Embed Size (px)
Citation preview
بررسی اثرات زیست محیطی گردشگری دانشجوی کارشناسی ارشد،دانشکده بهداشت،دانشگاه علوم پزشکی مشهد - * زهره مقیسه
استادیار گروه بهداشت محیط ، دانشکده بهداشت ، دانشگاه علوم پزشکی مشهد –دکتر حسین علیدادی
چکیده
به طور كلي اثرات زيست محيطي به تغي00ير ف00يزيكي، ش00يميايي، بيول00وژيكي، اجتم00اعي و اقتص00ادي محيط زيست بر اثر يك يا چن00د فع00اليت اطالق مي گ00ردد و شناس00ايي اث00رات زيس00ت محيطي بخش عم00ده و اص00لي را در رون00د مطالع00ات زيس00ت محيطي تش00كيل مي ده00د. ط00رح ه00ا و پ00روژه ه00اي گردشگري در مراحل آماده سازي، اجرا و بهره برداري دربرگيرنده فعاليت هاي متع00ددي اس00ت ك00ه محيط زيس00ت را تحت ت00اثير ق00رارمي ده00د. بن00ابراين در انج00ام مطالع00ات ارزي00ابي زيس00ت محيطي، شناسايي اين گونه اثرات مدنظر مي باشد وشامل اثرات بر روی خ00اک ، پوش00ش گی00اهی ، ک00اربری زمین ، آب ، حیات وحش است. جمع بندی نتایج حاصل از مطالع00ات نش00ان می ده00د ان00واع آل00ودگي هاي زيست محيطي مانن00د تخ00ريب اراض0ي زراعي و ب00اغي ، تخ00ريب چش0م ان00داز س0احل وروس0تا ، انباشت زبال0ه و اف00زايش س0اخت و س00از بي روي00ه ، آل00ودگی آب ، رك00ود فع00اليت ه00اي كش00اورزي و دامداري ، ایجادآلودگی صوتی ، دست اندازی ب00ه ح00ریم من00ابع ط00بیعی نظیرجنگ00ل ودری00ا در منطق00ه
مورد مطالعه از جمله اصلي ترين پيامدهاي منفي گردشگري بوده است.
بنابراین، در این مطالعه سعی شده است تا اث00رات زیس00ت محیطی گردش00گری درمن00اطق مختل00فمورد بررسی قرار گیرد.
کلید واژه: اثرات زیست محیطی، گردشگری، آلودگی آب ، آلودگی خاک، آلودگی صوتی
E-mail:[email protected] - 09119711845 نویسنده مسئول:
مقدمه1-1
به طور كلي اثرات زيست محيطي به تغي00ير ف00يزيكي، ش00يميايي، بيول00وژيكي، اجتم00اعي و اقتص00ادي محيط زيست بر اثر يك يا چن00د فع00اليت اطالق مي گ00ردد و شناس00ايي اث00رات زيس00ت محيطي بخش عم00ده و اص00لي را در رون00د مطالع00ات زيس00ت محيطي تش00كيل مي ده00د. ط00رح ه00ا و پ00روژه ه00اي گردشگري در مراحل آماه سازي، اجرا و بهره برداري دربرگيرنده فع00اليت ه00اي متع00ددي اس00ت ك00ه محيط زيست را تحت تاثير قرارمي دهد. بنابراين در مطالعات ارزيابي زيست محيطي اين طرح ه00ا شناسايي اين گونه اثرات مدنظر مي باشد. بر اين اساس ابت00دا كلي00ه فع00اليت ه00اي ط00رح-برنام00ه و روش كار- نوع منابع و نيروي انساني و ماشين آالت و محل و زم00ان اج00را هري00ك از فع00اليت ه00ا ب00ر اساس توضيحات بخش هاي قبلي مشخص مي شود. همچنين بررسي گسترده اي از محيط زيس00ت ف00يزيكي و زيس00تي- اقتص00ادي- اجتم00اعي، ف00رهنگي وزيباش00ناختي مح00دوده ط00رح و عوام00ل زيس00ت محيطي تاثيرپذير بر اساس توضيحات بخش هاي قبلي بر حسب نياز تهي0ه مي گ0ردد. ت0ا اين مرحل0ه هنوز كار اساسي و اصلي ارزيابي اثرات زيست محيطي شروع نشده بلكه بيشتر يك سري عملي00ات بررسي و جمع آوري اطالعات پايه و اساس00ي ب00راي ارزي00ابي اث00رات زيس00ت محيطي انج00ام ش00ده و
بخش هاي اصلي ارزيابي اثرات از اين مرحله به بعد مي باشد.
شناسايي اثرات زيست محيطي، تاثير متقابل اثرات و باالخره بررسي كمي و كيفي اثرات و بحث و نتيجه گيري در مورد تغييرات اساسي در ويژگي ه00اي زيس00ت محيطي و همچ00نين تع00يين روش ه00اي اصالحي براي كاهش اثرات زيست محيطي و مديريت پايش اينگونه اثرات درمراحل بعدي قرار مي گيرد. هدف نهايي از انجام موارد فوق دسترسي به ن00وعي پ00روژه اس00ت ك00ه جوابگ00وي ح00د بهين00ه از اهداف طرح بوده وهمچ00نين نش00ان دهن00ده به00ترين انتخ00اب از نظ00ر ان00دازه و ظ00رفيت، تكنول00وژي و
مهندسي، طراحي، مواد اوليه، منابع انرژي و نحوه اجرا، مديريت و بهره برداري باشد.
اثرات و پيامدهاي زيست محيطي فعاليت هاي پيش00نهادي در اين بخش باي00د ب00ه ط00ور منطقي م00ورد بحث و بررسي قرار گيرد. منظور از اثرناش00ي از پ00روژه تغي00ير در وي00ژگي ه00اي زيس00ت محيطي ب00ه صورت سريع و آني است و منظ00ور از پيام00دهاي ناش00ي از پ00روژه تغي00يرات مس00تقيم و غيرمس00تقيم
خصوصيات و ويژگي هاي زيست محيطي موجود در طول زمان مي باشد.
