแตงหนวด ปลอยหนวดไวยาวไวเครายาว แตงหนวดเปนรปสเหลยม แตงขนหนาอกแตงขนหนาทอง แตงหนวดเปนเขยวโงง โกนขนในทแคบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๘๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] รวมเรองทมในขททกวตถขนธกะภกษอาพาธอนญาตใหโกนขนในทแคบไดทรงอนญาตใชกรรไกรตดผม ในกรณทศรษะเปนแผลทรงหามไวขนจมกยาว ทรงหามใชกอนกรวดถอนขนจมกทรงหามใชกนและกนถอนผมหงอก

ทรงอนญาตไมแคะหในกรณทขหอดชองหพวกภกษฉพพคคยสะสมโลหะ ทรงอนญาตยาตาทรงหามนงรดเขา ทรงอนญาตผารดเขาทรงอนญาตดายพนและไมสลกทอ ทรงอนญาตประคดเอวทรงหามใชประคดเอวชนดตาง ๆ คอ ประคดถกเชอกถกเปนหวงนำา กลมคลายเกลยวเชอก คลายสงวาลทรงอนญาตประคดแผนผา ประคดไสสกรชายประคดเอวลย ทรงอนญาตใหเยบทบถกเปนหวงปลายหวงประคตลย ทรงอนญาตลกถวนทรงอนญาตลกดม ภกษฉพพคคยใชลกดมชนดตาง ๆภกษทงหลายตดแผนผารองลกดมและรงดมทชายจวรทรงอนญาตใหตดแผนผาลกเขาไปพวกภกษฉพพคคยนงผาอยางคฤหสถคอ นงปลอยชายเหมอนงวงชาง เหมอนหางปลาปลอยชายเปนสแฉก ปลอยชายคลายกานตาลนงยกกลบตงรอย พวกภกษฉพพคคยหมผาอยางคฤหสถนงผาโจงกระเบน พวกภกษฉพพคคยหาบของทรงอนญาตใหคอนหามเปนตนไดพวกภกษฉพพคคยใชไมชำาระฟนตสามเณรไมชำาระฟนตดลำาคอ พวกภกษฉพพคคยจดไฟเผากองหญาทรงอนญาตใหจดไฟตานไฟปาทกำาลงไหมพวกภกษฉพพคคยขนตนไม ภกษรปหนงถกชางไล

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๘๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] รวมเรองทมในขททกวตถขนธกะภกษเมฏฐะและโกกฏฐะทลขอยกพระพทธพจนขนเปนภาษาสนสกฤตพวกภกษฉพพคคยเรยนสอนโลกายตพวกภกษฉพพคคยเรยนดรจฉานวชาเมอมการจาม ไมควรกลาวคำาใหพรทรงอนญาตใหพรตอบเพอความเปนสรมงคลทรงหามฉนกระเทยมเมอเขาสมาคมพระสารบตรอาพาธเปนลมเสยดทองทรงอนญาตใหฉนกระเทยมไดอารามสกปรกมกลนเหมน นงปสสาวะไมสะดวก

ทรงอนญาตฐานวางเทาถายปสสาวะทปสสาวะเปดเผยภกษทงหลายละอายทรงอนญาตรวไม หมอปสสาวะไมมฝาปดสงกลนเหมนภกษทงหลายถายอจจาระลงทนน ๆ อารามมกลนเหมนขอบปากหลมถายอจจาระพงทรงอนญาตใหถมพนใหสง ทรงอนญาตใหกอคนกนทรงอนญาตบนได ราวยดภกษทงหลายนงถายอจจาระทรมหลดพลดตกลงไปนงถายไมสะดวก ทรงอนญาตฐานวางเทาถายถายปสสาวะออกไปขางนอกทรงอนญาตรางรองปสสาวะไมชำาระตะกราทใสไม หลมอจจาระไมไดปดฝาทรงอนญาตฝาปดทรงอนญาตวจกฎ บานประต กรอบเชดหนารครกทรบเดอยประต หวงขางบนสายย ไมหวลงกลอน ลม ชองดาล ชองสำาหรบชก เชอกสำาหรบชก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๘๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๕. ขททกวตถ ขนธกะ] รวมเรองทมในขททกวตถขนธกะผงหญาตกเกลอน ทรงอนญาตใหฉาบดวยดนทงภายในทงภายนอก ทำาใหมสขาว สดำา สเหลองสยางไม เขยนลวดลายดอกไม เขยนลวดลายเถาวลยจกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอกราวจวร สายระเดยงภกษรปหนงทพพลภาพเพราะชราถายอจจาระลกขนแลวลมลงทรงอนญาตใหลอมรว ทรงอนญาตซมประตวจกฎทรงอนญาตใหโรยกรวดแร ทรงอนญาตใหวางศลาเลยบมนำาขง กทรงอนญาตทอระบายนำาทรงอนญาตหมออจจาระ ขนตกนำาภกษทงหลายนงถายไมสะดวกฐานทนงถายอจจาระเปดเผย ภกษทงหลายละอายทรงอนญาตฝาปดพวกภกษฉพพคคยประพฤตไมเหมาะสมเรองทรงอนญาตเครองใชโลหะ เวนเครองประหารทรงอนญาตเครองใชไม เวนเกาอนอน บลลงก

บาตรและเขยงเทา ทรงอนญาตเครองใชดนเวนเครองใชเชดเทาและกฎดนเผานกวนยพงทราบนเทศแหงวตถทเหมอนกนขางตนวา ยอไวในอททานเรองในขททกวตถขนธกะ ทแสดงไว ๑๑๐ เรองพระวนยธรผศกษาดแลว หวงเกอกล มศลเปนทรกมปญญาดจประทป เปนพหสต ผควรเคารพกราบไหวจะเปนผสบตอพระสทธรรมและอนเคราะหเหลาสพรหมจาร ผมศลดงาม

ขททกวตถขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๘๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวาร๖. เสนาสนขนธกะ

๑. ปฐมภาณวาร

วหารานชานนะวาดวยทรงอนญาตวหาร

เรองเศรษฐชาวกรงราชคฤหขออนญาตสรางวหาร[๒๙๔] สมยนน พระผมพระภาคพทธเจาประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต เขตกรงราชคฤห ครงนน พระผมพระภาคยงไมไดทรงบญญต(ยงไมทรงอนญาต)เสนาสนะแกภกษทงหลาย และภกษเหลานนอยในทนน ๆ คอ ปาโคนไม ภเขา ซอกเขา ถำา ปาชา ปาชฏ ทแจง ลอมฟางเวลาเชาตร ภกษเหลานนเดนออกมาจากทนน ๆ คอ จากปา โคนไม ภเขาซอกเขา ถำา ปาชา ปาชฏ ทแจง ลอมฟาง ทอดสายตาลงตำา มการกาวไป การถอยหลง การมองด การเหลยวด การคแขน การเหยยดแขนนาเลอมใส เปนผสมบรณดวยอรยาบถครงนน เศรษฐชาวกรงราชคฤหไปสวนแตเชาตร ไดแลเหนภกษเหลานนเดนออกจากทนน ๆ คอ จากปา โคนไม ภเขา ซอกเขา ถำา ปาชา ปาชฏ ทแจงลอมฟาง ทอดสายตาลงตำา มการกาวไป การถอยหลง การมองด การเหลยวดการคแขน การเหยยดแขนนาเลอมใส เปนผสมบรณดวยอรยาบถ ครนเหนแลวเศรษฐชาวกรงราชคฤหนนกมจตเลอมใสลำาดบนน เศรษฐชาวกรงราชคฤหไดเขาไปหาภกษเหลานน ครนแลวจงไดกลาวกบภกษเหลานนดงนวา ถากระผมจะ ใหสรางวหาร พระคณเจาจะอยในวหาร“

ของกระผมหรอ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๘๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารภกษทงหลายตอบวา คหบด พระผมพระภาคยงไมไดทรงอนญาตวหาร“ ”เศรษฐกลาววา ถาเชนนน พระคณเจาจงทลถามพระผมพระภาคแลวแจงให“กระผมทราบ”ภกษเหลานนรบคำาของเศรษฐชาวกรงราชคฤหแลวเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนแลว ถวายอภวาทพระผมพระภาค นง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา เศรษฐชาวกรงราชคฤหตองการจะใหสรางวหารถวาย“ขาพระพทธเจาทงหลายจะพงปฏบตอยางไร พระพทธเจาขา”

ทรงอนญาตเสนาสนะ ๕ ชนดลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเสนาสนะ ๕ ชนด คอ วหาร เรอน“มงแถบเดยว ปราสาท เรอนโลน ถำา”ตอมา ภกษเหลานนเขาไปหาเศรษฐชาวกรงราชคฤหถงทอย ครนแลวไดกลาวกบเศรษฐชาวกรงราชคฤหดงนวา ทานคหบด พระผมพระภาคทรงอนญาตวหาร๑แลว“บดน ทานกำาหนดกาลอนควรเถด”ลำาดบนน เศรษฐชาวกรงราชคฤหใหสรางวหาร ๖๐ หลง โดยใชเวลาแคเพยงวนเดยว ครนใหสรางเสรจแลวจงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทแลวนง ณ ทสมควร เศรษฐชาวกรงราชคฤหผนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขอพระผมพระภาคกบภกษสงฆจงรบนมนต ฉน“ภตตาหารของขาพระพทธเจา เพอเจรญกศลในวนพรงนเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพครงนน เศรษฐชาวกรงราชคฤหทราบวาพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว จงลกจากอาสนะถวายอภวาทพระผมพระภาค กระทำาประทกษณแลวทลลาจากไป

เชงอรรถ :๑ วหาร หมายถงเสนาสนะทอยอาศย (ด ว.อ. ๓/๒๙๔/๓๑๙,๓๒๑/๓๔๓, สารตถ.ฏกา ๓/๒๙๔/๔๖๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๙๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารครงผานราตรนนไป เศรษฐชาวกรงราชคฤหใหจดเตรยมของเคยวของฉนอนประณต แลวใหคนไปกราบทลภตกาลพระผมพระภาควา ถงเวลาแลว พระพทธเจาขา“ภตตาหารเสรจแลว”

เศรษฐชาวกรงราชคฤหถวายวหารเวลาเชาตร พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปนเวศนของเศรษฐชาวกรงราชคฤห ประทบนงบนอาสนะทเขาปถวายพรอมดวยภกษสงฆ เศรษฐชาวกรงราชคฤหไดนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจแลว ทรงหามภตตาหารแลวละพระหตถจากบาตร จงนงเฝาอย ณ ทสมควร ไดกราบทลดงนวา ขาพระพทธเจาตองการบญ ตองการสวรรคจงใหสรางวหาร ๖๐ หลงนไว“ขาพระพทธเจาจะปฏบตในวหารเหลานอยางไรเลา พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา คหบด ถาเชนนน ทานจงถวายวหารเหลานนแกสงฆ“ในทศทง ๔ ผมาแลวและยงไมมา”เศรษฐทลรบพระพทธดำารสแลวไดจดถวายวหาร ๖๐ หลงแกสงฆจากทศทง๔ ผมาแลวและยงไมมา

คาถาอนโมทนาผถวายวหาร[๒๙๕] ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงอนโมทนาเศรษฐชาวกรงราชคฤหดวยพระคาถาเหลานวาวหารยอมปองกนความหนาวรอนและสตวรายนอกจากนน ยงปองกนง ยงและฝนในคราวหนาวเยนนอกจากนน ยงปองกนลมและแดดอนรอนจดทเกดขนการถวายวหารแกสงฆ เพอหลกเรนอย เพอความสขเพอเพงพนจ และเพอเหนแจงพระพทธเจาทงหลายทรงสรรเสรญวาเปนทานอนเลศ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๙๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารเพราะฉะนน ผฉลาดเมอเหนประโยชนของตนพงสรางวหารอนรนรมยถวายภกษผพหสตใหอยในทนเถดอกประการหนง ผเปนบณฑตมจตเลอมใสในภกษพหสตผปฏบตตรง พงถวายขาว นำา ผา

และเสนาสนะอนควรแกทานเหลานนทานเหลานนยอมแสดงธรรมอนเปนเหตบรรเทาสรรพทกขแกเขาซงเมอเขารทวถงแลวจะเปนผไมมอาสวะปรนพพานไดในชาตนครนพระผมพระภาคทรงอนโมทนาเศรษฐชาวกรงราชคฤหดวยพระคาถาเหลานเสรจแลว ทรงลกจากอาสนะเสดจกลบ

เรองบานประต[๒๙๖] คนทงหลายไดทราบขาววา พระผมพระภาคทรงอนญาตวหาร จง“ ”พากนสรางวหารอยางกระตอรอรน วหารเหลานนไมมบานประต งบาง แมงปองบางตะขาบบางจงเขาไปไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตบานประต“ ”ภกษทงหลายเจาะชองฝา ใชเถาวลยบาง เชอกบางผกบานประต หนบางปลวกบาง กดเชอกทผกไว บานประตทถกกดตกลงมาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกรอบเชดหนา รครกท“รบเดอยประต หวงขางบน”บานประตปดไดไมสนท ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๙๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตชองสำาหรบชก เชอก“สำาหรบชก ๑”บานประตปดไมอย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตสายย ไมหวลง ลม“กลอน”

เรองลกดาลสมยนน ภกษทงหลายไมสามารถปดประตได ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตลกดาล ๓ ชนด คอ“ลกดาลโลหะ ลกดาลไม ลกดาลเขาสตว”

ใคร ๆ กเปดเขาไปได วหารทงหลายคมกนไมได ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตลมยนต“ ”สมยนน วหารทมงหญาทงหลายพอถงฤดหนาวกหนาว ถงฤดรอนกรอนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหรอลงแลวเอาดนโบกฉาบ“ทงภายในภายนอก”

เรองบานหนาตางสมยนน วหารทงหลายยงไมมหนาตาง ทำาใหเสยสายตา มกลนอบ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ ชองสำาหรบชก คอชองทสอดนวมอเขาไปแลวจบบานประตดงปดจนสนทเชอกสำาหรบชก คอเชอกทสอดเขาทางชองประตทเจาะไวผกสำาหรบปดประต (สารตถ.ฏกา ๓/๒๙๖/๔๗๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๙๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตหนาตาง ๓ ชนด คอ“หนาตางมลวดลายทำาเปนกะบง(ชกช) หนาตางมตาขาย หนาตางมลกกรง”กระแตบาง คางคาวบางกยงเขาไปทซอกหนาตางได ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผนผาเลกสำาหรบกน“หนาตาง”กระแตบาง คางคาวบางกยงเขาไปทางชองหนาตาง ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตมานหนาตาง“ ”กระแตบาง คางคาวบางเขาไปทางมานหนาตาง ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตบานหนาตาง เครองอด“บานหนาตาง”

เรองเครองลาดตงไมเตยงถกสานสมยนน ภกษนอนบนพนดน เนอตวบาง จวรบางเป อนฝน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชหญารองนง“ ”หญาทรองถกหนบาง ปลวกบางกด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตงไม“ ”เมอนอนบนตงนน เนอตวเจบ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงถกหรอเตยงสาน“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๙๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารมญจปฐาทอนชานนะวาดวยทรงอนญาตเตยงและตงเปนตน

เรองเตยงและตง[๒๙๗] สมยนน เตยงมแมแครสอดเขาในเทาทเขาทงไวในปาชา เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงชนดมแมแครสอด“เขาในเทา”ตงมแมแครสอดเขาในเทาทเขาทงไวในปาชาเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตงมแมแครสอดเขาในเทา“ ”สมยนน เตยงมแมแครตดกบเทา ทเขาทงไวในปาชา เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงชนดมแมแครตดกบ“เทา”ตงชนดมแมแครตดกบเทาทเขาทงไวในปาชาเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตงชนดมแมแครตดกบเทา“ ”สมยนน เตยงมเทาดงกามป ทเขาทงไวในปาชาเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงชนดมเทาดงกามป“ ”ตงมเทาดงกามปทเขาทงไวในปาชาเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๙๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตงชนดมเทาดงกามป“ ”สมยนน เตยงมเทาจดแมแคร ทเขาทงไวในปาชา เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงชนดมเทาจดแมแคร“ ”ตงมเทาจดแมแคร ทเขาทงไวในปาชา เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตงชนดมเทาจดแมแคร“ ”

เรองมานงชนดตาง ๆสมยนน มานงสเหลยม เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตมานงสเหลยม“ ”มานงสเหลยมสง เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตมานงสเหลยมสง“ ”มานงสเหลยมสงมพนก ๓ ดาน เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตมานงสเหลยมสงมพนก“๓ ดาน”มานงสเหลยมมพนก ๓ ดานชนดสง เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตมานงสเหลยมมพนก ๓“ดานชนดสง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๙๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารตงหวาย เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตงหวาย“ ”

ตงหมดวยผา เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตงหมดวยผา“ ”ตงขาทราย เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตงขาทราย“ ”ตงกานมะขามปอม เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตงกานมะขามปอม“ ”แผนกระดาน เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตแผนกระดาน“ ”เกาอเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเกาอ“ ”ตงฟาง เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตงฟาง“ ”

เรองหามนอนบนเตยงสงสมยนน พวกภกษฉพพคคยนอนบนเตยงสง คนทงหลายเดนเทยวชมวหารเหนจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๙๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงนอนบนเตยงสง รปใด“นอน ตองอาบตทกกฏ”

เรองไมหนนเทาเตยงสมยนน ภกษรปหนงนอนบนเตยงตำา ถกงกด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตไมหนนเทาเตยง“ ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยใชไมหนนเทาเตยงสง สลกตดกบไมหนนเทาเตยงคนทงหลายเดนเทยวชมวหารเหนจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถ“

ผบรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษไมพงใชไมหนนเทาเตยงสง รปใดใช ตองอาบต“ทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตไมหนนเทาเตยงสง ๘ นวเปนอยางมาก”

เรองดายสมยนน ดายเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชดายถกเตยง“ ”ตวแมแครเปลองดายมาก พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหเจาะตวแมแครแลวถกเปนตาหมากรก”ทอนผาผนเลก ๆ เกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำาเปนผาปพน“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๙๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารปยนนเกดขน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตให“สางนนแลวทำาเปนหมอน ปยนนม ๓ ชนด คอ นนจากตนไม นนจากเถาวลยนนจากหญา”

เรองหมอนสมยนน พวกภกษฉพพคคยใชหมอนยาวขนาดกงกาย(ยาวครงลำาตวคน)คนทงหลายเดนเทยวชมวหารเหน จงตำาหน ประณาม โพนทนาวา เหมอน“คฤหสถผบรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชหมอนยาวขนาดกงกาย“รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำาหมอนพอเหมาะกบศรษะ”

เรองฟก ๕ ชนดสมยนน มมหรสพบนยอดเขาในกรงราชคฤห คนทงหลายจดฟก ๕ ชนดไวสำาหรบมหาอมาตย คอ ฟกขนสตว ฟกผา ฟกเปลอกไม ฟกหญา ฟกใบไมครนมหรสพเลกแลว เขาไดถอดเอาปลอกฟกไป ภกษทงหลายเหนขนสตว ทอนผาเปลอกไม หญาและใบไมเปนจำานวนมาก ทเขาทงไวในทเลนมหรสพภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตฟก ๕ ชนด คอ ฟก“ขนสตว ฟกผา ฟกเปลอกไม ฟกหญา ฟกใบไม”สมยนน ทอนผาสำาหรบใชสอยประจำาเสนาสนะเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหหมฟก“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๙๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารเรองเตยงหมดวยฟกสมยนน ภกษทงหลายปฟกเตยงลงบนตง ปฟกตงลงบนเตยง ฟกขาด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงหมดวยฟก ตงหม“ดวยฟก”ภกษปลงไมไดใชผารองขางลาง ฟกยอยลงขางลาง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชผารองปพนแลวหมฟก“ ”โจรเลกผาหมฟกลกเอาไป ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตใหใชเขยนแตม”โจรกยงลกเอาไปอก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหทำาตำาหนไว”ถงอยางนนกยงลกเอาไปอก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหตำาหนดวยนวมอไว”

เสตวณณาทอนชานนะวาดวยทรงอนญาตสขาวเปนตน[๒๙๘] สมยนน ทอยอาศยของพวกเดยรถย มสขาว แตพนทำาเปนสดำา ทำาฝาเปนสเหลอง คนทงหลายประสงคจะดทอยอาศยจงเดนทางไปภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตสขาว สดำา สเหลองใน“วหาร”สมยนน ฝาเนอหยาบ สขาวจงไมเกาะตด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๐๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใสดนปนแกลบแลวใช“เกรยงฉาบใหเรยบ ใหสขาวเกาะตด”สขาวกยงไมตดสนท ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใสดนละเอยดแลวใช“เกรยงฉาบใหสขาวเกาะตด”สขาวกยงไมตดสนท ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหใชยางไม แปงเปยก”สมยนน ฝาเนอหยาบ สเหลองจงไมเกาะตด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใสดนปนแกลบแลวใช “เกรยงฉาบใหสเหลองเกาะตด”สเหลองกยงไมเกาะตด ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตใหใสดนปนรำาแลวใชเกรยงฉาบใหสเหลองเกาะตด”สเหลองกยงไมตดสนท ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใสแปงเมลดพนธผกกาด“ขผงเหลว”แปงหนาเกนไปภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชผาเชดออก“ ”สมยนน พนหยาบไป สดำาไมเกาะตด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๐๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใสดนปนแกลบแลวใช“เกรยงฉาบใหสดำาเกาะตด”สดำากยงไมตดสนท ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใสดนขยใสเดอนแลวใช“เกรยงฉาบใหสดำาเกาะตด”สดำากยงไมตดสนท ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคให

ทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตยางไม นำาฝาด“ ”

ปฏภาณจตตปฏกเขปะวาดวยทรงหามภาพจตรกรรมฝาผนง

เรองทรงอนญาตภาพดอกไม[๒๙๙] สมยนน พวกภกษฉพพคคยใหชางเขยนภาพจตรกรรม คอ ภาพสตรภาพบรษไวในวหาร คนทงหลายเดนเทยวชมเหนจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา“เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใหชางเขยนภาพจตรกรรม“คอ ภาพสตร ภาพบรษ รปใดใหเขยน ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตภาพลวดลายดอกไม ภาพลวดลายเถาวลย ภาพลวดลายฟนมงกร ภาพลวดลายดอกจอก”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๐๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารอฏฐกาจยาทอนชานนะวาดวยทรงอนญาตใหกออฐเปนตนเรองวหารพนตำา[๓๐๐] สมยนน วหารมพนทตำา นำาทวม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถมพนใหสง“ ”ดนทถมพงทะลาย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหกอคนกนดนทถม ๓ ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”ภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนไดอฐ บนไดศลา บนไดไม”เมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”

เรองวหารมพนเปนลานโลงสมยนน วหารมพนเปนลานโลง๑ ภกษทงหลายละอายทจะนอน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผามาน“ ”ภกษทงหลายเลกชายผามานมองดกน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกนฝาครงหนง“ ”

เชงอรรถ :๑ คอมพนทมลานเนองเปนอนเดยวกบสถานทมใชวหาร มผคนพลกพลาน (ว.อ. ๓/๓๐๐/๓๒๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๐๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารภกษทงหลายกยงมองผานขางบนฝานนได ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตหองภายใน ๓ ชนด คอ“หองคลายเสลยง หองคลายอโมงค หองบนเรอนโลน ๑”

เรองวหารเลกสมยนน ภกษทงหลายกนหองไวตรงกลางวหารเลก ไมมบรเวณ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหกนหองไวดานหนงใน“วหารเลก แตกนหองไวตรงกลางในวหารใหญ”

เรองฝาวหารชำารดสมยนน เชงฝาวหารชำารด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกรอบเชงฝา“ ”ฝาผนงวหารถกฝนสาด ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตแผงกนสาด ฝาทำาดวยดนปนเถากบมลโค”

เรองทรงอนญาตเพดานสมยนน งตกจากหลงคามงหญาลงมาทคอภกษรปหนง ภกษนนตกใจกลวรองเสยงลน ภกษทงหลายวงเขาไปถามวา อาวโส ทานรองทำาไม“ ”ภกษนนจงบอกเรองนนใหภกษทงหลายทราบ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเพดาน“ ”

เชงอรรถ :

๑ หมมยคพภ : หองบนเรอนโลน ไดแกหองเรอนยอดบนดาดฟา หรอหองทมงหลงคาโลน (ว.อ. ๓/๓๐๐/๓๒๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๐๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารเรองทรงอนญาตไมแขวนสมยนน ภกษทงหลายแขวนถงไวทเทาเตยงบาง ทเทาตงบาง หนบาง ปลวกบางกดกน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตไมเดอยตดฝา ไมรปงาชาง“ ”

เรองทรงอนญาตราวจวรสมยนน ภกษทงหลายเกบจวรไวบนเตยงบาง บนตงบาง จวรเสยหาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตราวจวร สายระเดยงใน“วหาร”สมยนน วหารยงไมมระเบยง พกอาศยไมได ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตระเบยง เฉลยง ลบแล“หนามขมหลงคา”ระเบยงโลง ภกษทงหลายละอายทจะนอน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตแผงเลอนฝาคำา“ ”

อปฏฐานสาลาอนชานนะวาดวยทรงอนญาตหอฉนเรองภกษฉนรวมกนในกลางแจง[๓๐๑] สมยนน ภกษทงหลายฉนอาหารรวมกนในกลางแจง ตองลำาบากเพราะความหนาวบางเพราะความรอนบาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๐๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตหอฉน“ ”หอฉนมพนทตำา นำาทวมถง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหถมพนใหสง”ดนทถมพงทะลาย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหกอคนกนดน ทถม ๓ ชนด คอคนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”ภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนไดอฐ บนไดศลา บนไดไม”เมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”ผงหญาตกเกลอนทหอฉน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตให รอลงแลวเอาดนโบกฉาบทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว ใหมสดำา ใหมสยางไม เขยนลวดลายดอกไม เขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก ราวจวร สายระเดยง”สมยนน ภกษทงหลายปจวรลงบนพนดนกลางแจง จวรเปอนฝน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตราวจวร สายระเดยงไว“กลางแจง ฯลฯนำาดมถกแดดจงรอน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ศาลานำาดม ปะรำานำาดม”ศาลานำาดมมพนทตำา นำาทวมถง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหถมพนใหสง”ดนทถมพงทะลาย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหกอคนกนดนทถม ๓ ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๐๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนไดอฐ บนไดศลา บนไดไม”เมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”ผงหญาตกเกลอนทศาลานำาดม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตให รอลงแลวเอาดนโบกฉาบทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว ใหมสดำาใหมสยางไมเขยนลวดลายดอกไม เขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก ราวจวร สายระเดยง”

ไมมภาชนะสำาหรบตกนำา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตสงขตกนำา ขนนำา”

ปาการาทอนชานนะวาดวยทรงอนญาตรวลอมเปนตนเรองวหารไมมรวลอม[๓๐๒] สมยนน วหารยงไมมร วลอม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลอมรว ๓ ชนด คอ“รวอฐ รวศลา รวไม”

เรองทรงอนญาตซมประตซมประตไมม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตซม“ประต”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๐๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารซมประตมพนทตำา นำาทวมถง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหถมพนใหสง”ซมประตไมมบานประต ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตบานประต กรอบเชดหนา รครกทรบเดอยประต หวงขางบน สายย ไมหวลงลม กลอน ชองดาล ชองสำาหรบชก เชอกสำาหรบชก”ผงหญาตกเกลอนทซมประต ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหรอลงแลวเอาดนโบกฉาบทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว ใหมสดำาใหมสยางไม เขยนลวดลายดอกไม เขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก”

เรองทรงอนญาตทอระบายนำาสมยนน บรเวณเปนโคลนตม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหโรยกรวดแร“ ”กรวดแรไมเตม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตให“ปศลาเรยบ”นำาขง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตทอระบาย“นำา”

เรองทรงอนญาตศาลาไฟสมยนน ภกษทงหลายทำาทตงเตาในทตาง ๆ ทวบรเวณจงสกปรก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำาศาลาไฟไวในทสมควร“ดานหนง”โรงไฟมพนทตำา นำาทวมถง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตใหถมพนใหสง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๐๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารดนทถมพงทะลาย ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“ใหกอคนกนดนทถม ๓ ชนด คอ คนททำาดวยอฐ คนททำาดวยศลา คนททำาดวยไม”ภกษทงหลายขนลงลำาบาก ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เรา“อนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนไดอฐ บนไดศลา บนไดไม”เมอภกษทงหลายขนลงพลดตกลงมา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตราวสำาหรบยด”โรงไฟไมมบานประต ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต“บานประต กรอบเชดหนา รครกทรบเดอยประต หวงขางบน สายย ไมหวลง ลมกลอน ชองดาล ชองสำาหรบชก เชอกสำาหรบชก”ผงหญาตกเกลอนทศาลาไฟ ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหรอลงแลวเอาดนโบกฉาบทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว ใหมสดำาใหมสยางไม เขยนลวดลายดอกไม เขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก ราวจวร สายระเดยง”

อารามปรกเขปอนชานนะเรองทรงอนญาตรวลอมอาราม[๓๐๓] สมยนน อารามไมมร วลอม แพะบาง ปศสตวบางทำาสงทปลกไวเสยหายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตรว ๓ ชนด คอ รวไมไผ“รวหนาม ค”ซมประตไมม แพะและปศสตวกยงทำาสงทปลกไวเสยหายเหมอนเดม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๐๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลายเราอนญาตซมประต ไมคราว บาน“ประตค เสาระเนยด กลอนเหลก”ผงหญาตกเกลอนทซมประต ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย“เราอนญาตใหรอลงแลวเอาดนโบกฉาบทงภายในภายนอก ทำาใหมสขาว ใหมสดำาใหมสยางไม เขยนลวดลายดอกไม เขยนลวดลายเถาวลย จกเปนฟนมงกร เขยนลวดลายดอกจอก”พนอารามลน ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตให“โรยกรวดแร”กรวดแรไมเตม ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตให“ปศลาเรยบ”นำาขง ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตทอระบาย“นำา”สมยนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ มพระราชประสงคจะทรงสรางปราสาทฉาบปนขาวถวายสงฆ เวลานนภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา พระผมพระภาค“ทรงอนญาตเครองมงหรอไมไดทรงอนญาตไว”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเครองมง ๕ ชนด คอ“กระเบอง ศลา ปนขาว หญา ใบไม”ปฐมภาณวาร จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๑๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวาร๒. ทตยภาณวารอนาถปณฑกวตถวาดวยเรองอนาถบณฑกคหบด[๓๐๔] สมยนน อนาถบณฑกคหบด เปนนองเขยของเศรษฐชาวกรงราชคฤหครงนน อนาถบณฑกคหบด ไดเดนทางไปกรงราชคฤหดวยกรณยกจบางอยางเศรษฐชาวกรงราชคฤหไดนมนตพระสงฆมพระผมพระภาคเปนประธาน เพอเจรญกศลในวนพรงน สงทาสและกรรมกรวา ทานทงหลาย ถาเชนนน พวกทานจงตนแต“เชาตร ตมขาว หงขาว ตมแกง ชวยกนจดเตรยมแกงออม”ขณะนน อนาถบณฑกคหบดไดมความคดดงนวา คราวกอนเมอเรามา คหบด“

ทานนทำาธระเสรจกสนทนาปราศรยกบเราผเดยว เวลานเขามทาทวนวายสงทาสและกรรมกรวา พวกทานจงตนแตเชาตร ตมขาว หงขาว ตมแกง ชวยกนจด‘เตรยมแกงออม คหบดนนาจะมงานอาวาหมงคล ววาหมงคล มหายญพธ หรอ’จะทลเชญพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ พรอมดวยกองทพมาเลยงอาหารในวนพรงนกระมง”ครนเศรษฐชาวกรงราชคฤหสงทาสและกรรมกรแลว เขาไปหาอนาถบณฑกคหบดถงท ครนถงแลวไดสนทนากบอนาถบณฑกคหบด แลวนง ณ ทสมควรอนาถบณฑกคหบดไดกลาวกบเศรษฐชาวกรงราชคฤหดงนวา เมอขาพเจามา“คราวกอน ทานทำาธระเสรจกสนทนาปราศรยกบขาพเจาผเดยว เวลานทานมทาทวนวาย สงทาสและกรรมกรวา พวกทานจงตนแตเชาตร ตมขาว หงขาว ตมแกง‘ชวยกนจดเตรยมแกงออม ทานคงจะมงานอาวาหมงคล ววาหมงคล มหายญพธ’หรอจะทลเชญพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ พรอมดวยกองทพมาเลยงอาหารในวนพรงนกระมง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๑๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารเศรษฐชาวกรงราชคฤหตอบวา ขาพเจาไมมงานอาวาหมงคลหรอววาหมงคลทงไมไดทลเชญเสดจพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐพรอมดวยกองทพมาเลยงอาหารในวนพรงน ทจรงขาพเจาจะประกอบมหายญพธ คอ นมนตพระสงฆ มพระพทธเจาเปนประธาน เพอเจรญกศลในวนพรงน”อนาถบณฑกคหบดถามวา ทานกลาววา พระพทธเจา หรอ“ ‘ ’ ”เศรษฐชาวกรงราชคฤหตอบวา คหบด ขาพเจากลาววา พระพทธเจา“ ‘ ”อนาถบณฑกคหบดถามซำาวา ทานกลาววา พระพทธเจา หรอ“ ‘ ’ ”เศรษฐชาวกรงราชคฤหตอบวา คหบด ขาพเจากลาววา พระพทธเจา“ ‘ ”อนาถบณฑกคหบดถามซำาอกวา ทานกลาววา พระพทธเจา หรอ“ ‘ ’ ”เศรษฐชาวกรงราชคฤหกคงตอบวา คหบด ขาพเจากลาววา พระพทธเจา“ ‘ ”อนาถบณฑกคหบดกลาววา แมเสยงประกาศวา พระพทธเจา พระพทธเจา“ ‘ ’นกยากทจะไดยนในโลก ทานคหบด ขาพเจาสามารถจะเขาเฝาพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ในเวลานไดหรอ”เศรษฐชาวกรงราชคฤหตอบวา คหบด เวลานยงไมควรเขาเฝาพระผมพระภาค“พรงนทานจะไดเขาเฝา”หลงจากนน อนาถบณฑกคหบดนอนนกถงพระพทธเจาเปนอารมณวา พรง“นเราจะไดเขาเฝาพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนนแตเชาตร”เลากนวา คหบดตนกลางดกถง ๓ ครงเพราะเขาใจวาสวางแลว

[๓๐๕] ครงนน ทานอนาถบณฑกคหบดเดนไปทางประตปาสตวน พวกอมนษยเปดประตให เมอทานอนาถบณฑกคหบดเดนออกจากเมองไปแลว แสงสวางพลนหายไป ปรากฏความมดแทน ความกลว ความหวาดสะดง อาการขนพองสยองเกลาบงเกดขน ทานอนาถบณฑกคหบดตองการจะกลบจากทนนขณะนน สวกยกษหายตวอยประกาศใหไดยนเสยงวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๑๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวาร“ชาง ๑ แสนเชอก มา ๑ แสนตวรถมาอสดร ๑ แสนคน สาวนอยประดบตางหเพชร ๑ แสนคนกยงไมถงเสยวท ๑๖๑ แหงการยางเทาไปกาวหนงเชญกาวไปเถดคหบด ทานกาวไปดกวา อยาถอยกลบเลย”ทนใดนนความมดพลนหายไป แสงสวางปรากฏขนแกทานอนาถบณฑกคหบดความกลว ความหวาดสะดง อาการขนพองสยองเกลาพลนหายไปแมครงท ๒ ฯลฯแมครงท ๓ แสงสวางพลนหายไป ปรากฏความมดแทน ความกลว ความหวาดสะดง อาการขนพองสยองเกลาบงเกดขน ทานอนาถบณฑกคหบดตองการจะกลบจากทนนแมครงท ๓ สวกยกษกหายตวอยแตประกาศใหไดยนเสยงวา“ชาง ๑ แสนเชอก มา ๑ แสนตวรถมาอสดร ๑ แสนคน สาวนอยประดบตางหเพชร ๑ แสนคนกยงไมถงเสยวท ๑๖ แหงการยางเทาไปกาวหนงเชญกาวไปเถดคหบด ทานกาวไปดกวา อยาถอยกลบเลย”แมครงท ๓ ความมดพลนหายไป แสงสวางปรากฏแกทานอนาถบณฑกคหบดความกลว ความหวาดสะดง อาการขนพองสยองเกลาพลนหายไปลำาดบนน อนาถบณฑกคหบดเดนเขาไปยงปาสตวน เชามดวนนน พระผมพระภาคเสดจลกขนจงกรมทกลางแจง ไดทอดพระเนตรเหนทานอนาถบณฑก

เชงอรรถ :๑ เสยวท ๑๖ ในทนหมายความวา เมอแบงเปน ๑๖ สวนแลวเอาสวนหนงใน ๑๖ สวนนนมาแบงเปนอก๑๖ สวน แลวเอาสวนหนงทแบงเปน ๑๖ สวนครงท ๒ นนมาแบงเปน ๑๖ สวนอกครงหนง สวน ๑ใน ๑๖ สวนทแบงครงท ๓ นจดเปนเสยวท ๑๖ สตวสงของอยางละ ๑ แสน ยงมคาไมถงเสยวท ๑๖แหงการกาวเทาไปกาวหนงทแบงแลว ๑๖ ครง ๑๖ เทยว ๑๖ หน เพราะ ทานอนาถบณฑกะกาวเทาไปถงพระพทธเจาแลวจะสำาเรจโสดาปตตผล จกเอาของหอมพวงมาลากระทำาการบชา จกไหวพระเจดย

จกฟงธรรม จกนมนตพระสงฆแลวถวายทาน จกตงมนในสรณะและศล(ตาม แนวคำาอธบายแหง สำ.ส.อ.๑/๒๔๒/๒๙๘, สารตถ.ฏกา ๓/๓๐๕/๔๗๔-๔๗๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๑๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารคหบดเดนมาแตไกล ครนแลวจงเสดจลงจากทจงกรมประทบนงบนอาสนะทปไว ครนแลวไดตรสกบทานอนาถบณฑกคหบดดงนวา มาเถดสทตตะ“ ”ทานอนาถบณฑกคหบดรนเรงบนเทงใจวา พระผมพระภาคตรสเรยกชอเรา“ ”จงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนแลวซบเศยรลงแทบพระยคลบาทแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระผมพระภาคประทบอยเปนสขดหรอ พระ“พทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวาพราหมณผดบกเลสแลว ยอมอยเปนสขทกเมอผไมตดอยในกาม เปนคนเยอกเยนไมมอปธกเลส ตดกเลสเครองของไดทกอยางแลวกำาจดความกระวนกระวายในใจเขาถงความสงบ ยอมอยเปนสข๑ลำาดบนน พระผมพระภาคไดตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ๑. ทานกถา (เรองทาน)๒. สลกถา (เรองศล)๓. สคคกถา (เรองสวรรค)๔. กามาทนวกถา (เรองโทษ ความตำาทราม ความเศราหมองแหงกาม)๕. เนกขมมานสงสกถา (อานสงสแหงการออกจากกาม) แกอนาถ-บณฑกคหบดเมอทรงทราบวาทานอนาถบณฑกคหบดมจตควร ออน ปราศจากนวรณเบกบาน ผองใส จงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนา๒ของพระพทธเจาทงหลาย

เชงอรรถ :๑ อง.ตก. (แปล) ๒๐/๓๕/๑๙๑๒ สามกกงสกธรรมเทศนา หมายถงธรรมเทศนาทพระพทธเจาทงหลายทรงตรสรดวยพระองคเอง ทรงเหนดวยสยมภญาณ ไมทวไปแกผอน คอมไดรบการแนะนำาจากผอน ทรงตรสรลำาพงพระองคเองกอนใครในโลก (ว.อ. ๓/๒๙๓/๑๘๑, สารตถ,ฏกา ๓/๒๖/๒๓๗, ท.ส.ฏกา อภนว. ๒/๒๙๘/๓๕๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๑๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารคอ ทกข สมทย นโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธล ปราศจากมลทนไดเกดแกทานอนาถบณฑกคหบด ณ อาสนะนนแลวา สงใดสงหนงมความเกดขน“เปนธรรมดา สงนนทงปวงมความดบไปเปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาด”ปราศจากมลทนควรรบนำายอมไดเปนอยางดทานอนาถบณฑกคหบดไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลวหยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอผอนในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคผเจรญ“ภาษตของพระองค ชดเจนไพเราะยงนก พระองคทรงประกาศธรรมแจมแจงโดยประการตาง ๆ เปรยบเหมอนบคคลหงายของทควำา เปดของทปด บอกทางแกผหลงทาง หรอตามประทปในทมดดวยตงใจวา คนมตาดจกเหนรป พระองคผเจรญขาพระองคนขอถงพระผมพระภาค พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคโปรดจงทรงจำาขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต ขอพระองคพรอมดวยภกษสงฆจงรบภตตาหาร เพอเจรญกศลในวนพรงนดวยเถด”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพครนทานอนาถบณฑกคหบดทราบการทพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลวจงลกจากอาสนะถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวทำาประทกษณกลบไปเศรษฐชาวกรงราชคฤหไดทราบขาววา ทานอนาถบณฑกคหบด นมนตพระ“สงฆมพระพทธเจาเปนประธาน เพอเจรญกศลในวนพรงน”[๓๐๖] ครงนน เศรษฐชาวกรงราชคฤห ไดกลาวกบทานอนาถบณฑกคหบดดงนวา คหบด ทราบวาทานนมนตพระสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน เพอเจรญ“กศลในวนพรงน กทานเปนอาคนตกะ ขาพเจาจะใหยมทรพยทจะจบจายสงของเพอจดทำาภตตาหาร ถวายพระสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๑๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารทานอนาถบณฑกคหบดตอบวา อยาเลย คหบด ทรพยทจะจบจายใชสอย“เพอจดทำาภตตาหารเลยงพระสงฆมพระพทธเจาเปนประธานของขาพเจามพรอมแลว”ชาวนคมในกรงราชคฤห ไดทราบขาววา ทานอนาถบณฑกคหบดนมนตพระ“สงฆมพระพทธเจาเปนประธานเพอเจรญกศลในวนพรงน ลำาดบนน ชาวนคมในกรง”ราชคฤหจงไดกลาวกบอนาถบณฑกคหบดดงนวา คหบด ทราบวา ทานนมนต“พระสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน เพอเจรญกศลในวนพรงน กทานเปนอาคนตกะ

ขาพเจาจะใหยมทรพยทจะจบจายสงของ เพอจดทำาภตตาหารถวายพระสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน”ทานอนาถบณฑกคหบดตอบวา อยาเลย พอเจา ทรพยทจะจบจายใชสอย“เพอจดทำาภตตาหารเลยงพระสงฆมพระพทธเจาเปนประธานของขาพเจามพรอมแลว”พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐพอไดทราบขาววา ทานอนาถบณฑกคหบด“นมนตพระสงฆมพระพทธเจาเปนประธานเพอเจรญกศลในวนพรงน ลำาดบนน”พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐไดกลาวกบอนาถบณฑกคหบดดงนวา คหบด“ทราบวา ทานนมนตพระสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน เพอเจรญกศลในวนพรงนกทานเปนอาคนตกะ ฉนจะใหยมทรพยทจะจบจายสงของ เพอจดทำาภตตาหารถวายพระสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน”ทานอนาถบณฑกคหบดทลตอบวา อยาเลย พระเจาขา ทรพยทจะจบจาย“ใชสอย เพอจดทำาภตตาหารเลยงพระสงฆมพระพทธเจาเปนประธานของขาพระองคมพรอมแลว”ครนลวงราตรนนไป ทานอนาถบณฑกคหบดสงใหจดเตรยมของเคยวของฉนอนประณตในนเวศนของเศรษฐชาวกรงราชคฤห แลวใหคนไปกราบทลภตกาลวา ถง“เวลาแลว พระพทธเจาขา ภตตาหารเสรจแลว”ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปนเวศนของเศรษฐชาวกรงราชคฤห ประทบนงบนอาสนะทเขาปถวายพรอม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๑๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารกบภกษสงฆ ลำาดบนน ทานอนาถบณฑกคหบดไดนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยตนเอง จนกระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจแลว ทรงหามภตตาหารแลว ละพระหตถจากบาตร จงนงเฝาอย ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ขอพระผมพระภาคพรอม“กบภกษสงฆจงทรงรบนมนตไปอยจำาพรรษา ณ กรงสาวตถของขาพระพทธเจาเถด”พระผมพระภาคตรสวา คหบด ตถาคตทงหลายยอมยนดในสญญาคาร ๑“ ”ทานอนาถบณฑกคหบดกราบทลวา ทราบแลวพระพทธเจาขา“ ”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหทานอนาถบณฑกคหบดเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา เสดจลกจากอาสนะแลวเสดจกลบไป

อนาถบณฑกะสรางพระเชตวน[๓๐๗] สมยนน ทานอนาถบณฑกคหบดเปนคนมมตรมาก มสหายมาก

ประชาชนเชอถอคำาพด ครนทานอนาถบณฑกคหบดทำาธระในกรงราชคฤหเสรจแลวกเดนทางกลบไปกรงสาวตถ ระหวางทางไดชกชวนคนทงหลายวา ทานทงหลาย“จงชวยกนสรางอาราม สรางวหาร เตรยมทาน เวลานพระพทธเจาเสดจอบตขนในโลกแลวและขาพเจาไดทลนมนตพระผมพระภาคพระองคนนแลว พระองคจะเสดจมาทางน”ครงนน คนทงหลายททานอนาถบณฑกคหบดชกชวนไว ไดพากนสรางอารามสรางวหารเตรยมทานครนทานอนาถบณฑคหบดถงกรงสาวตถ เทยวตรวจดรอบ ๆ กรงสาวตถคดวา พระผมพระภาคควรประทบทไหนดซงไมไกลจากหมบานเกนไป ไมใกลหมบาน“

เชงอรรถ :๑ สญญาคาร คอ สถานทวาง โอกาสทเงยบสงด สถานทเหมาะแกการบำาเพญอานาปานสตกมมฏฐาน(ว.อ. ๑/๑๖๕/๔๔๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๑๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารเกนไป การคมนาคมสะดวก ผอยากจะเขาเฝาไปมาไดงาย กลางวนคนไมพลกพลานกลางคนมเสยงรบกวนนอย ไมมเสยงอกทก ไรผคน เปนสถานทพวก มนษยจะทำากจทลบได เปนสถานทเหมาะแกการหลกเรน”ทานอนาถบณฑกคหบดไดเหนพระอทยานของเจาเชตราชกมาร เปนสถานทไมไกลจากหมบานเกนไป ไมใกลหมบานเกนไป การคมนาคมสะดวก ผอยากจะเขาเฝาไปมาไดงาย กลางวนคนไมพลกพลาน กลางคนมเสยงรบกวนนอย ไมมเสยงอกทก ไรผคน เปนสถานทพวกมนษยจะทำากจทลบได เปนสถานทเหมาะแกการหลกเรน ครนแลวจงเขาเฝาเจาเชตราชกมารถงทประทบ ครนถงแลวไดกราบทลเจาเชตราชกมารดงนวา พระลกเจา ขอพระองค ทรงโปรดประทานพระอทยานแกกระหมอม“เพอจดสรางพระอารามเถด พระเจาขา”เจาเชตราชกมารรบสงวา คหบด ถงใชกหาปณะมาเรยงใหรมจดกน เรากให“อทยานไมได”ทานอนาถบณฑกคหบดทลถามวา พระลกเจา พระองคขายอทยานแลวหรอ“พระเจาขา”เจาเชตราชกมารรบสงวา คหบด เรายงไมไดขายอทยาน ๑“ ”เชตราชกมารกบอนาถบณฑกคหบดถามพวกมหาอมาตยผพพากษาวา อทยาน“เปนอนขายแลว หรอยงไมไดขาย”พวกมหาอมาตยตอบวา พระลกเจา เพราะพระองคตราคาแลว อทยานจง“เปนอนขายแลว”

จากนน ทานอนาถบณฑกคหบดสงใหคนงานนำาเกวยนบรรทกเงนออกมาเรยงลาดใหรมจดกนในเชตวน เงนทขนออกมาครงเดยวยงไมเพยงพอแกพนทอกหนอยหนงใกลซมประต ทานอนาถบณฑกคหบดจงสงพวกคนงานวา พวกทานจงไปขน“เงนมา เราจะเรยงใหเตมในทน”

เชงอรรถ :๑ คหโต อยยปตต อาราโมต. น คหปต คหโต อาราโมต. แปลตามตวอกษรวา พระลกเจา ขาพเจารบ“สวนไปไดหรอ คหบด ทานยงรบสวนไปไมได” ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๑๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารขณะนน เจาเชตราชกมารไดทรงมพระดำารดงนวา การกระทำานไมใชของตำาตอย“เพราะคหบดนบรจาคเงนมากมายถงเพยงน ลำาดบนน เจาเชตราชกมารไดรบสงกบ”ทานอนาถบณฑกคหบดดงนวา พอเถอะ ทานคหบด ทวางตรงนน ทานอยาลาด“เงนเลย ใหโอกาสแกเราบาง สวนนขาพเจาจะขอรวมถวายดวย”ครงนน ทานอนาถบณฑกคหบดดำารวา เจาเชตราชกมารพระองคน ทรงเรอง“พระนาม ประชาชนรจก ความเลอมใสในพระธรรมวนยนของผทประชาชนรจกเชนน มประโยชนมาก จงไดถวายทวางนนแกเจาเชตราชกมาร ลำาดบนน เจาเชต”ราชกมาร รบสงใหสรางซมประตทตรงนนตอมา ทานอนาถบณฑกคหบดใหสรางวหารหลายหลงไวในพระเชตวน สรางบรเวณ สรางซมประต สรางศาลาหอฉน สรางโรงไฟ สรางกปปยกฎ๑ สรางวจกฎสรางสถานทจงกรม สรางศาลาจงกรม ขดบอนำา สรางศาลาบอนำา สรางเรอนไฟสรางศาลาเรอนไฟ ขดสระโบกขรณ สรางมณฑป

นวกมมทานะวาดวยใหนวกรรม(การกอสราง)เรองชางชนผา[๓๐๘] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤหตามพระอธยาศยแลวเสดจจารกไปทางกรงเวสาล เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงเวสาล ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ กฏาคารศาลาปามหาวน ในกรงเวสาลนน

เชงอรรถ :๑ กปปยกฎ คอสถานทเกบอาหาร (ด ว.ม. (แปล) ๕/๒๙๕/๑๒๐) พระผมพระภาคทรงอนญาตเพอใหภกษสงฆพนจากการเกบของไวเองและหงตมเอง (ว.อ. ๓/๒๙๕/๑๘๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๑๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารสมยนน คนทงหลายทำานวกรรมอยางกระตอรอรน อปฏฐากภกษทงหลายผดำาเนนงานกอสรางดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขารโดยเคารพครงนน ชางชนผาเขญใจคนหนงไดมความคดดงนวา การทำานวกรรมนไมใช“ของตำาตอย เพราะคนทงหลายชวยกนทำานวกรรม ทางทดเราพงชวยทำานวกรรมบาง”ลำาดบนน ชางชนผาเขญใจนนจงขยำาโคลนกออฐตงฝาผนงขน แตฝาผนงทกอดวยความไมชำานาญคด จงพงทะลายลงมาแมครงท ๒ ฯลฯแมครงท ๓ ชางชนผาเขญใจนนกขยำาโคลนกออฐตงฝาผนงขน แตฝาผนงทกอดวยความไมชำานาญคด จงพงทะลายลงมาครงนน ชางชนผาเขญใจนนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา พวกพระสมณะ“เชอสายศากยบตรอบรมสงสอนแตพวกทถวายจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขาร อำานวยการทำานวกรรมแกคนพวกนน สวนเราเปนคนเขญใจไมมใครอบรมสงสอน ไมมคนอำานวยการทำานวกรรมให”ภกษทงหลายไดยนชางชนผาเขญใจนนตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษใหนวกรรมได ภกษทงหลาย“ภกษนกทำานวกรรมตองขวนขวายวา ทำาอยางไรหนอวหารจงจะสำาเรจไดเรว ตอง‘ ’ปฏสงขรณเสนาสนะททรดโทรม

วธใหนวกรรมและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงใหนวกรรมอยางน เบองตนพงขออนญาตภกษกอน ครนแลวภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๒๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวาร[๓๐๙] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลวสงฆพงใหนวกรรมวหาร๑ของคหบด แกภกษชอน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆใหนวกรรมวหารของคหบดชอนแกภกษชอน ทานรปใดเหนดวยกบการใหนวกรรมวหารของคหบดชอนแกภกษชอนทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวง

นวกรรมวหารของคหบด สงฆใหแกชอภกษนแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน”

อคคาสนาทอนชานนะวาดวยทรงอนญาตอาสนะเลศเปนตนเรองความเคารพ[๓๑๐] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงเวสาลตามพระอธยาศยแลวเสดจจารกไปยงกรงสาวตถ ครงนน พวกภกษอนเตวาสกของพวกภกษฉพพคคยลวงหนาไปกอนพระสงฆทมพระพทธเจาเปนประธาน จบจองวหาร จบจองทนอนโดยกลาววา ทนเปนของพระอปชฌายทงหลายของพวกเรา ทนเปนของพระ“อาจารยทงหลายของพวกเรา ทนเปนของพวกเรา”ตอมา ทานพระสารบตรไปภายหลงพระสงฆทมพระพทธเจาเปนประธาน เมอวหารถกจบจองแลว เมอทนอนถกจบจองแลว เมอไมไดทนอน จงนง ณ ควงไมตนหนงครนเวลาใกลรง พระผมพระภาคเสดจลกขนทรงพระกาสะ แมทานพระสารบตรกไดกระแอมรบ

เชงอรรถ :๑ นวกรรมวหาร คอใหวหารเพอกอสราง หรอใหการกอสรางในวหาร (วมต.ฏกา ๒/๓๐๙/๓๑๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๒๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารพระผมพระภาคตรสถามวา ใครอยทนน“ ”ทานพระสารบตรกราบทลวา ขาพระพทธเจา สารบตร พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา สารบตร ทำาไมเธอจงมานงทนเลา“ ”ทานพระสารบตรไดกราบทลเรองนนใหทรงทราบ

เรองผควรไดอาสนะเลศเปนตนลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวกภกษอนเตวาสกของพวกภกษ“ฉพพคคยไปกอนภกษสงฆ แลวจบจองวหาร จบจองทนอนโดยกลาววา ทนเปน‘ของพระอปชฌายทงหลายของพวกเรา ทนเปนของพระอาจารยทงหลายของพวกเราทนเปนของพวกเรา จรงหรอ’ ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษทงหลาย“

จงไปกอนภกษสงฆ แลวจบจองวหาร จบจองทนอนโดยกลาววา ทนเปนของพระ‘อปชฌายทงหลายของพวกเรา ทนเปนของพระอาจารยทงหลายของพวกเรา ทนเปนของพวกเราเลา ภกษทงหลาย การกระทำาอยางน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส’หรอทำาคนทเลอมใสอยแลวใหเลอมใสยงขนไดเลย ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ”ทรงแสดงธรรมกถาแลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ใครควรไดอาสนะ“อนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผบวชจากตระกลกษตรย“ควรไดอาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผบวชจากตระกลพราหมณ“ควรไดอาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๒๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผบวชจากตระกลคหบด“ควรไดอาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผทรงสตตนตะควรได“อาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผทรงพระวนยควรได“อาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผเปนธรรมกถกควรได“อาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผไดปฐมฌานควรได“อาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผไดทตยฌานควรได“อาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผไดตตยฌานควรได“อาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผไดจตตถฌานควร“ไดอาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผเปนพระโสดาบน“ควรไดอาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผเปนพระสกทาคาม“ควรไดอาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”

ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผเปนพระอนาคาม“ควรไดอาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๒๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผเปนพระอรหนตควร“ไดอาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผไดวชชา ๓ ควรได“อาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”ภกษบางพวกกราบทลอยางนวา พระพทธเจาขา ภกษผไดอภญญา ๖ ควร“ไดอาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศ”

เรองสตว ๓ สหาย[๓๑๑] ลำาดบนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“เรองเคยมมาแลว ในแถบเชงเขาหมพานต มตนไทรใหญอยตนหนง สตว ๓ สหายคอ นกกระทา ลง และชางพลาย อาศยตนไทรนนอย สตว ๓ สหายนนอยอยางไมเคารพ ไมยำาเกรงกนและกน มการดำาเนนชวตไมเหมอนกนภกษทงหลาย ตอมา สตว ๓ สหายปรกษากนวา นพวกเรา ทำาอยางไรจง“จะรไดวา ในพวกเรา ๓ สหาย ผใดคอผสงวยกวากน จะไดสกการะ เคารพ นบถอ‘ ’บชาและเชอฟงผนน”ภกษทงหลาย ครงนน นกกระทาและลงถามชางพลายวา เพอนเอย ทานจำา“เรองราวเกา ๆ อะไรไดบางเลา ชางตอบวา เมอเรายงเลก เราเคยเดนครอมตนไทร” “ตนน ยอดไทรพอระทองของเรา เราจำาเรองเกานได”ภกษทงหลาย ลำาดบนน นกกระทาและชางพลายถามลงวา เพอนจำาเรอง“ราวเกา ๆ อะไรไดบาง”ลงตอบวา เมอเรายงเลก เราเคยนงบนพนดนเคยวกนยอดไทรตนน เราจำา“เรองเกานได”ภกษทงหลาย ลำาดบนน ลงและชางพลายถามนกกระทาวา เพอนจำาเรอง“ราวเกา ๆ อะไรไดบาง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๒๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารนกกระทาตอบวา เพอนทงหลาย ทโนนมตนไทรใหญ เรากนผลของตนไทร“นนแลวถายมลไวทน ไทรตนนเกดจากผลของตนไทรนน ดงนนเราจงเปนผใหญโดยชาตกำาเนด”ภกษทงหลาย ลำาดบนน ลงกบชางพลายไดกลาวกบนกกระทาดงนวา เพอน“บรรดาเราทงหลาย ทานคอผใหญกวาโดยชาตกำาเนด เราทง ๒ จะสกการะ เคารพนบถอ บชา และเชอฟงทาน”ภกษทงหลาย ลำาดบนน นกกระทาไดใหลงกบชางสมาทานศล ๕ ทงตนเองกรกษาศล ๕ สหายทง ๓ นนตางเคารพยำาเกรง ดำาเนนชวตอยอยางเสมอภาคกนหลงจากสนชวตไดไปเกดในสคตโลกสวรรค ภกษทงหลาย ขอปฏบตน เรยกวาตตตรยพรหมจรรยนรชนเหลาใดฉลาดในธรรมประพฤตออนนอมถอมตนตอบคคลผเจรญทงหลายนรชนเหลานนเปนผไดรบการสรรเสรญในปจจบนและมสคตภพในเบองหนา๑ภกษทงหลาย สตวดรจฉานพวกนนยงมความเคารพยำาเกรง ดำาเนนชวตอยอยางเสมอภาคกน ภกษทงหลาย การทพวกเธอเปนผบวชแลว ในธรรมวนยทเรากลาวดแลว มความเคารพมความยำาเกรงกนและกน ดำาเนนชวตอยางเสมอภาคกนจะพงงดงามในธรรมวนยนภกษทงหลาย การทำาเชนนนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส หรอทำาคนทเลอมใสอยแลวใหเลอมใสยงขนไดเลย ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดง”ธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตการกราบไหว การลกรบ“อญชลกรรม สามจกรรม อาสนะอนเลศ นำาอนเลศ บณฑบาตอนเลศตามลำาดบ

เชงอรรถ :๑ ข.ชา. (แปล) ๒๗/๓๗/๑๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๒๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารพรรษา อนง ภกษทงหลาย ภกษไมพงกดกนเสนาสนะของสงฆตามลำาดบพรรษาภกษรปใดกดกน ตองอาบตทกกฏ”

อวนทยาทปคคละวาดวยบคคลทไมควรไหวเปนตนเรองบคคลทไมควรไหว ๑๐ จำาพวก

[๓๑๒] ภกษทงหลาย บคคลทภกษไมควรไหว ๑๐ จำาพวก เหลานคอ๑. ผอปสมบทกอนไมควรไหวผอปสมบทภายหลง๒. ไมควรไหวอนปสมบน๓. ไมควรไหวภกษนานาสงวาสผมพรรษาแกกวา เปนอธรรมวาท๔. ไมควรไหวมาตคาม๕. ไมควรไหวบณเฑาะก๖. ไมควรไหวภกษผกำาลงอยปรวาส๗. ไมควรไหวภกษผควรแกการชกเขาหาอาบตเดม๘. ไมควรไหวภกษผควรแกมานต๙. ไมควรไหวภกษผกำาลงประพฤตมานต๑๐. ไมควรไหวภกษผควรแกอพภานภกษทงหลาย บคคลทภกษไมควรไหว ๑๐ จำาพวก เหลานแล

เรองบคคลทภกษควรไหว ๓ จำาพวกภกษทงหลาย บคคลทภกษควรไหว ๓ จำาพวก คอ๑. ผอปสมบทภายหลงควรไหวผอปสมบทกอน๒. ควรไหวภกษนานาสงวาสผมพรรษาแกกวา เปนธรรมวาท

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๒๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวาร๓. ควรไหวพระตถาคตผเปนพระอรหนต ตรสรเองโดยชอบในโลกพรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมสตวพรอมทงสมณพราหมณเทวดา และมนษยภกษทงหลาย บคคลทภกษควรไหว ๓ จำาพวกเหลานแล

อาสนปฏพาหนปฏกเขปะวาดวยทรงหามการกดกนอาสนะเรองอนเตวาสกของพระฉพพคคย[๓๑๓] สมยนน คนทงหลายตกแตงมณฑป จดเตรยมเครองลาด จดเตรยมบรเวณไวเจาะจงพระสงฆ พวกภกษอนเตวาสกของพวกภกษฉพพคคยกลาววา เสนาสนะ“เฉพาะทเปนของสงฆเทานนทพระผมพระภาคทรงอนญาตตามลำาดบพรรษา ไมไดทรงอนญาตของททำาเจาะจง ลวงหนาไปกอนพระสงฆทมพระพทธเจาเปนประธาน จบ”จองมณฑปบาง จบจองเครองลาดบาง จบจองบรเวณบางไวโดยกลาววา ทนเปน ของ“พระอปชฌายทงหลายของพวกเรา ทนเปนของพระอาจารยทงหลายของพวกเรา ทนเปนของพวกเรา”

ตอมา ทานพระสารบตรไปภายหลงพระสงฆทมพระพทธเจาเปนประธาน เมอมณฑปถกจบจองแลว เมอเครองลาดถกจบจองแลว เมอบรเวณถกจบจองแลว เมอไมไดทนอนจงนง ณ ควงไมตนหนงครนเวลาใกลรง พระผมพระภาคเสดจลกขนทรงพระกาสะ แมทานพระสารบตรกไดกระแอมรบพระผมพระภาคตรสถามวา ใครอยทนน“ ”ทานพระสารบตรกราบทลวา ขาพระพทธเจา สารบตร พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา สารบตร ทำาไมเธอจงมานงทนเลา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๒๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารทานพระสารบตรไดกราบทลเรองนนใหทรงทราบลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวกภกษอนเตวาสกของพวกภกษ“ฉพพคคยกลาววา เสนาสนะเฉพาะทเปนของสงฆเทานนทพระผมพระภาคทรงอนญาต‘ตามลำาดบพรรษา ไมไดทรงอนญาตของททำาเจาะจง แลวลวงหนาไปกอนพระสงฆ’ทมพระพทธเจาเปนประธาน จบจองมณฑปบาง จบจองเครองลาดบาง จบจองบรเวณบางไวโดยกลาววา ทนเปนของพระอปชฌายทงหลายของพวกเรา ทนเปนของ‘พระอาจารยทงหลายของพวกเรา ทนเปนของพวกเรา จรงหรอ’ ”ภกษทงหลายทลรบวา จรงพระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหน ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงกดกนแมของทเขาทำา“เจาะจงตามลำาดบพรรษา รปใดกดกน ตองอาบตทกกฏ”

คหวกตอนชานนะวาดวยทรงอนญาตเครองใชอยางคฤหสถ[๓๑๔] สมยนน คนทงหลายตกแตงทนอนสงและทนอนใหญไวทโรงอาหารในละแวกบาน คอ

๑. เตยงมเทาสงเกนขนาด ๒. เตยงมเทาเปนรปสตวราย๓. พรหมขนสตว ๔. เครองลาดขนแกะลายวจตร๕. เครองลาดขนแกะมสขาว ๖. เครองลาดมรปดอกไม๗. เครองลาดยดนน ๘. เครองลาดขนแกะวจตรดวยรปสตวรายเชนราชสหและเสอ๙. เครองลาดขนแกะมขน ๒ ดาน ๑๐. เครองลาดขนแกะมขนดานเดยว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๒๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวาร

๑๑. เครองลาดปกดวยไหมประดบรตนะ ๑๒. เครองลาดผาไหมประดบรตนะ๑๓. เครองลาดขนแกะขนาดใหญ ๑๔. เครองลาดบนหลงชางทนางฟอน ๑๖ คนรายรำา๑๕. เครองลาดบนหลงมา ๑๖. เครองลาดในรถ๑๗. เครองลาดทำาดวยหนงเสอ ๑๘. เครองลาดหนงชะมด๑๙. เครองลาดมเพดาน ๒๐. เครองลาดมหมอน ๒ ขาง๑

ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมยอมนง ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเครองใชอยางคฤหสถ“ยกเวนเครองลาด ๓ ชนด คอ มานงสเหลยม เตยงใหญ เครองลาดยดนน นอกนนนงได แตไมอนญาตใหนอน”สมยนน คนทงหลายตกแตงเตยงบาง ตงบางยดนนไวทโรงอาหารในละแวกบานพวกภกษยำาเกรงอยจงไมยอมนงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหนงบนเครองใชอยาง“คฤหสถได แตไมอนญาตใหนอน”

เชตวนวหารานโมทนาวาดวยทรงอนโมทนาการถวายเชตวนวหาร[๓๑๕] ครงนน พระผมพระภาคเสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงสาวตถ ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกคหบดในกรงสาวตถนน

เชงอรรถ :๑ ว.ม.(แปล) ๕/๒๕๔/๒๗, ท.ส.(แปล) ๙/๑๕/๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๒๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารครงนน อนาถบณฑกคหบดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร ทานอนาถบณฑกคหบดผนงณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขอพระผมพระภาคพรอมกบภกษสงฆ“ทรงรบภตตาหารของขาพระพทธเจาเพอเจรญกศลในวนพรงนเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพครนอนาถบณฑกคหบดทราบการทพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว จงลกจากอาสนะถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวกลบไปครนราตรนนผานไป อนาถบณฑกคหบดสงใหจดเตรยมของเคยวของฉนอนประณตใหคนไปกราบทลภตกาลวา ถงเวลาภตตาหารแลว พระพทธเจาขา ภตตาหารเสรจ“แลว”ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปนเวศนของอนาถบณฑกคหบด ประทบนงบนอาสนะทเขาจดถวายพรอมกบภกษสงฆอนาถบณฑกคหบดไดนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจ แลวทรงหามภตตาหารแลวละพระหตถจากบาตร จงนงเฝาอย ณ ทสมควร ไดกราบทลดงนวา ขาพระ“พทธเจาจะปฏบตอยางไรในพระเชตวน พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา ถาเชนนน ทานจงจดถวายเชตวนแกสงฆจากทศทง“๔ ผมาแลวและยงไมมา”อนาถบณฑกะรบสนองพระพทธดำารสแลวไดถวายพระเชตวนแกสงฆจากทศทง๔ ผมาแลวและยงไมมา

คาถาอนโมทนาการถวายวหารลำาดบนน พระผมพระภาคทรงอนโมทนาอนาถบณฑกคหบด ดวยพระคาถาเหลานวาวหารยอมปองกนความหนาวรอนและสตวรายนอกจากนน ยงปองกนง ยงและฝนในคราวหนาวเยน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๓๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารนอกจากนน ยงปองกนลมและแดดอนรอนจดทเกดขนการถวายวหารแกสงฆเพอหลกเรนอย เพอความสขเพอเพงพนจ และเพอเหนแจงพระพทธเจาทงหลายทรงสรรเสรญวาเปนทานอนเลศเพราะฉะนน ผฉลาดเมอเหนประโยชของตน

พงสรางวหารอนรนรมยถวายภกษผพหสตใหอยในทนเถดอกประการหนง ผเปนบณฑตมจตเลอมใสในภกษพหสตผปฏบตตรงพงถวายขาว นำา ผาและเสนาสนะอนควร แกทานเหลานนทานเหลานนยอมแสดงธรรมอนเปนเหตบรรเทาสรรพทกขแกเขาซงเมอเขารทวถงแลวจะเปนผไมมอาสวะปรนพพานไดในชาตนครนพระผมพระภาคทรงอนโมทนาแกอนาถบณฑกคหบดดวยพระคาถาเหลานแลวทรงลกจากอาสนะเสดจกลบ

อาสนปฏพาหนาทวาดวยการกดกนอาสนะเปนตนเรองบงคบภกษผนงอาสนะถดไปใหลกขนทงทยงฉน[๓๑๖] สมยนน มหาอมาตยผหนงเปนสาวกของอาชวกจดถวายสงฆภต ทานพระอปนนทศากยบตรมาภายหลง บงคบภกษผนงอาสนะถดไปใหลกขนทงทกำาลงฉนอย จงเกดความวนวายขนในโรงอาหารครงนน มหาอมาตยผนนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกพระสมณะ“เชอสายศากยบตรมาภายหลงจงบงคบภกษผนงอาสนะถดไปใหลกขนทงทกำาลงฉนอยเลา ทำาใหเกดความวนวายในโรงอาหาร ภกษผนงทอนควรจะไดฉนจนอมมใชหรอ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๓๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษทงหลายไดยนมหาอมาตยนนตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯ บรรดาภกษผมกนอยสนโดษ ฯลฯ ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนทานพระอปนนทศากยบตร“มาภายหลง จงบงคบภกษผนงอาสนะถดไปใหลกขนทงทกำาลงฉนอยเลา ทำาใหเกดความวนวายในโรงอาหาร”ครงนนแล ภกษเหลานนไดนำาเรองไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามทานพระอปนนทศากยบตรวา อปนนทะ ทราบวา“เธอมาภายหลงบงคบภกษผนงอาสนะถดไปใหลกขนทงทกำาลงฉนอย ทำาใหเกดความวนวายในโรงอาหารจรงหรอ”พระอปนนทะทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา โมฆบรษ ไฉนเธอมาภายหลงจงบงคบ“ภกษผนงอาสนะถดไปใหลกขนทงทกำาลงฉนอย ทำาใหเกดความวนวายในโรงอาหารเลาโมฆบรษ การกระทำาอยางน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรง”ตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“ภกษไมพงบงคบใหภกษทนงอาสนะถดไปใหลกขนทงทกำาลงฉนอย รปใดบงคบใหลกขน

ตองอาบตทกกฏ ถาบงคบใหลกขน ภกษทลกขนนนยอมเปนผหามภตดวย พงกลาวกบภกษนนวา ทานจงไปหานำามา ถาพงไดนำานน นนเปนการด ถาไมได ภกษ‘ ’ทถกบงคบใหลกขนนนพงกลนเมลดขาวใหเรยบรอยแลวจงใหอาสนะแกภกษผแกพรรษากวา ภกษทงหลาย แตเราไมไดกลาววา ภกษพงกดกนอาสะสำาหรบภกษ“ผแกพรรษากวา โดยปรยายใด ๆ รปใดกดกน ตองอาบตทกกฏ’ ”

เรองพวกภกษฉพพคคยไลภกษอาพาธสมยนน พวกภกษฉพพคคยบงคบพวกภกษเปนไขใหลกขนพวกภกษเปนไขตอบวา พวกเราไมสามารถลกขนได “ (เพราะ) พวกเราเปนไข”พวกภกษฉพพคคยกลาววา พวกเราจะชวยพยงพวกทานใหลกขน แลวชวย“ ”ประคองใหลกขน แลวกปลอยใหพวกภกษไขยนอย พวกภกษไขสลบลมลง ฯลฯ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๓๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงบงคบภกษเปนไขใหลกขน รปใดบงคบ“ใหลกขน ตองอาบตทกกฏ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยกลาววา พวกกระผมเปนไขไมควรทจะถกไลให“ลกขน แลวยดเอาทนอนด ๆ ฯลฯ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเพอใหทนอนทเหมาะสม“แกภกษเปนไข”ตอมา พวกภกษฉพพคคยกกดกนอาสนะเอาไวโดยอางเลศ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงกดกนเสนาสนะโดยอางเลศ“รปใดกดกน ตองอาบตทกกฏ”

เรองอนญาตใหภกษถอเสนาสนะสมยนน พวกภกษสตตรสวคคย(พวกภกษทอยในกลมภกษ ๑๗ รป)ซอมแซมวหารหลงใหญแหงหนงอยสดเขตอาราม ดวยหมายใจวา พวกเราจะจำาพรรษา“ในทน”พวกภกษฉพพคคยเหนพวกภกษสตตรสวคคยกำาลงซอมแซมวหาร ครนเหนแลวจงกลาวกนอยางนวา ทานทงหลาย พวกภกษสตตรสวคคยเหลานกำาลงซอม“แซมวหาร มาเถด พวกเราชวยกนขบไลพวกภกษสตตรสวคคยนนออกไป”

ภกษบางพวกกลาวอยางนวา ทานทงหลาย โปรดคอยจนกวาพวกภกษ“สตตรสวคคยนนจะซอมวหารเสรจแลวพวกเราคอยไลออกไป”ตอมา พวกภกษฉพพคคยไดกลาวกบพวกภกษสตตรสวคคยดงนวา พวก“ทานจงยายออกไป วหารเปนของพวกเรา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๓๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารพวกภกษสตตรสวคคยกลาววา ทานทงหลาย พวกทานควรจะบอกกอนมใช“หรอ พวกเราจะไดซอมแซมวหารหลงอน”พวกภกษฉพพคคยตอบวา ทานทงหลาย วหารเปนของสงฆมใชหรอ“ ”พวกภกษสตตรสวคคยตอบวา ใช ทานทงหลาย วหารเปนของสงฆ“ ”พวกภกษฉพพคคยกลาววา พวกทานจงยายออกไป วหารเปนของพวกเรา“ ”พวกภกษสตตรสวคคยกลาววา วหารใหญ พวกทานกอยได พวกเรากอยได“ ”พวกภกษฉพพคคยกลาววา พวกทานจงยายออกไป วหารเปนของพวกเรา“ ”แลวโกรธ ไมพอใจ จบคอฉดลากออกไปพวกภกษสตตรสวคคยเมอถกพวกภกษฉพพคคยฉดลากออกไปกรองไหภกษทงหลายถามวา ทานทงหลาย พวกทานรองไหทำาไม“ ”พวกภกษสตตรสวคคยตอบวา ทานทงหลาย พวกภกษฉพพคคยเหลานโกรธ“ไมพอใจฉดลากพวกกระผมออกจากวหารของสงฆ”บรรดาภกษผมกนอยสนโดษ ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกภกษ“ฉพพคคยจงโกรธไมพอใจ ฉดลากภกษทงหลายออกจากวหารของสงฆเลา”ครงนนแล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวก“ภกษฉพพคคยโกรธไมพอใจ ฉดลากภกษทงหลายออกจากวหารของสงฆ จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหน ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษโกรธไมพอใจ ไมพงฉดลาก“ภกษออกจากวหารของสงฆ รปใดฉดลาก พงปรบอาบตตามธรรม๑ ภกษทงหลายเราอนญาตใหภกษถอเสนาสนะ”

เชงอรรถ :๑ พงปรบอาบตตามธรรม หมายถงพงปรบอาบตปาจตตยตามความแหงสกขาบทท ๗ แหงภตคามวรรค(ว.มหา. แปล ๒/๑๒๔-๑๒๕/๓๐๒-๓๐๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๓๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารเสนาสนคาหาปกสมมตวาดวยการแตงตงภกษเปนเจาหนาทจดแจงเสนาสนะ[๓๑๗] ครงนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา ใครจะพงจดแจงใหภกษถอ“เสนาสนะ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษผมคณสมบต“๕ อยางเปนเจาหนาทจดแจงใหถอเสนาสนะ คอ๑. ไมลำาเอยงเพราะชอบ ๒. ไมลำาเอยงเพราะชง๓. ไมลำาเอยงเพราะหลง ๔. ไมลำาเอยงเพราะกลว๕. รจกเสนาสนะทใหภกษถอและเสนาสนะทยงมไดใหภกษถอ

วธแตงตงและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงแตงตงอยางน ในเบองตนพงขอรองภกษ ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลวสงฆพงแตงตงภกษชอนเปนเจาหนาทจดแจงใหถอเสนาสนะ นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษชอนเปนเจาหนาทจดแจงใหถอเสนาสนะ ทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษชอนเปนเจาหนาทจดแจงใหถอเสนาสนะ ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงภกษชอนสงฆแตงตงเปนเจาหนาทจดแจงใหถอเสนาสนะแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

เร องวธการใหถอเสนาสนะเปนตน[๓๑๘] ครงนน ภกษเจาหนาทจดแจงใหถอเสนาสนะทงหลายปรกษากนดงนวา พวกเราจะใหภกษถอเสนาสนะอยางไรหนอ“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๓๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหนบภกษทงหลายกอน“ครนนบภกษทงหลายแลวจงนบทนอน แลวจงใหถอตามจำานวนทนอน”

