๑

โครงการศกษาวธการฟนฟทดนเสอมโทรมเขาชะงมอนเนองมาจาก

พระราชด าร อ าเภอโพธาราม จงหวดราชบร

-------------------------------------------

พระราชด าร

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชทานพระราชด าร เมอวนท

๒๖ พฤศจกายน ๒๕๒๙ ณ พนทโครงการ ฯ สรปไดวา ใหด าเนนการศกษาวธการ

ปรบปรงบ ารงดนทเสอมโทรม ใหสามารถใชประโยชนในการเพาะปลกได ทดสอบ

วางแผนและจดระบบปลกพชทเหมาะสมกบสภาพพนท โดยด าเนนการในลกษณะเปน

ศนยสาขาของศนยศกษาการพฒนาหวยทรายอนเนองมาจากพระราชด าร โดย

พระราชทานพระราชด ารอยางตอเนอง จ านวน ๗ ครง และครงหลงสดเมอวนท ๒๑

มถนายน ๒๕๔๔ สรปไดวาในสวนทดนทนายส วรรณเทว บรจาคใหด าเนนการอนรกษ

ดนและน า ปลกตนไมเพอเปรยบเทยบกบทดนของมลนธชยพฒนาทซอไว โดยปลอยไว

ตามธรรมชาตเพอเกบขอมล

โครงการศกษาวธการฟนฟทดนเสอมโทรมเขาชะงมอนเนองมาจาก

พระราชด าร ประกอบดวยพนท ๔ สวน คอ

(๑) พนทซงพลต ารวจตรทกษ ปทมสงห ณ อยธยา ไดนอมเกลาฯ ถวาย

ทดน เนอทประมาณ ๖๙๔ ไร ๒ งาน ๓๘ ตารางวา ซงเดมเปนฟารมปศสตว พนทถกชะ

ลางพงทลาย มสภาพเสอมโทรมจนเกอบใชประโยชนไมได อกทงไดมการขดดนลกรงไป

ใชประโยชน

(๒) พนทซงนายส วรรณเทว ไดนอมเกลา ฯ ถวายทดนเพมเตมอก จ านวน

๖๓ ไร ๑ งาน ๓ ตารางวา

(๓) พนทซงมลนธชยพฒนาจดซอเพมเตม จ านวน ๙๑ ไร ๓ งาน ๘๑

ตารางวา รวมพนทโครงการ ฯ ทงสน ๘๔๙ ไร ๓ งาน ๒๒ ตารางวา

(๔) พนทซงนางสาววรรณา พนผล ไดนอมเกลาฯ ถวาย จ านวน ๒๐ ไร

รวมพนทโครงการฯ ทงสน ๘๖๙ ไร ๓ งาน ๒๒ ตารางวา

๒

ผลการด าเนนงาน

การด าเนนงานโครงการศกษาวธการฟนฟทดนเสอมโทรมเขาชะงม

อนเนองมาจากพระราชด าร มสวนราชการทเกยวของไดรวมกนด าเนนงานสนอง

พระราชด าร ใหเปนไปอยางบรณาการ สรปผลการด าเนนงาน ดงน

๑. งานพฒนาดน

๑.๑ การปลกหญาแฝก การปลกหญาแฝกเพอปองกนการ

พงทลายของดน การอนรกษดนและน า และการฟนฟและปรบปรงรองน าแบบลก

หลงจากปลก ๙ ป พบวา จากพนทดนเสอมโทรมกลายเปนพนททดนมความอดม

สมบรณขน พนทเดมซงมแตชนหน กลายเปนพนททมความอดมสมบรณ โดยมตะกอน

ดนตกทบถมแถวหญาแฝกสงเฉลย ๑.๖ เซนตเมตร นอกจากน ยงไดน าหญาแฝกมาปลก

บรเวณทมน าซบ ท าใหแกไขปญหาน าซบไดและสามารถน ามาใชปลกพชผกไดเปนอยาง

ด เปนทสนใจของประชาชนทมาดงาน

๑.๒ การฟนฟดนเสอมโทรมเพอปลกพชเศรษฐกจ ไดปรบปรง

