Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлыг ... · 2020-05-26 · • Талбайн үйл ажиллагааг дэмжих дэд бүтэц: ус хангамж,

08 Fall

! " # $ % & ' % ( ) * $ + % ( , - . / - &

Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төсөл

Амьжиргааг нөхөх сэргээх төлөвлөгөө

2020 оны 3 сарын 24

!"#$%& '%()*$+%( ,-. /-& Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийн

шинэчлэл: Амьжиргааг нөхөн сэргэх төлөвлөгөө

2

2020 оны 3 сар

Бичиг баримтын нэр

Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх: Амьжиргааг нөхөн сэргээх төлөвлөгөөний төсөл

Захиалагч Сара Рак /Ms Sarah Ruck/

Баталсан Захирал Лиз Уол /Liz Wall, Shared Resources Pty Ltd/

Огноо 2020 оны 3 сарын 24

Цахим шуудангаар Гарын үсэг



3


ГАРЧИГ

1. ТАНИЛЦУУЛГА 71.1 ТӨСЛИЙН ЕРӨНХИЙ ТОЙМ 81.2 ШИНЭ ЛАНДФИЛ 111.3 БАРИЛГЫН ХАЯГДАЛ ДАХИН БОЛОВСРУУЛАХ ҮЙЛДВЭР 122. ТӨСЛИЙН НӨЛӨӨЛӨЛ 132.1 НҮҮЛГЭН ШИЛЖҮҮЛЭЛТИЙН НӨЛӨӨ 143. БИЕТ БОЛОН ЭДИЙН ЗАСГИЙН НҮҮЛГЭН ШИЛЖҮҮЛЭЛТИЙГ БАГАСГАХ 164. ЗОРИЛГО БА ЗАРЧИМ 165. НИЙГЭМ-ЭДИЙН ЗАСГИЙН ҮНДЭСЛЭЛ 175.1 АРГАЧЛАЛ 175.2 МОНГОЛ УЛСЫН НИЙГЭМ-ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЕРӨНХИЙ ТОЙМ 185.2.1 НИЙГМИЙН ХАЛАМЖ 215.3 ХАН-УУЛ ДҮҮРЭГ БА 12-Р ХОРОО 225.4 ХАЯГДАЛ ТҮҮГЧИД 245.4.1 АЖЛЫН НӨХЦӨЛ 255.4.2 ХҮН АМ ЗҮЙ 275.4.3 БОЛОВСРОЛ 315.4.4 ЭДИЙН ЗАСГИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА 325.4.5 АМЬДРАЛЫН НӨХЦӨЛ 385.4.6 ЭМЗЭГ БАЙДАЛ 385.5 ХАЯГДАЛ ХУДАЛДАН АВАГЧИД 405.6 НЭХЦ БА ЦДХЦ-Т ХАЯГДАЛ ТҮҮДЭГ ИРГЭД 416. ХУУЛЬ ЭРХЗҮЙН ТОЙМ БА ХИЙДЛИЙН АНАЛИЗ 436.1 АМЬЖИРГААГ НӨХӨН СЭРГЭЭХ БОЛОН НҮҮЛГЭН ШИЛЖҮҮЛЭХ АЖИЛЛАГААНД ХОЛБОГДОХ МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ ДҮРМҮҮД 436.2 ЕСБХБ-НЫ ШААРДЛАГУУД 456.3 МОНГОЛ УЛСЫН ЭРХЗҮЙ ОРЧИН БОЛОН ЕСБХБ-НЫ ШААРДЛАГА, ТЭДГЭЭРИЙН ЗӨРҮҮТЭЙ БАЙДАЛД ХИЙСЭН ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ 467. НӨХӨН ОЛГОВОР АВАХ ЭРХ, ТУС ЭРХИЙГ ОЛГОХ НӨХЦӨЛ БА АМЬЖИРГААГ НӨХӨН СЭРГЭЭХ ПРОЦЕСС 497.1 НӨХӨН ОЛГОВРЫН ЭРХ ОЛГОХ АРГА ХЭМЖЭЭ 497.1.1 МДХЦ-Т ХОГ ХАЯГДАЛ ТҮҮДЭГ ИРГЭДЭД НӨХӨН ОЛГОВРЫН ЭРХ ОЛГОХ АРГА ХЭМЖЭЭ 497.1.2 ХАЯГДАЛ ХУДАЛДАН АВАГЧДАД НӨХӨН ОЛГОВОР ОЛГОХ АРГА ХЭМЖЭЭ 547.1.3 НЭХЦ БА ЦДХЦ ДЭХ ХАЯГДАЛ ХУДАЛДАН АВАГЧДАД НӨХӨН ОЛГОВОР ОЛГОХ АРГА ХЭМЖЭЭ 557.2 НӨХӨН ОЛГОВРЫН ЭРХ ОЛГОХ МАТРИЦ 567.3 НӨХӨН ОЛГОВРЫН ЭРХ ОЛГОХ ШАЛГУУР 60



4


8. ТӨСӨЛ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ НЭГЖИЙН БҮТЭЦ 619. ОЛОН НИЙТИЙН ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ БА САНАЛ ГОМДОЛ БАРАГДУУЛАХ МЕХАНИЗМ 629.1 СОНИРХОГЧ ТАЛУУДЫГ ТОДОРХОЙЛОХ, ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ 629.2 СОНИРХОГЧ ТАЛУУДТАЙ ХИЙСЭН ӨМНӨХ УУЛЗАЛТУУД 659.3 СОНИРХОГЧ ТАЛУУДЫН ОРОЛЦООГ ХАНГАХ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ 709.4 САНАЛ, ГОМДЛЫГ БАРАГДУУЛАХ МЕХАНИЗМ 7310.ХЯНАЛТ ШИНЖИЛГЭЭ БА ҮНЭЛГЭЭ 7411.ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ХУВААРЬ БА ТӨСӨВ 76ХАВСРАЛТ 84ХАВСРАЛТ A: МДХЦ ДЭХ ХАЯГДАЛ ТҮҮГЧДЭЭС АВАХ ӨРХИЙН СУДАЛГААНЫ АСУУЛГА 84ХАВСРАЛТ Б: НЭХЦ/ЦДХЦ ДЭХ ХАЯГДАЛ ТҮҮЧДИЙН АМЬЖИРГААНЫ СУДАЛГАА 88ХАВСРАЛТ В: ХАЯГДАЛ ТҮҮГЧДЭД ТАНИЛЦУУЛАХ ТОВЧ МЭДЭЭЛЭЛ 92ХАВСРАЛТ Г: САНАЛ ГОМДЛЫН ХУУДАС 94ХАВСРАЛТ Д: УУЛЗАЛТ ЗӨВЛӨГӨӨНД ОРОЛЦОГСДЫН НЭРСИЙН ЖАГСААЛТ – 2019 ОНЫ 11 САРЫН 6 95ХАВСРАЛТ Е: УУЛЗАЛТ ЗӨВЛӨГӨӨНД ОРОЛЦОГСДЫН НЭРСИЙН ЖАГСААЛТ – 2019 ОНЫ 11 САРЫН 7 96АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ 96



5


Хүснэгт Хүснэгт 1-1 Шинэ ландфилд ажиллах хүний нөөц– 2021 оноос өмнө ................ 12Хүснэгт 1-2 Барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэрийн ажиллах хүчний нөөц ............................................................................................................................. 13Хүснэгт 2-1 Нөлөөллийн боломжит төрлүүд .......................................................... 14Хүснэгт 2-2 Нүүлгэн шилжүүлэлтээс үүсэж болзошгүй нөлөөлөл ...................... 15Хүснэгт 5-1 Анхан шатны мэдээ .............................................................................. 18Хүснэгт 5-2 Улаанбаатар хотын ядуурлын индекс (2011) (НҮБХХ, 2011) ......... 20Хүснэгт 6-1 Монгол улсын хууль эрхзүй болон ЕСБХБ-ны Гүйцэтгэлийн шаардлагын хоорондын зөрүү .................................................................................. 47Хүснэгт 7-1 Нөхөн олговрын эрх олгох матриц ..................................................... 57Хүснэгт 9-1 Сонирхогч талуудын тодорхойлолт ................................................... 62Хүснэгт 9-2 Сонирхогч талуудтай хийсэн өмнөх уулзалтууд .............................. 65Хүснэгт 10-1 Хаягдал түүгчдийн амьдралын төлөв байдал .................................. 74Хүснэгт 10-2 Санал болгож буй үзүүлэлтүүд ......................................................... 75Хүснэгт 11-1 Төсөл хэрэгжүүлэх хугацаа ............................................................... 78Хүснэгт 11-2 Төсөв .................................................................................................... 79

Зураг Зураг 1-1 Улаанбаатар хотын ойролцоох ландфилын талбайнуудыг байршил .... 8Зураг 1-2 Төслийн байршил ........................................................................................ 9Зураг 1-3 Төслийн талбайд хамгийн ойр орших өрх .............................................. 10Зураг 1-4 Төслийн дизайн ......................................................................................... 11Зураг 5-1 ДНБ (ам.дол) (Эх үүсвэр: Дэлхийн банкны мэдээллийн сан, https://data.worldbank.org) .......................................................................................... 18Зураг 5-2 Ядуурлын түвшний хандлага (Эх сурвалж: Дэлхийн банк (2019a)) .... 19Зураг 9-1 МДХЦ ........................................................................................................ 68Зураг 9-2 МДХЦ – Төслийг тайлбарлаж, ярилцлага авч буй нь ........................... 68Зураг 9-3 МДХЦ – Төслийг бүлэгт тайлбарлаж, Амьжиргааг нөхөн сэргээх арга хэмжээнүүдийн талаар ярилцаж буй нь .................................................................. 68Зураг 9-4 МДХЦ – Бүлгийн уулзалт ........................................................................ 68Зураг 9-5 Төслийг болон Амьжиргааг нөхөн сэргээх арга хэмжээг тайлбарлах зорилготой жижиг бүлгийн уулзалт ........................................................................ 69

Товчилсон үгс

Товчлол Дэлгэрэнгүй АЙ И ТИ СИ/IETC Нэгдсэн үндэсний олон улсын байгаль орчны технологийн төв АХБ Азийн Хөгжлийн Банк

АНСАХХ Амьжиргааг нөхөн сэргээх ажиллагааны хамрах хүрээ

АНСТ Амьжиргааг нөхөн сэргээх төлөвлөгөө

БЗД Баянзүрх дүүрэг

БНМ Байгалийн нөөцийн менежмент

БХ Барилгын хаягдал

ГШ Гүйцэтгэлийн шаардлага

ЕСБХБ Европын Сэргээн Босголт Хөгжлийн Банк

ЖАЙКА Японы олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага

ИНБ Иргэний нийгмийн байгууллага

КОЙКА Солонгосын олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага

МДХЦ Морингийн давааны хогийн цэг

МХХДБҮХ Монголын хог хаягдлыг дахин боловсруулах үндэсний холбоо

НӨИ Нөлөөлөлд өртсөн иргэд

НЭХЦ Нарангийн Энгэрийн хогийн цэг

ОТ Харуул Оюу Толгой Харуул

CECT Infrastructure

Consultancy Ltd –

Барилга, дэд бүтцийн инжерчлэлийн зөвлөх компани

ТНӨИ Төслийн нөлөөлөлд өртсөн иргэд

ТХН Төсөл хэрэгжүүлэх нэгж

ХХ Хөгжлийн хэлхээ

ХТҮГ Хот тохижилт үйлчилгээний газар

ЦДХЦ Цагаан Давааны хогийн цэг



7


1. Танилцуулга Улаанбаатар хотын захиргаа хотын хатуу хог хаягдлын менежментийг сайжруулах зорилгоор “Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төсөл”-ийг хэрэгжүүлэхээр бэлтгэл ажлыг гүйцэтгэж байна. Энэхүү төслийн хэрэгжилтийг дэмжихийн тулд Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банк (ЕСБХБ) болон Улаанбаатар Захирагчийн ажлын алба 2018 оны 6-р сард Төслийн хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан. Энэхүү төслийг тус албаны хог хаягдлын менежмент хариуцсан ажилтнууд, мөн өмнө нь төсөл хэрэгжүүлж байсан туршлагатай хүмүүс болон Улаанбаатар хотын Хот тохижилт, үйлчилгээний газраас (ХТҮГ) бүрдсэн Төсөл хэрэгжүүлэх нэгж (ТХН) гүйцэтгэнэ. ТХН нь 2019 онд томилогдсон ТХН-ийн Зөвлөхөөс (СЕСТ) техникийн (мэргэжлийн) болон худалдан авалтын талаар дэмжлэг авч ажиллах бөгөөд энэ ажлын хүрээнд АНСТ-г хэрэгжүүлэхэд туслах ажил мөн багтана. Төслийн байгаль орчин нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээг Кови Интернэйшэнл (Cowi International) гүйцэтгэсэн. Энэхүү төслийн хүрээнд Улаанбаатар хотын баруун өмнө байрлах Морингийн давааны хогны цэгт (МДХЦ) Барилгын хог хаягдлыг (БХХ) дахин боловсруулах үйлдвэр барих, хог булшлах ландфиллын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх ажлууд хийгдэнэ. Хог хаягдал булшлах ландфиллын талаарх Төслийн тайланд (ERM, 2016) хогны цэгээс хаягдал цуглуулж амьдралаа залгуулдаг цөөнгүй хүн байгааг тогтоосон байдаг. Түүнчлэн хогны цэг дээр амьдардаг цөөн тооны хүмүүс байдаг тухай мөн дурдсан байдаг. Төслийг хэрэгжүүлэх үед хаягдал цуглуулдаг хүмүүсийн амьжиргааны эх үүсвэрт нөлөөлж, тэднийг хогны цэгт нэвтрэхийг хориглох, мөн тэнд амьдагдаг хүмүүсийг өөр газар руу нүүлгэн шилжүүлэх шаардлага гарна. Түүнчлэн МДХЦ-т бүх барилгын хог хаягдлыг шилжүүлж эхлэх болсонтой холбоотойгоор Нарангийн Энгэрийн хогны цэг (НЭХЦ) болон Цагаан Давааны хогны цэг (ЦДХЦ) дээр хаягдал цуглуулдаг хүмүүсийн өрхийн амьжиргаанд ч мөн нөлөөлнө гэж үзэж байна. ЕСБХБ-ны 2014 оны Байгаль орчин, нийгмийн бодлогод төслөөс үүдсэн эдийн засгийн болон бодит нүүлгэн шилжүүлэлт хийх үед нөхөн сэргээх арга хэмжээг авах, боломжтой бол эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтэд өртсөн хүмүүсийн амьжиргааг сайжруулах, бодит нүүлгэн шилжүүлэлтэд өртсөн хүмүүсийн амьдралын стандартыг сайжруулах арга хэмжээг авах шаардлагатай гэсэн байдаг. Амьжиргааг нөхөн сэргээх энэхүү төлөвлөгөө (АНСТ) нь хаягдал цуглуулагчид болон худалдан авагчдад (ченжүүд) үзүүлэх төслийн нөлөөллийг үнэлэх, мөн нөхөн олговор авах эрх болон түүнийг тогтоох шалгууруудыг зохих ёсоор тодорхойлох зорилготой. 2017 онд төсөлд зориулан бэлтгэсэн Амьжиргааг нөхөн сэргээх ажиллагааны хамрах хүрээнд (АНСАХХ) тусгасан зарчмууд болон 2019 онд цуглуулсан нийт мэдээлэл, мөн оролцогч талуудын санал хүсэлтэд үндэслэн энэхүү төлөвлөгөөг боловсруулсан. АНСАХХ-г Монгол Улсын хууль эрхзүй болон ЕСБХБ-ны Гүйцэтгэлийн шаардлага 5-ын (Газар эзэмшилт, Албадан нүүлгэн шилжүүлэлт, Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт) дагуу боловсруулсан.



8


1.1 Төслийн ерөнхий тойм Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төсөл нь (46581) Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлын менежментэд хөрөнгө оруулахад Монгол улсын Засгийн газарт санхүүжилт олгох зорилготой. Хатуу хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг сайжруулах энэхүү ажилд ландфиллын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх болон барилгын хаягдлыг дахин боловсруулах үйлдвэр барих үйл ажиллагаанууд багтаж буй юм. Энэхүү төслийг Улаанбаатар хотоос өмнө зүгт 18 км-т орших МДХЦ-т хэрэгжүүлэх юм. Улаанбаатарт хог хаягдлыг булж устгадаг гурван газар байдаг. Тэдгээр нь: баруун хойд зүгт НЭХЦ, зүүн хойд зүгт ЦДХЦ, баруун өмнө зүйгт МДХЦ тус тус байрладаг (Зураг 1-1). НЭХЦ өдөрт 1700 тонн, ЦДХЦ 1200 тонн, харин МДХЦ хамгийн бага буюу 400 тонн хог хаягдал өдөрт хүлээн авдаг (БНМ, 2016).

Зураг 1-1 Улаанбаатар хотын ойролцоох ландфилын талбайнуудыг байршил

Улаанбаатар хотын хүн амын хурдацтай өсөлт (2000 оноос 2012 онд 773,000-1.3 сая хүн болж нэмэгдсэн) нь хотын хатуу хог хаягдлын хэмжээ нэмэгдэхэд нөлөөлж байна. 2015 оны байдлаар ландфилд (БНМ, 2016) булшилж буй нийт хатуу хаягдлын 52%-ийг ахуйн болон гэр хорооллын хог, 40%-ийг аж ахуйн нэгжийн, 8%-ийг зам, гудамж талбайн хог эзэлж байв. Хүн амын өсөлтөөс гадна хотын төвийн хуучин барилгуудыг орчин үеийн барилгаар солих ажил нэмэгдсэнтэй холбоотойгоор барилгын хаягдал ихсэж буй бөгөөд энэ нь хотын хатуу хог хаягдал нэмэгдэхэд нөлөөлж байна. Эдгээр хүчин зүйлсээс болж Улаанбаатар хотын гурван хогийн цэгийн ашиглалтын хугацаа богиносож байна. Дээрх гурван хогийн цэгийг Улаанбаатар хотын захиргааны харьяа ХТҮГ удирддаг. Энэ гурван хогийн цэгт гурвууланд нь хог хаягдал түүгчид ажилладаг бөгөөд өнөөдрийн байдлаар нийт 370 орчим хаягдал түүгчид эдгээр хогийн цэгт



9


ажиллаж байна гэсэн мэдээлэл байдаг (НЭХЦ болон ЦДХЦ-т тус бүр 150, МДХЦ-т 70).1 МДХЦ нь Улаанбаатар хотын Хан-Уул дүүргийн 12-р хорооны нутаг дэвсгэрт байрладаг. Түүнээс хамгийн ойрдоо хойд зүгт 1.2 км, баруун зүгт 1.4 км зайд гэр хороолол байрладаг ба хамгийн ойрын өрх баруун хойд зүгт 700 метрийн зайд оршдог (Зураг 1-2 ба Зураг 1-3).

Зураг 1-2 Төслийн байршил

1 ХТҮГ, хувийн шугамаар холбогдож авсан мэдээ баримт (2019 оны 8 сар)



10


Зураг 1-3 Төслийн талбайд хамгийн ойр орших өрх

МДХЦ нь 1970 онд байгуулагдсан бөгөөд 2009 онд албан ёсоор хотын захиргааны харьяа хог хаягдлын байгууламж/ландфил болж, улмаар 2011 онд сайжруулахаар төлөвлөсөн байв. Хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төслийн хүрээнд Зураг 1-4-д дүрслэн харуулсанчлан шинэ ландфил байгуулахын зэрэгцээ барилгын хог хаягдлыг дахин боловсруулах үйлдвэр барих ажил хийгдэх юм. МДХЦ-ийн хог хаягдал дахин боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төслийг хоёр тусдаа төсөл байдлаар зохион байгуулж буй бөгөөд тэдгээрийг тус бүрд нь доор тайлбарласан болно.



11


Зураг 1-4 Төслийн дизайн

Зураг 5 МДХЦ дэх одоогийн ландфил

1.2 Шинэ ландфил МДХЦ-ийн үйл ажиллагаа эхэлж байсан үеийн баримт мэдээлэл хязгаарлагдмал байдаг. Иймд одоогийн ландфилийг өргөтгөж, сайжруулахаас илүүтэй одоо байгаа хогийн цэгээс зүүн тийш 100 метрийн зайд шинэ ландфил байгуулах нь илүү тохиромжтой гэж үзсэн. Шинэ ландфилд дараах байгууламжууд багтана. Үүнд:

• Хогийн цэгийг хүрээлсэн шороон далан;



12


• Нэвчилтийн цөөрөм, нэвчсэн усыг хянах хоолой; • Удирдлагын оффис; • Засварын цех; • Хүнд машин механизм болон тээврийн хэрэгсэл; • Био-хий цуглуулах хоолой; • Талбайн үйл ажиллагааг дэмжих дэд бүтэц: ус хангамж, эрчим хүч,

халаалт. Хуваарийн дагуу, шинэ хогийн цэгийг 36 сарын хугацаанд барьж дуусгах төлөвлөгөөтэй (цаг агаарын хүчин зүйлээс шалтгаалан барилга барих 12 сарын бодит хугацаа 3 жил болж сунадаг) байгаа бөгөөд энэ хугацаанд талбайг бэлдэх, 10 м өндөр далан барих, нэвчилтийг зайлуулах систем болон шаардлагатай дэд бүтцийг байгуулна. НЭХЦ-ийг 2021 оноос хэсэгчлэн хааж эхлэх2 төлөвлөгөөтэй байсан тул энэ үеэс МДХЦ-т ирэх хог хаягдал нэлээд хэмжээгээр нэмэгдэнэ гэж тооцоолж байсан. Тиймээс хог хаягдлын менежментийг 2021 оноос өмнөх, 2021 оноос хойшхи гэсэн хоёр үе шаттай тодорхойлсон. Дараах хүснэгтэд үзүүлсэн нөөцийн хуваарилалтыг 2016 онд бэлтгэсэн бөгөөд Төслийн хэрэгжилтийн эхэнд ТХН үүнийг шинэчлэх шаардлагатай. Тухайн үед, 2021 оноос өмнө (1-р үе) 35 хүн, харин 2021 оноос хойш (2-р үе) 44 хүн ажиллах шаардлагатай болно гэж таамаглаж байсан. 2021 оны өмнөх 35 хүний тоонд МДХЦ-т ажилладаг 12 хүнийг оруулж тооцсон.

Хүснэгт 1-1 Шинэ ландфилд ажиллах хүний нөөц– 2021 оноос өмнө

Ажлын байр Тодорхойлолт Тоо Үйлдвэрийн менежер Менежер 1 Үйлдвэрийн санхүү/нягтлан бодох Ерөнхий санхүү болон нягтлан бодох чадвар 1 Үйлдвэрийн зохион байгуулагч MS Word, MS Excel программуд дээр ажиллах

чадвартай байх 1

Үйлдвэрийн чанарын баталгаа Хог хаягдлын менежментийн мэргэжилтэн 1 Үйлдвэрийн жингийн пүүлэгч Компьютер дээр ажиллаж чаддаг байх 1 Машин оператор Жолооны үнэмлэх, хүнд тоног машин

механизм 9

Машин оператор (туслах) Жолооны үнэмлэх, хүнд машин механизм 5 Засварын цехийн засварчин Ерөнхий механикийн чадвар 2 Засварын цехийн засварчин Туслах 1 Ачааны машины жолооч Жолооны үнэмлэх 4 Ачааны машины туслах жолооч Хог хаягдал түүгч 1 Хог хаягдал түүгч - 6 Үйлдвэрийн ажилтан - 2 Эхэнд /нэг сард нийт 35

1.3 Барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр Одоогийн байдлаар барилгын хаягдлыг дээрх гурван хогийн цэгт хаяж байна. Тэдгээр хаягдлыг дахин боловсруулах эргэлтэд оруулж буй хүмүүс нь зөвхөн хаягдал түүгчид байна. Улаанбаатар хотын орон сууцны барилгуудын насжилт

2 АНСАХХ-г боловсруулж байх үед НЭХЦ-ийг 2020 онд хаагдана гэж тооцож байсан. Хотод үүсэх хог хаягдлын хэмжээ харьцангуй бага байсан тул хогийн цэгийг хаах хугацааг хойшлуулж, хэсэгчлэн хаахаар төлөвлөж байна.



13


өндөр учраас тэдгээрийг нурааж шинэ барилгаар солих төлөвлөгөөтэй байгаа тул барилгын хаягдлын хэмжээ нэлээд нэмэгдэх төлөвтэй байна. Энэ төслийн хүрээнд дараах байгууламжууд багтана. Үүнд:

• 90-120 т/цагийн хүчин чадалтай дахин боловсруулах үйлдвэр • Гар аргаар ангилан ялгах талбай • Барилгын овор ихтэй хаягдлын талбай • Удирдлагын байр • Нэвчилтийн цөөрөм, эсвэл борооны ус хуримтлуулах цөөрөм • Засварын цех, хаягдлын агуулах, жингийн пүү гэх мэт нэмэлт

байгууламжууд • Овоолгын талбай (4 га)

Барилгын хаягдлыг дахин боловсруудах үйлдвэр ашиглалтад орсноор Улаанбаатар хотын бүх барилгын хаягдлыг МДХЦ-ийн байгууламжид төвлөрүүлэх юм. Төсөл нь барилгын ажлыг 11 сарын хугацаанд хийхээр төлөвлөсөн. Төслийн инженерүүдийн тооцоогоор, дахин боловсруулах үйлдвэрт нийт 16 хүн ажиллах аж (Хүснэгт 1-2). Гэвч тус үйлдвэрт хаягдлыг гар аргаар ангилах ажлыг хэн гүйцэтгэх нь тодорхойгүй байна. Мөн барилгын бус дахин боловсруулагдах материалыг (ж.нь, шил, лааз, хуванцар гэх мэт) ангилан ялгах эсэх нь тодорхойгүй байна.

Хүснэгт 1-2 Барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэрийн ажиллах хүчний нөөц

Зүйл Тодорхойлолт Тоо

Барилгын хаягдал (БХ) дахин

боловсруулах үйлдвэрийн үйл ажиллагаа

Машин оператор Машиныг ажиллуулах; Инженерийн ерөнхий чадвар

4

Ачааны машины жолооч Жолооны үнэмлэх 2 Ачааны машины туслах - 1 Барилгын хаягдлын талбай Машин оператор Машиныг ажиллуулах;

Инженерийн ерөнхий чадвар 5

Машин оператор (туслах) Машиныг ажиллуулах; Инженерийн ерөнхий чадвар

1

Ачааны машины жолооч Жолооны үнэмлэх 2 Ачааны машины туслах жолооч - 1 Нийт 16

2. Төслийн нөлөөлөл Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төслийн хүрээнд одоогийн ландфиллын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, Улаанбаатар хотын Морингийн давааны хогийн цэгт (МДХЦ) барилгын хаягдлыг дахин боловсруулах үйлдвэр барихаар төлөвлөж байна. Төслийн талбайд хийсэн судалгаа, Төслийн зөвлөхүүд болон бусад улс орнуудын ижил төстэй төслүүдэд нийгмийн судлаа хийж байсан туршлагатай мэргэжилтнүүд, мөн ХТҮГ-ын төслийн мэргэжилтнүүд, ЕСБХБ-ны нийгмийн мэргэжилтнүүдтэй хийсэн ярилцлагад үндэслэн тус төслийн нөлөөллийг дараах байдлаар тодорхойлсон. Энэхүү АНСТ-г Төсөл хэрэгжүүлэх нэгж (ТХН) томилогдохоос өмнө



14


боловсруулсан тул тус нэгж байгуулагдсаны дараа Төслийн талаарх тухайн нэгжийн зөвлөхүүдийн гаргах тодорхойлолтод нийцүүлэн шинэчлэн өөрчлөх шаардлага гарч болно. Тус төсөл хэрэгжих болсонтой холбоотойгоор МДХЦ-ийн төсөлд хамрагдах хэсэгт нэвтрэх боломжгүй болно. Учир нь ЕХ-ны шаардлагын дагуу Төслийг хэрэгжүүлэх хугацаанд тус хогийн цэгт хог хаягдал түүх үйл ажиллагааг хориглоно. Түүнчлэн тус хогийн цэгийн нэвтрэх боломжтой хэсэгт барилгын хаягдал ирэхээ больсноор хаягдал түүгчид орлогоо тодорхой хэмжээгээр алдах болно. Тиймээс хаягдал түүгчид шинэ ландфил юм уу, хаягдал дахин боловсруулах шинэ үйлдвэрийн албан ёсны ажилтан болсноор л тус талбайд нэвтрэх боломжтой болно. Өнөөгийн байдлаар хогийн цэг дээр хаягдал цуглуулагч иргэд нь Улаанбаатар хотын хаягдал дахин боловсруулах үйл ажиллагаанд тодорхой хэмжээнд хувь нэмэр оруулж байгааг тэмдэглэх нь зүйтэй. МДХЦ-т баригдах хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр нь ландфилд устгах барилгын хог хаягдлыг бууруулж, дахин боловсруулалтын хэмжээг нэмэгдүүлэх зорилготой. Гэвч үйлдвэрийн барилгын ажлын үеэр тус хогийн цэгт хаягдал цуглуулдаг иргэдийг нэвтрүүлэхийг хориглосноор барилгын бус, дахин боловсруулдаг хог хаягдлыг цуглуулах хэмжээ буурахад хүрэх төдийгүй энэ нь хаягдал цуглуулагч болон худалдан авагч нарын амьжиргаанд сөргөөх нөлөөлөхөөр байна.

2.1 Нүүлгэн шилжүүлэлтийн нөлөө МДХЦ-т барилгын хаягдлыг дахин боловсруулах үйлдвэр болон ландфилын шинэ байгууламж баригдсанаар тус хогийн цэг төдийгүй Цагаан даваа (ЦДХЦ) болон Нарангийн энгэрийн хогийн цэгүүдэд (НЭХЦ) хог хаягдал цуглуулж амьдардаг хүмүүсийн орлогод сөрөг нөлөө үзүүлээд зогсохгүй МДХЦ-т ажилладаг хаягдал цуглуулагчдын заримыг нүүлгэн шилжүүлэх шаардлага гарч болзошгүй юм. Түүнчлэн МДХЦ-ийн хаягдал цуглуулагчдаас хоёрдогч түүхий эд худалдан авдаг хүмүүсийн (ченж) орлого тодорхой хэмжээгээр буурах магадлалтай. Болзошгүй нүүлгэн шилжүүлэлтийн төрөл болон нөхөн олговрын эрх олгох нөхцөлийн талаар дараах хүснэгтэд (Хүснэгт 2-1) харуулав.

Хүснэгт 2-1 Нөлөөллийн боломжит төрлүүд

Нүүлгэн шилжүүлэлтийн

төрөл Нүүлгэн шилжүүлэлт / хохирлын

нөлөөллийн төрөл Нөлөөллийн эх үүсвэр ба төрөл

A Бодит нүүлгэн шилжүүлэлт – МДХЦ дэх хууль бус орон байраа бүрмөсөн алдах

МДХЦ-т нэвтрэхийг хориглосноор тус цэгт амьдарч, хаягдал цуглуулдаг хүмүүсийг өөр газар руу нүүлгэх шаардлагатай болно.

B Бодит нүүлгэн шилжүүлэлт – байнга оршин суудаг гэр, байраа бүрмөсөн алдах

Шинэ ландфилыг барихад тодорхой хэмжээний газрыг чөлөөлөх шаардлага гарна.

C Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – МДХЦ-т нэвтрэхийг хориглосноор тэнд хог хаягдал түүж амьдардаг иргэд орлогоо алдах

МДХЦ-т нэвтрэхийг хориглосноор тэндээс хог хаягдал түүж амьдардаг хүмүүс амьжиргаагаагаа залгуулахын тулд орлогын өөр эх сурвалж олох хэрэгтэй болно.

D Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – НЭХЦ ба ЦДХЦ-т барилгын

Барилгын бүх хаягдлыг МДХЦ-т баригдах дахин боловсруулах үйлдвэрт төвлөрүүлснээр



15


хаягдал хүргэгдэхгүй болсноор эдгээр хогийн цэгт хаягдал түүдэг иргэдийн орлогын хэмжээ буурна.

НЭХЦ, ЦДХЦ-т хог түүдэг иргэд хаягдал металл цуглуулах боломжгүй болно.

E Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – МДХЦ дахь хаягдал түүгч нараас хоёрдогч түүхий эд худалдан авах боломжгүй болох төдийгүй тэдэнд өгсөн зээлээ эргүүлэн авч чадахгүйд хүрнэ.

МДХЦ-т хог хаягдал цуглуулах үйл ажиллагааг зогсоосноор тус цэгээс хаягдал худалдаж авдаг хүмүүсийн бизнесийн ашиг орлого буурах ба / эсвэл хаагдах магадлалтай. Түүнчлэн хаягдал түүгч нарт өгсөн зээлээ эргүүлэн авах боломжгүй болно.

МДХЦ дээр 2017 оны 8-р сар болон 2019 оны 8-р сард явуулсан судалгаагаар дээрх хүснэгт дэх болзошгүй нөлөөллийн төрлүүдийг тодорхойлсон болно. Энэ судалгааны үр дүнд үндэслэн нүүлгэн шилжүүлэлтээс үүсэж болзошгүй нөлөөллийг тодорхойлон дараах хүснэгтэд (Хүснэгт 2-2) харуулав. Төслийн нөлөөнд өртсөн хувь хүмүүс / өрхүүдийн тоо тодорхой бөгөөд талбайд нэвтрэх хязгаарлалт тогтоохоос өмнө нэмэлт судалгааг дахин явуулж, суурь мэдээллийг цуглуулах замаар энэ тоог баталгаажуулах хэрэгтэй.

Хүснэгт 2-2 Нүүлгэн шилжүүлэлтээс үүсэж болзошгүй нөлөөлөл

Ангилал Нүүлгэн шилжүүлэлтийн төрөл / хохирлын нөлөөлөл

Нөлөөллийн төрөл ба шалтгаан

Нөлөөлөлд өртсөн иргэдийн тоо (2017 оны 8-р сарын байдлаар)

Нөлөөлөлд өртсөн иргэдийн тоо (2019 оны 8-р сарын байдлаар)

A Бодит нүүлгэн шилжүүлэлт – МДХЦ дэх албан бус эзэмшлийн орон байр буюу сүүдрэвч, хашаа хайсаа бүрмөсөн алдах

МДХЦ-т нэвтрэх боломжгүй болсноор уг судалгааг явуулах үед тус хогийн цэгт байнга амьдарч байсан хаягдал цуглуулдаг иргэд өөр газар орон байр хайж олох шаардлагатай болно.

5 иргэн (4 гэр бүлийн) Байхгүй (гэхдээ хаягдал цуглуулдаг бусад иргэдийн мэдээлснээр нэг хүн хогийн цэгт хоноглодог байх магадлалтай)

B Бодит нүүлгэн шилжүүлэлт – амьдарч буй гэрээ бүрмөсөн алдах

Шинэ ландфиллын үүр бэлдэхэд шаардлагатай газрыг авах шаардлага гарна.

Төслийн талбайд хувийн эзэмшлийн газар байхгүй. Төслийн нөлөөлөлд өртсөн гэр, эсвэл байшин байхгүй. Төслийн талбайн өргөтгөлийг хийхээс өмнө ямар нэг зөрчил гаргуулахгүй байх үүднээс үүнд хяналт тавих хэрэгтэй.

Нөлөөлөл байхгүй.

C Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – МДХЦ-т нэвтрэх боломжгүй болсноор орлогоо алдах

МДХЦ-т нэвтрэхийг хориглосноор тэнд ажилладаг хаягдал цуглуулагчид өөр ажил олж амьжиргаагаа залгуулах хэрэгтэй болно.

2017 оны 8-р сарын байдлаар МДХЦ дээр 69 иргэн (51 гэр бүл) хаягдал цуглуулж амьдарч байсан. Энэ тоо нь тус хогийн цэгт жилийн 4 улирал хаягдал цуглуулдаг хүмүүсийн тооноос 20% орчим бага байх магадлалтай гэж үзэж байна. Хэрэв ингэж тооцвол МДХЦ дээр нийт 83 иргэн (61 гэр бүл) хаягдал цуглуулж амьдардаг гэж үзэж болох юм. Гэхдээ үүнийг нарийн тогтоохын тулд тус хогийн цэг дээр тогтмол хугацааны давтамжтайгаар суурь судалгаа явуулах шаардлагатай.