آثار و پيامدها ممكن است مثبت يا منفي بوده و منافع يا مض00راتي را در برداش00ته باش00د. اين م00وارد بايد مورد شناسايي قرار گرفته و اهميت هرنوع اثر با پيامد مش00خص ش00ده و من00افع و مض00ار آن ب00ه طور مستند و منطقي تشريح گردد. توجه به تجزي00ه و تحلي00ل دقي00ق و منطقي اطالع00ات بس00يار مهم است. در صورت عدم توجه به اين مورد نتايج بررسي ها منجر به تهيه گزاراشي فني خواهد شد كه صرفاً به گردآوري اطالعات پايه به جاي آناليز آنها متكي مي باشد. به عن00وان مث00ال در م00ورد س00طح تمركز آلودگي و مواد زائد در صورت انجام يك پروژه، پيش بيني ها با تاكيد بر احتمال تج00اوز س00طح تمركز آلودگي ها و مواد زائد از يك حد قاب00ل قب00ول و اس00تاندارد تع00يين ش00ده انج00ام مي گ00يرد و ب00ه
ارزيابي پيامدهاي احتمالي آن براي انسان و اكوسيستم توجهي نمي گردد.
در شناسايي آثار و پيامدهاي زيست محيطي طرح ه00ا و پ00روژه ه00اي گردش00گري توج00ه ب00ه مح00دوده اكولوژيكي و همچنين محدوده اقتصادي - اجتماعي طرح و همچنين ت00اثير س00اير فع00اليت ه00ا و ط00رح هاي منطقه اي بر فعاليت هاي پ00روژه م00ورد مطالع00ه و تش00ديد آث00ار و پيام00دها و ب00العكس ت00اثير آين پيامدها بر روي ساير فعاليت ه00اي موج00ود در منطق00ه ض00روري اس00ت. در تش00ريح و بررس00ي آث00ار و پيامدهاي زيست محيطي طرح الزم است فعاليت هاي مرحله اج00را و به00ره ب00رداري تفكي00ك ش00ده و بنابراين در مورد آثار و پيامدهاي زيست محيطي هر مرحله و همچنين اقدامات اصالحي و مديريت و
پايش هر يك از مراحل جداگانه بحث شود. براي شناسايي آثار و پيامدهاي پ00روژه، ش00ناخت عوام00ل زيست محيطي تاثير پذير در اثر فعاليت هاي ط00رح و ت00اثير فع00اليت ه00اي مختل0ف ط0رح ب00ر عوام00ل زيست محيطي و نهايتاً جمع بندي و تجزيه و تحليل منطقي نت00ايج ض00روري اس00ت. در ادام00ه عوام00ل زيست محيطي كه به منظور شناسايي اثرات زيست محيطي در مطالعات ارزي00ابي زيس00ت محيطي
(1)طرح هاي گردشگري بايد مورد توجه قرار گيرد به صورت كلي بيان مي شود.
:- بررسي آثار وپيامدهاي گردشگري بر روي محيط زيست2-1
- خاك1-2-1
در بسياري از طرح هاي توسعه گردشگري قسمتي از فعاليت ه00اي ط00رح ب00ه س00اخت وبن00اي هت00ل ، مهمانسرا و اماكن اقامتي ، تهيه امكانات زيربنايي مانند گسترش شبكه راه ها و خطوط انتق00ال آب و انرژي و همچنين ساخت تاسيسات تفريحي مختلف و ساير فعاليت هاي انس00ان س00اخت اختص00اص مي يابد. اين فعاليت ها در مرحله آماده سازي و اجرا نياز ب00ه خ00اكبرداري و خ00اكريزي ،گ00ودبرداري، تسطيح زمين، حفاري، پاكتراشي انبوه پوشش گياهي و درختان، رفت وآمد ماشين آالت و تجه00يزات ،حصاركشي، اليروبي و ... دارد . هر يك از اين فعاليت ها باعث فرسايش خاك ، كاهش حاص00لخيزي و ظرفيت نگه00داري آب و تغي00ير ب00افت و س00اختمان خ00اك ، اف00زايش ت00راكم و وزن حجمي خ00اك مي گردد. عالوه بر فعاليت هاي فوق كه در مرحله آماده سازي و اجرا ص00ورت مي پ00ذيرد فع00اليت ه00اي مرحله بهره برداري و همچنين فعاليت هاي گردشگري در محيط هاي طبيعي كه نياز به ايجاد محي00ط هاي انسانساخت كمتري احساس مي شود نيز ب00اعث ايج00اد اث00رات و پيام00دهايي ب00ر روي ش00رايط و
خصوصيات خاك خواهد شد.
استفاده هاي مرتبط با گردشگري و رفت و آمد گردش00گران ب00اعث ك00اهش س00طح اف00ق آلي خ00اك و فشردگي موادمعدني خ00اك مي گ00ردد و اين فش00ردگي ب00اعث ك00اهش ماكروپروزين00ه خ00اك و ك00اهش نفوذپذيري آب و در نتيجه كاهش تهويه و حركت آب در خ00اك مي گ00ردد. تغي00يرات ف00وق در خص00وص خاك تاثير نامطلوب بر رشد و مقاومت گياهان دارد. همچنين جوامع زيستي و موج00ودات موج00ود در
دچ00ار اختالل مي گردن00د .CO2خاك به دليل كاهش تهويه خاك و در نتيجه كمبود اكسيژن و افزايش فعاليت هاي آماده سازي به موازات فعاليت هاي ساخت و ساز عالوه بر تغيير و تبديل چشم ان00داز، دگرگوني نيمرخ خاك ، تغيير پستي و بلندي و تغيير زهكش ، باعث افزايش توان ب00القوه رانش زمين و فرسايش خندقي به خصوص در نواحي با ش0يب زي0اد و پوش0ش گي0اهي كم مي گ00ردد. م00يزان اين
تغييرات بخصوص فرسايش خاك در مناطق شيبدار چشمگيرتر مي باشد .