เมอภกษเจาหนาททงหลายใหถอตามจำานวนทนอน ทนอนเหลอมาก ฯลฯพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถอตามจำานวนวหาร“ ”เมอภกษเจาหนาททงหลายใหถอตามจำานวนวหาร วหารกยงเหลอมาก ฯลฯพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถอตามจำานวนบรเวณ“ ”เมอภกษเจาหนาททงหลายใหถอตามจำานวนบรเวณ บรเวณกยงเหลอมาก ฯลฯพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเพมใหอก เมอภกษรบสวน“เพมไปแลว ภกษอนมา เมอไมปรารถนา(จะให)กไมตองให”สมยนน ภกษทงหลายใหภกษผอยนอกสมาถอเสนาสนะ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใหภกษทอยนอกสมาถอ“เสนาสนะ รปใดใหถอ ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายถอเสนาสนะแลวหวงไวตลอดเวลา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงถอเสนาสนะแลวหวงไว“ตลอดเวลา รปใดหวงไว ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหหวงไวไดตลอด ๓ เดอนฤดฝน แตจะหวงไวตลอดฤดไมได”

เรองใหถอเสนาสนะ ๓ อยางตอมา ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา การใหถอเสนาสนะมกอยาง ภกษ“ ”ทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย การใหถอเสนาสนะม ๓ อยาง คอ“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๓๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวาร๑. ใหถอในวนเขาพรรษาตน ๒. ใหถอในวนเขาพรรษาหลง๓. ใหถอในระหวางพนจากระยะนนเสนาสนะทจะใหถอในวนเขาพรรษาตน พงใหถอในวนแรม ๑ คำา เดอน ๘เสนาสนะทจะใหถอในวนเขาพรรษาหลง พงใหถอในเมอเดอน ๘ ลวงไป ๑ เดอน(เดอน ๙) เสนาสนะทจะใหถอในระหวางพนจากระยะนน พงใหถอในวนถดจากวนปวารณา คอ วนแรม ๑ คำา เพออยจำาพรรษาตอไป ภกษทงหลาย การใหถอเสนาสนะม ๓ อยางน”ทตยภาณวาร จบ

๓. ตตยภาณวารเรองพระอปนนทศากยบตรจองเสนาสนะ[๓๑๙] สมยนน ทานพระอปนนทศากยบตรถอเสนาสนะในกรงสาวตถ แลวเดนทางไปอาวาสใกลหมบานอกแหงหนง ไดถอเสนาสนะในทนนอกครงนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา ทานอปนนทศากยบตรนเปนผ“กอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอความออฉาว กออธกรณในสงฆ ถาทานอปนนทศากยบตรจะจำาพรรษาในอาวาสน พวกเราทงหมดจะอยไมผาสก อยากระนนเลย พวกเราจะถามทานอปนนทศากยบตร ลำาดบนน ภกษ”เหลานนจงถามทานพระอปนนทศากยบตรดงนวา ทานอปนนทะ ทานถอเสนาสนะ“ในกรงสาวตถแลวมใชหรอ”ทานพระอปนนทศากยบตรตอบวา ใชแลว ทานทงหลาย“ ”ภกษทงหลายถามวา ทานรปเดยว เหตใดจงหวงเสนาสนะไวถง ๒ แหงเลา“ ”ทานพระอปนนทศากยบตรตอบวา กระผมจะสละเสนาสนะทนไปเดยวนแลว“จะถอเสนาสนะในกรงสาวตถนน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๓๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารบรรดาภกษมกนอยสนโดษ ฯลฯ ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนทาน“อปนนทศากยบตรจงหวงเสนาสนะไวถง ๒ แหงเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามทานพระอปนนทะวา อปนนทะ ทราบวา เธอ“เพยงรปเดยวหวงเสนาสนะไว ๒ แหงจรงหรอ”พระอปนนทะทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา โมฆะบรษ ไฉนเธอผเดยวจงหวงเสนาสนะ“ไวถง ๒ แหงเลา โมฆบรษ เธอถอในทนนแลวสละในทน ถอในทนแลวสละในทนนโมฆบรษ เมอเปนเชนนเธอกจะคลาดจากเสนาสนะทง ๒ แหง โมฆบรษ การกระทำาอยางนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ”ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษรปเดยวไมพงหวง“เสนาสนะไว ๒ แหง รปใดหวงไว ตองอาบตทกกฏ”

เรองตรสวนยกถา[๓๒๐] สมยนน พระผมพระภาคตรสวนยกถาแกภกษทงหลาย ทรงพรรณนาคณแหงพระวนย ตรสสรรเสรญการเรยนพระวนย ทรงพรรณนาคณของทานพระอบาลโดยประการตาง ๆ

ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา พระผมพระภาคตรสวนยกถา ทรงพรรรนา“คณแหงพระวนย ตรสสรรเสรญการเรยนพระวนย ทรงพรรณนาคณของทานพระอบาลโดยประการตาง ๆ ขอใหพวกเรามาเรยนพระวนยในสำานกของทานพระอบาลกนเถด”ภกษเหลานนจำานวนมากเปนเถระกม เปนนวกะกม เปนมชฌมะกมพากนเลาเรยนพระวนยในสำานกของทานพระอบาล ทานพระอบาลกยนสอนดวยความเคารพภกษทงหลายผเปนเถระ ฝายภกษเถระทงหลายกยนเรยนดวยความเคารพธรรมดวยเหตน ภกษเถระทงหลายกเมอยลา และทานพระอบาลกเมอยลา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๓๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษนวกะผสอนนงบน“อาสนะเสมอกนหรอสงกวา(ภกษผเรยนทเปนเถระ)ได ดวยความเคารพธรรม ใหภกษผเถระผเรยนนงบนอาสนะเสมอกนหรอตำากวา(พระผสอนทเปนนวกะ)ได ดวยความเคารพธรรม”สมยนน ภกษจำานวนมากยนรอคอยจะเรยนพระวนยในสำานกของทานพระอบาลจนเมอยลาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษมอาสนะ๑ระดบ“เดยวกนนงรวมกนได”ตอมา ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา ทชอวาภกษมอาสนะระดบเดยวกน“ดวยคณสมบตเทาไร”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผมพรรษาแกกวา“กนออนกวากนระหวาง ๓ พรรษานงรวมกนได”สมยนน ภกษจำานวนหลายรปมอาสนะระดบเดยวกนนงบนเตยงเดยวกน ทำาใหเตยงหก นงบนตงเดยวกน ทำาใหตงหกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงละ ๓ รป ตงละ ๓“รป”แมภกษ ๓ รปนงบนเตยงกทำาใหเตยงหก นงบนตงกทำาใหตงหกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ อาสนะ ในทน มความหมายใชแทน พรรษา (ด ว.อ. ๓/๓๒๐/๓๔๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๓๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงละ ๒ รป ตงละ“๒ รป”สมยนน ภกษทงหลายยำาเกรงทจะนงบนอาสนะยาวรวมกบภกษผมอาสนะตางระดบกนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหนงบนอาสนะยาวรวม“กบภกษทมอาสนะตางระดบกนได ยกเวนบณเฑาะก มาตคาม อภโตพยญชนก”ตอมา ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา อาสนะยาวทสดกำาหนดไวเทาไร ฯลฯ“พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตอาสนะยาวทสดนงได ๓ รป“ ”สมยนน นางวสาขามคารมาตาประสงคจะใหสรางปราสาทมระเบยงและมหลงคาดงเทรดตงอยบนกระพองชางถวายสงฆ ลำาดบนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา“พระผมพระภาคทรงอนญาตการใชสอยปราสาทหรอยงไมไดทรงอนญาต”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชสอยปราสาททกอยาง“ ”สมยนน สมเดจพระอยยกาของพระเจาปเสนทโกศลทวงคต เพราะการทวงคตนนเครองอกปปยภณฑจำานวนมากจงเกดขนแกสงฆ คอ

๑. เตยงมเทาสงเกนขนาด ๒. เตยงมเทาเปนรปสตวราย๓. พรมขนสตว ๔. เครองลาดขนแกะลายวจตร๕. เครองลาดขนแกะมสขาว ๖. เครองลาดมรปดอกไม๗. เครองลาดยดนน ๘. เครองลาดขนแกะวจตรดวยรปสตวรายเชนราชสหและเสอ๙. เครองลาดขนแกะมขน ๒ ดาน ๑๐. เครองลาดขนแกะมขนดานเดยว๑๐. เครองลาดปกดวยไหมประดบรตนะ ๑๒. เครองลาดผาไหมประดบรตนะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๔๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวาร

๑๓. เครองลาดขนแกะขนาดใหญ ๑๔. เครองลาดบนหลงชางทนางฟอน ๑๖ คนรายรำา๑๕. เครองลาดบนหลงมา ๑๖. เครองลาดในรถ๑๗. เครองลาดทำาดวยหนงเสอ ๑๘. เครองลาดหนงชะมด๑๙. เครองลาดมเพดาน ๒๐. เครองลาดมหมอน ๒ ขาง

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหตดเทาเกาอนอนแลว“ใชสอยได ใหทำาลายรปสตวรายเตยงใหญแลวใชสอยได ใหร อฟกทยดนนทำาเปนหมอนแลวใชสอยได นอกจากนใหทำาเปนเครองลาดพน”

อวสสชชยวตถวาดวยของทไมพงสละ[๓๒๑] สมยนน ภกษทงหลายผอยประจำาในอาวาสใกลบานแหงหนง ไมหางจากกรงสาวตถ จดแจงเสนาสนะแกพวกภกษอาคนตกะและภกษผเตรยมจะออกเดนทางไดรบความลำาบาก ครงนน ภกษเหลานนไดปรกษากนดงนวา เวลานพวกเราจด“แจงเสนาสนะแกพวกภกษอาคนตกะและภกษผเตรยมจะออกเดนทางไดรบความลำาบากทานทงหลาย เอาเถอะ พวกเราจะมอบเสนาสนะของสงฆทงหมด แกภกษรปหนงจะใชสอยเสนาสนะของเธอ ภกษเหลานนไดใหเสนาสนะของสงฆทงหมดแกภกษรป”หนง ภกษอาคนตกะทงหลายไดกลาวกบภกษทงหลายผอยประจำาในอาวาสเหลานนดงนวา ทานทงหลาย พวกทานโปรดจดเสนาสนะใหพวกกระผมเถด“ ”ภกษผอยประจำาในอาวาสทงหลายตอบวา เสนาสนะของสงฆไมมหรอกทาน“เสนาสนะทงหมด พวกเรามอบใหภกษรปหนงไปแลว”ภกษอาคนตกะทงหลายถามวา พวกทานมอบเสนาสนะของสงฆใหภกษรป“หนงไปแลวหรอ”ภกษผอยประจำาในอาวาสทงหลายตอบวา ใชแลว ทานทงหลาย“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๔๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารบรรดาภกษผมกนอยสนโดษ ฯลฯ ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษ“ทงหลายจงสละเสนาสนะทเปนของสงฆเลา”ครงนนแล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวก“

ภกษสละเสนาสนะของสงฆ จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษเหลานน“จงสละเสนาสนะของสงฆเลา ภกษทงหลาย การกระทำาอยางนไมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหน ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลาย”วา ภกษทงหลาย ของทสละไมได ๕ หมวด สงฆ คณะหรอบคคลไมพงสละ แมสละ“แลวกไมเปนอนสละ รปใดสละ ตองอาบตถลลจจยของทไมควรสละ ๕ หมวด คออะไรบาง คอ๑. อาราม พนทอาราม นเปนของทไมควรสละอนดบท ๑ สงฆ คณะหรอบคคลไมพงสละ แมสละแลวกไมเปนอนสละ รปใดสละ ตองอาบตถลลจจย๒. วหาร พนทวหาร นเปนของทไมควรสละอนดบท ๒ สงฆ คณะหรอบคคลไมพงสละ แมสละแลวกไมเปนอนสละ รปใดสละ ตองอาบตถลลจจย๓. เตยง ตง ฟก หมอน นเปนของทไมควรสละอนดบท ๓ สงฆ คณะหรอบคคล ไมพงสละ แมสละแลวกไมเปนอนสละ รปใดสละ ตองอาบตถลลจจย๔. หมอโลหะ อางโลหะ กระถางโลหะ กระทะโลหะ มด ขวาน ผงจอบ สวาน นเปนของทไมควรสละอนดบท ๔ สงฆ คณะหรอบคคลไมพงสละ แมสละแลวกไมเปนอนสละ รปใดสละ ตองอาบตถลลจจย๕. เถาวลย ไมไผ หญาปลอง หญามงกระตาย หญาสามญ ดนเครองไมและ เครองดนนเปนของทไมควรสละอนดบท ๕ สงฆ คณะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๔๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารหรอบคคลไมพงสละ แมสละแลวกไมเปนอนสละ รปใดสละตอง อาบตถลลจจยภกษทงหลาย ของทสละไมได ๕ หมวดเหลานแล สงฆ คณะหรอบคคลไมพงสละ แมสละแลวกไมเปนอนสละ รปใดสละ ตองอาบตถลลจจย”

อเวภงคยวตถวาดวยของทไมพงแบงเรองพระอสสชและพระปนพพสกะ[๓๒๒] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงสาวตถ ตามพระอธยาศย

แลว ไดเสดจจารกไปกฏาครชนบท พรอมกบภกษสงฆหมใหญประมาณ ๕๐๐ รปรวมทงพระสารบตรและพระโมคคลลานะพระอสสชและพระปนพพสกะทราบขาวแลวปรกษากนวา พระผมพระภาค“กำาลงเสดจมากฏาครชนบท พรอมกบภกษสงฆหมใหญประมาณ ๕๐๐ รป รวมทงพระสารบตรและพระโมคคลลานะ พวกเราจะแบงเสนาสนะของสงฆทงหมด พระสารบตรและพระโมคคลลานะมความปรารถนาชว ตกอยในอำานาจความปรารถนาชวพวกเราจะไมจดเสนาสนะใหทานทง ๒ นน พระอสสชและพระปนพพสกะนน จง”แบงเสนาสนะของสงฆทงหมดตอมา พระผมพระภาคเสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกฏาครชนบทแลว ครนแลวไดรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย พวกเธอจงไปหาภกษอสสชและภกษ“ปนพพสกะแลวกลาวอยางนวา พระผมพระภาคเสดจมาพรอมกบภกษสงฆหมใหญ‘ประมาณ ๕๐๐ รป รวมทงพระสารบตรและพระโมคคลลานะ ขอใหทานทงหลายจงจดเสนาสนะถวายพระผมพระภาค ภกษสงฆ รวมทงพระสารบตรและพระโมคคลลานะ”ภกษเหลานนรบสนองพระพทธดำารสแลวเขาไปหาพระอสสชและพระปนพพสกะจนถงทอย ครนถงแลวไดกลาวกบพระอสสชและพระปนพพสกะดงนวา พระผม“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๔๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารพระภาคเสดจมาพรอมกบภกษสงฆหมใหญประมาณ ๕๐๐ รป รวมทงพระสารบตรและพระโมคคลลานะ ขอใหทานทงหลายจงจดเสนาสนะถวายพระผมพระภาคภกษสงฆรวมทงพระสารบตร และพระโมคคลลานะ”พระอสสชและพระปนพพสกะตอบวา ทานทงหลาย เสนาสนะของสงฆไมม“พวกเราแบงกนหมดแลว พระผมพระภาคเสดจมาดแลว โปรดประทบในวหารททรงพระประสงคเถด พระสารบตรและพระโมคคลลานะผมความปรารถนาชว ตกอยในอำานาจความปรารถนาชว พวกเราไมจดเสนาสนะใหทานทง ๒ นน”ภกษทงหลายถามวา พวกทานแบงเสนาสนะของสงฆหรอ“ ”พระอสสชและพระปนพพสกะตอบวา ใชแลว ทานทงหลาย“ ”บรรดาภกษผมกนอยสนโดษ ฯลฯ ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน“พระอสสชและพระปนพพสกะจงแบงเสนาสนะของสงฆเลา”ลำาดบนนแล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวาพระ“อสสชและภกษปนพพสกะแบงเสนาสนะของสงฆจรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษเหลานนจง“แบงเสนาสนะของสงฆเลา ภกษทงหลาย การกระทำาอยางนไมไดทำาคนทยงไมเลอมใสให

เลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลาย”วา ภกษทงหลาย ของทไมควรแบง ๕ หมวด สงฆ คณะหรอบคคลไมพงแบง แม“แบงแลวกไมเปนอนแบง รปใดแบง ตองอาบตถลลจจยของทไมควรแบง ๕ หมวด คอ๑. อาราม พนทอาราม นเปนของ ทไมควรแบงอนดบท ๑ สงฆ คณะหรอบคคลไมพงแบง แมแบงแลวกไมเปนอนแบง รปใดแบง ตองอาบตถลลจจย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๔๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวาร๒. วหาร พนทวหาร นเปนของทไมควรแบงอนดบท ๒ สงฆ คณะหรอบคคล ไมพงแบง แมแบงแลวกไมเปนอนแบง รปใดแบง ตองอาบตถลลจจย๓. เตยง ตง ฟก หมอน นเปนของทไมควรแบงอนดบท ๓ สงฆ คณะหรอบคคลไมพงแบง แมแบงแลวกไมเปนอนแบง รปใดแบง ตองอาบตถลลจจย๔. หมอโลหะ อางโลหะ กระถางโลหะ กระทะโลหะ มด ขวาน ผงจอบ สวาน นเปนของทไมควรแบงอนดบท ๔ สงฆ คณะหรอบคคลไมพงแบง แมแบงแลวกไมเปนอนแบง รปใดแบง ตองอาบตถลลจจย๕. เถาวลย ไมไผ หญาปลอง หญามงกระตาย หญาสามญ ดนเครองไมและ เครองดนนเปนของทไมควรแบงอนดบท ๕ สงฆ คณะหรอบคคลไมพงแบง แมแบง แลวกไมเปนอนแบง รปใดแบง ตองอาบตถลลจจยภกษทงหลาย ของทไมควรแบง ๕ หมวดเหลานแล สงฆ คณะหรอบคคลไมพงแบง แมแบงแลวกไมเปนอนแบง รปใดแบง ตองอาบตถลลจจย”

นวกมมทานกถาวาดวยวธการทภกษใหนวกรรมเรองภกษชาวเมองอาฬวใหนวกรรม[๓๒๓] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กฏาครชนบทตามพระอธยาศยแลว ไดเสดจจารกไปทางเมองอาฬว เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงเมองอาฬว ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ อคคาฬวเจดย ในเมองอาฬวนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๔๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารสมยนน พวกภกษชาวเมองอาฬว ใหนวกรรมอยางน คอ ใหนวกรรม๑ดวยอาการเพยงวางกอนดนบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงฉาบทาฝาบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดตงประตบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดสายยบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดตงกรอบเชดหนาบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงทาสขาวบางใหนวกรรมดวยอาการเพยงทาสดำาบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงทาสเหลองบางใหนวกรรมดวยอาการเพยงมงหลงคาบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงผกมดหลงคาบางใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดไมหลบหลงคาบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงปฏสงขรณเสนาสนะททรดโทรมบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงขดถบาง ใหนวกรรม๒๐ ปบาง ใหนวกรรม ๓๐ ปบาง ใหนวกรรมตลอดชวตบาง ใหนวกรรมวหารทสรางเสรจแลว ชวเวลาแหงควนไฟบางบรรดาภกษผมกนอยสนโดษ ฯลฯ ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวก“ภกษชาวเมองอาฬวจงมอบนวกรรมใหอยางน คอ ใหนวกรรมดวยอาการเพยงวางกอนดนบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงฉาบทาฝาบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดตงประตบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดสายยใหบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดกรอบเชดหนาบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงทาสขาวบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงทาสดำาบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงทาสเหลองบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงมงหลงคาบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงผกมดหลงคาบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดไมหลบหลงคาบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงปฏสงขรณเสนาสนะททรดโทรมบาง ใหนวกรรมดวยอาการเพยงขดถบาง ใหนวกรรม ๒๐ปบาง ใหนวกรรม ๓๐ ปบาง ใหนวกรรมตลอดชวตบาง ใหนวกรรมวหารทสรางเสรจแลว ชวเวลาแหงควนไฟบาง”ครงนนแล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ ใหนวกรรม หมายถงใหนวกรรมสมมต (วมต.ฏกา ๒/๓๒๓/๓๒๑) คออนมตการกอสราง หรออนญาตใหกอสราง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๔๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารพระผมพระภาคเจาทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา ฯลฯ“จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”

พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหน ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงวางกอนดน “ ... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงฉาบทาฝา ... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดตงประต... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดสายย ... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดตงกรอบเชดหนา ... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงทาสขาว ... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงทาสดำา ... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงทาสเหลอง ... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงมงหลงคา ... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงผกหลงคา ... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงตดใหหลบหลงคา ... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงปฏสงขรณเสนาสนะททรดโทรม ... ไมพงใหนวกรรมดวยอาการเพยงขดถ ... ไมพงใหนวกรรม ๒๐ ป ... ไมพงใหนวกรรม ๓๐ ป ... ไมพงใหนวกรรมตลอดชวต ... ไมพงใหนวกรรมวหารทสรางเสรจแลว ชวเวลาแหงควนไฟ รปใดให ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษใหนวกรรมวหารทยงไมไดสราง หรอทสรางคางไว ใหตรวจดวหารเลกแลวใหนวกรรม ๕-๖ ป ใหตรวจดงานในเรอนมงแถบเดยวแลว ใหนวกรรม ๗-๘ ป ใหตรวจดงานในวหารใหญหรอปราสาทแลวใหนวกรรม ๑๐-๑๒ ป”สมยนน ภกษทงหลายใหนวกรรมวหารทงหลง ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใหนวกรรมวหารทงหลง“รปใดให ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายใหนวกรรมใน ๒ แหงแกภกษรปเดยว ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๔๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใหนวกรรมวหาร ๒ แหง“แกภกษรปเดยว รปใดให ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายรบนวกรรมแลวมอบใหภกษอน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงรบนวกรรมแลวมอบให“ผอน รปใดรบนวกรรมแลวมอบใหผอน ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายรบนวกรรมแลวกดกนเสนาสนะของสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงรบนวกรรมแลวกดกน“เสนาสนะของสงฆ รปใดกดกน ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถอ

เอาทนอนอยางดแหงหนง”สมยนน ภกษทงหลายใหนวกรรมแกภกษผอยนอกสมา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมใหนวกรรมแกภกษผอยนอก“สมา รปใดให ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายรบนวกรรมแลวกดกนอยตลอดเวลา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงรบนวกรรมแลวกดกน“ตลอด เวลา รปใดกดกน ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหกนไวชว๓ เดอน ฤดฝน แตไมใหกดกนไวตลอดฤดกาล”สมยนน ภกษทงหลายรบนวกรรมแลวหลกไปบาง สกบาง มรณภาพบางปฏญญาเปนสามเณรบาง ปฏญญาเปนผบอกคนสกขาบาง ปฏญญาเปนผตองอนตม-วตถบาง๑ ปฏญญาเปนผวกลจรตบาง ปฏญญาเปนผมจตฟงซานบาง ปฏญญาเปนผ

เชงอรรถ :๑ อนตมวตถ หมายถง อาบตปาราชก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๔๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารกระสบกระสายเพราะเวทนาบาง ปฏญญาเปนผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตบาง ปฏญญาเปนผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตบาง ปฏญญาเปนผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมยอมสละทฏฐบาปบาง ปฏญญาเปนบณเฑาะกบางปฏญญาเปนคนลกเพศบาง ปฏญญาเปนผเขารตเดยรถยบาง ปฏญญาเปนสตวดรจฉานบาง ปฏญญาเปนผฆาบดาบาง ปฏญญาเปนผฆามารดาบาง ปฏญญาเปนผฆาพระอรหนตบาง ปฏญญาเปนผประทษรายภกษณบาง ปฏญญาเปนผทำาสงฆใหแตกกนบาง ปฏญญาเปนผทำารายพระศาสดาจนหอพระโลหตบาง ปฏญญาเปนอภโตพยญชนกบางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ก ในกรณน ภกษรบนวกรรมแลว“หลกไป สงฆพงใหนวกรรมแกภกษอนดวยสงวา นวกรรมของสงฆอยาไดเสยหาย“ ”ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบนวกรรมแลวสก ฯลฯ มรณภาพปฏญญาเปนสามเณร ปฏญญาเปนผบอกคนสกขา ปฏญญาเปนผตองอนตมวตถปฏญญาเปนผวกลจรต ปฏญญาเปนผมจตฟงซาน ปฏญญาเปนผกระสบกระสายเพราะเวทนา ปฏญญาเปนผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต ปฏญญาเปนผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต ปฏญญาเปนผถกลงอกเขปนยกรรม

เพราะไมสละทฏฐบาป ปฏญญาเปนบณเฑาะก ปฏญญาเปนคนลกเพศ ปฏญญาเปนผเขารตเดยรถย ปฏญญาเปนสตวดรจฉาน ปฏญญาเปนผฆาบดา ปฏญญาเปนผฆามารดา ปฏญญาเปนผฆาพระอรหนต ปฏญญาเปนผประทษรายภกษณ ปฏญญาเปนผทำาสงฆใหแตกกน ปฏญญาเปนผทำารายพระศาสดาจนหอพระโลหต ปฏญญาเปนอภโตพยญชนก สงฆพงใหนวกรรมแกภกษอนดวยสงวา นวกรรมของสงฆอยา“ไดเสยหาย”ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบนวกรรมแลวหลกไปเมอยงทำาไมเสรจสงฆพงมอบนวกรรมใหภกษอนดวยสงวา นวกรรมของสงฆอยาไดเสยหาย“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๔๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบนวกรรมแลวสกไปเมอยงทำาไมเสรจฯลฯ มรณภาพ ฯลฯ ปฏญญาเปนอภโตพยญชนก สงฆพงมอบนวกรรมใหภกษอนดวยสงวา นวกรรมของสงฆอยาไดเสยหาย“ ”ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบนวกรรมแลวหลกไป เมอทำาเสรจแลวนวกรรมนนตกเปนของภกษนนเองภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบนวกรรมแลวสกไปเมอทำาเสรจแลว ฯลฯมรณภาพ ปฏญญาเปนสามเณร ผบอกลาสกขา ตองอนตมวตถ สงฆเปนเจาของภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบนวกรรมแลว พอทำาเสรจกปฏญญาเปนผวกลจรต ปฏญญาเปนผมจตฟงซาน ปฏญญาเปนผกระสบกระสายเพราะเวทนา ปฏญญาเปนผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต ปฏญญาเปนผถกลง อกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต ปฏญญาเปนผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป นวกรรมนนตกเปนของภกษนนเองภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษรบนวกรรมแลว พอทำาเสรจกปฏญญาเปนบณเฑาะก ปฏญญาเปนคนลกเพศ ปฏญญาเปนผเขารตเดยรถย ปฏญญาเปนสตวดรจฉาน ปฏญญาเปนคนฆาบดา ปฏญญาเปนคนฆามารดา ปฏญญาเปนคนฆาพระอรหนต ปฏญญาเปนผประทษรายภกษณ ปฏญญาเปนผทำาสงฆใหแตกกนปฏญญาเปนผทำารายพระศาสดาจนหอพระโลหต ปฏญญาเปนอภโตพยญชนกสงฆเปนเจาของ

อญญตรปรโภคปฏกเขปาทวาดวยการหามใชเสนาสนะผดทเปนตน[๓๒๔] สมยนน ภกษทงหลายไดนำาเสนาสนะเครองใชสอยประจำาในวหารของ

อบาสกคนหนงไปใชสอยทอน อบาสกนนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน“ทานพระคณเจาทงหลาย จงนำาเครองใชสอยในทแหงหนงไปใชสอยในทแหงหนงเลา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๕๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เครองใชสอยในทแหงหนง ไมพงนำา“ไปใชสอยในทอกแหงหนง รปใดนำาไปใช ตองอาบตทกกฏ ๑”

เรองทรงอนญาตใหยมเสนาสนะสมยนน ภกษทงหลายยำาเกรงทจะนำาเสนาสนะเครองใชสอยไปโรงอโบสถบางทประชมบาง จงนงบนพนดน เนอตวและจวรจงเปอนฝนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหนำาไปใชไดชวคราว ๑“ ”

เรองทรงอนญาตใหเกบรกษาเสนาสนะสมยนน วหารหลงใหญของสงฆเกดชำารด ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมนำาเสนาสนะออกไป ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหนำาไปเกบรกษาไว“ ”

เรองทรงอนญาตใหแลกเปลยน(เรองท ๑)สมยนน ผากมพลราคาแพงซงเปนบรขารประจำาเสนาสนะเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแลกเปลยนเพอประโยชน“แกผาตกรรม ๒”

เชงอรรถ :๑ ว.มหา. (แปล) ๑/๑๕๗/๑๓๐๒ ผาตกรรม หมายถงการทำาใหเพมพนโดยนำาไปแลกเปลยนกบเตยงตงเปนตนทมราคาเทากนหรอมราคามากกวา ไมใหตำาวาราคาของเดม (ว.อ. ๓/๓๒๔/๓๕๕, วมต.ฏกา ๒/๓๒๔/๓๒๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๕๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารเรองทรงอนญาตใหแลกเปลยน(เรองท ๒)สมยนน ผาราคาแพงซงเปนบรขารประจำาเสนาสนะเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแลกเปลยนเพอประโยชน“แกผาตกรรม”

เรองทรงอนญาตผาเชดเทาสมยนน หนงหมเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำาเปนเครองเชดเทา“ ”สมยนน เครองเชดเทาทรงกลมเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำาเปนเครองเชดเทา“ ”สมยนน ผาทอนนอยเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำาเปนผาเชดเทา“ ”

เรองหามภกษเทาเปอนเหยยบเสนาสนะสมยนน ภกษไมลางเทาเหยยบเสนาสนะ เสนาสนะเสยหาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมลางเทาไมพงเหยยบเสนาสนะ“รปใดเหยยบ ตองอาบตทกกฏ”

เรองหามภกษเทาเปยกเหยยบเสนาสนะสมยนน ภกษเทาเปยกเหยยบเสนาสนะ เสนาสนะเสยหาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๕๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษเทาเปยกไมพงเหยยบเสนาสนะ“รปใดเหยยบ ตองอาบตทกกฏ”

เรองหามภกษสวมรองเทาเหยยบเสนาสนะสมยนน ภกษสวมรองเทาเหยยบเสนาสนะ เสนาสนะเสยหาย ภกษทงหลาย

จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษสวมรองเทาเหยยบเสนาสนะ“ตองอาบตทกกฏ”

เรองหามภกษถมนำาลายบนพนททำาบรกรรมสมยนน ภกษทงหลายถมนำาลายบนพนททำาบรกรรม พนผวเสยหาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงถมนำาลายบนพนททำาบรกรรม“รปใดถม ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชกระโถน”

เรองทรงอนญาตผาพนเทาเตยงและตงสมยนน เทาเตยงและตงครดพนททำาบรกรรม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชผาพน“ ”สมยนน ภกษพงฝาททำาบรกรรม๑ ความงดงามเสยไป ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงพงฝาททำาบรกรรม รปใดพง“ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตพนกพง”

เชงอรรถ :๑ ฝาททำาบรกรรม หมายถงฝาสขาว หรอฝาทมลวดลายจตรกรรม (ว.อ. ๓/๓๒๔/๓๕๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๕๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารพนกพงสวนลางครดพน สวนบนครดฝา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชผาพนทงขางลางและ“ขางบน”

เรองทรงอนญาตใหปผานอนสมยนน ภกษทงหลายลางเทาแลวยำาเกรงทจะนอน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทล พระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหปผานอน“ ”

สงฆภตตาทอนชานนะวาดวยทรงอนญาตสงฆภตเปนตน

[๓๒๕] ครนพระผมพระภาคประทบอย ณ เมองอาฬวตามพระอธยาศยแลวเสดจจารกไปทางกรงราชคฤห เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงราชคฤห ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต ในกรงราชคฤหนนสมยนน กรงราชคฤหเกดขาวยากหมากแพง ประชาชนไมสามารถจะจดสงฆภตแตปรารถนาจดอทเทสภต นมนตนภต สลากภต ปกขกภต อโปสถกภต ปาฏปทกภตภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตสงฆภต อทเทสภต“นมนตนภต สลากภต ปกขกภต อโปสถกภต ปาฏปทกภต”

ภตตทเทสกสมมตวาดวยการแตงตงพระภตตเทสก[๓๒๖] สมยนน พวกภกษฉพพคคยรบภตตาหารอนประณตไวเพอตวเองใหภตตาหารเลวแกภกษทงหลาย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๕๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษผมคณสมบต“๕ อยางเปนพระภตตทเทสก คอ๑. ไมลำาเอยงเพราะชอบ ๒. ไมลำาเอยงเพราะชง๓. ไมลำาเอยงเพราะหลง ๔. ไมลำาเอยงเพราะกลว๕. รจกอาหารทแจกและอาหารทยงไมไดแจก

วธแตงตงและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงแตงตงอยางน เบองตนพงขอรองภกษ ครนแลวภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลวพงแตงตงภกษชอนเปนภตตทเทศก นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษชอนเปนภตตทเทสก ทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษชอนเปนภตตทเทสก ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงภกษชอนสงฆแตงตงใหเปนภตตทเทสกแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนงขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน

วธแจกภตครงนน ภกษภตตทเทสกทงหลายไดปรกษากนดงนวา พวกเราพงแจกภต“อยางไร ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเขยนชอลงในสลากหรอ“แผนผารวมกนแลวแจกภต”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๕๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารเสนาสนปญญาปกาทสมมตวาดวยการแตงตงภกษใหเปนเสนาสนปญญาปกะเปนตน[๓๒๗] สมยนน สงฆยงไมมภกษผเปนเสนาสนปญญาปกะ ฯลฯ ไมมภกษผรกษาเรอนคลง ไมมภกษผรบจวร ไมมภกษผแจกจวร ไมมภกษผแจกขาวตม ไมมภกษผแจกผลไม ไมมภกษผแจกของเคยว ของเคยวทยงไมไดแจกยอมเสยหายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษผมคณสมบต“๕ อยางเปนผแจกของเคยว คอ๑. ไมลำาเอยงเพราะชอบ ๒. ไมลำาเอยงเพราะชง๓. ไมลำาเอยงเพราะหลง ๔. ไมลำาเอยงเพราะกลว๕. รจกของเคยวทแจกและของเคยวทยงไมไดแจก

วธแตงตงและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงแตงตงอยางน คอ เบองตนพงขอรองภกษ ครนแลวภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลวกพงแตงตงภกษชอนเปนผแจกของเคยว นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษชอนเปนผแจกของเคยวทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษชอนเปนผแจกของเคยว ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงภกษชอนสงฆแตงตงใหเปนผแจกของเคยว สงฆเหนดวย เพราะเหตนนจงนงขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๕๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารอปปมตตกวสสชชกสมมตวาดวยการแตงตงภกษผแจกของเลกนอย[๓๒๘] สมยนน สงฆไดบรขารเลก ๆ นอย ๆ ในเรอนคลงเหลอเฟอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษผมคณสมบต“๕ อยางเปนผแจกของเลก ๆ นอย ๆ คอ๑. ไมลำาเอยงเพราะชอบ ๒. ไมลำาเอยงเพราะชง๓. ไมลำาเอยงเพราะหลง ๔. ไมลำาเอยงเพราะกลว๕. รจกของเลก ๆ นอย ๆ ทแจกและของเลก ๆ นอย ๆ ทยงไมไดแจก

วธแตงตงและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงแตงตงอยางน เบองตนพงขอรองภกษ ครนแลวภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลวพงแตงตงภกษชอนเปนผแจกของเลก ๆ นอย ๆ นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษชอนเปนผแจกของเลก ๆนอย ๆ ทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษชอนเปนผแจกของเลก ๆ นอย ๆ ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงภกษชอนสงฆแตงตงใหเปนผแจกของเลก ๆ นอย ๆ สงฆเหนดวย เพราะเหตนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน

เร องของเลกนอยทควรแจกภกษผแจกของเลก ๆ นอย ๆ พงใหเขม ๑ เลม พงใหมด พงใหรองเทา พงใหประคดเอว พงใหสายโยกบาตร พงใหผากรองนำา พงใหทกรองนำา พงใหผา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๕๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารกส๑ พงใหผาอฑฒกส๒ พงใหผามณฑล๓ พงใหผาอฑฒมณฑล๔ พงใหผาอนวาต๕พงใหผาปรภณฑ ถาสงฆมเนยใส นำามน นำาผงหรอนำาออยกควรใหลมไดคราวหนงถาตองการอกกควรใหอก

สาฏยคคาหาปกาทสมมตวาดวยการแตงตงภกษผแจกผาเปนตนสมยนน สงฆยงไมมภกษผแจกผา ฯลฯ ไมมภกษผแจกบาตร ฯลฯ

ไมมภกษผใชคนวด ฯลฯ ไมมภกษผใชสามเณร สามเณรทงหลายทภกษไมใช ยอมไมทำางานภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษผมคณสมบต“๕ อยางเปนผใชสามเณร คอ๑. ไมลำาเอยงเพราะชอบ ๒. ไมลำาเอยงเพราะชง๓. ไมลำาเอยงเพราะหลง ๔. ไมลำาเอยงเพราะกลว๕. รจกงานทควรใชและงานทยงไมไดใช

วธแตงตงและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงแตงตงอยางน เบองตนพงขอรองภกษ ครนแลวภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลวพงแตงตงภกษชอนเปนผใชสามเณร นเปนญตต

เชงอรรถ :๑ กส คอ ผายาวทตงตดขอบจวรทง ๒ ดาน คนระหวางขณฑกบขณฑของจวร๒ อฑฒกส คอ ผาสนทแทรกอยเปนตอน ๆ ในระหวางผายาว ดจคนนาขวาง๓ มณฑล คอ ผามบรเวณกวางใหญในแตละขณฑของจวร ๕ ขณฑ๔ อฑฒมณฑล คอ ผาชนสวนของจวรทมบรเวณเลก ๆ๕ อนวาต คอ ผาขอบจวร (คำาอธบายศพทเหลานทงหมด ด ว.อ.๓/๓๔๕/๒๑๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๕๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] รวมเรองทมในเสนาขนธกะทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษชอนเปนผใชสามเณร ทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษชอนเปนผใชสามเณร ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงภกษชอนสงฆแตงตงใหเปนผใชสามเณร สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางนตตยภาณวาร จบเสนาสนขนธกะท ๖ จบ

รวมเรองทมในเสนาสนขนธกะเรองทพระผมพระภาคยงไมไดทรงบญญตเสนาสนะพระสาวกของพระองคอยตามปาและโคนไมเปนตนนน ๆ

ตอนเชาตรออกมาจากทอย เศรษฐชาวกรงราชคฤหเหนแลวไดกลาวแกภกษทงหลายดงนวา ขาพเจาจะใหสรางวหารพระคณเจาทงหลายจะอยหรอภกษทงหลายกราบทลถามพระผมพระภาคพระผมพระภาคทรงอนญาตเสนาสนะ ๕ ชนด คอวหาร เรอนมงแถบเดยว ปราสาท เรอนโลน ถำาเศรษฐชาวกรงราชคฤหสรางวหารถวาย ๖๐ หลงเรองประชาชนสรางวหาร เรองวหารไมมบานประตภกษไมระวง ง แมงปอง ตะขาบจงเขาไปเรองพระผมพระภาคทรงอนญาตบานประตกรอบเชดหนา รครกทรบเดอยประต หวงขางบนชองสำาหรบชก เชอกสำาหรบชก สายย ไมหวลง ลมกลอน ลกดาลโลหะ ลกดาลไม ลกดาลเขาสตว ลมยนตทรงอนญาตหลงคาโบกฉาบดนทงภายในภายนอกหนาตางมลวดลายทำาเปนกะบง(ชกช) หนาตางมตาขาย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๕๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] รวมเรองทมในเสนาขนธกะหนาตางมลกกรง ผาผนเลกสำาหรบกนหนาตางมานหนาตางทรงอนญาตหญารองนง ตงไม เตยงสานเตยงชนดมแมแครสอดเขาในเทาททงไวในปาชาตงมแมแครสอดเขาในเทา เตยงมแมแครตดกบเทาตงมแมแครตดกบเทา เตยงมเทาดงกามป ตงมเทาดงกามปเตยงมเทาจดแมแคร ตงมเทาจดแมแคร มานงสเหลยมมาสเหลยมสง มานงสเหลยมสงมพนก ๓ ดานมานงสเหลยมมพนก ๓ ดานชนดสงทรงอนญาตตงหวาย ตงหมดวยผา ตงขาทรายตงกานมะขามปอม แผนกระดาน เกาอ ตงฟางเรองทรงหามนอนบนเตยงสง เรองภกษนอนเตยงตำาถกงกดจงทรงอนญาตไมหนนเทาเตยงพระผมพระภาคทรงอนญาตไมหนนเทาเตยงสง ๘ นวเปนอยางมากทรงอนญาตดายถกเตยง ทรงอนญาตใหเจาะตวแมแครแลวถกเปนตาหมากรก ทรงอนญาตใหทำาทอนผาผนเลก ๆ

เปนผาปพน ทรงอนญาตใหสางนนแลวทำาเปนหมอนทรงหามใชหมอนยาวขนาดกงกาย(หมอนขาง)เรองมหรสพบนยอดเขา ทรงอนญาตฟก ๕ ชนดทรงอนญาตผาสำาหรบใชสอยประจำาเสนาสนะหมฟกทรงอนญาตเตยงหมฟกและตงหมฟกฟกยอยลงขางลาง โจรลกเอาผาหมฟกไปทรงอนญาตใหเขยนแตมไว ใหทำาตำาหนดวยรอยนวมอไวเรองทอยพวกเดยรถยมสขาวแตพนสดำาพระผมพระภาคทรงอนญาตสขาว สดำา สเหลองในวหาร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๖๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] รวมเรองทมในเสนาขนธกะทรงอนญาตดนปนแกลบ ดนละเอยด ยางไมแปงเปยก ดนปนแกลบ แปงเมลดพนธผกกาดขผงเหลว แปงหนาเกนไป ทรงอนญาตใหใชผาเชดออกพนหยาบ สดำาไมเกาะตด ทรงอนญาตใหใสดนปนแกลบทำาใหสดำาเกาะตด ทรงอนญาตยางไม นำาฝาดเรองพวกภกษฉพพคคยใหชางเขยนภาพจตรกรรมเรองวหารมพนทตำา เรองดนทถมพงทะลายเรองภกษขนลงลำาบาก เรองภกษขนลงพลดตกลงมาเรองวหารมพนเปนลานโลงทรงอนญาตกนฝาครงหนง ทรงอนญาตหองภายใน ๓ ชนดทรงอนญาตใหกนหองไวดานหนงในวหารเลกเรองเชงฝาวหารชำารด ฝาผนงวหารถกฝนสาดเรองงตกจากหลงคามงหญาลงมาทคอของภกษทานตกใจรองเสยงลน ทรงอนญาตไมเดอยตดฝาราวจวร ระเบยงกบแผงเลอนฝาคำาเรองทรงอนญาตราวสำาหรบยดขนหอฉนผงหญาทมงหอฉนดงกลาวในหนหลงตกเกลอนภกษปจวรบนพนดนกลางแจงนำาดมถกแดดจงรอน ทรงอนญาตศาลานำาดมไมมภาชนะสำาหรบตกนำาเรองวหารไมมรวลอม ซมประตไมม บรเวณเปนโคลนตมทรงอนญาตศาลาไฟ เรองอารามไมมร วลอมซมประตดงกลาวในหนหลงไมม ทรงอนญาตปนขาว

เรองอนาถบณฑกคหบดมศรทธาไปปาสตวน เหนธรรมแลวกราบทลนมนตพระผมพระภาคพรอมกบภกษสงฆไปจำาพรรษา ณ กรงสาวตถ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๖๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] รวมเรองทมในเสนาขนธกะระหวางทางทานอนาถบณฑกคหบดไดชกชวนประชาชนสรางอารามพระผมพระภาคทรงอนญาตนวกรรมในกรงเวสาลเรองพวกภกษฉพพคคยลวงหนารบไปจองเสนาสนะเรองใครควรไดภตอนเลศ ทรงแสดงตตตรยพรหมจรรยทรงแสดงบคคลทไมควรไหว ๑๐ จำาพวกเรองพวกอนเตวาสกของพวกภกษฉพพคคยจบจองเสนาสนะเรองประชาชนตกแตงทนงทนอนสงใหญในละแวกบานตกแตงเตยงตงยดนนพระผมพระภาคเสดจกรงสาวตถอนาถบณฑกคหบดถวายอารามเกดเหตการณวนวายในโรงอาหารพวกภกษฉพพคคยบงคบภกษเปนไขใหยายทพวกภกษฉพพคคยยดเอาทนอนด ๆกดกนอาสนะไวโดยอางเลศพวกภกษสตตรสวคคยซอมแซมวหารอยจำาพรรษาในทนนภกษปรกษากนวาใครจะพงจดแจงใหภกษถอเสนาสนะภกษเจาหนาทจดแจงใหถอเสนาสนะปรกษากนวาควรใหถอเสนาสนะอยางไรพระผมพระภาคทรงอนญาตใหแจกตามจำานวนทนอนตามจำานวนวหาร ตามจำานวนบรเวณทรงอนญาตใหแจกสวนเพมอก เมอไมปรารถนากอยาใหพวกภกษใหภกษอยนอกสมาถอเสนาสนะพวกภกษหวงเสนาสนะไวตลอดเวลาทรงแสดงการใหถอเสนาสนะ ๓ อยางทานพระอปนนทศากยบตรจองเสนาสนะพระผมพระภาคทรงพรรณนาคณแหงพระวนย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๖๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] รวมเรองทมในเสนาขนธกะพวกภกษยนเรยนพระวนย ทรงอนญาตใหนงบนอาสนะเสมอกนเรยนพระวนย ภกษหลายรปนงบนอาสนะระดบเดยวกนทำาใหเตยงหก ทรงอนญาตใหนงไดเตยงละ ๓ รป ๒ รปทรงอนญาตใหนงบนอาสนะยาวรวมกบผมอาสนะตางระดบทรงอนญาตใหใชสอยปราสาทมระเบยงสมเดจพระอยยกาของพระเจาปเสนทโกศลทวงคตเครองกปปยภณฑเปนจำานวนมากเกดขนแกสงฆภกษจดแจงเสนาสนะสงฆอยไมไกลกรงราชคฤหพระอสสชและพระปนพพสกะอยทกฏาครชนบทแบงเสนาสนะสงฆภกษชาวเมองอาฬว ใหนวกรรมดวยอาการเพยงวางกอนดนฉาบทาฝา ตดตงบานประต ตดสายย ตดตงกรอบเชดหนาทาสขาว ทาสดำา ทาสเหลอง มงหลงคา ผกมดหลงคาตดไมหลบหลงคา ปฏสงขรณสงชำารดทรดโทรม ขดถใหนวกรรม ๒๐-๓๐ ป ใหในวหารทสรางเสรจแลวชวเวลาควนไฟพระผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษใหนวกรรมวหารทยงไมไดสรางทสรางคางไว ใหตรวจดงานในวหารเลกแลวใหนวกรรม๕-๖ ป ใหตรวจดงานในเรอนทมงแถบเดยวแลวใหนวกรรม ๗-๘ ป ใหตรวจดงานในวหารหรอปราสาทใหญ แลวใหนวกรรม ๑๐ ป ๑๒ ปภกษใหนวกรรมวหารทงหลง ภกษใหนวกรรม ๒ แหงแกภกษรปเดยว ภกษรบนวกรรมแลวมอบใหภกษอนภกษรบนวกรรมแลวกดกนเสนาสนะสงฆไวภกษใหนวกรรมแกภกษผอยนอกสมา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๖๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] รวมเรองทมในเสนาขนธกะภกษรบเอานวกรรมแลวหวงไวตลอดเวลาภกษรบเอานวกรรมแลวหลกไป สก มรณภาพปฏญญาเปนสามเณร ปฏญญาเปนผบอกคนสกขาปฏญญาเปนผตองอนตมวตถ ปฏญญาเปนผวกลจรต

ปฏญญาเปนผมจตฟงซาน ปฏญญาเปนผกระสบกระสายเพราะเวทนาปฏญญาเปนผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตปฏญญาเปนผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตปฏญญาเปนผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปปฏญญาเปนบณเฑาะก ปฏญญาเปนคนลกเพศปฏญญาเปนผเขารตเดยรถย ปฏญญาเปนสตวดรจฉานปฏญญาเปนคนฆาบดา ปฏญญาเปนคนฆามารดาปฏญญาเปนคนฆาพระอรหนตปฏญญาเปนผประทษรายภกษณ ปฏญญาเปนผทำาสงฆใหแตกกนปฏญญาเปนผทำารายพระศาสดาจนหอพระโลหตปฏญญาเปนอภโตพยญชนก พงมอบนวกรรมแกภกษอนดวยสงวาทานอยาใหของสงฆเสยหาย เมอยงไมเสรจควรมอบใหภกษอนเมอทำาเสรจแลวหลกไป นวกรรมเปนของภกษนนเองภกษสก มรณภาพ ปฏญญาเปนสามเณร ลาสกขาเปนปาราชก สงฆเปนเจาของ ภกษวกลจรตมจตฟงซาน กระสบกระสายเพราะเวทนาถกสงฆอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตเพราะไมทำาคนอาบต เพราะไมสละทฏฐบาปนวกรรมนนเปนของภกษนนเอง ภกษปฏญญาเปนบณเฑาะก เปนคนลกเพศ เขารตเดยรถย ปฏญญาเปนสตวดรจฉานปฏญญาเปนคนฆาบดามารดา ปฏญญาเปนคนฆาพระอรหนตปฏญญาเปนคนประทษรายภกษณ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๖๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] รวมเรองทมในเสนาขนธกะปฏญญาเปนคนทำารายพระศาสดาจนหอพระโลหตเปนอภโตพยญชนก สงฆเปนเจาของเรองภกษนำาเสนาสนะเครองใชสอยประจำาวหารไปใชทอนพวกภกษยำาเกรงทจะนำาเสนาสนะไปใชในโรงอโบสถมหาวหารของสงฆชำารด ทรงอนญาตใหแลกเปลยนผากมพลเพอประโยชนแกผาตกรรม ทรงอนญาตใหแลกเปลยนผาราคาแพงเพอประโยชนแกผาตกรรม ทรงอนญาตใหทำาหนงหมเปนเครองเชดเทา ทรงอนญาตเครองเชดเทาทรงกลมทรงอนญาตใหทำาผาทอนนอยเปนผาเชดเทาภกษไมลางเทาเหยยบเสนาสนะ ภกษเทาเปยก

เหยยบเสนาสนะ ภกษสวมรองเทาเหยยบเสนาสนะภกษถมนำาลายบนพนททำาบรกรรมเทาเตยงและเทาตงครดพน ภกษพงฝาททำาบรกรรมพนกพงครดพนภกษลางเทาแลวยำาเกรงทจะนอนเรองประชาชนไมสามารถจะจดสงฆภตพวกภกษฉพพคคยใหภตตาหารเลวแกภกษทงหลายพระผมพระภาคทรงอนญาตใหแตงตงพระภตตทเทสกภกษภตตทเทสกปรกษากนวา จะแจกภตตาหารอยางไรทรงอนญาตใหแตงตงภกษเปนเสนาสนปญญาปกะภกษผเปนเจาหนาทรกษาเรอนคลง ภกษผรบจวรภกษผแจกจวร ภกษผแจกขาวตมภกษผแจกผลไม ภกษผแจกของเคยวภกษผแจกของเลก ๆ นอย ๆ ภกษผแจกผาภกษผแจกบาตร ภกษผใชคนวด ภกษผใชสามเณร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๖๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๖. เสนาสน ขนธกะ] รวมเรองทมในเสนาขนธกะพระผมพระภาคผทรงครอบงำาสรรพธรรมทรงรแจงโลก มพระหทยเกอกล เปนผนำายอดเยยมทรงอนญาตเสนาสนะไวเพอหลกเรนอย เพอความสขเพอเพงพนจ และเพอเหนแจง ดงนแลเสนาสนขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๖๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวาร๗. สงฆเภทขนธกะ๑. ปฐมภาณวารฉสกยปพพชชากถาวาดวยการบรรพชาของเจาศากยะ ๖ องค[๓๓๐] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ อนปยนคมของพวกมลล-กษตรย ครงนน พวกศากยกมารทมชอเสยงออกผนวชตามพระผมพระภาคผทรงผนวชแลว

สมยนน เจามหานามศากยะและเจาอนรทธศากยะทงสองเปนพนองกนเจาอนรทธศากยะเปนกษตรยผสขมาลชาต มปราสาท ๓ หลง คอ ปราสาทสำาหรบอยในฤดหนาว ๑ หลง ปราสาทสำาหรบอยในฤดรอน ๑ หลง ปราสาทสำาหรบอยในฤดฝน ๑ หลง เจาอนรทธศากยะนนไดรบการบำารงบำาเรอดวยดนตรทมเหลาสตรลวนขบกลอมตลอด ๔ เดอน ในปราสาทฤดฝน ไมลงมาทปราสาทชนลางเลยตอมา เจามหานามศากยะไดทรงดำารดงนวา เวลานพวกศากยกมารทมชอ“เสยงตางออกบวชตามเสดจพระผมพระภาคผทรงผนวชแลว แตตระกลของเรายงไมมใครออกจากเรอน บวชเปนบรรพชต ถากระไร เราหรออนรทธะควรบวช”ลำาดบนน เจามหานามศากยะเขาไปหาเจาอนรทธศายกะถงทอย ครนถงแลวไดตรสกบเจาอนรทธศากยะดงนวา เวลานพวกศากยกมารทมชอเสยงตางออกบวช“ตามพระผมพระภาคผทรงผนวชแลว แตตระกลของเรายงไมมใครออกจากเรอน บวชเปนบรรพชตเลย นองจงบวชหรอวาพจะบวช”เจาอนรทธศากยะทลวา หมอมฉนเปนสขมาลชาต ไมสามารถออกบวชได“เจาพจงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๖๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารเจามหานามศากยะตรสวา ดแลวนองอนรทธะ พจะสงสอนวธการครองเรอน“แกเธอเพอจะไดครองเรอนตอไป อนดบแรก ผครองเรอนตองใหไถนา ครนแลวใหหวานขาว ครนแลวใหไขนำาเขา ครนแลวใหระบายนำาออก ครนแลวใหถอนหญา ครนแลวใหเกยวขาว ครนแลวใหขนขาว ครนแลวใหตงลอม ครนแลวใหนวด ครนแลวใหสางฟางออก ครนแลวฝดขาวลบออก ครนแลวฝดละอองออก ครนแลวใหขนเกบในฉาง ครนพอถงฤดฝนกตองทำาอยางนตอเรอยไป”เจาอนรทธศากยะทลถามวา การงานไมมทจบสน ทสดของการทำางานไมปรากฏ“การงานจะสนไปเมอไร ทสดของการงานจกปรากฏเมอไร เมอไรเลาทพวกเราจกวางจากการงาน เพยบพรอมสมบรณดวยกามคณ ๕ บำารงบำาเรออย”เจามหานามศากยะตรสตอบวา นองอนรทธะ การงานไมมทจบสน ทสดของ“การงานไมปรากฏ ในเมอการงานยงไมจบสน มารดาบดา ปยา ตายายกพากนตายจากไป”เจาอนรทธศากยะทลวา ถาเชนนน เจาพจงเรยนรถงวธครองเรอนจะดกวา“หมอมฉนจะออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต”จากนน เจาอนรทธศากยะเขาไปเฝาพระมารดาถงทประทบ ครนถงแลวไดกราบทลพระมารดาดงนวา เสดจแม หมอมฉนอยากจะออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต“เสดจแมโปรดอนญาตใหหมอมฉนออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตเถด”เมอเจาอนรทธศากยะกราบทลอยางน พระมารดาตรสตอบเจาอนรทธศากยะ

ดงนวา ลกอนรทธะ พวกเธอเปนลก ๒ คน เปนทรกทชอบใจของแมเหลอเกน“ถงพวกเธอจะตายไป แมกไมปรารถนาจะจาก แลวเหตไฉนแมจะยอมใหพวกเธอผยงมชวตอยออกจากเรอนไปบวชเปนบรรพชตเลา”แมครงท ๒ ฯลฯแมครงท ๓ เจาอนรทธศากยะกกราบทลพระมารดาดงนวา เสดจแม หมอม“ฉนอยากออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต เสดจแมโปรดอนญาตใหหมอมฉนออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๖๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารเรองพระเจาภททยศากยะสมยนน พระเจาภททยศากยะครองราชสมบตของชาวศากยวงศ พระองคทรงเปนพระสหายของเจาอนรทธศากยะครงนน พระมารดาของเจาอนรทธศากยะทรงดำารวา พระเจาภททยศากยะน“ครองราชสมบตของชาวศากยวงศ ทรงเปนพระสหายของลกอนรทธะ พระองคจะไมสามารถเสดจออกจากเรอนผนวชเปนบรรพชตแน จงตรสกบเจาอนรทธศากยะดงน”วา ลกอนรทธะ ถาพระเจาภททยศากยะจะเสดจออกจากเรอนผนวชเปนบรรพชตดวย“ลกกจงบวชเถด”ตอมา เจาอนรทธศากยะจงเขาไปเฝาพระเจาภททยศากยะถงทประทบ ครนถงแลวไดทลพระเจาภททยศากยะดงนวา เพอนรก การบวชของเราเกยวเนองกบ“ทาน”พระเจาภททยศากยะตรสวา เพอนรก การบวชของทานจะเกยวเนองกบเรา“หรอไมเกยวเนองกบเรา กชางเถด เรากบทาน ทานจงบวชตามสบายเถด ๑”เจาอนรทธศากยะทลวา มาเถด เพอนรก เราทง ๒ จะออกจากเรอนบวช“เปนบรรพชตดวยกน”พระเจาภททยศากยะตรสวา เพอนรก เราออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตดวย“ไมได เพอนบวชคนเดยวเถด เรายนดชวยเหลอเรองทอาจชวยได”เจาอนรทธศากยะทลวา พระมารดาของเรารบสงวา ลกอนรทธะ ถาพระเจา“ ‘ภททยศากยะจะเสดจออกจากเรอนผนวชเปนบรรพชตดวย ลกกจงบวชเถด กเพอน’ไดกลาววาจานวา การบวชของทานจะเกยวเนองกบเรา หรอไมเกยวเนองกบเรา ก‘ชางเถด เรากบทาน ทานไปบวชตามสบายเถด มาเถด เพอนรก เราทง ๒ จะ’ออกจากเรอน บวชเปนบรรพชตดวยกน”

เชงอรรถ :

๑ ดวยความรกเพอน พระเจาภททยศากยะตองการจะรบสงวา เราจะบวชกบทาน แตยงทรงหวงราชสมบต“ ”จงรบสงไดเพยงวา อยำ ตยา “ : เรากบทาน แลวรบสงไมออก ” (ว.อ. ๓/๓๓๐/๓๘๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๖๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารสมยนน ประชาชนพดจรงทำาจรง พระเจาภททยศากยะตรสกบอนรทธศากยะดงนวา เพอนรก ทานโปรดรออยสก ๗ ปเถด พอพน ๗ ป เราทง ๒ จะออก“จากเรอนบวชเปนบรรพชตดวยกน”เจาอนรทธศากยะทลวา ๗ ป นานเกนไป เราไมสามารถจะรอถง ๗ ปได“ ”พระเจาภททยศากยะตรสวา เพอนรก โปรดรอสก ๖ ป “ ... ๕ ป ... ๔ ป... ๓ ป ... ๒ ป ... ๑ ป ... เมอลวง ๑ ป เราทง ๒ จะออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตดวยกน”เจาอนรทธศากยะทลวา ๑ ป กยงนานเกนไป เราไมสามารถรอถง ๑ ปได“ ”พระเจาภททยศากยะตรสวา เพอนรก ทานโปรดรอสก ๗ เดอน พอพน ๗“เดอน เราทง ๒ จะออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตดวยกน”เจาอนรทธศากยะทลวา ๗ เดอนกยงนานเกนไป เราไมสามารถรอถง ๗ เดอน“ได”พระเจาภททยศากยะตรสวา เพอนรก ทานโปรดรอสก ๖ เดอน “ ... ๕เดอน ... ๔ เดอน ... ๓ เดอน ... ๒ เดอน ... ๑ เดอน ... ครงเดอน พอพนครงเดอน เราทง ๒ จะออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตดวยกน”เจาอนรทธศากยะทลวา ครงเดอนกยงนานเกนไป เราไมสามารถรอถงครง“เดอนได”พระเจาภททยศากยะตรสวา เพอนรก ทานโปรดรอสก ๗ วนเถด พอใหเรา“ไดมอบราชสมบตแกพวกลก ๆ และญาตพนอง”เจาอนรทธศากยะทลวา เพอนรก ๗ วนไมนานเกนไป เราจะรอ“ ”

เรองเจาศากยะทรงผนวช[๓๓๑] ครงนน พระเจาภททยศากยะ เจาอนรทธะ เจาอานนท เจาภค เจากมพละและเจาเทวทต กบอบาลซงเปนชางกลบก รวมเปน ๗ คน เสดจออกพรอมดวยเสนา ๔ เหลา เหมอนเสดจประพาสราชอทยานพรอมเสนา ๔ เหลาในครงกอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๗๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารทง ๖ พระองคนนเสดจไปหางไกลแลวรบสงใหเสนากลบ เขาพรมแดนของเจาเมองอน ทรงเปลองเครองประดบเอาผาหอแลว ไดตรสกบอบาลชางกลบกดงนวา อบาล เชญทานกลบเถด ทรพยเหลานพอเลยงชพได“ ”ขณะเมออบาลชางกลบกจะกลบไดมความคดดงนวา พวกเจาศากยะทงหลาย“โหดรายนก จะพงใหฆาเราดวยเขาพระทยไปวา อบาลนใหพระกมารทงหลายหนไป‘ ’กพระศากยะกมารเหลานยงออกจากเรอนทรงผนวชเปนบรรพชตได ไฉนเราจะบวชบางไมได อบาลชางกลบกนนจงแกหอเครองประดบแลวแขวนสงของไวบนตนไมแลว”กลาววา ผพบเหนจงนำาสงของทเราใหแลวไปเถด แลวเขาไปเฝาศากยกมาร เหลานน“ ”ถงทประทบ ศากยกมารเหลานนไดทอดพระเนตรเหนอบาลกำาลงเดนมาแตไกลครนแลวไดรบสงกบอบาลชางกลบกดงนวา น อบาล ทานกลบมาทำาไม“ ”อบาลชางกลบกจงกราบทลวา พระลกเจาทงหลาย เมอหมอมฉนกำาลงกลบ“ไดมความคดดงน วา พวกเจาศากยะทงหลายโหดรายนก จะพงใหฆาเราดวยเขา“พระทยไปวา อบาลนใหพระกมารทงหลายหนไป กพระศากยกมารเหลานยงออก‘ ’จากเรอนทรงผนวชเปนบรรพชตได ไฉนเราจะบวชบางไมได ขาแตพระลกเจา’หมอมฉนนนแกหอเครองประดบแลวแขวนสงของไวบนตนไมแลวกลาววา ผพบเหน‘จงนำาสงของทเราใหแลวไปเถด กลบจากทนนแลว’ ”ศากยกมารทงหลายตรสวา ทานทำาดแลวทไมไดกลบไป เจาศากยะทงหลาย“ผโหดรายจะพงใหฆาทาน ดวยเขาใจวา อบาลนใหกมารทงหลายหนไป‘ ”ตอมา เหลาศากยกมารทงหลายพาอบาลผเปนชางกลบกเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวประทบนง ณ ทสมควรเจาศากยะทงหลายผประทบนง ณ ทสมควรแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา“พระพทธเจาขา พวกหมอมฉนเปนเจาศากยะยงมความถอตว อบาลผนเปนชางกลบกรบใชพวกขาพระ พทธเจามานาน ขอพระองคทรงโปรดใหเขาบวชกอน พวกขาพระพทธเจาจะอภวาท ลกตอนรบ ทำาอญชลกรรม สามจกรรมแกเขา เมอเปนเชนนความถอตววาเปนศากยะของพวกหมอมฉนจกบรรเทาไป”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๗๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารครงนน พระผมพระภาคจงโปรดใหอบาลผเปนชางกลบกบวชกอน แลวใหศากยกมารบวชภายหลง ตอมา ในระหวางพรรษานนเอง ทานพระภททยะไดบรรลวชชา ๓ ทาน พระอนรทธะไดบรรลทพยจกษ ทานพระอานนทไดบรรลโสดาปตตผลพระเทวทตไดฤทธชนปถชน

เรองพระภททยะเปลงอทานวา สขหนอ ๑“ ”[๓๓๒] สมยนน ทานพระภททยะจะไปในปากด จะไปทควงไมกด จะไปในสญญาคารกด ยอมเปลงอทานเนอง ๆ วา สขหนอ สขหนอ ครงนน ภกษ“ ”หลายรปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวอภวาทพระผมพระภาคนง ณ ทสมควร ภกษเหลานนผนง ณ ทสมควรแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา“ทานพระภททยะ ไมวาจะไปในปากด จะไปทควงไมกด จะไปในเรอนวางกด กเปลงอทานเนอง ๆ วา สขหนอ สขหนอ ทานพระภททยะไมยนดประพฤตพรหมจรรย‘ ’แน ๆ หรอคงหวนระลกถงสขในราชสมบตครงกอน ไมวาจะไปในปากด จะไปทควงไมกด จะไปในสญญาคารกด จงเปลงอทานอยางนน พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาครบสงกบภกษรปหนงวา ภกษ เธอจงไปบอก“ภททยะวาพระศาสดารบสงหาทาน”ภกษนนทลรบสนองพระพทธดำารสแลวเขาไปหาทานพระภททยะถงทอย ครนถงแลวไดกลาวกบทานพระภททยะดงนวา พระศาสดารบสงหาทาน“ ”ทานพระภททยะรบคำาภกษนนแลว เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบครนถงแลว ถวายอภวาทพระผมพระภาค แลวนง ณ ทสมควร พระผมพระภาคไดตรสกบทานพระภททยะผนงแลว ณ ทสมควรดงนวา ภททยะ ทราบวา เธอ“ไมวาจะไปในปากด จะไปทควงไมกด จะไปในสญญาคารกด กเปลงอทานเนอง ๆ วา“สขหนอ สขหนอ จรงหรอ’ ”ทานพระภททยะทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”

เชงอรรถ :๑ ข.อ. ๒๕/๒๐/๒๐๖-๒๐๘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๗๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารพระผมพระภาคตรสถามวา ภททยะ เธอเหนประโยชนอะไร ไมวาจะไปใน“ปากด จะไปทควงไมกด จะไปในสญญาคารกด จงเปลงอทานเนอง ๆ วา สขหนอ‘สขหนอ”ทานพระภททยะกราบทลวา สมยเมอขาพระพทธเจาเปนพระราชา ไดรบการ“อารกขาคมครองอยางดทงภายในวง ไดรบการอารกขาคมครองอยางดทงภายนอกวงไดรบการอารกขาคมครองอยางดทงภายในเมอง ไดรบการอารกขาคมครองอยางดทงภายนอกเมอง ไดรบการอารกษาคมครองอยางดทงในชนบท ไดรบการอารกขาคมครองอยางดทงนอกชนบท ขาพระพทธเจาถงจะไดรบการอารกขาคมครองอยางดเชนน กยงกลว ยงหวาดหวนอย สะดง ตกใจ แตเวลานขาพระพทธเจาไมวาจะไปในปากด จะไปทควงไมกด จะไปในสญญาคารกดเพยงผเดยวกไมกลวหวาดหวน

ไมสะดงตกใจแตอยางใดเลย มความโปรงเบากายยง ครองชวตดวยปจจยทผอนใหมจตอสระ ดจมฤค ขาพระพทธเจาเหนประโยชนอยางน ไมวาจะไปในปากด จะไปทควงไมกด จะไปในสญญาคารกด ฯลฯ จงมกจะเปลงอทานเนอง ๆ วา สขหนอ‘สขหนอ พระพทธเจาขา’ ”พระผมพระภาคทรงทราบเนอความนนแลวจงทรงเปลงอทานนในเวลานนวาผใดไมมกเลสเปนเหตใหกำาเรบภายในจตและลวงพนความเปนภพและอภพตาง ๆ ไดแลวทวยเทพไมสามารถมองเหนผนนผปราศจากภย มความสข ไมเศราโศก

เทวทตตวตถวาดวยเรองของพระเทวทต[๓๓๓] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ อนปยนคมตามพระอธยาศยแลวเสดจจารกไปทางกรงโกสมพ เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงโกสมพ ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ โฆสตาราม ในกรงโกสมพนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๗๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารครงนน พระเทวทตหลกเรนอยในทสงด ไดเกดความคดคำานงขนในใจวา เรา“จะพงยงใครหนอใหเลอมใส ซงเมอเขาเลอมใสเราแลว ลาภสกการะเปนอนมากพงเกดขน ลำาดบนน พระเทวทตไดมความคดดงนวา อชาตสตตกมารนยงเปน” “หนมจะมความเจรญรงเรองตอไป ถากระไร เราพงยงอชาตศตรกมารนใหเลอมใสเมอเขาเลอมใสแลว ลาภสกการะเปนอนมากจะเกดขน”ลำาดบนน พระเทวทตเกบเสนาสนะ ถอบาตรและจวรจารกไปทางกรงราชคฤหจนถงกรงราชคฤหโดยลำาดบ ครงนน พระเทวทตไดแปลงเพศเนรมตตนเปนกมารนอยเอางพนเอวปรากฏบนพระเพลา(ตก)ของอชาตศตรกมารครงนน อชาตศตรกมารทรงกลว หวาดหวน สะดง ตกพระทย พระเทวทตจงไดถามดงนวา กมาร ทานกลวฉนหรอ“ ”พระกมารตรสวา ใช เรากลว ทานเปนใคร“ ”พระเทวทตตอบวา ฉนคอพระเทวทต“ ”พระกมารตรสวา ถาทานเปนพระคณเจาเทวทตกกลบเปนตามเพศเดมเถด“ ”ครงนน พระเทวทตเปลยนเพศกมารนอย(กลบเปนภกษ) ทรงสงฆาฏ บาตรและจวร ยนอยขางหนาพระกมาร ลำาดบนน พระกมารเลอมใสยงนกเพราะอทธปาฏหารยน ไดเสดจไปทอปฏฐากทงเวลาเยนและเวลาเชา พรอมดวยรถ ๕๐๐คน ไดนำาภตตาหาร ๕๐๐ สำารบไปดวย

ตอมา พระเทวทตถกลาภสกการะและความสรรเสรญครอบงำา เกดความตองการดงนวา เราจะปกครองภกษสงฆ พระเทวทตจงเสอมจากฤทธพรอมกบเกด“ ”ความคดเชนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๗๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารเรองกกธโกฬยบตร๑สมยนน บตรเจาโกฬยะนามวากกธะเปนอปฏฐากของทานพระมหาโมคคลลานะสนชพตกษยไดไมนาน เขาถงชนกายมโนมย๒ ชนใดชนหนง เปนผไดอตภาพใหญเหมอนคามเขตในแควนมคธ ๒-๓ หม แตเขากไมทำาตนและผอนใหเดอดรอนเพราะการไดอตภาพนนครงนน กกธเทพบตรไดเขาไปหาทานพระมหาโมคคลลานะถงทอย ครนถงแลวไหวทานพระมหาโมคคลลานะแลวยน ณ ทสมควร กกธเทพบตรผยนอย ณ ทสมควรไดกลาวกบทานพระมหาโมคคลลานะดงนวา ทานผเจรญ พระเทวทตถก“ลาภสกการะและความสรรเสรญครอบงำา เกดความปรารถนาอยางนวา เราจะ‘ปกครองภกษสงฆ ทานผเจรญ พรอมกบจตตปบาท พระเทวทตจงเสอมจากฤทธ’ ”กกธเทพบตรครนกลาวดงนแลว ไดไหวทานพระมหาโมคคลลานะ กระทำาประทกษณแลวหายไป ณ ทนนเองลำาดบนน พระมหาโมคคลลานะไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวถวายอภวาทพระผมพระภาคนง ณ ทสมควร ทานพระมหาโมคคลลานะผนงณ ทสมควรแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา บตรของเจา“โกฬยะนามวากกธะเปนอปฏฐากของขาพระองค สนชพตกษยไดไมนาน เขาถงชนกายมโนมยชนใดชนหนง เปนผไดอตภาพใหญเหมอนคามเขตของแควนมคธ ๒-๓หม แตเขาไมทำาตนและผอนใหเดอดรอนเพราะการไดอตภาพนน ตอมา กกธเทพบตรเขาไปหาขาพระองคถงทอยไหวแลวยน ณ ทสมควร ไดกลาวกบขาพระองคดงนวา“ทานผเจรญ พระเทวทตถกลาภสกการะและความสรรเสรญครอบงำา เกดความปรารถนาอยางนวา เราจะปกครองภกษสงฆ พรอมกบจตตปบาท พระเทวทตจง‘ ’เสอมจากฤทธ พระพทธเจาขา กกธเทพบตรครนกลาวดงนแลว ไหวขาพระองค’กระทำาประทกษณ แลวหายไป ณ ทนนเอง”

เชงอรรถ :๑ อง.ปญจก. (แปล) ๒๒/๑๐๐/๑๗๐-๑๗๑๒ กายมโนมย คอ กายแหงพรหมทบงเกดดวยฌาน (สารตถ. ฏกา ๓/๓๓๓/๔๙๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๗๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารพระผมพระภาคตรสถามวา โมคคลลานะ เธอกำาหนดรจตของกกธเทพบตร“แลวหรอวา กกธเทพบตรกลาวเรองใดเรองหนง เรองนนทงหมดยอมเปนจรงตามนนไมเปนอยางอน”ทานพระมหาโมคคลลานะกราบทลวา ขาพระองคกำาหนดรจตของกกธเทพบตร“ดวยจตแลวเชอวา กกธเทพบตรกลาวเรองใดเรองหนง เรองนนทงหมดยอมเปนจรงตามนน ไมเปนอยางอน พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา โมคคลลานะ เธอจงรกษาวาจานน โมคคลลานะ“เธอจงรกษาวาจานน บดนโมฆบรษนนจะเปดเผยตนดวยตนเองออกมา”

ปญจสตถกถาวาดวยพระศาสดา ๕ จำาพวก[๓๓๔] โมคคลลานะ ศาสดา ๕ จำาพวกน มปรากฏอยในโลก คอ๑. ศาสดาบางทานในโลกนมศลไมบรสทธ แตปฏญญาวา เราเปนผม“ศลบรสทธ ศลของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง พวกสาวก”รจกเขาอยางนวา ศาสดาทานนเปนผมศลไมบรสทธ แตปฏญญา“วาเราเปนผมศลบรสทธ ศลของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมองแตถาพวกเราพงบอกแกพวกคฤหสถ กจะไมเปนทพอใจของทานพวกเราจะกลาวถอยคำาททานไมพอใจไดอยางไร อนง ศาสดานนยกยองพวกเราดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขาร ทานทำากรรมใดไว กจะปรากฏตวออกมาดวยกรรมนน”โมคคลานะ พวกสาวกยอมรกษาศาสดาเชนนโดยศล และศาสดาเชนนกหวงการรกษาโดยศลจากพวกสาวก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๗๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวาร๒. ศาสดาบางทานในโลกนมอาชพไมบรสทธ แตปฏญญาวา เราเปน“ผมอาชพบรสทธ อาชพของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง”พวกสาวกรจกเขาอยางนวา ศาสดาทานนมอาชพไมบรสทธ แต“ปฏญญาวาเราเปนผมอาชพบรสทธ อาชพของเราบรสทธ ผองแผวไมเศราหมอง แตถาพวกเราพงบอกแกพวกคฤหสถ กจะไมเปนท

พอใจของทาน พวกเราจะกลาวถอยคำาททานไมพอใจไดอยางไร อนงศาสดานนยกยองพวกเราดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขาร ทานทำากรรมใดไว กจะปรากฏตวออกมาดวยกรรมนน”โมคคลลานะ พวกสาวกยอมรกษาศาสดาเชนนไวโดยอาชพ ศาสดาเชนนกหวงการรกษาโดยอาชพจากพวกสาวก๓. ศาสดาบางทานในโลกนเปนผมธรรมเทศนาไมบรสทธ แตปฏญญาวา“เราเปนผมธรรมเทศนาบรสทธ ธรรมเทศนาของเราบรสทธ ผองแผวไมเศราหมอง พวกสาวกรจกเขาอยางนวา ศาสดาทานนเปนผม” “ธรรมเทศนาไมบรสทธ แตปฏญญาวาธรรมเทศนาของตนบรสทธธรรมเทศนาของตนบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง แตถาพวกเราพงบอกแกพวกคฤหสถ กจะไมเปนทพอใจของทาน พวกเราจะกลาวถอยคำาททานไมพอใจไดอยางไร อนง ศาสดานนยกยองพวกเราดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขารทานทำากรรมใดไว กจะปรากฏตวออกมาดวยกรรมนน”โมคคลลานะ พวกสาวกยอมรกษาศาสดาเชนนไวโดยธรรมเทศนา ศาสดาเชนนกหวงการรกษาโดยธรรมเทศนาจากพวกสาวก๔. ศาสดาบางทานในโลกนมเวยยากรณะไมบรสทธ แตปฏญญาวา เรา“เปนผมเวยยากรณะบรสทธ เวยยากรณะของเราบรสทธ ผองแผวไมเศราหมอง พวกสาวกรจกเขาอยางนวา ศาสดาทานนเปนผ” “มเวยยากรณะไมบรสทธ แตปฏญญาวาเราเปนผมเวยยากรณะบรสทธเวยยากรณะของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง แตถาพวก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๗๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารเราพงบอกแกพวกคฤหสถ กจะไมเปนทพอใจของทาน พวกเราจะกลาวถอยคำาททานไมพอใจไดอยางไร อนง ศาสดานนยกยองพวกเราดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขารทานทำากรรมใดไว กจะปรากฏตวออกมา ดวยกรรมนน”โมคคลลานะ พวกสาวกยอมรกษาศาสดาเชนนไวโดยเวยยากรณะ ศาสดาเชนนกหวงการรกษาโดยเวยยากรณะจากพวกสาวก๕. ศาสดาบางทานในโลกนมญาณทสสนะไมบรสทธ แตปฏญญาวา เรา“เปนผมญาณทสสนะบรสทธ ญาณทสสนะของเราบรสทธ ผองแผวไมเศราหมอง สาวกรจกเขาอยางนวา ศาสดาทานนเปนผมญาณ” “ -ทสสนะไมบรสทธ แตปฏญญาวาเราเปนผมญาณทสสนะบรสทธ

ญาณทสสนะของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง แตถาพวกเราพงบอกแกพวกคฤหสถ กจะไมเปนทพอใจของทาน พวกเราจะกลาวถอยคำาททานไมพอใจไดอยางไร อนง ศาสดานนยกยองพวกเราดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขารทานทำากรรมใดไว กจะปรากฏตวออกมา ดวยกรรมนน”โมคคลลานะ พวกสาวกยอมรกษาศาสดาเชนนไวโดยญาณทสสนะ และศาสดาเชนน กหวงการรกษาโดยญาณทสสนะจากพวกสาวกโมคคลลานะ ศาสดา ๕ จำาพวกนแล มปรากฏอยในโลกโมคคลลานะ เรามศลบรสทธ จงปฏญญาวา เราเปนผมศลบรสทธ ศลของ“เราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง พวกสาวกยอมไมรกษาเราโดยศล และเราก”ไมหวงการรกษาโดยศลจากพวกสาวกโมคคลลานะ เรามอาชพบรสทธ ฯลฯ เรามธรรมเทศนาบรสทธ ฯลฯ เรามเวยยากรณะบรสทธ ฯลฯ เรามญาณทสสนะบรสทธ จงปฏญญาวา เราเปนผม“ญาณทสสนะบรสทธ ญาณทสสนะของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง พวก”สาวกไมรกษาเราไวโดยญาณทสสนะ และเรากไมหวงการรกษาโดยญาณทสสนะจาก พวกสาวก”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๗๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารเรองลาภสกการะยอมฆาคนชว[๓๓๕] พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงโกสมพตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงราชคฤห ทราบวา พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต ในกรงราชคฤหนนครงนน ภกษจำานวนมากเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ท สมควร ภกษเหลานนผนง ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาแตพระองคผเจรญ อชาตศตรกมารเสดจ“โดยราชรถ ๕๐๐ คน ไปบำารงพระเทวทต ทงเวลาเยนเวลาเชา และรบสงใหนำาภตตาหารทสมควรไปพระราชทาน ๕๐๐ สำารบ”พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย เธอทงหลายอยายนดลาภสกการะ“และความสรรเสรญของเทวทตเลย แมอชาตศตรกมารจกเสดจโดยราชรถ ๕๐๐ คนไปบำารงเทวทต ทงเวลาเยนเวลาเชา และจกรบสงใหนำาภตตาหารทสมควรไปพระราชทาน ๕๐๐ สำารบเพยงใด เทวทตกพงหวงความเสอมในกศลธรรมทงหลายเพยงนน หวงความเจรญไมได๑ภกษทงหลาย อชาตศตรกมารจะไปบำารงพระเทวทตในเวลาเยนเวลาเชา พรอมดวยราชรถ ๕๐๐ คน จะนำาภตตาหาร ๕๐๐ สำารบไปไดสกกวน ภกษทงหลาย

ความเสอมจากกศลธรรมเปนอนเทวทตหวงได ความเจรญอยาไดหวง ลาภสกการะและสรรเสรญเกดขนแกเทวทตกเพอฆาตนเอง ลาภสกการะและการสรรเสรญเกดขนแกเทวทต เพอความเสอม เหมอนคนเอาดหมทาทจมกลกสนขด ลกสนขกจะเพมความดยงขนภกษทงหลาย ลาภสกการะและการสรรเสรญเกดขนแกเทวทตเพอฆาตนเองลาภสกการะและการสรรเสรญเกดขนแกเทวทตเพอความเสอม เหมอนตนกลวยออกปลเพอฆาตนเอง ออกปลเพอความเสอม๒

เชงอรรถ :๑ สำ.น. ๑๖/๑๘๕/๒๓๐-๒๓๑๒ อง.จตกก. (แปล) ๒๑/๖๘/๑๑๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๗๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษทงหลาย ลาภสกการะและการสรรเสรญเกดขนแกเทวทตเพอฆาตนเองลาภสกการะและการสรรเสรญเกดขนแกเทวทตเพอความเสอม เหมอนตนไผตกขยเพอฆาตนเอง ตกขยเพอความเสอมภกษทงหลาย ลาภสกการะและการสรรเสรญเกดขนแกเทวทตเพอฆาตนเองลาภสกการะและการสรรเสรญเกดขนแกเทวทตเพอความเสอม เหมอนไมออตกขยเพอฆาตนเอง ตกขยเพอความเสอมภกษทงหลาย ลาภสกการะและการสรรเสรญเกดขนแกเทวทตเพอฆาตนเองลาภสกการะและความสรรเสรญเกดขนแกเทวทตเพอความเสอม เหมอนแมมาอสดรตงครรภเพอฆาตนเอง ตงครรภเพอความเสอมพระผมพระภาคครนตรสดงนแลว จงตรสพระคาถาประพนธวา“ผลกลวยฆาตนกลวย ขยไผฆาตนไผดอกออฆาตนออ ลกมาอสดรฆาแมมา ฉนใดสกการะยอมฆาคนชว ฉนนน ๑”ปฐมภาณวารท ๑ จบ

๒. ทตยภาณวารปกาสนยกมมะวาดวยสงฆทำาปกาสนยกรรมแกพระเทวทต[๓๓๖] สมยนน พระผมพระภาคแวดลอมดวยบรษทหมใหญ ประทบนงแสดงธรรมแกบรษทซงมพระราชาประทบอยดวย ครงนน พระเทวทตลกจากอาสนะ หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง ประนมมอไปทางพระผมพระภาคแลวไดกราบทลพระ

เชงอรรถ :๑ สำ.ส.(แปล) ๑๕/๑๘๓/๑๘๕, สำ.น.(แปล) ๑๖/๑๘๔/๒๘๕ และดเทยบ อง.จตกก. (แปล) ๒๑/๖๘/๑๑๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๘๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา เวลานพระผมพระภาคทรงพระชราภาพ เปนผ“เฒาสงอาย ลวงกาลผานวยไปโดยลำาดบแลว พระพทธเจาขา บดน ขอพระผมพระภาคโปรดปลอยวาง ประกอบตนอยในธรรมสำาหรบอยเปนสขในปจจบน โปรดมอบภกษสงฆใหขาพระพทธเจาเถด ขาพระพทธเจาจะปกครองภกษสงฆ”พระผมพระภาคตรสวา อยาเลยเทวทต เธออยาชอบใจทจะปกครองภกษสงฆ“เลย”แมครงท ๒ ฯลฯแมครงท ๓ พระเทวทตกไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา“เวลานพระผมพระภาคทรงพระชราภาพ เปนผเฒาสงอาย ลวงกาลผานวยไปโดยลำาดบแลว พระพทธเจาขา บดน ขอพระผมพระภาคโปรดปลอยวาง ประกอบตนอยในธรรมสำาหรบอยเปนสขในปจจบน โปรดมอบภกษสงฆใหขาพระพทธเจาเถดขาพระพทธเจาจะปกครองภกษสงฆ”พระผมพระภาคตรสวา เทวทต แมแตสารบตรและโมคคลลานะเรายงไมมอบ“ภกษสงฆให เราจะมอบภกษสงฆใหเธอซงเปนคนตำาชา บรโภคปจจยดจกลนนำาลายไดอยางไรเลา”ขณะนน พระเทวทตคดวา พระผมพระภาคทรงรกรานเราทามกลางบรษททม“พระราชาประทบอยดวย ดวยพระดำารสวาเปนผบรโภคปจจยดจกลนนำาลาย ทรงยกยองแตพระสารบตรและพระโมคคลลานะ จงโกรธ ไมพอใจ ถวายอภวาทพระ”ผมพระภาคแลวทำาประทกษณจากไป นเปนการผกอาฆาตครงแรกในพระผมพระภาคของพระเทวทต

ปกาสนยกรรมตอมา พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ถาเชนนน“สงฆจงลงปกาสนยกรรมในกรงราชคฤหแกเทวทตโดยประกาศวา เมอกอน พฤตกรรม‘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๘๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารของพระเทวทตเปนอยางหนง เวลานเปนอกอยางหนง พระเทวทตประพฤตสงใดดวยกายวาจา ไมพงเหนวาพระพทธ พระธรรม หรอพระสงฆเปนอยางนน พงเหนวาสงนนเปนเรองสวนตวของพระเทวทต

วธทำาปกาสนยกรรมและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงทำาปกาสนยกรรมอยางน ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา[๓๓๗] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลวพงทำาปกาสนย-กรรมในกรงราชคฤหแกพระเทวทต โดยประกาศวา เมอกอนพฤตกรรมของพระเทวทตเปนอยางหนง เวลานเปนอกอยางหนง พระเทวทตประพฤตสงใดดวยกายวาจา ไมพงเหนวาพระพทธ พระธรรมหรอพระสงฆเปนอยางนน พงเหนวาสงนนเปนเรองสวนตวของพระเทวทต นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆทำาปกาสนยกรรมในกรงราชคฤหแกพระเทวทต โดยประกาศวา เมอกอนพฤตกรรมของพระเทวทตเปนอยางหนง เวลานเปนอกอยางหนง พระเทวทตประพฤตสงใดดวยกายวาจา ไมพงเหนวาพระพทธพระธรรม หรอพระสงฆเปนอยางนน พงเหนวา สงนนเปนเรองสวนตวของพระเทวทต ทานรปใดเหนดวยกบการทำาปกาสนยกรรมแกพระเทวทต โดยประกาศวา เมอกอนพฤตกรรมของพระเทวทตเปนอยางหนง เวลานเปนอกอยางหนง พระเทวทตประพฤตสงใดดวยกายวาจา ไมพงเหนวาพระพทธ พระธรรม หรอพระสงฆเปนอยางนน พงเหนวา สงนนเปนเรองสวนตวของพระเทวทต ทานรปนนพงนงทานรปใด ไมเหนดวย ทานรปนน พงทกทวงสงฆทำาปกาสนยกรรมในกรงราชคฤหแกพระเทวทตแลว โดยประกาศวา เมอกอนพฤตกรรมของพระเทวทตเปนอยางหนง เวลานเปนอกอยางหนง พระเทวทตประพฤตสงใดดวยกายวาจา ไมพงเหนวาพระพทธ พระธรรมและพระสงฆเปนอยางนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๘๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารพงเหนวา สงนนเปนเรองสวนตวของพระเทวทต สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนงขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน[๓๓๘] ลำาดบนน พระผมพระภาครบสงกบทานพระสารบตรวา สารบตร“ถาอยางนน เธอจงทำาปกาสนยกรรมเทวทตในกรงราชคฤหเถด”พระสารบตรกราบทลวา เมอกอนขาพระพทธเจากลาวยกยองพระเทวทตใน“กรงราชคฤหวา โคธบตรมฤทธมาก โคธบตรมอานภาพมาก ขาพระพทธเจาจะ‘ ’

ทำาปกาสนยกรรมพระเทวทตในกรงราชคฤหอยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา สารบตร เธอกลาวยกยองเทวทตตามความเปนจรง“มใชหรอวา โคธบตรมฤทธมาก โคธบตรมอานภาพมาก‘ ”ทานพระสารบตรกราบทลวา จรงอยางนน พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสวา สารบตร เธอกจงทำาปกาสนยกรรมในกรงราชคฤห“แกเทวทต ตามความเปนจรงอยางนนเหมอนกน ทานพระสารบตรทลรบสนอง”พระพทธดำารสแลวตอมา พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ถาเชนนน“สงฆจงแตงตงสารบตรเพอทำาปกาสนยกรรมในกรงราชคฤหแกเทวทต โดยประกาศวา เมอกอนพฤตกรรมของ พระเทวทตเปนอยางหนง เวลานเปนอกอยางหนง พระ‘เทวทตประพฤตสงใดดวยกาย วาจา ไมพงเหนวาพระพทธ พระธรรม หรอพระสงฆเปนอยางนน พงเหนวาสงนนเปนเรองสวนตวของพระเทวทต’

วธแตงตงและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงแตงตงอยางน เบองตน พงขอรองพระสารบตร ครนแลวภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลวพงแตงตงทานพระสารบตรเพอทำาปกาสนยกรรมพระเทวทตในกรงราชคฤห โดยประกาศวา เมอกอน“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๘๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารพฤตกรรมของพระเทวทตเปนอยางหนง เวลานเปนอกอยางหนง พระเทวทตประพฤตสงใดดวยกายวาจา ไมพงเหนวาพระพทธ พระธรรม หรอพระสงฆเปนอยางนน พงเหนวาสงนนเปนเรองสวนตวของพระเทวทต นเปนญตต”ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงพระสารบตรเพอทำาปกาศนย-กรรมในกรงราชคฤหแกเทวทต โดยประกาศวา เมอกอนพฤตกรรมของพระเทวทต“เปนอยางหนง เวลานเปนอกอยางหนง พระเทวทตประพฤตสงใดดวยกายวาจาไมพงเหนวาพระพทธ พระธรรม หรอพระสงฆเปนอยางนน พงเหนวาสงนนเปนเรองสวนตวของพระเทวทต ทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงพระสารบตรเพอทำา”ปกาศนยกรรมในกรงราชคฤหแกเทวทต โดยประกาศวา เมอกอนพฤตกรรม“ของพระเทวทตเปนอยางหนง เวลานเปนอกอยางหนง พระเทวทตประพฤตสงใดดวยกายวาจา ไมพงเหนวาพระพทธ พระธรรม หรอพระสงฆ เปนอยางนน พงเหนวา สงนนเปนเรองสวนตวของพระเทวทต ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย”ทานรปนนพงทกทวง

สงฆแตงตงทานพระสารบตรแลว เพอทำาปกาสนยกรรมในกรงราชคฤหแกพระเทวทต โดยประกาศวา เมอกอนพฤตกรรมของพระเทวทตเปนอยางหนง“เวลานเปนอกอยางหนง พระเทวทตประพฤตสงใดดวยกายวาจา ไมพงเหนวาพระพทธ พระธรรม หรอพระสงฆเปนอยางนน พงเหนวาสงนนเปนเรองสวนตวของพระเทวทต สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปน”มตอยางนครนพระสารบตรไดรบแตงตงแลวจงเขาไปกรงราชคฤห พรอมดวยภกษหลายรปทำาปกาสนยกรรมพระเทวทต โดยประกาศวา เมอกอนพฤตกรรมของพระเทวทต“เปนอยางหนง เวลานเปนอกอยางหนง พระเทวทตประพฤตสงใดดวยกายวาจาไมพงเหนวาพระพทธ พระธรรม หรอพระสงฆเปนอยางนน พงเหนวาสงนนเปนเรองสวนตวของพระเทวทตเอง”คนทงหลายในกรงราชคฤหทไมศรทธา ไมเลอมใส มความรไมด กลาวอยางนวา พระสมณะเชอสายศากยบตรเหลานเปนคนรษยา รษยาลาภสกการะของ“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๘๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารพระเทวทต สวนพวกทมศรทธา มความเลอมใส มความรด กกลาวอยางนวา”“เรองนคงไมใชเรองเลกนอย เพราะพระผมพระภาครบสงใหทำาปกาสนยกรรมในกรงราชคฤห แกพระเทวทต”

อชาตสตตกมารวตถวาดวยเรองอชาตศตรกมาร[๓๓๙] ครงนน พระเทวทตเขาไปหาอชาตศตรกมารถงทอย ครนถงแลวไดกลาวกบอชาตศตรกมารดงนวา พระกมาร เมอกอนมนษยทงหลายมอายยน บดน“มอายสน การทพระองคจะพงสนพระชนมเมอยงเปนพระกมาร เปนเรองทเปนไปไดถาเชนนน พระองคจงปลงพระชนมพระชนกแลวเปนพระราชา อาตมากจะปลงพระชนมพระผมพระภาคแลวเปนพระพทธเจา”ครงนน อชาตศตรกมารดำารวา พระคณเจาเทวทตมฤทธมาก มอานภาพมาก“พระคณเจาเทวทตจะตองร วนหนงไดเหนบกฤชแนบพระเพลา ทรงกลว หวาดหวน”สะดง ตกพระทย เสดจเขาไปในพระราชวงอยางเรงรอนชวงเวลากลางวนพวกมหาอมาตยทเฝาประตพระราชวงแลเหนอชาตศตรกมารมอาการกลว หวาดหวน สะดง ตกพระทยเสดจเขาไปในราชวงอยางเรงรบชวงเวลากลางวนจงไดจบไวมหาอมาตยเหลานนตรวจพบกฤชเหนบอยทพระเพลา จงทลถามอชาตศตรกมารดงนวา“พระองคมประสงคจะทำาอะไร พระเจาขา”

อชาตศตรกมารตรสตอบวา เราประสงคจะปลงพระชนมพระชนก“ ”พวกมหาอมาตยทลถามวา พระองคถกใครยยง“ ”อชาตศตรกมารตรสตอบวา พระคณเจาเทวทต“ ”มหาอมาตยบางพวกลงมตอยางนวา ควรปลงพระชนมพระกมาร ฆาพระ“เทวทต และฆาภกษทงหมด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๘๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารมหาอมาตยบางพวกลงมตอยางนวา ไมควรฆาภกษทงหลาย เพราะพวก“ภกษไมมความผดอะไร ควรปลงประชนมพระกมารและฆาพระเทวทตเทานน”มหาอมาตยบางพวกลงมตอยางนวา ไมควรปลงพระชนมพระกมาร และไม“ควรฆาพระเทวทต ทงไมควรฆาภกษทงหลาย แตควรนำาเรองนไปกราบทลพระราชาใหทรงทราบ พวกเราจะปฏบตตามทพระราชารบสง”ลำาดบนน มหาอมาตยเหลานนคมอชาตศตรกมารไปเฝาพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐถงทประทบ ครนถงแลวกราบทลเรองนนใหพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐทรงทราบพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐตรสถามวา ทานทงหลาย พวกมหาอมาตย“ลงมตกนอยางไร”พวกมหาอมาตยกราบทลวา พระเจาขา มหาอมาตยบางพวกลงมตอยางนวา“‘ควรปลงพระชนมพระกมาร ฆาพระเทวทต และฆาภกษทงหมด มหาอมาตย’บางพวกลงมตอยางนวา ไมควรฆาภกษทงหลาย เพราะพวกภกษไมมความผดอะไร‘ควรปลงพระชนมพระกมารและฆาพระเทวทตเทานน มหาอมาตยบางพวกลงมต’อยางนวา ไมควรปลงพระชนมพระกมาร และไมควรฆาพระเทวทต ทงไมควรฆา‘ภกษทงหลาย แตควรนำาเรองนไปกราบทลพระราชาใหทรงทราบ พวกเราจะปฏบตตามทพระราชารบสง”พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐตรสวา ทานทงหลาย พระพทธ พระธรรม“หรอพระสงฆจะเกยวอะไร พระผมพระภาครบสงใหลงปกาสนยกรรมในกรงราชคฤหแกพระเทวทตโดยประกาศวา เมอกอนพฤตกรรมของพระเทวทตเปนอยางหนง เวลาน‘เปนอกอยางหนง พระเทวทตประพฤตสงใดดวยกายวาจา ไมควรเหนวาพระพทธพระธรรม หรอพระสงฆเปนอยางนน พงเหนวานนเปนเรองสวนตวของพระเทวทตกอนแลวมใชหรอ”บรรดาอมาตยเหลานน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐรบสงใหถอดยศพวกทลงมตอยางนวา ควรปลงพระชนมพระกมาร ฆาพระเทวทต และฆาภกษทงหมด“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๘๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารทรงลดตำาแหนงพวกทลงมตอยางนวา ไมควรฆาภกษทงหลาย เพราะพวกภกษ“ไมมความผดอะไร ควรปลงพระชนมพระกมารและฆาพระเทวทตเทานน ทรงเลอน”ตำาแหนงพวกทลงมตอยางนวา ไมควรปลงพระชนมพระกมาร ไมควรฆาพระเทวทต“ทงไมควรฆาภกษทงหลาย แตควรนำาเรองนไปกราบทลพระราชาใหทรงทราบ พวกเราจะปฏบตตามทพระราชารบสง”ตอมา พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐรบสงถามอชาตศตรกมารวา ลกตอง“การฆาพอเพออะไร”อชาตศตรกมารกราบทลวา หมอมฉนตองการราชสมบต พระเจาขา“ ”พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐตรสวา ถาลกตองการราชสมบต ราชสมบต“กเปนของลก แลวทรงมอบราชสมบตแกอชาตศตรกมาร”

อภมารเปสนะวาดวยพระเทวทตสงคนไปลอบปลงพระชนมพระผมพระภาค[๓๔๐] ครงนน พระเทวทตเขาไปเฝาอชาตศตรกมารถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายพระพรอชาตศตรกมารดงนวา ขอถวายพระพร ขอพระองคโปรดสงใช“ราชบรษปลงพระชนมพระสมณโคดม”ครงนน อชาตศตรกมารสงราชบรษทงหลายวา พวกทานจงปฏบตตามคำาสง“ของพระคณเจาเทวทต”ตอมา พระเทวทตสงบรษคนหนงวา พระสมณโคดมประทบอยทโนน ทาน“จงไปปลงพระชนมพระองคแลวกลบมาทางน แลวซมบรษไวรมทาง ๒ คนดวยสง”วา พวกทานจงฆาคนทเดนมาทางนเพยงลำาพง แลวมาทางน ซมบรษไวรมทาง“ ”อก ๔ คนดวยสงวา พวกทานจงฆาคน ๒ คนทเดนมาทางน แลวมาทางน ซม“ ”บรษไวรมทางอก ๘ คนดวยสงวา พวกทานจงฆาคน ๔ คนทเดนมาทางนแลว“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๘๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารมาทางน ซมบรษไวรมทางอก ๑๖ คนดวยสงวา พวกทานจงฆาคน ๘ คนทเดน” “มาทางน แลวมาทางน”

พระผมพระภาคทรงแสดงอนปพพกถาครงนน บรษคนหนงนนถอดาบและโลหสะพายธน เขาไปหาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนแลวไดยนกลว หวาดหวน สะดง ตกใจจนตวแขงทอไมหางจากพระผมพระภาค พระผมพระภาครบสงกบบรษนนผยนกลว หวาดหวน สะดง ตกใจจนตวแขงทอวา มาเถด ทานอยากลวเลย“ ”ลำาดบนน บรษนนวางดาบและโลห ปลดธนวางไว ณ สวนขางหนงแลวเขาไปหาพระผมพระภาค แลวซบศรษะแทบพระยคลบาท ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระองคผเจรญ ขาพระพทธเจาไดกระทำาความผด เพราะความโงเขลา“เบาปญญา ทมจตคดประทษราย คดจะปลงพระชนม จงเขามาทน ขอพระองคโปรดประทานอภยโทษแกขาพระพทธเจา เพอสำารวมตอไปเถด”พระผมพระภาคตรสวา เอาเถด การททานไดทำาความผดเพราะความโงเขลา“เบาปญญา ทมจตคดประทษรายคดจะปลงพระชนมจงเขามาทน เพราะเหตททานเหนความผดเปนความผดแลวแกไขใหถกตอง ขอนนเรายอมรบ เพราะการทบคคลเหนความผดเปนความผดแลวแกไขใหถกตองและสำารวมตอไป นเปนความเจรญในวนยของพระอรยะ จากนนทรงแสดงอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ”๑. ทานกถา (เรองทาน)๒. สลกถา (เรองศล)๓. สคคกถา (เรองสวรรค)๔. กามาทนวกถา (เรองโทษ ความตำาทราม ความเศราหมองแหงกาม)๑๕. เนกขมมานสงสกถา (เรองอานสงสแหงการออกจากกาม)แกบรษนน

เชงอรรถ :๑ แปลมาจากคำาวา กามานำ อาทนวำ โอการำ สำกเลสำ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๘๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารเมอทรงทราบวาบรษนนมจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบาน ผองใสจงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกข สมทยนโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธล ปราศจากมลทน ไดเกดแกบรษนน ณทนนแลวา สงใด สงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวงมความดบไปเปน“ธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดปราศจากมลทนควรไดรบนำายอมไดเปนอยางด”ครนบรษนนไดเหนธรรมแลว บรรลธรรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลาไมตองเชอผอนในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระ“องคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคผเจรญ ภาษตของ

พระองคชดเจน ไพเราะยงนก พระผมพระภาคประกาศธรรมแจมแจงโดยประการตาง ๆ เปรยบเหมอนบคคลหงายของทควำา เปดของทปด บอกทางแกผหลงทาง หรอตามประทปในทมดดวยตงใจวา คนมตาดจกเหนรป พระองคผเจรญ ขาพระองคนขอถงพระผมพระภาค พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคจงทรงจำาขาพระพทธเจาวาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”ลำาดบนน พระผมพระภาคไดตรสกบบรษนนดงนวา ทานอยาไปทางนน จงไป“ทางน แลวสงเขาไปทางอน”ครงนน บรษอก ๒ คนนนปรกษากนวา ทำาไมหนอบรษคนหนงนนจงมาชา“ ”แลวเดนสวนทางไป ไดพบพระผมพระภาคประทบนง ณ ควงไมแหงหนง ครนแลวจงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร พระผมพระภาคทรงแสดงอนปพพกถาแกเขาทงสอง ฯลฯครงนน บรษ ๒ คนนนเหนธรรมแลว ฯลฯ ไมตองเชอผอนในคำาของสอนพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระองคผเจรญ ภาษตของพระองค“ไพเราะชดเจนยงนก ฯลฯ ขอพระผมพระภาคจงทรงจำาพวกขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๘๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารครงนน พระผมพระภาคไดตรสกบบรษเหลานนดงนวา พวกทานอยาไปทางนน“จงไปทางน แลวทรงสงพวกเขาไปทางอน”ครงนน บรษอก ๔ คน ฯลฯ ครงนน บรษอก ๘ คน ฯลฯครงนน บรษอก ๑๖ คนปรกษากนวา ทำาไมหนอ บรษ ๘ คนนนจงมาชา“ ”แลวเดนสวนทางไป ไดพบพระผมพระภาคประทบนง ณ ควงไมแหงหนง ครนแลวจงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลว ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร พระผมพระภาคทรงแสดงอนปพพกถาแกบรษเหลานน คอทรงประกาศ๑. ทานกถา (เรองทาน)๒. สลกถา (เรองศล) ฯลฯครงนน บรษ ๑๖ คนนนเหนธรรมแลว ฯลฯ ไมตองเชอผอนในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระองคผเจรญ ภาษตของพระองค“ไพเราะชดเจนยงนก ฯลฯ ขอพระผมพระภาคจงทรงจำาพวกขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”ครงนน พระผมพระภาคไดตรสกบบรษเหลานนดงนวา พวกทานอยาไปทางนน“จงไปทางน แลวทรงสงพวกเขาไปทางอน”

ตอมา บรษคนหนงนนเขาไปหาพระเทวทตถงทอย ครนแลวไดกลาวกบพระเทวทตดงนวา กระผมไมสามารถปลงพระชนมพระผมพระภาคได พระผมพระภาค“พระองคนนเปนผมฤทธมาก มอานภาพมาก”พระเทวทตตอบวา อยาเลยทาน ทานอยาปลงพระชนมพระสมณโคดมเลย“เราจะลงมอปลงพระชนมพระสมณโคดมเอง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๙๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารโลหตปปาทกกมมะวาดวยพระเทวทตทำารายพระศาสดาจนหอพระโลหต[๓๔๑] สมยนน พระผมพระภาคเสดจจงกรมอย ณ ทรมเงาภเขาคชฌกฏครงนน พระเทวทตขนภเขาคชฌกฏกลงศลากอนใหญ ดวยหมายใจวา เราจะปลง“พระชนมพระผมพระภาคดวยกอนศลาน ยอดภเขา ๒ ขางมาบรรจบกนรบศลา”กอนนนไว สะเกดศลากระเดนจากกอนศลานนไปกระทบพระบาทของพระผมพระภาคจนพระโลหตหอครงนน พระผมพระภาคทรงแหงนพระพกตร ไดตรสกบพระเทวทตดงนวา“โมฆบรษ เธอสงสมสงทมใชบญไวมากทมจตคดราย คดฆา ทำาโลหตของตถาคตใหหอ ลำาดบนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ขอท” “เทวทตผมจตคดราย คดฆา ทำาโลหตของตถาคตใหหอ นเปนอนนตรยกรรมขอท ๑ทเทวทตสงสมไว”ภกษทงหลายไดสดบขาววา พระเทวทตวางแผนปลงพระชนมพระผมพระภาค“ ”จงพากนเดนจงกรมอยรอบ ๆ วหารของพระผมพระภาค กระทำาการสาธยายเสยงดงอกทกกกกองเพออารกขาปองกนคมครองพระผมพระภาคพระผมพระภาคทรงสดบเสยงสาธยายเสยงดงอกทกกกกอง จงรบสงถามทานพระอานนทวา อานนท เพราะเหตไร เสยงสาธยายนนจงดงอกทกกกกอง ทาน“ ”พระอานนทจงกราบทลวา พระองคผเจรญ ภกษทงหลายไดสดบขาววา พระเทวทต“วางแผนปลงพระชนมพระผมพระภาค จงพากนเดนจงกรมอยรอบ ๆ วหารของพระผมพระภาคกระทำาการสาธยายเสยงดงอกทกกกกองเพออารกขาปองกนคมครองพระผมพระภาค เสยงสาธยายนนจงดงอกทกกกกอง”พระผมพระภาคตรสวา อานนท ถาเชนนน เธอจงไปบอกภกษเหลานนวา“พระศาสดารบสงหาพวกทาน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๙๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารทานพระอานนททลรบสนองพระดำารสแลวเขาไปหาภกษเหลานนถงทอย ครนแลวแจงใหทราบวา พระศาสดารบสงหาทานทงหลาย ภกษเหลานนรบคำาของทาน“ ”พระอานนทแลว เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลว ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควรพระผมพระภาคไดตรสกบภกษเหลานนดงนวา ภกษทงหลาย ไมใชฐานะ ไมใช“โอกาส ทจะปลงชวตตถาคตดวยความพยายามของผอน พระตถาคตทงหลายยอมไมปรนพพานดวยความพยายามของผอน”

เรองศาสดา ๕ จำาพวก๑ภกษทงหลาย ศาสดา ๕ จำาพวกน มปรากฏอยในโลก คอ๑. ศาสดาบางทานในโลกนมศลไมบรสทธ แตปฏญญาวา เราเปนผม“ศลบรสทธ ศลของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง พวกสาวก”รจกเขาอยางนวา ศาสดาทานนเปนผมศลไมบรสทธ แตปฏญญา“วาเราเปนผมศลบรสทธ ศลของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมองแตถาพวกเราพงบอกแกพวกคฤหสถ กจะไมเปนทพอใจของทานพวกเราจะกลาวถอยคำาททานไมพอใจไดอยางไร อนง ศาสดานนยกยองพวกเราดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขาร ทานทำากรรมใดไว กจะปรากฏตวออกมาดวยกรรมนน”ภกษทงหลาย พวกสาวกยอมรกษาศาสดาเชนนนโดยศล และศาสดาเชนนกหวงการรกษาโดยศลจากพวกสาวก๒. ศาสดาบางทานในโลกนมอาชพไมบรสทธ แตปฏญญาวา เราเปน“ผมอาชพบรสทธ อาชพของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง”พวกสาวกรจกเขาอยางนวา ศาสดาทานนมอาชพไมบรสทธ แต“

เชงอรรถ :๑ อ.ปญจก. (แปล) ๒๒/๑๐๐/๑๗๑-๑๗

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๙๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารปฏญญาวาเราเปนผมอาชพบรสทธ อาชพของเราบรสทธ ผองแผวไมเศราหมอง แตถาพวกเราพงบอกแกพวกคฤหสถ กจะไมเปนทพอใจของทาน พวกเราจะกลาวถอยคำาททานไมพอใจไดอยางไร อนงศาสดานนยกยองพวกเราดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขาร ทานทำากรรมใดไว กจะปรากฏตวออกมาดวย

กรรมนน”ภกษทงหลาย พวกสาวกยอมรกษาศาสดาเชนนไวโดยอาชพ ศาสดาเชนนกหวงการรกษาโดยอาชพจากพวกสาวก๓. ศาสดาบางทานในโลกนเปนผมธรรมเทศนาไมบรสทธ แตปฏญญาวา“เราเปนผมธรรมเทศนาบรสทธ ธรรมเทศนาของเราบรสทธ ผองแผวไมเศราหมอง พวกสาวกรจกเขาอยางนวา ศาสดาทานนเปนผม” “ธรรมเทศนาไมบรสทธ แตปฏญญาวาธรรมเทศนาของตนบรสทธธรรมเทศนาของตนบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง แตถาพวกเราพงบอกแกพวกคฤหสถ กจะไมเปนทพอใจของทาน พวกเราจะกลาวถอยคำาททานไมพอใจไดอยางไร อนง ศาสดานนยกยองพวกเราดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขารทานทำากรรมใดไว กจะปรากฏตวออกมาดวยกรรมนน”ภกษทงหลาย พวกสาวกยอมรกษาศาสดาเชนนไวโดยธรรมเทศนา ศาสดาเชนนกหวงการรกษาโดยธรรมเทศนาจากพวกสาวก๔. ศาสดาบางทานในโลกนมเวยยากรณะไมบรสทธ แตปฏญญาวา เรา“เปนผมเวยยากรณะบรสทธ เวยยากรณะของเราบรสทธ ผองแผวไมเศราหมอง พวกสาวกรจกเขาอยางนวา ศาสดาทานนเปนผ” “มเวยยากรณะไมบรสทธ แตปฏญญาวาเราเปนผม เวยยากรณะบรสทธเวยยากรณะของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง แตถาพวกเราพงบอกแกพวกคฤหสถ กจะไมเปนทพอใจของทาน พวกเรา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๙๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารจะกลาวถอยคำาททานไมพอใจไดอยางไร อนง ศาสดานนยกยองพวกเราดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขารทานทำากรรมใดไว กจะปรากฏตวออกมาดวยกรรมนน”ภกษทงหลาย พวกสาวกยอมรกษาศาสดาเชนนไวโดยเวยยากรณะ ศาสดาเชนนกหวงการรกษาโดยเวยยากรณะจากพวกสาวก๕. ศาสดาบางทานในโลกนมญาณทสสนะไมบรสทธ แตปฏญญาวา“เราเปนผมญาณทสสนะบรสทธ ญาณทสสนะของเราบรสทธผองแผว ไมเศราหมอง สาวกรจกเขาอยางนวา ศาสดาทานน” “เปนผมญาณสสนะไมบรสทธ แตปฏญญาวาเราเปนผมญาณ-ทสสนะบรสทธ ญาณทสสนะของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมองแตถาพวกเราพงบอกแกพวกคฤหสถ กจะไมเปนทพอใจของทานพวกเราจะกลาวถอยคำาททานไมพอใจไดอยางไร อนง ศาสดานน

ยกยองพวกเราดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขาร ทานทำากรรมใดไว กจะปรากฏตวออกมาดวยกรรมนน”ภกษทงหลาย พวกสาวกยอมรกษาศาสดาเชนนไวโดยญาณทสสนะ และศาสดาเชนนกหวงการรกษาโดยญาณทสสนะจากพวกสาวกภกษทงหลาย ศาสดา ๕ จำาพวกนแล มปรากฏอยในโลกภกษทงหลาย เรามศลบรสทธ จงปฏญญาวา เราเปนผมศลบรสทธ ศลของ“เราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง พวกสาวกยอมไมรกษาเราโดยศล และเราก”ไมหวงการรกษาโดยศลจากพวกสาวกภกษทงหลาย เรามอาชพบรสทธ ฯลฯ เรามธรรมเทศนาบรสทธ ฯลฯ เรามเวยยากรณะบรสทธ ฯลฯ เรามญาณทสสนะบรสทธ จงปฏญญาวา เราเปนผม“ญาณทสสนะบรสทธ ญาณทสสนะของเราบรสทธ ผองแผว ไมเศราหมอง พวก”สาวกยอมไมรกษาเราไวโดยญาณทสสนะ และเรากไมหวงการรกษาโดยญาณทสสนะจากพวกสาวก”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๙๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษทงหลาย ไมใชฐานะ ไมใชโอกาส ทจะปลงชวตตถาคตดวยความพยายามของผอน พระตถาคตทงหลายยอมไมปรนพพานดวยความพยายามของผอน ภกษทงหลาย พวกเธอจงไปอยตามทเดม พระตถาคตทงหลายเปนผทไมตองอารกขา”

นาฬาครเปสนะวาดวยพระเทวทตปลอยชางนาฬาคร[๓๔๒] สมยนน ในกรงราชคฤหมชางชอนาฬาครดราย ชอบฆาคน ครงนนพระเทวทตเขาไปในกรงราชคฤหแลวไปทโรงชาง ไดกลาวกบพวกนายควาญชางดงนวา พวกเราเปนพระญาตของพระราชา สามารถจะแตงตงผอยในตำาแหนงตำาไวใน“ตำาแหนงสง สามารถเพมเบยเลยงบาง เงนเดอนบาง ทานทงหลาย เอาอยางนเวลาพระสมณโคดมเสดจมาทางตรอกน พวกทานจงปลอยชางนาฬาครนเขาไป”พวกนายควาญชางรบคำาพระเทวทตแลวครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ทรงถอบาตรและจวรเสดจเขาไปในกรงราชคฤหพรอมภกษหลายรป เสดจดำาเนนถงตรอกนน พวกควาญชางแลเหนพระผมพระภาคทรงดำาเนนถงตรอกนน ครนแลวจงปลอยชางนาฬาครเขาไปชางนาฬาครมองเหนพระผมพระภาคทรงดำาเนนมาแตไกล ครนแลวจงชงวงหชน หางช วงตรงไปทพระผมพระภาค ภกษเหลานนเหนชางนาฬาครวงมาแตไกลจงไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ชางนาฬาครนดรายหยาบคายนก ชอบฆาคน“กำาลงตรงมาทางตรอกน ขอพระผมพระภาคโปรดเสดจกลบเถด พระพทธเจาขา

ขอพระสคตโปรดเสดจกลบเถด”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย มาเถด พวกเธออยากลวไปเลย ภกษ“ทงหลาย ไมใชฐานะ ไมใชโอกาสทจะปลงชวตตถาคตดวยความพยายามของผอนภกษทงหลาย พระตถาคตทงหลายจะไมปรนพพานดวยความพยายามของผอน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๙๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารแมครงท ๒ ภกษเหลานนไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ฯลฯแมครงท ๓ ภกษเหลานนไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ชางนาฬาครน“ดรายหยาบคายนก ชอบฆาคน กำาลงตรงมาทางตรอกน ขอพระผมพระภาคเสดจกลบเถด พระพทธเจาขา ขอพระสคตโปรดเสดจกลบเถด”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย มาเถด พวกเธออยากลวไปเลย ภกษ“ทงหลาย ไมใชฐานะ ไมใชโอกาสทจะปลงชวตตถาคตดวยความพยายามของผอนภกษทงหลาย พระตถาคตทงหลายจะไมปรนพพานดวยความพยายามของผอน”เวลานน คนทงหลายหนขนไปบนปราสาทบาง เรอนโลนบาง บนหลงคาบางในกลมคนพวกนน บรรดาคนทไมศรทธา ไมเลอมใส มความรไมด กลาวอยางนวา“พวกเราเอย พระมหาสมณโคดมรปงามจะถกชางฆา สวนบรรดาคนทมศรทธา เลอมใส”เปนบณฑต มความร กลาวอยางนวา พวกเราเอย ประเดยวคอยดสงครามระหวาง“พระพทธเจากบชาง”ครงนน พระผมพระภาคทรงแผเมตตาจตไปทชางนาฬาคร ลำาดบนน ชางนาฬาครไดสมผสกระแสเมตตาจตของพระผมพระภาคเจา จงลดงวงลงแลวเขาไปหาพระผมพระภาค ยนอยตรงพระพกตร พระผมพระภาคทรงยกพระหตถขวาลบกระพองชางนาฬาคร พลางตรสสอนชางนาฬาครดวยพระคาถาทงหลายวากญชรเอย เจาอยาคดเขามาทำารายพระพทธเจากญชรเอย การคดเขามาทำารายพระพทธเจาทงหลายเปนเหตแหงความทกขกญชรเอย ผฆาพระพทธเจาจากชาตนไปสชาตหนาจะไมมสคตภมเลยเจาอยามวเมา อยาประมาทเพราะคนผประมาทแลวยอมไมไปสคตเจานแหละจกกระทำาเหตใหเจาเดนทางไปสคต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๙๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารทนใดนน ชางนาฬาครเอางวงสบละอองธลทใกลพระบาทของพระผมพระภาคแลวพนลงบนกระหมอม(ของตน) ยอตวถอยออกไปชวระยะเหนพระองค ลำาดบนนชางนาฬาครไดกลบไปทโรงชางยนอยทเดม กชางนาฬาครไดรบการฝกแลวอยางนนสมยนน คนทงหลายพากนขบรองคาถานวาคนฝกชางและคนฝกมาบางพวกมทอนไม ขอและแสจงจะฝกไดพระพทธเจาผประสบพระคณยงใหญไมตองใชทอนไม ไมตองใชศสตราทรงฝกชางไดเลย๑คนทงหลายพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา พระเทวทตนเปนคนบาป“เปนคนไมมบญ เพราะไดพยายามปลงพระชนมพระสมณโคดมผมฤทธมากอยางนมอานภาพมากอยางน ลาภสกการะของพระเทวทตจงเสอมสนไป สวนลาภสกการะ”ของพระผมพระภาคกลบเจรญยงขน

ปญจวตถยาจนกา๒วาดวยพระเทวทตกราบทลขอวตถ ๕ ประการ[๓๔๓] สมยนน พระเทวทตพรอมกบบรษทเสอมลาภสกการะ จงพากนออกปากขอภตตาหารในตระกลทงหลายมาฉนคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกพระสมณะเชอสาย“ศากยบตรจงเทยวออกปากขอภตตาหารในตระกลทงหลายมาฉนเลา ภตตาหารทดใครจะไมพอใจ ภตตาหารอรอยใครจะไมชอบเลา”ภกษทงหลายไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา

เชงอรรถ :๑ ม.ม. (แปล) ๑๓/๓๕๒/๔๓๑, ข.เถร. (แปล) ๒๖/๘๗๘/๔๘๔๒ ว.มหา. (แปล) ๑/๔๐๙/๔๔๑-๔๔๔

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๙๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ จงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระเทวทต“พรอมกบบรษทจงเทยวออกปากขอภตตาหารในตระกลทงหลายมาฉนเลา จงนำาเรอง”นไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ ฯลฯพระผมพระภาคทรงสอบถามพระเทวทตวา เทวทต ทราบวา เธอพรอมกบ“บรษทเทยวออกปากขอภตตาหารในตระกลทงหลายมาฉนจรงหรอ”พระเทวทตทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”

พระผมพระภาคเจาทรงตำาหน ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตโภชนะทคน ๓ คน“พงบรโภคในตระกลทงหลายแกภกษทงหลาย โดยอาศยอำานาจประโยชน ๓ ประการคอ๑. เพอขมบคคลผเกอยาก๒. เพอความอยผาสกแหงเหลาภกษผมศลดงาม๓. เพออนเคราะหตระกลดวยหวงวา ภกษทปรารถนาชวอยาอาศยพรรคพวกทำาสงฆใหแตกกน ‘ ’ (ภกษ)ฉนคณโภชนะ พงปรบอาบตตามธรรม ๑”ครงนน พระเทวทตเขาไปหาพระโกกาลกะ พระกฏโมรกตสสกะ พระขณฑเทวบตร พระสมททตตะ ถงทอย ครนถงแลวไดกลาวกบทานเหลานนดงนวา มาเถด“ทานทงหลาย พวกเราจะทำาลายสงฆ ทำาลายจกร๒ของพระสมณโคดม”เมอพระเทวทตกลาวอยางน พระโกกาลกะไดกลาวกบพระเทวทตดงนวา“ทาน พระสมณโคดมมฤทธานภาพมาก พวกเราจะทำาลายสงฆ ทำาลายจกรของพระสมณโคดม ไดอยางไร”

เชงอรรถ :๑ พงปรบอาบตตามธรรม คอ พงปรบอาบตปาจตตย เพราะฉนคณโภชนะ ตามความแหงสกขาบทท ๒แหงโภชนวรรคท ๔ (ด ว.มหา. (แปล) ๒/๒๐๙-๒๑๗/๓๗๐-๓๗๖)๒ ทำาลายสงฆ คอทำาสงฆใหแตกจากกนทำาลายจกร คอทำาลายหลกคำาสอน (ว.อ. ๒/๔๑๐/๑๐๘, วชร.ฏกา ๓๔๓/๖๘๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๙๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารพระเทวทตกลาววา มาเถดทานทงหลาย พวกเราจะเขาไปเฝาพระสมณโคดม“แลวทลขอวตถ ๕ ประการวา พระองคผเจรญ พระผมพระภาคตรสสรรเสรญความ‘มกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความกำาจด อาการนาเลอมใส การไมสะสมการปรารภความเพยร โดยประการตาง ๆ วตถ ๕ ประการเหลานกเปนไป เพอความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความกำาจด อาการนาเลอมใส การไมสะสมการปรารภความเพยร โดยประการตาง ๆ ขาพระพทธเจาขอประทาน วโรกาสดงน๑. ภกษทงหลายควรอยปาตลอดชวต ภกษรปใดเขาบาน ภกษรปนนมโทษ๒. ภกษทงหลายควรเทยวบณฑบาตตลอดชวต ภกษรปใดยนดกจนมนตภกษรปนนมโทษ๓. ภกษทงหลายควรถอผาบงสกลตลอดชวต ภกษรปใดยนดผาคหบด

ภกษรปนนมโทษ๔. ภกษทงหลายควรอยโคนไมตลอดชวต ภกษรปใดอาศยทมงทบง ภกษรปนนมโทษ๕. ภกษทงหลายไมควรฉนปลาและเนอตลอดชวต ภกษรปใดฉนปลาและเนอ ภกษรปนนมโทษ”พระสมณโคดมจะไมทรงอนญาตวตถ ๕ ประการนแน พวกเราจะใชวตถ ๕ประการนชกชวนใหประชาชนเชอถอ ทานเหลานนปรกษากนวา พวกเราสามารถ” “ทจะใชวตถ ๕ ประการเหลานนทำาลายสงฆ ทำาลายจกรของพระสมณโคดมได เพราะยงมพวกมนษยทเลอมใสในการปฏบตปอน ๆ”ครงนน พระเทวทตพรอมกบบรษทไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนแลวไดถวายอภวาทแลวนงลง ณ ทสมควร กราบทลวา พระองคผเจรญ พระผม“พระภาคตรสสรรเสรญความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความกำาจดอาการนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยประการตาง ๆ วตถ ๕

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๑๙๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารประการเหลานกเปนไปเพอความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความกำาจดอาการนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยประการตาง ๆ ขาพระพทธเจาขอประทานวโรกาส ดงน๑. ภกษทงหลายควรอยปาตลอดชวต ภกษรปใดเขาบาน ภกษรปนนมโทษ๒. ภกษทงหลายควรเทยวบณฑบาตตลอดชวต ภกษรปใดยนดกจนมนตภกษรปนนมโทษ๓. ภกษทงหลายควรถอผาบงสกลตลอดชวต ภกษรปใดยนดผาคหบดภกษรปนนมโทษ๔. ภกษทงหลายควรอยโคนไมตลอดชวต ภกษรปใดอาศยทมงทบงภกษรปนนมโทษ๕. ภกษทงหลายไมควรฉนปลาและเนอตลอดชวต ภกษรปใดฉนปลาและเนอ ภกษรปนนมโทษ”พระผมพระภาคตรสหามวา อยาเลยเทวทต ภกษรปใดปรารถนากจงอยปาเถด“ภกษรปใดปรารถนากจงอยในละแวกบานเถด ภกษรปใดปรารถนากจงเทยวบณฑ-บาตเถด ภกษรปใดปรารถนากจงยนดกจนมนตเถด ภกษรปใดปรารถนากจงถอผาบงสกลเถด ภกษรปใดปรารถนากจงยนดผาคหบดเถด เทวทต เราอนญาตถอเสนาสนะตามโคนไม ๘ เดอนเทานน เราอนญาตปลาและเนอทบรสทธดวยอาการ๓ อยาง คอ

๑. ไมไดเหน ๒. ไมไดยน๓. ไมไดนกสงสย”ครงนน พระเทวทตราเรงดใจวา พระผมพระภาคไมทรงอนญาตวตถ ๕ ประการ“เหลาน พรอมกบบรษทลกขนจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาคทำาประทกษณ”แลวจากไป

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๐๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารพระเทวทตโฆษณาวตถ ๕ ประการสมยนน พระเทวทตพรอมกบบรษทเขาไปยงกรงราชคฤห ใชวตถ ๕ ประการชกชวนใหประชาชนเชอถอดวยกลาววา พวกเราเขาไปเฝาพระสมณโคดม ทลขอวตถ“๕ อยางนวา พระองคผเจรญ พระผมพระภาคเจาตรสสรรเสรญความมกนอย ความ‘สนโดษ ความขดเกลา ความกำาจด อาการนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยร โดยประการตาง ๆ วตถ ๕ ประการเหลาน กเปนไปเพอความมกนอยความสนโดษ ความขดเกลา ความกำาจด อาการนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยร โดยประการตาง ๆ ขาพระพทธเจาขอประทานวโรกาส ดงน๑. ภกษทงหลายควรอยปาตลอดชวต ภกษรปใดเขาบาน ภกษรปนนมโทษ๒. ภกษทงหลายควรเทยวบณฑบาตตลอดชวต ภกษรปใดยนดกจนมนตภกษรปนนมโทษ๓. ภกษทงหลายควรถอผาบงสกลตลอดชวต ภกษรปใดยนดผาคหบดภกษรปนนมโทษ๔. ภกษทงหลายควรอยโคนไมตลอดชวต ภกษรปใดอาศยทมงทบง ภกษรปนนมโทษ๕. ภกษทงหลายไมควรฉนปลาและเนอตลอดชวต ภกษรปใดฉนปลาและเนอ ภกษรปนนมโทษ”แตพระสมณโคดมไมทรงอนญาตวตถ ๕ ประการเหลานน พวกเราจงสมาทานประพฤตตามวตถ ๕ ประการเหลานเถด”บรรดาประชาชนเหลานน พวกทไมศรทธา ไมเลอมใส มความรไมด กลาววา“พระสมณะเชอสายศากยบตรเหลาน ประพฤตกำาจดกเลส ประพฤตเครงครด สวนพระสมณโคดมมกมาก ดำารเพอความมกมาก”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๐๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารสวนพวกมศรทธา เลอมใส เปนบณฑต เฉลยวฉลาด มความรด กตำาหนประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระเทวทตจงเพยรพยายามเพอทำาลายสงฆ เพอทำาลาย“จกรของพระผมพระภาคเลา”ภกษทงหลายไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา บรรดาภกษผมกนอยฯลฯ จงพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระเทวทตจงเพยรพยายาม“เพอทำาลายสงฆ เพอทำาลายจกรเลา”ครงนนแล ภกษเหลานนไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบลำาดบนน พระผมพระภาคทรงสอบถามพระเทวทตวา เทวทต ทราบวา เธอ“เพยรพยายามเพอทำาลายสงฆ เพอทำาลายจกรจรงหรอ”พระเทวทตทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคทรงตำาหนวา อยาเลยเทวทต เธออยาพอใจการทำาลายสงฆ“เพราะการทำาลายสงฆ มโทษหนก รปใดทำาลายสงฆทพรอมเพรยงกน ผนนจะประสบโทษนานตลอดกป ถกไฟไหมในนรกนานตลอดกป สวนรปใดทำาสงฆผแตกกนแลวใหพรอมเพรยงกน ยอมประสบบญอนประเสรฐ ยอมบนเทงในสวรรคตลอดกป อยาเลยเทวทต เธออยาชอบใจการทำาลายสงฆ เพราะการทำาลายสงฆ มโทษหนก”ตอมาเวลาเชา ทานพระอานนทครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร เขาไปบณฑบาตในกรงราชคฤห พระเทวทตพบทานพระอานนทกำาลงเทยวบณฑบาตจงเขาไปหา ครนแลวไดกลาวกบทานพระอานนทดงนวา ทานอานนท ตงแตวนนเปนตนไป“เราจะทำาอโบสถ จะทำาสงฆกรรม แยกจากพระผมพระภาค แยกจากภกษสงฆ”ครนพระอานนทเทยวบณฑบาตฉนเสรจแลว กลบจากบณฑบาต หลงจากฉนภตตาหารแลวจงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลว ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทลดงนวา พระองคผเจรญ ขอ“ประทานวโรกาส ในเวลาเชา ขาพระองคครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวรเขาไปบณฑบาตในกรงราชคฤห พระเทวทตพบขาพระองคกำาลงเทยวบณฑบาตจงเขามา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๐๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารหาขาพระองค ครนแลวไดกลาวดงนวา ทานอานนท ตงแตวนนเปนตนไป เราจะทำา‘อโบสถ จะทำาสงฆกรรม แยกจากพระผมพระภาค แยกจากภกษสงฆ วนนพระ’เทวทตจะทำาลายสงฆ พระพทธเจาขา”ครนพระผมพระภาคเมอทรงทราบเรองนน จงทรงเปลงพระอทานในเวลานนวา“กรรมด คนดทำาไดงายกรรมด คนชวทำาไดยาก

กรรมชว คนชวทำาไดงายกรรมชว พระอรยะทงหลายทำาไดยาก๑ทตยภาณวาร จบ

๓. ตตยภาณวารสงฆเภทกถาวาดวยการทำาลายสงฆ

พระเทวทตชกชวนพระวชชบตร ๕๐๐ รปเขาเปนพรรคพวก[๓๔๔] ครนถงวนอโบสถ พระเทวทตลกจากอาสนะ ประกาศใหภกษจบสลากดวยกลาววา ทานทงหลาย พวกเราเขาไปเฝาพระสมณโคดม ทลขอวตถ ๕ ประการ“วา พระองคผเจรญ พระผมพระภาคเจาตรสสรรเสรญความมกนอย ฯลฯ การ ปรารภ‘ความเพยรโดยประการตาง ๆ พระองคผเจรญ วตถ ๕ ประการเหลาน กเปนไป

เชงอรรถ :๑ ข.ธ. (แปล) ๒๕/๔๘/๒๗๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๐๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารเพอความมกนอย ฯลฯ การปรารภความเพยร พระองคผเจรญ ขาพระพทธเจาขอประทานวโรกาส ดงน๑. ภกษทงหลายควรอยปาตลอดชวต ภกษรปใดเขาบาน ภกษรปนนมโทษ๒. ภกษทงหลายควรเทยวบณฑบาตตลอดชวต ภกษรปใดยนดกจนมนตภกษรปนนมโทษ๓. ภกษทงหลายควรถอผาบงสกลตลอดชวต ภกษรปใดยนดผาคหบดภกษรปนนมโทษ๔. ภกษทงหลายควรอยโคนไมตลอดชวต ภกษรปใดอาศยทมงทบง ภกษรปนนมโทษ๕. ภกษทงหลายไมควรฉนปลาและเนอตลอดชวต ภกษรปใดฉนปลาและเนอ ภกษรปนนมโทษ’แตพระผมพระภาคไมทรงอนญาตวตถ ๕ ประการเหลานน กพวกเราจงสมาทานประพฤตตามวตถ ๕ ประการเหลานน ทานรปใดเหนดวยกบวตถ ๕ประการเหลาน ทานรปนนจงจบสลาก”

สมยนน พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลประมาณ ๕๐๐ รป เปนพระบวชใหมไมรอบรพระธรรมวนย ภกษเหลานนจบสลากเพราะเขาใจวา นเปนธรรม นเปนวนย“นเปนสตถศาสน ครงนนแล พระเทวทตทำาลายสงฆแลวพาภกษประมาณ ๕๐๐ รป”เดนทางไปทางคยาสสประเทศตอมา พระสารบตรและพระโมคคลลานะเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบครนถงแลว ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร ครนแลวทานพระสารบตรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา พระเทวทตทำาลายสงฆ“พาภกษประมาณ ๕๐๐ รปเดนทางไปทางคยาสสประเทศแลว”พระผมพระภาคตรสวา สารบตรโมคคลลานะ พวกเธอจะตองมความกรณา“ภกษผบวชใหมเหลานนบางมใชหรอ พวกเธอจงไปเถดกอนทภกษเหลานนจะเสอมเสย”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๐๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารภกษผเถระทงสองทลรบสนองพระพทธดำารสแลว ลกจากอาสนะถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวเดนทางไปคยาสสประเทศ

เรองภกษรปหนงเขาใจผดขณะนน ภกษรปหนงยนรองไหอยไมไกลพระผมพระภาคลำาดบนน พระผมพระภาคตรสถามภกษนนดงนวา ภกษ เธอรองไหทำาไม“ ”ภกษนนกราบทลวา พระพทธเจาขา พระสารบตรกบพระโมคคลลานะผเปน“พระอครสาวกของพระองคไปสำานกพระเทวทต ชอบใจคำาสอนของพระเทวทต”พระผมพระภาคตรสวา ภกษ ไมใชฐานะ ไมใชโอกาส ทสารบตรและโมคคลลานะ“จะชอบใจคำาสอนของเทวทต สารบตรและโมคคลลานะนนไปเพอแนะนำาภกษทงหลายใหเขาใจ”

พระอครสาวกพาภกษ ๕๐๐ รปกลบ[๓๔๕] ครงนน พระเทวทตมบรษทหมใหญแวดลอมนงแสดงธรรมอย มองเหนพระสารบตรและพระโมคคลลานะมาแตไกล ครนแลวจงกลาวกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย พวกทานเหนไหม ธรรมอนเรากลาวดแลวถงขนาดพระสารบตร“และพระโมคคลลานะอครสาวกของพระสมณโคดมยงพากนมาหาเรา ชอบใจธรรมของเรา”เมอพระเทวทตกลาวอยางน พระโกกาลกะไดกลาวดงนวา ทานเทวทต ทาน“อยาเพงวางใจพระสารบตรและพระโมคคลลานะ พระสารบตรและพระโมคคลลานะมความปรารถนาชว ตกอยในอำานาจความปรารถนาชว”พระเทวทตกลาววา ทานอยาคดเชนนน พระสารบตรและพระโมคคลลานะ“

นนมาด เพราะชอบใจธรรมของเรา”ทนน พระเทวทตเชอเชญทานพระสารบตรดวยอาสนะครงหนงวา มาเถด ทาน“สารบตร นมนตทานนงบนอาสนะน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๐๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารทานพระสารบตรหามวา อยาเลย ทาน แลวถอเอาอาสนะหนงนง ณ ท“ ”สมควร แมทานพระมหาโมคคลลานะกถอเอาอาสนะหนงนง ณ ทสมควรครงนน พระเทวทตชแจงใหภกษทงหลายเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบตเราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนรนเรงดวยธรรมกถาสนราตรไปเปนอนมาก ไดเชอเชญทานพระสารบตรวา ทานสารบตร ภกษสงฆยงไมงวง“ทานสารบตร ธรรมกถาของทานภกษทงหลายเขาใจงาย แตเราเมอยหลง เราจกเอนพก”ทานพระสารบตรรบคำาพระเทวทต จากนนพระเทวทตปสงฆาฏ ๔ ชน จำาวดโดยขางเบองขวา พระเทวทตนนเหนดเหนอยจนเผลอสตไมรสกตว ครเดยวกหลบไปลำาดบนน ทานพระสารบตรกลาวตกเตอนพรำาสอนภกษทงหลายดวยธรรมกถาทเปนอนศาสนประกอบดวยอาเทสนาปาฏหารย๑ ทานพระโมคคลลานะกลาวตกเตอนพรำาสอนดวยธรรมกถาทเปนอนศาสนประกอบดวยอทธปาฏหารยครงนนแล ธรรมจกษอนปราศจากธล ปราศจากมลทน ไดเกดแกภกษทงหลายผไดรบการกลาวตกเตอนพรำาสอนดวยธรรมกถาทเปนอนศาสนประกอบดวยอาเทสนาปาฏหารยจากพระสารบตรและดวยธรรมกถาทเปนอนศาสนประกอบดวยอทธปาฏหารยจากพระโมคคลลานะวา สงใดสงหนง มความเกดขนเปนธรรมดา“สงนนทงปวงมความดบไปเปนธรรมดา”ตอมา ทานพระสารบตรไดเรยกภกษทงหลายมากลาววา ทานทงหลาย พวก“เราจะไปเฝาพระผมพระภาค ผชอบใจธรรมของพระผมพระภาคนนจงมา”ลำาดบนน พระสารบตรและพระโมคคลลานะพาภกษประมาณ ๕๐๐ รปไปพระเวฬวนเวลานน พระโกกาลกะปลกพระเทวทตใหลกขนดวยคำาวา ทานเทวทต ลกขน“เถอะ พระสารบตรกบพระโมคคลลานะพาภกษไปหมดแลว ทานเทวทต เราบอก

เชงอรรถ :๑ คอรวา ภกษรปนมความคดอยางไร ภกษรปนนมความคดอยางนนแลวแสดงธรรมใหเหมาะแกความคดของภกษนน ๆ (ว.อ. ๓/๓๔๕/๓๘๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๐๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารทานแลวมใชหรอวา อยาไวใจพระสารบตรและพระโมคคลลานะ พระสารบตรและพระโมคคลลานะมความปรารถนาชว ตกอยในอำานาจความปรารถนาชว”ขณะนนโลหตอน ๆ กพงออกจากปากพระเทวทตในทนนเองตอมา พระสารบตรและพระโมคคลลานะเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบครนถงแลวถวายอภวาทพระผมพระภาคนง ณ ทสมควร ทานพระสารบตรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ขอประทานพระวโรกาส พวก“ภกษผประพฤตตามภกษผทำาลายสงฆ พงอปสมบทใหม”พระผมพระภาคตรสวา อยาเลย สารบตร เธออยาพอใจใหภกษทประพฤต“ตามภกษผทำาลายสงฆอปสมบทใหมเลย สารบตร ถาเชนนน เธอจงใหภกษทประพฤตตามภกษผทำาลายสงฆแสดงอาบตถลลจจย สารบตร กเทวทตปฏบตตอเธออยางไร”ทานพระสารบตรกราบทลวา พระพทธเจาขา พระเทวทตปฏบตเหมอนพระผม“พระภาค คอ ชแจงใหภกษทงหลายเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนรนเรงดวยธรรมกถาสนราตรเปนอนมากแลว ไดเชอเชญขาพระองควา ทานสารบตร ภกษสงฆยงไมงวง ทานสารบตร ธรรมกถา‘ของทานภกษทงหลายเขาใจงาย แตเราเมอยหลง เราจกเอนพก”[๓๔๖] ครงนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เรอง“เคยมมาแลว มสระใหญแหงหนงอยชายปา โขลงชางอาศยอยใกล ๆ สระนน ชางเหลานนลงไปในสระเอางวงถอนเหงาและรากบว ลางใหสะอาดจนไมมโคลนตมแลวเคยวกนเหงาและรากบว เหงาและรากบวเปนอาหารบำารงพรรณและกำาลงของชางเหลานน เพราะเหตนน ชางเหลานนจงไมลมหรอไมไดรบทกขปางตาย ภกษทงหลาย สวนลกชางทงหลายเอาอยางชางใหญพากนลงสระนน เอางวงถอนเหงาและรากบวแลวไมลางใหสะอาดเคยวกนทงทมโคลนตม เหงาและรากบวจงไมบำารงผวพรรณและกำาลงของลกชางเหลานน ลกชางเหลานนจงลมและไดรบทกขปางตายภกษทงหลาย เทวทตทำาเลยนแบบเรา จะเสยชวตอยางนาสมเพช แลวไดตรส”ประพนธคาถาวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๐๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวาร“เทวทตทำาเลยนแบบเราจะเสยชวต อยางนาสมเพชเหมอนลกชางเคยวกนเหงาบวเป อนโคลนตมแลวจงลมไปเพราะทำาเลยนแบบชางใหญทขดดนเคยวกนเหงาบวเลนอยในสระใหญ ฉะนน

คณสมบตของทต๑[๓๔๗] ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยคณสมบต ๘ อยาง ควรทำาหนาททตได คณสมบต ๘ อยาง คอ

๑. รจกฟง ๒. สามารถพดใหผอนฟงได๓. ใฝศกษา ๔. ทรงจำาไดด๕. เปนผรไดเขาใจชด ๖. สามารถพดใหผอนเขาใจได๗. ฉลาดในสงทเปนประโยชนและ ๘. ไมกอความทะเลาะววาทไมเปนประโยชน

ภกษทงหลาย ภกษผประกอบดวยคณสมบต ๘ อยาง ควรทำาหนาททตไดภกษทงหลาย สารบตรประกอบดวยคณสมบต ๘ อยาง คอ

๑. รจกฟง ๒. สามารถพดใหผอนฟงได๓. ใฝศกษา ๔. ทรงจำาไดด๕. เปนผรไดเขาใจชด ๖. สามารถพดใหผอนเขาใจได๗. ฉลาดในสงทเปนประโยชนและ ๘. ไมกอความทะเลาะววาทไมเปนประโยชน

ภกษทงหลาย สารบตรประกอบดวยคณสมบต ๘ อยาง ควรทำาหนาททตไดภกษผเขาสชมชนทโตเถยงกนอยางรนแรงกไมสะทกสะทานไมทำาคำาพดใหเสยหาย ไมปกปดขาวสาสน

เชงอรรถ :๑ อง.อฏฐก. (แปล) ๒๓/๑๖/๒๔๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๐๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารชแจงอยางไมมขอสงสย ถกยอนถามกไมโกรธภกษผมลกษณะเชนนนแลควรทำาหนาททตได

พระเทวทตถกอสทธรรม ๘ อยางครอบงำา๑[๓๔๘] ภกษทงหลาย เทวทตถกอสทธรรม ๘ อยางครอบงำายำายจต ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมได อสทธรรม ๘ อยาง คอ๑. เทวทตถกลาภครอบงำายำายจต ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรกดำารงชวกป แกไขไมได๒. เทวทตถกความเสอมลาภครอบงำายำายจต ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมได๓. เทวทตถกยศครอบงำายำายจต ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรกดำารงอยชวกป แกไขไมได๔. เทวทตถกความเสอมยศครอบงำายำายจต ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมได๕. เทวทตถกสกการะครอบงำายำายจต ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมได๖. เทวทตถกความเสอมสกการะครอบงำายำายจต จกไปเกดในอบาย จกไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมได๗. เทวทตถกความปรารถนาชวครอบงำายำายจต จกไปเกดในอบาย จกไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมได๘. เทวทตถกความทมมตรชวครอบงำายำายจต ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมไดภกษทงหลาย เทวทตถกอสทธรรม ๘ อยางเหลานแลครอบงำายำายจต ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมได

เชงอรรถ :๑ อง.อฏฐก. (แปล) ๒๓/๗/๒๐๗

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๐๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวาร[๓๔๙] ภกษทงหลาย ทางทด ภกษพงครอบงำาลาภทเกดขนอย พงครอบงำาความเลอมลาภทเกดขนอย ... ยศทเกดขน ... ความเสอมยศทเกดขน ... สกการะทเกดขน ... ความเสอมสกการะทเกดขน ... ความปรารถนาชวทเกดขน ... ความทมมตรชวทเกดขนอยภกษทงหลาย ภกษอาศยอำานาจประโยชนอะไร จงพงครอบงำาลาภทเกดขนอยพงครอบงำาความเสอมลาภทเกดขน ... ยศทเกดขน ... ความเสอมยศทเกดขน ...สกการะทเกดขน ... ความเสอมสกการะทเกดขน ... ความปรารถนาชวทเกดขน ...ความมมตรชวทเกดขนอย

ภกษทงหลาย เพราะเมอภกษไมครอบงำาลาภทเกดขนอย อาสวะและความเรารอนทกอความคบแคนทงหลายพงเกดขน แตเมอภกษนนครอบงำาลาภทเกดขนอย อาสวะและความเรารอนทกอความคบแคนทงหลายยอมไมมแกภกษนนภกษทงหลาย เพราะเมอภกษไมครอบงำาความเสอมลาภทเกดขนอย ... ยศทเกดขน ... ความเสอมยศทเกดขน .... สกการะทเกดขน ... ความเสอมสกการะทเกดขน ... ความปรารถนาชวทเกดขน ... ความมมตรชวทเกดขนอย อาสวะและความเรารอนทกอความคบแคนทงหลายพงเกดขน แตเมอภกษนนครอบงำาความทมมตรชวทเกดขนอย อาสวะและความเรารอนทกอความคบแคนทงหลายยอมไมมแกภกษนนภกษทงหลาย ภกษอาศยอำานาจประโยชนนแล จงพงครอบงำาลาภทเกดขนอย... ความเสอมลาภทเกดขน ... ยศทเกดขน ... ความเสอมยศทเกดขน ... สกการะทเกดขน ...ความเสอมสกการะทเกดขน ... ความปรารถนาชวทเกดขน ... ความทมมตรชวทเกดขนอย

เชงอรรถ :๑ อาสวะทงหลาย ใรทนหมายถงอาสวะทง ๔ คอ กามาสวะ ภวาสวะ ทฎฐาสวะ อวชชาสวะความเรารอนทกอใหเกดความคบแคนทงหลาย หมายถงความเรารอนคอกเลส ความเรารอนคอวบากซวกอความทกขทางกายและใจ เปนผลทเกดจากอาสวะ (สำ.สฬา.อ. ๓/๕๓-๖๒/๑๔, อง.ฉกก.อ. ๓/๕๘/๑๔๐, อง.ฉกก.ฏกา. ๓/๕๘/๑๕๔-๑๖๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๑๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารภกษทงหลาย เพราะฉะนนพวกเธอพงศกษาอยางนวา พวกเราจะครอบงำาลาภทเกดขนอย ความเสอมลาภทเกดขน ... ยศทเกดขน ... ความเสอมยศทเกดขน... สกการะทเกดขน ... ความเสอมสกการะทเกดขน ... ความปรารถนาชวทเกดขน... ความทมมตรชวทเกดขนอย ภกษทงหลาย พวกเธอพงศกษาอยางนแล

พระเทวทตถกอสทธรรม ๓ อยางครอบงำา[๓๕๐] ๑ภกษทงหลาย เทวทตถกอสทธรรม ๓ อยางครอบงำายำายจต ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมไดอสทธรรม ๓ อยาง คอ๑. ความปรารถนาชว ๒. ความมมตรชว๓. การไดบรรลคณวเศษขนตำาแลวเลกเสยกลางคน

นคมคาถาใคร ๆ อยาไดเกดเปนคนปรารถนาชวไมวาในกาลไหน ๆ ในโลกเธอทงหลายจงรจกเทวทตวามคตเหมอนกบคนปรารถนาชวเทวทตเปนทยกยองกนวาเปนบณฑตเปนทรกนวา ไดอบรมตนแลว เราไดฟงมาวาเทวทตดจรงเรองอยดวยยศ เทวทตนนสงสมความประมาทเบยดเบยนตถาคตนน จงตองไปเกดในนรกอเวจมประต ๔ ดาน นากลวผใดประทษรายตอผไมประทษรายตอบผไมทำากรรมชว บาปยอมถกตองเฉพาะผนนเทานน

เชงอรรถ :๑ ข.อต. (แปล) ๒๕/๘๙/๔๕๘-๔๖๐

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๑๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารผมจตประทษราย ไมมความเออเฟ อรปใดเบยดเบยนตถาคตผเสดจไปด มพระทยสงบดวยการกลาวตำาหน การตำาหนพระองคยอมฟงไมขนเปรยบเหมอนผทตงใจประทษรายมหาสมทรดวยยาพษจำานวนเปนหมอ เขาไมอาจประทษรายไดเพราะมหาสมทรนากลวภกษผดำาเนนตามมรรคาของพระพทธเจาหรอพระสาวกพงถงความสนทกขไดบณฑตทำาพระพทธเจาหรอพระสาวกใหเปนกลยาณมตรและคบหาทานเหลานน”

อปาลปญหาวาดวยปญหาของพระอบาลสงฆราช[๓๕๑] ครงนน ทานพระอบาลเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนแลวถวายอภวาทพระผมพระภาค นง ณ ทสมควร ไดกราบทลดงนวา พระพทธเจาขา“ทเรยกวา สงฆราช สงฆราช‘ (ความราวรานแหงสงฆ)’ ดวยอาการเพยงไรจงเปนสงฆราช แตไมเปนสงฆเภท(ความแตกแยกแหงสงฆ)กและดวยอาการเพยงไร จงเปนทง

สงฆราชและสงฆเภท”พระผมพระภาคตรสวา๑. อบาล ฝายหนง มภกษ ๑ รป อกฝายหนง มภกษ ๒ รปรปท ๔ ประกาศใหจบสลากวา นเปนธรรม นเปนวนย นเปน‘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๑๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารสตถศาสน พวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากน อยางน’จดเปนสงฆราช แตไมเปนสงฆเภท๒. อบาล ฝายหนง มภกษ ๒ รป อกฝายหนง กม ๒ รป รปท๕ ประกาศใหจบสลากวา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนสตถศาสน‘พวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากน อยางนกจดเปนสงฆราช’แตไมเปนสงฆเภท๓. อบาล ฝายหนง มภกษ ๒ รป อกฝายหนงม ๓ รป รปท ๖ประกาศใหจบสลากวา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนสตถศาสน‘พวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากน อยางนกจดเปนสงฆราช’แตไมเปนสงฆเภท๔. อบาล ฝายหนง มภกษ ๓ รป อกฝายหนงกม ๓ รป รปท ๗ ประกาศใหจบสลากวา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนสตถศาสน‘พวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากน อยางนกจดเปนสงฆราช’แตไมเปนสงฆเภท๕. อบาล ฝายหนง มภกษ ๓ รป อกฝายหนงม ๔ รป รปท ๘ประกาศใหจบสลากวา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนสตถศาสน‘พวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากน อยางนกจดเปนสงฆราช’แตไมเปนสงฆเภท๖. อบาล ฝายหนง มภกษ ๔ รป อกฝายหนงกม ๔ รป รปท ๙ประกาศใหจบสลากวา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนสตถศาสน‘พวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากน อยางนจดเปนทงสงฆราช’และสงฆเภท๗. ภกษ ๙ รป หรอมากกวา ๙ รป จดเปนทงสงฆราชและสงฆเภทอบาล ภกษณทำาลายสงฆไมได ไดแตพยายามทำาลาย สกขมานาทำาลายสงฆไมได ... สามเณรทำาลายสงฆไมได ... สามเณร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๑๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารทำาลายสงฆไมได ... อบาสกทำาลายสงฆไมได ... อบาสกากทำาลายสงฆไมได ไดแตพยายามทำาลายอบาล ปกตตตภกษผมสงวาสเสมอกน อยในสมานสมายอมทำาลายสงฆได

สงฆเภทเรองททำาใหสงฆแตกกน ๑๘ ประการ๑[๓๕๒] พระอบาลทลถามวา ทพระองคตรสวา สงฆเภท สงฆเภท สงฆ“ ‘ ’จะเปนผแตกกนดวยเหตเทาไรหนอ พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา อบาล ภกษทงหลายในธรรมวนยน๑. แสดงอธรรมวา เปนธรรม๒. แสดงธรรมวา เปนอธรรม๓. แสดงสงทมใชวนยวา เปนวนย๔. แสดงวนยวา มใชวนย๕. แสดงสงทตถาคตไมไดภาษตไวไมไดตรสไววา ตถาคตไดภาษตไวไดตรสไว๖. แสดงสงทตถาคตไดภาษตไวไดตรสไววา ตถาคตไมไดภาษตไวไมไดตรสไว๗. แสดงจรยาวตรทตถาคตไมไดประพฤตมาวา ตถาคตไดประพฤตมา๘. แสดงจรยาวตรทตถาคตไดประพฤตมาวา ตถาคตไมไดประพฤตมา๙. แสดงสงทตถาคตไมไดบญญตไววา ตถาคตไดบญญตไว๑๐. แสดงสงทตถาคตไดบญญตไววา ตถาคตไมไดบญญตไว๑๑. แสดงอนาบตวา เปนอาบต๑๒. แสดงอาบตวา เปนอนาบต๑๓. แสดงอาบตเบาวา เปนอาบตหนก

เชงอรรถ :๑ ว.ม. (แปล) ๕/๔๖๘/๓๖๒-๓๖๓, ว.ป. (แปล) ๘/๒๗๕/๒๑๐, ๓๗๙/๕๕๗, องทสก. (แปล) ๒๔/๓๘/๘๙

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๑๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวาร๑๔. แสดงอาบตหนกวา เปนอาบตเบา๑๕. แสดงอาบตทมสวนเหลอวา เปนอาบตทไมมสวนเหลอ๑๖. แสดงอาบตทไมมสวนเหลอวา เปนอาบตทมสวนเหลอ

