1

การประชม Rio+20 : จาก “การพฒนาทยงยน” สกระแส “เศรษฐกจสเขยว”1

ดร.บณฑร เศรษฐศโรตม และ นนท นชหมอน

สถาบนธรรมรฐเพอการพฒนาสงคมและสงแวดลอม

ความเปนมา

“การพฒนาทย งยน” เปนแนวคดทเกดขนจากความตระหนกถงผลกระทบทางลบทเกดจากการพฒนา

โดยเฉพาะอยางยงผลกระทบจากการพฒนาดานเศรษฐกจเสรนยมตอสงแวดลอมและความเสอมโทรมของ

ทรพยากรธรรมชาต แนวคดเรองการพฒนาทย งยนมพฒนาการเรมตนมาตงแต “การประชมสหประชาชาต

เรองสงแวดลอมของมนษย” (The United Nations Conference on Human Environment - UNCHE) ท

ประเทศสวเดนในป ค.ศ.1972 ผลจากการประชมน าไปสการจดตง “โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต

(United Nations Environmental Programme - UNEP) ในป ค.ศ.1973 ตอมาแนวคดเรองการพฒนาทย งยน

ไดถกน าเสนออยางเปนทางการในป ค.ศ.1987 ในรายงานเรอง “Our Common Future” ทจดท าโดย

คณะกรรมาธการโลกวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (World Commission on Environment and

Development - WCED) ท าใหแนวคดเรองการพฒนาทย งยนแพรหลายไปอยางกวางขวาง หลงจากนนเมอม

การประชมองคการสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนาทย งยน (United Nations Conference on

Environment and Development - UNCED) หรอทเรยกวา “Earth Summit” ทนครรโอ เดอ จาเนโร ประเทศ

บราซล ในป ค.ศ.1992 แนวคดเรองการพฒนาทย งยนไดถกยอมรบในเวทประชาคมโลก ผลจากการประชม

ไดรบรองเอกสาร 3 ฉบบ ไดแก (1) ปฏญญารโอวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (Rio Declaration on

Environment and Development) ซงเปนหลกการเกยวกบสทธและความรบผดชอบของสหประชาชาตในการ

ด าเนนงานพฒนาเพอปรบปรงคณภาพชวตของประชาชน (2) แผนปฏบตการ 21 (Agenda 21) เพอเปนแผน

แมบทของโลกในการด าเนนงานเพอการพฒนายงยน ทงทางสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม (3) แถลงการณ

เกยวกบหลกการดานปาไม (Statement of Forest Principle) รวมทงอนสญญาอก 2 ฉบบ ไดแก (1) กรอบ

อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (United Nations Framework Convention

1

เอกสารนเปนสวนหนงของการศกษาใน “โครงการเวทสาธารณะ: จบกระแส Rio+20 สสงคมไทย”

ด าเนนการโดย มลนธสถาบนธรรมรฐเพอการพฒนาสงคมและสงแวดลอม สนบสนนโดย กรมองคการ

ระหวางประเทศ กระทรวงการตางประเทศ และ ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

2

on Climate Change - UNFCCC) และ (2) อนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on

Biological Diversity - CBD) นอกจากน ไดมมตจดตง “คณะกรรมาธการวาดวยการพฒนาทย งยน

(Commission on Sustainable Development - CSD) เพอรบผดชอบและตดตามก าหนดแนวทางในการน า

ผลการประชมไปปฏบตใหเปนรปธรรม

ผลจากการประชม Earth Summit ไดกอใหเกดการเปลยนแปลงอยางมากตอการปรบทศทางการพฒนา

เศรษฐกจและการบรหารจดการดานสงแวดลอมโลก (Global Environmental Governance) ในเวลาตอมา

หลกการส าคญในปฏญญารโอและแผนปฏบตการ 21 เชน การมสวนรวมของภาคประชาชน หลกการ

ระมดระวงลวงหนา (Precautionary Principle) หลกการเรองผกอมลพษเปนผจาย ฯลฯ ถกน ามาใชเปน

แนวนโยบายดานการบรหารจดการดานสงแวดลอมของรฐบาล และเปนขอเรยกรองของภาคประชาสงคมใน

การขบเคลอนนโยบายสาธารณะ มการจดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศตามกรอบแนวคด

การพฒนาทย งยน ตลอดจนการจดท าแผนงานและโครงการเพอรองรบการด าเนนงานตามพนธกรณใน

อนสญญาดานความหลากหลายทางชวภาพและอนสญญาดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทประเทศ

ไทยเปนภาคสมาชก

ตอมาทประชมสมชชาสหประชาชาตไดจดใหมการประชม The World Summit on Sustainable

Development (WSSD) หรอการประชม Rio+10 ณ กรงโจฮนเนสเบรก ประเทศแอฟรกาใตในป ค.ศ.2002

เพอทบทวนความกาวหนาการด าเนนงานดานการพฒนาทย งยนของแตละประเทศตามแผนปฏบตการ 21 ใน

รอบสบปทผานมา และมงเปาหมายไปทเรองการแกไขปญหาความยากจน การรกษาระดบการพฒนาและการ

อนรกษสงแวดลอม โดยการประชมนไดมการรบรองปฏญญาโจฮนเนสเบอรก (Johannesburg Declaration)

และแผนการด าเนนงานโจฮนเนสเบอรก (Johannesburg Plan of Implication - JPOI) ซงเปนกรอบแนว

ทางการปฏบตเพอใหบรรลวตถประสงคในการด าเนนการตามแผนปฏบตการ 21 และขอตกลงอนๆ โดยอาศย

หลกการการพฒนาอยางมบรณาการดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม และหลกการความรบผดชอบ

รวมกน โดยประเทศไทยไดเขารวมประชมและด าเนนการ คอ เขาเปนสมาชกของคณะกรรมาธการโลกวาดวย

การพฒนาทย งยน และจดตงคณะกรรมการระดบชาตเพอการพฒนาทย งยน (National Council for

Sustainable Development) ตามแผนการด าเนนงานโจฮนเนสเบอรก โดยมนายกรฐมนตรเปนประธาน

ส าหรบบทบาทของหนวยงานวชาการ ทางส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ไดรวมกบสถาบนวจย

สภาวะแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศกษาวจย ด าเนนโครงการเพอตดตามประเดนการประชมและ

สรางกระแสความตนตวของสงคมไทย2 มการจดท าขอเสนอแนะตอการด าเนนงานเพอการพฒนาทย งยน เชน

การปรบเปลยนกระบวนทศนการพฒนาทบรณาการและมความสมดลในมตสงคม สงแวดลอมและเศรษฐกจ

2 สมพร กมลศรพชยพร และคณะ,2546,รายงานโครงการฉบบสมบรณโครงการเวทสาธารณะ: จบกระแส EARTH SUMMIT 2 ส

สงคมไทย สนบสนนโดยส านกงานกองทนสนบสนนการวจย

3

การสรางการมสวนรวมในการก าหนดกฎเกณฑการเจรจาทเนนมตสงแวดลอมในกรอบกตกาดานการคา การ

ลงทน การสงเสรมธรรมภบาลและการมสวนรวมของทกภาคสวนในการพฒนา ฯลฯ

ในป ค.ศ.2012 ซงเปนชวงเวลาครบรอบ 20 ปของการจดประชม Earth Summit ทางองคการ

สหประชาชาตไดก าหนดใหจดการประชม “United Nations Conference on Sustainable Development-