در ميان تغييرات ايجاد شده در مورد خاك ، فرسايش به عنوان جدي ترين اثر مورد توجه است زيرا فرسايش ذاتاً برگشت ناپذير و غير قابل تجديد بوده و نرخ بازگشت به ويژه با توجه ب00ه فاكتوره00ايي از قبي00ل مق00دار فع00اليت موج00ودات زن00ده ،ط00ول فص00ل رويش و ط00بيعت منطق00ه ، نوس00انات دم00ا و رطوبت، بسيار متفاوت و نياز به زمان بسيار طوالني دارد در صورتي كه س00اير اث00رات ممكن اس00ت در طول يك دهه اصالح گردد يا برخي از اثرات ممكن است در اثر فعاليت هاي اصالحي و م00داخالت انساني سريعتر ترميم گردد. فرسايش همچ00نين ب00ه عن00وان يكي از بزرگ00ترين عوام00ل تهدي00د محي00ط زيست ساحلي تلقي مي گردد. طرح هاي توسعه گردشگري و فعاليت هاي مرتبط ب00ا آن در مرحل00ه ساخت وساز ، تسطيح ساحل و ساحل سازي ، بهره ب00رداري و همچ00نين اس00تخراج ش00ن و ماس00ه از سواحل و مصب رودخانه هاي ورودي باعث تشديد فرس0ايش س00احلي و تغي00ير خط00وط س0احلي مي گردد. استعداد بروز اثرات براساس نوع خاك و فاكتورهاي محيط متفاوت است . اف00زايش ت00راكم و
كوبيدگي در خاك هاي با بافت نرم ، خاك هايي با تنوع وسيع در اندازه ذرات و خاك هاي با مواد آلي كم چشمگيرتر است در حاليكه فرسايش در خاك هاي با بافت همگن به ويژه در صد باالي س00يلت و شن نرم و مواد آلي كمتر محسوس مي باشد و همچنين فرسايش در من00اطق ش00يبدار و خ00اك ه00اي
كم عمق و مناطق بدون پوشش گياهي و مناطق داراي رواناب، شديدتر مي باشد.
- پوشش گياهي2-2-1
تاثير فعاليت هاي طرح هاي گردشگري بر روي پوشش گياهي به دو صورت مستقيم و غير مس00تقيم قابل مشاهده و بررسي است. فعاليت هاي مرحله آم00اده س00ازي، س00اخت و س00از و اج00را و اح00داث زيرساخت ها از جمله شبكه راه ها، گذرگاه ها و راه هاي جنگلي، پياده روها، س00ايت ه00اي پاركين00گ، مناطق كمپين00گ و خورگش00ت، مراك00ز خري00د، مراك00ز پ00ذيرايي و اق00امتي و همچ00نين مح00ل ه00اي دفن پسماند و پساب و غيره بيشتر ب00ه ص00ورت مس00تقيم درطي فرآين00د پاكتراش00ي و از بين ب00ردن وس00يع پوشش گياهي براي فعاليت هاي فوق مورد توجه اس00ت. همچ00نين رفت وآمدگردش00گران در مراح00ل بهره برداري باعث شكستگي و ض00ربديدگي پوش00ش گي00اهي و در نتيج00ه ك00اهش ظ00رفيت زادآوري و مقاومت گياهان مي شود و به اين ترتيب باعث از بين رفتن پوشش گياهي به ص00ورت مس00تقيم مي گردد. اثرات فعاليت هاي مرحله اجرا و همچنين مرحله بهره برداري بر روي خصوصيات خاك ب00اعث تاثير غير مستقيم بر روي پوشش گياهي مي گردد. افزايش تراكم خ00اك و ك00اهش نفوذپ00ذيري خ00اك ب0اعث ك00اهش آب در دسترس0ي گي0اه و همچ0نين ك0اهش توان0ايي گس0ترش ريش0ه در داخ0ل خ00اك و
درنتيجه كاهش مواد غذايي در دسترسي گياهان مي گردد.
فرسايش خاك نيز باعث ازبين رفتن سطح م0وادآلي خ00اك و خ0روج م00واد غ0ذايي و خ00اك م00ورد ني00از پوشش گياهي مي گردد. كاهش ماكروپروزيتته خاك باعث كاهش تهويه و كاهش اكسيژن موجود در خاك و در نتيجه كاهش منطقه ريشه دواني در خاك خواهد شد . اثرات فعاليت ه00اي گردش00گري ب00ر روي پارامترهاي خاك به طور غير مستقيم باعث كاهش توليد مثل ظهور و استقرار گياهان جديد در سطح منطقه مي گردد. همچنين تغيير ميكروكليماي منطقه براثر فعاليت ه00اي گردش00گري ب00ه ط00ور غير مستقيم باعث قرار گرفتن نهال ها و گياهان نورسته در مع00رض گرم00ا و س00رماي بيش از ح00د و
شرايط نامناسب مي گردد .
فرسايش موجب خارج شدن ريشه هاي گياهان از خاك و در معرض آسيب قرار گرفتن ريش00ه ه00ايگياهان مي گردد .