2019 оны 8-р сарын байдлаар МДХЦ дээр 54 иргэн (31 гэр бүл) хаягдал цуглуулж байсан. Энэ нь тус хогийн цэгт жилийн 4 улиралд хаягдал цуглуулдаг нийт иргэний тооноос 20% бага байх магадлалтай гэж үзвэл энд нийт 65 иргэн (37 гэр бүл) ажиллаж байна гэж тооцож болно. Гэхдээ үүнийг батлахын тулд тус хогийн цэг дээр тогтмол хугацааны давтамжтайгаар суурь судалгаа явуулах шаардлагатай. Судалгааг өвлийн улиралд мөн явуулах хэрэгтэй.

D Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – Нарангийн Энгэрийн хогийн цэг

Барилгын бүх хаягдлыг МДХЦ дэх Барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр рүү татах болсноор

Тухайн үед тодорхойгүй байсан.

НЭХЦ ба ЦДХЦ-т нийт 300-гаад иргэн хаягдал цуглуулдаг гэсэн тооцоо Хот тохижилтын газарт



16


(НЭХЦ) ба Цагаан Давааны хогийн цэгт (ЦДХЦ)-т барилгын хаягдал хаяхгүй болсноор тэдгээрт цэгт хаягдал цуглуулдаг иргэдийн орлого буурах

НЭХЦ ба ЦДХЦ-т хаягдал цуглуулдаг иргэдийн орлого буурна. Учир нь тэдний орлогын тодорхой хувийг хаягдал төмөр эзэлдэг.

байдаг. Төсөл хэрэгжихээс өмнө энэ тоо баримтыг нарийвчлан тодруулах талаар ямар нэг ажил төлөвлөгдөөгүй.

E Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – МДХЦ дээр хаягдал цуглуулдаг иргэдийн цуглуулсан түүхий эдийг худалдаж авах боломжгүй болсноор бизнес нь доголдох

МДХЦ-т хаягдал цуглуулах үйл ажиллагаа зогссоноор хаягдал цуглуулагчдаас түүхий эд худалдаж авдаг ченжүүдийн бизнес зогсоно.

МДХЦ-т хаягдал цуглуулах үйл ажиллагааг зогсоосны улмаас эндээс түүхий эд худалдаж авдаг 3 ченж Төслийн нөлөөлөлд өртөнө.

МДХЦ-т хаягдал цуглуулах үйл ажиллагааг зогсоосны улмаас эндээс түүхий эд худалдаж авдаг 3 ченж (мөн тэдний гэр бүлээс салбарласан 2 ченж бий) Төслийн нөлөөлөлд өртөнө.

3. Биет болон эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтийг багасгах

Төслийн улмаас үүсэх бодит болон эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтийн нөлөөллийг багасгах арга замыг Төсөл дизайны үеэсээ эрэлхийлж байсныг дараах жишээнээс харж болно. Тухайлбал,

• Шинэ ландфил нь одоо ажиллаж байгаа хогийн цэгийн дэргэд баригдах бөгөөд хувийн эзэмшлийн газар чөлөөлөх шаардлагагүй. Одоо ашиглагдаж буй хогийн цэгийн үндсэн бүтцийн талаар хангалттай мэдээлэл байхгүй тул түүн дээр шинэ ландфилыг барьж болохгүй.

• Барилгын хаягдлыг дахин боловсруулах үйлдвэрийг МДХЦ-ийн хашаанд барих ба ингэснээр үүнд зориулж газар чөлөөлөх магадлалыг бууруулах боломжтой юм.

• Төсөл нь барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр болон шинэчлэн өргөтгөсөн ландфилд ажиллах боломжийг хаягдал түүгчдэд гаргаж өгөх боломжийг эрэлхийлнэ.

Хогийн цэгт нэвтрэхийг хориглосноор тэнд хог түүж амьдардаг иргэд эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтэд өртөх бөгөөд үүнээс үүдэлтэй хохирол нь Төслийн хамгийн ноцтой нөлөөлөл гэдгийг өмнө хоёрдугаар бүлэгт дурдсан билээ. Улаанбаатар хотын бусад хогийн цэгт (ж.нь, НЭХЦ) хаягдал булшлах байгууламжийг сайжруулсны дараа хаягдал түүгчдийг үргэлжлүүлэн нэвтрэхийг зөвшөөрсөн байдаг. Гэтэл ЕХ-ны шаардлагад хаягдал боловсруулах болон булшлах байгууламжид хог хаягдал цуглуулах бүхий л үйл ажиллагааг хориглохыг анхааруулсан байдаг тул хаягдал түүдэг хүмүүс шинэ ландфилын аль ч хэсэг рүү дахин нэвтрэх боломжгүй болдог. Тиймээс МДХЦ-т хог түүдэг хүмүүсийг уг цэгт нэвтрэхийг зөвшөөрөх замаар тэдэнд учрах эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтийг бууруулна гэх нь уг Төслийн хувьд боломжит хувилбар биш гэж үзэж байна.

4. Зорилго ба зарчим Энэхүү АНСТ-ний зорилго нь:



17


• Хатуу хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх Төсөлтэй холбоотой үүсэх эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтийн нөлөөллийг (шаардлагатай бол бодит нүүлгэн шилжүүлэлтийн нөлөөг) тодорхойлох;

• Нөлөөлөлд өртсөн хүмүүсийг тогтоох; • Нөлөөлөлд өртсөн хүмүүсийн амьжиргааг сэргээх, нөхөн олговор олгох

нарийвчилсан төлөвлөгөөг боловсруулах. АНСТ нь дараах зарчмууд дээр үндэслэгдсэн. Үүнд:

• Нөхөн олговор нь нүүлгэн шилжүүлэлтэд өртсөн хүмүүсийн амьдралын чанар ба / эсвэл амьжиргааг нүүлгэн шилжүүлэхийн өмнөх үеийнхэд нь хүртэл сэргээх, эсвэл боломжтой бол илүү сайжруулах зорилготой;

• Шаардлагатай бол нүүлгэн шилжүүлэхэд зарцуулагдах бүх зардлыг нөхөн олговорт багтаана;

• Нөхөн олговрын стандартууд нь Төслийн хэмжээнд ил тод бөгөөд тогтвортой байна;

• Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтийн нөлөөллийг арилгах зорилготой нөхөн олговрыг нүүлгэн шилжүүлэхээс өмнө олгох хэрэгтэй;

• Шаардлагатай бол эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтэд өртсөн хүмүүст шилжилтийн тэтгэмж өгөх хэрэгтэй. Ингэхдээ цааг тухайн хүн дахин орлого олж эхлэхэд шаардлагатай хугацааг бодитоор тооцож тэтгэмжийн хэмжээг тогтоох нь зүйтэй;

• Нүүлгэн шилжүүлсэн хүмүүст Төслийн зүгээс хөгжих дэвших зохих боломжийг олгох хэрэгтэй;

• Санал гомдол барагдуулах үр дүнтэй механизмыг нөлөөлөлд өртсөн хүмүүсийг аль болох эрт танилцуулах хэрэгтэй;

• Авч буй арга хэмжээнүүд хэр үр ашигтай байгааг хянах, ирээдүйд авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай ямар нэмэлт арга хэмжээ байгааг тодорхойлохын тулд АНСТ-нд хяналт мониторинг хийнэ;

• Төсөл боловсруулагч нь хог түүгчдийн амьжиргааг нөхөн сэргээхэд бүхий л талаар хүчин чармайлт гаргах үүрэгтэй. АНСТ-ний хэрэгжилт ба дизайн дахь орхигдлоос болоод иргэдийн амьжиргаа нөхөн сэргээгдээгүй бол уг төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэгч нь энэ орхигдлыг Төсөл хэрэгжиж эхэлснээс хойш гурван жилийн дотор шийдвэрлэх үүрэгтэй. Хэрэв төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэгчийн хяналтаас гадуурх шалтгаанаар энэхүү орхигдол үүссэн бол хог түүгчдэд амьжиргаагаа сэргээхэд нь үзүүлж байсан дэмжлэг тусламжуудаа баримтаар нотлон харуулах хэрэгтэй бөгөөд үүнээс хойш тэрээр амьжиргааг нөхөн сэргээх үйл ажиллагаанд ямар нэг хариуцлага хүлээхгүй. Төсөл дууссаны дараа (ойролцоогоор гурван жилийн хугацаа) амьжиргааг нөхөн сэргээх бүх үүрэг хариуцлага дуусгавар болно.

5. Нийгэм-эдийн засгийн үндэслэл

5.1 Аргачлал Амьжиргааг нөхөн сэргээх энэхүү төлөвлөгөөнд тусгагдсан нийгэм-эдийн засгийн үндэслэлийг анхдагч болон хоёрдогч судалгаагаар цуглуулсан мэдээнд үндэслэн боловсруулсан. Эхлээд Хан-Уул дүүргийн 12-р хорооны талаарх мэдээллийг Үндэсний статистикийн хороо (www.1212.mn) гэх мэт хоёрдогч эх сурвалжаас авахын сацуу МДХЦ дээр хог түүж амьдардаг иргэдийн мэдээллийг



18


тэдэнтэй уулзаж асуулга ярилцлага хийх замаар цуглуулсан. Суурь мэдээлэл цуглуулах судалгааг 2017 оны 7-р сарын 31-нээс 8 сар, 2019 оны 8-р сарын 5-13-ны өдрүүдэд явуулсан. Эдгээр судалгааны үеэр МДХЦ-т хог хаягдал түүж байсан бүх хүмүүсээс нэг бүрчлэн (100% хамруулахыг зорьсон) асуулга авах замаар мэдээлэл цуглуулсан. Түүнчлэн санал асуулгын үндсэн хуудсыг бага зэрэг өөрчлөн НЭХЦ, ЦДХЦ дэх хог түүгчдээс 2019 оны 8 сарын 7-8 өдрүүдэд судалгаа авсан.

Хүснэгт 5-1 Анхан шатны мэдээ

Үйл ажиллагаа / Үзүүлэлт

МДХЦ 2017 МДХЦ 2019 НЭХЦ 2019

ЦДХЦ 2019

Авсан судалгааны тоо 56 31 8 10

Судалгаанд хамрагдсан хаягдал түүгч иргэдийн тоо

69 (тухайн үед

хогийн цэг дээр

ажиллаж

байсан 71

хүнээс)

51 (тухайн үед хогийн

цэг дээр ажиллаж

байсан 54 хүнээс)

10 14

Судалгаанд хамрагдсан хаягдал худалдан авагчдын тоо

2 (хаягдал

худалдан авдаг

3 хүнээс)

1 (3 гэр бүлийн 4

хүнээс)

1 1

5.2 Монгол улсын нийгэм-эдийн засгийн ерөнхий тойм Монгол улсын эдийн засаг сүүлийн 25 жилд өссөн бөгөөд ДНБ гурав дахин нэмэгдэж, сургуульд элсэгчдийн тоо нэмэгдэн эх-нялхсын эндэгдэл буурсан3. Улсын эдийн засаг нь уул уурхай болон хөдөө аж ахуйн салбараас ихээхэн хамааралтай (ДНБ-ний 20% нь зөвхөн уул уурхайгаас бүрддэг) тул түүхийн эдийн үнийн өөрчлөлтөд туйлын эмзэг. 2010 оноос хойш Монгол улсын эдийн засаг хэдэнтээ өсөж, ядуурлын түвшин тухай бүрд буурч байсан боловч уул уурхайн салбар зогсолтод орсон 2014-16 оны хооронд ядуурлын түвшин дахин өсөж, эргээд 2012 оны түвшинд хүрч байсан. Гэхдээ, 2017-2018 оны хоорондох өрхийн орлогын төлөв ба Хүний хөгжлийн индексийг (ХХИ) харвал, сүүлийн үед ядуурлын түвшин буурах хандлагатай байна.

Зураг 5-1 ДНБ (ам.дол) (Эх үүсвэр: Дэлхийн банкны мэдээллийн сан, https://data.worldbank.org)

3 Дэлхийн Банк (2019) Монгол – Тойм, https://www.worldbank.org/en/country/mongolia/overview 2019 оны 9 сарын 5-ны байдлаар

0

2

4

6

8

10

12

14

1970 1980 1990 2000 2010 2020

ДН

Б (

тэр

бум

ам

.дол

)



19


2018 онд МУ-ын ХХИ 0.741 хүрч, хүний хөгжлийн өндөр үзүүлэлттэй орнуудын эгнээд орсон байна. Сүүлийн арван жилийн хугацаанд ядуурлын түвшин буурсан боловч энэ хэмжээ жил бүр харилцан адилгүй байсан. Улаанбаатар хотын ядуурлын түвшин улсын дунджаас (Зураг 5-2) байнга доогуур байдаг хэдий ч хотоос хөдөө рүү чиглэсэн хүн амын шилжилт хөдөлгөөний улмаас ядуурлын түвшин хөдөөгөөс хотр руу шилжих хандлагатай байгааг Дэлхийн банк болон Үндэсний статистикийн хорооноос (ҮСХ) 2018 оны ядуурлын мэдээлэлд хийсэн анализ харуулж байна. Одоогийн байдлаар нийт хүн амын гуравны нэг нь хот суурин газар амьдарч буй бөгөөд хот, суурин газрын ядуу хүн амын эзлэх хувь 2016 онд 62.1% байсан бол 2018 онд 63.5% болж өссөн байна. 2018 оны байдлаар нийт ядуу иргэдийн 40 хувь нь Улаанбаатар хотод амьдардаг.

Зураг 5-2 Ядуурлын түвшний хандлага (Эх сурвалж: Дэлхийн банк (2019a))

Монгол улс ядуурлын түвшинг ядуурлын хамралтын хүрээ, ядуурлын гүнзгийрэлт, ядуурлын мэдрэмж болон ядуу хүн амын тоо гэсэн дөрвөн үзүүлэлтээр хэмждэг. “Ядуурлын хамралтын хүрээ нь нийт хүн амын тоонд ядуурлын шугамаас доогуур хэрэглээтэй хүн амын эзлэх хувийг илэрхийлнэ. Ядуурлын гүнзгийрэлт нь хүн амын хэрэглээний дундаж хэмжээ нь ядуурлын шугамаас хэр зэрэг доогуур байгааг илэрхийлнэ. Энд хэрэглээний дутагдал, хомсдол их байх тутам гүнзгийрэлт өндөр байна. Ядуурлын мэдрэмж гэдэг нь ядуучуудын дундах хэрэглээний тархалтын мэдрэмжийг илэрхийлнэ. Ядуучуудын хооронд хийгдсэн шилжүүлгүүдийн үр дүнд ядуурлын хамралтын хүрээ, ядуурлын гүнзгийрэлт өөрчлөгдөхгүй, харин мэдрэмж өөрчлөгдөнө” 4 . Монгол орны ядуурлын түвшин газар нутгуудаар харилцан адилгүй бөгөөд аймгуудтай харьцуулбал Улаанбаатар хотод ядуурлын түвшин хамгийн бага байна. Харин аймгийн хэмжээнд ядуурлын түвшинг авч үзвэл сум бүр харилцан адилгүй үзүүлэлттэй байна. Монгол орон даяар ядуурлын түвшийн харилцан адилгүй байгааг 2011 онд сумын хэмжээнд хийсэн ядуурлын хамралтын хүрээнээс харж болно (Зураг 5-3). Харин Улаанбаатар хотын ядуурлын түвшингийн ялгааг Хүснэгт 5-2-д дэлгэрэнгүй харуулав.

4 ҮСХ (2017) Монголын Үндэсний Статистикийн Хороо, www.1212.mn, 2017 оны 10 сарын 2

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2010 2012 2014 2016 2018

Ядуурлын

түвшин(хувиар)

Үндэснийхэмжээнд% Улаанбаатархотод



20


Зураг 5-3 Сумын ядуурлын хамралтын түвшин-2011 оны байдлаар (Эх сурвалж: НҮБХХ, 2011)

Хүснэгт 5-2 Улаанбаатар хотын ядуурлын индекс (2011) (НҮБХХ, 2011)

Засаг захиргааны нэгж

Хүн ам Ядуурлын хамралтын хүрээ

Ядуурлын гүнзгийрэлт

Ядуурлын мэдрэмж

Багануур 21,854 19.9 5.6 2.3 Багахангай 3,275 23.9 6.7 2.8 Баянгол 172,876 11.4 3.0 1.2 Баянзүрх 265,605 22.4 6.2 2.6 Налайх 29,659 46.8 15.7 7.2 Сонгино Хайрхан

253,055 31.0 9.2 4.0

Сүхбаатар 119,574 19.5 5.4 2.2 Хан-Уул 105,436 24.3 7.0 3.0 Чингэлтэй 143,436 24.6 7.0 2.9 Улаанбаатар 1,114,902 23.4 6.7 2.8

Улаанбаатар хотод ядуурлын үзүүлэлт ерөнхийдөө буурсан хандлагатай байгаа хэдий ч дахин өсөж буйг Зураг 5-4-ээс харж болно.



21


Зураг 5-4 Улаанбаатар хотын ядуурлын түвшний үзүүлэлт (Эх сурвалж: ҮСХ, 2019)

5.2.1 НИЙГМИЙН ХАЛАМЖ Монгол улсын нийгмийн халамж нь нийт дал гаруй төрлийн нийгмийн халамжийг багтаасан нэлээд өргөн хүрээний тогтолцоо юм. Нийгмийн халамжийн хөтөлбөрийг 2012 онд батлагдсан Нийгмийн халамжийн тухай хуульд тусгасан бөгөөд дараах долоон төрлийн халамжид бүлэглэж болно. Үүнд:

• Нийгмийн халамжийн тэтгэвэл • Нийгмийн халамжийн тэтгэмж • Нийгмийн халамжийн үйлчилгээ (олон нийтийн оролцоонд түшиглэсэн

халамжийн үйлчилгээ болон төрөлжсөн асрамжийн үйлчилгээ) • Нийгмийн хөгжлийн үйлчилгээ • Ахмад настны асрамжийн үйлчилгээ • Ахмад настны тэтгэмжийн үйлчилгээ • Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний асрамжийн үйлчилгээ • Эх хүүхдийн тэтгэмж

Монгол Улсын 3.17 сая иргэний 19% нь дор хаяж халамжийн нэг хөтөлбөрөөс үр шим хүртдэг (хойч үеэ эрдэс тэжээлээр хангах зорилго бүхий Хүүхдийн мөнгө хөтөлбөрийг /ХМХ/ оруулахгүй)5. Нийгмийн халамжийн хөтөлбөрт хамрагдах эрхийг нийслэлийн хороодын түвшинд тодорхойлдог. Хүнсний эрхийн бичиг буюу багцад хамрагдахын тулд тухай өрх ядуурлын доод хэмжээнээс доогуур амьжиргаатай гэдгээ батлах хэрэгтэй. 2010 онд суурь хэрэглээний аргад тулгуурлан явуулсан өрхийн нийгэм-эдийн засгийн судалгааны дүнд үндэслэн ҮСХ 2018 онд ядуурлын түвшинг тодорхойлсон. Ингэхдээ нэгд хүнийг 2100 калориар хангах хүнсний хэрэглээний

5 Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын яам ба Дэлхийн банк (2015) МУ-ын нийгмийн халамжийн хөтөлбөрүүд ба үр шимийг хүртэгчдийн байдалд хийсэн дүн шинжилгээ, http://documents.worldbank.org/curated/en/599141468185351818/Review-of-program-design-and-beneficiary-profiles-of-social-welfare-programs-in-Mongolia

0

5

10

15

20

25

30

35

2003 2008 2009 2010 2011 2012 2014 2016 2018Ядуурлынхамралтынхүрээ Ядуурлынгүнзгийрэлт

Ядуурлынмэдрэмж



22


зардал болон хүнсний бус бусад чухал бараа, үйлчилгээний өртгөөр тогтоодог. Ядуурлын түвшинг зөвхөн үнийн өөрчлөлтөөс шалтгаалан шинэчлэн тогтоодог бөгөөд 2018 онд уг түвшинг сарын 166,580 төгрөөр тооцсон6. 2018 оны байдлаар Улаанбаатар хотод нэг хүнд ноогдох бодит хэрэглээ 306,373 төгрөг байв. Түүнчлэн, халамжийг үйлчилгээнд хамрагдах хүмүүсийг тодорхойлохдоо тэдний өрхийн орлогоос гадна үл хөдлөх хөрөнгийн хэмжээг тооцдог (ж.нь, хэрэв тухайн өрх хувийн автомашинтай бол өрхийн орлогын хэмжээнээс үл хамааран тэд хүнсний эрхийн бичиг авах эрхгүйд тооцогдоно).

5.3 Хан-Уул дүүрэг ба 12-р хороо МДХЦ нь Улаанбаатар хотоос зүүн урд зүгт, Хан-Уул дүүргийн 12-р хорооны нутагт байрладаг. Хан-Уул нь Улаанбаатар хотын долоон дүүргийн нэг юм (Зураг 5-5). Хан-Уул дүүрэг болох 12-р хороны хүн амын харьцааг Хүснэгт 5-3-т харуулав. Эндээс үзвэл, өнгөрсөн гурван жилийн хугацаанд Хан-Уул дүүргийн хүн ам нэлээд өссөн байхад 12-р хорооных харин бага зэрэг буурсан байна.

Хүснэгт 5-3 Хан-Уул дүүрэг ба 12-р хорооны хүн амын тоо (Эх сурвалж: www.1212.mn)

Байршил 2016 2017 2018 Хан-Уул 159,465 169,726 178,919 12-р хороо 6,067 5,937 5,925

Зураг 5-5 Улаанбаатар хотын дүүргүүд (Эх сурвалж: http://www.themongolist.com/)

МДХЦ-т ажилладаг хаягдал цуглуулагчдын дийлэнх нь (2019 онд 80%, 2017 онд 70%. Гэхдээ 2017 онд тэдний 6% нь энэ асуултад хариулж чадахгүй байсан) Хан-

6 Дэлхийн банк (2019) Монгол улсын хүн амын ядуурлын түвшинг 2018 онд 28.4% боллоо, https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2019/06/21/mongolias-2018-poverty-rate-estimated-at-284-percent



23


Уул дүүрэгт амьдардаг тул Хан-Уул дүүрэг болон түүний 12-р хорооны талаарх ерөнхий мэдээллийг доор үзүүлэв. Дараах зурагт (Error! Reference source not found.) Хан-Уул дүүргийн ерөнхий байдал, түүний хороодын байршлыг харуулав.

Зураг 5-6 Хан-Уул дүүргийн хороодын байршил (Эх сурвалж: http://manaikhoroo.mn)

Хан-Уул дүүрэг болон 12-р хорооны хүн амын зургаас үзвэл, (Зураг 5-) бага насны болон өсвөр насны залуусын бүлэг харьцангуй ялгаатай байгаа нь харагдаж байна (10 – 24 нас).

Зураг 5-7 Насны бүтэц - хувиар (2018) (Эх сурвалж: www.1212.mn)

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

16.0

0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70+

Khan-Uul 12 KhorooХан-Уул 12-р хороо



24


12-р хорооны дийлэнхийг гэр хороолол эзлэх ба 2017 оны байдлаар 2 орон сууц, 240 орчим амины байшин тоологджээ. Нийт 1500 өрх гэрт амьдарч байна. Хүн амын ядуурлын түвшинг жил бүр улсын болон аймгийн хэмжээнд шинэчлэн тогтоодог хэдий ч сум/дүүргийн хэмжээнд хамгийн сүүлд 2011 онд тогтоосон байна. Эндээс харвал, Хан-Уул дүүргийн ядуурлын түвшин нь Улаанбаатар хотын ядуурлын хамралтын хүрээнээс нэг их ялгаагүй байна (Хүснэгт 5-4).

Хүснэгт 5-4 Мөнгөн ядуурлын индексийн харьцуулалт (2011) (Эх сурвалж: НҮБХХ (2011) Мянганы хөгжлийн зорилтууд ба ядуурал)


Хүн ам Ядуурлын хамралтын хүрээ (PO)

Ядуурлын гүнзгийрэлт (P1)

Ядуурлын мэдрэмж (P2)

Ядуу хүн амын тоо

Улаанбаатар 1,114,902 23.4 6.7 2.8 261,005 Хан-Уул 105,436 24.3 7.0 3.0 25.649

Хорооны ядуурлын түвшний талаарх мэдээлэл олж авах боломжгүй ч 12-р хорооны нутаг дэвсгэрт ядуурлын түвшин нэмэгдэж байгаа нь тус дүүргийн засаг даргатай хийсэн уулзалт ярилцлагын үеэр илэрхий байсан. Түүнчлэн Хан-Уул дүүргийн хэмжээнд харьцуулаад үзвэл, 12-р хорооны иргэдийн дийлэнх нь гэрт амьдарч буй нь үүний нэг илрэл юм7. Монгол орны ядуурлын түвшинг мөнгөний бус үзүүлэлтээр мөн тооцоолсныг Хүснэгт 5--д харуулав. Эндээс харахад Хан-Уул дүүргийн ядуурлын түвшин 2011 оны үеийн Улаанбаатар хот дундажтай ойролцоо байна.

Хүснэгт 5-5 Ядуурлын түвшний мөнгөн бус үзүүлэлт 2011 (Эх сурвалж: НҮБХХ, 2011)


Ажиллах хүчний оролцоо

Ажил эрхлэлтийн түвшин

Хувиараа хөдөлмөр эрхлэлт

Залуучуудын ажилгүйдлийн түвшин

Ажилгүйдлийн түвшин

Хараат байдлын түвшин

Улаанбаатар 56.5 48.8 27.8 22.7 11.8 33.8 Хан-Уул 56.2 49.6 23.5 20.6 10.1 35.1

5.4 Хаягдал түүгчид Улаанбаатар хотын гурван хогийн цэгт бүгдэд нь хог хаягдал түүж амьжиргаагаа залгуулдаг хүмүүс байдаг бөгөөд тэд очдог нэг л газраа тогтмол ажиллахыг илүүд үздэг. Хотын гурван хогийн цэгт нийт 370 хүн хаягдал түүж амьдардаг бөгөөд тэдний 150 орчим нь НЭХЦ-т, 150 нь ЦДХЦ-т, харин 60-70 нь МДХЦ-т ажилладаг гэсэн тооцоо байдаг. Хаягдал түүдэг иргэдийг хогийн цэгүүдийн хооронд шилжин явахыг албан ёсоор хязгаарлаагүй ч тэд гэртээ ойр орших хогийн цэгийг сонгож ажилладаг болохыг судалгаа харуулж байна. Түүнчлэн тэд тодорхой нэг хогийн цэгийг сонгодог өөр шалтгаанууд гэвэл:

• Тухайн хогийн цэгээс олж болох эдийн засгийн ашиг орлого – Энэ нь хог түүгчдэд янз бүрийн байдлаар нөлөөлж болох юм. Тухайлбал, НЭХЦ нь хэмжээгээр хамгийн том тул эндээс нэлээд их ашиг орлого олох

7 НҮБХХ (2011) Мянганы хөгжлийн зорилтууд ба ядуурлын тойм – 2011, http://www.mn.undp.org/content/mongolia/en/home/library/poverty/MDGandPovertyMapy2011.html,2017 оны 8-р сарын 5-ны байдлаар



25


боломжтой гэж зарим хүн үздэг бол МДХЦ-т харьцангуй цөөн хүн хог түүдэг тул ашиг олох боломж илүү гэж зарим нь үздэг.

• Шинэ хүмүүсийг хүлээн авах байдал – Зарим хогийн цэг дэх хог түүгчид өөр хогийн цэгээс ирсэн юм уу, эсвэл шинээр ирэх хүмүүст маш таагүй ханддаг учраас хог түүдэг хүмүүс хогийн цэгүүдийг сольж явах боломж хязгаарлагдмал байдаг.

• Хаягдал худалдан авагчдаас авсан өр зээл – Гэрээсээ хол орших хогийн цэгт хаягдал түүдэг цөөн тохиолдол байх бөгөөд тэдний дийлэнх нь тэндэхийн ченжүүдэд өртэй хүмүүс байдаг. Тэд өрөө төлж дуусахаас өмнө тухайн хогийн цэгээс өөр газар руу явах боломжгүй.

• Унааны зардал – Хаягдал цуглуулагч иргэдийн дийлэнх нь унааны зардлаас шалтгаалж өөрт ойрхон хогийн цэгийг сонгодог болох нь тогтоогдсон.

• Бусад хогийн цэгүүдийн хэтийн төлөв байдал – НЭХЦ-ийг ирэх 5 жилийн хугацааанд үе шаттайгаар хаахаар төлөвлөсөн хэдий ч үүнтэй холбоотойгоор амьжиргааг нөхөн сэргээх ямар нэг хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө Улаанбаатар хотын захиргаанд байхгүй байна. Тус хогийн цэгийг хаах нь хаягдал түүгчдийн ирээдүйн сонголтод нөлөөлж болзошгүй ч түүний хаагдах хуцацаа нь энэхүү Төслийн хэрэгжилтийн явцад хаягдал түүгчдийн шийдвэрт нөлөөлөхөөргүй байна.

МДХЦ-т хаягдал цуглуулдаг хүмүүс нь албан ёсны зохион байгуулалттай бүлэг биш, тус тусдаа бие даасан хувь хүмүүс байна. Энд танилцуулж буй мэдээллийг нийгэм-эдийн засгийн асуулга судалгаагаар цуглуулсан бөгөөд тус хогийн цэгт хог хаягдал цуглуулж буй хүмүүс өөр хоорондоо маш их ялгаатайн дээр байнга солигдон өөрчлөгдөж байдгийг судалгааны үр дүн харуулж байна. МДХЦ-т хаягдал цуглуулагчдын мэдээллийг анх 2017 оны 8 сард, дараа нь 2019 оны 8 сард дахин авсан. 2017 ба 2019 оны судалгаанд хамрагдсан хог түүгчдийн нэлээд хэсгийнх нь бүртгэл мэдээлэл давхцана гэж төсөөлж байсан боловч судалгааны материалыг харьцуулж үзвэл, 2017 онд асуулгад хамрагдсан хүмүүсийн ердөө 30% нь 2019 оны судалгааны үеэр тус хогийн цэгт ажиллаж байв8 (өөрөөр хэлбэл, 2019 онд судалгаанд хамрагдсан хог түүгчдийн 67% нь “шинэ” хүмүүс байв). Энэ бүлэгт 2017 ба 2019 онд цуглуулсан мэдээллийг харьцуулан дүгнэсэн болно. 5.4.1 АЖЛЫН НӨХЦӨЛ Одоогийн байдлаар МДХЦ-т бүх төрлийн (барилгын хог хаягдлыг оруулаад) хогийг хүлээн авч байна. Тус цэгт ирж буй хогийн машинууд ХТҮГ-ын чиглүүлэгчийн зааж өгсөн хэсэгт хогоо асгаж булшлуулдаг. Хог хаягдал цуглуулдаг хүмүүст тавих хяналт9 хогийн цэг дээр хязгаарлагдмал бөгөөд тус хогийн цэг бүтэн жилийн турш 7 хоног бүр 24 цагаар ажилладаг.

8 Энэ тоонд 2019 оны судалгаанд хамрагдахаас татгалзсан гурван хүнийг оруулаагүй болно. Shared Resources тэднийг 2017 оны судалгаанд ч мөн хамрагдаагүй гэж үзэж байгаа бөгөөд тиймээс “шинэ” хаягдал түүгчийн эзлэх хэмжээ 68.5% болж байна. 9 Хогийн цэг дээр архи уун согтуурж байгаа хаягдал түүгчийг ХТҮГ цагдаа дуудаж хүлээлгэх өгөх эрхтэй. МДХЦ дээр архидан согтуурах үзэгдэл 2017 оноос хойш эрс багассан гэж судалгаанд хамрагдагсад хэлж байсан боловч 2019 оны судалгааны үеэр (10 өдөр үргэлжилсэн) согтуу хүмүүс нэлээд их тааралдаж байлаа (2017 онтой адилхан дүр зураг ажиглагдаж байсан).



26


Хог хаягдал түүгчид МДХЦ-т өглөө 9-11 цагийн үед ирж үдэш орой хүртэл хог ангилан ялгах ажил хийдэг. Зарим нь илүү их орлого олох зорилгоор үүрийн гэгээнээс үдшийн бүрий хүртэл ажилладаг. Албан ёсны "ажлын өдөр” гэж байхгүй, хүссэн үедээ ирж, хүссэн үедээ явж, дуртай өдрөө ажилладаг “эрх чөлөө”-гөө зарим хог түүгчид юу юунаас илүү үнэлдэг. МДХЦ-т ажилладаг хог түүгчдийн ихэнх нь (2019 онд 71%) тус хогийн цэгт гэрээсээ алхаж ирдэг бол 22.5% нь хувийн машинаар, 3% нь автобус, эсвэл мотоциклоор ирдэг. Харин 2017 онд судалгаанд МДХЦ дэх судалгаанд хамрагдсан нийт хог түүгчдийн 77% нь тус цэг рүү алхаж ирдэг бол 5% нь хувийн машинаар, 5% нь автобусаар, 3.6% мотоциклээр ирдэг, харин 7% (5 хүн) хогийн цэг дээр амьдардаг байсан. Хувьдаа авто машин худалдан авах зорилгоор хаягдал худалдан авагчдаас (ченжүүд) зээл авсан хог түүгчид 2019 онд хийсэн газар дээрх судалгааны үеэр нэлээд олон байсан. Энэ нь 2017-2019 оны хооронд хог түүгчдийн дунд хувийн машинтай хүмүүсийн тоо нэмэгдэхэд (машинаараа хогийн цэгт очдог хүмүүсийн тоо 5%-иас 22.5% болж өссөн) нөлөөлсөн гэж дүгнэж болохоор байна10. МДХЦ-т ажилладаг хог түүгчдийн тоо өдөр өдөр харилцан адилгүй байдаг бөгөөд энэ нь дараах хүчин зүйлсээс шалтгаалдаг. Үүнд:

• Сургуулийн амралт болон барилгын ажлын • Сургуулийн амралт болон зуны амралтын хугацаа – энэ үеэр завтай үедээ

хягдал цуглуулж мөнгө олох зорилгоор хаягдал түүгчдийн тоо түр хугацаагаар нэмэгддэг;

• Цаг агаар – цаг агаарын нөхцөл байдлаас шалтгаалаад хогийн цэгт ирэх хогийн машины тоо цөөрдөг тул хаягдал түүгчид ч мөн цөөрдөг. Мөн их хэмжээний борооны улмаас хэсэгчлэн усанд автах үзэгдэл гардаг (жишээ нь, 2019 оны 8 сарын 6-ны өдөр) тул хогийн цэгт ирэх машины тоо эрс цөөрч, үүнийг дагаад хог түүгчид ч мөн цөөрдөг;

• Амралтын өдрүүд – амралтын өдрүүдээр МДХЦ-т хог хаяхаар ирэх машины тоо нэлээд хэмжээгээр цөөрдөгтэй холбоотойгоор хог түүгчдийн тоо ч мөн цөөрдөг. Гэхдээ ажлын өдрүүдээр өөр ажил хийдэг хүмүүс (гэр бүлийн гишүүдээ харж асардаг) амралтын өдрүүдээр хогийн цэг дээр ажиллаж орлого олох боломжтой болдог;

• Жимс, самар боловсрох үе – зуны улиралд зарим хог түүгчид хогийн цэгийг орхин жимс, самар түүхээр хэдэн долоо хоногоор ууланд гардаг;

• Жилийн улирал – зуны улиралд хогийн цэг дээрх хаягдал түүгчдийн тоо хамгийн их болдог бол өвлийн улиралд нэлээд цөөрдөг (гэхдээ өвлийн улиралд хогийн цэг дээр судалгаа хийж үүнийг шалгах шаардлагатай).

Энд тусгасан мэдээллийг 2017 болон 2019 оны зуны улиралд цуглуулахдаа сургууль болон албан газруудын зуны амралтын үеийг тааруулсан болно. Хогийн цэгт нэвтрэхийг хориглосон өдрөөс өмнөх арван хоёр сарын турш тус хогийн цэгт хаягдал цуглуулж буй иргэдийн дунд суурь мэдээлэл цуглуулах судалгааг явуулж, энэ хугацаанд хоёроос дээш сарын хугацаанд энэ цэгт ажилласан хаягдал цуглуулагчдын жагсаалтыг баталгаажуулах хэрэгтэй.

10 Энэ тооцоог “өрхийн түвшинд” хийсэн бөгөөд гэр бүлийн нэгээс илүү гишүүд хаягдал түүдэг өрх хувийн машинтай байх хандлага ажиглагдаж байлаа.