UNCSD” หรอ “Rio+20” โดยมหวขอการประชมหลก (Theme) 2 เรองไดแก (1) Green Economy in the

Context of Sustainable Development and Poverty Eradication และ (2) Institutional Framework for

Sustainable Development เปนทคาดการณวาผลของการประชม Rio+20 ครงนจะกอใหเกดความ

เปลยนแปลงตอแนวทางการพฒนาประเทศและการบรหารจดการดานสงแวดลอมโลกอยางกวางขวางในระดบ

เดยวกนกบผลการประชม Earth Summit ในป ค.ศ.1992 ดงนน ประเทศไทยจงควรมการเตรยมความพรอม

ในการเขารวมประชมดงกลาวอยางมประสทธภาพ นอกจากนยงเปนโอกาสดทจะไดมการตดตามและทบทวน

การด าเนนงานดานการพฒนาทย งยนทผานมาของประเทศไทย อกทงเปนการกระตนใหทกภาคสวนในสงคม

ตระหนกถงประโยชนและความส าคญของการพฒนาทย งยนดวย

เศรษฐกจสเขยว

ในบรบทของการพฒนาทยงยนและการขจดความยากจน

Green Economy in the Context of Sustainable Development

and Poverty Eradication

1. ความเปนมาและภาพรวมของแนวคด

ภายใตภาวะวกฤตทหลากหลายของโลกในปจจบน ไมวาจะเปนดานการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ ความมนคงทางอาหาร น า และพลงงาน ความหลากหลายทางชวภาพ พบตภยตางๆ หรอแมแต

วกฤตการณทางการเงนในหลายประเทศทวโลก ท าใหในเวทการเจรจาระหวางประเทศไดเรมมการทบทวนถง

แนวทางการพฒนาทผานมาวามสาเหตรวมกนประการหนงของวกฤตการณดงกลาว กคอ การพฒนาใน

ปจจบนไดน าไปสรปแบบการจดสรรทรพยากรทไมเหมาะสม กลาวคอ มการลงทนใชทรพยากรของโลกอยาง

มากในการสะสมทนทางกายภาพ (เชน การกอสราง เชอเพลงฟอสซล) และทนทางการเงนประเภทตางๆ

มากจนเกนไป ในขณะทมการลงทนในการสรางทนทางธรรมชาต (เชน การวจยดานพลงงานหมนเวยน การ

เพมประสทธภาพการใชพลงงาน การอนรกษทรพยากรธรรมชาต และความหลากหลายทางชวภาพ หรอการ

ท าการเกษตรอยางยงยน) เพอชดเชยสวนทถกใชไปในสดสวนทนอยกวามาก ท าใหทผานมาเกดภาวะทการ

1

4

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการลงทนตองแลกกบคณภาพสงแวดลอมทเสอมโทรมลง รวมทงเกดปญหาการ

กดกนทางสงคมขนจากการทคนจนไมไดรบผลประโยชนจากการพฒนาเทาทควร ท าใหมการตงค าถามวาการ

พฒนาเศรษฐกจตามแนวทางดงกลาว หรอทเรยกกนวา เศรษฐกจสน าตาล (Brown Economy) จะสามารถ

น าพาสงคมโลกไปสเปาหมายการพฒนาทย งยนไดหรอไม และน าไปสการพฒนาแนวคดในเรองของ

เศรษฐกจสเขยว (Green Economy)3 ทไดถกเสนอขนในฐานะของรปแบบการพฒนาทางเลอกทจะชวยขจด

ปญหาตางๆอนเปนผลจากการพฒนาเศรษฐกจในปจจบน ทงทางดานสงแวดลอมและดานสงคม และไดถก

ก าหนดใหเปนหนงในสองหวขอหลกในการประชมสหประชาชาตวาดวยการพฒนาทย งยน ในป ค.ศ. 20124

โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (UNEP) ไดนยามความหมายอยางกวางของเศรษฐกจสเขยว

ไววาหมายถง “ระบบเศรษฐกจทน าไปสการยกระดบคณภาพความเปนอยของมนษย เพมความเปนธรรมทาง

สงคม และในขณะเดยวกนกสามารถลดความเสยงทางดานสงแวดลอม และปญหาความขาดแคลนของ

ทรพยากรลงได” ซงจากนยามอาจตความครอบคลมไปไดถงเปาหมายรองตางๆของเศรษฐกจสเขยว เชน

การปลดปลอยคารบอนในระดบทต า การใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ การลดการพงพาเชอเพลงฟอสซล

หรอการลดชองวางทางสงคมไดเชนเดยวกน ทงน เอกสารของ UNEP (2011) ไดกลาวย าวา โดยเจตนารมณ

แลว แนวคดเรองเศรษฐกจสเขยวน ไมไดเปนเปาหมายทแตกตางหรอจะมาแทนทแนวคดเรอง “การพฒนาท

ย งยน” (Sustainable Development) ซงเปนเปาหมายในแผนปฏบตการ 21 (Agenda 21) แตเปนการมองวา

การจะไปสเปาหมายความยงยนได จ าเปนตองมการจดการใหระบบเศรษฐกจเปนไปในทศทางทถกตอง

(getting the economy right) และแนวทางของเศรษฐกจสเขยวกเปนหนงในรปแบบของการแกปญหา

เหลานน นอกจากน แนวคดเศรษฐกจสเขยวยงไมควรจะถกจ ากดเฉพาะเรองของการแกปญหาความเสอม

โทรมของสงแวดลอมเทานน หากควรครอบคลมจดประสงคในดานอน เชน ความเปนธรรมระหวางคนใน

สงคม และการขจดความยากจนดวย จงมการก าหนดหวขอเศรษฐกจสเขยวในการประชม Rio+20 ใหม

ความหมายของเศรษฐกจสเขยวทครอบคลมขนเปน “Green Economy in the Context of Sustainable

Development and Poverty Eradication”

ดวยเหตน เปาหมายของการสเศรษฐกจสเขยวในทางปฏบต คอการมงสสงคมทมระดบคณภาพชวต

ทสงและมผลกระทบตอสงแวดลอมต าพรอมๆกน (ดพนทดานลางขวาของรปภาพท 1) อยางไรกด ประเดน

หนงทจ าเปนตองค านงถงในการน าแนวคดเศรษฐกจสเขยวไปปฏบต คอ จดตงตนบนเสนทางการพฒนาท

แตกตางของแตละประเทศ ทงในแงของระดบการพฒนาเศรษฐกจและคณภาพชวต (วดจากดชนการพฒนา

ของมนษย หรอ Human Development Index - HDI ของสหประชาชาต) และระดบของการกอใหเกด

ผลกระทบทมตอสงแวดลอม (วดโดยคารอยเทาทางนเวศ หรอ Ecological Footprint) เชน บางประเทศม