صدمات فيزيكي ناشي از فعاليت هاي گردشگري بر اندام ه00اي فوق00اني گياه00ان و س00اقه ه00ا ب00اعث كاهش فتوسنتز و كاهش توانايي توليد مثل گياهان مي گردد . در گياهان چند س00اله ك00اهش عملك00رد سطح فتوسنتزي در نهايت ممكن است باعث مرگ گياه گردد. تغيير رويشگاه باجايگزيني گونه ه00اي جديد و مقاوم به شرايط جديد در محيط و تغيير تنوع گون00ه اي و همچ00نين تغي00ير س0اختار گون00ه ه00اي گياهي از ديگر آثار مهم توسعه گردشگري در منطق0ه اس0ت. ب00ه ط0ور كلي اث00رات ب00ر روي پوش00ش گياهي يا به صورت پاكتراشي و از بين بردن پوشش گياهي اتفاق مي افت00د ك00ه اين م00ورد بيش00تر در مرحله اجرا و ساخت و ساز مطرح است؛ و يا اثرات به صورت كاهش درصد پوشش گياهي، كاهش فراواني ،ارتفاع ، مقاومت و ظرفيت زادآوري گياهان در اثر تاثير فعاليت ها بر روي پوش00ش گي00اهي زمين و صدمات فيزيكي وارد بر درختان توسط گردشگران مشاهده مي شود. يكي ديگر از عوام00ل تخريب پوشش گياهي معرفي گونه هاي جديد و غير بومي ب00ه منطق0ه اس00ت. ورود اين گون00ه ه00ا ب00ه طرق مختلف باعث اختالل در گونه هاي گياهي و ج00انوري موج00ود و ب00رهم خ00وردن نظم اكول00وژيكي منطقه مي گردد. بيشتر هتل ها و اماكن اقامتي به خصوص در ن00واحي س00احلي گون00ه ه00اي زين00تي و
غير بومي را به منظور محوطه سازي وارد منطقه مي كنند كه اين عمل باعث اختالل در گونه ه00اي گياهي و جانوري موجود و برهم خوردن نظم اكولوژيكي مناطق ساحلي مي گ00ردد. در م00ورد اث00رات بر روي گياهان آبزي تخريب گياه در اثر برخورد با پروانه ق00ايق ه00اي موت00وري و خ00روج ريش00ه ه00ا از بستر و همچنين صدمات فيزيكي در اثر فعاليت هاي تفريحي وابس00ته ب00ه آب دي00ده مي ش00ود، از اين
منظر آبراهه هاي كم عرض به دليل تكرار استفاده و رفت وآمد در آنها حساس تر مي باشند.
تخريب پوشش گياهي و صدمه فيزيكي گياهان و ساير اثرات فوق الذكر تحت تاثير نوع اس00تفاده در منطقه مي باشد . استعداد تخريب پوشش گياهي به ش00رايط مختل00ف زيس00ت محيطي منطق00ه ن00وع گياه و خصوصيات مرفولوژيكي و فيزئولوژيكي گياه بستگي دارد . به طور مثال گياهان با ساقه هاي نرم و انعطاف پذير به خصوص در گياهان داراي ساقه هاي چوبي مقاومت بيشتري نسبت به س00اقه هاي ترد و شكننده دارند . از جمله خصوصيات فيزيولوژيكي كه باعث مق00اومت گي00اه مي ش00ود ن00رخ رشد سريع و توانايي توام توليد مثل جنسي و غير جنسي مي باش0د. ن0رخ تخ00ريب و ت0اثير اث0رات در گونه هاي درختي بالغ با پوس0ت ن00ازك بيش00تر اس00ت . همچ00نين ش00دت اث00رات در من00اطقي ك00ه خ00اك ضخامت كمي داشته و اس00تعدا فرس00ايش ي00ا تخ00ريب در آن زي00اد اس00ت ب00ه ط00ور قاب00ل مالحظ00ه اي
افزايش مي يابد.
- كاربري زمين3-2-1
تغيير كاربري زمين به معني تغي00ير روش اس00تفاده انس00ان از زمين اس00ت . توس00عه زيرس00اخت ه00اي گردشگري اغلب عامل مهم در تغيير كاربري زمين بخصوص در مناطق ساحلي محسوب مي ش00ود. زمين براي ساخت تسهيالت پذيرايي ، حمل و نقل ، بندرگاه قايق ه0اي تف00ريحي ،تجه0يزات تف0ريحي )تله كابين ، تاسيسات ب00االبر اس00كي و تاسيس00ات ب00ازي كودك00ان و ...( و س00اير فع00اليت ه00اي ط00رح گردشگري كه در بخش هاي قبلي به آن اشاره شد تغيير مي كند. اين روند ب00اعث تب00ديل خ00اك ه00ا و زمين هاي مناسب براي كشاورزي و همچنين جنگل ها و ساير ممن0ابع ط0بيعي ب00ه س0اير ك0اربري ه00ا مانن00د شهرس00ازي و اح00داث تاسيس00ات خ00دماتي و اق00امتي و س00اير توس00عه ه00اي پي آين00د توس00عه گردشگري مي گردد . اتفاق افتادن اين تغييرات خود باعث تقاضاي بيش00تر زمين ب00راي دفن زبال00ه و تخليه فاضالب هاي توليدي مي گ00ردد و ب00ه اين ص00ورت بخش وس00يعي از زمين ه00ا ، ت00وان ب00القوه و كارايي خود را از دست داده و همچنين بس00ياري از ت00االب ه00ا و رودخان00ه ه00اي مح00دوده ط00رح نقش زهكش فاضالب توسعه هاي ايجاد شده را ايفاء مي كنند. اگر رشد و توسعه فعاليت هاي گردشگري و توسعه هاي پي آيند بدون مطالعه و برنامه ري00زي ادام00ه ياب00د بين فع00اليت ه00ا و ك00اربري نامتع00ادل زمين تضاد رخ مي دهد. تغيير كاربري پيامدهاي ن00امطلوبي ب00راي تن00وع زيس00تي ب00ه هم00راه داش00ته و باعث ك00اهش ظ00رفيت اكوسيس00تم ب00راي ب00رآورد نيازه00اي اساس00ي انس00ان مي گ00ردد. ب00ا اين وج00ود پيامدهاي تغيير زمين از لحاظ كيفي در موقعيت هاي جغرافيايي مختل00ف ، متف00اوت خواه00د ب00ود . در ارتباط با تنوع زيستي ، توسعه ي زيرساخت هاي گردشگري بيشترين اثرات را در جزاير با دامن00ه ي عمل كم و جايي كه گونه هاي اغلب ، آندميك و حساس نسبت به تغييرات زيست محيطي هستند در
پي خواهد داشت.
- آب4-2-1
تغيير كيفيت آب يكي از اثرات مهم فعاليت هاي طرح هاي گردشگري در مرحله آماده سازي ، اج00را و بهره برداري محسوب مي شود. كيفيت آب از دو جنبه ورزش ه00اي آبي و آب آش0اميدني در ط0رح هاي گردشگري مورد استفاده قرار مي گيرد و از اين لحاظ در مقايسه ب00ا س00اير اث00رات ب00ه ص00ورت
مستقيم و واضح تر با سالمتي انسان ارتباط دارد .
