www.ael.af

فلسفه او فلسفي بهير

پوهندوی دوکتور ناظر حسين افغانيار

ژباړن

محمد اسمعيل يون

ل کال۴۹۳۱

www.ael.af

فلسفه او فلسفي بهير د کتاب نوم:

پوهندوی دوکتور ناظر حسين افغانيار لـيکـــــوال:

محمد اسمعيل يون ژباړن:

د افغانستان ملي تحريک، فرهنګي څانګه خـپرونـدی:

www.melitahrik.com وېــبپـاڼـه:

الرحمن ضياءضياء : ډيـزايـنکمپوز/

فياض حميد پښتۍ ډيزاين:

ټوکه ۰۱۱۱ چــاپشمېـر:

م۵۱۰۲ل کال/ ۰۹۳۱ :ـالـچــاپـکـ

(۱۱لړ: )ليکوال د خپرونو

(۳۳د تحريک د خپرونو لړ: )

www.ael.af

1

دا ژباړه او څو خبرې

( کرر ل ک ک رره پون درروو ک ررو تو تک نرر پو پررون و پرر پ رردو تو ل1۹۳۱پرر)

کري څ نګو کې ک کوکدورت کورې پ)وګ)تم پنه شرو کت ک ک ره پون دروو پر

ک کوکدورت پ)وګ)تم حر پ)سهر کرړ پ ريخ کې لومړی ځه و چې ي کو څ نګو

( مضررنوو ک لررومړي ېک پدريسرر پ)وګرر)تم يرر ک)يهررول لرر م ررې ک سرر

ټولګ پ هنسد) کې ش مه و تهرد ک کوکدرور نر ح) حسرنغ ت ا ننر ر( کې

خنرر) يوهرر ک پرردريي پرر پنرره هرر)ل يررې خزرره لنه رر کدرر مررو م ررې پرر

کېردی شر تي ر څرو کې وک کد چ پ شوی ن و يوت ې کنزرو شروی و

ګوپو پ شن ر نس ې يرې ک کوتوو څر نګو ک ير ک پ)وګر)تم ک منور ن و لزر رل

)ت )ې کړې وي ک چې م کت کد وکوت نو خوښ مې شو نا وخت م

ه)ل م وکړل ک خدتی کول کت کد ل ل کري( څ (ت ا نن ر تهد ک

پ ټو کت ډول سر شر ن پ دو( پ رت وم موخ مې کت ول چې پ

تو مع وم پ کد ون خورت ک کي ه غ)ض مې کت ن و کوم منو نغ چرې

پ رتپ ونه کې ک کوکدورت پ)وګ)تم پعقنبوي ناوی پ ر کت چر ني پ)ت ر)

ش چې پ خز ورپ کد ورورهېږي تهد ک ت ا نن ر ن خورت خوښ

ې ن رت نردې ک رونر ير ت شرول لر شو څو پ ڼې مې ننا وخت و ول

کير رلي يو شنې) نورو ک رونو ه)ل کت کر ر نر رتڅ ر څ رهې پر شرو خبر)ل

پر ورهرېدل خرو نر نر کت مير ل پنردت نر (هول کري نوي تو څ ور نوي ک ل

ل( ک ل پ وروهردنو کرې مرو خزره ولري 1۹۳۹شو چې کت کد و وم ک

www.ael.af

۱

ل( ک ل پر) پ ير پرورې ر تنار د تد ک خردتی 1۹۳۹ه)ل م کړې ول چې ک

ج( پ م)هد تو ک خزه ولي پر ننرت پر ېل ې رو )خرو کرې هره وتنر (

ل( کر ل نننر ي پر 1۹۳۹مه تث ر چ پوو تو خزه ولي پ يې ډتلۍ کروو

ورهېد خرو ک کدر ونو ک رتټولرونې تو چر پ هنر) س لري هر ( نر و ارزړ

ل پ وروهدنو شزږو من شدو کې مو ک ر پر کر ر ووتير ک شوی ک نندې ک

نورو م ګر)و پر) څ ره ل يروو( رن د تلر)حنغ رن د( تو نر ض حننرد(

کرې وتول ک کد ونو پ کر ر کرې ډو شرو ک ننردې شرزږو من شردو پر هنر)

کې مې ک پون ندۍ ن رپبې لز رل ن تثر) ارزړتول تو ک پ) نرر پر) کر رونو

خزره تپر وتنر ( ن چر پ کد ونر مرې نر تيرهو کرول تو ن مور)و وم

چ پ پ پن رول نور ګڼ ټول ن تو خن)ي ک رون مې ن پر م هرې وو ل رهل

کت چې ک ک رونو رتو وو کت مهر ل مرې ک سر ې ک کې کدر ر وې پر نر

نوډ وکړ

وم ( م نېټر ککې کدر لر ر وې خرل شر 1۱ل( ک ل ک کب پ) 1۹۳۹ک

وره)ل مرې ک کنزرو تو هرنوو چر رې نر پ)هر)ل کرړې خرو کت هرنوو ک نرورو

کد ونو ک هنوو پ ش و ځه ن و چې وخت ک تو ک رون ير ت وو ک نرورو

کد ونو پ هنوو کې ل ډو) ي ت وخت تو تنر) ي لګروم تو کتهرې کد ونر

د خرو ن شد چې پ) ش و ځ و( ي ت مې کد تو هنوو مې پ کې رتوهر

کې تث) پ ککې مه ل تو مي ل پندت ن شو پ) کنزو وروهد مې يروت ې کول

ځ وکدلی شو نو طبنع خب)ل کل چې ک ي پو پې)وپ و تټهه پ کرې شرد

ککې پ)څ ه پ ر ول کرې نر ک ډور)و نننګړپنر وو تو پې)وپ رو تټهره کېردی

م رر ک سرر شرر پرر پ رردو کررې ک ډورر)و سرر کدرر ونو ک نارردوتل لرر ت

تصطلح پو تو م نننو ول طبع ً خز رې خز رې هردون ې لر)ي ک کدر پر

www.ael.af

۹

کري( مدغ کې نر ځن رې م ر نن تو تصرطلح ت ډور) وت رو نر وو ک نارو

وې ن ټول م ن ن شول رتخز وسی

س م نن پېچ کي پ ول کې ک ناو ک م ن وو پورل لېږک ن پ) يرول

مغ کرر ر کی ک کې تثرر) پرر کري مرردغ کررې کتهررې )و رر چررې لرر )يرردل هرردون

ځن و تي)تن تث رو څ ن ګټ پورپر شروې تير)تو کرې تکار)ل تثر ر لر نرورو

و ول شوي وي نو ک چې يول مندوت ي تصرطل لر نرورو رو تي)تنرۍ

رهۍ تو ن ل ناې څ ت ا ن کري ن لر کري څ ر پ ردو پر و ر ول

طبنع خب)ل کل چې م ن يې پ) خزه ننا لومړن قوت نر پر پې کېرږي ش

ل کوم کري مدغ څ چې م ول کول پ نا کې ن پ ځن و )خو کې مدغ

روڼ نرر و کدرر نرر پرر) ېل ې ررو څز)کررو غټررو تو څ ګ نررو وتنونررو نرر و

تنونر وواه شوی ټولو وتنونو مس سر تو څ ګ نرې ر کرلروکل مر و

ن ما ص کرړل تو ک م ونرو هر)پ مرې رتوول ک کدر روتو چرې يروت ې

س ( و نا مې ن پ س تو سر هنر)( ځهر وتوتول چرې پر کې

تث) کې نندت کوتول مندوي ت څېرړل شروي کي ک مهنرو سر ن نو هسرون

چرې چې پندت کېدل يې شون وو نا مو ن وره)ل م کړل نڅ مو وکرړل

ل ټه پ) ټه وې څ ځر و لر)ې کرړو خرو نر نر پر ځن رو )خرو کرې ک

ن هنې وې تغې ې پ) خزه ځ ی پ پې شوې

( ځ نورل نر تيرهو کرړې وتی نرو پرورل ۱ -۷ک وخت وتی تو کت ول مې

ور کی چې يرول هر تو معنر ري ر ول ر پر)ې وروول شروې وتی تو چرې ک

هنوو مي ل رتن کړ ک کوکدورت کورې ل منور ن و تو وخت ل هوو ک ي ت

کرنو لوهدونهو څ ر پر ډور) کرن رت نن ر کروم چرې ککې تثر) ک لوهرد و پر)

مه ل ټولې ۍ م نن ې چ پ تو نورې پې)وپ ې پ ن تو ل مر هر)ل يرې

www.ael.af

۹

ش)يه کړي نن ل)م ککې کد ک ن چ پ پر) مهر ل کت هرنوو پر پر م کرې

ويرر چرر پ کررې پرر)ې کرر)ل تثرر) ټررول ې پرر ووتنرردې کررړم ککې خبرر)ې وننسرر تو ک

ي کول ن )وري کي چې ککې تث) ل مندوير پو هر)ل مر ک هر) تو قنردې

پوت تو ي ن پوت ځه ش)ط ن کی چرې کت ک يروې پ روتنۍ مر نې هر)ي

تو س و)ي نون کي چې تو ک پ ريخ )خ کل مر لر تنردوک تو ګ)ونرې

پړتو ن ل)ي نور نو ک لوهدونهو تو ک تث) پ) م ځ خ ره نر ګر)ځ نن ر ه)ل څ

کل پ ن)ل ن )خ کې نېوتک پ ډو) ن څېړننر تو شر ن تثر ر و ر ول

ش تو مو ک م )ن ه تو ن ڼ ههل پ)ې ي پ ش

ک نندتهې يول مه ل پ ترم و

پ کرن وي

منند تهنعنه يوو

www.ael.af

5

سريزه

ک ل ووتندې يې وند ک ول پر کې تنرد و (کول رل ک يون و يو ن سو چې

چې س ک تنس و ل نن دن ي حن)ت څ رتټوکېدلې کل نا ور کرلوک

چې س پوهد ې پ خزه ه) رتپندت شوي ککې ت کتکی چې ک تنسر و

وووهت ل)ي وغ)يب ډو) ينب وند

ته ه تو رهدن ې م ن ل پونې هر)ل ک من رې ک س ې( ب رت ک ک نې پ

تندق ل وو ا)ي پرونې تو نر و)مرو ل پ م ن کی پ کې پعبن) نو س

ه)ل ک من رې تو ځن)پنر م نر لر)ي هرق)تط( وتير سر ن و ننار کي چرې

يرروت ې لرر پررونې هرر)ل ک من ررې کولررو تک رر لرر)ي تو نرر کت چررې ووتيرر خز رر لرر

پونې )خنغ ي

س پ تصه کې ک حقنقت ک پ ټ ې لز رل ک پ ه) نوې کل چې پر) مرنلک

( ک ل ووتندې پ يون و کې پنه شوې کل ک سر ې پر) ټوکېردو ووتنردې ۰۶۶

پوهررد ې ت ېل ېرره تکيرر و وو چررې ک خ هررو ټررولې پوهررد ې يررې ځوت ررولې ک

تنسر و ک وږنې تو څ)ګ دونې هن پ هن ل يول پ د ه پر لېږکوردلې ګ)و

تو خزرره ونررد پقرردي) )خ نرر ( پېرر)و ک پرر ريخ لرر ننارر پن رر نڅرر کررړې

رتپ ونهو مس ي و پ ک تهطورو ل م ې ځوت ووتي

تهرررطورل پررر تصررره کرررې ک خررردتي نو پررر ررر کتهرررې کتهرررد و کی چرررې ککې

څ)ګ دون کوي وندوو پ کې ډول کی ولې کی؟ ک ټولو تهر طن)و ته هر

و پرر)م ځ وګررړل کل ک رګونررو ک ونررو پرر هنرر) کررې ي رردو تو نررمو ررود ک نېه

تهررطورو ک سرر ې پرر رې رې کررې ري ررې ځا ررول کي يونرر ن سرر ن نو

غوهده ث د کړي چې کت څ)ګ دونې معدب)ې ن کي تو تنس و ن شر کروسی

پ) ناو ور وکړي

پون نو ي پ)ل تهطورې ک طبنعت ک پديدو ک پو نو لز رل لومړنۍ نڅرې تو

ل کت چررې ک يرروې رردوي پررونې پرر پوګرر تنګې)لررې سرر ن و تو تلهنرروو ل رره

www.ael.af

۰

لېوتلدن ل)ي چې تهطورل يول سر ير ردوي کيرغ وګ ر مرورخنغ تو نار

تهرطورل ير کتهرد نون ک پر ري پې رو نرن کس و چې پر ري لنرد لر)ي

ګ چې پ کې ډول ک يو قوم پ ذنغ کې پر پې شروي کي نې) شوي رهو ت

چې ک ټرول ې کي تهطورې نا دلونون ن و تو ټول زون و ور ل)ي ا) پو

ي ک ش )تنو تو ن )م ردتنو پر ن ر) تهرطورې ک کپ وووهت کې پېښ شوي

ذن تنوورونو کتهې يول خ تن کل چرې يرد پر خزره ن ر) کرې ورڅ ر ګټر

پورپ کړي

ک ککې لزررر رل چرررې ک سررر ن نو لرررومړن ن )يررر ت کرۍ کرررړو يرررد ک نرررړۍ

تهطورل ي پوور م هوم پ)سه کړو

وسول پ پ وت م نو کې کتهرې ر ور مووروک و چرې ځنهر ک غروي پر) هره)

تو کرب نر پر تو رو کرې توهر ک ل لرې سمره نر ی غوي پر) کرب وسو ک کل

کرړي نررو کې وخرت کررې ي ځنهرر لر يررول هره)ل رره پر ګررو تر کتکی چرې غرو

روک (ننره ځنه پ) هورودو شر پر مور) کرې کتهرې يرول قنردل ول چرې ک

ک غوهرې نو ن يې ک خدتي نو ک ل وږندل ک غوهېتي نو ک پوپ ن کېدل ک خد

تو هره ې نيرونې ک ق) ر نۍ پېا رې ک کنولو لزر رل مسدۍ ک کروککې ولو تو

مرو پر نېروتک کرې پ)توهر پ ډول ک روک مسدو څزو پ ګو ترولې تو ي نر

خسررو پررورووې( ننسرر نررو تو تو نرر ک رر چررې لنرر) تو هررزو مۍ کسررو

پنونه کړي تش نر کت ک خردتی ج( قهر) ګ ر ک وتمرو پر تصرطل

پ خن) ه)ل پې)ل ش پ کتهې ح ل کې لک ګ نې تو خن)تپون کوي چې کت

پر) کې پرونېږي چرې چې ک هوونو ک شزږم تو تووم ټولګ ن) کل کوونه

!؟خسو تو کسو څ ش کی تو ولې پې ېږي

ک ل لې هرېل تو پوپر و پر شر و پې رو ن څر پ م)ګونرو پېر) خ ر لر

تنوورونر ک پوهرد ې پر وو)ې ډتر تو وحات ه)ل م ر م ول ناروی خزره

نارروی کې چوکر کررې ک خز رو ت سرر نوي خردتي نو پرر) ووتنردې مطرر) کرول

www.ael.af

۷

ل)لرر چررې ځنهرر ولررې څ)خرر تو خرروځېږي تو يرر نرر ولررې پوهررد و پرر توپنرر

تير ل لر ککې لزر رل کل چرې پر ځنهر کرې چ وکنر رتم ودر ؟تورهت توري

( پرور وی تو ير ک ( ويدل شپورکړي؟ ک تورهت ک ن تورودلو ت کتکی چې

نېوتکونررو کررې خ هررو ( نديهرره ه پرر شررن ل شرروی کی ک تروپرر ګرر) ورۍ

نو ځه کې پوهرد ې پر چرې ولرې تورهرت ی ګ ڼ ( ک ح ص ې ۍ خدتپور

( خزه ګ) خوځول کی پورتهطورل ي ځوت کت و چې ؟کېږي

ګ)تنو پ څ)ګ دل ن ول چې وټ ولې رغونېږي تو ونې ولرې مېروې کروي

خررو پرر نرر) حرر ل کت مع ومرر ول چررې کت مو ررود لرر تورهررت هرر)ل تويهرر لرر)ي

کب ر ( ه)ل پړلر لر ننردې پور رتو ل ه) ې)ل پ) کې خ هو ور کرلوک چې

پور( ک تروپ ک شن ل ل ډو)و مهنو خدتي نو څ ګ ه کېدل

پر ټولر نرړۍ تهطورل ي کتهد نون ک س ې پ) ننروکې تو پ)کيرد ووتنردې

تو پررر يونررر و کرررې م هرررې پررر) کې چرررې لرررومړن سررر ن و کررې مووررروک وو

رتوټوکېږي ک نړۍ ک شدوتل يرو تهرطورل ير تنورور مووروک و ک پېړيرو پر

هن) کې ک خدتي نو کتهد و ل يول پ ت څ ه پ تندق ل شو کت خردتي و پر

ن)کرول تهه زنو يون و کې ک يو تپولوو ن)ت آپ کيدنوهو

نومونو ي کودل تو ن نسدو ( پ

)( تو نسرررنوک( ک يونررر و ک م( ک لررر ووتنررردې نرررو ۷۶۶پررر) مرررنلک شررر وخوت

خ تنو يول غټ )خ نقره کرړل کې کر ر يرو نروی موقعنرت رتم ودر يته طن)

کړ ک تهطورل ي کتهد نونو ثبت ککې هبب شو چې ک ناو پ نث پنره

نروم)( مع) ر کرړي ش ک يون و لومړننو سر ن نو پر) نارو خردتي نو چرې

وو ننوک وکرړل ځهر چرې کت خردتي و پر) حردل ير ت تنسر ن نو پر ورپر وو

ور وو نر وو ک ک رهدن ن نا خدتي و مو پ ش و ځ ناوهدونه وو تو

لومړي ځره لزر رل ک ار) پر پر ريخ کرې وويره شرول چرې شر يد کت تهرطورې ک

تنس ن نو ل پوورتپو پ)پ ه څ ن وي

www.ael.af

۱

طن)و پ) ووتندې ککې ډول ننوکو ې ګې کېدی ش ک کس و ني( پ ک ته

( ک لر ووتنردې وږوردل و پر کې 5۷۶تث رو کې ووي و نا چې پر) مرنلک

ن ) و چې تنس و خزه خدتي و ک خزه ځ و ک ې ګې ي پنا م ل م ې ټوکرول

پ وول کي تو

و لر تنسر ن نو هر)ل خورتۍ کوي ت ناوی مړل کېږي وږي ک ل تغوندي

ارررن نو( خزررره خررردتي و پرررور پوهرررد تو پ رررغ پرررو ي حبورپررر څېررر)ې لررر)ي

ګ ه کر خزه خدتي و تو )نګسد)ګ تو هور وي د ن پوورول پ)تکن نو(

نق ش يرې کروسی شروتی یچې)ې غويو تهزونو تو م)يو سهون کرلوکس

خزره خردتي و ک نر تو ک تنس ن نو پ ش و يې کر ر کروسی شروتی تهرزونو ر

وس يې ک خزره ناوی تهزونو تو غويو ک غوي نو پ ش و تنوورول تو ک

ځ و پ تنوورتول ((

www.ael.af

۳

د فلسفې مفهوم او تعريف

ل پر ( کقن پع)يف ن ن ل)ي تو ککې ک ر لز رل نڅ لږ پ) لرږ ک س ې

ارور لر م رې ېک پ څروۍ کروي کېردی شر کروم پنه کې ل هړي څ سرل ور

ي ن نېڅ څن ن کی تو موخ يې کت وي چې کینا پع)يف کړي چې ن) څن

پر) کومر ل ځ نګړو ومو ه)ل ک س ې پوپن) کتکی چې س نڅر کروي

ک تنسرر ن نو ک پ هرر) ټررولن حردل چررې کېرردی شر تو لرر ټولررو وتقعندونررو څ ر

چرې ځر نګړي خو پ ن ډول حقنقت کتکی نار څر پووي) ووتندې کړي

وم يې مو پ پ وتۍ کې رتکوي پ) نا ي ت څ ن ووتنردې کروي تو پر)

سر ې پر ر س پر) کې ير ت نرور څر نر پر پې کې ځ ي چرې ک ځن رو پر ن ر)

کېږي

ک مس ې کت ډول تر ون تو تنوورن ل هړي څ سرل ورکروي خرو پر ننردې

توه پورې پ کې )خ کې خز و پ) يد وم و چې س خب)ل ن ح ل کې کت

پررونې پرر پ)پ رر يررې ک تو رهررېدلې تو يرر نرر ک ومررو نرر کل لويررو تک رر وو پرر

نرر کی پرر کې )خرر کررې سرر پېژنرردنې م ررت رر م پوت رر پ)سهرر کررړی

نر پر ټولر کرې کې پرورې تول لر)ي چرې نر) کت ک ر پ) يول حدل )ي لۍ ن کل

ن ر) قبرول شروی نارې مسر ې پر نر چر ک ک يروې مسر ې پر ر ک يرو

حو ې پورې تول ل)لې کل ن پ س ې پورې

حهنرت( خوهروونه پر ير ک ن سو ( ک ن ن ل لاوي پ ول ک پرونې(

نار نر مدو ځروت هر)ل تول لر)ي لر م ن کل تو ک ناې تصه ن ک نا غورث(

نار غورث ک چې نا نار چ پر ورکرړی و چرې کل پر يرې حهرن ( وي ر و

www.ael.af

1۶

نا ش ص پ ځوت کې وي ر وو چرې ککل حهننېردل( ير پونېردل يروت ې

پونېږي چې پ) څ ن پونېږي ځه نو يد کل پ حهن ( ن پ کې کې کي

هې ک پونې حهنت( خوهوونه وويه ش

ک حهنت( ک ن کلد ک پ ه) پ کوم خ ډول پورې منردوکل تو م نور)ل

نا څ چرې مرو يرې نرغ ک ومرو(( پر ن مر ير کوو پر ن کل تو س ن

طبنعر ک ناو کرې شر م ېږي ک سر ې ک ک نرې ک کر رونې کت ډول تو نر

( پ ش و ب رپونو کې پ پې کل مق م س ې

و تو خب)پنر وو ر ن) ک چرې ورو ورو پر ځر نګړو )خرو کرې ک پ وور پون

مط لع ل س ې څ ورل کېدلر کچ ي پېدل پ نا )خ کې څېړن تو

تو ک پررون ې ځرر نګړې څرر نګې يررې وررووولې ککې پون ررو وروهرردۍ څرر نګې

تروتپون تو ټول زون ول پ کې ډول نو ک نورو ومو پ پ)م دره هر)ل ک

نو ځه مو نا مس يه چې کروسی شرو ک پي) رو س ې حدوک رتل ه شول

ه ن ګ و خو کت پ کې م ن ن نر مس ي ل م ې ناو پ ځوت ووتيو س

ک تنسر ن کل چې س نو ګ)ک ه)ل ل نېڅ ه)ل )ت )ل کل ک پون رو سرټون

وتقعنررت ټررولن پورروي) تو پرر) نارر ځ يرر چررې مررو کرروسی شررو ک ک تو ېپي) رر

پ وتهط ناو پ سرل پندت کړو کت ټول ک س ې پ حدوکو وو ق يدهموو

کت مس يه ک م ننت تو طبنعرت لر م رې ک ځر نګړو کې پ پې کېږي ځه چې

نررېڅ ډول ط)يقررو هرر)ل ک څېړنررې تو پ ټ ررې وو نرر کي کرر څرر نرر کت پرر ومررو

هر)ل نر کي پر چې س ن و ک پورپ نو مس ي و پ يو ټولن پوت ټه

رتم ودر کروي خرو نر شرو کروسی لر کې څ ر لنرد رهېدل پ) يول حدل د

تو ک رر م م ررت وو څرر غوکررړو چررې نرر) چېرر)ې کومرر کتهررې ندنيرر پ)سهرر

ندني پ)سه ن ش پ نار )خر کرې کوهرښ تو نڅر رې ګټرې کل کېردی

www.ael.af

11

شرر کول سرر ن و چررې يررو رره هرر)ل پوت رر نرر لرر)ي کوتول تر هرردنغ تثرر ر

خرو رتم ود کړي پ نندې ح ل کې کېدی ش خط تو پې)وپ ر نر وکرړي

ي ل کې وتقعنت څ چې ک يو سر وونه ن )ون يې ک يو ه ازړو

شرردوتل ک نررورو سرر ن نو ک کرر ر ک اررزړتوي لزرر رل رر)وري کی کت ندنيرر

تخنسررده کېررږي چررې سرر پ ل رر يرروت ې يررو رر)کي تو ش ورر کرر ر نرر کی

هې يو ډل ين خوځ ت کی يول )خ ن ک ک ر ګټور وور تو نار ټن ګر ر

د و لندلورو څ ک يوې وتحدې مسر ې کی چې م د ف تش يې ل م

پ ل)ي ک س مس ي و ډور)ی )خر ک شرن نو تو چر رو پر ر مرو ک

ک چ د پ تول کل ن پ خز ک شن نو تو چ رو پ تول

کت ن پ کې تول يو ه کلنه کی چې هر) کېرږي سر مندروت نر لر)ي خرو ک

شرر و ناونر کېرردی شرر ک کرر رونې پرر) وروهرردنو معنرر رونو پرر ک حقنقرت(

مه ل ک ناو پې و پ ټ ک کې چې پ نره کرې يرې رهردن ې ګ رو پر) مرو

پر) ومرو نردې وتغې وکړي ک پېژندنې( ک ن )يې پ س ناونر

پ ن مسدقن ډول ډو) تغې کړی کی

www.ael.af

1۱

ېد فلسفې د مطالعې ګټ

خر کرې کومر پوهرد مط)حر تکا)ل خ چې ل س ې( ه)ل ک چ د پ )

کتکل چې ک س ې( ګټ څ کل؟ ککې نن ر نر شر کېردی چرې سر کوي

خو ک چې)ې مو کتهرې وکړيک م کي ګټې ل پ)سه کولو ه)ل م)هد کې

څنر کی ک پر نګې ير يوت ې يو تر هردنغ ون ګ و چې م کي پ نګ ي ث)وت

ککې م ن ن ورکوي چې نار ک س ې کن وريث)وت پ مسدقن پولند کې

نېڅ ن تر هت ن ل)ي

م کي ث)وت پ خزه ذتت کې کوم تر هت نر لر)ي ک هر ري پر پوګر ک ک غر

شر يول ګېهۍ ک پ ن) نوم ي کل کړو پ خزه ذتت کې کوم هر تو ير خر)ت

نو ن هر ورپر وتيرو پر کت ک غ مو ک خوش لۍ هبب ش ک ن کی خو

کې کې ش ن شد ک ناو کس نو لز رل چرې غروتوي لر خوهرۍ تو هروک لۍ

څ )خنغ ش يول مهن ه)چن ک حقنقرت تو پ هر) پ ټ ر تو ک وتقعنرت

پ څېړن کل کت نن غ موخ کل چې يو ن سو يې غروتوي هر) ې)ل پر)

ن پ خ ط) ټول خوندون يرو ډول ناو کس نو چې ل يوې ن )يې ه)ل ک لېوتلد

چې کت ډول خوندون يې پ تصرولو کرې پي) ر کرړي کت کس وتر وي تو نا

پ) ټولو خوندونو لوو تو خوندور خوند ګ پ) کوم ځ ير چرې ټرول صر عد

منوروست لرر نارو پ)پرر چررې ک توپنر وو ک خررړو لزر رل رر)وري کی نررور

سرر ک خز ررې چن ې ګ رره کېررږييرروت ې ک رتحررت تو لرر ت ک پنرردت کولررو هرر)

ګټورپن ل م ې کوسی ش ل ډو)و ص يعو ه)ل هن ل وکرړي پر پېر)ل نر

ک ر چرې ګرورو يرو شرنې) کسر و خزره ټرول وخرت سر څېړنرو پر ځرر نګړی

پ ک ر کل چرې يرو شرنې) تهردعدتکون ک کې کر ر لزر رل وګومر رو تو پر) کوي

کولررو لزرر رل يرروت ې يررول کتهررې کې پررورې چررې نارر ک خونررد تو لرر ت ک پنرردت

ځ نګړې ه)چن وګ و چې خزه ذتپ تر هت ول)ي ن پر خز ر ک سر ن نو

www.ael.af

1۹

لزر رل هررې ک ناررو کسرر نو لزرر رل چررې لر کې څ رر کل کررړل کرروي تو يرر پرر)ې

تغې مغ کېږي (

خو کت ټول نا څ ن کي چې مو يې ک س ې ک ملپړ لز رل ويلی شو ځه

پ)پ چې ل س ې څ ر پر خزره ذتپر ډول پنردتکېږي تو ل ن) نا تر هت

ډور) مهر مو تو ل نا څ پې)وږو س ې په ک ناو کس نو پ) وندتنر

ن مسردقن تغېر ل)لر چرې تو ک سر ې پر ر پر) نرېڅ څر نر پونېردل تو ک

وي وو تک ن پو ورځز ڼو تو ګړننو کوکونرو لر سرې يرې ک ټرول ې ک هر) لر

ل م)هد کړې تو ک ت )تکو ک نړۍ لند پ) څ)نګوتل يې تغې کړی کی وکې ه)

ت کيغ پ ن م ي کوږي پ) ډو)ل حردل ک سر ې پر) ننا څ چې تو ک مسنن

تغې سندې توډل شوی کی

چرې ک نروم پ هر) پر )خر کرې يرې ر مو يد ک ت ه رو تو ق يدو پ

) رنې پر پوګر يرې پر خز ر پ ې يپ تغې مغ رول لو ول تو ک يوې ن

ټول ل کوم قنرد تو شر)ط پ)پر سر یړځ نګړې ه ح کې ور پ)سه ک

چرې يهر مر و لر حقنقت ون ګ و ک ه ري پ پوګ نر شرو کروسی ووتيرو

وو ن کی له څ ګ چې يې نغ ک ير ر ي پوپن) مه و څ ک تن ه ۍ

تک کوي نو ځه پ) م و ندې ک مهر و پقردم يرو سر تصره کی ځهر

خو کېدی ش کت خب)ل ک يه مر و پر ر رهردن وي نار پر کې کلنره

چې ک يه م و کچ پ مه و کې مع ومېږي مو يد پ ډو)و )خرو کرې

ک ې ګرررې پررر پوګررر کتهرررې ن )يررر ت چرررې لررر ک سررر ن نو م ررردوی توهرررو

تنس ن نو ه)ل يد ک وه ي و پ پوګ چ د ون ش تو ير نر کت چرې حهومرت

يد ک ناو خ هو پ خوه وي چې حهومت پ)ې کېږي

کت تغېرر ې پرر پېرر)ل نرر پرر هن هرر ډګرر) کررې مهنررې کي ک هرر ري پرر پوګرر ک

و ور و سۍ( ک ن )ير پو ک تم)يه ته ه ق نوو پ) ډو)ل )يدل ک يرول ن سر

ن رر کولررو ې ګرر کل يرروت ې پرر کې پرروپن) چررې پرر نارر کررې ولسنارر) ک

www.ael.af

1۹

( کر ل پر م1۷۱۳ک )تنسرې ک چرې موروث پ چ ځ ی ننول کی له څ ګر

تنقل کې ک روهو( ک ت ه رو پ) ووتندې پوت موووک کی

کې کې ن ش ن شد چې س ک ک پ) هن هت نر وول تغېر ل کروي پر

کرې ک ت )تطر م دزر ل ې ک کې نېوتکتلن و کې ک نولسنې پېړۍ س ن و پ

)تق غر ګ ل مسولنت پ) غ ول ل)ي ک څ ن ک کې )خې پ غ دن کرې ير پ)ل ت

ې ټ کرره شرروی ځهرر چررې ک مسرر ې ک پېچ دنرر لرر تم رر ک ناررې ک )يررد تو پررول

خرو هدون مغ ک ر کی خو ک دې س ې پ) هن هت نر وول تغېر کرلروکل

هن هت هر تغېر کرړی کی مرو پر نرېڅ پ) پ مق ه کې يې هې س ې ن

ډول ن شو کوسی پ) هن هت ک س ې ل تغې څ م هر) شرو خرو يرد پر

ی شر پر) ازړ ډول کې خب)ې پ پ م )ن وکړو چې کوم س م نن کروس

هن هررت مابررت تغېرر وکررړي نرر م رر نررړۍ رر څرروم)ل لرر کرر حنررت هرر)ل

م نژتکپرر ل ې( پرر) ځرر ی ک ررې سرر ې پرر) م م ېدلرر کرر تلن ننرر و ک نرر ي

؟وتی تغې سندې رتغ

چرې کوم څ چې م هې پې) شوي ناو پ پ کدو هر)ل تو نرو يرد کت ر ور

ل)ي يروې خوتپر کرړو ک يروې ردې س ک م کي پ نګې پ کچ تر هت ن

س ې پ)ځ ی يول ه س پ) هن هت ندې ک پ ثن) لر م رې کروسی شر

چې څ ګ کوسی شرو پر نګوتل شرو نر م)هرد تو مو ه)ل پ کې )خ کې

ه) ې)ل پ) کې ک پونې مخ پ) ي پېدونهې وکل تو ک نارې ن ر ګټر وکړي

ل)ي س چ پې)ي ل پورل تول ک ناې پ

ل ش پ)پ مب لا ن پ کې شد ( ويه شوي ک پندو ټرول تو کت مط ب چې

ت لر م هروم څ ر رتټوکېردل نچې ک یپ)م ده ک نا دلوو وږندل ک

ت ي نې دلوو ک نا ل و کوي تو خ)ت پ م هوم څ ن م هوم پ

ګ رره کېررږي تو لرر شرر پ)پرر ک نررت م هرروم يررول سرر مسرر کل پرر خز رر

www.ael.af

15

پر توډنر ن نړۍ لند ن يول س کل تو سر ن نو پر) ډور)ل )يردل ک نار

کې س ل)ل کی

چې)ې س مو پ غټ کچ کتهرې وهرن وګ رو چرې پر ن مسردقن خو ک

سررر ې لزررر رل ررر مرررو هررر ک پنررردتکولو لزررر رل کررر روږي نرررو ک ېډول ک مررر ک

لندلوری ن وي غورل کړی ک سر ې ته هر نقر ک يرول پنردو ک ه)ننرو تو

منسوهو م ن)و لز رل ک ه)ي تو ق من رو ک رتم ودر کولرو تو ک نار

ل ځ نګړو ن )ونو څ ب رت کی

( پرر دهرررک ر ک رر ک سرر ې ک نقرر پرر رر غټرې تک رر وې نرر شرروي کي وتي

ت کې نا لوی مد ه) کی چې س پ ت )تطر ر هرد ي کی توه وخ

ک ونررد ک تر هرردونو پرر رر ک وررن)ت پ وونرر ل)لنررد تو تکرتۍ ک سرر ې

)ي وې ګ تو ل هل کت چې ک ا) ټولې نا نڅې چې ک يول پندو پ وووونر

کې رتټولې شوي تو نا پ وند س ګ کی ير پوي ک ر چرې يرو

ک تو تنرهولن ک خزه وند وروهد پړتو پ رهېږي کر چېر)ې وتحرد پندو

تو ک ټولرو نڅرو تو ۍټول ې پ) ټولو )خو خرور نر وي پر خز ر سر ک پبر ن

کوه ونو وتل پ سرل توتروي نا پ س ل کې پ ول تنننرت لر)ي چرې ک

نرر وک نارر ور مسرر ي و پرر تول ک يررول رر)ک ک ش وررنت سررټن لرروری ټرر ک

څ)ګ دوي تو ک ش ونت نسد ټ ک

پ ن) ډول کت ټه څ)ګ د کی چې ک يول پندو ته ه ځ نګړن پ) ډو)ل حردل ک

ونررد تو وتقعنررت پرر تول ک نارر لرر ټررولن لنررد هرر)ل پررړتو لرر)ي کت خبرر)ل پرر) کې

ک کي ر کل کرړو لر سرې پر ګوپر کېدلر خرو پر پر وروهدنو پورې خ هرو

پ هرر) پرر) تغېرر سنرردې و پرر) ډورر)ل )يرردل ک سرر خز رر کي رر لنرردلوری نرر

پي) ې پ ډتګ کوي ن) وخت چې مر نب ق يرد ک قره پر ه) ې)ل پ) کې

)نررې تو نرر کد ې سنرردې ونرر ننررول شرر هرر) يررې خ)ت رر پو پرر نځپرر) وهررن

رهېږي نا کس و چې کت ډول مر نب قنردل مر)کوکل ګ ر نارو پر نر پر

www.ael.af

1۰

يد خزه نوی لندلوری ووتندې کرړي چرې ک مر نب ک ر کل ک کوسی ش (

س پرورې کرول پر خز ر يرول سر چر رل کې کر ر ) ور ځ ي هد ش پ

ګ ه کېږي

ن ش کوسی ک س ې ځ ي هد ش خو کروسی شر سر مسر يه

مط) کړي ځه چې ح ن)تً ن ش کوسی مو پ ووتي ل ناو پې رو

هرر)وک ر لرر)ي ک چرر رو تو شررن نو پرر ټررولن ل ط)حرر کررې څرر هرر)ل چررې ورهرر)ل

چې کت څن ونر ګروري ه)ل موقعنت ل)ي تو پ) کې چې ک ناو خ هو ل ذنغ

څ ډول تويه ټن ګروي ر نر شر کروسی تو ک مر کي نرړۍ شردوتل ث رت

کړي ک څ ن ک ناې پ ) نې و ر کوي( تو ي ک ناو ووتندوي و پ

تصررولو ک کرر رونې ي تپ ررونه کررې رر پې ررې شرر ک تهرردق)ت رر چررې پرر ر

هنوتل تو ي پ ن) ح ل کې چې څ کده کېږي پ) ناو تخوت څ ث ت کړي

نېڅ ن ت مې ردو ی نر شر کروسی ووتير چرې تنسر و ک کرومې م نر لر

تي تنس و خز وتۍ کی کر نر ؟ تو ؟تي نړۍ ند ن دل کل ک ن ؟م ې رو ل)ي

تو کت ډول نرور ما لونر ل نر وتير چرې سرر ؟پر کومر م نر کر چېر)ې کی

کوسی ش کت مس يه حه کړي خو ک چې)ې س ن ش کوسی کت مس يه

حه کړي نېڅ ه ش ن ش کوسی کت ډول ک رون پ)ه)ل کړي خو ک س ې

تر هت پ کې کې کی چې ککې ډول مس ي و ک ح ولو ي ن ح ولرو ک ووپنر پر

څېړنې کوي له څ ګ چې يې ګورو م نن په ک يوې ) نې پر

پوګ ګ چې کت م ر نن پر خز ر ک سر ې پر حرو ې پرورې تول لر)ي مرو

له څ ګ چې ن شو کوسی ک ځن و س مس ي و لز رل نېڅ ن څېړنر

هر)ي ل څ ګ نو ځوت ونو پ)پ پنه کړو پ ډتډ ه)ل ويلی شو چې ک خز ې

وکې لز رل ل نا څ م هب ذن ر ګټر نر شرو پورپر کروسی پ)پر لر

کې چې لږ پ) لږل يو م سي نړۍ لند ول)و ک چې)ې ک نويو ومو پون نو لر

نا ) نې چرې ېلويو س ن نو څ ځ نګړې ) نې ن وتی پ)سه کړ

www.ael.af

1۷

لدګونر نر شرو کوی پ)ې خزره ټرول کر ر کوک وکرولر ک نويرو ومرو پ)م

سی ک نړۍ پ مه ن تنګې)ن چې ک نوي ک يوې ځر نګړنې وپ)سه ک

پ پوګ پ پې)و کروو پېړيو کې پندت شروې پر) ير پې کچرې ک ککر رت( پر

مهرررر ن لنرررردلوري چررررې نرررروم ک يررررول سرررر ک پع ننرررر پو وږنرررردل کل کت

وتقعندونو پ نږکې رتم ود کړي يد پ) يول )يدل يې حن)تنوونهې پ ي ې

نو تحدن سً پون و يرد ک يرو وي خو ک ناو ځن ې )خې ن ک ور وو ن کي

وي چرې ک پ وتننرو لنردلورو پ)ځر ی ل ه ن سو م)هدې پ هد)ګې پر سر

يو نوی لندلوری رتم ود کړي

مو پ م ن پ پې)ل ن ک ک)ل کد ن ې س ې پ م نر کرې( ک سر ې ره

غ خرردمت ک ننسرروي تو نرر پېن قضرر وت پرر رر ک نڅررو لزرر رل ک تر هرردن

کلنره تو )نر و م هې رتټوکول کي تو ه پ کې چرې پر نر)ل مسر کرې

کت کوم يو کی تو څ ډول کلنره يرد پر) څېړنرې تو پ ټ رې سنردې وننرول شر

پ پ ويدرو ک م نروي لزر رل تنننرت خدمت ک ېړننو پ)وهرړو تو تحس هر

پې)ل ن ک ناو هن ه مي کلو پ )خ کرې چرې نر پېن دو پر کرې ل)ي پ

توپن ورپ لندل کېرږي پر هن هر مسر ي و کرې کر ک قضرنې ن م)ت دېږي

کوتول غر وې ک سر رو لرر م رې خبر)ې وکررړي پر) قروي تټهرره هر)ل رر ک

ک کوتوو غررر وو ک لنررردلورو پررر)م ځ وګرررړل تو خورررومت رتم ودررر نررر شررر

چې ک يروې ټرول ې غرړي لر ) ډو)ل حدل پ کې پورې پړل ولسوتکۍ ځوتۍ پ

ن هررنو کسي ررو څ رر ک هررنو تهررددسلونو پررر رر نرر کد رر وکررړي تو پررر

تلدب هونو تو ت ه مونو کې خز سرل ورک ن کړي

تندق کي س ک ه پ ه) ې ګ رتم ود کوي تو ل )ک ه)ل م)هرد کروي

( ريوه ش يد نندت کلنه کی چرې وتيدهر چې ت ه م ت تو پ)وا ن ل م و

وتير سر له څ ګ چې مو کم ر پر پېر)و م ونرو کرې ي کونر وکرړل

ېل ې رې يوت ې يول ط)يق ن ل)ي هې ک ېل ې و مو و پو پ پ هب

www.ael.af

1۱

تو ککې سرو چ رو پع)يف ن پ) نا وخد پرورې چرې ((ط)يق تو سرې ل)ي

و پ) څ شر تطلقېرږي هر کر ر نر کی تو پر) کې پ کوم ځ ی کې ک روږي ت

چې کت ک ر ډو) خط)ن ۍ ن کی پ پ وتننو وخدونو کې نر پر) ډور)ل حردل نر)

و لر سر ې څ ر يرې ونا څ چې ک ځ نګړې ط)يقې لر سرې ک څېړنرې وو

ول کول تو نندې ک ر پ ن هن پوګ ک س ې لنغ رتپ ګول

ې رو ط)يقرو پر توپنر لر)ي ځهر ټرولې تنسر ن س پ خز لنرغ کرې ېل

پي) ې يد شر) تو پ سرن) کرړي پر ننردې حر ل کرې ک سر ې ط)يقر ت ردتً

پاې پي) ې ن کي ځه ک س ې کندل کتکل پر) کومر حردل چرې شرونې وي

رتوهررزړي تو ک تنسرر ن پي) ررو ونرر هرر) ې)ل پرر) پي) رر يرر وتقعنررت وتقعند

پووي) وک ي ننا وی

)ي لۍ ټول نا وخت رتم ود کېدی ش چې هروون تو ر ونر پر کرې يول

کتهې م ش چې )ک پ س لندلوری ورکړي پ کتهرې حر ل کرې چرې

کت ) ن يد شر پ پ)ورږکو چرې خ ر پر نار سر کرې ونرد کروي چرې

موت رر ن رر) ورهرر)ل لرر)ي پرر کتهررې حرر ل کررې چررې ک خ هررو يررو يرر ت شررنې)

يررد کتهررې ونرر تنګېرر)ل شرر چررې ک نارروی لرر نرر پونۍ تو م رر لف ک رونرر

هرر)چن تخ رر هررې کتهررې يررد وګ رره شرر چررې نارروی نرر تشرردب ل څ رر

غوتوي پ تيهي ل تو ترم ن ډول وند وکړي کت ټهر نر نر شرو کروسی رک

نررړۍ تو طبنعررت پرر رر ټررول ن ق يررد ک تنسرر و پرر ک کررړو چررې ک تر هرردونو

خورت مه تغې ل)ي پ ډتډ هر)ل ويرلی شرو چرې ک کې طپ)م ده تو تننط

س ې ځن ې )خې ير ت ن ر تغېر لر)ي خرو کتهرې پورور نر يرد ونر

کړو چې ځن ې څېړنې تو مطر لعې څ)ګ ردې ن ر ن رې ن ر نې نر لر)ي نرو

ځه خو نېڅ ه ن تر هت ن پ)ې ن ش رتوپرلی ک پر ريخ ک رتپورونرو

لنردلورو پر ک هرزه وي لر تم ر پر) خزره ځر و پ) س نا ل چې ن ر

ويرر وي ک ن رر)ي څېړنررو پرر رر کتهررې وتيرر ککې څېړنررو پرر) ټولررو غرر

www.ael.af

1۳

خرو کې هر)ل تمدن کتکی چې ک نېچ لز رل ک ک رونې نېڅ ن ن ل)ي

ک کاررف هرربب شرروې (( ک سرر مط لعرر پو )تلهد)هررند (هرر)ل کت څېړنررې ک

ودنې ن ن ل)ي تو ازړ پون درون ناونر نا )خ چې ح ن)تً ک ک ر

کي کېدی ش مو پ) نړۍ لند ندې ن) ډول تغې وه دي تو پر پر ی کرې

پ) تخلقو تو م نب ډو) تغې وکړي

ک س ې ېل ې ې )خې تو مو ک نړۍ لنرد ېل ېره توخونر يرو چې څ)نګ

کې يول موخر ګ ره کېرږي ه ه)ل پړل کي کت ک ر لږ پ) لږل پ يول ه س

يو ند کی چې په نر پ)سهر کېرږي پر کې ډول نرو نار ک څ ن کت کتهې

م نن چې ح ن)تً ل ن ګټو تو لېوتلدن وو ه)ل ير ت وتټرغ لر)ي کېردی

ش ک توپن پ) وخت پ) ناو توپن وو تو لېوتلدن وو چې ل ورځ ر ونرد هر)ل

و سر لر کې خبر)ې څ ر چرې ک نارې ډو) توخ لګوي تغې وکرړي ځهر نر

ن ګټ څ کل کوم وو)ل ن ل)ي کې خب)ې پ پ پر م هر)ل ل نېڅه ر نر ک

لندلوری ن مر ک سر ې (تګن پنسد )يو توخن ډول پ س ې پ

تر هت يوت ې ک ناې ک ن مسدقن ن تغې لزر رل نر کی هرې ک سر ې

تر هت پ خز پ ناې پورې پړل کی ک نندې ن تغې ک پضننغ لزر رل

پ) ټولو ه سرل نندت کل چې پ خز ک س ې لز رل ک س ې پ لټ کرې شرو

ن پېن ډول نا وپ ټو ک څ ن کېدی ش ک حقنقت ک پ ټ ې لز رل يد پ

پ) نا وروهد چې حقنقت مو پ)سه کړ ک نا ل ګټرور ن ر تغېر څ ر

نړل وکړو کېدی ش نا څ ن )خنغ شو خو ک ککې ن تغې و لز رل

چې رهدن ن رهدن وي نا پ ون رهرو پر ډتډ هر)ل ويرلی شرو چرې نر

تغې ې ک ناې ک حقنقرت معنر ر وګ رو ق يرد لر شو کوسی ک س ې ن

ن کت چې ګټور کي حقنقت ل)ي کې پ ول چې حقنقت ل)ي ګټور کي

www.ael.af

۱۶

د فلسفې اصلي وېش

س معنوسً پ) سندې ) مو و پو وواه کېږي

نررد کت کی چرې پرر) کومرر حرردل ککې نررث سرر م عردتلطبنع -1

تنسرر و و لرر)ي پرر ټولررو ووونرر پو تو پوررورتپو کررې وتقعنررت وڅېررړي تو

مرر کل ی پرر کې ډول ک يررو څ رر ځن رو مسرر ي و لرر ېمط لعر يررې کررړي ک نارر

وورروک( تو ذنررغ يررو رره هرر)ل څرر تويهرر لرر)ي؟ کرروم يررو يررو پرر) رر ووتنرردې

ن) کی ک يروت ې ک پي) رو وروهد کي تي تنس و خز وتۍ کی؟ تي ن ي وو

کل؟ تيرر خرردتی شررد ؟ وحرردت تو يرر ن پ يرر يررول ټولګرر کل؟ تيرر نررړۍ مد رر ن

لر)ي نناږينړۍ پ) کوم ځ ي وحدت تو ؟کا)ت ل نړۍ ه)ل څ تويه ل)ي

ن م پر) کومر حردل پر) قره تو نړۍک ؟اږين ننتو تو پ)کوم ځ ي تخدل

((؟پونې وسو کی

ي ن )ي س ې له څ ګ چې ک م عدتلطبنع ک)ل کد ن ل س -۱

ک ک ويه کېږي( س ې پ) ووتنردې غ لبر ً کر)ل کد نر ل( سر وسول کل

پر کې سرر کرې ک مدعرر ر قرره تو ومرو ک م رر نننو شر تو کرر)ل کد رر

ش م کل

وم ځ نګړي م نن ک ) نې پ پوګ غورل کوي چې کت م ر نن نر پر

پ کې ومو کې ن ش کوسی وڅېړي تو وتر وي ځه نرو ير ک شروي خز

م نن ک س ې حو ې پ کتخ ېږي

ل ري ن پو پ)پ نرور ټرول روم پر يرو نر يرو ډول ک طبنعر قر نوو م هروم ک

يوې ) نې پ پوګ ټ ک تو ککې ډول قر نوو پر ر څېړنر ک سر ې کر ر

www.ael.af

۱1

پ کي ورځ نو خب)و تپر)و تو ن سر کی ن ک کوم ه نېڅ ځ نګړي

مي کسپوکې ن مو پ يرو نر يرو ډول کتهرې م ر نن کر روو چرې لر سر

مس ي و ه)ل تول ل)ي ک هر ري پر پوګر مر کل ذنرغ رت ورون) ردک تو

نور م نن

ککې ډول م رر نننو شرر تو ک نارررو ک کقنقررې م نررر ټ ک رر تو کت چرررې کت ډول

ع ر قه کې پر) کومر )يردل کروسی شرو پر موور تو معقرول م نن پ مد

ک ګ ره کېرږي نردل ډول تطلق تو تهدعن ل کړو ک س ې لزر رل يرول مهنر ک

تو ک نارر پرر تول ک نارر ک معنرر ر تندقرر کي سرر ې نارر )خرر چررې ک حقنقررت

ناونررر لررر)ي مع) رررت پېژندنررر ک مرررو ک ررر ک څ)نګررروتل پررر ررر

پېژنررردګ وۍ ن )يررر ( نرررومېږي کت )خررر کې مسررر ي و هررر)ل هررر)وک ر لررر)ي ک

حقنقررت پع)يررف رهرردن ( څرر شرر کی؟ رر تو قنرردل څرر پرروپن) لرر)ي؟ تيرر

يقن منهغ کی؟ ک پع نسب کړنې حس پي) ي شوتند څر کي؟

چرې ک سر مسر ي و پر) هد هو پ س کې نندت کد نندغ کول )خې

ټولو سرټن ې تو ټر کونهې )خرې کي څېرړي سنردې مسر يه کر څر نر لر

س ې هر)ل پروپن) لر)ي تو پر خز ر مسردقه کي خرو ک سر ې ک څر نګو پر

پوګ پ کې کد کې ورپ پ م شوی تو پ) څېړنې سندې ننول کېږي

www.ael.af

۱۱

فلسفي مسايلو بحثونهد

پېژندنې ل ناونو څ ول ن کی خو معنوسً ک څ ن م ط ک مع) ت -1

ک يوې خز وتکې څ نګې پ پوګ پ پ م کرې ننرول کېرږي م طر نار ر کی

چې ک ېل ې و قضنو پ څېړنې پورې تول ل)ي تو ک ناوی پ)م ځ نار تويهر

ر ځن رې )خرې لر ري رن پو هر)ل ک غر څېړي چې ندنير پر)ې رتوځر کک

ل ل)ي تو )خ يې کروسی شرو ک مع) رت پېژنردنې يرول پ م )نې وو نږکووت

)خ وګ و

تر هردونو تو م هروم پرورې پر س مر ن حهنرت ير ک تخلقرو سر -۱

لرروو خنرر) څرر توونرردو ناونررو هرر)ل هرر)وک ر لرر)ي تو کت ډول مسرر يه څېررړي

کی؟ ک خن) پع)يرف څر کی؟ تير ک يرول کر ر هر وتلر ک نار پر ندنيرو پرورې

پړل کی؟ تير مرو ل قضر وت ک نار څر پر ر چرې يرد پ)هر)ل يرې کرړو

مو ک قض وت معن ر ن ير ه)نر کی کر ش ور ن کی ک ذن

مي تت څ ډول نه کی؟ تي مي تت ک غچ تخنسد و لز رل کی (ي ذن ؟

ې ير مرو ک مير تپو لر سر تتو ي نر ک ر لقوې مي)من رو ک م نروي لزر رل؟

مي)م تو خط ک ر ه)ل کسن چ د کوو ن) څوۍ چې يو د ک ر پ)هر)ل کرړي

ک کروغررو ک غ رردلو تصرر تو وروهررد کلنرره څرر يررد ک نارر هرر ت ووي رر ؟

((کی؟

ک س ې ک رونې هن هر سر پر پېر)ل نر ک ن ر حهنرت )خر ( ک -۹

و هر)ل تول ناو مس ي و پ تول کل چې پر يرول نېروتک کرې ک يرول ر)ک لر غړيدر

پندت کوي

ل کې ډول مس ي و ه)ل ه)وک ر لر)ي تير يرو ر)ک ک کولرت پر) س هن ه

ووتندې څ حقوق ل)ي؟ تي ټول لر نارو ت ر)تکو څ ر چرې کت ورڅ ر وروول

ل ناو پ)پ پ) ناو پورپ ه څ کل؟ تي ولسوتک ک حهومت کوم هر شوې

ډول کی؟

www.ael.af

۱۹

پر رر ک سر ې ک رونر کل تو لرر کې ډول هرهل پون ر ک ن رر) تو هرهل -۹

مس ي و ه)ل ه)وک ر ل)ي تي ههل يو ن څن کی ک ذن ؟ ن ) څر ډول

نه کی؟ ک ههل ېل ېه ډولون ک تنسر ن طبنعرت لر کومرو توخونرو هر)ل

تول ل)ي؟

ک ر ک رر پر رر م ډول ک تر هردونو ک مطرر لعې لزر رل ک تر هرردونو ن )يرر ( -5

کر روږي کر څر نر کروسی شرو چرې کې نرث پر پر مر پوګر پ تصطل

سنرردې ډول ک ن رر حهنررت يرر ک تخلقررو ک سرر ې پرر ناونررو کررې ځرر ی

( تو ۹( ۱ورکړو خو کروسی شرو تر هرت ک نار ک ر م م هروم لر م رې ک

( مو ناونو ځ نګړې ې ګې تو هنوو وګ و ۹

ک رکولرو ز رل نڅر لر کې تم ر ل س ې څ ک م عد تلطبنع ک ول کولو ل

س ن ل م عدتلطبنع پ)پ منه ن کل وو کل چې تو تندق کي

ي پې نڅې چې ځن ې يې ي کې ش ( پ)ه)ل شوي چرې م عدتلطبنعر پر

ک سر ې لر لنرغ لک پونېردو وو نر ک کې کلنه چې لر يروې م رې رې م نر

څ ول کړي تو س پ) نناو پ وو څ نګو چې م هې يې ي کون وشول

ک نر سرټونو يرد مندوکل کړي تلبد پ) کوم ځ ي چرې و وي نار

ل ) نو ک يوې ک)ل کد ن ې څېړنې پ پوګ وتنګې) تو ن وند ک س

ش

www.ael.af

۱۹

فلسفه او ځانګړي علوم

ځ نګړو ومو ه)ل سندې پوپن)ون ل)ي س ل نورو

ک ناې ي ت ټولن وتل -1

ک ناې ک ط)يقې ل پ ول سر نار م ر نن څېرړي چرې ک ټولرو ومرو ک -۱

سټونو يول )خ کل يوت ې ک ناو ځ نګړو مس ي و پ ر لر څېړنرې پ)پر

م ر نن چې ټول ک ومو ل حو ې څ ه) کي وم تو مدع ر قره نار

چې کې ډول س څېړنې پ توپن ل)ي ل ناو څ ګټر پورپر کروي کي

خو ځن ې ځ نګړي مس يه ن شد چې ک ن پ ټ رو پر پ ي ر کرې رتم ودر

خو څ)نګ چې وم ک نارو ک څېړنرې ی نث پندت کړ شوي ي يې مو و

نګر تو ک نارو يرد نارو پر وروکت تو پ م ووپن ن ل)ي س للز رل ازړ

پ څېړن وکړي ل کې ون ې څ کوسی شو ک س ( ک م هوم ي کون

وکررړو ځن ررې م هرر)يغ لهرر ن) رر)ت هز سرر)( سرر ک ومررو ک ندنيررو يررو

پ)کنب ګ خرو ک سر مد ر سروير و کت خبر)ل نر م ر کې کرې شر نر

تو پونن لر شد چې ک چې)ې وش س ندنيې ک ن پ ټ و ک پ)کنب

ېږي پر کتهرې حر ل خب)ل کل چرې پر نره کرې هرزن نا سرې پ)سه ش کت

کې چې س ې ل کې سرې کوم ځ نګړی پ)م ده ن کی کړی

ک پې)و لويو س و يول )خ ک پ ه) پ سټن و څېړنو پرورې تول لر)ي تو ر

ونو ه)ل ک )خ يې ن نا نڅې کي چې پ ومو کې پ) نث سندې وتقعند

ېل ې ررو حقنقدونررو ک طرر) کولررو پرر تول پ)هرر)ل کېررږي تو يرر نرر ک ناررو لرر

کېږيمندوکونو څ ل ېل ې و سرو ګټ پورپ

www.ael.af

۱5

کت س ې له چې ح ن)تً مع ومېږي پ) نا ي پې ک خز ې م نې ک ومرو

ن ک ومو ک ندنيو پ)کنرب لپ) تغې سندې کي خو ن شو کوسی ک ناې يو

وګ و تو ک ننوم( پ ش و ک م عدتلطبنع م لف سر ن و نر م هرې پر)

کې چې ک ومو ندنيو پ کوم تنننت ورکرړي ک نارو ک سرټونو ک څېړنرې

تو پ) کې چې پ خز ې ځ نګړې حو ل کې يول ن ندني ير لپ لټ کې شو

کروم قنرد تو شر)ط پ)پر کت يرو سر مو يرد لر وګ)ځ وو ) ن ک پ م

حقنقت ون ګ و

ک ه ري پ پوګ پ نېڅ ډول ن شو کوسی ووتيو څ)نګ چې يه مر و لر

مه و څ ک پوپن) وو ن کی له څ ګ چې يې نغ ک ي تک کوي

و نردې ک مهر و پقردم ير ووتنردووتل يرو سر تصره کی نو ځه پ) مر

ش ک يه م و پ تنهول کت خبر)ل رهردن وي نار نر لر ځه چې کېدی

نار مر و ک کې کب چې يه م و پ مه و کې تندت ل کېږي خو کت خب)ل

پ تول چې مو يې پي) کوو چې يه م و لر نار څ ر م در د تو ير ک

نا )خ کل( ه) ن خوري وم کېردی شر لر ګومر نونو تو ونننر نو څ ر

ټ پورپ کړي ک پېژندنې کتهې سرې چ رې ير تصرطلح ت وکر روي چرې ګ

پرر معنررول ډول کوک نرر وي تو لرر کې سرې پ)م درره وکررړي خررو م نرر يررې

سر يرد پر نر) ډول چرې وي پر نارو کرې هرنوو رتولر ک سر ې ک رر

تصطل معنروًس ک م طر نارې څر نګې پر ويره کېرږي چرې ک يروې ځر نګړې

هط ک ومو ېل ېه مندوکون څېړي ط)يقې پ وت

www.ael.af

۱۰

فلسفه او علمي ميتودونه

ک س ې مندوکون ک ځ نګړو ومو لر مندوکونرو هر)ل لر سرټ پروپن)