ระดบการพฒนาเศรษฐกจและระดบคณภาพชวตของคนในประเทศทสง แตกมระดบการใชทรพยากรทกระทบ

3 ค าวา เศรษฐกจสเขยว ไดรบการเผยแพรครงแรก ในหนงสอ “Blueprint for a Green Economy” โดย Pierce et al. ในป ค.ศ. 1986 4 United Nations General Assembly A/CONF.216/PC/7

5

ตอระบบนเวศทสงตามไปดวย (พนทดานบนขวาของรปภาพท 1) ในขณะทประเทศจ านวนมากทมการ

รบกวนระบบนเวศนอยกลบมระดบการพฒนาเศรษฐกจและคณภาพชวตทต า (พนทดานลางซายของรปภาพ

ท 1) ดงนน การน าแนวคดเรองเศรษฐกจสเขยวไปใชในทางปฏบต เพอเขาสทศทางทมงสระดบคณภาพชวต

ทสงและมผลกระทบตอสงแวดลอมต าพรอมๆกน (พนทดานลางขวาของรปภาพท 1) จงควรมความแตกตาง

กน กลาวคอ มความยดหยนและเปดโอกาสใหแตละประเทศสามารถประยกตใชมาตรการทเหมาะสม

ภายในประเทศตนเองไดตามบรบทสถานการณ และการจดล าดบความส าคญของปญหาในแตละประเทศ

2. มาตรการและเครองมอระดบประเทศทน าไปสเศรษฐกจสเขยว

ในการขบเคลอนระบบเศรษฐกจเขาสระบบเศรษฐกจสเขยวภายใตบรบทการพฒนาทย งยนและการ

แกปญหาความยากจนนน ตองอาศยการเปลยนแปลงทงทางโครงสรางของระบบเศรษฐกจ เปาหมายทางการ

เตบโต รปแบบเทคโนโลยทใชในระบบเศรษฐกจ และวถทางการคาของประเทศ ทางคณะกรรมการเตรยมการ

ประชม Rio+20 ไดสรปถงประเดนขอเสนอแนะทรฐบาลแตละประเทศควรน าไปด าเนนการ โดยการจดล าดบ

ความส าคญของนโยบายและใหการสนบสนนการศกษาวจยเพอวเคราะหผลกระทบของมาตรการจงใจตางๆ

ซงอาจสรปเปนแนวทางทครอบคลมประเดนส าคญ 7 แนวทางตอไปน

รปภาพท 1 Human Development Index และ Ecological Footprint ป 2007

ทมา: Global Footprint Network (2010)

6

1) การเพมประสทธภาพทางนเวศ (Eco-Efficiency) เชน การใหแรงจงใจแกหนวยผลตเพอลด

การใชทรพยากรลงเหลอเพยงระดบทสมเหตสมผลในการผลต ซงอาจท าใหสงคมไดประโยชนจากการทม

ทรพยากรเหลอมากขน เชน ในพนททมแหลงน าจ ากด และยงชวยลดการปลอยมลพษของเสยจาก

กระบวนการผลตลง โดยอาจใชแรงจงใจตางๆ ควบคไปดวย เชน มาตรการใหสนเชอดอกเบยต าแกหนวยการ

ผลตทมรายจายคาไฟฟาต า เปนตน

2) การจดสรรรายจายรฐบาลเพอกระตนภาคเศรษฐกจเพอสงแวดลอม (Green-Stimulus

Package) เนองจากประเทศทประสบภาวะวกฤตการณทางการเงนหลายประเทศ จ าเปนตองอาศยนโยบาย

ดานรายจายของรฐบาลเพอกระตนเศรษฐกจอยแลว รฐบาลอาจใชรายจายนสวนหนงจดสรรใหเกดประโยชน

ตอการอนรกษและกระตนเศรษฐกจไปพรอมกน ยกตวอยางเชน กรณของประเทศสหรฐอเมรกาทลงทนใน

ภาคพลงงานหมนเวยน ซงสงผลใหธรกจแผงพลงงานแสงอาทตยเตบโตขน

3) การสนบสนนใหเกดตลาดของผลตภณฑเพอสงแวดลอม และการจดซอของภาครฐสเขยว

(Greening of Markets and Public Procurement) รฐบาลอาจออกมาตรการทระบเงอนไขในการจดซอ

สนคาบางประเภท เชน สนคาทมฉลากเพอสงแวดลอม สนคาเกษตรทมาจากวถการผลตทย งยน หรอผลต

โดยกลมผผลตรายยอยทยากจน เพอใหสนคาเหลานมตลาดจ าหนายและสามารถแขงขนไดตอไปในอนาคต

4) การลงทนในโครงสรางพนฐานดานสงแวดลอม (Investment in Green Infrastructure)

รฐบาลควรสนบสนนการลงทนในนวตกรรมโดยใหความส าคญตอการสรางประโยชนรวม (Co-benefits) ดาน

สงแวดลอม ดานสงคม หรอการสรางงาน ในการประเมนผลไดผลเสยของโครงการดวย ยกตวอยางเชน

เทคโนโลยดานพลงงานหมนเวยน การกอสรางอาคารประหยดพลงงาน การวางผงเมองแบบบรณาการเพอ

สงแวดลอม ระบบขนสงมวลชนทเนนการอนรกษพลงงานและค านงถงการกระจายการพฒนาเศรษฐกจอยาง

ทวถง

5) การฟนฟและขยายเพมระดบของทนดานทรพยากรธรรมชาต (Restoration and

Enhancement of Natural Capital) ไดแก มาตรการตางๆเพอปรบปรงกฎเกณฑ หรอกลไกเชงสถาบนท

เพมความสามารถของชมชนและภาครฐในการจดการทรพยากรทงในระดบทองถนและระดบชาต เปนตน

6) การก าหนดราคาหรอตนทนทเหมาะสมของทรพยากร (Getting Prices Right) โดยการท า

บญชทางเศรษฐกจทค านงถงมลคาของระบบนเวศหรอความหลากหลายทางชวภาพทจะมตอระบบเศรษฐกจ

ทงในระดบพนทและในระดบชาต หรอมการหกผลกระทบทางดานสงแวดลอมออกจากการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจ ตวอยางทดเชน สาธารณรฐเกาหล ซงสามารถถงขนก าหนดเปนยทธศาสตรการเจรญเตบโตสเขยว

(National Green Growth Strategy) ได นอกจากนนยงควรมระบบการจดสรรการจายเงนเพอการบรการทาง

ระบบนเวศ (Payment for Eco-system Services) ซงจะสามารถเออประโยชนทางเศรษฐกจใหกบกลมคนทม

7

รายไดนอยและเปนประโยชนในการอนรกษไดในขณะเดยวกน นอกจากนยงครอบคลมถงการพฒนากลไก

การจายคาชดเชยทเหมาะสมจากการสญเสยทดนหรอจากความเสยหายทางสงแวดลอมจากโครงการตางๆ

7) การปฏรประบบภาษเพอสงแวดลอม (Eco-Tax Reform) ทาง UN ไดอางองวามงานศกษา

จ านวน 61 ฉบบ (Patuelli et al., 2005) ซงแสดงใหเหนวาการเกบภาษสงแวดลอมไมมผลกระทบตอการ