افزايش مواد معلق و گل آلودگي آب از جمله فاكتورهاي قابل مشاهده است كه در اثر فعاليت هاي طرح هاي گردشگري به ميزان قابل توجهي افزايش مي ياب00د . اف00زايش م00واد معل0ق ب00اعث ك00اهش شفافيت آب و همچنين كاهش عمق نفوذ نور در آب مي گردد . استفاده هاي گردش00گري و فع00اليت هاي وابسته به آن باعث افزايش ورود مواد مغذي از جمله ني00تروژن و فس00فر ) ب00ه دلي00ل فرس00ايش منطقه و همچنين اف00زايش ورود فاض00الب و تغي00ير ش00بكه زهكش ( منطق00ه مي گ00ردد .از بين ب00ردن پوشش گياهي باعث افزايش رواناب و آبشويي منطقه شده و اين عامل به طور غير مستقيم باعث افزايش مواد مغذي آب و همچنين تغيير ويژگي هاي شيميايي آب مي گردد. بواسطه تغييرات ف00وق، رشدگياهان آبزي در درياچه ها و رودخانه ها به ميزان قابل توجهي افزايش يافت00ه و درنتيج00ه م00يزان اكسيژن در دسترس وتركيبات گونه هاي ارگانيزم هاي آب تغيير مي كند. يكي ديگر از اثرات فعاليت
هاي گردشگري به خصوص در مرحله بهره برداري تاثير روي كيفيت بهداشتي آب مي باشد.
ورود فاضالب هاي انساني طرح هاي گردشگري وتوس0عه ه00اي پي آين0د آن ب0ه داخ0ل آبه00اي منطق0ه باعث افزايش سطح باكتري ه00اي كلي ف00رم،اشرش00ياكلي و س00اير پاتوژنه00ا در داخ00ل آب مي گ00ردد. فعاليت هاي گردشگري از طرفي باعث افزايش فرسايش در منطق00ه و بن00ابراين اف00زايش رس00وبات كف بستر منابع آبي مي گردد . اين عمل به طور غير مستقيم به افزايش باكتري ها و پاتوژن ه00ا در آب كمك موثري مي كند زيرا رسوبات كف بستر به عنوان زيستگاه مناسب براي باكتري ه00ا مط00رح بوده و به عنوان مكاني است كه ارگانيزم هاي ورودي از فاضالب ها در آنجا قادر ب00ه ادام00ه حي00ات و تمركز مي باشند. منابع آب هاي سطحي و زير زميني در نتيجه بهره برداري بي رويه و تخلي00ه ان00واع فاضالب شديداً تحت ت0اثير ق0رار مي گ0يرد . توس0عه ط0رح ه0اي گردش0گري در ص0ورت ع0دم وج0ود سيستم هاي منظم جمع آوري و تصفيه فاض00الب ح00تي در ص00ورت ع00دم ورود مس00تقيم فاض00الب ب00ه منابع آب باعث جريان زيرزميني فاضالب در جهت شيب و برخورد آن با اليه ه0اي غ0ير قاب0ل نف0وذ و در نتيجه باال آمدن س0طح ايس00تايي آب و آل0ودگي من00ابع زيرزمي00ني مي گ00ردد و ب00اعث بوج00ود آم00دن وضعيت مخاطره آميزي براي ابنيه و تاسيسات و همچنين بهداشت ساكنان و بازديدكنن00دگان منطق00ه خواهد شد . شدت اثرات فوق الذكر در نواحي ساحلي شديدتر است . نواحي ساحلي در مقايسه با اراضي داخلي و نواحي جنگلي آسيب پذيرتر مي باشند . خاك هاي ساحلي به دليل ميزان زياد ماسه و رس كم ، زهكش00ي خ00وب ام00ا ت00وان تص00فيه ض00عيفي دارن00د ل00ذا در ص00ورت توس00عه فع00اليت ه00اي گردشگري و توسعه هاي پي آيند خاك توان خودپااليي و تصفيه طبيعي پساب هاي آلوده را نداشته و در نتيجه مواد آلوده و زايد مستقيما وارد آب مي گردد. يكي از فعاليت ه00اي مت00داول در ط00رح ه00اي توسعه گردشگري به خصوص در مناطق ساحلي استفاده از قايق ه00اي تف00ريحي موت00وري مي باش00د يكي از مهمترين اثرات اين نوع فعاليت خطرات بالقوه ورود بنزين و روغن ب00ه واس00طه ح00ركت اين
درص00د از س00وخت20 ت00ا 10وسايل در منابع آبي است . حتي در قايق هاي موتوري مدرن در حدود مصرفي وارد آب مي گردد. ورود مواد سوختي از اين طريق در اكوسيس00تم ه00اي آبي ب00اعث اختالل رشد گياهان ميكروارگانيزم ها و جلوگيري از تبادالت گازي در آنها مي گردد و در نتيجه ب00اعث اختالل در زنجيره غذايي ماهيان و ساير ارگانيزم هاي آبزي مي گردد. افزايش مواد معلق به م00يزان زي00ادي از شفافيت آب و در نتيجه تمايل گردشگران به استفاده ازآن ب00راي مقاص00د تف00ريحي و ورزش ه00اي آبي مي كاهد . عالوه بر آثار فوق پروژه هاي بزرگ گردشگري باعث كاهش آب قابل دسترس ب00راي
ساكنين محلي و كمبود آب مخصوصاً كمبودهاي فصلي آب خواهد شد .