نن ل مندوک څ ګټر پورپر عل)ي ل ري ن پو پ)پ وم ک پي) ي پ

نا مندوک کی چې پ س کرې ډور) لرږ کر رول کېرږي لر رې تکوي تو ک

نڅررې چررې پرر ري ررن پو کررې ک سرر ې ک ګررهولو لزرر رل نارر خرروت ټررولې

ن )ي لۍ ن وې يوت ې ک م طر پر ځن رو ځر نګړو )خرو کرې ک رودل

ن س ې ه)ل( کتهې هه ري چې ک يچې نا ن ري ن پو ه)ل نږکې ک

غرو تو مسر ح لرت پر چرې پر ري رن پو کرې تنس و پر پوګر مرو نار

رهېږو پ س کې ن شو رهرېدسی ک څېړنرو تو پ ټ رو لر م رې ککغرو

کوو څ نګو پ)م ځ پوپن)ون کوسی شو ک ېل ې رو سم ونرو وږنردل وګ رو

لومړی کت چرې څ)ګ ردل نر کل ک نارو تصرطلح پو م نر چرې پر سر کرې

ک ننارو م ر نننو و ر حت پر ننار ډول ک روږي پ ري رن پو کرې نر

مارر ص کررړو لهرر څ ګرر چررې ک يررو تهررددسل لرر م ررې کت تصررطلح ت

ن منسو تو ن ۍ دلونون م ر تو هر) ې)ل پر) کې ککې خبر)ې م ره نر

تهرر ن تو ډتډمررغ نرر کي نارر سرر ن و چررې م د ررف ن )ونرر تو ه)ونرر

وت ې ک ري رن پو ل)ي يول وتحدل ک ن پ وتحردل م نر وکر روي کوير ير

www.ael.af

۱۷

لر هر کل پر کرې حو ل کل چې ک يو لړ پېچ و خرو کقنقرو سرټونو لر م رې

م نننو څ يول ندني پ)سه کېږي

کرون ک ري ن پو قضرنې لر يروې م رې شر)ط قضرنې کي پر کې م نر

و رر رهردن پر څر کرې چې ن ش کوسی مو پ ووتي پ ه)نرۍ نرړۍ

ځر ی کرې مار ص ن ش کوسی ووتير پر يرول ډول کل؟ ک ه ري پ پوګ

ک چېر)ې کت څوم)ل ځ نګړي شن و موووک کي هې کوسی ش ووتي

ډول تو ي نا ډول وي څ وش له کت چې کوسی ش ووتير پر يرول

ي خرو ک( ړهرد ې 1۱خونر کرې ي پ نا ک( ړهد ې 5 +۷ کې خون

ر پر مسردقن ډول خبر)ې وکرړي ک س ې موخ کتکل چې ک پې رو پر

ي نې کت چې ووتي پ ه)نرۍ نرړۍ کرې و رر رهردن نر پر څر ډول کل لر

نندې کب نو نا ډول قن هون چې ک و ر شويو تصولو ل م ې وي تو

ي پع)يف شوي وي ل س ې ه)ل توخ ن لګوي پ کتهې حر ل کرې چرې

ې ډول کل پ ري ن پو کې پ) ډو)ل )يدل خب)ل پ نند

www.ael.af

۱۱

فلسفه او ارواپوهنه

لرر)ي ک تروتپررون ې ځرر نګړې تويهرر يتروتپون رر لرر سرر ې هرر)ل ځرر نګړ

ن )يې ک يول پي) ي پ) ځ نګړو ن )يو ډو)ې ووتنردې کي کېردی شر

ک خن) و ش) پ پر) يرو ن )ير پ تو سر تهرددسل تغېر وکرړي ک نار

معهو ح لت ن منهغ کی يوت ې ل نارو ځر يونو پ)پر چرې پر نارو کرې

تروتپون ل ن يولو ۍ ه)ل تويه ل)ي

روتپون ک نا ي و پ تنهول چې پ طبنع ومو کې ک غړيدو ل کب ر ت

يې غن ک س ې ل پې)وپ و څ ي پ ي نن ېږي کت ک ر کېردی شر لر

کې تم وي چې نور طبنع وم ل ډو)ې پ وت مر نې لر يرول پابنرت شروي

نو پر تنهولن موقعنت څ )خنغ وو ځه خو يرې ک خز رو ځر نګړو نرد و

سررټن و م رر نننو ک څېړنررې تو څ)ګ رردونې لزرر رل اررزړ وخررت کرلرروک خررو

تروتپون پ کې وروهدنو کې ک يول خز وتۍ پ پوګ څ)ګ ردل شرول يرو

ک يررول چررې ررمعنرروسً کتهررې يررول پون رر ګ پ ررت ووتنرردې يررې تروتپون رر

پرورې يرې تول ل)لر تو ډور)ل کنر يرې )خرې ن سو ک ک ري حو ې پ کتخ

نارر ک طبنعرر ومررو يررول )خرر تنګې)لرر لرر ننرردې کب رر خررو تروتپررون ې ک

س ې ل ننوکو ه)ل ه)ل ک خز و سټن و م نننو ک څېړنې ک لرووو ورو ک

ازړتوي لز رل ازړ مي ل پندت ن کړ کتهې م نن چې پ ازړ ډول يرد

ع ررر نرررلً ک کررر رونې وو وي ک يررر ک ررر روهررر ن تو څ)ګ رررد وي تو

و عنت کت ټه ث دوي ن) ک چې يو ک پ وت پ تنهول يرو پ)م د ر

پړتو پ ره کېدی ش ک س مس ي و ل م ې ل هدون و ه)ل مرخ شر

نا ک خز وتکۍ پړتو کې وي ن ک نا ک ټوکېدو تو ن ک پ کې ډول چې

ک کغو کوو پړتوونو پ)م ځ وتقر وي ل ش پ)پ هېپ)م ده پړتو کې

چې س کوسی ش ک ي ر ک نر رغرونې پر )خر کرې تغېر مغ ګر م

پورپ کړي

www.ael.af

۱۳

يتکشکا

پرر ن مرر لرر يررو ينررب (شرره ۍ ک سرر ې ک کنرردو پرر مووو )خرر يرروت ې ک

م وق ه)ل پړلې کل ک څ ن کتهې يو څوۍ چې پ غرو ډول شره ۍ وي

ول يررو منرر ل کرر ر کی کت ډول کنرر شررد تو کرر چېرر)ې وي نرر ک نارر ک ن رر) ر

ش ص ن ش کوسی خزه م لف رک کړي تو ن ش کوسی کوم څن تو خزره

تخدر شر ضپ ر ق )نت ث ت کړي پ)پ ل کې چرې خزره ځر و هر)ل پر کشه

ځه ککې خب)ې ثبوت چې نېڅ ډول پېژندن ن شد تو نېڅ ډول ت دقر ک حر

ن کی پ خز ک يول ت دق ک ثبوت کی خو پ هې ن شئ کوسی نا پ ث در

حقنقت وګ ر ير ک کړئ چې خط يې کړې کل ځه چې ن) کلنه يد يو څن

ک پ ر قض ک ې پ يرول مسر کرې قوت دو ه)ي ل ک چې)ک م ط يو ه ش تو

ه ن وي ق نوو نېڅه ن ش کروسی ک يرو چر خبر)ل پر کې تمد د ق نوو

کلنه چې ک پ قض ل)ي رک کړي

ځه نو يو س ن ش کوسی ل نېڅ څ يرې پنره تو نر) څر ث رت کرړي

يرد پ ما و پوګ غورل کړيل هل کت چې يو ش يد ک ) نې پ پوګ

ک م ط ک قوت دو هنوتل ک يوې ) نې پر پوګر وټر ک کر نر نرو نر شر

کرروسی نررېڅ تهررددسل تق مرر کررړي تو کت چررې مرر نن ې ون ررې نرر و کررړي ککې

مطر)وک قر نوو) ک ث لرث قوتنن و ل ون ې څ کول ډول قوتننغ ] پ ر قض تو

ووتنردې ک قضرنو پر) يتيي تو ه ب پ)م ځ ک تويهو نادوتل ( ډو) مه ک

چرې ک نار لر م رې يرول قضرن کېردی شر لک لومړي ډول ق نوو ک رونر کتک

غ وي تو ک کويرر قرر نوو پرر) سرر يررول وچررې نرر کې رهرردن وي تو نرر کې کر

قضن يد ي رهدن وي ي کروغ ک شرن نو تو چر رو پر ر ک لرومړي قر نوو

کې ن وي تو چې کت ن ش کېدی چې يو ش کې ن وي تو ن لک رون ن کتک

www.ael.af

۹۶

نر يرو شر کې ون ل)ي ک کوي ق نوو پر) سر ي کې ن کوم ص ت ول)ي ي

يد ي وي ي ن وي تو ي کې يو ص ت ول)ي تو ي ون ل)ي

قوتننغ ډو) تننند ن هه ري خو ک ا) ټول پ ه) پر) ننردغو کوو لکت کو

قوتنن و وسو کی ک چې)ې ک يو ش ثبروت ک نارو ک نقرض تو ن رې پر م نر نر

وي نېڅ خب)ې م ن ن ل)لر تو نر شرو کروسی ک نېچر خبر)ل رک کرړو ځهر

چې کېدی ش ن نا خب)ل تو ک ناې رک کوتول ه وي

خبر)ل نر مهنر کل چرې ک ر ک ر پر ځن رو )خرو کرې ک يرو څر تهر کو تلبد کت

لتو ک ک کوتول ل هړي څ ر سر وي ووتندې کول تو ن ووتندې کول ګټور

ورکرروي ک ې ګررې پرر پوګرر يررو يرر ت شررنې) تشرر شررد چررې ک ناررو ک

پ تول ک ته کو ووتندې کرول هر نر وي ي خ صو ځ نګړنو ط ه ( ص ت

کقن پع)يف ک نادوتل ل تم ر کی تو ک ک ر ک ط ه ( ک ک نې پ تول خو کت

کت نرر پرر کې کلنرره چررې طرر ( تو ن طرر ( خز ررې خز ررې کروررې لرر)ي تو ک

کناررو لرر چررې نرر شررو کرروسی موورروک نارروی پرر)م ځ کول کتهررې پوپن)ونرر کي

م ې ککې کوو تصطلح پو ل ون ې څ يول ن وک روو هې يد ووتيرو

پ) يول حدل ط (( ي لږ و ډو) ط (( چې

پ کې ډول نېڅوۍ ن ش کوسی چې ککې ص ت يرول ټر ک ې کرور ولر)ي تو

ي يې ن ون ل)ي ن) څوۍ يد ک ط ( يول ټ ک ې کرو ول)ي تو ي يې ون

لر)ي خررو نر) ک رر چرې ک طرر ( تو ن طرر ( ک نر کرر روو پر کقنرر ډول نرر

دل مو ککې ص ت کرو پ پ م کرې ننرولې کل مر پر هه ري چې پ) کوم )ي

پر ر ت د)ت رون کېرږي قوت دون ) ک ک چې ک ېل ې و نقض شويو

لهر څ ګر چرې ک تمد ر د ق ردل ک نارو ک نندغر ن هر پونر وي وږنردل کل

لر ره پ رول رد تو ير نر ه چې يو ش ص ل يول توخ ه تو ن قضن و پ

د ګ ازړ هنوو خوري ک ه تو ک

www.ael.af

۹1

څ يول کتکل چې ک ط)ي ورونو ګ نوتصلً ک س ې ل سټن و مو و

پ) س کتهې يو توډل ن م رتم ود کړي چې ل تنسي م تو م طق ن

يو ه ک وووونې لز رل کې ورونو کې ډو) ک هنوو تو دلوو رتول ک ه)ل

مسرر ې ک پېژنرردنې لزرر رل يرروت ې ک نناررې لهرر څ ګرر چررې نرر)ل ن )يرر ک يرروې

)خې پ) څېړنې ډډل لګوي چې پ ن ډول مو پ پونې پورې تول ل)ي تو

مو ک پونې سرې چ رې پر) نارې وسوې کي نرو پر کې ډول ويرلی شرو کر

چې)ې ک کرومې ځر نګړې سر ې ن )ير کې ندنيرې پر ورهرېږي چرې پونر

)ې پونېږو چې شون نر کي نار نا ځ نګړي تو ما ص شن و چې مو پ

ت دق کتت چې پ غو ډول ه کي ه ن کي کت نو پ خز ناې ن )يې پر

هدون ې کي چې کت مس يه ووتندې کوي نر نارې پرونې تو ت دقر ک پر چرې

کت ن )ي رک کړي ل ې خوت ک يول مدع ر قه پ) س له څ ګر غوتوي

ک ټولررو ق يرردو هرر ګ رره يررو هرر کل پررو کی کېرردی شرر ککې ي چررې ک

ق يدو هنوو ک س ې ک ر وګ و ن کت چې نا ل)ې وغورځوو تو ي پ کې

کتهې تکلوو دلوو رتولو چې ک پونېدو وو ن وي

www.ael.af

۹۱

فلسفه او عملي حکمت

س له څ ګ چې ل ن )ي حهنت هر)ل پړلرې کل ن ر حهنرت هر)ل نر

کې کوتوو م نرر وو پرر لرر)ي تو ک چرر رو سرر ن ن تنګې)نررې(( برر رتپررړتو

پر ن ر)ي سر کرې ک )ير پ)سهر کرول پر لر م رې وتقعنت کناوپ کوي

پورپ ب رت کې ک ي ک شوي م هوم تو ک س ې ن )ير نر پضرنن وي ک

کرروم شرروم ډورر)ې پرر ول پررورې پي) ررې کت وې چررې کرر چېرر)ې پررول (هررق)تط

خو کت خب)ل نا وخرت هرن کل چرې مرو پر مک رون ه کي نا پ)ه)ل کړ

وتقعنت کې پ ډو) کقت ه)ل څ ش چې مو پ څ)ګ د کي ک پونېردو( پر

ک ن کې ځ ی کړو ککې خب)ې تټهه ن پ ازړ ډول شرد چرې ل پرول شر ير

ې پر) کې وري ش ک يول کر ر پ)هر)ل کرول چرې ل ورهر)ل لېوتلدنر لر)م م هر

لهر ک تلرف( ک ت تر هربب ګ)ځر چې کت کر ر م پر خونرد رتکرړي ک ره چر

ځه نو پ ازړ ډول ن ه کی خو کې ه)ل ه)ل کېدی ش نا پ)هر)ل کرړم

ځه ل نا کرک تو ت تر چې تلف( ش ص يې مر لر نره څ ر غنر پر

زه مط و کر ر کرک تو رنځ پ تنهول ن تحس هوم چې ل يې خک ټن ګ ک نا

ارزړ ډول کت شرونې نر کل چرې يرو پر پ ک ن رهېدو ل تم ګ ل څ)نګ چرې

څوۍ کې ک ه چ غ و کرک ک ځ و ک غ و کرک پ ش و تحس کړي خو ککې

تمه و شد چې چ پ وهوه پندت ش تو کت خز تخلق کندل وګ ر ځهر

ې ک ي ت پن)يغ لر سرې ه ن ډول پ نو ک نندې تحس ل م ې ن

www.ael.af

۹۹

قرروي ېيررو ک ېلرر ترتکې هرر)ل مق رر وکررړو کتهررې نرر نرر کل چررې مررو پرر ک

غوهد ې تو لېوتلدن پ) ووتنردې مق ومرت تو کر کت مق ومرت مرو ک خز رې

خوهۍ تو خوش لۍ هبب ش ( ته ن ک ر کی پ پې س کت چې ک يوې تخلق

س معدقدتپو ه)ل مو خن) هېګ ې لز رل کتهې يو ک ر وکړو س ل

پضرنن ونهې نر کل تو لر ن ر)ي ک هنو چ دونو ي ک هنو غوهد و ک پطبن

پ ول ن س پ يوت ې ه) ن ش کوسی مو پ ووتي څ يد وکړو ځهر

نو مو پ) س تصولو ه) ې)ل کې پر توپنر لر)و چرې توونرد وتقعندونر پر

ک تټه ن و ندنيرو ک ووتنردوي ې ځروتۍ پنردت پي) ي ډول وپېژنو ک چ رو

کرړو تو ک نرر) موقعنررت پرر رر لنرردلوری ولرر)و پرر کې ډول کرروسی شررو خزرره

تصررول پرر هرر تو کرر)ل ډول وکرر روو مرر نررد کت نرر کی چررې سرر نرر شرر

نرد هرې کوسی ل مو ه)ل ک وند ک چ رو پ هرنوو کرې م)هرد وکرړي

ې ه) ن شر کروسی مرو پر نار ځروتۍ مې يوت ې کت کی چې س پ يوت

رتکړي چې ه وند پ)ې وکړو ي تو کت چې پ ګوپر يرې کرړو چرې هر ونرد

کوم کی خرو م هرې مرې ي کونر وکرړل چرې سر کروسی شر لرږ پر) لرږل کې

)خې پ ناوپې وکړي ک چې)ې م غوهدلی پر کې ر ک سر ې تخلقرو

چې ک تخلق کړنو تو خن) هېګ و پ ځ نګړی نث ي نې ک س ې نا )خ

کل کلد رتووم ن مو نو يد ک س ې تو رهدن وندتن ک تويهو

پ ډو) مط لب رتوول ل کې خب)ې څ يد کت ندني وتن خنسرده شر

خونرد و وتير چې ل ګ ې ک خوند هر ت پ روی ير ير نې کتهرې څروۍ ير چرې

کونه وتمرررره کي ل کتهررررې نرررر يرررر لرررر ت ک يررررو نرررره ک رغ ررررت ټرررر

ډور)ل م عدتلطبنع ي تندق کي س مو ه)ل پ کې )خ کې چې پول شو

م)هد ن کوي کېدی ش ک ماهلپو ک غ پ چ رو کې ل مو ه)ل م)هد

www.ael.af

۹۹

خرو پر خوتشرن ۍ هر)ل کت وکړي پ کې )خ کې ځن ې سر ې رهردن کي

ک نړۍ پ تول ک ه لنرد خبر)ل ک سر ې پر ن ر) معقولر تو موور کل چې خب)ل

ملپړکتهې ن کل چې ټول س ن و پ)ې تپ ق ول)ي خو مو يد ک حقنقت

شر نرو پر) نار څر ډډل نر لګروي چرې معقرول تو ښوکړو ک چې ذنرغ رتوي

موو ن وي ځه چې ن ه ه) هنې ندنيرې پر نر رهرېږي پر ننردې حر ل

ې ک ناو کس نو تک ر وې چرې پورور کروي ک تلهر م لر سرې يرې پر ډتډمرغ ک

ډول وتقعنت پ سرل موندلې ن يد ل پ مر ونر غورځروو تو نېر)ې يرې نر

قضنو پ چې ککوی پ وي ک مدع ر تو معنرول قره ک مقولرو لر وکړو نا

کي ر تو سرې ک ح ص ولو وو نر کي مرو يرد لر هر)ل کت ونر وپدنرو چرې پر

پرر رر شرروې تک رر وې حدنرر تو لرروو مع) ررت ) رر ن پي) ررو کررې ک موثرر

تو پ ن موو ډول نا يوې غ وې پر کرړو نار نر پر کې کلنره ن هنې کي

ل ځ نګړي ډول ه)ل چې پ نېڅ ډول ن تثب ت شوی تو تو (م پ)ي لن م چې ک

ن ن پ رهدن ه)ل ک نوي ملپړ ل)ي هنوو خوري

www.ael.af

۹5

ېلرغونې او معاصرې اروپا فلسف د

ک پر ريخ لر تقدور کي تو )ن ګر وکې هر)ل وپ ه)تپر ک ا)ي ټرول ې توډلرو

پر م نرو مرو تخنسردې تو مد هرب ر تخ ر لهر څ ګر چرې مد هب ر

ک يول ه) ک وکې هن) ل س ې څ ر سر ې لر ناونو کې ي کون کړې

ته طن)و تو ومو څ ومو پ غوېردل پر ېل ې رو پړتوونرو کرې يرې

ټر ک ې )ن ګر رې غرورل کرړې کي لر پ لسر ( پ هر) څ ر پر) لنوپر ري(

پ ه) پورې ک پ ه) پړتوونو کتهې خز کړې چرې ک وکرو( پر وي ر پر

ز پون پ) ېل ې و پړتوونو ووا ې کل و کې يې خ وټ ک

ووتنرردې چررې پرر ن رر) تو پ هرر) کررې يررې خزرره ځ نونرر ک څنڅررو (ن ن نرر م پرر)

وروهررد ح لررت ک پونېرردو لزرر رل ک (ن ن نرر م توهررېدونه څ)ګ رردول پرر)

تنننت وو کی س ې تو تک ن پو ن ر) تو پرونې تقدور ک تو رغ ک ل)غرون

ټرولګ لزر رل ک ل )ن ګر خوځ ردونو ک يرو يون و پ پ وېدل مدننت کې ک

پونې سرل توترل کرړل پر ننردې ډول ک تروپر رنسر ني تو پر) نار وروهرد ک

وکړ روه ندن و) تو ورپسې نوی و) تو ن ک نوي و) کوتم نندت ک ر

وولرو پر م نر نر کل پر ننردې ډول يرد پر روه ندن ک رنس ني ک ل م ور

ح لرت څ ر )مهرنن م(ح لت ل )وروهد نن مرهم(پ) څ)ګ د ډول ووتيو چې

ک تنه ر م ن ن ل)ي

رنن م ي نوی وتل ک پ نګې ل خوځوو تو نوې ټه لو ۍ ه)ل پړل خزره هم

پ ه) يې ل خزه کتخ وووهت ه)ل ه رتم ود کړی تو وروهد نويوتل

www.ael.af

۹۰

ځرر و نرر ک يررو هرر)ي و ررعنت تو نرر ک يررو ټرر ک ن رر)ي هنرر) پرر پوګرر خزرره

څ)ګ د کړ

ک وروهد نوي وتل ه) ک معن رۍ ل ض څ نرورو حرو و پر ولېږکوردل

ک معنرر رۍ ک هرر)ي )خررې سرر ن و ک وروهررد نويرروتل ک هرر حې لررومړن

ن )ي وووونه وو

رو لنرد کرې مسردقننو م) رر تو ق ينر ک)هرو ډور) تر هرت تو تنننرت هپ م

تو ق ينو لنهو کت ق طعنرت مر پوي کرلوک خو نوي معن رتو ن ک مسدقننو

تو نويو ن ده شه ونو پ پ ل ورووي

کلدرر نررو کېرردی شرر کې کرۍ پرر نررږکې شررو چررې ک وروهررد نويرروتل لنررد ک

معن رۍ ل ن ) څ ر ټوکېردل کی تو کې لنردلوري ک ق طعنرت تو م)وعنرت

ک يول ش پ ل يول وتحد لنرد څ ر پ) م پېدو ټن ګ ر ک ول تو نڅ يې کول

څو لندلورو مس کوک کړي

ډورر) ر پرر تويرر ينو ک ونررو کررې ک )تنسرروي سرر ن نو لرر خرروت ک وروهررد

نويوتل ن )ي ک ن ) ل حو ې څ ک س ې تو ټول زرون ې حرو ې پر ن وپر

پګ وری څ)ګ د شو ېتو پ ېل ې و ه حو کې ک وروهد نويوتل ک ن )ي

تلنوپ ر( شرر يد ک سرر ې تو ټررول ن و ومررو پرر حررو ل کررې ک تو )تنسررو

ي لنوپر ر( ک ووروهد نويروتل ک مقرولې يرو لر مهنرو م ه ر نو څ ر

کې تثر) پر وتقعنرت کرې ک (( يرو تثر) ولنهر چرې يوروهد نويوتل پر) لرور

وروهد نويوتل ک ن )يې م نن س ترم و( ووتندې کړ

www.ael.af

۹۷

تو کلد پ کې يو څرو خبر)ې کروو چرې څ ګر )تنسروي سر ې لر يرو

وروهد نويوتل پر ن مر يرې ک تو کل ازړپن وي پړتو څ ه) رتوک ل تو

يو ش رتڅ)ګ د کړ پ) وروهد نويوتل کم مو ک نويوتل پر حرو ل کرې

ېردلو پ پې)ل ن ک نا پ )تنسوي ه ح کې ل کتهې پ ه)تپو هر)ل م م

پر پر يرو نر يرو ډول ق طعنرت تو م)وعرت غنرلی و ک هر ري چې ن) يو يرې

څ)ګ دپون رررر ک لرررروی تشررررد)تو ( تو تلدررررو ( ډول ک م)لوپرررروند (

نار هن)ونر ((هد هرن لن م تګ تو (م رکسن م وووهد نوووهدزو

يې ووو کړي وو ځ ی تو مه ل س ې ن ) تو وم وو چې ک نا

هنرر) رتوټوکېرردل تو رغ رردز لو ت هرر رو نرر وروهررد وووهرردز للرر کغررو

هد) س ن و يې پ خز غېږل کې ورو ل چې ک ناوی مينو کوسی شرو

کړو لک وروهد نويوتل ک و عنت پ ن م ي ک

پ) نويوتل وروهد ش ) پر) نويروتل وروهرد م رکسنسرت پر) نويروتل

رپون کي چې پ مولف تو لندلوري کې ک وروهد ن سو تو نور نا ب

يرو و ررعنت هرره رندوي کرروي ک ررې سر پرر وتقعنررت کررې پرر) نويرروتل

وروهد و عنت ووووي تو ک کنن ي مدغ ل حو ې څ ر هر) نر کل نسرد

تو وتقعنررت پرر مرردغ کررې خز رر رر ورروووي تو مرر و تو مهرر و پرر رر کررې

تنګې)نرې لرومړی خزره ځر و پر مردغ کرې م)وعنتتنووروږي ک ق طعنت تو

ک نوهردز لو نرد څ)ګ دوي تو وروهد پ ټول ن چ د کرې هره رل کېرږي

وتکنغ کړي نسبنت وري کتکی چې ک قطعنت کووتل ونړوي تو پ)ځ ی يې

څ ر ننرولې پر) کي ر لر (م رکسرن م لنوپ ر( تو پر کې ر ور کي چرې لر

www.ael.af

۹۱

پررورې ټررول ک رر وري م)وعنررت (نرروي مپو يد څ)ګ رردپن پررون ې څ رر پرر)

حهنون تو ن )ون ل)ي

پ کې ح لت کې نو پر) نويروتل وروهرد و رعنت ځ نګړپنر وې پر کې ډول

ل هوسی شو

ک قطعنت تو م)وعنت پ)و وکل

ک لويو روتيدونو ط ول

ک مدها)و تو ووو روتيدونو رتخز ول

ک مولف مړي

ل تث) څ مدغ پ

وووهت م پون

ز ولو ن )ي ن)م وپن (ک خ

) څو غږي پول ونن

ک نو لو و ن )ي

ک م ن ځ هول

پرر) نويرروتل پررړتو وروهررد ک سرر ې تو ن رر)ي تنرردونو پرر رر کقنرر نررث

ي ت مي ل تو ډو) مدغ پ توپن لر)ي خرو ککې لنه رې لر روحنرې هر)ل هر

ن ې خروتوې نا څ چې مو پر) کې ځ ير وي ر کروسی شر ک يرول نرث ټرول

څ)ګ رردې کررړي چررې نرر)ل )خرر يررې کرروسی شررو ک و ړنرر پو لرر م ررې وڅېررړو ک

هر ري پر پوګر ک لويرو روتيدونررو ک ر ط ولو مسر نار وخرت ک پونېرردو وو

ک تو ګ)ځرر چررې لوهرردونه لررومړی لرر لويررو روتيدونررو هرر)ل تشرر ي ولرر)ي

www.ael.af

۹۳

رې نناې پېژندنې پ) س ک ناو ک ر ط ولو نرث مطر) کرړي پر) نار پرو

چې لوهدونه پول ن ش چې پ لنب)تل ولسوتکۍ تو ک م رکي پ پ ري

ېل ې رو لنردلورو کول لروی روتيدونر وم پ)ي لن م کې ک کولرت مقولر لر کو

کي چې لومړی يې ک نا ک پ ز پېوتل ل تم ر لروی روتيرت وروووي تو کوير

يې ک نا ک ل م و پ و لر تم ر لروی روتيرت پر رهرېږي خرو کر تو چېر)ې

تو ک کولررت ک روک لرروی روتيررت لرر م ررې ک کوو ېل ې ررو لنرردلو لوهرردونه

ي ک نا ت ط ل پ تول ن پرونېږي چرې وروهرد پنورۍ پ تول تش ي ون ل)

تل ک نا غږوږي نويو

پرر قطعنررت ذتپرر ً لرر يررول غررږ څ رر رتپورپرر کېررږي تو کت يررو غږيرر ح لررت ځرر و

چورلن ح لت رتم ود کوي تو کت ځ و چورلن ح لت ککې هبب کېږي چرې ک

(تلن مهتنهيوير ي وتر رو ل ن ح لت کت تو ل يو س ( ح لت وپ ووي

پرر) نرروي تنسرر و ک شررن نو تقدورر ک پننن رروي پرروپن) لرر)ي ک ارر) چررې څ رر

کی کت څرو توخنر وتلر نر عردي وووهت تو ټول ن پ هر) څرو توخنر تو څرو

يوت ې ک تنس و پر) روتنر وووهرت تو ک وندتنر پر) څ)نګروتل وتکنرغ کی

هې ک تنس و پ) ه)ي وووهت ن ک ناو تغېر ې څ)ګ ردې کي ک هر ري پر

نر خزره ونرد ( ورمر لن م تو (هنبولن م پ)څ ه (هور ري لن م پوګ ک

پ کوتم ورکړی کی

www.ael.af

۹۶

يوناني فلسفې

ک تيټ لن پ هويه تو کوچ ۍ تهن کې پر نا مه ل چې يون نن نو پ يون و

پر کې حهومدونرو کرې کرتنر خز و مسدعن)و کې ګڼ حهومدون ووو کرړل

چرې ت تک وو پر) غر ول وو تو نار خ ر تو ه ت ک رونر ير پ)ل ک غلمر نو

هن ه تو )ن ګر ک رونر يرې کرول ک ونرد ک ننردغو هردون و لر تم ر پر

لر لخ هو کې ېل ېه ت ه ر رتوټوکېدل پ کې م ن چې ن) چر کروسی شرو

ل کې سرې ؟ځ و ه)ل کت پوهد مط)ح کړي چې ټول يد څ ګ ووول ش

کررړي سرر پرر م رر (تهررطورو ت رر)تکو کرروسی شررول پ)پرر لرر کې چررې

يررو چررې کت مهرر ل يپوهررد ې ط)حرر کررړي لرر ننرردې کب رر مررو پرر) کې رر ور

ته طن)ي پ ه) کتهې پ ه) پ ځ ی پ)و وک چې ک قه تو پي) رې پر) سر

وسو و ک يون ن س ن نو لومړن ند کت و ن) نا څ چې پ طبنعت کرې

ناو پ طبنع پوونن ت پندت کړي پې ېږي

www.ael.af

۹1

فيانطبيعتپال فلس

پ)توهرر پررورې کت خبرر)ل څ)ګ رردل نرر کل چررې لررومړن ن سررو څرروۍ و خررو

څ)نګ چې ا) ل ورځ نو هدون و ه)ل م م ېردل يرو ډول معنر وې ورپر

پندت کېدلې تو کې معن وو پ يرې ځروت نر شرو ويرلی لر ننردې کب ر يرې

کتهې سرې چ رې لټرولې چرې ک کوی ځن رو هردون و پر ځروت ووتير تلبدر

ونرد ر ا) ک خزه پ ريخ ل ننا پنه څ ک کتهې سرې پ لټ کې و چرې

خزه ځ ن ماهلت حه کړي کت ځ ن هدون ې څ وې؟ يرو خرورتۍ يې کې

و چې ک وندي پ پې کېدو پ) ټولو مهن وهن کل کوي ک ل تو کرورن کرور

ننردې کی ا) لومړی نندې کروو مس و پ پر م کروي تو معنر وې يرې نر ک

مسرر ي و پرر تول کي خررو ک رر چررې پرر کې )خرر کررې خز ررو توپنرر وو پرر ځرروت

پرر وروهررد پررړتو کررې لرر حن)تندنرر هرر)ل م رر م ېږي تو کت هرر) ورکرروي

وره)ل پندت کېږي چې کوم ه څ ن شد ک ن ؟

نو لومړن ن سو نا څروۍ کی ځه نو ک مو يو څ پ ن ه) وکړو

ډۍ ک ل تو کور يې حه کړې کت پ خز ر ک ونرد چې کغ کرې هدون ې ډو

ک کوتم لز رل ک تنس و تو طبنعت پ)م ځ ک وګړې پنه و

ک يون و لرومړن سر ن و معنروًس ک طبنعدزر لو(( پر ن مر ير کوږي ځهر

چې ناوی پ) ن) څ ووتندې طبنعت تو طبنع پې و پ پ م )ن کول

طبنعرت کرې دلونونر پې رېږي خرو س ن نو پ خز و هد)ګو لندل چې پ

کت دلونونر څ ګر پې رېدل؟ څ ګرر کېردی شر پر) يرروې مر کې ک رې مرر کې

پرر کې تنررد وو چررې يررد رردلوو پوونرر شرر ؟ ک يونرر و لررومړن سرر ن و ټررول

لومړنۍ ما ور مر کل ککې ټولرو ردلونونو هربب شروې وي کت چرې ناروی

نر شر کېردی ط)حر شر څ)نګ کې ندنيې پ رهېدل وو پ ته نۍ ه)ل

مو يوت ې کوم)ل پرونېږو چرې کت ر ور ک يرو پورور پر) سر وسو و ناروی

ۍ مرر کل يررد وتی چررې ک ناررې پرر وهررن نهرر)ل کتهررې يررو پوررور و چررې لررومړ

طبنع دلونون رتم ود ش

www.ael.af

۹۱

پ کې م ځ کې څ چې مرو پر ډور) پر ول پرورې کي کت نر کي چرې سر ن نو

کي ط)حرې تو مس يه کي چې مطر) شروي تو نار سرې موندل هې نا

ورل کررړي کي مهنرر کتکل چررې چررې ک خز ررو پوهررد و ک ځوت ولررو لزرر رل يررې غرر

( ه) کړی ن کت چې څ ( ه) يې کړی کی ناوی څ)نګ

توهنه ل کت پ ډتګ شوې چې لرومړن سر ن و يروت ې ک حر ن)ي ردلوو پر

لټ کرې وو خرو نڅر يرې کولر ک طبنعرت پ زر پې قوتنن رو پر سه)هر پنردت

کړي ک ناوی غوهد کت ول چرې تهر طن)ي کتهرد نونو پر لر کد رې پ)پر ک

طبنعررت پې ررو پرر سرل ومرروم تو نارر څرر چررې پرر طبنعررت کررې پې ررېږي ک

پ ردر عت ل سرې پو نو کړي کې ط)يقې ل ناې ن )ي ه)ل چې وتير طبن

تو )و م تو پس)ل ک خردتي نو ک کر ر ندنير کل پر ارزړ ډول پروپن)

کرلوک

کې نوې ط)يقې ه)ل س ې ک نا وخت لر مر نب ر ورونو څ ر خز ر سرل

نر پ هر) ول کړل ځه نو کوسی شو ووتيو چرې طبنعدزر لو سر ن نو ک

لز رل لومړن ګ م پورپ کړ تو پر طبنعر ومرو کرې يرې ک څېړنرې لزر رل هر

من )ت )ل کړل

ک طبنعدز لو س ن نو ک تث رو ډو)ل ي پ )خ ل م و پ ې کل نا څ چې

ک يون و ک س ن نو ل ت ه رو څ مو پ وتۍ کې کي پ ناو رتپورونرو

( پ خز و لنه و کې رتووي کي ترهرطو ک يونر و کې رتل هوږي چې ترهطو

پرر) لومړننررو سرر ن نو شرر وخوت کول هررول ک لرر وروهررد ونررد کرر ول نارر پرر

خز و لنه و کې ککې س ن نو ه)ونو پ ناوپ کړې کل کت ټه پ کې م ن

څر پر پر پر م هر)ل چرې کی چې ک ناو پ ه) پ سه)ه منردوک و خرو نار

ي کررروسی شرررو تک ررر وکرررړو چرررې ک يونررر و ک لومړننرررو مرررو پررر وتۍ کرررې ک

ۍ مرر کې پرر رر پ هرر) تو ککې مرر کې لرر سرې ک ن سرر ن نو کررړنلرل ک لررومړ

طبنع دلونونو څ)نګوتل کی

www.ael.af

۹۹

د ملطيه نقش

( څ ګ ه کېرږي م طنر ( چرې پر miletلومړن س ن و ل م طن

(شزږم تو توومر پ) منلک ووتندې پ کې يو وووک ه ر و (پ)کن

( ه ر ګ ه کېدل ککې هر ر ردرونو پر ر ionieپېړۍ کې يو تيون (

کتهرررې ېرررړۍ پ رررې رتپ رررې چرررې نررر) ډول منوررروست ررر يرررې لېرررږکول

رتلېږکول لر ننردې کب ر ک م طنر ک توهرېدونهو روحنر ک نرورو نارو

لر مر نب څ ر چې ن د هوکتګ)ي ه غوووردلې ول ځ يونو پ ش و

شول ک ي ت کر ر پر وتهرط ن ر يې يو څ وتټڼ کرلوک تو کوسیيې

ځن رو توونردو کلد غوتوو ککې هرننې تو ق ع لندون پ)ه)ل کړي

س ن نو تو ک ناوی ن )ي پو پ ل دل کد ول)و

www.ael.af

۹۹

تالس

ک ل ووتندې (5۹۰ -۰۱۹ پ) منلک

لومړن ن سو چې پ م طن هر ر کرې

وپېژندل شو پر لي( نومېردل پر لي ک

خزرره نرر) ډورر)ل )خرر پرر پ هرر) کررې پېرر)ل

کررړل ک نارر پرر رر ويرره شرروي چررې نارر

مو) پ ک ه ) پ) مه ل ک نر)م لروووتل ک

نار کل نا لر هرنوري څ ر مع روم کرړ

وخررت پرر) کې کرر ر س پررورې کررړ چررې ک

خزه ځ و هنوری يې ک خزه قرد پر کچر

( ک ل ووتندې ک 5۱5و پ لي پ) منلک

ک پې ېدو ووتندوي ن کړې (کسو

ول

وتول هرردوري نرر کاررف کررړي تو (پرر لي ځن ررې خ رر پرر کې رر ور کي چررې

تنننرت ک ېرړۍ چ رونې پر) وخرت لر)ي چرې کل ککې هردورو نر ر ور کتځن ې

پېژنرردل کی پرر ري رر کررې ک پرر لي قضررن ننرردل پرر م سررو وي تو ککل ک

ن )يو ل ون ې څ ر کروسی شرو کې مارهورې قضرنې پر ناوپر وکرړو چرې

ېلر ر لکول ما ا نا وخت مس وي کي چې يول ع تو کول تويې يې يرو

کت قضرن ک نرورو ت ر)تکو لر ه)ل مس وي وي تلبد ځن ې پ) کې ور کي چرې

سرو پر ن يرې وم ره شر ککې خوت مط) شوې تو پ کې خر ط) چرې ن ر)

ن م يې مط) کړې کل

کې لنه س پ) مرنلک ک س ې پ ريخ( تهه( پ خزه کد ر )پ )تند

ووتندې ل تلهن پو څ پ) يول څ پوپن) پنه شول ک تهر کو لر (شزږ پېړۍ

www.ael.af

۹5

سر ې پن رونه و ک پر لي ن ر) کت و چرې ک چر ( ک نرې پر) م ې پر لي( ک

کر ک پ وتننرو م ه)ي رو تو ير نر څ ر ځ ی يې ک څ ( ک ن وک رول پ لي

له ک پ وتننو مددي نو پ ش و ون پوهده چې نرړۍ لر پ کقن ډول ووتيو

څ ( څ ي ک چ پ وهن ووول شوې کل هرې پوهرد يرې پر ارزړ ډول

مط)ح کړل ويې پوهده نړۍ ل څ ( څ ووول شوې کل؟ ير نې کت چرې نوې

پرر لي ک نررړۍ ک پندتي ررت پرر رر ک پ رروتنۍ تهررطورې پېژنرردنې پ سررن)

پ)و وک تو نڅ يرې وکرړل چرې پر ق ر ډول ک طبنعرت پوصرنف وکرړي تو ک

نړۍ پندتي ت ن و کړي ک چې)ې مو کت پوهد پ لومړۍ مط) کړو

ت پ پ ی کې کتهې خدتي و مومو چرې کت نرړۍ يرې پ ورولې کل تو ک خزه ځو

کت ک ت س نو پ) س کي ځوت کی ن سر خرو ککې پوهرد ې ځروت

چې نرړۍ لر څر شر څ ر وروول شروې کل؟ يرو نر تو سر ځروت کی

لرومړن شرر ص چررې کت پوهررد يررې پر کې ډول مطرر) کررړل پرر لي و چررې پرر)

ندې يې وند ک ول منلک شزږ پېړۍ ووت

ک ترخر ( پر ن مر ک يرول کی ک نا ک ت ه رو لر ځر نګړنو څ ر يرول کتکل چرې

لومړن تصه ي ک نړۍ ک پندتي ت لرومړی ور)( چرې ککې نرړۍ ک پديردو

وونه کی پ لټ کې کی پن

پ لي( تو ک ټولو شن نو لومړنۍ م کل ګ مرو پر کقنر ډول نر پرونېږو

څ ش و؟ ش يد نا پ) کې ور و چې ټول شن و ل تو رو څ ر چې ککل ند

تو و دلېږي څ)نګ چې کل پ م طنر (( هر ر کرې ونرد )رتوپ تو ې)پ پ

ټرر پو رر يررې کرلوکلرر تو تو ررو ک ناررر کرر ول تو کت کتهررې يررو هرر ر و چررې ک

توهېدونهو پ ډو) تنننت کرلوک تو ک چې پ لي پ مو) کې وند ک ول نو

ورل ور کی چې ک ننره روک( پر) څز نردل کېردو تو کې هردو وروهرد يرې ک پ

و ځنهو ح صره پر پر م کرړی تو لنردل يرې کي چرې پر) نر) ځره تورهرت ک)نن

وروهد ک نټ رتو تو چن ي پندتکېږي ه) ې)ل پ) کې پ لي ش يد پر) يرخ تو

www.ael.af

۹۰

و ه) نر ر ندې ک تو و ک دلېدو تو پ) تو و ندې ک ناو ک ې)پ دلېد

ل پ هر) څ ر تغېر مغ ګ ر (ن نو کړی وي ځن ې خ ککل کت پ ه) ک

ځه ناوی ور کرلوک چې ت سرو(( ک خرو و تو پر تمرت(( ک پر)وو تو رو

کی ک نندغ ه) پ) تغې سندې ک نړيوتلرو پديردو ک پندتي رت يک يتهد

ري تو ګ

څ)نګر کوسی شو کتهې پر ګوپر کرړو ل ې خوت کې پ ه) پ ککل لېوتلدن

چې تو کوم ټ ک شهه ن ل)ي تو کوسی ش ن)ل خز کړي لر ننردې

کب کی ک تو و پ ه) پ رتکر ي تو کت چرې تو ر ک ونرد مر کل کل تو نر

چې نندت خوځ ت تو لند پ تو و کې کی ک نا ذنغ خزره ځر و پر رتکر ي

ن ې ن نې لر ننردې ځ نګړپنر وو )خن رې کي نار تو ن ک شدوتل ټولې

و پ ډو)وتل کې ک يووتل پندتکول ه ک رهردن ی ن ) چې پ لي پ)ه)ل کړ

سر نو ونګرول کي چرې شر )تنو ک پ ل ې پ وي کرول تو ک کي ر تهرطورو تو ت

تو خ هو ن پ) ناو ور کرلوک ېو ېنړۍ ک پن نه لز رل خ هو پ تنوور کړ

ير)ک څنر پر پوګر هرې ک کتهرې يرول ور ل)ي خو ن ک يو م پ لي پ) رو

خوځ رردل ځرروتۍ پرر پوګرر چررې شررن نو پرر ح)کررت رر تو نارروی يررو رره کررې

ځ يوي کی رو ن خدتی ګ

پ پ ی کې پ لي کې پ ي ې پ ورهرېد چرې نر) څنر لر خردتي نو ډۍ کی((

ډکر کل پر ډتډ پ لي پوور کر ول چرې نرړۍ لر ن څ)ګ ردو خوځ ردل ځوتکونرو

تو ک نروم)( ک و ه)ل چې ل خدتي نو څ ککل ند نندغر خوځ ردل ځروتۍ

ه)وکونو ل خدتي نو ه)ل تويه ن ل)ي

www.ael.af

۹۷

اناکسيماندروس

( ک ل ووتندې5۹۷-۰1۶پ) منلک

سنن ندرو ه ن سرو و چرې پر م طنر ( هر ر کرې يرې ونرد کر ول تن ک

کل تو کت يرول څ ر لر ون رې ې شنې)ل نړيرو کنړۍ لنا ور کرلوک چې مو

تو ې)پر ر ننارې پر ې شنې)ل نړۍ ل يوې پ ز پې مر کې څ ر رتټوکېردل

ګ)ځ هدون م خب)ل کل چرې وکروسی شرو لر پ زر پې مر کې څ ر ک نار پر)

ور پول شو خرو کت څ)ګ ردل کل چرې کی ک پر لي پر) خرل کرومې ځر نګړې م

م کې پ ناوپ ن کوي

ش يد کنا ند کت وي نا څ چې رتم ودر شروي يرد لر نار څر هر)ل

پرروپن) ولرر)ي چررې کت ورڅ رر رتټوکېرردل کي څ)نګرر چررې نرر) شرر رتم ودرر

ش ل م و پ ونه کی نو يد رتم ود کوونه يې پ ز پې وي چرې نر)

څ وکوسی ش ل نا څ رتوټوکېږي تو ې)پ نا پ وګ)ځر پر کې ډول

منه رر نرر کل چررې کت لررومړنۍ مرر کل ننرردت معنررول تو رر وي و څ)ګ رردل کلنرر

هررې ک سرر ې لررومړۍ مهنرر پوهررد کتکل چررې کت نررړۍ لرر څرر شرر څ رر

پر تيوننر ( تو (کسرنن ندرو تن رتټوکېدلې؟ تو څ ډول وروول شروې کل؟

يون و( کې ک لومړي ځه لز رل ک طبنعت پ (( پ ن م يو تثر) کرې خزره

( gnomon سرر ن )ونرر پرر نارر) لنه رر کي ک لن)يرر هرر ت يرر شرر خص

و( نر ن څر نر ويره کېرږي چرې کت ک وووون يې ن کل پرورې پړلرې کل کر

لر ناروی څ ر تخنسرد کی ک لرومړي (کسرنن ندرو تن پ)م ځ کوک و تو

کې ر ور و )ځه لز رل يې وا)ت ن ي نقا تنوور کرړل ک ځنهرې پر ر پر

چې کت ځنه تهدوتن شه هدونون کي چې نوت پ)ې رتپ ول شوې کل تو لر

م)کر پر نروکي ډول پر ووږي لر ننردې )کومې ډډې لګولو پ)پ ک نرړۍ پر

www.ael.af

۹۱

خر وهرن) ک تم ن لرويېږي ځهر چرې پر م)کر کرې ک وتقرر کېردو لر کب ر

کوم م)وو ن ل)ي چې ک ناې خوتپ لېوتلدن پندت کړي

ځه خو ک نا څ پ) خل چې ک تهطورو پ) س پر)ې ر وري وو ځنهر

کتهرې ونر کل چرې هر) يرې نروت پر رهر تو ن ن پ) ټن ګو هد و وسول کل تو

م ې يې ن پ ي ورو پ هرې پر ضر کرې مع قر کل (( تو ک تهرن و څ)ګ رد

تو چرې ځنهر يرې پر م)کر کرې وتقرر کل ککې خب)ې هه رندوي کروي چت

رتګ)ځېردل پر ی پر ه ورځن ز لن) پ) نا وروهد چې ک ځنهې ل پ ه خ

ورهرروي پرر) ځنهررې سنرردې خز ررو ګ)ځېرردو پرر کوتم ورکرروي تو هرره ر ې)پرر

((نناې نقطې پ ره چې ل ناې څ يې ح)کت پنه کړی و

تو ځنه ک نا پ م)ک یکی هې ازړ ک)ل کن ځه نو کت کنه و نننه)ل

ر کل تو له څ ګر چرې پر پ وتننرو ن ر مونو کرې ويره شروي لنر) ک کې وتق

نړۍ پ) څ هو رتڅ)خ لن) يوت ې يول ورل ک دل کل چې ک يروې لرويې څ)خرې

پ لنغ رتڅ)خ نا ورل ک دل چرې پر نار کرې وتقرر کل نر پر ننردې ډول

څ)خ

ې کرر تو کت ورل ک رردل وپررړل شرر تو ک کرروم څرر پرر وتهررط ککې ورې ک ررد

رتم ود کېږي ځه خو ک نا تنوور (کسو ي (خسو خول پټ ش

يې ووتندې کوي ځنه پ م)ک کرې وتقرر (تن کسنن ندرو ل م ې چې

پ) ش وخوت رتڅ)خ ېکل لن) تو نورې هن رې ک نا

پر پر ول پرورې کي )تن کسرنن ندرو (نړۍ ولې کت خز ر کرړل؟ نار څر

چې نا ککې نړۍ ک وووهرت څ)نګروتل نر نوي ک ر چرې شرن و لر يرو ره

ک يررول څ رر وررل شررول کت نررړۍ چررې مررو يررې پېژنررو ک رروو رروکۍ پرر شرر و

www.ael.af

۹۳

څ)خ دل ح)کت ل تم ووول شول پ کې م نر چرې ک خر ورې تو تو رو پر څېر)

ې پ ټې ونره شرو تو نروت کرتن ص) ک ک پ م)ک کې پ پې شول تور څ ه

پ م ځ کې پ پې شول نړۍ لهر ک يروې ګر)کۍ پر څېر) نر کل هرې يرول ل رهل

تهدوتن کل ((

مو پ) نرړۍ م هرې رې شرنې)ل نرورې نرړۍ مووروکې (( ور کرلوک چې نا

وې چې کوي ځه ل م و پ تو ک ن م ومو ووو ټوټرو ر يرې خز ر کرړې

نسروک( پر پ هر) کرې ري ر لر)ي ننسروک( ويره کل(( ح ن)تً کت ه) ک ن

(( پ پنه کې ک نړۍ ټول شدوتل ن م تو ګهوډ و

ک وند ک پندتي رت پر ر تن کسرنن ندرو ( ر ور کرلروک چرې ونرد لر

هن دونو څ رتټوکېدل وي ل رطو ت څ پندت شوي کي تو تنس و پ

پنه کې کب و خو کت چې ولې تنس و ل نورو حنوتن پو څ وږودل کی ک

و نا پ ن ) څ)نګ چې ک تنس و م شوم ن ش کوسی پ م شومدو کې ځر

خز ر وهرر پ پر) حنرروتو ير ت هرر پ ې پر توپنرر لر)ي تو کت شررونې نر کل پرر

نارو ک يوت ې ځ و لږ پر) لرږل لر طبنعر سرې خزره ونرد پر کوتم ورکرړي کل

ن )ي پو م ننولې چې ک ترهطو پ ش و تنسر و کتهرې ګ ر چرې لر ځنهرې

څ رتوپ کی

تو و ي نورو ص)و څ خو ولې ن شو کوسی ک نړۍ رغوونه ص) ل

ګ ررو تو ولررې تن کسررنن ندرو ( ک خزرره تهررد ک پرر لي( ن رر) ونرر م نرر ک و

ک ((ننردت مدعر ر ې تو ر ن کسنن ندرو ( لر تو رو څ ر ک پر لي مر)تک ت

ټولرو څنر و م ار تو ټولررو شرن نو تصره(( ګ ڼرر ک تن کسرنن ندرو پر ن رر)

ځهرر چررې خز رر ک خزرره تو رر نرر شرر کرروسی ک ټولررو شررن نو مرر کل توهرر

www.ael.af

5۶

پندتي ت لز رل پوکوخې پ توپن ل)ي ي نې ک چې)ې يو و مد وسر غروتوي

ذو ش تو ي م ير پ) ر دل ش يد ح)ترت ورکړل ش ځه نو نار

کول يخ( تو ګر)م( صر) يرد ک ورل وتلر لر سرې ک رې مر کې لر مروتکو

تک ديغ( يو ه ه)ل ن پ رل رتم و شوي کي ککل پ ن ) څ)نګ چې ت د

کېږي ک چې)ې يرو ک تصره پر پوګر وټ کره شر نرو هنلهر ر پر) نرورو

ص)و هرنوری وغرړوي ير نې کت چرې ټولر نرړۍ يرد پر) تو رو دلر شروې

وتی ک تنهسنن ندرو ( پ ن ) ټول موتک تو م کي ې چې ل يو ر پنردت

هت ل)ي تو يو پ) ه نېڅ لووپنر نر کېږي پ يول م ن يو ه ه)ل مس وي تر

ل)ي ل نندې کب ن شرو کروسی لرږ پر) لرږل يرو ک ره مبردت تو مولرد وګ رو کت

و) پ) ت دتکو مقدم کی ت دتک ل نا څ رتم ودر کېرږي تو لر نارو

ک ډورر)و ((کت خننرر)ل ک رر کي شررن نو ځ نګړپنرر وې نرر لرر)ي هرر)ل م ن ېررږي

يرر تو ک ناررو ک رغوونهررو خرر ورې تو ررو تو رپ دررې روکونرر تو کتهررې نررو

س پ ناو کې څ)ګ دوږي و هې ککې ټول ځ نګړپن وېوکتهې نور

ځه نو نا لومړن و) ي لومړن تصه څ ش کی؟ ک نار پر ن ر) مر کل

ک ټر ک ې ير پعرنغ -1ک موتکو م کل کتهې يو ش کی چې کول ځ نګړنې ل)ي

پ ن نادوتل هننز نهو ( ک پ و )تهدو ( ل خولې ک -۱نادوتل

لنهرر ک ټولررو موووکتپررو ک لررومړن تصرره نرروم ورر) ک تپرر ي)وو( پرر

ن مرر يررول ن منرردوکل مرر کل کل کت نرر تو رر کي تو نرر نرر پرر تصررطل کرروم رره

و) هې ره ن منردوک طبنعرت کی چرې لر نار څ ر ټرول تهرن نون تو

پر نار کرې کي رتڅ)ګ ردوږي تو لر نارو څ ر نرور څې ونر نورې نړۍ چې

رتټوکېږي نن غ کی چې يو ځه ن ک توپن ل م ې ل م و ځ ځهر خرو

www.ael.af

51

نو پ) يو ه ک ح ل تم ک ک وخت ل )م و ه)ل ه يو ه پ پر وتو تو و)ينر

ورکوي له څ ګ چې کی يې پ) خز پ کې ش )تن ن نوي

)وو( پ يون ن کې ک سيد ن ډو) ي ت ن مندوک تو ک رې )يردل تپ پ

تو ې ه)حدل م ن ورکوي ک سيد ن م ن ک څوم)ل وتل لر پ رول نر کېردی

ش تو ل مه ن پ ول ن تو کغ رت ک شهه تو م ننت ل پ ول ن ټ ک )يد

ې تنهسرنن ندرو ن ل)ي نا ن مد ن پ) مد ن لروول ګ ر څ)نګر چر

تو م نو ( ن مد ن پ) مد ن لوول ګ نو ځه خو ک ترهطو پر) ننروکې

تو کرر)ل کد ررې سنرردې رتغ ه څ)نګرر چررې ک نرروې ت لطررون تو مسررنننت پرر)

س ې ووتندې پ پې)ل ن ل)غونو س ن نو ن مد ن پ) مد ن وروهدۍ

تنګېر)ل کت پوهرد مطر) ګ نو خدتی يې ک ن مد ر ن پر تنرهول مد ر ن

کېدل چې مد ن خدتی موووک کی؟ څ)ګ دل کل چرې کروسی شر ک نر) شر

سرهوون وکړي تو کت خب)ل نر څ)ګ ردل کل چرې پر خز ر تن کسرنن ندرو (

ن مد ن ( چې پ پ)ل پسې پوګ نوې نروې نرړۍ ورږوي تو ې)پر خز ر ر

خز وي خدتي موووک ګ کی

www.ael.af

5۱

اناکسيمنس

ووتندې ل ( ک5۱۱ -5۱5پ) منلک

( ک ونرر ووتنرردې ک م طنرې هرر ر کروررن 5۱۰ -5۷۶ تن کسرنن ي( پرر) مرنلک

تهدوګغ ن سو و تن کسنن ي( ن ک تن کسنن ندرو ( پ ش و ک نرړۍ

ک پندتي ت لومړن و) ک يو ن مندوک تو يوت ي ت وږندل ګ ر خرو

) هي نا پ کې ن ر) و چرې

مار ص تو ټر ک رت کت يو

کی نرررر نرررر مارررر ص تو نرررر

ټرررر ک کی نررررروت( ک نرررررړۍ ک

پندتي ت ک لومړن ور) پر

پوګ مط) کوي

پرررررررر پ خرررررررر رررررررر ور چررررررررې

تن کسرررنن ي( ررر ک تو رررو پررر

ررر ک پررر لي( پررر) ن )يررر پو

پونېرررردل خررررو کت چررررې تو رررر

څ)نګرررررر پنرررررردت شرررررروي کي؟

تن کسررررنن ي( تو رررر ک نرررروت

تلبد تو ن مو چرې ک ر ګرورو ر رتو توري تو ر غ نظ شوی شهه ګ ڼ

ل نروت څ ر سنردې پرويېږي کت ن سرو پر کې ن ر) و چرې کر چېر)ې تو ر

ډو)ې غ ن ې ش نو پ) خ ورې ر ردلې شر کېردی شر پر کې )خر کرې

پ م )ن ناې خ ورې رتو ب کړې وې چې ک يخ پ) وي ر کېردو وروهرد لکک

شوې وي ل ې خوت نا پ کې ن ر) و چرې ک نروت ک ځنهې پ) مخ رتڅ)ګ دل

www.ael.af

5۹

پ ن)ۍ کېدو ه)ل تور رتم ود شوی کی پ کې ډول ک تن کسنن ي( پ ن )

خ ورل تو تو تور ل نوت څ رتم ود شوي کي

پ نا پړتو کې چرې پر ل)غرون يونر و کرې سر پ هر) ک ر ور وو و نرو ک

ورونر تو ير ر وري هر)چن ې لړ وردلې م طق پ ه) پ) ووتندې ټول کوکي

تو خزه ور يې ل سهر ورکر ول ککې هنر) شرع ر کت و چرې پر) نار پرورې

نررېڅ مط ررب هرر نرر کی چررې ل( ونرر کررړتی شرر نارر خزرره ځرر و پرر پرر غوڅررو

ش چې ک نا پ خزره ن کسي و پوون کړم تو م ( پ ه) پ) کې )ي ل

روحن ل ار) پرون ې وا)ت نرې تو پر ريخ څ ر ځ و پ ق ت ورکړم (( کت

يوننر ي ( لنه رو وتکن ر ول پر کې تننولې پ) طب کد ونو پرورې پر) ټولرو

ټولو کد ونو کې ننوک ک لومړي م )ک ش ص ل نن) ( ي نې ل( لر سرې

پ)ه)ل کېرږي ک هر ري پر پوګر ک ار) پرون ې تو وا)ت نر لرومړن رتم ودر

و ( ک تنس نزون ې( پ ن م خزه کد کتهې پن وي کوونه نه پ

ک م طنې توهېدونه نه پ و ( کتهې وتي ن) نا مط ب چې م پر

ن رر) يررې لرر حقنقررت هرر)ل هررنوو کرلرروک نارر مررې لنه رر کی ځهرر چررې ک

يونن نن نو خب)ې رنګ رنه تو م پ ن ) ل کروغو ډکې کي ((

سر ې ک پندتي رت پر پنره پر پېر)ل نر پر ځه نو پ ل)غون يونر و کرې ک

م طن هوونو کې س پ ه) ک ل( ک حهرور لزر رل يرول سرل ول تلبدر پر

کې ش)ط له څ ګ چې ورپ ناوپ وشرول کت ل( وکروسی شر پر غوڅرو تو

څ)ګ رردو کسي ررو خز ررې تک رر وې پوونرر کررړي تو ک ناررو لزرر رل ې)پرر حسرر

د کت پوونهررر ت تو ک ررر نې لررر ل( څ ررر هررر) ورکررړي هررر) ې)ل پررر) کې يررر

ه)چن ې پ سوې ن ش هې پ خز ک ل( پ) ه)چن و وسوې وي تو تو کر

چې)ې ټ که شوې وي لر ل( څ ر ک نردې پر) ه)ننرو هر)چن و وسوې وي

يد ک ناو ه)چن و ور تو تر هت م هې پ) م هې پ خز ک ل( ل سرې

پ ړند شوي وي

تهې هه ري چې تو نغ ورځ ن کت ډول وي ي نې کت چې ک ن) تنس و ل( تو ک

ي ن ک يوې ټول ې ل ل مو مو ( ککې لز رل چرې ک څ)ګ دوردو ووپنر پنردت

www.ael.af

5۹

کړي تو ک کړنې ي ع نت پړتو پ ورهېږي ل کې پ)پ نرېڅ چر رل نر لر)ي

چې پ) س ې س پورې کړي تو کت ځه چې

پ پګلرل کې نقه(( پ) قه(( وتکن ېږي تو ل ل( نرو نر ک کي پ ه)

ک کي سټګ)تنو پ) ووتندې ه) ن ش پورپ کوسی قره(( نر ک کي ر

ک يرروې پوونرر کررروونه ت دقرر کتپو تو تحهرر مو پررر) ووتنرردې تر هرردونو

وهن ې( کچې پ رتټنټېږي تو ک ت تکتن ن و ووپن ل سه ورکوي

کسنن س ( س کې ک پ م )نې وو ه ټه نار ورپروتل ير پار پ تن

کل چې ک نوت( تو خدتی( پ) م ځ موووکل کل تن کسنن ي( وتير نروت((

خدتی کی کی ک ټولو موووکتپو ک شردوتل رت پر ن منردوکې نروت پرورې

پې پړي نا ک خدتي نو ل شدوتل تنه ر ن کوي تو ن ک ناو پ غ پر

کېږي کې ه)ل ه)ل نار ر ور نر کرلروک چرې نروت( کې خردتي نو وروول کرړې

وي هې خدتي و خز ل نوت څ م ود رتغ کي

پ) ل)غون يون و کې مط)حو خدتي نو ک يول وتکنغ پ پوګ يو خدتی کرلوک

چې پ کي تصطل يې نا ک نو (( پ ن م ي کتول

ک تن کسرررنن ي( پررر ن ررر) نناررر نررروت(( ول ک ک کوی کت وتکنرررغ خررردتی

تن کسنن ي( پ ن ) ځنه مسطو ل)ي ک نوت ک تنقب ض پر ندنير کرې

پ) ناې يې ډکل لګرولې کل پر وې تو خز ځنه پ) نوت هورل کل رتم ود ش

خز نوت ن يو ټ ک تم) تو ک نويت څ د ګ شر يد تن کسرنن ي( پر

ځنهرررې تو تهرررن و هررر پ دوي کل ک تنسررر و ک پ سررر کې ررر چرررې نررروت ک

و عنت پ) تغې ې سندې رتغ وي ي نې له چې ن ي کم ي نر کم( ردو

پ ازړ ډول تح ط کړی تو ک نا ک خونديد تو هر پ ې هربب ګ)ځر نروت

نرر نررړۍ پرر اررزړ ډول تح طرر کررړې تو ک ناررې ک خونديد رر تو هرر پ ې هرربب

و ککل پرر ن رر) لرر نرروت پ)پرر رره څرر نرر شرر کرروسی ک ګ)ځېرردلې کل ځهرر نرر

موووکتپو ک پندتي ت تو وند مه ش

www.ael.af

55

په يوناني افکارو کې بدلون

مو پ پې)و ناونو کې کود مدوور شرو چرې پر لي تن کسرنن ندرو تو

تن کسررنن ي( وتيرر چررې ټررول شررن و لرر يرروې لررومړنۍ مرر کې څ رر م ودرر

تصر وی پر کې کرې کی چرې کې لرومړنۍ مر کې رتغ کي خو ک مس لې

څ)نګ پ ن څ پ ډول دلوو کړی تو پ) يول ه ش دل شوې کل؟

ککې مهنې مس لې پر ر غروتوو ککې کورې ک مهنرو تو نر مدو سر ن نو

تمررزه ي تن کسرر ګورت تو کموک)تپنررو ( ن)تک دنررو پرر ر م ررديي

ن )ي ت وڅېړو

www.ael.af

5۰

پارمنيدس

ووتندې ل ( ک۹۱۶ -5۹۶ پ) منلک

( ک ونرر ۹۱۶ -5۹۶پ رم ررديي ک تل رر ي ( ډورر) نرر مدو ن سررو و چررې پرر)