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางมนยส าคญ แตสงผลตอปรมาณการปลอยมลพษทลดลงอยางเหนไดชด ภาษ

สงแวดลอมนอาจอยในรปของภาษทางตรงทเกบจากสนคาและบรการ หรอภาษทางออมทเกบจากปจจยการ

ผลตทมผลเชอมโยงกน ทงน ควรครอบคลมการยกเลกการอดหนนสนคาทสงผลเสยตอสงแวดลอม

(Environmentally Harmful Subsidies) ดวย

3. เศรษฐกจสเขยวในมตการคาและความรวมมอระหวางประเทศ

นอกเหนอจากนโยบายและมาตรการของรฐบาลภายในประเทศแลว ภาคการคา/ความรวมมอระหวาง

ประเทศสามารถมบทบาทเปนทงแรงขบเคลอนและอปสรรคตอการพฒนาเศรษฐกจสเขยวเชนเดยวกน

ประเดนตางๆทส าคญ เชน

การใชขออางดานสงแวดลอมเพอปกปองทางการคา (Green Protectionism) เชน การบงคบใช

มาตรฐานแบบฝายเดยวกบประเทศผขายสนคา หรอการตงเงอนไขปรบราคาสนคาน าเขาเพอชดเชยความ

ตางของมาตรฐานดานสงแวดลอม (Border-price adjustment) ซงจะท าใหเกดผลกระทบตอประเทศก าลง

พฒนา โดยเฉพาะอยางยงตอกลมผสงออกรายยอย การพฒนาระบบฉลากหรอการรบรองมาตรฐานดาน

สงแวดลอมแบบสมครใจ พรอมยทธศาสตรการเสรมสรางศกยภาพผผลตรายยอย จงนาจะเปนแนวทางทลด

ผลกระทบได ตวอยางระบบทประสบความส าเรจเชน ในสนคายาง และกาแฟ เปนตน

ความขดแยงระหวางการคากบการอดหนนภาคการผลตเพอสงแวดลอม (Green Subsidy)

กลาวคอ อาจขดกบหลกการขององคการการคาโลกวาดวยการปองกนการอดหนนและการทมตลาดได ซง

ประเทศผสงออกจ าเปนตองมการวเคราะหอยางถถวนวาการอดหนนเพอสงแวดลอมนน ไมไดท าใหใหเกด

การบดเบอนทางการคา หรอสงผลท ารายอตสาหกรรมภายในประเทศทน าเขาอยางชดเจนได กรณทเปน

ปญหาเชน การผลตเชอเพลงชวภาพ ซงรฐบาลของประเทศผสงออกมกท าการสนบสนนโดยการลดภาษหรอ

ใหสทธประโยชนอนๆ แกผผลต เปนตน

การลดชองวางในการสรางสรรคเทคโนโลยสเขยว (Bridging Green Technology Gap) ประเทศ

ทพฒนาแลวมกจะเปนเจาขององคความรสวนใหญของเทคโนโลยทสะอาดประเภทตางๆ และการทรฐบาลของ

ประเทศทพฒนาแลวหรอประเทศทเรมลงทนในอตสาหกรรมเหลานกอน ใหการสนบสนนหรออดหนน

เทคโนโลยเหลานมากเพยงใด กยงท าใหประเทศก าลงพฒนาเสยเปรยบทางการแขงขนดานเทคโนโลยสะอาด

มากขนเทานน การใหความส าคญกบกลไกความรวมมอตางๆทท าใหเกดการถายทอดเทคโนโลยทสะอาด

8

ระหวางประเทศ เชน Climate Technology Mechanism ซงเปนผลจากการเจรจาของประเทศสมาชก

อนสญญาสหประชาชาตดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จงมความส าคญอยางยงทท าใหเกดกระจายตว

ของเทคโนโลยดานสงแวดลอมขนในโลก

4. ขอควรค านงในการด าเนนมาตรการเศรษฐกจสเขยว

แมจะเปนทตระหนกวาเปาหมายเศรษฐกจสเขยวมความส าคญเพยงใด แตการด าเนนนโยบายหรอ

มาตรการตางๆเพอมงสเศรษฐกจสเขยว กอาจน ามาซงขอขดแยง หรอผลกระทบทไมอาจตงใจบางประการ

ซงจ าเปนตองมการศกษาอยางรอบคอบ ยกตวอยางเชน

การขาดความมประสทธผลของนโยบาย เชน กรณการเกบภาษสงแวดลอมหลายประเทศใน

สหภาพยโรป ทมการเกบในอตราทต าเกนไปจนผปลอยมลพษไมรสกถงความแตกตางจากการเกบภาษ หรอ

การยกเวนภาษใหกบอตสาหกรรมทปลอยมลพษมากบางประเภท ซงแมวาในระยะแรก ภาษจะสงผลใหการ

ปลอยมลพษลดลง แตพบวาตงแตป ค.ศ. 1995 เปนตนมา ประเทศในสหภาพยโรป 16 ประเทศมสดสวนของ

รายรบจากภาษสงแวดลอมจากรายรบภาษทงหมดกลบลดลงเรอยๆ

การเกดผลกระทบสะทอนกลบ (Rebound Effects) ยกตวอยางเชน นโยบายดานการเพม

ประสทธภาพการใชพลงงาน อาจสงผลใหความตองการใชพลงงานลดลง และอาจสงผลใหราคาพลงงานลดลง

ซงในขณะเดยวกน ราคาทลดลงนอาจสงผลกระทบเชงพฤตกรรมของผใชพลงงาน กลาวคอ สามารถประหยด

มากขน และเปรยบเสมอนวามรายไดเพมขน จงสามารถจายเพอใชพลงงานเพมขนได เปนตน

ความสมพนธระหวางการผลตและการบรโภคขามพรมแดน (Interdependence of consumption

and production) เนองจากประเทศทพฒนาแลวหลายแหงไดยายฐานการผลตทมผลกระทบตอสงแวดลอมสง

เชน การท าเหมองแร อตสาหกรรมหนก ฯลฯ ไปยงประเทศก าลงพฒนา ดงนน การลดปรมาณการปลอย

มลพษหรอกาซเรอนกระจกในประเทศทพฒนาแลวจงไมไดหมายถงการลดลงของปรมาณมลพษในโลกอยาง

แทจรง ดวยเหตน จงมความจ าเปนทจะสรางกลไกความรบผดชอบรวม หรอการสงผานราคาทแทจรงทรวม

ตนทนดานสงแวดลอมจากผผลตไปยงผบรโภคในอกประเทศดวย

ความตางระหวางผลของมาตรการกบการบรรลเปาหมายในการแกไขปญหา (Adding-up

Problems) ยกตวอยางเชน กรณของการลดกาซเรอนกระจกแบบสมครใจของประเทศสมาชกบางสวนใน

อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ซงลาสดภายใตบรบทของขอตกลง

โคเปนเฮเกน (Copenhagen Accord) แมวาแตละประเทศจะยนยอมลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกลง

แตไมสามารถตอบสนองตอเปาหมายรวมของโลกทตองการรกษาระดบการเปลยนแปลงอณหภมไมใหสงเกน

2 องศาเซลเซยสได

ผลกระทบขางเคยงโดยไมตงใจ (Unintended Consequences) ยกตวอยางเชน นโยบายสงเสรม

การใชพลงงานทดแทนจากไบโอดเซล จะสงผลใหความตองการตอผลผลตขาวโพดเพอผลตเอทานอลเพม

9

สงขน ซงอาจสงผลใหราคาขาวโพดในตลาดเพมสงขน และกระทบตอความมนคงทางอาหารในหลายๆ

ประเทศได หรอความตองการปาลมน ามนทเพมขนในทวปยโรป ซงอาจสงผลใหเกดการสญเสยพนทปาใน

เขตรอนเพอเพมพนทเพาะปลกปาลมได ทางสหภาพยโรปจงไดก าหนดเงอนไขวาดวยการคาพลงงานชวภาพ

อยางยงยนขน แตกมเสยงคดคานวาอาจจะท าใหเกดการกดกนทางการคาได เปนตน

กรอบเชงสถาบนเพอการพฒนาทยงยน

Institutional Framework for Sustainable Development

1. ความหมายโดยทวไปและความจ าเปนในการปฏรป

ค าวา “กรอบเชงสถาบนเพอการพฒนาทย งยน” มความหมายครอบคลมกลมโครงสราง องคกร

เครอขาย และรปแบบการจดการความสมพนธตางๆทงทเปนทางการและไมเปนทางซงเกยวของกบการ

ก าหนดนโยบายทเกยวของกบการพฒนาทย งยน และน านโยบายเหลานนไปปฏบต ซงอาจครอบคลมตงแต

ระดบทองถน ระดบชาต ภมภาค ไปจนถงระดบโลก และรวมถงภาคประชาสงคม ภาควชาการ ภาคธรกจท

รวมกนในรปแบบของเครอขายทมบทบาทในการจดการสงแวดลอมดวย ซงในกรอบสถาบนระดบระดบโลก

นน ประกอบดวยชดของกฎ กตกา องคกร และความตกลงดานสงแวดลอมอกจ านวนมาก แตอยางไรกด

แมวาทศทางการพฒนาของกลไกการบรหารจดการสงแวดลอมระหวางประเทศทผานมาจะเตบโตและพฒนา

ไปอยางมาก แตกลบสวนทางกบทศทางของคณภาพสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตทเสอมโทรมลงทว

โลก

ปญหาและความทาทายตางๆในกรอบสถาบนเพอการพฒนาทย งยนของโลกในปจจบน เชน

1) การเพมจ านวนขนอยางรวดเรวของความตกลงพหภาคทางดานสงแวดลอม (Multilateral

Environmental Agreement -MEAs)

ในปจจบนมการประกาศใชความตกลงพหภาคทางดานสงแวดลอม (MEAs) เฉพาะทมการรบรองโดย

องคการสหประชาชาต จ านวนมากกวา 500 ฉบบ5 ซงเปนสญญาณทดทสะทอนถงการตระหนกใน

ความส าคญของปญหาสงแวดลอมมากขนในประชาคมระหวางประเทศ และเปนการเปดพนทใหมการศกษา

ส ารวจประเดนทมการหยบยกขนมาเปนความตกลงนนมากขน น าไปสความเชยวชาญในประเดนเหลานน

รวมทงยงน าไปสความรวมมอระหวางประเทศเพอแกปญหาเหลานนดวย แตปญหาทตามมาอยางหลกเลยง

5 แบงเปนความตกลงทเกยวกบสงแวดลอมทางดานชนบรรยากาศ 61 ฉบบ ความหลากหลายทางชวภาพ 155 ฉบบ สารเคม สารและ

วตถอนตราย 179 ฉบบ ดานทดน 46 ฉบบ และดานทรพยากรน า 196 ฉบบ

2

10

ไมไดของการม MEAs อยเปนจ านวนมากกคอ การเกดความยงยากและซบซอนทางสถาบนในการสงการและ

ตดสนใจ เนองจากในแตละขอตกลง (โดยเฉพาะความตกลงใหมๆ ทไดจดท าขนในชวงหลงการประชมสดยอด

ดานสงแวดลอมป ค.ศ.1992) จะมการตงส านกงานเลขาธการของตนเองซงแยกอสระจากกนกบความตกลง

อนๆ ยงกวานนภายในแตละความตกลง ไดมการตงคณะท างานยอยหรอคณะท างานเฉพาะกจทเพมมากขน

ดวย ซงสงผลเกดความยากล าบากในการจดตารางเวลาในการประชมเพอเจรจาหรอตดสนใจในแตละครง และ

สงผลท าใหการปฏบตงานจรงๆ มประสทธภาพลดลง

นอกจากน การม MEAs จ านวนมากยงสงผลใหเกดความทบซอนและขดแยงกนหลายประการ เชน

กรณอนสญญาวาดวยการควบคมการคาระหวางประเทศซงชนดสตวปาและพชปาทใกลจะสญพนธ และ

อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ แมวาทงสองอนสญญาจะเกยวของกบการอนรกษเหมอนกน

แตกมการตความแนวคดบางประการเชน ในเรองของการสงวน (preservation) หรอการด ารงชพอยางยงยน

(sustainable living) ตางกน หรออกตวอยางหนงคอกรณของพธสารมอนทรออล ซงสนบสนนใหมการใชสาร

HFCs แทนสาร CFCs เนองจากมผลกระทบตอชนบรรยากาศนอยกวา แตในพธสารเกยวโต สาร HFCs เอง

กลบถกจดประเภทเปนหนงกาซเรอนกระจกซงตองมการลดการใชปรมาณลงเชนกน เปนตน ซงความขดแยง

ในรายละเอยดเหลานอาจสงผลกระทบทางกลบกนตอนโยบายของประเทศทลงนามขอตกลงทงสองฉบบได

ปญหาอกประการหนง คอ เรองประสทธภาพในการใชทรพยากร กลาวคอหากพจารณาผลกระทบในมมมอง

ของประเทศผลงนามในสนธสญญาหรอขอตกลงตางๆหลายฉบบ โดยเฉพาะประเทศก าลงพฒนาซงมขอจ ากด

ทงทางดานงบประมาณและทรพยากรบคคล มภาระตองท ารายงานของประเทศ (National Report) สงใหแก

ฝายเลขาธการของความตกลงตางๆทประเทศตนไดเปนภาคสมาชก ท าใหตองสนเปลองทรพยากรทางการ

จดการไปมาก ในขณะทความพยายามทจะปรบรปแบบรายงานของประเทศ ของหลายความตกลงใหอยใน

รปแบบเดยวกนกมขอจ ากดดานการจดการมากเชนกน

2) การขาดความรวมมอและประสานงานระหวางองคการระหวางประเทศ

ดวยสภาวการณทปญหาสงแวดลอมทวความรนแรงมากขน รวมทงมความตระหนกในวงกวางมาก

ขน ท าใหโลกาภวตนดานสงแวดลอมตองเกยวเนองกบตวกระท า (Actors) จ านวนมาก และท าใหการประสาน

ระหวางตวกระท าตางๆ เปนดวยความยากล าบากมากขนตามล าดบ ปญหาเรมตนจากการเพมจ านวนขนของ