- حيات وحش5-2-1
اثرات طرح هاي گردشگري بر روي حيات وحش ممكن است مستقيم يا غير مستقيم باشد . اث00رات مستقيم شامل تاثير بر حيوان00ات ) بيش00تربه ص00ورت م00زاحمت ه00اي آگاهان00ه ي00ا ناآگاهان00ه انس00ان در
مراحل آماده سازي ، اجرا و بهره برداري براي حيات وحش ( كه منجر به ايجاد م00وقعيت ه00اي تنش زا براي حيات وحش مي گردد. اثرات غير مستقيم طرح هاي گردشگري و فعاليت هاي مرتبط با آن بر روي حيات وحش بيشتر به صورت تخريب زيس00تگاه اتف00اق مي افت00د . يكي ديگ00ر از ع00واملي ك00ه باعث آسيب اكوسيستم منطقه و حيات وحش وابسته به آن مي گردد معرفي گونه هاي جديد و غير بومي و در نتيجه برهم زدن نظم اكولوژيك منطقه مي باشد. فعاليت هاي گردشگري باعث جابجايي گونه ها از طرق مختلف مي گردد . مهمترين آنها جابجايي مستقيم گون00ه ه00ا ب00ه ص00ورت تعم00دي ب00ه عنوان مثال جمع آوري وتصاحب گياهان و جانوران به عنوان يادگاري ) زنده يا مرده ( و همچنين ب00ه صورت غير تعمدي شامل جابه جايي ويروس ها ، باكتري ه00ا ، پروت0وزآ ، حش0رات و ارگانيس0م ه00اي كوچك ديگر توسط وسايل مختلف حمل و نقل ، وسايل هم00راه گردش00گران و ... مي باش00د. در اث00ر فعاليت هاي مرتبط با توسعه گردشگري از جمله توليد و انباشته شدن زباله به خص00وص در من00اطق ط00بيعي ب00اعث تغي00ير در رفت00ار و ذائق00ه ي حي00ات وحش و تغي00ير ع00ادات غ00ذايي ط00بيعي بس00ياري از حيوانات در نواحي گردشگري خواهد شد . بسياري از جانوران با انسان و محيط انسان ساخت وارد نوعي همزيستي شده و اين به دليل فقدان دشمنان طبيعي در محيط انس00ان س00اخت ب00ا ن00رخ تولي00د مثل بيشتري زاد و ولد مي كنند و در برخي موارد به صورت آفت ظ00اهر مي ش00وند . س00گ وگرب00ه ، موش ، كالغ ، و... از جمله ي اين حيوانات مي باشند. عمدتاً پيام00دهاي فع00اليت ه00اي گردش0گري در منطقه باعث كاهش تنوع گونه اي تغيير در تركيب و ساختار جوامع حي00ات وحش مي گ00ردد . تمرك00ز فعاليت هاي تف00ريحي آبي و س00احلي در درياچ00ه و رودخان00ه ه00ا ب00اعث ايج00اد اث00رات مس00تقيم و غ00ير مستقيم بر روي ارگانيزم هاي آبزي مي گردد . اثرات مستقيم به ص00ورت تغي00ير مك00ان جمعيت ه00ا ، تحت تاثير معرفي گونه جديد و يا تمركز فعاليت هاي ماهيگيري مشاهده مي شود. اكثر فعاليت هاي گردشگري ساحلي و وابسته به محيط ه00اي آبي بواس00طه اث00رات غيرمس00تقيم ب00ر روي كيفيت آب و اكوسيستم بر روي جوامع آبزي موثر واقع مي شوند. عالوه ب00ر م00وارد ف00وق تعام00ل انس00ان و حي00ات وحش باعث تبادل پاتوژن ها و عوامل بيماريزا بين آنها مي شود كه اين عم00ل ب00اعث ايج00اد وض00عيت مخاطره آميزي از نظر بهداشتي مي گردد. تخريب حيات وحش و ميزان صدمه به آن و ساير اثرات مورد اشاره تحت تاثير ميزان استفاده نوع استفاده و فعاليت ، ميزان آگ00اهي و بينش گردش00گران و جوامع محلي و همچنين ماهيت زيس00تگاه و حي00ات وحش و زم00ان اس00تفاده مي باش00د . ش00دت ت00اثير فعاليت هاي گردشگري بر روي حيات وحش در زيستگاه هاي حساس ش00بيه زيس00تگاه تولي00د مث00ل و جوجه آوري ، مكان هاي تغذيه حيات وحش ، مكان هاي زمستان گذراني پرن00دگان آب00زي ، زيس00تگاه هاي گونه هاي نادر و در خطر انقراض، مكان ه00اي تمرك00ز حي00ات وحش و در فص00ل ه00اي زادآوري و
(1)توليد مثل و فصل هاي مهاجرت يا آشيان سازي و ... چشمگيرتر است.
- اثرات زيست محيطي گردشگري بر سواحل شهر رامسر2- 1
فعاليت گردشگري امروزه به عنوان يكي از مهمترين و پوياترين فعاليتها در جهان مطرح اس00ت. ب00ه طوري كه شمار گردشگران خارجي و داخلي و ميزان درآمدزايي آن در سطح جه00اني پيوس00ته روب00ه
افزايش مي باشد.