๑๗. แสดงอาบตชวหยาบวา เปนอาบตไมชวหยาบ๑๘. แสดงอาบตไมชวหยาบวา เปนอาบตชวหยาบ๑ภกษเหลานนยอมแยกพวกออกมา ประกาศตวดวยเหต ๑๘ อยางน แยกกนทำาอโบสถ แยกกนทำาปวารณา แยกกนทำาสงฆกรรมอบาล สงฆจะเปนผแตกกนดวยเหตเทานแล

สงฆสามคค[๓๕๓] พระอบาลทลถามวา พระพทธเจาขา ทพระองคตรสวา สงฆสามคค“ ‘สงฆสามคค สงฆจะเปนผสามคคกนดวยเหตเทาไรหนอ’พระผมพระภาคตรสวา อบาล ภกษทงหลายในธรรมวนยน“๑. แสดงอธรรมวา เปนอธรรม๒. แสดงธรรมวา เปนธรรม๓. แสดงสงทไมใชวนยวา มใชวนย๔. แสดงวนยวา เปนวนย๕. แสดงสงทตถาคตไมไดภาษตไวไมไดตรสไววา ตถาคตไมไดภาษตไวไมไดกลาวไว๖. แสดงสงทตถาคตไดภาษตไวไดตรสไววา ตถาคตไดภาษตไวไดตรสไว๗. แสดงจรยาวตรทตถาคตไมไดประพฤตมาวา ตถาคตไมไดประพฤตมา๘. แสดงจรยาวตรทตถาคตไดประพฤตมาวา ตถาคตไดประพฤตมา๙. แสดงสงทตถาคตไมไดบญญตไววา ตถาคตไมไดบญญตไว๑๐. แสดงสงทตถาคตบญญตไววา ตถาคตไดบญญตไว

เชงอรรถ :๑ อาบตชวหยาบ คออาบตปาราชกและอาบตสงฆาทเสส

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๑๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวาร๑๑. แสดงอนาบตวา เปนอนาบต๑๒. แสดงอาบตวา เปนอาบต๑๓. แสดงอาบตเบาวา เปนอาบตเบา๑๔. แสดงอาบตหนกวา เปนอาบตหนก๑๕. แสดงอาบตมสวนเหลอวา เปนอาบตมสวนเหลอ๑๖. แสดงอาบตไมมสวนเหลอวา เปนอาบตไมมสวนเหลอ๑๗. แสดงอาบตชวหยาบวา เปนอาบตชวหยาบ๑๘. แสดงอาบตไมชวหยาบวา เปนอาบตไมชวหยาบ

ภกษเหลานนยอมไมแยกพวกออกมาประกาศตวดวยเหต ๑๘ อยางน ไมแยกกน ทำาอโบสถ ไมแยกกนทำาปวารณา ไมแยกกนทำาสงฆกรรมอบาล สงฆจะเปนผสามคคกนดวยเหตเทานแล”[๓๕๔] ๑พระอบาลกราบทลถามวา พระพทธเจาขา ภกษผทำาลายสงฆผพรอม“เพรยงกน จะประสบผลอยางไร”พระผมพระภาคตรสวา อบาล ภกษผทำาลายสงฆผพรอมเพรยงกนนน ยอม“ประสบผลชวราย ชวกป ถกไฟไหมในนรกตลอดกป”

นคมคาถาภกษผทำาลายสงฆใหแตกกน ยนดการแตกกนไมตงอยในธรรม เปนผเขาถงอบาย อยในนรกตลอดกปพลาดจากนพพานอนเปนแดนเกษมจากโยคะ เสวยผลกรรมอยในนรกตลอดกป เพราะทำาลายสงฆทสามคคกนใหแตกแยกกนพระอบาลทลถามวา พระพทธเจาขา ภกษทำาสงฆทแตกกนใหพรอมเพรยงกน“จะประสบผลอยางไร”

เชงอรรถ :๑ อง.ทสก. (แปล) ๒๔/๓๙/๙๐, อภ.ก. ๓๗/๖๕๗/๓๙๕-๓๙๖,๘๖๒/๔๙๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๑๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารพระผมพระภาคตรสวา อบาล ภกษทำาสงฆทแตกกนใหพรอมเพรยงกน ยอม“ประสบบญอนประเสรฐ บนเทงในสวรรคตลอดกป

นคมคาถาความพรอมเพรยงของสงฆ เปนเหตใหเกดสขและบคคลผอนเคราะหสงฆผพรอมเพรยงกนแลวผยนดในความพรอมเพรยงกน ตงอยในธรรมยอมไมพลาดจากธรรมอนเปนแดนเกษมจากโยคะยอมบนเทงในสวรรคตลอดกป เพราะสมานสงฆใหสามคคกน”

ภกษผทำาลายสงฆตองไปเกดในอบาย[๓๕๕] พระอบาลทลถามวา พระพทธเจาขา มอยหรอทภกษผทำาลายสงฆ“ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมได”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล มอยทภกษผทำาลายสงฆตองไปเกดในอบาย“ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมได”

พระอบาลทลถามวา พระพทธเจาขา มอยหรอทภกษผทำาลายสงฆไมตองไป“เกดในอบาย ไมตองไปเกดในนรก ไมตองดำารงอยชวกป ไมใชแกไขไมได”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล มอยทภกษผทำาลายสงฆไมตองไปเกดใน“อบาย ไมตองไปเกดในนรก ไมตองดำารงอยชวกป ไมใชแกไขไมได”พระอบาลทลถามวา พระพทธเจาขา ภกษผทำาลายสงฆ ตองไปเกดในอบาย“ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมได เปนอยางไร”พระผมพระภาคตรสวา อบาล ภกษในธรรมวนยน แสดงอธรรมวาเปนธรรม“มความเหนอธรรมนนวาเปนอธรรม มความเหนในความแตกกนวาเปนอธรรม อำาพรางความเหน อำาพรางความเหนชอบ อำาพรางความพอใจ อำาพรางความประสงคประกาศใหจบสลากวา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนสตถศาสน พวกทานจงจบ‘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๑๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารสลากน จงชอบใจสลากน อบาล ภกษผทำาลายสงฆน ตองไปเกดในอบาย ตอง’ไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมไดอบาล อกอยางหนง ภกษแสดงอธรรมวา เปนธรรม มความเหนธรรมนนวาเปนอธรรม มความเหนในความแตกกนวาเปนธรรม อำาพรางความเหน อำาพรางความเหนชอบ อำาพรางความพอใจ อำาพรางความประสงค ประกาศใหจบสลากวา‘นเปนธรรม นเปนวนย นเปนสตถศาสน พวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากน’อบาล ภกษผทำาลายสงฆน ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกปแกไขไมไดอบาล อกอยางหนง ภกษแสดงอธรรมวา เปนธรรม มความเหนอธรรมนนวาเปนอธรรม ไมแนใจความแตกกน อำาพรางความเหน อำาพรางความเหนชอบอำาพรางความพอใจ อำาพรางความประสงค ประกาศใหจบสลากวา นเปนธรรม‘นเปนวนย นเปนสตถศาสน พวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากน อบาล’ภกษผทำาลายสงฆน ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมไดอบาล อกอยางหนง ภกษแสดงอธรรมวาเปนธรรม มความเหนอธรรมนนวาเปนธรรม มความเหนความแตกกนวาเปนอธรรม ... มความเหนอธรรมนนวาเปนธรรม ไมแนใจในความแตกกน ... ไมแนใจในอธรรมนน มความเหนความแตกกนวาเปนอธรรม ... ไมแนใจในอธรรมนน มความเหนความแตกกนวาเปนธรรม ... ไมแนใจในอธรรมนน ไมแนใจในความแตกกน อำาพรางความเหน อำาพรางความเหนชอบ อำาพรางความพอใจ อำาพรางความประสงค ประกาศใหจบสลากวา‘นเปนธรรม นเปนวนย นเปนสตถศาสน พวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากนอบาล ภกษผทำาลายสงฆน ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกปแกไขไมได

อบาล อกอยางหนง ภกษแสดงธรรมวา เปนอธรรม ... แสดงสงทมใชวนยวาเปนวนย แสดงวนยวา มใชวนย แสดงสงทตถาคตไมไดภาษตไว ไมไดตรสไววาตถาคตไดภาษตไว ไดตรสไว แสดงจรยาวตรทตถาคตไมประพฤตมาวา ตถาคต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๑๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารไดประพฤตมา ... แสดงจรยาวตรทตถาคตประพฤตมาวา ตถาคตไมไดประพฤตมาแสดงสงทตถาคตไมไดบญญตไววา ตถาคตไดบญญตไว แสดงสงทตถาคต บญญตไววา ตถาคตไมไดบญญตไว แสดงอนาบตวา เปนอาบต แสดงอาบตวา เปนอนาบตแสดงอาบตเบาวา เปนอาบตหนก แสดงอาบตหนกวา เปนอาบตเบา แสดงอาบตมสวนเหลอวา เปนอาบตไมมสวนเหลอ แสดงอาบตไมมสวนเหลอวา เปนอาบตมสวนเหลอ แสดงอาบตชวหยาบวา เปนอาบตไมชวหยาบ แสดงอาบตไมชวหยาบวาเปนอาบตชวหยาบ มความเหนในธรรมนนวาเปนอธรรม มความเหนความแตกกนวาเปนอธรรม ... มความเหนธรรมนนวาเปนอธรรม มความเหนความแตกกนวาเปนธรรม มความเหนในธรรมนนวา เปนอธรรม ไมแนใจความแตกกน มความเหนในอธรรมนนวาเปนธรรม มความเหนความแตกกนวา เปนอธรรม มความเหนธรรมนนวาเปนอธรรม ไมแนใจความแตกกน ไมแนใจ ธรรมนน มความเหน ความแตกกนวาเปนอธรรม ไมแนใจอธรรมนน มความเหนความแตกกนวา เปนอธรรม ไมแนใจในอธรรมนน ไมแนใจความแตกกน อำาพรางความเหน อำาพรางความเหนชอบอำาพรางความพอใจ อำาพรางความประสงค ประกาศใหจบสลากวา นเปนธรรม‘นเปนวนย นเปนสตถศาสน พวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากน อบาล’ภกษผทำาลายสงฆน ตองไปเกดในอบาย ตองไปเกดในนรก ดำารงอยชวกป แกไขไมได”

ภกษผทำาลายสงฆไมตองไปเกดในอบายพระอบาลกราบทลถามวา พระพทธเจาขา ภกษผทำาลายสงฆไมตองไปเกด“ในอบาย ไมตองไปเกดในนรก ไมตองดำารงอยชวกป ไมใชแกไขไมได เปนอยางไร”พระผมพระภาคตรสวา อบาล ภกษในธรรมวนยน แสดงอธรรมวาเปน“ธรรมมความเหนในอธรรมนนวาเปนธรรม มความเหนความแตกกนวาเปนธรรม ไมอำาพรางความเหน ไมอำาพรางความเหนชอบ ไมอำาพรางความพอใจ ไมอำาพรางความประสงค ประกาศใหจบสลากวา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนสตถศาสน‘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๑๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] รวมเรองทมในสงฆเภทขนธกะพวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากน อบาล ภกษผทำาลายสงฆนไมตองไป’เกดในอบาย ไมตองไปเกดในนรก ไมตองดำารงอยชวกป ไมใชแกไขไมไดอบาล อกประการหนง ภกษแสดงธรรมวาเปนอธรรม ฯลฯ อาบตชวหยาบวาเปนอาบตไมชวหยาบ มความเหนธรรมนนวาเปนธรรม มความเหนความแตกกนวาเปนธรรม ไมอำาพรางความเหน ไมอำาพรางความเหนชอบ ไมอำาพรางความพอใจ ไมอำาพรางความประสงค ประกาศใหจบสลากวา นเปนธรรม นเปนวนย‘นเปนสตถศาสน พวกทานจงจบสลากน จงชอบใจสลากน’อบาล ภกษผทำาลายสงฆอยางน ไมตองไปเกดในอบาย ไมตองไปเกดในนรกไมตองดำารงอยชวกป ไมใชแกไขไมได”ตตยภาณวาร จบสงฆเภทขนธกะท ๗ จบ

รวมเรองทมในสงฆเภทขนธกะเรองเจาศากยะผมชอเสยงออกบวชขณะทพระผมพระภาคประทบทอนปยนคม เจาอนรทธศากยะผสขมาลชาตไมปรารถนาจะทรงผนวช เจามหานามะผพจงสอนวธไถนาหวานขาว ไขนำาเขา ระบายนำาออก ถอนหญาเกยวขาว ขนขาว ตงลอม นวดขาว สางฟางฝดขาวลบ ฝดละอองออก ขนขนฉางเจาอนรทธะจงตดสนใจออกบวช เพราะทรงเหนการงานไมมทจบสน แมมารดาบดา ปยาตายายจะตายไปหมดพระเจาภททยศากยะ เจาอนรทธศากยะ เจาอานนทเจาภค เจากมพละ ถอตววาเปนศากยวงศเพอจะตดมานะจงยอมใหอบาลบวชกอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๒๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๗. สงฆเภท ขนธกะ] รวมเรองทมในสงฆเภทขนธกะพระผมพระภาคประทบทเมองโกสมพพระเทวทตทำากรรมเลวทราม เสอมจากฤทธกกธโกฬยเทพบตรเขาไปแจงขาวแกพระมหาโมคคลลานะสงฆลงปกาสนยกรรมพระเทวทตอชาตศตรกมารถกพระเทวทตยยงใหปลงพระชนมพระชนก

พระเทวทตสงบรษไปลอบปลงพระชนมพระผมพระภาคแตไมสำาเรจพระเทวทตกลงศลาหวงจะปลงพระชนมพระผมพระภาคดวยตนเองสงใหคนปลอยชางนาฬาครเพอทำารายพระผมพระภาคพระผมพระภาคจงทรงบญญตโภชนะทคน ๓ คนพงบรโภคเพราะอำานาจประโยชน ๓ อยางตอจากนน พระเทวทตทลขอวตถ ๕ ประการพยายามทำาลายสงฆ การทำาลายสงฆมโทษหนกพระเทวทตทำาลายสงฆ ชกชวนภกษ ๕๐๐ รปเขาเปนพรรคพวกพาหนไปอยทคยาสสประเทศ พระผมพระภาครบสงใหพระสารบตรและพระโมคคลลานะไปตามภกษ ๕๐๐ รปกลบใหพวกภกษผประพฤตตามภกษผทำาลายสงฆแสดงอาบตถลลจจยเรององค ๘ ม ๓ เรอง คอ๑. ภกษผควรเปนทตมคณสมบต ๘ อยาง๒. พระสารบตรประกอบดวยคณสมบตของทต ๘ อยาง๓. พระเทวทตถกอสทธรรม ๘ อยางครอบงำาพระเทวทตถกอสทธรรม ๓ อยางครอบงำาเรองอาการทเรยกวา สงฆราช สงฆเภท“ ” “ ”สงฆเภทขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๒๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑. อาคนตกวตตกถา๘. วตตขนธกะ

๑. อาคนตกวตตกถาวาดวยวตรปฏบตของภกษผจรมา[๓๕๖] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกคหบด เขตกรงสาวตถ ครงนน พวกภกษอาคนตกะสวมรองเทาเขาสอารามบาง กนรมเขาสอารามบาง คลมศรษะเขาสอารามบาง พาดจวรบนศรษะเขาสอารามบาง ใชนำาดมลางเทาบาง ไมยอมไหวภกษผอยประจำาในอาวาสผแกพรรษากวาบาง ไมตอนรบดวยเสนาสนะบางภกษอาคนตกะรปหนง ถอดลมวหารทไมมคนอยแลวผลกบานประตเขาไปอยางรวดเรว งตกจากเบองบนลงมาทคอของภกษนน ทานตกใจกลวรองขนสดเสยง ภกษทงหลายรบเขาไปถามภกษนนดงนวา ทาน ทานรองทำาไม“ ”ภกษนนจงบอกเรองนนใหภกษทงหลายทราบบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษ“

อาคนตกะทงหลายจงสวมรองเทาเขาสอารามบาง กนรมเขาสอารามบาง คลมศรษะเขาสอารามบาง พาดจวรบนศรษะเขาสอารามบาง ใชนำาดมลางเทาบาง ไมยอมไหวภกษผอยประจำาในอาวาสผแกพรรษากวาบาง ไมตอนรบดวยเสนาสนะบางเลา”ครงนนแล ภกษเหลานนไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวาภกษ“อาคนตกะทงหลายสวมรองเทาเขาสอารามบาง กนรมเขาสอารามบาง คลมศรษะเขาสอารามบาง พาดจวรบนศรษะเขาสอารามบาง ใชนำาดมลางเทาบาง ไมยอมไหวภกษผอยประจำาในอาวาสผแกพรรษากวาบาง ไมถามถงเสนาสนะบาง จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๒๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑. อาคนตกวตตกถาพระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ภกษทงหลาย ไฉนภกษอาคนตกะ“ทงหลายจงสวมรองเทาเขาสอารามบาง กนรมเขาสอารามบาง คลมศรษะเขาสอารามบาง พาดจวรบนศรษะเขาสอารามบาง ใชนำาดมลางเทาบาง ไมยอมไหวภกษผอยประจำาในอาวาสผแกพรรษากวาบาง ไมถามถงเสนาสนะบางเลา ภกษทงหลาย การกระทำาอยางน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ”ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา[๓๕๗] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรแกภกษอาคนตกะทงหลายโดยทภกษอาคนตกะทงหลายจะตองประพฤตชอบภกษทงหลาย ภกษอาคนตกะคดวา เราจะเขาไปสอารามเดยวน พงถอด“ ”รองเทาเคาะแลวถอไปอยางระมดระวง ลดรม เปดศรษะ ลดจวรบนศรษะลงบนบาไมตองรบรอนเขาสอารามตามปกต เมอเขาสอารามกพงสงเกตวา ภกษผอยประจำา“ในอาวาสทงหลายประชมกนทไหน พงไปททภกษผอยประจำาในอาวาสประชมกน”ไมวาจะเปนโรงฉน มณฑปหรอโคนไม แลวเกบบาตรไว ณ ทสมควร เกบจวรไว ณทสมควร จองอาสนะทเหมาะสมแลวนง ถามถงนำาดมนำาใชวา อยางไหนนำาดม“อยางไหนนำาใช ถาตองการนำาดมกตกมาดม ถาตองการนำาใชกตกมาลางเทา เมอ”จะลางเทา ควรใชมอขางหนงรดนำา มออกขางหนงลางเทา ไมพงใชมอขางทรดนำาลางเทา ถามถงผาเชดรองเทาแลวเชดรองเทา เมอจะเชดรองเทา พงใชผาแหงเชดกอนใชผาเปยกเชดทหลง พงซกผาเชดรองเทาบดแลวผงไว ณ ทสมควรถาภกษผอยประจำาในอาวาสแกพรรษา พงอภวาท ถาเปนพระนวกะ พงใหทานอภวาท ถามถงเสนาสนะวา ผมไดเสนาสนะแหงไหน ถามถงเสนาสนะทมภกษ“ ”หรอทไมมภกษอย ถามถงโคจรคามและอโคจรคาม ถามถงตระกลทเปนเสกขสมมต๑

เชงอรรถ :

๑ ตระกลเสกขสมมต คอ ตระกลทมศรทธามาก ใหทานวตถมากจนหมดทนทรพย เพอไมใหตระกลเชนนเดอดรอนจากการถวายสงของแกภกษสงฆ หรอเพอไมใหภกษสงฆรบกวนตระกลเชนน สงฆจงประกาศสมมต(แตงตง)ตระกลเชนนใหเปน เสกขสมมต “ ” (ด ว.อ.๒/๕๖๒/๔๔๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๒๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑. อาคนตกวตตกถาถามถงวจกฎ ถามถงนำาดมและนำาใช ถามถงไมเทา ถามถงกตกาสงฆทตงไววา“ควรเขาเวลาไหน ควรออกเวลาไหน ถาวหารไมมภกษอยกพงเคาะประตรอสก”ครหนงแลวถอดลมผลกบานประต ยนอยขางนอกมองดใหทวถาวหารรก มเตยงวางซอนเตยงหรอตงวางซอนตง เสนาสนะมละอองจบเบองบนถาสามารถ กพงชำาระใหสะอาด เมอจะชำาระวหารใหสะอาด พงขนเครองลาดพนออกไปวางไว ณ ทสมควร เขยงรองเตยง ฟก หมอน ผารองนงและผาปนอน พงขนออกไปวางไว ณ ทสมควร เตยง ตง พงยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนออกไปตงไว ณ ทสมควร เขยงรองเตยง กระโถนพนกพง พงขนออกมาวางไว ณ ทสมควร พรมปพน พงสงเกตทปไวเดม คอยขนออกมาวาง ณ ทสมควรถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหองพงเชดถาฝาททาสเหลองหรอพนทาสดำาขนรา พงใชผาชบนำาบดแลวเชดถาเปนพนไมไดทา พงใชนำาประพรมแลวเชด อยาใหวหารคลาคลำาดวยฝนละอองพงเกบหยากเยอไปทง ณ ทสมควรพรมปพน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบปไวตามเดม เขยงรองเตยง พงผงแดด เชด ขนกลบวางไวตามเดมเตยง ตง พงผงแดด ชำาระ ปด ยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนกลบตงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอนพงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบวางปไวตามเดม กระโถน พนกพง พงผงแดด เชดถขนกลบวางไวตามเดมพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรอง เมอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๒๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๒. อาวาสกวตตกถาจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยง เอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรถาลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออกถาพดมาทางทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอถาพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใตถาเปนฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวน ปดกลางคนถาเปนฤดรอน พงปดหนาตางกลางวน เปดกลางคนถาบรเวณ ซม โรงฉน โรงไฟ วจกฎ รก พงปดกวาด ถานำาฉนนำาใชไมมพงจดเตรยมไว ถาหมอชำาระไมมนำา พงตกนำาใสหมอชำาระภกษทงหลาย นคอวตรของภกษอาคนตกะทงหลาย โดยทภกษอาคนตกะทงหลายจะตองประพฤตชอบ

๒. อาวาสกวตตกถาวาดวยวตรปฏบตของภกษผอยในอาวาส[๓๕๘] สมยนน ภกษผอยประจำาในอาวาสเหนภกษอาคนตกะทงหลายแลวไมปอาสนะ ไมตงนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ไมลกรบบาตรและจวร ไมนำานำาดมมาตอนรบ ไมนำานำาใชมาตอนรบ ไมไหวภกษอาคนตกะผแกพรรษากวา ไมจดเสนาสนะใหบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษ“ผอยประจำาในอาวาสทงหลายเหนภกษอาคนตกะทงหลายแลวไมปอาสนะ ไมตงนำาลางเทาตงรองเทา กระเบองเชดเทา ไมลกรบบาตรและจวร ไมนำานำาดมมาตอนรบ ไมนำานำาใชมาตอนรบ ไมไหวภกษอาคนตกะผแกพรรษากวา ไมจดเสนาสนะใหเลา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๒๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๒. อาวาสกวตตกถาครงนนแล ภกษเหลานนไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษวา ภกษทงหลาย ทราบวาภกษทงหลาย“ผอยประจำาในอาวาสเหนภกษอาคนตกะทงหลายแลวไมปอาสนะ ฯลฯ จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคเจาทรงตำาหน ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา[๓๕๙] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรแกภกษผอยประจำาใน

อาวาสทงหลาย โดยทภกษผอยประจำาในอาวาสทงหลายจะตองประพฤตชอบภกษทงหลาย ภกษผอยประจำาในอาวาสเหนภกษอาคนตกะผแกพรรษากวาพงปอาสนะ ตงนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ลกรบบาตรและจวร นำานำาดมตอนรบ นำานำาใชมาตอนรบ ถาสามารถกพงเชดรองเทา เมอจะเชดรองเทาใชผาแหงเชดกอนแลวใชผาเปยกเชดทหลง พงซกผาเชดรองเทาบดแลวผงไว ณ ทสมควรภกษผอยประจำาในอาวาสพงอภวาทภกษอาคนตกะผแกพรรษากวาจดเสนาสนะถวายวา เสนาสนะนนถงแกทาน บอกเสนาสนะทมภกษอยหรอไมมภกษอย บอก“ ”โคจรคามและอโคจรคาม บอกตระกลทเปนเสกขสมมต บอกวจกฎ บอกนำาดมนำาใชบอกไมเทา บอกกตกาสงฆทตงไววา พงเขาเวลาน พงออกเวลาน“ ”ถาภกษอาคนตกะเปนพระนวกะ ภกษผอยประจำาในอาวาสพงนงลงบอกวา ทาน“จงวางบาตรทนน วางจวรทนน นงบนอาสนะน พงบอกนำาดม พงบอกนำาใช”บอกผาเชดรองเทา พงใหภกษอาคนตกะทเปนพระนวกะใหอภวาท บอกเสนาสนะวา“เสนาสนะนนถงแกทาน บอกเสนาสนะทมภกษอยหรอไมมภกษอย บอกโคจรคาม”และอโคจรคาม บอกตระกลทเปนเสกขสมมต บอกวจกฎ บอกนำาดม บอกนำาใชบอกไมเทา บอกกตกาทสงฆตงไววา พงเขาเวลาน พงออกเวลาน“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๒๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๓. คมกวตตกถาภกษทงหลาย นคอวตรของภกษผอยประจำาในอาวาสทงหลาย โดยทภกษผอยประจำาในอาวาสทงหลายตองประพฤตชอบ

๓. คมกวตตกถาวาดวยวตรปฏบตของภกษผออกเดนทาง[๓๖๐] สมยนน ภกษผเตรยมจะเดนทางทงหลายไมเกบเครองใชไม เครองใชดนเปดประตหนาตางทงไว ไมบอกมอบหมายเสนาสนะแลวพากนจากไป เครองใชไมเครองใชดนเสยหาย ไมมใครดแลรกษาเสนาสนะบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษ“ผเตรยมจะเดนทางทงหลายจงไมเกบเครองใชไม เครองใชดน เปดประตหนาตางทงไวไมบอกมอบหมายเสนาสนะแลวพากนจากไปเลา เครองใชไม เครองใชดนเสยหายไมมใครดแลรกษาเสนาสนะ”ครงนน ภกษเหลานนจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวาภกษ“ผเตรยมจะเดนทางทงหลายไมเกบเครองใชไม ฯลฯ จรงหรอ”

ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคทรงตำาหน ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา[๓๖๑] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรแกภกษผเตรยมจะเดนทางทงหลาย โดยทภกษผเตรยมจะเดนทางทงหลายตองประพฤตชอบภกษทงหลาย ภกษผเตรยมจะเดนทาง พงเกบเครองใชไม เครองใชดน ปดประตหนาตาง บอกมอบหมายเสนาสนะแลวพากนจากไป ถาไมมภกษ พงบอก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๒๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๔. อนโมทนาวตตกถามอบหมายแกสามเณร ถาไมมสามเณร พงบอกมอบหมายแกคนวด ถาไมมคนวดพงบอกมอบหมายแกอบาสก ถาไมมภกษสามเณร คนวดหรออบาสก พงยกเตยงขนวางไวบนศลา ๔ แผน ยกเตยงซอนเตยง ยกตงซอนตง กองเครองเสนาสนะไวขางบนแลวเกบเครองใชไม เครองใชดน ปดประตหนาตาง แลวจงพากนจากไปถาวหารฝนรว ถาสามารถกควรมงหรอขวนขวายวา จะมงวหารไดอยางไร ถาทำา“ ”ไดอยางน นนเปนการด ถาทำาไมไดพงยกเตยงขน วางไวบนศลา ๔ แผนในททฝนไมรว ยกเตยงซอนเตยง ตงซอนตง กองเครองเสนาสนะไวขางบน เกบเครองใชไม เครองใชดน ปดประตหนาตางแลวจงพากนจากไป ถาวหารฝนรวทกแหง ถาสามารถกพงขนเครองเสนาสนะเขาบานหรอขวนขวายวา จะขนเครองเสนาสนะเขา“หมบานไดอยางไร ถาทำาไดอยางน นนเปนการด ถาทำาไมได พงยกเตยงขนวาง”ไวบนศลา ๔ แผนในทแจง ยกเตยงซอนเตยง ตงซอนตง กองเครองเสนาสนะไวขางบน เกบเครองใชไมเครองใชดน แลวใชหญาหรอใบไมคลม พากนจากไปดวยคดวา อยางไรเสย สวนของเตยงตงคงจะเหลออยบาง“ ”ภกษทงหลาย น คอ วตรของภกษผเตรยมจะเดนทางทงหลาย โดยทภกษผเตรยมจะเดนทางทงหลายตองประพฤตชอบ

๔. อนโมทนาวตตกถาวาดวยวตรปฏบตในการอนโมทนา[๓๖๒] สมยนน ภกษทงหลายไมกลาวอนโมทนาในโรงอาหาร คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสายศากยบตรทงหลายจงไม“กลาวอนโมทนาเลา”ภกษทงหลายไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯครงนนแล ภกษเหลานนจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๒๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๔. อนโมทนาวตตกถาลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหตรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษกลาวอนโมทนาในโรงอาหาร“ ”ตอมา ภกษเหลานนไดสนทนากนดงนวา ใครควรกลาวอนโมทนาในโรงอาหาร“ ”แลวนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผเถระกลาวอนโมทนาในโรง“อาหาร”ตอมา สมาคมหนงถวายสงฆภต ทานพระสารบตรเปนพระสงฆเถระ ภกษทงหลายคดวา พระผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษผเถระกลาวอนโมทนาในโรงอาหาร“ ”จงปลอยใหทานพระสารบตรอยรปเดยว แลวพากนจากไปลำาดบนน ทานพระสารบตรกลาวสมโมทนยกถาแกคนเหลานน แลวตามไปทหลงเพยงรปเดยวพระผมพระภาคทอดพระเนตรเหนทานพระสารบตรกำาลงเดนมาแตไกลรปเดยวครนแลวรบสงถามดงนวา สารบตร อาหารคงมมากกระมง“ ”ทานพระสารบตรกราบทลวา พระพทธเจาขา อาหารมมากจรง แตภกษ“ทงหลายปลอยขาพระพทธเจาไวผเดยวแลวพากนกลบ”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหพระเถรานเถระ ๔“ -๕ รปรออยในโรงฉน”ตอมา ภกษรปหนงปวดอจจาระอยในโรงฉน กลนอจจาระไวจนสลบลมลงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เมอมธระ เราอนญาตใหบอกลาภกษ“ผอยถดไปแลวไปได”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๒๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๕. ภตตคควตตกถา๕. ภตตคควตตกถาวาดวยวตรปฏบตในโรงฉน[๓๖๓] สมยนน พวกภกษฉพพคคยนงไมเรยบรอย หมไมเรยบรอย ไมม

มารยาท ไปโรงฉน เดนแซงไปขางหนาภกษผเถระบาง นงเบยดภกษผเถระทงหลายบาง กดกนอาสนะภกษนวกะทงหลายบาง นงทบสงฆาฏในละแวกบานบางบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวก“ภกษฉพพคคยนงไมเรยบรอย หมไมเรยบรอย ไมมมารยาท ไปโรงฉน เดนแซงไปขางหนาภกษผเถระทงหลายบาง นงเบยดภกษผเถระทงหลายบาง กดกนอาสนะภกษนวกะทงหลายบาง นงทบสงฆาฏในละแวกบานบางเลา”ครงนนแล ภกษเหลานนไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวก“ภกษฉพพคคยนงไมเรยบรอย หมไมเรยบรอย ไมมมารยาท ไปโรงฉน เดนแซงไปขางหนาภกษผเถระทงหลายบาง นงเบยดภกษผเถระทงหลายบาง กดกนอาสนะภกษนวกะทงหลายบาง นงทบสงฆาฏในละแวกบานบาง จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหน ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถา รบสงกบภกษทงหลายวา[๓๖๔] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรในโรงฉนแกภกษทงหลายโดยทภกษทงหลายจะตองประพฤตชอบในโรงฉนภกษทงหลาย ถาภตตทเทสกบอกเวลาในอาราม ภกษพงนงปดมณฑล ๓ ใหเรยบรอย คาดประคดเอว หมผาสงฆาฏทพบซอนกนไว กลดลกดม ลางบาตรแลวถอไปไมตองรบรอนเขาหมบาน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๓๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๕. ภตตคควตตกถาไมพงเดนแซงไปขางหนาภกษผเถระทงหลาย พงปกปดกายใหดไปในละแวกบานพงสำารวมดไปในละแวกบาน พงทอดจกษลงไปในละแวกบาน ไมพงเวกผาไปในละแวกบาน ไมพงหวเราะดงไปในละแวกบาน พงพดเสยงเบาไปในละแวกบาน ไมพงเดนโคลงกายไปในละแวกบาน ไมพงแกวงแขนไปในละแวกบาน ไมพงเดนโคลงศรษะไปในละแวกบาน ไมพงเดนเทาสะเอวไปในละแวกบาน ไมพงเดนคลมศรษะไปในละแวกบานไมพงเดนกระโหยงไปในละแวกบานพงปกปดกายใหดนงในละแวกบาน พงสำารวมดนงในละแวกบาน พงทอดจกษลงนงในละแวกบาน ไมพงนงเวกผาในละแวกบาน ไมพงนงหวเราะดงในละแวกบานพงนงพดเสยงเบาในละแวกบาน ไมพงนงโคลงกายในละแวกบาน ไมพงนงแกวงแขนในละแวกบาน ไมพงนงโคลงศรษะในละแวกบาน ไมพงนงเทาสะเอวในละแวกบานไมพงนงคลมศรษะในละแวกบาน ไมพงนงรดเขาในละแวกบาน ไมพงนงเบยดภกษผเถระทงหลาย ไมพงกดกนอาสนะภกษนวกะทงหลาย ไมพงนงทบสงฆาฏ

เมอเขาถวายนำา พงใชมอทง ๒ ประคองบาตรรบนำา พงถอบาตรลางอยางไมใหครด ถามกระโถน พงเทนำาลงกระโถนอยางระมดระวง ดวยคดวา“กระโถนอยาเลอะนำา ภกษทงหลายทอยใกลอยาถกนำากระเซน สงฆาฏอยาถกนำา”ถาไมมกระโถน พงเทนำาลงพนดนอยางระมดระวง ดวยคดวา ภกษทงหลายทอย“ใกล อยาถกนำากระเซน สงฆาฏอยาถกนำา”เมอเขาถวายขาวสก พงใชมอทง ๒ ประคองบาตรรบขาวสก เวนทวางไวสำาหรบแกง ถามเนยใส นำามน หรอแกงออม ภกษผเถระพงบอกวา ทานจงจดถวาย“ภกษเทากนทกรป พงรบบณฑบาตโดยเคารพ พงใหความสำาคญในบาตรขณะรบ”บณฑบาต พงรบบณฑบาตพอเหมาะกบแกง พงรบบณฑบาตเสมอขอบปากบาตรภกษผเถระไมพงฉนกอนจนกวาขาวสกจะทวถงภกษทกรป พงฉนบณฑบาตโดยเคารพ พงใหความสำาคญในบาตรขณะฉนบณฑบาต พงฉนบณฑบาตไปตามลำาดบ พงฉนบณฑบาตพอเหมาะกบแกง ไมพงฉนบณฑบาตขยมลงแตยอด ไมพง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๓๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๕. ภตตคควตตกถาใชขาวสกกลบแกงหรอกบขาวเพราะอยากไดมาก ไมเปนไขไมพงออกปากขอแกงหรอขาวสกมาฉนสวนตว ไมพงมงตำาหนมองดบาตรของภกษเหลาอน ไมพงทำาคำาขาวใหใหญเกน พงทำาคำาขาวใหกลมกลอม ไมพงอาปากรอคำาขาวทยงไมถงปาก ขณะกำาลงฉน ไมพงสอดมอทงหมดเขาในปาก ขณะทในปากมคำาขาว ไมพงพดคย ไมพงฉนโยนคำาขาว ไมพงฉนกดคำาขาว ไมพงฉนทำากระพงแกมตย ไมพงฉนสลดมอไมพงฉนโปรยเมลดขาว ไมพงฉนแลบลน ไมพงฉนทำาเสยงดงจบ ๆ ไมพงฉนทำาเสยงดงซด ๆ ไม พงฉนเลยมอ ไมพงฉนขอดบาตร ไมพงฉนเลยรมฝปาก ไมพงจบภาชนะนำาดมดวยมอเป อนอาหารภกษผเถระไมพงรบนำากอนจนกวาภกษทงหมดฉนเสรจ เมอเขาถวายนำา พงใชมอทง ๒ ประคองบาตรรบนำา พงถอลางอยางระมดระวง ไมใหครด ถามกระโถนพงเทนำาลงกระโถนอยางระมดระวง ดวยคดวา กระโถนอยาเลอะนำา ภกษทงหลาย“ทอยใกล อยาถกนำากระเซน สงฆาฏอยาถกนำา ถาไมมกระโถน พงเทนำาลงบน”พนดนอยางระมดระวง ดวยคดวา ภกษทงหลายทอยใกล อยาถกนำากระเซน“สงฆาฏอยาถกนำา ไมพงเทนำาลางบาตรมเมลดขาวในละแวกบาน”เมอจะกลบ ภกษนวกะทงหลายพงกลบกอน ภกษผเถระทงหลายกลบทหลงพงปกปดกายใหดไปในละแวกบาน พงสำารวมดไปในละแวกบาน พงทอดจกษลงไปในละแวกบาน ไมพงเวกผาไปในละแวกบาน ไมพงเดนหวเราะดงไปในละแวกบานพงพดเสยงเบา ไปในละแวกบาน ไมพงเดนโคลงกายไปในละแวกบาน ไมพงแกวงแขนไปในละแวกบาน ไมพงเดนโคลงศรษะไปในละแวกบาน ไมพงเดนเทาสะเอว

ไปในละแวกบาน ไมพงเดนคลมศรษะไปในละแวกบาน ไมพงเดนกระโหยงไปในละแวกบานภกษทงหลาย น คอวตรในโรงฉน โดยทภกษทงหลายพงประพฤตชอบในโรงฉนปฐมภาณวาร จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๓๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๖. ปณฑจารกวตตกถา๖. ปณฑจารกวตตกถาวาดวยวตรปฏบตของภกษผเทยวบณฑบาต[๓๖๕] สมยนน ภกษทงหลายผเทยวบณฑบาตทงหลายนงไมเรยบรอย หมไมเรยบรอยไมมมารยาท เทยวบณฑบาต ไมสงเกตเขาบานบาง ไมสงเกตออกไปบาง รบรอนเขาไปบาง รบรอนออกไปบาง ยนไกลเกนไปบาง ยนใกลเกนไปบาง ยนนานเกนไปบางกลบเรวเกนไปบางภกษผเทยวบณฑบาตเปนวตรรปหนง ไมทนสงเกตเขาไปบาน สำาคญวาประตบานเขาไปยงหองหนงซงมหญงเปลอยกายนอนหงายอย ภกษนนไดเหนหญงเปลอยกายนอนหงายอยนน จงรวา นไมใชประต แตเปนหองนอน จงออกจากหองนนไป“ ”สามของหญงนนเหนนางเปลอยกายนอนหงายกเขาใจวา ภกษรปนทำามดมราย“ภรรยาของเรา จงจบภกษนนทำาราย”ลำาดบนน หญงนนตนขนเพราะเสยงนน ไดถามสามดงนวา พ ทานทำาราย“ภกษทำาไม”เขาตอบวา ภกษนทำามดมรายเธอ“ ”นางพดวา ภกษนไมไดทำามดมรายฉน ภกษนนไมไดทำาอะไรเลย แลวให“ ”ปลอยภกษนนไปภกษนนกลบไปอารามแลวบอกเรองนนใหภกษอนทราบบรรดาภกษผมกนอยตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษทงหลายผเทยว“บณฑบาตเปนวตรจงนงไมเรยบรอย หมไมเรยบรอย ไมมมารยาท เทยวบณฑบาตเลาไมสงเกตเขาบานบาง ไมสงเกตออกไปบาง รบรอนเขาไปบาง รบรอนออกไปบางยนไกลเกนไปบาง ยนใกลเกนไปบาง ยนนานเกนไปบาง กลบเรวเกนไปบาง”ครงนนแล ภกษเหลานนไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษนนวา ภกษ ทราบวา ฯลฯ จรงหรอ“ ”ภกษนนทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๓๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๖. ปณฑจารกวตตกถาพระผมพระภาคเจาทรงตำาหน ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา[๓๖๖] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรแกภกษผเทยวบณฑบาตทงหลาย โดยทภกษผเทยวบณฑบาตทงหลายตองประพฤตชอบภกษทงหลาย ภกษผเทยวบณฑบาตเปนวตร คดวา เวลาน เราจกเขาบาน“ ”พงนงปกปดมณฑล ๓ ใหเรยบรอย คาดประคดเอว หมผาสงฆาฏทพบซอนกนไวกลดลกดมลางบาตรแลวถออยางสำารวมเขาบาน โดยไมรบรอนพงปกปดกายใหดไปในละแวกบาน พงสำารวมดไปในละแวกบาน พงทอดจกษลงไปในละแวกบาน ไมพงเวกผาไปในละแวกบาน ไมพงหวเราะดงไปในละแวกบานพงพดเสยงเบาไปในละแวกบาน ไมพงเดนโคลงกายไปในละแวกบาน ไมพงแกวงแขนไปในละแวกบาน ไมพงเดนโคลงศรษะไปในละแวกบาน ไมพงเดนเทาสะเอวไปในละแวกบาน ไมพงเดนคลมศรษะไปในละแวกบาน ไมพงเดนกระโหยงไปในละแวกบานเมอเขาบานกพงสงเกตวา เราจะเขาทางน ออกทางน ไมพงรบรอนเขา ไม“ ”พงรบรอนออกไป ไมพงยนไกลนก ไมพงยนใกลนก ไมพงยนนานนก ไมพงกลบเรวนกพงยนสงเกตวา เขาประสงคจะถวายอาหารหรอไมประสงคจะถวาย ถาเขาหยด“ ”ทำางาน หรอลกจากทนง หรอจบทพพหรอจบภาชนะ หรอตงภาชนะไว พงยนกำาหนดวา เขาประสงคจะถวายหรอ เมอเขาถวายอาหารพงใชมอขางซายแหวก“ “”ผาสงฆาฏแลวนอมบาตรเขาไปดวยมอขางขวา ใชมอทง ๒ ประคองบาตรรบอาหารไมมองดหนาผถวายอาหาร พงสงเกตวา เขาประสงคจะถวายแกงหรอไมประสงค“จะถวาย ถาเขาจบทพพ หรอจบภาชนะ หรอตงภาชนะไว พงยนกำาหนดวา เขา” “ประสงคจะถวายหรอ เมอเขาถวายแลวใชผาสงฆาฏคลมบาตร ไมตองรบรอน กลบ”อยางสำารวมพงปกปดกายใหดไปในละแวกบาน พงสำารวมดไปในละแวกบาน พงทอดจกษลงไปในละแวกบาน ไมพงเวกผาไปในละแวกบาน ไมพงหวเราะดงไปในละแวกบาน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๓๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๗. อารญญกวตตกถาพงพดเสยงเบาไปในละแวกบาน ไมพงเดนโคลงกายไปในละแวกบาน ไมพงแกวงแขนไปในละแวกบาน ไมพงเดนโคลงศรษะไปในละแวกบาน ไมพงเดนเทาสะเอวไปในละแวกบาน ไมพงเดนคลมศรษะไปในละแวกบาน ไมพงเดนกระโหยงไปในละแวกบานผกลบจากบณฑบาตมาถงกอน พงปอาสนะไว ตงนำาลางเทา ตงรองเทากระเบอง

เชดเทา ลางภาชนะทใสของฉนตงไว ตงนำาดมนำาใชไว ผกลบจากบณฑบาตถงทหลงถาอาหารทฉนแลวยงเหลออย ถาตองการกพงฉน ไมตองการกเททงในทปราศจากของเขยวสด หรอเทลงในนำาทไมมตวสตว พงรอขนอาสนะเกบนำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา ลางภาชนะทใสของฉน เกบไว เกบนำาดมนำาใช กวาดโรงฉนภกษผเหนหมอนำาฉน หมอนำาใชหรอหมอนำาชำาระวางเปลา กพงจดหาไปตงไว ถาเปนเรองสดวสยกกวกมอเรยกเพอนมาใหชวยกนจด แตไมพงออกคำาสงเพราะเรองนภกษทงหลาย น คอ วตรของภกษผเทยวบณฑบาตทงหลาย โดยทภกษผเทยวบณฑบาตทงหลายตองประพฤตชอบ

๗. อารญญกวตตกถาวาดวยวตรปฎบตของภกษผอยปา[๓๖๗] สมยนน ภกษหลายรปอยในปา ไมตงนำาดม ไมตงนำาใช ไมตดไฟไมเตรยมไมสไฟ ไมรเรองนกษตร ไมรจกทศ พวกโจรพากนไปทนนแลวถามภกษเหลานนดงนวา ทานทงหลาย มนำาดมหรอ“ ”ภกษทงหลายตอบวา โยมทงหลาย นำาดมไมม“ ”โจรทงหลายถามวา ทานทงหลาย มนำาใชหรอ“ ”ภกษทงหลายตอบวา โยมทงหลาย นำาใชกไมม“ ”โจรทงหลายถามวา ทานทงหลาย มไฟหรอ“ ”ภกษทงหลายตอบวา โยมทงหลาย ไฟกไมม“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๓๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๗. อารญญกวตตกถาโจรทงหลายถามวา ทานทงหลาย มไมสไฟหรอ“ ”ภกษทงหลายตอบวา โยมทงหลาย ไมสไฟกไมม“ ”โจรทงหลายถามวา ทานทงหลาย วนนเปนฤกษอะไร“ ”ภกษทงหลายตอบวา โยมทงหลาย พวกอาตมาไมทราบ“ ”โจรทงหลายถามวา ทานทงหลาย นทศอะไร“ ”ภกษทงหลายตอบวา โยมทงหลาย พวกอาตมาไมทราบ“ ”ลำาดบนน โจรเหลานนคดวา คนพวกนไมมนำาดม ไมมนำาใช ไมมไฟ ไมม“ไมสไฟ ไมรนกษตร ไมรทศ คนพวกนนาจะเปนโจร คนพวกนไมใชภกษ จงทำาราย”แลวจากไปตอมา ภกษเหลานนบอกเรองนนแกภกษทงหลาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษ

ทงหลายวา[๓๖๘] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรแกภกษผอยปาทงหลายโดยทภกษผอยปาทงหลายตองประพฤตชอบภกษทงหลาย ภกษผอยปา ควรลกขนแตเชาตร สวมถงบาตรคลองบา พาดจวรบนไหล สวมรองเทา เกบเครองใชไม เครองใชดน ปดประตหนาตางแลวลงจากเสนาสนะ กำาหนดวา เวลานเราจะเขาบาน ควรถอดรองเทาเคาะอยางระมดระวง“ ”ใสถงคลองบา นงปกปดมณฑล ๓ ใหเรยบรอย คาดประคดเอว หมผาสงฆาฏทพบซอนกนไว กลดลกดม ลางบาตรแลวไมตองรบรอน ถอเขาบานโดยเรยบรอยพงปกปดกายดวยดไปในละแวกบาน พงสำารวมดวยดไปในละแวกบาน ฯลฯ ไมพงเดนกระโหยงไปในละแวกบานเมอเขาบานกพงกำาหนดวา เราจะเขาทางน ออกทางน ไมพงรบรอนเขาไป“ ”ไมพงรบรอนออกไป ไมพงยนไกลนก ไมพงยนใกลนก ไมพงยนนานนก ไมพงกลบเรวนก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๓๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๘. เสนาสนวตตกถาพงยนสงเกตวา เขาประสงคจะถวายอาหารหรอไมประสงคจะถวาย ถาเขาหยด“ ”ทำางาน หรอลกจากทนง หรอจบทพพหรอภาชนะ หรอตงภาชนะไว พงยนกำาหนดวา“เขาประสงคจะถวายหรอ เมอเขาถวายอาหาร พงใชมอขางซายแหวกผาสงฆาฏ”แลวนอมบาตรเขาไปดวยมอขางขวา ใชมอทง ๒ ประคองบาตรรบอาหาร ไมมองหนาผถวายอาหาร พงสงเกตวา เขาประสงคจะถวายแกงหรอไมประสงคจะถวาย“ ”ถาเขาจบทพพ หรอจบภาชนะ หรอตงภาชนะไว พงยนกำาหนดวา เขาประสงค“จะถวายหรอ เมอเขาถวายแลว ใชผาสงฆาฏคลมบาตรแลว ไมตองรบรอน กลบ”อยางสำารวมพงปกปดกายดวยดไปในละแวกบาน ฯลฯ ไมพงเดนกระโหยงไปในละแวกบานออกจากหมบาน แลวสวมถงบาตร คลองบา พบจวรวางไวบนศรษะสวมรองเทาเดนไปภกษผอยปา พงตงนำาดม พงตงนำาใช พงตดไฟ พงเตรยมไมสไฟไว พงเตรยมไมเทา พงเรยนรเร องนกษตรทกประเภทหรอเรยนบางสวน พงเปนผฉลาดในทศภกษทงหลาย นคอ วตรของภกษผอยปาทงหลาย โดยทภกษผอยปาทงหลายตองประพฤตชอบ

๘. เสนาสนวตตกถาวาดวยวตรปฏบตในเสนาสนะ[๓๖๙] สมยนน ภกษหลายรปทำาจวรอยทกลางแจง พวกภกษฉพพคคยเคาะเสนาสนะบนทสงเหนอลม ฝนธลฟงกลบภกษทงหลาย บรรดาภกษผมกนอยตำาหน

ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกภกษฉพพคคยจงเคาะเสนาสนะบนทสงเหนอลมเลา“ภกษทงหลายถกฝนธลฟงกลบ”ครงนนแล ภกษเหลานนไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวก“ภกษฉพพคคยเคาะเสนาสนะบนทสงเหนอลม ฝนธลฟงกลบภกษทงหลาย จรงหรอ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๓๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๘. เสนาสนวตตกถาภกษเหลานนทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหน ฯลฯ แสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา[๓๗๐] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตเสนาสนวตรแกภกษทงหลายโดยทภกษทงหลายตองประพฤตชอบภกษทงหลาย ตนอยในวหารใด ถาวหารนนสกปรก ถาสามารถพงชำาระใหสะอาด เมอจะชำาระวหารใหสะอาด พงขนบาตรและจวรออกกอนวางไว ณ ทสมควร พงขนผาปนง ผาปนอน ฟก หมอนออกไปวางไว ณ ทสมควรเตยง ตง พงยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนออกไปตงไว ณ ทสมควร เขยงรองเตยง กระโถน พนกพง พงขนออกมาวางไว ณ ทสมควร พรมปพน พงสงเกตทปไวเดม คอยขนออกมาวาง ณ ทสมควรถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหองพงเชดถาฝาททานำามนหรอพนทาสดำาขนรา พงใชผาชบนำาบดแลวเชดถาเปนพนไมไดทา พงใชนำาประพรมแลวเชด อยาใหวหารคลาคลำาดวยฝนละอองพงเกบหยากเยอไปทง ณ ทสมควร ไมพงเคาะเสนาสนะใกลภกษ ใกลวหาร ใกลนำาดม นำาใช บนเนนเหนอลม พงเคาะเสนาสนะใตลมพรมปพน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบปไวตามเดม เขยงรองเตยง พงผงแดด เชด ขนกลบวางไวตามเดมเตยง ตง พงผงแดด ชำาระ ปด ยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนกลบตงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอนพงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบวางปไวตามเดม กระโถน พนกพง พงผงแดด เชดถขนกลบวางไวตามเดม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๓๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๙. ชนตาฆรวตตกถาพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรอง เมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยง เอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรถาลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออกถาพดมาทางทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอถาพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใตถาเปนฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวน ปดกลางคนถาเปนฤดรอน พงปดหนาตางกลางวน เปดกลางคนถาบรเวณ ซม โรงฉน โรงไฟ วจกฎ รก พงปดกวาด ถานำาฉนนำาใชไมมพงจดเตรยมไว ถาหมอชำาระไมมนำา พงตกนำาใสหมอชำาระถาอยในวหารหลงเดยวกบภกษผแกกวา ยงไมสอบถามกไมควรใหอทเทสปรปจฉา การสาธยาย แสดงธรรม ไมพงตามหรอดบประทป ไมพงเปดหนาตางไมพงปดหนาตาง ถาเดนจงกรมในทจงกรมเดยวกนกบภกษผแกกวา พงเดนตามหลงทาน และไมกระทบทานดวยชายสงฆาฏภกษทงหลาย นคอ วตรในเสนาสนะของภกษทงหลาย โดยทภกษทงหลายตองประพฤตชอบ

๙. ชนตาฆรวตตกถาวาดวยวตรปฏบตในเรอนไฟ[๓๗๑] สมยนน พวกภกษฉพพคคยถกภกษผเถระทงหลายหามในเรอนไฟไม เกรงใจใสฟนมาก ตดไฟ ปดประตแลวนงทประต ฝายภกษผเถระถกความรอนแผดเผา จะออกกออกไมได จงเปนลมสลบลมลง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๓๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๙. ชนตาฆรวตตกถาบรรดาภกษผมกนอย จงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกภกษฉพพคคย“ถกภกษผเถระทงหลายหามในเรอนไฟ จงไมเกรงใจใสฟนมาก ตดไฟ ปดประตแลว

นงทประตเลา ฝายภกษผเถระถกความรอนแผดเผา จะออกกออกไมได จงเปนลมสลบลมลง”ครงนนแล ภกษเหลานนไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบลำาดบนน พระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา“พวกภกษฉพพคคย ถกภกษผเถระทงหลายหามในเรอนไฟ ไมเกรงใจ ใสฟนมากตดไฟ ปดประตแลวนงเฝาทประต ภกษถกความรอนแผดเผาออกประตไมไดจงเปนลมสลบลมลง จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคเจาทรงตำาหน ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถา รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษถกภกษผเถระหามในเรอนไฟ จะใสฟนมากตดไฟโดยไม“เกรงใจไมได รปใดใส ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย อนง ภกษไมพงปดประตแลวนงทประต รปใดนงตองอาบตทกกฏ”[๓๗๒] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรในเรอนไฟแกภกษทงหลายโดยทพวกเธอตองประพฤตชอบในเรอนไฟภกษทงหลาย ภกษผไปเรอนไฟกอน ถามเถามากพงนำาไปเททง ถาเรอนไฟรกพงกวาด ถาชานภายนอกรกกพงกวาด ถาบรเวณรกกพงกวาด ถาซมประตรกกพงกวาด ถาศาลาเรอนไฟรก กพงกวาดพงบดจรณไว พงแชดน พงตกนำาใสไวในราง เมอจะเขาไปเรอนไฟพงเอาดนเหนยวทาหนา ปดหนาและหลงจงเขาเรอนไฟ ไมพงนงเบยดภกษผเถระทงหลายไมกดกนอาสนะภกษผนวกะทงหลาย ถาสามารถกพงบรกรรมภกษผเถระทงหลายในเรอนไฟ เมอออกจาก เรอนไฟ พงถอตงสำาหรบเรอนไฟปดหนาและหลงจงออกจากเรอนไฟ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๔๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๐. วจจกฎวตตกถาถาสามารถ พงทำาบรกรรม ภกษผเถระทงหลายในนำา ไมพงสรงนำาขางหนาภกษผเถระทงหลาย แมเหนอนำากไมพงสรง เมอสรงนำาเสรจกำาลงจะขนพงใหทางภกษทงหลายผจะลงสรง ภกษผออกจากเรอนไฟภายหลง ถาเรอนไฟเปรอะเปอนพงลางใหสะอาด ลางรางแชดน เกบตงในเรอนไฟ ดบไฟ ปดประตแลวจงพากนจากไปภกษทงหลาย นคอวตรในเรอนไฟสำาหรบภกษทงหลาย โดยทภกษทงหลายตองประพฤตชอบในเรอนไฟ

๑๐. วจจกฏวตตกถาวาดวยวตรปฏบตในวจกฎ[๓๗๓] สมยนน ภกษรปหนงมกำาเนดจากวรรณะพราหมณ ถายอจจาระ ไมยอมชำาระ เพราะรงเกยจวา ใครจะจบตองของสกปรกมกลนเหมนนไดเลา ในทวาร“ ”หนกของภกษนนจงมหนอนอย ภกษนนจงบอกใหภกษทราบภกษทงหลายถามวา ทาน ทานถายอจจาระแลวไมลางหรอ“ ”ภกษนนตอบวา ใช ขอรบ“ ”บรรดาภกษมกนอยจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษถายอจจาระ“แลวไมลางเลา”ครงนนแล ภกษเหลานนไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษนนวา ภกษ ทราบวาเธอถายอจจาระแลว“ไมลาง จรงหรอ”ภกษนนทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคเจาทรงตำาหน ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถา รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษถายอจจาระแลว เมอมนำาอยจะไมลางไมได รปใดไมลาง“ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๔๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๐. วจจกฎวตตกถาสมยนน ภกษทงหลายถายอจจาระในวจกฎตามลำาดบพรรษา ภกษผนวกะทงหลายถงกอนปวดอจจาระกตองรอ กลนอจจาระจนเปนลมสลบลมลงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา ภกษ“ทงหลายถายอจจาระในวจกฎตามลำาดบพรรษา ภกษผนวกะทงหลายถงกอนปวดอจจาระ กตองรอ กลนอจจาระจนเปนลมสลบลมลง จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา ฯลฯ พระผมพระภาครบสงกบ“ ”ภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงทำาการถายอจจาระตามลำาดบพรรษา“รปใดทำา ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถายอจจาระตามลำาดบผมาถง”สมยนน พวกภกษฉพพคคยเขาวจกฎเรวเกนไปบาง เวกผาเขาไปบาง ถอนหายใจพลางถายอจจาระบาง เคยวไมชำาระฟนพลางถายอจจาระบาง ถายอจจาระนอกรางอจจาระบาง ถายปสสาวะนอกรางปสสาวะบาง บวนนำาลายลงในรางปสสาวะบาง ชำาระดวยไมแขงบาง ทงไมชำาระในชองถายอจจาระบาง ออกมาเรวเกนไปบางเวกผาออกมาบาง ชำาระมเสยงดงโจกโจกบาง เหลอนำาไวในกระบวยชำาระบาง

บรรดาภกษผมกนอยจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกภกษฉพพคคย“จงเขาวจกฎเรวเกนไปบาง เวกผาเขาไปบาง ถอนหายใจพลางถายอจจาระบาง เคยวไมชำาระฟนพลางถายอจจาระบาง ถายอจจาระนอกรางอจจาระบาง ถายปสสาวะนอกรางปสสาวะบาง บวนนำาลายลงในรางปสสาวะบาง ชำาระดวยไมแขงบาง ทงไมชำาระในชองถายอจจาระบาง ออกมาเรวเกนไปบาง เวกผาออกมาบาง ชำาระมเสยงดงโจกโจกบาง เหลอนำาไวในกระบอกชำาระบางเลา”ครงนนแล ภกษเหลานนไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา ฯลฯ“จรงหรอ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๔๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๐. วจจกฎวตตกถาภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหน ฯลฯ แสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา[๓๗๔] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรในวจกฎแกภกษทงหลายโดยทภกษทงหลายตองประพฤตชอบในวจกฎภกษทงหลาย ภกษผไปวจกฎพงยนกระแอมขางนอก แมภกษผนงอยขางในกควรกระแอมรบ พงพาดจวรไวบนราวจวรหรอบนสายระเดยงแลวไมตองรบเขาวจกฎไมตองเขาไปเรวนก ไมพงเวกผาเขาไป พงยนบนเขยงถายอจจาระแลวคอยเวกผาไมพงถอนใจดงพลางถายอจจาระ ไมพงเคยวไมชำาระฟนพลางถายอจจาระ ไมพงถายอจจาระนอกรางอจจาระ ไมพงถายปสสาวะนอกรางปสสาวะ ไมพงบวนนำาลายลงในรางปสสาวะ ไมพงชำาระดวยไมเนอแขง ไมพงทงไมชำาระลงในชองถาย อจจาระพงยนบนเขยงถายแลวจงปดผา ไมควรออกมาเรว ไมพงเวกผาออกมา พงยนบนเขยงชำาระแลวจงเวกผา ไมพงชำาระใหมเสยงดงโจกโจก ไมพงเหลอนำาไวในกระบอกชำาระพงยนบนเขยงชำาระแลวปดผาถาภกษถายไวเลอะเทอะวจกฎ ตองลางใหสะอาด ถาตระกราใสไมชำาระเตมพงนำาไปทง ถาวจกฎสกปรกพงกวาด ถาชานภายนอกรกกพงกวาด บรเวณรกกพงกวาด ซมประตรกกพงกวาด ถาไมมนำาในหมอชำาระ พงตกนำามาไวภกษทงหลาย นคอวตรในวจกฎสำาหรบภกษทงหลาย โดยทภกษทงหลายตองประพฤตชอบในวจกฎ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๔๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๑. อปชฌายวตตกถา๑๑. อปชฌายวตตกถา๑วาดวยวตรปฏบตในพระอปชฌาย[๓๗๕] สมยนน สทธวหารกทงหลายไมประพฤตชอบในพระอปชฌาย บรรดาภกษผมกนอยจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนสทธวหารกทงหลายไมประพฤต“ชอบในอปชฌายทงหลายเลา”ครงนนแล ภกษเหลานนไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา สทธ“ -วหารกทงหลายไมประพฤตชอบในอปชฌายทงหลาย จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ภกษทงหลาย ไฉนสทธวหารกทงหลาย“จงไมประพฤตชอบตอพระอปชฌายทงหลายเลา ภกษทงหลาย การกระทำาอยางนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถา”รบสงกบภกษทงหลายวา[๓๗๖] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรในอปชฌายทงหลายแกสทธวหารกทงหลาย โดยทสทธวหารกทงหลายตองประพฤตชอบในอปชฌายทงหลายภกษทงหลาย สทธวหารกพงประพฤตโดยชอบในอปชฌาย วธประพฤตโดยชอบในอปชฌายนนมดงนสทธวหารกพงลกขนแตเชาตร ถอดรองเทา หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนงถวายไมชำาระฟน นำาลางหนา ปอาสนะถาขาวตมม พงลางภาชนะใสขาวตมเขาไปถวาย เมออปชฌายฉนขาวตมเสรจแลวพงถวายนำา รบภาชนะมา ถออยางระมดระวง อยาใหครด๒ ลางแลวเกบงำาไว เมออปชฌายลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ ถาทนนรก พงกวาด

เชงอรรถ :๑ ว.ม. (แปล) ๔/๖๔-๖๖/๗๙-๘๗๒ อยาใหครดพน (ว.อ. ๓/๖๖/๓๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๔๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๑. อปชฌายวตตกถาถาอปชฌายตองการจะเขาหมบาน พงถวายผานง รบผานงอาศย ถวายประคดเอว ถวายสงฆาฏทพบซอนกน ลางบาตรแลวถวายพรอมทงนำาถาอปชฌายหวงจะใหเปนปจฉาสมณะ พงนงใหเรยบรอยปกปดไดมณฑล ๓๑

คาดประคดเอว หมสงฆาฏทพบซอนกน กลดลกดม ลางบาตรถอไป เปนปจฉาสมณะของอปชฌาย พงเดนไมใหหางนก ไมใหชดนก พงรบบาตรทมของบรรจอยเมออปชฌายกำาลงกลาว ไมพงกลาวสอดขนในระหวาง อปชฌายกลาวถอยคำาใกลตออาบต พงหามเสยเมออปชฌายจะกลบ พงมากอนแลวปอาสนะไว พงเตรยมนำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทาไว พงลกขนรบบาตรและจวร พงถวายผานงอาศย รบผานงมาถาจวรชมเหงอ พงผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดด พงพบจวร เมอจะพบจวร พงพบจวรใหเหลอมมมกน ๔ นว ตงใจวา ตรงกลางจะไดไมมรอยพบพงมวนประคดเอวใสขนดจวรถาบณฑบาตม และอปชฌายตองการจะฉน พงถวายนำาแลวนอมบณฑบาตเขาไปถวาย นำานำาฉนมาถวาย เมออปชฌายฉนเสรจแลว พงถวายนำา รบบาตรมาถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเชดใหสะเดดนำาผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดดพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรอง เมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยง เอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวร

เชงอรรถ :๑ มณฑล ๓ คอ ถาเปนผาอตตราสงค(ผาหม) ตองหมปดหลมคอ และทำาชายจวรทง ๒ ขางใหเสมอกนถาเปนอนตรวาสก (ผานง)ตองนงปดสะดอ แบะปดเขาทง ๒ ขาง (ด วนยปฎกมหาวภงคแปล ๒/๕๗๖-๕๗๗/๖๕๐-๖๕๑, และ ว.อ. ๒/๕๗๖-๕๗๗/๔๔๗-๔๔๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๔๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๑. อปชฌายวตตกถาเมออปชฌายลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ พงเกบนำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาดถาอปชฌายตองการจะสรงนำา พงจดนำาสรงถวาย ถาทานตองการนำาเยน พงจดนำาเยนถวาย ถาทานตองการนำาอน พงจดนำาอนถวายถาอปชฌายตองการจะเขาเรอนไฟ พงบดจรณ พงแชดน ถอตงสำาหรบเรอนไฟเดนตามหลงอปชฌายไป ถวายตงสำาหรบเรอนไฟแลวรบจวรมาวาง ณ ทสมควรพงถวายจรณและดนถาสามารถ พงเขาเรอนไฟ เมอจะเขาเรอนไฟ พงเอาดนทาหนาปดหนาและหลง จงเขาเรอนไฟ ไมพงนงเบยดภกษเถระทงหลาย ไมพงกดกนอาสนะพระนวกะทงหลาย พงทำาบรกรรม๑แกอปชฌายในเรอนไฟ เมอจะออกจากเรอนไฟ พงถอ

ตงสำาหรบเรอนไฟปดหนาและหลง จงออกจากเรอนไฟพงทำาบรกรรม๒แกอปชฌายแมในนำา ตนสรงนำาเสรจแลว พงขนกอนเชดตวใหแหงแลวผลดผา พงเชดนำาจากตวอปชฌาย ถวายผานง สงฆาฏ ถอตงสำาหรบเรอนไฟมากอน ปอาสนะ เตรยมนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว นำานำาฉนมาถวายอปชฌายถาอปชฌายตองการจะใหเรยน พงเรยนถาอปชฌายตองการจะใหสอบถาม พงสอบถามอปชฌายอยในวหารใด ถาวหารนนสกปรก ถาสามารถพงชำาระใหสะอาด เมอจะชำาระวหารใหสะอาด พงขนบาตรและจวรออกกอนวางไว ณ ทสมควร พงขนผาปนง ผาปนอน ฟก หมอน ออกมาวางไว ณ ทสมควรเตยง ตง สทธวหารกพงยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนออกไปตงไว ณ ทสมควร เขยงรองเตยง กระโถน พนกพง

เชงอรรถ :๑ ทำาบรกรรมในเรอนไฟ หมายถงการถวายขเถา ดนเหนยว และนำารอนเปนตน (ว.สงคห. ๑๘๓/๒๕๘)๒ ทำาบรกรรมในนำา หมายถงการขดถรางกาย (ว.สงคห. ๑๘๓/๒๕๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๔๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๑. อปชฌายวตตกถาพงขนออกมาวางไว ณ ทสมควร พรมปพน พงสงเกตทปไวเดม คอยขนออกมาวางณ ทสมควรถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหองพงเชดถาฝาททานำามนหรอพนทาสดำาขนรา พงใชผาชบนำาบดแลวเชดถาเปนพนไมไดทา พงใชนำาประพรมแลวเชด อยาใหวหารคลาคลำาดวยฝนละอองพงเกบหยากเยอไปทง ณ ทสมควรพรมปพน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบปไวตามเดม เขยงรองเตยง พงผงแดด เชด ขนกลบวางไวตามเดมเตยง ตง พงผงแดด ชำาระ ปด ยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนกลบตงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบวางปไวตามเดม กระโถน พนกพง พงผงแดด เชดถขนกลบวางไวตามเดมพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรอง เมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยง เอา

ชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรถาลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออกถาพดมาทางทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอถาพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใตถาเปนฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวน ปดกลางคนถาเปนฤดรอน พงปดหนาตางกลางวน เปดกลางคน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๔๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๑. อปชฌายวตตกถาถาบรเวณ ซม โรงฉน โรงไฟ วจกฎ รก พงปดกวาด ถานำาฉนนำาใชไมมพงจดเตรยมไว ถาหมอชำาระไมมนำา พงตกนำาใสหมอชำาระถาอปชฌายเกดความไมยนด สทธวหารกพงชวยระงบ หรอพงบอกภกษอนใหชวยระงบ หรอพงแสดงธรรมกถาแกอปชฌายถาอปชฌายเกดความรำาคาญ สทธวหารกพงชวยบรรเทา หรอพงบอกภกษอนใหชวยบรรเทา หรอพงแสดงธรรมกถาแกอปชฌายถาอปชฌายเกดความเหนผด สทธวหารกพงใหสละเสย หรอพงบอกภกษอนใหชวยใหสละเสย หรอพงแสดงธรรมกถาแกอปชฌายถาอปชฌายตองอาบตหนก๑ ควรแกปรวาส สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกอปชฌาย”ถาอปชฌายควรแกการชกเขาหาอาบตเดม สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงชกอปชฌายเขาหาอาบตเดม”ถาอปชฌายควรแกมานต๒ สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบาย“อยางไรหนอ สงฆพงใหมานตแกอปชฌาย”ถาอปชฌายควรแกอพภาน๓ สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบาย“อยางไรหนอ สงฆพงอพภานอปชฌาย”

เชงอรรถ :๑ อาบตหนก ในทนหมายถงอาบตสงฆาทเสส๒ มานต เปนชอวฏฐานวธ คอระเบยบการปฏบตในการออกจากอาบตสงฆาทเสส แปลวา นบ หมายถงนบราตร ๖ ราตร ภกษผตองอาบตสงฆาทเสส ถาปกปดไว ตองอยปรวาสเทากบวนทปกปดกอนจงจะขอมานตได แตถาไมไดปกปดไว สามารถขอมานตได แลวประพฤตมานต ๖ ราตร (กงขา.อ. ๑๗๘)๓ อพภาน เปนชอวฏฐานวธทเปนขนตอนสดทาย ภกษผประพฤตมานตครบ ๖ ราตรแลว ขออพภานจากสงฆ ๒๐ รป เมอสงฆสวดอพภานแลว ถอวาภกษผตองอาบตสงฆาทเสสนนบรสทธ สมควรอยรวมกบ

ภกษสงฆตอไป (กงขา.อ. ๑๗๘-๑๗๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๔๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๑. อปชฌายวตตกถาถาสงฆตองการจะทำากรรม๑ คอ ตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรมปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรม๒แกอปชฌาย สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงทำากรรมแกอปชฌายหรอพงเปลยนไปเปน“โทษเบา หรอวาอปชฌายไดถกสงฆลงตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม”ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแลว สทธวหารกพงทำาการขวนขวายวา ดวย“อบายอยางไรหนอ อปชฌายพงกลบประพฤตชอบ พงหายเยอหยง พงกลบตวไดสงฆพงระงบกรรมนนเสย”ถาจวรของอปชฌายจะตองซก สทธวหารกพงซก หรอพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของอปชฌาย”ถาจวรของอปชฌายจะตองตดเยบ สทธวหารกพงตดเยบ หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตดเยบจวรของอปชฌาย“ ”ถานำายอมของอปชฌายจะตองตม สทธวหารกพงตม หรอพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตมนำายอมของอปชฌาย”ถาจวรของอปชฌายจะตองยอม สทธวหารกพงยอม หรอพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงยอมจวรของอปชฌาย เมอจะยอมจวร พงยอม”พลกกลบไปกลบมาด ๆ เมอหยาดนำายอมยงหยดไมขาดสาย ไมพงพากนจากไปสทธวหารกไมบอกอปชฌาย ไมพงใหบาตรแกภกษบางรป ไมพงรบบาตรของภกษบางรป ไมพงใหจวรแกภกษบางรป ไมพงรบจวรของภกษบางรป ไมพงให

เชงอรรถ :๑ ทำากรรม หมายถงลงโทษ๒ ตชชนยกรรม คอการข,การปราม (ว.ม. (แปล) ๕/๔๐๗-๔๑๑/๒๙๗-๓๐๑)นยสกรรม คอการถอดยศ,การปลดออกจากตำาแหนง (ว.ม. (แปล) ๕/๔๑๒/๓๐๑-๓๐๒,๔๒๓/๓๐๘)ปพพาชนยกรรม คอการไลออกจากหม,การไลออกจากวด (ว.ม. (แปล) ๕/๔๑๓/๓๐๒-๓๐๓)ปฏสารณยกรรม คอการใหระลกความผด (ว.ม. (แปล) ๕/๔๑๔/๓๐๓)อกเขปนยกรรม คอการกนออกจากหม,การยกออกจากหม(ว.ม. (แปล) ๕/๔๑๕/๓๐๓-๓๐๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๔๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๒. สทธวหารกวตตกถาบรขารแกภกษบางรป ไมพงรบบรขารของภกษบางรป ไมพงปลงผมใหภกษบางรปไมพงใหภกษบางรปปลงผมให ไมพงทำาบรกรรมแกภกษบางรป ไมพงใหภกษบางรปทำาบรกรรมให ไมพงทำาการขวนขวายแกภกษบางรป ไมพงสงภกษบางรปใหทำาการขวนขวาย ไมพงเปนปจฉาสมณะของภกษบางรป ไมพงพาภกษบางรปไปเปนปจฉาสมณะ ไมพงนำาบณฑบาตไปถวายภกษบางรป ไมพงสงภกษบางรปใหนำาบณฑบาตไปถวายสทธวหารกไมบอกลาอปชฌาย ไมพงเขาหมบาน ไมพงไปปาชา ไมพงออกไปตางถน๑ ถาอปชฌายเปนไข พงพยาบาลจนตลอดชวต พงรอจนกวาอปชฌายนนจะหายภกษทงหลาย นคอวตรในอปชฌายทงหลายสำาหรบพวกสทธวหารกทงหลายโดยทสทธวหารกทงหลายตองประพฤตชอบในอปชฌายทงหลาย

๑๒. สทธวหารกวตตกถา๒วาดวยวตรปฏบตในสทธวหารก[๓๗๗] สมยนน พระอปชฌายทงหลายไมประพฤตชอบในสทธวหารกทงหลายบรรดาภกษผมกนอยจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระอปชฌายทงหลาย“จงไมประพฤตชอบในสทธวหารกทงหลายเลา”ครงนนแล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา อปชฌาย“ทงหลายไมประพฤตชอบในสทธวหารกทงหลาย จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”

เชงอรรถ :๑ ไปตางถน หมายถงไปอยทอน (สารตถ.ฏกา ๓/๘๓/๒๙๐)๒ ว.ม. (แปล) ๔/๖๗/๘๘-๙๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๕๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๒. สทธวหารกวตตกถาพระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถาแกภกษทงหลายวา[๓๗๘] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรในสทธวหารกทงหลายแกอปชฌายทงหลาย โดยทอปชฌายทงหลายพงประพฤตชอบในสทธวหารกทงหลายภกษทงหลาย อปชฌายพงประพฤตชอบในสทธวหารก วธประพฤตชอบในสทธวหารกนนมดงน

ภกษทงหลาย อปชฌายพงสงเคราะหอนเคราะหสทธวหารก ดวยอทเทสปรปจฉา โอวาท และอนศาสนถาอปชฌายมบาตร สทธวหารกไมมบาตร อปชฌายพงถวายบาตรแกสทธ-วหารก หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ บาตรพงเกดขนแก“สทธวหารก”ถาอปชฌายมจวร สทธวหารกไมมจวร อปชฌายพงถวายจวรแกสทธวหารกหรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ จวรพงเกดขนแกสทธวหารก“ ”ถาอปชฌายมบรขาร สทธวหารกไมมบรขาร อปชฌายพงถวายบรขารแกสทธวหารก หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ บรขารพงเกดขน“แกสทธวหารก”ถาสทธวหารกเปนไข อปชฌายพงลกขนแตเชาตรถวายไมชำาระฟน นำาลางหนาปอาสนะถาขาวตมม พงลางภาชนะใสขาวตมเขาไปถวาย เมอสทธวหารกฉนขาวตมเสรจแลว พงถวายนำา รบภาชนะมาถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเกบงำาไวเมอสทธวหารกลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ ถาทนนรก พงกวาดถาสทธวหารก ตองการจะเขาหมบาน พงถวายผานง รบผานงอาศย ถวายประคดเอว ถวายสงฆาฏทพบซอนกน ลางบาตรแลวถวายพรอมทงนำา ปอาสนะไว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๕๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๒. สทธวหารกวตตกถาโดยกำาหนดวา เวลาเพยงเทาน สทธวหารกจกกลบมา พงเตรยมนำาลางเทา ตง“ ”รองเทา กระเบองเชดเทาไว พงลกขนรบบาตรและจวร พงถวายผานงอาศย รบผานงมาถาจวรชมเหงอ พงผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดด พงพบจวร เมอจะพบจวร พงพบจวรใหเหลอมมมกน ๔ นว ตงใจวา ตรงกลางจะไดไมมรอยพบ พงมวนประคดเอวใสขนดจวรถาบณฑบาตม และสทธวหารกตองการจะฉน พงถวายนำาแลวนอมบณบาตเขาไปถวาย นำานำาฉนมาถวาย เมอสทธวหารกฉนเสรจแลว พงถวายนำา รบบาตรมาถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเชดใหสะเดดนำาผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดดพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรเมอสทธวหารกลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ พงเกบนำาลางเทา ตงรองเทา

กระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาดถาสทธวหารกตองการจะสรงนำา พงจดนำาสรงถวาย ถาเธอตองการนำาเยนพงจดนำาเยนให ถาเธอตองการนำาอน พงจดนำาอนถวายถาสทธวหารกตองการจะเขาเรอนไฟ พงบดจรณ พงแชดน ถอตงสำาหรบเรอนไฟเดนไป ถวายตงสำาหรบเรอนไฟแลวรบจวรมาวาง ณ ทสมควร พงถวายจรณและดนถาสามารถ พงเขาเรอนไฟ เมอจะเขาเรอนไฟ พงเอาดนทาหนาปดหนาและหลง จงเขาเรอนไฟ ไมพงนงเบยดพระเถระ ไมพงกดกนอาสนะพระนวกะ พงทำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๕๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๒. สทธวหารกวตตกถาบรกรรมแกสทธวหารกในเรอนไฟ เมอจะออกจากเรอนไฟ พงถอตงสำาหรบเรอนไฟปดหนาและหลง จงออกจากเรอนไฟพงทำาบรกรรมแกสทธวหารกแมในนำา ตนสรงเสรจแลว พงขนกอนเชดตวใหแหงแลวผลดผา พงเชดนำาจากตวสทธวหารก ถวายผานง สงฆาฏ ถอตงสำาหรบเรอนไฟมากอน ปอาสนะ เตรยมนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว นำานำาฉนมาถวายสทธวหารกสทธวหารกอยในวหารใด ถาวหารนนสกปรก ถาสามารถ พงชำาระใหสะอาดเมอจะชำาระวหารใหสะอาด พงขนบาตรและจวรออกกอน วางไว ณ ทสมควร พงขนผาปนง ผาปนอน ฟก หมอน ออกมาวางไว ณ ทสมควรเตยง ตง อปชฌายพงยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนออกไปตงไว ณ ท สมควร เขยงรองเตยง กระโถน พนกพงพงขนออกมาวางไว ณ ทสมควร พรมปพน พงสงเกตทปไวเดม คอยขนออกมาวางไว ณ ทสมควรถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหองพงเชดถาฝาททานำามนหรอพนทาสดำาขนรา พงใชผาชบนำาบดแลวเชดถาเปนพนไมไดทา พงใชนำาประพรมแลวเชด อยาใหวหารคลาคลำาดวยฝนละอองพงเกบหยากเยอไปทง ณ ทสมควรพรมปพน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบปไวตามเดม เขยงรองเตยง พงผงแดดเชด ขนกลบวางไวตามเดมเตยง ตง พงผงแดด ชำาระ ปด ยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนกลบตงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอน

พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบวางปไวตามเดม กระโถน พนกพง พงผงแดด เชดถขนกลบวางไวตามเดม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๕๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๒. สทธวหารกวตตกถาพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรถาลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออกถาพดมาทางทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอถาพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใตถาเปนฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวน ปดกลางคนถาเปนฤดรอน พงปดหนาตางกลางวน เปดกลางคนถาบรเวณ ซม โรงฉน โรงไฟ วจกฎรก พงปดกวาด ถานำาฉนนำาใชไมมพงจดเตรยมไว ถาหมอนำาชำาระไมมนำา พงตกนำาใสหมอชำาระถาสทธวหารกเกดความไมยนด อปชฌายพงชวยระงบ หรอพงบอกภกษอนใหชวยระงบ หรอพงแสดงธรรมกถาแกสทธวหารกถาสทธวหารกเกดความรำาคาญ อปชฌายพงชวยบรรเทา หรอพงบอกภกษอนใหชวยบรรเทา หรอพงแสดงธรรมกถาแกสทธวหารกถาสทธวหารกเกดความเหนผด อปชฌายพงใหสละเสย หรอพงบอกภกษอนใหชวยใหสละเสย หรอพงแสดงธรรมกถาแกสทธวหารกถาสทธวหารกตองอาบตหนก ควรแกปรวาส อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกสทธวหารก”ถาสทธวหารกควรแกการชกเขาหาอาบตเดม อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงชกสทธวหารกเขาหาอาบตเดม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๕๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๒. สทธวหารกวตตกถาถาสทธวหารกควรแกมานต อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไร“

หนอ สงฆพงใหมานตแกสทธวหารก”ถาสทธวหารกควรแกอพภาน อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบาย“อยางไรหนอ สงฆพงอพภานสทธวหารก”ถาสงฆตองการจะทำากรรม คอ ตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรมปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแกสทธวหารก อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงทำากรรมแกสทธวหารกหรอพงเปลยนไปเปน“โทษเบา หรอวาสทธวหารกไดถกสงฆลงตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม”ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแลว อปชฌายพงทำาการขวนขวายวา ดวย“อบายอยางไรหนอ สทธวหารกพงกลบประพฤตชอบ พงหายเยอหยง พงกลบตวไดสงฆพงระงบกรรมนนเสย”ถาจวรของสทธวหารกจะตองซก อปชฌายพงบอกวา พงซกอยางน หรอพง“ ”ทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของสทธวหารก“ ”ถาจวรของสทธวหารกจะตองตดเยบ อปชฌายพงบอกวา พงตดเยบอยางน“ ”หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตดเยบจวรของสทธ“ -วหารก”ถานำายอมของสทธวหารกจะตองตม อปชฌายพงบอกวา พงตมอยางน หรอ“ ”พงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตมนำายอมของสทธวหารก“ ”ถาจวรของสทธวหารกจะตองยอม อปชฌายพงบอกวา พงยอมอยางน หรอ“ ”พงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงยอมจวรของสทธวหารก“ ”เมอจะยอมจวร พงยอมพลกกลบไปกลบมาด ๆ เมอหยาดนำายอมยงหยดไมขาดสายไมพงหลกไปถาสทธวหารกเปนไข พงพยาบาลจนตลอดชวต พงรอจนกวาสทธวหารกนนจะหาย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๕๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๓. อาจรยวตตกถาภกษทงหลาย นคอวตรในสทธวหารกสำาหรบอปชฌายทงหลาย โดยทอปชฌายทงหลายพงประพฤตชอบในสทธวหารกทงหลายทตยภาณวาร จบ

๑๓. อาจรยวตตกถา๑วาดวยอาจรยวตร[๓๗๙] สมยนน อนเตวาสกทงหลายไมประพฤตชอบในพระอาจารยทงหลายบรรดาภกษผมกนอยจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนอนเตวาสกทงหลายไม“

ประพฤตชอบในพระอาจารยทงหลายเลา”ครงนนแล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา“อนเตวาสกทงหลายไมประพฤตชอบในอาจารยทงหลาย จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถาแกภกษทงหลายวา[๓๘๐] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรในอาจารยทงหลายแกอนเตวาสกทงหลาย โดยทอนเตวาสกทงหลายตองประพฤตชอบในอาจารยทงหลายภกษทงหลาย อนเตวาสกพงประพฤตชอบในอาจารย วธประพฤตชอบในอาจารยนนมดงนอนเตวาสกพงลกขนแตเชาตร ถอดรองเทา หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนงถวายไมชำาระฟน นำาลางหนา ปอาสนะ

เชงอรรถ :๑ ว.ม. (แปล) ๔/๗๔-๗๘/๑๐๒-๑๑๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๕๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๓. อาจรยวตตกถาถาขาวตมม พงลางภาชนะใสขาวตมเขาไปถวาย เมออาจารยฉนขาวตมเสรจแลวพงถวายนำารบภาชนะมา ถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเกบงำาไว เมออาจารยลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ ถาทนนรก พงกวาดถาอาจารยตองการจะเขาหมบาน พงถวายผานง รบผานงอาศย ถวายประคตเอวถวายสงฆาฏทพบซอนกน ลางบาตรแลวถวายพรอมทงนำาถาอาจารยหวงจะใหเปนปจฉาสมณะ พงนงใหเรยบรอยปกปดไดมณฑล ๓คาดประคดเอว หมสงฆาฏทพบซอนกน กลดลกดม ลางบาตรถอไป เปนปจฉาสมณะของอาจารย พงเดนไมใหหางนก ไมใหชดนก พงรบบาตรทมของบรรจอยเมออาจารยกำาลงกลาว ไมพงกลาวสอดขนในระหวาง อาจารยกลาวถอยคำาใกลตออาบต พงหามเสยเมออาจารยจะกลบ พงมากอนแลวปอาสนะไว พงเตรยมนำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทาไว พงลกขนรบบาตรและจวร พงถวายผานงอาศย รบผานงมาถาจวรชมเหงอ พงผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดด พงพบจวร เมอจะพบจวร พงพบจวรใหเหลอมมมกน ๔ นว ตงใจวา ตรงกลางจะไดไมมรอยพบ พงมวนประคดเอวใสขนดจวรถาบณฑบาตม และอาจารยตองการจะฉน พงถวายนำาแลวนอมบณฑบาตเขา

ไปถวาย นำานำาฉนมาถวาย เมออาจารยฉนเสรจแลว พงถวายนำา รบบาตรมาถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเชดใหสะเดดนำาผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดดพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงจบบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรเมออาจารยลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ พงเกบนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๕๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๓. อาจรยวตตกถาถาอาจารยตองการจะสรงนำา พงจดนำาสรงถวาย ถาทานตองการนำาเยน พงจดนำาเยนถวาย ถาทานตองการนำาอน พงจดนำาอนถวายถาอาจารยตองการจะเขาเรอนไฟ พงบดจรณ พงแชดน ถอตงสำาหรบเรอนไฟเดนตามหลงอาจารยไป ถวายตงสำาหรบเรอนไฟแลวรบจวรมาวาง ณ ทสมควรจงถวายจรณและดนถาสามารถ พงเขาเรอนไฟ เมอจะเขาเรอนไฟ พงเอาดนทาหนาปดหนาและหลงจงเขาเรอนไฟ ไมพงนงเบยดพระเถระ ไมพงกดกนอาสนะพระนวกะ พงทำาบรกรรมแกอาจารยในเรอนไฟ เมอจะออกจากเรอนไฟ พงถอตงสำาหรบเรอนไฟปดหนาและหลงจงออกจากเรอนไฟพงทำาบรกรรมแกอาจารยแมในนำา ตนสรงนำาเสรจแลว พงขนกอนเชดตวใหแหงแลวผลดผา พงเชดนำาจากตวอาจารย ถวายผานง สงฆาฏ ถอตงสำาหรบเรอนไฟมากอน ปอาสนะ เตรยมนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว นำานำาฉนมาถวายอาจารยถาอาจารยตองการจะใหเรยน พงเรยนถาอาจารยตองการจะใหสอบถามอรรถ พงสอบถามอาจารยอยในวหารใด ถาวหารนนสกปรก ถาสามารถ พงชำาระใหสะอาด เมอจะชำาระวหารใหสะอาด พงขนบาตรและจวรออกกอน วางไว ณ ทสมควร พงขนผาปนง ผาปนอน ฟก หมอน ออกมาวาง ณ ทสมควรเตยง ตง อนเตวาสกพงยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนออกไปตงไว ณ ทสมควร เขยงรองเตยง กระโถน พนกพงพงขนออกมาวางไว ณ ทสมควร พรมปพน พงสงเกตทปไวเดม คอยขนออกมาวางณ ทสมควรถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหอง

พงเชดถาฝาทเขาทานำามนหรอพนทาสดำาขนรา ควรใชผาชบนำาบดแลวเชด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๕๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๓. อาจรยวตตกถาถาเปนพนไมไดทา พงเอานำาประพรมแลวเชด อยาใหวหารคลาคลำาดวยฝนละออง พงเกบหยากเยอไปทง ณ ทสมควรพรมปพน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบปไวตามเดม เขยงรองเตยง พงผงแดดเชด ขนกลบวางไวตามเดมเตยง ตง พงผงแดด ชำาระ ปด ยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนกลบตงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอนพงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบวางปไวตามเดม กระโถน พนกพง พงผงแดด เชดถขนกลบวางไวตามเดมพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรอง เมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยง เอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรถาลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออกถาพดมาทางทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอถาพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใตถาเปนฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวน ปดกลางคนถาเปนฤดรอน พงปดหนาตางกลางวน เปดกลางคนถาบรเวณ ซม โรงฉน โรงไฟ วจกฎรก พงปดกวาด ถานำาฉนนำาใชไมมพงจดเตรยมไว ถาหมอชำาระไมมนำา พงตกนำาใสหมอชำาระถาอาจารยเกดความไมยนด อนเตวาสกพงชวยระงบ หรอพงบอกภกษอนใหชวยระงบ หรอพงแสดงธรรมกถาแกอาจารยถาอาจารยเกดความรำาคาญ อนเตวาสกพงชวยบรรเทา หรอพงบอกภกษอนใหชวยบรรเทา หรอพงแสดงธรรมกถาแกอาจารย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๕๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๓. อาจรยวตตกถาถาอาจารยเกดความเหนผด อนเตวาสกพงใหสละเสย หรอพงบอกภกษอนใหชวยใหสละเสย หรอพงแสดงธรรมกถาแกอาจารยถาอาจารยตองอาบตหนก ควรแกปรวาส อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกอาจารย”ถาอาจารยควรแกการชกเขาหาอาบตเดม อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงชกอาจารยเขาหาอาบตเดม”ถาอาจารยควรแกมานต อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไร“หนอ สงฆพงใหมานตแกอาจารย”ถาอาจารยควรแกอพภาน อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบาย“อยางไรหนอ สงฆพงอพภานอาจารย”ถาสงฆตองการจะทำากรรม คอ ตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรมปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแกอาจารย อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงทำากรรมแกอาจารยหรอพงเปลยนไปเปน“โทษเบา หรอวาอาจารยไดถกสงฆลงตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม”ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแลว อนเตวาสกพงทำาการขวนขวายวา ดวย“อบายอยางไรหนอ อาจารยพงกลบประพฤตชอบ พงหายเยอหยง พงกลบตวไดสงฆพงระงบกรรมนนเสย”ถาจวรของอาจารยจะตองซก อนเตวาสกพงซก หรอพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของอาจารย”ถาจวรของอาจารยจะตองตดเยบ อนเตวาสกพงตดเยบ หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตดเยบจวรของอาจารย“ ”ถานำายอมของอาจารยจะตองตม อนเตวาสกพงตม หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตมนำายอมของอาจารย“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๖๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๔. อนเตวาสกวตตกถาถาจวรของอาจารยจะตองยอม อนเตวาสกพงยอม หรอพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงยอมจวรของอาจารย เมอจะยอมจวร พงยอม”พลกกลบไปกลบมาด ๆ เมอหยาดนำายอมยงหยดไมขาดสาย ไมพงหลกไปอนเตวาสกไมบอกอาจารย ไมพงใหบาตรแกภกษบางรป ไมพงรบบาตรของภกษบางรป ไมพงใหจวรแกภกษบางรป ไมพงรบจวรของภกษบางรป ไมพงใหบรขารแกภกษบางรป ไมพงรบบรขารของภกษบางรป ไมพงโกนผมใหภกษบางรปไมพงใหภกษบางรปโกนผมให ไมพงทำาบรกรรมแกภกษบางรป ไมพงใหภกษบางรป

ทำาบรกรรมให ไมพงทำาการขวนขวายแกภกษบางรป ไมพงสงภกษบางรปใหทำาการขวนขวาย ไมพงเปนปจฉาสมณะของภกษบางรป ไมพงพาภกษบางรปไปเปนปจฉาสมณะ ไมพงนำาบณฑบาตไปถวายภกษบางรป ไมพงสงภกษบางรปใหนำาบณฑบาตไปถวายอนเตวาสกไมบอกลาอาจารย ไมพงเขาหมบาน ไมพงไปปาชา ไมพงออกไปตางถน ถาอาจารยเปนไข พงพยาบาลจนตลอดชวต พงรอจนกวาอาจารยนนจะหายภกษทงหลาย นคอวตรในอาจารยทงหลายสำาหรบอนเตวาสกทงหลาย โดยทอนเตวาสกทงหลายตองประพฤตชอบในอาจารยทงหลาย

๑๔. อนเตวาสกวตตกถา๑วาดวยวตรปฏบตในอนเตวาสก[๓๘๑] สมยนน พระอาจารยทงหลายไมประพฤตชอบในอนเตวาสกทงหลายบรรดาภกษผมกนอยจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระอาจารยทงหลาย“จงไมประพฤตชอบในอนเตวาสกเลา”

เชงอรรถ :๑ ว.ม. (แปล) ๔/๗๙/๑๑๒-๑๑๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๖๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๔. อนเตวาสกวตตกถาครงนนแล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา อาจารยทงหลายไมประพฤต“ชอบในอนเตวาสกทงหลาย จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหน ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถาแกภกษทงหลายวา[๓๘๒] ภกษทงหลาย ถาเชนนน เราจะบญญตวตรในอนเตวาสกทงหลายแกอาจารยทงหลาย โดยทอาจารยทงหลายตองประพฤตชอบในอนเตวาสกทงหลายภกษทงหลาย อาจารยพงประพฤตชอบในอนเตวาสก วธประพฤตชอบในอนเตวาสกนนมดงนภกษทงหลาย อาจารยพงสงเคราะหอนเคราะหอนเตวาสกดวยอทเทส ปรปจฉาโอวาท และอนศาสนถาอาจารยมบาตร อนเตวาสกไมมบาตร อาจารยพงถวายบาตรแกอนเตวาสกหรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ บาตรพงเกดขนแกอนเตวาสก“ ”ถาอาจารยมจวร อนเตวาสกไมมจวร อาจารยพงถวายจวรแกอนเตวาสก หรอ

พงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ จวรพงเกดขนแกอนเตวาสก“ ”ถาอาจารยมบรขาร อนเตวาสกไมมบรขาร อาจารยพงถวายบรขารแกอนเตวาสก หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ บรขารพงเกดขนแก“อนเตวาสก”ถาอนเตวาสกเปนไข อาจารยพงลกขนแตเชาตร ถวายไมชำาระฟน นำาลางหนาปอาสนะถาขาวตมม พงลางภาชนะใสขาวตมเขาไปถวาย เมออนเตวาสกฉนขาวตมเสรจแลว พงถวายนำา รบภาชนะมาถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเกบงำาไวเมออนเตวาสกลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ ถาทนนรก พงกวาด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๖๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๔. อนเตวาสกวตตกถาถาอนเตวาสกตองการจะเขาหมบาน พงถวายผานง รบผานงอาศย ถวายประคดเอว ถวายสงฆาฏทพบซอนกน ลางบาตรแลวถวายพรอมทงนำา ปอาสนะไวโดยกำาหนดวา เวลาเพยงเทาน อนเตวาสกจกกลบมา พงเตรยมนำาลางเทา ตง“ ”รองเทา กระเบองเชดเทาไว พงลกขนรบบาตรและจวร พงถวายผานงอาศย รบผานงมาถาจวรชมเหงอ พงผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดด พงพบจวร เมอจะพบจวร พงพบจวรใหเหลอมมมกน ๔ นว ตงใจวา ตรงกลางจะไดไมมรอยพบ พงมวนประคดเอวใสขนดจวรถาบณฑบาตม และอนเตวาสกตองการจะฉน พงถวายนำาแลวนอมบณฑบาตเขาไปถวาย นำานำาฉนมาถวาย เมออนเตวาสกฉนเสรจแลว พงถวายนำารบบาตรมาถออยางระมดระวง ไมใหครด ลางแลวเชดใหสะเดดนำาผงแดดครหนง ไมพงผงทงไวทแดดพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรองเมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงเอาชายไวนอก เอาขนดไวในจงเกบจวรเมออนเตวาสกลกขนแลว พงยกอาสนะเกบ พงเกบนำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาดถาอนเตวาสกตองการจะสรงนำา พงจดนำาสรงถวาย ถาเธอตองการนำาเยนพงจดนำาเยนถวาย ถาเธอตองการนำาอน พงจดนำาอนถวายถาอนเตวาสกตองการจะเขาเรอนไฟ พงบดจรณ พงแชดน ถอตงสำาหรบเรอน

ไฟเดนไป ถวายตงสำาหรบเรอนไฟ แลวรบจวรมาวาง ณ ทสมควร พงถวายจรณและดน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๖๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๔. อนเตวาสกวตตกถาถาสามารถ พงเขาเรอนไฟ เมอจะเขาเรอนไฟ พงเอาดนทาหนาปดหนาและหลงจงเขาเรอนไฟ ไมพงนงเบยดพระเถระ ไมพงกดกนอาสนะพระนวกะ พงทำาบรกรรมแกอนเตวาสกในเรอนไฟ เมอจะออกจากเรอนไฟ พงถอตงสำาหรบเรอนไฟปดหนาและหลง จงออกจากเรอนไฟพงทำาบรกรรมแกอนเตวาสกแมในนำา ตนสรงเสรจแลว พงขนกอนเชดตวใหแหงแลวผลดผา พงเชดนำาจากตวอนเตวาสก ถวายผานง สงฆาฏ ถอตงสำาหรบเรอนไฟมากอน ปอาสนะเตรยมนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว นำานำาฉนมาถวายอนเตวาสกอนเตวาสกอยในวหารใด ถาวหารนนสกปรก ถาสามารถ พงชำาระใหสะอาดเมอจะชำาระวหารใหสะอาด พงขนบาตรและจวรออกกอน วางไว ณ ทสมควร พงขนผาปนง ผาปนอน ฟก หมอน ออกมาวางไว ณ ทสมควรเตยง ตง อาจารยพงยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนออกไปตงไว ณ ทสมควร เขยงรองเตยง กระโถน พนกพงพงขนออกมาวางไว ณ ทสมควร พรมปพน พงสงเกตทปไวเดม คอยขนออกมาวางไว ณ ทสมควรถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหองพงเชดถาฝาททานำามนหรอพนทาสดำาขนรา พงใชผาชบนำาบดแลวเชดถาเปนพนไมไดทา พงใชนำาประพรมแลวเชด อยาใหวหารคลาคลำาดวยฝนละอองพงเกบหยากเยอไปทง ณ ทสมควรพรมปพน พงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบปไวตามเดม เขยงรองเตยง พงผงแดดเชด ขนกลบวางไวตามเดมเตยง ตง พงผงแดด ชำาระ ปด ยกอยางระมดระวง ไมใหครด ไมใหกระทบบานประตและกรอบประต ขนกลบตงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๖๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๔. อนเตวาสกวตตกถาพงผงแดด ชำาระ ตบ ขนกลบวางปไวตามเดม กระโถน พนกพง พงผงแดด เชดถขนกลบวางไวตามเดมพงเกบบาตรและจวร เมอจะเกบบาตร พงใชมอขางหนงถอบาตร ใชมอขางหนงคลำาใตเตยงหรอใตตง จงเกบบาตร ไมพงเกบบาตรไวบนพนทไมมสงใดรอง เมอจะเกบจวร พงใชมอขางหนงถอจวร ใชมอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยง เอาชายไวนอก เอาขนดไวใน จงเกบจวรถาลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออกถาพดมาทางทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอถาพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใตถาเปนฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวน ปดกลางคนถาเปนฤดรอน พงปดหนาตางกลางวน เปดกลางคนถาบรเวณ ซม โรงฉน โรงไฟ วจกฎ รก พงปดกวาด ถานำาฉนนำาใชไมมพงจดเตรยมไว ถาหมอชำาระไมมนำา พงตกนำาใสหมอชำาระถาอนเตวาสกเกดความไมยนด อาจารยพงชวยระงบ หรอพงบอกภกษอนใหชวยระงบ หรอพงแสดงธรรมกถาแกอนเตวาสกถาอนเตวาสกเกดความรำาคาญ อาจารยพงชวยบรรเทา หรอพงบอกภกษอนใหชวยบรรเทา หรอพงแสดงธรรมกถาแกอนเตวาสกถาอนเตวาสกเกดความเหนผด อาจารยพงใหสละเสย หรอพงบอกภกษอนใหชวยสละเสย หรอพงแสดงธรรมกถาแกอนเตวาสกถาอนเตวาสกตองอาบตหนก ควรแกปรวาส อาจารยพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกอนเตวาสก”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๖๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] ๑๔. อนเตวาสกวตตกถาถาอนเตวาสกควรแกการชกเขาหาอาบตเดม อาจารยพงทำาการขวนขวายวา“ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงชกอนเตวาสกเขาหาอาบตเดม”ถาอนเตวาสกควรแกมานต อาจารยพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไร“หนอ สงฆพงใหมานตแกอนเตวาสก”ถาอนเตวาสกควรแกอพภาน อาจารยพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไร“หนอ สงฆพงอพภานอนเตวาสก”ถาสงฆตองการจะทำากรรม คอ ตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรมปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแกอนเตวาสก อาจารยพงทำาการขวนขวาย

วา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงทำากรรมแกอนเตวาสกหรอพงเปลยนไปเปน“โทษเบา หรอวาอนเตวาสกถกสงฆลงตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม”ปฏสารณยกรรม หรออเขปนยกรรมแลว อาจารยพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบาย“อยางไรหนอ อนเตวาสกพงกลบประพฤตชอบ พงหายเยอหยง พงกลบตวได สงฆพงระงบกรรมนนเสย”ถาจวรของอนเตวาสกจะตองซก อาจารยพงบอกวา พงซกอยางน หรอพง“ ”ทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของอนเตวาสก“ ”ถาจวรของอนเตวาสก จะตองตดเยบ อาจารยพงบอกวา พงตดเยบอยาง“น หรอพงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตดเยบจวรของ” “อนเตวาสก”ถานำายอมของอนเตวาสกจะตองตม อาจารยพงบอกวา พงตมอยางน หรอ“ ”พงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตมนำายอมของอนเตวาสก“ ”ถาจวรของอนเตวาสกจะตองยอม อาจารยพงบอกวา พงยอมอยางน หรอ“ ”พงทำาการขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงยอมจวรของอนเตวาสก“ ”เมอจะยอมจวร พงยอมพลกกลบไปกลบมาด ๆ เมอหยาดนำายอมยงหยดไมขาดสายไมพงหลกไป

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๖๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] รวมเรองทมในวตตขนธกะถาอนเตวาสกเปนไข พงพยาบาลจนตลอดชวต พงรอจนกวาอนเตวาสกนนจะหายภกษทงหลาย นคอวตรในพวกอนเตวาสกทงหลายสำาหรบอาจารยทงหลายโดยทอาจารยทงหลายตองประพฤตชอบในพวกอนเตวาสกทงหลายวตตขนธกะท ๘ จบในขนธกะนม ๑๙ เรอง ๑๔ วตร

รวมเรองทมในวตตขนธกะภกษอาคนตกะสวมรองเทา กนรม คลมศรษะพาดจวรบนศรษะเขาไปอาราม ใชนำาดมลางเทาไมไหวภกษผอยประจำาในอาวาสผแกพรรษาไมตอนรบดวยเสนาสนะ งตกลงมา ภกษผมศลตำาหนพระผมพระภาคทรงบญญตวา ภกษอาคนตกะจะเขาอารามพงถอดรองเทา ลดรม ลดจวรลงบา ไมตองรบเขาอารามพงสงเกตวา ผอยประจำาในอาวาสประชมกนทไหน

เกบบาตรจวรไวดานหนง ถออาสนะทเหมาะสมถามถงนำาดม นำาใช พงลางเทาเชดรองเทาดวยผาแหงกอนแลวเชดดวยผาเปยกทหลงอภวาทภกษผอยประจำาในอาวาสผมพรรษามากกวาใหภกษผอยประจำาในอาวาสผมพรรษานอยกวาอภวาทถามเสนาสนะทงทมและไมมภกษถามถงโคจรคามและอโคจรคาม ตระกลเสกขสมมตทถายอจจาระปสสาวะ นำาดมนำาใช ไมเทากตกาสงฆทตงไววา ควรเขาออกเวลาไหนพงรอสกคร วหารรกพงชำาระใหสะอาด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๖๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] รวมเรองทมในวตตขนธกะพงขนเครองลาดพนไปไวทสมควร เขยงรองเตยงฟก หมอนเตยง ตง กระโถน พนกพงพงกวาดหยากไยตงแตเพดานลงมากอนเชดกรอบหนาตางและมมหอง ฝาททาสเหลองหรอพนทาสดำาขนราใชผาชบนำาบดแลวเชด พนไมไดทา ใชนำาพรมแลวเชดเกบหยากเยอทง พรหมปพน เขยงรองเตยง เตยง ตงฟก หมอน ผาปนง กระโถน พนกพงควรผงแดด แลวเกบไวทเดม เกบบาตรจวรอยาวางบาตรไวบนพนไมมเครองรองเกบจวรเอาชายไวนอกเอกขนดไวในมลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก ตะวนตกทศเหนอหรอทศใต พงปดหนาตางทางทศนน ๆ ฤดหนาว กลางวนเปดหนาตางปดกลางคน หนารอนตอนกลางวนปดหนาตางเปดตอนกลางคน กวาดบรเวณซมนำา โรงฉน โรงไฟและวจกฎ จดเตรยมนำาดมนำาใชและนำาในหมอชำาระวตรของภกษผจรมาดงกลาวน พระผมพระภาคผทรงพระคณอยางไมมทเปรยบทรงบญญตไวแลวภกษผอยประจำาในอาวาส ไมปอาสนะ ไมตงนำาลางเทาไมลกรบไมตอนรบดวยนำาดมนำาใช ไมไหว ไมจดเสนาสนะใหภกษผมศลตำาหนภกษผอยประจำาในอาวาสเหนภกษอาคนตกะ

ผแกพรรษากวา ควรปอาสนะ ตงนำาลางเทาลกรบ นำานำาดมนำาใชตอนรบ เชดรองเทาใหซกผาเชดรองเทาผงไวดานหนงอภวาทภกษอาคนตกะผแกพรรษากวาจดเสนาสนะถวาย บอกเสนาสนะทมและไมมภกษอย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๖๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] รวมเรองทมในวตตขนธกะบอกโคจรคามและอโคจรคาม ตระกลเสกขสมมตวจกฎ นำาดมนำาใช ไมเทา กตกาสงฆทตงไววาเวลานควรเขาออก ภกษอาคนตกะพรรษานอยกวาพงนง บอกแนะนำาภกษอาคนตกะพรรษานอยกวาใหไหวบอกเสนาสนะ นอกจากนน เหมอนในนยตามทกลาวไวแลววตรของภกษผอยในอาวาสดงกลาวน พระผมพระภาคผทรงเปนผนำาหมไดทรงแสดงไวแลวภกษผเตรยมจะออกเดนทาง ไมเกบเครองใชไมเครองใชดนเปดประตหนาตางทงไว ไมบอกมอบหมายเสนาสนะเครองใชไม เครองใชดนเสยหาย เสนาสนะ ไมมใครรกษาภกษผมศลตำาหน ภกษผจะเดนทางพงเกบเครองใชไมเครองใชดน ปดประตหนาตางมอบหมายเสนาสนะแลวหลกไป พงมอบหมายภกษสามเณรคนวดหรออบาสกยกเตยงขนวางไวบนศลากองเครองเสนาสนะไวขางบน เกบเครองใชไมเครองใชดน ปดประตหนาตางหากวหารฝนรว ถาสามารถพงมงบงหรอขวนขวาย ในวหารทฝนไมรวกเหมอนกนถาวหารฝนรวทกแหงพงขนเครองเสนาสนะเขาบานในทแจงกเหมอนกน คดวาอยางไรเสยสวนของเตยงตงกคงเหลออยบางนคอวตรของภกษผออกเดนทางภกษไมอนโมทนาในโรงอาหารทำาใหคนทงหลายตำาหนพระผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษผเถระอนโมทนาภกษปลอยภกษผเถระไวใหอนโมทนารปเดยวพระผมพระภาคทรงอนญาตใหพระเถรานเถระอย ๔-๕ รปภกษรปหนงปวดอจจาระกลนไวจนสลบนคอวตรในการอนโมทนา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๖๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] รวมเรองทมในวตตขนธกะพวกภกษฉพพคคยนงหมไมเรยบรอย ไมมมารยาทเดนแซง นงเบยดภกษผเถระ กดกนอาสนะภกษนวกะนงทบสงฆาฏ ภกษผมศลตำาหนภกษพงนงหมปดมณฑล ๓ คาดประคดเอวหมผาสงฆาฏทพบซอนกนกลดลกดม ไมเดนแซง ปกปดกายใหดมจกษทอดลง ไมเวกผา ไมหวเราะดง มเสยงเบาไมโคลงกาย ไมแกวงแขน ไมโคลงศรษะไมเทาสะเอว ไมคลมศรษะ ไมเดนกระโหยงปกปดกายใหด สำารวมด มจกษทอดลง ไมเวกผาไมหวเราะดง มเสยงเบา ไมโคลงกายไมแกวงแขน ไมโคลงศรษะ ไมเทาสะเอวไมคลมศรษะ ไมนงรดเขา ไมนงเบยดภกษผเถระไมเกยดกนอาสนะภกษนวกะ ไมนงทบสงฆาฏเมอเขาถวายนำาพงรบไปลางบาตรถออยางระมดระวง เทนำาลงกระโถนดวยคดวากระโถนอยาเลอะเทอะ ผนงใกลอยาถกนำากระเซนเปยกสงฆาฏอยาถกนำากระเซน เมอเขาถวายขาวสกพงประคองบาตรรบ เวนทสำาหรบแกงจดถวายแกงออมเทากนทกรป รบบณฑบาตโดยเคารพมความสำาคญในบาตร รบบณฑบาตพอเหมาะสมกบแกงรบเสมอขอบปากบาตร ภกษผเถระไมพงฉนกอนจนกวาขาวสกจะทวถง ภกษทกรปฉนบณฑบาตโดยเคารพมความสำาคญในบาตรขณะฉน ฉนตามลำาดบฉนพอเหมาะสมกบแกง ไมฉนขยมแตยอดลงไปไมฉนกลบแกงหรอกบขาว ไมขอแกงหรอกบขาวมาฉนไมแลดบาตรของภกษอนดวยมงตำาหน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๗๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] รวมเรองทมในวตตขนธกะไมทำาคำาขาวใหใหญ ทำาคำาขาวใหกลมกลอมไมอาปากไวรอทา ไมสอดนวมอเขาปากไมพดทงในปากมคำาขาว ไมฉนโยนคำาขาวไมฉนกดคำาขาว ไมฉนทำาแกมใหตย ไมฉนสลดมอไมฉนโปรยเมลดขาว ไมฉนแลบลน ไมฉนทำาเสยงดงจบ ๆไมฉนทำาเสยงดงซด ๆ ไมฉนเลยมอ ไมฉนขอดบาตรไมฉนเลยรมฝปาก มอเป อนไมควรรบขนนำาภกษผเถระไมรบนำากอนทภกษทกรปยงฉนไมเสรจลางบาตรอยางระมดระวง เทนำาลงกระโถนอยางระมดระวงกระโถนอยาเลอะนำา ภกษใกลเคยงอยาถกนำากระเซนสงฆาฏอยาถกนำา เทนำาลงบนพนดนอยางระมดระวงไมเทนำาลางบาตรมเมลดขาวเมอกลบภกษนวกะพงกลบกอน ภกษผเถระกลบทหลงปกปดกายดวยด ไมเดนกระโหยง วตรในโรงฉนนพระผมพระภาคผเปนพระธรรมราชาทรงบญญตไวแลวภกษเทยวบณฑบาตนงหมไมเรยบรอย ไมมมารยาทเขาบานออกจากบานโดยไมสงเกต เขาออกรบรอนเกนไปยนไกลเกนไป ใกลเกนไป นานเกนไป กลบเรวเกนไปอกรปหนงกเชนเดยวกน ภกษถอเทยวบณฑบาตเปนวตรจะเขาบานพงปกปดกายดวยด สำารวมดวยดมจกษทอดลง ไมเวกผา ไมหวเราะดง พดเสยงเบาไมโคลงกาย ไมแกวงแขน ไมโคลงศรษะ ไมเทาสะเอวไมคลมศรษะ ไมเดนกระโหยง พงสงเกตกอน อยารบเขาออกอยายนไกลนก ใกลนก นานนก อยากลบเรวนกพงยนกำาหนดวา เขาจะหยดงานลกจากทนงจบทพพภาชนะตงไวหรอไม แหวกผาสงฆาฏนอมบาตรเขาไป

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๗๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] รวมเรองทมในวตตขนธกะประคองบาตรรบอาหาร ขณะรบ ไมมองดหนาผถวายแมในแกงกกำาหนดเชนเดยวกน เมอเขาถวายอาหารแลวใชสงฆาฏคลมบาตรกลบไป ปกปดกายดวยดเดนไปสำารวมดวยด มจกษทอดลง ไมเวกผา ไมหวเราะดงมเสยงคอย ไมโคลงกาย ไมแกวงแขน ไมโคลงศรษะ

ไมเทาสะเอว ไมคลมศรษะ ไมเดนกระโหยงรปทกลบมากอนปอาสนะไวรอลางภาชนะทใสของฉน เตรยมนำาดมนำาใชรปทกลบทหลงจะฉนกพงฉน ถาไมฉนกเททงรอขนอาสนะ เกบนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาเกบนำาฉนนำาใช กวาดโรงฉน รปใดเหนหมอนำาฉนหมอนำาใชหรอหมอนำาชำาระวางเปลา พงจดหาตงไวถาเปนเรองสดวสยพงกวกมอเรยกเพอนมาชวยแตไมควรออกคำาสง นคอวตรของภกษผเทยวบณฑบาตภกษอยปา ไมเตรยมนำาดม นำาใช ไฟ ไมสไฟไมรนกษตรไมรจกทศ พวกโจรถามกตอบวาไมมไมรทกอยาง จงถกทำาราย ภกษผอยปาพงสวมถงบาตร คลองบา พาดจวรบนไหลครนจะเขาบานควรถอดรองเทาใสถงคลองบา ปกปดมณฑล ๓ ใหเรยบรอยแมในอารญญกวตรกมนยเหมอนในบณฑจารกวตรออกจากบานแลว สวมถงบาตรคลองบาพบจวรวางบนศรษะ สวมรองเทาเดนไปเตรยมนำาฉน นำาใช ไฟ ไมสไฟ ไมเทาเรยนนกษตรทกประเภทหรอเพยงบางสวน รจกทศวตรของภกษผอยปาน พระผมพระภาคผ ทรงเปนผสงสดกวาสรรพสตวทรงบญญตไวแลว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๗๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] รวมเรองทมในวตตขนธกะภกษหลายรปทำาจวรในทแจง ถกฝนธลฟงกลบภกษผมศลตำาหน ถาวหารรก เมอจะปดกวาดเรมตนควรขนบาตรจวรออกไป ขนฟก หมอนเตยง ตง กระโถน พนกพงออกไปกวาดหยากเยอลงจากเพดาน เชดกรอบประตหนาตางและมมหองฝาทานำามน พนทาสดำาขนรา ถาพนไมไดทาพงเชดทำาใหสะอาด ปดกวาดหยากเยอทงไมเคาะเสนาสนะใกลภกษ วหาร นำาดม นำาใชไมเคาะในทสง เหนอลม ใตลม พรหมปพน เขยงรองเตยงเตยง ตง ฟก หมอน ผาปนง กระโถน พนกพง

ตากทำาความสะอาดแลวเกบไวตามเดม เกบบาตรจวรอยาวางบาตรไวบนพนทไมมเครองรองจวรตองพาดชายไวดานนอกขนดไวดานในหากลมทศตะวนออก ทศตะวนตก ทศเหนอหรอทศใตพดมาปดหนาตางดานทศนน ๆหนาหนาวตอนกลางวนเปดหนาตางกลางคนปด หนารอน กลางวนเปดหนาตาง กลางคนปดปดกวาดบรเวณ ซม โรงฉน โรงไฟ วจกฎตกนำาดมนำาใชมาตงไว ตกนำาใสหมอชำาระไวอยกบภกษผมพรรษามากกวา ถายงไมไดบอกอยาใหอทเทส ปรปจฉา อยาสาธยายอยาแสดงธรรม อยาตามประทป อยาเปดหนาตางอยาปดหนาตาง ควรเดนตามภกษแกพรรษากวาอยากระทบแมดวยชายสงฆาฏ วตรในเสนาสนะพระผมพระภาคผทรงเปนพระมหาวระทรงบญญตไวแลวพวกภกษฉพพคคยถกภกษผเถระหาม ปดประตภกษผเถระสลบ ภกษผมศลตำาหน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๗๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] รวมเรองทมในวตตขนธกะภกษควรนำาเถาไปเททง ปดกวาดเรอนไฟชานภายนอกบรเวณซมประต ศาลาเรอนไฟ บดจรณแชดนเหนยว ตกนำาไวในราง เอาดนเหนยวทาหนาปดทงขางหนาขางหลงไมนงเบยดภกษผเถระ ไมเกยดกนอาสนะภกษนวกะถามความอตสาหะควรทำาบรกรรมแกภกษผเถระในเรอนไฟอยาสรงนำาขางหนา เหนอนำา ใหหนทางเรอนไฟเปรอะเป อน ลางรางแชดนเหนยวเกบตง ดบไฟ ปดประตนคอวตรในเรอนไฟภกษถายอจจาระแลวไมชำาระ ถายอจจาระตามลำาดบพรรษาทรงอนญาตใหถายตามลำาดบผมาถงพวกภกษฉพพคคยเขาวจกฎเรว เวกผานงเขาไปถอนหายใจพลางถายอจจาระ เคยวไมชำาระฟนพลางถายอจจาระ ถายอจจาระปสสาวะออกนอกรางบวนนำาลายลงในราง ใชไมชำาระเนอแขง

ทงไมชำาระลงในชองถายอจจาระออกมาเรวเกนเวกผาออกมา ชำาระมเสยงดงโจกโจกเหลอนำาไวในกระบอกชำาระ ภกษผอยขางนอกพงกระแอมภกษผอยขางในกระแอมรบ พาดจวรไวบนราวสายระเดยง อยารบเขาไป อยาเวกผาเขาไป ยนบนเขยงอยาถอนหายใจดง อยาเคยวไมชำาระฟนอยาถายอจจาระปสสาวะออกนอกรางอยาบวนนำาลายลงในราง อยาใชไมชำาระเนอแขงอยาทงไมชำาระลงในชองถาย ยนบนเขยงถายแลวปดผา อยาออกมาเรวนก อยาเวกผาออกมายนบนเขยงถายแลวจงปด อยาชำาระมเสยงดงจะปจะปอยาเหลอนำาชำาระไว ยนบนเขยงชำาระแลวปดผา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๗๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] รวมเรองทมในวตตขนธกะวจกฎเลอะเทอะตองทำาความสะอาดตะกราไมชำาระเตมควรนำาไปเทวจกฎชานภายนอกบรเวณซมประตรกกควรกวาดตกนำาใสหมอชำาระ นคอวตรในวจกฏสทธวหารก ถอดรองเทา ถวายไมชำาระฟนนำาลางหนา ปอาสนะ ถวายขาวตม ลางภาชนะเกบไวเกบอาสนะ ทรกพงกวาด เขาบาน ถวายผานงประคดเอว สงฆาฏทซอน ๒ ชน บาตรพรอมทงนำาปจฉาสมณะ นงปดมณฑล ๓ ใหเรยบรอยคาดประคดเอว หมสงฆาฏทซอน ลางบาตรเปนปจฉาสมณะ เดนไมหางนก ไมชดนกรบของในบาตรพระอปชฌายกำาลงกลาวถอยคำาใกลตออาบตกลบมากอนปอาสนะไวรอ ตงนำาลางเทาตงรองเทา กระเบองเชดเทา ลกไปรบถวายผานง ผลด ผงทแดด ผงทงไวครหนงอยาใหมรอยพบ มวนประคดเอวไวในขนดพระอปชฌายตองการจะฉน นอมถวายปณฑบาตถามถงนำาดม ถวายนำา รบบาตรถอมาอยางระมดระวงผงแดดไวครหนง อยาผงทงไว พงเกบบาตรและจวรอยาเกบบาตรไวบนพน ไมมเครองลาด

พาดชายจวรไวขางนอก ขนดไวขางในเกบอาสนะและนำาลางเทา ปดกวาดทรกพระอปชฌายจะสรงนำา ถวายนำาเยน นำารอน เรอนไฟบดจรณ แชดน ตามหลงเขาไปถวายตง รบจวรถวายจรณและดน ถามความสามารถกใชดนทาหนาปดทงขางหนาขางหลง ไมนงเบยดภกษผเถระไมกดกนอาสนะภกษนวกะ ทำาบรกรรม ออกจากเรอนไฟ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๗๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] รวมเรองทมในวตตขนธกะปดทงขางหนาขางหลง ทำาบรกรรมในนำาสรงนำาแลวขนมากอน นงผา เชดตวใหแหงเชดนำาจากตวพระอปชฌายถวายผานง สงฆาฏถอตงเรอนไฟ ปอาสนะไว ตงนำาลางเทาตงรองเทา กระเบองเชดเทา ถามถงนำาดมพงเรยนพงสอบถามถามความอตสาหะกควรปดกวาดวหารทรกกอนปดกวาด ควรขนบาตรจวร ผาปนงผาปนอน ฟก หมอน เตยง ตง เขยงรองเตยงกระโถน พนกพงและเครองลาดพนออกไปปดกวาดหยากเยอตงแตเพดานลงมา เชดกรอบหนาตางฝาทานำามน พนทาสดำา พนไมไดทำา พรหมปพนผงแดดเขยงรองเตยง เตยง ตง ฟก หมอน ผาปนงผาปนอน กระโถน พนกพง เกบบาตรจวรลมเจอฝนละอองพดมาทางทศตะวนออก ทศตะวนตกทศเหนอหรอทศใต ควรปดหนาตางดานนน ๆหนาหนาว หนารอน กลางวน กลางคน บรเวณ ซมโรงฉน โรงไฟ วจกฎ ตกนำาดมนำาใช หมอชำาระพระอปชฌายเกดความไมยอนด ร ำาคาญ เหนผดตองอาบตหนก ควรชกเขาหาอาบตเดมมานต อพภาน ถาถกลงตชชนยกรรมนยสกรรม ปพพาชนยกรรมปฏสารณยกรรมและอกเขปนยกรรมจวรของพระอปชฌายควรซก ทำายอมยอมใหพลกกลบไปมา รบบาตรจวรและบรขาร ปลงผม

ไมทำาบรกรรมหรอ ขวนขวาย เปนปจฉาสมณะใหบณฑบาต เขาบาน อยาไปปาชา อยาไปสทศ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๗๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๘. วตต ขนธกะ] รวมเรองทมในวตตขนธกะพระอปชฌายอาพาธ ควรพยาบาลตลอดชวตภกษทงหลาย นคออปชฌายวตร อนสทธวหารกพงประพฤตชอบพระอปชฌายสงเคราะหดวยอทเทส ปรปจฉา โอวาทและอนศาสน ใหบาตร จวรและบรขาร คราวอาพาธไมพงเปนปจฉาสมณะ แมอาจรยวตรกเหมอนกบอปชฌายวตรอนเตวาสกวตรกเหมอนกบสทธวหารกวตรอาวาสกวตรกเหมอนกบอาคนตกวตร คมกวตรอนโมทนาวตร ภตตคควตร ปณฑจารกวตรอารญญกวตร เสนาสนวตร ชนตาฆรวตร วจกฎวตรอปชฌายวตร สทธวหารกวตร อาจรยวตรอนเตวาสกวตรกเหมอนกนในขนธกะนม ๑๙ เรอง ๑๔ วตรภกษผไมบำาเพญวตร ชอวาไมบำาเพญศลผมศลไมบรสทธ ทรามปญญายอมไมประสบเอกคคตาจต ผมจตฟงซาน อารมณมากยอมไมเหนธรรมโดยชอบ เมอไมเหนพระสทธรรมยอมไมพนไปจากทกข ภกษผบำาเพญวตร ชอวาบำาเพญศลผมศลบรสทธ มปญญา ยอมไดรบเอกคคตาจตผไมฟงซาน อารมณเดยว ยอมเหนธรรมโดยธรรมเมอเหนพระสทธรรม ยอมพนจากทกขไดเพราะเหตนน ภกษผเปนพทธชโนรส มปญญาเหนประจกษพงบำาเพญวตร อนเปนพระโอวาทของพระพทธเจาผประเสรฐแตนนจะถงพระนพพานไดดงนแลวตตขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๗๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๑. ปาตโมกขทเทสยาจนะ๙. ปาตโมกขฏฐปนขนธกะ๑. ปาตโมกขทเทสยาจนะวาดวยการขอใหยกปาตโมกขขนแสดง[๓๘๓] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ ปราสาทในปพพารามของนางวสาขามคารมาตา ครงนน ในวนอโบสถ ๑๕ คำานน พระผมพระภาคประทบนงมภกษสงฆหอมลอมครงนน เมอราตรผานไปแลว ปฐมยามผานไปแลว ทานพระอานนทลกจากอาสนะ หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง ประนมมอไปทางพระผมพระภาค ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ราตรผานไปแลว ปฐมยามผานไปแลว“ภกษสงฆนงนานแลวพระผมพระภาคโปรดยกปาตโมกขขนแสดงแกภกษทงหลายเถด”เมอทานพระอานนทกราบทลอยางน พระผมพระภาคทรงนงแมครงท ๒ เมอราตรผานไปแลว เมอมชฌมยามผานไปแลว ทานพระอานนทลกจากอาสนะ หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง ประนมมอไปทางพระผมพระภาคไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ราตรผานไปแลว มชฌมยาม“ผานไปแลว ภกษสงฆนงนานแลว พระผมพระภาคโปรดยกปาตโมกขขนแสดงแกภกษทงหลายเถด”แมครงท ๒ พระผมพระภาคกทรงนง ฯลฯแมครงท ๓ เมอราตรผานไปแลว เมอปจฉมยามผานไปแลว ยามรงอรณ ทานพระอานนทลกจากอาสนะ หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนงประนมมอไปทางพระผมพระภาค ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ราตรผานไปแลว“ปจฉมยามผานไป ภกษสงฆนงนานแลว พระผมพระภาคโปรดยกปาตโมกขขนแสดงแกภกษทงหลายเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๗๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๑. ปาตโมกขทเทสยาจนะพระผมพระภาคตรสวา อานนท บรษทไมบรสทธ“ ”ลำาดบนน ทานพระมหาโมคคลลานะไดมความคดดงนวา พระผมพระภาค“ตรสวา บรษทไมบรสทธ ทรงหมายถงใครกน ลำาดบนน ทานพระมหาโมคคลลานะ”มนสการกำาหนดจตภกษสงฆทมทงหมดดวยจต(ของตน) ไดเหนบคคลนนผทศล มบาปธรรม ประพฤตไมเรยบรอย นารงเกยจ ปกปดพฤตกรรม ไมใชสมณะแตปฏญญาวาเปนสมณะ ไมใชพรหมจารแตปฏญญาวาเปนพรหมจาร เนาใน เปยกชมเปนดจหยากเยอ นงอยทามกลางภกษสงฆ ครนแลวจงเขาไปหาบคคลนน แลวไดกลาวกบบคคลนนดงนวา ทานจงลกขน พระผมพระภาคทรงเหนทานแลว ทาน“ไมมสงวาสกบภกษทงหลาย เมอทานพระมหาโมคคลลานะแมกลาวอยางน บคคลนน”

กยงนงแมครงท ๒ ทานพระมหาโมคคลลานะกไดกลาวกบบคคลนนดงนวา ทาน“จงลกขน พระผมพระภาคทรงเหนทาน ทานไมมสงวาสกบภกษทงหลาย”แมครงท ๒ บคคลนนกยงนงแมครงท ๓ ทานพระมหาโมคคลลานะกไดกลาวกบบคคลนนดงนวา ทาน“จงลกขน พระผมพระภาคทรงเหนทาน ทานไมมสงวาสกบภกษทงหลาย”แมครงท ๓ บคคลนนกยงนงลำาดบนน ทานพระมหาโมคคลลานะจบแขนบคคลนนฉดใหออกไปนอกซมประตใสกลอนแลวเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาพระพทธเจาใหผนนออกไปพนแลว บรษทบรสทธแลว ขอพระ“ผมพระภาคโปรดยกปาตโมกขขนแสดงแกภกษทงหลายเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา โมคคลลานะ นาอศจรรยจรง โมคคลลานะ เปนเรอง“ยงไมเคยปรากฏ โมฆบรษรอจนกระทงถกฉดแขนออกไป”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๗๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๒. มหาสมทเทอฎฐจฉรยะ๒. มหาสมทเทอฏฐจฉรยะวาดวยความอศจรรยของมหาสมทร ๘ ประการ๑[๓๘๔] ลำาดบนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“ในมหาสมทร มสงทนาอศจรรยไมเคยปรากฏ ๘ ประการ ทพวกอสรพบเหนแลวตางพากนยนดในมหาสมทรสงทนาอศจรรยไมเคยปรากฏ ๘ ประการ คอ๑. มหาสมทรตำาไปโดยลำาดบ ลาดไปโดยลำาดบ ลกลงไปโดยลำาดบไมลกชนดงไปทนทภกษทงหลาย ขอทมหาสมทรตำาไปโดยลำาดบ ลาดไปโดยลำาดบ ลกลงไปโดยลำาดบ ไมลกชนดงไปทนท นเปนสงทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๑ ในมหาสมทร ทพวกอสรพบเหนแลวตางพากนยนดในมหาสมทร๒. (นำาใน)มหาสมทรมปกตคงท ไมลนฝงภกษทงหลาย ขอท(นำาใน)มหาสมทรมปกตคงท ไมลนฝง นเปนสงทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๒ ในมหาสมทร ทพวกอสรพบเหนแลวตางพากนยนดในมหาสมทร๓. มหาสมทรไมอยรวมกบซากศพ ยอมซดซากศพขนฝงจนถงบนบกทนทภกษทงหลาย ขอทมหาสมทรไมอยรวมกบซากศพ ยอมซดซากศพขนฝงจนถง

บนบกทนท นเปนสงทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๓ ในมหาสมทร ทพวกอสรพบเหนแลวตางพากนยนดในมหาสมทร๔. มหานททกสาย คอ คงคา ยมนา อจรวด สรภ มห ไหลลงสมหาสมทรแลว ยอมละชอและโคตรเดมของตน รวมเรยกวา มหาสมทรทงสน

เชงอรรถ :๑ อง.อฏฐก. (แปล) ๒๓/๑๙/๒๔๖, ข.อ. (แปล) ๒๕/๔๕/๒๖๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๘๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๒. มหาสมทเทอฎฐจฉรยะภกษทงหลาย ขอทมหานททกสาย คอ คงคา ยมนา อจรวด สรภ มห ไหลลงสมหาสมทรแลว ยอมละชอและโคตรเดมของตน รวมเรยกวา มหาสมทรทงสน นเปนสงทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๔ ในมหาสมทร ทพวกอสรพบเหนแลวตางพากนยนดในมหาสมทร๕. แมนำาสายใดสายหนงในโลกทไหลรวมลงสมหาสมทร และสายฝนตกลงจากฟากฟา กไมทำาใหมหาสมทรพรองหรอเตมไดภกษทงหลาย ขอทแมนำาสายใดสายหนงในโลกทไหลรวมลงสมหาสมทรและสายฝนตกลงจากฟากฟา กไมทำาใหมหาสมทรพรองหรอเตมได นเปนสงทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๕ ในมหาสมทร ทพวกอสรพบเหนแลวตางพากนยนดในมหาสมทร๖. มหาสมทรมรสเดยว คอ รสเคมภกษทงหลาย ขอทมหาสมทรมรสเดยว คอ รสเคม นเปนสงทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๖ ในมหาสมทร ทพวกอสรพบเหนแลวตางพากนยนดในมหาสมทร๗. มหาสมทรมรตนะมาก มรตนะหลายชนด คอ แกวมกดา แกวมณแกว ไพฑรย สงข ศลา ประพาฬ เงน ทอง ทบทม แกวตาแมวภกษทงหลาย ขอทมหาสมทรมรตนะมาก มรตนะหลายชนด คอ แกวมกดาแกวมณ แกวไพฑรย สงข ศลา ประพาฬ เงน ทอง ทบทม แกวตาแมว นเปนสงทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๗ ในมหาสมทร ทพวกอสรพบเหนแลวตางพากนยนดในมหาสมทร๘. มหาสมทรเปนทอยอาศยของสตวขนาดใหญ คอ ปลาตม ปลาตมงคละ ปลาตมตมงคละ ปลามหาตมงคละ อสร นาค คนธรรพมลำาตว ๑๐๐ โยชนบาง ๒๐๐ โยชนบาง ๓๐๐ โยชนบาง ๔๐๐โยชนบาง ๕๐๐ โยชนบาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๘๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๓. อมสมงธมมวนเยอฎฐจฉรยะภกษทงหลาย ขอทมหาสมทรเปนทอยอาศยของสตวขนาดใหญ คอ ปลาตมปลาตมงคละ ปลาตมตมงคละ ปลามหาตมงคละ อสร นาค คนธรรพ มลำาตว ๑๐๐โยชนบาง ๒๐๐ โยชนบาง ๓๐๐ โยชนบาง ๔๐๐ โยชนบาง ๕๐๐ โยชนบางนเปนความอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๘ ในมหาสมทร ทพวกอสรพบเหนแลวตางพากนยนดในมหาสมทร

๓. อมสมงธมมวนเยอฏฐจฉรยะวาดวยความมหศจรรยในพระธรรมวนย ๘ ประการ[๓๘๕] ภกษทงหลาย ในธรรมวนยน มธรรมทนาอศจรรยไมเคยปรากฏ ๘ประการ ทพวกภกษพบเหนแลวตางพากนยนดในธรรมวนยนเหมอนกนธรรมทนาอศจรรยไมเคยปรากฏ ๘ ประการ คอ๑. ในธรรมวนยน มการศกษาไปตามลำาดบ มการบำาเพญไปตามลำาดบมการปฏบตไปตามลำาดบ ไมใชมการบรรลอรหตตผลโดยทนทเหมอนมหาสมทรตำาไปโดยลำาดบ ลาดไปโดยลำาดบ ลกลงไปโดยลำาดบ ไมลกชนดงไปทนทภกษทงหลาย ขอทในธรรมวนยน มการศกษาไปตามลำาดบ มการบำาเพญไปตามลำาดบ มการปฏบตไปตามลำาดบ ไมใชมการบรรลอรหตตผลโดยทนท นเปนธรรมทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๑ ในธรรมวนยนทภกษทงหลายพบเหนแลวตางพากนยนดในธรรมวนยน๒. สาวกทงหลายของเรายอมไมละเมดสกขาบททเราบญญตไว แมเพราะเหตแหงชวต เหมอน(นำาใน)มหาสมทรมปกตคงท ไมลนฝงภกษทงหลาย ขอทสาวกทงหลายของเรายอมไมละเมดสกขาบททเราบญญตไวแมเพราะเหตแหงชวต นเปนธรรมทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๒ ในธรรมวนยนทภกษทงหลายพบเหนแลวตางพากนยนดในธรรมวนยน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๘๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๓. อมสมงธมมวนเยอฎฐจฉรยะ๓. บคคลใดทศลมบาปธรรม ประพฤตไมสะอาด นารงเกยจ ปกปดพฤตกรรม ไมใชสมณะแตปฏญญาวาเปนสมณะ ไมใชพรหมจารแตปฏญญาวาเปนพรหมจาร เนาภายใน เปยกชม เปนดจหยากเยอ

สงฆกไมอยรวมกบบคคลนน สงฆยอมประชมกนนำาบคคลนนออกไปทนท แมบคคลนนจะนงอยในทามกลางภกษสงฆ กยงหางไกลจากสงฆ และสงฆกหางไกลจากบคคลนน เหมอนมหาสมทรไมอยรวมกบซากศพ ยอมซดซากศพขนฝงจนถงบนบก ทนทภกษทงหลาย ขอทบคคลใดทศล มบาปธรรม ประพฤตไมสะอาด นารงเกยจปกปดพฤตกรรม ไมใชสมณะแตปฏญญาวาเปนสมณะ ไมใชพรหมจารแตปฏญญาวาเปนพรหมจาร เนาภายใน เปยกชม เปนดจหยากเยอ สงฆไมอยรวมกบบคคลนนสงฆยอมประชมกนนำาบคคลนนเธอออกไปทนท แมบคคลนนจะนงอยในทามกลางภกษสงฆกยงหางไกลจากสงฆ และสงฆกหางไกลจากบคคลนน นเปนธรรมทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๓ ในธรรมวนยทภกษทงหลายพบเหนแลวตางพา กนยนดในธรรมวนยน๔. วรรณะ ๔ เหลานคอ กษตรย พราหมณ แพศย ศทรออกจากเรอนมาบวชในธรรมวนยทตถาคตประกาศแลว ยอมละชอและโคตรเดม รวมเรยกวาสมณะเชอสายศากยบตรทงสน เหมอนมหานททกสาย คอ คงคา ยมนา อจรวด สรภ มห ไหลลงสมหาสมทรแลว ยอมละชอและโคตรเดม รวมเรยกวา มหาสมทรทงสนภกษทงหลาย ขอทวรรณะ ๔ เหลานคอ กษตรย พราหมณ แพศย ศทรออกจากเรอนมาบวชในธรรมวนยทตถาคตประกาศแลว ยอมละชอและโคตรเดมรวมเรยกวา สมณะเชอสายศากยบตร นเปนธรรมทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๔ ในธรรมวนยนทภกษทงหลายพบเหนแลวตางพากนยนดในธรรมวนยน๕. แมถาภกษจำานวนมาก ปรนพพานดวยอนปาทเสสนพพานธาต กไมทำาใหนพพานพรองหรอเตมได เหมอนแมนำาสายใดสายหนงใน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๘๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๓. อมสมงธมมวนเยอฎฐจฉรยะโลกทไหลรวมลงสมหาสมทร และสายฝนตกลงจากฟากฟา กไมทำาใหมหาสมทรพรองหรอเตมไดภกษทงหลาย ขอทแมถาภกษจำานวนมาก ปรนพพานดวยอนปาทเสสนพพานธาต กไมทำาใหนพพานพรองหรอเตมได นเปนธรรมทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๕ ในธรรมวนยนทภกษทงหลายพบเหนแลวตางพากนยนดธรรมวนยน๖. ธรรมวนยนมรสเดยวคอวมตตรส(ความหลดพน) เหมอนมหาสมทรมรสเดยว คอ รสเคมภกษทงหลาย ขอทธรรมวนยนมรสเดยวคอวมตตรส(ความหลดพน) นเปนธรรมทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๖ ในธรรมวนยทภกษทงหลายพบเหนแลวตางพากนยนดในธรรมวนยน

๗. ธรรมวนยนมรตนะมาก มรตนะหลายชนดคอ สตปฏฐาน ๔สมมปปธาน ๔ อทธบาท ๔ อนทรย ๕ พละ ๕ โพชฌงค ๗อรยมรรคมองค ๘ เหมอนมหาสมทรมรตนะมาก มรตนะหลายชนด คอ แกวมกดา แกวมณ แกวไพฑรย สงข ศลา ประพาฬเงน ทอง ทบทม แกวตาแมวภกษทงหลาย ขอทธรรมวนยนมรตนะมาก มรตนะหลายชนด คอ สตปฏฐาน๔ สมมปปธาน ๔ อทธบาท ๔ อนทรย ๕ พละ ๕ โพชฌงค ๗ อรยมรรคมองค๘ นเปนความอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๗ ในธรรมวนยทภกษทงหลายพบเหนแลวตางพากนยนดในธรรมวนยน๘. ธรรมวนยนเปนทอยของผใหญ คอ พระโสดาบน บคคลผปฏบตเพอบรรลโสดาปตตผล พระสกทาคาม บคคลผปฏบตเพอบรรลสกทาคามผล พระอนาคาม บคคคลผปฏบตเพอบรรลอนาคามผลพระอรหนต บคคลผปฏบตเพอบรรลอรหตตผล เหมอนมหาสมทรเปนทอยอาศยของสตวขนาดใหญ คอ ปลาตม ปลาตมงคละ ปลาตมตมงคละ ปลามหาตมงคละ อสร นาค คนธรรพ มลำาตว ๑๐๐

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๘๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๔. ปาตโมกขสวนารหะโยชนบาง ๒๐๐ โยชนบาง ๓๐๐ โยชนบาง ๔๐๐ โยชนบาง ๕๐๐โยชนบางภกษทงหลาย ขอทธรรมวนยนเปนทอยของผใหญ คอ พระโสดาบน บคคลผปฏบตเพอบรรลโสดาปตตผล พระสกทาคาม บคคลผปฏบตเพอบรรลสกทาคามผล พระอนาคาม บคคลผปฏบตเพอบรรลอนาคามผล พระอรหนต บคคลผปฏบตเพอบรรลอรหตตผล นเปนธรรมทนาอศจรรยไมเคยปรากฏประการท ๘ ในธรรมวนยทภกษทงหลายพบเหนแลวตางพากนยนดในธรรมวนยน๑ครนพระผมพระภาคทรงทราบเนอความนน จงทรงเปลงอทานนในเวลานนวายงปด ยงรว เปดแลวไมรว เพราะฉะนน พงเปดสงทปดเมอเปนดงน สงทเปดนนกจะไมรว๒

๔. ปาตโมกขสวนารหะวาดวยผควรฟงปาตโมกขเรองทรงใหภกษสงฆยกปาตโมกขขนแสดงเอง[๓๘๖] ครงนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ตงแต“บดนเปนตนไป เราจะไมทำาอโบสถ ไมยกปาตโมกขขนแสดง ภกษทงหลาย ตงแตนไปพวกเธอพงทำาอโบสถ พงยกปาตโมกขขนแสดงเอง

ภกษทงหลาย มใชฐานะ มใชโอกาสทเราจะทำาอโบสถ จะยกปาตโมกขขนแสดงในบรษททไมบรสทธ ภกษทงหลาย ภกษผมอาบตตดตวไมพงฟงปาตโมกขรปใดฟง ตองอาบตทกกฎภกษทงหลาย เราอนญาตใหงดปาฎโมกขแกภกษผมอาบตตดตวนน

เชงอรรถ :๑ อง. อฏ00 ก. (แปล) ๒๓/๒๐/๒๕๒-๒๕๖, ข.อ. ๒๕/๔๕/๒๖๐๒ ดเทยบ ข.เถร. (แปล) ๒๖/๔๔๗/๔๑๕, ข.อ. ๒๕/๔๕/๒๖๘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๘๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๔. ปาตโมกขสวนารหะภกษทงหลาย สงฆพงงดปาตโมกขอยางน ในวนอโบสถ ๑๔ คำา หรอ ๑๕คำานน เมอบคคลนนเขารวมประชมสงฆ พงประกาศขนในทามกลางสงฆวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา บคคลชอนมอาบตตดตว ขาพเจาจะงดปาตโมกขแกบคคลนน เมอบคคลนนอยพรอมหนา สงฆไมพงยกปาตโมกขขนแสดงปาตโมกขเปนอนงดแลว”

เรองพวกภกษฉพพคคยงดยกปาตโมกขสมยนน พวกภกษฉพพคคยปรกษากนวา ใคร ๆ ไมรจกพวกเรา มอาบต“ ”ตดตว ฟงปาตโมกข ภกษผเถระทงหลายผรวาระจตของผอน บอกภกษทงหลายวา ทานทงหลาย พวกภกษฉพพคคยชอน ๆ ปรกษากนวา ใคร ๆ ไมรจกพวกเรา“ ‘ ’มอาบตตดตว ฟงปาตโมกข”พวกภกษฉพพคคยไดฟงขาววา ภกษผเถระทงหลายผรวาระจตของผอนบอก“แกภกษทงหลายวา พวกภกษฉพพคคยชอน ๆ ปรกษากนวา ใคร ๆ ไมรจกพวก‘ ‘เรา มอาบตตดตว ฟงปาตโมกข’ ”ภกษฉพพคคยพวกนนปรกษากนวา ภกษทงหลายผมศลดงามจะงดปาตโมกข“แกพวกเรากอน จงรบงดปาตโมกขแกภกษทงหลายผบรสทธไมมอาบต เพราะเรอง”ไมสมควร เพราะเหตไมสมควรบรรดาภกษผมกนอยตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกภกษฉพพคคย“จงงดปาตโมกขแกภกษทงหลายผบรสทธไมมอาบต เพราะเรองไมสมควรเพราะเหตไมสมควรเลา”ครงนนแล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวก“ภกษฉพพคคยงดปาตโมกขแกภกษทงหลายผบรสทธ ไมมอาบต เพราะเรองไมสมควร

เพราะเหตไมสมควร จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๘๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๕. ธมมกาธมมกปาตโมกขฎฐปนะพระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหน ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว ฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงงดปาตโมกขแกภกษ“ผบรสทธไมมอาบต เพราะเรองไมสมควร เพราะเหตไมสมควร รปใดงด ตองอาบตทกกฏ”

๕. ธมมกาธมมกปาตโมกขฏฐปนะวาดวยการงดปาตโมกขชอบธรรมและไมชอบธรรม[๓๘๗] ภกษทงหลาย การงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๑ อยาง การงดปาตโมกขชอบธรรม ๑ อยาง การงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๒ อยาง การงดปาตโมกขชอบธรรม ๒ อยาง การงดปาตโมกข ไมชอบธรรม ๓ อยาง การงดปาตโมกขชอบธรรม ๓ อยาง การ งดปาตโมกขไมชอบธรรม ๔ อยาง การงดปาตโมกขชอบธรรม ๔ อยาง การงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๕ อยาง การงดปาตโมกขชอบธรรม ๕ อยาง การงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๖ อยาง การงดปาตโมกขชอบธรรม ๖ อยาง การงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๗ อยาง การงดปาตโมกขชอบธรรม ๗ อยาง การงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๘ อยาง การงดปาตโมกขชอบธรรม ๘ อยาง การงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๙ อยาง การงดปาตโมกขชอบธรรม ๙ อยาง การงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๑๐ อยาง การงดปาตโมกขชอบธรรม ๑๐ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๑ อยาง คองดปาตโมกขเพราะสลวบตไมมมล นเปนการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๑ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๑ อยาง คองดปาตโมกขเพราะสลวบตมมล นเปนการงดปาตโมกขชอบธรรม ๑ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๒ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตไมมมล๒. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตไมมมลนเปนการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๒ อยาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๘๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๕. ธมมกาธมมกปาตโมกขฎฐปนะการงดปาตโมกขชอบธรรม ๒ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตมมล๒. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตมมลนเปนการงดปาตโมกขชอบธรรม ๒ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๓ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตไมมมล๒. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตไมมมล๓. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตไมมมลนเปนการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๓ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๓ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตมมล๒. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตมมล๓. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตมมลนเปนการงดปาตโมกขชอบธรรม ๓ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๔ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตไมมมล๒. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตไมมมล๓. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตไมมมล๔. งดปาตโมกขเพราะอาชววบตไมมมลนเปนการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๔ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๔ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตมมล๒. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตมมล

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๘๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๕. ธมมกาธมมกปาตโมกขฎฐปนะ๓. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตมมล๔. งดปาตโมกขเพราะอาชววบตมมลนเปนการงดปาตโมกขชอบธรรม ๔ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๕ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาราชกไมมมล๒. งดปาตโมกขเพราะอาบตสงฆาทเสสไมมมล๓. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาจตตยไมมมล๔. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาฏเทสนยะไมมมล

๕. งดปาตโมกขเพราะอาบตทกกฏไมมมลนเปนการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๕ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๕ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาราชกมมล๒. งดปาตโมกขเพราะอาบตสงฆาทเสสมมล๓. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาจตตยมมล๔. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาฏเทสนยะมมล๕. งดปาตโมกขเพราะอาบตทกกฏมมลนเปนการงดปาตโมกขชอบธรรม ๕ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๖ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตไมมมลทภกษไมไดทำา๒. งดปาตโมกขเพราะสลวบตไมมมลทภกษทำา๓. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตไมมมลทภกษไมไดทำา๔. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตไมมมลทภกษทำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๘๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๕. ธมมกาธมมกปาตโมกขฎฐปนะ๕. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตไมมมลทภกษไมไดทำา๖. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตไมมมลทภกษทำานเปนการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๖ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๖ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตมมลทภกษไมไดทำา๒. งดปาตโมกขเพราะสลวบตมมลทภกษทำา๓. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตมมลทภกษไมไดทำา๔. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตมมลทภกษทำา๕. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตมมลทภกษไมไดทำา๖. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตมมลทภกษทำานเปนการงดปาตโมกขชอบธรรม ๖ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๗ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาราชกไมมมล๒. งดปาตโมกขเพราะอาบตสงฆาทเสสไมมมล๓. งดปาตโมกขเพราะอาบตถลลจจยไมมมล๔. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาจตตยไมมมล๕. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาฏเทสนยะไมมมล๖. งดปาตโมกขเพราะอาบตทกกฏไมมมล

๗. งดปาตโมกขเพราะอาบตทพภาสตไมมมลนเปนการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๗ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๗ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาราชกมมล๒. งดปาตโมกขเพราะอาบตสงฆาทเสสมมล

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๙๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๕. ธมมกาธมมกปาตโมกขฎฐปนะ๓. งดปาตโมกขเพราะอาบตถลลจจยมมล๔. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาจตตยมมล๕. งดปาตโมกขเพราะอาบตปาฏเทสนยะมมล๖. งดปาตโมกขเพราะอาบตทกกฏมมล๗. งดปาตโมกขเพราะอาบตทพภาสตมมลนเปนการงดปาตโมกขชอบธรรม ๗ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๘ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตไมมมลทภกษไมไดทำา๒. งดปาตโมกขเพราะสลวบตไมมมลทภกษทำา๓. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตไมมมลทภกษไมไดทำา๔. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตไมมมลทภกษทำา๕. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตไมมมลทภกษไมไดทำา๖. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตไมมมลทภกษทำา๗. งดปาตโมกขเพราะอาชววบตไมมมลทภกษไมไดทำา๘. งดปาตโมกขเพราะอาชววบตไมมมลทภกษทำานเปนการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๘ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๘ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตมมลทภกษไมไดทำา๒. งดปาตโมกขเพราะสลวบตมมลทภกษทำา๓. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตมมลทภกษไมไดทำา๔. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตมมลทภกษทำา๕. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตมมลทภกษไมไดทำา๖. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตมมลทภกษทำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๙๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๕. ธมมกาธมมกปาตโมกขฎฐปนะ๗. งดปาตโมกขเพราะอาชววบตมมลทภกษไมไดทำา๘. งดปาตโมกขเพราะอาชววบตมมลทภกษทำานเปนการงดปาตโมกขชอบธรรม ๘ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๙ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตไมมมลทภกษไมไดทำา๒. งดปาตโมกขเพราะสลวบตไมมมลทภกษทำา๓. งดปาตโมกขเพราะสลวบตไมมมลทภกษทงทำาและไมไดทำา๔. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตไมมมลทภกษไมไดทำา๕. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตไมมมลทภกษทำา๖. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตไมมมลทภกษทงทำาและไมไดทำา๗. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตไมมมลทภกษไมไดทำา๘. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตไมมมลทภกษทำา๙. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตไมมมลทภกษทงทำาและไมไดทำานเปนการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๙ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๙ อยาง คอ๑. งดปาตโมกขเพราะสลวบตมมลทภกษไมไดทำา๒. งดปาตโมกขเพราะสลวบตมมลทภกษทำา๓. งดปาตโมกขเพราะสลวบตมมลทภกษทงทำาและไมไดทำา๔. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตมมลทภกษไมไดทำา๕. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตมมลทภกษทำา๖. งดปาตโมกขเพราะอาจารวบตมมลทภกษทงทำาและไมไดทำา๗. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตมมลทภกษไมไดทำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๙๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๕. ธมมกาธมมกปาตโมกขฎฐปนะ๘. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตมมลทภกษทำา๙. งดปาตโมกขเพราะทฏฐวบตมมลทภกษทงทำาและไมไดทำานเปนการงดปาตโมกขชอบธรรม ๙ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๑๐ อยาง คอ๑. ภกษผเปนปาราชกไมนงอยในบรษทนน๒. ถอยคำาปรารภผเปนปาราชกมไดคางอย๓. ภกษผบอกคนสกขาไมนงอยในบรษทนน๔. ถอยคำาปรารภผบอกคนสกขามไดคางอย๕. ภกษรวมสามคคทชอบธรรม

๖. ไมคานสามคคทชอบธรรม๗. ถอยคำาปรารภการคานสามคคทชอบธรรมไมคางอย๘. ภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะสลวบต ไมมอย๙. ภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะอาจารวบต ไมมอย๑๐. ภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะทฏฐวบต ไมมอยนเปนการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๑๐ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๑๐ อยาง คอ๑. ภกษผเปนปาราชกนงอยในบรษทนน๒. ถอยคำาปรารภผเปนปาราชกไดคางอย๓. ภกษผบอกคนสกขานงอยในบรษทนน๔. ถอยคำาปรารภผบอกคนสกขาไดคางอย๕. ภกษไมเขารวมสามคคทชอบธรรม๖. ภกษคานสามคคทชอบธรรม๗. ถอยคำาปรารภการคานสามคคทชอบธรรมคางอย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๙๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๖. ธมมกปาตโมกขฎฐปนะ๘. ภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะสลวบตมอย๙. ภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะอาจารวบตมอย๑๐. ภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะทฏฐวบตมอยนเปนการงดปาตโมกขชอบธรรม ๑๐ อยาง

๖. ธมมกปาตโมกขฏฐปนะวาดวยการงดปาตโมกขทชอบธรรม[๓๘๘] ทชอวา ภกษผเปนปาราชกนงอยในบรษทนน คอภกษทงหลาย ในกรณน ภกษเหนภกษตองธรรมคอปาราชก ดวยอาการ ดวยลกษณะ ดวยเครองหมายทเปนเหตใหตองธรรมคอปาราชก ภกษไมเหนภกษผตองธรรมคอปาราชกกจรง แตภกษอนบอกภกษ(นน)วา ภกษชอนตองธรรมคอ“ปาราชก ภกษไมเหนภกษผตองธรรมคอปาราชก ทงภกษอนกไมไดบอกภกษ” (นน)วา ภกษชอนตองธรรมชอปาราชก แตภกษ“ ” (ผตองธรรมคอปาราชก)นนเองบอกภกษวา ผมตองธรรมคอปาราชก“ ”ภกษทงหลาย ภกษหวงอย ในวนอโบสถ ๑๔ หรอ ๑๕ คำานน เมอบคคลนนอยพรอมหนา พงประกาศทามกลางสงฆดวยไดเหนนน ดวยไดยนนน ดวยนกสงสยนนวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา บคคลนตองธรรมคอปาราชก ขาพเจางด