องคการระหวางประเทศดานสงแวดลอม แตเดมตงแต ค.ศ. 1972 มเพยง UNEP เปนเพยงหนวยงานเดยวท

ท าหนาทหลกในระบบบรหารจดการดานสงแวดลอมระหวางประเทศ การเปลยนแปลงเชงสถาบนทม

ความส าคญหนงทมสวนใหเกดการแยกตวขององคการดานสงแวดลอมมากขนกคอ การกอตงกองทน

สงแวดลอมโลก (Global Environmental Facility - GEF) ขนในป ค.ศ. 1991 ซงท าหนาทเปนกลไกหลกทาง

การเงนระหวางประเทศดานสงแวดลอม ท าใหส านกงานเลขาธการของ MEAs จ านวนมากสามารถแยกตว

ออกจากการท างานภายใต UNEP ได ท าใหเกดสภาวะแขงขนและประเดนการเมองระหวางองคการมากขน

11

ตอมาในป ค.ศ. 1992 ไดมการตงคณะกรรมาธการเพอการพฒนาทย งยน (Commission on Sustainable

Development - CSD) ขนเพอตดตามผลการด าเนนงานจากการประชมสดยอดรโอ และแผนปฏบตการ

Agenda 21 ถดมาในป ค.ศ. 2002 โครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) ไดรเรมเปาหมายการพฒนา

แหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals - MDG) ขน ซงเปาหมายประการหนงคอการลดความ

เสอมโทรมของสงแวดลอม ท าใหส านกงาน UNDP ในประเทศตางๆเรมมโครงการทเกยวของกบสงแวดลอม

มากขน และหลงจากนนองคกรระหวางประเทศซงมเปาหมายเฉพาะหลายๆแหง ยกตวอยางเชน องคกร

อตนยมวทยาโลก (World Meteorological Organization - WMO) หรอองคการดานอาหารและการเกษตร

แหงสหประชาชาต (Food and Agriculture Organization - FAO) หรอแมแตสถาบนทางเศรษฐกจหรอ

การเงนระหวางประเทศ เชน ธนาคารโลก (World Bank) หรอองคการการคาโลก (World Trade

Organization - WTO) กลวนเรมด าเนนโครงการทเกยวของกบสงแวดลอมดวยตนเอง ภายใตการบรหารงาน

ทเปนอสระและดวยงบประมาณทอาจมากกวางบประมาณของ UNEP

ทงหมดขางตนแสดงใหเหนถงแนวโนมของกรอบสถาบนดานการพฒนาทย งยนทเกยวของกบ

องคการระหวางประเทศทมความหลากหลายมากขน และตนทนในการการเจรจาประสานงานทสงขน

ตามล าดบ แมวา UNEP ในฐานะเปนองคกรแรกและเปนองคกรหลกในกรอบสถาบนทมผลงานในการ

ขบเคลอนใหเกด MEAs ส าคญจ านวนมาก กลบประสบความลมเหลวในการเปนผด าเนนการประสานงานทง

องคการระหวางประเทศและตวกระท าทเกยวของอกจ านวนมากเขาดวยกน งานของ Najam, et al. (2006)6

ไดวเคราะหวาสาเหตหลกประการแรกคอ ความออนแอภายในองคกรของ UNEP เอง โครงสรางภายในของ

UNEP ประกอบดวยหนวยงานยอยทแยกกระจาย (UNEP มส านกงานระดบภมภาค 6 แหง, ส านก

ประสานงาน 7 แหง, ส านกงานชนนอก 7 แหง, ศนยอ านวยการ 6 แหง, กลมทปรกษาทางวชาการ 5 กลม

และคณะเลขานการ MEAs อกเปนจ านวนมาก) และมตนทนในการประสานงานภายในองคกรทสงเพยงพอ

แลว ประกอบกบขดจ ากดในเชงอ านาจหนาท เนองจาก UNEP มสถานะเปนเพยง “แผนงาน” ซงอยภายใต

การควบคมโดยสมชชาใหญแหงสหประชาชาตเทานน ท าให UNEP ไมมอ านาจอยางอสระดงเชนองคการ

ระหวางประเทศอน เชน องคการอนามยโลก (World Health Organization) เปนตน นอกจากนน UNEP ยงม

ขอจ ากดทางดานโครงสรางการเงน เนองจากตองพงพาแหลงทนทบรจาคใหโดยสมครใจเทานนซงท าให

งบประมาณท UNEP ไดรบมความไมแนนอนอยสง อกทงยงมความจ ากดทางดานวชาการ แม UNEP จะผลต

รายงานทางดานสงแวดลอมทส าคญ เชน Global Environmental Outlook หรอโครงการเฝาระวงทางดาน

สงแวดลอมของโลก (EarthWatch) แตจดออนของ UNEP คอการขาดการสงเคราะหงานดงกลาวเพอน าองค

ความรไปใชในการก าหนดนโยบายโดยตรง และท าให UNEP สญเสยการเปนผน าและการเปนทยอมรบในเชง

วชาการ (ตางจากองคการอนามยโลกทไดรบการยอมรบในสาขาของตนในฐานะผผลตงานทางวชาการ

6 Najam, Adil, Mihaela Papa, and Nadaa Taiyab. (2006). Global Environmental Governance: A Reform Agenda. International

Institute for Sustainable Development.

12

มากกวา) เงอนไขตางๆเหลานท าใหเปาหมายเรมแรกในการกอตง UNEP ในการเปนหนวยงานหลกเพอ

“ประสานความรวมมอระหวางประเทศทางดานสงแวดลอม” นนเปนไปไดยาก

3) การขาดความเชอมโยงระหวางการออก MEAs และการบงคบใชมาตรการหรอน า

นโยบายใน MEAs ไปปฏบต

จดดอยประการหนงทมกถกกลาวถงกคอ MEAs จ านวนมาก คอ การไมสามารถน าหลกการ

นโยบายไปสการเปลยนแปลงทเปนรปธรรมเทาทควร ไมวาจะในมตของการแกปญหาคณภาพสงแวดลอม

หรอคณภาพชวตของประชากรทอาศยอยในสงแวดลอมนนกตาม ซงอาจเกดจากสาเหตทเชอมโยงกนใน 3

ระดบ ไดแก

1) ระดบการเจรจาเพอก าหนดกตกา (Negotiation level) คอการใหความส าคญตอ MEAs

ในฐานะเปาหมายและผลส าเรจของการเจรจามากจนเกนไป ประกอบกบเวลาในการเจรจาทจ ากด และ

กระบวนการเจรจาทตองอาศยฉนทามตจากผเขารวมทมแรงจงใจดานสงแวดลอมตางกน ท าใหเกดการ

ลดหยอนผอนปรนของมาตรการตางๆและมกจะไมมการเจรจากนถงประเดนเรองการน าไปปฏบตเทาทควร

นอกจากนน ในตวเนอหาของ MEAs เอง กมกจะมจดออนเชน มเนอความทกวาง ก ากวม ยากในทางปฏบต

ซงจะเปนการเปดชองทางใหเกดผทไมประสงคจะปฏบตตามโดยไมตองรบผลใดๆ (Free riders) ได หรอไมม