27


5.4.2 ХҮН АМ ЗҮЙ Уг төслийн хүрээнд МДХЦ-т ажилладаг хог хаягдал түүгчдийн дунд явуулсан хоёр удаагийн судалгаанаас гадна ЦДХЦ-т хэрэгжсэн төслөөс 2017 онд хийсэн судалгааны мэдээллийг дараах хүснэгтэд харуулав 11 . Хүснэгт 5--д “Shared Resources” компанийн 2017 ба 2019 онуудад МДХЦ-т хийсэн судалгаа болон ЦДХЦ-ийн талаарх мэдээллийг (“Shared Resources” баталгаажуулаагүй болно) нэгтгэн харуулав. Эдгээр мэдээллийг холбогдох бүлгийн нийгэм-эдийн засгийн хэсэгт дэлгэрэнгүй өгүүлэх болно.

Хүснэгт 5-6 Хаягдал түүгчдийн харьцуулсан судалгаа

Indicator МДХЦ


МДХЦ


ЦДХЦ

2017 оны 4-7 сар12

Ярилцлагад хамрагдсан хог түүгчдийн тоо

69 хог түүгч (54 асуулга)

51 хог түүгч (31 асуулга)

94

Хог түүгчтэй хамт амьдардаг хүмүүсийн тоо (өрхийн хэмжээнд)

211 134 361

Хог түүгч өрхүүдийн хүүхдийн тоо

94 (44.5%) 61 (45.5%) 201 (55.7%)

Хог түүдэг эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь

43.4% 41% 66.5%

Амьжиргааны доод түвшнээс доогуур орлоготой өрхийн эзлэх хувь13

5.5% (54 өрхийн 3 нь)

29% (31 өрхийн 9 нь)

46.8%

Ерөнхий болон дээд боловсролтой хог түүгчдийн эзлэх хувь

79% (20.6% нь бага болон түүнээс доош боловсролтой)

84% (12% нь дундаас доош боловсролтой, 4% нь тодорхойгүй)

71%

Биеийн байцаалт байхгүй, эсвэл биеийн байцаалт дээрх мэдээллээ санахгүй

7.2% (5 хүн биеийн байцаалтгүй)

9.8% (5 хүн) 28.7%

МДХЦ дэх хог түүгчдийн жендерийн харьцааны тогтвортой байдал 40%-тай байна. Харин насны бүтэц 2017 оноос 2019 онд нэлээд өөрчлөгдөж, хог түүдэг хүүхдүүд болон өндөр настай хүмүүсийн тоо буурсан байв (Зураг ба

11 Энэ төслийг “Хөгжлийн хэлхээ” ТББ хэрэгжүүлсэн бөгөөд “нөөцийн шударга байдал ба эмэгтэйчүүд”-д гол анхаарлаа хандуулсан. 12 “Хөгжлийн хэлхээ” ТББ-ын мэдээлснээр. Энэ мэдээлэлд үндэслэн харьцуулж үзвэл, МДХЦ-ны хаягдал түүгчдээс ЦДХЦ-ийн хаягдал түүгчдийн ядуурлын түвшин өндөр байна. Гэхдээ тухайн мэдээллийг цуглуулахдаа “Хөгжлийн хэлхээ” ТББ-ын ашигласан аргазүйг мэдэхгүйгээр энэ харьцуулалтыг батлах боломжгүй юм. МДХЦ-тэй харьцуулбал, ЦДХЦ орчмын гэр хороолол нь Улаанбаатар хоттой харьцангуй ойр оршдог нь дээрх нөхцөл байдалд нөлөөлсөн байж болох юм. 13 “Хөгжлийн хэлхээ” ТББ энэ үнэлгээг ЦДХЦ-т хэрхэн хийсэн нь тодорхойгүй. МДХЦ-ийн хувьд энэ үнэлгээг хийхдээ хүнсний тасалбар / хүнсний тэтгэмж авдаг өрхийн тоог үндэслэн тооцсон (Нийгмийн халамжийн тухай хуульд тусгасанчлан). 2017 ба 2019 энэ үзүүлэлтийг харьцуулахдаа болгоомжтой хандах хэрэгтэй. Учир нь 2019 оны судалгаанд хүнсний талонд хамрагдсан эсэхийг хаягдал түүгч нэг бүрээс тодруулж байсан бол 2017 онд энэ талаарх мэдээлэл дулимаг байсан. Тиймээс энэ нь 2019 онд амьжиргааны доод түвшнээс доогуур орлоготой өрхийн эзлэх хувь 2017 оныхоос нэмэгдсэн гэсэн дүгнэлтэд хүрэхэд нөлөөлсөн байж болох юм.



28


Зураг -ийг үзнэ үү). Эдгээр зурагт хаягдал цуглуулагч бүх иргэдийн мэдээллийг оруулсан бөгөөд тэдний хог түүдэг өдрийн тоог энд тооцоогүй болно. Улаанбаатар хотын бусад хоёр хогийн цэгтэй харьцуулбал МДХЦ-т хаягдал түүдэг хүүхдүүдийн тоо цөөхөн байгаа нь харагдсан. Гэхдээ энэхүү ялгаатай байдлын шалтгаан тодорхойгүй байна.

Зураг 5-8 Хаягдал түүдэг иргэдийн насны бүтэц (2019)

Зураг 5-9 Хаягдал түүгчдийн насны бүтэц (2017)

2017 онд хаягдал цуглуулагчдын дунд хүүхдийн эзлэх хувь нэлээд бага байсныг Зураг -аас харж болохоор байна. Монгол улсын хуулиар “хүүхэд” гэдэгт 18 наснаас доошхи насны иргэдийг ойлгоно гэж тодорхойлсон байдаг. Үүнд үндэслэн хаягдал цуглуулагчдыг насанд хүрэгч, хүүхэд гэсэн үндсэн хоёр ангилалд хуваан, мэдээллийг дараах хүснэгтэд нэгтгэв:

012345678

0-5нас

6-10нас

11-15нас

16- 20нас

21- 25нас

26- 30нас

31- 35нас

36- 40нас

41- 45нас

46- 50нас

51- 55нас

56- 60нас

61- 65нас

66- 70нас

71нас<

МДХЦ-тхаягдалтүүдэгирэгдийннасныбүтэц(2019)

эрэгтэй

эмэгтэй

012345678

0-5нас

6-10нас

11-15нас

16- 20нас

21- 25нас

26- 30нас

31- 35нас

36- 40нас

41- 45нас

46- 50нас

51- 55нас

56- 60нас

61- 65на

66- 70нас

71наснаасдээш

МДХЦ-тхаягдалтүүдэгиргэдийннасныбүтэц(2017он)

Эр Эм



29


Хүснэгт 5-7 МДХЦ-т хаягдал цуглуулдаг хүүхдүүд

Хүүхдийн нас

Хүүхдийн тоо

Тайлбар

2017 оны мэдээлэл 5 1 Зөвхөн зуны улиралд ээжтэйгээ хамт ажилладаг. Сургуульд сурдаг.

10 1

12 2 1) Зуны улиралд аавыгаа дагаж хааяа хог түүдэг. Сургуульд сурдаг.

2) Зөвхөн зуны улиралд ээжтэйгээ хаягдал түүдэг. Сургуульд сурдаг.

14 1 Зуны саруудад ганцаараа ирж хаягдал цуглуулдаг. Сургуульд сурдаг.

16 3 1) Зуны улиралд хогийн цэг дээр ганцаараа ирж хаягдал цуглуулдаг. Сургуульд сурдаг.

2) Зуны улиралд хогийн цэг дээр ганцаараа ирж хаягдал цуглуулдаг. Сургуульд сурдаг.

3) Ганцаараа бие даан хогийн цэг дээр дөрвөн улирлын турш ажилладаг. Хог түүгээд 8 жил болсон. Бага сургууль төгссөнөөс хойш сургуульд

сураагүй.

17 1 Зөвхөн зуны улиралд бие даан ганцаараа ажилладаг. Сургуульд сурдаг.

18 2 1) Зөвхөн зуны улиралд бие даан ганцаараа ажилладаг. Түүний орлого

гэр бүлийнх нь үндсэн орлого болдог. Техникийн сургуульд сурдаг. 2) Зөвхөн зуны улиралд ганцаараа бие даан хаягдал цуглуулдаг.

Барилгын коллежид сурдаг.

2019 оны мэдээлэл 16 1 Зуны амралтаараа л хаягдал цуглуулдаг. Худалдааны сургуулийн төгсөх

ангийн оюутан.

17 1 Хааяа хаягдал цуглуулдаг. Дунд сургуулиа төгссөний дараа буюу 5 сарын өмнөөс хаягдал цуглуулж эхэлсэн.

18 1 Ахтайгаа (20 настай) хамт хаягдал түүдэг. Хааяа эмэгтэй дүүтэйгээ (16 настай,

сургуульд сурдаг. Гэхдээ хогийн цэгт судалгаа хийж байх үед байгаагүй) ирдэг.

Ээж нь хүүхдээ өөрийнхөө ажилд туслуулахаар МДХЦ-т дагуулж ирдэг гэр бүл 2017 онд маш цөөхөн бүртгэгдсэн. 2019 оны хувьд, ийм тохиолдол МДХЦ-т тэмдэглэгдээгүй, харин ЦДХЦ ба НЭХЦ-т байсан. Улаанбаатарт шилжин ирж, тус хогийн цэг хаягдал цуглуулж эхэлсэн 19 өрхийн дөнгөж 10% нь (2 өрх) өнгөрсөн жил нүүж ирсэн байна. Харин 70 орчим хувь нь 15 жилийн өмнө Улаанбаатар хотод шилжиж ирсэн хүмүүс байлаа. Өр зээлд баригдсан малчид малаа орхин хотод ирэх болсноор хогийн цэгт хаягдал цуглуулж амьдрах иргэдийн тоо сүүлийн үед нэмэгдсэн гэж ОТ Харуул байгууллага дүгнэж буй хэдий ч14 МДХЦ-ийн хөдөөнөөс шилжин ирсэн хаягдал цуглуулагчдын дийлэнх нь 15 жилийн өмнө Улаанбаатар хотод шилжин ирээд янз бүрийн ажил хөдөлмөр эрхэлж байсан хүмүүс байна. МДХЦ-т ажиллаж буй хаягдал цуглуулагчид янз бүрийн аймагт төрж өссөн боловч дийлэнх нь Улаанбаатар хотын уугуул иргэд болохыг Зураг ба Зураг -аас тодорхой харах боломжтой. Энэ мэдээлэл 2017 оноос 2019 онд харьцангуй тогтвортой байна.

14 https://www.ft.com/content/4055d944-78cd-11e6-a0c6-39e2633162d5



30


Зураг 5-10 Хаягдал түүдэг иргэдийн уугуул нутаг (2019)

Зураг 5-11 Хаягдал түүдэг иргэдийн уугуул нутаг (2017)

Өмнө дурьдсанчлан, МДХЦ-т хаягдал цуглуулдаг иргэдийн дийлэнх нь Хан-Уул дүүрэгт (голчлон 12-р хороонд) оршин суудаг. Түүнчлэн, НЭХЦ-д ойрхон орших Сонгино Хайрхан дүүрэгт нэлээд олон хүн амьдарч байгаа нь 2019 оны судалгаагаар тогтоогдсон. 2017 онд МДХЦ дээр байнга амьдардаг байсан цөөн тооны хүмүүс 2019 онд тэнд амьдрахаа больсныг эс тооцвол энэ мэдээлэл ч мөн өнгөрсөн 2 жилийн хугацаанд нэг их өөрчлөгдөөгүй байна. Энэ талаар 5.4.5 бүлэгт дэлгэрэнгүй өгүүлсэн буй.

Зураг 5-12 Оршин суудаг газар (2019)

0 2 4 6 8 10 12 14АрхангайДорнодХэнтийСэлэнгэ

УлаанбаатарӨвөрхангай

Өрхийн уугуул нутаг (2019 он)

0 5 10 15 20 25

АрхангайБаянхонгор

БулганДарханДорнод

Говь-АлтайХовдОрхон

СэлэнгэТөв

УлаанбаатарУвс

Өвөрхангай

Хаягдал түүдэг иргэдийн уугуул нутаг (2017 он)

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Хан-Уул

СонгиноХайрхан

Оришн суудаг газар (%) (2019)



31


Зураг 5-13 Оршин суудаг газар (2017)

5.4.3 БОЛОВСРОЛ Монголчуудын боловсрын түвшин ерөнхийдөө өндөр бөгөөд Хан-Уул дүүргийн хувьд, сургуульд хамрагдалтын хувь 2011 оны байдлаар 6-9 насныханд 98.0%, 10-14 насныханд 97.7%, 15-19 насныханд 85.2% байжээ (НҮБХХ, 2011). Харин хаягдал түүгчдийн хувьд боловсролын түвшин нь дүүргийн дунджаас нэлээд доогуур буюу 2019 оны байдлаар дөнгөж 12% нь л (6 хүн) сургуульд хамрагдсан бөгөөд 6% нь бага сургуульд сурсан бол 6% нь огт сургуульд сураагүй байна. Хаягдал цуглуулагчдын дөрөвний нэг нь (дийлэнх нь эмэгтэй) дээд боловсрол эзэмшсэн байна. 2019 оны нөхцөл байдал 2017 оныхтой тун төстэй байна (Зураг -ыг үзнэ үү).

Зураг 5-14 Боловсрол эзэмшсэн байдал (2019)

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Хан-Уул

СонгиноХайрхан

Чингэлтэй

МДХЦ

Тодорхойгүй

Оршин суудаг газар (%) (2017 он)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Боловсролэзэмшээгүй

Бага Дунд Коллеж Тодорхойгүй Сургуульдсурчбайгаа

Боловсролын түвшин (2019 он)

%Нийт %Эр %Эм



32


Зураг 5-15 Боловсрол эзэмшсэн байдал (2017)

5.4.4 ЭДИЙН ЗАСГИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА Хаягдал цуглуулдаг ихэнх иргэдийн хувьд, орлогын гол эх үүсвэр нь хог хаягдлаас олох орлого байдаг (2019 онд 90%, 2017 онд 85%). Харин зөвхөн зуны амралтаараа хаягдал цуглуулдаг хүмүүс хог хаягдлыг өөрсдийнх нь (гэр бүлийнх нь) орлогын гол эх үүсвэр гэж үздэггүй. 2017 онд судалгаанд хамрагдсан хаягдал цуглуулагчдын 8% нь өөр ажлаас нэмэлт орлого олдог гэсэн бол 2019 онд мөн тийм хэмжээний хүн (8%) өөр бизнесээс орлого олдог гэж хэлсэн байна. Эндээс харахад, ихэнх хаягдал цуглуулагчдын амьдрал хог хаягдлаас орох орлогоос ихээхэн хамааралтай болох нь илэрхий байна. 2019 оны судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийн 38% нь МДХЦ-т 5 болон түүнээс дээш жил хаягдал түүж байгаа аж (2017 онд 35% байсан). МДХЦ-т зөвхөн зуны 3 сар юм уу, түүнээс бага хугацаагаар ажиллаад, амралт дууссаны дараа эргээд хичээлдээ орохоор төлөвлөж буй хүүхдүүд 2017 оны судалгааны үеэр нэлээд байсан бол 2019 оны судалгааны үеэр эрс цөөрсөн байв. Харин ажлаасаа халагдсан гэр бүлийн хосууд хамтдаа хаягдал цуглуулж эхэлсэн тохиолдол хэд хэд байв. Өмнө хүн амзүйн дүгнэлт хэсэгт тэмдэглэсэнчлэн, 2019 онд тус хогийн цэгт хөдөөнөөс шинээр ирсэн хүн байхгүй. 2017 оны мэдээллийг 2019 оныхтой харьцуулбал, 2019 онд судалгаанд хамрагдсан хүмүүс тус хогийн цэгт илүү урт хугацаагаар хаягдал түүсэн байна. Хамгийн хачирхалтай нь тэдний дунд 2017 оны судалгаанд хамрагдсан хүмүүсээс маш цөөхөн байв. Үүнчлэн, МДХЦ-т хаягдал цуглуулдаг иргэд нэлээд тогтворгүй, байнга өөрчлөгдөж байдаг тул тэдний цогц суурь судалгааг шинэчлэн цуглуулах шаардлагатай юм.

0

10

20

30

40

50

60

Боловсрол эзэмшээгүй

Бага Дунд Коллеж Дээд (Их сургууль)

Сургуулийн нас хүрээгүй

Тодорхойгүй

Боловсролын түвшин (2017 он)

%Нийт %Эр %Эм



33


Зураг 5-16 МДХЦ-т хаягдал цуглуулж буй хугацаа (%, 2019)

Зураг 5-17 МДХЦ-т хаягдал цуглуулж буй хугацаа (%, 2017)

Хаягдлын үнэ ханш дараах хоёр хүчин зүйлээс ихээхэн хамаардаг. Үүнд:

• Цуглуулсан хаягдлын төрөл • Цуглуулсан хаягдлын хэмжээ.

Судалгаанд хамрагдсан бүх хаягдал цуглуулагчдаас голлон цуглуулдаг хаягдлын төрөл ба өдөрт цуглуулдаг дундаж хэмжээг асуусан бөгөөд дараах хүснэгт дэх хог хаягдлын нэр төрлийг хаягдал түүгчдийн нэрлэснээр тэмдэглэсэн болно. Тэдний нэлээд хэсэг нь түүсэн хаягдлынхаа тодорхой хэсгийг зээлийн төлбөрт өгдөг болох нь тогтоогдсон бөгөөд орлогынх нь хэмжээг бодитой тооцохын тулд энэ хэсгийг оролцуулсан. 2017 оноос 2019 оны хооронд дахин боловсруулагддаг хог хаягдлын үнэ ханш хэрхэн өөрчлөгдсөнийг Хүснэгт 5--аас харах боломжтой. 2017 онтой харьцуулбал хаягдал түүгчдийн орлогын хэмжээ 2019 онд нэмэгдсэн байгаа нь хог хаягдлын үнэ ханш энэ хугацаанд тодорхой хэмжээгээр өссөнийг харуулж байна. Хаягдал түүдэг хүмүүс дараах хүснэгтэд дурдсан хог хаягдлаас (тэдгээрээс төмөр ба зэс нь барилгын хаягдалд багтана) гадна тоосго, хаягдал мод зэргийг

0%

5%

10%

15%

20%

25%

<3сар 3сар- 1жил

1-2жил 3- 5жил 6- 8жил 9- 10жил

11- 15жил

16- 20жил

21- 30жил

МДХЦ-тхаягдалтүүжбуйхугацаа(2019он)

Нийтl% Эр% Эм%

05101520253035

<3сар 1-2жил 6-8жил 11- 15жил 21- 30жил

МДХЦ-тхаягдалтүүжбуйхугацаа(2017он)

Эр% Эм% Нийт%



34


цуглуулдаг. Тоосго нь нэлээд үнэд хүрдэг (1 ш тоосго 100 төгрөг) барилгын материал боловч хогийн цэг дээр тэр бүр ирээд байдаггүй тул МДХЦ дэх хог түүгчдийн байнгын орлогод нөлөөлдөггүй. Зөвхөн ЦДХЦ-т ажилладаг хог түүгчид л тоосго цуглуулдаг. Түүнчлэн, хэрэв олдвол хаягдал модыг өвлийн улиралд түлээний зориулалтаар түүж цуглуулдаг.

Хүснэгт 5-8 Хог хаягдлын үнэ (хаягдал цуглуулагчид болон худалдан авагчдын мэдээлснээр)

Дахин боловсруулдаг хаягдлын төрөл

2017 үнэ / нэгж 2019 үнэ / нэгж

Хуванцар 100 төг / кг15 250 төг / кг

Лааз 1050 төг / жижиг уут 1500 төг / жижиг уут

Шил 700 төг / кг 600 төг / кг

Төмөр 50-100 төг / кг (нимгэн-зузаан төмөр)

150 төг / кг бүх төрлийн төмөр

Зэс 7600 төг / кг 5000 төг / кг (ченжэд зарах үнэ) 7000 төг / кг (түүхий эдийн цэгт тушаавал)

Хог хаягдал түүдэг иргэдийн нэг өдөрт цуглуулдаг хаягдлын төрөл, тоо хэмжээ харилцан адилгүй байдаг. Ялангуяа, зөвхөн хаягдал төмөр (нимгэн болон зузаан) цуглуулдаг хүмүүсийн хувьд эрс ялгаатай байна. Хаягдал төмрийг голчлон залуучууд түүдэг бөгөөд эмэгтэйчүүдийн хувьд төмөр цуглуулах маш хүндрэлтэй байдаг тухай судалгаанд хамрагдсан эмэгтэйчүүд хэлж байсан. Учир нь хаягдал төмрийг бусдаасаа өрсөж авахын тулд залуучууд барилгын хаягдал ачсан машиныг хог хаях цэгт бүрэн зогсоогүй байхад тэвш рүү нь авирч гардаг тул эмэгтэйчүүд хэдийгээр өндөр үнэтэй уг хаягдлыг цуглуулах хүсэл байдаг ч хүч чадал дутдаг аж. Хэдийгээр хаягдал түүгчид цуглуулсан материалаа тухайн цэгээс хаягдал худалдан авдаг гурван өөр хүнд (ченж) зардаг ч үүнээс үл хамааран үнэ ханш адилхан байдаг (мөн хогийн цэгээс үл хамааран). Хаягдал түүгчид цуглуулсан хаягдлаа түүхий эдийн цэгт аваачиж зарснаас ченжүүдэд өгсөн нь илүү амар гэж үздэг. НЭХЦ болон ЦДХЦ-ийн хаягдал түүгчид ч мөн ингэж үздэг. Гэхдээ зэсийг түүхий эд хүлээн авах цэгт шууд хүргэж тушаавал илүү үнэд хүрдэг гэж ЦДХЦ-д ажилладаг хаягдал түүгчдийн нэлээд нь үзэж байв (Хүснэгт 5--ыг үз). Хаягдал түүгчдийн зарим нь долоо хоногт өдөр бүр ажилладаг бол зарим нь хэдхэн өдөр ажилладаг. 2019 оны судалгаанд хамрагдсан хаягдал түүгчдийн 60% нь долоо хоногийн 7 өдөр хогийн цэг дээр ажиллаж байгаа нь 2017 оныхтой ойролцоо (59%) байна Зураг . Долоо хоногт ажиллах өдрийн тоонд жендерийн нэг их байхгүй байна.

15 2017 онд дэлхий даяар хуванцар хаягдлын хэмжээ нэмэгдсэний улмаас хуванцар савны үнэ ханш нь нэлээд унасан байсан үед эхний судалгаа явагдсан. Үнийн уналтаас өмнө 1 кг хуванцар хаягдлыг 300 төгрөгөөр зарж байсан нь 2019 оныхоос нэлээд зөрүүтэй байна.



35


Зураг 5-18 МДХЦ-т долоо хоногт ажилладаг өдрийн тоо (2019) (%)

Хог хаягдлаас орж байгаа орлогыг тогтоох нь нэлээд төвөгтэй бөгөөд энэ нь хог түүж буй өдрийн давтамж болон гэр бүлийн байдал, ам бүлийн тоо зэрэг хүчин зүйлсээс шалтгаална. Хэдийгээр АНС энэхүү төлөвлөгөөнд шинэчлэгдсэн аргачлалыг ашигласан боловч мэдээллийг харьцуулан харуулахад хялбар байлгах үүднээс орлогын дүн шинжилгээг хувь хүний түвшинд хийсэн. Харин гэр бүлийн гишүүд хамтдаа хаягдал түүж, орлогоо өрхийн хэрэгцээнд ашиглаж буй тохиолдолд орлогыг нь “хаягдал түүдэг өрхийн” түвшинд үнэлсэн. Энд “хаягдал түүдэг өрх” гэдэгт нэг гэр бүлээс хоёр болон түүнээс дээш хүн хамтдаа хог түүж, түүнийгээ зарж орлого олдог гэр бүлийг ойлгоно. Хаягдал түүдэг өрхийн 2017 болон 2019 оны орлогод ижил аргазүйгээр дүн шинжилгээ хийснийг Зураг -т харуулав. Эндээс харахад, 2017 онд өрхийн нэг өдрийн дундаж орлого 21,800 төгрөг байсан бол 2019 онд 48,300 төгрөг болж өссөн байна. Харин энгийн дунджийг авч үзвэл, 2017 онд 20,000 төгрөг байсан бол 2019 онд 37,500 төгрөг байна. Энэхүү ялгааг дараах хүчин зүйлстэй холбож үзэх хэрэгтэй. Үүнд:

• Уг дүн шинжилгээнд 2017 оноос 2019 оны хоорондох инфляцийн зөрүүг тооцоогүй. Дэлхийн банкны тэмдэглэснээр, 2018 онд Монгол улсын инфляцийн түвшин 7.8% байсан. Энд тодорхойлсон орлогын зөрүү нь инфляцаас тодорхой хэмжээгээр хамааралтай байх боломжтой;

• Өмнө тэмдэглэсэнчлэн, 2017 онд судалгаа хийж байх үед дэлхийн хэмжээнд хуванцар бүтээгдэхүүний нийлүүлэлт илүүдэлтэй байсан нь хаягдал савны үнэ унахад нөлөөлсөн (1 кг хуванцар савны үнэ 300 төгрөгөөс 100 төгрөг болтлоо буурсан тухай хаягдал түүгчид ярьж байсан). Орлогынх нь гол эх үүсвэрийг бүрдүүлдэг хуванцар хаягдлын үнэ ийнхүү унаснаар тэдний орлого эрс буурсан гэж 2017 оны судалгаанд хамрагдсан хог түүгч иргэд хэлж байв. Харин 2019 онд 1 кг хуванцар хаягдлын үнэ 250 төгрөг болж өссөн нь өрхийн орлогод сайнаар нөлөөлнө гэж тэд үзэж байна.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

<1өдөр 1өдөр 2өдөр 3өдөр 4өдөр 5өдөр 6өдөр 7өдөр

МДХЦ-тдолоохоногтажилладагөдрийнтоо(2019он)

Нийт% Эр% Эм%



36


Зураг 5-19 Хог хаягдал түүдэг өрхийн нэг өдрийн орлого (2017 ба 2019)

Хаягдал түүдэг иргэд нөхөн олговрын хэмжээг өндөр тогтоолгох сонирхлоор өөрсдийн орлогын хэмжээг бодит байдлаас өндрөөр мэдүүлсэн байж болох талтай ч өнөөдрийг хүртэл цуглуулсан мэдээлэлд энэ тийм ч чухал хүчин зүйл биш гэж үзэж байна. Учир нь 2019 онд НЭХЦ, ЦДХЦ-үүдэд явуулсан түүвэр судалгааны үр дүнд хийсэн дүн шинжилгээгээр хаягдал түүгчдийн орлогын түвшин МДХЦ-т ажилладаг хаягдал түүгчдийнхтэй ижилхэн байсан (Хүснэгт 5-).

Хүснэгт 5-9 Хогийн цэгүүдээс олох орлогын харьцуулалт (2019 оны 8 сарын байдлаар)

Хогийн цэгүүд МДХЦ (2019) НЭХЦ (2019) ЦДХЦ (2019)

Өрхийн нэг өдрийн дундаж орлого

48,300 MNT 39,000 MNT 60,250 MNT

Өрхийн нэг өдрийн энгийн дундаж орлого

37,500 MNT 35,000 MNT 50,000 MNT

Орлогын хэмжээг “өрхийн” түвшинд үнэлж байгаа тул жендерийн харьцааг харгалзах боломжгүй юм. 2019 онд нийт 51 хаягдал түүдэг иргэн судалгаанд хамрагдсанаас 73% нь гэр бүлийнхээ нэг болон түүнээс олон гишүүнтэй хамт хог түүдэг нь тогтоогдсон. Үлдсэн 27% нь буюу 14 хүн ганцаараа хог түүдэг ба тэдний 35% нь (5 хүн) эмэгтэйчүүд байсан. Ганцаараа хог түүдэг хүмүүс өдөрт дунджаар 40,500 төгрөгийн орлого олдог ба энгийн дундаж нь 2019 онд 33,750 төгрөг байв. Хаягдал түүдэг хүмүүсийн ажлын өдөр ба орлогыг авч үзвэл, тэдний зарим нь МДХЦ-ээс чамлахааргүй их хэмжээний орлого олдог нь тодорхой байна. Тийм ч учраас зарим хүмүүс бага цалинтай ажлаа орхин хогийн цэг дээр хаягдал түүж амьдрах болсныг тайлбарлахад нэг их хүнд биш байна. 2019 онд судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийн 19.4% нь (2017 онд 14%) хог түүх ажлыг “бизнесийн боломж” гэж үзэж байв. Үлдсэн 80.6% нь санхүүгийн хэрэгцээгээ хангах гэж хог түүж байна гэж тайлбарлаж байсан. Мөн Хан-Уул дүүргийн 12-р хороонд ажлын байр бараг гардаггүй бөгөөд Улаанбаатар хотын бусад дүүргүүдэд ажил хийхэд унааны болон өдрийн хоолны зардалд өндөр гардаг тул цалин нь амьжиргаанд нь хүрдэггүй тухай ярьж байсан. Түүнчлэн өмнө ажиллаж байсан газар нь (ж.нь,

0%

10%

20%

30%

40%

0-14,999төг

15-24,999төг

25-34,999төг

35-44,999төг

45-54,999төг

55-64,999төг

65-74,999төг

>75,000төг

Хаягдал түүдэг өрхийн нэг өдрийн орлого (2017 and 2019)

2017(%) 2019(%)



37


барилгын ажил) цалингаа цаг тухайд нь өгөлгүй хохироодог байсан тул өдөр тутмын амьжиргаагаа залгуулах үүднээс хогийн цэг дээр ирж хог түүхээс өөр ямар ч сонголт байгаагүй гэж учирлах хүмүүс ч байлаа.

Зураг 5-20 МДХЦ дэх хаягдал түүгчид

Хог хаягдлаас олдог орлогын хэмжээг бид дээр тэмдэглэсэн. Гэвч ихэнх тохиолдолд хаягдал түүгчид олсон орлогынхоо тодорхой хэсгийг өр зээлэндээ өгдөг (ченжүүдэд, эсвэл бусад хүмүүст). 2019 оны судалгаанд хамрагдсан хог түүгч иргэдийн гуравны хоёр нь өр зээлтэй байсан бөгөөд тэдний дөрөвний нэг нь хувьдаа машин авах зорилгоор зээл авсан байв. 2017 онд ч мөн зээлтэй хүмүүс байсан ба судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийн 40% нь зээлтэй байсны 8% нь л машин худалдан авах зорилгоор зээл авч байжээ. Зээл нь хог түүгчдийн нас, хүйс, ам бүлийн тоо болон хог түүж амьдарсан хугацаатай ямар нэг хамааралгүй байна. Хаягдал түүгч иргэдийн зарим нь ченжүүдээс ийнхүү мөнгө зээлж буйгаа эелдэг зан чанар, ойр дотно харилцааны илрэл гэж үздэг бол зарим нь үүнийг тогтсон нэг ченжтэй байнгын холбоотой байх хэрэгсэл гэж үздэг байна. Түүнчлэн, хэрэв өөр хогийн цэгээс хаягдал худалдан авдаг ченжэд өртэй бол хэдий хол ч заавал тэр хогийн цэгт ажиллахаас аргагүй байдалд ордог бөгөөд энэ үүднээс авч үзвэл, өр зээл нь тэднийг чөдөрлөх “урхи” болдог гэж хэлж болохоор байна. Ченжүүд тэднийг өөрсдөөсөө санхүүгийн хараат байдалд байлгахын тулд тэдэнд зээл өгөх сонирхолтой байдаг гэсэн бодолтой хүмүүс ч судалгааны явцад таарч байсан. 2019 онд судалгаанд хамрагдсан хаягдал түүгчдийн зээлийн хэмжээ 220,000 төгрөгөөс 10 са төгрөг хүртэл хэмжээтэй байв. Тэдний ихэнх нь цуглуулсан хаягдлыг нь худалдан авдаг ченжүүдээс зээл авсан бол цөөн зарим нь тэтгэврийн зээлтэй байна. 2019 оны зээлийн дундаж хэмжээ 2.8 сая төгрөг, ердийн дундаж нь 1.65 сая төгрөг байв. Зээлийн хүүгийн талаар хаягдал түүгчид болон худалдан авагчидтай нээлттэй ярилцаагүй.



38


5.4.5 АМЬДРАЛЫН НӨХЦӨЛ 2019 онд судалгаанд хамрагдсан хаягдал түүгчдийн 80% нь гэрт амьдардаг. Байшинд амьдардаг хүмүүсийн (6 өрх) нэгийнх нь гэр түймэрт шатсан тул айлын нэг өрөөнд амьдарч байгаа бол өөр нэг өрх хуучирч муудсан байшинд амьдарч байгаа аж. 2017 оны судалгааны үеэр орон гэргүй 5 хүн (4 өрх) МДХЦ-т амьдардаг байсан. Тэднийг тодруулбал:

• Шоронгоос суллагдсан 2 хүн – ажил, орон байр олох боломжгүй • Гэр бүлийн хос, эхнэр нь сэтгэцийн өвчтэй • Архины хүчтэй хамааралтай 1 хүн

Хаягдал түүгчдийг хогийн цэгт хоноглохыг хориглох тухай ХТҮГ-аас гаргасан шийдвэрийн үр дүнд тус хогийн цэгт хоноглодог хүн байхгүй болсон гэж 2019 оны судалгааны үеэр мэдэгдэж байсан. 2017 оны судалгааны үеэр МДХЦ-т байнга амьдарч байсан 5 хүний тухайд:

• Гэр бүлийн хосын эхнэр нь 2019 оны 3 сард нөхрийнхөө амийг бүрэлгэсэн хэргээр шоронд хоригдсон.

• Шоронгоос суллагдсан 2 хүн болон архины хамааралтай 1 хүн чухам хаашаа явсан нь тодорхойгүй. МДХЦ-т ажилладаг хаягдал түүгчид болон ХТҮГ-ын ажилтнууд хийлсэн 20 гаруй хүнээс тэдний талаар асууж тодруулсан боловч хэн ч мэдэхгүй байсан төдийгүй тэднийг огт санахгүй байв. Энэ нь магадгүй тэднийг албан ёсны нэрээр нь бус, хочоор нь дуудаж заншсантай холбоотой байж болох юм. Тиймээс бид тэдний гадаад төрхийг дүрслэн асууж сурагласан ч тодорхой мэдээлэл авч чадаагүй. Үүнээс үзэхэд дээрх гурван хүн МДХЦ-т богино хугацаагаар хог түүж байгаад хаа нэг тийшээ явсан байж болох юм. Харамсалтай одоо тэд хаана, юу хийж байгаа нь тодорхойгүй байна.

2019 онд судалгаанд хамрагдсан хаягдал түүгчид МДХЦ дээр хонодоггүй гэж мэдэгдэж байсан хэдий ч архинаас маш хүчтэй хамааралтай нэг хүнийг тус хогийн цэгт хааяа хоноглодог байж болзошгүй гэж зарим хаягдал түүгч хэлж байсан. Судалгаа явуулсан өдрүүдийн турш уг хүн байнга согтуу байсан учраас асуулга ярилцлах авах боломжгүй байлаа. 5.4.6 ЭМЗЭГ БАЙДАЛ Хаягдал түүгчдийн амьжиргаа баталгаагүй, хог хаягдал түүх ажилтай холбоотой эрүүл мэнд, аюулгүй байдлын эрсдэл өндөр, “ажлын байр”-ны талаар, эсвэл орлогоо алдсантай холбоотой асуудлаар эрх мэдэл бүхий хүмүүст санал хүсэлтээ илэрхийлэх боломж хязгаарлагдмал байгаа зэрэг дээр үндэслэн тэднийг эмзэг бүлэгт оруулах боломжтой байна. Хаягдал түүгчдийн дунд эмзэг байдлын иймэрхүү ерөнхий түвшин ажиглагдаж байгаа хэдий ч тэдний амьжиргааг нөхөн сэргээхэд шаардлагатай нэмэлт дэмжлэгийг тодорхойлох үүднээс хувь хүн болон өрхийн эмзэг байдлын түвшинг дараах зургаан хэмжээнд шалгуур үзүүлэлтээр тодорхойлсон. Үүнд:

• Өндөр настай • Хөгжлийн бэрхшээлтэй • Маш ядуу - өдөр тутмын үндсэн хэрэгцээгээ хангах чадваргүй • Өрх толгойлсон эмэгтэй



39


• Төрийн эрх бүхий байгууллагаас эмзэг гэж тодорхойлсон (ж.нь, хүнсний тасалбар авдаг өрх)

• Арван зургаагаас доош насны хүүхдүүд Дээрх шалгуур үзүүлэлтийг үндэс болгохын сацуу асуулга ярилцлага хийсэн судлаачид өөрсдийн дүгнэлтийг мөн харгалзаж тухайн иргэн болон өрхийн эмзэг байдлыг тодорхойлсон. Тухайн өрх Төслийн нөлөөлөлд үнэхээр эмзэг байгаа эсэхийг эцэслэн дүгнэхийн өмнө дээрх шалгуур үзүүлэлт бүрээр нягтлан тодруулсан болно. Жишээ нь, 2019 онд судалгаанд хамрагдсан хаягдал түүгчдийн 29% нь хүнсний тасалбар авдаг бөгөөд асуулга судалгааны үр дүнг харвал, тэдний ердөө 40% нь л эмзэг гэж тодорхойлогдсон байна.