ปาตโมกขแกบคคลนน เมอบคคลนนยงอยพรอมหนา ไมพงยกปาตโมกขขนแสดง”ชอวา การงดปาตโมกขชอบธรรม[๓๘๙] เมองดปาตโมกขแกภกษแลว บรษทเลกประชมเพราะอนตรายอยางใดอยางหนง ในอนตราย ๑๐ อยาง คอ๑. พระราชาเสดจมา ๒. โจรมาปลน๓. ไฟไหม ๔. นำาหลากมา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๙๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๖. ธมมกปาตโมกขฎฐปนะ๕. คนมามาก ๖. ผเขาสงภกษ๗. สตวรายเขามา ๘. งรายเลอยเขามา๙. ภกษจะถงแกชวต ๑๐. มอนตรายแกพรหมจรรยภกษทงหลาย ภกษหวงอย เมอบคคลนนอยพรอมหนาในอาวาสนนหรออาวาสอน พงประกาศทามกลางสงฆวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถอยคำาปรารภปาราชกของบคคลชอนยงคางอย เรองนนยงไมไดวนจฉย ถาสงฆพรอมกนแลวสงฆพงวนจฉยเรองนน”ถาพงไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได ในวนอโบสถ ๑๔ หรอ ๑๕ คำานนเมอบคคลนนอยพรอมหนา พงประกาศทามกลางสงฆวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถอยคำาปรารภปาราชกของบคคลชอนยงคางอย เรองนนยงไมไดวนจฉย ขาพเจางดปาตโมกขแกบคคลนน เมอบคคลนนยงอยพรอมหนา ไมพงยกปาตโมกขขนแสดง ชอวา การงดปาตโมกขชอบธรรม”[๓๙๐] ทชอวา ภกษผบอกคนสกขานงอยในบรษทนน คอภกษทงหลาย ในกรณน ภกษเหนภกษบอกคนสกขา ดวยอาการ ดวยลกษณะดวยเครองหมายทเปนเหตใหบอกคนสกขา ภกษ(นน)ไมเหนภกษผบอกคนสกขากจรง แตภกษอนบอกภกษ(นน)วา ภกษนบอกคนสกขา ภกษ“ ” (นน)ไมเหนภกษผบอกคนสกขา ทงภกษอนกไมบอกภกษ(นน)วา ภกษชอนบอกคนสกขา แตภกษ“ ”(ผบอกคนสกขา)นนเอง บอกภกษวา ผมบอกคนสกขา“ ”ภกษทงหลาย ภกษหวงอย ในวนอโบสถ ๑๔ หรอ ๑๕ คำานน เมอบคคลนนอยพรอมหนา พงประกาศทามกลางสงฆดวยไดเหนนน ดวยไดยนนน ดวยนกสงสยนนวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา บคคลนบอกคนสกขา ขาพเจางดปาตโมกขแกบคคลนน เมอบคคลนนยงอยพรอมหนา ไมพงยกปาตโมกขขนแสดง ชอวา”การงดปาตโมกขชอบธรรม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๙๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๖. ธมมกปาตโมกขฎฐปนะ[๓๙๑] เมองดปาตโมกขแกภกษแลว บรษทเลกประชมเพราะอนตรายอยางใดอยางหนงในอนตราย ๑๐ อยาง คอ๑. พระราชาเสดจมา ฯลฯ ๑๐. มอนตรายแกพรหมจรรยภกษทงหลาย ภกษหวงอย เมอผนนอยพรอมหนาในอาวาสนนหรออาวาสอนพงประกาศทามกลางสงฆวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถอยคำาปรารภการบอกคนสกขาของบคคลชอนยงคางอย เรองนนยงไมไดวนจฉย ถาสงฆพรอมกนแลวพงวนจฉยเรองนน”ถาพงไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได ในวนอโบสถ ๑๔ หรอ ๑๕ คำานนเมอบคคลนนอยพรอมหนา พงประกาศทามกลางสงฆวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถอยคำาปรารภการบอกคนสกขาของบคคลชอนยงคางอย เรองนนยงไมไดวนจฉย ขาพเจางดปาตโมกขแกบคคลนน เมอบคคลนนยงอยพรอมหนา ไมพงยกปาตโมกขขนแสดง ชอวา การงดปาตโมกขชอบธรรม”[๓๙๒] ทชอวา ภกษไมเขารวมสามคคทชอบธรรม คอภกษทงหลาย กในกรณน ภกษเหนภกษไมเขารวมสามคคทชอบธรรมดวยอาการ ดวยลกษณะ ดวยเครองหมายทเปนเหตใหไมเขารวมสามคคทชอบธรรมภกษ(นน) ไมเหนภกษผไมเขารวมสามคคทชอบธรรมกจรง แตภกษอนบอกภกษ(นน)วา ภกษชอนไมเขารวมสามคคทชอบธรรม ภกษ“ ” (นน)ไมเหนภกษผไมเขารวมสามคคทชอบธรรม ทงภกษอนกไมบอกภกษ(นน)วา ภกษชอนไมเขารวมสามคค“ทชอธรรม แตภกษ” (ผไมเขารวมสามคคทชอบธรรม)นนเองบอกภกษวา ผมไม“เขารวมสามคคทชอบธรรม”ภกษทงหลาย ภกษหวงอย ในวนอโบสถ ๑๔ หรอ ๑๕ คำานน เมอบคคลนนอยพรอมหนา พงประกาศทามกลางสงฆดวยไดเหนนน ดวยไดยนนน ดวยนกสงสยนนวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๙๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๖. ธมมกปาตโมกขฎฐปนะ“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา บคคลชอนไมเขารวมสามคคทชอบธรรมขาพเจางดปาตโมกขแกบคคลนน เมอบคคลนนอยพรอมหนา ไมพงยกปาตโมกขขนแสดง ชอวา การงดปาตโมกขชอบธรรม”[๓๙๓] ทชอวา ภกษคานสามคคทชอบธรรม คอภกษทงหลาย กในกรณน ภกษเหนภกษผคานสามคคทชอบธรรมดวยอาการ

ดวยลกษณะ ดวยเครองหมายทเปนเหตใหคานสามคคทชอบธรรม ภกษ(นน)ไมเหนภกษผคานสามคคทชอบธรรมกจรง แตภกษอนบอกภกษ(นน)วา ภกษชอนคาน“สามคคทชอบธรรม ภกษ” (นน)ไมเหนภกษผคานสามคคทชอบธรรม ภกษอนกไมบอกภกษ(นน)วา ภกษชอนคานสามคคทชอบธรรม แตภกษ“ ” (ผคานสามคคทชอบธรรม)นนเองบอกภกษวา ผมคานสามคคทชอบธรรม“ ”ภกษทงหลาย ภกษหวงอย ในวนอโบสถ ๑๔ หรอ ๑๕ คำานน เมอบคคลนนอยพรอมหนา พงประกาศทามกลางสงฆ ดวยไดเหนนน ดวยไดยนนน ดวยนกสงสยนนวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา บคคลชอนคานสามคคทชอบธรรม ขาพเจางดปาตโมกขแกบคคลนน เมอบคคลนนอยพรอมหนา ไมพงยกปาตโมกขขนแสดง”ชอวา การงดปาตโมกขชอบธรรม[๓๙๔] เมองดปาตโมกขแลว บรษทเลกประชมเพราะอนตรายอยางใดอยางหนงในอนตราย ๑๐ อยาง คอ๑. พระราชาเสดจมา ฯลฯ ๑๐. มอนตรายแกพรหมจรรยภกษทงหลาย ภกษหวงอย เมอบคคลนนอยพรอมหนาในอาวาสนนหรออาวาสอน พงประกาศทามกลางสงฆวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถอยคำาปรารภการคานสามคคทชอบธรรมของบคคลชอนยงคางอย เรองนนยงไมไดวนจฉย ถาสงฆพรอมกนแลวสงฆพงวนจฉยเรองนน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๙๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๖. ธมมกปาตโมกขฎฐปนะถาพงไดอยางนน นนเปนการด ถาไมได ในวนอโบสถ ๑๔ หรอ ๑๕ คำานนเมอบคคลนนอยพรอมหนา พงประกาศทามกลางสงฆวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถอยคำาปรารภการคานสามคคทชอบธรรมของบคคลชอนยงคางอย เรองนนยงไมไดวนจฉย ขาพเจางดปาตโมกขแกบคคลนนเมอบคคลนนอยพรอมหนา ไมพงยกปาตโมกขขนแสดง ชอวา การงดปาตโมกข”ชอบธรรม[๓๙๕] ทชอวา ภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะสลวบตมอย คอภกษทงหลาย กในกรณน ภกษเหนภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะสลวบต ดวยอาการ ดวยลกษณะ ดวยเครองหมายทเปนเหตใหภกษนนมผเหน มผไดยน และมผนกสงสย ภกษ(นน)ไมเหนภกษทมผเหน มผไดยนและมผนกสงสยเพราะสลวบตกจรง แตภกษอนบอกภกษ(นน)วา ภกษชอนมผเหน มผ“

ไดยนและมผนกสงสยเพราะสลวบต ภกษ” (นน)ไมเหนภกษทมผเหน มผไดยนและมผนกสงสยเพราะสลวบต ทงภกษอนกไมบอกภกษ(นน)วา ภกษชอน มผเหน ม“ผไดยนและมผนกสงสย แตภกษ” (ทมผเหน มผไดยนและมผนกสงสยเพราะสลวบต)นนเองบอกภกษวา ผมมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะสลวบต“ ”ภกษทงหลาย ภกษหวงอย ในวนอโบสถ ๑๔ หรอ ๑๕ คำานน เมอบคคลนนอยพรอมหนา พงประกาศทามกลางสงฆ ดวยไดเหนนน ดวยไดยนนนดวยนกสงสยนนวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา บคคลชอนมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะสลวบต ขาพเจางดปาตโมกขแกบคคลนน เมอบคคลนนอยพรอมหนาไมพงยกปาตโมกขขนแสดง ชอวา การงดปาตโมกขชอบธรรม”[๓๙๖] ทชอวา ภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะอาจารวบตมอย คอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๙๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๖. ธมมกปาตโมกขฎฐปนะภกษทงหลาย กในกรณน ภกษเหนภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะอาจารวบต ดวยอาการ ดวยลกษณะ ดวยเครองหมายทเปนเหตใหภกษนนมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะอาจารวบต ภกษ(นน)ไมเหนภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะอาจารวบตกจรง แตภกษอนบอกภกษ(นน)วา ภกษชอนมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะอาจารวบต ภกษ“ ”(นน)ไมเหนภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะอาจารวบต ทงภกษอนกไมบอกภกษ(นน) วา ภกษชอน มผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะ“อาจารวบต แตภกษ(ทมผเหน มผไดยนและมผนกสงสยเพราะอาจารวบต)นนเองบอกภกษวา ผม มผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะอาจารวบต“ ”ภกษทงหลาย ภกษหวงอย ในวนอโบสถ ๑๔ หรอ ๑๕ คำานน เมอบคคลนนอยพรอมหนา พงประกาศทามกลางสงฆดวยไดเหนนน ดวยไดยนนน ดวยนกสงสยนนวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา บคคลชอนมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะอาจารวบต ขาพเจางดปาตโมกขแกบคคลนน เมอบคคลนนอยพรอมหนา ไมพงยกปาตโมกขขนแสดง ชอวา การงดปาตโมกขชอบธรรม”[๓๙๗] ทชอวา ภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะทฏฐวบตมอย คอภกษทงหลาย กในกรณน ภกษเหนภกษทมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะทฏฐวบตดวยอาการ ดวยลกษณะ ดวยเครองหมาย ทเปนเหตใหภกษนนมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะทฏฐวบต ภกษ(นน)ไมเหนภกษทมผเหน

มผไดยน และมผนกสงสยเพราะทฏฐวบตกจรง แตภกษอนบอกภกษ(นน) วา ภกษชอน“มผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะทฏฐวบต ภกษ” (นน)ไมเหนภกษทมผเหนมผไดยน และมผนกสงสยเพราะทฏฐวบต ทงภกษอนกไมบอกภกษ(นน) วา ภกษชอน“มผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะทฏฐวบต แตภกษ ” (ทมผเหน มผไดยน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๒๙๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๗. อตตาทานองคะและมผนกสงสยเพราะทฏฐวบต)นนเองบอกภกษวา ผมมผเหน มผไดยน และมผ“นกสงสยเพราะทฏฐวบต”ภกษทงหลาย ภกษหวงอย ในวนอโบสถ ๑๔ หรอ ๑๕ คำานน เมอบคคลนนอยพรอมหนา พงประกาศทามกลางสงฆดวยไดเหนนน ดวยไดยนนน ดวยนกสงสยนนวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา บคคลชอนมผเหน มผไดยน และมผนกสงสยเพราะทฏฐวบต ขาพเจางดปาตโมกขแกบคคลนน เมอบคคลนนอยพรอมหนาไมพงยกปาตโมกขขนแสดง ชอวา การงดปาตโมกขชอบธรรม”การงดปาตโมกขชอบธรรม ม ๑๐ อยางนแลปฐมภาณวาร จบ

๗. อตตาทานองคะวาดวยองคแหงอธกรณทตนพงรบ[๓๙๘] ครงนน ทานพระอบาลเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ครนแลว ถวายอภวาทแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ภกษ“ผประสงคจะรบ(ชำาระ)อธกรณ ควรรบอธกรณประกอบดวยองคเทาไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา อบาล ภกษผประสงคจะรบอธกรณ พงรบอธกรณ“ประกอบดวยองค ๕ คอ๑. ภกษผประสงคจะรบอธกรณ พงพจารณาอยางนวา ขอทเราประสงค“จะรบอธกรณน ถงเวลาทจะรบอธกรณนหรอไมถงหนอ ถาภกษ”พจารณารอยางนวา ยงไมใชเวลาทจะรบอธกรณน ถงเวลาหา“มได กไมควรรบอธกรณนน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๐๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๗. อตตาทานองคะ๒. อนง ถาภกษพจารณารอยางนวา ถงเวลาทจะรบอธกรณน ไม“ใชยงไมถงเวลา ภกษนนพงจารณายงขนอกวา ขอทเรา” “ประสงคจะรบอธกรณน อธกรณทเราจะรบนเปนเรองจรงหรอไมจรง”ถาภกษพจารณารอยางนวา อธกรณทจะรบนไมจรง ไมใชเรอง“จรง กไมควรรบอธกรณนน”๓. อนง ถาภกษพจารณารอยางนวา อธกรณนเปนเรองจรง ไมใช“เรองไมจรง ภกษนนพงพจารณายงขนอกวา ขอทเราประสงค” “จะรบอธกรณน อธกรณนมประโยชน หรอไมม ถาภกษพจารณา”รอยางนวา อธกรณนไมประกอบดวยประโยชน ไมใชประกอบ“ดวยประโยชน กไมควรรบอธกรณนน”๔. อนง ถาภกษพจารณารอยางนวา อธกรณนประกอบดวยประโยชน“ไมใชไมประกอบดวยประโยชน ภกษนนพงพจารณายงขนอกวา”“เราเมอรบอธกรณนจะไดภกษผเคยพบเหนเคยคบหากนมาเปนพวกโดยชอบธรรม โดยชอบดวยวนยหรอไม ถาภกษพจารณาร”อยางนวา เราเมอรบอธกรณนไวเราจะไมไดภกษผเคยพบเหน“เคยคบหากนมาเปนพวกโดยชอบธรรม โดยชอบดวยวนย กไม”ควรรบอธกรณนน๕. อนง ถาภกษพจารณารอยางนวา เราเมอรบอธกรณนไว เราจะ“ไดภกษผเคยพบเหนเคยคบหากนมาเปนพวกโดยชอบธรรม โดยชอบดวยวนย ภกษนนพงพจารณายงขนอกวา เราเมอรบอธกรณนไว” “อธกรณนนจะเปนเหตใหสงฆบาดหมาง ทะเลาะแกงแยง ววาทสงฆแตกกน สงฆราวราน สงฆแบงแยก สงฆเปนตาง ๆ กนหรอไม”ถาภกษ พจารณารอยางนวา เราเมอรบอธกรณนไว อธกรณนน“จะเปนเหต ใหสงฆบาดหมาง ทะเลาะแกงแยง ววาทกน สงฆแตกกนสงฆราวราน สงฆแบงแยก สงฆเปนตาง ๆ กน กไมควรรบอธกรณนน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๐๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๘. โจนเกนปจจเวกขตพพธมมะอนง ถาภกษพจารณารอยางนวา เราเมอรบอธกรณนไว อธกรณนนจะไมเปน“เหตใหสงฆบาดหมาง ทะเลาะแกงแยง ววาท สงฆแตกกน สงฆราวราน สงฆแบงแยกสงฆเปนตาง ๆ กน ควรรบอธกรณนน”อบาล อธกรณซงประกอบดวยองค ๕ ทภกษรบแลวจกไมกระทำาใหเดอดรอนในภายหลง ดวยประการฉะน

๘. โจทเกนปจจเวกขตพพธมมะวาดวยคณสมบตทผโจทกพงพจารณา[๓๙๙] ทานพระอบาลกราบทลถามวา ภกษผโจทกประสงคจะโจทผอน พงพจารณา“คณสมบตภายในตนเทาไร จงจะโจทผอนได พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา อบาล ภกษผโจทกประสงคจะโจทผอน พงพจารณา“คณสมบตภายในตน ๕ อยาง แลวจงโจทผอน คอ๑. ภกษผโจทกประสงคจะโจทผอน พงพจารณาอยางนวา เรามความ“ประพฤตทางกายบรสทธหรอหนอ เราประกอบดวยความประพฤตทางกายทบรสทธ ไมเสยหาย ไมบกพรอง คณสมบตขอนเรามอยหรอไมมหนอ ถาภกษไมใชผมความประพฤตทางกายบรสทธ”ประกอบดวยความประพฤตทางกายทบรสทธ ไมเสยหาย ไมบกพรองภกษผโจทกนนยอมถกตอบโตวา เชญทานสำาเหนยกความประพฤต“ทางกายเสยกอนเถด ภกษผโจทกนนยอมจะถกตอบโตอยางน”๒. อนง ภกษผโจทกประสงคจะโจทผอน พงพจารณาอยางน เราม“ความประพฤตทางวาจาบรสทธหรอหนอ เราประกอบดวยความประพฤตทางวาจาบรสทธ ไมเสยหาย ไมบกพรอง คณสมบตขอนเรามหรอไมมหนอ ถาภกษไมใชผมความประพฤตทางวาจา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๐๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๘. โจนเกนปจจเวกขตพพธมมะบรสทธ ประกอบดวยความประพฤตทางวาจาบรสทธ ไมเสยหายไมบกพรอง ภกษผโจทกนนยอมถกตอบโตวา เชญทานสำาเหนยก“ความประพฤตทางวาจาเสยกอนเถด ภกษผโจทกนนยอมจะถก”ตอบโตอยางน๓. อนง ภกษผโจทกประสงคจะโจทผอน พงพจารณาอยางน เราม“เมตตาจต ไมอาฆาตพยาบาทเพอนพรหมจารหรอหนอ คณสมบตขอนเรามหรอไมมหนอ ถาภกษไมใชผมเมตตาจต ไมอาฆาต”พยาบาทเพอนพรหมจาร ภกษผโจทกนนยอมถกตอบโตวา เชญ“ทานมเมตตาจตในเพอนพรหมจารเสยกอนเถด ภกษผโจทกนน”ยอมจะถกตอบโตอยางน๔. อนง ภกษผโจทกประสงคจะโจทผอน พงพจารณาอยางน เรา“เปนพหสต ทรงสตะ มการสงสมสตะหรอหนอ เราไดสดบมากทรงจำาไดแมนยำา คลองปาก ขนใจ รชดดวยปญญาซงธรรมงามเบองตน งามทามกลาง งามในทสด ประกาศพรหมจรรย พรอมทงอรรถ พรอมทงพยญชนะบรสทธบรบรณครบถวนหรอไมหนอ

คณสมบตขอนเรามหรอไมมหนอ ถาภกษไมไดเปนพหสต ทรง”สตะ มการสงสมสตะ ไดสดบมาก ทรงจำาไดแมนยำา คลองปากขนใจ รชดดวยปญญาซงธรรมงามเบองตน งามทามกลาง งามในทสด ประกาศพรหมจรรย พรอมทงอรรถ พรอมทงพยญชนะบรสทธบรบรณครบถวน ภกษผโจทกนนนนยอมจะถกตอบโตวา“เชญทานศกษาพระปรยตเสยกอนเถด ภกษผโจทกนนนนยอมจะถก”ตอบโตอยางน๕. อนง ภกษผโจทกประสงคจะโจทผอน พงพจารณาอยางน เรา“ทรงจำาปาตโมกขทงสองไดแมนยำาโดยพสดาร จำาแนกถกตอง จดระเบยบถกตอง วนจฉยถกตองโดยสตตะโดยอนพยญชนะหรอหนอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๐๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๙. โจทเกนอปฎฐาเปตพพธมมะคณสมบตขอนเรามหรอไมมหนอ ถาภกษไมใชผทรงจำาปาตโมกข”ทงสองไดแมนยำาโดยพสดาร จำาแนกถกตอง จดระเบยบถกตองวนจฉยถกตองโดยสตตะโดยอนพยญชนะ(ตามขอ ตามอกษร) ภกษผโจทกนนยอมจะถกตอบโตวา เชญทานศกษาพระวนยใหชำานาญ“เสยกอนเถด ภกษผโจทกนนยอมจะถกตอบโตอยางน”อบาล ภกษผโจทกประสงคจะโจทผอน พงพจารณาคณสมบตภายในตน ๕อยางน จงโจทผอน

๙. โจทเกนอปฏฐาเปตพพธมมะวาดวยคณสมบตทผโจทกพงตงไวในตน[๔๐๐] ทานพระอบาลทลถามวา ภกษผโจทกประสงคจะโจทผอน พงตง“คณสมบตเทาไรไวในตน พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล ภกษผโจทกประสงคจะโจทผอน พงตง“คณสมบต ๕ อยางไวในตน คอ๑. เราจะกลาวโดยกาลทควร จะไมกลาวโดยกาลไมควร๒. เราจะกลาวคำาจรง จะไมกลาวคำาเทจ๓. เราจะกลาวคำาสภาพ จะไมกลาวคำาหยาบ๔. เราจะกลาวคำามประโยชน จะไมกลาวคำาไรประโยชน๕. เราจะกลาวดวยเมตตาจต จะไมมงรายอบาล ภกษผโจทกประสงคจะโจทผอน พงตงคณสมบต ๕ อยางนไวในตนจงโจทผอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๐๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๑๐. โจทกจทตกปฎสงยตตกถา๑๐. โจทกจทตกปฏสงยตตกถาวาดวยเรองของผโจทกและผถกโจท[๔๐๑] ทานพระอบาลทลถามวา ภกษผเปนโจทกโดยไมชอบธรรม พงถงความ“เดอดรอนดวยอาการเทาไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล ภกษผเปนโจทกโดยไมชอบธรรม พงถงความ“เดอดรอนดวยอาการ ๕ อยาง คอ๑. ทานโจทโดยกาลไมควร ไมโจทโดยกาลทควร จงสมควรเดอดรอน๒. ทานโจทดวยเรองไมจรง ไมโจทดวยเรองจรง จงสมควรเดอดรอน๓. ทานโจทดวยคำาหยาบ ไมโจทดวยคำาสภาพ จงสมควรเดอดรอน๔. ทานโจทดวยเรองทไมประกอบดวยประโยชน ไมโจทดวยเรองทประกอบดวยประโยชน จงสมควรเดอดรอน๕. ทานมจตมงราย๑โจท ไมมเมตตาจต จงสมควรเดอดรอนอบาล ภกษผโจทกโดยไมชอบธรรม พงถงความเดอดรอนดวยอาการ ๕ อยางเหลาน ขอนนเปนเพราะเหตอะไร เพราะภกษแมอนไมพงสำาคญบคคลทพงโจทดวยเรองไมจรง”

เรองผถกโจทโดยไมชอบธรรมไมตองเดอดรอนทานพระอบาลทลถามวา ภกษผถกโจทโดยไมชอบธรรม ไมพงถงความเดอด“รอนดวยอาการเทาไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล ภกษผถกโจทโดยไมชอบธรรม ไมพงถง“ความเดอดรอนดวยอาการ ๕ อยาง คอ

เชงอรรถ :๑ อนตร ใชในอรรถวา จตตโทสนตโร...ฯ ทฏฐจตโต หตวา (ว.อฏ. ๓/๔๐๐/๔๐๔) “โทสนตโร ต เอตถ”อนตรสทโท จตตปรยาโย (สารตถ.ฏกา ๓/๔๐๐/๕๑๙, วมต.ฏกา ๒/๔๐๐/๓๔๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๐๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๑๐. โจทกจทตกปฎสงยตตกถา๑. ทานถกโจทโดยกาลไมควร ไมถกโจทโดยกาลทควร จงไมสมควรเดอดรอน

๒. ทานถกโจทดวยเรองไมจรง ไมใชถกโจทดวยเรองจรง จงไมสมควรเดอดรอน๓. ทานถกโจทดวยคำาหยาบ ไมถกโจทดวยคำาสภาพ จงไมสมควรเดอดรอน๔. ทานถกโจทดวยเรองทไมเปนประโยชน ไมใชถกโจทดวยเรองทเปนประโยชน จงไมสมควรเดอดรอน๕. ทานถกโจทเพราะความมงราย ไมใชถกโจทเพราะเมตตาจต จงไมสมควรเดอดรอนอบาล ภกษผถกโจทโดยไมชอบธรรม ไมพงถงความเดอดรอนดวยอาการ ๕อยางเหลาน”

เรองผเปนโจทกโดยชอบธรรมไมตองเดอดรอนทานพระอบาลทลถามวา ภกษผเปนโจทกโดยชอบธรรม ไมพงเดอดรอนดวย“อาการเทาไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล ภกษผเปนโจทกโดยชอบธรรม ไมพง“เดอดรอนดวยอาการ ๕ อยาง คอ๑. ทานโจทโดยกาลทควร ไมใชโจทโดยกาลไมควร จงไมสมควรเดอดรอน๒. ทานโจทดวยเรองจรง ไมใชโจทดวยเรองไมจรง จงไมสมควรเดอดรอน๓. ทานโจทดวยคำาสภาพ ไมใชโจทดวยคำาหยาบ จงไมสมควรเดอดรอน๔. ทานโจทดวยเรองทเปนประโยชน ไมใชโจทดวยเรองทไมเปนประโยชนจงไมสมควรเดอดรอน๕. ทานมเมตตาจตโจท ไมไดมงราย จงไมสมควรเดอดรอนอบาล ภกษผเปนโจทกโดยชอบธรรม ไมพงเดอดรอนดวยอาการ ๕ อยางนขอนนเปนเพราะเหตไร เพราะภกษอนกพงสำาคญบคคลทพงโจทดวยเรองจรง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๐๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] ๑๐. โจทกจทตกปฎสงยตตกถาผถกโจทโดยชอบธรรมตองเดอดรอนทานพระอบาลทลถามวา ภกษผถกโจทโดยชอบธรรม พงเดอดรอนดวยอาการ“เทาไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล ภกษผถกโจทโดยชอบธรรม พงเดอด“รอนดวยอาการ ๕ อยาง คอ๑. ทานถกโจทโดยกาลทควร ไมใชกาลอนไมควร จงสมควรเดอดรอน๒. ทานถกโจทดวยเรองจรง ไมใชเรองไมจรง จงสมควรเดอดรอน๓. ทานถกโจทดวยคำาสภาพ ไมใชคำาหยาบ จงสมควรเดอดรอน

๔. ทานถกโจทดวยเรองทเปนประโยชน ไมใชไมเปนประโยชน จงสมควร เดอดรอน๕. ทานถกโจทดวยเมตตาจต ไมใชเพราะมงราย จงสมควรเดอดรอนอบาล ภกษผถกโจทโดยชอบธรรม พงเดอดรอนดวยอาการ ๕ อยางน”

คณสมบตของผเปนโจทก ๕ อยางทานพระอบาลทลถามวา ภกษผโจทก ประสงคจะโจทคนอน พงมนสการ“คณสมบตภายในตนเทาไรแลวจงโจทผอน พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล ภกษผโจทก ประสงคจะโจทคนอน พง“มนสการคณสมบตภายในตน ๕ อยาง แลวจงโจทผอน คอ๑. มความการญ ๒. มงประโยชน๓. มความเอนด ๔. มงออกจากอาบต๕. ยดวนยไวเปนแนวทางอบาล ภกษผเปนโจทก ประสงคจะโจทคนอน พงมนสการคณสมบตภายในตน๕ อยางเหลานกอน แลวจงโจทผอน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๐๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] รวมเรองทมในปาตโมกขฎฐปนขนธกะผถกโจทพงตงอยในธรรม ๒ อยางทานพระอบาลทลถามวา ภกษผถกโจท พงตงอยในธรรมเทาไร พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล ภกษผถกโจท พงตงอยในธรรม ๒“อยาง คอ๑. ความจรง ๒. ความไมขนเคองทตยภาณวาร จบปาตโมกขฐปนขนธกะท ๙ จบในขนธกะนม ๓๐ เรอง ๒ ภาณวาร

รวมเรองทมในปาตโมกขฏฐปนขนธกะเรองในวนอโบสถ ภกษผมบาปถกไล ๓ ครงไมยอมออกไป ถกพระโมคคลลานะฉดออกไปเรองความอศจรรยในพระธรรมวนยคอ มการศกษาไปตามลำาดบเปรยบดวยมหาสมทรทตำาลาดลกลงตามลำาดบพระสาวกไมละเมดสกขาบทเปรยบดวยมหาสมทรมปกตไมลนฝง

สงฆยอมขบไลผทศลออกเปรยบดวยมหาสมทรซดซากศพขนฝงวรรณะ ๔ มาบวชเปนบรรพชตแลวยอมละชอและโคตรเดม เปรยบดวยแมนำาใหญไหลลงสมหาสมทรแลวยอมละชอเดมภกษจำานวนมากปรนพพานเปรยบดวยนำาไหลลงมหาสมทร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๐๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] รวมเรองทมในปาตโมกขฎฐปนขนธกะพระธรรมวนยมวมตตรสอยางเดยวเปรยบดวยมหาสมทรมรสเคมอยางเดยวพระธรรมวนยมรตนะมากเปนทอยของพระอรยบคคล ๘ จำาพวกเปรยบดวยมหาสมทรเปนทอยของสตวขนาดใหญแลวยงคณในพระศาสนาใหดำารงอยพระผมพระภาคทรงอนญาตใหงดปาตโมกขแกผมอาบตตดตวในวนอโบสถพวกภกษฉพพคคยปรกษากนวาใคร ๆ ไมรจกเราทงทมอาบตตดตวกยงทำาอโบสถแลวกลววาภกษผมศลดงามจะงดปาตโมกขแกตนจงรบกลาวโทษผอนกอนการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๑ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๑ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๒ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๒ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๓ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๓ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๔ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๔ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๕ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๕ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๖ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๖ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๗ อยาง

การงดปาตโมกขชอบธรรม ๗ อยาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๐๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] รวมเรองทมในปาตโมกขฎฐปนขนธกะการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๘ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๘ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๙ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๙ อยางการงดปาตโมกขไมชอบธรรม ๑๐ อยางการงดปาตโมกขชอบธรรม ๑๐ อยางภกษงดปาตโมกขเพราะวบต ๔ อยาง คอ สลวบตอาจารวบต ทฏฐวบต และอาชววบต(ทชอบธรรมและไมชอบธรรม)ภกษงดปาตโมกขเพราะอาบต ๕ กอง คอ ปาราชกสงฆาทเสส ปาจตตย ปาฏเทสนยะ และทกกฏ(ทชอบธรรมและไมชอบธรรม)ภกษงดปาตโมกขเพราะวบต ๖ คอ สลวบตอาจารวบตและทฏฐวบตทภกษทำาและไมไดทำา(ทชอบธรรมและไมชอบธรรม)ภกษงดปาตโมกขเพราะอาบต ๗ กอง คอ ปาราชกสงฆาทเสส ถลลจจย ปาจตตย ปาฏเทสนยะ ทกกฏและทพภาสต(ทชอบธรรมและไมชอบธรรม)ภกษงดปาตโมกข เพราะวบต ๘ คอ สลวบตอาจารวบต ทฏฐวบตและอาชววบต ทภกษทำาและไมไดทำา(ทชอบธรรมและไมชอบธรรม)ภกษงดปาตโมกขเพราะวบต ๙ วธ คอ เพราะสลวบตอาจารวบต ทฏฐวบต ทภกษทำา ไมไดทำา ทงททำาและไมไดทำา(ทชอบธรรมและไมชอบธรรม)พระผมพระภาคตรสแกผรตามความเปนจรงอยางนภกษงดปาตโมกขมลกษณะ ๑๐ คอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๑๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] รวมเรองทมในปาตโมกขฎฐปนขนธกะ(๑) ภกษเปนปาราชก(๒) ถอยคำาปรารภผเปนปาราชกไดคางอย(๓) ภกษบอกคนสกขา(๔) ถอยคำาปรารภผบอกคนสกขาไดคางอย(๕) ภกษไมรวมสามคค(๖) พดคานสามคค(๗) คำาคานสามคคคางอย(๘-๑๐) มผไดเหนไดยนและนกสงสยเพราะสลวบตอาจารวบตและทฏฐวบตภกษงดปาตโมกขเพราะเหนเอง ผอนบอกเธอหรอผเปนปาราชกนนบอกความจรงแกเธอบรษทเลกประชม เพราะอนตราย ๑๐ อยาง คอพระราชา โจร ไฟ นำา มนษย อมนษย สตวรายสตวเลอยคลาน ชวต และพรหมจรรย อธบายความเรองงดปาตโมกขทชอบธรรมและไมชอบธรรมตามทกำาหนดไวภกษผโจทกพงตงคณสมบตภายในตน คอกลาวโดยกาลทควร กลาวคำาจรง คำาทมประโยชนจะเปนพรรคพวกมทะเลาะกนเปนตน ผเปนโจทกมกายวาจาบรสทธ มเมตตาจต เปนพหสตรปาตโมกขทงสองฝายภกษพงโจทโดยกาลอนควร กลาวดวยเรองจรงดวยคำาสภาพ ดวยคำาทมประโยชนดวยเมตตาจตเพราะถกโจทโดยไมชอบธรรมภกษเดอดรอนกพงบรรเทาความเดอดรอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๑๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๙. ปาตโมกขฎฐปน ขนธกะ] รวมเรองทมในปาตโมกขฎฐปนขนธกะภกษผโจทกและผถกโจทชอบธรรมพงบรรเทาความเดอดรอนพระผมพระภาคทรงประกาศขอปฎบตของภกษผจะโจทไว๕ อยาง คอ ความการณ มงประโยชน มความเอนดการออกจากอาบตและยดพระวนยไวเปนแนวทางผถกโจทพงตงอยในความจรงและไมขนเคอง

ปาตโมกขฎฐปนขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๑๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวาร๑๐. ภกขนขนธกะ๑. ปฐมภาณวาร๑. มหาปชาปตโคตมวตถวาดวยเรองพระนางมหาปชาบดโคตม[๔๐๒] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ นโครธาราม กรงกบลพสดแควนสกกะ ๑ครงนน พระนางมหาปชาบดโคตมเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวยนอย ณ ทสมควร พระนางประชาบดโคตมผยนอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา“ขอประทานวโรกาส มาตคามพงไดออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระตถาคตประกาศไว พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสหามวา อยาเลย โคตม เธออยาชอบใจการทมาตคาม“ไดออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในธรรมวนยทตถาคตประกาศไวเลย”แมครงท ๒ ฯลฯแมครงท ๓ พระนางมหาปชาบดโคตมกราบทลวา ขอประทานวโรกาส มาต“ -คามพงไดออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระตถาคตประกาศไวพระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสหามวา อยาเลย โคตม เธออยาชอบใจการทมาตคาม“ไดออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในธรรมวนยทพระตถาคตประกาศไวแลวเลย”ลำาดบนน พระนางมหาปชาบดโคตมทรงดำารวา พระผมพระภาคไมทรง“อนญาตให มาตคามออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระตถาคตทรง

เชงอรรถ :๑ ด อง.อฏฐก. (แปล) ๒๓/๕๑/๒๒๗/๓๓๑-๓๓๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๑๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารประกาศไว ทรงเปนทกขเสยพระทย นำาพระเนตรนองพระพกตร กนแสงอยพลาง”ถวายอภวาทพระผมพระภาค ทรงทำาประทกษณแลวเสดจกลบไปครนพระผมพระภาคประทบอยในกรงกบลพสด ตามพระอธยาศยแลวเสดจจารก

ไปจากกรงเวสาล เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงเวสาล ทราบวา พระผมพระภาคประทบอย ณ กฏาคารศาลา ปามหาวน ในกรงเวสาลนนคราวนน พระนางมหาปชาบดโคตมปลงพระเกศา ทรงนงผากาสายะพรอมดวย นางศากยานจำานวนมาก เสดจไปทางกรงเวสาล เสดจเขาไปยงกฏาคารสาลา ปามหาวน เขตกรงเวสาล โดยลำาดบ เวลานน พระนางมหาปชาบดโคตมพระบาทระบม พระวรกายเปรอะเปอนฝนธล เปนทกข เสยพระทย นำาพระเนตรนองพระพกตร ประทบ ยนกนแสงอยทซมประตชนนอกทานพระอานนทเหนพระนางมหาปชาบดโคตมพระบาทระบม พระวรกายเปรอะเป อนฝนธล เปนทกขเสยพระทย นำาพระเนตรนองพระพกตร ประทบยนกนแสงอยทซมประตชนนอก จงถามดงนวา โคตม เพราะเหตไร พระองคจงมพระ“บาทระบม พระวรกายเปรอะเป อนฝนธล เปนทกขเสยพระทย นำาพระเนตรนองพระพกตร ประทบยนกนแสงอยทซมประตชนนอก”พระนางตรสตอบวา ทานอานนท พระผมพระภาคไมทรงอนญาตใหมาตคาม“ออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศไว”ทานพระอานนทกลาววา โคตม ถาเชนนน ขอพระองคจงรออยทนสกคร จน“กวาอาตมาจะทลขอพระผมพระภาคใหมาตคามไดออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศไว”ครงนน ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร ทานพระอานนทผนงอย ณทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา พระนางมหาปชาบด“โคตมมพระบาทระบม พระวรกายเปรอะเป อนฝนธล เปนทกข เสยพระทย นำาพระ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๑๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารเนตรนองพระพกตร ประทบยนกนแสงอยทซมประตชนนอกดวยคดวา พระผมพระ‘ภาคไมทรงอนญาตใหมาตคามออกบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศไว ขอประทานวโรกาส ขอมาตคามพงไดออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต’ในพระธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศไวดวยเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสหามวา อยาเลย อานนท เธออยาชอบใจการทมาตคาม“ออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในธรรมวนยทตถาคตประกาศไวเลย”แมครงท ๒ ทานพระอานนทกไดกราบทลกบพระผมพระภาควา ขอประทาน“วโรกาส ขอมาตคามพงไดออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศไวดวยเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสหามวา อยาเลย อานนท เธออยาชอบใจการทมาตคาม“

ไดออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในธรรมวนยทตถาคตทรงประกาศไวเลย”แมครงท ๓ ทานพระอานนทกไดกราบทลกบพระผมพระภาควา ขอประทาน“วโรกาส ขอมาตคามพงไดออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศไวดวยเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสหามวา อยาเลย อานนท เธออยาชอบใจการทมาตคาม“ไดออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในธรรมวนยทตถาคตทรงประกาศไวเลย”ลำาดบนน ทานพระอานนทคดวา พระผมพระภาคไมทรงอนญาตใหมาตคาม“ออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระองคทรงประกาศไว อยากระนนเลย เราพงทลขอพระองคใหมาตคามออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศไวดวยอบายบางอยาง”ครงนน ทานพระอานนทไดทลถามพระผมพระภาคดงนวา มาตคามออกจาก“เรอนบวชเปนบรรพชต ในพระธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศไว จะสามารถทำาใหแจงโสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล หรออรหตตผลไดหรอไม พระพทธเจาขา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๑๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารพระผมพระภาคตรสตอบวา อานนท มาตคามออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต“ในธรรมวนยทตถาคตทรงประกาศไว สามารถทำาใหแจงโสดาปตตผล สกทาคามผลอนาคามผล หรออรหตตผลได”ทานพระอานนทกราบทลวา ถามาตคามออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตใน“พระธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศไว สามารถทำาใหแจงโสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล หรออรหตตผลได พระนางมหาปชาบดโคตมผเปนพระมาตจฉาของพระผมพระภาค ทรงมอปการะมาก เคยประคบประคองดแลถวายเกษยรธาร(นำานม) เมอพระชนนสวรรคต ไดใหพระผมพระภาคดมเกษยรธาร ขอประทานวโรกาสขอมาตคาม พงไดออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระตถาคตประกาศไวแลวดวย เถด พระพทธเจาขา”

๒.อฏฐครธมมะวาดวยครธรรม ๘ ขอ๑[๔๐๓] พระผมพระภาคตรสตอบวา อานนท ถาพระนางมหาปชาบดโคตม“รบครธรรม ๘ ขอ (การรบครธรรม)นนแหละจงเปนการอปสมบทของพระนางมหาปชาบดโคตมนน คอ๑. ภกษณถงจะบวชได ๑๐๐ พรรษา กตองทำาการกราบไหว ตอนรบทำาอญชลกรรม ทำาสามจกรรมแกภกษผบวชแมในวนนน ธรรมขอ

นภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต

เชงอรรถ :๑ อง. อฏฐก. (แปล) ๒๓/๕๑/๓๓๔-๓๓๗

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๑๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวาร๒. ภกษณไมพงอยจำาพรรษาในอาวาสทไมมภกษ๑ ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๓. ภกษณพงหวงธรรม ๒ อยาง คอ ถามอโบสถและไปรบโอวาทจากภกษสงฆทกกงเดอน ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอบชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๔. ภกษณจำาพรรษาแลวพงปวารณาในสงฆ ๒ ฝาย โดยสถาน ๓ คอไดเหน ไดฟง หรอไดนกสงสย ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพนบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๕. ภกษณตองครธรรมแลวพงประพฤตปกขมานตในสงฆ ๒ ฝาย ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๖. ภกษณพงแสวงหาการอปสมบทในสงฆ ๒ ฝายใหแกสกขมานาทศกษาธรรม ๖ ขอตลอด ๒ ปแลว ธรรมขอนภกษณพงสกการะเคารพ นบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๗. ภกษณไมพงดา ไมพงบรภาษภกษ ไมวากรณใด ๆ ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๘. ตงแตวนนเปนตนไป หามภกษณสงสอนภกษ แตไมหามภกษสงสอนภกษณ ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวตอานนท ถาพระนางมหาปชาบดโคตมรบครธรรม ๘ ขอน (การรบครธรรม)นนแหละจงเปนการอปสมบทของพระนางมหาปชาบดโคตมนน

เชงอรรถ :๑ อาวาสทไมมภกษ หมายถงสำานกของภกษณทไมมภกษผจะใหโอวาทอยภายในระยะ ๑ โยชน หรอมภกษผจะใหโอวาทอยภายในระยะ ๑ โยชน แตเสนทางทจะไปยงสำานกภกษณนนไมปลอดภย (ด ว.ภกขน.(แปล) ๓/๑๐๔๘/๒๘๐, กงขา.อ. ๓๙๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๑๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารลำาดบนน ทานพระอานนทเรยนครธรรม ๘ จากพระผมพระภาคแลวเขาไปหาพระนางมหาปชาบดโคตมถงทพก ครนถงแลวไดกลาวกบพระนางมหาปชาบดโคตมดงนวา โคตม ถาพระนางรบครธรรม ๘ “ (การรบครธรรม)นนแหละจะเปนการอปสมบทของพระนาง คอ๑. ภกษณถงจะบวชได ๑๐๐ พรรษา กตองทำาการกราบไหว ตอนรบทำาอญชลกรรม ทำาสามจกรรมแกภกษผบวชแมในวนนน ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๒. ภกษณไมพงอยจำาพรรษาในอาวาสทไมมภกษทงหลาย ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๓. ภกษณพงหวงธรรม ๒ อยาง คอ ถามอโบสถและไปรบโอวาทจากภกษสงฆทกกงเดอน ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอบชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๔. ภกษณจำาพรรษาแลวพงปวารณาในสงฆ ๒ ฝาย โดยสถาน ๓ คอไดเหน ไดฟง หรอไดนกสงสย ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพนบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๕. ภกษณตองครธรรมแลวพงประพฤตปกขมานตในสงฆ ๒ ฝาย ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๖. ภกษณพงแสวงหาการอปสมบทในสงฆ ๒ ฝายใหแกสกขมานาทศกษาธรรม ๖ ขอตลอด ๒ ปแลว ธรรมขอนภกษณพงสกการะเคารพ นบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต๗. ภกษณไมพงดา ไมพงบรภาษภกษ ไมวากรณใด ๆ ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอ บชา ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๑๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวาร๘. ตงแตวนนเปนตนไป หามภกษณสงสอนภกษ แตไมหามภกษสงสอนภกษณ ธรรมขอนภกษณพงสกการะ เคารพ นบถอ บชา

ไมพงลวงละเมดจนตลอดชวตโคตม ถาพระองครบครธรรม ๘ น (การรบครธรรม)นนแหละจะเปนการอปสมบทของพระองค”พระนางมหาปชาบดโคตมกลาววา ทานอานนท ดฉนยอมรบครธรรม ๘ ขอน“ปฏบตไมละเมดไปจนตลอดชวตทเดยว เปรยบเหมอนหญงสาวหรอชายหนมผชอบแตงกาย เมอสรงนำาดำาเกลาแลวไดพวงอบล พวงมะล หรอพวงลำาดวน กใชมอทงสองประคองรบไวเหนอศรษะฉะนน”ตอมา ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ครนแลวถวายอภวาทแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระนางมหา“ปชาบดโคตมยอมรบครธรรม ๘ ขอแลว พระมาตจฉาของพระองคอปสมบทแลวพระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา อานนท ถามาตคามจะไมออกจากเรอนบวชเปน“บรรพชตในธรรมวนยทตถาคตประกาศไวแลว พรหมจรรยจะดำารงอยไดนาน สทธรรมจะดำารงอยถง ๑,๐๐๐ ป แตเพราะมาตคามออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในธรรมวนยทตถาคต ประกาศไวแลว บดนพรหมจรรยจะดำารงอยไดไมนาน สทธรรมจะตงอยไดเพยง ๕๐๐ ปเทานน๑

เชงอรรถ :๑ สทธรรมจะตงอยไดเพยง ๕๐๐ ป หมายความวา ถาใหสตรบวชโดยไมไดบญญตครธรรมไวกอน เวลาผานไป ๕๐๐ ปกจะไมมพระอรหนตผบรรลปฏสมภทา แตเมอบญญตครธรรมไวกอนทสตรจะบวช ในระยะเวลา ๑,๐๐๐ ปกยงมพระอรหนตผบรรลปฏสมภทาอย ผานไปอก ๑,๐๐๐ ปกยงมพระอรหนตสกขวปสสกอย ผานไปอก ๑,๐๐๐ ปกยงมพระอนาคามอย ผานไปอก ๑,๐๐๐ ปกยงมพระสกทาคามอยผานไปอก ๑,๐๐๐ ปกยงมพระโสดาบนอย สรปวาปฏเวธสทธรรมจะดำารงอยได ๕,๐๐๐ ป แมปรยตธรรมกดำารงอยได ๕,๐๐๐ ป เพราะปรยตกบปฏเวธตางเกอกลกน (ว.อ.๓/๔๐๓/๔๐๖-๔๐๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๑๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารอานนท ธรรมวนยทมมาตคามออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตจะไมตงอยไดนานเปรยบเหมอนตระกลหนงทมสตรมาก มบรษนอยจะถกโจรปลนทรพยทำารายไดงายอานนท ธรรมวนยทมมาตคามออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตจะไมตงอยไดนานเหมอนหนอนขยอกทลงในนาขาวสาล ซงอดมสมบรณกทำาใหนาขาวนนไมตงอยไดนานอานนท ธรรมวนยทมมาตคามออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตจะไมตงอยไดนานเหมอนเพลยทลงในไรออยทอดมสมบรณกทำาใหไรออยนนไมตงอยไดนานอานนท เราบญญตครธรรม ๘ แกภกษณทงหลาย ซงภกษณทงหลายไมพงละเมดไปจนตลอดชวต กเหมอนคนกนทำานบทสระใหญ เพอปองกนไมใหนำาไหล

(เขา)ออกไปฉะนนอฏฐครธมมะ จบ

๓. ภกขนอปสมปทานชานนะวาดวยการอนญาตใหอปสมบทภกษณ[๔๐๔] ครงนน พระนางมหาปชาบดโคตม เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวถวายอภวาท ไดยนอย ณ ทสมควร พระนางปชาบดโคตมผยนอย ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา หมอมฉนจะปฏบตอยางไร“กบนางสากยานพวกน พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหพระนางมหาปชาบดโคตมเหนชด ชวนใจใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาลำาดบนน พระนางมหาปชาบดโคตมผซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชดชวนใจใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา ไดถวายอภวาทพระผมพระภาค กระทำาประทกษณแลวเสดจกลบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๒๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายอปสมบทภกษณ“ทงหลาย”ตอมา ภกษณเหลานน กลาวกบพระนางมหาปชาบดโคตมดงนวา แมเจายง“ไมไดอปสมบท แตพวกดฉนอปสมบทแลว เพราะพระผมพระภาคทรงบญญตไววา‘ภกษทงหลายพงใหอปสมบทภกษณทงหลาย”ครงนน พระนางมหาปชาบดโคตมเขาไปหาทานพระอานนทถงทพก ครนแลวอภวาทไดยนอย ณ ทสมควร ไดกราบเรยนทานพระอานนทดงนวา ทานอานนท“ภกษณเหลานนกลาวอยางนวา แมเจายงไมไดอปสมบท แตพวกดฉนอปสมบทแลว‘เพราะพระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษทงหลายพงใหอปสมบทภกษณทงหลาย”ลำาดบนน ทานพระอานนทจงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ครนแลวถวายอภวาท นง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา“พระนางมหาปชาบดโคตมไดกลาวกบขาพระองคอยางนวา ทานอานนท ภกษณ‘ทงหลายกลาวกบดฉนอยางนวา แมเจายงไมไดอปสมบท แตพวกดฉนอปสมบทแลวเพราะพระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษทงหลายพงใหอปสมบทภกษณทงหลาย”พระผมพระภาคตรสวา อานนท ในเวลาทพระนางมหาปชาบดโคตมรบครธรรม“๘ กชอวาไดอปสมบทแลว”

พระนางมหาปชาบดโคตมกราบทลขอพร[๔๐๕] ครงนน พระนางมหาปชาบดโคตมเขาไปหาทานพระอานนทถงทพกครนแลวอภวาท ไดยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวกบทานพระอานนทดงนวา ทาน“อานนท ดฉนจะทลขอพรอยางหนงจากพระผมพระภาควา ขอประทานวโรกาส‘พระผมพระภาคพงอนญาตการกราบ การลกรบ การไหว สามจกรรมแกภกษทงหลายและภกษณทงหลายตามลำาดบพรรษาเถด พระพทธเจาขา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๒๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารครงนน ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ครนแลวถวายอภวาท นง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา“พระนางมหาปชาบดโคตมไดกลาวกบขาพระองคอยางนวา ทานอานนท ดฉนจะทล‘ขอพรอยางหนงจากพระผมพระภาควา ขอประทานวโรกาส พระผมพระภาคพงอนญาตการกราบ การลกรบ การไหว สามจกรรมแกภกษทงหลายและภกษณทงหลายตามลำาดบพรรษาเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา อานนท ไมใชฐานะ ไมใชโอกาสทตถาคตจะอนญาต“การกราบ การลกรบ การไหว สามจกรรมแกมาตคาม อานนท เพราะพวกเดยรถยเหลานผกลาวธรรมไวไมดกยงไมกราบ ไมลกรบ ไมไหว ไมทำาสามจกรรมแกมาตคามไฉนตถาคตจะอนญาตการกราบ การลกรบ การไหว สามจกรรมแกมาตคามเลา”ครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงกราบ ไมพงลกรบ ไมพงไหว ไมพง“ทำาสามจกรรมแกมาตคาม รปใดทำา ตองอาบตทกกฏ”

พระนางมหาปชาบดโคตมกราบทลถามถงสกขาบทครงนน พระนางมหาปชาบดโคตมเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวไดยนอย ณ ทสมควร พระนางมหาปชาบดโคตมผยนอย ณ ทสมควรไดทลถามพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา พวก“หมอมฉนจะปฏบตในสกขาบทของภกษณทงหลายทเปนสาธารณบญญต๑กบภกษทงหลายอยางไร”พระผมพระภาคตรสวา โคตม พวกเธอจงศกษาสกขาบทของภกษณทงหลาย“ทเปนสาธารณบญญตกบภกษทงหลาย เหมอนทภกษทงหลายศกษากนฉะนน”

เชงอรรถ :๑ สาธารณบญญต ไดแก บทบญญตทพระผมพระภาคทรงปรารภภกษสงฆบญญตไว เปนขอปฎบตสำาหรบ

ภกษสงฆและภกษณสงฆพงรกษาดวย จำานวน ๑๗๔ สกขาบท ดงทแสดงไวแลวในพระวนยปฎกมหาวภงค ภาค ๑ และภาค ๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๒๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารพระนางทลถามวา พระพทธเจาขา พวกหมอมฉนจะปฏบตในสกขาบทของ“ภกษณทงหลายทเปนอสาธารณบญญต๑ กบภกษทงหลายอยางไร”พระผมพระภาคตรสวา โคตม พวกเธอจงศกษาสกขาบทของภกษณทงหลาย“ทเปนอสาธารณบญญต กบภกษทงหลายตามทเราบญญตไว”

ลกษณะตดสนพระธรรมวนย ๘ ประการ๒[๔๐๖] ครงนน พระนางมหาปชาบดโคตม เขาไปเฝาพระผมพระภาค ณทประทบ ครนแลวถวายอภวาท ไดยนอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ขอประทานวโรกาส ขอพระผมพระภาคโปรดแสดงธรรม“โดยยอ ทเมอหมอมฉนฟงแลว จะพงหลกเรนอยผเดยว ไมประมาท มความเพยรอทศกายใจอยเถด”พระผมพระภาคตรสวา โคตม ทานรธรรมเหลาใดวา“๑. ธรรมเหลานเปนไปเพอความกำาหนด ไมเปนไปเพอคลายความกำาหนด๒. ธรรมเหลานเปนไปเพอความประกอบไว ไมเปนไปเพอความพราก๓. ธรรมเหลานเปนไปเพอการสะสม ไมเปนไปเพอการไมสะสม๔. ธรรมเหลานเปนไปเพอความมกมาก ไมเปนไปเพอความมกนอย๕. ธรรมเหลานเปนไปเพอความไมสนโดษ ไมเปนไปเพอความสนโดษ๖. ธรรมเหลานเปนไปเพอความคลกคลหมคณะ ไมเปนไปเพอความสงด๗. ธรรมเหลานเปนไปเพอความเกยจคราน ไมเปนไปเพอปรารภความเพยร๘. ธรรมเหลานเปนไปเพอความเปนคนเลยงยาก ไมเปนไปเพอความเปนคนเลยงงาย

เชงอรรถ :๑ อสาธารณบญญต ไดแก บทบญญตทพระผมพระภาคทรงปรารภภกษณสงฆบญญตไวภกษณสงฆไมตองรกษาจำานวน ๔๖ สกขาบทและททรงปรารภภกษณสงฆบญญตไวเฉพาะสำาหรบภกษณสงฆบญญตฝายเดยวจำานวน ๑๓๐ สกขาบท ตามทแสดงไวแลวในพระวนยปฎก ภกขนวภงค เลม ๓๒ อง.อฏฐก. (แปล) ๒๒/๕๓/๓๓๙

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๒๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารโคตม ทานพงจำาไวโดยสวนเดยววา นนไมใชธรรม นนไมใชวนย นนไมใช‘สตถศาสน’โคตม ทานรธรรมเหลาใดวา๑. ธรรมเหลานเปนไปเพอความคลายกำาหนด ไมเปนไปเพอความกำาหนด๒. ธรรมเหลานเปนไปเพอความพราก ไมเปนไปเพอความประกอบไว๓. ธรรมเหลานเปนไปเพอการไมสะสม ไมเปนไปเพอความสะสม๔. ธรรมเหลานเปนไปเพอความมกนอย ไมเปนไปเพอความมกมาก๕. ธรรมเหลานเปนไปเพอความสนโดษ ไมเปนไปเพอความไมสนโดษ๖. ธรรมเหลานเปนไปเพอความสงด ไมเปนไปเพอความคลกคลหมคณะ๗. ธรรมเหลานเปนไปเพอปรารภความเพยร ไมเปนไปเพอความเกยจคราน๘. ธรรมเหลานเปนไปเพอความเปนคนเลยงงาย ไมเปนไปเพอความเปนคนเลยงยากโคตม ทานจงจำาไวโดยสวนเดยววา นนเปนธรรม นนเปนวนย นนเปน“สตถศาสน”

ทรงอนญาตใหยกปาตโมกขขนแสดง[๔๐๗] สมยนน ภกษทงหลายไมยกปาตโมกขขนแสดงแกภกษณทงหลายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหยกปาตโมกขขนแสดง“แกภกษณทงหลาย ตอมา ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา ใครหนอควรยก” “ปาตโมกขขนแสดงแกภกษณทงหลาย”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๒๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายยก“ปาตโมกขขนแสดงแกภกษณทงหลาย”สมยนน ภกษทงหลายเขาไปถงสำานกของภกษณทงหลายแลวยกปาตโมกขขนแสดงคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ภกษณเหลานเปนภรรยาของภกษ“

เหลาน ภกษณเหลานเปนชของภกษเหลาน บดน ภกษเหลานจะอภรมยกบภกษณเหลาน”บรรดาภกษผมกนอยไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคพทธเจารบสงวา ภกษทงหลาย ภกษทงหลายไมพงยก“ปาตโมกขขนแสดงแกภกษณทงหลาย รปใดยกขนแสดง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลายเราอนญาตใหภกษณทงหลายยกปาตโมกขขนแสดงแกภกษณทงหลายดวยกน”ภกษณทงหลายไมทราบวา จะยกปาตโมกขขนแสดงอยางไร“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายอธบาย“ใหภกษณทงหลายทราบวา พงยกปาตโมกขขนแสดงอยางน”

ทรงอนญาตใหภกษณรบอาบตของกนและกน[๔๐๘] สมยนน ภกษณทงหลายไมทำาคนอาบต ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมทำาคนอาบตไมได รปใดไม“กระทำาคน ตองอาบตทกกฏ”ภกษณทงหลายไมรวา พงทำาคนอาบตอยางน ภกษทงหลายจงไปกราบทล“ ”พระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๒๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายบอกภกษณ“ทงหลายวา พวกเธอพงทำาคนอาบตอยางน”สมยนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา ใครหนอพงรบอาบตของภกษณ“ทงหลาย จงไปนำาเรองนกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายรบอาบต“ของภกษณทงหลาย”สมยนน ภกษณทงหลายพบภกษทถนนบาง ตรอกบาง ทางสามแพรงบางไดวางบาตรไวบนพน หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยงประนมมอ ทำาคนอาบตคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ภกษณเหลานเปนภรรยาของภกษ“เหลาน ภกษณเหลานเปนชของภกษเหลาน ภกษและภกษณลวงเกนกนตอนกลางคนเวลานกำาลงขอขมา”

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษทงหลายไมพงรบอาบตของ“ภกษณทงหลาย รปใดรบ ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณทงหลายรบอาบตของภกษณทงหลาย”ภกษณทงหลายไมรวา จะพงรบอาบตอยางน จงไปกราบทลพระผมพระภาค“ ”ใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายบอกภกษณ“ทงหลายวา พวกเธอพงรบอาบตอยางน”

ทรงอนญาตใหทำากรรมเปนตน[๔๐๙] สมยนน ภกษทงหลายไมทำากรรม๑ แกภกษณทงหลาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ กรรม ในทน หมายถงการลงโทษทางพระวนย เชนตชชนยกรรมเปนตน (ว.อ.๓/๔๐๙/๔๐๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๒๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำากรรมแกภกษณ“ทงหลาย”สมยนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา ใครหนอพงทำากรรมแกภกษณ“ทงหลาย จงไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายทำากรรม“แกภกษณทงหลาย”สมยนน ภกษณทงหลายทถกทำากรรมแลว พบภกษทถนนบาง ตรอกบางทางสามแพรงบาง ไดวางบาตรไวบนพน หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง นงกระโหยงประนมมอ ขอขมาวา จะไมทำาอยางนอก“ ”คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ภกษณเหลานเปนภรรยาของภกษ“เหลาน ภกษณเหลานเปนชของภกษเหลาน ภกษและภกษณเหลานลวงเกนกนตอนกลางคน เวลานกำาลงขอขมา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษทงหลายไมพงทำากรรมแกภกษณ“ทงหลาย รปใดทำา ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณทงหลายทำากรรมแกภกษณทงหลาย”ภกษณทงหลายไมรวา จะพงทำากรรมอยางน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไป“ ”

กราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายบอกภกษณ“ทงหลายวา พวกเธอพงทำากรรมอยางน”[๔๑๐] สมยนน ภกษณทงหลายบาดหมาง ทะเลาะววาทกน ใชหอกคอปากทมแทงกน ทามกลางสงฆ ไมอาจจะระงบอธกรณนนไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายระงบอธกรณ“ของภกษณทงหลาย”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๒๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๑.ปฐมภาณวารสมยนน ภกษทงหลายกำาลงระงบอธกรณของภกษณทงหลาย เมอภกษทงหลายกำาลงวนจฉยอธกรณอย ปรากฏมภกษณทงหลายทเขากรรม๑บาง ตองอาบตบางภกษณทงหลายกลาวอยางนวา ดแลวทานผเจรญ ขอพระคณเจาทงหลายจงทำากรรม“แกภกษณทงหลาย ขอพระคณเจาทงหลายจงรบอาบตของภกษณทงหลาย เพราะพระผมพระภาคทรงบญญตไววา ภกษทงหลายพงระงบอธกรณของภกษณทงหลาย”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายมอบการ“ลงโทษภกษณทงหลายใหแกภกษณทงหลาย เพอใหภกษณทงหลายลงโทษภกษณทงหลายกนเอง ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายมอบการปลงอาบตของภกษณทงหลายใหแกภกษณทงหลาย เพอใหภกษณทงหลายรบอาบตกบภกษณทงหลายดวยกน”สมยนน ภกษณอนเตวาสนของภกษณอบลวรรณา ตดตามพระผมพระภาคเรยนพระวนยอย ๗ ป นางกลบมสตฟ นเฟอน พระวนยทเรยนไวกเลอะเลอน นางทราบวา พระผมพระภาคประสงคจะเสดจไปกรงสาวตถ จงคดวา เราตดตาม“ “พระผมพระภาค เรยนพระวนยอย ๗ ป จนสตฟ นเฟอน พระวนยทเคยเรยนไว กเลอะเลอน การทมาตคามจะตดตามพระผมพระภาคไปจนตลอดชวตเปนเรองยาก เราจะพงปฏบตอยางไรเลา จงบอกเรองนนใหภกษณทงหลายทราบ”ภกษณทงหลายจงบอกความนนแกภกษทงหลายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายสอนวนย“แกภกษณทงหลายได”ปฐมภาณวาร จบ

เชงอรรถ :๑ ผเขากรรม ในทน หมายถงผควรแกกรรมคอควรถกลงโทษ (กมมปปตตาโยปต กมมารหาป-สารตถ ๓/๕๓๐

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๒๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวาร๒. ทตยภาณวาร[๔๑๑] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงเวสาลตามพระอธยาศยแลวเสดจจารกไปทางกรงสาวตถ เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงสาวตถ ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถปณฑกคหบด ในกรงสาวตถนนสมยนน พวกภกษฉพพคคยใชนำาโคลนรดภกษณทงหลาย ดวยคดวา บางท“ภกษณทงหลายจะรกพวกเราบาง”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชนำาโคลนรดภกษณ“ทงหลาย รปใดรด ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลงทณฑกรรมภกษผประพฤตเชนนน”สมยนน ภกษเหลานนไดปรกษากนดงนวา พวกเราจะพงลงทณฑกรรมอยางไร“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณสงฆพงประกาศใหทราบวา“ภกษ นนไมควรไหว ๑”

ภกษแสดงอวยวะอวดภกษณสมยนน พวกภกษฉพพคคยเปดกายแสดงแกภกษณทงหลาย เปดขาออนแสดงแกภกษณทงหลาย เปดองคชาตแสดงแกภกษณทงหลาย พดเกยวภกษณทงหลาย ชกชวนบรษใหมาคบหารกกบภกษณทงหลาย ดวยคดวา ภกษณทงหลาย“จะรกพวกเราบาง”

เชงอรรถ :๑ ภกษณสงฆพงประชมกนในสำานกภกษณ ประกาศวา พระคณเจารปโนน แสดงอาการทไมนาเลอมใสตอ“ภกษณทงหลาย ภกษณสงฆพอใจทจะไมกราบไหวพระคณเจารปนน ๓ ครง ” (ว.อ. ๓/๔๑๑/๔๐๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๒๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงเปดกายแสดงแกภกษณ“ทงหลาย ไมพงเปดขาออนแสดงแกภกษณทงหลาย ... ไมพงเปดองคชาตแสดงแกภกษณทงหลาย ... ไมพงพดเกยวภกษณทงหลาย ... ไมพงชกชวนบรษใหมาคบหารกกบภกษณทงหลาย รปใดพงชกชวน ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลงทณฑกรรมภกษผประพฤตเชนนน”ครงนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา พวกเราพงลงทณฑกรรมอยางไร“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณสงฆพงประกาศใหทราบวา ภกษ“นนไมควรไหว”ตอมา พวกภกษณฉพพคคยใชนำาโคลนรดภกษทงหลาย ดวยคดวา ภกษ“ทงหลายจะรกพวกเราบาง”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงใชนำาโคลนรดภกษ“ทงหลาย รปใดรด ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลงทณฑกรรมแกภกษณผประพฤตเชนน”ครงนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา พวกเราจะลงทณฑกรรมอยางไร“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหหามปราม“ ”เมอภกษทงหลายหามปรามแลว ภกษณทงหลายกยงไมยอมเชอภกษทงหลาย จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหงดการใหโอวาท“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๓๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษณแสดงอวยวะอวดภกษสมยนน พวกภกษณฉพพคคยเปดกายแสดงแกภกษทงหลาย เปดถนแสดงแกภกษทงหลาย เปดขาออนแสดงแกภกษทงหลาย เปดองคกำาเนดแสดงแกภกษทงหลาย พดเกยวภกษทงหลาย ชกชวนสตรใหมาคบหารกกบภกษทงหลาย ดวยคดวา ภกษทงหลายจะรกพวกเราบาง“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงเปดกายแสดงแกภกษ“ทงหลาย ... ไมพงเปดถนแสดงแกภกษทงหลาย ... ไมพงเปดขาออนแสดงแกภกษ

ทงหลาย ... ไมพงเปดองคกำาเนดแสดงแกภกษทงหลาย ... ไมพงพดเกยวภกษทงหลาย... ไมพงชกชวนสตรใหมาคบหารกกบภกษทงหลาย รปใดชกชวน ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย เราอนญาตใหลงทณฑกรรมแกภกษณผประพฤตเชนนน”ครงนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา พวกเราพงลงทณฑกรรมอยางไร“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหหามปราม“ ”เมอภกษทงหลายหามปรามแลว ภกษณทงหลายกยงไมยอมเชอภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหงดโอวาท“ ”ครงนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา การทำาอโบสถรวมกบภกษณทถก“งดโอวาทแลว ควรหรอไมหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณทงหลายไมพงทำาอโบสถรวม“กบภกษณทถกงดโอวาท จนกวาอธกรณนนจะระงบไป”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๓๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารเรองงดโอวาท[๔๑๒] สมยนน ทานพระอทายงดโอวาทแลวหลกจารกไป ภกษณทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระคณเจาอทาย จงงดโอวาทแลวหลกจารก“ไปเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษทงหลายไมพงงดโอวาทแลว“จารกไป รปใดเทยวจารกไป ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายผโงเขลาไมฉลาด งดโอวาท ภกษทงหลายจงนำาเรองนไป กราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษผโงเขลาไมฉลาด ไมพงงดโอวาท“รปใดงด ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายงดโอวาท เพราะเรองไมสมควร เพราะเหตไมสมควรภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงงดโอวาท เพราะเรองไม“สมควร เพราะเหตไมสมควร รปใดงด ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายงดโอวาทแลวไมใหคำาวนจฉย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษงดโอวาทแลวจะไมใหคำาวนจฉย“ไมได รปใดไมให ตองอาบตทกกฏ”[๔๑๓] สมยนน ภกษณทงหลายไมยอมไปรบโอวาท ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๓๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมไปรบโอวาทไมได รปใด“ไมไป พงปรบอาบตตามธรรม ๑”สมยนน ภกษณสงฆพากนไปรบโอวาท(พรอมกน)ทงหมด คนทงหลายจงตำาหนประณาม โพนทะนาวา ภกษณเหลานเปนภรรยาของภกษเหลาน ภกษณเหลานเปน“ชของภกษเหลาน บดนภกษและภกษณเหลานจะอภรมยกน”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณสงฆไมพงไปรบโอวาท“ (พรอมกน)ทงหมด ถาไป(พรอมกน)ทงหมด ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณ ๔-๕ รป ไปรบโอวาท”สมยนน ภกษณ ๔-๕ รปไปรบโอวาท คนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ภกษณเหลานเปนภรรยาของภกษทงหลายเหลาน ภกษณเหลานเปนชของภกษ“เหลาน บดนภกษและภกษณเหลานจะอภรมยกน”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงไปรบโอวาท ๔“ -๕ รปถาพวกเธอไป ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณ ๒-๓ รปไปรบโอวาท”

วธรบโอวาทของภกษณภกษณทงหลายพงเขาไปหาภกษรปหนง หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนงกราบเทานงกระโหยง ประนมมอ กลาวอยางนวา พระคณเจา ภกษณสงฆกราบเทาภกษสงฆ“และขอเขารบโอวาท นยวา ภกษณสงฆจงไดการเขารบโอวาท”

เชงอรรถ :๑ พงปรบอาบตตามธรรม หมายถงปรบอาบตปาจตตย ตามความแหงสกขาบทท ๙ แหงอารามวรรค ทกำาหนดใหภกษณทงหลายตองเขาไปถามอโบสถและฟงโอวาทจากภกษทงหลายสงฆทกครงเดอน (ด ว.ภกขน. แปล๓/๑๐๕๘/๒๘๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๓๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษนนพงเขาไปหาภกษผยกปาตโมกขขนแสดง กลาวอยางนวา ทานผเจรญ“ภกษณสงฆกราบเทาภกษสงฆ และขอการเขารบโอวาท นยวา ภกษณสงฆจงไดการเขารบโอวาท”ภกษผยกปาตโมกขขนแสดงพงถามวา ภกษบางรปทสงฆแตงตงใหสอนภกษณ“มอยหรอ”ถาภกษบางรปทสงฆแตงตงใหเปนผสอนภกษณ มอย ภกษผยกปาตโมกขขนแสดงพงกลาววา ภกษชอนสงฆแตงตงใหสอนภกษณ ภกษณสงฆจงเขาไปหาภกษนน“ ”ถาภกษบางรปทสงฆแตงตงใหสอนภกษณไมมอย ภกษผยกปาตโมกขขนแสดงพงถามวา ทานรปใดสามารถสอนภกษณไดเลา ถาภกษบางรปสามารถกลาวสอน“ ”ภกษณไดและมคณสมบต ๘ อยาง ภกษผยกปาตโมกขขนแสดงพงสวดแตงตงแลวประกาศวา ภกษชอนสงฆแตงตงใหเปนผสอนภกษณ ภกษณสงฆจงเขาไปหาภกษนน“ ”ถาไมมใครสามารถจะสอนภกษณได ภกษผยกปาตโมกขขนแสดง พงบอกวา“ไมมรปใดทสงฆแตงตงใหสอนภกษณ ภกษณสงฆจงเปนอยดวยอาการทนาเลอมใสเถด”[๔๑๔] สมยนน ภกษทงหลายไมยอมรบใหโอวาท ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษทงหลายจะไมรบใหโอวาทไมได“รปใดไมรบ ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษรปหนงเปนคนโงเขลา ภกษณทงหลายพากนไปหาภกษนน ไดกลาวดงนวา พระคณเจา ทานโปรดรบใหโอวาท“ ”ภกษนนตอบวา นองหญงทงหลาย อาตมาเปนคนโงเขลา จะรบใหโอวาทได“อยางไรกน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๓๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษณทงหลายกลาววา พระคณเจา ทานโปรดรบใหโอวาทเถด เพราะพระ“ผมพระภาคทรงบญญตไวอยางนวา ภกษทงหลายพงรบใหโอวาทแกภกษณทงหลาย”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ยกเวนภกษผโงเขลา เราอนญาตให“ภกษทงหลายทเหลอรบใหโอวาท”

สมยนน ภกษรปหนงเปนไข ภกษณทงหลายพากนเขาไปหาภกษนนแลวไดกลาวดงนวา พระคณเจา ทานโปรดรบใหโอวาท“ ”ภกษนนตอบวา นองหญงทงหลาย อาตมาเปนไข จะรบใหโอวาทไดอยางไรกน“ ”ภกษณทงหลายกลาววา พระคณเจา ทานโปรดรบใหโอวาทเถด เพราะพระ“ผมพระภาคทรงบญญตไววา ยกเวนภกษผโงเขลา ภกษทงหลายทเหลอพงรบใหโอวาท”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ยกเวนภกษผโงเขลาและภกษเปนไข“เราอนญาตใหภกษทงหลายทเหลอพงรบใหโอวาท”สมยนน ภกษรปหนงกำาลงเตรยมจะเดนทาง ภกษณทงหลายพากนเขาไปหาภกษนนไดกลาวดงนวา พระคณเจา ทานโปรดรบใหโอวาท“ ”ภกษนนตอบวา นองหญงทงหลาย อาตมากำาลงจะเดนทาง จะรบใหโอวาท“ไดอยางไรกน”ภกษณทงหลายกลาววา พระคณเจา ทานโปรดรบใหโอวาทเถด เพราะพระ“ผมพระภาคทรงบญญตไวอยางนวา ยกเวนภกษผโงเขลาและภกษเปนไข ภกษทงหลายทเหลอพงรบใหโอวาท”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ยกเวนภกษผโงเขลา ภกษเปนไขและ“ภกษกำาลงจะเดนทาง เราอนญาตใหภกษทงหลายทเหลอรบใหโอวาท”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๓๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารสมยนน ภกษรปหนงอยในปา ภกษณทงหลายพากนเขาไปหาภกษนน ไดกลาวดงนวา พระคณเจา ทานโปรดรบใหโอวาท“ ”ภกษนนตอบวา นองหญงทงหลาย อาตมาอยในปา จะรบใหโอวาทไดอยางไร“กน”ภกษณทงหลายกลาววา พระคณเจา ทานโปรดรบใหโอวาทเถด เพราะพระ“ผมพระภาคทรงบญญตไวอยางนวา ยกเวนภกษโงเขลา ภกษเปนไขและภกษผกำาลงจะเดนทาง ภกษทงหลายทเหลอพงรบใหโอวาท”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผอยปารบใหโอวาท“และนดหมายวา เราจะกลบมาในทนน”[๔๑๕] สมยนน ภกษทงหลายรบใหโอวาทแลวไมบอก(โอวาท) ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมบอกโอวาทไมได รปใดไมบอก“

ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายรบใหโอวาทแลวไมยอมกลบมาบอก(โอวาท) ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมกลบมาบอกโอวาทไมได รปใด“ไมกลบมาบอก ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษณทงหลายไมไปทนดหมาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมไปทนดหมายไมได รปใด“ไมไป ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๓๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารเรองภกษณรดสขาง[๔๑๖] สมยนน ภกษณทงหลายใชประคดเอวผนยาว ภกษณเหลานนใชผานนรดสขาง คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนหญงคฤหสถผ“บรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงใชประคดเอวผนยาว รป“ใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตประคดเอวทรดไดรอบเดยวแกภกษณ ภกษณไมพงใชประคดเอวนนรดสขาง รปใดรด ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษณทงหลายใชแผนไมสานรดสขาง ใชแผนหนงรดสขาง ใชแผนผาขาวรดสขาง ใชชองผารดสขาง ใชเกลยวผารดสขาง ใชผาผนเลกรดสขาง ใชชองผาผนเลกรดสขาง ใชเกลยวผาผนเลกรดสขาง ใชชองถกดวยดายรดสขาง ใชเกลยวดายรดสขางคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนหญงคฤหสถผบรโภค“กาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงใชแผนไมสานรดสขาง “ ...ไมพงใชแผนหนงรดสขาง ... ไมพงใชแผนผาขาวรดสขาง ... ไมพงใชชองผารดสขาง ...ไมพงใชเกลยวผารดสขาง .... ไมพงใชผาผนเลกรดสขาง ... ไมพงใชชองผาผนเลกรดสขาง ... ไมพงใชเกลยวผาผนเลกรดสขาง ... ไมพงใชชองถกดวยดายรดสขาง ... ไมพงใชเกลยวดายรดสขาง รปใดใช ตองอาบตทกกฏ”