การระบถงเงอนไขเรองทมาของงบประมาณทจะท าใหการด าเนนการประสบความส าเรจ เปนตน ผลทเกดขน

คอเมอมการประกาศใชและลงนามใน MEAs แลว ความสนใจในการตดตามประเมนผล หรอบงคบใช

มาตรการภายใน MEAs กลบลดลง และไมสามารถเกดประสทธผลในการแกปญหาสงแวดลอมได

2) การขาดเครองมอหรอมาตรการบงคบใชในระดบโลก (Global level) สถาบนหรอองคกรท

จะมอ านาจเหนอรฐตางๆและสามารถควบคมการปฏบตหรอลงโทษรฐทละเมดนนเกดขนไดยากในทาง

การเมองระหวางประเทศ เนองจากตนทนทสงมาก และความไมเชอมนในการแทรกแซงอ านาจอธปไตย

ภายในประเทศ ในขณะทประเดนเรองสงแวดลอมระหวางประเทศทปรากฏเปนภยคกคามมากขนเปนล าดบ

ท าใหกตการะหวางประเทศมความจ าเปนอยางยง การใชหลกเกณฑทเนนแรงจงใจและใหผลตอบแทน

(Carrot) จงเปนแนวทางทเปนไปไดในการปรบเปลยนพฤตกรรมทางดานสงแวดลอมของรฐตางๆมากกวาการ

ยดแนวทางการลงโทษ (Stick) การค านงถงมตความแตกตางของประเทศทพฒนาแลวและประเทศก าลง

พฒนากเปนสงทส าคญ เชน การยดหลกการรวมแตมระดบความรบผดชอบทแตกตาง (Common but

Differentiate in Responsibility) ในพธสารเกยวโต เพอใหประเทศก าลงพฒนามผลกระทบจากการปฏบตตาม

กตกาการลดกาซเรอนกระจกนอยกวา เปนตน

3) การไมสามารถเชอมโยงมาตรการไปสระดบปฏบตในประเทศตางๆ (Domestic level)

เนองจากระบบการบรหารจดการดานสงแวดลอมโลกในปจจบนยงเปนระบบทเนนการเจรจาเปนหลก โดยม

ขอจ ากดในการทประเทศภาคจะน านโยบายไปปฏบตอยมาก และมาตรการภายใต MEAs สวนใหญทมตอ

13

ประเทศภาคกยงเนนเพยงกจกรรมประเภทการสงรายงาน (Reporting) ตอฝายส านกงานเลขาธการของ

MEAs เปนหลกเทานน แนวคดทเปนประโยชน เชน การเสรมสรางศกยภาพ (Capacity Building) ใหกบ

ประเทศก าลงพฒนาตางๆกยงมขอจ ากดทงในดานของทรพยากร และการจดหวขอการอบรมทเหมาะสม

และตรงกบความตองการอยางแทจรง

2. ทางเลอกในการปฏรปกรอบสถาบนเพอการพฒนาทย งยน

เอกสารสรปของคณะกรรมการเตรยมการประชม UNCSD 20107 ไดสรป ขอเสนอทางเลอกทเปนไป

ไดในการปฏรปกรอบสถาบนดานการพฒนาทย งยน ในเบองตนมดงน

1) การปรบปรงยกระดบ UNEP (Enhancing UNEP) มการเสนอใหมการขยายจ านวนสมาชก

ภาพของสภาบรหาร UNEP ใหครอบคลมทกประเทศ (จากปจจบนมแค 58 สมาชกเทานน) โดยทไมมการ

เปลยนแปลงวาระและเงอนไขทเกยวของทางการเงน ซงจะท าใหเกดความตนตวของนานาประเทศในการม

สวนรวมในการประชมสภาบรหาร UNEP และในเวทประชมรฐมนตรดานสงแวดลอมของโลก

2) การจดตงองคกรขนมาใหมดานการพฒนาทย งยน (Establishing a new umbrella

organization for sustainable development) ซงสถาบนใหมนจะท าหนาทในเชงการบรหารจดการภารกจ

ตางๆทด าเนนอยในกจการระหวางรฐและงานดานเลขานการ ซงคาดวาจะท าใหเกดประโยชนคอ ท าใหเกด

การบรณาการกนอยางสมบรณมากขนระหวางเปาหมาย 3 ประการทงในดานเศรษฐกจ สงคม และ

สงแวดลอม

3) การตงทบวงการช านญพเศษซงอาจเปนในรปแบบขององคการส งแวดลอมโลก

(Establishing a specialized agency such as a world environment organization) โดยใชรปแบบ

ทบวงการช านญพเศษอนของสหประชาชาต เชน องคการอนามยโลก (WHO) หรอองคการดานอาหารและ

เกษตร (FAO) ซงจะท าหนาทในดานการใหค าแนะน าเชงนโยบายในประเดนทเกยวกบสงแวดลอมโดยตรงตอ

สหประชาชาต และจะท าหนาททเกยวของกบ MEAs ดวย

4) การปฏรปสภาดานสงคมและเศรษฐกจ และคณะกรรมาธการดานการพฒนาทย งยน

(Reforming the Economic and Social Council and the Commission on Sustainable

Development) เชน การตงแผนกพเศษดานการพฒนาทย งยนขนมา เพอท างานประสานกบคณะกรรมการ

อนทเกยวของ เชนของ UNEP หรอการรวมสภาดานสงคมและเศรษฐกจ เขากบคณะกรรมาธการดานการ

พฒนาทย งยน และตงเปนสภาหรอคณะกรรมาธการเพอการพฒนาทย งยนแทน

7 United Nations General Assembly, A/CONF.216/PC/7.

14

5) การปฏรปสถาบนและโครงสรางอนๆท เก ยวของตลอดกระบวนการ (Enhancing

institutional reforms and streamlining existing Structures) โดยการใชเครองมอเชงนโยบายหรอ

มาตรการตางๆ

ขอควรพจารณา

และความเสยงเกยวกบแนวคดเศรษฐกจสเขยว

Development

แนวคดเรอง “เศรษฐกจสเขยว” ถกน าเสนอจากโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (UNEP) เพอ

ปรบแกไขใหระบบเศรษฐกจ (เสรนยมใหม) ทเปนอย ใหเปนไปในทศทางทมงสเปาหมายการพฒนาทย งยน

มากขน อยางไรกตาม เศรษฐกจสเขยวยงเปนแนวคดทมขอถกเถยงโตแยงอกมากระหวางนกเศรษฐศาสตร

และนกสงแวดลอม ยงไมมขอสรปเกยวกบความหมายและคณลกษณะซงเปนทยอมรบในระดบสากล

นอกจากน ในการน าแนวคดเศรษฐกจสเขยวไปสการปฏบต ยงมขอควรพจารณาและความเสยงหลายประการ

ดงน (Khor, 2011)8

ขอควรพจารณา

การน าเสนอเรอง “เศรษฐกจสเขยว” อยในหวขอการประชม Rio+20 ซงเปนการประชมท

ตอเนองจากการประชม Rio 1992 ดงนนจงถกน าเสนอภายใตหวขอ “เศรษฐกจสเขยวในบรบทการ

พฒนาทยงยนและการขจดความยากจน” แนวคดเรองเศรษฐกจสเขยวจงไมไดเปนแนวคดเชงวชาการ

แบบอสระ แตควรพฒนาบนพนฐานของ วตถประสงค หลกการ และการปฏบตตามกรอบของการประชม

องคการสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนาทย งยน (UNCED 1992) โดยเฉพาะอยางยง คอ