از طرف ديگر درصد عمده اي از اين فعاليت گردشگري را گردشگري متكي بر طبيعت تش00كيل مي دهد و بخش عمده اي از اين فعاليت در سطح جهان در حال حاضر در نواحي ساحلي متمركز ش00ده است. گردشگري ساحلي به عنوان يكي از سريع ترين نواحي در حال رشد گردشگري به شمار مي آيد. بر اين اساس گرچه رشد گردشگري ساحلي فواي00د زي00ادي را ب00راي ن00واحي س00احلي ب00ه هم00راه داشته است ولي گسترش بي رويه آن منجر به پيامدهاي منفي زيست محيطي نيز ش00ده اس00ت. ب00ه ط00ور نمون00ه گردش00گري ب00دون برنام00ه ري00زي از طري00ق فاض00الب ه00اي ناش00ي از توس00عه فعاليته00اي گردشگري منجر به تخريب زيستگاههاي دريايي نزديك ساحل شده اس00ت و ي00ا ق00ايقراني ب00ه عن00وان يكي از فعاليت اصلي گردشگري ساحلي، زيستگاههاي دريايي را كه گنجينه تن00وع زيس00تي راحم00ايت مي كنند، تحت تاثير قرار داده است . همچنين تخليه مقادير عظيمي از رسوبات ناش00ي از س00اخت و ساز پروژه هاي توسعه گردشگري ساحلي و فعاليتهاي وابسته و جمع آوري مرجان ها و ساير نمون00ه هاي دريايي با اهداف تجاري را مي توان از ديگر اثرات زيان بار دانست.اين واقعيات آش00كارا بي00انگر آن است كه تعادل بين گردشگري و محيط زيست بسيار حساس بوده و حف00ظ اين تع00ادل از طري00ق برنام00ه ري00زي مناس00ب و م00ديريت پاي00دار گردش00گري در ن00واحي س00احلي ض00روري اس00ت.در واق00ع گردشگري ساحلي از مهمترين زير بخش هاي طبيعت گردي به عنوان يك منبع جهت ارزش اف00زوده و درآمد ويژه براي شهرهاي ساحلي مورد توجه قرارگرفته است، امروزه دركنار ان00واع گردش00گري، اكوتوريسم با تاكيد بر سواحل اهميت فراواني يافته است . با توجه ب00ه اين ك00ه گردش00گري دري00ايي، جزيره اي و ساحلي است گردشگران در آن از تسهيالت چن0د گان00ه در خش00كي و دري00ا ش0امل دي00دن مناظر، ورزش، خريد و غ00يره به00ره مي برن00د. ك00ه توس00عه اين وض00عيت در ص00ورت ض00عف م00ديريت
Yorghosزيست محيطي مي تواند حيات و آينده س00واحل را ب00ه خط00ر ان00دازد. Apostolopoulos and Dennis J. Gayleاعتقاد دارند كه به مجرد ورود گردشگران به نواحي ساحلي در جزاي00ر ب00ه خص00وص
جزاير كوچك اثرات زيست محيطي ذيل آشكار مي شوند :
آلودگي آب هاي ساحلي•
انباشت زباله هاي جامد•
ماهيگيري غير قانوني•
ريختن لوازم مورد نياز براي سفرهاي دريايي•
محدوديت در استفاده از مواد غذايي مغذي در آب هاي ساحلي•
واردات بيش از اندازه موارد خدماتي براي گردشگران•
همچنين توس00عه فع00اليت ه00اي گردش0گري در س00واحل مي توان00د پيام00دهاي مخ00رب زيس00ت محيطي ديگري را به همراه داشته باشد. ازدياد فشار بر تسهيالت و امكان00ات زيربن00ايي، آش00فتگي اجتم00اعي،
آسيب به سنتهاي فرهنگي و محيط زيست فرهنگي از اين موارد است.
بيشتر تحقيق00ات محيطي، ب00ه بررس00ي آث00ار محيطي گردش00گري ب00ر حي00ات وحش و پوش00ش گي00اهي پرداخته اند و پيامدهاي آن بر خ00اك، آب و ه00وا كم00تر م00ورد توج00ه ب00وده اس00ت. همچ00نين تمرك00ز اين مطالعات عمدتاً مربوط به عناصري از محيط است و محيط به عنوان يك كل، كم00تر م00ورد بررس00ي قرار گرفته است. بنابراين با توجه به ماهيت روابطي ك00ه بين گردش00گري س00احلي و محي00ط زيس00ت وجود دارد، شناسايي و درك اين تعامالت و عوامل مربوط به آن، به طور قابل مالحظه اي آس00يبها و تهديدهاي محيطي مربوط به گردشگري را در نواحي ساحلي كاهش مي دهد. همانطور كه ماتيسون
و وال نيز مطرح كرده اند در غياب محيط زيست جذاب، گردشگري وجود نخواهد داشت.
درهمین راس0تا تحقيقی ب0ا ه0دف بررس0ي اث0رات زيس0ت محيطي حاص0ل از توس0عه گردش0گري ب00ر ( منطقه م00ورد1388سواحل شهر رامسر توسط آقای قرخلو وهمکارانش تهيه و تنظيم شده است)
مطالعه سواحل درياي خزر و محدوده شهر رامسر است كه هر س00اله پ00ذيراي گردش00گران ف00راوان داخلي است يافته ها ي ميداني و تكميل پرسشنامه كه توس00ط س00اكنين پ00ر ش00ده اس00ت بي00انگر اين است كه توسعه اين نوع گردشگري اثرات زيس00ت محيطي ف00راواني را ب00ر ج00اي گذاش0ته اس0ت ك00ه مهمترين آنها تخريب پوشش گياهي، آل00ودگي آب ه00اي س00احلي و از بين رفتن چش00م ان00داز س00احلي
است.
همچنين نتايج مشاهدات نشان مي دهد، در مح00دوده م00ورد مطالع00ه گردش00گري ب00ا م00اهيت انب00وه و خودجوش باعث بروز تغييرات اساسي در كاربري خود زمين هاي ساحلي ش00ده اس00ت، بط00وري ك00ه بسياري از باغات و مزارع درنزديكي ساحل امروزه تبديل به اقامتگاه ها و رستوران هاي م00ورد ني00از براي توسعه گردشگري شده است. البته نبايد از نتايج مثبت حاصل از توس00عه گردش00گري درمقص00د مورد مطالعه گذشت به عبارتي ديگر اگرچه پيامدهاي مطلوبي بويژه در زمينه ه00اي اقتص00ادي ب00راي جامعه محلي به همراه داشته است اما ب00اعث ب00روز پيام00دهاي ن00امطلوب عدي00ده اي در زمين00ه ه00اي اجتماعي و زيست محيطي حتي اقتصادي و تغيير كاربري نيز شده است. وجود جاذبه ها سبب ش0ده تا گردشگران زيادي به اين شهر سفر كنن00د و در عين ح00ال ك00ه منج00ر ب00ه بهب00ود وض00عيت اقتص00ادي، اشتغال زايي و افزايش درآمد عده زيادي شده، اثرات منفي را نيز با خود به همراه داشته است: از جمله اين اثرات، پيامدهاي زيس00ت محيطي مخ00رب آن اس00ت ك00ه در ص00ورت ع00دم توج00ه ج00دي اين مسئله ممكن است درآينده بر روند توريست پ00ذيري اين ش0هر اث00ر منفي بگ0ذارد. آل0ودگي س00واحل، تخريب پوشش گياهي، فرسايش خاك، از بين رفتن زمينهاي كشاورزي، نابودي زيست گاههاي حيات وحش و...تعدادي از مسائلي است كه مي توان به آنها اشاره نمود. اين تحقي0ق هم ب0ا توج0ه ب0ه اين
موارد با طراحي پرسش نامه و تكميل ان از طرف جامعه ميزبان صورت پذيرفته است.