เรองภกษณนวดกายสมยนน ภกษณทงหลายใชกระดกแขงโคขดสตะโพก ใชไมมสณฐานดจคางโคนวดตะโพก นวดมอ นวดหลงมอ นวดเทา นวดหลงเทา นวดขาออน นวดหนา นวด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๓๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารรมฝปาก คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนหญงคฤหสถ“ผบรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงใชกระดกแขงโคสตะโพก“... ไมพงใชไมมสณฐานดจคางโคนวดตะโพก ... ไมพงนวดมอ ... ไมพงนวดหลงมอ ...ไมพงนวดเทา ... ไมพงนวดหลงเทา ... ไมพงนวดขาออน ... ไมพงนวดหนา ... ไมพงนวดรมฝปาก รปใดนวด ตองอาบตทกกฏ”

เรองภกษณทาหนา[๔๑๗] สมยนน พวกภกษณฉพพคคยทาหนา ... ถหนา ... ผดหนา ... เจมหนาดวยมโนศลา ... ยอมตว ... ยอมหนา ... ยอมทงตวและหนาคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนหญงคฤหสถผ“บรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงทาหนา “ ... ไมพงถหนา... ไมพงผดหนา ... ไมเจมหนาดวยมโนศลา ... ไมพงยอมตว ... ไมพงยอมหนา... ไมพงยอมทงตวและหนา รปใดทำา ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษณทงหลายแตมหนา ... ทาแกม .... เลนหเลนตา ... ยนแอบทประต .... ใหผอนฟอนรำา ... ตงสำานกหญงแพศยา ... ตงรานขายสรา ... ตงรานขายเนอออกรานขายของเบดเตลด ... ประกอบการคากำาไร ... ประกอบการคาขาย ... ใชทาสใหปรนนบต ... ใชทาสใหปรนนบต ... ใชกรรมกรชายใหปรนนบต... ใชกรรมกรหญงใหปรนนบต... ใชสตวดรจฉานใหปรนนบต... ขายของสดและของสก ... ใชสนถตขนเจยมหลอคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนหญงคฤหสถผ“บรโภคกาม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๓๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณทงหลายไมพงแตมหนา “ ... ไมพงทาแกม ... ไมพงเลนหเลนตา ... ไมพงยนแอบทประต ... ไมพงใหผอนฟอนรำา ...ไมพงตงสำานกหญงแพศยา ... ไมพงตงรานขายสรา ... ไมพงตงรานขายเนอ ... ไมพงออกรานขายของเบดเตลด ... ไมพงประกอบการคากำาไร ... ไมพงประกอบการคาขาย... ไมพงใชทาสใหปรนนบต ... ไมพงใชทาสใหปรนนบต ... ไมพงใชกรรมกรชายใหปรนนบต ... ไมพงใชกรรมกรหญงใหปรนนบต ... ไมพงใชสตวดรจฉานใหปรนนบต ...ไมพงขายของสดและของสก ... ไมพงใชสนถตขนเจยมหลอ รปใดใช ตองอาบตทกกฏ”

เรองภกษณใชจวรสเขยวลวน[๔๑๘] สมยนน พวกภกษณฉพพคคยหมจวรสเขยวลวน ... หมจวรสเหลองลวน ... หมจวรสแดงลวน ... หมจวรสบานเยนลวน ... หมจวรสดำาลวน ... หมจวรสแสด ... หมจวรสชมพ ... หมจวรไมตดชาย ... หมจวรมชายยาว ... หมจวรมชายเปนลายดอกไม ...หมจวรมชายเปนแผน ... สวมเสอ ... สวมหมวกคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนหญงคฤหสถผ“บรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงหมจวรสเขยวลวน “ ... ไมพงหมจวรสเหลองลวน ... ไมพงหมจวรสแดงลวน ... ไมพงจวรสบานเยนลวน... ไมพงหมจวรสดำาลวน ... ไมพงหมจวรสแสดลวน ... ไมพงหมจวรสชมพลวน ...ไมพงหมจวรไมตดชาย ... ไมพงหมจวรมชายยาว ... ไมพงหมจวรมชายเปนลาย ดอกไม... ไมพงหมจวรมชายเปนแผน ... ไมพงสวมเสอ ... ไมพงสวมหมวก รปใดสวมตองอาบตทกกฏ”

เรองพนยกรรมของภกษณสงฆ[๔๑๙] สมยนน ภกษณรปหนง กำาลงจะมรณภาพ สงอยางนวา เมอดฉน“ลวงลบไป บรขารของดฉนจงเปนของสงฆ บรรดาสหธรรมกเหลานน ภกษทงหลาย”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๓๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารกบภกษณทงหลายโตเถยงกนวา บรขารตองเปนของพวกเรา บรขารตองเปนของ“

พวกเรา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ถาภกษณกำาลงจะมรณภาพสงอยาง“นวา เมอดฉนลวงลบไป บรขารของดฉนจงเปนของสงฆ ภกษสงฆไมเปนใหญใน‘ ’บรขารนน บรขารนนตกเปนของภกษณสงฆฝายเดยวภกษทงหลาย ถาสกขมานากำาลงจะมรณภาพ ฯลฯภกษทงหลาย ถาสามเณรกำาลงจะมรณภาพ สงอยางนวา เมอดฉนลวงลบไป‘‘บรขารของดฉนจงเปนของสงฆ ภกษสงฆไมเปนใหญในบรขารนน บรขารนนตกเปน’ของภกษณสงฆฝายเดยวภกษทงหลาย ถาภกษกำาลงจะมรณภาพ สงอยางนวา เมอเราลวงลบไป‘บรขารของเราจงเปนของสงฆ ภกษณสงฆไมเปนใหญในบรขารนน บรขารนนตกเปน’ของภกษสงฆฝายเดยวภกษทงหลาย ถาสามเณรกำาลงจะมรณภาพ ฯลฯภกษทงหลาย ถาอบาสกกำาลงจะตาย ฯลฯภกษทงหลาย ถาอบาสกากำาลงจะตาย ฯลฯภกษทงหลาย ถาผอน(นอกเหนอจากน)กำาลงจะตาย สงอยางนวา เมอเรา‘ลวงลบไป บรขารของเราจงเปนของสงฆ ภกษณสงฆไมเปนใหญในบรขารนน บรขาร’ตกเปนของภกษสงฆฝายเดยว”

เรองภกษณใชไหลกระแทกภกษ[๔๒๐] สมยนน สตรคนหนงเปนอดตภรรยาของนกมวย บวชในสำานกภกษณนางเหนภกษทพพลภาพทถนน จงใชไหลกระแทกใหเซ ภกษทงหลายตำาหน ประณามโพนทะนาวา ไฉนภกษณเหนภกษทพพลภาพทถนน จงใชไหลกระแทกใหเซเลา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๔๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงใชไหลกระแทกภกษ รป“ใดใชไหลกระแทก ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตภกษณเหนภกษแลวหลกทางใหแตไกล”

เรองภกษณใชบาตรใสทารกสมยนน หญงคนหนงเปนแมมายผวราง ไดมครรภกบชายช นางทำาแทงแลวใชภกษณผทตนอปถมภวา แมเจา ทานโปรดใชบาตรใสทารกนไป ภกษณวางทารก“ ”

ในบาตรแลวใชสงฆาฏปดเดนไปสมยนน ภกษผเทยวบณฑบาตรปหนง ตงใจสมาทานวา เรายงไมใหอาหาร“ทไดมาแกภกษหรอภกษณกอนแลวจะไมยอมฉน”ลำาดบนน ภกษนนไดพบภกษณรปนนจงกลาววา นองหญงเชญทานรบอาหารเถด“ ”นางปฏเสธวา อยาเลย พระคณเจา“ ”แมครงท ๒ ภกษรปนนกยงกลาวกบภกษณนนดงนวา นองหญง เชญทาน“รบอาหารเถด นางปฏเสธวา อยาเลย พระคณเจา” “ ”แมครงท ๓ ภกษรปนนกยงกลาวกบภกษณนนดงนวา นองหญง เชญทาน“รบอาหารเถด นางปฏเสธวา อยาเลย พระคณเจา” “ ”ภกษนนบอกวา อาตมาตงใจสมาทานวา ยงไมใหอาหารทไดมาแกภกษหรอ“ ‘ภกษณกอนแลวเราจะไมยอมฉน เชญทานรบเถด’ ”ครงนน ภกษณนนถกภกษนนรบเราจงนำาบาตรออกใหด บอกวา พระคณเจา“ทานจงดทารกในบาตร ทานอยาบอกใครนะ”ภกษจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษณใชบาตรใสทารกนำาออกไป“เลา แลวนำาเรองนไปบอกภกษทงหลายใหทราบ”บรรดาภกษผมกนอยตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษณใชบาตรใส“ทารกนำาออกไปเลา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๔๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงใชบาตรใสทารกนำาไป“รปใดใส ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตภกษณพบภกษแลวใหนำาบาตรออกแสดง”

เรองภกษณแสดงกนบาตรสมยนน พวกภกษณฉพพคคยพบภกษแลวพลกใหดกนบาตร ภกษทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน พวกภกษณฉพพคคยพบภกษแลวพลกใหดกน“บาตรเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณพบภกษแลวไมพงพลกใหดกน“บาตร รปใดแสดง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตภกษณเมอพบภกษแลวหงายบาตรแสดง และนมนตภกษรบอาหารทมในบาตรนน”

เรองภกษณเพงดอวยวะเพศบรษสมยนน เขาทงองคชาตของบรษไวทถนนในกรงสาวตถ ภกษณทงหลายเพงดอวยวะเพศของบรษนน คนทงหลายพากนโห ภกษณเหลานนเกอเขน ครนภกษณเหลานนกลบถงสำานก ไดบอกเรองนนใหภกษณทงหลายอนทราบ บรรดาภกษณผมกนอยตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษณทงหลายจงเพงดอวยวะเพศของ“บรษเลา”ครงนนแล ภกษณทงหลายเหลานนบอกเรองนนแกภกษทงหลายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงเพงดอวยวะเพศของบรษ“รปใดเพงด ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๔๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารเรองภกษใหอามส[๔๒๑] สมยนน คนทงหลายถวายอามสแกภกษทงหลาย ภกษทงหลายใหอามสแกภกษณทงหลาย คนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนอามส“ทเขาถวายใหตนฉน พวกพระคณเจาจงใหแกผอนเลา พวกเราไมรจกใหทานเองหรอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อามสทเขาใหตนฉน ภกษไมพงให“แก ผอน รปใดให ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษทงหลายมอามสมาก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถวายแกสงฆ“ ”อามสกยงมเหลอเฟอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถวายเปนของสวนบคคล“ได”สมยนน ภกษทงหลายเกบอามสไวมาก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณทงหลายรบ“อามสทภกษทงหลายเกบไวมาบรโภคได”สมยนน ชาวบานถวายอามสแกภกษณทงหลาย ภกษณทงหลายจงถวายแกภกษทงหลายคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนอามสทเขาถวายใหตนฉน“

ภกษณทงหลายจงใหแกผอนเลา พวกเราไมรจกใหทานเองหรอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๔๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย อามสทเขาใหตนฉน ภกษณไมพงให“แกผอน รปใดให ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษณทงหลายมอามสมาก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถวายสงฆ“ ”อามสกยงมเหลอเฟอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถวายเปนของสวนบคคล“ได”สมยนน อามสทภกษณทงหลายเกบไวมมาก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายรบอามส“ทภกษณทงหลายเกบไวมาฉนได”

เรองภกษณยมเสนาสนะ[๔๒๒] สมยนน ภกษทงหลายมเสนาสนะจำานวนมาก แตภกษณทงหลายไมมภกษณทงหลายจงสงทตไปขอวา ทานผเจรญ ขอโอกาสเถด ขอพระคณเจาทงหลาย“จงใหพวกดฉนยมเสนาสนะ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณทงหลายนำา“เสนาสนะไปใชไดชวคราว”

เรองผานงของภกษณสมยนน ภกษณทงหลายมระด นงบาง นอนบางบนเตยงทบไว บนตงทบไวเสนาสนะเป อนโลหต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๔๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงนง ไมพงนอนบนเตยง“ทบไว รปใดนงหรอนอน ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตผาผลดเปลยน”ผาผลดเปลยนเป อนโลหต ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาซบใน“ ”ผาซบในหลด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชเชอกผกไวทขาออน“ ”เชอกขาด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเชอกฟ นผกสะเอว“ ”สมยนน พวกภกษณฉพพคคยใชเชอกฟ นผกสะเอวตลอดเวลา คนทงหลายตำาหนประณาม โพนทะนาวา เหมอนหญงคฤหสถผบรโภคกาม“ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงใชเชอกผกสะเอว“ตลอดเวลา รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตเชอกฟ นผกสะเอวแกภกษณ ทมระด”ทตยภาณวาร จบ

๓. ตตยภาณวารเรองอนตรายกธรรมของภกษณ[๔๒๓] สมยนน ภกษณทงหลายทอปสมบทแลวปรากฏวาไมมเครองหมายเพศบาง สกแตวามเครองหมายเพศบาง ไมมประจำาเดอนบาง มประจำาเดอนไม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๔๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารหยดบาง ใชผาซบเสมอบาง เปนคนไหลซมบาง มเดอยบาง เปนบณเฑาะกหญงบางมลกษณะคลายชายบาง มทวารหนกทวารเบาตดกนบาง มสองเพศ(อภโตพยญชนก)บาง ฯลฯภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสอบถามอนตรายกธรรม“๒๔ ประการกบสตรผจะอปสมบทภกษทงหลาย พงสอบถามอยางน

วธสอบถามอนตรายกธรรมเธอไมใชผไมมเครองหมายเพศหรอ ไมใชสกแตวามเครองหมายเพศหรอ ไมใชผไมมประจำาเดอนหรอ ไมใชผมประจำาเดอนไมหยดหรอ ไมใชผใชผาซบเสมอหรอไมใชคนไหลซมหรอ ไมใชผมเดอยหรอ ไมใชเปนบณเฑาะกหญงหรอ ไมใชผมลกษณะคลายชายหรอ ไมใชผมทวารหนกทวารเบาตดกนหรอ ไมใชคนสองเพศหรอเธอมโรคเหลานหรอไม คอ โรคเรอน โรคฝ โรคกลาก โรคมองครอ โรคลมบาหมเธอเปนมนษยหรอ เธอเปนหญงหรอ เธอเปนไทหรอ เธอไมมหนสนหรอ เธอไมเปนราชภฏหรอ มารดาบดาหรอสามอนญาตแลวหรอ มอายครบ ๒๐ ปบรบรณแลวหรอ เธอมบาตรและจวรครบแลวหรอ เธอชออะไร ปวตตน๑ของเธอชออะไรสมยนน ภกษทงหลายกำาลงถามอนตรายกธรรมของภกษณทงหลาย สตรอปสมปทาเปกขา(ผมงจะอปสมบท)ยอมกระดากอายเกอเขน ไมสามารถตอบไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสตรอปสมปทาเปกขา“ผอปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธในภกษณสงฆแลว ไปอปสมบทในฝายภกษสงฆได ๒”

เชงอรรถ :๑ ปวตตน คอ ภกษณทงหลายผเปนอปชฌาย๒ ผจะเปนภกษณทงหลายตองบวชจากสงฆ ๒ ฝาย คอ ฝายภกษณสงฆและฝายภกษสงฆ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๔๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารสมยนน ภกษณทงหลายสอบถามอนตรายกธรรมสตรอปสมปทาเปกขาผยงไมไดรบการสอนซอม พวกเธอยอมกระดากอายเกอเขนไมสามารถตอบไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสอนซอมกอนแลวสอบ“ถามอนตรายกธรรมภายหลงภกษณทงหลายไดสอนซอมทามกลางสงฆนนเอง สตรอปสมปทาเปกขากยงกระดากอายเกอเขน ไมสามารถตอบไดเหมอนเดมภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสอนซอมกนไดในทสมควร“แลวจงสอบถามอนตรายกธรรมทามกลางสงฆภกษทงหลาย ภกษณทงหลายพงสอนซอมอยางน

คำาบอกบาตรและจวร[๔๒๔] ในเบองตน พงใหอปสมปทาเปกขาถออปชฌาย ครนใหถออปชฌายแลวพงบอกบาตรและจวรวา นบาตร นสงฆาฏ นอตตราสงค นอนตรวาสก นผา“รดถน นผาอาบนำาของเธอ เธอจงออกไปยนทโนน”

เรองภกษณโงเขลาสอนซอมภกษณทงหลายผโงเขลาไมฉลาดสอนซอม สตรอปสมปทาเปกขาไดรบการสอนซอมไมดจงสะทกสะทานเกอเขน ไมสามารถตอบไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณผโงเขลาไมฉลาดไมพงสอนซอม“รปใดสอนซอม ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณผฉลาดสามารถสอนซอม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๔๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารเรองภกษณยงไมไดรบการแตงตงสอนซอมภกษณทงหลายยงไมไดรบแตงตงกสอนซอม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณยงไมไดรบแตงตงไมพงสอนซอม“รปใดสอนซอม ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณผไดรบแตงตงแลวสอนซอม

วธแตงตงตนและกรรมวาจาภกษทงหลาย ภกษณสงฆพงแตงตงอยางน ตนเองแตงตงตนเองกได ภกษณอกรปหนงแตงตงภกษณอกรปหนงกไดอยางไรเลา ชอวาตนเองแตงตงตนเอง คอ ภกษณผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวาแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน ถาสงฆพรอมกนแลว ขาพเจาชอนจะสอนซอมผมชอน อยางน ชอวาตนเองแตงตงตนเอง

วธแตงตงผอนและกรรมวาจาอยางไรเลา ชอวาภกษณรปหนงแตงตงภกษณอกรปหนง คอ ภกษณผฉลาดสามารถพง ประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวาแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน ถา

สงฆพรอมแลว ภกษณทงหลายชอนพงสอนซอมผมชอน อยางน ชอวาภกษณอนแตงตงภกษณอนภกษณผไดรบแตงตงแลวนนพงเขาไปหาอปสมปทาเปกขาแลว กลาวอยางนวา แนะผมชอน เธอฟงนะ นเปนกาลสตย กาลจรงของเธอ เมอภกษณผสอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๔๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารซอมถามในทามกลางสงฆถงสงทเกด สงทม พงบอกวา ม ไมมกพงบอกวา ไมม“ ” “ ”เธออยาสะทกสะทาน อยาเกอเขน ภกษณผสอนซอมจกถามเจาอยางนวา เธอไมใชผไมมเครองหมายเพศหรอ ไมใชสกแตวามเครองหมายเพศหรอ ไมใชผไมมประจำาเดอนหรอ ไมใชผมประจำาเดอนไมหยดหรอ ไมใชผใชซบเสมอหรอ ไมใชคนไหลซมหรอ ไมใชผมเดอยหรอ ไมใชเปนบณเฑาะกหญงหรอ ไมใชผมลกษณะคลายชายหรอ ไมใชผมทวารหนกทวารเบาตดกนหรอ ไมใชคนสองเพศหรอ อาพาธเหลาน ของเธอมอยหรอ คอ โรคเรอน โรคฝ โรคกลาก โรคมองครอ โรคลมบาหม เธอเปนมนษยหรอ เธอเปนหญงหรอ เธอเปนไทหรอ เธอไมมหนสนหรอ เธอไมเปนราชภฏหรอ บดามารดาหรอสามอนญาตเธอแลวหรอ เธอมอายครบ ๒๐ ปแลวหรอ เธอมบาตรจวรครบแลวหรอ เธอชออะไร ปวตตนของเธอชออะไร

เรองหามผสอนซอมกบอปสมปทาเปกขาเดนมาพรอมกนภกษณผสอนซอมกบสกขมานาอปสมปทาเปกขาเดนมาพรอมกน พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณผสอนซอมกบอปสมปทาเปกขา ไมพงเดนมาพรอมกน ภกษณผสอนซอมพงเดนมากอน แลวประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวาแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน ดฉนสอนซอมเธอแลว ถาสงฆพรอมกนแลว ผมชอนพงเขามาไดพงเรยกอปสมปทาเปกขาวา เธอจงเขามาเถด“ ”

คำาขออปสมบทตอภกษณสงฆพงใหอปสมปทาเปกขาหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง กราบเทาภกษณทงหลายนงกระโหยงประนมมอ ขออปสมบทวาแมเจา ดฉนขออปสมบทตอสงฆ สงฆโปรดชวยอนเคราะหยกดฉนขนเถด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๔๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารแมเจา ดฉนขออปสมบทตอสงฆ เปนครงท ๒ สงฆโปรดชวยอนเคราะหยกดฉนขนเถดแมเจา ดฉนขออปสมบทตอสงฆ เปนครงท ๓ สงฆโปรดชวยอนเคราะหยกดฉนขนเถด

คำาแตงตงตนเพอถามอนตรายกธรรมภกษณผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวาแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน ถาสงฆพรอมกนแลว ขาพเจาพงถามอนตรายกธรรมกบผมชอนดงนแนะผมชอน เธอฟงนะ นเปนกาลสตย กาลจรงของเธอ เราจะถามถงสงทเกดสงทม พงบอกวา ม ไมมกพงบอกวา ไมม เธอไมใชผไมมเครองหมายเพศหรอ“ ” “ ”เธอไมใชสกแตวามเครองหมายเพศหรอ ฯลฯ เธอชออะไร ปวตตนของเธอชออะไร

ญตตจตตถกรรมอปสมปทาภกษณผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตจตตถกรรมวาจาวา[๔๒๕] แมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน บรสทธจากอนตรายกธรรม เธอมบาตรและจวรครบแลว ผมชอนขออปสมบทตอสงฆ มแมเจาชอนเปนปวตตน ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน นเปนญตตแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอนบรสทธ จากอนตรายกธรรมทงหลาย เธอมบาตรและจวรครบแลว ผมชอนขออปสมบทตอสงฆมแมเจาชอนเปนปวตตน สงฆใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตนแมเจารปใด เหนดวยกบการใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน แมเจารปนนพงนง แมเจารปใดไมเหนดวย แมเจารปนนพงทกทวง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๕๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารแมครงท ๒ ขาพเจากกลาวความน ฯลฯแมครงท ๓ ขาพเจากกลาวความน แมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน บรสทธจากอนตรายกธรรมทงหลาย เธอมบาตรและจวรครบแลว ผมชอนขออปสมบทตอสงฆมแมเจาชอนเปนปวตตน สงฆใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน แมเจารปใดเหนดวยกบการใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน แมเจารปนนพงนง แมเจารปใดไมเหนดวย แมเจารปนนพงทกทวง

ผมชอน สงฆใหอปสมบทแลวมแมเจาชอนเปนปวตตน สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางนหลงจากนน ภกษณพงพาเธอเขาไปหาภกษสงฆ ใหหมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนงใหกราบเทาภกษทงหลาย แลวใหนงกระโหยง ประนมมอ ใหกลาวคำาขออปสมบทวา

คำาขออปสมบทตอภกษสงฆพระคณเจาทงหลาย ดฉนชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน อปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธแลวในภกษณสงฆ พระคณเจาทงหลาย ดฉนขออปสมบทตอสงฆ สงฆโปรดอนเคราะหยกดฉนขนดวยเถดพระคณเจาทงหลาย ดฉนชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน อปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธแลวในภกษณสงฆ พระคณเจาทงหลาย ดฉนขออปสมบทตอสงฆ เปนครงท ๒ ขอสงฆโปรดอนเคราะหยกดฉนขนเถดพระคณเจาทงหลาย ดฉนชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน อปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธแลวในภกษณสงฆ พระคณเจาทงหลาย ดฉนขออปสมบทตอสงฆ เปนครงท ๓ ขอสงฆโปรดอนเคราะหยกดฉนขนเถด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๕๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารญตตจตตถกรรมอปสมปทาภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตจตตถกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอนอปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธในภกษณสงฆ ผมชอนขออปสมบทตอสงฆมแมเจาชอนเปนปวตตน ถาสงฆพรอมกนแลวพงใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอนอปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธในภกษณสงฆ ผมชอนขออปสมบทตอสงฆมแมเจาชอนเปนปวตตน สงฆใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน ทานรปใดเหนดวยกบการใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน ทานรปนนพงนงทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงแมครงท ๒ ขาพเจากกลาวความน ฯลฯแมครงท ๓ ขาพเจากกลาวความน ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน อปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธในภกษณสงฆ ผมชอนขออปสมบทตอสงฆมแมเจาชอนเปนปวตตน สงฆใหผมชอน

อปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน ทานรปใดเหนดวยกบการใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงผมชอน สงฆใหอปสมบทแลวมแมเจาชอนเปนปวตตน สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๕๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารเรองการวดเงาเปนตนขณะนนแหละ พงวดเงาแดด บอกประมาณแหงฤด บอกสวนแหงวน บอกสงคต๑ สงภกษณทงหลายวา พวกเธอพง บอกนสสย ๓ และอกรณยกจ ๘ แก“ภกษณน ๒”อปสมบทวธ จบ[๔๒๖] สมยนน ภกษณทงหลายโยกยายทนงในโรงฉนจนลวงเวลา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตตามลำาดบพรรษาสำาหรบ“ภกษณ ๘ รป ภกษณทเหลออนญาตตามลำาดบทมา”สมยนน ภกษณทงหลายปรกษากนวา พระผมพระภาคทรงอนญาตตามลำาดบพรรษาสำาหรบภกษณทงหลาย ๘ รป ภกษณทเหลออนญาตตามลำาดบทมา”จงกน ทตามลำาดบพรรษาไวเฉพาะภกษณ ๘ รปเทานน ภกษณทเหลอกนไวตามลำาดบทมาในททกแหงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในโรงฉน เราอนญาตตามลำาดบพรรษา“สำาหรบภกษณ ๘ รป ภกษณทเหลออนญาตตามลำาดบทมา ภกษณไมพงหามตามลำาดบพรรษาในทอน รปใดหาม ตองอาบตทกกฏ”

เชงอรรถ :๑ บอกสงคต หมายถง บอกประชมสงฆ๒ นสสย ๓ คอ (๑) เทยวบณฑบาต (๒) ถอผาบงสกล (๓) ฉนยาดองดวยนำามตรเนา พระผมพระภาคทรงหามภกษณอยปา ภกษณจงไมตองถอนสสยขอวา อยโคนไม “ ” (ดขอ ๔๓๑ หนา ๓๖๐-๓๖๑ในเลมน )อกรณยกจ ๘ คอ ขอททรงหามไว ตามความในปาราชกของภกษณสงฆ ๘ สกขาบท

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๕๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารเรองปวารณา[๔๒๗] สมยนน ภกษณทงหลายไมปวารณากน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณจะไมปวารณาไมได รปใดไม“ปวารณา พงปรบอาบตตามธรรม”สมยนน ภกษณทงหลายปวารณากนแลวไมปวารณากบภกษสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณจะปวารณาดวยตนเองแลวไม“ปวารณากบภกษสงฆไมได รปใดไมปวารณา พงปรบอาบตตามธรรม”สมยนน ภกษณทงหลายปวารณาพรอมกบภกษทงหลาย จงเกดชลมนขนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงปวารณาพรอมกบภกษ“ทงหลาย รปใดปวารณา ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษณทงหลายปวารณาในเวลากอนภตตาหาร ใหเวลาผานไป ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณปวารณาในเวลา“หลงภตตาหาร”ภกษณทงหลายเมอปวารณาในเวลาหลงภตตาหาร ไดอยในเวลาวกาล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณปวารณากบภกษณ“สงฆในวนน พอวนรงขนปวารณากบภกษสงฆ”สมยนน ภกษณสงฆกำาลงปวารณา เกดชลมน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทล พระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๕๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษณผฉลาด“สามารถรปหนงเปนตวแทนภกษณสงฆใหปวารณากบภกษสงฆ”

วธแตงตงและญตตกรรมวาจาภกษทงหลาย ภกษณสงฆพงแตงตงอยางน คอ ในเบองตนพงขอรองภกษณจากนนภกษณผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวาแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลวพงแตงตงภกษณชอนเปนตว

แทนภกษณสงฆใหไปปวารณากบภกษสงฆ นเปนญตตแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษณชอนใหปวารณากบภกษสงฆแทนภกษณสงฆ แมเจารปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษชอนเปนตวแทนภกษณสงฆใหไปปวารณากบภกษสงฆ แมเจารปนนพงนง แมเจารปใดไมเหนดวย แมเจารปนนพงทกทวงภกษณชอน สงฆแตงตงเปนตวแทนภกษณสงฆใหไปปวารณากบภกษสงฆ สงฆเหนดวย เพราะเหตนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางนภกษณผไดรบแตงตงแลว พงพาภกษณสงฆเขาไปหาภกษสงฆ หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง กราบเทาภกษแลวนงกระโหยงประนมมอ กลาวอยางนวา

คำาปวารณาพระคณเจาทงหลาย ภกษณสงฆปวารณาตอภกษสงฆ ดวยไดเหน ดวยไดยนหรอดวยนกสงสย ขอพระคณเจาทงหลายอาศยความกรณาตกเตอนภกษณสงฆเถดภกษณสงฆเมอเหน(โทษ)กจะแกไขแมครงท ๒ ฯลฯ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๕๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารแมครงท ๓ พระคณเจาทงหลาย ภกษณสงฆปวารณาตอภกษสงฆ ดวยไดเหนดวยไดยนหรอดวยนกสงสย ขอพระคณเจาทงหลายอาศยความกรณาตกเตอนภกษณสงฆเถด ภกษณสงฆเมอเหน(โทษ)กจะแกไข

เรองการงดอโบสถ[๔๒๘] สมยนน ภกษณทงหลายงดอโบสถ งดปวารณาแกภกษทงหลาย ทำาการสอบถาม เรมอนวาทาธกรณ ขอโอกาส โจท ใหภกษทงหลายใหการภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงงดอโบสถแกภกษ แม“งดแลวกไมเปนอนงด รปทงดตองอาบตทกกฏ ไมพงงดปวารณาแกภกษ แมงดแลวกไมเปนอนงด รปทงดตองอาบตทกกฏ ไมพงทำาการสอบถาม แมทำากไมเปนอนทำา รปททำาตองอาบตทกกฏ ไมพงเรมอนวาทาธกรณแกภกษ แมเรมกไมเปนอนเรม รปทเรมตองอาบตทกกฏ ไมพงขอโอกาสภกษ แมขอแลวกไมเปนอนขอรปทขอตองอาบตทกกฏ ไมพงโจทภกษ แมโจทกไมเปนอนโจท รปทโจทตองอาบตทกกฏ ไมพงใหภกษใหการ แมใหภกษใหการแลวกไมเปนอนใหการ รปทใหภกษใหการ ตองอาบตทกกฏ”

สมยนน ภกษทงหลายงดอโบสถ งดปวารณาแกภกษณทงหลาย ทำาการสอบถาม เรมอนวาทาธกรณ ขอโอกาส โจท ใหภกษณใหการภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษงดอโบสถแกภกษณ“แมงดแลวกเปนอนงด รปทงดไมตองอาบต ใหงดปวารณาแกภกษณ แมงดแลวกเปนอนงดดแลว รปทงดไมตองอาบต ใหทำาการสอบถาม แมทำาแลวกเปนอนทำาดแลว รปททำาไมตองอาบต ใหเรมอนวาทาธกรณแกภกษณ แมเรมแลวกเปนอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๕๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารเรมดแลว รปทเรมไมตองอาบต ใหขอโอกาสภกษณ แมขอแลวกเปนอนขอดแลวรปทขอกไมตองอาบต ใหโจทภกษณ แมโจทแลวกเปนอนโจทดแลว รปทโจทไมตองอาบต ใหภกษณใหการ แมใหภกษณใหการแลวกเปนอนทำาดแลว รปทใหภกษณใหการกไมตองอาบต

เรองภกษณฉพพคคยโดยสารยานพาหนะ[๔๒๙] สมยนน พวกภกษณฉพพคคย โดยสารยานพาหนะเทยมดวยโคเพศเมยมบรษเปนสารถบาง เทยมดวยโคเพศผมสตรเปนสารถบางคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนชายหนมหญงสาวโดยสาร“ยานพาหนะไปเลนนำาในแมนำาคงคาและแมนำามห ภกษทงหลายจงนำาเรองนไป”กราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงโดยสารยานพาหนะ“รปใดโดยสาร พงปรบอาบตตามธรรม”สมยนน ภกษณรปหนงเปนไขไมสามารถเดนได ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณเปนไข โดยสาร“ยานพาหนะได”สมยนน ภกษณทงหลายไดมการสนทนากนดงนวา ยานพาหนะททรงอนญาต“นน เทยมดวยโคเพศเมยหรอเพศผ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผม”พระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตยานพาหนะทเทยมดวย“โคเพศเมย ยานพาหนะทเทยมดวยโคเพศผ ยานพาหนะทใชมอลาก ๑”

เชงอรรถ :

๑ คนทลากยานพาหนะ จะเปนบรษหรอสตรกได (ว.อ. ๓/๒๕๓/๑๖๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๕๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารเรองคานหามสมยนน ภกษณรปหนงไมสบายอยางหนก เพราะยานพาหนะกระเทอน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตวอ“ (และ)เปลหาม”

เรองหญงแพศยาชออฑฒกาส[๔๓๐] สมยนน หญงแพศยาชออฑฒกาสบวชในสำานกภกษณ นางตองการไปกรงสาวตถ ดวยคดวา จะอปสมบทในสำานกพระผมพระภาค“ ”พวกนกเลงพอไดฟงขาววา หญงแพศยาชออฑฒกาสจะเดนทางไปกรงสาวตถ“ ”จงคอยดกแอบซมอยใกลหนทางหญงแพศยาอฑฒกาสไดทราบวา มพวกนกเลงแอบซมอยใกลหนทาง จง“ ”สงขาวไปถงพระผมพระภาควา ดฉนตองการจะอปสมบท จะพงปฏบตอยางไร“ ”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอปสมบทไดแมโดยทต“ ”ภกษทงหลายจงใหภกษณอปสมบทโดยมภกษเปนทต ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใหภกษณอปสมบทโดยม“ภกษเปนทต รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ”ภกษทงหลายใหภกษณอปสมบทโดยมสกขมานาเปนทต ฯลฯ ภกษทงหลายใหภกษณอปสมบทโดยมสามเณรเปนทต ฯลฯ ภกษทงหลายใหภกษณอปสมบทโดยมสามเณรเปนทต ฯลฯ ภกษทงหลายใหภกษณอปสมบทโดยมภกษณโงเขลาไมฉลาดเปนทต ฯลฯ พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใหภกษณอปสมบท“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๕๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารโดยมภกษณโงเขลาไมฉลาดเปนทต รปใดใหอปสมบท ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลายเราอนญาตใหภกษณอปสมบทโดยมภกษณผฉลาดสามารถเปนทต”ภกษณผเปนทตพงเขาไปหาสงฆ หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง กราบเทาภกษทงหลายแลวนงกระโหยง ประนมมอกลาววา พระคณเจาทงหลาย ผมชอน“

เปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน อปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธในภกษณสงฆ เธอมาไมไดเพราะมอนตรายบางอยาง พระคณเจาทงหลาย ผมชอนขออปสมบทตอสงฆ พระคณเจาทงหลาย ขอสงฆโปรดอนเคราะหยกเธอขนเถดพระคณเจาทงหลาย ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน อปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธในภกษณสงฆ เธอมาไมไดเพราะมอนตรายบางอยางพระคณเจาทงหลาย แมครงท ๒ ผมชอนจงขออปสมบทตอสงฆ พระคณเจาทงหลายขอสงฆโปรดอนเคราะหยกเธอขนเถดพระคณเจาทงหลาย ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน อปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธในภกษณสงฆ เธอมาไมไดเพราะมอนตรายบางอยางพระคณเจาทงหลาย แมครงท ๓ ผมชอนอปสมบทตอสงฆ พระคณเจาทงหลายขอสงฆโปรดอนเคราะหยกเธอขนเถด

กรรมวาจาใหอปสมบทดวยทตภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตจตตถกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอนอปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธในภกษณสงฆ เธอมาไมไดเพราะมอนตรายบางอยาง ผมชอนขออปสมบทตอสงฆมแมเจาชอนเปนปวตตน ถาสงฆพรอมแลวพงใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอนอปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธในภกษณสงฆ เธอมาไมไดเพราะมอนตราย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๕๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารบางอยาง ผมชอนจงขออปสมบทตอสงฆมแมเจาชอนเปนปวตตน สงฆใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน ทานรปใดเหนดวยกบการอปสมบทของผมชอนมแมเจาชอนเปนปวตตน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงแมครงท ๒ ขาพเจากกลาวความน ฯลฯแมครงท ๓ ขาพเจากกลาวความนวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอนเปนอปสมปทาเปกขาของแมเจาชอน อปสมบทแลวในสงฆฝายเดยว บรสทธในภกษณสงฆ เธอมาไมไดเพราะมอนตรายบางอยาง ผมชอนจงขออปสมบทตอสงฆมแมเจาชอนเปนปวตตน สงฆใหผมชอนอปสมบทมแมเจาชอนเปนปวตตน ทานรปใดเหนดวยกบการอปสมบทของผมชอนมแมเจาชอนเปนปวตตน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงผมชอน สงฆใหอปสมบทแลวมแมเจาชอนเปนปวตตน สงฆเหนดวย เพราะ

เหตนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางนขณะนนแหละพงวดเงาแดด บอกประมาณฤด สวนแหงวน บอกสงคต สงภกษณทงหลายวา พวกเธอพงบอกนสย ๓ และอกรณยกจ ๘ แกภกษณนน“ ”

เรองภกษณทงหลายอยปา[๔๓๑] สมยนน ภกษณทงหลายอยในปา ถกพวกนกเลงทำามดมราย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงอยในปา รปใดอย ตอง“อาบตทกกฏ”สมยนน อบาสกคนหนงถวายโรงเกบของแกภกษณสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตโรงเกบของ“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๖๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารโรงเกบของไมเพยงพอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตทอย“ ”ทอยไมเพยงพอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนวกรรม“ ”นวกรรมไมเพยงพอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำาเปนของสวนตวได“ ”

เรองแตงตงภกษณใหเปนเพอนภกษณลกออน[๔๓๒] สมยนน สตรคนหนงมครรภแลวบวชในสำานกภกษณ เมอนางบวชแลวจงคลอดบตร ลำาดบนน ภกษณนนไดมความคดดงนวา เราจะปฏบตตอเดกน“อยางไรด”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเลยงดจนกวาเดกจะ“รเดยงสา ๑”ตอมา ภกษณนนไดมความคดดงนวา เราจะอยเพยงลำาพงไมได ภกษณอน“จะอยกบเดกนกไมได เราจะปฏบตอยางไร”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษณรปหนง“แลวมอบใหเปนเพอนของภกษณนน”

เชงอรรถ :๑ คอจนกวา จะเคยว จะกน จะอาบนำา จะแตงตวไดดวยตนเอง (ว.อ. ๓/๔๓๒/๔๑๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๖๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารวธแตงตงและกรรมวาจาภกษทงหลาย ภกษณสงฆพงแตงตงอยางน คอ ในเบองตน ตองขอรองภกษณ จากนนภกษณผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลวพงแตงตงภกษณชอนใหเปนเพอนของภกษณชอน นเปนญตตแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษณชอนใหเปนเพอนของภกษณชอน แมเจารปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษณชอนใหเปนเพอนของภกษณชอนแมเจารปนนพงนง แมเจารปใดไมเหนดวย แมเจารปนนพงทกทวงภกษณชอนสงฆแตงตงใหเปนเพอนของภกษณผมชอนแลว สงฆเหนดวยเพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางนตอมา ภกษณเพอนของนางไดมความคดกนดงนวา เราจะปฏบตตอเดกนอยางไรด“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหปฏบตตอเดกนนเหมอน“ปฏบตตอบรษอน โดยเวนการนอนรวมเรอน”[๔๓๓] สมยนน ภกษณรปหนงตองอาบตหนก กำาลงประพฤตมานต ลำาดบนน ภกษณนนไดมความคดดงนวา เราจะอยเพยงลำาพงไมได ภกษณอนจะอยกบ“เรากไมได เราจะพงปฏบตอยางไร”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษณรปหนง“แลวมอบใหเปนเพอนของภกษณนน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๖๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารวธแตงตงและกรรมวาจาภกษทงหลาย ภกษณสงฆพงแตงตงอยางน ในเบองตน ตองขอรองภกษณจากนนภกษณผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลวพงแตงตงภกษณชอนใหเปนเพอนของภกษณผมชอน นเปนญตตแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษณชอนใหเปนเพอนของภกษณผมชอน แมเจารปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษณชอนใหเปนเพอนของภกษณชอนแมเจารปนนพงนง แมเจารปใดไมเหนดวย แมเจารปนนพงทกทวงภกษณชอน สงฆแตงตงใหเปนเพอนของภกษณผมชอนแลว สงฆเหนดวยเพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน

เร องภกษณไมบอกคนสกขา[๔๓๔] สมยนน ภกษณรปหนงไมบอกคนสกขา สกออกไปแลว นางกลบมาขออปสมบทกบภกษณทงหลายอกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมจำาเปนตองบอกคนสกขา“พอสกกไมเปนภกษณแลว”

เรองภกษณเขารตเดยรถยสมยนน ภกษณรปหนงครองผากาสายะไปเขารตเดยรถย นางกลบมาขออปสมบทกบภกษณทงหลายอกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณรปใดครองผากาสายะไปเขา“รตเดยรถย ภกษณรปนนมาแลว ไมพงใหอปสมบท”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๖๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารสมยนน ภกษณทงหลายยำาเกรงอย จงไมยนดการกราบ การปลงผม การตดเลบ การรกษาแผลจากพวกบรษภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหยนดได“ ”

เรองภกษณนงขดสมาธยนดการสมผสสนเทา[๔๓๕] สมยนน ภกษณทงหลายนงขดสมาธ ยนดสมผสสนเทา ภกษทงหลาย

จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงนงขดสมาธ รปใดนง“ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษณรปหนงเปนไข ไมนงขดสมาธจะไมสบาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษณนงกงขดสมาธ ๑“ ”

เรองภกษณถายอจจาระสมยนน ภกษณทงหลายถายอจจาระในวจกฎ พวกภกษณฉพพคคยใหครรภตกไปในวจกฎนนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงถายอจจาระในวจกฎ“รปใดถาย ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหถายอจจาระในทเปดขางลางปดขางบน”

เชงอรรถ :๑ นงกงขดสมาธ คอ นงขดสมาธคขาเขาขางเดยว (ว.อ.๓/๔๓๔/๔๑๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๖๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] ๓. ตตยภาณวารเรองภกษณใชจรณสรงนำา[๔๓๖] สมยนน ภกษณทงหลายใชจรณสรงนำา คนทงหลายตำาหน ประณามโพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนหญงคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงใชจรณสรงนำา รปใดใช“ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชร ำาขาวและดนเหนยว”สมยนน ภกษณทงหลายใชดนเหนยวอบกลนสรงนำา คนทงหลายตำาหน ประณามโพนทะนาวา ฯลฯ เหมอนหญงคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงใชดนเหนยวทอบกลน“สรงนำา รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตดนเหนยวธรรมดา”สมยนน ภกษณทงหลายสรงนำาในเรอนไฟ เกดชลมน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงสรงนำาในเรอนไฟ รปใด“สรง ตองอาบตทกกฏ”

สมยนน ภกษณทงหลายสรงนำาทวนกระแส ยนดสมผสแหงสายนำา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงสรงนำาทวนกระแส รปใด“สรง ตองอาบตทกกฏ”สมยนน ภกษณทงหลายสรงนำาในทไมใชทานำา ถกพวกนกเลงทำามดมรายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงสรงนำาในทไมใชทานำา“รปใดสรง ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๖๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] รวมเรองทมในภกขนขนธกะสมยนน ภกษณทงหลายสรงนำาททาอาบนำาของผชาย คนทงหลายตำาหนประณาม โพนทะนาวา ฯลฯ ทำาเหมอนหญงคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษณไมพงสรงนำาททาอาบนำาของ“ผชาย รปใดสรง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอาบนำาททาอาบนำาสตร”ตตยภาณวาร จบภกขนขนธกะท ๑๐ จบในขนธกะนม ๑๐๑ เรอง

รวมเรองทมในภกขนขนธกะพระนางมหาปชาบดโคตมทลขอบรรพชาพระผมพระภาคไมทรงอนญาตทรงโปรดเวไนยแลวเสดจจากกรงกบลพสดไปกรงเวสาลพระนางมหาปชาบดโคตมออกเดนทางไปกรงเวสาลมพระวรกายเปรอะเป อนฝนธล ชแจงความประสงคตอทานพระอานนททซมประต(กฏาคารศาลา ปามหาวน)พระอานนทกราบทลแจงตอพระผมพระภาความาตคามเปนภพพบคคล พระนางมหาปชาบดโคตมเปนพระมาตจฉา เปนผเลยงดพระผมพระภาคทรงกำาหนดครธรรม ๘ อยางทภกษณพงประพฤตตลอดชวต คอ๑. ภกษณบวชได ๑๐๐ พรรษา ตองกราบไหวภกษแมทบวชในวนนน

๒. ไมพงจำาพรรษาในอาวาสทไมมภกษ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๖๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] รวมเรองทมในภกขนขนธกะ๓. หวงธรรม ๒ อยาง๔. ปวารณาในสงฆ ๒ ฝาย๕. ตองครธรรมพงประพฤตปกขมานตในสงฆ ๒ ฝาย๖. พงแสวงหาอปสมบทเพอสกขมานาผไดศกษาครบ ๒ ป๗. ไมดาภกษ๘. เปดโอกาสใหภกษวากลาวตกเตอนการรบครธรรม ๘ อยางนนเปนการอปสมปทาของพระนางมหาปชาบดโคตมพระผมพระภาคตรสวา ถามาตคามไมออกบวชสทธรรมจะตงอยได ๑,๐๐๐ ป แตเพราะมาตคามออกบวชสทธรรมจะตงอยไดเพยง ๕๐๐ ปความเสอมแหงพระสทธรรมเปรยบเหมอนโจรลกทรพย หนอนขยอก เพลยการกำาหนดใหมาตคามผจะออกบวชตองรบครธรรม ๘ อยางเปรยบเหมอนการกนทำานบทขอบสระใหญเพอปองกนไมใหนำาไหลออกไปพระผมพระภาคทรงอนญาตใหอปสมบทภกษณตอมา ภกษณศากยานทงหลายกลาววาพระนางมหาปชาบดโคตมยงไมไดอปสมบทเพราะรบแตครธรรม พระนางมหาปชาบดโคตมกราบทลขอใหภกษและภกษณอภวาทกนตามลำาดบพรรษาพระผมพระภาคไมทรงอนญาตใหภกษทำาอภวาทมาตคามตรสวธปฏบตในสกขาบททเปนสาธารณบญญตและไมเปนสาธารณบญญตทรงแสดงหลกตดสนพระธรรมวนย ตรสเรองปาตโมกขและบคคลทควรยกปาตโมกขขนแสดงแกภกษณ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๖๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] รวมเรองทมในภกขนขนธกะตอมา ภกษทงหลายเขาไปทสำานกภกษณยกปาตโมกขขนแสดง พระผมพระภาคทรงหามตอมาภกษณทงหลายไมรวธทำาคนอาบตทรงอนญาตใหภกษอธบายใหภกษณทราบไดตอมา ภกษณไมทำา ทรงอนญาตใหภกษทงหลายบอกภกษณเกยวกบวธทำาคนอาบต วธรบอาบตทรงอนญาตใหภกษทำากรรมแกภกษณคนทงหลายตำาหน ทรงอนญาตใหภกษณทำาแกภกษณดวยกนตอมา ภกษณทงหลายทะเลาะววาทกนพระผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษมอบการลงโทษของภกษณใหแกภกษณ ภกษณอนเตวาสนของภกษณอบลวรรณาเรยนวนยจนสตฟ นเฟอนพวกภกษฉพพคคยใชนำาโคลนรดภกษณทงหลายพวกภกษณฉพพคคยใชนำาโคลนรดภกษทงหลายในกรงสาวตถดวยหวงจะใหฝายตรงขามรกพระผมพระภาคทรงใหภกษณประกาศวาภกษนนไมควรไหวตอมา พวกภกษฉพพคคยเปดกาย เปดขาออนเปดองคชาตอวดภกษณ พดเกยวภกษณพดชกชวนบรษมาคบหาภกษณ ภกษนนภกษณไมควรไหวพวกภกษณฉพพคคยกทำาเชนเดยวกนพระผมพระภาคทรงอนญาตใหลงทณฑกรรมโดยการหามปรามภกษและภกษณผทำาเชนนนเมอหามปรามไมเชอ พงงดโอวาท ไมควรทำาอโบสถกบภกษภกษณผถกงดโอวาทตอมา พระอทายงดโอวาทแลวหลกไปพระผมพระภาคทรงหามทำาเชนนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๖๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] รวมเรองทมในภกขนขนธกะทรงหามภกษโงเขลางดโอวาททรงหามงดโอวาทดวยเรองทไมสมควรทรงหามงดโอวาทโดยไมใหคำาวนจฉยทรงกำาหนดใหภกษณสงฆตองไปรบโอวาททรงหามภกษณ ๕ รปไปรบโอวาท

ทรงอนญาตใหภกษณ ๒-๓ รปไปรบโอวาทตอมา ภกษรปหนงไมรบใหโอวาทพระผมพระภาคทรงกำาหนดใหภกษตองรบใหโอวาททรงกำาหนดขอยกเวนไววา ภกษโงเขลาภกษอาพาธ ภกษผเตรยมจะเดนทางไมตองรบใหโอวาท แตภกษผอยปาตองรบใหโอวาททรงกำาหนดวา ภกษทงหลายใหโอวาทแลวตองบอกรบใหโอวาทแลวตองกลบมาบอกตอมา ภกษณใชประคดเอวผนยาวรดสขางใชแผนไมสานแผนหนง ผาขาว ชองผา เกลยวผาผาผนเลก ชองผาผนเลก เกลยวผาผนเลก ชองถกดวยดายเกลยวดายรดสขาง ใชกระดกแขงโค สตะโพกใชไมมสณฐานดจคางโคนวดตะโพก นวดมอนวดหลงมอนวดเทา นวดหลงเทา นวดขาออนนวดหนา นวดรมฝปากตอมา พวกภกษณฉพพคคยทาหนา ถหนาผดหนา ใชมโนศลาเจมหนา ยอมตว ยอมหนายอมทงตวทงหนา ทงสองอยาง แตมหนา ทาแกมเลนหเลนตา ยนแอบทประต ใหผอนฟอนรำาตงสำานกหญงแพศยา ตงรานขายสรา ขายเนอออกรานขายของเบดเตลด ประกอบการคากำาไร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๖๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] รวมเรองทมในภกขนขนธกะประกอบการคาขาย ใชทาสทาสกรรมกรชายหญงใหปรนนบตใหสตวดรจฉานปรนนบต ขายของสดและของสกใชสนถตขนเจยมหลอตอมา ภกษณฉพพคคยหมจวรสเขยวสเหลอง สแดง สบานเยน สดำา สแสดสชมพ จวรไมตดชาย มชายยาวมชายเปนลายดอกไม มชายเปนแผน สวมเสอ สวมหมวกตอมา เมอภกษณ สกขมานา สามเณรถงแกมรณภาพภกษณสงฆเปนใหญในบรขารทภกษณเปนตนนนมอบใหเมอภกษ สามเณร อบาสก อบาสกา

และใครอนปลงบรขารให ภกษสงฆเปนใหญภกษณอดตภรรยานกมวยใชไหลกระแทกภกษทพพลภาพรปหนงภกษณรปหนงใชบาตรใสทารกของหญงคนหนงทแทงออกมาพระผมพระภาคทรงกำาหนดใหภกษณเมอพบภกษตองแสดงบาตรใหด ภกษณรปหนงแสดงกนบาตรภกษณทงหลายเพงดองคชาตของบรษทเขาทงไวกลางถนนภกษทงหลายใหอามสมากมายแกภกษณภกษณทงหลายมอามสเหลอเฟอทรงอนญาตใหถวายเปนของสวนบคคลทรงอนญาตใหภกษณรบอามสทภกษเกบไวมาบรโภคไดและทรงอนญาตใหภกษรบอามสทภกษณทงหลายเกบไวมาบรโภคไดเชนกนภกษณรปหนงมระด นงบาง นอนบาง ทำาใหเสนาสนะเป อนโลหต พระผมพระภาคทรงอนญาตผาผลดเปลยนทรงอนญาตผาซบใน ทรงอนญาตใหใชเชอกฟ นผกสะเอวในเวลาทมระด ไมควรผกไวตลอดเวลา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๗๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] รวมเรองทมในภกขนขนธกะภกษณบางพวกเมออปสมบทแลว ปรากฏวาไมมเครองหมายเพศบาง สกแตวามเครองหมายเพศบาง ไมมประจำาเดอนบางมประจำาเดอนไมหยดบาง ใชผาซบเสมอบาง เปนคนไหลซมบางมเดอยบาง เปนบณเฑาะกหญงบาง มลกษณะคลายชายบางมทวารหนกทวารเบาตดกนบาง ม ๒ เพศบางพระผมพระภาคทรงอนญาตใหสอบถามอนตรายกธรรมวาเธอไมมเครองหมายเพศหรอจนถงคำาวาเธอเปนคน ๒ เพศหรอแลวถามวาเปนโรคเรอน โรคฝ โรคกลาก โรคมองครอโรคลมบาหม เปนมนษยหรอ เปนหญงหรอ เปนไทหรอไมมหนสนหรอ ไมเปนราชภฏหรอ บดามารดาหรอสามอนญาตแลวหรอ มอายครบ ๒๐ ปบรบรณแลวหรอมบาตรจวรครบแลวหรอ ชออะไรปวตตนของเธอชออะไร รวม ๒๔ อยาง แลวใหอปสมบทตอมา อปสมปทาเปกขายงไมไดสอนซอมเกดความละอายทามกลางสงฆ ทรงอนญาตใหภกษณ

สอนซอมสตรอปสมปทาเปกขากอนทรงอนญาตใหถออปชฌายในเบองตนตอจากนนจงบอกสงฆาฏ อตตราสงคอนตราวาสก ผารดถน ผาอาบนำาแลวบอกใหยน ณ มมหนงทหางออกไปตอมา ภกษณโงเขลารปหนงทำาหนาทสอนซอมพระผมพระภาคทรงกำาหนดวาภกษณไมไดรบแตงตงไมควรสอนซอมถามอนตรายกธรรมภกษณอปสมบทในภกษสงฆฝายเดยวตองอปสมบทในภกษสงฆอนอก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๗๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] รวมเรองทมในภกขนขนธกะหลงจากทอปสมบทในฝายภกษสงฆแลวพงวดเงาแดด บอกประมาณฤด บอกสวนแหงวนบอกสงคต(ประชมสงฆ) บอกนสย ๓ อกรณยกจ ๘ตอมา ภกษณโยกยายทนงจนลวงเวลาพระผมพระภาคทรงใหนงตามลำาดบพรรษาสำาหรบภกษณ ๘ รป ทเหลออนญาตตามลำาดบทมาในททกแหงตอมา ภกษณไมปวารณากนทรงกำาหนดใหภกษณปวารณาเมอปวารณากไมปวารณากบภกษสงฆทรงกำาหนดใหปวารณาในภกษสงฆดวยเกดความชลมนในขณะปวารณาพรอมกบภกษไมทรงอนญาตใหภกษณปวารณาพรอมกบภกษไมทรงอนญาตใหภกษณปวารณากนในเวลากอนภตตาหารตอมา ภกษณทงหลายปวารณาในเวลาวกาลทรงอนญาตใหปวารณากนเองวนหนงวนรงขนจงปวารณาในภกษสงฆเมอภกษณปวารณาเกดชลมน ทรงอนญาตใหแตงตงภกษณรปหนงเปนตวแทนปวารณาในภกษสงฆพระผมพระภาคทรงหามไมใหภกษณงดอโบสถปวารณา สอบถาม เรมอนวาทาธกรณ ขอโอกาสโจทและใหการ แตทรงอนญาตใหภกษทำาอยางนนแกภกษณได

ทรงหามภกษณโดยสารยานพาหนะยกเวนภกษณผเปนไข ทรงอนญาตยานพาหนะทเทยมดวยโคเพศเมยยานพาหนะทเทยมดวยโคเพศผ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๗๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] รวมเรองทมในภกขนขนธกะยานพาหนะทใชมอลากไปภกษณรปหนงไมสบายอยางหนกเพราะยานพาหนะกระเทอน ทรงอนญาตวอและเปลหามหญงแพศยาชออฑฒกาสบวชในสำานกภกษณ ตองการจะไปกรงสาวตถเพออปสมบทในสำานกพระผมพระภาคแตมโจรแอบซมอยในหนทางพระผมพระภาคทรงอนญาตการอปสมบทดวยทตโดยมภกษณเปนทต ทรงหามอปสมบทภกษณโดยมภกษสกขมานา สามเณร สามเณรหรอภกษณผโงเขลาเปนทตตอมา ภกษณรปหนงอยในปา ถกโจรประทษรายพระผมพระภาคทรงหามภกษณอยปาทรงอนญาตโรงเกบของ ทอย นวกรรมและเมอนวกรรมไมเพยงพอกสามารถทำาเปนของสวนตวไดตอมา สตรคนหนงมครรภ บวชในสำานกภกษณ คลอดบตรพระผมพระภาคทรงหามอยเพยงลำาพง ทรงหามภกษณนอนในทมงบงเดยวกนกบเดก ทรงอนญาตใหแตงตงภกษณเปนเพอนของภกษณผตองอาบตหนก กำาลงประพฤตมานตทรงวางขอกำาหนดวา ภกษณสกออกไปโดยไมบอกคนสกขาถอวาไดสกไปแลวไมทรงอนญาตใหบวชภกษณทงหลายผไปเขารตเดยรถยภกษณบางพวกไมยนดการกราบ การปลงผมการตดเลบ การรกษาแผลจากพวกบรษพระผมพระภาคทรงอนญาตใหยนดไดไมทรงอนญาตใหภกษณนงขดสมาธทรงอนญาตใหภกษณเปนไขนงกงขดสมาธ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๗๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๐. ภกขน ขนธกะ] รวมเรองทมในภกขนขนธกะไมทรงอนญาตใหภกษณถายอจจาระในวจกฎใชจรณสรงนำา ใชดนเหนยวอบกลนสรงนำาในเรอนไฟสรงนำาทวนกระแส สรงนำาในทไมใชทานำาสรงนำาททาของผชายพระนางมหาปชาบดโคตมและทานพระอานนทกราบทลขออยางระมดระวง พทธบรษท ๔ บรรพชาในพระศาสนาของพระผมพระภาค พระองคทรงแสดงขนธกะนไวเพอใหเกดความสงเวช และความเจรญแหงพระสทธรรมเหมอนเภสชสำาหรบระงบความกระวนกระวายสตรเหลาอนทไดฝกฝนดแลวในพระสทธรรมอยางนยอมไปสสถานทอนไมจตซงไปแลวจะไมเศราโศกภกขนขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๗๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๑. สงคตนทาน๑๑. ปญจกสตกขนธกะ๑. สงคตนทานวาดวยมลเหตการทำาสงคายนาครงท ๑[๔๓๗] ๑ครงนน ทานพระมหากสสปะเรยกภกษทงหลายมากลาววา ทาน“ทงหลาย คราวหนงผมพรอมดวยภกษสงฆหมใหญประมาณ ๕๐๐ รปเดนทางไกลจากกรงปาวาไปกรงกสนารา ขณะทผมแวะลงขางทาง นงพกท ณ ควงไมแหงหนงสมยนน อาชวกคนหนงถอดอกมณฑารพจากกรงกสนารา เดนสวนทางจะไปกรงปาวา ทานทงหลาย ผมไดเหนอาชวกนนเดนมาแตไกล ครนแลวจงถามอาชวกนนดงนวา ทานทราบขาวพระศาสดาของเราบางไหม“ ”อาชวกตอบวา เราทราบ พระสมณะโคดมปรนพพานได ๗ วนเขาวนน เรา“ถอดอกมณฑารพดอกนมาจากทปรนพพานนน”ทานทงหลาย บรรดาภกษผยงไมปราศจากราคะ บางรปประคองแขนครำาครวญลมลงกลงเกลอกไปมาเหมอนคนเทาขาดเพอรำาพนวา พระผมพระภาคปรนพพาน“เรวนก พระสคตปรนพพานเรวนก ดวงตาในโลกอนตรธานไปเสยแลว สวนภกษ”ทงหลายทปราศจากราคะ มสตสมปชญญะ กอดกลนไววา สงขารทงหลาย ไมเทยง“จะหาความเทยงแทในสงขารนแตทไหนเลา”ทานทงหลาย ครงนนแล ผมไดกลาวกบภกษทงหลายดงนวา พอเถด พวก“ทานอยาโศกเศรา อยาครำาครวญไปเลย พระผมพระภาคตรสบอกไวกอนแลวมใชหรอวา ความเปนตาง ๆ กน ความพลดพราก ความผนแปรเปนอนจากสงทรกใคร

ชอบใจทกอยางมอยเสมอ สงทเกดแลว เปนแลว ถกปรงแตงแลว มความแตกสลายเปนธรรมดา อยาไดเสอมสลายไปเลยนน จะหาไดแตทไหนในฐานะน นนไมใชฐานะทจะมได”

เชงอรรถ :๑ ท.ม. (แปล) ๑๐/๒๓๑/๑๔๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๗๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๑. สงคตนทานทานทงหลาย ครงนนแล ภกษผบวชตอนแกชอสภททะ๑นงอยในทประชมนนไดกลาวกบภกษทงหลายดงนวา พอทเถด พวกทานอยาโศกเศรา อยาครำาครวญ“เลย พวกเรารอดพนดแลวจากพระมหาสมณะรปนนทคอยจำาจจำาไชพวกเราอยวา‘สงนควรแกพวกเธอ สงนไมควรแกพวกเธอ บดน พวกเราปรารถนาสงใด กจกทำา’สงนน ไมปรารถนาสงใด กจกไมทำาสงนน”ทานทงหลาย เอาเถด พวกเราจะสงคายนาพระธรรมและพระวนยกน กอนทอธรรมจะรงเรอง ธรรมจะถกคดคาน สงมใชวนยจะรงเรอง วนยจะถกคดคาน กอนทพวกอธรรมวาทจะมกำาลง พวกธรรมวาทจะออนกำาลง พวกอวนยวาทจะมกำาลงพวกวนยวาทจะออนกำาลง

พระมหากสสปะคดเลอกภกษทำาสงคายนาภกษทงหลายกลาววา ทานผเจรญ ถาเชนนน ขอพระเถระโปรดเลอกภกษ“ทงหลายเถด”ลำาดบนน ทานพระมหากสสปะจงคดเลอกพระอรหนตได ๔๙๙ รปภกษทงหลายไดกราบเรยนทานพระมหากสสปะดงนวา ทานผเจรญ ทานพระ“อานนทนยงเปนเสขบคคลกจรง แตไมลำาเอยงเพราะความชอบ เพราะความชง เพราะความหลง เพราะความกลว อนง ทานพระอานนทนนไดศกษาพระธรรมและวนยเปนอนมากในสำานกของพระผมพระภาค ถาเชนนน ขอพระเถระโปรดเลอกทานพระอานนทดวย”ทานพระมหากสสปะจงเลอกทานพระอานนท

กำาหนดเขตการอยจำาพรรษาตอมา ภกษผเถระทงหลายปรกษากนดงนวา พวกเราจะสงคายนาพระธรรม“และวนยทไหนหนอ ลำาดบนน เหนพรอมกนวา กรงราชคฤหมโคจรคามมาก” “

เชงอรรถ :๑ ด ว.ม. (แปล) ๕/๓๐๓/๑๓๗

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๗๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๑. สงคตนทานเสนาสนะมเพยงพอ ทางทดพวกเราพงอยจำาพรรษาในกรงราชคฤห สงคายนาพระธรรมและวนย ภกษเหลาอนไมพงอยจำาพรรษาในกรงราชคฤห”ตอมา ทานพระมหากสสปะประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา[๔๓๘] ทานทงหลาย ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลวพงแตงตงภกษ ๕๐๐ รปนใหจำาพรรษาในกรงราชคฤห เพอสงคายนาพระธรรมและวนย ภกษเหลาอนไมพงจำาพรรษาในกรงราชคฤห นเปนญตตขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษ ๕๐๐ รปนใหจำาพรรษาในกรงราชคฤหเพอสงคายนาพระธรรมและวนย ภกษเหลาอนไมพงจำาพรรษาในกรงราชคฤห ทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษ ๕๐๐ รปนใหจำาพรรษาในกรงราชคฤห เพอสงคายนาพระธรรมและวนย ภกษเหลาอนไมพงจำาพรรษาในกรงราชคฤห ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสงฆแตงตงภกษ ๕๐๐ รปนใหจำาพรรษาในกรงราชคฤห เพอสงคายนาพระธรรมและวนยแลว ภกษเหลาอนไมพงจำาพรรษาในกรงราชคฤห สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

ปฏสงขรณเสนาสนะททรดโทรมตอมา ภกษผเถระทงหลายไดเดนทางไปกรงราชคฤหเพอสงคายนาพระธรรมและวนย ลำาดบนน ภกษทงหลายผเถระไดปรกษากนดงนวา พระผมพระภาค“ทรงสรรเสรญการปฏสงขรณเสนาสนะททรดโทรม ถากระไร พวกเราจะปฏสงขรณเสนาสนะททรดโทรมในเดอนแรก จะประชมสงคายนาพระธรรมและวนยตอนกลางเดอน”

ทานพระอานนทบรรลอรหตตผลครงนน ภกษผเถระทงหลายไดปฏสงขรณเสนาสนะททรดโทรมในเดอนแรก ลำาดบนนทานพระอานนทคดวา พรงนเปนวนประชม การทเราผยงเปนเสขบคคลอยจะไป“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๗๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๑. สงคตนทานรวมประชมดวย ไมสมควรเลย จงใหเวลากลางคนเปนสวนมากลวงไปดวย”

กายคตาสต๑ พอถงเวลาใกลรงกเอนกาย ดวยตงใจวา จะนอนพก แตศรษะ“ ”ยงไมทนถงหมอน เทายงไมทนยกขนจากพน ในระหวางนจตไดหลดพนจากกเลสอาสวะทงหลาย เพราะไมมความยดมนถอมน

เรองทานพระอบาลตอบคำาถามเกยวกบพระวนย[๔๓๙] ครนทานพระอานนทเปนพระอรหนตไดไปสทประชม ลำาดบนน ทานพระมหากสสปะประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา“ทานทงหลาย ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลว ขาพเจาจะสอบถามพระวนยกบทานพระอบาล”ทานพระอบาลจงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลว ขาพเจาอนทานพระมหากสสปะถามพระวนย จะไดตอบตอไป”

ปาราชกสกขาบทท ๑ลำาดบนน ทานพระมหากสสปะไดถามทานทานพระอบาลวา ทานอบาล พระ“ผมพระภาคทรงบญญต ปาราชกสกขาบทท ๑ ณ ทไหน”ทานพระอบาลตอบวา ณ กรงเวสาล ขอรบ“ ”ทานพระมหากสสปะถามวา ทรงปรารภใคร“ ”ทานพระอบาลตอบวา ทรงปรารภพระสทนกลนทบตร“ ”ทานพระมหากสสปะถามวา เพราะเรองอะไร“ ”ทานพระอบาลตอบวา เพราะเสพเมถนธรรม“ ”

เชงอรรถ :๑ กายคตาสต คอ สตอนไปในกาย กำาหนดพจารณากายนใหเหนวา ประกอบดวยสวนตาง ๆ ไมสะอาดไมงาม นารงเกยจ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๗๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๑. สงคตนทานจากนน ทานพระมหากสสปะไดถามถงวตถบาง ถามถงนทานบาง ถามถงบคคลบาง ถามถงพระบญญตบาง ถามถงพระอนบญญตบาง ถามถงอาบตบางถามถงอนาบตบางแหงปาราชกสกขาบทท ๑

ปาราชกสกขาบทท ๒ทานพระมหากสสปะถามตอไปวา ทานอบาล พระผมพระภาคทรงบญญต“ปาราชกสกขาบทท ๒ ณ ทไหน”ทานพระอบาลตอบวา ณ กรงราชคฤห ขอรบ“ ”

ทานพระมหากสสปะถามวา ทรงปรารภใคร“ ”ทานพระอบาลตอบวา ทรงปรารภพระธนยกมภการบตร“ ”ทานพระมหากสสปะถามวา เพราะเรองอะไร“ ”ทานพระอบาลตอบวา เพราะเรองการถอเอาสงของทเจาของไมไดให“ ”จากนน ทานพระมหากสสปะไดถามถงวตถบาง ถามถงนทานบาง ถามถงบคคลบาง ถามถงพระบญญตบาง ถามถงพระอนบญญตบาง ถามถงอาบตบางถามถงอนาบตบางแหงปาราชกสกขาบทท ๒

ปาราชกสกขาบทท ๓ทานพระมหากสสปะถามตอไปวา ทานอบาล พระผมพระภาคทรงบญญต“ปาราชกสกขาบทท ๓ ณ ทไหน”ทานพระอบาลตอบวา ณ กรงเวสาล ขอรบ“ ”ทานพระมหากสสปะถามวา ทรงปรารภใคร“ ”ทานพระอบาลตอบวา ทรงปรารภภกษหลายรป“ ”ทานพระมหากสสปะถามวา เพราะเรองอะไร“ ”ทานพระอบาลตอบวา เพราะพรากกายมนษย“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๗๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๑. สงคตนทานจากนน ทานพระมหากสสปะไดถามถงวตถบาง ถามถงนทานบาง ถามถงบคคลบาง ถามถงพระบญญตบาง ถามถงพระอนบญญตบาง ถามถงอาบตบางถามถงอนาบตบางแหงปาราชกสกขาบทท ๓

ปาราชกสกขาบทท ๔ทานพระมหากสสปะถามตอไปวา ทานอบาล พระผมพระภาคทรงบญญต“ปาราชกสกขาบทท ๔ ไว ณ ทไหน”ทานพระอบาลตอบวา ณ กรงเวสาล ขอรบ“ ”ทานพระมหากสสปะถามวา ทรงปรารภใคร“ ”ทานพระอบาลตอบวา ทรงปรารภภกษชาวฝงแมนำาวคคมทาทงหลาย“ ”ทานพระมหากสสปะถามวา เพราะเรองอะไร“ ”ทานพระอบาลตอบวา เพราะกลาวอวดอตตรมนสสธรรม“ ”จากนน ทานพระมหากสสปะไดถามถงวตถบาง ถามถงนทานบาง ถามถงบคคลบาง ถามถงพระบญญตบาง ถามถงพระอนบญญตบาง ถามถงอาบตบางอนาบตบางแหงปาราชกสกขาบทท ๔

ทานพระมหากสสปะถามพระวนยของสงฆทง ๒ ฝาย๑โดยอบายนเหมอนกนทานพระมหากสสปะเปนผถาม ทานพระอบาลเปนผตอบ

เรองทานพระอานนทตอบคำาถามเกยวกบพระธรรม[๔๔๐] ลำาดบนน ทานพระมหากสสปะประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา ทานทงหลาย ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลว ขาพเจาจะสอบ“ถามพระธรรมกบทานพระอานนท”

เชงอรรถ :๑ สงฆทง ๒ ฝาย คอภกษสงฆและภกษณสงฆ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๘๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๑. สงคตนทานทานพระอานนทจงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา ทานผเจรญ“ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลว ขาพเจาอนทานพระมหากสสปะถามพระธรรมจะไดตอบตอไป”ลำาดบนน ทานพระมหากสสปะจงถามทานพระอานนทวา ทานอานนท พระ“ผมพระภาคตรสพรหมชาลสตร ณ ทไหน”ทานพระอานนทตอบวา ณ ทพระตำาหนกในราชอทยานอมพลฏฐกา ระหวาง“กรงราชคฤหและเมองนาลนทา ขอรบ”ทานพระมหากสสปะถามวา ทรงปรารภใคร“ ”ทานพระอานนทตอบวา ทรงปรารภสปปยปรพาชกและพรหมทตมาณพ“ ”จากนน ทานพระมหากสสปะไดถามถงนทานบาง ถามถงบคคลบางในพรหมชาลสตรทานพระมหากสสปะถามตอไปวา ทานอานนท พระผมพระภาคตรสสามญญ“ผลสตรทไหน”ทานพระอานนทตอบวา ณ ทวหารชวกมพวน กรงราชคฤห ขอรบ“ ”ทานพระมหากสสปะถามวา ตรสกบใคร“ ”ทานพระอานนทตอบวา ตรสกบพระเจาอชาตศตรเวเทหบตร“ ”จากนน ทานพระมหากสสปะไดถามถงนทานบาง ถามถงบคคลบาง ในสามญญผลสตร แลวถามจนครบทง ๕ นกาย๑ทานพระมหากสสปะเปนผถาม ทานพระอานนทเปนผตอบ

เชงอรรถ :๑ นกาย ๕ ไดแก ทฆนกาย มชฌมนกาย สงยตตนกาย องคตตรนกาย ขททกนกาย พระอภธรรมปฎก

กจดเปนขททกนกาย (ว.อ. ๑/๒๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๘๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๒. ขททานขททกสกขาปทกถา๒. ขททานขททกสกขาปทกถาวาดวยสกขาบทเลกนอย[๔๔๑] ครงนน ทานพระอานนทไดกลาวกบภกษผเถระทงหลายดงนวา ทาน“ผเจรญ ในเวลาจะปรนพพาน พระผมพระภาคตรสอยางนวา อานนท เมอเราลวงไป‘สงฆหวงอยกพงถอนสกขาบทเลกนอยได”ภกษผเถระทงหลายถามวา ทานอานนท ทานทลถามพระผมพระภาคหรอ“วา พระพทธเจาขา สกขาบทขอไหนทจดวาเปนสกขาบทเลกนอย‘ ”ทานพระอานนทตอบวา ทานผเจรญ กระผมไมไดทลถามพระผมพระภาควา“‘พระพทธเจาขา สกขาบทขอไหน ทจดวาเปนสกขาบทเลกนอย”ภกษผเถระบางพวกกลาวอยางนวา ยกเวนปาราชก ๔ สกขาบท ทเหลอจด“เปนสกขาบทเลกนอย”ภกษผเถระบางพวกกลาวอยางนวา ยกเวนปาราชก ๔ สกขาบท สงฆาทเสส“๑๓ สกขาบท ทเหลอจดเปนสกขาบทเลกนอย”ภกษผเถระบางพวกกลาวอยางนวา ยกเวนปาราชก ๔ สกขาบท สงฆาทเสส“๑๓ สกขาบท อนยต ๒ ทเหลอจดเปนสกขาบทเลกนอย”ภกษผเถระบางพวกกลาวอยางนวา ยกเวนปาราชก ๔ สกขาบท สงฆาทเสส“๑๓ สกขาบท อนยต ๒ นสสคคยปาจตตย ๓๐ สกขาบท ปาจตตย ๙๒ สกขาบททเหลอจดเปนสกขาบทเลกนอย”ภกษผเถระบางพวกกลาวอยางนวา ยกเวนปาราชก ๔ สกขาบท สงฆาทเสส“๑๓ สกขาบท อนยต ๒ นสสคคยปาจตตย ๓๐ สกขาบท ปาจตตย ๙๒ สกขาบทปาฏเทสนยะ ๔ สกขาบท ทเหลอจดเปนสกขาบทเลกนอย”

เรองไมบญญตเพมเตมและไมถอนพระบญญตเดม[๔๔๒] ครงนน ทานพระมหากปปสะประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๘๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๒. ขททานขททกสกขาปทกถาทานทงหลาย ขอสงฆจงฟงขาพเจา สกขาบทของพวกเราทรกนในหมคฤหสถ๑มอย แมพวกคฤหสถกรอยวา สงนควรแกพวกพระสมณะเชอสายศากยบตร สงน“ไมควร ถาพวกเราจะถอนสกขาบทเลกนอย กจะมผกลาววา พระสมณะโคดม” “บญญตสกขาบทแกพวกสาวกชวกาลแหงควนไฟ สาวกพวกนศกษาสกขาบทอยตลอด”เวลาทพระศาสดาของตนยงมชวตอย พอพระศาสดาของพวกเธอปรนพพานไปแลว บดนพวกเธอกไมศกษาสกขาบท ถาสงฆพรอมแลวกไมพงบญญตสงทไมไดทรงบญญต”ไมพงถอนพระบญญตททรงบญญตไว พงสมาทานประพฤตตามสกขาบทททรงบญญตไวแลว นเปนญตตทานทงหลาย ขอสงฆจงฟงขาพเจา สกขาบทของพวกเราทรกนในหมคฤหสถมอย แมพวกคฤหสถกรอยวา สงนควรแกพวกพระสมณะเชอสายศากยบตร สงน“ไมควร ถาพวกเราจะถอนสกขาบทเลกนอย กจะมผกลาววา พระสมณะโคดม” “บญญตสกขาบทแกพวกสาวกชวกาลแหงควนไฟ สาวกพวกนศกษาสกขาบทอยตลอดเวลาทพระศาสดาของตนยงมชวตอย พอพระศาสดาของพวกเธอปรนพพานไปแลว บดนพวกเธอกไมศกษาสกขาบท ถาสงฆพรอมกนแลวกไมพงบญญตสงทไม”ไดทรงบญญต ไมพงถอนพระบญญตททรงบญญตไว พงสมาทานประพฤตตามสกขาบทททรงบญญตไวแลว ทานรปใดเหนดวยกบการไมบญญตสงทไมทรงบญญตไมถอนพระบญญตตามททรงบญญตไว สมาทานประพฤตตามสกขาบทททรงบญญตไวแลว ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสงฆไมบญญตสงทไมทรงบญญต ไมถอนพระบญญตตามททรงบญญตไวสมาทานประพฤตสกขาบทตามททรงบญญตไวแลว สงฆเหนดวย เพราะเหตนนจงนงขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