Харин 2017 онд нийт 17 өрхийн 22 хүн маш эмзэг (нийт хүмүүс / өрхийн бараг гуравны нэг нь эмзэг бүлэгт орсон) бөгөөд нэмэлт дэмжлэг шаардлагатай гэж тодорхойлогдсон байдаг. 2019 онд эмзэг байдлыг зөвхөн гэр бүлийн түвшинд тодорхойлсон ба нийт өрхийн 23% буюу 7 өрх эмзэг бүлэгт багтсан нь өмнөх судалгаанаас буурсан үзүүлэлт байлаа. Гэхдээ эмзэг байдлын хэд хэдэн шалгуур үзүүлэлтүүдээр эмзэг бүлэгт орж буй гэр бүл цөөнгүй байгааг тэмдэглэх нь зүйтэй. Өрхүүдийн дунд зонхилж буй эмзэг байдлыг Хүснэгт 5--т харуулав.

Хүснэгт 5-10 Эмзэг байдлын шинжилгээ (2019)

Эмзэг байдлын ангилал Өрхийн % 2019

Өндөр настан 3.2% Хөгжлийн бэрхшээлтэй 3.2% Нэн ядуу 9.7% Өрх толгойлсон эмэгтэй 6.5%

Эрх бүхий байгууллагаар баталгаажсан16 ~ 16-гаас доош насны хүүхдүүд ~

Нийт 22.6%

Төр засгаас хэрэгжүүлж буй халамжийн үйлчилгээнд хамрагддаггүй, эдийн засгийн ямар нэг тусламж дэмжлэг авч чаддаггүй “нийгмээс тусгаарлагдсан” хүмүүсийн (өрхийн) эмзэг байдлын түвшин маш өндөр байгаа нь харагдсан. Мөн өндөр насны тэтгэвэрт гарсан, эсвэл хэн нэгний асрамж халамжинд байдаг хүмүүсийн хувьд дээрх эрсдэлт байдал хамгийн бодитой нүүрлэж байна. Дээрхээс гадна эмзэг байдалд дараах хүчин зүйлс нөлөөлж байна. Үүнд:

• Гэмт хэрэгт холбогдож байсан бол ажилд орох магадлал маш бага (2017 болон 2019 онд шоронгоос суллагдсан цөөн тооны хүн МДХЦ-т хаягдал түүж байсан);

• Архины хамааралтай хүмүүс ажил олж хийхэд маш хэцүү; • Биеийн байцаалтгүй, бичиг баримтгүй хүмүүс нийгмийн халамж хүртэх,

албан ёсны ажилд ороход хүндрэлтэй (хэдийгээр МДХЦ-т хаягдал түүдэг иргэд үүнийг ноцтой асуудал гэж үзэхгүй байгаа мэт боловч хогийн цэгүүдэд судалгаа хийж байх явцад энэ талаар хөндөх хүмүүс таарч байсан). 2017 онд судалгаанд хамрагдагсдын 7% нь иргэний үнэмлэхгүй байсан бол 2019 онд 9.8% болж өссөн. Гэхдээ тэдний ихэнх нь иргэний үнэмлэхтэй хэдий ч биедээ авч явдаггүй тул асуулга авч байх үед

16 2019 оны судалгаанд хамрагдсан хаягдал түүгчдээс есөн өрх хүнсний тасалбар авдаг бөгөөд тэдний дөрөв нь эмзэг бүлэгт багтаж байсан. Гэхдээ тэднийг хүнсний талонд хамрагдсан учраас биш, харин эмзэг бүлгийн үзүүлэлтээр (ж.нь, маш ядуу) эмзэг бүлэг гэж тодорхойлсон.



40


регистрийн дугаар гэх мэт шаардлагатай мэдээллүүдийг санахгүй байгаа нь ажиглагдаж байсан;

• Амьдрах газаргүй, гэр оронгүй хүмүүс. 2017 оны судалгааны үеэр МДХЦ дээр байнга амьдардаг 5 хүн байсан бол 2019 онд энэ асуудал байхгүй болсон байлаа.

5.5 Хаягдал худалдан авагчид 2019 оны судалгааны үеэр МДХЦ-д ажилладаг хүмүүсийн цуглуулсан хаягдлыг худалдаж авдаг 5 ченж (3 гэр бүлийн) байдаг17 . 2017 оны судалгаагаар хоёр ченжээс ярилцлага авсан бөгөөд тэдний талаар энд өгүүлсэн мэдээллийг эдгээр ярилцлагад үндэслэв.

Зураг 5-21 МДХЦ-ийн ойролцоо орших хаягдал худалдан авагчийн гэр

Хаягдал худалдан авдаг 3 гэр бүлийн хоёр нь өрх толгойлсон эмэгтэйнх бөгөөд тэд МДХЦ-т маш ойрхон амьдардаг. Харин гурав дахь гэр бүл 12-р хорооны төв хэсэгт амьдардаг. Хаягдал худалдан авагчид (ченж) МДХЦ-т өдөр бүр ирдэг ба зарим өдөр хэд дахин ирэх нь ч бий. Тэд үдээс хойш хогийн цэг дээр ирж хаягдал түүгчдийн цуглуулсан хаягдлыг худалдан авдаг бөгөөд ингэхдээ хог хаягдлыг ангилан цуглуулах зориулалттай шуудайг тэдэнд үлдээгээд явдаг. Ярилцлага өгсөн хоёр ченжийн товч мэдээллийг танилцуулбал:

• 38 настай, эрэгтэй. МДХЦ-ээс 13 жилийн турш хаягдал худалдан авч байна. Өдөртөө 400-500,000 төгрөгийн хаягдал худалдан авч, 700-800,000 төгрөгөөр зардаг. Тэрээр хаягдлыг анхан шатны цэгээс худалдан авч цааш борлуулах үйл ажиллагааг бизнесийн боломж гэж үзсэн учраас ийнхүү хаягдал худалдан авах болсон. Боломжтой бол хаягдал цуглуулагчдад зээл олгодог.

• 53 настай, эмэгтэй. Тус хогийн цэгээс 7 жилийн турш хаягдал худалдан авч байна. Тэрээр (түүний гэр бүлийн 8 гишүүн) бүх төрлийн хаягдал

17 2017 онд Туяа, Ганбаа, Хандаа гэдэг гурван хүн хаягдал худалдан авдаг байсан бол 2019 онд Туяагийн хүү Бат-Оргил болон Хандаагийн хүргэн Баянбаатар нар мөн хаягдал худалдан авдаг болсон.



41


худалдаж авдаг. Худалдаж авдаг нийт хаягдлынхаа 50%-ийг МДХЦ-ээс, үлдсэн хэсгийг нь өөрийг нь зорин ирдэг хувь хүмүүсээс худалдаж авдаг байна. Хаягдал худалдан авахад өдөрт 800,000 төгрөгөөс 1 сая төгрөг зарцуулдаг ба шаардлагатай бол хаягдал түүгчдэд зээл олгодог.

5.6 НЭХЦ ба ЦДХЦ-т хаягдал түүдэг иргэд МДХЦ-т барилгын хаягдлыг дахин боловсруулах үйлдвэр баригдсанаар Улаанбаатар хотын бүх барилгын хаягдлыг тус хогийн цэгт төвлөрүүлэх тул энэ нь ЦДХЦ ба НЭХЦ-т хаягдал түүдэг хүмүүсийн орлогод нөлөөлөх магадлал байгааг АНС энэхүү төлөвлөгөөг боловсруулах явцад авч үзсэн. Тэдгээр хүмүүст үзүүлэх нөлөөллийг илүү сайн тодорхойлохын тулд дээрх хогийн цэгүүдэд хаягдал түүдэг хүмүүсийн дунд 2019 оны 8-р сард бага хэмжээний түүвэр судалгаа явуулсан (Хавсралт В дэх маягтыг ашиглан). Энэхүү судалгааны гол зорилго нь тус хоёр хогийн цэгт ажилладаг хаягдал түүгчдийг бүгдийг нь хамруулж, хувь хүн тус бүрийн мэдээллийг цуглуулах явдал биш, харин тэд тухайн цэгт хэдий хугацаагаар хаягдал цуглуулж байгааг болон орлогынх нь хэдэн хувийг барилгын хог хаягдал бүрдүүлж байгааг тогтооход чиглэсэн болно. НЭХЦ-т 2019 оны 8-р сарын 8-ны Пүрэв гаригт явуулсан судалгаагаар тус цэгт хаягдал цуглуулдаг 9 хүнээс асуулга ярилцлага авч, 10 хүний мэдээлэл цуглуулсан. Эдгээр судалгаагаар илэрсэн мэдээллийг товч дүгнэвэл: НЭХЦ:

• НЭХЦ нь Сонгинохайрхан дүүрэгт оршдог бөөгөөд судалгаанд хамрагдсан хаягдал түүгчид бүгдээрээ энэ дүүрэгт амьдардаг;

• Судалгаанд хамрагдсан 10 хүн НЭХЦ-т дунджаар 9.6 жил хаягдал түүж байна (ердийн дундаж нь 10.6 жил);

• Судалгаанд хамрагдсан хаягдал түүгчдийн 40% нь эмэгтэйчүүд байв; • Судалгаанд хамрагдсан хаягдал түүгчид нь 23-аас 53 насны хүмүүс байв; • Найман өрхийн гурав нь (37.5%) эмзэг бүлэгт хамрагдаж байв; • Судалгаанд хамрагдагсдын мэдээлснээр, хог хаягдлаас олох өрхийн нэг

өдрийн дундаж орлого 39,000 төгөг, ердийн дундаж нь 35,000 төгрөг байна;

• Орлогынх нь хэдэн хувийг барилгын хаягдал эзэлдэг тухай тодруулахад 0-50% хүртэлх хувь байсан бөгөөд дунджаар 20% болж байна. Гэхдээ барилгын хаягдлыг залуучууд голчлон түүдэг гэдгийг онцлох хэрэгтэй. Судалгаанд эдгээр залуусаас зөвхөн нэг нь л хамрагдсан (бусад нь судалгаанд хамрагдахаас татгалзсан). Харин судалгаанд хамрагдсан дээрх залуугийн (23 настай) орлогын 20%-ийг барилгын хаягдал бүрдүүлдэг гэж байлаа.



42


Зураг 5-22 Нарангийн Энгэрийн хогийн цэг

Зураг 5-23 Цагаан Давааны хогийн цэг

ЦДХЦ: • ЦДХЦ нь Баянзүрх дүүрэгт орших бөгөөд бусад хоёр хогийн цэгтэй

харьцуулахад Улаанбаатар хотод илүү ойр байрладаг. Тиймээс тус хогийн цэгийн ойролцоо амьдрах газар олох нь маш хэцүү. Тус хогийн цэг дээр судалгаанд хамрагдсан 10 өрхийн 60% нь Баянзүрх дүүрэгт, 20% нь Сонгинохайрхан, 10% нь Чингэлтэй дүүрэгт амьдардаг бол 10% нь орон гэргүй, өвлийн улиралд найз нөхдийнхөөрөө хоног төөрүүлж, зун нь ЦДХЦ дээр амьдардаг аж;

• Судалгаанд хамрагдсан 14 хаягдал түүгчид тус хогийн цэгт дунджаар 4.6 жил ажиллаж байна;

• Судалгаанд хамрагдсан нийт хаягдал түүгчдийн 43% нь эмэгтэйчүүд байв;

• Судалгаанд 14-70 насны хүмүүс хамрагдсан; • Судалгаанд хамрагдсан арван өрхийн зургаа нь (60%) эмзэг бүлэгт

хамрагддаг; • Судалгаанд хамрагдсан хаягдал түүгчдийн хэлснээр, өрхийн нэг өдрийн

дундаж орлого нь 60,250 төгрөг бөгөөд ердийн дундаж нь 50,000 төгрөг байна;

• Орлогынх нь хэдэн хувийг барилгын хаягдал эзэлдэг тухай хаягдал түүгчдээс тодруулахад 0-50% хүртэлх хувь байсан. Нэг хүн энэ асуултад тодорхой хариулж чадахгүй байсан. Ерөнхийд нь тооцож үзвэл, ЦДХЦ-т хаягдал түүж амьдардаг иргэдийн нийт орлогын 28 орчим хувийг барилгын хаягдал бүрдүүлдэг бөгөөд ердийн дундаж нь 30% байна.

“Хөгжлийн төлөөх холбоо” ТББ-аас 2017 онд ЦДХЦ-т хаягдал түүдэг “эмэгтэйчүүдийн байдал ба нөөцийн шударга хуваарилалт”-ыг тодруулах зорилгоор судалгаа явуулсан бөгөөд 2017 оны 4-р сараас 7-р сарын хооронд нийт 94 хаягдал түүгчээс ярилцлага авсны 66.5% нь эмэгтэйчүүд байжээ. Тэдний гэр бүлийн гишүүдийг тооцвол нийт 361 хүн болж байсны 201 нь хүүхэд байжээ. Уг судалгаанд хамрагдсан нийт хүмүүсийн ихэнх нь буюу 66% нь Баянзүрх дүүрэгт амьдардаг, 10 хүрэхгүй хувь нь орон нутгаас ирдэг аж. Түүвэр судалгаанд хамрагдаж, ярилцлага өгсөн хаягдал түүгчдийн:

• 28,7% иргэний үнэмлэх, биеийн байцаалтгүй;

• 50% орчим нь амьжиргааны доод түвшнээс доогуур орлоготой;



43


• 41,5% нь маш бага орлоготой; • 47,9% нь бүртгэлтэй хаяг

дээрээ амьдардаггүй; • 71% нь дунд боловсролтой; • 67% нь хогийн цэгт ирэхээсээ

өмнө өөр ажил хийдэг байсан; • 44,7% нь гэрлэж байсан; • 30,9% нь хамтран

амьдрагчтай;

• 24,5% нь өрхө толгойлсон; • 5,7% нь хөгжлийн

бэрхшээлтэй; • 26% нь архины хамааралтай; • 63% нь тамхины хамааралтай; • 5,9% нь эмчийн хяналтад

байдаг; • 5,2% нь өвчин хуучтай.

6. Хууль эрхзүйн тойм ба хийдлийн анализ

6.1 Амьжиргааг нөхөн сэргээх болон нүүлгэн шилжүүлэх ажиллагаанд холбогдох Монгол улсын хууль дүрмүүд

Монгол улсын хууль тогтоомжуудад дэд бүтцийн төслүүдийн үйл ажиллагааны сөрөг нөлөөлөлд өртсөн өрхийн амьжиргааг дэмжих, нөхөн олговор олгох талаар тодорхой заалт байдаггүй. Хаягдал түүдэг иргэд болон өрхийн амьжиргааг нөхөн сэргээхтэй холбоотой Монгол улсын хуулиудыг доор хураангуйлсан болно. Гэвч эдгээр хуульд газар чөлөөлснөөс үүдэн эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтэд өртөж буй тохиолдлыг голчлон анхаарч, газар эзэмшилттэй холбоогүй бизнес болон орлогын алдагдалтай холбоотой асуудлыг тодорхой тусгаагүй болохыг дурьдах нь зүйтэй:

● Монгол улсын Үндсэн хууль (1992) – эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах, орчны бохирдол, байгалийн тэнцэл алдагдахаас хамгаалуулах эрхтэй (16.2 заалт) буюу хүмүүс эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрахын тулд усны шугам сүлжээ, халаалтын систем, усны хангамж зэрэг нийтийн дэд бүтцээр хангагдах эрхтэй.

● Газрын тухай хууль (2002) – хувь хүн болон аж ахуйн нэгжид газар эзэмшүүлэх, ашиглуулахтай холбоотой асуудлуудыг зохицуудаг. Үүнд газар эзэмших гурван төрлийг тодорхойлсон байдаг: газар өмчлөх, газар эзэмших, газар ашиглах.

● Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хууль (2002) – газрыг иргэний өмчлөлд шилжүүлэх болон түүнтэй холбогдон үүсэх харилцааг зохицуулдаг. Зөвхөн Монгол улсын иргэн төлбөр төлөлгүй газар өмчлөх эрхтэй.

● Монгол улсын Иргэний хууль – нөлөөнд өртсөн иргэдтэй байгуулсан хэлэлцээрт үндэслэн хотод шилжиж суурьших үйл явцыг зохицуулдаг. Ажилчдын шилжиж суурьшснаас үүдэн ажлын байраа алдсанаас бизнест үзүүлэх нөлөөг нөхөн олгох талаар тодорхой шаардлага байдаггүй.

● Хот, суурин газрыг дахин хөгжүүлэх тухай хууль (2015)–д газар “чөлөөлөх”-өөс үүдсэн нүүлгэн шилжүүлэлт болон нөхөн олговрын асуудлыг хамардаг. Хамгийн гол нь энэ хуульд хот дотор газраа алдсаны үндсэн дээр шилжин суурьших талаарх шаардлагыг нарийн авч үзсэн



44


байдаг ч, бизнесийн алдагдсан боломж, түүнтэй холбоотой эдийн засгийн өөрчлөлтийн талаар хязгаарлагдмал заасан байдаг.

● Нийгмийн халамжийн тухай хууль (2012 оны шинэчилсэн найруулга) – Энэ хуульд нийгмийн халамжийн тухай болон нийгмийн халамжийг олгох нөхцөлийн талаар дурьдсан. Монгол улсад 72 төрлийн нийгмийн халамж байдаг бөгөөд нийгмийн халамжийг “эрүүл мэндийн доройтолтой, гэр бүлийн халамж, асрамж дутагдалтай, бие даан, эсхүл бусдын тусламжгүйгээр хэвийн амьдрах боломжгүй, өвөрмөц хэрэгцээ бүхий иргэн, нийгмийн халамжийн дэмжлэг, туслалцаа зайлшгүй шаардлагатай өрхийн гишүүн-иргэнд наад захын хэрэгцээг нь хангах зорилгоор улсаас тэтгэвэр, тэтгэмж олгох, тусгайлсан үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа” хэмээн тодорхойлсон байдаг. Түүнчлэн, “нийгмийн халамжийн дэмжлэг, туслалцаа зайлшгүй шаардлагатай өрхийн гишүүн-иргэн” гэж Үндэсний статистикийн хороо, нийгмийн халамжийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага хамтран баталсан аргачлалын дагуу өрхийн мэдээллийн нэгдсэн санд орсон, амьжиргааны түвшин нь тухайн үеийн ядуурлын шугамаас доогуур өрхөөс сонгогдсон өрхийн гишүүнийг хэлнэ. Ихэнх хог түүгдчдэд нийгмийн халамжийн дэмжлэг үзүүлэх ач холбогдлыг харгалзан дэмжлэгийн гол төрлүүдийг олгох нөхцөлүүдийг доор тодорхойлсон болно:

o Нийгмийн халамжийн тэтгэвэр – нийгмийн халамжийн тэтгэвэр нь нийгмийн даатгалд үндэслэн тэтгэвэр авах эрх үүсээгүй дараах иргэнд сар бүр олгоно:

▪ Эрэгтэй 60, эмэгтэй 55 болон түүнээс дээш настай иргэн; ▪ 16 насанд хүрсэн одой иргэн; ▪ Хөдөлмөрийн чадвараа 50 ба түүнээс дээш хувиар алдсан 16

насанд хүрсэн хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн; ▪ Тэжээгч нь нас барсан 18 хүртэлх насны хүүхэд; ▪ 18 хүртэлх насны дөрөв ба түүнээс дээш хүүхэдтэй, өрх

толгойлсон эх (45 хүртэлх нас) болон эцэг (50 хүртэлх насанд хүрсэн).

o Нийгмийн халамжийн тэтгэмж – энэхүү тэтгэмж нь дараах төрөлтэй байна: нийгмийн халамжийн дэмжлэг, туслалцаа зайлшгүй шаардлагатай өрхийн гишүүн-иргэний тэтгэмж, асаргааны тэтгэмж, онцгой тохиолдлын болон амьжиргааг дэмжих мөнгөн тэтгэмж, жирэмсэн болон нярай, хөхүүл хүүхэдтэй эхийн тэтгэмж. Энэ дундаас онцгой тохиодлын тэтгэмжийг гэр оронгүй, гэр орон нь цаашид амьдрах боломжгүй болсон иргэн ба өрх, хорих ангиас суллагдсан өөрийн гэсэн гэр оронгүй иргэнд олгодог.

o Нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмж авахыг хүссэн өрөгдлөө хороонд өгдөг бөгөөд эдгээр үйл ажиллагаанд зориулсан төсвийг хорооны Амьжиргааг дэмжих зөвлөл тодорхойлдог.

o Ядуурлын шугамаас доогуур орлоготой өрхүүд Хүнс тэжээлийн дэмжлэг үзүүлэх үйлчилгээнд хамрагдах боломжтой. Энэхүү дэмжлэг нь ерөнхийдөө хүнсний бүтээгдэхүүн, эсхүл хүнсний бүтээгдэхүүн худалдан авах эрхийн бичгийн хэлбэрээр олгогддог.

o Үндэсний статистикийн хороо (ҮСХ) үндсэн хэрэгцээний зардлын аргыг ашиглан Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн судалгааны 2010 оны үн дүнд үндэслэн ядуурлын шугамыг тооцсон. Ядуурлын



45


шугам нь нэг хүнд хоногт шаардлагатай 2100 калорын илчлэг бүхий хүнсний бүтээгдэхүүн болон наад захын хүнсний бус бусад бараа, үйлчилгээг худалдан авахад шаардагдах зардал юм. Үндэсний ядуурлын шугамыг зөвхөн судалгаа хоорондох үнийн индексээр индексжүүлэн шинэчилдэг бөгөөд 2018 оны нэг хүнд сард ногдох ядуурлын шугам 166'580 төгрөг байна 18 . Үүнтэй харьцуулахад Улаанбаатар хотод нэг хүнд ногдох сарын дундаж бодит хэрэглээ 2018 онд 306'373 төгрөг байсан19.

● “Иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг хангах талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” (2017 оны 1 сарын 9-нд 1 жилийн хугацаатай батлагдаж, 2018 онд нэмж 2 жилээр сунгагдсан) гэх нийслэлийн засаг даргын захирамж бий. Энэхүү захирамжид эрүүл мэндийн урт хугацаат тусламж, үйлчилгээ авах зайлшгүй шаардлагатай болон Улаанбаатар хотод орон сууц худалдаж авснаас бусад хөдөө, орон нутгаас нийслэлд байнга оршин суухаар ирэх иргэдийн шилжилт хөдөлгөөнийг хориглосон. Захирамжид зааснаар 2017 оны 1 дүгээр сараас хойш сая дурьдсан нөхцөлөөс бусад шалтгаанаар Улаанбаатар хотод нүүж суурьшсан хэн ч байсан бүртгэлд хамрагдах боломжгүй бөгөөд хэрэв хотод амьдарвал улсын халамж хүлээн авах боломжгүй юм.

Дээр тодорхойлсон хууль, дүрэм журмаас гадна энэхүү төсөлд хог хаягдлын менежменттэй холбоотой дараах хууль дүрэм хамаатай боловч АНСТ-ний хэрэгжилтэд тийм ч их нөлөөтэй биш юм. Тэдгээрийг доор товчхон дурьдвал:

● Хог хаягдлын тухай хууль (2012) ба шинэчилсэн найруулга (2017) – Төсөлд хамаатай ч нүүлгэн суурьшуулах асуудалд хамаарахгүй. Хог хаягдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад хог хаягдлыг багасгах, дахин хэрэглэх, дахин ашиглах талаар гочлон анхаарсан байдаг. Хуулийн эдгээр өөрчлөлт нь хог хаягдлыг цуглуулах үйлчилгээнд нөлөөтэй хэдий ч хог хаягдал түүгчдэд төдийлэн нөлөө үзүүлэхгүй20.

● Хог хаягдлын менежментийг сайжруулах үндэсний хөтөлбөр – Төсөлд хамаатай ч нүүлгэн суурьшуулах асуудалд хамаарахгүй.

● Хог хаягдлыг цуглуулах ажлыг санхүүжүүлэх, хог хаягдлын менежментийн үйлчилгээний хураамжийг нэгтэх журам – Төсөлд хамаатай ч нүүлгэн суурьшуулах асуудалд хамаарахгүй.

6.2 ЕСБХБ-ны шаардлагууд Төсөлд холбоотой биет болон эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтэд тохирох ЕСБХБ-ны шаардлагад ЕСБХБ-ны Гүйцэтгэлийн 5-р шаардлага буюу “Газар эзэмших, албадан болон эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт”-ийн дагуу тодорхойлно. Үүнийг хураангуйлбал:

18 Дэлхийн банк (2019) Монгол улсын хүн амын ядуурлын түвшинг 2018 онд 28.4% боллоо, https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2019/06/21/mongolias-2018-poverty-rate-estimated-at-284-percent 19 ibid 20 Хаягдал түүгчдийн ярианаас үзэхэд, тэдний ихэнх нь дахин боловсруулагдах үнэ цэнэ бүхий хаягдлыг хогийн цэгүүд дээр хүргэгдэхээс өмнө түүж цуглуулдаг хүмүүс их байдаг талаар санаа зовниж буйгаа илэрхийлсэн.



46


● Нүүлгэн шилжүүлэхээс зайлсхийх, боломжгүй тохиолдолд хамгийн бага байлгах – харилцагч байгаль орчин, нийгэм, эдийн засгийн үр ашиг, зардлаа тэнцвэржүүлэхийн хажуугаар биет болон/эсвэл эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтээс зайлсхийж чадахуйц юм уу тэдгээрийг хамгийн бага байлгах боломж бүхий өөр төслийн дизайныг авч үзнэ;

● Нөлөөлөлд өртсөн хүмүүс нөхөн олговор олгох нөхцөлд хамрагдагдах, нөхөн олговрын багцын гэрээ хийх, санал болгосон цагт нүүлгэн шилжлүүлэх, амьжиргаа сэргээх тусламжид хамрагдах боломжоор хангагдана;

● Эмзэг бүлгүүд нүүлгэн шилжүүлэх үйл явцад хохирол учрахгүй байхад харилцагч баталгаа гаргах шаардлагатай;

● Харилцагч Төслийн нөлөөлөлд өртсөн хүмүүсийн дэлгэрэнгүй тооллогыг явуулж, улирлын чанартай ажилчид байх боломжийг тооцож үзэн, нөхөн олговор болон тусламж олгох нөхцөлийг тодорхойлно;

● Хэрэв төслийн газарт оршин суудаг ба өөр газар руу нүүх ёстой хүмүүс байгаа бол харилцагч i) нүүлгэн суурьших боломжтой газруудын сонголтыг санал болгох, үүнд тохирох орон сууц эсвэл мөнгөн нөхөн олговор багтана, мөн ii) нүүж шилжиж буй бүлэг, хүн бүрт нүүхэд нь тусламжаар хангана;

● Нүүлгэн шилжүүлэхийн өмнөх шатанд шилжиж буй хүмүүсийн амьдрах стандарт ба/эсвэл амжиргааг дахин сэргээх, боломжтой бол дээшлүүлэх зорилгоор эд хөрөнгөө алдсаны бүрэн нөхөн олговорыг санал болгоно;

● Нүүлгэн шилжүүлэлт эсвэл газарт нэвтрэхийг хориглохоос өмнө нөхөн олговрын багцаар хангана;

● Нэмэлт зорилтот тусламж (жишээлбэл зээл, сургалт, ажлын байрны боломж) ба шилжин суурьшигчдын орлогын чадвар, бүтээмжийн түвшин, амьдрах стандартыг дахин сэргээх, боломжтой бол сайжруулах боломжоор хангана. Эдгээр тусламжийг төсөлтэй холбоотой нүүлгэн шилжүүлэлтээс үүдэж түр хугацааны алдагдалд орох, эсвэл хаалгаа барьж байгаа бизнес байгаа тохиолдолд алдагдалд орж буй бизнес эзэмшигч болон ажилчид авах эрхтэй.

● Шаардлагатай тохиолдолд эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтэд өртөж буй хүмүүст орлого олох чадвар, бүтээмжийн түвшин, амьдралын стандартаа нөхөн сэргээх боломжит хугацаанд үндэслэн шилжилтийн дэмжлэгээр хангана.

● Нүүлгэн шилжүүлэлт болон амжиргааг сэргээх талаар нөлөөнд өртөж буй хүмүүсийн санаа зовинлыг цагт нь хүлээж авч, шийдвэрлэх санал гомдол барагдуулах механизмийг байгуулах; мөн

● Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтийн үеэр харилцагч Амжиргааг нөхөн сэргээх төлөвлөгөө (АНСТ – энэхүү баримт)-г боловсруулж, хэрэгжүүлнэ.

6.3 Монгол улсын эрхзүй орчин болон ЕСБХБ-ны шаардлага, тэдгээрийн зөрүүтэй байдалд хийсэн дүн шинжилгээ

Монгол улсын хууль эрхзүй болон ЕСБХБ-ны Гүйцэтгэлийн шаардлагын хоорондох гол зөрүүг Хүснэгт 6-1-т хураангуйлав.



47


Хүснэгт 6-1 Монгол улсын хууль эрхзүй болон ЕСБХБ-ны Гүйцэтгэлийн шаардлагын хоорондын зөрүү

Сэдэв / Асуудал

Монгол улсын хууль ЕСБХБ-ны шаардлага Зөрүүг хэрхэн холбох вэ

Өмчийг

албадан

хураах

Зөвхөн улс эсвэл улсын байгууллагууд л өмчийг албадан хураах боломжтой. Хувийн аж ахуйн нэгжүүдэд тийм эрх байхгүй.

Өмчийг албадан хураахыг зайлшгүй үед л ашиглах хэрэгтэй.

Зөрүү байхгүй

Газар

эзэмших

гэрээ

хэлэлцэээр

Монгол улсын Иргэний тухай хуульд газрыг шилжүүлэх гэрээ хэлцлийн талаар тусгаж өгсөн байдаг.

Гэрээ хэлцэл хийхийг дэмждэг.

Зөрүү байхгүй

Эрх авах

нөхцөл

Тухайн газрын зөвхөн бүртгэлтэй эзэмшигчид, өмчлөгчид, ашиглагчид.

Эрх авах нөхцөлд тухайн газар эсвэл хөрөнгийг ашиглах эсвэл эзэмших хуулийн эрхтэй байсан, одоогоор эрхтэй, мөн хууль ёсны эрхгүй хүмүүсийг багтана.

Эрх авах нөхцөлд тухайн газар, нөөцийг ашигладаг, өмчилдөг, эзэмшдэг бүртгэлгүй хүмүүсийг тооцох хэрэгтэй.

Тасалбар

болгох өдөр

Тодорхой заалт байхгүй

Нөлөөлөлд өртөж буй хүмүүсийг тоолж бүртгэхдээ тасалбар болгох өдрийг товлосон, хэлж танилцуулсан байх ёстой. Төслийн талбайд тухайн заасан өдрөөс хойш халдан ирсэн хүмүүс нөхөн олговор авах эрхгүй.

Тасалбар болгох өдрийг нөхөн олговор авах нөхцөлд оруулна. Хаягдал түүгчдийн тогтмол бус, шилжилт хөдөлгөөн ихтэй байдлыг харгалзан, тасалбар болгох өдрийг харьцангуй урт хугацаагаар тогтоох байх хэрэгтэй.

Нөхөн

олговор

Нөхөн олговор нь тухайн газар, бүтцийн Улсын үнэлгээнд суурилсан байх боломжтой ба онолын дагуу хорогдуулсан үнэ байдаг.

Нөхөн олговор нь бүрэн орлуулалтын өртөг дээр суурилсан байх ёстой

Орлуулалтын зардлыг бүтнээр нь нөхөн олгох болно.

Амьжиргааг

дахин сэргээх

Тодорхой заалт байхгүй

Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтэд өртсөн өрхүүдийн амьжиргааг дахин сэргээх, дээшлүүлэхийн тулд амьжиргааг сэргээх арга хэмжээг зайлшгүй авах шаардлагатай. Газарт нэвтрэх боломжгүй болсноос үүдэн бизнес нь нөлөөнд автсан аж ахуйн нэгжийг мөн Амьжиргааг сэргээх арга хэмжээнд багтаана.

Амьжиргааг сэргээх арга хэмжээг эрх олгох үйл ажиллагааны хүрээнд оруулж өгнө.



48


Эмзэг бүлэг,

хүмүүс

Эмзэг бүлгүүд юм уу хүмүүст өөрөөр хандах ямар нэг тодорхой заалт байхгүй.

Нүүлгэн шилжүүлэлтэд өртсөн хүмүүст эмзэг байдал нь тэдний шилжилтийн нөлөөллийг өөрчлөх хэмжээгээр тодорхой тусламж үзүүлэх.

Нөлөөлөлд өртсөн эмзэг өрхүүдийг илрүүлэх, шаардлагатай бол нэмэлт тусламжийн арга хэмжээг тодорхойлох.

Санал

гомдол

барагдуулах

механизм

Газрын тухай хуульд газрын талаар үүссэн маргааныг засаг захиргааны нэгжийн захирагчид, эцэст нь шүүх шийдвэрлэх талаар тусгасан байдаг (60-р зүйл)

Нөлөөлөлд өртсөн хүмүүст зориулан тохирох, хэрэгжих боломжтой санал гомдол барагдуулах механизм шаардлагатай.

Нөлөөлөлд өртсөн өрхүүдэд хүртээмжтэй, хэрэгжихүйц санал гомдол барагдуулах механизм байгуулах.

Мэдээллийн

ил тод

байдал

Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуульд хувийн газар эзэмшигчийг газар өмчлөхөөс нэг жилийн өмнө урьдчилан мэдэгдэхийг шаарддаг. Үүнээс бусдаар мэдээллийг тодруулах талаар тодорхой заалт байхгүй.

ТНӨИ-дэд нөхөн олговор болон нүүлгэн шилжүүлэлтийн сонголтын талаар дэлгэрэнгүй мэдээлж, нягт нямбай зөвлөлдөх. Бодит нүүлгэн шилжүүлэх тохиолдолд АНСТ-г ил тод мэдээлэх ёстой.

АНСТ-г боловсруулж, ил тод мэдээлнэ.

Зөвлөлдөөн Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуульд хувийн газар эзэмшигчийг газар өмчлөхөөс нэг жилийн өмнө урьдчилан мэдэгдэхийг шаарддаг. Үүнээс бусдаар мэдээллийг тодруулах талаар тодорхой заалт байхгүй.

ТНӨИ-дэд нөхөн олговор болон нүүлгэн шилжүүлэлтийн сонголтыг талаар дэлгэрэнгүй мэдээлж, нягт нямбай зөвлөлдөх. ТНӨИ-дэд нөхөн олговор олгох нөхцөлд хамрагдагдах, нөхөн олговрын багцын гэрээ хийх, нүүлгэн шилжүүлэлтийн тусламж, санал болгож буй газруудын тохиромжтой байдал, хугацаа зэргийг сонгох боломжийг олгох ёстой. Ийм зөвлөгөөн төслийн турш явагдана.

Үр дүнтэй нийтийн зөвлөгөөнийг хаягдал түүгчидтэй хийх ба биет нүүлгэн шилжүүлэлтэд өртөх хүмүүст илүү түүгчдэд амжиргаагаа сэргээх нөхөн олговрын багцуудыг хүртэх боломжийг олгоно.

Хяналт

болон

үнэлгээ

Орон нутгийн засаг захиргаа болон Иргэдийн хурлын үүрэг хариуцлага

Нүүлгэн шилжүүлэх төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг хянах, үнэлэх журам тогтоосон байх ёстой.

Хяналт болон үнэлгээний явцыг АНСТ тодорхойлно.

Энэ нь Монгол улсад шинэчлэгдэх гэж байгаа анхны хог хаягдлын цэг биш (НЭХЦ Японы Засгийн газрын буцалтгүй тусламжаар 2008 онд хөгжүүлэгдсэн) боловч, шинэчлэлийн дараа ч хог хаягдал түүгчдийг хогийн цэгт нэвтрэхийг хориглох үүднээс Монголд эхнийх болохыг дурьдах нь зүйтэй. Энэхүү арга зам нь олон улсын сайн туршлага, мөн Европын холбооны стандарттай нийцнэ. Энэ үүднээс АНСТ нь ийм төрлийн төслийн үр дүнд амьжиргаа нь нөлөөлөлд өртсөн



49


албан бус хог хаягдал түүгчдэд хэрхэн нөхөн олговор олгох талаар урьдах жишээг бүрдүүлэх юм.