ووتندې يرې ک ونرد م نر کل

کل ک مررر کې ک پانررر) تو ررردلوو

مس لې پ پ م وکرړ تو لرومړن

هررړی کی چررې ک مندرر يرر

پ ر يرې نرث کرړی کی کل

خزه مند ي ( ک خزه تث)

کړی کت تث) ک پ) س ت ن ر

نرومېږي څر (طبنعت پ

ش چې ک نسدۍ ير ونرد پر

ککل م ې پ رتغ نا

يې پ شهوکي ډول ش) کرړي

کي کی پ کې ن ) و څ شر

چررې پرر نررړۍ کررې شررد ناررو ننېارر وورروک کرلرروک پ رم ررديي ک تل رر ( هرر ر

ار وخرت ک کرې وتقرر و چرې ن (هرويه توهېدونه و کت ه ر ک تيټ لن پر

(تل ر ي يون و( ل مسدعن)و څ ګ ه کېدل پ رم ديي( تو نرورو نر مدو

چرې نرېڅ شر نر و س ن و چې کی يې ن پ) ټولو ماهور وو پ کې ن ر) و

ش کوسی ل نېڅ څ رتم ود شوی وي تو نا څ چې شد نا ن ن ش

کېدسی پ) نېڅ دل ش

www.ael.af

5۷

ونر کرړل ک طبنعرت پر ر يرې خز رې پ رم ديي( يوت ې پر) کې نر سر

پ ټ ې پ کوتم ورکړ تو پ پ ی کې کې پ ي ې پر ورهرېد چرې شر ووروک تو

ي نسد ( پ ز پې څن کی پ ناو کې پان) تو توهدوو پ سرل ن شد

نندترنګرر ک نسرردۍ لزرر رل ننسررد نرر شررد يرر نې پرر کې م نرر چررې وتقعرر

ش کوسی ل خزره ځ نر پ)پر پر) ره شر دلوو شون ن کی تو نېڅ ش ن

پبديه ش نا پ خزه کې ه) ه)ل ل نسدۍ څ ک وخرت ير مر و ور)

ح کړ تو کت ک پ رم رديي( ک مند ير لر ته هر شره ونو څ ر ګ ره

کېږي

تلبدرر پ رم ررديي( پرر کت خبرر)ل څ)ګ رردل ول چررې طبنعررت ننېارر لرر يررو لررړ

ی نا پ) کې پونېدل چې پ خز رو حوتهرو کت دلونونو ه)ل س و ګ)ووتو ک

دلونون پو نو کرړي خرو نر يرې شرول کروسی کروم څر چرې نار پر حهر

کوي نا ه)ل م سي کړي پ ن) ډول کت خبر)ل څ)ګ ردل کل کر ټ کره شروې

ر يرې ( قره وتی نا ک حي( تو قه( لر ون رې څ ر يرو غرورل کرړي نرو

غورل ک ول

کل چې نا څ م چې وي يې(( خرو پ رم رديي( تو قول يول ماهورل م

پ) نا وروهد چې يو ش يې پ هد)ګو لندل ن يې ن ن م ن نار پر

کې ن ) و چې حوت مرو پر ککې نرړۍ هر تنورور نر کر ي تو کت پوروي) لر

نا څ ه)ل چې قه يې حه کوي هنوو ن خوري

پ يول م وم کرې پر شر )تن ر کتهرې پ رم ديي( ک طبنعت پ (

وي کي

کت نېڅه م م کوم څ چې ن شد نا شد

ور ه) کې ل کې ه) څ ل)ې ل)ل((

www.ael.af

5۱

ک پ رم ديي( موخ کتکل نا څ چې ث رت ووروک لر)ي پانر) نر کروي ک

پېژندنې تو کاف وو کي کت نسد کل تو ن) نا څ شر چرې ردلوو مروم

تو ک پان) وو کي څ)نګ چې حقنق وووک ن ل)ي نو ځه ناردوتل کی تو

نسد ( ي شدوتل ن ل)ي

ک پ رم ديي( پ س کې ل نسدۍ ي شدوتل څ ک م و حر پر) کې

س و چې نا مر و نر ک مهر و تو ح)کرت پر شر و ک نسردۍ حر ن)ې رې

څو يې ري ر تخنسردې وي ګ ې ن کت چې ک نسدۍ ل حقنقت تو م ننت

نا م و ک ون حوتهو تو ه)ه)ي ذن ونو وږندل ګ ڼ تو پ پ ي کې نار

پ پ کوم ته ه م ن ق يه ن و نو ځه خرو يرې لر ننردې کب ر ک نسردۍ

د ې ه)ت ( ل)ې ګ وس ورل پېژندن ک م و تو ح)کت ل پې)و

www.ael.af

5۳

هراکليت

ووتندې ل ( ک۹۱۶ -5۹۶پ) منلک

ن شو کوسی پ يول روک کې کول ځ وسمبو(

ن)تک نت ک پ رم ديي( ننعور)ل و

نارررر ک کرررروچ ۍ تهررررن ک توهرررر ۍ

پ)کنرررررررې ک ت ررررررر هرررررررو ( هررررررر ر

توهېدونه ګ ه کېدل ت هرو (

ک ل)غون يون و کوي لوی ه ر و چې

مهنرررو م طنررر ( پررر نرررږکې وکتو و

يررررررررر ن)تک دنرررررررررو ن)تک نرررررررررت

( پرر) هررق)تط ووتنرردې ډورر) ن)ق ندررو

چررې ک لويررديځ ینرر مدو ن سررو ک

ډو)و لويو س ن نو ک نا سر ې پر

پ م )ن کول چې ل ناې ون ې څ کوسی شو ک ت لپوو نېګه نېچ

تو ن يدګ)( نومون ک ې ګې پ پوګ ي ک کړو

ک لر پ) منلکل ننن پېړۍ ووتندې نر پر) توهر پرورې چرې کول رل څرو هرول

پې)وررږي رر تو سرر س نرر ک ن)تک نررت ک ن )يرر پو پرر) تغېرر سنرردې کي پرر

کتهې ح ل کې چې نا خز ر ک خدرنځ ک خوځ ردل تو پ زر پې سر ې پر) تغېر

سندې و هق)تط( ويه ک يول نوهن ر تنس و يو ورلند پ کر ر کی چرې

ه) ګ ڼر چرې ک ن)تک نرت يرو ور روهر (ک نا پ ون و پول شر (( ننګره

سرر ې ک رر ک کوچ نرروتل ک وکې تو ک اررزړپن ک پنرره هرربب شررو نېچرر (

لنه ک ن)تک نت تث ر تو ن )ي ت نېڅه تول ن ش (( ک ا) ک پ ه)

www.ael.af

۰۶

ک هن) ک مورخ نو پ ن ) ت لپوو نېګه م رکي نېچ ( تو نور س ن و

ک ن)تک نت( ک ن )ي پو پ) تغې سندې وو

ه)ل ل کې چې ک ن)تک نرت ک پضر ک قر نوو پر) خز رو نرورو ننهر لو خزره مهر

نا ن ر) وروهرد نر ک ن هر پونر وي هربب تو پر غ ر ک تغې پ)و وک خو

ډول پ سن) شو کتروننسد نو( نڅر وکرړل ک ت ردتکو ک مبر ر ې پر) پنرورۍ

ډډل ولګوي نا کل کړي تو ک خز و ن )ي پو پنورير سر يرې کرړي لر

ناې ون ې څ ک ق ک پ غ تو په مه پنوري پ)سه کرړي ن)تک نرت( پر

خز ن ک خز و نننه لو روه ه)تنو له هه)يت نا غورث نروم) تو

ن ويرد( ک ن )ير پو پر) ووتنرردې ک ننوکرو پر يرول نرر ډينوک)تپنر کريرځ کررې

پ پې شو

و څ رر لرروی ( ک من دوهرر م طنررې( لرر کريررو غټررو سرر ن ن ن)تک دنررو

پرروپن) کرلرروک نارر ک کريررو م هن نررو سرر ن نو چررې ک طبنعررت ک لررومړنۍ

م کې پر لټر کرې وو ک ناروی پر) خرل خز ر پ م )نر ک طبنعرت ک مدروت و

رردلوو تو ک کغرر رردلوو ک څ)نګرروتل پرر رر رتټولرر کررړل ځهرر نررو شرر يد

حوتهو ډډل لګول ) ي ت پ (پ رم ديي وويلی شو چې ن)تک نت پ)

ک ن)تک نت ک س ې ک کدوري و کول خوتوې کرلوکې

لررومړی ن)تک نررت پرر کې ن رر) و چررې نرر) څرر پرر ح)کررت کررې کي(( نرر) څرر ک

پې)ودو پ ح ل کې کي تو نېڅ څن ث ت ن کی ځه نو مو ن شرو کروسی پر

يول هن د کې کول ځ ګ مون پورپ کړو ځه چرې نر) ځره پر کې هرن د کرې

مو ل پ و څ تو پې)وږي تو مو ن نر) خره ردلوو کرړی ګ م وتخ و

( ک وکدوري و لومړۍ ن)تک دنو وي ک نړۍ کت پان) تو دلوو کوسی شو ک

خوت وګ و

ک نا ک کوکدوري و کوي توخ پ نړۍ کې ک ت دتکو پ)م ځ ل کانه څ

ب رت کی ن)تک نت پ کې ن ) و چې نړۍ په ک ت دتکو منه کی

www.ael.af

۰1

ن)تک نت پ ن ) نړۍ ن خدتی تو ن ن تنس و پ وولې کل هې پضر ک تو ک ک

ت رردتکو مبرر ر ل ک ناررې ک پنررول پانرر) ونررد تو ح)کررت هرربب ګ)ځرر کرر

چېر)ې نېڅه ر نر روغ نر شرو نرو نېڅه رر ر کرۍ نر کرړو چرې روغدنر يرر

نو ک مړهت پر خونرد ر هلمد څ ش کی ک چې)ې نېڅه و ي ن شو

) تر هت ن پرونېږو تو ېڅه پول ن شو ک چې وګړل ن وي نو ک هولې پن

ن وي نو پس)ل ن کت پ)پ ون ل)ي ک چې)ې م

ن)تک نت پ کې ن ) و چې ه تو د کوتول پ وند کې خزه خزه ځ ی ل)ي تو

يو ک ه پ)څ ه ک ت دتکو ل وووک پ)پ کت نرړۍ پ يدر رهر نار ک يرو ر)ک

ک ه )ک ل وند ه)ل پړل ول ردي تو ننهر يرو شر ګ ر تو وتير م)ې

چې يوت ې مو پ ن ) پوپن) ل)ي خوهر تو غر نر يرو ک ره س م تو م ر وم

ګ

ن)تک نت پ کې ر ور و چرې کر چېر)ې خردتی ننار شرز تو ورځ تووی تو

تی مررر وګرررړل تو هرررول لرررو ل تو مړهرررت وي(( پررر ډتډ هررر)ل ک ناررر خرررد

ته طن)ي خدتی ن کی ککل پ ن ر) خردتی تو خردتي نار شر کی چرې ټولر

نړۍ رتنا وي ي نې خدتی ککل پ ن ) نا طبنعت کی چې پ پ)ل پسرې ډول

دلوو کوي تو ک ت دتکو يول مينو کل

ن)تک نررت يرر پ)ل ک خرردتی( ک ک نررې پرر) ځرر ی لرر لوګررو (( يونرر ن ک نررې

ګټ پورپر کرړې کل نار پر کې ن ر) و چرې کر څ چې ک قه م ن ورکوي

چې)ې مو تنس ن و په پ يول ډول ه) ون کړو تو مرو پونر نر پر يرو ډول

ن وي يد يو ډول نړيوتل پون ( موووکل وي چې ک طبنعرت ک ټولرو پې رو

سرهوون کوي چې کت نړيوتل پونر (( ير نړيروتل قر نوو( پر ټولرو کرې يرو

نس ن و يد نا پعقنب کړي کې ه)ل ه)ل نا پ کې ن ) و چرې ډول کی تو ت

تکار)ل خ ر پر ونرد کرې لر خزره ش ور تو ر)کي قره څ ر ګټر پورپرر

www.ael.af

۰۱

کوي ل نندې کب نا ک تکم تم و پ ي ت تر هت نر ورکر ول تو ک ناروی

ن )ي ت يې م شوم ن ګ ه

ردلونونو کرې يرو ډول پ کې ډول نو ن)تک نت ک طبنعت پ ټولرو ت ردتکو تو

يررووتل تو ونررد لنرردل تو نارر څرر چررې ککې پان)تپررو تو رردلونونو من رر يررې

)ت )ول نا يې ک خدتی( ي لوګو ( پ ن م ي کتول

ل ه پ ول ک ن)تک نت س پر ري تصر لت لر)ي تو نار کت چرې ک پر ريخ ک

چې څ چرې وتقعر قض وت تخلق توخ پ ق يه کی پ وي پ کې پ

کي نا حقنقر کي(( ير نې کت چرې ويرلی شرو کروم څر چرې وتقعر کي

نا تخلق کي((

له څ ګ چې ن)تک نت يې څ)ګ دوي ک و ره ندنير پره کسنر وي لهر

څ)نګرر چررې ن)تک نررت پرر) کتينرر رردلونونو رر ور لرر)ي لرر کې هرردون ې هرر)ل

ک پانر) تو ردلوو پر ح لرت کرې م م ېږي چې ک ردتلت معنر ر تو پ ر نر

کي ن)تک نررت کت هرردون ل ک تر هررت پرر ل ې پرر نسرربت ک ت رردتکو پرر يررووتل

ح وي

وند تو م)ې وي تو خو خوتن تو وهت کت ټرول هر)ل يرو کي ځهر

چې يو پ) ه دلېږي تو ن کوي ې)پ پ) لومړن نا چې لر خزره ځر و هر)ل

و لزرر رل م درر م کېررږي ت رردتک يررو رره هرر)ل پرر) کهررن ۍ تخدرر کی ک خزرره ځرر

پنوهرردوو لرر)ي پرر) ټولررو هرر نناررږي ک ن هرر وووهررت پ ي رر کل تو نرر) څرر ک

کهن ۍ ل سرې پندت تو پ له کېږي نا سرل چرې پورپر ځر ننار سرل کل

چې ک د رتځ مسدقنن سرل ننا کږل سرل کل تو ل ناې ه)ل پړلې کل

ن) ش هه تو ح کی خرو ک تکم تمرغ ځن رې شرن و ک خدتي نو پ) ووتندې

ح تو ځن ې ن ح ګ ه تو د کوتول يو کي((

www.ael.af

۰۹

ک ځن و توخونو لر پ رول ک ن)تک نرت( تو پ رم رديي( لنردلوري يرو ک ره پر)

حرري( ) قرره( س پررورې کررړی تو کويرر پرر )وتنرردې وکرورردل کي يررول پرر

قه( پ رم رديي پر حهر کر ول چرې نرېڅ شر ردلوو نر مروم تو پانر) نر

خوري خو حي( ن ن)تک نت پر حهر کر ول تو ک طبنعرت کتينر پانر) يرې

پ ړندتول کوم يو ح پ و نب و ن)تک نت( ي پ رم ديي(؟ پ) قه يد

ور وش ک پ) حي ډډل ولګول ش تو ور پ)ې وش ؟

تندوو کړې کل ووو س ن نو ک کوو مس و وککې کوت

پ رم ديي ور کرلوک چې

نېڅ ش دلوو ن موم -تلف

حي کېدی ش ل هړي څ سرل ورک کړي -

پ کې ن ) و چې ن)تک دنو تو پ مق ه کې يې

ن) ش دلوو موم ن) ش پ ح)کت کې کی( -تلف

کوسی شو پ) حي ور وکړو -

ن کل چې ک نورو لويو س ن نو پ) م ځ کتهې لوی پض ک پندت کرړو کت شونې

خو ل کوی څ يو ح پ و نب و

www.ael.af

۰۹

امپدکلس

ووتندې ل ( ک ۹۹۹-۹۳۹پ) منلک

( ک ون ووتندې يې وند ک ول پ پر ی ۹۹۹-۹۳۹تمزدک ي چې پ) منلک

کې پ) کې )ي ل شو چې ل پن رې څ کرتوپو سرل پنردت کرړي تو سر لر

کې هرر)ګ)کتنۍ څ ررر و غررروري ناررر پررر کې ن ررر) و چرررې پ رم رررديي( تو

( ن) يو ک خز و کې ن)تک دنو

کوو ن )ونو ل ون ې يول کې پر

پرر رره کررې يررې تشرردب ل حقرر و تو

کړې ول

پرررر کې ټهرررر کررررې لرررر نررررورو

س ن نو هر)ل ک تمزردک ي( ک

ن رر) تخرردل مهرر و نارروی ک

يروې لررومړۍ مر کې پرر) شرردوتل

ور کرلوک پر کتهرې حر ل کرې

چررې تمزرردک ي( پرر کې ن رر) و

چې کر چېر)ې يروت ې يروې لرومړنۍ مر کې شردوتل لر)سی نېڅه ر نر شرو

وتي تو کوم څ چې حي يې وتير ک کوتوو پر) مر ځ کېدی کوم څ چې قه

تويه ټن ګ کړو

تمزدک ي( پ کې ن ) و چې پ طبنعرت کرې څ رور لرومړن صر) م ار (

شد چې کت څ ور ص) ل خ ورې نوت تور تو تو و څ ب رت کي

ک نارر پرر ن رر) پرر طبنعررت کررې ټررول رتم ودرر شرروي دلونونرر ک کغررو څ ررورو

ل يو خ ی کېدو تو ې)پ ل يو ل ول کېدو څ رتم ود شروي ص)و

تو يوت ې ک ناو ک پ)کنب کچ يو ه ه)ل پوپن) ل)ي

www.ael.af

۰5

نا ويه کت خب)ل هن ن کل چې ووتيرو ټرول شرن و(( پانر) کروي ځهر چرې

پ تصه کې نېڅ ش پان) ن کوي څ ش چې پې ېږي پ تصه کې يرو ره

ص)و پنوهدوو تو ې دوو کی ه)ل ک کغو څ ورو

تمزدک ي( پ کې ن ) و چې پ طبنعت کې يرد کول ځوتکونر مووروک وي

نارر کت کول ځوتکونرر ک من ررې( تو کن ررې( پرر ن مرر يرر کول نارر څرر چررې ک

ص)و ک ش ېدلو هبب ګ)ځېدل نا کن ول ځهر نرو ک مر کې ک ځروتۍ پر)

م ځ پوپن) پ ق يه و

نردتو کی تو کت پر کې خر ط) کی چرې کل ګ ر ل ک رو ردو تمزدک ي( وتير

کړې کل خو کوم ګ ل چې کی يې ي کوي ک ه م م نبونو ل لرومړنۍ ګ ر ل

څ رر پرروپن) لرر)ي نارر پرر کې ن رر) کی لرر نارر وخدرر چررې تنسرر و ک نررورو

حنوتن پو پ) و ن س پورې کړی تو خز ر ګېرهل يرې ک نرورو حنوتنر پو لزر رل

کل پ) ګ ل يرې س پروری کرړی کی تو لر ګ ر ل څ ر ک خلصروو ندي)ل کړې

سرل ل پ هخ پ)پ ه څ ن کي ي نې يد پ) نا پورې کت ګ ل کر رل رو پر)

نوېررږي چررې پرر پرر ی کررې پرر ېل ې ررو وسررنونو کررې ک ررد پورپرر شرر تو ور

ش تو ترتمۍ پ ورهېږي(( پ کن پ ۍ

ک تمزدک ي( پ س کې ک ن ي تر ير ( ن )ير تو تيوننر ي ( طبنعر

س کوتول يو ه کې ه)ل ن وپ تو کت تغ دن ککې هه رندوي کوي چرې

ک نړۍ پ م د ف لندلوري څ ګر پر) کې )ير ل شروي چرې ک يرول وتحرد

لنرردلوريو تنوررور ک کووشرر ص پرر ذنررغ کررې يررو رره هرر)ل اررزړ کررړي ککې

ص)و پ کووو کې پ کی پ کتهې ح ل کې چرې نروت تو تو ر خر ورل تو

تور ټول ل کوی څ ې ترل کي تو نا ک يو ه لوري پ ځا وي

www.ael.af

۰۰

اناکساګوراس

( ک ل ووتندې۹۱۱ -5۶۶پ) منلک

لن)ی يول توري ډ )ل کل(

تن کس ګورت ( کتهې يرو ن سرو کی چرې نر يرې شرو کروسی وم ر چرې

پردک ي( ن ر) نر نر وک ل يوې لومړنۍ مر کې څور وروو کی نار ک تم وو

م ن تو ن يې شو م لی چې خ ورل نوت تور تو تو کې پ) وي ر نرهوک

پوټه ي وو د نو پبديه شوي کي

تن کس ګورت ( ل يرو ره پ رول نر ک پر م )نې وو کی نار لرومړن تپ ر (

ډورر) مع ومرر ت پ)سهرر شرروي کي پرر ن سررو کی چررې ک ونررد پرر رر يررې

کوچ ۍ تهن ( کرې وږوردل پر څ وو رت ک رۍ( کرې يرې تپرغ( پر کرهل

کړې خو ک ې کي ۍ پ پور من کن شو تو ل تپغ څ يرې پبعنرد کرړ ځهر

ناررر تک ررر کولررر چرررې لنررر) خررردتی نررر کی هرررې ک تور يرررول ډ ررر)ل کل چرررې ک

پ ويوني( پ) ټ پو څ لوي کل

ګورت ( پ کې ن ) و چې پ طبنعت کرې ټرول شرن و ک ووو ووو ذرو س تن ک

ل يو ځ ی کېردو څ ر رتم ودر شروي کت کروچ ۍ ذرې پر هرد)ګو نر لنردل

کېږي ن) ش کېدسی ش پ) ډو)و کوچ نرو )خرو ووواره شر خرو ک کوی

پ) ټولو ډو)ل ډو)ل کوچ ۍ ذرل ن ن ک نناوی خز ې ځ نګړې ول)ي

ه ک هرر ولونو پرر وي يرر ټنرر کت ځ نګړپنرر وې لرر)ي مررو ک پررو مررو رردو

نسد کې يوت ې پ پوټه پورې پړل مع وم ت ن کي رتټول شروي هرې

ک هد)ګو رنره وو رد نو ک ګوپرو شرنې) تو تو ک ناروی پر شره ونو پرورې

ک رردو پرر هرر ولونو کررې مررو ک توونررد مع ومرر ت رتټررول شرروي کي مررو

ټول تطل ت خوندي کي ن وووهت پ وند

www.ael.af

۰۷

ځه نو پ نر) هر ول کرې نر) شر پر نر) شر کرې( مووروک کی نر)ل )خر ک

وووو شويو )خو ک ټولګې يول )خر کل چرې ک کې نر)ل )خر نر ک نارې ټولر

ټولګ پ خزه وووک کې رتنا وي

يررو ورر ( ګ رره کېررږي ک ن کسرر ګورت ( کت کرروچ ۍ ذرې چررې ک ټررول کرره(

( پرر ن مرر يرر کوي لهرر څ ګرر چررې م هررې ي کونرر وشررول رر ر( يرر پ رر

تمزدک ي من ( ک موتکو ک پنوهدوو ځوتۍ ګ ڼر تن کسر ګورت ( نر پر)

يو ډول ځوتۍ ور کرلوک تو کت ځوتۍ يې ک تنسر ن نو حنوتنر پو ګ ونرو تو

رو ( پ ن م ي کتول ونو ک رتم ود کېدو مه ګ ڼ کل کت ځوتۍ ک

نارر هرردور پېژنرردنې پرر ي پرر پ م )نرر کولرر نارر پرر کې ن رر) و چررې ټررول

ر وروو شروي چرې ځنهر لر نارې څ ر څلر ننارې مر کې څن ونر تهن ن

ووول شوې کل کی نا وخت پ) کې خب)ل وري شو چې يول تهن ن ډ ر)ل يرې

ور و چرې پر نرورو وڅېړل ک نندې کلنه ل م ې تن کس ګور ( پر کې ر

ک)و کې ن ک تنس و ک وند پوور کېدسی ش

تن کس ګورت ( چې څ موکل يې پ تپغ( کرې ونرد کر ول پر کې ور)م چرې

لن) يې يول توري ډ )ل ګ ل تپغ څ پبعند کړ

www.ael.af

۰۱

دموکرتيوس

( ک ل ووتندې۹۷۶ -۹۹۶پ)منلک

ک س ې پ ه) لومړنۍ ې ک ل)غونې کورې پ) مه ل ک غلمۍ پر کورل کرې

څ)ګ دې شوې ل)غونې سر څ)ګ ردې ن رې ن ر نې لر)ي چرې وروهرد ک

نروې سرر کررې پررلويرديځ

پررررر څ)ګ رررررد ډول هرررررره رل

کېررررررررررررررررررږي ککې کورې ک

س ن نو ل ون ې څ چې

پرر) نرروې سرر يررې څ)ګ ررد

تغېررر کرلررروک کررروسی شرررو

پوو ترهرطو هرق)تط ت ل

تو کموک)يررررت( پرررر ناوپرررر

وکررررررړو ک م پن)يرررررر لن م(

لررررومړنۍ ن ررررې ن رررر نې ک

ل)غررررررون يونرررررر و ک هررررررد)

ن سرررررو کموک)يرررررت( ک

ق يدو پ هنسد کې لندل

کېررږي يرر يررې کت هسررد لررومړنۍ ې ګرر ګ رره کېررږي پرر ل)غررونې کورل کررې

چرې ټرول ې وکل س ې پ) ډډل لګول پ ر نر ول ځهر پر) کرومې کچرې

کررړې ول تو ک نارر پررړتو پرر) لررومړنۍ تو ه)هرر)ي پېژنرردنې يررې ډډل لګولرر

س ې پ) نناې ډډل لګول ځه يې ن شو کوسی ن خز کړي

www.ael.af

۰۳

ک ل)غرررون يونررر و پررر سررر کرررې مرررو ک م پ)يررر لن م( تو تيرررهي لن م( تو

و يرر نې ک کموک)يررت( تو ت لپرروو( کن )يرر پو پرر) مرر ځ ک وګررړې شرر ندتو يرر

ناو پ) م ځ ټه) وي و

-۹۹۶( پر) مرنلک Democriusق)تطني وکين ک موک)يدو ي کموک)يت

ل کوم ځ ي چرې کل ک خوشر لۍ پر) تر هرت ( ک ل ووتندې وند ک ول۹۷۶

ت( ررردر ر پررر خ ررردتو نسرررو ( مارررهور و تو ک ت رررد لډوررر) ټن ګررر ر کررر و

توهېدونه و

کتهررې يرو سرر ن ر م سرر کې روک چررې ک ک موک)تپنرو کموک)يرت( ک

طبنعۍ نړۍ ک م کي ن و هه رکندوي کوي پر کې )خر کرې کی لر خزره

هوونه لنوهنو ( څ تغې مغ شوی و

( ک خزه پلر پ) م)ې وروهرد ک پرونې ک ح صر ولو لزر رل ګرڼ پنو کموک)

و شررنې) هرر )ون پنرره کررړل تو ک خزرره منرر)تث ډورر)ل )خرر يررې پرر) خز ررو هرر )ون

ولګول ويه کېږي چې نا ک مو) تيدروي حبارې( تري نر تو ن رد لندنر

و ( خزره پ )نر ټر ټو ت ردرت( پر ې)پر هردوو نر وکړل ک چرې کموک)پ

شو ن ورپ ک خزه پلر ل من)تث څ پ پې و تو ن يې ک وند لز رل ک خورتۍ

)هد وکړل تو کل نر څ ل)ل پ کې ډول يې ورور کت موهني( ل نا ه)ل م

خزه پ پې ن) ک طبنعت پ ت موي و پ وقف کړ ل طبنع پديدو هر)ل

و ( ک شره)ت نک نا تش ي تو ک تو و پ ک نا ووتندوي ې ک کموک)پ

وتمه شول نا ل خز رو کې ځوتکونرو څ ر پر کې ر چرې رتپ رونه ک

رل ګټرررر پورپرررر کررررړل ووتنرررردوي ې وو کی ک خ هررررو ک رررر وري کولررررو لزرررر

و ( پ کتهې ح ل کې چې ه ه ۍ پ رهېدل و و ت شو ن کموک)پ

و ( ک توهنه ل ل تلهد)وننه تو ډييټ شر و و شروکت څور ن کموک)پ

خب)پن نر ل)لر قره تو هر) ک نار يروت ي وهر يه وو قره نار پر ک ره

کوسی پر) ره شر و چې نېڅ ش ن ش متند تو ل ن ورکول ک کت و

www.ael.af

۷۶

دل ش نېڅ ش ل نېڅ ش څو ن رتم ود کېږي تو نېڅ ش ل م و نر

ځ نا وخت نو يد طبنعرت لر ډور)و ووو ذرو څ ر وروو شروی وي چرې

يول ل ې ه)ل وصه تو يول ل ې ول ش

)و ( پ طبنع دلونونو کې ک ځوتۍ( پر) کروم ډول ير رو ( پر نپ کموک)

و ش چرې منهرغ وو تپومونر وو ت شدوتل ور ن کرلوک ک نا پ ن ) څ

پنو ( يوت ې م کې( پ پ م )ن کول نو پا ض ول څ)نګ چې کموک)

ځه يې نا م کل پر ل لر نار پر کې ن ر) و چرې ک تپومونرو ح)کرت ک يروې

نرر کی چررې ځرر نګړې ترتکې پرر) وتۍ سنرردې نرر کی خررو کت ټهرر پرر کې م نرر

کناو ح)کت يوت ې تپ ق کی کی پ کې ن ) و چې ک ن)ې پې ې لزر رل يرو

طبنع کلنه موووک وي تو کت کلنه پ شن نو کې نا د وي

کموک)پنو ( پ کې ن ) و چې تو ک نرړۍ پر تول مرو تحسر ک نر پي ير

کېرردونهو ذرو پرر) سرر ک پوونرر وو کی کرر کرروم څرر تحس هرروو پرر پارر

د کرررې ک تپومونررو ک ح)کرررت لررر تم رر کي کررر چېررر)ې مررو کررروسی شرررو ضرر

هزو مۍ ووي رو لر کې تم ر کي چرې ک هرزو مۍ تپومونر مرو پر) هرد)ګو

لګ

پنو ( ل تپوم( ه)ل ک تکرتۍ( ک تويه پ پ کې ن ) و چې ک کموک)

تنس و رو ل يو ډول ګ)کو تو رڼو تپومونو څ ووو شوی کی ک ر چرې يرو

څوۍ مړ کېږي ک نا ک رو تپومون ک نا ک دو ل نر)ې )خرې څ ر وځر

تو ن ه رو رتم ود کوي چې نوي وس پورې تول پندت کوي

کت ن ر) پر کې م نر کی چرې ک تنسر و رو نېڅه رر نر مر)ي پر) توهر نر پرر

پنرو ( پر شر و ن ر) ړۍ کرې يرو ير ت شرنې) خ ر ک کموک) يوويادن پېر

تنسر و رو ک نار لر مار هر)ل تويهر لر)ي ک ر چرې تنسر و لر ل)ي چرې ک

کې م نررر چرررې م وررر سو شررر شرررونې نررر کل چرررې تکرتۍ( پررر پې شررر پررر

پنررو پرر ارر) کررې پ زرر پې تو ن مرر کي رو نرر م نرر ک نارر پرر ن رر) ک کموک)

www.ael.af

۷1

تنس و رو ل ن)ۍ م کې ګ)کو تو رڼو تپومونرو څ ر وروو شروی چرې ککې

م)ې پ) مه ل يو ل ول تو پ شه کېږي م کې تپومون ک

پنو ( ک يون و ک طبنعدز لې س ې پ ی ک ن پي ير کېردونهو ذرو کموک)

( هر)ل پر کې ن)تک دنرو ک ن )يې پ) ووتندې کولو ه)ل ت لو کړ نار لر

) نر) ن )ي کې چې ن) څ ک ح)کت( پ ح ل کې کي ن ن )ل و ک نا پ ن

پنو پ کې ور و چې څ ش چرې پر ح)کرت تم کموک)څ پ پان)کې وو

کې کي ک نا پ) ش يو په پ پې تو ن دلېردونه شر وتقرر کی تو کت خبر)ل

څ)ګ رردل کل چررې نارر تپرروم( کی ک نارر پرر ن رر) پرر) طبنعررت پورپرر تو يرر پرر)

پنو لز رل يروت ې نار ووروک ه) کوم ځوتۍ وووک ن ل)ي کموک)طبنعت

ی چې ل تپوم څ ووو شروی وي لر ننردې کب ر نار پر ارزړ ک م و وو ک

ډول ک م پ)ي لنست م کل پ ل( ن سو پ ن م پېژندل کېږي

ک نا پ ن ) پ طبنعت کې ن) څ منه ننه وبر)ي تو پ رف نر م رونه

کي څ)نګ چې ن) څ ل تټوم څ رغېدل تو نا نر يروت ې ک خز رو ذتپر

نبوي نو ځه ک طبنعت ک قوتنن و پ پندت کولو ه)ل کروسی قوتنن و سرل پعق

مرررو وي رررو چرررې ک شرررو پررر تهررر نۍ هررر)ل ک رتپ رررونه ووتندوي ررر وکرررړو

و ک س ې ي پ )خر ک تپروم پر ر کل تپروم( پر يونر ن ر نپکموک)

پنررو ( کې پرر ي ې پرر يرر کېرردونه ( م نرر ورکرروي کموک) کررې ک نرر پي

شو کوسی م کل پ ن منردوک ډول پر) ووو ووو ذرو وووارو رهېدل و چې ن

تو پ) پ)ل پسې وو وروهد ک تټوم( پر ن مر نر پي ير کېردونهې ذرې

پ ورهېږو

تو ت دي کي کلنره نر لک کموک)يدو پ ن ) تټومون پ ز پې کي ي نې ت

دلېږي کتکی چې ن ل نات څ څ ش پندت کېږي تو ن وووک پ) نات

www.ael.af

۷۱

( هر)ل موت ر و خرو ک ناروی پر) نز لوو ( ل تنس نپل کې کب نو کموک)

و خل ح)کت تو پان) م ک نا پ ن ر) تټومونر يرو نخل ن کموک)پ

ه ه)ل وتټغ ل)ي ح)کت کوي تو خل( يې پ)م ځ وتټغ کی

کت نا پ کې ن ) و چې شن و ل ېل ې و تټومونو څ وروو شروي کي چرې

تټومون يو ه ه)ل ن د کي ک چې)ې ش ي وس پي ي ش کت تټومونر

و يو ځه ن يو لر ره هر)ل ورل تو وپ شره شر ک طبنعرت پر ر ک ترهرط

و ک تټوم پنروري نرږکې ک خ هرو لر نپن )ي ت ککې هبب شول چې ک کموک)

پول يرر کل ووځرر تو پرر) کې چررې کول رل ک لرر وروهررد يررو تنګ نسرر کنننرر

تهوو( يو ځه ن نا مط) کړل ډ و و

وونې کموک)يت په پ وند کې ک هو تو هه و شن نو ن)ک ک ول خز ې پ

يررې اررزړې ګ ررې تو يرر ت شرره يت يررې نرر کرر ول ک کموک)يررت تثرر ر چررې رر

دنرر ( کورتو کررې يررې يرر ت شرره)ت کرلرروک مررو سهررد نرر کي رتغ رر

لر ون رې څ ر ک څرو تثر رو ي کونر کرړې کل يوت ې کورو و( ک نار ک تثر رو

لهرر ک رو هرروک ل ک تنسرر و طبنعررت کو خونرر کرې پ ررد ک نناررږۍ

ځنه وتمه تو دکون

www.ael.af

۷۹

افکارو کې تاريخ او ينپه يونا

تاريخ فلسفه د

نا مه ل چې يون ن س ن نو پ طبنعت کې ک مووروکو طبنعر ردلونونو

کول ورو ورو ک پ ريخ لز رل ن پونر رتم ودر شرول ک پو نو پ نڅ

پ کې کې نڅ کېدل چې ک پ ري پې و طبنع کسيه وڅېړل ش

پ) نا وروهد پ وګړل کې م پې ک خدتي نو پ غچ پورې پړل کېدل ک يونر و

ک نرر مدو مورخرر نو لرر ون ررې څ رر کرروسی شررو ک نرر)وکوت( چررې پرر) مررنلک

پرر) مررنلک ( چررېووتنرردې يررې ونررد کرر ول تو پوهررنديد ک لرر ( ۹۱۹-۹۱۹

نومون ي ک کړو مه ل و وند ک ( ک ل ووتندې يې ۹۶۶ -۹۰۶

ک يون و ک ل)غونې کورې پ ريخ لنهرونه نر)وکوت( پر) مرنلک ووتنردې پر

( کدر ونو کرې ۳پ ون پېړۍ کې وند ک ول ک ن)وکوت( لنه رې پر نهرو

نا پر نهرو کدر ونو کرې پر ريخ( پر ن مر يرې رتټولې شوي ل نندې کب

ي کوي تو ک نا ن) يو کد ک ل)غون يون و ل تر تسنوت رو ير خردتي نو

څ ک يول پ ن م نومول شوی کی څېړونه ک ن)وکوت( ک تث رو کت وور

تو نومون پ وروهدنو پېړيرو کرې ک نرورو کر ر ګ ر تو پر کې ن ر) کي چرې ک

پو پ لومړيو کې کوم وو ن کرلوک نا پ لن ن

ل يون ن پون نو څ ننولې ن پ) مع ص)و مورخن و پورې لر نارې ون رې

څ ويه کورتنت( تو ترنولدپويغ ( پورې ټولو ن)وکت( ک پ ريخ پرلر

ګ کی

ک منانګ و( پون دوو ک پ ريخ څ نګې تهد ک ن )ي ت لوک ( پ وي ر

هدن ه)ل ککې لقب وو کی ځه چرې ک شر نې پېرړۍ ک ار) ن)وکوت( پ ر

www.ael.af

۷۹

لزررر رل ټرررول تطل ررر ت لهررر ک م کيررر نو پ رهرررن نو نررر نو يون ننررر نو

تيټ لوي نو ن نق نو تو مو)ي نو( پ مع وم ت ک نا ک نڅو پر )کرت

پ)سه شوي کي ک چې)ې نر)وکوت نر وتی نرو )تنسروي شر مز نوو( نر

نن)وګ نف( لن ولرول ځهر چرې نر)وکوت ک خز رو کدر ونو شو کوسی

پ وتهط ک ل)غونو م دونو پ پ ش تطل ت ک ي کګ ر پر پوګر پر)ې

تي ررر کي چرررې ننررردت تطل ررر ت ک وروهررردنو پېړيرررو ک پ ري زونررر نو تو

ل)غونزون نو ک ځن)نې تو پر پ ي ر کرې ک ل)غونرو پېړيرو ک ډور)و حقنقدونرو ک

ل هزړنې هبب شو

پ) ن)وکوت( کم ن ډو)و پ ري زونر نو لهر کر کمو نلننهرو

مند لنغ ش رو تو نه پ ( وند ک ول ن)وکوت( ک ځوتنۍ پ) مه ل نن ر

ل)ل چې يول ورځ ل ناوی ه)ل ل نږکې وګروري نارو پ ري زونر نو پر) ډور)ل

رننرو ک شر و حدل ک ل)غونو ه رونو ک س تو وکلو تو ک لويو تو تش)ت و کو

و شوکت پ خب)ې کړي کي تو پ خن ل کسي و يې ک ځن و کس نو نسربت

خرردتي نو تو ل)غونررو تپلنررو پرر رهرر ول نرر)وکوت( پرر ځرروتنۍ کررې ک نارروی

لنه ې لوهد ې تو ک ناوی ل خن ل ت س نو څ يې خوند تخنسد خو يرو

ور) هر نر کی تو څ موکل وروهد پول شو چې ک ناوی ک پ ريخ لنه رې کوک ډ

ت س ن وووونې تو کتهد و وووونې پورو کړل )ناوی يې پ

تثرر) و چررې پرر) کي رر پ ه)تپررو تو ک وا)ت نرر ي ک نرر)وکوت( لنه ررې لررومړن

نررې تو قرروم پېژنرردنې پورپرر سو تو پرر) ځن)خب)پنرر وو پرر رر ک څېړونهررو پرر)

تينر ن څېړنې( پورې ورهېد څېړن پ تنس ن وتقعندونو کرې ک کي ر تو

( ک نر Historiaiکوکونو پ م ځ کې شوې کل ل نندې کب ن)وکوت( ک

( پر يونر ن ر کرې ک historiaiک خزه کد ک وتو پر پوګر غرورل کرړل

حقنقت ک موندلو لز رل ک څېړنې تو پ ټ ې پ م ن کل

www.ael.af

۷5

ک ک ي کونې وو کل چې پ) ن)وکوت( ووتندې يو شرنې) لنهوتلرو چرې نار يرې

وي پ لو( پر نومونرو ير کول پر) کې سر کولر تهر طن)ي تهرد نون چرې

خدتي تو تنس ي ري ې يې کرلوکې ل حن ه م ومرو نسرب لنه رو تو

ک پې و ل ش)حو څ رتوک ي تو پر نار) يرې ولنهر طبنعر خبر)ل کل چرې

ن)وکوت( نر ک خزره تنردوک پر تنرهول ک تهر ن تو روتو هرب ک پعقنرب لر

پ ول کتهد و لنه و تو نندترنګ ک ې ک ک رونې ل پ ول ل وي پر لو( هر)ل

نږکې کی ځه چې نن)وکوت( تث ر پ يون ن ( ګړکوک لنه کي

پوهنديد( څ ډول ه) ک ول؟ خو رتځو کود چې

پوهنديد( ک وګړې ک هبب( تو کلنه( غ پوپن) پ ګوپ ننسر چرې پر)

ين پ ريخ لنه ې لز رل ک ډو) تنننرت وو وو پر کې ډول نا وروهد ک وګړل

مررو کرروسی شررو لرر کې پوپن)ونررو څ رر ک رر)تق( پرر) ووتنرردې ک تم)يهرر ( ک

وګړې ک پو نو لز رل ګټ پورپ کړو پ) منلک ووتندې پ پ ون پېړۍ کې

نا ېل ېه کسيه چې ک هز رپن نو( ل خوت ووتندې تو ک تپغ( پر) رد يرې

ی وګړې پ تو تيسده نار کت وو چرې لر يروې خروت ک کوتوو خروتوو پر) ناو

م ځ پړونون هست شرول تو وشر ېدل تو لر رې خروت ک تپرغ لر لروري يرو لروی

)يد و پوهنديد( کت يوت ې ک وګړې ک هبب( ي نې ک وګړې ک لوتهرط

کت کسيه پ پوګ شرنې)ي تو نارو پر څر خر تر هرت نر ورکروي ک يونر و

وتم ررو پرر) اررزړې څېړنررې تو ک نرر مدو پرر ري زول ککې وګررړې ک م نرروي

تر ونرررې وروهرررد کې پررر ي ې پررر رهرررېږي چرررې ککې وګرررړې کلنررره کت و چرررې

هز رپن نو( ه) ک ول لر تپرغ( هر)ل پر کتهرې يرو پرړوو کرې چرې نار پره ک

پ)تخدن غوهد ې ه) کرلوک ک کوی پ پې کېردل کوی پر پر ير و تو ر)ر

ي پ)وو

www.ael.af

۷۰

کت لومړی کلنه و تو تص کلنه چرې تلبدر ک نار پر ر ډور)ې کنرې خبر)ې

وتۍ پ ي پېدو کې وي چې هز رپن و( يرې ک شوي کي ل يې ک تپ ن نو(

وپ)نول تو ناوی يې وګړې پ تو تيسده

تک نغ کورم ي ( پ کې ن ) و چې ک پوهنديد( پ ريخ پ کتهې حر ل کرې

ګررړې ک پې ررو پرر ريخ کی لرر ځن ررو خ صررو ځرر نګړنو چررې ک پ وپررون ي( و

)خنغ کی چې پ ريخ يې پ) نا وخد ه ری ن و لنردل پوهرنديد( ټرولې

پې ې پ ډو) کقت تو ځن)پن ه)ل څېړل تو نار تنګېر ې يرې نر پر پر م کرې

ننول چې ککې پې و ک پې ېدو هبب شوي کي پ) نا وروهرد نر پې ر

يول ن لنه کل چې پ ناې کې ک تنسر ن پونرو پو نو کوي ک نا تث)

ک ټولې غوټۍ ک غووودو پ ح ل کې وي و ک نا پر تثر) کرې نر خ)ت ر ت نر

مع دو غنب توت ون تو ن ن خدتي و کروم نقر لر)ي ک پ وپرون ي وګرړو

پ ريخ( ک پوهنديد( يو پ ز پې تث) کی

www.ael.af

۷۷

طب

وغنو ک پنرردت کېرردو مسررڼلنغ ګ رره ک نارر وخررت يون ننرر نو تو خرردتي و ک نرر ر

نو لررر لررروري پعبې)وررردلې تو هررر ري تندقررر م تو نرررورې نررر روغۍ ک خررردتي

هررلمد نرر ک نارروی لرر خرروت ډتلررۍ کېدلرر پرر کې شرر)ط چررې ک ق) رر نۍ پرر

ورکولو ه)ل ک ناوی ک خوهۍ من )ت )ل شوې وي

پ) ننا مه ل چې يونر ن سر ن و پر

کې يو نوی کې لټ کې وو چې پ پ ه)

پګ رروری رتم ودرر کررړي ک روغدنرر ک

ه پ ې تو ک نر روغنو ک م نروي لزر رل

طبنع پو نن ت پندت کړي ک يون و

ک نارررر مهرررر ل ک طب ررررت ک نرررروي رررر

سټګ) قر)تط( ګ ره شروی کی نار

پرررر ( ک لرررر ووتنرررردې۹۰۶ پرررر) مررررنلک

پررو ( ټرر پو کررې کې نررړۍ پرر هررد)ګې

وغړولې

ته ک ن روغنو پ) ووتندې ک تنس و ک خونديد پر) ک ق)تط( ک طب ت پ)

هر پ دوی پر ونرد کرې تنرهول تو ک روغدنر ي تصرولو پطبنر کی هر ټولو

روغدن ک تنس و لز رل يرول طبنعر توپنر کل تو ک نر روغۍ پنردت کېردل لر کې

کب کي چې ک وسن تو رو نن تخدلل لر تم ر ک هرړي طبنعرت لر ګرهوډۍ

ک تنس و روغدن پ تنهول نناږۍ تو پ ه ل وس کې ک ه)ل مخ شوی کی

ه ل رو پ شدوتل کې نا دې کل

قرر)تط( چررې ک نرروي طررب ک پررونې ک پررلر پرر پوګرر پېژنرردل شرروی لررومړی

ش ص و چې طب ت يې ل خ)ت پو ول کړ کی چې پ پرو ( يونر ن ټر پو

نننه لو نا ن ر) چرې کې وږودل و ک يول طبنب وی و ق)تط( ک خز و

www.ael.af

۷۱

ويرره رر يررې نرر روغ ک غررچ تخنسرردونهو خرردتي نو پرر وتهررط رتم ودرر

کېږي(( رک کړ تو ک نا پ) ځ ی يې ت لو وکړ چې ن)ل نر روغ يرو طبنعر

ت ل)ي نا وويه ک چې)ې ت يې پنردت کرړئ نرو کروسی شرو ک نارې

کرم وکړو((

ن و ن نو پ لندلو تو ک ناې ک شدت پ ق)تط( ويه ک يوې ن روغۍ ک

ن ) کې ننولو ه)ل ډتکټ) ير طبنرب کروسی شر يرو ځر نګړي نر روغ پر ککې

ن روغۍ ک پګ وري پ ووتندوي وکړي ق)تط( ک کغ م طق هر) پر)

س ک يوې طب مدرهې س کې وک

رم رې لزر رل طب قندل چې قر)تط( وم ر کت ول چرې ک يرول نر روغ ک ک

چې ل کومې ط)يقې څ ک ر تخنسده کېږي کېدی شر ک ره نر روغ لزر رل

پ ه پوګ ک ر ون کړي نا ت لو وکړ کوم څ چې ک يرو پرغ لزر رل غر ت کل

کېدی ش ک ه لز رل ن) وي

قرر)تط نندترنګرر نررور طبنبرر و ونڅررول چررې لرر هرر کل کرم ررو لهرر يررو هرر ل

حت تو غورل چ پې)ي ل څو ګټ پورپر کرړي نار غ تي ر ي ي ت تهد)ت

ويه ک ر چرې طبنبر و ونر کرړتی شر ک يرول نر روغ کرم ر وکرړي غ لبر ً

طبنعررت کت کرر ر کرروي ک م)ګررون ن روغرر نو لزرر رل يررد ک کرم ررې لرر هرر کل

ط)يقو څ ک ر وتنر خنسرده شر کل ووتنردي وکرړ چرې پېچ رې نر روغۍ

پېچ ې کرم ن غوتوي

(هر چ رد ک ق)تط( ل نورو هز رهد و څ يو څ کت ن کي چې نغ ورځ ک

پرر ن مرر يرر کوږي پرر کې م نرر چررې نرر روغ نارر وخررت هرر دېږي چررې ذنررغ

پ)وا ن وي تو ځن ې ن روغ و ک چې ک طبنب ل ه چ د څ رت ر وي

خز روغدن ې)پ پ)سه کوي

خز ررو ن روغرر نو خرردمدګ رتو وي تو لرر کی پرر کې ن رر) و چررې طبنبرر و يررد ک

ش)ت د ک ډۍ چ د معن رون ر يت کړي ککل پ م ن کې ځن ې طبنبر و ک

www.ael.af

۷۳

خز ررو ن روغرر نو ک لرر م ورر ووو لزرر رل نڅررول کېرردل ککې تمهرر و و چررې يررو

ح ک يو طبنب پ ووتي چې ککل ک کهرنغ ک و نرې لزر رل نڅر وکرړي قر)تط

دې مسڼل کی ويه طبنب ک ن روغ پ) ووتن

قر)تط( نارر م نرر ورروو کررړ چررې نررغ يررې پونرر و ک ک ډتکدرر)ۍ ک کوز رروم ک

تخنسد و پ) مه ل لول ککې م ن پ يول )خ کې رتغ ر کي ل ک ول

ل پ م کوم چې خزره ځر و ک تنسر ننت خردمت پر وقرف کروم ل ر خز ر

روغ نو روغدن مر کندل ل وودتو تو ش)ت ت ه)ل هن ه)پ رهوم تو ک ن

لومړنۍ کندل وي ((

مرو ر پېر)و )خرو کرې لر طبنعدزر لې سر ې هر)ل چرې ک نرړۍ تهرطورل يرې

پوور يې طه کړ تش شو څ)نګ چې طبنعدز لو س ن نو پر) هرق)تط(

ومونرو ووتندې وند ک ول نو ځه يې پ) هق)تط( ووتندې سر ن نو پر ن

پنرو ( پر) هرق)تط( څرو ک لر وروهرد لر نرړۍ ک)ن ي کول ک څ نر کمو

څ رر هررد)ګې پټررې کررړې خررو ک نارر ټررول ت هرر ر تو ن )يرر ت پرر) هررق)تط(

ووتندې پ طبنعدز لې سر ې پرورې پړلر وو هرق)تط( يروت ې ک مهر ل لر

پ ررول يررو پرر ري پنرره نرر ګ رره کېررږي هررې ک نارر حضررور تو تو وا)ت نرر ي

رکړ هق)تط( لرومړن ن سرو کی چرې موقعنت س څېړنو پ دلوو و

پ تپغ( کې وږکل کی تو پ) کل وروهد ک کوو نرورو سر ن نو پر شر و يرې

پ نندې ه ر کې وند ک ر تو ن ې ځ ې کړي کي

www.ael.af

۱۶

سوفيستايان

طبنعت پ وي ي طبنعدزر ل سر ن و پر) نر) څر ووتنردې ک طبنعر مسر ي و

کب ر ک ر پر پر ريخ کرې مهر ځر ی څېړونه ګ ه کېدل ناروی لر ننردې

( ک لر ووتنردې ک يونر و ک يرو ۹5۶ل)ي خو پر تپرغ( کرې نر چرې پر) مرنلک

)ن ګ م)ک پ پوګر څ)ګ رد شروی و پر پردريي ډول ولسروتکۍ پر کې

ه ر کې رتم ود شول پ تپغ( کې ک ولسروتکۍ لزر رل ک م هرې پر) م هرې

ل هن هت کرې ک ګرهوو لزر رل ک خ هرو ) نو ل ون ې څ يول ن پ کې ډو

رو ن ول کت مسرل تو توهرنه ل نر ک پ ړنرد وو کل چرې ولسروتکۍ پر نارو

ټول و کې کوسی ش ن ر شر چرې خ ر نار وپېژنر لر ننردې کب ر ک

خب)و ن ) ک تپغ( ک خ هو لز رل پ) ن) څ ي ت تنننت کرلوک

تو سر ن و رتټرول څ وخت وروهرد ک يونر و لر مسردعن)و څ ر هروونه

ک مع) رت ېشول ناوی خزه ځ نون هو نسد ي و ګ ره ک هو نسرت( ک نر

تو حهنت هوونه م ن ل)ل

رې خزره ونرد خړو ر ول هو نسد ي نو پ تپغ کې خ هو پر ک کل کرړې لر س

نر ک طبنعدزر لو سر ن نو پر شر و پر) ېي کورې ک س ن نو ډلککغې کتي)

ته طن)ي ورونو ت دق ک ن کرلوک خو ل ې خوت يرې سر پ هر)تت نر

م)کوک ګ ه ک ناوی پ ن ) تو کر ک سر مسر ي و پر ر يرې ځروت نر

کرلوک کې ځوت ن شو کوسی ک طبنعت تو ک وند ک معن ک حره لزر رل کروم

وتي (شه کنت دلوري پ غو کلنه وي کې س ې لن

www.ael.af

۱1

پ ن) ډول ک چې)ې پ) کې )ي ل ن ن شو چې ک طبنعرت ک معنر لزر رل کروم

ځوت پندت ن ن کړو پونېږم چې تنس ن و يرو تو يرد کت کل کرړو چرې ک يرو

ه پ) څ ه وند وکړو

کت لندلوری ککې هبب شرو چرې هو نسرد ي و تنسر و تو پر ټول ر کرې ک نار

)ن ول)ي مق م پ پ م

( ک لرررر ووتنرررردې ک پ)وپرررر ګورت ( پرررر ن مرررر يررررو ۹۱۶-۹۱۷پرررر) مررررنل

هو نسد يست( وي کي چې تنس و ک ټولو شن نو مقن کی(( ک نا

پ ن ) ح تو ن ح ه تو د يد ک تنس و ک توپن وو لر م رې وتر ول شر

؟ کتهرې نار ککې پوهرد ې پر) ووتنردې چرې تير ک يونر و خردتي و م ر کر نر

ځوت ورکړی کی ک خدتي نو پ نېڅ ن پونېږم چې شرد کر نر شرد

کتهررې ډورر) شررن و شررد چررې مررو لرر کې پېژنرردنې څ رر ګ)ځرروي ک مسرر ې

پېچ دنر تو مررو ک نر) ل ررهوو (( چر چررې ک خرردتی ووروک نرر م نر نارر يررې

سکري( ل

www.ael.af

۱۱

پروتاګوراس

دې( ک ل ووتن۹۱۶-۹۱۷پ) منلک

پ)وپ ګورت ( پ) هرق)تط( ووتنردې ک

هو نسرررد ي نو( لرررومړن تو ډوررر) مهررر

ن سرررو و رررور تهرررد ک تو پررر ناررر

مررر ل کرررې ک م نررر کرررې ک يونررر و پررر

ت ررردرې( ک هررر ر توهرررېدونه و چرررې

کموک)يت( ن ککې هر ر توهرېدونه

ګ رررره کېرررردل پ)وپرررر ګورت ( وي رررر

تنسررر و ک ټولرررو شرررن نو مقنررر کی((

څ ګرر چررې پورپرر مررو ي کونرر وکررړل لهرر

نسرر و ک توپنرر وو لرر م ررې ککل پرر ن رر) حرر تو نرر ح هرر تو خرر)ت يررد ک ت

وتر ول ش نا ککې پوهد ې پ چې تي ک يون و خردتي و م رې کر نر ؟

کتهې ځوت ورکړی کی ک خدتي نو پ نېڅ ن پونېږم چرې شرد کر نر

کې پېژنررردنې لررر)ې هررر پ ک مسررر ې شرررد ډوررر) شرررن و شرررد چرررې مرررو لررر

ن ر) ککلک خدتي نو ک شدوتل پ ر هزېڅ دن تو مو ک ن) ل هوو(( کت

پورپ رتوول شو و څ)نګوتل

يول کن ين چ د پ پ) کرې نار پر وي ر وو خردتی ک ټولرو ک ت لپوو(

چرې شن نو من تو کی(( تو تم)يه ي پ)تګن پنسرد و( ک ونر ک ونر کېرږي

لنه ک ټولو شن نو من تو کی((

پ)وپ ګورت ( ک خدتي نو پ (( کد ل تم ر ک ک ر) تو تلنر ک پر پرور

( ک ۍ کې ک ت دتم ک حه ل تو)ت څو ک ۷۶پ) م)ې منهوم شو تو پ توي

پې رردې لرر تم رر پرر هررن د کررې ډو شررو کی ک تن کسرر ګورت نرردي

www.ael.af

۱۹

پرر) څ رره ک پر ريخ ک هرر)ي هنرر) ک ت ردتمن نو لرر ډلررې (آهرن يرر تو هرق)تط

څ رر کی نارر وخررت کولدرر خرردتي نو پرر نرر پ م )نرر پونرر نو پرر يررو لرروی

–منرررر تو(( ون رررر ک تنسرررر و -هرررر)کرکی و ک پ)وپرررر ګورت ( ک تنسرررر و

روهر ه)ۍ تو نومرر نن م( ک کورې ک پونرر نو ک پر م )نې وو نرر وګ)ځېرردل ک

نرر رر ويرره کېررږي چررې نرر ت لپرروو( تو نرر پ)وپرر ګورت ( ک تنننررت پرر

ترهررطو( ک ل)غررونې سرر ې تهررد ول وکررړل هررې پ)وپرر ګورت ( تو

ګورګن ( ک لويهيځ ک روه ه)ې س ې سټګ) کي

هو نسد ي نو ي پ)ل پ تپغ( کې پر) نارو شرن نو چرې طبنعر کي تو نار

تو ک ټرول ن ې شر ې تو څ چې ل ټول ې څ رتټروکېږي خبر)ې تپر)ې کرولې

ک)ل کد ې لز رل يې سرل توترول ک ه ري پ پوګ ناوی کت څ)ګ دل کړل چې

ک ش)م تحس (( يول طبنع پديدل ن کل ځه ک کت ډول تحس طبنع

وتی يد ک تنس و )خ وتی شونې ن کل چې ډتر پ) لوڅدو ذتپ مه وي

و کوکونو تو تکت و پورې پړل وي تو يوت ې پ) ټول ې ندې پ) وتکن

کوم کرهون چې هو نسد ي نو( ووتندې کرول لر سر ې تک نر پو ن ر)

ري ومو هدورپون و ګ)تم) ک ته ه قر نوو پر ګرهوو ک هن هرت

تکتري چ رې تو ک و ه ن ) پ پې)ل ن ک خب)و ل ن ) څ ب رت وو

ن )م رررد پررر م نررر و ک هررروونه تو هو نسرررت( چرررې تصرررلً ک تهرررد ک تو

رو ونهرر م نرر پنرردت کررړل هو نسررد ي و( ک ګرر)کې کورې( هرروونه وو

هون يې چې ورکول ک ناو پر ردل کرې ه ر پ ه ر ګ)ځېدل تو کوم کر چې

يې توورل پ)سه کول

هو نسد ي نو ځ و ه)ل نوی ه) رتوو ک تخلقر تر هردونو تصر لت يرې رک

پنره کرړې يرې م( ي نې ک يون ن قومونرو ک يرووتل نڅرې ن و ن نکړ تو ک پ

ک هو نسرررد ي هررروونې تو رو نرررې غ يررر کت ول چرررې کل کررروونه پررر) کې

)ي ل ش خزه خووص وند تکترل کړي پ هن ه ټول رو کرې خ ر پر)

www.ael.af

۱۹

ق يدو وري کړي تو پ کې پوګ ک نېوتک ک تکترې پ چر رو کرې خزره وخز

(نق ولو وي(

هو نسد ي نو هن هت ک خ هو پ ورځ ر ونرد کرې پر هر)ګ)موونه ډول

کتخلول ک چې)ې وغوتوو هو نسد ي و( لر نارو خ هرو هر)ل چرې نرغ ورځ

نننر تهرد کتو تو نننر وند کوي پ)پ کړو ش يد وويلی شو چې کوی

ورځز ڼ لنهونه وو(( ځه نو يو ه ر پ ک هو نسرت( رتپر يرول مهنر

ل رر ګ رره کېدلرر ځوتنرر و ک نارر پرر) شرر و خرروت رتټولېرردل چررې ک ناررو يررو پې

صرررن ت لپررروو ک تپ)وپررر ګورت ( پررر کدررر ګوټ کرررې تنورررور کرررړې کل

هو نسد ي و( ل هن هر پ رول پر) کوو )خرو وواره کېردل يرول ډلر پر) کې

ک ځوتکن رو ن ) و چې طبنعرت( هر تو پنردو( رد کی لهر رهرو( قر نوو

ن نو ک غلمررۍ لزرر رل کی پ)ت ينرر خو ( پرر خزرره درر)تد تو ک تنسررخ هررو تخ

لومړن تث) کې ک دتلت ک پع)يف پ وتي ردتلت نار څر کي چرې ک

ځوتکنغ لز رل ګټور وي(( تو پ کوتم يې ک هق)تط ک تي)تکتپو پر ر وتير

نرر) حهومررت نرر) قرر نوو ک خز ررو ګټررو پرر پرر م کررې ننولررو هرر)ل و ررر کرروي