ฟนฟทดนเสอมโทรมโดยการใชปยหมกปยอนทรยน าและปยพชสด เชน ปอเทอง ถวพรา

แลวไถกลบ การใชหญาแฝกฟนฟดนและรกษาความชมชนในดนและการปลกพชคลมดน

เชน ถวลาย ถวคาโลโปเนยม ท าใหมการเปลยนแปลงความอดมสมบรณของดนดขน

จากเดมทมปรมาณอนทรยวตถ รอยละ ๐.๕๘ เพมขนเปนรอยละ ๑.๗

๓

๑.๓ การศกษาวเคราะหคณสมบตของดน มการเกบขอมลดน

เปรยบเทยบในชวงป ๒๕๕๒ และ ป ๒๕๕๕ ดงน

๑) ป ๒๕๕๒ ไดเกบขอมลดนทระดบความลก ๐-๑๕ เซนตเมตร

จ านวน ๑๐ จด ไดแก แปลงปาธรรมชาต แปลงปาปลกใหม แปลงปลกพชไร แปลงไมผล

แปลงนา แปลงสบด า แปลงยางนา แปลงไผแปลงผกและแปลงหญาแฝกในทดน นายส

วรรณเทว นอมเกลา ฯ ถวาย และน าไปวเคราะหหาคณสมบตทางเคมของดนพบวา

- แปลงปลกไผ มปรมาณอนทรยวตถ ในดนมากทสด คอ รอยละ

๒.๖๑ หรอ ๒๖.๑๐ กรม/กโลกรม เพราะวา ตนไผ มปรมาณรากฝอย และใบทรวงหลน

มากกวา ตลอดจนมการทบถมมาเปนเวลา ๒๐ ป และแปลงปาธรรมชาต มปรมาณ

อนทรยวตถนอยกวาแปลงปาปลกใหม พชไร ไมผล ขาว สบด า ยางนา และแปลงผก

เพราะวา ปรมาณอนทรยวตถทเกดขนในปาธรรมชาตไดมาจากการรวงหลนของใบไม

และเกดการทบถมยอยสลายกลายเปนอนทรยวตถเพยงอยางเดยว สวนแปลงหญาแฝก

ในทดนของนายส ฯ มอนทรยวตถนอยทสด เพราะวาเปนพนทบอลกรง มความอดม

สมบรณต ามาก

- ความเปนกรดเปนดางของดน มคาอยระหวาง ๕.๔๓ - ๖.๓๗

ซงเปนคาระดบความเปนกรดเปนดางของดน ท เหมาะสมในการทพชสามารถ

เจรญเตบโตไดด

- ปรมาณฟอสฟอรส โพแทสเซยม แคลเซยมและแมกนเซยม

พบวา แปลงทมการใชปยเคมและปยหมกจ านวนมาก มคาธาตตาง มากกวาแปลงอน

๔

๒) ป ๒๕๕๕ ไดมการเกบขอมลดนทระดบความลก ๐ - ๑๕

เซนตเมตร จ านวน ๑๐ จด บรเวณเดยวกนกบทเกบขอมลดนเมอป ๒๕๕๒ และน าไป

วเคราะหหาคณสมบตทางเคมของดน พบวา

- ปรมาณอนทรยวตถในแปลงสวนใหญมคาลดลง ยกเวน แปลง

ปาธรรมชาต และแปลงหญาแฝกมคาเพมขน เมอเทยบกบ ป ๒๕๕๒ และแปลงปลกไผ

ยงมปรมาณอนทรยวตถในดนมากทสด คอ รอยละ ๒.๒๘ หรอ ๒๒.๘ กรม/กโลกรม

สวนแปลงผก มปรมาณอนทรยวตถในดน รอยละ ๒.๒๕ ซงมคามากเปนล าดบท ๒

เพราะวาในการปลกผกแตละครงจะมการน าปยอนทรย (ปยหมก) ใสลงไปทกครง

รวมทงยงใชใบหญาแฝกคลม สวนแปลงหญาแฝก มปรมาณอนทรยวตถเพมขน จาก

รอยละ ๑.๑๙ เปนรอยละ ๒.๑๓ ในป ๒๕๕๒ เพราะวาไดมการตดใบหญาแฝกคลม

ระหวางแถวหญาแฝกทกป ละ ๑ ครง

- คาความเปนกรดเปนดางของดน อยในชวง ๔.๘๐ – ๖.๙๐ โดย

แปลง ยางนามคาดนเปนกรดเพมขน (๔.๘๐) สวนอก ๙ แปลง มคาความเปนกรดเปนดาง