7. Нөхөн олговор авах эрх, тус эрхийг олгох нөхцөл ба амьжиргааг нөхөн сэргээх процесс

7.1 Нөхөн олговрын эрх олгох арга хэмжээ 7.1.1 МДХЦ-Т ХОГ ХАЯГДАЛ ТҮҮДЭГ ИРГЭДЭД НӨХӨН ОЛГОВРЫН ЭРХ ОЛГОХ АРГА

ХЭМЖЭЭ Төслийн нөлөөлөлд өртсөн иргэдэг нөхөн олговор авах эрхийг олгохдоо нөлөөллийн “төрөл” тус бүрд тохирсон арга хэмжээ авах хэрэгтэй бөгөөд үүнийг энэ бүлгийн 2-р хэсэгт тусгасан. 2017 онд “Амьжиргааг нөхөн сэргээх ажиллагааны хамрах хүрээ”-г (LRF) боловсруулж байх үед, долоо хоногийн хэдэн өдөр нь хогийн цэг дээр ирж хаягдал цуглуулж байгааг (эсвэл, хэр идэвхтэй ажиллаж буйг) нь харгалзан нөхөн олговор авах эрхийг ялгавартайгаар олгохыг зөвлөж байсан. Энэ арга нь нөлөөлөлд өртсөн иргэдэд (НӨИ) олгох нөхөн олговрыг тэдний идэвх чармайлттай холбож үздэг бодит ойлголттой хэдийгээр нийцэж буй боловч хаягдал цуглуулдаг иргэдийн хувьд ажлын идэвх нь долоо хоног бүр харилцан адилгүй байдаг тул үүнийг тухайн нөхцөл байдалд хэрэглэхэд хүндрэлтэй юм. Хог хаягдал цуглуулах зэрэг хууль эрхзүйн орчин бүрдээгүй, албан бус ажил хөдөлмөрийн тухайд хувь хүний ажиллах өдрийн тоо нь түүний санхүүгийн хэрэгцээ, хүүхэд харах хүний боломж, эрүүл мэнд, цаг агаар гэх мэт олон хүчин зүйлээс хамаардаг. МДХЦ дээр хаягдал цуглуулдаг иргэдийн хувьд, долоо хоногт 3-аас цөөн өдөр ирж ажилладаг хүн маш цөөн (2017 онд 6%, 2019 онд 2%) байсан. Тиймээс АНСТ-нд хаягдал цуглуулагчдыг долоо хоногт ажилласан өдрийн тоогоор ялгаагүй болно. Нөхөн олговор авах эрх болон тэрхүү эрхийг олгох нөхцөлийг тодорхойлохын тулд “Амьжиргааг нөхөн сэргээх ажиллагааны хамрах хүрээ”-г боловсруулахад ашигласан аргазүйг хэрэглэж, тасалбар болгох өдөр хүртэлх арван хоёр сарын хугацаанд МДХЦ-т хоёроос дээш сарын турш ажилласан хаягдал түүгчдийг нөхөн олговор авах эрхтэй иргэд гэж үзнэ. Улирлын хамаарлыг зохих ёсоор харгалзан үзэх үүднээс энэхүү уламжлалт аргыг ашиглахыг зөвлөж байна. Харин зуны амралт болон долоо хоногийн амралтын өдрүүдээр хогийн цэгт ирж хаягдал цуглуулдаг сурагчдын тухайд ажилласан өдрийн тоогоор ялгавартай авч үзсэн. МДХЦ-т хаягдал цуглуулдаг сурагчдыг ТНӨИ-дэд (С ангилал) хамаарах дэд ангилалд (С-1) хамааруулсан. Хэрэв тухайн сурагч дээр дурдсан хугацаанаас илүү хоногоор, эсвэл байнга хогийн цэг дээр хаягдал цуглуулдаг бол бүтэн нөхөн олговор авах эрх тэдэнд олгогдоно. Гэхдээ 2017 ба 2019 онд авсан судалгаанаас харвал, ихэнх сурагчид богинохон хугацаанд л хаягдал цуглуулдаг болох нь тогтоогдсон. Ярилцлагад хамрагдсан хаягдал цуглуулдаг иргэдийн амьжиргаа нэлээд их ялгаатай байсан тул амьжиргааг нөхөн сэргээх үйл ажиллагааг тэдний амьдралын нөхцөл байдалд тохируулан ялгаатай тогтоох нь зүйтэй юм. Тиймээс “аль эсвэл” гэдэг хувилбар буюу өөрөөр хэлбэл, өөрийн нөхцөл байдалд хамгийн сайн



50


тохирох арга хэмжээг сонгох эрхийг хаягдал цуглуулагчдад олгох юм. Хаягдал цуглуулдаг бүх иргэд өөрсдөдөө тохируулан сонгох боломжтой арга хэмжээнээс гадна шинэ орлогын эх үүсвэр олоход илүү бэрхшээл тулгарах эрсдэлтэй хоёр бүлэг, тухайлбал, эмзэг бүлгийн өрх болон 50-аас дээш насны иргэдийн хувьд хэд хэдэн нэмэлт буюу хөнгөлөлттэй арга замыг тодорхойлсон. Нөхөн олговор авах эрхийг олгох арга хэмжээнд тусгасан нөхөн олговрын хэмжээг 2019 онд МДХЦ дээр хаягдал цуглуулагчдын дунд хийсэн судалгаанд үндэслэн, тэдний дундаж орлогыг харгалзан тогтоосон. Энэхүү нөхөн олговрын төлбөрийг ЕСБХБ-ны ангиллын дагуу “шилжилтийн төлбөр” гэж ангилна. Эд хөрөнгөө алдах, аль эсвэл үл хөдлөх хөрөнгөндөө нэвтрэх эрхээ алдахад олгодог нөхөн олговор нь нөхөн олговрын илүү стандарт хэлбэр боловч энэ нь Амьжиргааг нөхөн сэргээх тус төлөвлөгөөнд хамааралгүй юм. Учир нь хаягдал цуглуулагчид нь тэдний орлогын эх үүсвэр болсон хог хаягдлыг ашиглах албан ёсны болон албан бус эрхгүй байдаг. Нөхөн олговрыг олгох ажлын хүрээнд шилжилтийн төлбөрт (буюу тэтгэмж) онцгой анхаарал хандуулахын зэрэгцээ амьжиргааг нөхөн сэргээх хөтөлбөрт нэлээд ач холбогдол өгсөн бөгөөд энэ нь өрхийнхөө амьжиргааг авч явах өөр хувилбарыг заасан хугацаанд төлөвлөхөд нь хаягдал цуглуулагчдад туслах зорилготой юм. Шилжилтийн тэтгэмжийг 2 сарын хугацаанд төлнө. Улаанбаатар хотод ажил хайх бэлтгэлээ базаахад болон ажил хайж олоход хангалттай хугацаа өгөх зорилгоор 2 сарын хугацааг сонгосон. Гэвч энэ нь хаягдал цуглуулагчдын хувьд, орлогын өөр эх үүсвэрийг гарцаагүй хайх шаардлагатай болсон гэдгийг ухамсарлахад тийм ч хангалттай хугацаа биш юм. Энэхүү АНСТ-нд нөхөн олговрыг (шилжилтийн тэтгэмжийг) хувь хүн тус бүрд биш, харин “хаягдал цуглуулдаг өрх”-д олгохоор тусгасан. Үүгээрээ “Амьжиргааг нөхөн сэргээх ажиллагааны хамрах хүрээ”-г боловсруулахад баримталсан зарчмаас ялгаатай бөгөөд тэднээс авсан судалгаанд үндэслэн орлогын шинж чанар болон өрхийн санхүүгийн байдлыг илүү сайн тусгахад анхаарсан. Нөхөн олговрыг өрхөд олгосноор өрхийн нэг гишүүн нөхөн олговрын мөнгийг илүү эрхтэйгээр бусдын өмнөөс захиран зарцуулах эрсдэл үүсэх магадлалтай. Энэ эрсдэлийг бууруулах хувилбарыг хэрэгжилтийн үйл явцын нэг хэсэг болгон боловсруулна. Нөхөн олговор авах эрх бүхий этгээдийг тодорхойлох матрицыг боловсруулахад шаардлагатай нэг чухал зүйл бол НӨИ-ийг сургалтад хамруулах боломжоор хангах явдал юм. Сургалтын боломжийн талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг хаягдал цуглуулагчтай цаашид хамтран ажиллах замаар тодорхойлох шаардлагатай. Учир нь төсөвт тусгасан сургалтын зардлыг Улаанбаатар хотын нэлээд нэр хүндтэй сургалтын төвийн нэг сарын сургалтын хөтөлбөрийн төлбөрт (2019 онд үнийн санал авсан) үндэслэсэн болно. At the time of preparation of this LRP, the institutional arrangements for the implementation of the measures outlined in the LRP were unclear. Where an implementing entity will be required to undertake an activity within the entitlement measures defined below, they have been referred to as “the LRP implementing party”. МДХЦ-т хаягдал цуглуулж амьдардаг иргэдэд нөхөн олговрын дараах эрхийг олгоно. Үүнд:



51


• Нийгмийн ажилтан, эрүүл мэндийн ажилтнаас зөвлөгөө авах, бичиг баримт бүрдүүлэлтэд туслалцаа авах: o НӨИ нийгмийн ажилтан, эрүүл мэндийн ажилтнаас зөвлөгөө авах,

бичиг баримт бүрдүүлэхэд туслалцаа авах эрхтэй. o Нийгмийн ажилчидтай уулзаж зөвлөгөө авах нөхцөлийг бүрдүүлэх нь

хаягдал цуглуулагчдад нийгмийн харилцаанд идэвхтэй оролцох итгэлийг төрүүлэх, өнгөрсөн хугацаанд тэднийг нийгмээс тусгаарлаж байсан асуудлыг шийдвэрлэхэд туслах, зөвлөх зорилготой юм.

o Судалгаанаас үзэхэд, хаягдал цуглуулдаг иргэд эрүүл мэндийг үзлэг шинжилгээнд бараг хамрагддаггүй бөгөөд эдгээр үйлчилгээг үзүүлснээр тэдний эрүүл мэндийн асуудлыг нь шийдэх төлөвлөгөө боловсруулах боломжтой болно.

o Дээрх дэмжлэг үйлчилгээний явцад иргэний үнэмлэхгүй иргэдэд үнэмлэх олгуулах, хугацааг сунгах, улмаар хууль ёсоор олгогдсон эрхийн дагуу төрөл бүрийн нийгмийн халамжид (жишээ нь, хүнсний талон, хүүхдийн мөнгө, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний халамж, тахир дутуугийн тэтгэвэр) хамрагдах боломжтой болно. Хаягдал цуглуулдаг иргэдэд хуулиар оногдох ёстой нийгмийн халамжийг тогтоолгох ажилд дэмжлэг үзүүлэхэд бэлэн байгаагаа Нийслэлийн нийгмийн халамжийн газар илэрхийлсэн.

• Өрхийн амьжиргаанд дэмжлэг үзүүлэх багц: o Хаягдал цуглуулдаг иргэдийн дунд өр зээл ихтэй хүмүүс цөөнгүй

байгаа тул тэдний амьжиргаанд дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор тэтгэмж өгөхгүй бол хаягдал цуглуулах үйл ажиллагаа зогссон даруй олон гэр бүл санхүүгийн дарамтад орох эрсдэл бодитоор нүүрлэж байна. Тиймээс МДХЦ дээр хаягдал цуглуулж амьдардаг бүх өрхөд 750,000 төгрөгийн нэг удаагийн мөнгөн олговрыг амьжиргааг дэмжих тэтгэмж болгон олгох нь зүйтэй гэж үзсэн. АНСТ-г хэрэгжүүлэгч нэгж нь хаягдал цуглуулдаг өрхүүдтэй нягт холбоотой ажиллаж, шилжилтийн үеийн эрсдэлийг бууруулах зорилгоор олгогдсон нөхөн олговрыг зориулалтаар нь зарцуулахад анхаарна.

• Сургалт ба ажилд орох боломжоор хангах:

o Шинээр ажил хайж байгаа иргэдийн ажилд орох боломжийг нэмэгдүүлэхийн тулд мэргэжлийн чадвар олгох шаардлагатай сургалтад хамруулна. Тухайлбал, барилга, харуул хамгаалалт, тогооч гэх мэт мэргэжлийн сургалтад хамруулна. Сургалтын төрлийг сонгохдоо зах зээлийн хэрэгцээнд тулгуурлах хэрэгтэй.

o Шинэ ландфилл болон барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр ашиглалтад орсны дараа МДХЦ дээр хаягдал цуглуулж байсан иргэдийг ажиллуулах боломжийг эн тэргүүнд тавина. Гэхдээ эдгээр байгууламжид нарийн мэргэжил шаардахгүй ажлын байрны тоо хязгаарлагдмал байх болно гэдгийг тооцоолох хэрэгтэй.

o АНСТ-г хэрэгжүүлэгч нэгж хаягдал цуглуулагч иргэдийн ажилд орох боломжийг нэмэгдүүлэх үүднээс тэднийг бусад компаниудад ажилд зуучилна.



52


o АНСТ-г хэрэгжүүлэгч нэгж нь ажил хайж буй хаягдал цуглуулагч иргэдтэй хамтран ажиллаж, шинэ ажилд ороход шаардлагатай бэлтгэл хийхэд (CV бичих, ажлын ярилцлагад бэлдэх гэх мэт) нь тусална.

• Тэтгэвэр тогтоолгох:

o Хаягдал цуглуулах боломжгүй болсны дараа ажилд орох боломжгүй тэтгэврийн насны иргэдийн тэтгэврийг албан ёсоор тогтоолгож, хууль ёсны нийгмийг халамж үйлчилгээг авах нөхцөлийг бүрдүүлнэ.

o Дараагийн ажил олох хүртэлх орлогын алдлагыг харгалзан шилжилтийн үеийн нөхөн олговрыг өрхөд олгоно (дундаж орлоготой хаягдал цуглуулагч өрхийн 2 сарын орлоготой тэнцэх нөхөн олговрыг 4 сарын хугацаанд\эсвэл тухайн өрхтэй зөвшилцсөн хуваарийн дагуу төлнө.

• Шинэ ажлын байр олоход нь дэмжлэг үзүүлэх:

o Хог хаягдал цуглуулдаг дундаж орлоготой өрхийн өдрийн орлого болох 40,000 төгрөгтэй тэнцэх шилжилтийн үеийн тэтгэмжийг 2 сарын турш олгоно. Энэ нь тэдэнд шинэ ажил хайж олох хугацаа, боломжийг олгох зорилготой юм.

o Барилгачин, харуул, манаач, тогооч гэх мэт мэргэжлийн чадварыг олгох зорилгоор сургалтад хамрагдах боломжоор хангана. Ажлын байрны зах зээлийн эрэлт хэрэгцээг судалсны үндсэн дээр сургалтын төрлийг сонгох хэрэгтэй.

o АНСТ-г хэрэгжүүлэгч нэгж нь хаягдал цуглуулдаг иргэд хийх боломжтой ажлын байрыг эрж хайх зорилгоор тэднийг бусад компаниудад танилцуулан зуучилна.

o “Ажилд бэлтгэх дэмжлэг” (CV бичих, ажлын ярилцлагад бэлдэх гэх мэт) үзүүлнэ.

o Шинэ ландфилл болон барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр ашиглалтад орсны дараа МДХЦ дээр хаягдал цуглуулж байсан иргэдийг ажиллуулах боломжийг эн тэргүүнд тавина. Тэгэхдээ энэ боломжийг юуны түрүүнд 50 болон түүнээс дээш насныханд олгоно.

• Шинэ бизнес эхлүүлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх:

o АНСТ-г хэрэгжүүлэгч нэгж нь шинэ бизнес эхлүүлэх боломжийг эрэлхийлж буй өрхийг жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгч нартай холбож, тэднээс зөвлөгөө авахад нь тусална. Ялангуяа, тухайн бизнесээс ашиг орлого хүртэхэд зарцуулагдах хугацааг онцгой анхаарч, тухайн бизнесийг амжилтад хүрэхэд туслах үүднээс эргэх холбоотой ажиллана.

o Хаягдал цуглуулдаг өрхөд шинэ бизнес эхлүүлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэхийн тулд шилжилтийн хугацааны туршид алдсан орлогын нөхөн олговрыг (2 сар) авах, эсвэл энэ нөхөн олговрыг авах хугацааг 1 сар болгож багасгаад, дээр нь нэг сарын нөхөн олговроос хэтрэхгүй хэмжээний жижиг бизнесийн тэтгэлэг авах сонголтуудыг тэдэнд өгнө.

• Өөр ажилд орох боломжгүй хүмүүст дэмжлэг үзүүлэх: o Архины өндөр хамааралтай, мэргэжилгүй, бичиг баримтгүй, эрүүгийн

ял эдэлж байсан иргэдийн хувьд ажил олж хийнэ гэдэг туйлын



53


бэрхшээлтэй асуудал байдаг. Ийм хүмүүсийн тухайд АНСТ-г хэрэгжүүлэгч нэгж нь хүн нэг бүрд тохирсон дэмжих төлөвлөгөө гаргах хэрэгтэй. Тухайлбал, тэдэнд тохирсон орлогын албан бус эх сурвалж олох боломжийг судалж болох юм.

• Эмзэг өрхүүдэд дэмжлэг үзүүлэх:

o АНСТ-г хэрэгжүүлэгч нэгж нь эмзэг бүлгийн өрхүүдэд тус бүрд нь тохирсон арга замаар дэмжлэг үзүүлэх нь зүйтэй. Тухайлбал, тухайн өрхөд хууль ёсоор оногдох ёстой нийгмийн ямар нэмэлт халамж байгааг тодорхойлж, түүнд хамрагдах хүсэлт гаргах гэх мэт.

o Хүнсний аюулгүй байдал болон наад захын хэрэгцээгээ хангах боломжгүй байдлаас шалтгаалж үүсэх эрсдэлийг (эдгээр өрхийн зарим нь Улаанбаатар хотын хүн амын амьжиргааны доод түвшнээс буюу сарын орлого нь 217,900 төгрөгөөс бага) бууруулахын тулд хоол хүнс, ахуйн хэрэглээнд зориулж 6 сарын хугацаанд сар бүр 100,000 төгрөгийн нэмэлт дэмжлэг үзүүлнэ.

o Эмзэг бүлгийн хүүхдүүдийг сургуулиас завсардуулахгүйн тулд хүүхдүүдэд дэмжлэг үзүүлнэ. Энэхүү дэмжлэгийг сурагчийн дүрэмт хувцас, сурах бичиг худалдаж авч өгөх, шаардлагатай тохиолдолд унааны зардал олгох замаар үзүүлнэ.

• Сурагчдад дэмжлэг үзүүлэх:

o Хаягдал цуглуулах нь сурагчдын хувьд үндсэн орлого нь байж болох хэдий ч гэр бүлийнх нь хүрээнд авч үзвэл, тэд үндсэн орлого ологсод биш юм. Тиймээс, МДХЦ-т нэвтрэх боломжоо хаагдсанаас болж алдах орлого нь тэдэнд харьцангуй бага нөлөө үзүүлнэ. Энэ дүгнэлтэд хамаарахгүй нөхцөл байгаа тохиолдолд түүнийг тусад нь тодорхойлж, зохицуулна.

o Шилжилтийн хугацааны туршид алдсан орлогын нөхөн олговор олгоно (сурагчдын хувьд энэ хугацаа 2 долоо хоног байна).

• Амьдрах өөр орон байраар хангах:

o 2017 онд хийсэн судалгааны материалд цөөн тооны хүн МДХЦ-т овоохой, урцанд амьдарч байгаа тухай дурдагдсан байдаг. Өвлийн улиралд тэд эзэнгүй орхигдсон барилга юм уу, Хан-Уул дүүргийн 12-р хороонд амьдардаг найз нөхдийндөө хоног төөрүүлдэг аж. Тасалбар болгох өдрийг тогтоох үеэр, судалгаанд хамрагдсан хаягдал цуглуулагчдаас МДХЦ дээр амьдарч буй хүн байвал АНСТ-г хэрэгжүүлэгч нэгж тэднийг амьдруулах боломжтой орон байр олох шаардлагатай. Хэрэв тийм орон байр олдох боломжгүй бол газрын зөвшөөрөл авч нөлөөлөлд өртсөн өрх бүрд орон байр барьж өгөх хэрэгтэй21.

МДХЦ-т хаягдал цуглуулдаг иргэдэд чиглэгдсэн дээрх арга хэмжээнүүдээс гадна тэдэнтэй нийгмийн ажилтнууд хамтран ажиллаж, хэрэв Монголын Засгийн Газар

21 “Амьжиргааг нөхөн сэргээх ажиллагааны хамрах хүрээ”-д хаягдал цуглуулагчдад бэлтгэж өгөх орон байр нь гэр байна гэж тусгасан. Гэвч, OTWatch болон Хөгжлийн Хэлхээ ТББ-тай хийсэн уулзалтын үеэр зарж үрж, зөөхөд хялбар орон байр өгөхөөс аль болох зайлсхийх хэрэгтэй гэж зөвлөсөн учраас бэхэлгээтэй орон байраар хангахыг санал болгосон.



54


болон ТББ-аас олгодог, доор дурдсан нийгмийн халамжийн хөтөлбөрүүдэд хамрагдах эрхтэй атлаа хамрагдаж чадаагүй байгаа бол тэдгээр халамжийг авахад нь тусална. Үүнд:

- Нийслэлийн Нийгмийн халамжийн газар 2020 онд Хүнсний банк

хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байгаа бөгөөд уг хөтөлбөрт бичиг баримтгүй иргэдийг хамруулахаар зорьж байна. Энэхүү хөтөлбөрийг Солонгос улсын нийгмийн халамжийн сайд болон Монгол Улсын Нийгмийн халамж, үйлчилгээний ерөнхий газар хамтран хэрэгжүүлэх юм;

- Архины хамааралтай хүмүүс Засгийн Газрын дараах хоёр хөтөлбөрт хамрагдах боломжтой. Тэдгээр нь: 1) 3-10 сарын хооронд орон байраар хангах, хоол хүнс олгох, мөн холбогдох газруудад бүртгэлтэй архичдыг бичиг баримтжуулах22. 2019 оны байдлаар Улаанбаатар хотын хэмжээнд ердөө 860 “бүртгэлтэй архичин” байна гэсэн тоо баримт байгаа нь архидан согтуурах асуудлын цар хүрээг дутуу үнэлсэн мэт байна. 2) “Гэртээ харих зам” нэртэй хоёр дахь хөтөлбөрийг цагдаагийн газраас эрхлэн явуулж байна. Архинаас хамааралтай хүмүүсийг эмнэлэгт хэвтүүлж, архинаас гаргах эмчилгээ хийлгэдэг.

- Түүнчлэн архинаас хамааралтай хүмүүсийг архинаас гаргаж, хэвийн амьдралд нь буцаах зорилготой 15 байгууллага Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж байна. Тэднээс нэлээд амжилттай ажиллаж байгаа нь “Өлзийт асар” ТББ бөгөөд уг байгууллагыг өмнө нь архины хамааралтай байсан эхнэр, нөхөр хоёр удирддаг. Тэдэнтэй холбогдож, үйл ажиллагааных нь талаар тодруулахад, архинаас гарахыг хүссэн хэн бүхэн уг хөтөлбөрт ямар ч үнэ төлбөргүй хамрагдах боломжтой гэж байв. “Өлзийт асар” ТББ нь МДХЦ-тэй харьцангуй ойр байрладаг.

- Гэр бүлийн хүчирхийллийн золиос болсон эмэгтэйчүүд тэдэнд зориулсан түр хамгаалах байранд амьдрах боломжтой. Энэхүү байр нь Монгол улсын иргэн бүх эмэгтэйчүүдэд нээлттэй боловч зөвхөн 3 сарын хугацаанд амьдрахыг зөвшөөрдөг.

- Нийгмийн халамжийн хүрээнд (Улаанбаатар хотын захиргаанаас), орон гэргүй хүмүүст гэр өгөх арга хэмжээ хийгддэг. Монгол гэрийн зах зээлийн үнэ 1.2 сая төгрөг бөгөөд нэн шаардлагатай өрхөд гэрийг олгодог (гэр барих газрыг тухайн гэр бүлд олгох хэрэгтэй болно). Энэ төрлийн халамж дэмжлэгийг шоронгоос суллагдсан хүн, 18 нас хүрээгүй өнчин хүүхэд, гэр бүлийн хүчирхийллийн золиос болсон хүмүүст болон тэдний гэр бүлд үзүүлнэ.

7.1.2 ХАЯГДАЛ ХУДАЛДАН АВАГЧДАД НӨХӨН ОЛГОВОР ОЛГОХ АРГА ХЭМЖЭЭ МДХЦ-т хаягдал цуглуулах үйл ажиллагааг зогсоосонтой холбоотойгоор төслийн нөлөөлөлд өртөж буй ченжүүдийн амьжиргааг нөхөн сэргээх арга хэмжээ, нөхөн олговор авах эрхийг Төсөл хэрэгжүүлэгч нэгж (ТХН) хаягдал түүхий эдийг худалдаж авах үйл ажиллагааг илүү нарийвчлан тодорхойлсны дараа дахин авч үзэх хэрэгтэй. Харин энэхүү төлөвлөгөөг боловсруулж байх хугацаанд дараах арга хэмжээг урьдчилсан байдлаар төлөвлөсөн болно. Үүнд:

22 Байнга архидан согтуурч, цагдаагийн газар хүргэгддэг, архинаас байнгын хамааралтай хүн “бүртгэлтэй архичин” болдог.



55


• Хаягдал түүгчдийн амьжиргаанд дэмжлэг үзүүлэг тэтгэмж – Хаягдал цуглуулагчдын нэлээд нь өөрсдөөс нь хаягдал түүхий эд худалдаж авдаг ченжүүдэд өртэй бөгөөд хэрэв тэдгээр өрхийн амьжиргаанд дэмжлэг үзүүлэх тэтгэмж олговол энэ нь ченжүүдэд ч мөн тустай байх болно;

• Жижиг бизнесийн зөвлөхтэй уулзах – жижиг бизнесийн чиглэлээр мэргэшсэн зөвлөхтэй уулзаж бизнесийнхээ чиглэлийг өөрчлөх, эсвэл өөрчлөгдөж буй хог хаягдлын менежментэд дасан зохицох өөр бизнесийг эхлүүлэхэд нь туслах зорилгоор тэднийг жижиг бизнес эрхлэх асуудлаар мэргэшсэн зөвлөхтэй уулзуулах

• Бизнес нь өөрчлөгдсөнтэй холбоотой нөхөн олговор – МДХЦ-т барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр баригдсаны дараа ченжүүдийн бизнесийн загвар тогтворгүй болох тохиолдолд өөр бизнес эхлүүлэх шилжилтийн тэтгэлгийг ямар хэлбэрээр олговол тохиромжтой болохыг тодруулах судалгаа шинжилгээ хийх хэрэгтэй. Одоогоор үүнийг төсөвт тусгаагүй бөгөөд ченжүүдэд үзүүлэх нөлөөллийг илүү сайн судлан тодорхойлсны дараа үүнийг дахин нарийвчилж үзэх шаардлагатай.

7.1.3 НЭХЦ БА ЦДХЦ ДЭХ ХАЯГДАЛ ХУДАЛДАН АВАГЧДАД НӨХӨН ОЛГОВОР ОЛГОХ

АРГА ХЭМЖЭЭ Төслийн нөлөөнд өртөж буй дараагийн бүлэг хүмүүс бол НЭХЦ болон ЦДХЦ-т хаягдал цуглуулж амьдардаг хүмүүс юм. Эдгээр хогийн цэгт нийтдээ 300 орчим хаягдал цуглуулагчид байна (Нийслэлийн хот тохижилтын газар) гэсэн мэдээ бий. МДХЦ-т барилгын хог хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр баригдсанаар Нарангийн Энгэр болон Цагаан Давааны хогийн цэгт барилгын хаягдал хаяхгүй болно. Энэ нь тус хогны цэгүүдэд хаягдал цуглуулдаг хүмүүст нөлөөлнө. 2019 онд энэ хоёр хогны цэгт хийсэн түүвэр судалгааны дүнгээс харвал, тэдний орлогын 0-50 хувийг барилгын хог хаягдал бүрдүүлдэг бөгөөд энэ тоог дундчилбал 20-30 хувь болно. НЭХЦ болон ЦДХЦ-т хаягдал цуглуулдаг хүмүүсийн шилжилт хөдөлгөөн ихээс гадна тооны хувьд олон тул хувь бүрд нөхөн олговор олгох нь нэлээд хүндрэлтэй байх болно. Тиймээс бүгдийг нийтэд нь хамарсан нөхөн олговор олгох нь зүйтэй гэж үзэж байна. Энэ нь нөхөн олговор авах эрх олгохтой холбоотой элдэв асуудал үүсэхээс болон энэ хоёр хогны цэг дээр дэлгэрэнгүй судалгаа явуулахаас зайлсхийх боломжийг олгоно. Энэхүү нөхөн олговор нь хаягдал цуглуулагчдын алдсан ашиг орлогыг шийдэх, өөрөөр хэлбэл, тэдний амьжиргааг нөхөн сэргээхэд чиглэгдэх ёстой. Гэвч 300 хүнд бүгдэд нь үр өгөөжтэй байдлаар хэрэгжүүлэх боломжтой амьжиргааг нөхөн сэргээх хувилбарыг тодорхойлно гэдэг үнэндээ бараг боломжгүй зүйл юм. Тиймээс, санхүүгийн капиталаас өөр капиталыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн нөхөн олговрыг хаягдал цуглуулагчдад нийтэд нь хүртээх арга замыг авч үзсэн. Нийслэлийн хот тохижилтын газрын төлөөлөгчид (НЭХЦ-ийг хариуцсан) 2018 онд Герман улсад хийсэн ажлын айлчлалынхаа үеэр очиж байсан хогны цэг дээр үзэж танилцсан халуун ус, угаалгын газартай адилхан байгууламжийг НЭХЦ-т барих боломж нөхцөлийг судлаад байгаа аж. Халуун ус, угаалгын газрын зураг дизайныг гаргахдаа хаягдал цуглуулдаг бүх иргэд аюулгүй нэвтрэх боломжтой байхаар төлөвлөхөд анхаарах хэрэгтэй. АНС энэхүү төлөвлөгөөг боловсруулж байх мөчид яг юу барьж болохыг хараахан нарийн төлөвлөөгүй боловч АНСТ-ний төсөв болон нөхөн олговрын эрх олгох



56


матрицад НЭХЦ болон ЦДХЦ-т нийтийн халуун ус, угаалгын газар барихаар тусгасан. НЭХЦ ба ЦДХЦ-т ажилладаг хаягдал түүгчдийг нийгмийн үйлчилгээнд хамрагдахад нь дэмжлэг үзүүлэх боломжийг мөн судалж үзэх шаардлагатай.

7.2 Нөхөн олговрын эрх олгох матриц

Хүснэгт 7-1 Нөхөн олговрын эрх олгох матриц

Нүүлгэн шилжүүлэлтийн төрөл

Нөлөөлөлд өртсөн иргэдийн ангилал

Төслийн нөлөөллийн төрөл

НӨИ-ийн тоо (2019 оны 8 сарын байдлаар. Бүтэн жилийнхтэй харьцуулбал 20 хувиар бага байх магадлалтай)

Нөхөн олговор авах эрх

Орон байртай холбоотой хохирол A МДХЦ-т амьдардаг,

амьдрах өөр газаргүй иргэд

Бодит нүүлгэн шилжүүлэлт – албан бус сууц, эд хөрөнгөө алдах

Байхгүй Эдгээр гэр бүлийг өөр ямар орон байраар хангаж болохыг судална. Энэхүү орон байраар хангагдах боломжтой өрхүүдэд дэмжлэг үзүүлж, тэднийг шинэ байршилд нүүлгэн шилжүүлэхэд тусална. Өрхүүд орон байрныхаа төлбөрийг тогтмол хугацаанд төлөх боломжтой байхад анхаарал хандуулна. ЭСВЭЛ Өрх бүрд худаг ус, тог цахилгаан гэх мэт амьдралын үндсэн хэрэгцээгээ хангагдсан байршилд газар олгож, орон байр барьж өгөх.

Орлоготой холбоотой хохирол C Хаягдал цуглуулж

амьдардаг бүх өрх Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – Орлогын эх үүсвэр рүүгээ нэвтрэх боломжгүй болсноор эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт хийгдэнэ

40 өрх - Бичиг баримтгүй/иргэний үнэмлэхгүй иргэдийг бүртгэлжүүлэх, бичиг баримтжуулах үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх

- Хаягдал цуглуулах ажлаас шалтгаалж эрүүл мэндийн ноцтой асуудалтай болсон, халдварт өвчин тус бол эмчилгээ хийлгэх

- Амьдралаа өөрчлөх, ажил хийж, амьдрал ахуйгаа дээшлүүлэх чадвартай болоход нь туслах сэтгэл судлаач/нийгмийн ажилтантай уулзаж, зөвлөгөө авах боломжоор хангах (өөрсдийгөө бусадтай “адил” гэж үзэн, өөртөө итгэх итгэлийг бий болгох)

- Хаягдал цуглуулдаг бүх өрхийн амьжиргаанд дэмжлэг үзүүлэхэд зориулж нэг удаагийн тэтгэмж олгоно. Нэг өрхөд 750,000 төгрөгийг дэмжлэгийг энэ зорилгоор үзүүлнэ.

C Сургуулийн амралтын үеэр хаягдал цуглуулдаг хүүхдүүдээс бусад хаягдал цуглуулагчид

Орлогын эх үүсвэр рүүгээ нэвтрэх боломжгүй боломжгүй болсноор эдийн засгийн/орлогын нүүлгэн шилжүүлэлт хийгдэнэ

40 өрх Шинэ ажил хайж буй хүмүүс

- Хог хаягдал цуглуулдаг дундаж орлоготой өрхийн өдрийн орлого 40,000 төгрөг бөгөөд үүнтэй тэнцэх хэмжээний шилжилтийн тэтгэлгийг 2 сарын турш олгоно.

- Барилгачин, харуул, манаач, тогооч гэх мэт мэргэжлийн чадварыг олгох зорилгоор сургалтад хамрагдах боломжоор хангана.

- АНСТ-г хэрэгжүүлэгч нэгж нь хаягдал цуглуулдаг иргэд хийх боломжтой ажлын байрыг эрж хайх зорилгоор тэднийг бусад компаниудад танилцуулан зуучилна.


шинэчлэл: Амьжиргааг нөхөн сэргэх төлөвлөгөө 58





НӨИ-ийн тоо (2019 оны 8 сарын байдлаар. Бүтэн жилийнхтэй харьцуулбал 20 хувиар бага байх

магадлалтай)


- “Ажилд бэлтгэх дэмжлэг” (CV бичих, ажлын ярилцлагад бэлдэх гэх мэт) үзүүлнэ.

- Шинэ ландфилл болон барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр ашиглалтад орсны дараа МДХЦ дээр хаягдал цуглуулж байсан иргэдийг ажиллуулах боломжийг эн тэргүүнд тавина. Тэгэхдээ энэ боломжийг юуны түрүүнд 50 болон түүнээс дээш насныханд олгоно.

ЭСВЭЛ Тэтгэвэрт гарахаар төлөвлөж буй хүмүүс:

- Хог хаягдал цуглуулдаг дундаж орлоготой өрхийн өдрийн орлого болох 40,000 төгрөгийн 50%-тай тэнцэх хэмжээний тэтгэлэг олгоно (өөрөөр хэлбэл, өдрийн 20,000 төгрөгийг 4 сарын хугацаанд төлнө).

- Хууль ёсны нийгмийг халамж үйлчилгээнд хамрагдахад нь тусална. ЭСВЭЛ Шинэ бизнес эхлүүлэх/хуучин бизнесээ өргөжүүлэх гэж буй хүмүүс:

- Шилжилтийн тэтгэлгийг 1 сарын хугацаатай олгоно (өдрийн 40,000 төгрөгөөр тооцон 7 хоног тутамд төлнө)

- Шинэ бизнес эхлүүлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор жижиг бизнесийн тэтгэлэг олгох (өдрийн 40,000 төгрөгөөс хэтрэхгүй хэмжээний тэтгэлгийг 1 сарын хугацаатай олгоно).