تۍ حهومررت ک خ هررو نرروم ګټررې پرر پرر م کررې ننسرر تو ور وتکرر ولسررو

نور حهومدون ن نندت ډول نه پ)هر)ل ((حهومدون ک مسدبد ح ک ګټ

کوي تو ک قوتنن و پ و ر کولو ه)ل نا څ چې ک وتکنغ پ ګټر وي ک حر

پ ن م ي کوي نا ل ټولو خ هو غوتوي چې نا پ کرن وی وکړي تو څروۍ

نا څ ه)غړون وکړي نا ق نوو مر پونه تو حر ل ګ ر تو هر ت چې ل

ورپ ورکوي

ځه نو م ک خب)و م ن کتکل چرې پر نر) نېروتک کرې حر و ردتلت کتهرې يرو

شرر کی چررې ک نارر نېرروتک ک حهومررت لزرر رل ګټررور وي څ)نګرر چررې پرر ټولررو

نېوتکونو کې وتۍ ک حهومت پ س کې وي نو ځه خو ګرورو چرې ردتلت

پ ن) ځ ی کې کوم ه څ نر کي رې لر کې چرې کتهرې يرو شر کی چرې ک

www.ael.af

۱5

نغ لز رل ګټور وي(( ډل ن پ کې ن ) ول چرې طبنعرت نر هر کی ځوتک

نرر ررد لهرر نېچرر ( تو قرر نوو ک ځوتکن ررو ک م ررر کولررو تو حورر رولو لزرر رل ک

عن نو تخد)تغ کل

قدرت پ) ټولو لوو ضن ت کی پ) ټولو قه تو پ) ټولو طبنعر حهومدونر

ګوټ کې ک ک لنه ي( ک تش)ت و حهومت کی ت لپوو پ ګ)ګن ( کد

ل خولې هق)تط پ خط کروي تو ورپر وتير څروۍ چرې غروتوي ک ت تکو

ک منردوکولو و نوهرونو تو شرهوپونو هړيو پ ش و وند پې) کرړي يرد خز ر

خز پون تو ي)کر ک وس پسې وپ ل ناو پ ځوتۍ ور نا پ) ځ ی

ناو ک رت کولو لز رل وک روي

خ ککې ک ر پوتن ي ن لر)ي څ)نګر چرې لر خز رې کن ورپنر تلبد ډو)ی

څ ش)مېږي نو ک کغو نننګړپن وو ک پټونې لز رل نار نر وول څنر ګ ر تو

پ کې ډول غوتوي نا کسر و چرې لر طبنعر پ رول ځروتکنغ کي رتمنردوک

کړي څ)نګ چې خزره نوهرون نر شر خړو روسی تو خز رو نن رو پر نر شر

تو ردتلت هرد ي کت هرد ي ک کن ورپنر لر تم ر کل چ پر رهېدسی غر

چررې مارر)ي يرر وتکن رر لرر پررلرل پرر منرر)تث پرر پې کل تو يرر يررې نارر ک خزرره

طبنع ځوتۍ پ م پ ج و پ ت ګټ ر کي نارو پر لر غر تو پننره څ ر

دپ) تو ن وول څن شد ؟ کوی چې کوسی ش ل کروم خ ره پ)پر لر نر) ځروتۍ

ش ولې ک خزه ځ و پ) ووتندې ه وتکنرغ رتپنردت تو ک قر نوو څ )خنغ

منهنې تو ک خ هو ک بث خب)و پ) ووتندې خزره هر)ټنت کرړي؟ څروۍ چرې

پ) نېوتک وتۍ چ وي ک ک غ تو دتلت پ م ګولرو کرې کتهرې پ)وروت چرې

نو کت هرړی ر روو تو لر پنر رو پ) کوهد نو کهن نو پ ي پ ګټ ورهوي

مخ نر شر ؟ ک يونر و خ هرو ولرې لر هو نسرد ي نو( څ ر ک)کر ه)ل م

کولرر ؟ ت لپرروو( پرر پ)وپرر ګورت ( کدرر ګوټ کررې ک هررق)تط( لرر خررولې

ننزوک)تپي( پ وتي ش)م ن ل)ې چې پ يون نن نو کې ک هو نسد ي پر

نوم ماهور شوی يې؟((

www.ael.af

۱۰

پ هرر) کرر ول کومررو کسرر نو چررې ک پېژنرردنې حقوقررو تو تخلقررو پرر رر -1

ن روت څېړنې پورنېدل )ناوی پ

ک ه)ي تو ذن ک ر پ ردل کرې ک تورورې تخنسرده يرو نر وول نره ګ ره -۱

کېدل تو خزه خوهې دګ تنګې)ل کېدل

ناو کس نو چې هو نسد يآنو پ يې ک ح تل حنې ک ورکړې لز رل پنسې -۹

کررې ک کل کوونهررو پرر نرر ل)لررې نرر شررو کرروسی ک هو نسررد ي نو( پرر و)ګرر

پوګ کې تو ک خب)ې يې منهنې پ رهېدل ن ن يې شو کروسی ک خز رو

ناو هن سنو پ) ووتندې چې ک خب)و ل ن ) ه)ل د وو ي نې ور وو مق ر

وکړي پ پ ي کې پ منهن کې ل منهومنت ه)ل م م ېدل

يو ره هر)ل پېونردول پر م نب تو تخلق تويه چې ک ټول ې غړي يې -۹

يررو ځرر ي ډول وشرر ېدل تو نارروی پرر) کې )يرر ل نرر شررول چررې نرروي تخلقرر

قوت د ک ناو ځ ی ن هد کړي تو ث ت معن رون ووتندې کړي

ناو کس نو چې خز ش و )ي پ) ټولو شن نو لوول ګ ر ک خزره هر) -5

لز رل يې س ملپړ پندت کړ

ک خب)و ن ) يې خ هرو پر هروکل کر ر يرې ورو ورو ناو هو نسد ي نو چې -۰

ځررل موندلرر تو خز ررو کل کوونهررو پرر يررې کت ور کل کولرر چررې څ)نګرر حرر ک

کوونه يې خب)و نث تو طه تو طه ک ح پ پوګ څ)ګ د کړي خزه کل

م ح)ې پ نڅول

کلد غوتوو ک هو نسد ي نو خدمدونو پ ن ل هل ناوپ وکړو

ت تک کړ وتنس ن نو ه) يې ل ډو)و دي ونو تو ت ه م پک -1

ېل ې ې پونې يې کوک کړې -۱

ک ا) م ې پ يې ډور)ې پوهرد ې کې روکې ک ويره ک ورتنرت( پر وي ر -۹

ک يون و ک س ې ډو) ما ص تو ور) ور پ)م دره لر هو نسرد ي نو پنره

شو ((

www.ael.af

۱۷

سقراط

( ک ل ووتندې۹۳۳ -۹۱۶پ) منلک

تو ککې وخررت رترهررېدل چررې ک ل)غررون يونرر و لرر ډورر) لرروی ن سررو

هق)تط( ه)ل تش شو هق)تط ت لپوو تو ترهرطو کروروتوو سر ن نو نر)

يررو ک تروپرر ک پنرردو پرر غووورردلو کررې

موث) نق ل)ل کی

ل ن سو و نا زهق)تط يو پون

ويه

رهرردن ې پېژنونرر ک تنسرر و لرر کرتنرر

ه)چن تخ ((څ

ک لويديځ ک پ ه) پ پ ريخ کې هرق)تط

يرول م)ورر کل ځهر چرې خبر)ل يرر کوږي

نرررو پررر) هرررق)تط م هرررې(( تو پررر)

هررق)تط وروهررد (( تصررطل ورهرر)ل

ي کوږي

انب)تنررو تو نپرر) نارر ووتنرردې رر سرر ن نو خزرره ن )يرر ت پرر) ډورر)ل حرردل ک پ

) ل)غونو هوونونو خزره ک ن نو پ ش و ن نول خو پ) هق)تط وروهد تکا

ځ و ک نا ک ن )ي پو وترث تو ي ل نا مد ث) ګ ڼ

هرق)تط پر)کې وروهرد ک يرول ځلنردل تپره ک سر پوهرد و سررټګ) تو ک

تخلق مط لع پو ک يوې ه)چن ې حنانت غورل کوي کغ ينب و غ)يرب

وکل خرو هړي ل خز و کوم)ل تغې و ه)ل ه)ل کوم څ پ لنه پ)ې ن هر

www.ael.af

۱۱

تو پوهد کتکل چې کوسی شو نا ک خ هو ک پ)ګ و پ م ځ کې ل کغوم)ل

ت س نو تو پ سن)ونو ه)ل ه)ل ه وپېژنو

( ک لرر ووتنرردې پرر تپررغ( هرر ر کررې نررړۍ پرر ۹۳۳ -۹۷۶ هررق)تط( پرر) مررنلک

هررد)ګې وغړولررې تو ک نرر) ډورر)ل ي پرر )خرر يررې ککې هرر ر پرر رر ترونو تو

و ه)ل پ) خب)و پې)ل کړل هق)تط( درنګر تو شرد څېر)ل وتټونو کې ل خ ه

لوي تو ند پرو ل يرې ل)ل ون يې ن وول ول تو چ غ پ غ و پ ګې هد)ګې

ل)ل خو له څ)نګ چې وويه شول پ ول پورې ر طغ يرې کرلروک هر) ې)ل

پ) کې ک مرو ټولر م ر تو حر ل ولټروو شرونې نر کل چرې ککل پر شر و يرو

ۍ ر پنردت کرړو پر) ځر ی ر وي کر ووتيرو چرې هرق)تط ک سر ې ک ټرول څو

ډک يول څې)ل کل کتهې يو سو چې يول ک)هر يرې نر نر وپ ريخ ل ته)تر

کل لنه ې خرو پر) تروپر ي تو پر) تروپر هر) ت هر رو يرې پر) پولرو ير ت تغېر

ار کرلوک پ) م)ې وروهد يې ک سر ې ککې ډول لنردلوري سرټګ) شرو ن

پ ک ډو)و س ې لندلورو م سو ول ل نندې تم وو چې ککل ش ونت لر

ډو)و رت ونو ډۍ و پ) کروم څر چرې مرو ک هرق)تط( پر ر پرونېږو نار ک

ت لپوو( ل لنه و څ رتوپ کي

ت لپوو( ک هق)تط( ش ګ)ک و تو خز ن ک پ ريخ ک هد)و س ن نو ل ډلې

پوو( ګڼ شنې) تث ر لنه کي پ تکا)و کې تثر رو ير څ ګ ه کېږي ت ل

خبرر)و تپرر)و کررې هررق)تط( ککل پرر سرر ناونررو کررې ګررهوو لرر)ي ک رر چررې

ت لپوو( ک هق)تط( ک خولې خب)ل ن نوي کت ن پ ډتګ کېږي چې کت خبر)ل

ک هررق)تط( ن رر) کی کرر ک ت لپرروو( لرر ننرردې کب رر لرر ت لپرروو( څ رر ک

) ې ول ته ن خب)ل ن کل هق)تط( ک ن

کت ټه چې هق)تط( رهدن ن څوۍ و کوم خ تنننت ن ل)ي خو کروم

څ چې تنننت ل)ي نا تنوور کی چې ت لپوو يې ل نا څ ک ي مرو

www.ael.af

۱۳

( ک لو وروهد نر پر پې تو ونردی ۱۶۶۶ کول رو پ يې پ مخ کې کي تو پ)

کی

تص ټه کت و چې نار ک چر ک رو نرې نېرت ک هق)تط( ک خب)و تپ)و ک وي

ن کرلوک نا پ ح ن)ل کت هوکل چې ل مق ه لوري څور يرو څر کل کرړي

پ کې ډول ک نا ک پع ن ط)يقې ل نورو هروونهو هر)ل ورپروتل نر کرلروک

نا ک پدريي پ) ځ ی ل نث څو ګټ پورپ کول

ی و تک کول چرې ک مرور کنردل هق)تط چې ک يوې روغدن پ لې ق ې( و

پعقنبوي نا ويه روغدن پ ل خز وږون ن کوي خو ل نورو ه)ل پر

وررږوو کررې م)هررد کرروي پرر کې ډول هررق)تط( پرر کې ن رر) و چررې لرر نررورو

خ هو ه)ل م)هد کول يې کندل کل چې ناوی خزه ه) تو ن ) نر و کرړي تو

ل پن رو څ رتووځ

ن ) وتقع پېژندن ک تنس و ل کرتن څ ه)چن تخ نار وتير ک نا پ

مو ن شو کوسی پېژندنر ک تنسر و کرتنر پر ورن ب هرو هرې ک نار کرتنر

څ يې يد ه) پ رت و هو کوم پېژندن چرې لر کرتنر څ ر رتخروټېږي

حقنقرر وررن)ت کی هررق)تط پرر) کې ټن ګرر ر کرروي چررې وررږوو يررول طبنعرر

هه رندل کل پ نندې ډول تنس و ن کوسی شر ک خزره قره پر وتهرط

س وتقعندون پندت کړي ک چې)ې تنس و ل ق ګټ پورپ کړي نرو ک

خزه کرتن څ يې يو څ پ ک ر تچرول کي هرق)تط( لر ر)کي نقر څور

ږي خ ر ګټ پورپ کول تو ځ و يې ن ګ رل تچول چې ګ ې پر) نرېڅ نر پرونې

يې کود تو تيسده چرې لر خزره قره څ ر ګټر پورپر کرړي نار خزره ځر و

ن پول ير لرږ پر) لرږ څروم)ل چرې وو پر) نار ځر و ډور) کر هروکل ک کل کت چ رد ک

هق)تط تهده ت( پ ن م ي کوږي ل م مخ خبر)و تپر)و تو پوهرد و څ ر ک

وي نارر رر هررق)تط موخرر کت ول چررې تورورردونه پرر تخلقرر تصررول ولېررږک

کارف تو وږکنرې ک ويه پ خب)و تپ)و کې روغدن پ ل ډي کدن ک حقنقت

www.ael.af

۳۶

هبب ګ)ځ هق)تط نڅ کول ک ډي لهدن ک م ط تو خبر)و ک ن ر) ک ټولرو

پهدنهونررو پرر م)هررد ک نررث ګررهونوتل ک خبرر)و پرره پرر رروځ هررق)تط ک

ن نو ک تنرد هو نسد ي نو ننعو)ل و کل ک ناو پ ش و تو ک طبنعدز لو س

خل تنس ن مس ې تو ا)ي وند څېړل خو هق)تط خزره ځر و هو نسرت

ي پ وي ک ل پ پوګ ن مع) ک ول تو خزه ځ و يې هوونه نر نر

ګ ڼ

هررق)تط ک ک نررې پرر رهرردن ې م نرر خزرره ځرر و ن سررو ګ ڼرر ن سررو پرر

ي نې کتهې څروۍ وتقعنت کې نا څوۍ کی چې ل پونې ه)ل من ( ول)ي

چې ح ) وي ک پونې لز رل ل خزره ونردل نر پېر) شر پر) نر پونۍ نردې

ت د)ت ک هق)تط ک سر ې ک پنره ټهر ګ ره کېرږي پر کې م نر چرې پر)

ټولو نوهن ر هړی ننا کی چې پ)کې پونېږي چې ن پونېږي ((

و پرر هررق)تط رر ويرره خزرره ځرر و وپېژنرر ! کرر چېرر)ې ذنررغ تو هرر) خزرره ځرر

مدوو ن وي تو خزه ځ و ون ت مويې رهدن ې سر ر ن ر نر شر ((

کی پرر کې ن رر) و چررې ک شررن نو ه)نرر طبنعررت ک پ رم ررديي نرروو تو

نا غورث پ ش و ک س ن نو ت ه ر( ه کي خو ن سو پ) ونرو ډ ر)و تو

نر ځر و هدورو ډو)ل پ ول پورې تو هه ې مو ود لر)ي چرې ککل ک لنرد ورپ

پ رتک ي تو نا تنس ن رو کی تنس و څ کی تو څ يد وي؟((

ک هررق)تط لزرر رل کت خبرر)ل ډورر)ل مهنرر ول چررې پرر) کې )يرر ل شرر ک ارر) ک

پېژندنې لز رل يو س پندت کړي نا پ کې ن ر) و چرې کت سر پر قره

ب شرو کې موووک کی ک تنس و پ) قه ندې ک هق)تط ټن ه ور ک کې هب

چررې کرروسی شررو نارر ک يررو پون زرر ل شرر ص پرر پوګرر يرر ک کررړو هررق)تط ک

ه تو مط کرۍ ر ور م رد نر وو )هو نسد ي نو پ) خل چې ک حقنقت پ

نڅ کول چې خز س پ) پ و سټونو وکروي

www.ael.af

۳1

هق)تط پ کې ن ) و ک يو څروۍ پر) کې پرول شر چرې څر شر هر کی هر

ن پېژندنر ک هر نره هربب ګ)ځر څروۍ چرې نه نر پر) هر)ل کروي تو هر

نې ن وي پ) وتقع تنس و دلېږي مو پې)وپ ې لر کې تم ر کي چرې

يو ش ه ن پا نووو نو ځه خو يد پ پ)لر پسرې ډول ک ير پې پرونې

ک پ)سه کولو پ لټ کې توهو

څ ن ح هق)تط په نڅ کول چې کت پ ګوپ کړي کوم څ ح کي تو کوم

نا ک هو نسد ي نو پ) خرل پر کې ن ر) و چرې ک حر تو نر ح پار نص ک

هړي پ شعور کې نا د کي ن پ ټول کې

هق)تط ور کرلوک چې ټول خ ک خزه شرعور پر کر رولو هر)ل کروسی شر

س وتقعندون کرۍ کړي نار ر ويره يرو غرلم نر کروسی شر ک خزره

ش)ت پ ش و سر مسر يه حره کرړي هرق)تط( ک شعور پ م)هد ک يو ت

هوې تو ن) ک شعور کچ ن )ت )ل ګ

م هرررې مرررو ناوپررر وکرررړل چرررې هو نسرررد ي نو تو هرررق)تط ک طبنعرررت پررر لو

س ن نو ل مس ي و خزه ځ نون ول کرړي وو تو پر) ډور)ل حردل يرې تنسر و تو

هو نسرد ي نو( تو ټول ې پ پ م )ن کول پ) کې ځ ير کت خبر)ل هرن کل خرو

هق)تط( ن نا شن نو پ چې پ ز پې کي تو نا څ چې ک دلوو پ ح ل کې

کي ک کوی پ) م ځ تويهو پ ل يول خ لندلوري پ م )ن کول ناوی پر کت

م ن مس ل چې ک تنس و تخلق تو کن ل ک ټول ې پ رونې پرورې پړلر وو

کې ن ) وو چې ک ح تو نر ح مسر مط) ول پ ټولن ډول هو نسد ي و پ

ل يوې هرننې څ ر رې تو لر يرو پ رت څ ر ره پر ردلوو مروم ک حر تو

ن ح مس ل ک دلوو پ ح ل کې کل تو قطع ن کل ناوی پر کې ن ر) وو چرې

ک ر وتخ و نو کوسی شو کت ډول ردلوو نر ک چې)ې مو ل خزه شعور څ

چې ک تنس و شعور پ تصه کې پ ز پې م ونه مس يه پا نص کړو ځه

کی تو دلوو ن م

www.ael.af

۳۱

هرق)تط ک تلنر ( پر غر)ل کرې پر) ګ رو پ وتننرو خردتي نو ک خ هرو ق يرد لر

م و يوول کت مه ل ل کې خدتي نو څو ک خ هرو وور)ل يرو تخلقر رن نت

ګ ه کېدل ک چ تنهر ر کر ول نرو نر خرو ک نار ک نوهرونو تو خونردونو پر)

ې کوم خ هونر نر وو تو يروت ې ار)ي قر نوو پر پې کېردل هرق)تط پر) ووتند

ل م و ن ش ووسی یيوت ي خدتی معدقد و تو نن مغ و چې م)ې ک

پ پ ي کې هق)تط کول مس ې روه ن کړې

يول ک ضن ت ک مع) ت تو ضن ت پ) م ځ ک تويهو پر ر هرق)تط ن )ير

ک هق)تط ک ن ) پ) س مع) ت تو ضرن ت ک هق)تط تخلقو ځ نګړن کل

يو ش کی پ کې م ن چې قه ش ص پ) کې پونېږي چې ح څ شر کی

نا څ چې ح کي نه ن پ)ې کوي پر ر وي ر نېڅروۍ پر پونېردل تو

قودي ډول پ دۍ س ن پورې کوي نېڅوۍ ش) ک شر) پر پوګر نر غرورل

ل کوي( تو مس ک حهومت مس ک

پ نا وخت کې ک يونر و ک ځوتنر نو لزر رل پر) کې کوو مسر و ره مهر حنر پ

څن ن و هو نسد ي نو ک تلن ( ک خدتي نو پ ر ک ناروی ق يرد يرو ره

هرر)ل مررړتوي کررړي وو تخررلق هسررت شرروي وي ځهرر چررې ک تخلقررو غرر

ن نت يوت ې ل خدتي نو څ وو)ل ول کوی ويه پ) ناې ولسوتکۍ چرې

وتم پ)ې وتکنغ وي ه نېڅ ريا د ش ن شد حهومت ک ناو خ هو پ

س کې و چې کتين پر شرور و ځرو کرې وو ک ل ره)و ول ردي و پر ډور)ې

چټهرررۍ هررر)ل ټ کررره کېررردل ې)پررر پررر ننارررې چټهرررۍ هررر)ل لررر)ې کېررردل تو

ت دتمېدل ک لوو رپب پلوي غړي ک تل ب ک پورو پ) تهر ټ کره کېردل تو ک

مر ځ کرې ر تري خ ر تو ګر)تو نر پنردت کېردل تخرلق ر نار ناوی پ

ټول رر کررې ک ناررو قوتنن ررو پرر) سرر وسو وو چررې کوی خز رر وررووول تو ک

لن ( ک خدتي نو ک ه ت تو ت ل م ې تنګې)ل کېدل ت

www.ael.af

۳۹

نا حهومت چې ک قه پونې تو ت دق ک ل م ې نر و وروو شروی ويره ر

چرې ک نار لزر رل ډور) ير ت نرو پر کر ر نر يې حهومت کتهې يو کر ر کی

کی کتهررې يررو پرر)تخ هرر) تو تندو ررې پرر توپنرر نرر لرر)ي چررې ډورر) نوشرر تو

ځنر)مغ تشرر يررد پرر نارر کررې ګرهوو ولرر)ي ک هررق)تط ن رر ط)يقرر لرر

هدن ل)ل کل ل ن) چر هر)ل خبر)ې تپر)ې کرولې تو لخب)و تپ)و ه)ل ک ډي

مو ود پ ر ک نار ت هر ر رتڅ)ګ رد کرړي کوهښ يې ک ول چې کيوې

ککل نندغ نوي ک ر نا ک ن)و ګو ک څ و پ) )يدل وره ول

ترهطو پ کې ن ) و چې پ کې کول پ)م دګونر کي چرې پر رهردن هر)ل

کوسی شو هق)تط پ يې م سو کړو ک تهدق)تي تهددسلونو ک رونر تو

ټولن پع)ي ون ((

پ ري زون نو هق)تط يو کتهې روه ه) ګ ڼ چې ن) څ پ يې ک ه)ي هن)

پرر هرر ن رر) کدرره تنسرر ن قرره پرر ک ور رر ور لرر تم رر نارروی هررق)تط يررو

رتهنون لنسررت( لرر هررق)تط رر ويرره ک ونررد ک سرر ې ک ط)حررې لزرر رل

پي) يې پون ډو)ل ګټورل کل تو ک وتهطې رول تکت کوي((

قرر کي ق ز ل ر کررې يرو ډورر) لروو تو ررې هر ری مب رر کر رل پروپ)( نارر پر تند

ګ ڼ )هت( ن ک ط پ نار پر) پر ريخ ووتنردې ک يرو م رکنسرت( پر

ن م ي ک کړ نېچ ( لنه هق)تط ک نړۍ پ پ ريخ کې ک پنوهردوو ټهر کی

تو يررول رروو هۍ کل نارر ووتنرردي کرروي چررې ک ټولررو ومررو ک پون ونررو ک

ک نا پ ن م يول ن تو ن)غ نوب ش نېچ ( ي پوي پ) ه) کې ېکروت

هق)تط يو ورلندی ن رت ن ا و ه يې ن م ن ک ځن و نورو پ ن ر)

هق)تط م پ)ي لن م( تو طبنع س ( رک کړل تو ک تخلقو پب ن يې خزه

ک نس مسرنو روحر م و نو پېړيو کې مسنن س ن وند وټ ک پ

تو ګ چې خز پون يې ک ه ر پ ډګ)ونو ر ترونو تو کوڅرو کرې ک خز و

www.ael.af

۳۹

خ هو پ وتۍ کې ورکول تو کې پ ن ح ) شو چرې ک خز رې قنردې لزر رل

پې د )ير ل شر )ل ځ ن ن پې) ش ک څ ن نا ککې و کرلوک چې پ

ک ل)غونې کورې ک ش )تنو لر ون رې څ ر نسر ( هرق)تط خزره هروونه

ل ځه چې نا يو پن ووی ټول ن تنقل تو هنونز ل روه ه) و

هق)تط ر ويره ک تنسر و پر) ټولرو هر ځ نګړپنر پقروت کل تو ک هرړيدو يرو

ش)ط کتکی چې تنس و خزه ځ و وپېژن پقوت کتهې يرو ځ نګړنر کل چرې پر

پقروت وند کې ک تنس و ک خز وتکۍ تو ترتمۍ هربب ګ)ځر (( ک نار پر ن ر)

ي نې پونر تو پېژندنر تو کروسی شرو چرې کوتول کل کرړو هرق)تط ک حقنقرت

لټوو ک پقوت پ) ټولرو هرد)ل ن ر تو نېهن)غرۍ پر ک رهرېدو سرل ګ ر نار ک

ې تنګې ل ګ ک هق)تط پر ن ر) نتنس و کتخ وودتو ک نا ک حقنقت موند

)نګ چې ه چ د تو خب)پن تو پقوت ک تنس و ل ازړپن ه)ل م)هد کوي څ

هرر وي رر لرر هررې تنګې)نررې هرر)چن تخ رر نررو ځهرر خررو پرر کرر ر کي چررې ک

تنګې)نې پېژندنې تو پون ې لزر رل لر خز رو نننګړپنر وو تو نر پوننو څ ر

خب) و توهو

www.ael.af

۳5

د سقراط محاکمه

ک ( ک غ وډت هړي ک پ وپون ( ک وګړې پ وتن و ګنر ل ۷۶ک کغ توي

پ روتن غرړي تو نر مدو تپ ر ش ورنت هرق)تط( من کنر پر) ه ر ک شرورت

( ک ل کتي)ل شول هق)تط پ نا ځ ی کرې ک ځوتنر نو ۹۳۳منلک ووتندې پ)

م نرر) کولررو تو ک رر) پرر ورر)م ح رر) شررو پرر) نارر پررورو چررې پرر خز ررې

وييرر ووونهې سرر ې يررې کوکونرر لرر پوهررد ې هرر)ل م رر مخ کررړي تو نرروي

هرق)تط( چرې يرول توونرۍ نردتن و ک خز رو خدتي و يرې مع) ر کرړي کي

کوهد نو ل خوت ک پې دې لر ط)حرې هر)ل م ل رت وکرړ تو پ)وهرړل يرې وکرړل

چې م)ې پ غر ول ورکرړي ک هرق)تط کت پ)وهرړل پره ک نار پر ر يرول معنر

ګ ه کېږي

ک منهنې م و ننلت ک رتيو پ تکا)يت ه)ل هق)تط ګ نګ ر و ل

ې غوهد وکړي تو ک کت يې م ې وتی چې تپرغ( هق)تط کوسی شول ک

پ)وږکي خزه ځ و يې غورسی شو خو ک نا کت ک ر کرړی وتی نر ر نرو

هررق)تط( نرر و تصرر خبرر)ل کتکل چررې نارر وورردتو( تو حقنقررت( پرر) خزرره

وندل مه ګ ه نار پر کې ن ر) و چرې ک خزره نېروتک ک ګټرو لزر رل يرې نڅر

)ل ه)ل ن ن پ) مر)ې منهروم شرو څرو شرېبې وروهرد ک کړې کل خو کې ه

خ هو پ يول ډل کې ک نا نږکې کوهد نو ک نر)و يرو ور م ک نار پر سهرونو

کې ورکړ هق)تط نا پ مسد ن ډول پ) ه) وتوول تو پ ز پې وند يې غورل

کړ

www.ael.af

۳۰

افالتون

( ک ل ووتندې۹۹۷ -۹۱۷پ) منلک

( ۹۹۷ -۹۱۷ک چې هق)تط ک ن)و ور م پر) هر) وتوول ت لپروو پر) مرنلک

( ک غ و نا ډو) وخدون ک هق)تط شر ګ)ک و تو ۱۳ک ل ووتندې نه ويات

څ ش چې پ) هق)تط پې) شول نا يې پ) هرد)ګو ولنردل کت مو رود چرې

تپرررغ( ککې هررر ر پررر) ټرررول

نينررررب تنسرررر و پرررر) مرررر)ې

منهوم کرړ نر يروت ې يرې

پ) ت لپوو ن نې)وردونه

تغېرر وکررړ هررې نارر يررې

کې پررررر ونڅررررر ول چرررررې ک

سرر ې پرر ېل ې ررو )خررو

کې ک خزه تهد ک لندلوری

مارر ص کررړي ک هررق)تط

مرر)ې ت لپرروو پرر کت ث درر

کرررړل چرررې کېررردی شرررر ک

ټول ن وتقعنت تو ټول ن خن ل پ) مر ځ پضر ک مووروک وي ک يرو ن سرو پر

ک ر کت و چې ک هق)تط ک ن يې خز)ل کرړل ت لپروو پوګ ک ت لپوو لومړی

پ هد)ل منهن کې ن و کړي وو لنه ر هق)تط چې څ پ کې تث) کې نا

کي ت لپوو ک هق)تط پ) ک نې تو ځن و لنهونرو هر) ې)ل پر) پ ور کو)شرو

( ي ت تث ر لنه کي ککې تث رو ک وندي پر پې کېردو يرو غر کلنره ۹5

ره ول چې ت لپوو( ش ور ً نار ک تپرغ پر) هر رل هر) وروول نا س مد

کررړې ول کت مدرهرر تپررغ پرر نررږکې پرر يررول رر غ کررې وتقررر ول خ ونررد يررې نارر

www.ael.af

۳۷

په وتو و چې تک کمو ( نومېردل نرو ځهر خرو ک ت لپروو مدرهر ک ننار

په وتو پ ن م ماهورل شول ل نا وخد ن پ) کې کم پرورې پر نرړۍ کرې

نررررو تکررر ډمۍ وررررووې شررروې کي ک ت لپرررروو پررر تکرررر ډمۍ کررررې ک پررر رګو

ري ررن پو( تو ک ون هرردن ( پرر) سرر ې خبرر)ې تپرر)ې کېرردې لرر ننرردې

کب ت لپوو خز س ک خب)و تپ)و ي مه لنې پ ډول لنه ې کل ت لپروو

ناو شن نو پ) م ځ تويهو پ چې پ ز پې تو ک دلوو وو ن کي تو ک ل يول توخ

چررې ک رردلوو( پرر حرر ل کررې کي پ م )نرر وکررړل ن رر ً لهرر پرر) هررق)تط نارر

ناو شن نو پ چې پر طبنعرت کرې لووتندې س ن نو پ ش و ي نې کت چې ک

نارو شرن نو يرې پ ز پې وو تو ک دلوو وو ن وو پ م )ن کولر تو نندترنګر

پ چې پ تخلقو تو ټول کې پ ز پې وو تنننت ورک ول

ت لپوو پ يول وتحدل مس ول نا ک کتهرې يرو ډول وتقعنرت( کت مو ود

پ لټ کې و چې پ ز پې وي تو ک دلوو وو نر وي ت لپروو پر کې ن ر) و نر)

نا څ چې پ طبنعت کې کوسی شو لني ي حي يې کړو نار ک ردلوو وو

کي ځه نو کتهې ص) ن شد چې نا پي ي نر شر ټرول منسوهر ت

کتهې م کې څ ووو شوي چې ک م نې پ هن) کې پي ي کېږي خرو لر ل

ررې خرروت ټررول شررن و لرر کتهررې يررو ټررولن شررهه تو ټررې څ رر رغېرردل چررې ک

دلوو وو ن کي تو پ ز پې ل)ي

ک ت لپرروو پرر ن رر) نرر دلېرردونهې تو پ زرر پې هرره رندل يرر پديرردل لررومړن

و تند ت ر ې ګرې کي چرې ک ټرول يه و)( نر کی هرې نار ذن ر ت

منسوه پو وی ي تصه يې ووو کړی کی ت لپوو ک ېل ې و هه رندو پ)

م ځ ورپوتل پ حن)تو و ل ننردې کب ر کې پر ي ې پر ورهرېد نر) څر چرې

مو پ ش وخوت کې موووک کي پ تصه کې ک لومړننو ې ګو لر منردوکو

ټولګو رغېدلې ې ګې کي

www.ael.af

۳۱

ې ک ماه( پ ن م ونومولې نا پ کې ن ) و چې ک ټولو تهونو نا کت ې ګ

ش پ هرړی ير تنسر و نوش پ ت ک خوګ نو ش پ خوې تو ک هړيو ي تنس ن

وسو کی ت لپوو ک نړۍ ک منسوهر پو پر) شر يروت ې پر) يرول وتقعنرت ر ور

و چرې کرلوکل نا کت وتقعنت ورپ نړۍ ورپ ل ( ونوم ول تو پ کې ن ر)

تص ې ګې يې نن غر لرومړن پوروي)ون کي چرې پر طبنعرت کرې ک ټولرو

پ کې نړۍ کې وتقرر کي کت مهنر ن )ير چې ې ګې کي وموووکو هه رند

ک ت لپوو ک ماه( ن )يې پ ن م ي کوي ت لپوو پر کې ن ر) و چرې نر شرو

پر هر)ل کوسی ک ناو شن نو پ ر چرې ک ردلوو وو کي هر تو ډتډمرغ کرۍ

ورهېږو مو ک ناو شن نو پ چې ک منسوهر پو نرړۍ پرورې تول لر)ي ک

لند تو لني وو کي يوت ې کوسی شو ن مطننغ ن ) ولر)و حقنقر پېژندنر

کوسی شو يوت ې ک نارو شرن نو پر ر پ)سهر کرړو چرې ک قره لر سرې ک

ر چرې پا نص وو وي پ ل هي ه)ل ويرلی شرو مرو ک نارو شرن نو پر

پوور کوسی تو تحس هوسی يې شو ن مطنن کرۍ ل)و تو ک نارو شرن نو پر

چې ک قه پ وتهط يرې پا نوروسی شرو حقنقر تو ډتډم ر پېژندنر

ل)و

( کرورې وي تو کت 1۱۶پ ټولو شر)تيطو کرې ر ک يرو ما رث ک تيرو مينو ر

څ رور پ رې نن غ ماه( کی چې ت لپوو مط) کرړی کی چرې ټرول تهرون

ل)ي تو پ نندې څ ورو پ و وکروږي تو کر ک منسوهر پو پر نرړۍ کرې ټرول

تهون ګوډ ن وي

ک ت لپوو پ ن ) نړۍ پ) کوو لويرو )خرو ک حروتن)و تو منسوهر پو نرړۍ تو

منا تو تيهي ل نړۍ چې يوت ې پ قه ورپ س ره کېدی شر وواره

کېږي

وت ې کروسی شرو چرې ک نننګرړو تو ک ناو پ ر ير ک منسوه پو نړۍ

پق)يبر پ ورر ګونررو حوتهررو پرر م)هررد نننګررړې تو پق)يبررې پېژندنرر پ)سهرر

www.ael.af

۳۳

کړو ک منسوه پو نړۍ(( کې ن) څ ک دلوو پ حر ل کرې کي تو نرېڅ شر

ن ش کوسی پ ز پې کي ک منسوه پو پ نړۍ کرې نرېڅ څنر ث رت نر کی

ن) څن رتځ تو ځ

ک نارې پر ر کروسی شرو چرې ک قره پر م)هرد ۍورپر ير منا ر نرړ

ډتډم پېژندن تو حقنقر مع) رت پ)سهر کرړو کت نرړۍ کحوتهرو لر سرې ک

پونېدو تو کرۍ وو ن کل ننېا پ ز پې کل تو دلوو ن موم ک ت لپروو پر

ن ) تنسر و نر يرو کول توخنر مووروک کی مرو يرو وسر ( لر)و چرې ردلوو(

نسوه پو ل نړۍ ه)ل ټن ه پنوند ل)ي تو ک ه ن) څن پ ش و موم کت ک م

ک ن څ پ پې و پ ر کی مو حوت ن مو دو پورې تول ل)ي لر ننردې

کب ک ډتډ وو ن کي خو مو ل يول ن کېدونه رو څ نر ر)خنغ يرو

چررې پرر تصرره کررې مررو ک قرره ځرر ی کی څ)نګرر چررې رو کومرر مرر کي

نو کوسی شو ک ورپ ي منا ې نړۍ پ ن ر) ورپر وکدره شر کلهه رندل ن

ت لپوو پر کې ن ر) کی رو م هرې پر)کې چرې ردو پر کتخره شر مووروک

کی رو پ وس کې پر) ح رول ووتنردې پر ورپر ير منا ر نرړۍ کرې مووروک

کی خو ک چې رو پ وس کې کتخه ش نو ورپ ي ما نړۍ مو لر ير کل

و ک چې تص نړۍ پ ک رو ک ې)پر ورګ)ځېردو نرو وو رېږي وځ خ

( وتي چرې ک ار Erosنو کغسې لېوتلدن ي شوق پ ت لپوو( تي)و

ي من ې پ م ن کی نو ځه خو رو خزه س پ ک ې)پ ورګ)ځېدو لزر رل

يو ډول شق ن لېوتلدن (( څ)ګ دوي تو کت نو ن نار وخرت کی چرې ردو

تو ټررول نارر شررن و چررې پرر حوتهررو پررورې تول لرر)ي نندتهررې نننګررړي تو

ن کوتم پ)وږکي ک رو غوهد کت کل چې ک من ې پ و رونو وتلو ي ې)پر

خز ې ځ لې پ هدوو ش تو ک دو ل ندتن ت تک ش

ک ت لپرروو پرر ن رر) ک تنسرر و رردو لرر کروررو )خررو هرر) هررن ې تو پ ررې څ رر

کرې )خې ن)ل يول خز ې خز ې ځ نګړپن وې ل)ي رغېدل کی کت

www.ael.af

1۶۶

ه) ه) پورې تول ل)ي

ترتکل پ هن ې پورې تول ل)ي

منه ي لېوتلدن پ پغ پورې تول پندت کوي

ک کروو )خو ن)ل يول خزه خزه ضن ت ل)ي

ه) يد ک پونې ک کل کړې لز رل نڅ وکړي

ترتکل ک شي ت څ)ګ دوي کل

لدن يد ک ت ددتل پ) )يدل نه وکړي تو منه ي لېوت

ک چې ک تنس و کت کرې )خې پ نناږۍ ه)ل نه وکرړي نرو نار وخرت ر

ل يو تنس و څ معدردل تنسر و وروو شر ت لپروو خز ر ر مدي ر ( ک

تنس و پ ش و ووول کړې کل کت کولت ن ک تنسر و پر شر و چرې هر) هرن تو

)پې)ي تو ک رګ) څ ر ر)خنغ کی ک نار پر ن ر) دو ل)ي ل کولدنا) ه

هوکتګ) ک هب تو ګ) ن ک ک رګ)و پ ډل کې ش م ېږي پر کې ځر ی کرې

کت څ)ګ دوږي چې ت لپوو ک يون و ک نا مه ل ل طب څ ک ې ګې پ پوګر

ګټ پورپ کړې کل نا وخت کې يون ن طب پ کې ن ) و چې ه ل تنس و ل

هب څ )خنغ کی ل نندې کب خو ک نا پ کولت کې نر) ت ددتل تو پ

)ک خزه خزه ځ ی کرلوک تو کت پ کې خ ط) چې يو پ هب رتم ود کړي

ک ت لپرروو سرر تو سرر حهومررت کوتول لرر پون زرر ل ې څ رر هرر)چن

تخ رر ک نارر پرر کولررت کررې پ)وهررړل ک پررونې پرر) سرر پ)هرر)ل کېررږي تو لهرر

پر سرهروون کروي ن سرو نر ک ټرول ې ک سرهروونې څ ګ چې هر) وسر

کنردل لرر)ي ک ت لپرروو پر ن رر) ک وسرر تو کولرت ک )خررو کنرردې کروسی شررو پرر

سندې ډول ه)ل تنوور کړو ځن ې کسر و کېردی شر ک ت لپروو کولرت شر يد

چررې ک ووتهرردبدتکي کولررت وګ رر لرر ننرردې کب رر ځن ررې سسرر ن و نرر

ګې ننوکې کولې خو کت ټه يد پ پ م کې ول)و ت لپوو پ) کې ن )يې ټن

چې نا پ کتهې يول م ن کې وند ک ول چرې مرو لر مر نې هر)ل يرې ډور)

www.ael.af

1۶1

پوپن) کرلوک يد کې خب)ې پ مو ن پ م وي چې ت لپوو پر کې ن ر) و چرې

هرروې نرر کرروسی شرر ک نرر)و پرر شرر و ک کولررت مارر)ي وکررړي ځهرر چررې ک

پر) سر پ)هر)ل کېرږي تو کر هروې نر ک نر)و پر حهومت سرهوون ک قره

ش و کل کړې وکړي تو وپ له ش ک ن)و پر شر و ر لر پرونې څ ر )خن رې

ش ت لپوو نڅ کول کرورنۍ هردون ې تو ش ور مسر يه ک سرهروونهو

ي ما)تنو تو ه)پې)و ل تو و ل)ې کړي

نارر ک خ هررو ک نارر پرر ن رر) ک م شرروم نو رو نرر پرر) ناررې ډورر)ل مهنرر کل چررې

مسڼلنت وګ ه ش ک نا پ مدي ( کې ک م شوم نو رو ن ک کولت

مسڼلنت ګ ه شوی کی ت لپوو لومړن س و چې ک ووکدوو تو ک شرزې

تو ورځې ک هوونونو پ يې خب)ې کړې کي

ت لپرروو پرر نېرروتک کررې پرر) څررو ک ررې هرر دې هن هرر پي) ررې وروهررد ک

تث) ولنه نا پ کې تثر) کرې يرو ره ترمر ن حهومرت نورمنسو مه لن ((

مط) کړ پ کې نوي حهومت کې يې ش ور تو کرورنن ل پ نګر نر پ ړنرد

کړل

پ کې ډول ک ت لپوو پر نروي حهومرت کرې ک هروو ت تکي منردوکوږي خرو

کې ه)ل ه)ل ت لپوو پ) کې ټه ټن ګ ر کوي چې ک نار پر کولرت کرې يرد

تو وپ له ش تو ک چې)ې کت کر ر پ)هر)ل نر شر نرو کت هوې کل کړې وکړي

ککې م نر ورکروي چرې تنسر و يروت ې هر س ورو ي تو خزره کرنڼ س لر

ي کل و ه

ت لپوو ل ري ه)ل ي پ من کرلوکل تو کت ځه چې ک ري ک ن نو

پروو ندني ک ن) څوم)ل په)تر ش ن ن پان) ن کروي لر ننردې کب ر ت ل

نارر پرر) ټولررو ډتډم رر پونرر ( ګ رر خررو پرر ټررولن ډول ت لپرروو ک وتقعرر

پېژندنې لز رل ک تنس و ک پونېدلو تو س رهۍ ر ډور) شره ۍ و تو پر

www.ael.af

1۶۱

کې ن رر) و کرروم څرر چررې ک تنسرر و ذنررغ يررې کرۍ کرروي ډورر) ډتډمررغ نرر کي ک

ثر ر کي ککل ت لپوو ک وندتنر پر تول ک تثر رو مط لعر پر خز ر ککل خزره ت

ډو) مه تث) نن غ ک ونهوريت( تث) کی چرې پر تک ر ر لنهره شروی کی

ککې تث) ل سرې مو کروسی شرو ککل ک تک ر ذوق څر)ۍ نر ولګروو پر کې

ېل ې و مس ي و له س ې هن هت ن ) هوونې تورو نرې تو پ)تث) کې

ک م عدتلطبنعت مس ي و پ نث شوی کی

پوو هن ه س ن يوت ې ک ولسوتکۍ م ل س کل هرې پر) ک ت ل

( مقولرررر نرررر کل ک تلهنرررر پو Metaphysicsطبنعررررت تخرررروت مند يرررر

theologies ک نررررر کلرررررومړي ځررررره لزررررر رل ت لپررررروو وک رولررررر تو پررررر )

( کد کې يې ک يو تله ن ک ط)حې س کې روک چرې Nomoi نوموي

لنرد هر)ل ک نرېڅ ډول ن )يرې ک تخردل نر و پر پ نا کې کې مر نب نرړۍ

تو ل ن شد ک ت لپوو کت پوهد نغ ن ک و پر) هر) کل چرې کروم حهومرت

ډو) ه تو کوم ن م ډو) م و ن کی؟

www.ael.af

1۶۹

ارسطو

( ک ل ووتندې۹۱۱ -۹۱5پ) منلک

تروپ هې پ ترهطو ن يوت ې ک يون و هد) وروهد ن سو ګ ه کېږي

لومړن وند پرول نر ګ ره کېرږي ترهرطو ک تپرغ تهردوګغ نر و نار پر) کې

( ک لررر ووتنررردې پررر ۹۱5مرررنلک

مقدونن ( کرې وږوردل و تو نار

ې تکررر ډمۍ پررر سرل پنررردت يررروخرررت

( ک رررغ و کت مهررر ل 1۷کرررړل چرررې

( ک رررغ و پرررلر يرررې ک ۰1ت لپررروو

مقرردوي ې ک پ چرر چررې تمررنغ پرر (

نار نومېدل ش و ډتکټر) و ک

کندې ک ترهرطو پر) سر ط)حرو

اررررررزړ تغېرررررر کرلرررررروک ونررررررد

توطبنعررت ک ناررر لزررر رل ځررر نګړی

تنننررررررررت کرلرررررررروک ترهررررررررطو ک

هه در( پ) مړي ې وروهد ک کوچ ۍ تهن لويديخ پ وپ دېد څ)نګ چې

کروچ ۍ تهرن پر پر) نرو غ) تش صو نا پ) ک ) تو تلن ک پورو کرړی و

ن غوتوي يو ځه ن ک تپ ن نو( سهرون ک پې دې ووتندې نا وي وو چې

هق)تط( پ ش و ک يو ه ن سو پ) و نې کهړ ش

ک توه ۍ پ)کنې لويديځ پر ک نار پر) پې ردې وروهرد ترهرطو ک يرول هرنن

ين وتکنغ چې س ې ه)ل يې لېوتلدن ل)ل پ) خدمت وخت شو ک يونر و

ي ر ک ر چرې ن نارن نو( نار پر و ل ون رې څ ر ک يرول پ ريخ لنهونهوک

www.ael.af

1۶۹

وتکنرغ ووت ل ترهرطو يرو ځره نر تو شرو چرې تپرغ پر سو ير هنن ينر تمنر)

( ک ل ووتندې پ تپغ کې مړ شو ۹۱۱ش ترهطو پ) منلک

ک څ ن ت لپوو ک شن نو پ پ ز پې ي ماه( شره ونو کرې ډو و تو تصرلً

خررو ترهررطو ک خزرره تهررد ک پرر) يررې ک طبنعررت رردلونونو پرر پ م )نرر نرر کولرر

خررل رردلونونو تو يرر پرر توهرر ۍ نومونرر ک طبنعررت لررووو ورو پرر يرر ت

تنننت ورک ول

ک ت لپوو ک منسوه پو نړۍ پ پ کن هد)ګ کده تو نا څ چې مرو يرې

پ خز چ پې)ي ل کې ګورو ناو پ يې پ ه)ه)ي ن ) کده خو ترهطو ن

ک ول نا طبنعت پ ځن) و تو ک طبنع موووکتپرو ک ت لپوو ) هي چ د

پ يې څېړن کول

ک ننرردې کلنرره لرر م ررې ويررلی شررو چررې ت لپرروو يرروت ې لرر قرره څ رر کرر ر

تخنسد تو ترهطو ک قه پ) څ ه ل حوتهو نر ګټر پورپر کولر ک تهرد ک

تو ش ګ)ک پ) م ځ پ ک ر کوک کې تخدل پ) ننردې ځر ی پر ي پر نر رهر ک

ت لپوو لنه ې پ) ډو)ل )يدل ش )تن تو ته طن)ې و ل)ي پ کتهې ح ل

کې چې ک ترهطو تث ر وچ تو م وه کي ه له ک کتي)ل تلنع ر پر شر و ک

ترهطو يو ي ت شنې) لنه ې ک طبنعت ډو)ل ورل څېړن کوي

و نا تث ر چې ل ل)غونې کورې څ پ پې کي ک ترهرطو پر) يرو هر و تو ير و

( يرر پو تثرر رو پرر ناوپرر کرروي خررو لرر کې ون ررې څ رر يررې يرروت ې تول 1۷۶

( تث ر پ پې کي چې يرو يرې نر ارزړ نر کی ک ترهرطو تکار)ل ۹۷څ وو ت

لنه ې نن غ ي کهدون کي چې نا ک وي لزر رل وندرو کرړي وو ک ترهرطو

پ) مه ل ن س ې ګړنۍ کرلوکل

ک تروپ ي )ن ه لز رل ک ترهطو تنننت يوت ې پر کې کرې نر و چرې نار ک

لومړي ځه لز رل ن رتم ود کړل تو کتهرې تصرطلح ت يرې وپ ورول

www.ael.af

1۶5

چې تو پ) ېل ې و پون و کې ک رول کېرږي هرې نار کتهرې يرو سر

کې وک چې ک نا ل تم ېل ېه وم رتم ود تو ه)ل م شول

پ خز و م نو خب)و کې وويه چې ت لپوو ن پ) کل ووتنردې سر ن نو مو

پ ش و نڅ کول چې پ ټولو دلونونو کې پ ز پې تو ن دلېدونه مه

پندت کړي پ نندې خ ط) يرې پر ورپر ماره( س پرورې کرړ تو ت رلو يرې

وکړ چې ماه( ک ټولو ناو هه رندو ازړې ې ګې کي چرې ک منسوهر پو

کې ن ر) و چرې کت ما لونر پ نړۍ کې لندل کېږي ه) ې)ل پ) کې ت لپوو پر

پر طبنعرت کرې پر) ټولرو موورروک و هره رندو ډور)و وتقعر کي ک هر ري پرر

پوګ لومړی ت ( رتڅ)ګ دوږي تو وروهد ک منسوهر پو پر نرړۍ کرې ټرول

موووک تهون ک نا ل م ې م ود رتځر ځهر نرو ک نار پر ن ر) ک چر)ې

ما ل پ) چ)ې تو نګرۍ ووتنردې رتم ودر شروی کی( ترهرطو پر کې ن ر) و

چې ت لپوو ټول شن و ه)چز لندل کي نا ک خزه تهرد ک پر شر و پر کې

ن ) و چې ن) ت ځ نګړی دلوو( کوي تو نېڅ ت پ زر پې نر کی ترهرطو

وو نر ک خزه تهد ک کت ن ) نر پ ړنردتول چرې ک ت ر پ زر پې کل تو ک ردلوو

کل خو پ کې ن ) و چې ک ت ما ل( نا م هروم کی چرې تنسر و ک ېل ې رو

تهونو پ) ل)لو وروهد پ خزه ذنغ کې ټوکول کی

ځه خو نو شونې ن کل چې ک ت ما ل( ي ( ک ت پ) پېژنردنې ووتنردې

موووکل وي ک ترهطو پ ن ) ک ت ( کرې نار ځر نګړنې شر م ېږي چرې

ې ل)ي تو کت ځ نګړنې ن پ ټولن ډول ت رتم ود کوي ترهطو ور ت ي

ن کرلوک چې کت ې پ طبنعت کرې يرول لر رې څ ر ورل کي ک نار پر ن ر)

ررې( ک شررن نو ځرر نګړنې کي تو کت ځرر نګړنې پرر نرر) شرر کررې نا رردې کي

پ) ترهطو ک ت لپوو ل کې ن ) ه)ل ن م لف و چې ک چ)ې( ما ل پ خز

ګ ر ( ر چ)ې ووتندې رتم ود شوی کی نا څ چې ترهطو يې ک چ)ې

ک چرر)ې ځ نګړپنرر پررورې تول پنرردت کرروي ک هرر ري پرر پوګرر کت ځ نګړنرر چررې

www.ael.af

1۶۰

چ)ې نګۍ تچوي ځه نو چ)ې تو ک چ)ې ( يو ل ن پوپن)وږي هر

له ک وس تو رو پ ش و

ط)يقې ک دلوو پګ وري پ پر م پ کې نث کې مه تصه کتکی چې ک ه)ي

کېدل ک ت لپوو لز رل پ) ټولو لوو وتقعندون ک قه پ م)هد هر) کرول وو

تو ترهطو ن حوت کپونې تو وتقعنت يوت ي ۍ ه)چن ګ ت لپوو پر

کې ن ) و نا څ چې پ طبنعت کې ک لندو وو کي ک ما ې نړۍ ک وتقعندونو

و کرې نا رد کي ک ترهرطو ن ر) نر ککې تنعهر کی چرې ک تنسر و پر ر

) هي و ک ترهطو پ ن ) نا څ چې ک تنس و پ رو کې موووک کي پر

تصه کې پ طبنعت کې ک موووکو شن نو تنعه کی

ک ترهطو پ ن ) ت لپوو ک تهطورل ي نرړۍ ک تنوورونرو پر نردتو کرې ځر و

څ)ګ دول د کړی و چې پوورتت يې ک وتقعندونو پ پوګ

ترهطو پ) کې ټه ټن ګ ر ک ول چې پېژندن يوت ې ک تکرتۍ ل سرې پ)سهر

کېدی ش پ کې ت لپوو )ور پ کې ن ر) و چرې پر) نار پرورې نرېڅ

ش پ طبنعت کې نر پنردت کېرږي چرې م هرې پر) م هرې پر ورپر نرړۍ کرې

)ې کړي کي موووک ن وي ک ترهطو پ ن ) ت لپوو ن) څ ل نندې تم غب

کت پوهد رتپندت کېږی چې ک ت مار ل( لر کومر ځ ير رتغ ر کی؟ شر يد

يو کرون ت ن موووک وي چې کت ت ک نا ل م ې ووو شوی کی؟

مرو ک لنردلو تو وترهطو پ کې ن ) و نا څ چې مو پ ه) تو ن ) کې ل)

تنسر و خزره يرو ن ر ر خز ر کرړې کل خرو ک ط)يقې لر سرې يرې تورودلو

ډول ځ نګړی شعور ن ل)ي پ مو کې کتهې تهدعدتک شد چې مو حس

تغې ې ډلب دي تو ه)ل م نې يې کړي

ل نندې تم ر کي چرې ک پنرږې وټرو تنسر و تو حنروتو( م ر نن رتم ودر

کېږي پ کې ډول نو ترهطو ک تنسر و ک ځر نګړي شرعور م ر لف نر و هرې

نس و يول ډو)ل مهن ځ نګړنر ګ ر خرو پر کې ن ر) و ) هي نا شعور ک ت

www.ael.af

1۶۷

چې کت شعور پ) نا وخت پورې چې کمنسوه پو ل سرې ک يو څن پر کرۍ

)ي ل ن ش خ ل ( ش ګ ه کېږي پ کې ډول نو شونې نر کل چرې ماره(

ک تنس و ځ نګړن وي

اره( ن ر) ترهطو پ پ ی کې پ) خز ې ط)حې س پورې کړ تو ک ت لپوو ک م

پ) ووتندې يې خزه ن ) څ)ګ د کړ ک ترهرطو پر ن ر) وتقعندونر لر م د رو

هه رندو څ ووو شوي کي چې ک رې ير صرورت( تو مر کې( پر) مر ځ ک

يووتل هه رندوي کوي م کل( پ تصه کرې ک هره رندو ک وووهرت وی

تو وون) کی تو ي صورت( ک هه رندو خ صې ځ نګړپن وې وي

ورپ ناوپ وشول چې ترهطو ک طبنعت دلونونو پ پ م )ن کولر مر کل پر پ

لقول ډول کوسی ش خز ول)ي پ کې ډول کوسی شو ووتيو چې م کل

ترهرطو ک لنردلوري لر کنڅ تو کوهښ کوي ل قروې څ ر عره پر رتشر

وږندل م ې پ تصه کې ن) ډول دلوو ل قوې څ عه پ ک م کې ک توهدو

کل

ک ترهررطو تو ت لپرروو ک هن هرر سرر ې تخدل رر ت کرروسی شررو پرر کې ډول

ډلب دي کړو

ت لپوو ک يول )ن ګ تنقل غوهردونه کی تو ترهرطو نر غروتوي لر

توه )ن ه ه)ل خزه تويه غو کړي ت لپوو پول تو مد وص کس و پ پ م کې ننس تو ترهطو ټول وګړي چرر رو کررې پرر) طبنعررت تخرروت مند يرر ( سرر ې ت لپرروو پرر هن هرر

ندې ورم د تو ترهطو ن کت ور ن کرلوک ت لپروو خز ر سرر پنروري تو ټررول ن چ رد يررو ره هرر)ل ګرهوي خررو ک

معدب)ل کل (philosophy practicalترهطو لز رل ن ن س پرر يررول رر وي رر ت لپرروو تهررن و پرر ګوپرر ننسرر تو ترهررطو ځنهررې پرر

ترهطو پ وروهد پن نه کرې ک ن ر تو پ)پنرب هرړی و نار غوهرده ک

www.ael.af

1۶۱

خ هو پ ذنغ کې موووک م نن رتټرول وروو تو م)پرب کرړي لر ننردې

کب يې ک م ط مط) کړ وچ تو ري ډولر قوت رد يرې ککې ر

ې وننررول نررد يررې کت و چررې ک ناررو پرر م)هررد م طقرر لزرر رل پرر پرر م کرر

قضنې پع)يف کړي ک هر ري پر پوګر لرومړی ن ر)( ټرول هر کښ مر)ي

کوي ن )( مو ټول ه کښ يو ل کې څ کت پ ي رتوځ چې مرو نر

م)و( پ کې ما ل کې مو پ څ)ګ د ډول ک م ن وو پ) م ځ تويه وي و ک هرره رندو ک ډلب رردۍ پرر) مهرر ل نارروی پرر ترهررطو پرر طبنعررت کررې ک مووررو

لومړي پړتو کې پ) کوو ډلرو ووار لرومړۍ ډلر رې روحر ګ ر لهر پنرږل

ل)ګ ک تو و څ څه ک ځنهې لووې ورې تو نور ک هه رندو پ کې کلر

کررې رردلوو شررون نرر کی تو ک ترهررطو پرر ن رر) يرروت ې ک ه)ننررو وتم ررو رر

لوو رتولو کوين ډل ه کښ نومېږي چرې م)هد کوسی شو پ ناو کې د

ک ناو پ کن کې دلوو شون کی

ک ترهطو پ ن ) پ طبنعت کې موووکې هه رندې کوسی شرو پر وروهرد

پن نه کې ک ه ک و تو رې روحرو لر م رې هر)ل ډل ردي کرړو پر) ارزړې رې

روحې ډلې وروهد وټو پ رهرېږو چرې ک رې روحرو پر تنرهول هر کښ ګ ره

کېرږي تو ک ه ک رو پر تنرهول رې هر ل ترهرطو نر هر کښ نر پر) کوو ډلررو

ځ ورو توتنس ن نو ډلب دي کړي کي

ترهطو پوور ک ول چې ک ځنهې پ) مخ ن) ډول ح)کرت ک هردورو تو هرن رو ک

ح)کت ل سرې نردتيت کېرږي خرو پر نر) ډول يرو ره څر نر يرد ک تهرن ن

ځرروتۍ لررومړن منرر)ۍ يرر خرردتی شررن نو ک ح)کررت هرربب شرروی وتی نارر کت

ل کترهطو پ تنرد لرومړی منر)ۍ ح)کرت پر لر)ي خرو ک تهرن ن شرن نو ک

ح)کت ت ګ ه کېږي چې خز پ طبنعت کې کح)کت هبب ګ)ځ

ترهطو پ کې ن ) و چې ک تنس و شرهه ير صرورت( ک وټرو لر رو (

نا پ ن ) تنسر و نار حنوتن رو ( تو م طق رو ( څ )خنغ کی ک

www.ael.af

1۶۳

وخت نېهن)غ کېدسی تو ه وند کوسی ش چې لر ټولرو تهردعدتکونو تو

تمه ن پو څ ګټ پورپ کړي

ترهررطو پرر) کرې ډولررر نېهن)غنررو ررر ور کرلرروک ناررر لررومړی نېهن)غررر

خوش ل تو خ دتن وند ګ ڼ کوي ډول نېهن)غر يرې کت ګ ر چرې يرو هرړی

ېچر هلند وند ول)ي تو کرونن نېهن)غ يې نر کت ګټر يد ت تک تو مسڼ

نېهن)غ ک نا چ وند پر ورکتخ ېرږي چرې تنردي ل مد هر)( تو ن سرو

وي

ترهطو پ کې ن ) و چې کت کرې ډول نېهن)غۍ يرول لر رې هر)ل پړلرې کي

تنس و ک ناو پ م)هد کوسی ش پ ونرد کرې نېهن)غر پ)سهر کرړي لر

نار ک يرو توخنر ونررد م ر لف و کر چېر)ې ترهرطو توهررنه ل ننردې کب ر

وندی وتی نو نار څروۍ ر يرې چرې يروت ې هرزورت کروي تو ک خزره ردو

پر ل ې وخرت کی يرو توخنر ي تو ي نا څوۍ چې يوت ې پر) ذنرغ غړي غړو

شرر ص ررلی وتی ځهرر ک نارر پرر ن رر) کت ت رر)تط تو پ رر)ي پرر) نېهن)غررۍ

ې کوي ندې يو لړ م تغې

ت ک ت )تط تو پ )ي پ) مر ځ ترهطو ک ضن ت پ پ کې ن ) و چې ضن

وورپن نار څر ډتر پ ک ر کی تو ن ن ن م طق طلي حد( کی ن م وغ

چې پ) ډو)ل حدل مو موخ کل نار شري ت کی پر) شري د ټنر ح لرت

پ ک ر کل نر تهر)ت ډتر تو پ) نا پورپ ح لت وورپن وي ن ن

تو نار څر چررې هر تو م رر کي نار هرر وت کی پر) هرر وپ ټنر ح لررت

ن کل تو پ) نا پورپ ح لت ته)ت ګ ه کېږي

کت مو ود ک خورتۍ پر ر نر هرن هره ري کر خرورتۍ تو ډور) خرورتۍ

کوتول خط)نر ۍ کي کروم څر چررې ت لپروو تو ترهرطو يررې ک تخلقرو پر رر

کوي نا ک ل)غون يون و ک طب ت پ) س وسو کي ک نا وخرت ک مط)

www.ael.af

11۶

طب ت پ کې ن ) کت و چې ک ت ددتل تو پ هب پ ر يرت هر)ل يرو هرړی

کوسی ش نېهن)غ تو مد هب( وي

ک ټول ې پ ن ک ترهطو لندلوری ل ت )تط تو پ ر)ي هر)ل ک م ل رت ر)