เชงอรรถ :๑ คอทเกยวของกบพวกคฤหสถ, พวกคฤหสถรกนอย (ท.ม.อ. ๒/๑๓๖/๑๕๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๘๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๒. ขททานขททกสกขาปทกถาเรองปรบอาบตทานพระอานนท ๕ กรณ[๔๔๓] ๑.ครงนน ภกษผเถระทงหลายกลาวกบทานพระอานนทดงนวา ทาน“อานนทการททานไมทลถามพระผมพระภาควา พระพทธเจาขา‘สกขาบทขอไหนจดเปนสกขาบทเลกนอย เรองนปรบอาบตทกกฏ’แกทาน ทานจงแสดงอาบตนนทานพระอานนทชแจงวา ทานผเจรญ กระผมไมไดกราบทลถามพระผมพระภาค“วา พระพทธเจาขา สกขาบทขอไหนทจดเปนสกขาบทเลกนอย เพราะระลกไมได‘ ’

กระผมไมเหนอาบตทกกฏนน แตเพราะเชอฟงทานทงหลาย กระผมจะแสดงอาบตทกกฏ”๒. ภกษผเถระทงหลายกลาวตอไปวา ทานอานนท การททานเหยยบ“ผาวสสกสาฏกของพระผมพระภาคแลวปะชน เรองนปรบอาบตทกกฏแกทาน ทานจงแสดงอาบตทกกฏนน”ทานพระอานนทชแจงวา ทานผเจรญ กระผมเหยยบผาวสสกสาฏกของพระผม“พระภาคไมใชเพราะความไมเคารพ กระผมไมเหนอาบตทกกฏนน แตเพราะเชอฟงทานทงหลาย กระผมจะแสดงอาบตทกกฏ”๓. ภกษผเถระทงหลายกลาวตอไปวา ทานอานนท การททานใหมาตคาม“ถวายอภวาทพระสรระของพระผมพระภาคกอน พระสรระจงเปยกเป อนนำาตาของมาตคามเหลานนผรองไห เรองนปรบอาบตทกกฏแกทาน ทานจงแสดงอาบตทกกฏนน”ทานพระอานนทชแจงวา ทานผเจรญ กระผมตระหนกวา มาตคามเหลาน“อยารออยจนถงเวลาวกาล จงใหพวกเธอถวายอภวาทพระสรระของพระผมพระภาคกอน กระผมไมเหนอาบตทกกฏนน แตเพราะเชอฟงทานทงหลาย กระผมจะแสดงอาบต ทกกฏ”๔. ภกษผเถระทงหลายกลาวตอไปวา ทานอานนท การทพระผม“พระภาคทรงทำานมตโอภาสอยางหยาบ ๆ ทานกลบไมกราบทลออน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๘๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๒. ขททานขททกสกขาปทกถาวอนพระองควา ขอพระผมพระภาคโปรดดำารงพระชนมชพอยตลอด‘กป ขอพระสคตโปรดดำารงพระชนมชพอยตลอดกป เพอเกอกลแกพหชน เพอความสขแกพหชน เพออนเคราะหชาวโลก เพอประโยชนเพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย เรองนปรบ’อาบตทกกฏแกทาน ทานจงแสดงอาบตทกกฏนน”ทานพระอานนทชแจงวา ทานผเจรญ กระผมถกมารดลใจจงไมไดกราบทล“ออนวอนพระผมพระภาคไววา ขอพระผมพระภาคโปรดดำารงพระชนมชพอยตลอด‘กป ขอพระสคตโปรดดำารงพระชนมชพอยตลอดกป เพอเกอกลแกพหชน เพอความสขแกพหชน เพออนเคราะหชาวโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย กระผมไมเหนอาบตทกกฏนน แตเพราะเชอฟงทานทงหลาย’กระผมจะแสดงอาบตทกกฏนน”๕. ภกษผเถระทงหลายกลาวตอไปวา ทานอานนท การททานขวน“ขวายใหมาตคามบวชในพระธรรมวนยอนพระตถาคตประกาศไวแลวเรองนปรบอาบตทกกฏแกทาน ทานจงแสดงอาบตทกกฏนน”

ทานพระอานนทชแจงวา ทานผเจรญ กระผมขวนขวายใหมาตคามบวชใน“พระธรรมวนยอนพระตถาคตประกาศไวแลว เพราะคดวา พระนางมหาปชาบดโคตม‘ผนเปนพระมาตฉาของพระผมพระภาค เคยประคบประคองดแล ถวายเกษยรธารเมอพระชนนสวรรคต กระผมไมเหนอาบตทกกฏนน แตเพราะเชอฟงทานทงหลาย’กระผมจะแสดงอาบตทกกฏนน”

เรองพระปราณะ[๔๔๔] สมยนน ทานพระปราณะเทยวจารกอยในทกขณาครชนบท พรอมดวยภกษสงฆหมใหญประมาณ ๕๐๐ รป ครนเมอภกษผเถระทงหลายสงคายนาพระธรรมและวนยเสรจแลว ทานพระปราณะพกอยททกขณาครชนบทตามอยธาศย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๘๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๓. พรหมทณฑกถาเขาไปหาภกษผเถระทงหลาย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต เขตกรงราชคฤห ครนแลวไดนงสนทนาอยางบนเทงใจกบภกษผเถระอย ณ ทสมควรภกษผเถระทงหลายไดกลาวกบทานพระปราณะดงนวา ทานปราณะ ภกษผ“เถระทงหลายไดสงคายนาพระธรรมและวนยแลว ทานจงรบทราบเรองทสงคายนานน”ทานพระปราณะกลาววา ทานทงหลาย ภกษผเถระทงหลายสงคายนา“พระธรรมและวนยดแลว แตผมจะทรงจำาไวตามทไดยนเฉพาะพระพกตร ตามทไดรบมาเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาค”

๓. พรหมทณฑกถาวาดวยการลงพรหมทณฑ[๔๔๕] ครงนน ทานพระอานนทไดกลาวกบภกษผเถระทงหลายดงนวา ทาน“ผเจรญ ในเวลาจะเสดจปรนพพาน พระผมพระภาคตรสอยางนวา ภกษทงหลาย‘เมอเราลวงไป สงฆจงลงพรหมทณฑแกภกษฉนนะ”ภกษผเถระทงหลายถามวา ทานอานนท ทานทลถามพระผมพระภาคหรอวา“‘พระพทธเจาขา พรหมทณฑเปนอยางไร”๑ทานพระอานนทตอบวา ทานผเจรญ กระผมทลถามพระผมพระภาคแลว“วา พระพทธเจาขา พรหมทณฑเปนอยางไร พระองครบสงวา อานนท ภกษฉนนะ‘ ’ ‘พงพดไดตามทปรารถนา ภกษทงหลายไมพงวากลาว ไมพงตกเตอน ไมพงพรำาสอนภกษฉนนะ”ภกษผเถระทงหลายกลาววา ทานอานนท ถาอยางนน ทานนนแลจงลง“พรหมทณฑแกภกษฉนนะ”

เชงอรรถ :๑ ท.ม. ๑๐/๒๑๖/๑๓๕

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๘๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๓. พรหมทณฑกถาทานพระอานนทถามวา ทานผเจรญ กระผมจะลงพรหมทณฑแกพระฉนนะ“ไดอยางไรกน เพราะเธอเปนคนดราย เปนคนหยาบคาย”ภกษผเถระทงหลายตอบวา ทานอานนท ถาเชนนน ทานจงไปพรอมกบภกษ“ทงหลายจำานวนมาก”ทานพระอานนทรบบญชาภกษผเถระทงหลายแลว โดยสารเรอไปพรอมกบภกษสงฆหมใหญ ประมาณ ๕๐๐ รป ถงกรงโกสมพ ขนจากเรอแลวนงทโคนไมแหงหนงใกลราชอทยานของพระเจาอเทน

เรองพระเจาอเทนสมยนน พระเจาอเทนกบพระมเหสประทบอยในราชอทยานพรอมขาราชบรพารพระมเหสของพระเจาอเทนไดสดบวา พระคณเจาพระอานนทผเปนอาจารยของพวกเรา“นงอยทโคนไมแหงหนงใกลราชอทยาน”ลำาดบนน พระมเหสไดกราบทลพระจาอเทนดงนวา ขอเดชะ ทราบวา พระ“คณเจาพระอานนทผเปนอาจารยของหมอมฉน นงอยทโคนไมแหงหนงใกลราชอทยานขอเดชะ หมอมฉนปรารถนาจะเยยมพระคณเจาพระอานนท”พระเจาอเทนตรสวา ถาอยางนน เธอไปเยยมทานพระอานนทเถด“ ”ตอมา พระมเหสของพระเจาอเทนเขาไปหาทานพระอานนทถงทอย ครนแลวอภวาท นง ณ ทสมควร ทานพระอานนทชแจงพระมเหสใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาลำาดบนน พระมเหสของพระเจาอเทนผซงทานพระอานนทชแจงใหเหนชดชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ไดถวายผาหม ๕๐๐ ผน ชนชมอนโมทนาภาษตของทานพระอานนทลกจากอาสนะ อภวาทแลวทำาประทกษณกลบไป เขาไปเฝาพระเจาอเทน ณทประทบ พระเจาอเทนทอดพระเนตรเหนพระนางเสดจมาแตไกล ครนแลวไดตรสถามพระมเหสดงนวา เธอเยยมพระคณเจาพระอานนทแลวหรอ“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๘๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๓. พรหมทณฑกถาพระนางกราบทลวา ขอเดชะ เยยมแลว“ ”พระเจาอเทนตรสถามวา เธอถวายอะไรแกสมณะอานนทบาง“ ”พระนางกราบทลวา ขอเดชะ พวกหมอมฉนถวายผาหม ๕๐๐ ผนแกพระ“คณเจาพระอานนท”พระเจาอเทนทรงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนสมณะอานนทจงรบผา“มากมายอยางนนเลา สมณะอานนทจะทำาการคาขายผาหรอตงรานคากระมง”ตอมา พระเจาอเทนเสดจไปหาทานพระอานนทถงทพก ครนแลวทรงปราศรยกบทานพระอานนท ครนทรงปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลวประทบนง ณ ทสมควรตรสถามทานพระอานนทดงนวา ทานอานนท มเหสของ“ขาพเจามาแลวหรอ”ทานพระอานนทถวายพระพรวา พระมเหสของพระองคมาแลว มหาบพตร“ ”พระเจาอเทนตรสถามวา พระนางไดถวายอะไรแกทานอานนทบาง“ ”ทานพระอานนทถวายพระพรวา มหาบพตร พระนางถวายผาหมอาตมา ๕๐๐“ผน”พระเจาอเทนตรสถามวา ทานอานนท ผามากมายอยางนน ทานจะเอาไปทำา“อะไร”ทานพระอานนทถวายพระพรวา มหาบพตร อาตมาจะแจกภกษทงหลายผม“จวรเกา”พระเจาอเทนตรสถามวา ทานอานนท ทานจะเอาจวรเกาทมอยเดมไปทำาอะไร“ ”ทานพระอานนทถวายพระพรวา มหาบพตร อาตมาจะทำาจวรเกาทมอยเดม“นนใหเปนผาเพดาน”พระเจาอเทนตรสถามวา ทานอานนท ทานจะเอาผาเพดานเกาไปทำาอะไร“ ”ทานพระอานนทถวายพระพรวา มหาบพตร อาตมาจะทำาผาเพดานเกานนให“เปนปลอกฟก”พระเจาอเทนตรสถามวา ทานอานนท ทานจะเอาผาปลอกฟกเกาไปทำาอะไร“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๘๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] ๓. พรหมทณฑกถาทานพระอานนทถวายพระพรวา มหาบพตร อาตมาจะทำาผาปลอกฟกเกานน“ใหเปนผาปพน”พระเจาอเทนตรสถามวา ทานอานนท ทานจะเอาผาปพนเกาไปทำาอะไร“ ”ทานพระอานนทถวายพระพรวา มหาบพตร อาตมาจะทำาผาปพนเกาใหเปน“ผาเชดเทา”

พระเจาอเทนตรสถามวา ทานอานนท ทานจะเอาผาเชดเทาเกาไปทำาอะไร“ ”ทานพระอานนทถวายพระพรวา มหาบพตร อาตมาจะเอาผาเชดเทาเกาไป“เชดธล”พระเจาอเทนตรสถามวา ทานอานนท ทานจะเอาผาเชดธลเกาไปทำาอะไร“ ”ทานพระอานนทถวายพระพรวา มหาบพตร อาตมาจะโขลกผาเหลานนขยำา“กบโคลนแลวฉาบทาฝา”ลำาดบนน พระเจาอเทนทรงดำารวา พระสมณะเชอสายศากยบตรทงหมดน“นำาผาไปใชคมคา ไมใชเกบเขาคลง จงไดถวายผาอกจำานวน ๕๐๐ ผนแกทาน”พระอานนทอนง เวลานน บรขารคอจวร ๑,๐๐๐ ผน เกดขนแกทานพระอานนทเปนครงแรก

เรองทานพระอานนทแจงพรหมทณฑแกพระฉนนะตอมา ทานพระอานนทเขาไปทโฆสตาราม ครนแลวนงบนอาสนะทปไว ลำาดบนนทานพระฉนนะไดเขาไปหาทานพระอานนทถงทพก ครนแลวอภวาท นง ณ ทสมควรทานพระอานนทไดกลาวกบทานพระฉนนะดงนวา ทานฉนนะ สงฆไดลงพรหมทณฑ“แกทานแลว”ทานพระฉนนะถามวา ทานอานนท พรหมทณฑทสงฆลงแลวเปนอยางไร ขอรบ“ ”ทานพระอานนทตอบวา ทานฉนนะ ทานพงพดไดตามทปรารถนา ภกษ“ทงหลายจะไมวากลาว ไมตกเตอน ไมพรำาสอนทาน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๘๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] รวมเรองทมในปญจสตกขนธกะทานพระฉนนะถามวา ทานอานนท เพราะเหตทภกษทงหลายไมวากลาว ไม“ตกเตอน ไมพรำาสอนผม เพยงแคนผมชอวาถกกำาจดแลว แลวสลบลมลงทนนเอง”

พระฉนนะบรรลอรหตตผลตอมา ทานพระฉนนะอดอด เบอระอา รงเกยจดวยพรหมทณฑ จงหลกเรนอยผเดยว ไมประมาท มความเพยร อทศกายใจ ไมนานนก กทำาใหแจงซงประโยชนยอดเยยมอนเปนทสดแหงพรหมจรรยทเหลากลบตรผออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบตองการ ดวยปญญายงเองเขาถงอยในปจจบนแนแท รชดวา ชาตสนแลว“อยจบพรหมจรรยแลว ทำากจทควรทำาเสรจแลว ไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป”จงเปนอนวาทานพระฉนนะไดเปนพระอรหนตรปหนงในจำานวนพระอรหนตทงหลาย

ครงนน ทานฉนนะไดบรรลอรหตตผลแลวจงเขาไปหาทานพระอานนทถงทพกครนแลวไดกลาวกบทานพระอานนทดงนวา ทานอานนท เวลาน ทานโปรด“ระงบพรหมทณฑแกผมเถด”ทานพระอานนทกลาววา ทานฉนนะ เมอทานบรรลอรหตตผลแลว พรหม“ทณฑของทานกเปนอนระงบไป”กในการสงคายนาพระ(ธรรม)วนยครงน มภกษ ๕๐๐ รป ไมหยอนไมยงดงนน การสงคายนาพระ(ธรรม)วนยครงน จงเรยกวา ปญจสตกา“ ”ปญจสตกขนธกะท ๑๑ จบในขนธกะนม ๒๓ เรอง

รวมเรองทมในปญจสตกขนธกะเมอพระผมพระภาคเสดจปรนพพาน ทานพระมหากสสปะผรกษาพระสทธรรม ชแจงตอหมสงฆถงถอยคำาทพระสภททะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๙๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] รวมเรองทมในปญจสตกขนธกะกลาวดหมนพระธรรมวนย เมอเดนทางจากเมองปาวาพระมหากสสปะจงกลาววา พวกเราจะสงคายนาพระสทธรรมกอนทอธรรมจะรงเรองพระมหากสสปะคดเลอกภกษทำาสงคายนา ๔๙๙ รปตอมา สงฆแนะนำาใหเลอกทานพระอานนทดวยภกษสงฆจำาพรรษาอยในถำาอนเหมาะทจะทำาสงคายนาพระธรรมวนย เมอคราวสงคายนาพระมหากสสปะถามพระวนยกบทานพระอบาลถามพระสตรกบทานพระอานนทผชาญฉลาดสาวกของพระชนเจาไดสงคายนาพระไตรปฎกสงฆไดสอบถามเกยวกบพทธดำารสทวาดวยอาบตเลกนอยตอจากนน จงลงมตวาจะปฏบตตามททรงบญญตตอจากนน สงฆปรบอาบตทานพระอานนทเพราะไมกราบทลถามเกยวกบอาบตเลกนอย เพราะเหยยบผาของพระพทธองคเพราะอนญาตใหมาตคามใหไหวพระพทธสรระจนนำาตาเปยกพระพทธสรระ เพราะไมกราบทลขอใหพระพทธองคดำารงพระชนมชพอยตลอดกป เพราะกราบทลขออนญาตใหมาตคามออกบวชทานพระอานนทยอมรบอาบตทกกฏเพราะเชอฟงภกษ

ผเถระทงหลาย ตอมา ทานพระปราณะเดนทางมาจากทกขณาครชนบท ไมยอมรบผลการสงคายนาสงฆลงพรหมทณฑแกพระฉนนะ พระมเหสของพระเจาอเทนถวายลาภสกการะแกทานพระอานนท ผาไดเกดขนเปนจำานวนมาก ทานพระอานนทเอาผาจวรเกาทำาเปนเพดานทำาเปนปลอกฟก เปนผาปพน เปนผาเชดเทา เปนผาเชดธลตอจากนนขยำากบโคลนฉาบทาฝา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๙๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๑. ปญจสตก ขนธกะ] รวมเรองทมในปญจสตกขนธกะจวร ๑,๐๐๐ ผนเกดแกทานพระอานนทเปนครงแรกพระฉนนะถกลงพรหมทณฑไดบรรลสจธรรมภกษผเถระผเชยวชาญ ๕๐๐ รปสงคายนาจงเรยกวา ปญจสตกะปญจสตกขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๙๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวาร๑๒. สตตสตกขนธกะ๑. ปฐมภาณวารเรองภกษวชชบตรแสดงวตถ ๑๐ ประการ[๔๔๖] สมยนน เมอพระผมพระภาคเสดจดบขนธปรนพพานลวงไปได ๑๐๐ป ภกษวชชบตรทงหลายชาวกรงเวสาล แสดงวตถ ๑๐ ประการในกรงเวสาล คอ

๑. สงคโลณกปปะ (เกบเกลอไวในเขนง๑ แลวฉนกบอาหารรสไมเคมได)๒. ทวงคลกปปะ (ฉนอาหารเมอเงาเลยเวลาเทยงไป ๒ องคลได)๓. คามนตรกปปะ (เขาบานฉนอาหารทไมเปนเดนได)๔. อาวาสกปปะ (ทำาอโบสถแยกกนในอาวาสทมสมาเดยวกนได)๕. อนมตกปปะ (ทำาสงฆกรรม ในเมอภกษทงหลายยงมาไมพรอมแลวขออนมตภายหลงได)๖. อาจณณกปปะ (ประพฤตตามแบบทพระอปชฌายอาจารยเคยประพฤตมาได)๗. อมถตกปปะ (ฉนนมสดทแปรไปแลว แตยงไมเปนนมเปรยวได)

๘. ชโลค (ดมสราออน ๆ ได)๙. อทสกนสทนะ (ใชผารองนงไมมชายได)๑๐. ชาตรปรชตะ (รบทองรบเงนได)

เรองพระยสกากณฑกบตรสมยนน ทานพระยสกากณฑกบตรเทยวจารกอยในแควนวชช ไปถงกรงเวสาลทราบวา ทานพระยสกากณฑกบตรพกอยทกฏาคารศาลา ปามหาวน เขตกรงเวสาล

เชงอรรถ :๑ เขนง คอ เขาสตว, กลกหรอกระบอกเขาควายทนยมใชบรรจดนปน หรอสงของอน บางทใชเปาบอกอาณตสญญาณ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๙๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารสมยนน ภกษวชชบตรทงหลายชาวกรงเวสาล ในวนอโบสถนน ใชถาดทองสำารดตกนำาไวจนเตมทามกลางภกษสงฆ แลวแนะนำาพวกอบาสกอบาสกาชาวกรงเวสาล ผผานมาผานไปวา ทานทงหลาย พวกทานจงถวายรปยะแกสงฆ หนง“กหาปณะบาง กงกหาปณะบาง หนงบาทบาง หนงมาสกบาง สงฆมธระทตองทำาดวยบรขาร”เมอพวกภกษวชชบตรกลาวอยางน ทานพระยสกากณฑกบตรจงบอกพวกอบาสกอบาสกาชาวกรงเวสาลดงนวา ทานทงหลาย พวกทานอยาถวายรปยะแก“สงฆ หนงกหาปณะบาง กงกหาปณะบาง หนงบาทบาง หนงมาสกบาง ทองและเงนไมสมควรแกพวกพระสมณะเชอสายศากยบตร พระสมณะเชอสายศากยบตรไมยนดทองและเงน ไมรบทองและเงน พระสมณะเชอสายศากยบตรทงหลายปลอยวางแกวมณและทอง ปราศจากทองและเงน”พวกอบาสกอบาสกาชาวกรงเวสาลแมอนทานพระยสกากณฑกบตรกลาวเตอนอยางน กยงขนถวายรปยะแกสงฆ หนงกหาปณะบาง กงกหาปณะบาง หนงบาทบางหนงมาสกบางอยนนเองเมอผานคนนนไป พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาล ไดแบงเงนนนตามจำานวนภกษทงหลาย ลำาดบนน พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลไดกลาวกบทานพระยส-กากณฑกบตรดงนวา ทานยสะ เงนจำานวนนเปนสวนแบงของทาน“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรตอบวา ทานทงหลาย ผมไมมสวนแบงเงน ผมไม“ยนดเงน”ครงนน ภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลกลาววา ทานทงหลาย ทานพระยสกา“ -กณฑกบตรรปนดาบรภาษพวกอบาสกอบาสกาผมศรทธาเลอมใส ทำาใหเขาไมมศรทธา

เอาเถอะ พวกเราจะลงปฏสารณยกรรม๑แกเธอ แลวไดลงปฏสารณยกรรมแกทาน”พระยสกากณฑกบตร

เชงอรรถ :๑ ปฏสารณยกรรม หมายถงการทสงฆลงโทษใหภกษทงหลายไปขอขมาคฤหสถ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๙๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารลงปฏสารณยกรรมโดยไมชอบธรรมลำาดบนน ทานพระยสกากณฑกบตรบอกพวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลดงนวา ทานทงหลาย พระผมพระภาคทรงบญญตไววา สงฆพงใหอนทตแกภกษผถก“ ‘ลงปฏสารณยกรรม พวกทานจงใหอนทตแกเรา’ ”ครงนน พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลจงแตงตงภกษรปหนงใหเปนอนทตแกทานพระยสกากณฑกบตร ตอมา ทานพระยสกากณฑกบตรพรอมพระอนทตพากนเขาไปกรงเวสาล แลวชแจงพวกอบาสกอบาสกาชาวกรงเวสาลดงนวา อาตมา“กลาวอธรรมวาเปนอธรรม กลาวธรรมวาเปนธรรม กลาวสงมใชวนยวาเปนสงมใขวนย กลาววนยวาเปนวนย แตกลบถกกลาวหาวา ดาบรภาษอบาสกอบาสกาผมศรทธาเลอมใส ทำาใหเขาหมดศรทธา

เครองเศราหมองของสมณพราหมณ ๔ ประการ[๔๔๗] (ทานพระยสกากณฑกบตรกลาวตอไปวา) ทานทงหลาย สมยหนงพระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกคหบด เขตกรงสาวตถพระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย สงมวหมองทเปน“เหตใหดวงจนทรและดวงอาทตยมวหมอง ไมสองแสง ไมสวาง ไมรงเรอง ๔ ประการสงมวหมอง ๔ ประการคอ๑. เมฆเปนสงมวหมองทเปนเหตใหดวงจนทรดวงอาทตย มวหมองไมสองแสง ไมสวาง ไมรงเรอง๒. หมอกเปนสงมวหมองทเปนเหตใหดวงจนทรดวงอาทตย มวหมองไมสองแสง ไมสวาง ไมรงเรอง๓. ควนและฝนละอองเปนสงมวหมองทเปนเหตใหดวงจนทรดวงอาทตยมวหมอง ไมสองแสง ไมสวาง ไมรงเรอง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๙๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวาร๔. ราหผเปนจอมอสรเปนสงมวหมองทเปนเหตใหดวงจนทรดวงอาทตยมวหมอง ไมสองแสง ไมสวาง ไมรงเรองภกษทงหลาย สงมวหมองทเปนเหตใหดวงจนทรดวงอาทตยมวหมอง ไมสองแสง ไมสวาง ไมรงเรอง ๔ ประการเหลานแลเชนเดยวกน ภกษทงหลาย อปกเลสเปนเหตใหสมณพราหมณพวกหนงมวหมอง ไมสงา ไมผองใส ไมรงเรอง ๔ ประการนอปกเลส ๔ ประการคอ๑. ภกษทงหลาย สมณพราหมณพวกหนงดมสรา และเมรย ไมเวนขาดจากการดมสราและเมรยภกษทงหลาย นเปนอปกเลสทเปนเหตใหสมณพราหมณพวกหนงมวหมอง ไมสงา ไมผองใส ไมรงเรอง ประการท ๑๒. ภกษทงหลาย สมณพราหมณพวกหนงเสพเมถนธรรม ไมเวนขาดจากการเสพเมถนธรรมภกษทงหลาย นเปนอปกเลสทเปนเหตใหสมณพราหมณพวกหนงมวหมอง ไมสงา ไมผองใส ไมรงเรอง ประการท ๒๓. ภกษทงหลาย สมณพราหมณพวกหนงยนดทองและเงน ไมเวนขาดจากการยนดทองและเงนภกษทงหลาย นเปนอปกเลสทเปนเหตใหสมณพราหมณพวกหนงมวหมอง ไมสงา ไมผองใส ไมรงเรอง ประการท ๓๔. ภกษทงหลาย สมณพราหมณพวกหนงดำาเนนชวตดวยมจฉาชพ ไมเวนขาดจากมจฉาชพภกษทงหลาย นเปนอปกเลสทเปนเหตใหสมณพราหมณพวกหนงมวหมอง ไมสงา ไมผองใส ไมรงเรอง ประการท ๔”ทานทงหลาย พระผมพระภาคตรสพระดำารสนแลว พระสคตครนตรสพระดำารสนแลว พระศาสดาไดตรสประพนธคาถาวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๙๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารสมณพราหมณพวกหนง ถกราคะและโทสะปกคลมถกอวชชาหมหอยนดรปทนารก ดมสราและเมรยเสพเมถน โงเขลา ยนดเงนและทองสมณพราหมณพวกหนงดำาเนนชวตดวยมจฉาชพพระพทธเจาผเปนเผาพนธพระอาทตยตรสอปกเลสททำาใหสมณพราหมณพวกหนงมวหมอง ไมสงา

ไมผองใส เปนทรกน ไมบรสทธ มธล ถกความมดปกคลมเปนทาสแหงตณหา ถกตณหาชกนำาใหอตภาพหยาบเจรญเตบโต ยอมยนดการเกดใหม๑อาตมามวาทะอยางน กลาวอธรรมวาเปนอธรรม กลาวธรรมวาเปนธรรมกลาวสงมใชวนยวาเปนสงมใชวนย กลาววนยวาเปนวนย แตกลบถกกลาวหาวา ดาบรภาษอบาสกอบาสกาผมศรทธาเลอมใส ทำาใหเขาหมดศรทธา

เรองผใหญบานชอมณจฬกะ[๔๔๘] (ทานพระยสกากณฑกบตรกลาวตอไปวา) ทานทงหลาย สมยหนงพระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต เขตกรงราชคฤหครงนน พวกขาราชบรพารนงประชมกนในราชบรษท ภายในพระราชวงไดสนทนากนดงนวา ทองและเงนยอมสมควรแกพวกพระสมณะเชอสายศากยบตร“หรอพวกพระสมณะเชอสายศากยบตรยนดทองและเงนไดหรอ พวกพระสมณะเชอสายศากยบตรรบทองและเงนไดหรอ”ทานทงหลาย สมยนน ผใหญบานชอมณจฬกะนงอยในบรษทนนดวย ลำาดบนนผใหญบานชอมณจฬกะไดกลาวกบบรษทนนดงนวา นายทานทงหลาย พวกทาน“อยาไดกลาวอยางน ทองและเงนไมสมควรแกพวกพระสมณะเชอสายศากยบตร พวก

เชงอรรถ :๑ อง.จตกก. (แปล) ๒๑/๕๐/๘๑-๘๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๙๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารพระสมณะเชอสายศากยบตรไมยนดทองและเงน ไมรบทองและเงน พวกพระสมณะเชอสายศากยบตรปลอยวางแกวมณและทอง ปราศจากทองและเงน”ทานทงหลาย ผใหญบานชอมณจฬกะสามารถชแจงใหบรษทนนเขาใจครนผใหญบานชอมณจฬกะชแจงใหบรษทนนเขาใจแลว จงไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดถวายอภวาทแลว นง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ขาพระองคขอพระวโรกาส พวกขาราชบรพาร“นงประชมกนในราชบรษท ภายในพระราชวงไดสนทนากนดงนวา ทองและเงน‘สมควรแกพวกพระสมณะเชอสายศากยบตรหรอ พวกพระสมณะเชอสายศากยบตรยนดทอง และเงนไดหรอ รบทองและเงนไดหรอ’พระพทธเจาขา เมอบรษทนนกลาวอยางน ขาพระองคไดกลาวกบบรษทนนดงนวา นายทานทงหลาย พวกทานอยากลาวอยางน ทองและเงนไมสมควรแก‘พวกพระสมณะเชอสายศากยบตร พวกพระสมณะเชอสายศากยบตรไมยนดทอง

และเงน ไมรบทองและเงน พวกพระสมณะเชอสายศากยบตรปลอยวางแกวมณและทอง ปราศจากทองและเงนพระพทธเจาขา ขาพระองคสามารถชแจงใหบรษทนนเขาใจได เมอชแจงอยางน ชอวาชแจงตามพระผมพระภาคตรสไว ไมกลาวตพระผมพระภาคดวยคำาเทจแตชแจง ตามสมเหตสมผล และคำากลาวทเหมาะแกวาทะ๑ของพระองคจะไมถกตำาหนบางหรอแมนอยหนง”พระผมพระภาคตรสวา ผใหญบาน เอาเถอะ ทานเมอชแจงอยางนชอวาชแจง“ตามเรา ไมกลาวตเราดวยคำาเทจ แตชแจงตามสมเหตสมผล และคำากลาวทเหมาะแกวาทะของเราจะไมถกตำาหนบางหรอแมนอยหนง ผใหญบาน ทองและเงนไมสมควรแกพวกพระสมณะเชอสายศากยบตรโดยแท พวกพระสมณะเชอสายศากยบตรไมยนด

เชงอรรถ :๑ คำากลาวทเหมาะแกวาทะ คอคำาเดมของพระองคสมเหตสมผลกบเหตทผอนกลาว หรอคำากลาวตามคำาของพระองคนนตอ ๆ กน แม มประมาณนอยจะไมถกวญญชนตำาหนไดหรอ (ว.อ. ๓/๒๙๐/๑๘๐, สารตถ.ฏกา๓/๒๙๐/๓๙๔, วมต.ฏกา ๒/๒๙๐/๒๔๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๙๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารทองและเงน ไมรบทองและเงน พวกพระสมณะเชอสายศากยบตรปลอยวางแกวมณและทอง พวกพระสมณะเชอสายศากยบตรปราศจากทองและเงน ผใหญบาน ทองและเงนควรแกรปใด แมกามคณ ๕ กควรแกผนน กามคณ ๕ ควรแกรปใด ทานพงทรงจำาผนนโดยสวนเดยววา ไมมสมณธรรม ไมมธรรมของเชอสายศากยบตร อนงเรากลาวเปรยบเทยบอยางนวา ผตองการหญาพงแสวงหาหญา ผตองการไมพงแสวงหาไม ผตองการเกวยนพงแสวงหาเกวยน ผตองการรจกตนเองพงแสวงหาตนเอง แตเราไมเคยกลาวถงทองและเงนวา เปนสงทควรยนด ควรแสวงหา ไมวา‘ ’กรณใด ๆ ๑”อาตมาผมวาทะอยางน กลาวอธรรมวาเปนอธรรม กลาวธรรมวาเปนธรรมกลาวสงมใชวนยวาเปนสงมใชวนย กลาววนยวาเปนวนย แตกลบถกกลาวหาวา ดาบรภาษอบาสกอบาสกาผมศรทธาเลอมใส ทำาใหเขาหมดศรทธา

เรองพระอปนนทศากยบตร[๔๔๙] (ทานพระยสกากณฑกบตรกลาวตอไปวา) “ทานทงหลาย สมยหนงพระผมพระภาคทรงปรารภทานพระอปนนทศากยบตร ทรงหามทองและเงน และทรงบญญตสกขาบทในกรงราชคฤห อาตมาผมวาทะอยางน กลาวอธรรมวาเปนอธรรม กลาวธรรมวาเปนธรรม กลาวสงมใชวนยวาเปนสงมใชวนย กลาววนยวา

เปนวนย แตกลบถกกลาวหาวา ดาบรภาษอบาสกอบาสกาผมศรทธาเลอมใสทำาใหเขาหมดศรทธา”เมอทานพระยสกากณฑกบตรกลาวอยางน พวกอบาสกอบาสกาชาวกรงเวสาลไดกลาวดงนวา ทานผเจรญ ทานพระยสกากณฑกบตรรปเดยวเทานนทเปนพระ“สมณะเชอสายศากยบตร พวกทานทงหมดนไมใชพระสมณะเชอสายศากยบตร ขอทานพระยสกากณฑกบตรจงอยกรงเวสาล พวกเราจะอปฏฐากทานพระยสกากณฑกบตรดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะ และคลานปจจยเภสชบรขาร”

เชงอรรถ :๑ สำ.สฬา. (แปล) ๑๘/๓๖๒/๔๑๕-๔๑๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๓๙๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารครนทานพระยสกากณฑกบตรชแจงแกพวกอบาสกอบาสกาชาวกรงเวสาลใหเขาใจดแลว จงเดนทางไปอารามพรอมกบภกษอนทต

ลงอกเขปนยกรรมโดยไมชอบธรรมครงนน พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาล ถามภกษอนทตวา ทานพระยส“ -กากณฑกบตรขอโทษพวกอบาสกอบาสกาชาวกรงเวสาลแลวหรอ”ภกษอนทตตอบวา ทานทงหลาย พวกอบาสกอบาสกาทำาพวกเราใหเปนคน“เลว ยกยองทานพระยสกากณฑกบตรผเดยวใหเปนพระสมณะเชอสายศากยบตร ทำาพวกเราไมใหเปนพระสมณะเชอสายศากยบตร”ลำาดบนน พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาล ปรกษากนวา ทานทงหลาย“พระยสกากณฑกบตรซงพวกเรายงไมไดแตงตงเลยกประกาศตวแกพวกชาวบานเอาเถอะ พวกเราจะลงอกเขปนยกรรมแกทาน พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาล”เหลานนประสงคจะลงอกเขปนยกรรมแกทานพระยสกากณฑกบตรนน จงประชมปรกษากนสมยนน ทานพระยสกากณฑกบตรเหาะไปปรากฏทกรงโกสมพ[๔๕๐] ตอมา ทานพระยสกากณฑกบตรสงทตไปหาภกษทงหลายชาวเมองปาเฐยยะและภกษทงหลายชาวอวนตและทกขณาบถ โดยกลาววา ทานทงหลาย“พวกเราจงมาชวยกนวนจฉยอธกรณน กอนทอธรรมจะรงเรอง ธรรมจะถกคดคานสงมใชวนยจะรงเรอง วนยจะถกคดคาน กอนทพวกอธรรมวาทจะมกำาลง พวกธรรมวาทจะออนกำาลง พวกอวนยวาทจะมกำาลง พวกวนยวาทจะออนกำาลง”

เรองพระสมภตสาณวาสสมยนน ทานพระสมภตสาณวาสอยทอโหคงคบรรพต ตอมา ทานพระยสกากณฑกบตรเขาไปหาทานพระสมภตสาณวาส ณ ทอโหคงคบรรพต๑ ครนแลวอภวาท

เชงอรรถ :๑ อโหคงคบรรพต อยในอนเดยตอนเหนอ บรเวณแมนำาคงคาตอนบน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๐๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารนง ณ ทสมควร ไดกลาวกบทานพระสมภตสาณวาสดงนวา ทานผเจรญ พวกภกษ“วชชบตรชาวกรงเวสาลเหลานแสดงวตถ ๑๐ ประการในกรงเวสาล คอ

๑. สงคโลณกปปะ (เกบเกลอไวในเขนง๑ แลวฉนกบอาหารรสไมเคมได)๒. ทวงคลกปปะ (ฉนอาหารเมอเงาเลยเวลาเทยงไป ๒ องคลได)๓. คามนตรกปปะ (เขาบานฉนอาหารทไมเปนเดนได)๔. อาวาสกปปะ (ทำาอโบสถแยกกนในอาวาสทมสมาเดยวกนได)๕. อนมตกปปะ (ทำาสงฆกรรม ในเมอภกษทงหลายยงมาไมพรอมแลวขออนมตภายหลงได)๖. อาจณณกปปะ (ประพฤตตามแบบทพระอปชฌายอาจารยเคยประพฤตมาได)๗. อมถตกปปะ (ฉนนมสดทแปรไปแลว แตยงไมเปนนมเปรยวได)๘. ชโลค (ดมสราออน ๆ ได)๙. อทสกนสทนะ (ใชผารองนงไมมชายได)๑๐. ชาตรปรชตะ (รบทองรบเงนได)

ทานผเจรญ เอาเถอะ พวกเราจงชวยกนวนจฉยอธกรณน กอนทอธรรมจะรงเรอง ธรรมจะถกคดคาน สงมใชวนยจะรงเรอง วนยจะถกคดคาน กอนทพวกอธรรมวาทจะมกำาลง พวกธรรมวาทจะออนกำาลง พวกอวนยวาทจะมกำาลง พวกวนยวาท จะออนกำาลงทานพระสมภตสาณวาสรบคำาของทานพระยสกากณฑกบตรแลว

เรองภกษทงหลายชาวเมองปาเฐยยะและทกขณาบถสมยนน ภกษทงหลายชาวเมองปาเฐยยะประมาณ ๖๐ รป ทงหมดถอธดงคคอ อยปาเปนวตร ทงหมดเทยวบณฑบาตเปนวตร ทงหมดทรงผาบงสกลเปนวตรทงหมดมไตรจวรเปนวตร ทงหมดเปนพระอรหนต ประชมปรกษาหารอกนทอโหคงคบรรพต ภกษทงหลายชาวอวนตทกขณาบถประมาณ ๘๐ รป บางพวกถอธดงค คอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๐๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารอยปาเปนวตร บางพวกเทยวบณฑบาตเปนวตร บางพวกทรงผาบงสกลเปนวตรบางพวกมไตรจวรเปนวตร ทงหมดเปนพระอรหนต ประชมปรกษาหารอกนทอโหคงคบรรพตครงนน ภกษผเถระทงหลายกำาลงปรกษากน ไดปรกษากนดงนวา อธกรณ“นหยาบชารนแรง ทำาอยางไรพวกเราจงจะไดพรรคพวกททำาใหพวกเราเขมแขงมากกวานเลา”

เรองพระเรวตะ[๔๕๑] ครงนน ทานพระเรวตะผเปนพหสต เชยวชาญปรยต ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา เปนบณฑต เฉลยวฉลาด มปญญา มความละอาย มความระมดระวง ใฝการศกษา พกอยทเมองโสเรยยะครงนน ภกษผเถระทงหลายไดปรกษากนดงนวา ทาน“พระเรวตะผเปนพหสต เชยวชาญปรยต ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา เปนบณฑตเฉลยวฉลาด มปญญา มความละอาย มความระมดระวง ใฝการศกษา พกอยทเมองโสเรยยะ ถาพวกเรา ไดทานพระเรวตะมาเปนพรรคพวก กจะเขมแขงยงกวาน”ทานพระเรวตะไดยนภกษผเถระทงหลายกำาลงปรกษากนดวยทพยโสตธาตอนบรสทธเหนอมนษย ครนแลวไดปรกษากนดงนวา อธกรณนหยาบชารนแรง การท“เราจะดดายตออธกรณนไมสมควร เวลานภกษเหลานนกำาลงมาหาเรา เรานนคลกคลกบภกษเหลานนจะอยไมผาสก ถากระไรเราควรไปเสยกอน”ลำาดบนน ทานพระเรวตะจงเดนทางจากเมองโสเรยยะไปเมองสงกสสะตอมา ภกษผเถระทงหลายเดนทางไปเมองโสเรยยะ ถามวา ทานพระเรวตะ“พกอยทไหน”พวกเขาตอบวา ทานพระเรวตะเดนทางไปเมองสงกสสะ“ ”ตอมา ทานพระเรวตะเดนทางจากเมองสงกสสะไปเมองกณณกชชะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๐๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารภกษผเถระทงหลายพากนเดนทางไปเมองสงกสสะ ถามวา ทานพระเรวตะพก“อยทไหน”

พวกเขาตอบวา ทานพระเรวตะเดนทางไปเมองกณณกชชะ“ ”ตอมา ทานพระเรวตะเดนทางจากเมองกณณกชชะไปเมองอทมพระภกษผเถระทงหลายพากนเดนทางไปเมองกณณกชชะ ถามวา พระเรวตะพก“อยทไหน”พวกเขาตอบวา ทานพระเรวตะเดนทางไปเมองอทมพระ“ ”ตอมา ทานพระเรวตะเดนทางจากเมองอทมพระไปเมองอคคฬประภกษผเถระทงหลายพากนเดนทางไปเมองอทมพระ ถามวา ทานพระเรวตะ“พกอยทไหน”พวกเขาตอบวา ทานพระเรวตะเดนทางไปเมองอคคฬประ“ ”ตอมา ทานพระเรวตะเดนทางจากเมองอคคฬประไปสสหชาตนคร๑ภกษผเถระทงหลายพากนเดนทางไปเมองอคคฬประ ถามวา ทานพระเรวตะ“พกอยทไหน”พวกเขาตอบวา ทานพระเรวตะเดนทางไปสหชาตนคร“ ”ภกษผเถระทงหลายเดนตามไปพบทานพระเรวตะทสหชาตนคร

คำาถาม-คำาตอบเกยวกบวตถ ๑๐ ประการ[๔๕๒] ครงนน ทานพระสมภตสาณวาส บอกทานพระยสกากณฑกบตรวา“ทาน ทานพระเรวตะรปน เปนพหสต เชยวชาญปรยต ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา เปนบณฑต เฉลยวฉลาด มปญญา มความละอาย มความระมดระวง ใฝการศกษา ถาพวกเราจะถามปญหา ทานสามารถจะแกปญหาขอเดยวไดตลอดทงคนแตเวลานทานพระเรวตะจะเชญภกษอนเตวาสกใหสวดสรภญญะ เมอภกษรปนนสวดสรภญญะจบ ทานควรเขาไปหาทานพระเรวตะถามวตถ ๑๐ ประการเหลาน”ทานพระยสกากณฑกบตรรบคำาทานพระสมภตสาณวาสแลว

เชงอรรถ :๑ สหชาตนคร เปนเมองเลก ๆ ตงอยรมฝงแม(นำาคง) เปนนคมหนงแหงแควนเจตย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๐๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารครงนน ทานพระเรวตะเชญภกษอนเตวาสกใหสวดสรภญญะ เมอภกษรปนนสวดสรภญญะจบ ทานพระยสกากณฑกบตรจงเขาไปหาทานพระเรวตะ ครนแลวอภวาท นง ณ ทสมควร ไดถามทานพระเรวตะดงนวา ทานผเจรญ สงคโลณกปปะ“ควรหรอ”ทานพระเรวตะยอนถามวา ทาน สงคโลณกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรตอบวา ทานผเจรญ การเกบเกลอไวในเขนงดวย“

ตงใจวา จะฉนกบอาหารรสไมเคม ควรหรอ‘ ’ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรถามวา ทานผเจรญ ทวงคลกปปะควรหรอ“ ”ทานพระเรวตะยอนถามวา ทาน ทวงคลกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรตอบวา ทานผเจรญ การฉนโภชนะในเวลาวกาล“เมอเงา(ของดวงอาทตย)เลย(เวลาเทยง)ไป ๒ องคล ควรหรอ”ทานพระเรวตะตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรถามวา ทานผเจรญ คามนตรกปปะควรหรอ“ ”ทานพระเรวตะยอนถามวา ทาน คามนตรกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรตอบวา ทานผเจรญ ภกษฉนเสรจแลว หาม“ภตตาหารแลวคดวา จะเขาไปละแวกหมบานในบดน แลวฉนโภชนะทไมเปนเดน‘ ’ควรหรอ”ทานพระเรวตะตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรถามวา ทานผเจรญ อาวาสกปปะควรหรอ“ ”ทานพระเรวตะยอนถามวา ทาน อาวาสกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรตอบวา ทานผเจรญ อาวาสหลายแหงทมสมาเสมอกน“จะแยกกนทำาอโบสถ ควรหรอ”ทานพระเรวตะตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรถามวา ทานผเจรญ อนมตกปปะควรหรอ“ ”ทานพระเรวตะยอนถามวา ทาน อนมตกปปะคออะไร“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๐๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๑. ปฐมภาณวารทานพระยสกากณฑกบตรตอบวา ทานผเจรญ สงฆแบงพวกกนทำากรรมดวย“ตงใจวา พวกเราจะใหผมาแลวอนมต ควรหรอ‘ ’ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรถามวา ทานผเจรญ อาจณณกปปะควรหรอ“ ”ทานพระเรวตะยอนถามวา ทาน อาจณณกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรตอบวา ทานผเจรญ การประพฤตตามดวยเขาใจ“วา สงนพระอปชฌายของเราประพฤตมา สงนพระอาจารยของเราประพฤตมา‘ ’ควรหรอ”ทานพระเรวตะตอบวา ทาน สงทพระอปชฌายอาจารยประพฤตมา บางอยาง“ควร บางอยางไมควร”ทานพระยสกากณฑกบตรถามวา อมถตกปปะควรหรอ“ ”

ทานพระเรวตะยอนถามวา ทาน อมถตกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรตอบวา ทานผเจรญ นมสดทละความเปนนมสด“แลวแตยงไมถงกบเปนนมเปรยว ภกษทงหลายฉนเสรจแลว หามภตตาหารแลว จะดมนมนนทไมเปนเดน ควรหรอ”ทานพระเรวตะตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรถามวา ทานผเจรญการดมชโลคควรหรอ“ ”พระเรวตะยอมถามวา ทาน ชโลคนนคออะไร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรตอบวา ทานผเจรญ การดมสราชนดออนทยงไม“แปรเปนนำาเมา ควรหรอ”ทานพระเรวตะตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรถามวา ทานผเจรญ ผาปนงไมมชาย ควรหรอ“ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรถามวา ทานผเจรญ ทองและเงน ควรหรอ“ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระยสกากณฑกบตรกลาววา ทานผเจรญ พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาล“แสดงวตถ ๑๐ ประการนในกรงเวสาล ทานผเจรญ เอาเถอะ พวกเรา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๐๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารจงชวยกนวนจฉยอธกรณน กอนทอธรรมจะรงเรอง ธรรมจะถกคดคาน สงมใชวนยจะรงเรอง วนยจะถกคดคาน กอนทพวกอธรรมวาทจะมกำาลง พวกธรรมวาทจะออนกำาลง พวกอวนยวาทจะมกำาลง พวกวนยวาทจะออนกำาลงทานพระเรวตะรบคำาของทานพระยสกากณฑกบตรแลวปฐมภาณวาร จบ

๒. ทตยภาณวาร[๔๕๓] พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลพอไดทราบขาววา ทานพระยส“ -กากณฑกบตรประสงคจะรบหนาทวนจฉยอธกรณน กำาลงหาพรรคพวก และไดพรรคพวกแลว”ครงนนแล พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาล ไดปรกษากนดงนวา อธกรณ“เรองนหยาบคายรนแรง ทำาอยางไรพวกเราจงจะไดพรรคพวกททำาใหเขมแขงมากกวานเลา”ลำาดบนน พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลไดปรกษากนตอไปดงนวา ทาน“พระเรวตะรปนเปนพหสต เชยวชาญปรยต ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา เปน

บณฑต เฉลยวฉลาด มปญญา มความละอาย มความระมดระวง ใฝการศกษาถาพวกเราไดทานพระเรวตะมารวมเปนพรรคพวก กจะเขมแขงยงกวาน”ตอมา พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลจดเตรยมสมณบรขารอยางเพยงพอ คอบาตรบาง จวรบาง ผาปนงบาง กลองเขมบาง ประคดเอวบาง ผากรองนำาบางกระบอกกรองนำาบางลำาดบนน พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลขนสมณบรขารนนโดยสารเรอไปสหชาตนคร ขนจากเรอ หยดพกผอนฉนอาหารรวมกนทโคนไมแหงหนง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๐๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารเรองพระสาฬหะเวลานน ทานพระสาฬหะหลกเรนอยทสงด เกดความคดคำานงขนในจตอยางนวา ภกษพวกไหนทเปนฝายธรรมวาท ภกษชาวปราจนหรอชาวเมองปาเฐยยะ“ ”ครงนน ขณะทกำาลงพจารณาพระธรรมวนย ทานพระสาฬหะไดปรกษากนตอไปอกวา ภกษชาวปราจนเปนฝายอธรรมวาท ภกษชาวเมองปาเฐยยะเปนฝาย“ธรรมวาท”ขณะนน เทวดาชนสทธาวาสตนหนง ทราบความคดคำานงในจตของทานดวยจต(ของตน) จงหายไปจากเทวโลกชนสทธาวาสแลวมาปรากฏตอหนาทานพระสาฬหะเหมอนคนมกำาลงเหยยดแขนทคหรอคแขนทเหยยด ไดกลาวกบทานพระสาฬหะดงนวา ทานผเจรญ ดแลว ดแลว ภกษชาวปราจนเปนฝายอธรรมวาท ภกษชาว“เมองปาเฐยยะเปนฝายธรรมวาท ทานโปรดวางตนตามความถกตองเถด”ทานพระสาฬหะกลาววา เทวดา ทงในกาลกอนและเวลาน อาตมากวางตน“ตามความถกตอง แตอาตมาจะยงไมเปดเผยความเหน ถากระไร สงฆนาจะแตงตงอาตมา(ใหเขารวมวนจฉย)ในอธกรณนบาง”

เรองพระอตตระ[๔๕๔] ตอมา พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาล ถอสมณบรขารนนเขาไปหาทานพระเรวตะถงทพก ครนแลวไดกลาวกบทานพระเรวตะดงนวา ทานผเจรญ“ขอพระเถระโปรดรบสมณบรขาร คอ บาตรบาง จวรบาง ผาปนงบาง กลองเขมบางประคดเอวบาง ผากรองนำาบาง กระบอกกรองนำาบาง”ทานพระเรวตะกลาววา ไมละคณ เรามไตรจวรครบบรบรณแลว ไมปรารถนา“ ”จะรบสมยนน พระอตตระมพรรษา ๒๐ เปนอปฏฐากของทานพระเรวตะ ครงนนพวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลไดเขาไปหาทานพระอตตระถงทพก ครนแลวได

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๐๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารกลาวกบทานพระอตตระดงนวา ขอทานพระอตตระจงรบสมณบรขาร คอ บาตรบาง“จวรบาง ผาปนงบาง กลองเขมบาง ประคดเอวบาง ผากรองนำาบาง กระบอกกรองนำาบาง”ทานพระอตตระกลาววา ไมละคณ เรามไตรจวรครบบรบรณแลว ไมปรารถนา“ ”จะรบพวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลกลาววา ทานอตตระ คนทงหลายนอม“ถวายสมณบรขารแดพระผมพระภาค ถาพระผมพระภาคทรงรบ พวกเขากดใจ ถาพระผมพระภาคไมทรงรบ พวกเขากจะนอมถวายทานพระอานนท โดยกราบเรยนวา‘ทานผเจรญ ขอพระเถระโปรดรบสมณบรขาร สงทพระเถระรบกเปนเหมอนกบทพระผมพระภาคทรงรบ ขอทานพระอตตระโปรดรบสมณบรขารเถด สงททานพระ’อตตระรบกจะเปนเหมอนกบสงทพระเถระรบเหมอนกน”ครงนน ทานพระอตตระถกพวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลบบคน จงรบจวรผนหนงแลวกลาววา พวกทานพงแจงความประสงค“ ”พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลกลาววา ขอทานพระอตตระจงบอกพระ เถระ“วา ทานผเจรญ ขอพระเถระพดเพยงเทานในทามกลางสงฆวา พระผมพระภาค‘พทธเจาทงหลายเสดจอบตในปรตถมชนบท ภกษทงหลายชาวปราจนเปนฝายธรรมวาทภกษทงหลายชาวเมองปาเฐยยะเปนฝายอธรรมวาท”พระอตตระรบคำาของพวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลแลวเขาไปหาทานพระเรวตะถงทพก ครนแลวไดกราบเรยนดงนวา ทานผเจรญ ขอพระเถระโปรดพด“เพยงเทานในทามกลางสงฆวา พระผมพระภาคพทธเจาทงหลายเสดจอบตขนใน“ปรตถมชนบท ภกษชาวปราจนเปนฝายธรรมวาท ภกษชาวเมองปาเฐยยะเปนฝายอธรรมวาท”ทานพระเรวตะถามวา ภกษทงหลาย ทานชกชวนเราในสงทไมชอบธรรมหรอ แลว“ ”กลาวประณามทานพระอตตระ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๐๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารตอมา พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลถามทานพระอตตระดงนวา ทาน“อตตระ พระเรวตะพดอยางไรบาง”

ทานพระอตตระตอบวา ทานทงหลาย พวกเราทำาบาปเสยแลว พระเรวตะพด“วา ภกษ ทานชกชวนเราในสงทไมชอบธรรมหรอ แลวประณามเรา‘ ’ ”พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลถามวา ทานอตตระ ทานเปนผใหญมพรรษา“๒๐ แลวมใชหรอ”ทานพระอตตระตอบวา ใชแลวทานทงหลาย แตกระผมถอนสยอยในทานพระ“เรวตะผเปนคร”

เรองสงฆมงจะวนจฉยอธกรณ[๔๕๕] ครงนน สงฆประสงคจะวนจฉยอธกรณนน จงไดประชมกน ลำาดบนนทานพระเรวตะประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา“ทานทงหลาย ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาพวกเราจะระงบอธกรณน บางทจะมภกษผถอวาอธกรณมมลรอฟ นขนมาใหม ถาสงฆพรอมแลวพงระงบอธกรณนในททอธกรณนเกดขน”ตอมา ภกษผเถระทงหลายพากนเดนทางไปกรงเวสาลเพอวนจฉยอธกรณนนครงนน ทานพระสพพกามเปนพระสงฆเถระทวสงฆมณฑล มพรรษา ๑๒๐นบแตอปสมบทมา เปนสทธวหารกของทานพระอานนท พกอยในกรงเวสาลครงนน ทานพระเรวตะบอกทานพระสมภตสาณวาสดงนวา ทาน ผมจะไป“วหารททานพระสพพกามอย ทานเขาไปหาทานพระสพพกามกอน แลวเรยนถามวตถ ๑๐ ประการ”พระสมภตสาณวาสรบเถระบญชาแลว ตอมา ทานพระเรวตะเขาไปยงวหารททานพระสพพกามอย เสนาสนะของทานพระสพพกามเขาจดเตรยมไวในหองสวนเสนาสนะของทานพระเรวตะเขาจดเตรยมไวทหนามขหอง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๐๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารขณะนน ทานพระเรวตะคดวา พระผเฒารปนยงไมจำาวด จงไมจำาวด“ ”ทานพระสพพกามคดวา ภกษอาคนตกะรปนเหนอยมาแตยงไมจำาวด จงไม“ ”เขาจำาวดเหมอนกนครนพอใกลสวาง ทานพระสพพกามลกขน ไดกลาวกบทานพระเรวตะดงนวา“ทานเรวตะ เวลานคณอยดวยวหารธรรมอะไรเปนสวนมาก”ทานพระเรวตะตอบวา พระคณทาน เวลานผมอยดวยเมตตาวหารธรรมเปน“สวนมาก”ทานพระสพพกามกลาววา ทานเรวตะ ทราบวา เวลานคณอยดวยวหารธรรม“ทเรยบงาย นนกคอเมตตา”

ทานพระเรวตะตอบวา ทานผเจรญ เมอกอนคราวเปนคฤหสถ ผมไดประพฤต“สงสมเมตตา ฉะนนเวลานผมกยงอยดวยเมตตาวหารธรรมเปนสวนมาก แตผมบรรลอรหตตผลนานแลว ทานผเจรญ เวลานพระเถระอยดวยวหารธรรมอะไรเลาเปนสวนมาก”ทานพระสพพกามตอบวา ทานเรวตะ เวลานผมอยดวยสญญตวหารธรรม“เปนสวนมาก”ทานพระเรวตะกลาววา ทานผเจรญ ทราบวา เวลาน พระเถระอยดวยวหาร“ธรรมของพระมหาบรษ นนกคอ สญญตสมาบต”ทานพระสพพกามกลาววา ทานเรวตะ เมอกอนคราวเปนคฤหสถ ผมไดประพฤต“สงสมสญญตสมาบต ฉะนนเวลาน ผมกยงอยดวยสญญตวหารธรรมเปนสวนมากแตผมบรรลอรหตตผลนานแลว”

พระสมภตสาณวาสถามวตถ ๑๐ ประการภกษผเถระทงสองสนทนาคางอยเพยงเทาน ลำาดบนน พระสมภตสาณวาสมาถง จงเขาไปหาทานพระสพพกามถงทพก ครนแลวอภวาท นง ณ ทสมควรได

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๑๐ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารกลาวกบทานพระสพพกามดงนวา พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลแสดงวตถ ๑๐“ประการในกรงเวสาล คอ

๑. สงคโลณกปปะ (เกบเกลอไวในเขนง๑ แลวฉนกบอาหารรสไมเคมได)๒. ทวงคลกปปะ (ฉนอาหารเมอเงาเลยเวลาเทยงไป ๒ องคลได)๓. คามนตรกปปะ (เขาบานฉนอาหารทไมเปนเดนได)๔. อาวาสกปปะ (ทำาอโบสถแยกกนในอาวาสทมสมาเดยวกนได)๕. อนมตกปปะ (ทำาสงฆกรรม ในเมอภกษทงหลายยงมาไมพรอมแลวขออนมตภายหลงได)๖. อาจณณกปปะ (ประพฤตตามแบบทพระอปชฌายอาจารยเคยประพฤตมาได)๗. อมถตกปปะ (ฉนนมสดทแปรไปแลว แตยงไมเปนนมเปรยวได)๘. ชโลค (ดมสราออน ๆ ได)๙. อทสกนสทนะ (ใชผารองนงไมมชายได)๑๐. ชาตรปรชตะ (รบทองรบเงนได)

ทานพระสพพกามถามวา ทานผเจรญ พระเถระศกษาพระธรรมและวนยไว“

เปนอนมากจากพระอปชฌาย ทานผเจรญ เมอพระเถระพจารณาพระธรรมและวนยอย เหนอยางไรวา ภกษพวกไหนเปนฝายธรรมวาท คอ ภกษชาวปราจนหรอชาว‘เมองปาเฐยยะ”ทานพระสมภตสาณวาสตอบวา ทานผเจรญ เมอผมพจารณาพระธรรมและ“วนยอย กเหนอยางนวา ภกษชาวปราจนเปนฝายอธรรมวาท ภกษชาวเมองปาเฐยยะ‘เปนฝายธรรมวาท แตยงชขาดไมได สงฆนาจะแตงตงผมเขาวนจฉยอธกรณนบาง’ ”ทานพระสพพกามกลาววา ทานผเจรญ เมอผมพจารณาพระธรรมและวนย“อยกเหนอยางนนวา ภกษชาวปราจนเปนฝายอธรรมวาท ภกษชาวเมองปาเฐยยะ‘เปนฝายธรรมวาท แตยงชขาดไมได สงฆนาจะแตงตงผมเขาวนจฉยอธกรณนบาง’ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๑๑ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารพระเรวตะประกาศระงบอธกรณดวยอพพาหกวธ๑[๔๕๖] ครงนน สงฆประสงคจะวนจฉยอธกรณน จงประชมกน และเมอกำาลงวนจฉยอธกรณนนอย มเสยงเซงแซเกดขนไมมทสนสด ไมมใครทราบความหมายแหงถอยคำาทกลาวแลวไดลำาดบนน ทานพระเรวตะจงประกาศใหสงฆทราบวา

ญตตกรรมวาจาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เมอพวกเรากำาลงวนจฉยอธกรณน มเสยงเซงแซเกดขนไมมทสนสด และไมมใครทราบความหมายแหงถอยคำาทกลาวแลวไดแมแตเรองเดยว ถาสงฆพรอมแลวพงระงบอธกรณเรองนดวยอพพาหกวธสงฆจงคดเลอกภกษชาวปราจน ๔ รป คอ ทานพระสพพกาม ทานพระสาฬหะ ทานพระอชชโสภตะ และทานพระวาสภคามกะ และภกษชาวเมองปาเฐยยะอก ๔ รป คอ ทานพระเรวตะ ทานพระสมภตสาณวาส ทานพระยสกากณฑกบตรและทานพระสมนะตอมา ทานพระเรวตะประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ เมอพวกเรากำาลงวนจฉยอธกรณนอยมเสยงเซงแซเกดขนไมมทสนสดและไมมใครทราบความหมายแหงถอยคำาทกลาวแลวนน ถาสงฆพรอมกนแลว พงแตงตงภกษชาวปราจน ๔ รป ภกษชาวเมองปาเฐยยะอก ๔ รป เพอระงบอธกรณนดวยอพพาหกวธ นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เมอพวกเรากำาลงวนจฉยอธกรณนอยมเสยงเซงแซเกดขนไมมทสนสด และไมมใครทราบความหมายแหงถอยคำาทกลาวแลวนน

เชงอรรถ :

๑ อพพาหกวธ คอ วธระงบอธกรณ ในกรณทประชมสงฆมความไมสะดวกดวยเหตบางอยาง สงฆจงเลอกภกษบางรปในทประชมนน ตงเปนคณะทำางานแลวมอบเรองใหนำาไปวนจฉย (ว.อ. ๓/๒๓๑/๒๙๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๑๒ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารสงฆแตงตงภกษชาวปราจน ๔ รป ภกษชาวเมองปาเฐยยะอก ๔ รป เพอระงบอธกรณนดวยอพพาหกวธ ทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษชาวปราจน ๔ รปภกษชาวเมองปาเฐยยะอก ๔ รป เพอระงบอธกรณนดวยอพพาหกวธ ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงภกษชาวปราจน ๔ รป ภกษชาวเมองปาเฐยยะอก ๔ รป สงฆแตงตงเพอระงบอธกรณดวยอพพาหกวธ สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนง ขาพเจาขอถอเอาความนงนนเปนมตอยางน

เรองพระอชตะสมยนน ภกษอชตะ มพรรษา ๑๐ เปนผยกปาตโมกขขนแสดงแกสงฆ ตอมาสงฆแตงตงทานพระอชตะใหเปนผปอาสนะเพอภกษผเถระทงหลายภกษผเถระทงหลายคดวา พวกเราจะระงบอธกรณนทไหนเลา ลำาดบนน“ ”ภกษผเถระทงหลายไดปรกษากนตอไปดงนวา วาลการามเปนทนารนรมย เงยบสงบ“ไมอกทก พวกเรานาจะระงบอธกรณนทวาลการาม”[๔๕๗] ครงนน ภกษผเถระทงหลาย ประสงคจะวนจฉยอธกรณนนพากนเดนทางไปวาลการามลำาดบนน ทานพระเรวตะประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

ญตตกรรมวาจา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลว ขาพเจาพงถามพระวนยกบทานพระสพพกาม”ทานพระสพพกามจงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตกรรมวาจาวา

ญตตกรรมวาจา“ทานทงหลาย ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลว ขาพเจาอนทานพระเรวตะถามพระวนย จะไดตอบตอไป”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๑๓ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารคำาถาม-คำาตอบเกยวกบวตถ ๑๐ ประการลำาดบนน ทานพระเรวตะถามทานพระสพพกามวา ทานผเจรญ สงคโลณ“กปปะควรหรอ”ทานพระสพพกามยอนถามวา ทาน สงคโลณกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทานผเจรญ การเกบเกลอไวในเขนงเพราะตงใจวา จะ“ ‘ฉนกบอาหารรสไมเคม ควรหรอ’ ”ทานพระสพพกามตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระเรวตะถามวา พระผมพระภาคทรงหามไวทไหน“ ”ทานพระสพพกามตอบวา กรงสาวตถ ปรากฏในสตตวภงค“ ”ทานพระเรวตะถามวา ตองอาบตอะไร“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ตองปาจตตย เพราะสะสมโภชนะ“ ”ทานพระเรวตะประกาศวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เรองท ๑ น“สงฆวนจฉยแลววา เรองนนอกธรรม นอกวนย เลยงสตถศาสน ผมขอจกสลากท ๑ น ” (๑)ทานพระเรวตะถามวา ทานผเจรญ ทวงคลกปปะควรหรอ“ ”ทานพระสพพกามยอนถามวา ทาน ทวงคลกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทานผเจรญ การฉนโภชนะในเวลาวกาล เมอเงา “ (ของดวงอาทตย)เลย(เวลาเทยง)ไป ๒ องคล ควรหรอ”ทานพระสพพกามตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระเรวตะถามวา พระผมพระภาคทรงหามไวทไหน“ ”ทานพระสพพกามตอบวา กรงราชคฤห ปรากฏในสตตวภงค“ ”ทานพระเรวตะถามวา ตองอาบตอะไร“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ตองปาจตตย เพราะฉนโภชนะในเวลาวกาล“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๑๔ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารทานพระเรวตะประกาศวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เรองท ๒ น“สงฆวนจฉยแลววา เรองนนอกธรรม นอกวนย เลยงสตถศาสน ผมขอจบสลากท ๒ น ” (๒)ทานพระเรวตะถามวา ทานผเจรญ คามนตรกปปะควรหรอ“ ”ทานพระสพพกามยอนถามวา ทาน คามนตรกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทานผเจรญ ภกษฉนเสรจแลว หามภตตาหารแลว“คดวา จะเขาละแวกหมบาน ในบดน แลวฉนโภชนะทไมเปนเดน ควรหรอ‘ ’ ”

ทานพระสพพกามตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระเรวตะถามวา พระผมพระภาคทรงหามไว ณ ทไหน“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ณ กรงสาวตถ ปรากฏในสตตวภงค“ ”ทานพระเรวตะถามวา ตองอาบตอะไร“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ตองปาจตตย เพราะฉนโภชนะทไมเปนเดน“ ”ทานพระเรวตะประกาศวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เรองท ๓ น“สงฆวนจฉยแลววา เรองนนอกธรรม นอกวนย เลยงสตถศาสน ผมขอจบสลากท ๓ น ” (๓)ทานพระเรวตะถามวา ทานผเจรญ อาวาสกปปะควรหรอ“ ”ทานพระสพพกามยอนถามวา ทาน อาวาสกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทานผเจรญ อาวาสหลายแหงทมสมาเดยวกน จะแยก“กนทำาอโบสถ ควรหรอ”ทานพระสพพกามตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระเรวตะถามวา พระผมพระภาคทรงหามไวทไหน“ ”ทานพระสพพกามตอบวา กรงราชคฤห ปรากฏในอโบสถสงยต“ ”ทานพระเรวตะถามวา ตองอาบตอะไร“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ตองอาบตทกกฏ เพราะลวงพระวนย“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๑๕ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารทานพระเรวตะประกาศวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เรองท ๔ น“สงฆวนจฉยแลววา เรองนนอกธรรม นอกวนย เลยงสตถศาสน ผมขอจบสลากท๔ น ” (๔)ทานพระเรวตะถามวา ทานผเจรญ อนมตกปปะควรหรอ“ ”ทานพระสพพกามยอนถามวา ทาน อนมตกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทานผเจรญ สงฆแบงเปนพวกกนทำากรรมดวยตงใจวา“‘จะใหผมาแลวอนมต ควรหรอ’ ”ทานพระสพพกามตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระเรวตะถามวา พระผมพระภาคทรงหามไวทไหน“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ปรากฏในเรองพระวนย ในจมเปยยขนธกะ“ ”ทานพระเรวตะถามวา ตองอาบตอะไร“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ตองอาบตทกกฏ เพราะละเมดพระวนย“ ”ทานพระเรวตะประกาศวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เรองท ๕ น“สงฆวนจฉยแลววา เรองนนอกธรรม นอกวนย เลยงสตถศาสน ผมขอจบสลากท

๕ น ” (๕)ทานพระเรวตะถามวา ทานผเจรญ อาจณณกปปะควรหรอ“ ”ทานพระสพพกามยอนถามวา ทาน อาจณณกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทานผเจรญ การประพฤตลวงเกนดวยเขาใจวา สงน“ ‘พระอปชฌายของเราประพฤตมา สงนพระอาจารยของเราประพฤตมา ควรหรอ’ ”ทานพระสพพกามตอบวา ทาน สงทพระอปชฌายอาจารยประพฤตมาบาง“อยางควร บางอยางไมควร”ทานพระเรวตะประกาศวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เรองท ๖ น“สงฆวนจฉยแลววา เรองนนอกธรรม นอกวนย เลยงสตถศาสน ขาพเจาขอลงคะแนนท ๖ น ” (๖)ทานพระเรวตะถามวา ทานผเจรญ อมถตกปปะควรหรอ“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๑๖ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารทานพระสพพกามยอนถามวา ทาน อมถตกปปะนนคออะไร“ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทานผเจรญ นมสดทละความเปนนมสดแลวแตยงไม“ถงกบเปนนมเปรยว ภกษฉนเสรจแลว หามภตตาหารแลว จะดมนมสดทไมเปนเดนควรหรอ”ทานพระสพพกามตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระเรวตะถามวา พระผมพระภาคทรงหามไว ณ ทไหน“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ณ กรงสาวตถ ปรากฏในสตตวภงค“ ”ทานพระเรวตะถามวา ตองอาบตอะไร“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ตองปาจตตย เพราะฉนโภชนะทไมเปนเดน“ ”ทานพระเรวตะประกาศวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เรองท ๗ น“สงฆวนจฉยแลววา เรองนนอกธรรม นอกวนย เลยงสตถศาสน ผมขอจบสลากท๗ น ” (๗)ทานพระเรวตะถามวา ทานผเจรญ การดมชโลค ควรหรอไม“ ”ทานพระสพพกามยอนถามวา ทาน ชโลคนนคออะไร“ ”ทานพระเรวตะตอบวา ทานผเจรญ การดมสราชนดออนทยงไมแปรเปนนำาเมา “ (ชอวาชโลค)ควรหรอ”ทานพระสพพกาม ทาน ไมควร“ ”ทานพระเรวตะถามวา พระผมพระภาคทรงหามไว ณ ทไหน“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ณ เมองโกสมพ ปรากฏในสตตวภงค“ ”ทานพระเรวตะถามวา ตองอาบตอะไร“ ”

ทานพระสพพกามตอบวา ตองปาจตตย เพราะดมสราและเมรย“ ”ทานพระเรวตะประกาศวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เรองท ๘ น“สงฆวนจฉยแลววา เรองนนอกธรรม นอกวนย เลยงสตถศาสน ผมขอจบสลากท๘ น ” (๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๑๗ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] ๒. ทตยภาณวารทานพระเรวตะถามวา ทานผเจรญ ผาปนงไมมชาย ควรหรอ“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระเรวตะถามวา พระผมพระภาคทรงหามไว ณ ทไหน“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ณ กรงสาวตถ ปรากฏในสตตวภงค“ ”ทานพระเรวตะถามวา ตองอาบตอะไร“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ตองอาบตปาจตตย ทชอวาเฉทนกะ ๑“ ”ทานพระเรวตะประกาศวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เรองท ๙ น“สงฆวนจฉยแลววา เรองนนอกธรรม นอกวนย เลยงสตถศาสน ผมขอจบสลากท๙ น ” (๙)ทานพระเรวตะถามวา ทานผเจรญ ทองและเงน ควรหรอ“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ทาน ไมควร“ ”ทานพระเรวตะถามวา พระผมพระภาคทรงหามไวทไหน“ ”ทานพระสพพกามตอบวา กรงราชคฤห ปรากฏในสตตวภงค“ ”ทานพระเรวตะถามวา ตองอาบตอะไร“ ”ทานพระสพพกามตอบวา ตองอาบตปาจตตย เพราะรบทองและเงน“ ”ทานพระเรวตะประกาศวา ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา เรองท ๑๐ น“สงฆวนจฉยแลววา เรองนนอกธรรม นอกวนย เลยงสตถศาสน ผมขอจบสลากท๑๐ น (๑๐)ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆวนจฉยวตถทง ๑๐ ประการนแลววาเรองเหลานนอกธรรม นอกวนย เลยงสตถศาสน เพราะเหตอยางน

เชงอรรถ :๑ เฉทนกะ แปลวา มการตดออก เปนชอเฉพาะอาบตปาจตตยสกขาบทท ๕, ๗-๙ แหงรตนวรรค ทวาดวยการทำาของใชสอยเกนขนาด ภกษทงหลายทำาเตยงตง ผารองนง ผาปดฝ หรอผาอาบนำาฝนเกนขนาด ตองอาบตปาจตตยทชอวา เฉทนกะ (ด ว.มหา. (แปล) ๒/๕๒๒/๖๐๘,๕๓๓,๕๓๘,๕๔๓/๖๑๕,๖๑๘,๖๒๑) ตองตดวตถนนใหไดขนาดกอน จงแสดงอาบตตก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๑๘ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] รวมเรองทมในสตตสตกขนธกะ[๔๕๘] ทานพระสพพกามกลาวตอไปวา ทานทงหลาย สงฆวนจฉยอธกรณ“นนสำาเรจเรยบรอยดแลว อนง ทานพงถามถงวตถทง ๑๐ ประการนกบขาพเจาทามกลางสงฆ เพอใหภกษเหลานนยอมรบทวกน”ตอมา ทานพระเรวตะไดสอบถามวตถ ๑๐ ประการนกบทานพระสพพกาม ในทามกลางสงฆ ทานพระสพพกามเมอถกถามไดตอบแลวในคราวสงคายนาพระวนยครงน มภกษ ๗๐๐ รปพอด ดงนน บณฑตจงเรยกการสงคายนาพระวนยครงนวา สตตสตกา“ ”สตตสตกขนธกะท ๑๒ จบในขนธกะนม ๒๕ เรอง

รวมเรองทมในสตตสตกขนธกะพวกภกษวชชบตรแสดงวตถ ๑๐ ประการบรรจนำาใหเตมถาดสำารดวางไวในโรงอโบสถแนะนำาใหอบาสกอบาสกาถวายรปยะเมอพระยสกากณฑกบตรไมเหนดวยกลงปฏสารณยกรรมทานพระยสกากณฑกบตรพรอมดวยอนทตเขาไปกรงเวสาลทานพระยสกากณฑกบตรกลาววาพระผมพระภาคตรสเครองมวหมอง ๔ อยางของสมณพราหมณเปรยบเหมอนเครองมวหมองของดวงจนทรดวงอาทตยสมณพราหมณรบทองและเงนยอมเศราหมองตอมา ทานพระยสกากณฑกบตรไปปรากฏตวทกรงโกสมพภกษชาวเมองปาเฐยยะ ชาวอวนตและทกขณาบถปรกษากนแสวงหาพรรคพวก ในขณะททานพระเรวตะพกอยทเมองโสเรยยะตอไปเมองสงกสสะ เมองกณณกชชะ เมองอทมพระ สหชาตนคร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๑๙ }

พระวนยปฎก จฬวรรค [๑๒. สตตสตก ขนธกะ] รวมเรองทมในสตตสตกขนธกะทานพระสมภตสาณวาสบอกทานพระยสกากณฑกบตรใหไปถามปญหากบทานพระเรวตะในขณะททานเชญภกษอนเตวาสกใหสวดสรภญญะจบ

พวกภกษวชชบตรชาวกรงเวสาลไดทราบขาววาพระยสกากณฑกบตรจะวนจฉยอธกรณจงแสวงหาพรรคพวกจดเตรยมสมณบรขารมบาตรเปนตนโดยสารเรอไปสหชาตนครพระอตตระรบคำาของพวกภกษวชชบตรถกทานพระเรวตะตำาหนรายแรงสงฆมงจะวนจฉยอธกรณไปกรงเวสาลในขณะททานพระเรวตะตอบทานพระสพพกามวาตวทานเองอยดวยเมตตาวหารธรรมเมอจะวนจฉยอธกรณ ไดประกาศใหสงฆทราบทวกนวาจะระงบอธกรณดวยอพพาหกวธสตตสตกขนธกะ จบจฬวรรค จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๗ หนา :๔๒๐ }

พระไตรปฎกเลมท ๐๗ วนยปฎกท ๐๗ จลวรรค ภาค ๒ จบ