- Төлбөр төлөх хуваарийг нөлөөлөлд өртсөн өрхүүдтэй уулзаж ярилцаж байж тогтоно.

C-1 Сургуулийн амралтаар хаягдал цуглуулдаг сурагчид

Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – Орлогын эх үүсвэр рүүгээ нэвтрэх боломжгүй боломжгүй болсноор эдийн засгийн/орлогын нүүлгэн шилжүүлэлт хийгдэнэ.

1 student Сургуульдаа буцаж орохоор төлөвлөж буй сурагчид:

- Дүрэмт хувцас худалдаж авах, сургуулийн төлбөр төлөхөд нь зориулж 2 долоо хоногийн шилжилтийн тэтгэлэг олгоно (өдрийн 40,000 төгрөгөөр тооцно)

C Эмзэг өрх Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – Орлогын эх үүсвэр рүүгээ нэвтрэх боломжгүй боломжгүй болсноор эдийн

10 өрх Дээрх арга хэмжээнүүдээс гадна: - Тухайн өрхөд хууль ёсоор оногдох ёстой нийгмийн ямар нэмэлт

халамж байгааг тодорхойлж, түүнд хамрагдах хүсэлт гаргах гэх мэт. - Хоол хүнс, ахуйн хэрэглээнд зориулж сар бүр 100,000 төгрөгийн

нэмэлт дэмжлэгийг 6 сарын хугацаанд үзүүлнэ.







НӨИ-ийн тоо (2019 оны 8 сарын байдлаар. Бүтэн жилийнхтэй харьцуулбал 20 хувиар бага байх

магадлалтай)


засгийн/орлогын нүүлгэн шилжүүлэлт хийгдэнэ.

- Коллеж, техник мэргэжлийн сургуулиас завсардуулахгүйн тулд хүүхдүүдэд сургалтын төлбөрт дэмжлэг үзүүлнэ.

C Хаягдал цуглуулдаг,

50 болон түүнээс дээш настай иргэд


12 иргэн (11 өрхийн). Эдгээрээс 4 нь дээр дурдсан “эмзэг” бүлэгт хамрагдсан.

Дээрх арга хэмжээнээс гадна: - Шинэ ландфилл болон барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр

ашиглалтад орсны дараа тэнд ажиллах боломжийг 50 болон түүнээс дээш насны хүмүүст эн тэргүүнд олгоно.

D НЭХЦ ба ЦДХЦ-т барилгын хаягдал цуглуулдаг иргэд

Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – НЭХЦ ба ЦДХЦ-ээс барилгын хаягдал цуглуулах боломжгүй болсноор эдгээр цэгт ажилладаг иргэдийн орлого буурна

300 иргэн Энэ хэсгийн арга хэмжээг АНСТ-г хэрэгжүүлэгч ажлын хэсэгтэй зөвлөсний үндсэн дээр тодорхойлох хэрэгтэй хэдий ч дараах зүйлсийг тусгах нь зүйтэй:

- НЭХЦ болон ЦДХЦ-т хаягдал цуглуулдаг бүх иргэд аюулгүй нэвтрэх боломжтой халуун ус, угаалгын газрыг барих

- НЭХЦ болон ЦДХЦ-т аюулгүй ажиллах нөхцөлийг сайжруулах, хаягдал цуглуулж буй иргэдийг нэг бүрийн хамгаалах хэрэгслээр үнэ төлбөргүй хангах (МДХЦ-т хаягдал цуглуулдаг иргэдийг тэнд ажиллаж байх хугацаанд нь мөн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгслээр хангах).

E Хаягдал түүхий эд худалдан авагчид буюу ченжүүд

Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – хаягдал цуглуулагчид МДХЦ-т нэвтрэх боломжгүй болсноор ченжүүд бүхий л төрлийн хаягдал түүхий эд худалдан авах боломжгүй болно.

3 иргэн (эдгээр гэр бүлээс салбарлан гарсан 2 ченж)

Энэ хэсгийн арга хэмжээг төслийн нөлөөлөлд өртсөн ченжүүдтэй ярилцаж зөвлөсний үндсэн дээр тодорхойлох хэрэгтэй хэдий ч дараах зүйлсийг тусгах нь зүйтэй:

- Үүссэн нөхцөл байдалд тохирсон бизнесийн шинэ загвар боловсруулахад нь туслах зорилгоор жижиг бизнесийн зөвлөхтэй уулзах боломжоор хангах;

- Бизнесээ алдсаны нөхөн олговрыг сарын турш олгох (шилжилтийн хугацаа);

- Хаягдал түүгч гэр бүлд амьжиргааг дэмжих тэтгэмж олгосноор ченжүүд ашиг хүртэх боломжтой;

7.3 Нөхөн олговрын эрх олгох шалгуур Хаягдал цуглуулагчдын шилжилт хөдөлгөөн их, орлого олж буй ажил нь албан ёсны бус зэрэг нөхцөл байдал нь нөхөн олговор авах эрхийг тогтооход нэлээд хүндрэл учруулж байна. Хүснэгт 7-1-т тодорхойлсончлон, “тасалбар болгох өдрөөс” өмнөх 12 сарын хугацаанд доод тал нь 2 сарын турш хаягдал цуглуулсан бүх хүнийг нөхөн олговор авах эрхтэй гэж үзнэ. Гэвч нөхөн олговор авах шаардлага хангасан хаягдал цуглуулагчдын баталгаатай “жагсаалтыг” гаргахад зарим талаар бэрхшээл тулгарахаар байна. Дараах аргыг санал болгож байна. Үүнд:

- Хогны цэгт нэвтрэх эрхийг хязгаарлахаас 2 сарын өмнө нөхөн олговор авах эрхийг “тасалбар болгох өдөр”-ийг эхлүүлнэ;

- Тасалбар болгох өдрөөс өмнө 12 сарын хугацаанд МДХЦ-т урт хугацаагаар (2 сар, эсвэл илүү) ажилласан, судалгаанд хамрагдсан хаягдал цуглуулагчийг нөхөн олговор авах эрхтэй гэж үзнэ;

- “нөхөн олговор авах эрхтэй хаягдал цуглуулагчдын нэрсийн жагсаалт”-ыг гаргахын тулд Нийслэлийн хот тохижилтын газар тасалбар болгох өдрөөс өмнөх 12 сарын хугацаанд МДХЦ-т хаягдал түүж байсан иргэдийн нэр, регистрийн дугаар, утасны дугаарыг өдөр бүр, эсвэл долоо хоног бүр бүртгэх нь зүйтэй. Энэхүү мэдээлэлд үндэслэн нөхөн олговор авах эрх бүхий хүмүүсийн нэрсийн жагсаалтыг бүрдүүлнэ. Уг жагсаалтад багтсан бүх хүмүүс нөхөн олговор авах эрхтэй бөгөөд төслийн талбайг бүрмөсөн хаахаас хамгийн багадаа 2 сарын өмнө тэдэнтэй холбогдож (биечлэн уулзах боломжгүй бол утсаар) үндсэн мэдээллийн асуулгыг бүрэн гүйцэд бөглөж авна;

- Цуглуулах шаардлагатай суурь судалгааны нэмэлт мэдээллийг (нөхөн олговор авах эрх бүхий хүмүүсийн жагсаалтад үндэслэн) бүрдүүлэхдээ 2019 онд цуглуулсан мэдээллийн санг суурь болгон ашиглах хэрэгтэй. Шинээр ирсэн хаягдал цуглуулагчдыг нэг бүрчлэн бүртгэж авах хэрэгтэй (Хавсралт А-д буй асуулгын хуудсыг ашиглана);

- Нийслэлийн хот тохижилтын газар “хаягдал цуглуулагчдын жагсаалт”-ыг 12 сарын туршид хөтөлснөөр бүтэн жилийн хугацаанд тэдний тоо хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг тогтоох боломжтой болно;

- Хэрэв хаягдал цуглуулагчтай холбогдох утасны дугаар байхгүй бол Нийслэлийн хот тохижуулах газар тэдэнтэй холбогдох өөр арга замыг тодруулна. Тэгснээр тэд Төслийн барилгын ажил эхлэхээс өмнө хаягдал цуглуулагчдын талаарх суурь мэдээллийг бүрэн авах боломжтой болно;

- Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төслийг хэрэгжүүлэх хугацаа батлагдсаны дараа тасалбар болгох өдрийг тогтоож, эцсийн судалгааг явуулна (нөхөн олговор авах эрхэд үндэслэн).

Ер нь тасалбар болгох өдрийг нөхөн олговор авах эрхийг тогтоох ганцхан өдрөөр тогтоодог. Гэвч энэ арга нь хаягдал цуглуулагчид шиг тогтвортой бус, байнга өөрчлөгдөж байдаг бүлэгт ашиглахад тохиромжгүй юм. Бодит байдал дээр энэ аргыг “нөхөн олговор авах эрх”-ийн хугацаа илүү урт хугацаанд (12 сар) хүчин төгөлдөр байх тохиолдолд санал болгодог бөгөөд сүүлийн тасалбар болгох өдөр нь энэхүү эрх дуусгавар болох хугацааг заадаг. Тасалбар болгох өдрийг хогны цэг хаагдахаас 2 сарын өмнө тогтоож байгаа нь хаягдал цуглуулагчдын ашиг




сонирхол болон тэдэнд санхүүгийн дарамт мэдрэгдэхээс өмнө амьжиргааг сэргээх арга хэмжээг хэрэгжүүлэх хангалттай хугацаа гаргах асуудлыг тэнцвэртэй шийдэх зорилготой юм. Хэрэв сүүлийн тасалбар болгох өдрийг хэтэрхий эрт тогтоовол хаягдал цуглуулагчдын амьжиргаагаа нөхөн сэргээлгэх ашиг сонирхлыг гүйцэлдүүлэхэд бэрхшээл тулгарна. Харин тасалбар болгох өдрийг хожуу тогтоовол амьжиргааг сэргээх зорилгоор төлөвлөсөн арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэх боломжгүй болно. Тасалбар болгох өдрийг тогтоосноос хойш МДХЦ-т ажиллаж эхэлсэн хаягдал цуглуулагчд (болон ченжүүд) нөхөн олговор авах эрхгүй бөгөөд амьжиргааг нөхөн сэргээх үйл ажиллагаанд оролцохгүй (өөрөөр хэлбэл, төслийн талбай хаагдахаас өмнө 12 сарын хугацаанд Хот тохижилтын газраас хөтөлсөн, нөхөн олговор авах эрх бүхий хүмүүсийн нэрсийн жагсаалтад ороогүй хүмүүс).

8. Төсөл хэрэгжүүлэх нэгжийн бүтэц АНС энэхүү төлөвлөгөөг боловсруулж байх үед Төслийн хэрэгжилттэй холбоотой зохион байгуулалт, ялангуяа амьжиргааг нөхөн сэргээх үйл ажиллагааг хариуцах бүтэц тодорхойгүй байсан. Төслийг ТХН хариуцан хэрэгжүүлэх ёстой бөгөөд 2019 оны сүүлээр тус нэгжийг дараах бүрэлдэхүүнтэйгээр байгуулсан. Үүнд:

• Улаанбаатар хотын захиргаа – Хог хаягдлын асуудал хариуцсан хэлтэс, Хог хаягдал цуглуулах үйл ажиллагааг хариуцсан менежер

• “Бид тусалъя” ТББ-ын төлөөлөл. МДХЦ-ийн аудитыг хариуцан ажиллах гэрээтэй

• Хот тохижилт үйлчилгээний албаны төлөөлөл ТХН нь 5-7 хүний бүрэлдэхүүнтэй байхаар төлөвлөсөн. ТХН-ийн зөвлөхөөр CECT дэд бүтцийн зөвлөх компани ажиллах бөгөөд ажлын гэрээг 2019 оны 10 сарын 1-нд байгуулсан. ТХН болон ТХН-ийн зөвлөхүүд нь АНСТ-г үр бүтээлтэй хэрэгжүүлэх бүхий л нөхцөл боломжийг бүрдүүлэх үүрэгтэй. Гэтэл ТХН-ийн гишүүд АНСТ-д тусгасан арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай цаг зав, чадвар туршлага хангалтгүй байгаа тул Монголын нөхцөлд амьжиргааг нөхөн сэргээх ажил хийж байсан туршлагатай, МДХЦ дэх хаягдал түүгчидтэй 6 сараас (хогийн цэгт нэвтрэх хориг тогтоохоос өмнөх 3 сар, тогтоосноос хойш 3 сар) доошгүй хугацаагаар байнгын харилцаатай ажиллах боломжтой ТББ/ИНБ-тай (Иргэний нийгмийн байгууллага) ажиллаж чадах зөвлөх багийг ажиллуулах замаар энэ асуудлыг шийдэх нь хамгийн зөв сонголт юм. Энэ баг нь нөхөн олговор авах эрх бүхий хаягдал түүгчдийг жагсаалтыг (7-р бүлэгт буй) эцсийн байдлаар гаргахын тулд нэмэлт суурь судалгааг явуулах шаардлагатай. Хэрэгцээтэй сургалт зохион байгуулах, сэтгэлзүйн дэмжлэг үзүүлэх гэх мэт нийгмийн ажилтнуудыг энэхүү АНСТ-нд тодорхойлж, шаардлагатай санхүүжилтийг тооцоолсон болно. Гэхдээ тус төлөвлөгөөнд тусгасан үйл ажиллагаануудыг цаг тухайд нь төлөвлөсөн ёсоор хэрэгжүүлэхэд ТББ / ИНБ/ зөвлөхүүд чухал үүрэгтэй.




Түүнчлэн энэхүү зөвлөх баг / ТББ / ИНБ-ууд нь хамтран АНСТ-нд тусгагдсан үйл ажиллагаануудын хэрэгжилтийг үнэлэх, мониторинг хийхэд гол үүрэгтэй оролцоно. ТХН-ээс илүү тодорхой мэдээлэл ирсний дараа энэ сэдвийг дэлгэрэнгүй бичнэ.

9. Олон нийтийн хэлэлцүүлэг ба санал гомдол барагдуулах механизм

9.1 Сонирхогч талуудыг тодорхойлох, дүн шинжилгээ хийх Сонирхогч талуудад шинжилгээ хийх нь холбогдох бүх талыг илрүүлж, төсөл дэх тэдний үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлж, оролцох боломжийг олгох зорилготой. Хүснэгт 9-1-д сонирхогч талуудын талаарх товч мэдээллийг үзүүлэв.

Хүснэгт 9-1 Сонирхогч талуудын тодорхойлолт

Сонирхогч тал Тодорхойлолт Үндсэн сонирхол / асуудал Гадаад сонирхогч талууд Азийн хөгжлийн банк (АХБ)

АХБ Улаанбаатар хотод хэрэгжих хүнсний хог хаягдлын мененжментийн хөтөлбөрийг боловсруулж байна. Энэ хөтөлбөр нь хүнсний хаягдлаар бордоо бэлтгэх систем байгуулах зорилоготойгоор 2019 – 2020 онд таван хороонд байгуулагдана.

Хүнсний хог хаягдлын менежмент

Японы олон улсын хамтын ажиллагааны агентлаг (ЯОУХАА)

ЯОУХАА 2004 – 2007 онд УБ хотод Хатуу хог хаягдлын менежментийн судалгааг боловсруулж, 2002 – 2012 онд хотын хатуу хог хаягдлын багтаамжийг бэхжүүлэх төслийн дизайныг хэрэгжүүлсэн.

Хадгалах хүчин чадал болон хатуу хог хаягдлын менежментийн байгууламжууд

Япон улсын засгийн газар

Япон улсын засгийн газар 2007-2008 онд НЭХЦ-ийн эрүүл ахуйн хог хаях газрын бүтээн байгуулалт, холбогдох тоног төхөөрөмжийн хангалтыг санхүүжүүлсэн.

Солонгосын олон улсын хамтын ажиллагааны агентлаг (СОУХАА)

СОУХАА 2015 онд НЭХЦ-т хотын захиргааны хатуу хог хаягдлыг дахин боловсруулах байгууламж барьсан. Харамсалтай нь энэхүү байгууламж галд шатаж, үйл ажиллагаа нь зогссон.

Mонголын хог хаягдлыг дахин боловсруулах үндэсний холбоо (MХХДБҮХ)

МХХДБҮХ нь 2005 онд үүсгэн байгуулагдсан ба 200 гаруй хог худалдан авагчдыг гишүүнээ болгон бүртэсэн. МХХДБҮХ нь Улаанбаатар хотын Хог хаягдлыг дахин боловсруулах аж үйлдвэр-технологийн эко-парк төслийг удирдаж байна. Хэрэв зохион байгуулж чадвал эко-парк төсөл нь хог хаягдал дахин боловсруулах 20 цэгийг бий болгох, мөн НЭХЦ болон ЦДХЦ-т хог хаягдал ангилах, дахин боловсруулах үйлдвэрүүдийг барина. 2019 оны 8 сарын байдлаар, хуванцар боловсруулах гурван байгууламж баригдсаны эхнийх нь НЭХЦ-т байрладаг. МХХДБҮХ нь хаягдал цуглуулах үйл ажиллагааг удирдан

Хуванцар боловсруулах, дахин боловсруулалт хийх. Хоолны хаягдал дахин боловсруулах боломжийг судалж байгаа




зохион байгуулдаггүй тул МДХЦ-т хаягдал түүдэг иргэд энэхүү эко-парк хөтөлбөрт хамрагдах боломж байгаа эсэх нь одоогоор тодорхойгүй байна. Тус холбоо нь хоол хүнсний хаягдал дахин боловсруулах ажлыг бусад талуудтай хамтран хийх талаар идэвхийлэн судалж байна.

Нэгдсэн үндэсний байгууллагын байгаль орчны байгууллагын Олон улсын хүрээлэн буй орчны технологийн төв (НҮБ-ын БОБОУХБОТТ)

Энэ нь УБ хотын хатуу хог хаягдлын менежментийг сайжруулах стратеги (2017-2030)-ийг боловсруулахын тулд УБ хотын захиргаатай хамтран ажиллах үндсэн хариуцагч байсан.

Германы Олон Улсын Хамтын Ажиллагааны Нийгэмлэг (GIZ)

GIZ-ийн Хот байгуулалтын Nexus Төслийн зүгээс Улаанбаатар хотын захиргаа (ХТҮГ-ыг оролцуулан) болон Үндэсний хөгжлийн агентлагийн тодорхой тооны ажилтнуудыг Германд сургалт судалгаанд хамруулж, хатуу хог хаягдлын менежмент болон хог хаягдал шатааж устгах асуудлаар үзэл бодлоо солилцох боломжийг олгосон23.

OT Харуул OT Харуул нь ЕСБХБ-наас Монгол улсад хөрөнгө оруулсан бүх төслүүдийг анхааран ажилладаг. Тэд 2018 онд ЕСБХБ-ны жил бүрийн уулзалтаас өмнө хаягдал түүгчдийн амжиргааг нөхөн сэргээх талаар зарим нэг асуултуудыг дэвшүүлсэн. Мөн OT Харуул нь 2017 онд “Хөгжлийн хэлхээ” ТТБ-тай хамтран ЦДХЦ-т “нөөцийн шударга байдал ба эмэгтэйчүүд” төслийн хүрээнд судалгаа явуулсан.

Хаягдлын менежментийн төслүүдийн үйл ажиллагаанд хаягдал түүгчдийг орхигдуулалгүй багтаахад тэд гол анхаарлаа хандуулдаг. Түүнчлэн орон нутаг дахь малчдын зээл болон УБ хот дахь хаягдал түүх үйл ажиллагааны хоорондын уялдаа холбоог тодруулан судлах сонирхолтой. Эцэст нь, тэд энэхүү Төсөл ЕСБХБ-ны Гүйцэтгэлийн шаардлагын дагуу хэрэгжиж буй эсэхэд анхаарал хандуулахыг зорьж байна.

“Хөгжлийн хэлхээ” ТББ

“Хөгжлийн хэлхээ” ТТБ, Монголын эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөрийг дэмжих холбоо ТББ-тай хамтран ЦДХЦ дээр хаягдал түүдэг эмэгтэйчүүдэд тусалж, амьжиргааг нь хогийн цэгийн гадагшаа шилжүүлэх зорилгоор ЦДХЦ-ийн эмэгтэйчүүдтэй ажилласан. Хувь хүнийг хогийн цэг дээр ажиллахаа болиход туслахын тулд 2-5 жил зарцуулагдана гэж тооцоолсон. Эмэгтэйчүүдийн амьдралыг өөрчлөхөд туслах үйл ажиллагаанд нийгмийн ажил, эсвэл сэтгэлзүйн ур чадварыг ашиглах нь тэдний арга замын гол бүрэлдэхүүн хэсэг байв. Гэвч 6 жилийн ажлын үр дүнд 6

Хаягдал цуглуулалгчдын амьжиргааг нөхөн сэргээх үйл ажиллагаа болон ирээдүйн хяналт үнэлгээ (эмэгтэйчүүдэд үзүүлэх үр дүнд гол анхаарал хандуулна).

23 https://www.water-energy-food.org/news/urban-nexus-mongolians-gain-german-best-practice-experiences-on-solid-waste-management-and-waste-incineration/




эмэгтэйг л ЦДХГ-ээс өөр амьдрал руу шилжихэд тусалж чадсан байна.

Монголын эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөрийн дэмжих холбоо ТББ (МЭХДХ)

Энэ байгууллага нь дээр дурдсан ажлыг Хөгжлийн Хэлхээ ТББ-тай хамтран ЦДХЦ-т хийж байна. Тэд Монгол эмэгтэйчүүдийн ажил эрхлэлтэд нөлөөлж буй хөгжлийн асуудалд гол анхаарлаа хандуулдаг.

Хаягдал түүдэг эмэгтэйчүүдийг албан ёсны ажлын байранд зуучлах, ажил эрхлэх бусад боломжоор хангахад нь дэмжлэг үзүүлэх

Монголын эмэгтэйчүүдийн сан (МОНЭС)24

Эмэгтэйчүүдийн хөгжил дэвшлийн төлөөх санал санаачлагыг дэмжих зорилгоор 2000 онд байгуулагдсан. Байгуулагдсанаасаа хойш нийт 375 төсөлд 1.5 тэрбум төгрөг хандивласан.

Эмэгтэйчүүдийг хүчирхэгжүүлэх

Улаанбаатар хот – Нийгмийн халамжийн газар

Нийгмийн халамжийн газар нь УБ хот дахь 72 төрлийн нийгмийн халамжийн өргөдлийг хариуцдаг газар юм. Хэдийгээр ниймгийн халамжийн олон төрлүүдийг авах нөхцөлд хүрч буй эсэхийг хорооны түвшинд шийддэг боловч, Нийслэлийн нийгмийн халамжийн газар нь бүх нийгмийн халамжийн санаачлагад хяналт тавьж, шинэ хөтөлбөрийн хэрэгжүүлэлтийг удирддаг. Нийгмийн халамжийн газар иргэдийг бусад төсөл болон ТББ-уудтай холбохыг зорьдог. Тэд ядуурлын түвшинг тодорхойлох зорилгоор 3-4 жил тутам ядуурлын судалгааг явуулдаг. Сүүлийн судалгаа 2017 онд хийгдсэн ба дараагийнх нь 2020 онд хийгдэх төлөвлөгөөтэй байна.

Ниймгийн халамж/тусламжид суурилсан мөнгөн төлбөрөөс мөнгөн бус төлбөрийн шилжилтийг харах сонирхолтой.

Өлзийт асар Улаанбаатар хотын архины хамааралтай хүмүүсийг нөхөн сэргээх эмчилгээний төв.

Дотоод оролцогч талууд Төсөл хэрэгжүүлэгч нэгж (ТХН)

Хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төслийн хэрэгжилтийг хариуцагч.

Төслийн хэрэгжилт, хуваарь, төсөв санхүү

Төсөл хэрэгжүүлэгч нэгжийн зөвлөх

Зөвлөгч нь өмчийн эзэн болох ХТҮГ болон Улаанбаатар хотын захиргаанд Төслийн дизайн, тал бүрийн хангамж, зардлууд, захиргааны гэрээ хэлцлийн талаар тайлагнахад туслах замаар төслийг хугацаанд нь үр дүнтэй хэрэгжүүлэхэд түлцэх болох үүрэгтэй.

Худалдан үйл явц ба төслийн хэрэгжилт

КОВИ интернайшэнл (Cowi International)

Төслийн байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээг хийхээр сонгогдсон зөвлөх компани.

Байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээ

Хот тохижилт, үйлчилгээний газар (ХТҮГ)

Хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төслийн хэрэгжүүлэлтэд ХТҮГ-ын ажилчид оролцохоос гадна, ажлын боломжууд нэмэгдэж, өөрчлөгдөх замаар Төслийн нөлөөлөлд өртөнө.

Хогийн цэгүүдийн менежмент болон одоогийн үйл ажиллагааны нөлөөлөл

Нөлөөлөлд өртөгч оролцогч талууд МДХЦ дэх хог хаягдал түүгчид

МДХЦ дэх хог хаягдал түүгчдийн албан ёсны байгууллага гэж байхгүй. Тиймээс ижил төстэй туршлага бүхий найз нөхдийн жижиг бүлгүүд буюу хог хаягдал түүгчдийг зохион байгуулах хэрэгтэй болно. Бүх хог хаягдал түүгчдийг үр дүнтэйгээр хамрахын тулд жижиг бүлгийн

Орлогоо алдах

24 https://mones.org.mn/about-us/




уулзалт болон төлөвлөгөөт томоохон уулзалтуудаар дамжуулан хог хаягдал түүгчдийг оролцуулах хэрэгтэй.

МДХЦ-т хаягдал худалдан авдаг иргэд

МДХЦ дэх хог хаягдал худалдан авагчдын албан ёсны байгууллага гэж байхгүй боловч ХТҮГ-т бүртгэлтэй ердөө 3 хог хаягдал худалдан авагч гэр бүл байдаг. Тэдгээр бүлгүүдтэй холбогдож, харилцах нь харьцангуй шулуухан байх болно.

Орлого / бизнесээ алдах

НЭХЦ, ЦДХЦ-т ажилладаг хог хаягдал түүгчид

НЭХЦ ба ЦДХЦ-т ажилладаг хог түүгчдийн албан ёсны байгууллага гэж байхгүй. Хогийн цэг тус бүрийн хог хаягдал түүгчдийн бүлгүүдтэй харилцах бүх харилцааг ХТҮГ-ын менежмент зохицуулах хэрэгтэй болно.

Барилгын хог хаягдлаас орж ирэх орлогоо алдах, МДХЦ-ээс шинээр хог түүж эхлэх хүмүүсийн боломжит урсгал

12-р хорооны удирдлага

12-р хорооны дарга болон тус дүүргийн нийгмийн халамжийн баг Хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төслийг ихээхэн сонирхож байна. Ялангуяа тоос шороо ихсэх магадлал буюу агаарын чанарын өөрчлөлтийн асуудал, энэ нь хэрхэн бизнесийн бусад хэсгүүдэд нөлөөлж болзошгүй талаар, мөн бүсийн ажилгүйдлын түвшин нэмэгдснээс үүсэх үр нөлөөны талаар онцгой анхаарч байна.

Хорооны тоос шороо, ажилгүйдлын түвшин нэмэгдэх

9.2 Сонирхогч талуудтай хийсэн өмнөх уулзалтууд Өнөөг хүртэл Төслийн талаар албан ёсны зөвлөлдөх уулзалтууд хязгаарлагдмал хүрээнд хийгдэж ирсэн боловч хог хаягдал зайлуулах байгууламжийг шинэчлэх, БХХ-ыг дахин боловсруулах үйдвэр барих ажил нь гадаад, дотоод ихэнх оролцогч талуудад ойр санагдаж буй юм. Энэхүү төслийн амьжиргааг нөхөн сэргээх чиглэлээр өнөөдрийг хүртэл хийсэн албан ёсны уулзалтуудын талаарх тойм мэдээг Хүснэгт 9-2-т харуулав.

Хүснэгт 9-2 Сонирхогч талуудтай хийсэн өмнөх уулзалтууд

Он, сар, өдөр Байгууллага (хувь хүн) Уулзалтын зорилго 2017 2017 оны 7 сарын 31

УБ хотын захиргаа (Тох тохижилт, үйлчилгээний газрын мэргэжилтэн Мөнгөнзул)

МДХЦ-ийн хатуу хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төслийн төлөвлөгөөт хугацааны талаар танилцуулж, мэдээлэл цуглуулсан.


Монголын хог хаягдлыг дахин боловсруулах үндэсний холбоо (МХХДБҮХ) (Бямбасайхан (Ерөнхийлөгч), Батжаргал (СЕО), Цэндмаа)

УБ хотын хаягдал түүгчдийн МХХДБҮХ дахь гишүүнчлэл болон тус холбооноос хаягдал түүгчдэд зориулан авч хэрэгжүүлсэн санаалчлагатай холбоотой мэдээлэл цуглуулсан.





ХТҮГ – Морингийн давааны хогны цэг, мэргэжилтэн Энхбаяр

МДХЦ-ийн ХТҮГ-ын багтай танилцаж, хогийн цэг дээр анх удаа очсон. Мэргэжилтэн Энхбаяр хаягдал түүдэг жижиг бүлэг хүмүүст эхний танилцуулгыг хийж, амьжиргааны судалгааны зорилгыг тайлбарласан. Мөн хээрийн судалгааны багийн аюулгүй байдлын талаар хэлэлцэж тохирсон.


12-р хорооны засаг дарга (Долгор) Ажлын хөтөлбөрийг танилцуулж, 12-р хорооны нийгэм-эдийн засгийн мэдээллийг цуглуулсан.


ХТҮГ (НЭХЦ-ийн) (Мэргэжилтэн Пүрэвдорж)

Төлөвлөж буй нэвтрэх эрхийг хязгаарлах, хаягдал түүгчдэд үзүүлэх нөлөөллийн талаар танилцуулж, хэлэлцсэн.

2017 оны 8 сарын 1-8

МДХЦ дэх хаягдал түүгчид (69 хүн) болон хаягдал худалдан авагчид (2)

Төслийн талаар товч танилцуулж, амьжиргааны судалгаа явуулсан.

2019 2019 оны 8 сарын 5

Улаанбаатар хотын захиргаа – Нийслэлийн нийгмийн халамжийн газар (Бямбын Отгонжаргал (дэд захирал))

Төслийн талаар тайлбарлаж, хаягдал түүгчид хамрагдах боломжтой нийгмийн халамжийн үйлчилгээний талаар илүү сайн ойлголттой болсон.


ТХН-ийн төлөөлөгчид (хог хаягдлын менежментийн хэлтсээс 2, “Бид тусалъя” ТББ-аас МДХЦ-ийн байгууламжийн аудитын гэрээтэй 1 хүн) Мөнгөнзул (Тусгай хог хаягдлыг хариуцсан ажилтан) Энх-Амгалан (Хог хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр, Улаанбаатар хотын 3 хогийн цэгийг хариуцсан ажилтан)

ТХН-ийн 3 төлөөлөгчтэй уулзаж, хээрийн төлөвлөгөөт ажлын талаар ярилцаж, АНСТ-ний салшгүй хэсэг хэн байж болохыг тодорхойлохыг зорьсон.

2019 оны 8 сарын 6,7,11,12-ны өдрүүд

МДХЦ дэх хаягдал түүгчид (51 иргэн)

(ХТҮГ-ын тусламжтайгаар) Хувь хүн тус бүрийн болон жижиг бүлгийн хэлэлцүүлгээр дамжуулан Төслийн талаар танилцуулсан. Хаягдал түүгч нэг бүртэй хийсэн ярилцлагадаа Төслийн агуулгын талаар тайлбарлаж өгсөн. Хаягдал түүгчдэд танилцуулсан мэдээллийн үндсэн санааг Хавсралт В-д буй “Хуваалцах мэдээ”-д харуулав.


НЭХЦ дэх хаягдал түүгчид (10 иргэн) болон НЭХЦ-ийн ХТҮГ-ын төлөөлөгчид

Төслийн талаар танилцуулж, судалгааны протоколын нэг хэсэг болох НЭХЦ дэх хаягдал түүгчдэд үзүүлэх нөлөөг тайлбарласан.


ЦДХЦ дэх хаягдал түүгчид (14 иргэн) болон ЦДХЦ-ийн ХТҮГ-ын төлөөлөгчид

Төслийн талаар танилцуулж, судалгааны протоколын нэг хэсэг болох ЦДХЦ дэх хог хаягдал түүгчдэд үзүүлэх нөлөөг тайлбарласан.


OTХаруул (Дүгэрсүрэнгийн Сүхгэрэл) Хөгжлийн хэлхээ (Долгор)

Төслийн талаар танилцуулж, 2019 оны 10/11-р сард зохион байгуулагдах ТББ/ИНБ-ын уулзалт зөвлөгөөнд оролцохыг урьж, өмнө нь энэ асуудлаар ажиллаж байсан (Хөгжлийн хэлхээ), энэхүү төсөлд




анхаарч буйгаа илэрхийлсэн (OTХаруул) ТББ-уудын санаа зовж буй асуудлуудыг ойлгохыг зорьсон.


Улаанбаатар хотын захиргаа, Төслийн менежмент, зохицуулах газар (Баатарын Золзаяа) болон ЕСБХБ

Хээрийн судалгааны үр дүнг хэлэлцэх эцсийн уулзалтаа хийсэн.


МДХЦ-т ажилладаг хаягдал түүгчид (санамсаргүй байдлаар сонгосон хаягдал түүгч 6 иргэн), Сара Рак (ЕСБХБ), С.Ринкевишок (S. Rinkevicious-CECT)

Сара Ракад төслийн талбайг танилцуулахаар МДХЦ-т очиж, тэнд хаягдал түүж байсан иргэдийн заримтай уулзаж ярилцсан. АНСТ-т санал болгосон нөхөн олговрын талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг биднийг ирэхийн өмнөх өдөр нэгэн ТББ ажилтнууд тус хогийн цэгт ажилладаг хаягдал түүгч нарт танилцуулсан байв. Тиймээс энэ бол зөвхөн санал болгож буй хувилбар бөгөөд өөрчлөгдөх боломжтой гэдгийг тэдэнд тайлбарласан.


ТХН-ийн төлөөллүүдтэй хийсэн уулзалт семинар

Дэлгэрэнгүй мэдээллийг доороос үзнэ үү.

Аригуун (ТХН-ийн гишүүн), Б.Золзаяа нартай хоёр дахь уулзалтыг хийсэн.


ТББ болон ИНБ-ын төлөөллүүдтэй уулзаж, уг Төслийн нөлөөнд өртөж буй хаягдал цуглуулагчдад олгох нөхөн олговрын эрх, нөхөн олговрын хэлбэрүүдийн талаар ярилцсан.

Дэлгэрэнгүй мэдээллийг доороос үзнэ үү.


Монголын хог хаягдлыг дахин боловсруулах үндэсний холбооны (МХХДБҮХ) гүйцэтгэх захирал Д.Батжаргалтай уулзсан

Төслийн талаарх сүүлийн мэдээллийг өгөхийн зэрэгцээ тус Төслийн зүгээс МХХДБҮХ-ны эко-парк төсөлтэй хамтран ажиллах боломжийн талаар асууж ярилцах зорилготой. Эко-парк болон МХХДБҮ-ноос төлөвлөж буй тодорхой ажлуудын талаар ярилцсаны эцэст зарим зүйл дээр хамтран ажиллах боломж байна гэж дүгнэсэн.