و يو هن ه موووک( ګ ڼ تو پ کې ن ر) س رتم ود شوی و نا تنس

و چې تنس و ل ټول ې پ)پ ازړ ن کی ک ترهطو ک ن ) پ) سر کرورنۍ تو

ک ررر ک خ هرررو لرررومړنۍ توپنررر وې لهررر غررر ت ګ)مررر هرررو تو توسکونررر

پ من وي خو ک ټول ې وروهدۍ کېدسی ش يوت ې کولت وي

ترهطو کرې ډول حهومدون ط) کړي کي

کرې ک ټرول ې سرهروون ک يرول پر کې ډول حهومرت ه ط د حهومت -1

ګ ر چرې تهردبدتک( هر وي ترهطو کت حهومت نا مهر ل ې )ک پ س ک

پ م ون کړي تو کت پ کتهې ح ل کې کل چې ما) يرې يروت ې خز ر ګټر پر

پ م کې ون ننس

پرر تشرر)ت حهومدونررو کررې ک خ هررو سرهرروون يرر تشرر)ت حهومررت -۱

ما)ي ک يوې ډلې وتکن و پ) غ ول کل وتکن ډل يد ل ه) ورۍ څ ک ر

وروتکرر لوتنرر خ رر تو کرر کت کرر ر وکررړي نررو تشرر)ت حهومررت پرر) يررو

کيهد پور( حهومت دلېږي

کت حهومت ن منهغ خزه ه وتل ير مط و نرت ولسوتۍ حهومت -۹

هرر ورکررړي تو کت کرر ر نارر وخررت شررون کی چررې ک حهومررت مارر)ي ک لرر س

ل هغ)و س پ ورش

پ تنقل تو ي ک پ وتنۍ وه وتلې مب ر ې پر ر کروسی شرو ووتيرو

چې ترهطو پ پ کدن ( کرې م پ)ي لنسرت( ن سرو تو پر هرد)تپنژۍ(

ونرد کرې ک کې کې ري لېست( ل و ي نې پ کې م ن چې نا پ ورځ ر

نررړۍ هررړی و تو پرر رهرردن ډول يررې هرر) تو نرره کرر ول تو پرر هررن ي تو

وروهرردۍ نررړۍ کررې ک خرردتی رردل تو يررو تيهي لنسررت( تنسرر و و تنرر پرر) کې

www.ael.af

111

پرررورې چرررې ک ناررر مهررر ل پررر) ک درررور نررردې ک وتکن رررو خ)ت ررر پو پررر) )يررردل

دل پرورې پر وررهېدل و ک توهنه لو س ن نو پ وي ترهطو پ) ډور)ل )ير

خز س کې مر پ)ي لسرد ( تو تيهي لنسرد ( تصرول هر)ل ګهولر کرړي

وو تنګ رري( نارر ک ل)غررونې کورې ک سرر ن نو پرر ډلرر کررې ک نررړۍ هررد)

ن سررو ګ رر کرر څرر نرر نارر ک ت لپرروو( خررل چررې ک پ يد ررت تپررغ(

ندې ( ک ل ووت۱۹۶۶تهدوګغ و ک ولس ن سو پ پوګ ي ک شو ترهطو

ولنهه چې ک س ې موخ يد پېژندن ( وي س ک ترهطو پر) مهر ل يرو

پ)تخ ر و چرې ېل ېره روم پر کرې رتټ لر وو چرې نر) هر روتل وتلر

پولني تو هوونه يد ک نا ل تصولو هر)ل تشر ي پنردت کرړې وتی نار

ي نې کت لومړن ن سو و چې س يې پ هسدن پن ډول ډلب دي کړل

چې نا يې پ يول هر)ي چوکر کرې شر م کرړل پر) هنسردن پن ډول ک

نا ل خروت ک سر ې وور پر) کې سر و چرې پر سر کرې ک پنرورۍ تو

نه پ) م ځ پوپن) وش ک نا پ ن ) حقنقرت کت م نر چرې هر) لر وتقعنرت

کرول ک ه)ل هنوو وخوري نا تک کول چې پ) س مس ي و س پورې

روغدن خوش لۍ ر يت تنس ننت تو شي ت هبب ګ)ځ ک رو

نا ويه تنس و يد نڅ وکړي چې ت ردي شر تو مر)ې ونر کرړتی شر

چې نا ک نې)ودو ک دې پ ورګو تر کړي

يرو ک ترهطو پ ن ) يو څ ش پ هوو کې ک کی پ نندې خ ط) نا هو

پر کې ن ر) و چرې هروې ک ماره پر پولنرد نننګړی تنس و(( ګ ڼ ترهرطو

کې م ع ې تو م ونه کي پ کتهې ح ل کې چې ن)ي ع ل تو مولد کي

پ نندې خ ط) م شوم خز ې ځ نګړنې ل خزه پلرل رتتخ ترهطو پر کې

ن ) و چې ک م شوم ټولې ځ نګړنې ک ن) پ نط ر کرې ر غرورل کروي تو هرو

)ت )وي چې نط پر کرې وکل کروي پر کې کول يوت ې نا پ نا چ پې)ي ل

ن) ک م شوم ي صورت( پاهن وي تو هو ک نا م کل( ووووي

www.ael.af

11۱

کت مو ود چې ک ترهطو پ ش و يو پرول تو ځنر)ۍ ر ل کې ک و سر تويهرو

پ پ)کې حدل پې)وپ وکړي ک ورې خوتشن ۍ خب)ل کل خو کت مو ود

ړی کت چررې ترهررطو ک هرر و تو م شرروم نو ک کوو ټهررو پرر ناوپرر کرروي لرروم

لروکل تو کوير کت چرې ک ر نر طبنعت پ پورل پي) ي تطل ر ت نر کر

)ي يوت ې خزه ځ و ککې وو وګ چرې يروت ې کوی کروسی شر ن سرو ن

تو څېړونه ش طبع ً ک ر ل نننګړپن وو ه)ل مخ ش

)ل چې ک م و نو پېړيرو پر ک هوو پ ک ترهطو لندلوری پ خوتشن ۍ ه

ټول کورل کې پ ړند تو ک ت لپوو ن ) ل ي کل وتيسرده شرو ک ترهرطو ن ر) پر

ک نسرر کررې پرر پ)تخرر کچرر کوک شررو لويررديځ څېړونهرر ک تغرر)تق پرر رر ک

( وتنو پرورې تټه روي ک نار 1۶۶۶( څ پ) ۹۶۶ترهطو ک تث رو شنې) ل

(يرو نرن م نروو ويره شروې ون رې يو م ګ)ی تو ککې تک کروي چرې ک نار

ون ررو پرر رهرر لرر ترهررطو څ رر رتپرر پې تثرر ر ک م طرر طبنعررت پررون ې

ي لنهوتلۍ هن هرت ک خبر)و ن ر) تخلقرو تو حنروتو پېژنردنې ند م

پرر رر کي نارر ک وټررو پېژنرردنې حنرروتو پېژنرردنې م طرر ري ررن پو تو

پع)يف تو پان) خزه خزه تغې پ)و وک ترهرطو پ) هن هت پ ش و ک ومو

لومړن ل و چې ک خز رې مر نې ک ېل ې رو ومرو پر)م ځ پروپن) پر ق يره

پرر کدرر کررې تنسرر و ک يررو ټررول ن موورروک پرر پوګرر (هن هررت شررو نارر ک

مع) کوي کر څر نر نار ک تنسر ن نو پر)م ځ طبنعر پروپن) پر ق يره و ک

پ کر ري خدم پو کې ک ناوی ل ک رونې يې ملپرړ خ کم نو ل غلمولو تو

کدرر کررې نارر ک شررن نو ک ررې تو ک مرر کې پرر)م ځ ( يرر ند م کرر ول پرر

ي ي ن پر) طبنعرت لروو ح لرت لارت ند تويه څېړي نندلد کل چې ک م

رتپ ي کوي ک م و نو پېړيو پ هن) کې ک ترهرطو ک ن مو پ ک شن نو کن

هوونو لز رل ک نورم تو تصه پ پوګر (تههوسهدن و ي تث ر ک مدرهن

www.ael.af

11۹

هن)ونرو (م پ)ي لسرد تو (تيهي لسرد وک رودل نا ک م و نو پېړيو پر)

خزه ځ نګړی تغې پ)و وک ک نا ه)ي هنسد لر پ ونرې مرنلکي پېرړۍ

ت هرر)ل يوځرر ی شررو تو نڅ رر نرر پ)توهرر پررورې پرر تروپرر کررې لرر مسررنن

ت ک سر ې نرهن و ک هوونو پ م)هد يې ک مسرنن مد (تههوسهدن

ک رهن هد ې غورل کړل ترهطو ل کن پ ول طبنعت ک وکې پ ح ل کې

يو هن) ګ تو ګوم و کروي چرې ک نر) ح)کرت پنره تلهر ځروتۍ پرورې پړلر

لر ت کې ل تنکی ه)ل ل کې چې ک نا ل ن )ل پن وونه ځوتۍ پ مسنن

ن ل)ي پېړۍ پېرړۍ کېرږي چرې نار ک مسر ن نو تو ) ر خ ل ه)ل ورپوتل

نېوتکونرو رر و سرر پرر) خزرره تغېرر سنرردې رتوهررد کي يررول رر ډلرر نرر

ص کوونه ترهطو ک پ ريخ پ ډګ) کې ک مسنن تيهي لونو تو تلهن پو يو

پر پنقنر) هر)ل (پ)لرو م رپنغ يو هنونز ل (پ)وپسد نو وت ي سرل ګ ک

نګون و ت ه رو ن سو و ل ک و کنس ين ش ) تو ترهطو ي

www.ael.af

11۹

افکارمابي يوناني

( کر ل ک ر چرې ترهرطو مرړ شرو نرو يونر و پر نارو ۹۱۱پ) منلک ووتندې پ)

( ۹۱۹ -۹5۰ک ونررو کررې ک نررړۍ يررو هررد) ځرروتۍ و کت هررد) ځرروتۍ پرر) مررنلک

ک ل رره) ک ررنو تو ک نارر ک دوحرر پو لرر تم رر (هرره در ک ونرر ووتنرردې ک

رتم ود شوی و

پ چ و ترهطو ن ک مقدوننې توهېدونه ګ ه کېدل (مقدوننې هه در ک

نرر نر پېرر)ل کرړل هرره در پرر) کې تو تو کت چرې څرر مروکل يررې ک هره در پرر) رو

ير توهرر (تري نر څ ر رتننررولې پر) (تير)تو تو (مور) )ير ل شرو چرې لرر

کت ټولې هننې پ) خزه پورې خز ې ل ه)ې وځا وي (ن دل د و تو ت ا نس

وتۍ سندې رتول تو پ ناو کې يون ن پندو کوک تو پ)تخ کرړي پر کې ډول

نو ک ا) ک پ ريخ يول نوې کورل پنره شرول نړيوتلر ټول ر رتم ودر شرول چرې

رل يون ن ې تو )ن ه پر نارې کرې ټر کونه نقر کرلروک ک پر ريخ کت کو

کورې پ ن م ي کوږي (ن ن م ک ل وغوېدل معنوسً ک (کرې هول چې

څ موخ وتکنغ يون ن ک دور کی چې ک ناې م نې پ) څ ورو (ن ن م ل

وتکنرغ (ن ي نې مقردوننې هروريې مور) تو تري نر لويو تمز)تپوريو

هن هر تو پروځ وتکن ر (ۍتمز)تپور روم ( ک ل ووتندې 5۶و پ) منلک

ټرولې تمز)تپرورۍ پر) (ن ر رتخز کړل پ) نا وروهد کې نروي ځروتۍ ک

www.ael.af

115

(تهررز نن تو رومر ک درور لر خزره وتۍ سنردې رتوهردې تو نر سپن ر ر

څ رر ننررولې ک تهررن پرر) ول پررورې پ)تخدنرر وموندلرر تو پرر کې ډول ک روم ک

چررې ک ل)غوندنرر ک وروهرردۍ هررهېلۍ کورل پنرره شررول کت نن غرر کورل کل

کورې پ ن م ماهورل کل پ کې ځ ی کې يد کې ټه پر پ م )نر وکرړو تو

نررړۍ پرر) خزرره وتۍ سنرردې (ن رر رومنرر وم هررې پرر) کې چررې ینارر کتک

رتولرر روم ک يونرر ن ک دررور تو طبعرر ً سرر ې پرر) تغېرر) سنرردې خزرره نقرر

ه پ و تو خزه وندتن پ يې کوتم ورکړ

وکل (ن ن م ېل ې و نېوتکونو تو )ن ګونو ک ه)حدونو ل خدنېدو ه)ل ک

يون ننرر نو رومنرر نو مورر)ي نو نرر نو وکررړل پرر) کې کورې ووتنرردې

ت ا نسد و تو ک تمرو کرير ک شرن ل ک تي)تو ن ي نې تشوري نو تري ي نو

ل تو ک خزره ځر نګړي مر نب ورونر کرلروک خ هرو ک ځن و )خو پر ګرهوو(

خو پ کې کورل کې م د ف ک دورون يو ره خز و خدتي نو ب کت يې ک ول

کې ن وپه تو ک ناې م نې ک کي س تو ن ورونو يرول ټولګر يرې

رتم ود کړل

ټولرر هررنن کررې پ)تخدنرر يونرر ن ق يرردو ک يون ننرر نو پرر) تغېرر سنرردې پرر

رې خز رې کرړې ک شرن نو تو وموندل ک و ه ډول ک هروکتګ)ي و ر ترونو

مرر لونو ک رتکررړې ورکررړې پ)څ رره ک ت هرر رو پبرر کلې نرر پرر ډورر) ځرروتۍ هرر)ل

و)ي و پندت کړ ل ې خوت ک نورو هننو ت هر رو تو ق يردو نر ک نرړۍ نرورو

پ ټولر حرو ل (مديد)تنې هننو پ سرل پندتکړل تو خزه تغې يې وره ول ک

رتم ودر شرول چرې ن ېدل تو کتهې تکي وکې ک خدن و خدتي نو ب کت ن ک

خدتي نو تو م نب ق يدو يرې لر تول ک درور څ ر هر)چن تخنسردې ول تو

پ کې ډول ک تکي نو يو ګهول ح لت ي کي تخدلط رتم ود شو

www.ael.af

11۰

پرر) کې کورې ووتنرردې خ هررو خزرره ځرر و پرر خزرره م ررت تو خزرره وسيررت پررورې

و ک ت هررر رو پررر) ت تکتنررر پبررر کلې پررر ول ک نېوتکونرررو ک پولرررو پررر) ونګېررردو ت

مدرر)کک شررول ککې کورې پرر رر لنررد وروهررد ډورر)ی خ رر ک خزرره نررړۍ

شررر ېدنې تو څ)ګ ررردل ځ نګړنررر کررروسی شرررو مررر نب پ)کيدونررر )ن ګررر

وګ و لندون د

س پ حقنقت کرې کروم نروی شر نر و پر کې کورل کرې مرو ک (ن ن م ک

ک کغرو (پغ تش ندتو ن يو هې ک (طوهق)تط ت لپوو تو تره کوم نوي

کريو هد)و س ن نو لندلوري ک څرو ېل ې رو مد ر وپو سر و)ير نونو ک

تله م هبب شول ک ټوکېدو لز رل س ه)چن ې تو

پ کورل کې ن ک ېل ې و )ن ګونو ک ګهولر ح لرت پر) تغېر (ن ن م ک

خدنځ تو لويديځ ک ت هر رو ک ه ر (هه دريې کې ک (مو) سندې رتغ پ

ک پبرر کلې پرر )خرر کررې هررد) نقرر ولو رر ول پرر کتهررې حرر ل کررې چررې تپررغ لرر

څ ک رتپر پې سر هروونونو پر )کرت ک (هق)تط ت لپوو تو ترهطو

سرر ې م)کرر ګ رره کېرردل هرره دري نرر ک رر م)کرر شررو کت هرر ر ک هررد)

پون ې تو طبنع څېړنرو م)کر کد دوو پ ل)لو ه)ل ک ري نيوم وند

شو

نغ ن ک نناو وخدونو پ ش و ک کيغ س ې تو ک نروي تو تول ر يوځر ی

کېدو ک نوي نړۍ لند لز رل هې سرې چ رې )ت )ې کړې کي

ککې نوې پېژنردنې( لوير )خر پر تصره کرې ننار پ روتن ت هر ر کي کت

دې خز ر ري ر لر)ي چرې ک پر کورل کرې تو پر) نارې ووتنر (ن نر م ت هر ر ک

www.ael.af

11۷

ووتنرردې سرر ن نو لرر خرروت طرر) وتو پرر) نارر (هررق)تط ت لپرروو تو ترهررطو

شوي وو

پو پ)م ځ ک کتهې يوې ګهې ووې پندتکول مه و چرې ک نککې وخت ک س

تنس و وند تو م)ې ک پوهد ې لزر رل ځروت پنردتکړي لر ننردې کب ر ککې

يررر نررر ککې نړيررروتلې ټرررول ې ک کورې ک سررر ې پررر) ټولرررو مهررر تخررردل تو

س ن نو ک پ م )نې وو مو ود ګ ه کېږي تص پوهد پ کې کې ول چرې

رهدن ې نېهن)غ پ څ کې کل تو څ ډول پ)سه کېږي؟

(څ رور ککې کوو مهنو پوهد و ک ځوت ولرو لزر رل پر کې کورل کرې لرږ پر) لرږل

وګرړې ډګر) پر س هوونو چې پ) نورو ي ت څ)ګ د تو مار ص وو ک

(وتقنوو تپنهوري و تو نوي ت لپونن ورک بن و کتخه شول کت هوونو

نومېدل

www.ael.af

11۱

کلبيان

يو چ د پ حقنقت کې ککې س ې ط)يقې ک ټوکېدو هبب شو (هق)تط ک

پ کې ډول چې يول ورځ ک يوې نټۍ م ې پ وکرود تو پ نټۍ کرې مووروکو

شن نو پ ځن) شو تو ن يې وويه وګورئ تنس و ک خزره ونرد لزر رل کومرو

کومو شن نو پ توپن ل)ي (( ککې خب)و ل ن و څ ک هق)تط موخر څر ول؟

وتقعنت کې هق)تط غوهده نور وپونوي چې نا کې شن نو پر توپنر نر پ

ل)ي

ک هق)تط کت وي تو چ د ک ک ب س ې ک س حنانت غورل کړ کت سر

( ک لرر ووتنرردې رتم ودرر شررول سررټګ) يررې ۹۶۶کررې پرر) مررنلک (تپررغ پرر

( پرررر ن مرررر يررررو شرررر ص و چررررې ک هررررق)تط ک Antistnenesي ن سررررد نتند

)کتنو ل ون ې څ و ش ګ

ک بن و پ کې ن ) و چې رهدن نېهن)غ پ پې) تيسدونهو حروتن)و لهر

لووو کل کړو هن ه وتۍ تو ي روغدن کې نا ردې کل کت نېهن)غر نار

شررن نو څ رر چررې تپ رر ق تو ناررو وخررت پ)سهرر کېررږي چررې تنسرر و لرر ټولررو

هدن نېهن)غ ل ره ت تک تو خل کړي څ)نګ چې ر ځ و پې)ودونه کي

مه ل تو ن ثب پر هره رندل نر کل شرونې کل چرې ک نر) چر لزر رل وي ک ر چرې

رهدن ې نېهن)غ يوځه پ)سه ش ن ل سه ن وځ

ک (ين نتندنسررد ک ارر( نومېرردل نDiogensډورر) نرر مدو ک برر کيوورر ني

د ې تغوهر کېږي چې نا ش ېدلې و مې ش ګ)کتنو ل ون ې څ و ويه

ول تو پر) ځنهر ر ويردل کېردل پر کې يې ګ)ځول پو )ل يې پ) ش تمس

ککې نېهن)غرررۍ تخنسرررده تهررر ن نررر نررر وو يرررول ورځ څ ررر ډول نرررو لررر کل

ک نا لندو پ ورغ چې لر نار څ ر ک نار ک غوهرد ې (مقدون هه در

لرر (نيکيوورر يرر نن ررې پوهررد وکررړي تو څرر شرر لرر کل څ رر وغرروتوي

څ غوهد وو چې څ هې پ ش تو ک لن) م دل ن کړي نار (هه در

چرې پر) يرو هرد) ټولوتکر ډور) رهتی تو ډور) څ)ګ ردل کرړي پ کې ډول غوهده

نېهن)غ کی ځه څ ش چې غوتوي نا يې پ وتۍ کې کي

www.ael.af

11۳

رواقيون

کرې (تپغ پ ( ک ل ووتندې ۱۶۶ س ې لز رل چې پ) منلک قتوک بن نو ک ر

رتوټوکېرردل ډورر) يرر ت تنننررت کرلرروک نرروو( پرر) يررول چررت سنرردې خز ررو

پر ن مر مارهور (روتقنونرو ش ګ)کتنو پ وي کولر لر ننردې کب ر کوی ک

تنننررت شررول کې لنرردلوري نرر وروهررد پرر رومرر ک دررور کررې ډورر) يرر ت

ول تنسر ن و وتقنوو ن ک ن)تک دنو ( پ ش و پ کې ن ) وو چې ټپندتکړ ر

ک نار پر روتقر (ګرو لوپ يول کچ ل پونې لوګو ( څ )خنغ کي

م ن ن يوت ې ک ټولو شن نو ک ټوکېردو ځر ی کی هرې ک پې رو ق نونن ردي

ن کل

پ يول نوم ق نونن دۍ کې نر يروت ې شرن و هرې ک نارو پېژنردونه

ن ک ځ يېدنې وو کی پ کې ډول ک م هوم پ ه) وووهدون تو وتقعنرت يرو

کرۍ ک کنه ن ن ک يول تصره پر (لوګو ه ه)ل هنوو خوري ځه نو ک

کرۍ ي کې مه کي هې کتوت ې ک پونې پ پېژندن تو مند پوګ ن ي

پرر) هن)نررو بنعررتتمهرر و نرر رتم ودرر کرروي چررې هررړی ک ط تپرر) نارر پورپرر ک

ندې ن پ ه تو ند نغ ډول پول ش

تث) ه دي نورې مروخې نر شرد چرې غ يې ي موخې خزهپ) کوم ځ ي چې

يد وڅېړل ش تو کت ن پ کې م ن کل چې طبنعت ک ند پېژندنې لر کرۍ

قرر م هرروم م نرر ګ رره کېررږي ک طبنعررت ک روت ن رر نرر هرر)ل هرر يررو مرر

ک چ د پ) غرور نردې وسول کل چرې ک ېځ نګړن ک تخلقو پ س کې ک نا

خزه طبنع ح ځ نګړپن وې ل)ي

www.ael.af

1۱۶

ک روتيدونررو پرر ن رر) تنسرر و( ک نررړۍ( پرر) ووتنرردې ک يررو کرروچ موورروک(

حنانت ل)ي چې ک يو لوی موووک( تنعه ي څ)ګ دون کوي

ر پ يو ډول پ) ټول ن حر ير پر (قنوولندلوری ککې هبب شو چې روتکت

م د ش کت طبنع ح ک تنس و پ) پرونې تو ک ي ر پو وي پ) طبنع ح ور

و نرر مرروم ځهرر نررو ووسو کی لرر ننرردې کب رر پرر مرر و تو مهرر و کررې رردل

ک هرق)تط پ)څ ره تو ک هو نسرد نو پر) ووتنردې (قنروو روتويلی شرو چرې

وسو کي

طبنع ح پ ټولو تنس ن نو پورې تول ل)ي تو تو غلم و ن لر کې حر څ ر

)خنغ کي روتيدون پ کې ن ) وو چې پ) ن) نېوتک ندې وتکنغ قوتننغ لر

نننګړي پق ند پ)پ ه څ ن کي ل طبنع ح څ

تنس و ک نړۍ تنعه ل نرو ځهر خرو يرې ک (وقنونل کوم ځ ي چې روت

کوی ک کوتوو پ)م ځ پوپن) ن م ن ناوی کغ رت ک رو ( تو وسر ( پر)م ځ

و چرې طبنعرت يروت ې يرو کی پر ون پوپن) ن لندل ځه ناوی پر کې ن ر)

وتي چرې ک ت لپروو لر لنردلوري هر)ل (ې لندلوریي س ې کې کود يوت

( ګ ه ل ناو ه)ل يې پق ه څ)ګ د ش کول ګونچې وتقعندون يې

ک خز ې م نې تص تمغ وو نړۍ يرې خزره تهردوګ و ګ ڼر (قنوو روت

پر تنرهول خرل ذنرغ کرلروک (ک بنر نو نر ور)ل ونو ځه خرو يرې ک خز ر

ناوی ک تنس ن نو ټول ې پ پ م )ن کول هن هت پر يرې تنننرت ورکر ول تو

( Mar cus Aureliasځن ې يې ل ناې ون ې څ قنو) مر رکو تورلنرو

ل( ک ل ووتندې لووو کولد څوکنو پ ن ورهېد1۱1 -1۱۶پ) منلک

ې خطنب ن سو هن هدوتل ( چCiceronقنوو پ پې)ل ن کسن)وو ترو

تو ککې هوونو پ وی و نڅ کول چې يون ن س تو ک دور پ روم کرې

( ک لرررر ووتنرررردې ک ۹۹ -1۶۰پرررر) مررررنلک (Ciceroهنسرررر)و پ)تخرررر کررررړي

( م هوم ک يرول نرړۍ لنرد پر پوګر مطر) کرړ چرې Humanismsتنس نز ل ې

www.ael.af

1۱1

( ک ل ۹ -۰۳پ) منلک نېي ککې ه) م)ک ي ول تنس و و څو ک ل وروهد

ق پ خز و لنه و کې کت ون ر ير کل کرړل وتندې ک ه ه ( پ ن م يو ه روتو

ت ر ب ېک ((نندت تنس و کی چې ک تنس ن نو ک هوک لۍ هبب ګ)ځ چې

ز ل ې ک يررو خز رر کررړل چررې پېررړۍ وروهررد ک تنسرر ن ک کتهررې يررو شررع ر رر

هوونو ک وووودو هبب شو

طبنعرت ټرولې لرووې ورې لهر وو چې ک قنوو پ کې ورې روته) ې)ل پ) ک

تنسر و يرد ک طبنعت ک ن دلېردونهو قوتنن رو پر ر کي ن روغ تو مړي

خزه )خ ن وم ځهر چرې نرېڅ پې ر ن څر پ نر کل نر)ل پې ر ک يروې

توپن ل م ې پې ېږي تو کت ن ډو)ل ه د کل چې هړی پول ش ککې پې رې

هن)غنو پ) ووتندې چې پ )خ کېرږي يرې څ کل تنس و ک ناو لويو نېتوپن

کت لنردلوری ک ک بنر نو لر لنردلوري څ ر ډور) وقنونترتم تو ټن ه وي ک روت

نت ن کرلروک تو نرغ څ ه ول تو څ دل تنن ل)ې ن کی ناو پ نېڅ پې ې

ک ن) څر تش صو لز رل ک رول کېږي چې ورځ ن ک روتق ( تصطل ک ناو

پ) ووتندې ې پ وپ وي

www.ael.af

1۱۱

اپيکوريان

پ پې)و ناونو کې کې ټه پ ځنر) شرو چرې ک نارو مسر ي و لر ون رې څ ر

کت ول چې تنسر و څر ډول يول مس ک پونېدو نڅ کول هق)تط پ) ناوچې

(ک بنر نو تو (قنونوروت د پ ورهېږي پ کې مو ک کوسی ش ه ون

قنونرو تو ک بنر نو لرر مر کي پينلپرو څ ر ک تنسرر و شرو روت نر پررول پر ن ر)

پې د ک ناې پوهد ې ځوت تو ه وند پ ک ورپې)ودو سرل ګ

قنونررو تو ( يررو رره شرر ګ)ک نرر ک روت هررق)تط ( ک Aristipposتريسرردنزو

ک بنررر نو خرررل ونرررد تو هررر ونرررد کرررول پررر کننررروي لررر ت کرررې ګ ڼررر ک

ند د ح لرت پر کرک تو رنرځ کرې نا رد کی تو ک پ ور ک و (تريسدنزو

هرۍ تو لر ت څ ر خونرد وتخ رې لر وند هر ح لرت نر نار کی چرې لر خو

لندلوري پروپن) پر کې کرې و چرې قنونو تو ک بن نو ه)ل ک تريسدنزو کروت

قنونو نڅ کول ل تنس و څ کرک تو رنرځ لر)ې کرړي خرو تريسردنزو روت

لرې پرر لټر کرې و چرې ک تنسر و کرک تو رنرځ لرر پر ونرد کرې ک کتهرې يرو پګر

م و يوه

م ( کررر ل ۹۶۶( ک لررر ووتنررردې ک ۱۷۶-۹۹1( پررر) مرررنلک Epikurتپنهرررور

شر وخوت پر تپرغ کرې پر خزره ن مر يرول سر ير مدرهر وروول کرړل نار ک

ل ن )يرې تو (کموک)يدو ک لندلوري پ پ)تخدن ورکړل تو (تريسدنزو

يې ګهل کړل لندلوري ه)ل

تی غ)يب کت ځ ی ر پ پر ک خوهرۍ هربب شر ځهر چرې پر کې ځر ی کرې

خوه پ) ټولو هد)ل نېه کل (( کت ون ک نا ک رڼ ک ورل پر) هر) رتځوونردل

ول چې تپنهوري نو معنوسً پ نا کې غونهې کولې تو خزه ت هر ر ر يرې

پب کل کول

www.ael.af

1۱۹

هۍ پ)څ ه ن خوهر تو نرور روترض پ کې ن ) و چې ک ن)ې خو (تپنهور

ن وووک ل)ي ک ه ري پ پوګ خو ل ک ل ټولو ګټو ه)ل هر)ل ي پر وکر رول

ن روغۍ تخد کوي )ش تنس و ک شه) پ

ل همه لرر خوهرر تو تو کمه لرر تپنهررور پرر) کول ډولرر خوهررنو رر ور کرلرروک

خوه نا غوهده ل همه ل خوه ل تو کمه ل خوهۍ ه)ل پ)پ کرړي

ک ه ري پ پوګ ک خو و شن نو تخنسرده تو خروول يرول ل همه لر خوهر کل

خو ک ک يول ک ل پ هن) کې ککې ټولو خو و پنسې و)م کړې پر) نارو يرې

چې)پر ن) يسهه وتخ ې تو ن پ نا ون لګوې تو ن پ)ې خزه ځ و پ يو

ه ) وکړې نو ک نا خوند ي ت تو خوه يرې تو کمه لر وي نار پر

کې ن ) و چې تنس و ک حنوتن پو خل ک پ)وګ)تم وووونې و ل)ي تنسر و

کوسی ش ک خز ې خوهۍ لز رل پ خز پ)وهړل وکړي

تل تم ً ل وسن ن لر ت لهر (نهور پ) کې خب)ې ټن ګ ر ک ول چې خوه تپ

ک خو و ل خوولو ه)ل يوش و ن کل کوهد تو ک ن ر)ي تثر) ن ردترل نر کروسی

رت ت درردتل تو شر ک خوهرۍ هربب شر ک ل)غرون يونر و لنردلوری چرې

س ګ ڼ يو ک ناو ش)تيطو ل ون ې څ ر و چرې ۍهوق ر يې ک خز ې خو

نارر پرر کې ن رر) و چررې ک روحرر تپنهررور ک هرر ونررد لزرر رل پرر پرر م کررې ننررول

ترتمدن ک پ)سه کولو تو پر) کرک و رنرځ نردې ک )سهرۍ لزر رل يرد تنسر و

وسن ن تو ن س ن غوهد ې پ) ک ټ)ول سندې وه پ ېخز

پر کې ن ر) و چرې پر) مر)ې وروهرد (پنرو کموک) مو م هرې وويره چرې

تلوپونرر هرر)ل ونررد نرر شررد ځهرر چررې ک تنسرر و پرر) مړي ررې وروهررد ک رو

پنررو لرر موک)شرر ېږي تپنهررور ک مرر نب تو خ)ت رر پو ک مقرر ې لزرر رل ک ک

تپوم لندلوري ګټ پورپ کول نا پ کې ن ) و چرې ک هر ونرد ک پ)سهر

ولرې يرد لر تپنهور ويره وکولو لز رل يد ک م)ې وو)ل ل ځ ن ل)ې کړ

www.ael.af

1۱۹

يرو مر)ې نر شرد تو ک ر چرې پ) نار وخدر چرې مرو ونردي وډتر شو؟م)ګ

م)ې مو ه)پ رتورهېد ن نو مو وندي ن يو ((

يرر سرر پرر وتقعنررت کررې ک تپومونررو ک شرردوتل تو ند ک تپنهررور ک م

پان ل ک تثب ت لز رل يول پنلم کل چې ل کوو سندې ټهو څ پن ېږي

مو کح)کت پ ح ل کې وسنون ګورو -1

شدوتل پ څ ش ن پې)وږي ل نادوتل څ -۱

ي پ وي ل نات څ څ ش ن پندتکېږي

( مسرول ک نار ک ردو mindک ذنرغ روتو تو هر) ) ک هرړي ک تپنهور پ ن ر

طبنعد ً کت يول م کي خبر)ل کل تو ک تپروم ن )يرې لر م رې ي( کbrain يغړ

وو کل )ې تو ل م و په ن ل)ي ک پوونچې )ور م

ډو)ل ډډل لګول تو پ) نر) څر ر يرې پي) ېتپنهور ک پېژندنې پ پون کې پ)

تطل ر ت تو مع ومر ت ک نا پر کې ن ر) و چرې مرو ټرول ډو) ش ن ک ول

خز و حوتهو پ وتهط پ)سه کوو تو ک پ هن پوګر پر)ې ګټر وتخنسرده

کتهرې ش نو مو حس غړي ک ر ور وو کي ک نار پر ن ر) مرو ذنرغ پر

حرر ل کررې چررې مرر کي وووهررت لرر)ي ک تهررددسل تو پرر ي ې لزرر رل نرر تصررول تو

من رې ير تمه نر ت لر)ي چرې کت پرر خز ر ک پهر)تر شرويو پي) رو پر ي ې ګ رره

کېږي

تپنهور ک شهز ل ې پ) ووتندې کتهې کسيه ووتندې کول

ک ل ناو کس نو څ چې پ کې ن ) کي چرې نر شرو کروسی نرېڅ شر

وپېژنو پوهد وکړو چې تي نار پر) کې پرونېږي چرې نر شرو کروسی

ځروت کرې لر لروی پ ر قص هر)ل م ر مخ پر نېڅ شر وپېژنرو؟ نار ر

ش ځه چې ک م ځوت ل م ې روه ن کل چې خزره لرومړی ر ور

يررې ځرروت مابررت وي پرر) کې ټهرر يررې نقررص کررړی کی تو کرر چېرر)ې

www.ael.af

1۱5

ځروت پرونېږي تو پرول شروی چرې )ت د)ت کوي چې ککې پوهد ې پ

ن ن ک ناې خب)ې نقض کی چې وتي ن شو کوسی نېڅ ش وپېژنو

وپېژندل ش ي ن کېدسیک يو شهز ل ش ص ووتي يو ش ن ش

کوی نرردې کرروسی شررو )شرر کېرردی يررو وتقعنررت پارر نص شرر پرر

ض وکړو ک ېل ې و م نننو لهر پرونې وتقعنرت تو نرورو پر ت د)ت

يې تطل ت تو ي مع وم ت څ ګ پ)سه کړي کي؟ ک چېر)ې پر)

حوتکثو ندې پ ازړ ډول ن ورل يو نو ک نارو م ر نننو پر) کر رولو

ن ن )ي ل کېږو چې ککې حوتکثو پ وتهط مو پ)سه کړي کي

ل ررهوي تو نارر ک څ ورګونررو پرر څ ررورو ون ررو کررې رت تپنهررور خز رر سرر

هوکنو پ ن م نوموي

ل خدتي نو يد ون ډتر شو

ن شو کوسی چې م)ې حي کړو

کوم څ چې ه کي کوسی شو پ)سه يې کړو

کوم څ چې مو ک وو)ې هبب ګ)ځ کوسی شو ل م ې يې ل)ې کړو

ټول ې پ ډو) تنننت نر ورکر ول تپنهوري نو ک وتقعندونو خل هن هت تو

ل و ي ل ل)ې وند( ک تپنهور شع ر و

پ) تپنهور وروهد تپنهورير نو نر يروت ې ن سر ن لر ت پر پ م )نر وکرړل

کمګړۍ غ ننت کی(( ک ناوی ک يول شع ر خز کړې ول مو پ م ن

وتي تپنهوري و( کې ن ناو تش صو پ چې کمګړۍ غ ننت(( ګ

www.ael.af

1۱۰

نوي افالتونيان

قنونرررو ک بنررر نو تو تپررر م ه نرررو ناونرررو کرررې ي کونررر وشرررول چرررې ک رو

تپنهوري نو کرووتوو لندلوري ک هق)تط ک ن )ي پو پر) سر وسو وو تو تو

ن )يررر پو تو لنررردلورو پررر يرررې نررر هررر) (ن)تک دنرررو تو (پنرررو کموک) ک

خو پ کې هن) کې ن پر) ورهه رل کړی و تو څ ن څ تويه يې وره)ل ل)ل

لنردلوری يرې پ لر (ت لپروو ټولو مه يو ه س هن) رتوټوکېد چې ک

نو ځه خو کې س هن) پ نوی ت لپون ( هن) وتي

م( ک نوي ت لپون هن) پر) ټولرو مهر ن سرو plotin )۱۶5- ۱۷۶ وپنغ

ک يونر ن سر ې تو هر ر کرې چرې پ)لر پسرې پېرړۍ (هه دري کی نا پ

خدن ) و ک يوځ ی کېدو تو ټه)ونو ځ ی و خز رې سر کل کرړې پنره

کړې تو ن روم پ سو کل روم پ خزه لندلوری يووو تو ل نا څ ه)ل چې نغ

ت ګ نا پ ک يرول وردي هرن ل پر پوګر پبرديه شرو تلبدر نورځ يې مسنن

پې تغې ې پ)ې تي کي ت ينلوري پ) مسنن لند (نوي ت لپون

سررټن نرروې ت لپررون سرر لرر کې هرر)ل هرر)ل چررې ل)غررونې سرر ې هرر)ل

تخدل ت ل)ي ل ناې ه)ل يو څ ورپوتل ن ل)ي چې ل ناې ون رې څ ر

( روپنغ يې کوسی شو ځن و پ پ سندې ډول ناوپ وکړو تو نا کتکي چې

ک پارر)يو لزرر رل لرر يونرر ن خز رر سرر پرر يونرر ن رر لنهرر تو ک ناررې

ت سر نر پر کتهرې حر ل نتصطلح پو تو م نننو ک ر تخ تو ک مسنن

www.ael.af

1۱۷

ورپر کروي نرور م ر نن نر رتم ودر پکې چې ل يون ن م نننو څ ګټ

کوي چې ل يون ن س م نننو ه)ل نېڅ ډول ورپروتل نر لر)ي هر) ې)ل

س پ) قه تو تهددسل وسول کل م ر تينر و و مر (غن وپ پ) کې ک

معدقدتت تو پ) قه پورپ شن و نا پ سرل ن پندتکوي پ کتهې حر ل کرې

چې مسنن س ن ش کوسی ل ناو څ هد)ګې پټې کړي

نا مه ل چې ت لپرون سر ک تکر ډمۍ ک پ وير نو ک کنر ورۍ لر تم ر لر

( روپنغ توهد تو ک ناې تص څې)ل ل ي کونو ووپ خز ې تص سرې و

ک ت لپوو ک س ې ک م وز نګې م نننو تو مقولو پ کر رولو هر)ل پر) کې

)ي ل شو چې ي کل س ې)پ ک خ هو پ ذن ونو کې ونردۍ کرړي تو نار

ړي تغې مغ ه)ي ن م پ پوګ مط) کر تو مه ک نړۍ ک يو ډو) پ)تخ م

ک لر ک (څ رور هرول ې پ کړي تو لرږ پر) لرږل کې ه)ل ټول نور هوونو څ هتو

تو پندو پ) تهن و خزه هنوری وغوووي پ کې ډول چې پ لويديځ کې

پېررړۍ پېررړۍ تو پرر خدنرر ل نررړۍ کررې پ)توهرر نرر څرروۍ نرر شرر کرروسی نارر ک

ت لپوو ل س ې څ پوپن) کړي

نړۍ( تو منسوهر پو نرړۍ( پر)م ځ پر) ې انمک ېه( ن )يماک ت لپوو ک

ک وس تو رو پ)م ځ ن غو پوپن) پر ق يره و پر کې کیپوپن) ور کرلوک

وووهت ل)ي وس تو رو م ن چې تنس و کول توخن ش ونت ي کوګون

ک ت لپوو پ ن ) وسر چرې ک تنسر و ک ووروک يرول )خر وروووي لر خر ورې

شن نو پ ش و چرې پر منسوهر پو پرورې تول څ ووو شوی کی له ک ناو

ل)ي تو ک تنس و ک وووک )خ پ زر پې رو کی پر يونر و کرې کت لنردلوری

www.ael.af

1۱۱

پر کې لنردلوري ( وپنغ پ) ت لپوو ووتندې ن ډو)و خ هو پ ک م و وو و

ورپ ن ) ه)ل چې پ تهن کې کوک و پورل تش ي کرلوکل

ندو ور کرلروک ک نار پر ن ر) پر يرول خروت ير کول قطب )ک نړۍ پ ( وپنغ

قطب کې يې خدتي نور وتقر و چې کل نا تحد( ل تلبدر پر ځن رو )خرو

نر ګټر پورپر کولر پر ر څ ر پ کې نه ک خدتی( ل تصطل يې کې

ل چرې ک تحررد( ووتنګرې پرر)ې نر لګېررږي ک کخروت کررې يرې مط قرر پنر رل خررورل

) پ ناې پن رل کې څ ن شد پ نا ځ ی کرې يروت ې ک نرور پ ن ( وپنغ

پ ن ) نا رڼ چې ل تحد( څ پ) پنر رې ( وپنغ نادوتل کی تو ي ک

پ کتهې ح ل کې چې م کل يول پن رل کل چې وتقع کیرولګېږي نن غ

شدوتل ن ل)ي پر طبنعرت کرې نر) مووروک ک تحرد( ک ووتنګرې يرو ه)هر)ي

کی تنعه

تک کول چې ک وند پ تو کو کې يې څو ځ کت تحس کړې کل ( وپنغ

چې رو يې لر خردتی هر)ل ګره شروی کی کې لنردلوري پر معنروسً ) ر و(

وتي

www.ael.af

1۱۳

عرفان او افکار

) رر و ک ارر)ي مع) ررت يررول رر کل چررې ک کيررغ ورر کو رر تو سرر ې پرر)

پندتي ت وروهد رتم ود شوی کی ر م ه نرو ناونرو کرې مرې ي کونر

وکړل چې کيرغ ک نارو خ هرو ک خب)پنر وو نن غر شرهه کی چرې پر څنڅرو تو

ب کپر رتننرولې ک شن نو ل ځوتکنغځ ګ ونو کې توهېدل کې شهه ن

روتوو پ) ب کت پورې مس يه ن نول تو ک ت

لر کروم کلنره پ)پر بر کت تو ک هربب پ کې مع) ت کې تص ټهر تينر و

تو شررن نولټرروو و خررو سرر يررې ک ارر) ک پررونې يررول رر کل چررې ک م طرر

پديرردو ک وتم ررو ک لټرروو پرر) سرر وسول کل مع) ررت ک ننرردې پګ رروري ک

څ)نګوتل پړتوون ون کي

خزه پ ند ين م وحدت تلوووک( ه)ل ک ار) ک مع) رت يرول ر کل ) و ل

چې ک کيغ تو س ې پ)م ځ وتقر کی

ک حرر ذتت پرر ک رهررېدو پرر م نرر کی کت پرر ) رر و کررې حقنقررت پرر رهررېدل

رهېدن ک تهددسل ل سرې چې تو س ې پورې تول لر)ي( نر هرې لر

ت( لر سرې تو پر قر وک تو پ ټ رې ط)ي ش)يعت څ پ) پې)ودو وروهرد ک شره

وروهد پړتو کې ک ح ذتت ه)ل ک يو ځ ی کېدو ل سرې ازړوږي

و کررې پرر نپرر څ)ګ ررد ډول ويررلی شررو چررې ) رر و ک نررړۍ پرر ټولررو لويررو تکيرر

ېل ې و کچو موووک و کوم څ چې ر نو ک ) و پ لنه کي لر

)ن ګ تخدل پو ه)ل ه)ل يو ه ه)ل ورپوتل ن څ)ګ دوي ک ر وموووک

چې يو ر نڅ کوي خزه ) و ک کيغ ل سرې پر يروې ځر نګړې سر ې

ه)ل څ)ګ د کړي ک ) و )ن ګ من پ ګوپ کېږي تلبد ) و پ خزه

ه) ن رتم ودر کېرږي معنروسً ) ر و يرد يرو پر) ره پسرې ک خز رې پر کنې

پړتوون وون چې پ کې )ي ل ش خدتی ج( پ ورهېږي

www.ael.af

1۹۶

ک پ کنې کت پړتوونر ک ونرد تنردوک نر رتنار وي تو نر هر)ي توخ پرورې تول

پندت کروي ر ر ککې پړتوونرو پر) پې)ولرو وروهرد يرو ن څ پر خزره نرد

پ)سه کوي تو )ي ک کوي چې ل خدتی ي (( ي ل پ ي ((

لزررر رل پررر) ځررر و پېژنررردنې پ)پررر ررر سر نررر شرررد ي يرررد ک خررردتی پېژنررردنې

) و پ تصه کې ل خدتی هر)ل ک يرووتل تو پنوهردوو پر وتي سط م (

م ن کی پ ډو)و تکي نو کې کې مو ود پ ناوپ شروې کل چرې ک خر ل تو ک

خو ر پر کت پنونرد څ)ګ رد نر کی ک نا ک م وق پ)م ځ يو پنوند شد

لر خردتی هر)ل وروهرد ارزړتوي پر) ک لرووو صرعوکي پړتوونرو ر نق

وص ېږي کوم څ چې پ ) و کې مط) کي پ ټول کې پر کې ر ک نر و

مرو پر کې یوو کي نا څ چې ک ل( پ ن م ي کوږي م تص ل( نر ک

يول ډو)ل ل رهل شرېب کرې کروسی شرو لر ره لروی ل( هر)ل يوځر ی شرو ځن رې

ک ر و نر کغر لروی ل( خردتی ګ ر تو ځن رې نرور نر يروت ي نرور(

نسدۍ مبدت( ي مط ووروک( خردتی ګ ر لهر ک تو رو ک څر څه پر شر و

ک چې پ کري کې ولووږي ل نا ه)ل يوځر ی شر تو پر نار کرې ورۍ

ش

نر و يو ن دي ر پ کې کتهې وي کي ک چې ل وم نو خردتی

تو چې خدتی شد نو ل ن ي ((

نا ) و چې پ يهوکي مسرنن تو تهرلم تکير نو کرې ري ر لر)ي پر

نا کې ر تک کوي چې خدتی يې لندل کی ه)ل ل کې چرې خردتی پر

نرر) ځرر ی تو ک تنسرر و پرر رو کررې موورروک کی خررو پرر) کې نررړۍ پرر پورپرر

موووکتپو کې ن ح ) کی

پ ) و ( وکتي تړنغ ن دي تړنغ تو چن م تنبو کک خدن ې تهن ي نې

کې ن ر تک کوي چې ل خدتی ه)ل يوځ ی شوی کی نندت ح لرت کی

www.ael.af

1۹1

چې ر تک کوي چې ل خدتی ي (( ځه چرې ککې مر نبونو لر م رې

خدتی ک تنس و پ وووک کې کی ن ل نا څ ه)

پېړۍ ووتندې پ پې)ل ن پ ن دوهد و کرې ) ر و مووروک څو (ت لپوو پ)

پرر لويررديځ کررې ک ن رردو تړررنغ مب رر و کتهررې چررې و هرروتم ويررو ک ن نرردت(

وي کي لهر څ ګر چرې پر ځن رو مر نبونو کرې نار څروۍ مار)ۍ ګ ره

کېږي چې ک تنس و ل وووکل ه) پ) خدتی قندل ن لر)ي مرو نر نار څروۍ

خزه ځ و تين و ن ل)ي مو پ ن پر) نار رو چرې مرو ما)ۍ ګ و چې پ)

پ کتخه کې کی قندل ن ل)ل ش)ۍ ګ ه کېږي ((

ناررر سرل ط)يقررر تو پېژندنررر چرررې ک ول کپررر کوتل پررر کنې تو ررر پررر ک

پس ننۍ ل سرې ح ص ېږي نا پ مع) ت وتي پ) ټولو م هب ک نر چرې

و کی چرې لر مع) رت پېژنردنې( څ ر ک پوو ځ نګړن ن نوي نا ) ر

ماد شوې کل مع) ت ک پېژنردنې ک يروې پرووۍ ک ح صر ولو م نر ورکروي

پ کې م ن چې پ) څېړنې تو پ ټ ې سندې مو ود ي نې ک تنس و پېژندنې يول

خوت ن پټ تو ن پېژتندل پر پې نر شر تو پر پر ی کرې ک خزره ځر و ک پېژنردنې

ک مه و پ)سه تو ک وند پر) تهر)ترو پ)څ ه خزه پ ووونه وپېژن

هوونو هوونه پ ر ( ويه کېرږي ر ر ک خزره پول ش ک ) ن

خزه پ ووونه پ ذتت کې ک ورډو ېردو تو ک وندتنر ک ک وووک رهدن ول

پر وتقعنرت کرې ) ر و ک هروونې تو ر ونرې يرو پ ټر حقنقرت پر ثبر ت کرې

مسرن) پر پوګر ک ن م تو يو هنسد کی چې ک خزه ځ و پېژندن ک خزه هر )

ټ ک کت کتهې يو ه ) کی چرې تنسر و ک خزره شردوتل ث رت وتقعنرت تو پر

پ ی کې ک خزه معبوک وتقعنت پ ټ ې پ ن ي

www.ael.af

1۹۱

)ل ټ ک ) و خزه ه ل ک ) و کل کوونه ( پ څ ور ه

ل پ وول شوي څ پ ووونه پ ه ) ل خ شوي څ خ ل پ ه )( -1

پ خز پ ووونه خ ل ( کې ه ) -۱

خو لر خزره خر ل هر)ل پر کتهرې حر ل کرې ل خ ل څ م وق پ ه ) -۹

چې ل خدتی ه)ل کی کی ک م وق پ) لوري ې)پ رتګ)ځ

ه ) تو کد ل ح ه)ل ک خ هو پ م ځ کې -۹

ک ) و لز رل ش يد پ) ټولو غورل پع)يف کت وي چرې ووتيرو ) ر و ک ځر و

ک ر)ک ک ذتپر حقنقرت پ ټ ر ( ) ر و خز رو ير پېژندنې يو هوونو کی((

کل کوونهررو تو هرر له نو پرر کت ورهررن چررې پرر څرر ډول ک تنسرر و ن پېژنرردل

هبب ګ)ځ چې تنس و شوي تهدعدتکون تو ووپن وې وپ ټ تو کت ک ر ککې

تو دي ونو څ ت تک تو پ خزره ځر و کرې ک روحر تو نر)م پع ق پول )

ه ) تو کد ې ک پ)ه)ل کولو ووګ ش

www.ael.af

1۹۹

منځنۍ پېړۍ او فلسفه

م و ررۍ پېررړۍ ک ناررې کورې نرروم کی چررې ک پرر ريخ تو ک سرر ې ک پرر ريخ ک

ډلب دۍ لز رل پ)ې ګټ پورپ کېږي م و ۍ پېړۍ معنوسً پ پ ون منلکي

پ) ونګېردو (ېقسط طن کک تمز)تپورۍ ل وروهدنو ن (روم پېړۍ کې ک

پرورې ن تني( تمز)تپورۍ پ) وروهردنو م( ک ل ک خدنځ روم ي 1۹5۹تو پ)

مه ل پ ويه کېږي

ک م و نررو پېړيررو پرر هنرر) کررې پرر نرروډتل ټول رر کررې تروپرر ک سرر ې

ک هر)ي لنردلورو پر)م ځ ک وګرړې ډګر) و چرې پر (رير لن م تو (نومن لن م

ېل ې ې ې ګ ه کېږي پر نار (تيهي لن م تو (م پ)ي لن م وتقعنت کې ک

سررر رتوټوکېررردل تو ککې (ههوسهررردن کورل کرررې ک م و نرررو پېړيرررو

ک ( يرر تنګن هررنونو پ)څ رره ک ک نسرر پرر ور وتکن ررو مرر نب ق يرردو تو

ق يدو ک څ ر وووهت( ک سر ت هر رو ک ټوکېردو تو پ)تخېردو م ر ډ

کړې ول پ نا م ن کې ک س ې ته ه نث يروت ې پر) ټرولن و تو ر مو

و وي ر وې پر ق ر نرړۍ کرې م نننو رتڅ)خېدل ځن و ويه کت م ر نن ت

وه تو منسوه نړۍ پر پر م کرې ن وتقعنت ل)ي(( ي نې پ)پ ل کې چې م

ير نې (ري لسرت وننسو کت وتقعنت پ خزه ه) موووک کی لر ننردې کب ر

وتقعنررت پ رروي ګ رره کېرردل ځن ررې نررور نرر پرر کې ن رر) وو چررې کت م رر نن ک

لر نومونرو پ)پر نرور څر نر منسوه پو پ نړۍ کرې وتقعنرت لر)ي تو يروت ې

نرروم غررورل کررړ (نرروم پ رروو يرر (نومن لنسررت کي ځهرر يررې نررو ناررو پرر ک

ري لنسررد و ک تيررهي لن م تهررد ي وو ځهرر چررې ټررول ن و تو رر مو م رر نننو

يرر نې ناررو شررن نو پرر چررې ک ارر)ي ذنررغ منوررول کي تو پرر ه)نررۍ نررړۍ کررې

(ونر موووک ن کي ک وتقعنت تو تصه پر پوګر ق يره وو ک هر ري پر پوګر

www.ael.af

1۹۹

پر ټرولن ډول( چې پ ما ص تو څ)ګ د ډول وووک ل)ي تي نا ون کل ون

( ټرولن تو ر م م هروم ک يرول پي)يرد ې ونر ک پ ن نړۍ کې موووکل نر کل

نرو شوي م هوم پ پوګ ک ا) ک ه) وږندل کل ک څوۍ نا وتقع وګ ر

ينرر ډلرر ک م و نررو وم هررورل يررې خز رر کررړې کل ک نومزرر لو ک (تيررهي لن م ک

ځهر چرې تهرد ي وو (لن مک م پ)ير پر وتقعنرت کرې مهر ل نار )پېړيو پ

هرد)ګ کدره تو کوی شن نو ځ نګړو تو و ي م نننو(( پ ک وتقعنت پ

ن م نن ل تورودو څ پ)سه کېږي تو خز وتۍ ووروک ويه يې چې ټول

ن ل)ي

هنر) کرې ک لويرديځ پر م و ۍ پېړۍ پ حقنقت کې نا م ن کل چې ک نارو

مو پېژنو غرورل کرړل کت ک لويرديځ ک پ هر) نويت پ نا م ن چې نغ يې

نارر وخدونرر کي چررې پرر ناررو کررې م هرر)و تش صررو ک کيررغ طبنعررت پرر)

طبنعررت پورپرر تنسرر و تو ټررول ې پرر رر خزرره خزرره ت هرر ر څ)ګ ررد کررړل

چرې پ روتنۍ کورل ګ ره رومر کورې -مورخ نو کت پر ري کورل ک يونر ن

ګ ررې کل ځهرر خررو نررورې کورې پرر شرروې تو ک نرروې کورې پرر)م ځ يررول کورل

م و رررۍ پېرررړۍ ويررره کېرررږي پنررره يرررې پ وررر مرررنلکي پېرررړۍ ګ ررر چرررې ک

ک پرر س ک لويررديځ روم تمز)تپرروري ونګرر شررول تو پرر ی يررې نرر (و)م نرر نو

ې کورې پنه ګ کېدل تو پ شز وهن پېړۍ کې ک نورنس ني رتټو

ون ننر نو تصر نقر لر ( ک ل ووتندې پ لويديځ پ ه) کې ک ي1۶۶پ) منلک

ک لر ووتنردې لر (کول هرول ن) پ ول پ يد رهېدل و س تو ن ) پر) ر

کررړی و خررو رر س نرر پرر هرره دري کررې ځرر نګړي نرر ولتپررغ هرر)ل يوځرر ی

پ)م دګون کرړي وو تو پر) کې ځ ير چرې ټولرو هر)ي هن)ونرو لر نر)ل پ رول

و ه)ونو پ کروم ځر ی پر پې نوينو ډو)ې ي پې پ)م دن وې کړې وې تو نور

www.ael.af

1۹5

ن و تو ن) پ کې چې کده ک توه نو ه)ي سرو ل پ)تخدن پ)پ ک ار)

ل سه نور څ ن شرول کېردسی هردورپون نو لر کد رې پ)پر ره کر ر نر شرو

پ)هرر)ل کرروسی لنرر) پونرر نو يرر رڼ پونرر نو هرر)ل سنرر يرروت ې ک خز ررې مرر نې

يې ه پ ه)و رو ک ځن و تپو ردلول (کننن وينن غ وه يه وو چې

تو ي ن ک ځن و کرم رو ورووول وو لر رې خروت تپروم هروونو کنننر تو

ي پ ن پ م )نې کوی ل پ)م ده څ ش پ پ پې کړي وو

پ کتهې ح ل کې چې ک يون ن ک وتل تص وتمه کتخ ر وتمره وو

وث) وو کت سم ون پ کې ډول وو خو کرې ندن سم ون ن ډو) م

ک روم تمز)تپوري -1

تننو پېړيو مسنن ک م و -۱

ک ک نس ي وتکن و ک حهومت تړنغ -۹

خرو نار ک څ ن کې سم ونو ک ن روغۍ پ وږونې کې کوم نق ن کرلروک

يې ډو)ل ه د تو کرم يې ورپ ن شونې کړل

www.ael.af

1۹۰

د روم امپراتوري

قروم يرې رومن نو هن ه ت تکي ل م و يوول تو ک مديد)تنې پ حرو ل کرې

پ)پ لر کې چرې پر) يونر ن پنردو نردې يرو پ يد ورهول پ)تخدن غوهد

من هرب شروی ي)غره پ)هر)ل کرړي پر ن مسردقن ډول يرې پر) نار نردې نر

رغېرردونه ګو ترونرر وکررړل ک مررديد)تنې ک هررن درګ پرر حررو ل کررې يررې

توهېدونه قومون ل پ ې وپړل تو نېڅ يو ن نا پ م )نر چرې يون ننر نو

پرونې پر څ)ګ ردل نر (ېيهره در نار ک ک م و خدنځ ر پر ل)لر کوی

پ) تيه کولو وخت نونېوتک و يوت ې پ)حهومد چ رو تو ک نورو کړل رومن

وو تو پونې پ يې ډو)ل کن پ م )ن ن ن کول

کرړل پر ومسنن پ هر) نر ک رومنر نو ک چ رد پر کچر پر) ر نر وول تغېر ل

پر نګونې )پر) تخر)ت نردې پر مسنن پ ه) کې ک ا) ک وند موخ يروت ې

رتټولېدل ک رحنت م ر چرې پر) ټولرو هرد)ل تشر رل ګ ره کېدلر يروت ې نار

کس و يې وو تو مسدن ګ ه کېدل چې ل کوم کلنه تو م ط پ)پ يرې تينر و

پ) م نب تهد و تو څ رونهو )يد ګ ه کېدل نندت رتوو پ) مع) ت )يد

تهد و ن مسدقن خو يو ډور) ځن)ک نر مه ل پ يول کد ګوټ کې پ) م نب

www.ael.af

1۹۷

ځهررر نرررو نېڅررروۍ يرررد پررر) تنسررر و ونررر ويررر وي(( کې ډول شرررو )يرررد و

څ)ګ دونو تنس نز ل چې ک تو ن ) ک پ)م ده س کی مر)کوکل کرړل

ک يونرر ن رر پ)تخدنرر ک کوو اررزړو م رر ل و لوريررو پرر)م ځ کاررنه کررې

ط)يقر ول چرې ک سر ط)يقرې پر کرې کوکير ل (تپرغ رتووپېږي لومړی پر

ک ناررو تلهرر م تخنسررد يررې ن مرر ي کودلرر تو ک ري رر لرر )يرر لندو څ رر

ک مع) رت ندنير و و لو ل م ې چرې پر) تخلقر سرټونو وسو ون و تصټول

کرې يرې (هره دري رتتيسد کوين ط)يق چې يو څ ځوتکن ول تو پ يې

ن تصرول ط)يق ول چې ناې کرې نر ټرول ( يتهدق)ت ت دب ر ن کرلوک نا

پر ک هر)ي و ل کد ې ي ما ندې څ پ)سه کېدل تو وروهد ن ک قضرنو

پوګ ک رودل ککغو کوو ط)يقو پ)م ځ ل تخدل پو هر)ل هر)ل ک ککې ط)يقرو

پ ويرر نو ک ق يرردو پرر تصررولو کررې ګرره ن رر) کرلرروک تو ک تنسرر و ک پارر نص

هروون يرې ک قره لر م رې ېخرو مسرنن وحر ځوتۍ تو قره يرې نر رکول

پ)ه)ل کول

www.ael.af

1۹۱

د کليسا د اربابانو حکومت

کتخ يووتل ي نا ډول چ د چې کوی ک نرورو مر نبونو پر) مسننن نوک

ووتندې ک رتول تو ل ته نۍ تو ن)م ت ه)ل مه ن و پ نندې ډول پ)تخدنر

خز ر مر نب مسرننن و وموندل تو سپسرې ټن ره شرو م هرې پر) کې چرې

لر خز رو م نبونر )ۍ کهرړ شر هوون پنه کړي ک روم پ تمز)تپرورۍ کرې پر

ناروی يرو ک ره پ)څ ره پر ت تکتنر ډول ونرد م نب خز وتکنو )خنغ وو

کرر ول پرر) لرر کې چررې ک يررو رره پرر چرر رو کررې سهررون وکررړي تو يرر يررو پرر) رره