ทเหมาะสมกบพช คอชวง ๕.๔๐ - ๖.๙๐

- ปรมาณฟอสฟอรส โพแทสเซยม แคลเซยมและแมกนเซยม

พบวา แปลงทมการใสปยเคม ไดแก แปลงไมผล แปลงผก จะมคามากทสด

แปลงแฝกสรางดน เมอป ๒๕๔๑ แปลงแฝกสรางดน ในป ๒๕๕๕

๕

๒. งานศกษาพฒนาไมผล

ไดด าเนนการปลกไมผลพนธด เพอศกษา ทดลองและพฒนาสาย

พนธ ใหมความเหมาะสมกบสภาพดนเสอมโทรมในพนท โดยมการปลกมะมวง สมโอ

พนธขาวใหญ มะละกอ มะขาม มะนาว เปนตน

๓. งานศกษาพฒนาปาไมและสตวปา

ไดด าเนนการอนรกษและฟนฟปาโดยใชแนวพระราชด าร “ปลกปา

โดยไมตองปลก” คอ ปลอยใหปาฟนเองโดยธรรมชาตเพยงแตปองกนไมใหคนเขาไป

ท าลายและปองกน ไฟปา ท าสภาพปาบนเขาเขยวและพนทโดยรอบ จ านวน ๓,๖๓๓ ไร

ฟนคนสภาพเปนปาไมทอดมสมบรณขน โดยมพนธไมทงหมด ๑๖๗ ชนด ท าใหมการ

เปลยนแปลงระบบนเวศนจากปาเตงรงเปนปาเบญจพรรณมากขน และมสตวปามาอย

อาศยจ านวนเพมมากขน

- ความหนาแนนของปา พบวาความหนาแนนของพนธไม มจ านวน

๓๗๑ ตนตอไร และตนไมทม เสนผานศนยกลางระดบอกเฉลย มขนาด ๑๑.๔๐

เซนตเมตร มพนธ ไมทมความเดนทางน เวศวทยา ไดแก รง ประด เปลาแพะ

งวแดงเหยง ท าใหสภาพพนทปาเปลยนแปลงจากปาเตงรง เปนรอยละ ๗๒.๕๕

๖

- ไดมการศกษาชนดสตวปาในป ๒๕๕๔ พบวา มจ านวน ๒๖๐

ชนด ประกอบดวย สตวเลยงลกดวยนม ๒๗ ชนด นก ๑๕๙ ชนด สตวเลอยคลาน ๕๑

ชนด สตวสะเทนน าสะเทนบก ๑๕ ชนด โดยมสตวปาเพมขนจากป ๒๕๔๘ ซงม ๑๘๑ ชนด

๗

๔. งานพฒนาแหลงน า

- ด าเนนการในพนทโครงการ ปจจบนมแหลงน าสนบสนนพนท

โครงการฯ ส าหรบใชในการอปโภคบรโภค และเกษตรกรรม ไดแก อางเกบน าเขาชะงม

ความจ ๑๕๐,๐๐๐ ลกบาศกเมตร บอกกเกบน า ๖ แหง ความจ ๘๙,๐๐๐ ลกบาศก

เมตร สระเกบน า ๔ แหง รวมความจ ๓๗,๐๐๐ ลกบาศกเมตร บอบาดาล จ านวน ๓

บอ สามารถสบน าได จ านวน ๒๐ ลกบาศกเมตรตอชวโมง ๑ บอ จ านวน ๓.๕ ลกบาศก

เมตรตอชวโมง ๒ บอ และไดจดหาน าเพมเตม โดยตดตงระบบการสบน าจากคลอง

ชลประทาน (คลองสงน าสาย ๑ ขวา โครงการแมกลองใหญ) ท กโลเมตร ๓๖+๑๐๐ ไป

เตมอางเกบน าเขาชะงมปละ ๒๗๖,๔๐๐ ลกบาศกเมตร เพอแกไขปญหาขาดแคลนน า

ของโครงการ ซงเปนพนทอบฝนใหมน าสนบสนนพนทโครงการฯ ไดอยางเพยงพอ

- ด าเนนการจดหาแหลงน าใหแกราษฎรหมบานรอบโครงการ

โดยการกอสรางฝายทดน า จ านวน ๑๓ แหง ไดแก ฝายทดน าหวยน าโจน ๔ แหง หวย

โปงแค ๔ แหง หวยรางจก ๓ แหง หวยเขาเสดจ ๒ แหง และไดด าเนนการขดสระน าหรอปรบปรง