Өнөөдрийг хүртэл оролцогч талуудтай хийсэн уулзалт ажлуудын үеэр дараах зүйлс ажиглагдав:

● Хог хаягдал түүгчид болон хог хаягдал худалдан авагчдын дунд судалгааны сульдаа, Төслийн сульдаа байгаа нь илэрхий ажиглагдсан. Энэ нь хог хаягдал түүгчид өмнө нь өөр олон тооны судалгаа (Төсөлтэй холбоотой болон холбоогүй бусад судалгаанууд) өгч, баримтат кино, бусад ярилцлага санаачлагуудад оролцсон ч үр дүнд нь бараг юу ч өөрчлөгддөггүй байсантай холбоотой гэдэг нь анзаарагдсан. Хог хаягдал түүгчдийн олонхи нь МДХЦ-т өнгөрүүлж буй минут бүрийг мөнгө олох боломжтой цаг гэж үздэг тул ямар нэгэн зүйлд саатах эсвэл анхаарлаа сарниулах нь тухайн өдрийн орлого олох боломжид шууд нөлөөлдөг гэж үздэг;

● 2017 онд хог хаягдал түүгчдийн цөөнх нь хог хаягдал цуглуулдаг гэдгээ гэр бүлдээ хэлээгүй гэх (ихэнхдээ оюутнуудад хамаарна), эсвэл өөр бусад




шалтгаанаар хувийн мэдээллээ тэмдэглүүлэхдээ дурамжхан байсан. Харин 2019 онд энэ асуудал гараагүй;

● МДХЦ-ийн хатуу хог хаягдал боловсруулах байгууламжыг шинэчлэх төслийн хэрэгжүүлэлтийн хугацаа бүрэн тодорхой биш байдал нь энэхүү төсөл хэрэгжих эсэх талаар зарим оролцогч талуудад эргэлзээг төрүүлж байна. Бүх хог хаягдал түүгчдийг өөр орлогын үүсвэртэй болгон шилжүүлэх зорилготой, төстэй төлөвлөгөөтэй төсөл 10 жилийн өмнө яригдаж байсан боловч юу ч хэрэгжээгүй хэмээн цөөнгүй хог хаягдал түүгчид тайлбарласан. 2019 онд нэгэн хог хаягдал түүгч амьжиргаагаа залгуулах өөр арга зам илрүүлэхээс илүүтэй, МДХЦ-т нэвтрэхийг хориглосон тохиолдолд хог түүгчид эсэргүүцэх болно хэмээн хариулсан.

Зураг 9-1 – 9-5. 2019 онд хийсэн зарим уулзалтыг дараах зургуудаар үзүүлэв.

Зураг 9-1 МДХЦ

Зураг 9-2 МДХЦ – Төслийг тайлбарлаж, ярилцлага авч буй нь

Зураг 9-3 МДХЦ – Төслийг бүлэгт тайлбарлаж, Амьжиргааг нөхөн сэргээх арга хэмжээнүүдийн талаар ярилцаж буй нь

Зураг 9-4 МДХЦ – Бүлгийн уулзалт




Зураг 9-5 Төслийг болон Амьжиргааг нөхөн сэргээх арга хэмжээг тайлбарлах зорилготой жижиг бүлгийн уулзалт

ТХН-д зориулсан уулзалт зөвлөгөөн – 2019 оны 11 сарын 6 ТХН-ийн бүрэлдэхүүнд багтсан тус нэжийн зөвлөх, Байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээний зөвлөх, ЕСБХБ болон Resources Pty компанийн төлөөллүүдийн оролцсон уулзалт зөвлөгөөг 2019 оны 11 сарын 6-нд зохион байгуулсан. Энэ уулзалтыг Resources Pty компани зохион байгуулсан бөгөөд уг уулзалтыг 2019 оны 8 сард хийсэн хээрийн судалгааны үр дүн, төслийн нөлөөлөлд өртсөн хаягдал түүгчид болон хаягдал худалдан авагчдад олгох нөхөн олговрын эрх, нөхөн олговрын хэлбэрүүдийг танилцуулж, АНСТ-ний хэрэгжилтийн (төсөв санхүү, хуваарь, эх үүсвэр) талаар ярилцах зорилготой байв. Уулзалт болохоос долоо хоногийн өмнө АНСТ-ний англи дээрх төсөл болон монгол дээрх хураангуй хувилбарыг оролцогчдод хүргэсэн (нөхөн олговор авах эрхийг тогтоох, нөхөн олговрын төрлүүд, хөрөнгө санхүү, ажлын хуваарь болон тус баримтыг хэрэгжүүлэх асуудлыг онцолсон). Тус уулзалт семинарт оролцогчдын нэрсийн жагсаалтыг Хавсралт Д-д хавсаргав. Уулзалт зөвлөгөөний үеэр ярилцсан гол асуудлуудыг доор сийрүүлэв:

• Өгөгдөл буюу мэдээллийн найдвартай байдал: • Хаягдал түүгчдийн өсөлт, бууралтын хандлага; • Хогийн цэгүүдэд хүүхдүүд хаягдал түүж буй асуудал; • Мэргэжлийн сургалт ба ажилд орох боломж; • МДХЦ-ээс ЦДХЦ / НЭХЦ рүү чиглэсэн шилжил хөдөлгөөн; • Нийслэлийн нийгмийн халамжийн газрын үүрэг хариуцлага; • Төсөв санхүү ба ажлын хуваарь; • Хогийн цэгт нэвтрэхийг хориглох өдөр / хугацаа; ба • АНСТ-г хэрэгжүүлэхтэй холбоотой үүрэг хариуцлага.

ТТБ / ИНБ-д зориулсан уулзалт зөвлөгөөн – 2019 оны 11 сарын 7 Энэхүү уулзалт зөвлөгөөг 2019 оны 11 сарын 7-нд Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг, мөн төслийн нөлөөлөлд өртсөн хаягдал түүгч иргэдийн амьжиргааг сэргээх үйл ажиллагаанд оролцох сонирхолтой ТББ ба ИНБ-ын төлөөллүүдийг




оролцуулан зохион байгуулсан. Төслийн үйл ажиллагааг анхааран сонирхож буй хүмүүсийг уулзалтад хувьчлан урснаас гадна өөр ямар хүмүүсийн төлөөллийг урьж оролцуулж болох талаар ОТ Харуулаас асууж зөвлөгөө авсан. Уг уулзалтад оролцсон хүмүүсийн нэрсийн жагсаалтыг Хавсралт Е-гээс үзнэ үү. Уулзалт болохоос өмнө АНСТ-ний хураангуйг оролцогсдод хүргүүлсэн бөгөөд уг баримт бичигт Shared Resources компанийн цуглуулсан суурь мэдээллийг дэлгэрэнгүй байдлаар оруулаагүй тул уг компанийн зүгээс уулзалтад оролцогчдод зориулан холбогдох мэдээллийг нэгтгэн танилцуулсан. Уулзалт зөвлөгөө нь АНСТ-ний төсөлд тусгасан нөхөн олговрын эрх тогтоох нөхцөл, нөхөн олговрыг хүргэх хэлбэрийн талаарх ТТБ / ИНБ-дын туршлага, санал хүсэлтийг авах зорилготой байлаа. Уулзалт зөвлөгөөний үеэр дараах асуудлын талаар хөндөж ярилцсан:

• Суурь судалгаа цуглуулах хугацаа (үргэлжлэх хугацаа); • Суурь судалгаа цуглуулах хугацаа (эхлэх хугацаа); • Шилжилтийн үеийн тэтгэмжийг өрхөд олгох; • Нөхөн олговор ба шилжилтийн үеийн тэтгэмж; • Олон хүүхэдтэй эмзэг бүлгийн эмэгтэйчүүд; • Мэргэжлийн сургалт; • Жижиг үйлдвэрлэл эрхлэхэд зориулсэн тэтгэмж; • Байгууллагын чадавхи; • Хамтын үйл ажиллагаа; • Халамжийн үйлчилгээг хорооны түвшинд хуваарилах; ба • Хаягдал түүгчдийг бүртгэлжүүлэх.

9.3 Сонирхогч талуудын оролцоог хангах төлөвлөгөө

Энэхүү АНСТ-г хэрэгжүүлэхэд үр дүнтэй, мэдээлэл сайтай, идэвхтэй сонирхогч талуудыг оролцуулсан уулзалт чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Талуудын оролцоог хангаснаар харилцан зөрчилдөж болзошгүй дараах гурван зорилгыг тэнцвэртэйгээр хангах боломжтой болно. Үүнд:

● МДХЦ-ийг хаахаас өмнө (эсвэл тэр даруй) тэнд ажилладаг хаягдал түүгчдэд (мөн хог хаягдал худалдан авагчдад) орлого олох өөр боломжуудыг тодорхойлохын тулд амьжиргааг нөхөн сэргээх үйл ажиллагаанд санал болгож буй дэмжлэгийг ашиглах хангалттай мэдлэг, цаг хугацаа олгох;

● Санал болгож буй нөхөн олговрын эрхээс ашиг хонжоо олох зорилгоор шилжиж ирсэн, эсвэл шинээр хаягдал түүгчид нэмэгдэх эрсдэлийг багасгах;

● МДХЦ-т нэвтрэхийг хориглохоос өмнө хаягдал түүгчид амьжиргааг нөхөн сэргээх үйл ажиллагаанд оролцох сонирхол, цаг хугацаа бага байх хандлагатай гэдгийг хүлээн зөвшөөрөх. Хаягдал түүгчдийн дийлэнх нь аль болох их орлого олохын тулд хогийн цэгт нэвтрэх боломжтой сүүлийн өдрүүдэд улам илүү эрчимтэй ажиллахыг хичээх магадлал өндөр.




Амьжиргааг нөхөн сэргээх ажиллагааны хамрах хүрээнд АНСТ-г хэрэгжүүлэгч тал төлөвлөгөөнд тусгасан мэдээллийг нарийвчлан сайжруулж, хэрэгжилтийг дэмжих зорилгоор уулзалт хэлцэлцүүлэг хийх боломжтой МДХЦ-ийн хаягдал түүгчдийн төлөөллөөс бүрдсэн бүлэг байгуулахыг санал болгосон. 2019 оны талуудыг оролцооноос харвал, МДХЦ-ийн хаягдал түүгчийг төлөөлөх ганцхан бүлэг байгуулах нь дараах шалтгааны улмаас хэцүү болох нь харагдсан:

● Нийгэм-эдийн засгийн суурь мэдээллийн хэсэгт дурьдсанчлан, хаягдал түүгчдийн хооронд их ялгаа байна. Бүгдэд нь нийтлэг буй ганцхан үзүүлэлт нь тэд бүгд МДХЦ дээр хаягдал цуглуулахаар ирдэг явдал юм. Хаягдал түүгчид өөрсдийгөө хогийн цэг дээр ажил хийхээр ирсэн гэж үздэг бөгөөд ажилд нь саад болох зүйлсэд дургүйцэх, эсэргүүцэх тохиолдол элбэг ажиглагддаг. Тиймээс МДХЦ-ийн талаар бүлгийн уулзалт, хэлэлцүүлэг хийхэд бэрхшээлтэй, бараг биелшгүй зүйл юм;

● Хаягдал түүгчдийн ихэнх нь Хан-Уул дүүргийн 12-р хороонд амьдардаг боловч бүгдээрээ төвлөрсөн газарзүйн тодорхой бүс гэж байхгүй. Зарим хаягдал түүгчид бие биетэйгээ ойр амьдардаг ч ихэнх нь МДХЦ-ээс гадна, бие биетэйгээ огт харилцаагүй, бүрэн хараат бус амьдардаг;

● Хог хаягдал түүгчид нь нэлээд хөдөлгөөнтэй (тогтвортой бус) байдаг нь тэднийг төлөөлөх бүлгийг бүрдүүлэх, уг бүлгийн бүрэлдэхүүнийг хэвээр нь хадгалахад бэрхшээл учруулж байна.

Гэвч хаягдал түүгчдийг төстэй сонирхол/шинж чанараар нь жижиг бүлгүүдэд ерөнхий байдлаар бүлэглэх боломжтой. Үүнийг урьдчилсан байдлаар тодохойлбол:

o МДХЦ-т нэвтрэхийг хориглосон тохиолдолд орлого олох өөр боломжуудыг эрж олох сонирхолтой залуу, дунд насныхан / гэр бүлийн хос (олонх нь өнөр өтгөн гэр бүлтэй). Ихэнх тохиолдолд эдгээр хүмүүс дунд сургуулийн боловсролтой байх бөгөөд сургалтад хамрагдах, эсвэл нарийн мэргэжил шаардахгүй ажилд хамрагдах боломжтой;

o Тавь болон түүнээс дээш насны иргэдийн хувьд, Монгол улс дахь хөдөлмөрийн зах зээлийн насны ангиллын улмаас албан ёсны ажил хөдөлмөр эрхлэхэд бэрхшээл учрах хандлагатай. Нөхөн олговрын эрх олгох тухай хэлэлцүүлэгт (7-р бүлэг) дурьдсанчлан тэдгээр хүмүүс ХТҮГ-ын ямар ч ажлын байранд давуу эрхтэйгээр орох ёстой;

o Албан ёсны боловсрол эзэмшээгүй, архины хамааралтай, эсвэл эрүүл мэндийн бусад шалтгаантай “эрх чөлөөт бүлэг”. Энэ бүлгийн хүмүүс ч мөн албан ёсны ажил олоход хэцүү бөгөөд нийгмийн халамж, тусламж дэмжлэгт хамрагдах шаардлагатай;

o Амралтын хугацаандаа хаягдал цуглуулдаг оюутнууд. МДХЦ-ийн хог хаягдал түүгчдийн оролцоог хангахын тулд дараах арга замыг санал болгож байна. Үүнд:

● Амьдралын туршлага, хүсэл эрмэлзэл ойролцоо, найз нөхөр / хамтрагч мэт харагдаж буй иргэдийн жижиг бүлгүүдтэй уулзах. Энэхүү арга замыг 2019 оны судалгааны үеэр ашиглаж байсан бөгөөд өмнө нь ЦДХЦ-т Хөгжлийн хэлхээ ТББ-ын ашиглаж байсан аргатай мөн нийцнэ;

● ХТҮГ-ын хаягдал жинлэх цэгт товч мэдэгдэл нааж, шаардлагатай гэж үзвэл ХТҮГ-ын ажилчдаар тараалгах;




● “Өдөрлөгтэй өдрүүд” цуврал үйл ажиллагааг зохион байгуулах. Энэ үеэр олон байгууллагыг оролцуулж, төрөл бүрийн арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх ба хаягдал түүгчдийн анхаарлыг татаж, тэднийг олноор татан оролцуулахад анхаарах шаардлагатай. МДХЦ-ийн ХТҮГ-ын диспетчерийн байрны дэргэд энэхүү “Өдөрлөгтэй өдрүүд”-ийг доод тал нь гурван удаа зохион байгуулахыг санал болгож байгаа бөгөөд энэ хугацаанд дараах үйл ажиллагаа / үйлчилгээг үзүүлнэ. Үүнд:

o Үдийн хоолоор дайлах. Энэ нь хаягдал түүгчдийг “Өдөрлөгтэй өдөр”-т оролцуулах гол хүчин зүйл болно;

o Сургалтын төрлүүд, CV бэлтгэхэд тусламж авах, ирээдүйн ажлын байранд зуучлуулах гэх мэтээр сонирхлоор нь ялган, бүлэг болгон бүртгэх;

o Нийгмийн халамжийн мэргэжилтнүүд хувь хүмүүс, айл өрхүүд өөрт оногдох ёстой тэтгэмж, халамжид хамрагдсан эсэхийг нягталж, нэмэлт тэтгэвэр, тэтгэмж авах боломжтой хүмүүст шаардлагатай материалуудыг бүрдүүлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх;

o Орон нутгийн эмнэлгийн ажилчид эрүүл мэндийн үзлэг хийж өгөх; o Хаягдал түүгчдэд ирээдүйд хийх сонголтынхоо талаар эргэцүүлэн

бодож, түүндээ хүрэх итгэлийг төрүүлэх зорилгоор сэтгэл зүйчдийн зөвлөгөө үйлчилгээгээр хангах.

● Хогийн цэгт нэвтрэхийг хориглох өдөр хүртэлх сүүлийн хэдэн долоо хоногт МДХЦ-т сэтгэл зүйч / нийгмийн ажилтан хаягдал түүгчдэд тасралтгүй дэмжлэг үзүүлэх бөгөөд нэвтрэх эрх хаагдсаны дараа МДХЦ-ийн ХТҮГ-ын диспетчерийн байранд 3 сарын турш тогтмол хуваарийн дагуу үргэлгэлжлүүлнэ.

Эдгээр ажлын төлөвлөсөн хугацаа, хуваарийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг Хүснэгт 11-1-ээс үзнэ үү. Хаягдал түүгчидтэй шууд уулзаж харилцахаас гадна, дараах алхмуудыг гадаад болон дотоод талуудтай уулзаж хэлэлцэх нь зүйтэй. Үүнд:

● АНСТ-г хэлэлцэх ТХН-ийн семинар – ТХН-ийн гишүүд, ТХН-ийн зөвлөх болон бусад сонирхогч талуудтай уулзаж, амьжиргааг нөхөн сэргээх ноорог төлөвлөгөөний талаар хэлэлцэж, төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх боломжтой арга замуудыг дахин нягтлах хагас өдрийн семинарыг төлөвлөж байна. Энэхүү семинарын зорилго нь амьжиргааг нөхөн сэргээх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай зарчмуудыг дахин нятлах, эрх олгох талаар санал болгож буй арга хэмжээний талаар нэгдсэн зөвшилцөлд хүрэх, АНСТ-г практикт хэрэгжүүлэх боломж болон цаашдын хяналт, үнэлгээний талаар анхаарахад оршино.

● Амьжиргааг нөхөн сэргээх хувилбаруудын талаар хэлэлцэх ТББ / ИНБ-ын семинар – энэхүү семинарын үеэр (2019 оны 11-р сарын эхээр санал болгосон), хаягдал түүгчдийг МДХЦ-ээс өөр эх үүсвэрээс орлого олох боломжийг олоход нь туслах сонирхолтой ТББ, ИНБ-дыг тус семинарт урьж оролцуулна. АНСТ-ний төсөлд тусгагдсан үйл ажиллагааг хэлэлцэх, семинарт оролцогчдын санал хүсэлтэд үндэслэн боловсронгуй болгох / сайжруулахад энэ семинарын зорилго оршино. Хамгийн гол нь энэхүү семинар нь АНСТ-г хэрэгжүүлэхэд ТХН-ийг дэмжиж ажиллах түншүүдийг олох боломжийг олгох юм;




● АНСТ-г эцэслэн шийдсэний дараа тус төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх хугацаа, төсөв болон дараа дараагийн алхмуудыг бататгах зорилгоор ТХН, ТХН-ийн зөвлөхийг оролцуулсан өөр семинарыг зохион байгуулна.

Мэдээлэл түгээх Төслийн цаг хугацааны төлөвлөлт тодорхой болсны дараа төслийн баримтыг дээр дурьдсан гадаад болон дотоод бүх оролцогч талуудад нээлттэй болгох хэрэгтэй. Сонирхогч талуудад хэзээ, хэрхэн нөлөөлөх, тэрхүү нөлөөллийг удирдахдаа дэмжлэг авах эрхтэй гэдгээ ойлгох түвшний мэдээллийг дамжуулах хэрэгтэй. Хавсралт С-д буй “хуваалцах мэдээлэл”-ийн дэлгэрэнгүй хувилбарыг жишээ болгон харна уу. Хаягдал түүгчдийн дунд бичиг үсэг тайлагдаагүй цөөн тооны хүмүүс байгаа тул Төсөлтэй холбоотой гол мэдээлэл болон төслөөс тэдэнд үзүүлэх нөлөөллийн талаар бүгдэд нь уншиж өгөх замаар хэрэгцээт мэдээллийг чихээрээ сонсох боломжийг олгох нь чухал юм. Төлөвлөж буй гол үйл ажиллагааг тусгасан баримт бичгийн ноорог хувийг семинарт оролцогчдод тарааж өгөх тул дээр дурьдсан семинарууд нь АНСТ-нд агуулагдаж буй мэдээллийг нээлттэй хүртээх нэг хэлбэр болох юм. Түүнчлэн АНСТ-г эцэслэн баталсны дараа түүнийг нийтэд нээлттэй болгох буюу Улаанбаатар хотын захиргааны цахим хуудас, эсвэл ЕСБХБ-ны цахим хуудаст байршуулна. Сонирхогч талуудад зориулан АНСТ-ний хуулбарыг ТХН-д бэлэн байлгана. Монгол болон англи хэл дээр авах боломжтой байна. Төслийн нөлөөлөлд өртсөн хүмүүст зориулсан нөлөөллийн талаарх тусгай бичиг баримтаас гадна, МДХЦ-т хэрэгжих төлөвлөгөөг танилцуулах, түүний хэрэгжилтийн талаар ярилцаж зөвлөлдөхийн тулд төслийн талаарх мэдээллийг нутгийн удирдлагууд, бизнес эрхлэгчидтэй хуваалцах хэрэгтэй. Хаягдал түүгчдэд өөр ажил эрхлэх боломж олгох нь амьжиргааг нөхөн сэргээх хамгийн чухал арга зам бөгөөд үүнд ХТҮГ (хаягдал түүгчдийн өмнөөс) болон орон нутгийн бизнес эрхлэгчдийн оролцоо чухал үүрэгтэй. 9.4 Санал, гомдлыг барагдуулах механизм Төслийн нөлөөлөлд өртсөн хүмүүс төслийн бүх шатанд санал гомдлоо барагдуулах боломжтой байх хэрэгтэй. МДХЦ рүү нэвтрэх хэсэгт байрлах ХТҮГ-ын жинлэх цэг, диспетчерийн байранд санал, гомдлын хуудас болон санал, гомдлын хайрцгийг байршуулахаар төлөвлөж байна. Уг хайцргаас санал, гомдлыг авч нягтлан судалж, ирсэн санал, гомдолд зохих ёсны хариу арга хэмжээ авч, асуудлыг шийдвэрлэх үүрэг бүхий ажилтныг ХТҮГ томилж ажиллууна. МДХЦ-т хатуу хог хаягдлыг боловсруулах байгууламжийг шинэчлэх төсөлтэй холбоотой, түүний дотор уг төслийн нөлөөлөлд өртсөн өрх, тэдний амьжиргааг нөхөн сэргээхтэй холбоотой бүх санал, гомдлыг хүлээн авахын тулд санал, гомдлыг барагдуулах механизмыг тодорхойлно. Санал, гомдол ирүүлэх (жишээ) маягтыг энэхүү төлөвлөгөөний төгсгөлд (Хавсралт Г) хавсаргав. ХТҮГ нь санал, гомдлын механизмыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай. Хэрэв санал, гомдол гаргагч этгээд холбоо барих мэдээллээ үлдээсэн тохиолдолд аль тохирох харилцааны хэрэгслийг ашиглан бүх санал, гомдолд аман юм уу, бичгэн хэлбэрээр хариу өгнө.




Энэ хэсгийн төгсгөлд буй холбоо барих хаягийг ашиглан дурын иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага санал, гомдлоо утсаар, шуудангаар, цахим шуудангаар, эсвэл биечлэн ирж өгөх боломжтой. Аман болон бичгэн гомдлыг бүгдийг нь ажлын 3 хоногт бүртгэж, дүн шинжилгээ хийгээд, гомдлыг хүлээн авснаас хойш ажлын 10 хоногт багтаан хариу өгнө. Санал, гомдлоо илгээсэн хүмүүс нэр, хаягаа нууцлахыг хүсэх эрхтэй. Ийм төрлийн гомдлын хариуг мөн адил бүртгэж авна. ХТҮГ нь ТХН-ийн хамт санал, гомдлыг шийдвэрлэх арга замыг хянаж, дээр дурьдсан хугацаанд зохих ёсоор шийдвэрлэж буй эсэхийг баталгаажуулна.

10. Хяналт шинжилгээ ба үнэлгээ Хяналт шинжилгээ ба үнэлгээ нь нүүлгэн шилжүүлэлтийн менежментийн нэн чухал бүрэлдэхүүн хэсэг юм. Хамгийн гол нь АНСТ-г хэрэгжүүлсний дараа энэ нь нөлөөлөлд өртсөн иргэдийн амьжиргааг нөхөн сэргээх, сайжруулах зорилгоо хангасан эсэхийг хяналт, үнэлгээгээр дамжуулан тодорхойлох боломжтой байдаг. Суурь мэдээлэл цуглуулахад ашигласан шалгуур үзүүлэлтүүдийг нүүлгэн шилжүүлэлтийн дараах амьжиргааны түвшинг дахин тогтооход ашигласнаар харьцуулалт хийх боломжтой болно. Амьжиргааны суурь үндэс маш өргөн хүрээнд өөрчлөгдөж буй тохиолдолд энэ аргыг ашиглах нь нэлээд хүндрэл дагуулж болох талтай. Хаягдал түүгчдийн нэлээд нь нарийн мэргэжил шаарддаггүй өөр төрлийн ажил эрхэлдэг хүмүүстэй харьцуулахад харьцангуй өндөр орлого олдог. Хаягдал түүгээд олдог орлоготойгоо ижил хэмжээний орлогыг албан ёсны ажил хийж олно гэдэг тэдний ихэнхийн хувьд боломжгүй зүйл юм. Гэвч нүүлгэн шилжүүлэхээс өмнөх болон дараах амьдралын нөхцөлийн тэнцвэрт байдал нь тусдаа орлоготой байхаас гадна өөр олон хүчин зүйлээс шалтгаалах ба тэдгээрийг мөн харгалзан үзэх шаардлагатай. Хүснэгт 10-1-т авч үзэх шаардлагатай зарим асуудлыг онцлов.

Хүснэгт 10-1 Хаягдал түүгчдийн амьдралын төлөв байдал

Хаягдал түүгчдийн амьдралын төлөв

Нүүлгэн шилжүүлэхээс өмнө Нүүлгэн шилжүүлэлтийн дараа

Санхүүгийн орлого

Хаягдал түүгч өрхийн өдрийн дундаж орлого 40,000 төгрөг

Ижил түвшний цалинтай албан ёсны ажил олох магадлал бага. Бага ур чадвар шаардах ажлын сарын дундаж орлого 700,000 – 1 сая төгрөг

Эрүүл мэнд болон аюулгүй байдал

Хогийн цэг дээр эрүүл мэнд, аюулгүй байдлын нөхцөл муу

Хөдөмөрийн аюултай нөхцөлд өртөх эрсдэл буурна

Архинд донтох өвчин

Хаягдал түүгчдийн ихэнхийнх нь хувьд архинд донтох явдал гол асуудал байдаг бөгөөд тэднийг бусад төрлийн ажилд оролцох чадварыг нь хязгаарладаг

Нийгмээс гадуурхагдах

Цөөн тооны хүмүүсийн хөндсөн асуудал боловч хаягдал түүхийг Монголд ихэнх хүмүүс гутамшигтай зүйл гэж үздэг ба энэ

Албан ёсны ажил эрхлэх нь нийгмийн гадуурхлыг багасгах магадлалтай




нь нийгмийн харилцаа болон хаягдал түүгчдийн хүүхдүүдэд муу үр дагавар үзүүлдэг

Нийгмийн сайн сайхан

Хаягдал түүгчдийн нэлээд хэсэг нь өөрсдийгөө өөр төрлийн ажил хийх чадвартай/боломжтой гэж үздэггүй гэдгээ илэрхийлсэн бөгөөд өөрийгөө үнэлэх үнэлэмж бага байгаа нь үүгээр илэрч байна

Сургалтад хамрагдаж, сэтгэл судлаачтай ажиллаж, ажилд орсноор хаягдал түүгчид өөртөө илүү итгэх итгэлтэй болно гэж найдаж байна

Аюулгүй байдал /Тогтмол орлого

Хаягдал түүгчид их ажиллах тусмаа ихийг олно гэж боддог боловч тэдэнд тогтмол орлогын эх үүсвэр байхгүй

Албан ёсны ажил хийгээд олох орлого хэдий бага байж болох ч хаягдал түүгчид орлогын байнгын эх үүсвэртэй болж, өвдөх эсвэл хөдөлмөрийн чадваргүй болсон тохиолдолд баталгаатай байх болно

Хаягдал түүгчдийг МДХЦ-г нэврэхийг хориглосны дараа нүүлгэн шилжүүлэх үйл ажиллагааны үр дүн, ахиц дэвшлийг тодруулан тогтоох ганц арга бол утсаар холбоо барих, хорооны засаг даргатай урьдчилан тохиролцож Хан-Уул дүүргийн 12-р хороонд очиж уулзах явдал юм. Эдгээр хязгаарлалтыг харгалзан үзэж, оролт, гаралт, үр дүнгийн хэд хэдэн үзүүлэлтүүдийг Хүснэгт 10-2-т тодорхойлов.

Хүснэгт 10-2 Санал болгож буй үзүүлэлтүүд

Үзүүлэлтийн төрөл

Үзүүлэлт

Оролт “Хамрагдах эрхтэй бүх хаягдал түүгчдийн жагсаалт” бүрэн статистик мэдээлэл

“Өдөрлөгтэй өдрүүд”-д амьжиргааг нөхөн сэргээх боломжуудын (Нөхөн олговрын эрх олгох матрицад тодорхойлсны дагуу) аль нэгэнд хамрагдах эрхтэй хаягдал түүгчдийг бүгдийг нь бүртгэх

Бүх хаягдал түүгчдийг сэтгэл судлаачид хандах боломжоор хангах Амьжиргааг дээшлүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх Гаралт Нүүлгэн шилжүүлэлтийн үед хаягдал түүгчид бүгд хүчинтэй иргэний

үнэмлэхтэй болсон байх Хаягдал түүгчдийн хамрагдсан сургалтын тоо ХТҮГ / АНСТ-г хэрэгжүүлэгч талуудын зохион байгуулсан ажлын байрны

ярилцлагын тоо Үр дүн Шинэчлэгдсэн МДХЦ-т ажилд орсон хаягдал түүгчдийн тоо Нүүлгэн шилжүүлэлтийн дараа албан ёсны ажилд орсон хаягдал түүгчдийн

тоо Жижиг бизнес үүсгэн байгуулсан хаягдал түүгчдийн тоо Нүүлгэн шилжүүлэлтийн дараа хаягдал түүгч гэр бүлийн олдог сарын

орлогын хэмжээ Хаягдал түүгчдийн хяналт шинжилгээг нүүлгэн шилжүүлэлтийн дараа шууд тогтмол давтамжтайгаар хийх шаардлагатай бөгөөд цаг хугацааны явцад давтамж нь буурна. Хэрэв үзүүлэлтийн хандлага эергээс бага байх тохиолдолд хаягдал түүгчдийг дэмжих нэмэлт арга хэмжээг боловсруулах шаардлагатай. Хяналт шинжилгээний хуваарийг доор харуулав:

● Төслийн хэрэгжилтийн үед төслийн оролтууд хийгдсэн эсэхийг батлах, хаягдал түүгч өрх нэг бүрийн санал санаачлагыг (тэдний өрхийн




амьжиргааг сайжруулах боломжоос хийсэн сонголт) нэгтгэн цуглуулсан эсэхийг шалгах хяналт шинжилгээ хийх;

● МДХЦ-т нэвтрэхийг хориглосны дараа 3 сар бүр хяналт шинжилгээ хийнэ. Эхний шатны хяналт (3 дахь сарын эхээр) нь хаягдал түүгчид сургалт болон АНСТ-д тусгагдсан бусад төрлийн дэмжлэгт хамрагдах, мөн өөр ажилд орох хугацаагаар хангасны дараа хийгдэнэ. 3 дахь сарын эхээр “нөхөн олговрын хоёр дахь төлбөр”25 хийгдэж дуусах бөгөөд ингэснээр хаягдал түүгч өрхийн амьжиргааны хэтийн төлөв байдалд эерэг үнэлэмж гарна.

● Хаягдал түүгчид хогийн цэгт ажиллахаа больж, албан ёсны ажилд орсноор буюу төсөл хэрэгжсэн эхний нэг жилээс хойш хяналт шинжилгээний давтамжийг уртасгаж, 6 сар тутам хийдэг болох хэрэгтэй.

● Төсөл хэрэгжиж дууссанаар (3 жил хэмээн тооцоолж байгаа) хяналт шинжилгээний ажил дуусна.

11. Хэрэгжүүлэх хуваарь ба төсөв Энэ хэсэгт тус АНСТ-д тусгасан арга хэмжээг хэрэгжүүлэх нөхөн олговрыг олгох хуваарь (Хүснэгт 11-1) болон түүнд шаардлагатай төсвийг (Хүснэгт 11-2) тусгасан болно. Хуваарь болон төсөвт нэлээд хэдэн таамаглал\төсөөллийг багтаасан. Тодруулбал:

• Дараа дараагийн судалгаагаар хаягдал цуглуулагчдын тоо нэмэгдэх магадлалтай гэж үзэн 2019 оны судалгаанд хамрагдсан хаягдал цуглуулагчдын тоог 20%-иар өсгөж тэмдэглэсэн. Энэ хэмжээг 2017 оноо 2019 хүртэл өөрчлөгдсөн хэмжээг харгалзан нэмэгдүүлэх шаардлагатай байж болох юм;

• АНСТ-г хэрэгжүүлэх болон хогийн цэгт нэвтрэхийг хориглохоос 2 сарын өмнө жагсаалтад багтсан хаягдал цуглуулагчдад зөвлөхүүд/ИНБ/ТББ-ын зүгээс суурь судалгаа хийхэд зориулсан төсвийг “нөхөн олговрын төсөв”-өөс тусад нь боловсруулсан;

• Ченжүүдэд учрах нөлөөлөл бүрхэг байгаа тул тэдэнд олгох нөхөн олговрын багцыг одоогоор тодорхойгүй, төсөв мөнгө тусгагдаагүй байна;

• Өрхөд зориулсан нөхөн олговрын багц болон тэтгэлгийг тодорхойлох, нөхөн олговортой холбоотой гэрээ хэлцлийг албажуулахын тулд бичиг баримт боловсруулж бэлтгэхэд зориулсан төсөв байхгүй;

• “Шилжилтийн тэтгэлэг”-ийг нэг сарын зайтайгаар хоёр тасалж олгоно гэж хуваарьт тусгасан бөгөөд энэ нь хаягдал цуглуулагчдыг нүүлгэн шилжүүлсний дараа тэдэнтэй хоёр удаа холбогдох боломжийг олгох юм.

2017 болон 2019 онд хийсэн судалгааг харьцуулж харвал, энэ хугацаанд хаягдал түүгчдийн бүрэлдэхүүнд нэлээд өөрчлөлт гарсан байна. Тиймээс “жагсаалт”-д багтсан бүх хүний дэлгэрэнгүй судалгааг хийж дуусгах шаардлагатай (Хот тохижилтын газраас хогийн цэгт хаягдал цуглуулах үйл ажиллагааг зогсоох өдөр хүртэлх 12 сарын турш энэ жагсаалтыг хөтөлнө). Энэхүү “жагсаалт”-д бүртгэгдсэн хүмүүсийн тоо хогийн цэг дээр нэг өдөр ажиллаж буй хүмүүсийн

25 Хэрэв шилжилтийн хугацаанд хаягдал түүдэг өрхүүдэд хүндрэл учирч байгаа нь илэрвэл хугацааны дунд хэсэгт шууд дэмжлэг үзүүлэх, мөн бүх хаягдал түүгчдийг хамруулах зорилгоор шилжилтийн тэтгэмжийг хоёр хувааж төлөхий зөвлөж байна.




тооноос их байх нь тодорхой. Энэ ажлыг нүүлгэн шилжүүлэлтийн асуудлаар мэргэшсэн мэргэжилтэн болон монгол зөвлөхтэй баг Хавсралт А-д буй асуулгын хуудсыг ашиглан хийх хэрэгтэй. АНСТ-г хэрэгжүүлэх мэргэжилтэнд тавигдах шаардлагын дагуу үлдсэн суурь судалгааг гүйцэтгэж, уг төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх ажлыг Монгол улсад нүүлгэн шилжүүлэлт болон амьжиргааг сэргээх үйл ажиллагааг гүйцэтгэж байсан туршлагатай зөвлөхөд хариуцуулах шаардлагатай. Зөвлөх баг нь Монгол улсын ТББ, эсвэл ИНБ-тай хамтран ажиллах нь зүйтэй. Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх ажлын төсөвт ажлын болон зөвлөх үйлчилгээний хөлсийг багтааснаас гадна Хүснэгт 11-2-ын баруун захын багананд зарим нөхөн олговрын зардлыг тооцон тусган харуулсан бөгөөд нийт 150,000 евро болсон.