کې ن ر) و چرې نب طه ګ ه تو پ تنور م م ن ش خو مسنن تړنغو دګ

وم ر هر)ل لر کې چرې ک روم ک ک ناو مر نبونو موم ر و يرد مسرنن تړرنغ

تمز)تپورۍ پ کتخه کې ټول م نبون ل خز و ت تکيو )خنغ وو خرو کت کر ر

ک م دنر ير و ر کترۍ پر ت رلو پرورې پړلر و څ)نګر ه)ل ن ل تمز)تپورل

ځهرر يررې ک تمز)تپررور نررو لرر کې کرر ر څ رر هرر)غړون کولرر مسررننن نوچررې

زر ځغوه رتوپ رول تو حهومت ډول ډول نڅرې کرولې چرې ناروی هر)ل و

چررې خررو حهومررت ډورر) ر پرر) کې پررول شررو چررې تو ک پرروځ پرر کتخرره کررې نرر

پ)تخدنرر م رر ک ت نتمز)تپرروري پرر)ې ډډل لګولرر نرر شرر کرروسی ک مسررنن

وننس

ک قررردرت پررر) هرر) خز رررو مرررد ن نو پررر (قسرررط طنغ لرروی لرر ننررردې کب ررر

ک يررول کر پرر پوګرر هرره رل کررړل ځهرر چررې نارر هرر) کرر ول (مسررننن و

کرروسی شرر حر ست ککل پرر) ګټرر رتوڅ)خروي کل خز رر پل مې رر ک مسرننن و

ت يې ک روم ک تمز)تپورۍ ک رهرن نپ ن م ي کل کړل تو مسنن (ېقسط طن

کيغ پ پوګ ت لو کړ

وتۍ چې ننا ک ک نس ک تر نو حهومت و ک خ هرو پر) کې پې و يو نوی

لر کتهرې مردن وتۍ و (کانا و س وو خزه وند وتکنغ کړ وتکن و ک ن

کتهرې تمه نر ت يرې ثر)وت ځوتۍ څ ر)خنغ کرړل تو ک قردرت شره)ت تو

www.ael.af

1۹۳

ورپ )ت ر) کرړل چرې ک پېر)و خز وتکرو ک نسر وو پر پر ريخ کرې يرې ډور)ل کنر

ې ګ لندل شوې کل

خل لووو ک نس ي م وبونو پ پ ټرولن ډول نوک پوځ تو تکتري پوهدو

ک ټررول ې ک ټنټررې طبقررې ک خ هررو رهررېدل شررون نرر وو ک پنسرر کوهرردو تو

تو پرر) نارر رردتخلقو کانارر نو پرر)م ځ ک وتۍ پرر) هرر) نرر ولې وګررړل ون ررد

ځ ي چې ناوی ک خز و هرن سنو ک ځز رې لزر رل ک ک نسر وتيرد ک خز رو ډلرو

ټز ررو تو ل ررهغ)و ک ګومرر رنې لزرر رل لګررول ک ک نسرر ک تر رر نو ک حهومررت

هن ه ځوتکونو ک ن تو کنن ي س ې پر نړولرو کرې ډور) تغېر کرلروک

کانا و ک څ ن ک ک نس ي م وبونو ک ننولو لز رل پ خزه مر ځ کرې هر)ل

هر) و ګېدل خو پ يو ش کرې ټرول هر)ل يرول خولر وو تو نار لر خز روتۍ

څ ې تري ول ناوی ک خ هو ت ه رو پ کده تو ک ناروی څر ر يرې کر ول لر

نندې تم ر ک ک نسر مار)تو پر) کې )ير ل شرول چرې تمز)تپرورتو تو کرړي ک

ک شرنط ن هروونو ک تخ)ت ک نېهن)غۍ ک پ)سه کولو لز رل يون ن ر

ک نر مدو ل ننردې کب ر تو شرو (قسط طنغ پ پوګ مع) کړي (م)هدن ل

) ن سرررو هررروپ پور( ک و نرررې )مررر و صررر کر کرررړي ک وتمرررو پررر ن ررر) پررر

هوپ پور( ندې لګېدل پور ک م رهو وو و خرو وتمرو کروم ور وځروتۍ

ن کرلوک ک کولت وتۍ ک ک نس پ م ګولو کې کتهې رد و چرې تمز)تپرورتو

نونر وم ر ک مدن تم نت ک پ)سه کولو لز رل ن ن چر رل وو ک ک نسر )م

تو پعقنب يې کړي ننا مه ل ک هره دريې ک کدر دوو ډور) من)تثونر ک نار

وخت ک لوی م د پ و و ( پ سرهوون ل م و سول

کت کړنرر تو ک ننز پنرر ( و نرر چررې ک هرروپ پور( ک هرر دونو وروهررد پرر پې

پ) ې روحر ووروک وروهرد ځزرونه ک شون ګ ه کېدل ک هه دريې

و وترون ګو

www.ael.af

1۹۶

د منځنيو پېړيو فلسفيان

سنت اګوستينن ر ک ت )يقر پر شرن ل کی ک م و نو پېړيو لومړن ن سرو (نغ تګوهد

نړۍ پ هد)ګې وغړولې پ شز و ک ۍ کرې ک رپر ( پر يې کې (تلي تي)

ک کل کررړو لزرر رل سو تو څرر

مررررروکل يرررررې پررررر روم( تو

لو( کې نر ونرد وکرړ من

تو ک نرررر) پرررر وروهرررردنو

( هررررررقفک ونررررررو کررررررې ک

پوويررو پرر ورهررېد مرر نب

نارر ټررول نرر) مسررنن نرر

نرررررړۍ ک و ک ناررررر وخرررررت

موووک سر تو مر نب

پ پنه کرې ک م نويرت( ک تړرنغ پ روی و (تګوهدنغ هن)ون يې پي) کول

نرړۍ پر) (م نوير نو کې تړنغ ننن س تو ننن م نب هروونې کرلروکلې

رڼ تو پورپ ه تو د رو تو م کې ندې ووا ک ناروی پر هر) تنسر و

کوسی ش ک خزه رو پ ځوتۍ ه)ل ل م کي نړۍ څ پورپر سو شر تو ک

تړنغ کې ک پرور (م نويت خزه رو ک غورنې لز رل من )ت )ل کړي خو پ

تو هزنغ خن) تو ش) پ)م ځ غو ې دوو تو و م پ ل پر) کې )ير ل نر شرول

چې ک نا ک ذنغ ک ترتمدن هبب ش پ پ ي کې نا ک ورکړل شويو شرن نو

ک هرر)چن ې پرر لټرر کررې شررو چررې پرر) کې پررول شرر شرر) څ ګرر رتم ودرر کېررږي

پنردتکړې کل ک نار کې پ کې ن ) و چې خدتی نړۍ ل نرېڅ نر (ګوهدنغرت

څ تلهر م تخنسرد نار ر ويره چرې ک کي ر مسر ي و ک (تنينه ت دق ک ل

www.ael.af

1۹1

ق ش ې لز رل يو )يد تو پول شرد پر ن)حر ل پر مسرنن کيرغ کرې نر

نار ک یتله رم تو رت موووک کی چې يوت ې ک تين و ل سرې ک کرۍ وو ک

ګ ر ک تلهر مردي ې(( پر ن مر پر نر لتنس و پ چ د کې خز وتک م)کوک

خزه کد کې لنه نا څ چې پ پ ريخ کې پې)وږي ک تله مردي ې ير ک

يرو ره هر)ل ک ویخدتی ک وتکن ۍ تو ککې نړۍ ک ح کننت پ)م ځ وګرړل کل ک

وتۍ ک ننولو لز رل پ) وګړل تخد کي (( نار پر کې ډول ک لرومړي ځره لزر رل

ک سرر ې (ت لپرروو ه کررړ تو نڅرر يررې وکررړل ک پرر ريخ خز ررې سرر ې پرر کتخرر

ونر ت ل لندلورو هر)ل پضر ک نهوکن پ کتهې ډول مط) کړي چې ک مسنن

ل)ي

نروې هر)ي من ر (تګوهردنغ پر) ردلوو ووتنردې ک ه) ن ) ي قندېک

کل کغ رت نندت س ول چې کی يرې کې ردلوو پر پنر ر (ت لپون س

پ) دلوو وروهد ک يرول ت لپرون پر پوګر پر پې ګ)ونې ېکړ نا تو ک خز

شررو تو ک ته هرر مسرر ي و ک حرره لزرر رل يررې لرر ت لپررون م رر نننو څ رر ګټرر

خو کت ډول پبنعت يوت ې ک يول ه کل تو ن ت مويه شروي م رت پورپ کول

وږنررردل نررر کی ک مسرررنن پ هررر) ک توپنررر وو پررر حررردوکو کرررې ک ت لپرررون

و ش ې ن رتنا وي هوونو پ سن) ت

ت هر)ل ک ل)غرون پ هر) پر غر ول غرړۍ کولرو کرې تګوهردنغ( پر) نل مسرنن

پومررر پومررر تکوي ررر ( ووتنررردې ځررر يررروت ې لررر ناررر توخررر چرررې

ک کيغ لز رل ک ترهطو پ ه) ک قلن سر پر پوګر مطر) کرړ تکوي (

تصولو پ)ه)ل کرړ ک ت لپون پ نندت ک ر (تګوهدنغ پ کتهې ح ل کې چې

ت لپون پ ه) ته ه ټه پ) حي پورپ نړۍ کې ک ن ي ګهوو و

www.ael.af

1۹۱

چې ک خز ې س ې ک وووهت پ هن) کې يې ک تکر ډمۍ ک غرړو (تګوهدنغ

ل شهز ل ې ه)ل ټه) کړی و پ) کې پونېدل چې ک پېژندنې پ مس کې کول

ې کت حقنقرت ک هدون ې شرد يرول ک پېژنردنې ک مو رود ک ووروک پر ر چر

تک ډمۍ ک غړو ل خوت رکودل تو پر خز ر ک پېژنردنې ک ټوکېردو ک ځر ی پر

ک شهز ل ې پ) س ې )ي ل شرو (تګوهدنغ ک لومړۍ پوهد ې پ )خ کې

تو ک پېژندنې ک وووک تمهر و( مسر يرې پر مارهور تهرددسل پوردي کرړل

يرر نې ک پېژنرردنې ک چررې ل شرر کرروم نررو ځهرر يرر (( ک کوينررې مسرر ې

ک يرو ت لپرون پر پوګر حسر تکرتۍ (تګوهردنغ رتټوکېدو ک ځ ی پ

ن څن ل ګ ځه چې نا ک ق مع) ت س ن رتم ود کوي

(کوي ر ت تو (ترهرطو ل نندې کب کی پ کې مهن مس کې ته هر ً لر

ۍ لر کروم ځ ير ه)ل تخدل ل)ي ځه نو يد وويه ش چې کت ق ر تکرت

شرن نو ک ورتپندتکېږي؟ ک تش)تق ل سرې له څ ګ چې هد)ګې ک منسوهر

لندلو لز رل ک لن) رڼ پ توپن ل)ي ق ر ځروتۍ نر تلهر رڼر پر توپنر لر)ي

چې معقول موووکتت وپېژن

www.ael.af

1۹۹

توماس اکويناس

کی نارر پرر (پومرر تکوي رر ک م و نررو پېړيررو کويرر تو لرروی ن سررو

تلهن پو کې پ وص کرلوک ک څ ن کت مه ل س تلهن ت تو نور ډور) روم لر

س ې څ ول شوي نر وو تو

ک تلهنرررر پو تو سرررر ې پررررر)م ځ

ځررر نګړې ک)هررر تو )يرررد نررر وو

ک (تکوي ررر رتم ودررر شررروی

ت پرر نت هرر ر مسررنن (ترهررطو

کتخررره کرررړل لهررر څ ګررر چرررې

پ کت ک ر ک ت لپوو (ګوهدنغ ت

لنررردلوري پ)هررر)ل کرررړی و ککې

کوتوو ش وررندونو موخرر کت ول

چې ک يون و ک هرد)و سر ن نو ن )ونر پر کتهرې ډول پعبنر) تو پ سرن) کرړي

ک ويه (تکوي ت ل سرهوونو ه)ل پض ک پندت ن کړي نچې ک مسنن

ت ک سرهوونو پر)م ځ ډور) ير ت تخردل نر شرد تو پر ن س ې تو ک مسنن

(( )خو کې س تو کيغ کوتول يول خب)ل کوي ډو)و

ځهرر نررو مررو پرر خزرره قرره تو شررعور نناررو وتقعندونررو پرر رهررېږو چررې پرر

کې رتغ کي ک چې)ې ترهطو يو ټه پ ناوپر کرړي وي تو مرو (تنينه

ت نک خزه قه پ وتهط نا ه و ولو نا ټهر نر شر کروسی ک مسرنن

ر ويره څ)نګر چرې مرو ک (پومر تقرر شر ل هوونو ه)ل پ پض ک کې و

www.ael.af

1۹۹

کې پول شو چې ن) ش يوې ري رې ير م ار پر ) قه پ وتهط کوسی شو پ

توپن ل)ي ځه نو ک ترهطو ک س ې لر سرې کروسی شرو ک خردتی شردوتل

ل م)ګ س څرو ک لر نر وو پېر) شروي چرې پر (پوم تکوي ث ت کړو ک

م ودرر شررو سرر ې تو ومررو ورو ورو ځرر و ک مسررنن )ن رره کررې کر رت

ک نس ل وتکن ۍ څ رتوويست تو کت مو ود ککې هبب شول چې کيرغ پر

ن ل قلن لندلوري وکده ش ک کيغ تو پ)م ځ ک کووتل ونګېدل ککې

هبب شول چې ک کيغ پ ن پ ل صرننننت رتوټروکېږي تو تو پر) کې چرې

و شز وهرنې مرنلکي پېړيرو پر هنر) کرې مرو ک پ پ ی کې ک پ ور لسرنې ت

يو وز لو کوو مهنو دلونونو ش ندتنرنس ني تو هنو

حر ن)تً ک (مقدون هره در پ) مسنن منلک ووتندې پ څ ورم پېړۍ کې

يون ن )ن ه ک پ)تخدن پ خن ل ک نا مه ل مدندنو هننو پ ل ه) کا

خرل يروت ې هن هر پ ي ر نر پنن و ر وکړل ک هه در و ي لون ک نرورو

لويديوې نننې وچې پر )ن ره کرې ک يونر ن ډولر ور) پر ک ل)ل هې

ن م ک يو پ ل و) ک ټوکېدو هبب ن شول ک قوم تو م پولو ک ونګېردو

کررې هررننو تو ک وتحررد يونرر ن حهومررت ک وووورردو لرر تم رر پرر ننررول شررويو

)صررت پنرردت کررړ لرر ررې خرروت يونر ن قلننررت ک ځرر و څ)ګ رردولو لزرر رل هرر

خدن و تکي نو ککې قلننت پ تول تو ک ناې نېوتکنۍ نړۍ پر ر چرې کې

تمز)تپورۍ ک وتحدې يون ن ې پ وتهط رتم ود کړې ول نا مه ل هر

رومر کي زر ل ې پر شر)ق يرې پ)تخدن وموندل يون ن تو پ) نا وروهد

ن س هن)ونو کي ر ر غرورل کرړل رنه ورکړ پ کې ډول نو ځن و يون

www.ael.af

1۹5

ۍتهر)ترو ډ لر تو يون ن تو رومر تکير نو نر ک خدنر و تکير نو روح ننرت تو

) ن پن يلت رتخزه کړل

ک څوترلسنې منلکي پېړۍ پ وروهدنو کې روم خزه هن هر وتۍ نرلً

مر نب م در ل سه ورکړی و خو ډو) وخت س ن و پې) شوی چې ککې ه ر

ما)ي خز کړل نا پ يې ک پر پ پرلر( لقرب (روم ک پولن ک نس ک

ورکړ پ پ ی کې نا ک ځنهې پ)مخ ک نس تهد ی وګ ره شرو لر ننردې

ت نک ک نس م)کر تو ک مسرنن (روم تم ک م و نو پېړيو پ ټول کورل کې

و)ړرت نرو خ هرو کوخدر نر رتوروهرد نرو ډور)و کې پ)پل مې ګ ه کېدل

ن رر) خررل ح)کررت وکررړي ورو ورو هررنن ينرر و ځوتکونررو ک کرر ول چررې ک روم

پ) کې )ي ل شرول تو وتلن و پ چ ي و تو پوځ تغې ي ت کړخزه هن ه

چې م حهومدون رتم ود کړي ک ناوی وتۍ کې )يد پ ورهرېد چرې پر

کې ک ک نسر پر) ووتنردې هر) پورپر کرړي چرې لر ليوت ې ځ و يې کوسی شرو

پ چ و (ن روې ون ې څ يو يې ن تهوري( نومېدل تو ک

پ م نو ناونو کې مو ي کون کړې ول چې م و ۍ پېړۍ کتهې يرول م نر

کل چې پ ناې کې لويديځ پ ه) خز ووول کړل ک م و نو پېړيرو هر) پر

ته ه ډول کي ه) کی

پر نارو پېړيرو کرې ک لويرديوو ک کيغ ک پ)تخدنر څ)نګروتل تو ک نار ملپرړ

ک مسررنننت م ه)تنررو ګ)مررې وخدنرر وې وې پرر م و نررو پېړيررو کررې کيررغ

يررو يونرر ن ډولرر يهرروک و پرر (پولررو تنګې)نرر تو پ سررن) وو پولوهرر (

لومړيررو مررنلکي پېړيررو کررې ک نارر ک خبرر)و لرر م ررې ک يونرر ن ډولرر هرر) تو

www.ael.af

1۹۰

پ سررن) شررول ک تکيرر نو پرر چوکرر کررې ک نسرر د( ت نرر ل پرر نرروې رر

کې ډول پ سن) ک لويديځ کي نړۍ پېژندن رتم ود کړل تو کيغ مسنننت

پ) کې لوي وچ وتکنغ شو

پر لويردي ل ک روم تمز)تپوري ورو ورو پ) کريو )ن ګ حو و ووواره شرول

ک دررور رتم ودرر شررو چررې ک روم هرر ر يررې تروپرر کررې مسررنن تو سپن رر رر

ک دور څ ر )خن ر ول پل مې ول خدن ل تروپ ل مسنن تو يون ن

ې ررره نررروم قسرررط طن ک ول ( قسرررط طن ککې )ن ګررر حرررو ې پل مې ررر

ک مهر ل کې ) ن تني( و چې يول يون ن ک ن کل ل نندې کب ګرورو چرې پر

رومررر ک تنسررر م و رررۍ پېرررړۍ( تو ررر ې ک يرررول کوو م و نرررو پېړيرررو

ک پولن م و ۍ پېړۍ( ي کونر کېرږي چرې پر کې پوګر کت کوتول )ن ګر

نررږکې خدررنځ نرر پرر روم تو حررو ې يررول لرر ررې وررل شرر خررو ک ت )يقرر شررن ل

تمز)تپورۍ پورې پړل وو کت ځنهې پر م و نرو پېړيرو کرې پر) تهرلم تو

پ) م و خدرنځ وروهرد ک نرږکې ) و )ن ګ حو و دلې شوې کي

خدنځ ځن ې )خې تو ک ت )يق شرن ل ک تهرلم پر) وتکن رۍ سنردې رتغ ره څر

مهرر نو پرر) وتۍ سنرردې رتغ رر ن نرر ک مسرر ن (تهررز نن مرروکل وروهررد

ک مسرر ن ن نو هررزېڅ هرر رون ګ رره کېرردل ک (مدي رر تورشررن تو ارردتک

ک ن ( ک دور ک هد)و م)ک ونرو لر )ن ګ پ ريخ ل ن )ل يد پول شو چې

نر ک مسر ن ن نو پر) وتۍ سنردې (هره دري ون ې څ يو مه م)کر ير نې

رتغر پرر کې ډول نررو مسر ن ن نو ک يونرر ن رر يررول کرنر )خرر ک منرر)تث پرر

پوګ رتخز کړل ) و ک م و نرو پېړيرو ک ټرولې کورې پ)مهر ل ک ومرو پر

www.ael.af

1۹۷

ون رې څ ر پر ري رن پو کنننر نيروم تو طرب ېل ې و )خو کې ل ناې

کې لومړۍ تو وروهدۍ خب)ل کول مو ک دکونو لنهره نر لر ) رو څ ر

رت تخنسرده شرروي کي لرر ننردې کب رر کي چررې يرو ډول رردک لنه رر ک ) رر

ويس دک( پ ن م ي کوي پ کې ډول نو ) ک دور پ ځن رو )خرو کرې ک

سو ت پ) ک دورل ووتندېنمسنن

ت يررو روهرر ن وتقعنررت ګ ڼرر کومرر نک م و نررو پېړيررو سرر ن نو مسررنن

پوهد چې ل ناوی هر)ل مطر) کېدلر نار کت ول چرې تير يروت ې يرد پر)

تين و ول)و تو ي ن کوسی شرو ک قره لر سرې نر ک نار پر) کرۍ مسنننت

هر څر ک سرهروونو پر)م ځ توي (تنينره )ي ل شو؟ ک يونر و ک سر ې تو ک

کي؟ تي ک تنينه تو قه پ)م ځ پضر ک شرد ؟ ير کروسی شرو ک قره تو تينر و

پ)م ځ يووتل رتم ودر کرړو؟ ک م و نرو پېړيرو ک سر ې پ م )نر پق)يبر ً پر

کت پ ډتګر کرړل (تګوهدنغ ازړ ډول ک نندې پوهد ې پ) څېړنې رتټول ول

چررې ک کي رر مسرر ي و ک شرر ې لزرر رل يررو )يررد تو پولرر شررد پرر نرر) حرر ل پرر

ت کې ن تله رم ون تو رت ونر مووروک کي چرې يروت ې ک تينر و لر نمسنن

ت تين و ول)و نرو خردتی ر نسرې ک پونېدو وو کي خو ک چې)ې پ) مسنن

و رر ک خرردتی پرر) مررو رو لرر ح نرر و غرروري تو کت نررو نارر مهرر ل کی چررې مرر

پرر کې ن رر) و چررې (تګوهرردنغ ووتنرردې خرر رق تلعرر کل کرۍ پرر رهررېدل يررو

ت ن س ن ش کوسی ن پېژتندو سيد ه ن شن نو پ ورهرېږي پر) مسرنن

نرردې پرر) ګ)ونېرردو وروهررد ک نارر رو ترتم شررو نارر پرر کې رر کتهررې

کررې ترتمدنرر لنه رر کي مرر ول پرر) نارر نرر ترتم کی پرر) څررو چررې پرر پرر

www.ael.af

1۹۱

پندتکړي(( توګوهدنغ قندل ل)ل چې خدتی نړۍ ل نېڅ څ پندتکړې کل

کت ت دق ک ل تنينه څ هر)چن تخ ر خرو يون ننر نو ير پ)ل پر) کې قنردل

ل)لرر چررې نررړۍ پرره موورروکل ول توګوهرردنغ معدقررد و چررې ک نررړۍ پرر) پ وررونې

ماه( پ تلهر ر ووتندې ک خدتی پ ذنغ کې ک ناې ماه( موووک و نا

ورکررړل تو پرر کې ډول يررې لرر پ زرر پې مارره( څ رر ک ت لپررون پوررور لزرر رل

يوځ ی پندتکړ

کی پ کې ن ) و چې ک خدتی تو ک وند ک نړۍ پ)م ځ ن پ ي تويه شد نار

ک سرهروونو پر) سر پر کې ( روپنغ ت ک ت دق کي تصولو تو ک نک مسنن

کې ټهر پر نر (ګوهرنغ تی پر ګ)ځر خرو ن ) و چې ټول شرن و ې)پر خردت

ناوپ کړې چې تنس و يو مر نن مووروک کی مر کي وسر لر)ي چرې پر مر کي

خررو تنسرر و يررو رو لرر)ي چررې وووهررت پررورې تول لرر)ي تو رر کېرردونه کی

پر ر ور ک تنسر و وسر پر) (نغدکوسی ش خدتی پ ځر و ورهروي ک تګوهر

چې کل پ)ه)ل کړي کي ل م و ځ ل تم ک ناو ګ ل ګ نووروهد مړي ې

څ ر غرورل خو ک خدتی ج( پ غوهرد ځن رې تنسر ن و لر ارزړې نر وکۍ

کېږي

تو (خنر) ک لومړي ځه لز رل پ ريخ خز ې س ې پر کتخره کرړ ک دنغ(ګوه ت

پ)م ځ پ) وګړې ندې ت دق ک کوم نوی ش ن و کوم څر چرې نروي ير (ش)

پ ل هه رودل پ) کې ټه ک نا ت دق ک و چې کت وګړل ک م نې پر هنر)

ت لپرون ( پ کې ن ) کې ډو) ک کوسی شوګوهدنغ تکې ه)پ ورهېږي ک

توپنر تغې ې وګورو نا پ کې )خ کې معدقد و چرې خردتی ټرول پر ريخ پر

www.ael.af

1۹۳

(( سر کېرږکي ځهر خرو نرو پر ريخ لر کې ې ي تله مرد ېل)ي چې ک خز

و چې تنس ن و ک نا پ تو کو کې پ)م دره وکرړي تو شر) تو ردي س م پ ول

ل م و يوه

ت پرر ورکتخرره کررړ پرر نک ت لپرروو لنرردلوری مسررنن (ګوهرردنغ تکرر چېرر)ې

وي ر ( کو پوم تمق ه کې ن ک م و نو پېړيو ډو) لوی تو مه ن س

ت تو نت پرر ورن ويسررت کل نڅر وکررړل ک مسررنن نک ترهرطو لنرردلوری مسرنن

کې )ير ل شرو چرې ک رر تو ) سر ې پر)م ځ يرووتل رتم ودر کرړي کی پر

سرر (ترهررطو هرر)ل ک (تنينرره تينرر و پرر)م ځ پنونررد ټن رره کررړي کل لرر

نناږې کړل

و(( يررول مينو رر نرر طبنعرر وتقعرر پ -تلهرر ک معدقررد و چررې (پومرر

ت ک سرهوونو ک ذتپ ير طبنعر ( قره کوتوو پر نموووکل کل چې ک مسنن

کتکل لهر لم)هد پ يول ک کرۍ وو کل ککې وتقعن پو ل ون رې څ ر يرو

خدتی وووک ل)ي ک خدتی ک وووک تثب ت ن ک تين و تو ن ک کي سرهروونو

ت ې ل قه څ ک ر وتخ و کېردی يو ک ل سرې ډو) ک ډتډ وو کی ځه چې

ت ک نپر کې ن ر) و چرې ک مسرنن (پومر ش پې)وپ وکرړو کې هر)ل هر)ل

تو ک ترهررطو پرر شرر و ک يررول ن سررو ک لنرردلورو پرر)م ځ پضرر ک نرر سرهرروونو

شد

ل ررهل کت چررې ک يونرر ن سرر ې کريررو څرر نګو پرر لويررديځ کررې نرروې ت لپررون

پر هرويه تو ک ) رو پر مر ځ کرې سر ې پر خدرنځ کرې ت لپرون س ې

س ې خزه وند پ کوتم ورکړ کت کرې څ نګې ک م و نرو پېړيرو ترهطو ي

www.ael.af

15۶

پ شن ل کې يول ل ې ه)ل يوځر ی شروې تو يرو (تيټ لن پ وروهدنو کې ک

کرې خزره ک درور پر)تخ کرړ تو (تهز نن هد) کري يې رتم ود کړ ) و پ

ننرردې مهرر ل )کررې وتکنررغ و پرر ( نرر تني تو (يونرر و يونرر ن ک دررور نرر پرر

پنرره شررو تو ک ل)غررون ک دررور ک نرروې ټوکېرردنې( ورر) ک تروپرر (رنسرر ني

څېرر)ل دلرر کرررړل پرر کې ډول کررروسی شررو ووتيرررو ک ل)غررونې کورې ک درررور ک

کوتم ورکړی کی پ م و نو پېړيو پ ټولې تو کې کورې کې خزه وند

ه چرې يونر ن سر ې پر کريرو څر نګو پر مو پر م نرو ناونرو کرې ووير

لويديځ کې نوې ت لپونې س ې پ خدنځ کې ت لپون س ې پر هرويه

وي سر ې خزره ونرد پر تکتمر ورکرړل کت کرې طتو ک ) و پ م ځ کې تره

وتول څ نګې ک م و نو پېړيرو پر وروهردنو کرې ک تيټ لنر پر شرن ل کرې هر)ل

کې خزره (تهز نن يې رتم ود کړ ) و پ يوځ ی شوې تو يو هد) کري

)کرې وتکنرغ و پر ( نر تني توک دور پ)تخ کړ تو يون ن ک دور نر پر يونر و

ک پنه شو تو ک ل)غون ک دور ک نوې ټوکېدنې و) (رنس ني نندې وخت

ک ک دروري غوووردنې ک تروپر دلر کرړل لر رنسر ني څ ر موخر ک تروپ

کررول( کي چررې پرر څوترلسررن مررنلکي پېررړۍ کررې ک کورې نرر رت ونرردي

ک تروپر شرن ل يرې تو پر ډور)ې چټهرۍ هر)ل لتيټ لن پ شن ل کرې پنره شرو

څ هو پ پ)تخدن وموندل

ک م و نررو پېړيررو پرر) تو کې کورې وروهررد چررې ک تنسرر و ونررد يررې پرر تلهرر

تنوترو کې رتل هتول يو ځه نر نار وخرت رتورهرېد چرې تنسر و ک ونرد پر

www.ael.af

151

ګ)ځېدنر (( رم)ک کې وتقر ش ککې کورتو ک ه) خب)ل مبدت ير سر پر و

ول تو مبدت ن ک ل)غونې کورې ل تنس نز ل ې پ)پ خب)ل ن ول

رنس ني ي نې نا کورتو چې ک ل)غونې کورې ک دور تو ن ) پ کې يوځه ن

ميسرنو رت وندی کېږي پ کې کورل کې پ) خ)وترو خ ورو سندې ک رګونرو

تيسده يو ډول ور ي پ )يو ګ ه کېدل تو ک خ هرو پر ت تو لنه و تث رو ر

م ځ کې ک يون ن ې کل کړل ن کوک شروې ول تو کت کر ر ککې هربب شرو چرې

يو ځه ن ک يون ن ک دور پ) څېړنې س پورې ش

ک يونررر ن تنسررر نز ل ې مطررر لعې رو ننررر ل موخررر نررر کرلوکلررر ک ېل ې رررو

س ن ومو ک څ نګو څېړن تو مط لع ککې هبب شول چرې خ ر يرو ډول تن

کلهنه رو ن پ)سه کړي تو پ کې ډول پ) نورو موووکتپو ک تنسر و مقر م

لوو وتنګې)ي

پ حقنقت کې کرې غټې تخد)ت ګ نې قطت نن روت تو ک چ پ ص عت(

پر (رنسر ني ک نوي و) ک څ)ګ دودو پ) ټولرو غر سم ونر وو چرې نار ک

ورګ)ځېدنر تهر ن کرړل تو ک ونوتخدر)تد پر) هرن د (قطب ننر ن م ي کوي ک

لزر رل نر څېړنن تو پ ټ ن و هر )ونو لزر رل يرول مهنر وهرن شرول ک ر روپو

يو وه و ک تروپر لزر رل ککې تمهر و )ت ر) کرړ چرې نندت مو ود مط) ول نو

تهرد)تلن ي ک درور خزره وتۍ وچ روي پ) تم)يه ي تهن ي ت )يق ي تو

کت خب)ل يد نې)نر نر شر چرې ر روپو ک تروپر پر کتخره کرې نر مهر نقر

کرلررروک ک چررر پ صررر عت ک رنسررر ني ک کورې ک روهررر ه)تنو ک ت هررر رو پررر

خز)ولو کې ځ نګړی تنننت کرلوک

www.ael.af

15۱

ک چ پ ص عت ککې هربب شرو چرې ک نسر ک ومرو ک خزر)توي پر )خر کرې

وتۍ لرر سهرر ورکررړي څرر مرروکل وروهررد پرر) کې لومړننررو خزرره تننورر ري

وهن و يول وهن نر ور ي پر شرول ککې وهرن و لر ون رې څ ر يرول نر

کې يې يو تنقل رتم ود کړ چې ک نيوم پ )خ و (هوپس پ

مر ل تقدور ک نردې ک طبنعر تقدور ک پر) ک مهنو دلونونو ل ون ې څ

ه رونو کې ص عت ډور)ل تروپ ي يو پ وروهدنو کې دلول و ک م و نو پېړ

تو تو رر نه موهسررې وکروررد هررد و )ځررل ومونرردل تقدورر ک ک هرروکتګ)ۍ پرر

رتم ود شوې پ کې ډول نو و ي پ) و ي رتکړې ورکړې ل م و سوې پ

نردې ک تو هرو ردلونونو پنسرو پ) خزه ځ ی کې م ن چې طبنع تقدو ک

کې هرربب شررو چررې پرر تقدورر کي چرر رو کررې خلقنررت پرر پ)و رروک کت کرر ر ک

شرر مرر ل تقدورر ک ک ټررول ې ک وګررړو دررتهرردعدتک تو پررلو وووونرر رتم و

لز رل ک وکې نوې سرې چ رې )ت )ې کړې

له څ ګ چې ک ل)غون يون و س ن و پ) کې )ي ل شول ک ک)نن ک دور ل

تهرر طن)ي ت دقرر کتپو ځرر و خررل کررړي پرر رنسرر ني کورل کررې نرر خ هررو

خزره لر وتکر تر ر نو ک کوهښ وکړ لر ننردې سرې ک م لهر نو تو ک ک نسر

ې تو پر خدرنځ کر ( ) ر نن کې لر زنندې وخت پ ته )ځ نون و غوري پ

ک دور ه)ل نږکې تويه ککې هبب شول چې يون ن ک درور يرو ( ن تنس ل

ځه ن وپېژندل ش

ډو)ل مهن مس ل چې پ رنس ني کورل کرې پر) هرد)ګو کېرږي ک تنسر و نار

نوی تنوور و چې پ کې کورل کې مط) شو پ رنس ني کورل کې تنسر نز لو

www.ael.af

15۹

ی ت دق ک ي ور ووتندې کرړ کې ک تنس و تو ک نا ک تر هدونو پ يو نو

ر ور ک م و نررو پېړيرو لرر لنردلورو هرر)ل پرر ټن ګر پضرر ک کرلروک پرر م و نررو

پېړيررو کررې يرروت ې ک تنسرر و ګ رر ل کرر رل طبنعررت پرر پ م )نرر کېدلرر خررو پرر

رنس ني کورل کې تنس و ډو) لوو مق م تو تر هت کرلروک ک رنسر ني ک کورې

م رهن نو نسرنچن و( نومېردل نار ل ډو)و مهنو ش وندونو څ يو ن

چنا پورپ کړل چې ک تنس و پ پوټه کې تی خردتي مووروکل خزره ځر و

وپېژن !(( ل کې ډلې څ يو ه پغ ورووتو پنهوکسمن)تنردوس( و چرې ک

تنس و ک شوکت پ (( يې يول هد ي ولنه پر م و نرو پېړيرو کرې کې

پېړيررو کررې نرر) څرر پرر خرردتی کررې يرر کووو پرر پرر ورپرر شررن و ک پوررور وو نرر

رتل هودل خو پ رنس ني کورل کې ن ک ن) ش م)ک يت تنس و و

)کپر ل ې پر ير ت تنننرت پر تنرهول ل)غرونې کورې کپ رنس ني کورل کې

و چرې مرو يروت ې وورکول کېدل ځه چې ککې کورې مد ه)تو پ کې ن ر)

خز ر يرو ځر نګړی ر)ک نر کی شرونې ول تنس ن و ن يو هې مو ن) يو پ

خرو ک نار چې کت ور تنس و ل کوم کقت پ)پ ک ځ و غوهد ې خوتپ وځ

شروی و ک ې ک رنسر ني کورې تنسر و پر پر )خر مط و )يرد نار څر و چر

رنسرر ني کورې لرر تنسرر و څ رر مقوررد نارر تنسرر و کی چررې ک ونررد ک ټولررو

وي ک رنسرر ني تنسرر و ک ل)غررونې کورې ک توخونررو ن رر) تو رر پرر لټرر کررې

تنسرر و پرر شرر و نرر يرروت ې ک طبنعرر مسرر ي و پرر خرر ط) ک تنرر پومۍ وسررد

پېژندنې تو وسد ځن)نې څېړن کول هې ک ن )ي پ وونو لز رل يې ن ک ر

ک ول پ ن )ي تث رو کې ک تنس و ک لو دو ن دترې پر ووتنردې کرول يرو کوک

www.ael.af

15۹

ې تو کې کورې وروهرد پر خ هرو کرې شر)م و ګ)ځېدل و ګرورو چرې پر) يرو

حن ل م و پ وو تو تنس و نڅ کول يو ځ ن لهر څ ګر چرې کی يرد

نن غ ش و توه تو له څ ګ چې کی ل نا څ ون ش)مېږي

ک م و نررو پېړيررو تروپرر کررې ن رر) پرر) ډورر)ل )يرردل ک ک نسرر تو ک نرر) نېرروتک ک

خز ځ نګړې موهنق وقعنت کې کي خ هوتکن و خدمت کې و پ وت

کرلوکل چې ل ناې څ ډو) مع وم ت تو پ س کې ن شد ک رنسر ني

پررر پنررره کرررې ترو يررر نو کک نسررر ک غرررو وتۍ ک کورې پررر) پ يدررر رهرررېدو

وروهد م نب تو پ) م)ې وروهد وندتن پ کن پ م )ن کول تو پ) ډور)ل

ول نارروی ک وټررو ځ رر ورو ک څېړنررې تو ککې نررړۍ وندتنرر پرر مدوورر شرر

نندترنګ ک نيوم تو ي ک مط لعې پ لټ کې شول موخ يې کت ول چرې ک

خز ې نړۍ پر ر ک ډور)و شرن نو پر) کل کرړل )ير ل شر پر کې پرړتو کرې ک

خزه ځر و پر ر ک تنسر ن نو ک هر) کولرو ط)يقرې نر ردلوو وکرړ لر هتير

نورو خ هو پ ن ک کل کړې چر رې )ت ر)ې شروې خ هو پ)پ يو ي ت شنې)

ل تو ث)وپن دو خ هرو ک ن )م ردتنو وټول ن پوپن)ون پ) ډو)ل )يدل ل م و س

ملپړ وکړ چې پ ېل ې و ن )ي ډولونو کې لووو پوويو پ ورهېږي

نق يې کرلروک پر یکر ر ي ک نس نور غو وتۍ ن کرلوک تو يوت ې ملپړ

ن )ي ض تو پ کتهې يرول ټرول ن چ پې)ير ل کرې ن )م ردتنو ککې کتهې يول

پوتو کرلوک چې ک م و نو پېړيو ل خ هونو تو دي ونو پ)پ پر) نر)ې کچرې

چې کوسی شول وکل وکړي ک خ هو تو ک خز و ملپړو لر خروت يرې نر ير ت

www.ael.af

155

ن ک تروپ ګو ګرو پر هر )و یکرن وی کېدل تو پ م )ن ورپ کېدل ناو

کول تو خز و ټولو لندونهو تو تورودونهو پ يې خوه ور

ک رنسرر ني کورې پرر پنرره کررې مطرر) هرربهون يررو ک ن ررد( تو ژيرر ( ک

( پرر ن مرر يررې شرره)ت کرلرروک تو رره Flemishهررننو هررب و چررې ک نررن

( ک ل پ ش وخوت کې نورو نېوتکونرو نر پر م155۶ )تنسوي هب و خو ک

)د و پرر پررورې کررړ پرر کې کورل کررې تنګ سرر کررې پرر) ډورر)و نڅررو س کې )خرر

( کر ل پرورې يرې موهرنقۍ نار م1۹۱5پر) چې کتهې کورننو وګړو تخد و

پ وتن مه رپون پ ننا يول وه په

پرر پرر ی کررې ک تنسرر و پرر رر نرروی پوررور پرر يررو ډول ک ونررد پرر) يرروې نرروې

تی پرر غوهررد نرر و پ وررول نررور نررو تنسرر و يرروت ې ک خررد پېژنرردنې رردل شررو

شرروی هررې پرر کې پ وونرر کررې ک تنسرر و غوهررد نرر مطرر) ول ځهرر نررو

تنس و کوسی شول پر کې نرړۍ کرې ک خزره شردوتل پر )کرت خوشر ل ونرد

تمه نر ت ک تنسر و لوکړي ک ت تکۍ کت تحس ککې هبب شو چې ن مندوک

نړولو تو ل ټولرو پېر)و پ) ووتندې وکروږي پ) کې وروهد نو تنس و ک پولو ک

ي ونو څ ک پې)ودلو پ لټ کې شو ځه نرو مرو ګرورو چرې ک رنسر ني د

کورې تنسرر نز ل ک ل)غررونې کورې لرر تنسرر نز ل ې هرر)ل ډورر) پوپن)ونرر لرر)ي

يررر نې کت چرررې ک ل)غرررونې کورې تنسررر نز ل ې ک تنسررر و پررر) وتۍ ت دررردتل تو

ترتمۍ ټن ګ ر ک ول

کت کل چې ک طبنعرت ک نروې پېژنردنې هربب شرو مسک رنس ني پ تول مهن

کی تو پر تهردوګ و ی تنس و نا مه ل تحس کرړل چرې کت مر کي نرړۍ ککل

www.ael.af

15۰

کې نړۍ کې ک نا وند يوت ې ککې لز رل ن کی چې خزه ځر و ک تخر)ت هر )

پ پن ر کړي کت تحس ککې هبب شو چې تنس و پ ککې م کي نړۍ پ ر

بنعت ک تنس و لز رل يو مابت توخ پندت کرړی و تو کت چرې يو ه) پندت ش ط

ځهر نرو ډو) خ معدقد وو چې خدتی ک خز رو م وقر پو پر مر ځ کرې کی

نرر شررو کرروسی ک خرردتی لزرر رل وروهررد )يررد وټرر کو ک ننرردې کلنرره پرر) خررو

پر (خدتي تړنغ س نا پ ن)ځ ی کې ح ) کی کت ډول لندلوري يې ک

نررو پېړيررو سرر ن نو پره ک تنسرر و تو خرردتی پرر)م ځ پرر) نرر م ون مر يرر کول ک

تنه رودونهو تويهو ټن ګ ر ک ول خو ک رنسر ني پر کورل کرې طبنعرت يرول

تله هه رندل ګ ه کېدل تو تو خدتي شه يت(( ګ ه کېدل تلبد ک نسر

کت ټولې نوې هه رندې ن خوهولې نا څ چرې ک وورکتنرو )ونرو( پر) هر)

ککې تک لز رل ه کلنه ګ ه کېږي رتغ ه

کې معدقررد و چررې خرردتی پرر طبنعررت کررې ح رر) کی ککې )نارر يرروت ې پرر

پ)څ ه نا پ کې ن ) و چې ض سيد ن کل نا ل نندې کب پ) ه دې

( مرنلکي کر ل ک روم هر ر ک ګلنرو پر ډګر) 1۰۶۶ه ت منهوم شو نا يې پ)

کررې وهررو تول کلدرر نررو يررد کې ټهرر پرر پ م )نرر وکررړو چررې ک تنسرر نز ل ې

دن تو ن شد تو تنګ ې کوي پ)څ ه تنس نا

ک رنس ني م نې پون نو ک طبنعرت ک څېړنرې لزر رل نڅر کولر چرې لر خز رو

حوتهو ګټ پورپ کړي ک حقنقت ري ې پندتکړي پ پټو هد)ګو ک ک نس ک

ک هوونو تو ک ترهطو ک س ې ملپړ ون کړي ک ناوی تو ک پې)و تش صرو

م ل ررت نارر پن رر تورورردل کېرردل چررې ک څوترلسررنې پېررړۍ لرر ن ون )يرر پ

www.ael.af

15۷

وکررړي يرر نې ک رنسرر ني کورې پونرر نو يرروت ې ک مارر لرر پ هرر) څ رر پ)سهرر

شوې پ ي م)کوکل ګ نا ط)يق چې ک م و نو پېړيو پر ټولر کورل کرې ک

پ ړنررد وو ول خررو پرر رنسرر ني کورل کررې ت مې ررت تو پي) ررې ک پي) رر يرر

ړ طبنعت يد ک ت م ي رت ک ط)يقرې څېړنې ط)يقې( ځ نګړی مق م پ)سه ک

ل سرې څېړل شوی تو تر ول شوی وتی ککې خب)ې ي کون ن پر کر ر کل چرې

پ م و نو پېړيو کې ن ل پي) ي ط)يقې څ ګټ پورپ شوې کل خو پر

ط)يقررې تو ت مې رردونو پرر يرر پرر رنسرر ني کورل کررې پي) رر ن مسرردقن ډول

ځ نګړی ن ور و ه شو

څ وشول چرې نر څېړنرې تو مطر لعې ک ري رن پو رنس ني کورل کې نپ

چررې ک تنرردت ل کولررو وو وو يررد پرر کقنرر ډول څرر پرر) سرر وکروي تو کرروم

ک تندت ل کولو لز رل ط)يقې کاف شوې ک رنس ني کورې تندت ل شوي وتی

تنس و پ کې لټ کې و چې خزه ځ و تو نور ک طبنعت لر ردي ونو څ ر ت تک

يررول )خرر نرر کل هررې نررور نررو کت کررړي يرر نې کت چررې تنسرر و نررور ک طبنعررت

تخنسده شوی وتی پ)ېطبنعت و چې ک تنس و لز رل يد ګټ تو ک ر

ګ لن وګ لن ( ک تولسنې پېړۍ يو مه پون ند پ کې ن ) و چرې ک طبنعرت

( مهر Renaissanceکد ک ري پ لنهره شروی کی نر غووودنر

مر نب هرنونونو )ن ګ غورځ ه و چې پ تروپ کې ک ن تنقل ونو

تو ن )ي دلونونو پنلم شو ک ن غووودنې م نر لر م و نرو پېړيرو څ ر

پر (تيټ لنر نوي پړتو پ ک پې)ودو م)ح کل ک غووودو پرړتو پنره معنروسً ک

www.ael.af

15۱

ور لسرن شن ل کې پ څوترلسن پېړۍ کې ګ ه کېرږي کې غورځ ره پر پ

خز لنغ رتپ ول کړل پېړۍ کې ک تروپ ل شن ل څ ن

ک پ و لسنې تو شز وهنې پېړۍ پ هن) کې تو ن ) پ تيټ لن کرې هرد)

ې نررر غوووررردن )پ)م دګونررر رتم ودررر کرررړل کت )ن ګررر نررر غووودنررر پررر

رنس ني( ماهورل شول

روم تو يونرر و لرر کتهررې پونرر و هرر درغ وي تو سرر ن و رتوټوکېرردل چررې ک

تصررنه منرر)تث څ رر يررې تلهرر م تخنسررد تو نررړۍ پرر يررې لرر يررو نرروي تو پرر ل

لندلوري څ کده تنووګ)تنو ک تنس و وسرد مط لعر کر ول تو ک تنسر و ک

دو غړي يې پ رهدن ډول تنوورول وتکن و ک هد)و وکتننرو تو لويرو

) ر ټولې تروپ پ وغوېدل ن )ي ک رونو هز رهد کول کت ډول ق يد ډو

کرې ه)ي تنقل ون ک رنس ني کورې ته ه هد ې ووووي

ک کوپ)نن ه)ي تنقل -1

ک ګ لن ه)ي تنقل -۱

ک کک رت ه)ي تنقل -۹

www.ael.af

15۳

د کوپرنيک فکري انقالب

کوپ)نن ک ځنهې ک م)ک يت ن )ي م)کوکل وګ تو ک ځنهې پ)ځ ی يرې ک

م)ک يرررت لنررر) ک منوريرررت يررر

ن )يررررر ووتنررررردې کرررررړل ککې

ن )يې ل م ې نو ځنهر نرورل

ک نررررړۍ م)کرررر تو تنسرررر و نرررر

تشرر) تلن وقرر ت نرر و کت ک

لويرررررديځ تنسررررر و ک ووررررردتو

لررومړن نرر)تو و ځهرر چررې

تنس و ک کنه و پ ن پ ير څزرو

کې يو موووک و

ک لنرر) ک منوريررت يرر م)ک يررت

ن )ي يو لوی ه)ي تنقل و

( ط ننوهرر ځهرر چررې نرر ک

ک هررزېڅ کدرر ک نووصررو پرر) ووتنرردې نرر نيرروم ک م رره شررويو تصررولو تو

وسو و

ک کوپ)ننرر ل ررهل لنه رر لرر يرر ت ن)ک رر هرر)ل م رر مخ شررول تو نارر يررې ک

تروپ ي پون نو پ م ځ کې ي ت نومن ل کړ خو کوپ)نن س ن پر نر

ورو نر څېړنرو )ټول کې خز ن )ي نننګړې ن ګ څرو ک ونر يرې پر

تو ک شروتندو تو مرردترکو پرر) رتټولولررو پېرر) کرړل چررې خز ررې ن )يررې پرر يرر ت

ت دب ر ورو

شره)ت کتهررې يرو مقر م پرر رهرېدل و چررې (کوپ)ننرر ( کر ل ک م15۹۹پر)

کې پ پ (وتپنه و وم پ پ ک ن ت( م ا پ تو تلب)ت ويدم نداد ت( ک

يوې ډلې پ ک نا ک ن )يو پر ر يرو لرړ وي ر وې پ)پنرب (ک رکي سنو تو ک

www.ael.af

1۰۶

څېړنررې اررزړې شرروې نررور نررو پرر (کوپ)ننرر (کرر ل چررې ک م15۹۰کررړې پرر)

تروپ کې کتهې ل پ پې ن و چې ک نا ک تنقل ن )ي پو پر ر يرې څر

ن وي تورودل تو ډو) يې پ کې وچر کرې ک نارو ک خز)وردو غوهردونه وو

رروو نررنهل کي رر لرک نسرر کررې ځرروتکنغ ملپرړي کرلرروکل ک نار تو پرر

شررونب)ې( کوپ)ننرر پرر ک خزرره يررو لنرر پرر پرر) کررې ولنهرره تی رر ل

هړي ! نن کل م غوهد ې ځ ي ون ګ ې خو ګورل پ ټن ګر ر هر)ل لر پر

غوهد کوم چې ک ک ي پو پ خزه کاف ک نړۍ نورو پون نو پ ک نرث

ووتندې کړې تو پ لومړي ګ م کرې خز ر شر) لر وردول تو نر) نار څر لز رل

ه)ل چې پ ناو پورې تول ل)ي م پ رتولېږې ((

خرو کتهرې پر ډور) تر هردنغ و (کوپ)ننر کت نڅوونه لن کر څر نر

ازړ ن و چې نا ک خز ې تنقل ن )يې خز)ودو پ رتم ت کړي

( ک ل پورې تکتم ورکړل م15۹۳توي پ پ) کل نندترنګ ک خز و څېړنو ازړ

چې ک ګ ورې يوتخن رپنهو ( پ ن م ل يول ري پول ه)ل تش شرو تو

يول ن )ير وڅېړلر پر) کوو ونا يې ک خزه ش ګ)ک پ پوګ وم ن کوی کوتو

ک ونو وروهد رپنهو ( ک کوپ)ننر لر پنرورۍ څ ر پر ګټرې تخنسرد و

تو پر ن مر يرو کدر ولنهر ن رتپنوپ)ين ( ک ه)ل ک ځنهې ک ح)کت پ

( کرر ل يررې ک کوپ)ننرر پرر ن مرر ک نارر ک څېړنررو ځن ررې )خررې پرر م15۹۱پرر)

ک ډورر) ټن ګرر ر لرر تم رر پرر پرر ی کررې (پنهررو رما ارر پو کررې خزرر)ې کررړې ک

وم چې ک خز ې ن )يې لز رل ازړل ش)ح پن رل کرړي تو نار (کوپ)نن

ي چې ک نا ل ن )ي پو ه)ل يې خز)ل کړي پر پر ی کرې نورنب)ې( پ وتهدو

( ک ل خزور شو م15۹۹کد پ)

www.ael.af

1۰1

د ګاليله فکري انقالب

پ رنس ني کورل کې ګ لن کوي ه)ي تنقل رتم ود کرړ ير يرې لر

تلهن پو څ ر خز روتۍ کرړ ک رنسر ني کورې پر) ټولرو ځر نګړی م هر) ننردت

ګ لن رررررر کی ګ لن رررررر ک

يررر نې طبنعرررت حقنقرررت

پرر ل م هرروم ت ررلو کررړ

چررې ک ک نسرر ک هرروونو

سرررټون يرررې ولرررړ ول

ګ لن ويه ک طبنعت

حقنقررت مررو ک هررد)ګو

پ) ووتندې پ)وت کی کت

حقنقت کتهې ن کی چې

يررررررو ځرررررره تهرررررر)تړن

ضررررررر)ت حتنبنررررررر وو تو

مسنو پ وحرې شروې وي ک طبنعرت حقنقرت پره مرو ک هرد)ګو پر) ووتنردې

پ) کې حقنقت ک پونېدو لز رل يد ک ري ر پر ر پرول شرو پ)وت کی خو

ککې حقنقرت ر ن دهر شره ون ير نې کتير)ل نضروي تو ما رث تو کتهرې

نور کي چې پ هزېڅ کد کې ک ري ر تو ن دهرې پر ر څر نر کي

هوسرل( رر ورکررړل تو نارر يررې لرر ن يرر رر پرر هرر ک ويرره شرروي ګ لن رر

ير ( ر ک تنسر و پر) ک روتۍ وګ ڼر پر) نار وروهرد تلهن پو څ خز

قه ډډل لګول

ن پ ېل ې رو نغ کاف کړ ک ګ لن ک تونه ق نوو (تونه ق نووکګ لن

)خو کې ک رول کېږي ک ه ري پ پوګ ک هدوري ک ح)کت ک تندت ل کولو تو

څ ر ګټر پورپر ي ن ک ګړۍ ک ک ر ک هن) ک مه رولو لز رل لر ننردې قر نوو

www.ael.af

1۰۱

نا ت مروي ې ک نروي ډي منر ير پنره و نار ک کېږي ک تونه پ

غب)ګرروو چررې ک ح)کررت قرروتننغ يررې رتم ودرر کرروي تو نارر ځوتکونرر چررې ک

ح)کت هبب ګ)ځ کت رتنا وي

( ک ل پ پن ت( پون دوو کې کوکدرورت تهرد کي( پ)سهر م15۱۱ګ لن پ)

ک پدريي لز رل پ پې شو کړل تو نن لد ک ري ن پو

کت ( ک ۍ کې خزه کوي لوی نر کارف پ)هر)ل کرړ ۱5 و ګ لن پ ګ لن

کتهې يو کاف چې ک کوو رو ک ونو پ هن) کې ک يوې پ)ځ ی پ پې ن )يرې

(ګ لن ر ک ل م و پ و هبب شو کې ک ر نا پ ي ت کهن و پنردتکړل ک

چرې (ترهرطو ک هد) يون ن ن سرو پ کورتو کې ک ومو يول ي پ )خ

پ) منلک ووتندې پ څ ورم پېړۍ کې يې وند ک ول پ) ن )ي پو وسول ول

ک نا تث ر ک ټولو ومو ک يوې م)وعې تو ه)چن ې پر پوګر ګ ره کېردل نر)

چ چې ک ترهطو ک قوتنن و ل ون ې څ پ) يرول شر کر ول ارزړ تو قره

تنس و ن ګ ه کېدل ک ناو قوت دو ل ون ې څ چې ترهطو نر و کرړي وو

تک ر يو کت و چې کرتن وسنون پ) هرزهو وسرنونو ر هرقوط کروي ګ لن ر

کول چې کت ق دل تشدب ل کل لهر څ ګر چرې وتير نار ککې خطر ک تثبر ت

ک (پنر ت لز رل ک خزه پون دوو تهد کتنو پر نر ر ورکرړل چرې لر کل هر)ل ک

( 5ولو لووې طبقې پ سو ش ګ لن ک پروپ کول ګرولۍ يرول ک ټم يه )ج پ)

ځ و هر)ل يروولې تو ک پنر ت ر)ج کن و پ و و ل (نن کن و پ و و تو يول ک

ل لووې )خې يې کوتول ګولۍ پ) يول وخت سنردې رتخوشرې کرړې پر ډور)ې

ورپن ه)ل پ صن کې ټولو ش ندتنو ولندل چې کوتول ګولۍ پ) يول وخت

ک توسر مو ک ځنهې پ ورهېدلې ګ لن پ کې ډول ک ي يو مه قر نوو

ن ل)ي( کاف کړ هقوط ه) ت ک ناو ل و و ه)ل تويه

www.ael.af

1۰۹

ن تر ي حره( ک قر نوو پر کتصه ک ت تک هقوط( ي توروهد ن ک چې ک

خز ر (تلبر)ت تناردنغ وپېژندل شو ک نوي ي س يې کې روک ګپو

ت(( ک نندې تصه پ) س وکرولې ول نډو)ل ماهورل پنوري م نسب

م شرنغ ګ لن نندت رت ک يو ل)لند کور نغ( پ) وووولو )ي ل شو خو کې

ي ت ځوتۍ ن کرلوک خو مه مط ب کت و چې تص تخد)تد کاف شوې ول

تو ک يول ځوتکنغ ل)لند وووول يوت ې يو ک ر و

هرغ مر رۍ( پ)څ ره ک کت ل)لند ک وي ر ( حهومرت مار) پر ووتنردې شرو تو

پورتو تو ث)وپن ررد هرروکتګ) ک کې ل)لنررد شرر پ وکرورردل تو کې رروکل شررو هرر

ګ ونرهيو لر ټول ل يو ډول نن دن تو حن)تنۍ ه)ل م ر مخ شرول ځهر چرې

و چې ک ت پ) ل)ې پ)پو اک موم نو تيسده تو نا کانيې ک نس وو څ

ولنرردل خرو ګ لن رر هرر لرر سهرر ل)لنررد ک تهررن و کررې يررې ح)کررت کرر ول )خرو

شرو چرې پر) کې وخدر نرېڅ ر)و وووهرت پر مدوور ک ناو م تولخوتپ وتو

کې يې شرور (ګ لن پ ې ن ول لندلو پ) ن دترې )ي لۍ شو ک هد)ګ ک ناو

ک ترهطو ک ن )ير پو خرل (هزو مۍ تو ځو رتپندتکړ ګ لن ولندل چې

چې نا يول ص تو صنقه شوې ک)ل ګ پر) غ)ونرو تو وتورو پوهره شروې

ځ نګړپن وې پ ګوپ کوي ېکل چې ک لن) رڼ يې ک نا

ک هرن رې پر) شر وخوت څ رور ووې (يمارد) ه) ې)ل پ) کې نا وکدره چرې ک

پر خز رو هزو مۍ ک ح)کت پ ح ل کې کي تو پر پر ی کرې يرې ک لنر) کتغونر

( ک ل کت ټولې پ ي ې ک تهن و ق صد( م1۰1۶هد)ګو ولندل کې لوی ل پ)

پ ن م ک يول کد پ ېل ې و )خو کې خز)ې کړې چې ک ډور)ې هرد ي ې تو

خو ک تهن و ق صد( کدر يروت ې لر قردرکتنۍ تو ېقدرکتنۍ وو وګ)ځېد

www.ael.af

1۰۹

وتل ننوکر نر وکرړل هد ي و ه)ل مه ن و هې يرو شرنې) خ هرو يرې پر) لنهر

( کي ۷کي پ کتهې ح ل کې چرې ر تت ن ( ګ ۷چې ولې يې هن رې

( ۷څرر نګې لرر)ي تو ک تنسرر و پرر هرر) کررې (۷ ک برر کت ځرر يونو رڼرر ځ يونرر

هرروري موورروک کي ګ لن رر نرر ککې ټولوپوهررد و پرر ځرروت کررې وويرره پرر

خز و هد)ګو پ ل)لند کې وګورئ چې تشدب ل مو ر ر ش

څېړنررو تو کد ررو نارر پرر ککې سرې سرهرروون وکررړل نارر نرر (ګ لن رر ک

) نې چې ک ناو پ) س ځنه ککې نړۍ منور( کی لنر) تو هردوري ک

رتڅ)خ م)کوکې وګ ې پ) کې نرږکې نننر پېرړۍ ووتنردې چورلن ناې پ)

ک ل چرې لنر) ک هردورو وک خزه هد) تث) پ پ) کې کت ث د کرړې (کوپ)نن

وووهت پ م ځ کې وتقر کی ځنه تو هدوري ک نار پر) چرورلن رتڅ)خر

کوپ)نن خز کت م هورل ک وتمو ذن ونو پ وررهولې ول

www.ael.af

1۰5

د دکارت فکري انقالب

پرر وتهررط پنرره شررو ککرر رت ک هررزېڅ (ککرر رت کروررن هرر)ي تنقررل ک

ک نس تو وتکن رو کد پ پ

ک هرر دونو پ)ځرر ی ک ارر) قرره

پرر پرر)ونو ورکررړل تو پرر کې کرر ر

هرررر)ل يررررې يررررول نرررروې مو ررررود

وپ وول

ک ککرر رت سرر ې پرر لويررديوې

تروپ کې خ)ت ت ل م و يوول

تو ک روهرر ن تو نويررو ه)ونررو(

م ن پنه شرول پر) کې وروهرد

نررو نرر) څرر ک قرره لرر م ررې پ رره

ک تينرر و مرر نې خزرره و توک هررزېڅ کدرر مندويرر پ کېرردل تو ک تنينرره(

يرول ط)يقر ځ ی ک قه م نې پ پ)و وک ک طبنعت ک څېړنې لز رل ک ککر رت

ل چې پ) قن تو ندنيې وسول ول وکتهې ط)يق

رتمنرردتو پرر شررول ک (کز رر) ک وترث پرر پوګرر تو ک )يرر وو ننرروپغ( ک ګ لن رر

کرې تو ک نروم مو ک ت تک هرقوط پر )خر ګ لن ق نوو پ پې)ل نر ک توسر

ط)يقر نر يرول (ننروپغ ک کز ر) قروتننغ ډور) مار ص شرول ک و ذ ې پ

ش ن ل تو تهدق)تري ط)يق ول

www.ael.af

1۰۰

پ کورتو کې ک م ولري ک هر) کولرو پر) ووتنردې پر) ټولرو هرد) (کک رت ک

ک چې)ې ک خ ه نا خ)ت ت وو چې ک ک نس ل خوت پ) خ هو پزه شوي وو

نرر شررې کرروسی ک ي کل کررړيوم و نررو پېړيررو ک سرر و ټررول م ونرر کې نرر

س پوهد و پ ه) وکړې پ پ ي کې خ هرو توپنر ل)لر م هرې پر)