สระเดม จ านวน ๒๓ แหง ราษฎรไดประโยชน ๖๕ ครวเรอน พนทการเกษตร ๑,๔๗๒ ไร

๘

๕. การบรหารจดการน าและทดน โดยการจดท าแปลงสาธตทฤษฎใหม

ในเขตอบน าฝน

- ด าเนนการจดท าแปลงสาธตการเกษตรทฤษฏใหมพนท ๑๕ ไร

เพอเปนตวอยางการบรหารจดการดนและน า แกเกษตรกรและผสนใจทเขาเยยมชม

โครงการ ฯ เพอน าความรไปประยกตใช โดยจดแบงเปนแปลงปลกขาว สระน า ทอย

อาศย เลาหม เลาไก ปลกพชผก รวมทงการปลกไมผล พชไร ด าเนนการมาแลวเปนเวลา

๗ ป (พ.ศ.๒๕๔๘ - ๒๕๕๔) มรายไดจากการจ าหนายผลผลต รวมเปนเงนทงสน

๒๐๔,๘๘๑ บาท

๖. งานขยายผลการพฒนา

- ไดจดท าเปนแปลงสาธตในการอนรกษและฟนฟดนดวย

หญาแฝก การปรบปรงบ ารงดนดวยปยพชสดและอนทรยวตถตาง การปลกพชผก ไม

ผลทเหมาะสม และเปนแหลงเรยนรดานการจดการปาไมโดยวธ “ปลกปาโดยไมตอง

๙

ปลก” เพอใหประชาชนทวไปทสนใจ ขาราชการ นกเรยน นกศกษา และเกษตรกร ไดเขา

มาเรยนร ศกษาดงาน และฝกอบรมตามความสนใจ

- ไดน าผลส าเรจจากการศกษาทดลองและวจยดานการอนรกษ

และฟนฟดนและน า การปรบปรงบ ารงดน โดยใชหญาแฝก ปยพชสด ปยหมกและปย

อนทรย จนสามารถน ามาปลกพชผก ไมผล ไมดอก และพชสมนไพร เปนตน ไปขยาย

ผลยงชมชนหมบานรอบพนทโครงการจ านวน ๑๒ หมบาน มประชากร ๒,๕๑๐ ครวเรอน

๘,๖๓๕ คน พนทการเกษตร ๕,๐๐๐ ไร

- ไดจดตงศนยเรยนร เพอเปนสถานทแลกเปลยนประสบการณ

และเรยนรการเกษตรระหวางเกษตรกรดวยกน โดยโครงการ ฯ เขามาสนบสนนดาน

วชาการ จ านวน ๙ แหง

- ไดจดหาแหลงน าสนบสนนพนทขยายผลโดยกอสรางฝายทดน า

จ านวน ๑๓ แหง และกอสรางสระเกบน าไวใชจ านวน ๒๓ แหง มพนทไดรบประโยชน

๑,๔๗๒ ไร

ประโยชนทไดรบ

การด าเนนงานดานตาง ในพนทโครงการศกษาวธการฟนฟดนเสอม

โทรม เขาชะงมอนเนองมาจากพระราชด าร ซงมสภาพเสอมโทรม สามารถท าใหพนท

เกดความอดมสมบรณ ทงในดานดน น า ปาไมและพนธกรรมตาง และขยายผลการ

๑๐

พฒนาไปสหมบาน ในบรเวณใกลเคยงจ านวน ๑๒ หมบาน ประชากร ๒,๕๑๐

ครวเรอน ๘,๖๓๕ คน และเกษตรกรทวไป ทสนใจมาศกษาดงานป ๒๕๕๕ ประมาณ

๔๓,๕๕๐ คน

โครงการนเปนตวอยางของ “การปลกปาโดยไมตองปลก” ทชดเจนและ

สมบรณ มากทสด ซงแสดงใหเหนวาเพยงแตคนไมไปท าลายธรรมชาต ธรรมชาตกจะ

ฟนฟธรรมชาตดวยตนเอง และจะเปนตวอยางในโครงการอน น าแนวทางการ

ด าเนนงานไปประยกตใชเพอใหการฟนฟทรพยากรธรรมชาตประสบความส าเรจดวย

วธการประหยด แตเกดประโยชนสงสดได ตอไป