Хүснэгт 11-1 Төсөл хэрэгжүүлэх хугацаа

Үйл ажиллагаа

Хогийн цэгт нэвтрэхийг хориглохоос өмнөх 14 сар

13 сар

12 сар

11 сар

10 сар

9 сар

8 сар

7 сар

6 сар

5 сар

4 сар

3 сар

2 сар (тасалбар болгох өдөр)

1 сар

Төслийг хэрэгжүүлэх ажлын эхлэл – талбайд нэвтрэхийг хориглох

1 сарын дараа




5 сарын дараа …

Барилгын хаягдлыг дахин боловсруулах үйлдвэрийн үйл ажиллагаа эхлэх

Хот тохижилтын газар хаягдал цуглуулагчдын нэрсийг цуглуулах (өдөр

тутам/долоо хоног тутам)

Сонирхогч талуудын оролцоог хангах арга хэмжээ: амьжиргааг нөхөн сэргээх

Тасалбар болгох өдөр

Асуулгын дагуу судалгааг дуусгах

Нөхөн олговор олгох

хүмүүсийг тодорхойлох үе

"Арга хэмжээ зохион байгуулах өдөр"

Сэтгэлзүйн зөвлөгөө өгөх дэмжлэг үзүүлэх

АНС хувилбаруудад бүртгэх үе

Шилжилтийн тэтгэлэг-1-ийг олго

Шилжилтийн тэтгэлэг-2-

ыг олгох

Ажилд зуучлах, CV бичихэд туслах гэх мэт дэмжлэг үзүүлэх

Сургалтад хамруулах

НЭХЦ ба ЦДХЦ-т олон нийтэд зориулсан байгууламж барих (жишээ нь: халуун ус,

угаалгын газар)

Мониторинг, хяналт шалгалт




Хүснэгт 11-2 Төсөв26


НӨИ-ийн ангилал


НӨИ-ийн тоо (2019 оны 8 сарын судалгааны үр дүн дээр магадлал бүхий 20%-ийг нэмсэн)

Нөхөн олговор авах эрх 2019 оны тайлбар Улаанбаатархотынзахиргаанытөсвийнтойм

Төлөвлөгөөгхэрэгжүүлэхэдшаардлагатайсанхүүжилтэдхамрагдахзардал

Орон байртай холбоотой хохирол

A МДХЦ-т амьдардаг, амьдрах өөр газаргүй иргэд

Бодит нүүлгэн шилжүүлэлт – албан бус сууц, эд хөрөнгөө алдах

Байхгүй(2017оныхувьд4өрхөдтөсөвтусгасан)

Эдгээр гэр бүлийг өөр ямар орон байраар хангаж болохыг судална. Энэхүү орон байраар хангагдах боломжтой өрхүүдэд дэмжлэг үзүүлж, тэднийг шинэ байршилд нүүлгэн шилжүүлэхэд тусална. Өрхүүд орон байрныхаа төлбөрийг тогтмол хугацаанд төлөх боломжтой байхад анхаарал хандуулна.

2019 оны байдлаар МДХЦ дээр амьдарч байгаа хүн байгаагүй. Гэхдээ 2019-2020 онд нөхцөл байдал өөрчлөгдөх боломжтой гэж үзэн тэтгэмжийн мөнгийг төсөвт хэвээр үлдээхийг зөвлөж байна

1 сууцанд 1 сая төгрөг Нийт 4 сая төгрөг

1 сууцанд 1 сая төгрөг Нийт 4 сая төгрөг

ЭСВЭЛӨрх бүрд худаг ус, тог цахилгаан гэх мэт амьдралын үндсэн хэрэгцээгээ хангагдсан байршилд газар олгож, орон байр барьж өгөх.

Орлоготойхолбоотойхохирол

C Хаягдал цуглуулж амьдардаг бүх өрх

Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – Орлогын эх үүсвэр рүүгээ нэвтрэх боломжгүй болсноор эдийн засгийн

61 өрх - Иргэний үнэмлэхгүй хүмүүсийг бүртгүүлэхийн тулд бүртгэлийн үйл явцад тусална.

Бичиг цаасны ажил ба логистик

750,000 төгрөг

- Хаягдал цуглуулах ажлаас шалтгаалж эрүүл мэндийн ноцтой асуудалтай болсон, халдварт өвчин тус бол эмчилгээ хийлгэх

Эмчийн үзлэгт орох, шинжилгээ өгөх –Эрүүл мэндийн даатгалд ороогүй эмчилгээ үйлчилгээ авах

5 сая төгрөг

26 Энэхүү төсөвт АНСТ-д тусгасан тодорхой үйл ажиллагаанаас бусад (төсөвт тусгасан үйл ажиллагаанаас бусад), уг төлөвлөгөөний хэрэгжилттэй холбоотой зөвлөх үйлчилгээ болон бусад ажлын зардал багтаагүй болно. ТХН-ээс хаягдал худалдан авагчдын нөлөөллийг бүрэн тодорхойлсны дараа тэдэнд шаардлагатай нөхөн олговрыг тогтоох боломжтой гэж үзсэн тул уг төлөвлөгөөнд тэдэнд зориулсан нөхөн олговрын хязгаарлагдмал байдлаар тогтоов.




нүүлгэн шилжүүлэлт хийгдэнэ

- Амьдралаа өөрчлөх, ажил хийж, амьдрал ахуйгаа дээшлүүлэх чадвартай болоход нь туслах сэтгэл судлаач/нийгмийн ажилтантай уулзаж, зөвлөгөө авах боломжоор хангах (өөрсдийгөө бусадтай “адил” гэж үзэн, өөртөө итгэх итгэлийг бий болгох)

Энэ тал дээр төрийн туслалцаа дэмжлэг авах боломж байгаа эсэхийг судалсны дараа үнийн дүнг баталгаажуулна – энэ дүн 25%-иар буурах магадлалтай


40өрх Хаягдал цуглуулдаг бүх өрхийн өр зээлийн тодорхой хэсгийг барагдуулахад зориулж нэг удаагийн тусламж олгоно. Нэг өрхөд 750,000 төгрөгийг дэмжлэгийг энэ зорилгоор үзүүлнэ.


C Сургуулийн амралтын үеэр хаягдал цуглуулдаг хүүхдүүдээс бусад хаягдал цуглуулагчид

Орлогын эх үүсвэр рүүгээ нэвтрэх боломжгүй боломжгүй болсноор эдийн засгийн/орлогын нүүлгэн шилжүүлэлт хийгдэнэ

60хүн/40өрх

Шинэажилхайжбуйхүмүүс

- Хог хаягдал цуглуулдаг дундаж орлоготой өрхийн өдрийн орлого 40,000 төгрөг бөгөөд шинэ ажил хайж олох хугацаа олгох үүднээс үүнтэй тэнцэх хэмжээний шилжилтийн тэтгэлгийг 2 сарын турш олгоно

40 өрх 96 сая төгрөг

- Барилгачин, харуул, манаач, тогооч гэх мэт мэргэжлийн чадварыг олгох зорилгоор өрхийн нэг гишүүнийг сургалтад хамрагдах боломжоор хангана.

Assume offered to one individual per HH @ 300,000 per one month training course


- АНСТ-г хэрэгжүүлэгч нэгж нь хаягдал цуглуулдаг иргэд хийх боломжтой ажлын байрыг эрж хайх зорилгоор тэднийг бусад компаниудад танилцуулан зуучилна.

Логистик, утасны мөнгө 750,000 төгрөг

- “Ажилд бэлтгэх дэмжлэг” (CV бичих, ажлын ярилцлагад бэлдэх гэх мэт) үзүүлнэ.

Нэлээд хэдэн удаа уулзана 2.5 сая төгрөг

- Шинэ ландфилл болон барилгын хаягдал дахин боловсруулах

50 болон түүнээс дээш насныхан, эмзэг

Үнэ төлбөргүй




үйлдвэр ашиглалтад орсны дараа МДХЦ дээр хаягдал цуглуулж байсан иргэдийг ажиллуулах боломжийг эн тэргүүнд тавина.

бүлгийнхэн болон шоронд ял эдлээд гарсан хүмүүст давуу эрх олгоно

ЭСВЭЛ

Тэтгэвэрт гарахаар төлөвлөж буй хүмүүс

- Хог хаягдал цуглуулдаг дундаж орлоготой өрхийн өдрийн орлого болох 40,000 төгрөгийн шилжилтийн тэтгэлгийг олгоно(2долоо хоног тутамд 4 сарынтуршолгоно)

Дээр багтсан

- Хууль ёсны нийгмийг халамж үйлчилгээнд хамрагдахад нь тусална.

ЭСВЭЛ

Шинэ бизнес эхлүүлэх/хуучин бизнесээ өргөжүүлэх гэж буй хүмүүс:

- 1 сарын шилжилтийн тэтгэмж олгон (өдрийн40,000төгрөгөөртооцно).Дээрнь,

Дээр багтсан

- Шинэ бизнес эхлүүлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор жижиг бизнесийн тэтгэлэг олгох (өдрийн 40,000 төгрөгөөс хэтрэхгүй хэмжээний тэтгэлгийг 1 сарын хугацаатай олгоно).

ЭСВЭЛ

Хаягдалцуглуулахажлыгүргэлжлүүлэнхийххүсэлтэйхүмүүс(“Эрхчөлөөтхөдөлмөрийн”бүлэг):

- МДХЦ-т хаягдал цуглуулах үйл ажиллагааг зогсоосноор тэндхийн хаягдал цуглуулагчдын амьжиргааны хэрэгцээг хамгийн

Тэдэнд дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор нийгмийн ажилтан/сэтгэл судлаачтай ажиллах





сайн хангах, зохих дэмжлэг үзүүлэх арга замыг тодорхойлохдоо тэдэнтэй нэг бүрчлэн ажиллах

C-1 Сургуулийн амралтаар хаягдал цуглуулдаг сурагчид


2сурагч Сургуульдаа буцаж орохоор төлөвлөж буй сурагчид:

- Дүрэмт хувцас худалдаж авах, сургуулийн төлбөр төлөхөд нь зориулж 2 долоо хоногийн шилжилтийн тэтгэлэг олгоно (өдрийн 40,000 төгрөгөөр тооцно)

1.12 сая төгрөг

C Эмзэг өрх Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – Орлогын эх үүсвэр рүүгээ нэвтрэх боломжгүй боломжгүй болсноор эдийн засгийн/орлогын нүүлгэн шилжүүлэлт хийгдэнэ.

10өрх

Дээрх арга хэмжээнүүдээс гадна: - Тухайн өрхөд хууль ёсоор хүртэх

ёстой нийгмийн халамжид хамрагдах хүсэлт гаргахад нь дэмжлэг үзүүлэх.

750,000 төгрөг

- Хоол хүнс, ахуйн хэрэглээнд зориулж сар бүр 100,000 төгрөгийн нэмэлт дэмжлэгийг 6 сарын хугацаанд үзүүлнэ.


- Коллеж, техник мэргэжлийн сургуулиа төгсөхөд нь зориулж оюутан, сурагчдад сургалтын төлбөрт дэмжлэг үзүүлнэ.

1 өрхөд 500,000 төгрөг 5 сая төгрөг

D НЭХЦ ба ЦДХЦ-т барилгын хаягдал цуглуулдаг иргэд

Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – НЭХЦ ба ЦДХЦ-ээс барилгын хаягдал цуглуулах боломжгүй болсноор эдгээр цэгт ажилладаг иргэдийн орлого буурна

300хүн Хэрэгжүүлэх арга хэмжээг Хот тохижилтын газартай зөвлөсний үндсэн дээр тодорхойлох хэрэгтэй хэдий ч дараах зүйлсийг тусгах нь зүйтэй:

- МДХЦ, ЦДХЦ, НЭХЦ-т ажилладаг хаягдал цуглуулагчдыг хөдөлмөрийн зах зээлд ажиллах чадвартай болгохын тулд дор хаяж жилд нэг удаа энэ талын сургалтад хамрагдах боломж олгож, дэмжих.

Нийтийн/бүлгийн нөхөн олговор x 2 – тус бүр 50 сая төгрөг

100 сая төгрөг гэж тооцох




- НЭХЦ болон ЦДХЦ-т аюулгүй ажиллах нөхцөлийг сайжруулах, хаягдал цуглуулж буй иргэдийг нэг бүрийн хамгаалах хэрэгслээр үнэ төлбөргүй хангах (МДХЦ-т хаягдал цуглуулдаг иргэдийг тэнд ажиллаж байх хугацаанд нь мөн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгслээр хангах).


E

Хаягдал түүхий эд худалдан авагчид буюу ченжүүд

Эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлт – хаягдал цуглуулагчид МДХЦ-т нэвтрэх боломжгүй болсноор ченжүүд бүхий л төрлийн хаягдал түүхий эд худалдан авах боломжгүй болно.

3 иргэн (эдгээр гэр бүлээс салбарлан гарсан 2 ченж)

Энэ хэсгийн арга хэмжээг төслийн нөлөөлөлд өртсөн ченжүүдтэй ярилцаж зөвлөсний үндсэн дээр тодорхойлох хэрэгтэй хэдий ч дараах зүйлсийг тусгах нь зүйтэй:

- Үүссэн нөхцөл байдалд тохирсон бизнесийн шинэ загвар боловсруулахад нь туслах зорилгоор жижиг бизнесийн зөвлөхтэй уулзах боломжоор хангах; ;

4.5 сая төгрөг

- Бизнесээ алдсаны нөхөн олговрыг сарын турш олгох (шилжилтийн хугацаа);

Нөлөөллийг маш сайн тооцсоны үндсэн дээр тодорхойлох хэрэгтэй

Нийт 251.62 сая төгрөг (94,000 ам.дол)

41.75 сая төгрөг (15,600 ам.дол)

Хавсралт Хавсралт A: МДХЦ дэх хаягдал түүгчдээс авах өрхийн судалгааны асуулга Амьжиргааны түвшин тогтоох асуулга – Нөлөөлөлд өртсөн хаягдал түүгч РД #_______________________________ 1. Хаягдал түүгчийн бүтэн нэр __________________________ 2. Хүй: 3. Нас:

4. Оршин суугаа хаяг (гэр хороолол): _______________ 5. Уугуул нутаг / баг: _____________

6. Байнгын оршин суудаг хаяг: ______________________________________________________________________________________________________

7. Утасны дугаар: ________________________________ 8. Гар утасны дугаар: ___________________________________

9. Өрхийн бүтэц (нэг гэр/байшинд амьдардаг хаягдал түүгчдийг бүгдийг оруулна)

Гишүүн 1 (Өрхийн тэргүүн)

2 3 4 5 6 7 8

Өрхийн тэргүүнтэй ямар холбоотой

Нас

Хүйс (Эр/Эм)

Боловсролын түвшин доороос код харна уу

Хөгжлийн бэрхшээл болон архаг өвчин

Өнөөгийн байдал (сурдаг/ажилладаг)

Боловсролын түвшин: 1. Бага 2. Дунд 3. Коллеж 4. Дээд (их дээд сургууль) 5. Боловсролгүй (бага сургуулиа дүүргээгүй) Хөгжлийн бэрхшээлтэй: 1. 1. 1-р зэрэг 2. 2-р зэрэг 3. 3-р зэрэг 4. Бусад бэрхшээл, архаг хууч өвчин 10. Та Улаанбаатар хотод шилжиж ирсэн үү? тийм үгүй Хэрэв тийм бол хэзээ нүүж ирсэн бэ? Хэрэв тийм бол та хэнтэй нүүж ирсэн бэ? гэр бүлтэйгээ ганцаараа Та хаанаас нүүж ирсэн бэ? ________________________________________________________________________




11. Та хэдэн жил хог түүж байна вэ? 12. Та хог хаягдал түүж эхлэхээс өмнө яаж орлого олдог байсан бэ? 13. Та долоо хоногийн хэдэн өдөр, хэдэн цаг хог түүдэг вэ? 14. Та хэдэн цагт МДХЦ -т ажиллаж эхэлдэг вэ? __________ ; Та хэдэн цагт МДХЦ-ээс харьдаг вэ ? _________ 15. Where do you collect waste from? Only MDDS NEDS Tsagaan Davaa Other Locations 16. Та ямар төрлийн хог хаягдал түүдэг вэ? / Та голчлон юу түүдэг вэ? Өдөрт цуглуулдаг хэмжээ Хог хаягдлын төрөл Өдөрт олдог орлого (төгрөгөөр) Хуванцар сав Шилэн лонх Лааз Төмөр (зузаан) Төмөр (нимгэн) Бусад хуванцар … … 17. Та өдөрт ямар хэмжээний орлого олдог вэ? 18. Түүсэн хаягдлаа хэр давтамжтай зардаг/тушаадаг вэ? өдөр бүр хоёр хоногт нэг долоо хоногт 2-3 удаа долоо хоног бүр хоёр долоо хоногт нэг сар бүр 19. Та түүсэн хаягдлаа яадаг вэ? Ченжүүдэд зардаг уу? Зарим зүйлсийг өөрөө хэрэглэхээр авдаг уу? Түүхий хүлээн авах цэгт өөрөө аваачиж зардаг уу? Sell it directly yourself?




20. Та цунлуулсан хаягдлаа МДХЦ-ээс зарах цэг хүртэл хэрхэн зөөдөг вэ? 21. Та МДХЦ рүү хэрхэн ирдэг вэ? Алхаж Дугуйгаар Мотоциклоор Таксигаар Хувийн машинаар Нийтийн тээврээр 22. Танай гэр бүлд хаягдал түүдэг өөр хүн бий юу? 23. Хог хаягдал түүх нь таны орлогын гол эх үүсвэр мөн үү? 24. Танд орлогын өөр эх үүсвэр бий юу? Хэрэв тийм бол тодорхойлно уу (долоо хоногийн хэдэн өдөр нь ажилладаг, орлогын үзүүлэлт г.м): 25 Та зөвхөн зуны улиралд л хаягдал түүдэг үү, эсвэл жилийн турш түүдэг үү? 26. Та яагаад хаягдал түүх болсон бэ? Үр ашигтай бизнесийн боломж Санхүүгийн хэрэгцээ г.м 27. Та өр зээлтэй юу? Тийм Үгүй 28. Хаягдал түүгч хүнд тулгардаг хамгийн том асуудал юу вэ? 29. Та хаягдал түүгчдийн байгууллагын гишүүн мөн үү (ж.нь, МХХДБҮХ-д харьяалагддаг/хамтарч ажилладаг уу)? 30. Хэрэв та цаашид хаягдал түүж чадахааргүй болвол орлого олох өөр ямар ажлыг сонирхох байсан бэ? 31. Танайд дараах зүйлсээс аль нь байгаа вэ? (Байдаг бол “X”-ээр тэмдэглээрэй) 32. Танай гэрийн гол зардал юунд зарцуулагддаг вэ? ______________Нэгийг сонгоно уу. 1. Хүнс 2. Байшин 3. Сургууль, их сургуулийн зардал 4. Өргөн хэрэглээ 5. Эрүүл мэнд 6. Бизнесийн зардал 7. Тээвэр 8. Бусад

Өнгөт зурагт Кабелийн антен Суурин утас Гар утас Интернет

Компьютер

Угаалгын машин Хөргөгч Мотоцикл Машин




33. Судалгаа авагчийн үнэлгээгээр (асуулт биш) тухайн хүн / өрх эмзэг бүлэгт багтах эсэх: Тийм / Үгүй 34. 33-р асуултад “тийм” гэж хариулсан бол шалтгаан нь:________ 1: Өндөр настай 2: Хөдөлмөр эрхлэх чадваргүй 3: Үндсэн хэрэгцээгээ хангаж чадахгүй маш ядуу 4: Өрх толгойлсон эмэгтэй 5: Нутгийн удирдлагаас тодорхойлсон 6: Бусад 35 Та орон гэртэй юу? Тийм Үгүй Тийм бол: эзэмшдэг түрээсэлдэг 36 Ямар төрлийн орон гэр вэ: Гэр Байшин 37. Наад захын тохь тухыг хангасан байдал:

• ундны ус • тог цахилгаан • улсын сургууль • улсын эмнэлэг

38. Танд эрүүл мэндийн ямар нэгэн ноцтой асуудал бий юу? 39. Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд та хэдэн удаа эмчид үзүүлсэн бэ? 40. Та эмнэлэгт хичнээн төгрөг зарцуулсан бэ? 41. Хаягдал цуглуулагчдын байгууллага байх хэрэгцээ байгаа гэж та бодож байна уу? Тийм Үгүй 42. Та улсаас ямар нэг тэтгэмж авдаг уу?

Тийм Үгүй Тийм бол ямар тэтгэмж?




Хавсралт Б: НЭХЦ/ЦДХЦ дэх хаягдал түүчдийн амьжиргааны судалгаа Амьжиргааны түвшин тогтоох асуулга – Бусад хогийн цэгийн хаягдал түүгчид РД #_______________________________ 1. Хаягдал түүгчийн бүтэн нэр __________________________ 2. Хүйс:

3. Нас:

4. Оршин суугаа хаяг (гэр хороолол): _______________ 5. Төрөлх аймаг / баг: _____________

6. Байнгын оршин суудаг хаяг: ______________________________________________________________________________________________________

7. Утасны дугаар: ________________________________ 8. Гар утасны дугаар: ___________________________________

9. Та Улаанбаатар хотод шилжиж ирсэн үү? тийм үгүй

Хэрэв тийм бол та хэзээ нүүж ирсэн бэ? Хэрэв тийм бол та хэнтэй нүүж ирсэн бэ? гэр бүлтэйгээ ганцаараа Та хаанаас нүүж ирсэн бэ? ________________________________________________________________________

10. Та хэдэн жил хаягдал түүж байна вэ? 11. Та хэзээнээс хаягдал түүж эхэлсэн бэ? УБ хотод ирээд удалгүй Эсвэл….. 12. Та хаягдлыг хаанаас түүдэг вэ? Яагаад энэ хогийн цэгээс хаягдал түүдэг вэ? МДХЦ НЭХЦ ЦДХЦ Бусад газрууд 13. Та хаягдал түүхдээ Улаанбаатар хотын гурван хогийн цэг тус бүрт ямар цаг зарцуулдаг вэ?




MДХЦ ____________________% НЭХЦ ____________________% ЦДХЦ ____________________% 14. Та ямар төрлийн хаягдал түүдэг вэ? / Та голчлон юу түүдэг вэ?

Өдөрт цуглуулдаг хэмжээ Хаягдлын төрөл Өдөрт олдог орлого (төгрөгөөр) Хуванцар сав Шилэн лонх Лааз Төмөр (зузаан) Төмөр (нимгэн) Бусад хуванцар Барилгын хаягдал …

15. Та өөр хогийн цэгээс хаягдал түүдэг үү? Хэрэв тийм бол ямар ялгаа байдаг вэ? 16. Та өдөрт хэдэн төгрөгний орлого олдог вэ? 17. Таны орлогын хэдэн хувийг “барилгын хаягдал” эзэлдэг вэ? 18. Та хаягдал түүж эхлэхээсээ өмнө яаж орлого олдог байсан бэ? 19. Хаягдал түүх нь таны орлогын гол эх үүсвэр мөн үү? 20. Танд орлогын өөр эх үүсвэр бий юу? Хэрэв тийм бол тодорхойлно уу (долоо хоногийн хэдэн өдөр нь ажилладаг, орлогын үзүүлэлт г.м): 21. Та зөвхөн зуны улиралд хаягдал түүдэг үү, эсвэл жилийн турш түүдэг үү? 22. Та яагаад хаягдал түүх болсон бэ? Үр ашигтай бизнесийн боломж Санхүүгийн хэрэгцээ г.м




23. Та долоо хоногийн хэдэн өдөр, хэдэн цагийг хаягдал түүхэд зарцуулдаг вэ? 24. Та хэдэн цагт НЭХЦ/ЦДХЦ-т ирж ажилладаг вэ? __________ ; Та хэдэн цагт НЭХЦ/ЦДХЦ-ээс харьдаг вэ ? _________ 25. Та цуглуулсан хаягдлаа хэр давтамжтай зардаг/тушаадаг хийдэг вэ? өдөр бүр хоёр хоногт нэг долоо хоногт 2-3 удаа долоо хоног бүр хоёр долоо хоногт нэг сар бүр 26. Та цуглуулсан хаягдлаа яадаг вэ? Ченжүүдэд зардаг уу? Зарим зүйлсийг өөрөө хэрэглэдэг үү? Түүхий эдийн цэгт өөрөө аваачиж зардаг уу? 27. Та өр зээлтэй юу? Тийм Үгүй 28. Таны хувьд хаягдал түүгч хүнд тулгардаг хамгийн том асуудал юу вэ? 29. Та хаягдал түүгчдийн байгууллагын гишүүн үү (ж.нь, та МХХДБҮХ-д харьяалагддаг/хамтарч ажилладаг уу)? 30. Хэрэв та цаашид хог хаягдал түүж чадахгүй гэж үзвэл орлого олох өөр ямар ажлыг сонирхох байсан бэ? 31. Та орон байртай юу? Тийм Үгүй Тийм бол: эзэмшдэг түрээсэлдэг 32. Ямар төрлийн орон байртай вэ: Гэр Байшин 33. Танай гэр энэ (ярилцлага өгч буй) хогийн цэгээс хэр хол байдаг вэ? 34. Та засгийн газрын ямар нэгэн тэтгэмжид хамрагддаг уу?

Тийм Үгүй Тийм бол, ямар тэтгэмж?




35. . Судалгаа авагчийн үнэлгээгээр (асуулт биш) тухайн хувь хүн/өрх эмзэг бүлэгт орох эсэх: Тийм / Үгүй 36. 35-р асуултад “тийм” гэж хариулсан бол үүний шалтгаан нь:________ 1: Өндөр настай 2: Хөдөлмөр эрхлэх чадваргүй 3: Үндсэн хэрэгцээгээ хангаж чадахгүй маш ядуу 4: Өрх толгойлсон эмэгтэй 5: Нутгийн удирдлагаас тодорхойлсон 6. Бусад

Хавсралт В: Хаягдал түүгчдэд танилцуулах товч мэдээлэл МДХЦ-т явуулсан судалгааны үеэр (2019 оны 8 сарын 5-13) тэнд ажиллаж байсан хаягдал түүгчдэд төслийн талаар дараах үндсэн мэдээллийг танилцуулсан. Мэдээллийг хаягдал түүгчдийн цаг завыг тааруулан заримдаа 1 хүнд, зарим тохиолдолд 10 болон түүнээс олон хүнд танилцуулж байсан.

1. Төслийн ерөнхий тойм: • Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлын менежментийг сайжруулах

зорилгоор Хотын захиргаанаас “Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлын байгууламжийг сайжруулах” төслийг хэрэгжүүлэхээр бэлтгэж байна. Энэхүү Төслийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай хөрөнгийг Европын Сэргээн Босголт Хөгжлийн Банкнаас (ЕСБХБ) санхүүжүүлнэ.

• Төслийн хүрээнд 1) МДХЦ-ийн ландфилийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх; 2) МДХЦ-т барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр барих ажил хийгдэнэ.

• Шинэ ландфилийг одоогийн ландфилээс зүүн тийш 100 метрт байгуулна.

• Үйлдвэр ашиглалтад орсны дараа Улаанбаатар хотын барилгын бүх хаягдал МДХЦ-т төвлөрнө.

• Төсөл хэрэгжиж дуусах хугацаа одоогоор тодорхойгүй ч 2020 онд барилгын ажил эхэлж 3 жилийн дараа үйлдвэр ашиглалтад орох төлөвтэй байна.

2. Төслийн нөлөөлөл: • МДХЦ дэх шинэ ландфил руу нэвтрэхийг хориглох бөгөөд

ингэснээр хогийн цэг дээр хаягдал түүх үйл ажиллагаа зогсоно. • Энэ нь эрүүл ахуй, аюулгүй ажиллагааны талаарх олон улсын

санхүүгийн стандартыг хангах зорилготой юм. • Барилгын ажил эхлэхээс хогийн цэг дээр хаягдал түүх үйл

ажиллагааг зогсоох бөгөөд чухам хэзээнээс гэдгийг одоогоор хэлэх боломжгүй байна.

• Энэ төсөл нь НЭХЦ болон ЦДХЦ дээр ажилладаг хаягдал түүгчдийн амьжиргаанд бас нөлөөлнө. Учир нь хотын бүх барилгын хаягдал зөвхөн МДХЦ-т төвлөрснөөр эдгээр цэг дээр барилгын хаягдал түүдэг хүмүүсийн орлого буурах магадлалтай.

• Шинэ ландфил болон барилгын хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэрт цөөн тооны ажлын байр гарах бөгөөд тэдгээрийн заримд нь тухайн цэгт хаягдал цуглуулдаг иргэдээс ажиллуулах боломжийг төсөл эрэлхийнэ.

3. Амьжиргааг нөхөн сэргээх:

• Бидний ажлын гол зорилго нь төслийн нөлөөгөөр амьдралд нь гарсан өөрчлөлтийг даван туулах, амьжиргааг нь нөхөн сэргээх эдийн засгийн өөр эх сурвалж олоход нь хаягдал түүгчдэд (хаягдал худалдан авагчид-ченж) туслахад чиглэсэн арга хэмжээг боловсруулах явдал юм.




• Тийм учраас бид та бүхний амьдралын талаар, цуглуулдаг хаягдлын талаар мэдээлэл авч байгаа юм. Та бүхэн бидэнд аль болох илүү тодорхой мэдээлэл өгнө тэр чинээгээр бид та бүхэнд дараагийн ажлын байр олоход тань туслах арга хэмжээг илүү сайн тодорхойлж чадах юм.

• Та нарын дунд асар их ялгаа бий гэдгийг бид ойлгож байна. Тухайлбал, хогийн цэгт ирж ажилладаг өдрийн тоо, цуглуулдаг хогийн төрөл, бүтэн жилийн турш ажилладаг, эсвэл зөвхөн зуны улиралд, эсвэл амралтын өдрүүдээр ажилладаг гэх мэт.

• Барилгын ажил эхлэх хугацаа тодорхой болсны дараа дахиад нэг судалгаа явуулах бөгөөд тэрхүү ажлыг төлөвлөхөд бидэнд туслан ярилцлага өгч байгаа та бүхэнд баярлалаа.

• Хоёр жилийн өмнө бидний явуулсан судалгаанд үндэслэн бид нөхөн олговрын дараах төрлүүлдийг саналж болгож байна. Үүнд:

i. Нийгмийн болон эрүүл мэндийн ажилтнуудтай уулзаж зөвлөгөө авах, бичиг баримттай (иргэний үнэмлэх гэх мэт) болоход туслах

ii. Сургалтад хамруулах iii. Шинэ ажил олоход дэмжлэг үзүүлэх:

1. CV бичихэд туслах 2. Бусад компаниудад санал болгож танилцуулах

iv. Бизнесийн шинэ боломж хайж олоход дэмжих 1. Шинэ бизнес эхлүүлэх талаар жижиг дунд

бизнесийн мэргэжилтнүүдтэй уулзуулж зөвлөгөө өгүүлэх

v. Тэтгэвэрт хамруулах: 1. Хууль ёсны тэтгэвэр тогтоолгож, зохих ёсны

нийгмийн халамж авахад нь туслах vi. Эмзэг бүлгийн иргэдэд туслах:

1. Шаардлагатай бол нэмэлт дэмжлэг үзүүлэх (хүнсний тасалбар, хэрэглээний дэмжлэг гэх мэт) – тохиолдол тус бүрд тохирсон

vii. Шилжилтийн үед дэмжлэг үзүүлэх: “Шилжилтийн” тэтгэмж нь амьжиргаа / орлогоо

нөхөн сэргээх өөр арга замыг олох хугацааг нь баталгаажуулах зорилготой – хаягдал түүдэг давтамжид үндэслэнэ – байнга хаягдал түүдэг хүмүүст илүү өндөр нөхөн олговор төлнө.




Хавсралт Г: Санал гомдлын хуудас #. Огноо: Name: Хаяг:

Гар утас: Утас (гэр): Имэйл:

Санал гомдлын төлөв (юу

болсон? санааг тань зовоож

байгаа зүйл юу вэ?):

Хэзээ болсон: Давтамж: Газар (хаана болсон): Хэн оролцсон: Яагаад МДХЦ дэх хатуу хаягдал боловсруулах байгууламжийг

сайжруулах төсөлтэй холбоотой

гэж үзэж байна вэ?

Таны санал болгож/хүсэж буй

шийдэл:

Зөвхөн албаны зориулалтаар:

Санал гомдлыг хүлээн авсан

ажилтан:

Нэр/албан тушаал

ХҮЛЭЭН АВАХААР шийдсэн: Дараагийн алхам:

ТАТГАЛЗАХААР шийдсэн: Шалтгаан:

Санал гомдол гаргагчийн гарын

үсэг:

Ажилтны гарын үсэг:




Хавсралт Д: Уулзалт зөвлөгөөнд оролцогсдын нэрсийн жагсаалт – 2019 оны 11 сарын 6




Хавсралт Е: Уулзалт зөвлөгөөнд оролцогсдын нэрсийн жагсаалт – 2019 оны 11 сарын 7

Ашигласан материал




ADB (2016), Mongolia: Ulaaanbaatar Urban Services and Ger Areas Development Investment Program (Bayankhoshuu Subcentre) – Resettlement Plan, https://www.adb.org/projects/45007-003/main, accessed August 5th, 2017

ADB (2013), UZB: Solid Waste Management Improvement Project – Resettlement Plan, https://www.adb.org/sites/default/files/project-document/183024/45366-004-emr-01.pdf, accessed August 4th 2017 City of Bishkek (2014), Bishkek Solid Waste Project – Livelihood Restoration Plan City of Bishkek, (2014) Bishkek Solid Waste Project – Resettlement Framework Dias, S.M, and Samson, M (2016), Informal Economy Monitoring Study Sector Report: Waste Pickers, Women in Informal Employment Globalizing and Organizing, http://www.wiego.org/sites/default/files/publications/files/Dias-Samson-IEMS-Waste-Picker-Sector-Report.pdf, accessed August 4th 2017 Ferronato, N and Torretta, V (2019), Waste Mismanagement in Developing Countries: A Review of Global Issues, , International Journal of Environmental Research and Public Health, Vol 16, 2019 Green Partners, (2015), Solid Waste Management Project, Adjarra Autonomous Republic, Georgia – Livelihood Restoration and Resettlement Framework (LRRF), www.ebrd.com/documents/environment/esia-36538-lrrf-eng.pdf, accessed 4th August 2017 JICA (2011) Ex-Post Evaluation of Japanese ODA Grant AID Project “The Project for Improvement of Waste Management in Ulaanbaatar City”, https://www2.jica.go.jp/en/evaluation/pdf/2011_0704300_4.pdf, accessed October 20th, 2017 National Statistics Office of Mongolia, www.1212.mn, accessed August 4th 2017 and August/September 2019 Uddin, S.N.M and Gutberlet, J (2018) Livelihoods and Health Status of Informal Recyclers in Mongolia, Resources, Conservation and Recycling, Vol 134, July 2018 https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2018.02.006 UNCRD, (2019) 9th Regional 3R Forum in Asia and the Pacific – Draft Country Report – Mongolia, http://www.uncrd.or.jp/content/documents/7377Mongolia_Country%20Report+Front%20page.pdf UNDP (2018), Human Development Indices and Indicators: 2018 Statistical Update – Mongolia, http://hdr.undp.org/sites/all/themes/hdr_theme/country-notes/MNG.pdf, accessed September 3rd, 2019 UNDP (2017) Mongolian Human Development Report 2016, http://hdr.undp.org/sites/default/files/mongolia_human_devlopment_report_2016_english_full_report_2016_06_28.pdf, accessed October 2nd, 2017 UNDP (2011) Millennium Development Goals and Poverty Map – 2011, http://www.mn.undp.org/content/mongolia/en/home/library/poverty/MDGandPovertyMapy2011.html, accessed August 5th 2017 United Nations Environment International Environmental Technology Centre (IETC), (2017) Ulaanbaatar Waste Management Improvement Strategy and Action Plan 2017-2030,




https://www.unep.org/ietc/sites/unep.org.ietc/files/Ulaanbaatar%20CityWMStrategy_e-publication_07072017.pdf, access August 5th, 2017 WSP Parsons Brinckerhoff (2015), Kotayk Sold Waste Management Project – Land Acquisition and Livelihood Restoration Framework, for EBRD, www.ebrd.com/documents/environment/46736-lrf.pdf, accessed 4th August 2017 World Bank (2019a), Mongolia’s 2018 Poverty Rate Estimated at 28.4%, https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2019/06/21/mongolias-2018-poverty-rate-estimated-at-284-percent, accessed September 1st, 2019 World Bank (2018) Mongolia Economic Update – Fiscal Space for Growth, The Role of Public Investment Spending Efficiency, http://pubdocs.worldbank.org/en/582841530843734119/pdf/Report-ENG-2.pdf accessed September 6th, 2019 World Bank (2017) World Bank Mongolia - Overview, http://www.worldbank.org/en/country/mongolia/overview, accessed October 2nd, 2017 World Bank (2017), World Bank DataBank, https://data.worldbank.org/country/mongolia, accessed October 2nd, 2017 World Bank (2015) Social Welfare Programmes in Mongolia, http://documents.worldbank.org/curated/en/599141468185351818/pdf/99518-WP-World-bank-group-eng-Box393201B-PUBLIC.pdf, accessed August 2nd, 2019

Documents

Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлыг ... · 2020-05-26 · • Талбайн үйл ажиллагааг дэмжих дэд бүтэц: ус хангамж,