کې چې نوې س پنره کرړي کت کل کرړې چرې ک وه لرت ککې هردونونو پر

ش وکړي

(ک ه)ونررو غررور رت ۍ سرر ې پرر رر ککررنکت ننارر نررد و چررې ک لررومړ

و کد کې ک خزه ځ و لز رل ټ ک

شهګ) پ ش تو پ)کيد ماهور وو تو ټول پ) کې پونېدل چې ک ناوی هر)

کوسی ک يول ډتډمغ( ونرد لزر رل يرول مابدر سر رتم ودر و خن ل ن ش

کړي ل ې خروت ک ر ور لزر رل ک ناروی نڅر ک ک نسر ک م نرو تصرولو تو ک

س ې ي نې تههوسهدن ( س ې ل م و ه)ل مد)تک ول ځهر ناې ک

نو کک رت ک ور لز رل ش ( چې ک خ هو لزر رل ول رتک رونه و کوکتول

تو ک نار پرر پ ي ر کررې ک مد ووررو روحر نن و تو ک ټررول ې ک يرول رر کي رر)ک

دي شوي سټون لړ ودل نا لنه شوي ي ډلبدپ)م ځ رتم و

شهګ) چې ش پ خز ک ش لز رل پ)هر)ل کروي لخ ط) ن چې پ کې

تو په غوتوي چې ې پ)وهړې پ پې ش څ رم ) هي مر نرد کت و چرې

ور پ) سه کړم تو خزره ر ور پر) نار )يردل ورهروم چرې ل پر)ې پرورل ډتډل

ش ((

www.ael.af

1۰۷

ک ش ډول ککې ځوتۍ کوکول و چې ک شرهګ)و ک شر (کک رت ځه نو ک

نت ولر)ي تشرول ور کروسی هول چې ته ه ً ځن و روه ه)تنو پر يرې پ تن

ډو)ل نوم خز ر کرړي ککر رت ډور) تحدنر ط کر ول م هرې پر) کې چرې

هړي سنن ( ن تو تخلق چ د پ) ن ځن)نې سندې وننول ش يو

ازړولو لز رل ټولې س مې سرهوونې مهنې کي ک سرې پ ککې ډول س

ه)ګ)کتنۍ څ و غورل ش چې ل

ککې لومړننررو شرر)تيطو پرر پرر م کررې ننولررو هرر)ل پرر کدرر کررې نررث پرر) نارر

کد کرې (پون ن غورپ ک لومړنۍ س ې پ يې پون نو کی چې کی

ي کون کوي

خررو ککل مهرر تثرر) کررې کی لررومړی پرر) حوتهررو شرر کرروي (پررون ن غررور پرر

پ) خدتی ش کول کي تي خدتی ( کې کی چېMeditionح)کت پ کوي

شد ؟(( تو تو کت چې ش کوي چې تير خردتی پې)ويسردونه کی ک ر چرې

لنه مو يد کت وت مويو چې تي خدتی شد ک ن ؟ ک چې)ې وي نو تير

کوسی ش پې)تيسدونه وي ي ن وي؟((

ېدلر چرې م ن چې کک رت پ کرې ونرد کر ول کت يرول لوير ګ ر ل ګ ره ک نا

څروۍ کې ک خرردتی پرر) ووروک شرر وکررړي کت خرو س پ)وررږکل چررې څرروۍ کې ک

ک (ني ررنهغسرر )تن پې)تيسرردونه پرر پوګرر ک خرردتی پرر رر هرر) وکررړي

پلر تو ک کک رت نننه ل ګ ه کېدل خزه ځ و پ کر ر تهر ن (تمز)يسن م

کتهې کړی و پ کې وي چې س يد يوت ې پ) تهددسل ډډل ولګوي پ

ېژنرردنې وو کي پرر کې ډول نررو پحرر ل کررې چررې تلهنرر ت ک ت دقرر ک لرر سرې ک

www.ael.af

1۰۱

( رنهغ نهغ( ل ک نس ه)ل ل م م ېدنې ځ و ل)ې کړی کی ل ې خوت

پر) پ پ)پ ل خزره نرد هر)ل پر ډور) کقنر ډول ک خز رې ټرول ې (کک رت ک

ل پرر ډورر)ې وتووي يرر نې پرر ټول رر کررې ک وتمررو لزرر ر ډورر)و من و ررو شررهون

روه ندن ه)ل خز وتۍ هر) ووتنردې کروي يرو ير ت شرنې) کر)ل کدرونه ک

ې تو نندترنګر ک ر ت دق ک پ ک کک رت خدتی پ لې ندنيرې تخنسرد

تو ک نسر ک پ لي رې پر )خرر کرې ککل چ رد نڅررو تو کوه رونو پر ناوپرر

خردتی ک (کر رت ح)کت ک کلنه پ پوګر رتووي چرې ک کوي تو کوی کت پورپ

نر و کر)ل کدرونه هرن خبر)ل کرې رهردن پ) وووک ندې ک ش پ )خر

ن هن تو ي ن نا نث چې پ خز کک رت مط) کړی ک نار پر کوي ک

ک ک کک رت وروهدۍ ندني تخنسد ن پ پ م کې ون ننول ش تو ير

س پ کی ک رت کرۍ پ خز ته ه ً ډو) ځ نکت چې ک ک

ک کت ټول يوې خوتپ کړو ل کې وتقعنت څ هد)ګې ن شو پټوسی چرې ک

ش پ ک کک رت چ د تو ک يول )وبه رل پ پوګ خدتی پ ک نا کد ر

ک خز ې م نې م نب ت دق کتت پ ودي ډول وګوتهره تو ويرې لرړ ول ک ر

کروسی چې م خ ل خدتی ه)ل کتهې چ د و ي وګ کت ح)کت نرلً

ش ک ) پ وره ل کې پ)پ چې ک لومړي نث ک مق ره لروري ځوت ونر نر)

څوم)ل ن ک ق ت وو وي پ وتقعنت کې نندت ه)ي ط)ح پ کقنر ډول ک

تنقل وی و هر)ل لر کې چرې کت ردلوو شر يد ک يرول ځ نسر پ لر ک کک رت

ټول کې ک وتکن و خو پ خوت ېه شوی وي ي نې پ خز ک کک رت ل خوت

ت دقررر کتپو پررر ررر ک شررر و)ړرررت ک خز وتکرررو ه)ونرررو ک نڅولرررو لزررر رل

www.ael.af

1۰۳

پ تنس ن نو کې ک تهددسلونو ک ح) نت )ت )ي پ چې نن غوم)ل س م و ځه

رهننت وپېژندل ش

مررو پرر پېرر)و ناونررو کررې ي کونرر وکررړل چررې ک رنسرر ني ک مرر نې پونرر نو

رې پر) ځن)نرې تو تر ونرې سنردې ننرول کت طبنعت ک ت مروي ې تو پي) رې لر س

ت موي رو تو غوط)يق يې ک پي) ر ير څېړنرې پر ن مر ي کولر پونر و ک ننرد

تندت ل کولو ل سرې پ) کې )ي ل شول چې لويو موندنو پ وره

کې پررون ن ې ط)يقررې ک صرر عد تنقررل ټوکېرردو پرر سرل توترل کررړل نندغرر

تکدا پو پ من )ت )ل کړل ل رهل کت چرې پر ص عد دلوو ن ټولو نويو

کې کورل کرررې خ هرررو نڅررر کولررر چرررې خزررره ځررر و ک طبنعرررت لررر خ رررهونو تو

دي ونو ت تک کړي ي نې کت چې تنس و نور ک طبنعت يول )خر نر ول هرې

کت طبنعرررت و چرررې ک تنسررر و ک ګټرررې وټرررې وو ګ)ځېررردل تنګ نسررر ن سرررو

چې پون ځروتۍ کی(( لر پرونې( څ ر ک )تنسني نهغ( پ کې ن ) و

نا مقود نا پېژندن ول چې ل پي) ې څ پ)سه کېدل

تو ک نا ک ناې تک پ چې لنر) ک ځنهرې پر) منرور (کوپ)نن مو ک

ن رتڅ)خ هرې ځنهر کل چرې ک لنر) پر) چرورلن رتڅ)خر ي کونر وکرړل

نرو کوپ)ننر لنر) ک نرړۍ ر ل ير ومو ويه چې کت ک کوپ)نن مه ن ) و

ک ي رر پو م)کرر لرر پرر کتهررې حرر ل کررې چررې نررغ ورځ مررو پررونېږو لنرر) ک

کهها و ک م ن رکونو هدورو ل ون ې څ کی تو نروې خبر)ل س کت چرې کغر

کههاررر و چرررې مرررو کت لن)يررر ل م ومررر پررر کرررې وتقرررر کل ک م نررر رکونو

ووک کي کهها نونو ل ون ې څ يو کهها و کی چې مو

www.ael.af

1۷۶

پرر کې ن رر) و چررې ځنهرر تو نررورې هررن رې پرر (کوپ)ننرر هرر) ې)ل پرر) کې

نر ني کز ر)( تلنر ن مر ي ک ووي ډول ک لنر) پر) منرور رتڅ)خر خرو ي )کتي

تول لسررنې مررنلکي پېررړۍ پرر پنرره کررې پرر) ک ونررو ک ونررو څېړنررې تو پ ټ ررې

نر ث د کرړي چرې ک لنر) پر) منرور ک کر)و څ)خېد وروهد پ) کې )ي ل شو

پ ل)ې وتټرغ رتڅ)خر ک ګ)ځېردو ي ل)ي تو څوم)ل چې ل لن) څ نضو

چټهدن يې ن کنېږي نندت ک کز )( م ن چې ث د يې کړل چرې ځنهر نر

پ) نورو هن رو ي ت کوم ره شر نر کی نار پر کې ن ر) و چرې ک ما ورو

يه قوتنن و يول ټولګ پ) ټول ل وتکن کل

وروهد ککې کورې ه لوی ل چې پر پېر)و ناونرو کرې مرو ک (ګ لن پ)

-1۰۹۱ (تهرررن ق ننررروپغ ناررر ن )يررر ت نررر و کرررړل تنګ رررني يررر پرررول

م رومې تو ک هرن رو ک ګ)ځېردو پر ر سم( و پ) کوم څ چې ک شن1۷۱۷

ن يروت ې کت ث در کرړل چرې ک (ننوپغ پونېږو نا ټول ککل ک نڅو )کت کی

مې هن رې ولې ک لنر) پر) منرور رتڅ)خر هرې ککې پ ووردو شنس م و

څ)ګ د کړ کل کت ک ر ک ګ لن ک ن )ي پو پ) س پ)ه)ل کړ ن کلنه يې

ننرروپغ ک نرروم ورر ذ ې قرر نوو مطرر) کررړ ک نرروم ورر ذ ې ک قرر نوو نررد

رې يررول رر ورر وي تو ککې ورر ذ لکتکی چررې پرر نررړۍ کررې ک مرر کې کوتو

ه)ل مد هب کی تو ک مي ور ک هي نسربت ک نار و ر پې وتل ک ناوی ل

پ وتټغ پورې تول ل)ي

ننرروپغ ث درر کررړل چررې هررن رې ک نضرروي مرردترونو پرر رر ک لنرر) پرر) شرر وخوت

رتڅ)خرر تو کول ډولرر ح)کررت کرروي يررو ک لن)يرر ې م ررومې لرر نررورو هررن رو

www.ael.af

1۷1

غېر ې سنردې پر) خزره منرور چرې مرو نار پر تڅ ک وترک شوي ځروتۍ پر)

و ع ح)کت وتيو تو ه ن ک لنر) ک ور ذ ځروتۍ پر) تغېر سنردې ک لنر) پر)

پ وتقعنرت کرې (ننوپغ منور رتڅ)خېدن چې کې پ تندق ل ح)کت وتيو

پرر) کې )يرر ل شررو ث درر کررړي چررې کت قرروتننغ پرر ټررول کههارر و کررې ک ټولررو

توس مو ل ح)کت ه)ل هنوو خوري

ر چې پ م و نرو پېړيرو کرې ډور) معدبر) نا ل کې سرې )ي ل شو نا پوو

و چرې ځنه ر وګ ه کېدل رک کړي پ م و نو پېړيو کې خ پ کې ر ور

قوتننغ ل تهن ن قوتنن و ه)ل پوپن) ل)ي ک لنر) ک م)ک يرت لنردلوری ث رت

شوی و تو ق طعنت يې کرلوک

ر رنس ني ک خدتی پېژندنې يو نوی تنوور ووتندې کړ ل تلهنر پو څ ر ک

تو سرر ې ولوتلرر ورو ورو پرر مسررنن نررړۍ لنررد کررې نرر يررو لررړ دلونونرر

) ووتندې کړ تو نندت ني ک تنس و پېژندنې يو نوی پوويرتم ود کړل رنس

نرروی تنوررور ککې هرربب شررو چررې ک خ هررو ک برر کپونو پرر ډول کررې دلونونرر

پ خز ک نر) رتم ود کړي ک ک نس ل سرې ل خدتی ه)ل ک تويهو پ تنهول

ي ت تنننت پندتکړ هړي تو خدتی تويهو

سرټګ) تلنر ن رې پر ک (پ)وپسرد نن م م( ک 15۹۰ -1۹۱۹م رپنغ لوپ)

تنينررره ررر وو پررر شز وهرررن مرررنلکي پېرررړۍ کرررې پررر تروپررر کرررې ک کي ررر

تصررلح پو ډورر)ل ما ورر څېرر)ل نارر څرروۍ کی چررې پرر) کې )يرر ل شررو ک

هر)ل ک ور ر)کي تينر و تنننرت څ)ګ رد کرړي تو ک لومړي ځه لز رل ل خردتی

م و نو پېړيو پ پ يد رهون کې مه رول تکت کړي

لوپ)( چرې پر خز ر يرو کارن و لر ک نسر څ ر ورل شرو ځهر چرې نر يرې

غوهده ک خزه رو ک ې ي ترتمۍ لز رل ک نس پ پنسې ورکړي نا پ

تغ ر ننار ک م رو وو کي نر کې ن ) و کوم څ چې پ هزېڅ کدر کرې ر

www.ael.af

1۷۱

ت هرر)چن ې پرر ې)پرر نلرر کې سرې نڅرر کولرر چررې ک مسررنن (لرروپ) نررور څرر

وګ)ځ ه له پ رنس ني کورل کې چې تنس نز ل ک ل)غرونې کورې ک ن ر)

نره( تلنر ن رې پرورتت( تو تني ګ)ځېدل ناتو ک دور پ ه)چن ې پسې

کدر لرول پر خز ر پر)ې کت و چې نر) څروۍ هرزېڅ يې پ و ول ند

ک ټررول ې ک وګررړو پرر) تو و نرردې هررد) مسررولنت (لرروپ) کاررن ورروو شرر

کت کرر ر پرر (لرروپ) کې رروک چررې لرر خرردتی هرر)ل رر)کي تويهرر ټن رره کررړي ک

وتقعنت کې ک رنس ني کورې ل م)ووو لنردلورو هر)ل ننار وی و ک پونر نو

کرړ نر تنسر و(( پر کې ل ون ې څ يول يرې وي ر وو لروپ) مر نب ت تک

هتير خ هرو پر) ک تنسر و تنردوک ردلوو وکرړ پ نر پړتو کې ک خزه ځ و

ه) ې)ل ک ټول ې يو ي ت شنې) خ هو پ ک کل کړې من )ت )ل شول ټرول ن

پوپن) پ) ډو)ل )يدل ل م و سو تو پ نګوتلو خ هو ک ن )م ردتنو ملپرړ وکرړ

کر ر ر تو نرو ونو کې لرووو پوويرو پر ورهرېږي نرور ک ن ) پ ېل ې و ډول چې

ک نس ټولوتکر وتکن ر نر کرلوکلر تو يروت ې ملپرړی نقر يرې کرلروک پر

کتهې يول ض کې تو ک کتهرې يرو ټرول ن سرد) پر شردوتل هر)ل ن )م ردتنو

ککې ځوتۍ کرلوک چې ک م و نو پېړيو ل خ هونو تو دي ونو څ ر خرل

وکل وکرړي تو ک خ هرو تو خز رو ل څوم)ل چې کروسی شر پ ت تکتن ډوش

ملپړو ل خوت ډو) کرن وی تو پ م )ن رتو ب کړي ناوی ک تروپ ګو ګو

پرر هرر )ون کررول تو خز ررو ټولررو تورورردونهو تو لنرردونهو پرر رر يررې خوشرر ل

ور

www.ael.af

1۷۹

دولت لومړنی ښاريرنسانس او

ک پ)مهرر لپرر ريخ شرر ندي ورکرروي چررې ک تروپرر ک مرر نب )ن ګرر تهرردبدتک

خر ورو تو تير)و پر) پر هنر) کرې ک کې ک رګونو ک ونرو ( ورتني تيټ لن پ

ه شرا ې ر ډو)ۍ سندې ک لومړي ځه لزر رل ک تومر نن م قلننرت(( غورځ

و ک کې ک لومړي ځه لز رل ک م و ۍ طبقې پر تو ( ورتني پورپ شوې پ

ورتني ه ر ک کولت خز کړل وروهرد ک کولرت تو م رت هر) ک پرون ې

تو ن رر) ک ح)کررت هرربب شررو ک ناررې کورې ک مد ه)تنررو لرر ون ررې څ رر يررو نرر

مرر ( ک تيټ لنرر ۱ک مررې م 151۳مرر ک 15ک تپ)يرره م 1۹5۱ ي چررې لنونرر رکوکتو

تو پ پې)ل ن پر پ تيټ لوي م ت پ وتهط خز و تث رو ک ن مدو ن )م د و کل

ورتني ه ري نو کې نوې ه ل پول کړل نار څروم)ل هر وي ر کي مع) رت

نا رو ي ((تو پې)ې م نې تو ک قه وا)ت ن پ ههل ور

ډورر) ک يررې ک رنس نسرر هررړي(( لزرر رل ک سرې مارر ل ګ ڼرر نارر (توي چررې

د م هر م( تو ير ت خرلق تو ور لنرد خ ونرد و ک نار ډو)شره)ت ک وروهر

مون لن ت( ک تنوورګ)ۍ ل تم و

ککې کورې ه م ه) نو ن ل م کن ول ( پ)پ ه څوۍ ن کی م کنر ول ک

ه ري( پ ن م پ خزه پ ز پې تث) کې پ ډو)ل ند ن تو تډولې ر ار)يت

ووتنرردې کررړې چررې پرر پرر ی کررې يررې پرر خز رر ک ۍپرر ک کولررت تو م ررت پنررور

ک کولت ه)ي په مه ک )تنسې پر) م رت تو کولرت پبرديه کرړ ورتني ه ر

وروهد ن لوي پ و( چې ک کولت يو څ)ګ دوي ن ګ ه کېږي کوي تثر) ک

( ک ونرو م1۰۷۳ -15۱۱ پر ن مدو تنګ نس ن سو پوم هون ( ل خروت

کرې ۍکې پ تنګ نس لنهه شوی کی کل پ خز هن ه سر پنرور

پر (پرورتت پر کې م نر چرې ک (لوي پر و لوي پ و( پ ن م ير ک کرړ کولت ک

هررزېڅ کدرر کررې يررو ډورر) خط)نرر ۍ هرر م ر پرر ناوپرر شرروې ول چررې نارر ک

قرردرت ن رر ګ رره کېررږي نرر ( ک قرردرت يرر وتۍ کت ن رر لرر پررورتت څ رر

www.ael.af

1۷۹

رتوتخنسد خو ويې غوهده کت ووتي چې يرو وتحرد قردرت يرد رتم ودر

ش چې ک يو م رت تو ټرول ې پر) ک ټر)ول )ير ل شر چرې کت ک م رت تو کولرت

نن غ م هورل رت ونردۍ کروي پر کې م نر چرې م رت خز ر ر نر وي خز ر

يرد م ه ر و کړې تو ک خزه ازړتوي پړتو پ ن وي رهېدل نو ک ټول ې

ووتندې ش تو ک م دونو لز رل کولت ووو کړي

و ککل پر ن ر) تنسر ن و یک مدن)ک تو ځوتکنغ کولت ک ووووردو پ رو (ن

ذتپ ً خز س)ي تو تن رشنسد و کي تو پر ريخ پره ککې هره رندوي کروي چرې

ورور پ) کنر وري وتکن ر کروي ځهر يرد ک ځوتکن رو خ هرو لر خروت يرو

ټن ه کولت وروو شر چرې کنر وری تو خز سر)ی ولري ک ور تو تن بر ط پر

نرر ( ک م رر تو خزرره ځرر ی کې رروي تصرر خبرر)ل کتکل چررې )کرر رونې هرر)ل پرر

تو ک هرر ريدو ک پنررورۍ سرر کې رروک تو ننرردت ۍمدن)کرر کولررت ک پنررور

پنورۍ وې چې ک م ت ک وکې پ هن) کې يې توه کولدون رتم ود کړل

( م1۷۶۹ -1۰۹۹پرر) نرر ( وروهررد رره تنګ نسرر ن سررو ورر و سۍ( پرر

ور و ول کرړل ک ونو کې ک مدن ټول ې ن )ي مط) تو ناې پ يې پنروري ورو

مردن ټول ر ک کولرت کوير قطرب ګ ر تو پر کې ن ر) و چرې کولدونر ک (سۍ

مدن ټول ې ل شدوتل پ)پ ک تهدبدتک خوتپ ځ تو ک سټن و ت تکيو لهر

ک قندې تو ن و ک ت تکۍ ک پ منغ لز رل پ ک ر کل چې م دون لر يروې خروت ک

ونردي کرړي تو لر رې خروت ک خز و مدن سټونو پر وهرن خز رې ت تکۍ خ

ت هر رو ک )تنسرې تم)يهر تو تلنر و (سۍ کولت ک ن ونو څ رن وکړي ک

ور وت ي پر) مردن ر پ) تنقل ونو ور تغې وکړ تو پ تروپ کرې يرې صر عد

ټررول ې وتوولرر لهرر څ ګرر چررې ک )تنسررې ک لرروی تنقررل پرر ت لمنرر کررې ک

کېږي تو ک ت لمنې ک موتکو يول )خ ت ه ر پ څ)ګ د ډول لندل (و و سۍ

ووووي

www.ael.af

1۷5

سۍ( ک نرر ( رر) هي پرر کې ن رر) و چررې کولررت يررد لرر م ررت څ رر خزرره

ما)و نت پ)سه کړي مدن وي تو ک ق نوو لر م رې ټرول تپبر د ورور تو

ولر)ي ک ور و سۍ ننردت ق يرد وو چرې کن وري ه)ل مس وي تو )ت ) حقوق

پرر پ)و رروک يرر نې ک ت تک (مرردن نارر ن م ی خزرره ځرر (پرر ري ننارر م

م هورل رتم ود شول وم ت کولت تو ت تکو تپب

ک چې)ې مو ک ترهطو ن )ي ت رتي ککړو نار پر کې ن ر) و چرې تنسر و تو

څ روی يو ه ه)ل ډو)ې ورپ ځ نګړنې ل)ي خو يول مهن ځ نګړن ناوی ل

ک پ ه) ځوتۍ کی يو ه ه)ل پوپن)وي تو نا

پنو ( ک تنس و تو څ روي پ)م ځ ډو) ي ت پوپن) پ ق يه ن و نار کموک)

پ ن م ل ووو ذرو څ ر وروو شروي کي (تپوم پ کې ن ) و چې ټول شن و ک

نا پ کې ن ) ن و چې تنس و تو ي څ روی کې پ ز پې رو ول)ي

تو پر کې ن ر) و چرې پر) پنو رو ن ک نندې تپومونو پ شر و ګ ڼر کموک)

خو کې هر)ل پ شره کېرږي ځهر مړي ې وروهد ک نا تپومون پ م د و )

پنو پ ه) ل رو څ ول ن ګ ڼ تو تول لسنې مرنلکي پېرړۍ کينوک)

پ ګرورو چرې کت کورل ک پر روۍ( پر ن مر ير کوي يرو م هر) تنسر و څر ډول

ه) کوي؟

وې کل چرې ک نر م نو م)غ ر)و(( پر تصلً ک ک نو نا دل ش ( روۍ

م نررر کررر رول کېرررږي ک ررر روۍ کورې غټررر ځ نګړنررر کت کل چرررې ک ېل ې رررو

شه ونو ل ډو)وتل تو پ ه)لن کې ل پض ک څ ګټ پورپر کروي ير نې

پ يرر يررې لرر نناررږۍ څ رر کرر ر هرر) پ)ک رنسرر ني کورې ک ن رر) خررل چررې

يرد ک تول لسرنې پېرړۍ ځر نګړنې تخنسد کت نر پ لکېردونه پضر کون

وګ ه ش يول خوت رنس ني ل خزره ځر نګړي نرړۍ لنرد تو نار تر هرت هر)ل

چې ک تنس و تو وند لز رل يې کرلوک وسو و تو خوت ل نا ه)ل پر پضر ک

تو م نب ترپي د وسول ول ېن ي وند وکې ک کنن

www.ael.af

1۷۰

پر ورځ ر ونرد کرې ک مو پ کې کورل کې څ پ ن )ي )خو تو څر ک خ هرو

ننردې مهر ل کتهرې سرټون پ هرني ) ېل ې و نړۍ لندونو کدونه يرو پر

شول تو کتهې رتنب نو نارو پر سرل وکرړل چرې ويره ر يرې خزره ځر و يرد لر

وند څ څ هې پ کړو

Carpe ک رر روۍ ک کورې ک شررع رونو لرر ون ررې څ رر يررو نرر کم غ ننررت(

diem پ نندې سپن يو شع ر م)ې يرد نېر) نر ( و پ مق ه کې يې

( ن ک رودل Memento moriکړو((

ک تنوورګ)ۍ پ )خ کې ن پ نړۍ لند کې نندت کول ګون ح لت پ) هد)ګو

يول غونهل تنوورولر تو ک ننردې تنورور ککېدل تنوورګ) ل شور تو خو ل ډ

ننردې کب ر کروسی شرو ک رهنول لر پ سندي ۍ )خ کې يې يو تهه ن

روۍ کورل ل يوې خروت ک غر)ور تو لېوندرو کورل وګ رو تو لر رې خروت يرې

کتهې يول کورل وګ و چې پ نارې کرې ک ونرد رې ثب پر تو لړ تنردل ح لرت پر

پ م )ن وشول ک روۍ و) ل هن ه لندلوري ن ک پض ک کورل ول ک پ)ل

يرې ون نن کهدې غورل کړل ډو) د وخدپسې وګړو ل تم تروپ ک يوې ن

م( ک ونرو پرورې 1۰۹۱م( څ ر پر) 1۰1۱نا کو) ک ې وګړې وې چرې لر

يې کوتم وکړ کې وګړې ټول تروپ رتونا ولر تو ټرول ځ يونر يرې لر خر ورو

ه)ل )ت ) کړل تلبد کت کو) ک ې وګړې ک څو وګړو يول ټولګر کل پر کې

ن) ه نېوتکل ي ت ي و ولند تو پ پ ي کې يرې )تنسر وګړو کې تلن و پ)

ورو ورو ک تروپرر پرر) يررول لرروی ځرروتۍ دلرر شررول کت وګررړل پرر تصرره کررې ک

پرر)م ځ ول خررو ک هن هرر قرردرت مسرر نرر (ک پولنهرر نو تو (پ)وپسررد نو

مط) ول ه) ې)ل پ) کې تول لسن پېرړۍ ک ټرول ې ک ېل ې رو پوويرو پر)م ځ ک

هرره رندوی نرر کل لرر )تنسرروي تشرر)ت نت تو ک مرر ڼنو لرر ټن رره تخرردل

www.ael.af

1۷۷

خ وندتنو پ)پ م ولي ل ق) تو دم)غۍ ه)ل س تو ګ)ووتو و پ ن) حر ل

دېولل تو شه يت کوتول ک قدرت ن ې ګ ه کې

ځن ې تک کوي چرې ک ر روۍ کورې هن هر شر)تي ککې کورې پر ن ر) تو

روۍ کورل ک نارې مر نې ک هن هرت معن رۍ کې ک کرۍ وو کي ځه نو ک ر

ک مرردتخ ې لرر ېل ې ررو توخونررو د ررو کهنسررو تو و نررو څ رر ډکرر کل پرر

روۍ کورل کرې پنر پ) پر) يرول هر کل ن ر) لروو م هروم کرلروک پنر پ) ک ر روۍ

کورې يول څ)ګ دل ځ نګړن کل پن پ) پ روۍ کورل کې ک تنس و ک وند يرول

ې پرر ورهررېږي چررې ک پنرر پ) لرر سرې کې ندنيرر ل ې ګرر ول خ هررو کرروسی شررو

تو رع کن ورپنر ک ک تنسر و لګ)ځ پن پ) کوسی شوغ)ور ک م پې هبب

يو ې رحن ن تنوور ووتندې کړي ي نې نا څ چې مو تو پ يووياردن

پېړۍ کې ن ناو پ توپن ل)و

www.ael.af

1۷۱

او فلسفهباروک دوره

کول م رر لف تو مدق رره لنرردلوري پرر رر روۍ (م پ)يرر لن م تو (تيررهي لن م ک

کورل کې ن پ)تخ حضور ل)ي پ کې کورل کې ن سر پضر کون لر ورتير

څ)ګ دوږي م هې مو ي کون وکړل چرې ځن رې سر ن و پر کې ن ر) وو کروم

وتيرر ک (تيررهي لن م څر چررې مرر نن تو ک ذنررغ وږنرردل کي نارر هرروونو پرر

رو سر ن نو نر يروت ې مر کي نرړۍ پر پ م )نر ناو پ) ووتندې يو شرنې) نرو

چې ټرول وک هوونو پ وي کول تو پ کې ن ) و (م پ)ي لن م کول ناوی ک

حقنق شن و ل م نوهو م کي موتکو څ پ)سه کېږي

کې م پ)ي لن م ن پ تول لسنې منلکي پېړۍ کې ير ت پ وير و کرلروکل پر

نس ن سو پوم نر ( پر) ره نر) تنګ )خ کې کوسی شو ووتيو چې

ن سو پ کې کورل کې ک م پ)ي لن م پ) هروونو ير ت تغېر کرلروک نار

پ کې ن ) و چرې ټرولې هره رندې تو تنسر و تو څر روی ک مر کي صر)و لر

مينو ې څ ووو شوي کي تو ک تنس و لر خروت ک ه)نرۍ نرړۍ کرۍ نر پر

نار ع لنت هر)ل تويهر لر)ي ځهر نرو ما و کې ک نندغو ټولو ص)و ل

مطر) (پنرو کينوک) پ) کتهې يو ش معدقد و چې کول رل ک لر ووتنردې

کړی و تيهي لن م تو م پ)ي لن م ک س ې ک ټول پ ريخ پ هن) کې مط) وو

ک کورې پ ش و کې کت کوتول هر)ي ( روۍ خو کت ډو)ل کن پې ېدل چې ک

www.ael.af

1۷۳

وتقر ش م پ)ي لن م پر کتينر ډول ک طبنعرت پر هوونو يو ک ه پ)څ ه

وهن پن ووی کېردل ننروپغ( ت رلو کرړی و چرې ک ح)کرت قروتننغ نروم

کي تو هررنوو يررې کتينرر کی نارر پرر کې ن رر) و چررې ک ورر ذ ې قرروتننغ تو ک

ح)کت پ ټولو طبنعر ردلونونو کرې معدبر) کي کر کت دلونونر ک وتوس م

تو ير پر ټولرو ک ي ر پو کرې ځهر نرو ن)څر چرې پ ک)ل کې پرېښ شر ځنهې

موووک کي ل من ننه پونې ه)ل ک نر دلېردونهو قوتنن رو پر ر کي چرې

هرر)ل پو ررنو کررړو پرر کې ډول نررو ووکرروسی شررو نارر ک ري رر پرر ورپنرر

من نن نړۍ لند ازړ کړ ک من نن ( ک ن ل يونر ن ري رې (ننوپغ

غ( م ن ورکوي خرو کې خبر)ې پر مرو يرد څ تخنسده شوې چې ک م شن

ک تينر و تو من ر ننه نرړۍ لنرد پر)م ځ نرېڅ (ننروپغ تو (نر پ م وي چې

ډول پض ک ن لندل

کت مو رود ک تول لسرنې تو تپرر لسرنې پېرړۍ تکارر)و م پ)ي لنسرد نو هر)ل نرر

مط) ن ول ک تپ لسرنې مرنلکي پېرړۍ پر نننر ي کرې )تنسروي طبنرب تو

تنس و( پ ن م يو کد ولنه نا پر خزره - سمد)ی( ک م شنغ ن سو

کد کرې کې مو رود پر ناوپر وکرړل چرې تنسر و لهر څ ګر چرې پر) سرل ک

غړي څ ګټ پورپ کوي ک خزه ه) لز رل ن خز و غړوخزه په لز رل ل

ري پول پ خزره هر) پر ارزړ ډول يرو ي ل)ي څ موکل وروهد )تنس

ننه لندلوری کوک کړ نا پ کې ن ) و چې ک چېر)ې ک تنسر و نرو من

وکرروسی شرر پرر يررول خ صرر م نرر کررې ک يرروې مرر کې ک ټولررو )خررو موقعنررت

پا نص کړي تټهه ل م و ځ تو رتپ رونه ک پېر) پر شر و پر غرو ډول

پرېښ شر څر شر منهرغ وي مو هرد)ګو پر وکرورږي پر کې ډول نرو کر

هې ما ص وي کت نړۍ لند ک ک پ)م ن م( پ ن م ي کوږي م هې پ) م

www.ael.af

1۱۶

پ کې ش)تيطو کې ر نر) څر ک من ر ننه هنر) وږنردل وي تو هر) کرول تو

خو لندل پ نولسن پېړۍ کې تلن ن م پ)ي لنسد و پ کې ن ) وو چې پر

( کې ک تکرتر( ي پ ځنګ) کې ک ص )ت(پ دورګ ما کې ک ه) پولند پ

پولند پ ورپ يو ش کی

( کې ټهرر پرر يب ررنيک نولسررنې پېررړۍ ک سرر ن نو لرر ډلررې يررو ن سررو س

چې م کې پورې تول لر)ي تو نارو شرن نو چرې ذنرغ ناوپ کوي ک ناو شن نو

پ) ډو)و ې ندهه ر يپورې تول ل)ي پ)م ځ مه پوپن) پ کې کې کی چې م ک

رر لن لې نرر يررول ټررو کوچ نررو صرر)و ووارره کېررږي خررو ذن رر هرره رند

ېخز وي تو پ) ډو) کوچ نو ص)و ک وو وو ن کي تو نر شرو کروسی غروڅ

کړو يې ي پ)ې

www.ael.af

1۱1

باروک، هنر او ادبيات

( ۱۶۶ ې رنس ني پ) ص عد رنس ني تو ک نوي و) پر) سر يتک تو ن )

ورل کرړل ير نې م هرې پر) کې چرې نر تو سر ک ل ووتندې خز غر

پر شر و (رنر کر رت تو (ي رنهغ ن )تنسر تکلوو دلوو رتم ودر شر تو ک

(رتهنون لنسرد تو (هو ژکدنوهنسرد (ککر رت پون و رتوټوکېږي ک

ن تو پي) ي مندوکولو ي پ نر نرړۍ کرې پ ر ( نهغ ت ه ر تو ک

ن )ي دلونون رتم ود شوي وو پ کې ډول چرې ش ک ن ) پ ډګ) کې ور

هرب (ګوپنر ک ن ) پ ډګ) کې نوی رنس ني تو پ)م د ر رنسر ني لر

رت يره مر تنچو منهلنرژ پنسرنغ ه)ل پ پض ک کې رتڅ)ګ د شرو تو ک

پرر شرر و لويرر و ک تنوررورګ)ۍ تو ک ميسررن (کونرر پ و ې توچررنووپررو کتون

پر شر و ش ورندونو ( )تم ندر تو (ن سده )و ووووونې پ )خو کې تو

ن )ي نوهدونو س پورې کړ تو پ ېل ې رو ن ر)ي )ک معن رۍ پ )خ کې پ

حرو و کررې پر موو دلونونرر رتم ودر شررول پر کې ډول چررې ن ر) ک پرر ريخ لرر

خزه پې) ح لت څ پوپن) وکړ تو ک رنس ني تو نويوتل کورې پ کتخه شو

څوترلسررن تو پ ورر لسررن مررنلکي پېررړۍ کررې پرر وروهررد پرر) ناررې چررې پرر

تنوورګ)ۍ ميسن وووونې معنر رۍ تک نر پو تو نرورو )خرو کرې ن ر)ي

دلونونررر رتم ودررر شرررول پررر ن ررر)ي سرو تو هررربهونو کرررې کتهرررې پررر موو

( ک ونرو ۱۶۶ دلونون رتم ود شول چې پ) پ)م د رنس ني وروهرد پر)

ې پ )خ کې ن يروت ې کت ډول مرخ پر) پورې ک تنوورګ)ۍ تو ميسن وووون

(دقر ط لت وکې دلونون رتم ود ن شول هې ک ډور)و مورخر نو پر وي ر

خز کړل چې ل ناې ون ې څ کروسی ن ) ل کوم نوهت پ)پ ترپي

و( هبهونو پ ناوپ وکړو ک( تو روکوم )ي مشو ک ط)يق ي

www.ael.af

1۱۱

ک ناو هربهونو لر ون رې څ ر کی چرې ک ( روۍ هب ک ن ) پ پ ريخ کې

شز وهنې پېړۍ پ پ ی تو ک تپ سنې پېړۍ پ) وروهدنو پورې پ تروپ کرې

و( پر)م ځ رتټوکېردل کی ک کر ( تو روکوم )ير م ک کوو هبهونو ط)يق ير

روۍ دلونون ک نورو ډو)و ن )ي هن)ونو تو ردلونونو پر شر و لرومړی پر

وروهررد نرر ډورر)و تروپرر ي نېوتکونررو پرر لکررې رتم ودرر شررو (تيټ لنرر

تو پ ځن و نېوتکونو له )تنس تنګ رني ن ل ره ره تو لوغوول شو

پرر تنوررورګ)ۍ تو هررنن ينرر ې ځرر نګړنې نرر رتخز ررې کررړې يررې نررورو کررې

معن رۍ کرې ط)يقر ير هرب چرې پر) پق نردي پور ع تو تلدقر ط چ رد

ې درروو ک)هرر شررول پرر کې ډول چررې وسو و ک رنسرر ني تو رر روۍ پرر)م ځ ک

ځن و کت هب ک ناې وکې تو پ)م ده ل تم چې پ رنس ني کورل کې يې

هب تو هوونو ل چې ک رنس ني ن ) پ م ن تو يو ترپي کړی و

کب رر ک شز وهررنې پېررړۍ پرر شرر ګ) ګ رره کېرردل لرر ننرردې تنررهول يررو ډول

دتنو ک ط)يق ي هب ک پ ن پ ش و ن )م ک ک رتوتکوو(وروهدنو کې

چ د پ) ووتنردې وتقعر چ رد تو تصرولو پر پر م دنر هر)ل تو ير نر پر ره

هب ک تلدق ط تو پو ع ص)و پ) ووتنردې ک روم تو ي پعبن) ک ط)يق

نا هرب يرې څ رهې پر کرړ يون و ک کلهنهو تصولو ل م ې پ څوو وکړ

وک تو ورو ورو يې ک روۍ هب س کې

پر کر ر کل ک تول لسنې پېړۍ ډو) مه س ن و کک رت( تو هرزن و ت( کي

پ ور ډول وپېژنو ن چې کت کوتول س ن و

www.ael.af

1۱۹

دکارت

( نرر ک هررق)تط پرر شرر و پرر کې ن رر) و چررې حقنقررت پرر م1۰5۶ -15۳۰ککرر رت

څر و کروم ر ور يوت ې ک قه تو پونې پ وتهط وررهېدی شو نا پر کې

چې پ وو کدر ونو کرې رتغ ر نار ک

رررر ور وو نرررر کي تو تو نارررر څرررر چررررې ک

حوتهرررو لررر سرې کرۍ کېرررږي نررر شرررو

کرروسی پرر اررزړ ډول پرر)ې رر ور وکررړو

ت لپوو ن پ) ننردې تصره ر ور کرلروک

نارر نرر ت دقرر ک کرلرروک چررې ډتډم رر يرر

رر وري پېژندنرر يرروت ې ک قرره لرر سرې

کررې يررول پ)سهر کېرردی شرر پر حقنقررت

يرو (ککر رت تو پ پر ی کرې (ګوهدنغ هق)تط ت لپوو تمسدقنن ک)ه

وتيرو ناروی قره (پون زر ل ه ه)ل ن وي ل نندې تم مو ناوی پر

پرر ک رهررېدو لزرر رل يرروت ي تو ډتډم رر هرر)چن ګ رر ېپېژنرردن تو پونرر

کروسی ک کک رت پ) ک ونو مط لعې وروهد کې پ ي ې پ ورهېد چرې نر شرو

م و نو پېړيو پ ت ه رو خزره ول خوشر ل وهر پو پر کې )خر کرې کروسی

شو نا ل هق)تط ه)ل پ)پ کړو نا ن پ کې ن ر) و چرې ک تپرغ ک ر تر تو

کوڅې مددتول لندلوري ک ور وو ن کي

www.ael.af

1۱۹

ک کک رت ت هر رو ککل پر) مړي رې وروهرد نر پر سر کرې خزره غر نقر

ډول تغر)تق تو مبر لاې پ)پر کروسی شرو ووتيرو چرې ککر رت ک ولو ول ل نر)

کنوې س ې سټګ) و پر رنسر ني کورل کرې ک تنسر و تو طبنعرت پر ر

لويررو پ ټ ررو پرر) پې ررېدو وروهررد ک مع صرر) پ هرر) ک م نررې ط)حررې توپنرر

تحس هېدل م ه)تنو کت تحس ک ول چې يد م س ن م رتم ود

م س ک لومړي ځه لز رل ککر رت کې روک تو پر نار کړي ککې س ن

ۍ( رک ( نوم( تو ک نت( ککې ډول سيب دني( سپسې هزن و ت(

ن م پ وووهت کې س کرلوک

و کتهې نوې س رتم ودر شر چرې وکروسی شر ککې وخت رترهېدل

ککې ن ر م ټولو مهنو س مس ي و پ ځوت ووتي پ ل)غرونې کورل کرې

وو م و نو پېړيرو ک پومر تکوي ر ( (ترهطو تو (ت لپوو سټګ)تو

پ ش و ن سرو کرلروک چرې غوهرده يرې ک ترهرطو ک سر ې تو ک مسرنن

تلهن پو پ)م ځ ک پ حنانت خزره کرړي وروهرد ک طبنعرت ر خردتی تو

وتر تنسررر و پررر ررر لررر ټولرررو توت و تو تنګررر و هررر)ل ک رنسررر ني کورې پررر

ورورهېد تو ن پ تول لسن پېړۍ کې س ې نڅ وکړل چرې نروي پ هر)تت

پ يول کوټ ن م کې ه)ل رتټرول کرړي لرومړی هرړی چرې کت کر ر يرې پ)هر)ل

کړ نا کک رت و نا وروهرد سر پر سرل توترل کرړل چرې ک نروې کورې

س ط)ح ما و ش

هرر)ل مارراول کررړ رر وري لررومړنۍ مسرر چررې ک ککرر رت ذنررغ يررې خزرره ځرر و

تو وس پ)م ځ پ تويه پورې تول پنردتکوي رومع) ت و کوين مس ک

www.ael.af

1۱5

يو هره کې کوو مس و پ ک ځوت پندتکولو لز رل کوسی شو ووتيو چې کت ک

ک ونو پ هن) کې ک س ناونو يول ځ نګړپن ول ير پر ر (تو پ ووهو

س ناون شوي کي ک ل پ) کې کوو مس و (يو نن هه وي

نرر ککرر رت( ک پرر ريخ پرر تو کو کررې ک ډورر)و مهنررو سرر ن نو تو ري رر ر

پونرر نو لرر ون ررې څ رر و نارر ک )تنسررې پرر سنرر ( کررې نررړۍ پرر هررد)ګې

( ک ۍ کرې ۱ډو) ث)وت يې ن کرلوک پ خووغړولې نا ک يول خ و وی و

رې کل کرړې پنره کرړې پر) پ ور ک رې کل کرړې يې پ يول هروونو کرې خز

نرورې پر ري رن پو تو نويرو نر ن )ير پو کرې يرې وروهد يرې کرې ک لر

کل کړې وکړې نا نروی نر ر ور چرې ک ر يرول ت مې رت کروونه پر

ک يرر ت کرنرر وي هرربب ګ)ځېرردل لرر پ وتننررو کل کررړو هرر)ل ک ورکررول کېرردل

ککې هربب شرو چرې ککر رت پر) خز رو پ وتننرو نويو پي) ي ط)يقو پروپن)

کل کررړو شرر وکررړي کت شرره کنت تو پ)کيررد ک نارر ک وروهرردۍ سرر ې ک

س غورل کړل

م( کر ل ک ن رهي 1۰1۰کک رت ه ) ه)ل من کرلوکل لر ننردې کب ر يرې پر)

پر نر) کو ر )ني موريي( ل پوځ ه)ل يوځ ی شو پ) نا وروهرد ر يرې

پ ناو هر رونو کرې ونرد کر ول چرې يې ول تو پ ن) م کې کې ه )ون ک

( ک ل ک خلصې تو ت تکې روه ه)ې ضر لر تم ر م1۰۱۳ککل خوهېدل پ)

يو ځه ن پ ن ه کې تهدوګغ شو

ذنرغ ک کر رونې ( کر ل ک م1۰۱۳کک رت پ ن ره کرې ک لرومړي ځره لزر رل پر)

ک ونرد پر هنر) کرې يرې خرور پ) وتو سندې يو کد پنه کړ چې (قوت د

www.ael.af

1۱۰

( ک ل يې ک نړۍ( پ ن م ک يول ه کد پ) لنه و پنره وکرړ م1۰۹۹شو پ)

هرر)ل ک ک نسرر لرر م رر ل دونو خبرر) شررو ک خزرره (پ)ننرر وک خررو ک رر چررې لرر

پر ر (سرې ي ط)يقې کد ک لنه و هن) يې وکرتول ککل کرون کد ک

و کې تث) کک رت پر نروې سر کرې ک يرول وي کل چې خز)ودل يې ډو) موث)

و و ل)ونهرر شرر ص پرر پوګرر پابنررت کررړ پرر کې تثرر) کررې نارر ک پررونې پرر)

ک نارر يررول کررړی کیتطل رر پو ک يرر کولو پرر) هنرر) نررث وم ننررت تو ک نويرر

ماهورل ون ه) کوو نو ځه خو يو( ک خدتی ک ووروک پ)څ ره ک خزره

پرر) (ک ط)يقررې پرر رر وي رر وورروک څ)ګ رردولو لزرر رل ويرره شرروې کل ککرر رت

ن مط لع پو ک مو رو ګ نو پر ر کرې مهنرې کد وروهد ک خز و

ووتنګرو ( کرنرو ک نا ک مط لع پو يول )خ ک لنر) ير کي لنه ې خز)ې کړې

ککې قر نوو لر ک ته ه ق نوو پ ر کل چرې ککر رت نار کارف کرړي کي

م ې نا توي چې پ) نوکي لنهې ندې ک لن) ک ووتنګو لر رتغورځېردو

څ رتم ود کېږي ل ناې تويې ه)ل )ت )ل کل چې ې)پ ک ننردې ووتنګرو

ي تنعه څ رتم ود کېږي ل ګ)ځېدو

پ ککل کروننې ننن ي لنه ې پون نو پر ډور) ير ت ک ط)يقې ک وي

ځه چې کک رت پ کې ننن کې پن ن ن ده چې خز ر تنننت کرلوک

لر (ن دهرې تو وبر) يې رتم ود کرړې ول شر) کرړې کل پن ن ر ن دهر ک

يوځ ی کېدو څ ووول شوې کل پ کې ن څ نګ کې ن ده شه ون ک

x تو )yم دو پو ک منورونو ل م ې ش ه کېږي ( ک

www.ael.af

1۱۷

پ کې وووهت کې ک يو ن ده شهه نر)ل نقطر کروسی شرو ک م دور پو لر

نار ما ور تو پنردت کرړو کت وووهرت منور څ ک ناې ک وتټغ ل م ې

ککې من )ت )وي چې ن ده شه ون ک ت دتکو پ نر و شر ککر رت

ک څ)ګ دولو لزر رل ک تل بر لر وروهردنو پرورو تو نن ګر نو ت دتکوک ميهولو

څ ک ناو ک پوتو ک مع ومولو لز رل ک ګټې تخنسد ې ه) پندت کړ

( ک ر ول ۱۹م هرې ک)يسردن ( چرې کت مهر ل (هرونه ( کر ل ک م1۰۹۳پ)

کک رت يې ک خزه خووص هوونه پ پوګر خزره کر ر ر پر رتو لر ککې

وهد کک رت مدوو شو چې م ه ل پګلرې هر)ل هر خز ر ې پ) م و ور

( يرررو پن ررروي پررر خوتشرررن ۍ هررر)ل چرررې ککررر رت ک 5 کل کرررړل ک هررره ر پررر)

ورپه څ رور من شردې پ)پ (هونه ل ( م پ ځ و ټن ه ن کړ تو وهه هد

ک ن روغۍ ل تم ومړ پورې ټوخ ېوروهد ک

(ري ط)يقرې ه)تپو لز رل ک کت خب)ل مو پ ي ک کل چې کک رت ک س پ

ل تصطل څ ګټ پورپ کول ک نا موخر نار پ هر) و چرې ک تهرددسل

نرر ک ق زرر ل ې ک نندغرر کوک پرر ر و نارر ک (هررزن و ت پرر) سرر وسو وي

خز ررو تخلقررو پرر رر کررې نڅرر کولرر کت څ)ګ رردل کررړي چررې ک تنسرر و ونررد ک

ې ن ) و چې مو يد خزه ځر و ک ولولرو طبنعت ک قوتنن و پ ر کی نا پ ک

تو پوورتپو ل د څ ت تک کړو چرې وکروسی شرو ترتمرۍ تو نېهن)غرۍ پر

ورهېږو

کک رت پ کې ن ) و چې وتقعنت ل کوو ول وون)ونرو مو پ مع وم شول

څ چې يو ل ه ه)ل ازړ پوپن) ل)ي ي نې ن ي تو وسر څ ر وروو شروی

www.ael.af

1۱۱

ن ک ن ي تو وس پ)م ځ پوپن) پ ق يه ن و نار يروت ې (هزن و ت کی خو

ندې يرول ورون) پر نپ) يول وون) ت دق ک کرلوک تو معدقد و چې ټول شن و

ې)پ ګ)ځ نا پ خز و ناونو کې ک وون)( ل تصطل څ ګټ پورپر

کول خو پ ځن و )خو کرې ک نار پ)ځر ی ک خردتی( تو طبنعرت( لر ک نرو

ن ګټ تخ پ کې ډول هزن و ت( ک کک رت( پ) خل ن ) کرلوک تو څ

معدقرد نر و نار ک وحردت ک لنردلوري لر نر پ) ما ويت ي کول ګون ح لت

ن )ل ک يووتل پ وی و ي نې پ کې ن ) و چې ټول ونرد تو طبنعرت يرو وتحرد

وون) پ ې)پ ګ)ځ

خزررره ذتت وسو کی ک ککررر رت نررر ررر ور کرلررروک چرررې ک خررردتی ووررروک پررر)

ن ) نا وخت ک کک رت ل ن ) ه)ل پوپن) پندت کرړ چرې خردتی تو (هزن و ت

طبنعررت خرر ل تو م رروق يررې يررو شرر وګ رره تلبدرر ک هررزن و ت کت ن رر) ک

ت تو يهوکي کيغ ل لندلورو ه)ل ن پوپن) کرلوک نمسنن

نغ ک پې رو خدتی ي طبنع قوتن (هزن و ت پ ډو)ل ه کل پ کې م ن چې

ررت نرر کی ځهرر چررې نارر يرروت ې ک ي کتخ رر ررت ګ رر خرردتی نررد

طبنع قوتنن و ل سرې رتڅ)ګ دوږي

کوتول (هزن و ت تو (کک رت ل خز و ناونو څ کې پ ي ې پ رهېږو چې

پون ز سو وو پون ز ل ننا څوۍ کی چې ک قره پر) تنننرت ټن ګر ر کروي

قه ک مع) ت ري تو ه)چن ګ ي نې پون ز ل

www.ael.af

1۱۳

پون ز ل پ ه) ک تول لسنې پېړۍ ک س ې ځ نګړن ول کت هر)ي هروونو

پ م و نو پېړيو کې ن کوک و تو تو ک ت لپوو تو هق)تط پ ن )ي پو کرې نر

لندل کېدل پ شز وهن پېړۍ کې پ) پون ز ل ې ه دې ننوکې وشوې

و چرې مع) رت يروت ې وپ کې پېړۍ کې يو ي ت شنې) س ن و پ) کې ر ور

ک پي) ې ل سرې پ)سه کېږي تو پ) نا وخد چې پي) پ م ځ کرې نر وي

مع) ت ن رتم ود کېږي کې لندلوري پ پي) پ ل لندلوری وتي

( تو ډو) مه پي) پ ل س ن و کرې تنګ نس سر ن و سۍ( ر رک

ننوم( کي پ کتهې ح ل کې چې پ تول لسن پېړۍ کې ډور) مهر پون زر ل

وو پي) ر (يب درني س تو تلنر ن (هزن و ت ن ل هي (کک رت ي )تنس

پ وي پ کې ن ر) وو چرې لر خزره چ پې)ير ل څ ر ک تنسر و پېژندنر يروت ې ک

ر مرو ک نا ک حوتهو پ م)هد ح ص ېدی ش ک پي) پ ل ې کلهرنه

ترهطو پ پ ه)تپو کرې وي رو نار پر کې ن ر) و چرې ک نر) څنر خب)پنر نار

وخت پ)سه کېږي چې ک حوتهو پ م)هد کرۍ ش

ترهطو پ خزه کې ن ) ک ت لپوو پ) لندلوري ننوک وکړل ځه ت لپوو پر

کې ن ) و چې تنس و ک ماه( ل نړۍ څ پ ط)ي ډول ماه( لر خزره ځر و

ک (کک رت )ل رتووي سۍ( ک ترهطو( ن ) پ ړند کړ تو کت لندلوری يې ک ه

ول تن ) ک رکولو لز رل وک ر

مو ک نړۍ نېڅ ډول پېژندنر تو طر)ي پورور نر لر)و کتهې يو پوور و چې

ووتنرردې لرر ناررې هرره رندې هرر)ل تنسرر و ک يرروې کتهررې هرره رندې پرر) کرۍ

www.ael.af

1۳۶

تو ک حسر وتقعندونرو پر) سر ن دل کی نا پوور چې ک پي) ې ل سرې

يو غ پوور ګ ه کېږي ین وي موندل شو

ک چې مو ک خردتی( ت رديت( ير ورون)( پر شر و ک نرې کر روو مرو

قه تو شعور پ خ ل ض کې س و پ ې ون ځه چې نېچ ن پ)توهر

پورې ک خدتی( تو ت ديت( پ ش و هره رندې ير نار څر چرې سر ن نو ک

وون)( پ ن م ي ک کړي ک پي) ې ل م ې ن کي پندتکړي

چرې نروې پېژندنر ير نندت وو کل چې م ه)تنو کتهې ن )يرې ووتنردې کرړي

نوی مع) ت يې ن کي رتم ود کړي کت س ن )ي ت شر يد پر ول پرورې

هرره رل شرر خررو کت يررو ډول قرر) تو خنرر ل پ ررو کی تو رري تو ککې خبرر)ې

پ ورل کد وش تو ټرول نار ونورتهېدل کی چې پې)و من)تثوخت تو وتر

ي نې يرد شن و چې ذن ل)ي تو ل پي) ې څ ل)ې کي څ هې پ ش

ووي وه ش تو چ ڼ ش ي نې کت چې ه)ل ر ل خ ورو تو شګو ول ش

څ شر چرې تنګ نسر پي) ر پر لو پر تنننرت کرلروک نار ک تنسر و ک ټولرو

څېړن ول ند کت و چې پ ډتګ ش کوم پېژندنر تو کروم هر) ک پوورتپو

پي) ې ل سرې ک پ ړنرد وو کی پر کر ر کل چرې کلدر ککغرو کريرو پي) ر پر لو

س ن نو پ وغږوږو

www.ael.af

1۳1

تجربه پالي

م( ک ون 1۷۶۹ -1۰۹۱و و سۍ

تلهرر ورر و سۍ ک تنګ سررد و نېرروتک کتهررې يررو ن سررو و چررې ک پ چ يرر نو ک

حرر ک مرر نب ک پ زرر پېوتل

مط حقنقت( تو ک ک نس ک

پعوررررررب پو تو نررررررورو پرررررر)

ووتنررردې يرررې ت دررر)تض وکرررړ

نا ويره نرېڅ تنسر و پر)

ررره تنسررر و يررر ت حقررروق نررر

ل)ي ځهر چرې مرو )ت ر) يرو

تو مررو نرر نارر ځرر نګړنې تو

ش)تي ل)و چرې نرور يرې لر)ي

ټررول هرر)ل )ت رر) يررو تو ټررول ک

مېوو څ ک خونرد طبنعت ل

تخنسرررررد و مسررررر وي ن حررررر

ل)و ((

ک تنسرر ن پونرر وي ک ککې تنګ نسرر پي) رر پرر ل ن سررو ډورر) مهرر تثرر)

( کر ل خزرور شروی کی ور و سۍ پر م1۰۳۶کل چرې پر) (ځوتۍ پ څېړنر

نڅ کړې چې کوو پوهرد و پر ځروت ورکرړي لرومړی کت چرې کې کې کد

www.ael.af

1۳۱

ز ررو پوررورتپو تو پ ه)تپررو پرر رهررېدی شرر تو سرر و لرر کومررو سرو چرر رو خنت

کوم څ چې ک حوتهو پ وتهط کرۍ کېږي کوسی شو پ) نارو کوي کت چې

ور وکړو ک ن ؟

تو تکرتک ت ک ناو پي) رو تنعهر سۍ پ کې ن ) و چې مو ټول پ ه)تت

څ ر پ وتهط پ)سه شوي کي ک پي) ې ل پ)سه کولرو وکی چې ک حوته

چې نېڅ ش پ)ې نر کي لنهره پ)پ مو ذنغ ل يوې هزن ې لوحېووتندې

نارر پرر کې رر ور و چررې مررو ک خز ررې نررړۍ يرر خزرره یشرروي رره څرر نرر ک

چ پې)ي ل ش وخوت وي و ويوو يې لسنوو يرې تو تورو يرې مرو کت کر ر ک

ووکدررررو پ)مهرررر ل ډورررر) يرررر ت کی لرررر کې سرې هرررر کل حسرررر پوررررورتت

خو ک تنس و ذنغ کت ه)نۍ پي) ې تو تطل ت پ م عه ډول رتڅ)ګ دوږي

ن و)م کوي تو ډو)ۍ پر)ې نر وروووي هرې ک هر) ت دقر ک تو پ)کيرد پر

م)هد يوځه ن ک ناو څېړن کوي تو ل کې سرې ک پوورتپو يول ر ټولګر

ل پ)سه کوي و و سۍ ک پوورتپو کت ډل ک تنعه ه پورورتپو پر ن مر هر)

ي کوي پ کې ډول نو سۍ ک تکرتۍ تو پ ه) پ)م ځ پوپن) پ ق ي ېږي نا پر

کې ن ) کی چې ک تنس و ذنغ يو م ع من دونه ن کی هې ک پي) و ک

وووهررت څېړنرر کرروي سۍ ک کوو ډولونررو حسرر کن ندونررو پرر)م ځ پرروپن) پرر

نر کن نرت لر ق يه و کل کت کول کن ندون يو لومړن کن نت تو ه يرې کوي

تو پرر کې ډول يررې خزرره لنرردلوری پرر) کل کم رر ک ککرر رت پرر شرر و ک نررورو

س ن نو ل لندلوري ه)ل نږکې کړ

نررد توخ و و شررهه ح)کررت تو (سۍ لرر لومړننررو کن ندونررو څ رر ک

ه پرر ځر نګړنې کي خررو ککې پ)څ ر شرنې) کی کت کن ندونر ک شررن نو وتقعر

وتيو کت ش مو چې ک شد ک ه ري پ پوګ شن نو کې نور کن ندون ن

خو ي پ)يخ کی شنغ ي هور کی ګر)م ير يرخ کی سۍ کت ځر نګړي کوين ر

کن ندون له رنه وی م ل ير غرږ کتهرې څر نر کن ندون ګ کوين

www.ael.af

1۳۹

کي چررې رهرردن نرر پرر شررن نو کررې وي هررې کت نارر کن ندونرر کي چررې ک

وتهط پ مو کې تحس رتپندتکوي لومړننو کن ندونو پ

ک لومړننو کن ندونو پ ر ک ن ر) نرېڅ ډول تخردل نر شرد ځهر چرې کت

کن ندون پ خز پ شن نو کرې مووروک کي خرو ک ثر نوي کن ندونرو پر ر

له رنه ي م ل ل يول څ روي څ ه څ روي پ تو لر يرول تنسر و څ ر ره

شد کت ک ر ککې لر تم ر کی چرې کت کن ندونر پر تنس و پ ک ن ) تخدل ت

خز پ کې شن نو کرې نر شرد تو ک ر)کي حوتهرو لر سرې رتم ودر کېرږي

ځه نو ک ت )تکو ک حس پوورتپو ل ډول ه)ل پړتو ل)ي

ه)ل ن قندل و ي نې نا پر کې (کک رت ک وس ک ح لت پ ل (سۍ

ې لر)ي چرې ک قره لر سرې ک کرۍ وو کي ن ) و چې وسنون کتهرې ځر نګړن

سۍ ک ذتپ ي خدتي تکرتک پو ک ځن و )خرو پر ر نر لر ککر رت هر)ل نر

قندل و ک ه ري پ ډول نار پر تنسر و کرې ځن رې سرټن تخلقر قوت رد

ل تصطل څ ګټ پورپ (طبنع ح تو پ کې )خ کې يې ک ط)ي ګ ه

کول

نررول ک قرره پرر ل ې خوتپرر ک نارر ک قرره پرر ل ې خوتپرر کې لنرردلوري نارر ک

ن )ي پو لېوتلدن ککل پ کې ن ) کې نا دې کل چې ک خدتی پ) ووروک نردې

ت دق ک ک تنس و پ قه کې نا د کی

لز رل ک خدتی پ) ووروک ت دقر ک يرو مر نب ر ور نر و نار (و و سۍ خو ک

ه ه)ل هنوو ل)ي معدقد و چې ک خدتی پېژندن ک تنس و ل ق

سۍ ک قنرردې پرر) ت تکۍ تو ک نررورو ک ن )يرر پو پرر) غن ررو ت دقرر ک کرلررروک

ه) ې)ل پ) کې نا ک هوې تو نر) ک حقوقرو ک پسر وۍ لزر رل پب نر کر ول تو پر

کې ن ) و چې ک هوو تو ن)و مس وي ح پ ق ي ېردل ک تنسر و پر س پ)هر)ل

ل نندې کب کېدی ش دلوو وموم شوي

www.ael.af

1۳۹

سۍ ک نروې کورې لر لومړننرو سر ن نو څ ر کی چرې ک هروې تو نر) ک و و

پس وۍ مس ې پ يې پ م وکړ کوم څ چې سۍ پ کې تول مط) کړل ک و و

هدورتت( لز رل ک مهنې ه)چن ې پ پوګ دل شول چې نار نر ک هروې تو

ۍ ن) ک حقوقو ک پس وۍ ملپړ پ رتوکتنګ سۍ پ )تنسر کرې ک روهر ه)