“ปฏญญารโอ” (Rio Declaration) และ AGENDA 21

กรอบหลกส าคญของ UNCED และอนสญญาทเกยวเนอง (อนสญญาการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ, อนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ และอนสญญาตอตานการแปรสภาพเปน

ทะเลทราย) จดวางเปาหมายดานสงแวดลอมควบคกบการพฒนา สรางความเปนพนธมตรในระดบโลกเพอ

การแกไขปญหาวกฤตสงแวดลอมโลก และสรางความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางประเทศทมความเปน

ธรรมมากขนซงเปนพนฐานส าคญของการพฒนาทย งยน นบเปนความส าเรจทตองรกษาใหคงอยและท าให

8

Khor, Martin. (2011). Challenge of the Green Economy Concept and Policies in the Context of Sustainable Development, Poverty and Equity. Second Preparatory Committee Meeting for United Nations Conference on Sustainable Development.

3

15

กาวหนามากยงขน โดยจะตองไมไปลดคณคาหรอความส าคญ หรอเปลยนเสนทางดงกลาว หลกการส าคญ

ของ UNCED เชน

การตระหนกและยอมรบถงความวกฤตดานสงแวดลอมโลก และความจ าเปนทตองปฏรป

“รปแบบของการผลตและการบรโภค”

การยดถอ “หลกการระมดระวงลวงหนา” (Precautionary Principle)

การยดถอ “สทธในการพฒนา” (Right to Development) และความจ าเปนในการพฒนา

และการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศทก าลงพฒนา ควบคกบเปาหมายการพฒนาดานสงคม เชน การขจด

ความยากจน การศกษา ฯลฯ

การปฏบตใหเกดผลสมฤทธไมสามารถด าเนนการในระดบชาตเทานน ประเทศก าลงพฒนา

ตองไดรบการสนบสนนทางนโยบายและการด าเนนการในระดบระหวางประเทศดวย

ยดถอวาประเทศตางๆ มบทบาทแตกตางกนในการจดการแกไขปญหาวกฤตดาน

สงแวดลอมตามหลกการ “ความรบผดชอบรวมกนในระดบทแตกตาง” (Common but Differentiated

Responsibilities)

ความเสยงจากการใชแนวคดเศรษฐกจสเขยวในทางทผด

ในการประชมเพอเตรยมการประชม Rio+20 ครงท 1 (First Preparatory Meeting เดอน

พฤษภาคม ค.ศ. 2010) ประเทศก าลงพฒนาไดแสดงความเปนหวงกงวลตอการใชแนวคดเศรษฐกจสเขยว

ในทางทผด (Misuse) หรอใชผดบรบท โดยมประเดนหลายประการทนาสนใจ ตวอยางเชน

การใชเศรษฐกจสเขยวในมตเดยว และแยกออกจากกรอบ “การพฒนาทย งยน” มงเนน

เฉพาะมตดานสงแวดลอมเทานน โดยขาดการพจารณาผลกระทบดานลบตอประเทศก าลงพฒนา ซงจะท าให

เกดปญหาความไมสมดลระหวางสามเสาหลกทเปนองคประกอบของการพฒนาทย งยน

การใชเศรษฐกจสเขยวในลกษณะรปแบบเดยวกนกบทกประเทศ (One size fits all) โดย

ขาดการพจารณาถงสถานะและระดบการพฒนาของแตละประเทศ ซงจะน าไปสความลมเหลวดานสงแวดลอม

ดานการพฒนา หรอทงสองดาน

การใชประเดนดานสงแวดลอมและนยส าคญเกยวโยงจากแนวคดเศรษฐกจสเขยวเปน

เครองมอเพอเปาหมายกดกนทางการคา โดยเฉพาะอยางยงประเทศทพฒนาแลวอาจน าไปใชเปนหลกการ

หรอแนวคดเพอสรางความชอบธรรมในการก าหนดมาตรการฝายเดยวดานการคาเพอกดกนสนคาจาก

ประเทศก าลงพฒนา

การใชประเดนเรองสงแวดลอมเปนเครองมอเพอเปดเสรการคาสนคาดานสงแวดลอม และ

การเปดเสรบรการดานสงแวดลอมมากขนในประเทศก าลงพฒนา

16

การใชเศรษฐกจสเขยวเปนเหตผลสนบสนนการอดหนน (Subsidy) ดานการวจยและพฒนา

เทคโนโลยดานสงแวดลอม ซงจะท าใหประเทศก าลงพฒนาเสยเปรยบดานการแขงขนตอประเทศทพฒนาแลว

เนองจากมเงนทนอดหนนนอยกวา

ปญหาจากการยกระดบมาตรฐานสงแวดลอมส าหรบสนคาใหมความเขมงวดหรอม

มาตรฐานสงขน ซงจะสงผลกระทบตอการสงออกสนคาของประเทศก าลงพฒนาทไมสามารถผลตสนคาได

ตามมาตรฐานใหม

การใชเศรษฐกจสเขยวเปนเงอนไขใหมตอประเทศก าลงพฒนาส าหรบการใหความชวยเหลอ

การกเงน หรอการปรบโครงสราง/ปรบลดหน ซงจะสงผลกดดนตอประเทศก าลงพฒนาใหด าเนนนโยบายท

มงเนนมตดานสงแวดลอมเปนหลก มากกวาการใชนโยบายการพฒนาทย งยนซงครอบคลมดานการพฒนา

เศรษฐกจ สงคม และความเปนธรรม

จากการศกษาทบทวนประเดนเจรจาและเอกสารทเกยวของในเบองตน จะเหนไดวาหวขอหลกการ

ประชมทงในเรองของแนวคดเศรษฐกจสเขยว และกรอบสถาบนระหวางประเทศเพอการพฒนาทย งยนน ม

ประเดนทมความเกยวของเชอมโยงกบประเทศไทยอยหลายประเดน ทงประเดนทเปนโอกาสทจะชวย

ยกระดบการแกปญหาสงแวดลอมหรอความยากจนในประเทศ และประเดนทเปนขอทาทายตางๆ เชน ความ

เสยงตอการเกดขอพพาททางการคาจากการสนบสนนนโยบายเศรษฐกจสเขยว หรอการทเปาหมายดาน

สงแวดลอมจะไปเปนอปสรรคตอเปาหมายการพฒนาดานอนๆ เชน ดานสงคมหรอเศรษฐกจ เปนตน จงเปน

สงจ าเปนยงทจะตองมการศกษาถงประเดนการเจรจาอยางรอบคอบ เพอการก าหนดยทธศาสตรทาทของ

ประเทศไทยในการเจรจา รวมทงยทธศาสตรในการปรบตวในประเทศเพอมงสเศรษฐกจสเขยวและการพฒนา

ทย งยน

-----------------------------------------------------------------------------------------------