پ) م نې ووتندې ت تکي غوهدونهې مس څېړلې ول ک ې ګې پ پوګر نار

پر) پروپن) ټن ګر ر قروتوو لومړن هړی و چرې پر کولرت کرې يرې ک کرې ګونرو

وکړ

ک وتۍ ک وو کرې ګونې مق قض ي تو تو)تيې قوې( ډلب دي ک لومړي

س ن نو لر ک روه ه)ۍ ک کورې ک چې موندسهنو( ي ځه لز رل )تنس

سۍ پ) ډو)ل )يدل ک کوو مي)ي تو تو)تير قروتووو لون ې څ و مط) کړ

ي ځوتکونو پ) پوپن) ټن ګ ر کر ول ځهر نار پر کې ن ر) و چرې کت پروپن) تو

خز وتک کوسی ش ک تهدبدتک ک ل م و وولو هربب شر سۍ ک )تنسرې ک

ونرد کر ول ک پي) ر پر ل ک وتکن ۍ پ)مه ل (څوترلس لويې مسدبد پ چ

تټه ونرو لر تمز)يسنست( و و سۍ ک م ط ډو) پر ول پرورې توخ کت و چرې

تحدنرر سپو( يررې ګټرر پورپرر کولرر چررې پرر ورپرر وخررت کررې ککل ک سرر

لنب)تلن م ت ن ګ ه کېږي

( پ خز و خز)و شويو تثر رو کرې ترهرطوي م طر سيب دنيه)ل ل کې چې

يرو اررزړ م طقر ثبرر ت لر)ي چررې ک کرې پرر خز رو تثرر رو یکرک کرړی کی خرو

و و سۍ لزر رل ک م طر تصره ک ري ل م ط ه)ل نږکې کی پ وض کې

يوت ې ک تحدنر سپو م هروم و چرې نار مهر ل يرول پ)م د ر پنروري نر ګ ره

م طر (سۍ پ س کې ک پ قض هبب ګ)ځېدل خرو ک (سۍ کېدل تو ک

هرر ط د ر ينونرر تو ثنارر تګ ن نرر چ ررد و نارر مررور پرر هن هررت کررې ک

www.ael.af

1۳5

لمط ق ر ينون رک کړل تو ل ولسوتکۍ ه)ل من يې وپ ل ر تو پ ي ر کت شرو

چې ک خز و ت ه رو پ خ ط) ل تنګ سد ن پ ې هزهې کړي

و و سۍ ک پېژندنې پ پنورۍ کې پي) پ) ټولو معدبر)ل ګ ر تو ک ت لپروو

م ل ررت کرر ول کت لرر يررې ني لرر تند ت رر ن )يرر پو هرر)ل دررب ککرر رت تو سي

پرر ( )تنسررني ررنهغ پون زرر لو څ رر ک پي) رر پرر لو لررومړن ولوتلرر کی

ل ې لرر سرې تمز)يسررن م( پرر رهررېدل و خررو زرروتقعنررت کررې ک ننرردې پون

ن ک پي) پ ل ې ک خونديد لز رل پون ز ل ې پ ش کړل کت ک ر (و و سۍ

پ خ ط) پ) ه)ل شوی و ک تحدنر سپو ک م طر م ط ک مط خو تک کوکي

Logic م طرر نرروې پنوريرر نې ک خرر پووو پرر پررړتو کررې وې ن مونوپوننرر

nonmonotonic ( تو ک م ط نور هنسدنون س پر) کې کمر نر وو وږوردل

ک ور و سۍ لر خروت ک پي) ر ولپ پ ي کرې ک نر) ډول تند ت ر ت هر رو( رک

پ ل ې ک پن ووپن لز رل ډو) ک ري ن پن مېدل

www.ael.af

1۳۰

رکلیابجورج

م( ک ون 1۷5۹ -1۰۱5

يرررررو تي)ل رررررهی (رک ورررررورج ررررر

تو ن سرررو تو ک پي) ررر (کي زرررول

پرر ل ې ک م ه رر نو لرر ون ررې څ رر

نا پ کې ن ) کی چې س ې کی

تو رررر ک نارررر پرررر م نرررر کررررې ک

نرررړۍ ګوتهررر ناررر پررر ت نمسرررنن

خز ررو هررد)ګو لنرردل چررې مرر کل پ ل رر

ورځ پرررررررررررر) ورځ وکل کرررررررررررروي تو ک

ت ناررر ت دقررر ک يرررې چرررې نمسرررنن

خرردتی طبنعررت پ وررول تو نارر پرر

و نا څ چې پ کې نړۍ کرې معدقديې وند ور کی رکتول کی پ کې

موووک کي ننا شه ون کي چې مرو يرې پي) ر کروو خرو نر شرو کروسی

ک کوم څن ي م کې( پ ن م ي ک کړو نا

ک تنس و ل ذنغ څ ک ه)نۍ نړۍ شدوتل ن م ن تو پ کې ن ر) و (رک

چررې ک خرردتی لرر لرروري ک مرر کي څن ونررو حرر ن)ي وورروک څ)ګ رردوږي ک نارر

شه)ت ل کې تم ر و چرې ک ذنرغ ک پورور تصر لت(( پر ن مر يرې يرو کدر

ټول ې پ ووتندې کړ

ړن کن ندون له و و رهردن موي وو لو (سۍ ل مو نې)ل ن کل چې کت خب)

ن مو ک چ پې)ي ل پ وتقعندونو پورې تول لر)ي نرو کروسی شرو ووتيرو چرې

www.ael.af

1۳۷

تو (ککررر رت ک (سۍ ه)نررر وتقعندونررر يرررو ډول يهررر ورررون)( لررر)ي

پ ش و يه نړۍ يو وتقعنت ګ ڼ (هزن و ت

پ) نندې پ)کيرد وکرړ تو کت پ)کيرد يرې ک يرو ډول پي) ر پر ل ې (رک

خوتپ رتک ل نا معدقد و کوم څ چې موووک کي نن غ څ کي چې کرۍ

کېږي خو مو کرۍ م کي کرۍ ن کی کوم څ چې مو يې ل څن ونرو کرۍ

کوو پ خز ش ي څن ن کی

) حوتهو تغې کوي تله ځوتۍ ي پ کې ن ) و نا څ چې مو پ (رک

و چې مو ټول پوورتت مرو لر ذن ر معدقدنا رو کی ه) ې)ل پ) کې

ک ه)ن ت وږندل کي تو کت م کي ت نر کی هرې مع روي کی ک ندې

مررو کروسی شررو و رک موخرر خردتی کی نارر معدقرد کې رو څ رر ک ر لر

ک کرۍ پ تنهول ک خدتی پ مو تک وکړو چې ک ه ن) تنس و ک وووک

کرۍ څو ځ روه ن تو څ)ګ د کی

رک پ ور ن) څ چې مو ګورو ي يې تحس هوو ک تله ځوتۍ مع ول ک

کی ځه چې مو ک ذنرغ پر کتخره کرې خردتی ح ر) کی تو مرو پر) ټولرو

تحس ه پو تو پوورتپو تغې کوي

ک تله ځروتۍ ون ې څ مو وند ن) څ چې پ طبنعت کې شد ل ناې

رک يروت ې ک مر کي ر مع ول کی خدتی ک ټولو شن نو ک شدوتل رت کی

ون کړ نا تو ک م و تو مه و ک مط ر ووروک پر وتقعندونو پ پ)کيد

ن ک رک ن ) کرلوک نا پ کې ن ر) و چرې لر مر و تو مهر و څ ر مرو

ن شد چې پ) خدتی ن نندتش و پې)وږي پي) پې)وږي ه کلنه

www.ael.af

1۳۱

هيوم ډيويډ

م( ک ون 1۷۷۰ -1۷11

پرر (ورر و سۍ مررو پرر يرر ک کي چررې

) و چې تنسر و ت تک کی چرې پر کې ن

ځرر نګړي ډول ک خرردتی پرر رر خزرره

ه) کوي ن ککغ تو ي نار مر نب

پ) تهر کت خبر)ل ک يرو هز رهد ېک

پ رررردر پرررر شرررر و ول چررررې ک مسررررنن

کانا نو تو ک ناو ک تمر م تنګ نسر

پرر) هرر) رتپ)ووپرر کل (رک رج رروورر

ن )ي ت رک کرړي (سۍ نڅ وکړل ک

وک ق يرد (سۍ خو )ي ل ن شو ک

ک ملپررړ لزرر رل يررو رره ن سررو هرر)

دل وم( نومېنن هيويډتنګ نس ن سو ترتپورپ کړ ک

م ه)ي رو ولدر)( تو تو تۍ ک کوو نورو لويو )تنس ي ن (ومنن هيوي ډ

خزره مهر (ننروم روهو( پ ش و ک روه ه)ۍ و) پ م ځ کې وند ک ول

( ک ۍ کرې ولنهر ۱۱چې ک تنس و ک طبنعت پ کی ک خزه ن) پ تث)

( ک ررۍ پرر ذنررغ کررې 15تو خز رر مررد کی چررې ککې تثرر) مط لررب يررې پرر

ګ)ځېدل رتګ)ځېدل

www.ael.af

1۳۳

نڅرر کولرر ک نررړۍ پرر رر ک تنسرر و ک پېژنرردنې هرر)چن ې پرر ځرر و (ننرروم

سرر ورهرروي نارر معدقررد و چررې شررونې نرر کل نررېڅ کتهررې يررول پي) رر يرر

مط) کړي ي کتهې قوت د رتم ود کړي چې ل وند څ مو ل ورځ نرو

ي)ت ول)ي اپي) و ه)ل م

ننوم پ لومړي ګ م کې ک پ ث)تپو تو پورورتپو پر)م ځ پروپن) پر ق يره شرو لر

پ ث)تپو څ موخ نا تکرتک ت کي چې ل کومې وتهطې پ)پر پر مسردقن

پ)سه کېږي پوورتت ن پ خزه وتر ډول ک ه)نۍ نړۍ ل وتقعندونو څ

ه)ل ل ناو پي) و څ ه)چن تخ چې ل پ ث)تپو پنردتکېږي ک هر ري پر

يوې ګ)مې رۍ ه)ل ولګېږي تو وهو ي پ) پوګ ک چې)ې مو س ل

مو ل کومې وتهطې پ)پ مسدقن پ ثن) کوي څ موکل وروهرد مرو ير ک پر

پ رۍ ولګېد تو وهوځېدل کغ کوي ح لرت رتځ چې نا ورځ مو س

ل ن )ل پوور کی ک پورورتپو تو پر ث)تپو پر)م ځ پروپن) پر کې کرې (ننوم ک

چې پوورتت ل ذنغ ه)ل ک ځوتۍ تو شدت ک چ د ل پ رول کنر وري کي کی

ځه نو کوسی شو پ ث)تت تصه تو پوورتت ک نارو دلر نسر وګ رو ځهر

ډول تحس هېږي تو پوورتت ک پ ث)تپو يول خر ط)ل کل چې پ ث)تت پ مسدقن

چې پ ذنغ کې پ پې کېږي

سن تو پ)کنې ندې ک وور وو رول ننوم پ ث) تو پوور پ) کوو ډولونو

پوررورتپو پ)کنبر نار معدقرد و چررې تنسر و کروسی شرر ک ر ک ر پرر) کتهرې

نبر پر ث)تپو ي نې کت چرې ک پ)ک ې موووک ن وي کوتقعنت پ )ي ل ش چې

ي رتم ود شروي پر کې ډول کتهرې يرو پورور رتم ودر کروي وپ) س ن

چررې غ رر کی تو پرر طبنعررت کررې يررې ې ګرر نرر شررد ننرروم نڅرر کولرر چررې ک

نرړۍ تنس و ټول پ)کنبر پورورتت وڅېرړي تو نار پورورتت چرې لر ه)نرۍ

هرر)ل هررنوو نرر خرروري مارر ص کررړي نارر خزرره کرر ر لرر کې پوهررد ې څ رر

ل چې کت پوور ل کوم پ ث) ير پر ث)تپو څ ر رتټوکېردل کی؟ ننروم يرد پن و

www.ael.af

۱۶۶

پرر لررومړي ګرر م کررې ما ورر کررړې وتی چررې يررو م هرروم لرر کومررو سررنطو

پوورتپو څ رتم ود شوی کی ننروم لر کې سرې پر) کتهرې يروې ط)يقرې

)ي ل شو چې ک تنس و پوورتت پ)ې پن نه کرړي هر تو ن هر پر)ې يرو لر

ي ول کړ

ننوم غوهرده ټرول نار ت هر ر تو پورورتت چرې حسر ر يرې نر کرلوکلر

څ هې پ کړي نا وي وو چې غوتوي ټولې ن م هوم ن ل خبر)ې چرې لر

م ورتلطبنع پ ه) پ)پ ه س ن ل)ي يروې خوتپر وغورځروي خرو مرو

ځر نګړو پ)کنبر پورورتپو څ ر ګټر کتهرې پ خزه ورځ وندتن کرې لر

پ) تين و ندې يې ټن ه ور ن شد چې پورپ کوو

تو اررزړ نويررت څ رر وتلرر ننرروم پرر کې ن رر) و چررې ک تنسرر و ذنررغ لرر هرر کل

هې ک کتهې ېل ې و تو ه)ل پړلو څ نګو يرول ټولګر کل چرې )خنغ ن کی

ح لت ک ډول پ ک کېځ تو رتځ ک تنس و ک ذنغ تو ک ځ و ث د ن ي ک

( ک ل ووتندې وکت( مط) کړې ول ۱5۶۶ننوم کت ش پ) نا

وکت ک تنس و وند ل م کي تو مع وي هن)ونو څ رتپندتشوې رشرد ګ ر

)ل شېب ک تنس و ک دلېدلو هربب ګ)ځر يرو شرندې روی م شروم لر يرو چې ن

نوي ځوتو ه)ل يو ش و ن کی تو ل ن نا څوۍ نر ير چرې پر)وو وم روکت ر

ويه چې ن ش ويرلی ووتير څر شر پر مر پرورې تول لر)ي تو نر شر کروسی

لت ووتي چې څر ير ځهر نرو نر ل( مووروک ير تو نر ک مر نب ک ن ري تصر

پر) خز رې مړي رې وروهرد خز رو شر ګ)کتنو پر ( روکت دلوو ن م ونه کی

وي وو

((ن) م)کب ش پ پ ی کې پي ي کېږي

ننوم ک پ ز پې رو تو ک خدتی ک ووروک ک تثبر ت لزر رل نر) ډول نڅر مر)کوکل

رکتول ک رو تو يرر خرردتی وورروک نارر ګ رر کت خبرر)ل ککې م نرر نرر لرر)ي چررې

ثبرر ت ک پون زرر لو ک تد و چررې ک قرره لرر سرې ک مرر نب رر ورونو هررې معدقرر

www.ael.af

۱۶1

لېوندو يو ډول کی نا يوت ې پ) نا وتقعنت ر ور کرلروک چرې ک حوتهرو

ل خوت پ ړند شوی وي ک نورو تمه ن پو پ تنرهول يرې پر پ)کيرد لر نار هر)ل

چ د ک ول

چې کل تو څ ننوم پ کې ن ) و چې يو م شوم نړۍ نا ش و ګوري له څ ګ

چرې م هرې پر) م هرې ک ټ کره شرويو ق يردو ځه ش پ) ناې ن ي پوي

پرر ر نرر کی کت تصرره ک سرر ې لررومړن ضررن ت کی ننرروم پرر تنسرر و کررې ک

کت ک قوې پر ر پر) نرث وروهرد ک نرت قر نوو پر پ م )نر کروي ک

وتي چې ن)ل پې يد يو ت ول)ي (ت ق نوون

خزرره م ل ررت تو پرر تخلقنرر پو کررې نرر لرر پون زرر ل ې هرر)ل (ننرروم هيويرر ډ

وهوک پون ز سنو تک کول چې ل ن ح څ ر ک حر تو لر ن هر څ ر ک هر

( سر و کرې طر)ي ر لر)ي ک طبنعر حر مسر لر هرق)تط نپا نص پر ت

ننولې پ) سک ( پورې ټولو س ن نو ه)ل مطر) ول خرو ننروم نر ک تنسر و

ي تو نه کې ک قه ل سرهوونې م ه) و پ و

ک ننوم پ ن ) ټول تنس ن و ک نورو ک هو تو دو پ) ووتندې يرو تحسر لر)ي

ک خوتخو ۍ تحس ککې ټولن تحس ل ون ې څ کی خو کت تحسر

ه)ل څ تويه ن ل)ي مو ک ننوم( ل کې نث څ ر کې ندنيرې پر ل قه

مو پر) ټولرو رتشرو کرشرو وتکنرغ نر کی ک نرورو پر) رهېږو چې مو قه

ووتندې ک خزه مسولنت م ه ک قه پ ر ن کي هرې ک تحسر پر) سر

کي چې مو ک نورو پ) ووتندې مسولنت تحس هوو ننوم معدقد و چې مرو

ن شو کوسی يو څوۍ ک ګوپې ک ګ)ولرو پر پ نر نرړۍ پر تور وتچروي تو مرو

يې ن قلن وګ و

www.ael.af

۱۶۱

روښانتيا عصرد

پ ري زون و تپ سرن پېرړۍ ک روهر ندن ور) ګ ر پر کې ور) کرې قره

نڅ کوي خزه ځ و ل ټولو ردي ونو ت تک کرړي کت کتهرې يرو ور) کی چرې

سرر ن نو پرر ورردي ډول ک مع) ررت پېژنرردنې مسرر پرر پرر م کررې وننولرر تو لرر

حقنقرت کارف وووک څ مع) ت پ ک س ې پګ وري دلوو وکرړ ک مط ر

ت يې پ)ځ ی کې هت ک روه ندن ور) پر کې ن ر) کی نل م و سو تو نسب

چې ک ن) ش تصه يد ل نا څ ه) ون پ ټو

پ وي دن ي روه ندن و) کې ک قلن عر لندونو نقر ډور) حسر تو

ي ت څ)ګ د و ک روه ندن و) لز رل ک پنه تو پر ی نېټرې ټ کره تهر ن کر ر

پېرړۍ لر (تول لسرنې کی خرو پر تحدنر ط هر)ل کېردی شر ووتيرو چرې ک ن

پېړۍ پ) پنه پورې مه ل پر کې (نولسنې لسن و رتننولې ک وروهدنو کرې

کورې پورې تووند ګ ه کېږي پ کې و) کې پ) ټولو ه مس ک مع) رت(

ور) مس کل چې ل ن) توخ څېړل کېږي ځن ې پون و ک مع) ت پ) ق

ن ګ ر کوي تو ځن ې نور ن وتي کوم څ چې ک حري لر سرې رتټرول شروي ټ

نا مه کي طبنع وم تو ټرول ن روم کوتول پر يرول نروي لنرد تو مردرنو

پانر) ک تنسر و وکل ک مس ي و پر پر پر م )نې هر)ل څېرړل کېرږي تو پر ري

هرې نررورې کولرت ر ک هروونې تو رو نرې ن )ير پرر پېر)ل نر تقدور ک تو کت

مو رو ګ نې پرر ورردي ډول څېررړل کېررږي پرر کې کورل کررې کيررغ لرر ېل ې ررو

خوتوو پ) ځن)نې سندې ننول کېږي

ک روه ندن و) ل لويديځ څ خدرنځ پر يرو ډول ح)کرت لر)ي ير نې کت چرې

تنګ سد و ک تپر لسرنې پېرړۍ پر لرومړۍ نننر ي کرې ک تروپر سر م)کر

www.ael.af

۱۶۹

)تنسرې پرورې تول سنې پېړۍ پر نننر ي کرې ګ ه کېدل کې م)ک يت ک تپ ل

پندت کړل تو ک نندې پېړۍ پ وروهدنو کې تلنر و پر) کې )ير ل شرو چرې کت

م)ک يت ل نورو رتخزه کړي ک روه ندن و) س ن و پر کې ن ر) وو چرې

ن) هړی يد ک ټولو شدو پوهد و لز رل خزه ځ نګړي ځوت ونر پ)سهر کرړي

سر ې ک کوک (کک رت نسې ک نا مه ل س ن و ک ځه نو ګورو چې ک )ت

پ) تغې ې سندې وو څ)نګ چې کک رت ن غوهده ن) څ ل تول ووو کړي

ک روه ه)تنو لز رل لومړنۍ مس ک خز سر)ۍ پر) ووتنردې پر څوو و چرې پر)

ټولو کم ک نس پ چ تو کر ر پ کې ش م ېدل پ )تنس کې پر تپ سرن

ک نسرر پ چرر تو کر رر ر ک تنګ سررد و پرر تنررهول څررو ځ رر يرر ت پېررړۍ کررې

ځرروتکنغ وو تو ډورر) مسرردبدتن نرره يررې کرر ول ک )تنسررې تنقررل ک ننرردې

وږندل و تو چ د تندوک

ک روه ندن ک و) م ه و پ کې ن ) وو چې ک خ هو ذنغ يد ک مس ي و

م ځ کې وه لرت پ) ووتندې روه ن (( ش ځه چې نا مه ل ک خ هو پ

تو خ)ت رر ت توج پرر رهررېدل وو نررو پرر کرر ر ول چررې ک هرروونې تو رو نررې پرر)

پ)تخدن ټن ګ ر وش ک څ ن هوونو پر م و نرو پېړيرو کرې وروو شروي

خو پ حقنقت کې هوون تو رو ن پ روه ندن ي و) کې پنه شول وو

لرر ناررې ون ررې ک روهر ندن ک ورر) سرر ن نو ک ل)غررونې کورې ک تنسرر نز لو

پرر شرر و پرر) قرره تو پررونې ورل قنرردل (روتقنونررو تو (هررق)تط څ رر ک

کرلرروکل کت ت دقرر ک ککې هرربب شررو چررې يررو يرر ت شررنې) خ رر ک )تنسررې

پړتو ک پون ز ل ې( پړتو و ول ک طبنع ومرو پر )خر کرې ي روه ندن

ث درر کررړل چررې طبنعررت پرريررې چررې کررومې نرروې څېړنررې پ)هرر)ل شرروې وې کت

www.ael.af

۱۶۹

پون ن ل تو ډول شوی ي م شوی کی پ کې پ) کې ک روه ندن ور)

سرر ن و نرر پرر کې لټرر کررې وو چررې ک تخلقنرر پو تو کيررغ لزرر رل نرر کتهررې

سټون پ پ م کې وننس چرې وکروسی شر ک تنسر و لر پرونې هر)ل هرنوو

کورې ک پ ه)تپو څېړنې پ رتک ي ي ول)ي کت ټه مو ک روه ندن

رر پوهرر پرر ټررولن ډول روهرر ندن ک هرره رندو ک تنننررت تو م رر نننو پرر

کې پول شر چرې حقنقرت څر شر کی؟ ت تکي څر کوي روه ندن غوتوي پ

ک م ننت پ ک پوهد ې پ کل؟ تو دتلت څ پ وتي ؟ روه ندن ک شن نو

کرې نرېڅ ډول دي ونر نر م ر ځهر نرو روهر ندن ي پوهرد ې ټرولې )خ

سرر پوهررد ې کي چررې پرر نننهرر ل ډول مسرر حقرر ي تو ث ررت تصررول

نوهدون تو تو پ خز س ټول ل ن ګونو ه)ل م ر م وي پر کر ر کل چرې

نويو پوهد و پ ک هنو ځوت ونو ک پندتکولو لز رل نڅ تو ن نرد وشر نر کت

وئ چې ک کن ې تو غوهې پ پ) پوهدونهو وکتنګه ش چرې ولرې هر) کر

تو ولې پوهد کوئ!

پرر تپ سررن پېررړۍ کررې تلنرر ن ن سررو تم نويرره ک نررت( چررې پرر) ننرروم(

لويو څ)ګ دوي نو څ ګ ه کېږي ک روهر ندن يرو ل وروهد ک س ن م

ک هر)ي روغ ډو) پر)تخ تو نر) توخنر پع)يرف ووتنردې کرړی کی روهر ندن

سده کي(( لز رل ک وند ل پن رو څ ک تنس ن نو رت تي

ک نت ن ن لا پ کې ډول م ن کول

ن رر لا ک رره چرر لرر سرهرروونې پ)پرر ک خزرره هرر ک کرر رونې پرر )خرر کررې

خز ګ ر ل کتهرې پو رنو کولر ک ا) ل خز سه کن ورۍ پ وتي (( تو

پ يول ک ر کې ک نورو ل سرهوونې پ)پ ه)ي ن لا نر کل چرې ک پرونې

www.ael.af

۱۶5

کن ررت څ رر رتم ودرر کېررږي هررې ک ت تکۍ تو وورپررو نارردوتل لرر

کی ((

ک ک نررت پرر ن رر) ځرر ن پ هرر)(( ک روهرر ندن سررټن تصرره کی ک ک نررت لرر

پع)يف څ کت څ)ګ دوږي چې نا خز وتۍ تو غوووردل پ هر) ک روهر ندن

تو غووودل پ ه) ک ه) پر ت تکۍ پرورې پړلر کی لر کې ت تک س ګ ڼ

ب ر نررو ک روهرر ندن پرر رر ک ک نررت پع)يررف لرر ت تکۍ هرر)ل م نرر پنرردتکوي ک

نوهرن ر تو تنس و ل روه ندن څ ک ک نت ک پع)يف پر) سر يرو خز روتۍ

موووک کی چې ک پ ه) پ) ځنهر ک مر ل پر وهرن کروسی شر ک ن ر لاۍ لر

کږلېچونو رتووځ

)يررد تو پولرر م رر ک روهرر ندن پونرر و ککې م هرروم پرر) ووتنرردې نررېڅ ډول

ناوی پ کې ن ) کي چې ټول شن و يرد ک روهر ندن پر لنرغ کرې وګرورو تو

ويې پېژنو

سۍ ننرروپغ ولدرر) روهررو موندسررهنو ک روهرر ندن ډورر) لرروی نومنرر ل

چې پ تپ سن پېړۍ کې پ پردريي ر (کيدرو کتسمن) نولب خ تو ک نت

لرر )تنسررې يررې پرر غټرر کچرر شررول توګټررورل تو مرروث)ل پوګرر رتڅ)ګ ررد پرر

تنګ سد و تو تلن و څ ه) رتپورپر کرړ ک روهر ندن ک ير پو نڅوونهرو پر

ډلرر کررې نرر ډورر) م ررور سرر ن و شرر مه وو نرر تلهرر تو کي رر پونرر و نرر

ش )تو تو ن طبنب و ک روه ندن پ هن) کې ک کد ې تو پي) رې پر) سر ک

ه ځ ن پ ه) نقد پي) ي پرونې تو ک کوو ق تنس و پ) مق م تو حقوقو

سټونو کيغ تو هن هرت( پر) خز روتکۍ تو يرو لر ر ک نارو پر) ورل وتلر

www.ael.af

۱۶۰

پر )تنسر تنګ سرد و تو چرې ټن ګ ر وشو خرو کتهرې هر) يرد ونر شر

کې ک روه ندن م وز نګ تو ک وکې هن) يو ش و و تلن و

ل تو ول لرر شرور تو ځررو هرر)ل م ګرر)ې پر )تنسرر کررې روهر ندن ځوتکن رر و

پ وووهت کرې ک حهومت تو ک نس څ د نوتنقل يې کرلوکل ک وتۍ

هن ه نوهدګ) يې ټهول ځه يو ه پ ه)ل سهون ورکړي وو کي تو

چې هن هت يد ک لن ن نقد پر پ ر وپ ره شر وروه ه)تو پ کې ن ) و

پرونې پر) هرد و وکرورږي نويرو کي ر تو هن هر تو هن ه سټون يد ک

نت تو پوهرد و ټن ګر ر کم ه)ي و ک کيغ تو تخلقو پر )خر کرې نر پر) شره

ک ول

پ) پي) ر ير پرونې تو (سۍ روه ندن پ) کوو سټونو ک کې نګ سد وپ ت

ير وسول ول لر ور پ)م دره غوووردونهې تو رغروونه ( پ)ننوټغ

ک مع) ررت پررون ې ک پ)تخدنرر تو ک ناررې ک (سۍ چ ررد څ رر )خن رر شررول

)يرردونو ک تنرردت ل کولررو پرر )خرر کررې هررد) ګ مونرر پورپرر کررړل چررې پرر) نارر

پ ټ ک کې ل ناو څ ګټ پورپ نوک مع) ت ک )يدو (ک نت وروهد ن

ک خ هو ک ر يت پ) س ک مدن حهومت ک وووونې پ ر څرو کړل نا

نا ک س مس ي و پ ن نولو کې ل ن)م ت تو تهر ندن کد ون ولنهه

څ رر کرر ر تخنسررت پرر کې پررړتو کررې تنګ سررد و پرر نسررب ډول څرر ن څرر لرر

و ت تکيو څ )خنغ وهن ه تو ټول ن

تکيو پ) هرنوري سنردې ک روهر ندن ل ش پ)پ پ تنګ سد و کې ک مدن ت

ک روهر ندن پرړتو هتير شر تو چرې کورې ک م ه)ي و نڅې ککې هبب شوې

پرر نارر پسررې ک مرر نب پورونررو يرر (سۍ سپسررې وغرروووږي کرر څرر نرر

www.ael.af

۱۶۷

ن ګ مې ل تم تو شو تنګ سد و پ)وږکي ن ل ه پ سو ش تو ن در پر يرول

پ) لنه و پنره وکرړي وتو ه)ون ونڅ ن)م ت تو ګو ترې ه)ل ک خز و ن )و

د)( ه)ل نر ن ر)ل شرو تو ووتيرو چرې کر چېر)ې سۍ تو لخو کوسی شو ل و

ننوپغ پ )تنس کې وتی ت دتم شوي وتی ک پ روم کې وتی نردتو کرې

تچول شوي وتی تو ک پ لې غ کې وتی نو هوځول شوي وتی ((

چرې لر )تنسرې تو تنګ سرد و څ ر څې)ل ل)ل پ تلن و کې ن روه ندن

)ير وو يې پوپن) ک ول تلن ن مد ه)تو پ)پ ل کې چې ک پي) ر ير سر ې

ت ر تو ن ر)ي ت هر رو تو مسر ي و ډور)ل )يردل پر) تند پ ودي پ م وکړي پر)

وخت وو

ک هرر) ق رر تو نرر و ت تکي پرر تلنرر و کررې منرردوکل ول تلنرر ن م هرر)يغ ک

پ ش و ل ت تکيو څ )خنغ ن وو پ) کې خ ورل وتکنرغ هن هر تنګ سد و

پ) مړي ې وروهد پر ډور)ې هرزنغ (لوی )يدري ک م( ک ل1۷۱۰ن م پ)

لهد)ګۍ ه)ل ک روه ندن تو ک ناې ک نڅوونهو پ) ووتندې وکرود

ک کويرر )يرردري وي هرر م( حهومررت روهرر ندن يررول خط)ن کرر تو ک کيررغ تو

ک يرې ې هه رندې پ پوګ مع) کرړل تو پر هر)پنبګۍ هر)ل کولت ک م ل

ننولو تو ک کدر ونو ک چر پ تو خز)ولرو پر) مور کرل کولرو ولپون نو پ) ټهو

کود (ک نت وتکنغ پ )م و س پورې کړ ک پ)و ( ک خ ورې ک ه) وري

چې ک کيغ پ رل کې نېڅ لنه خز)ل ن کرړي تو نرېڅ خبر)ل پر ه شوتوويسد

ې رتن ووي خول

کرر څرر نرر تلنرر و ک هن هرر ټررول ن و تو ک درروري شرر)تيطو لرر م ررې نرر شررو

کوسی ک روه ندن ک يوې هننې پ پوګ کوم ځ نګړی نق پ)ه)ل کړي خرو

www.ael.af

۱۶۱

ي رردلونو پرر ځرر نګړي ډول ک )تنسررې لرر هررد) ک روهرر ندن کررې پرر )تنسرر

تنقل څ تغې مغ شو

( ک ونرو کرې ک )تنسرې تنقرل پر تلنر ن پونر نو کرې ک م1۷۳۳ -1۷۱۳ پ

لېوتلدنرر ځررو تو و)ړررت هرربب شررو تو ک نررت يررې ک خزرره هرر)ي ونررد پرر

تنقرل څ ر پر څ)ګ ردل پوګر تو وروهردنو ک ونرو کرې کودر توويسرت چرې

ن ډول ک نا هه رندل وڅېړي س ن ملپړ پ

نرر)غ ک ننګررره( پرر نولسررن مررنلکي پېررړۍ کررې ک روهرر ندن ک ت هرر رو

ن نن ( تنګ ي( تو م رکي( سهو پ ورغ پ ش ن پېړۍ کې ک تکرنرو(

تو نوتکهرر ين)( پرر شرر و پونرر نو ک روهرر ندن پرر) ن )يرر پو نرر کد رر وکررړل

ګ وک چ( تو م رکو ل( ن پ ش ن پېړۍ کې ک روهر ندن ي ن )ير پو ک نر

ي س ې موخ کت کل چې نړۍ کدونهو پ ډل کې شنې)ل کېږي ک روه ندن

وهره تو خ)ت ر ت لر م ور سو يوک پونې خب)پن تو قه پ ګ ڼ ه يسد

ش روه ندن پ) پونې خب)پن تو قه ټن ګ ر کوي تو نر) شر چرې لر ر

ه)ل هنوو ن ل)ي نا پ پ نره تو خنر ل پرورې م) روط ګ ر روهر ندن پر)

کت چې پ) تهرطورې تو قره پر) پ ن ر وي وي ي نې (ننوپغ تو (ګ لن

لوو ګ روه ندن ک روه ه)ۍ پ ري ح)کت پر ناوپر کروي تو ک هرهل

س پ پوګ ک قه ملپړ کوي روه ندن نا تخرلق معدب)پون ې ک يو

هومررت تو م طرر چررې سرر ن نو پرر پرر نررړۍ کررې ک حقنقررت مونرردنې تورر ل ح

روه ندن پ حقنقت کرې پر ير کرې لر ورکوي کت ټول مس يه رتنا وي

ک ح)کررت قرر نوو هرر)ل پنرره شررو تلهرر م (ننرروپغ نارر تنقررل څ رر چررې ک

کی روهرر ندن ي م هرر)يغ تهررددسل کرروي چررې يررو مرر پ هرر) پرر تخنسررد

شر ک ار) ک ټولرو عر لندونو پر ېل ې رو ډولونرو کرې کېردسی ورپ ط)يق

www.ael.af

۱۶۳

ن و) ل ن تنقل هر)ل پړلر وک رول ش ل نندې کب خو ک روه ند

کوتوو ح)کدونو لز رل پونې ر تو قلننرت تنننرت پي) پ ل ې ک کی ک

کرلوک

چررې لرر ک ونررو ک ونررو ک روهرر ندن م ه رر نو رر ور کرلرروک کوی رر نررړۍ

مر نې ېي رې نر کوکونرو مونروم پر ل ې تو ک پنر ر رتننسې ک شهوکو

نررردې ول ک پ)م دررره پررر) لررروري ررروځ م و نرررو پېړيرررو( پررر) تهررردبدتک س

روه ندن ي ح)کت ک تم)يه تو )تنسې ک تنقل ونرو ک چوکر لر رتم ودر

کولرررو هررر)ل م)هرررد وکرررړل ک سپن ررر تم)يهررر ک نېوتکونرررو لررر خز ررروتکۍ

کرورن ک (منلکي ک ل پ مې کې يرې ک پول ره 1۷۳1 کغوهدونه ح)کت تو

ته هررر قررر نوو لررر وووولرررو هررر)ل م)هرررد وکرررړل تو ک کلهرررن ماررر)وط

ولسوتکۍ تو پ نګوتلۍ ک وکې هبب شو لنب)تلن م

ک روه ندن و) ک روۍ هب پ موهنقۍ کې ک کلهرن ور) تو پر

ل غووودنې ه)ل نننه ل کی چې پر مدرنر کورې ېهنکله ېن ) کې ک نو

ګرر نررغ ورځ نرر پ م )نرر ځرر و رت م نرر کررې ک غورځ ګونررو ک يررول مارر ل پرر پو

تووي

کرې يروت ې ک (هرز نن تد ننر )تنسر تلنر و تو ي ) روه ندن ي ور) پر

و پر ځر يون وخو پ ډو)ې چټهدن هر)ل نرور )کت پ پوګ رتڅ)ګ د شوحيول

پر)تخ شرو ک تم)يهر تکار)ل ورووونه تو رتم ودر کروونه ک روهر ندن ن

ۍ پر )خرو کرې هر ت ک کتقدور ک تو ک ولسروت کورې پ پېر)ل نر ک مر نب

ک ترم نونو پ) تغې سندې رتغ وو ېنا

www.ael.af

۱1۶

کرې مدرنن م ي نويوتل پ نولسن تو ش ن پېړۍ کې پ ېل ې و منورونرو

ک تنس ن پ ه)تپو يو ټولګ ن نوي

کت خب)ل يد نې)ل ن کړو ک چرې ک يرول پر ري پرړتو ک پ هر) پر ر خبر)ې

تو ک مر ک درور پر پوګر مطر) ډول پ کوکي چې نا من)تثون کوو ټول

کېږي ن ک مدرنن م )خ ګ ه کېرږي ځهر نرو مردرنن م لهر څ ګر چرې پر)

-ېټررول ن کصرر عد تنقررل وروهررد يررې کومرر رر غررورل کررړې - نرر

تقدو کي وکې ل هن) ه)ل خزه ټن ه تويه څ)ګ دوي

ور) کتهرې يرو ور) و چرې ک ي روهر ندن پ ته نۍ ه)ل لنردل کېرږي چرې

کې شررربه يررر پ ه)تپرررو ک ټرررول ن و مد ه)تنرررو يرررو ل ررره) يرررې رتوټوکرررول

تقدورر کي تو هن هرر پ)م دګونررو پرر) سرر خز رر رر غررورل کررړې ول هرر

( کې ک )تنسې لوی تنقرل کی تو نرور م1۷۱۳ ې ګ پ روه ندن ي و)

ک مدرنن م ک پرړتو ټول م ود شولپ لسګونو تنقل ون چې پ تروپ کې رت

ک پ ه) هه رندوي کوي

پر خزرره رديت کررې هرر)ل مردرنن م کتهررې هره رندل نرر کل چرې لرر روهر ندن

پرر) وتکن رروت تو نروهرر ندن ک ت لپرروو مسررنن چررې پع)يررف شرر څ)نګرر

رتم ودر ووتندې ک پ ه) کتهې پ څوو و چې ک روه ندن ک کتي)ة تلنعر ر ک

کررې ک پر مردرنن م کرې نر م ه)ي رو پر ېل ې رو )خرو نرو کېردو هربب شرو

شرويو څ ر پر) رتپر پې من)تثونو پر) کر)ل کد رې س پرورې کرړ لر روهر ندن

من)تثونو يې ک)ل کد وکړل ک نندې نولسنې پېړۍ هد) سر ن و وو چرې ک

مدرنن م ه)ي سټون يې رتم ود کړل

www.ael.af

۱11

ن) ررر)ت هز سررر) نرررت )يدريارررغ نګررره کررر رل مررر رکي ک تګوهرررت

نېچرر يګنونررد )ويررد تت منرره )يرردري )يدرياررغ تنګ رري هرردور

تو نورو چې پ نولسن پېرړۍ کرې يرې ک نويرو ورپنر وو تو (نوهول هنونډي

خب)پن وو پ) س ک نوي س پ هر) سر کې روک ن ر) تو تک نر ت لهر

و نرروې معنرر رۍ ت نرروی رومرر و نرروې تنوررورګ)ي پنرر پ)نرروی شررع) نرروی

ميسن وووون ک مدرنن م ل هد و څ يول ته ه هدغ ګ ه کېږي

پرر) نرروي مرردرنن م( ن رر) ووتنرردې پرر کلهررن م پررورې توونررد کلهررن ن رر)

چرې ک رومر نن م ک ټوکېردو موووک و رومر ندنه مسر ي و پر لېوتلدنر چرې

تو هرنبولن م پر رر وکل وکرړل ک ن رر)ي هربب شرو تو وروهررد يرې ک ريرر لن م

ونو يول ټولګ ووووي چې مو يې نغ ورځ ک مدرنن م پ ن م ي کوو هن)

لويررو نرر پرر) کاررف پررورې (هرر ول لرر پنررورۍ څ رر ننررولې ک (کترويررغ ک

)خرو کرې تنقل ونر رتم ودر ټولرو ک نولو ۍ ير تو کنننر پر پ ټ و

کړل چې ک کلهن ذن نت کوک يې ل م پېدو ه)ل مخ کړ

مردرنو ومرو لر حهرور څ ر ځه نو پ کې رتم ود شروي دلونونر ک

ب رت کي چې پ) خزه ځ ی ک نوي ن ) پ پوګ ک س ې پ)څ ه ک مردرنن م

ک لويې م ڼۍ ل وووونې ه)ل يوځ ی کېږي

ل هد)و )ي وو څ ګ ه کېږي پر ه لو ي تنقل ون ک مدرنن مټ ي

ر ر م شرنغ ک ډ ر)و هره)و پر وتهرط ک م شرنغ نولسن پېړۍ کرې مرو ک

ه ر لو يه )ير وې ک ټچ سنېدلو( ش ندتو يو کت ک ح)کت( تو ک تورګ ډي

مدرو پ ه) وږندل کي

www.ael.af

۱1۱

ک روهر ندن ور) لر ک نسر تو کر ر ر هر)ل ک حسر ک پور ن نېچ وتي

د( کولو وخت کی خو مردرنن م ک هر)ي ن ر مونو ک نقردولو تيرهي لو ۍ نقر

ککل پرر ن رر) څ)نګرر چررې تو خرردتی لرر م ورر پ رر کی نررو (( ورر) کی

پر کوتم کمدرنن م پ م ن کې توپن ن شد چې خز ې روهر ندن ي مبر ر ې

ک ک نررې پرر سرر م هرروم ک لررومړي ځرره لزرر رل پرر يرر وک مرردرو( ورکررړو

کد کې ک ننګه ل خوت وک رودل (ک ح س ې پ ريخ نولسن پېړۍ کې

( تصرطل ک لرومړي ځره لزر رل پر Modernخو پر) ننګره ووتنردې ک مردرو

لر خروت ک روردلې کل کې (کر پولنهو م ه)ي رو پ ون منلکي پېرړۍ کرې ک

ک نې نا مه ل ک يول پ ه) ک کوم پړتو څ)ګ دونر نر کولر هرې ک پ هر) ک

ت نيررو پررړتو ک شرر ېدلو م نرر يررې ورکولرر يرر نې ک روم ک تمز)تپررورۍ ک مسررنن

پرر کي رر م هرروم نررو نارر وخررت ک مرردرو تنګرر ل ک نارر پررړتو شرر ېدن ځهرر

ک رودلې کل

م هوم ک پ ه) ک يوکتهې نوي پړتو پنره کی (ګ نن خو مدرو( ک ک نې پ

چې خزه ځ و پ س کې څ)ګ دوي

ځن رې چرې م هروم لر)ي تو م نر تو پ)تخر ل ور لمدرو تو مدرنن م پ) نا ډور)

پ خز و لنه و تو ورځ نو خب)و تپر)و کرې پر ډور)ل هرطن تو يې ن ورلندي

ه)ه)ي م ن ک روي کت خب)ل هن ن )و ر چرې ووتيرو کت کنزنروټ) پر) نار

ه مدرو کی کېدی ش ووتيو چې کت کنزنروټ) پر) نار ره ډور) نروی تو ډور)

ميه کی پ کې م ن چې کوتول مدرو ن کي

يو ټ ک ه)ي تو پ ري هن) کی پر) مدرنن م نويوتل ( پ وتقعنت کې

تک ن پو تو نورو )خو خزره ېل ې و تو م د و )خو له س ن )

www.ael.af

۱1۹

پ ټول کې پر) پون زر ل ې وروهرد مسدقن تغې کوي مدرنن م ي نويوتل

هن)ونو پ)تخدن کل

ک( کرر ل ک ک نررت( پرر) مړي ررې وروهررد روهرر ندن پ يدرر رهرر تو م1۱۶۹پرر)

تو ک ې ننګه ک پ ريخ س پن ېږي (مدرنن م ه)ل پ مط) کېدو ننګه(

د ير پر) نحقوقو سر ې کرې کت هر) مطر) کرړ چرې ونرد ير نسرد ک م

ن پر هي لهدن تو ننسد ي نې ډي لدډچورلن ن رتڅ)خ نسد ي نې

ي لهدنه پ ه) ح ول ک مدرو ه) ک پن ېدو هبب شو ډ س کې ک

وکې پر) لروري لر هر)ي ح)کرت ېېچپک پ ريخ س ک طبنعت ک مر ر ننګه

څ پنه تو ل طبنعت څ يې ک ه) ک ح ق ي ح)کت پر) لروري وڅېړلر تو

ک پ ريخ پ س کې کې پ ي ې پ ورهېد چې ن) وتقعنرت معقرول کی تو نر)

معقولنت وتقعنرت لر)ي تو ير پر هر کل ر نر) قلننرت مر کي نر کی تو نر)

کروسی لر ډير لهدنه د ي نر شر ن کي څن قلننت ن ل)ي نېڅ مم

پ ه) پ)پ ک ه) تو م کې ک ح)کت هن) ک ننګه ک پ ريخ ک س ې پر معنر ر

وپ

ک ننګره لر (کر رل مر رکي ک ننګه پ پعقنب ک نا يو کرنڼ سهر شر ګ)ک

ت هرر رو ګټرر پورپرر کررړل مرردرو هرر) يررې ک تقدورر ک سرر ې تو هن هررت پرر

حو و کې کتخه کړ م رکي ډي لهدن ل ننګه څ وتخنست تو پر) ټولرو

ه)ي )خو يې پطبن کړ ک تنګ سد و پ) تقدو ک تکم هننت تو ريهر رکو(

وو تو نرردې يررې پ قنررد وکررړ ک )تنسررې پرر) پ ن رر هوهررن لن م هررغ هررنن

وريرر ( نرردې يررې ننرروکې وکررړې روهرر ندن ي تو پرر) روهرر ندن وروهررد

س يې پ) تندق کي څېړنې سندې وننول

www.ael.af

۱1۹

م رکي چې پ مدرو و) کې کوم ن ) پ) ومو پطبن کرړ ک مردرو ور)

ک وووهت ل م پوونهو څ و

کرې ک ک مدرنو م ه)ي و ل ډلې څ کی چې ک نولسنې پېړۍ پ پ ی (نېچ

ک مدرنن م ک کر)ل کدونهرو لر ون رې يې مدرنن م پ) د رتپ څېدل خزه ځ و

څ ګ نا پ کې ور و چې پ ه) لر نر) و سر چرې وي سر تک ر

ن )ي ن هن ه م نب تو نور نر) يرو چرې وي( ک حقنقرت ک مونردنې

ټر کرې پ لټ کې کی تو نرو مرو څر پرونېږو چرې کت خ ر ک څر شر پر ل

ک حقنقدونررو؟ ځهر چررې ټررول م هر)يغ وتيرر ک کوی خبرر)ې کروغرو کرر کي ک

حقنقت کي تو ک نورو کروغ

ک حقنقرررت پررر رررر ک مد ه)ي رررو مط رررر ټن ګررر ر کروغررررو پررر ک لېوتلدنرررر

پرر) مرردرنن م وروهررد (نېچرر هرره رندوي کرروي لرر ننرردې کب رر کل چررې

ص)و ل ون ې څ يو و) ګ ه کېږي

وريهر ر ورکرړل تو خزره ن ن سو و چې لېب)تلنر م پر يرې پ نا ()سهز

ېب)تلررنک ليررې ول چررې پ ي رر ټررول قنندرر نرر) يررې ک تثرر رو پرر) پرردويغ ولګرر

ولسوتکۍ پنوري کل

ب)تلنرر م ک نناررې سرر ې ملپررړ کرروي چررې ري رر يررې مرردرو نپرر پ هرر) کررې ل

برر)تل نپرر ډورر)ې ځن)پنرر هرر)ل ل ()سررهز )ن رره پرر نګوتلۍ( پرر رهررېږي

ولسوتکۍ پ س رنه ورکړ تو کت پ پر) ن ر پرورې پر م د رو رو پر

لرر (ب)تلنرر منل يهز سرر) ارر)ي ټول رر کررې خزرره ونررد پرر کوتم ورکرروي

ب)تلنر م تصرطل ک ن څ)نګر چرې ک ل یک يهر)ل ننارږ ()ي ولسوتکۍسهز

ک هررن لۍ لرر ت تکۍ څ رر تخنسررده ت تکۍ تو ت تکۍ پرر ل ې م نرر څ)ګ رردوي

www.ael.af

۱15

ې کل تو کت ت تکي پ خز ک رور وت ۍ پر)م ځ هرن ل کل چرې خزره ځر و ک شو

تر پ ت تکۍ کې هه رل کوي تو کت ن پ خز ر ک ر تر ت تکي کل چرې خزره

ځ و ک ک ر و ځوتۍ ک خ)څلو پ ت تکۍ کرې څ)ګ ردوي ک ت تکۍ ننردت ک نر

)ولد رير ( پر ن ک تر تو نر ک خ هرو پ کل چې ن ک ور وت ۍ پ م ځ کې

پرر (هز سرر) ب)تلنرر م پرر هرر ډول کت ټهرر ک نهرر)ګ)کتن ګ)ځرر ل مرر ځ کررې

قندل کې م عهي کړي وو

له څ ګ چې ک يوويادنې پېړۍ ن سرو وکوي مر ( وي ر کي ک پر ريخ

پ ی لېب)تل ولسوتک کل ن کنونن م

ې پر ن ک مدرو پ ه) يول ته ه هدغ کل چرې ک تروتپرون ې نرړۍ ير ( )ويد

خز رو څېړنرو لر کخز و نوهدونو پ) ره مرخ وتوولر ک تنسر و ک روتو پر ر

تم رر ک رر خب)ل ررنن) تو نرر خب)ل ررنن) کاررف پرر ورهررېد تو ټررول تنسرر ن

پ ه)تت تو ن ون يې ک خز و ورمولونو پ وتهط نث پ رتک ل ل هل کت

ت ک و سر نث پ) کتهې يو چورلن رتڅ)خ چې مرو ټرول پ هر)ت لچې کک

غ)تي و پ) س خز غورل کوي کغ رت ک تنس و ل خوت ووتنردې شروي

پ ن خب)ل يې پ ه)تت ک نا ک ت ه رو يول )خ ووووي تو ک ت ه رو )خ

نن) پورې تول پندتکوي

ول شررروي تو ځزررره شررروي ت هررر ر ت تکۍ تو رررنن) يررر نې ناررر ټررر تو نررر خب)ل

غوهد ې کي چې پر پر ير خونردي ځر ی کرې پر پې کېرږي چرې وروهرد نر

خدرر)تغ تو يرر ک وه لررت تو لېوندررو پرر رر هرر) رتپورپرر کرروي کت تکنبرروغ تو

کوتول ټهرر پرر تروپرر کررې ک ناررو پرر لررومړنۍ رر رتم ودرر شررول خررو پرر

ين و)ي و ل)ي ت ا نسد و پ کسد و تو تي)تو کې پ کو

www.ael.af

۱1۰

نر ټول زرون ن م هروم کی نر هن هر م هروم تو نر نر پر ري ( مدرنن م

پر) ووتنردې ک مقر ې ځ نګړنر م هوم مدرنن م ک پندو ځ نګړن کل ک ه دو

کل ي نې ک ټولو کوکي و تو م نو )ن ګونو پ) ووتندې مق ې پ ورکتنګ

رنګر رنګنو تو ک هر د )ن ګونرو ک مدرنن م پ ټول نړۍ کرې ک وا)ت نر ي

ن يووتل پ پوګر پر) نرورو خزره ځر و و ن نو پ) ووتندې وکروږي ک ټولن

نر پننن وي مدرنن م ک لويديځ ک پ)م ده ځل لر)ي خرو کې هر)ل هر)ل نر

ي هر) پر څر ن څر ماارو کی مردرنن م پر نړيوتلر کچر ممدرنن م م هو

ې تو دلوو هه رندوي کوي پ ن ډول ک ن) ډول وک کې نړۍ

مررردرنن م لررر مو رررو پ رررول پررر ځررر نګړي ډول ک سررر ې پررر )خررر تو ک

( هټول زون ې پ حو ل کې ک پېړيو ض پر ټهر و ورکرړ ک )ويرد( تو يونر

پ) کاف وروهد ک تروتپون ې ومو ن ور دلونونر و غنره ک مردرنن م

هوهرن ل کموک)تهرۍ تو ض ول چې پ هن ه پ ه) کرې يرې هوهرن لن م

نررړۍ کررې يررې لرر تک رر کررړل تو ورروولبرر)تل ولسرروتکۍ تو نررورو خز رر رر نل

هرت ننن ګروی( پرورې لروی ن ار ش وررندون ر نوګرو( څ ر ننرولې پر) ت

ا)يت پ ووتندې کړل

ل هل کت چې ک مدرنن م پ ه) ک نقد تو مب ر ې ل سرې تو ک هرد)و ت مې ردونو

ن ل پوويرو پر ورهرېد تو تو پر) نار ځ ير ووتنردې سو پ) پې)ولو وروهد ک ک

خزه څ)نګوتل ي مو و نت يې پ) پوهد ې سندې رتوهت نندلد کل چې

وروهد ه) مو ود رتم ود شرول پر) مردرنن م وروهرد ک چې پ) مدرنن م

مو ود پ) ډو)ل )يدل ک مولف ل م)ې ه)ل پنه تو ل څو غږي و وا ونو ه)ل

کوي تکتم پندت

www.ael.af

۱1۷

پ ه) کې مدرنن م نا ح لت کی چې ل نرورو هر)ل ک ت ر)تکو تويهر ټن ره

کررړي ک تش صررو ک هرر)ي کچررې ک لررووتوي لزرر رل ټول زونرر نو پرر لرر هرر)ل

م ن تو نوې ورکوي پ کې ډول مدرنن م ک ص عد ټرول ې تو ک ت ر)تکو

تو تو ک ولسرروتکۍ ک م ررو لزرر رل ک هن هرر کنرربکچررې وپ) ېلرروو (شررعور

ېټررول ن وتۍ پررووۍ ګ رره کېررږي کغرر کن رر ځرر نګړنې کرروسی شررو ک مرردرن

ټول ې ن ې ن نې وګ و

م نونرو ټوکرو پر لوهدونه ډو) ه پونېږي ک مردرنن م ک پ هر) هرزړن چرې

پ يول لنه کرې ک نارې رتوونر تو ځ يونر شرونې رتل هل شوې کې کد ونو

وپن ل)ي ن کل هې ک خب)و تپ)و پ)تخو شبهو پ ت

www.ael.af

۱1۱

لن ننو

مخ سرليک

1 ........................................................................ ېخب) وڅ تو لو کت

5 .......................................................................................... ه)ي ل

۳ ............................................................... پع)يف تو م هوم ې س ک

1۱ ................................................................ ېګټ ېمط لع ک ې س ک

۱۶ ..................................................................... وو تص ې س ک

۱۱ ................................................................ ناون مس ي و س ک

۱۹ ................................................................. وم يګړ نځ تو س

۱۰ ...............................................................مندوکون ن تو س

۱۱ ...................................................................... تروتپون تو س

۱۳ .................................................................................... شه کنت

۹۱ ................................................................. حهنت ن تو س

۹5 ............................................... ې س تروپ ېمع ص) تو ېل)غون ک

۹۶.............................................................................. ې س يون ن

۹1 ....................................................................... س ن و طبنعدز ل

۹۹ ............................................................................. نق م طن ک

۹۹ ......................................................................................... پ لي

۹۷ ......................................................................... تن کسنن ندرو

5۱ ................................................................................ تن کسنن ي

55 .......................................................... دلوو ېک ت ه رو يون ن پ

5۰ .................................................................................. پ رم ند

5۳ ................................................................................... ن)تک نت

۰۹ ................................................................................... تمزدک ي

www.ael.af

۱1۳

۰۰ ............................................................................. ورت ګتن کس

۰۱ ............................................................................... کموک)پنو

۷۹....................................................... تو پ ريخ ېک ت ه رو يون ن پ

۷۹............................................................................. س پ ريخ ک

۷۷ ........................................................................................... طب

۱۶ .............................................................................. هو نسد ي و

۱۱ ............................................................................... ورت ګپ)وپ

۱۷ ....................................................................................... هق)تط

۳5 ....................................................................... من کن هق)تط ک

۳۰ ...................................................................................... ت لپوو

1۶۹ ...................................................................................... ترهطو

11۹ ...................................................................... ت ه ر يون ن م

11۱ ...................................................................................... ک بن و

11۳ .................................................................................... روتقنوو

1۱۱ ................................................................................. تپنهوري و

1۱۰ .......................................................................... ت لپونن و نوي

1۱۳ .......................................................................... ) و تو ت ه ر

1۹۹ ............................................................... س تو ېړۍپ ۍ وم

1۹۰ ......................................................................... تمز)تپوري روم ک

1۹۱ ......................................................... حهومت تر نو ک ک نس ک

1۹۶ .............................................................. س ن و يوېړپ نووم ک

1۹۶ ........................................................................... وهدنغګت ه ت

1۹۹ ....................................................................... تکوي پوم

15۳ ...........................................................تنقل ه)ي کوپ)نن ک

www.ael.af

۱۱۶

1۰1 .................................................................. تنقل ه)ي لن ګ ک

1۰5 ................................................................ تنقل ه)ي کک رت ک

1۷۹ ................................................... کولت ريه نړلوم تو رنس ني

1۷۱ ................................................................. س تو کورل روۍ

1۱1 ................................................................. تک ن ت تو ن ) روۍ

1۱۹ ..................................................................................... کک رت

1۳1 ................................................................................ پ ل پي)

1۳۰ ............................................................................. رک وورج

1۳۱ .............................................................................. ننوم هيويډ

۱۶۱ ........................................................................ و) ندن هرو ک

www.ael.af

د تحريک يادښت

و ګران و ل په پيل کې له خپ کال )ل ۳۱۳۱(د افغانستان ملي تحریک د هېوادوالو سره ژمنه کړې وه چې د دې کال په بهي ر ک ې ب ه ع ل ننوانون ه بېال بېل ديني، نلمي، ادبي او ټولنيز اثار خپلې ټ ولنې ت ه ونان کې ک و

م ه نې ه پ وره او د ي وې ۸۲د ک پ پ ر کااالمل ي تحری ک دا ژمن ه د ي اد دوال و ت ه پرتمين ې نون هې پ ه ت رش ک ې ي ې ع ل ننوانون ه نلم ي اث ار هېوا ل ۳۱۳۱ ونانکې کړل ملي تحریک په ياده نونهه ک ې ژمن ه وک ړه چ ې د

۳۱۱س ل ټاال په بهير کې به انش ا ا د خ کا) پ ه ن رل ټ ول کال طبيع ي خب ره ده چ ې دا وننوانه بېالبېل نلمي اثار ټولنې ته ونانکې ک

تحری ک يخ و مل اسانه کار نه د)، ډېر زيال زيار او زحمت ته انتيا لر ، ک و يټينګ هوډ کړ) چې خپله دا ژمنه به هم د تېرې ژمنې په څېر نمل

ژمن ه ک ړو اث ارو سل ننوانون و دا اثر چې ستاسو په الس کې د) د همکې چې د چاپ جامه انونک ملي تحريک هيل ه ل ر چ ې ،له جملې څخه د)

پ ه زنه پ ورې ګ ه پورت ه ک ړ مل ي هېاادوالولل ه دې اث ر څخ ه ب ه زم و تحری ک ل ه ټول و هغ و ليبوال و، ژب انونبو، س مونمارو، م الي او معن و مرستنکويانو او چاپ چارو څخه چ ې ددې اث ارو د چ اپ پ ه دې ټ ول بهي ر

لګرتيا کړې او دا فرهنګ ي بهي ر ي ې بري ال يو بل سره مرسته او ميې کې د زنه له کومې مننه کو او کور وداني ورته وايي ،کړ)

د هېواد د فرهنګ د ښېرازۍ په هيله

د افغانستان ملي تحريک فرهنګي څانګه

www.ael.af

یمننه او کور ودان

شخصتت هېتتداد لتتا اه ف هل تتا لتت د افغانستتنام ي تتر ک تت

( څخ د زړه ل ک يلل کدي چت د د عبداهلل راي ن همدرد) راغ ښ

ه اړي چت د ع متر اثتاره د اث چاپ ک اهږه هرکړه. ي ر ک

چتاپ لتتړې تت ل تته کتړ ده. دا لتتړې يتت دهاه لتت ي. يتدږ لتت دلتتد درنتتد

هېدادهالد څخ ل ختدرا درنتت ه ت کتده چت لت خ ته ي لتدي اه

يادي هس د کنايدند د چاپ دا لړې ال لس هغځدي.

څخ د زړه ل ک ت يللت راه چالدهنک ژياړهنکر د ځه ي ا دد اث ل

اه چالدلد جدګ شد . ژياړلدچ دد اث د کده

ل ف هل ر ي ل

د افغانسنام ي ر ک

www.ael.af

www.ael.af