نتايج بررسي وضعيت اثرات زيست محيطي گردشگري ساحلي در شهر رامس00ر بي00انگر وض00عيت ن00ه چندان مطلوب است. تحليل پرسشنامه ها نشان مي ده00د ك00ه ان00واع آل00ودگي ه00اي زيس00ت محيطي مانند تخريب اراضي زراعي و باغي، تخريب چشم انداز ساحل، انباش00ت زبال00ه و اف00زايش س00اخت و ساز بي رويه در منطقه مورد مطالعه از جمله اصلي ترين پيام00دهاي منفي گردش0گري ب00وده اس0ت. حال با توجه به اين جنبه هاي تخريبي گردشگري ساحلي در منطقه مش00هود اس00ت چ00ه باي00د ك00رد ب00ا توجه به اين كه امروزه گردشگري در دنيا سهم زي00ادي از نق00ل و انتق00االت م00الي را در ب00ر مي گ00يرد
نمي توان از توسعه اين پديده جلوگيري كرد حتي در صورت امكان هم نبايد اين كار را كرد حال چ00ه بايدكرد. در اين تحقيق متغير تالش زيست محيطي بيشتر در براب00ر توس00عه اين ن00وع فع00اليت از دي00د جامعه نمونه مورد ارزيابي قرار گرفت. يافته ها نشان مي دهدكه يكي از تالش هاي كه بايد ص00ورت پذيرد ايجاد بانك اطالعاتي و تهي0ه بروش00ورهايي ك00ه ض0من مع0رفي جاذب00ه ه00اي گردش0گري منطق0ه اطالعاتي را در زمينه حفظ محيط زيست به گردشگران ارائه دهد، همچنين ايجاد كمپ هاي فص00لي جهت اس00تقرار گردش00گران در نق00اط ج00ذاب گردش00گري ب00ه منظ00ور جلوگ00يري از اس00تقرار پراكن00ده گردشگران در سطح طبيعت مانند احداث پالژ سپس سياست هاي تشويقي و تنبيهي در زمين00ه ه00اي زيست محيطي مي توان00د اث00رات منفي را ك00اهش ده00د ك00ه اين ام00ر هم نظ00ارت مس00تمر مس00ئولين
(2)مرتبط را مي طلبد.
- اثرات گردشگري ساحلي با تكيه بر نظرسنجي از خانوارهاي روستايي)مطالعه2-2ي موردي: روستاي چمخاله، شهرستان لنگرود(
گردشگري روستايي نيز جزيئ از صنعت گردشگري به حساب مي آيد كه مي توان00د نقش عم00ده اي در توانمندسازي مردم محلي و تنوع بخشي به رشد اقتصادي و نيز خلق فرص00ت ه00اي ش00غلي جدي00د در ارتباط تنگاتنگ با ساير بخشهاي اقتصادي ايف00اء كن00د. گردش00گري روس00تايي ش00امل فع00اليت ه00اي متنوعي است كه گردشگران در نواحي روستايي انجام مي دهند . با اين حال انواع مختلف آن تحت عنوان گردشگري طبيعي،گردشگري فرهنگي، گردشگري بومي، گردشگري دهكده اي و گردش00گري كشاورزي تفكيك و طبقه بندي شده اند. روستاي چمخاله نيز يكي از روستاهاي س00احلي شهرس00تان لنگرود مي باشد كه شهرت آن از نظر گردشگري حائز اهميت مي باشد، به ط00وري ك00ه بس00ياري از افراد اين شهرستان را با ساحل چمخاله مي شناسند و بدليل دسترسي آسان و ساحل زيبا بس00ياري از گردشگران جهت لذت ب00ردن از فض00اي آن وارد اين روس00تا ميش00وند و اث00رات بس00ياري ب00ر حي00ات اقتصادي و اجتماعي روستائيان بر جاي مي گذارند، نكته مهمي كه همواره مورد غفلت واقع ميگردد تأثيرات مثبت و سود حاصل از گردشگري است كه حق جامعه ي ميزب00ان )روس00تائيان( مي باش00د و بايد از طريق اين صنعت عايد جامعه ي محلي گردد، كه خود نيازمند پژوهش و برنامه ري00زي ص00حيح در اين زمينه ميباشد. نبود اين برنام00ه ري00زي س0بب مش00كالتي چ00ون تغي00يرات س00اختاري درالگوه00اي فرهنگي جامعه روستائي در اثر روابط و اثر پذيري اجتماعات روستائي از گردشگران، اثرات زيست محيطي مانند آلودگي و تغيير در بافت كالبدي روستائي شكل گيري خانه هاي دوم در س00احل، تغي00ير
منظر نوار ساحلي روستا، تغيير الگوي ترافيكي در فصل گردشگري و موارد ديگري ميباشد.
رشد گردشگري منتج به منافع بسياري براي نواحي ساحلي شده است، اما گس00ترش ب00دون برنام00ه آن هم بهاي گزاف زيست محيطي همراه دارد. نمون00ه ه00اي بس00ياري از پيام00دهاي منفي گردش00گري كنترل نشده بر منابع اكولوژيك نواحي تفرجي وجود دارد. ب00ه ط00ور مث00ال، گردش00گري ب00دون برن00ام هريزي و با مديريت بيمار، به واسطه آلودگي فاضالب ناشي از استقرار مكان هاي گردشگري منجر به تخريب زيستگاه هاي دريايي نزديك ساحل شده است، يا قايقراني به عن00وان ي00ك فع00اليت اص00لي گردشگرهاي ساحلي، زيست گاه هاي دريايي را، كه گنجينه تنوع زيستي را م00ورد حم00ايت ق00رار مي
( در مطالعه اي در شمال تهران به اين نتيجه رس00يد1382دهد، تحت تأثير قرار داده اند. رضواني) كه گسترش گردشگري به صورت خود جوش وفاقد نظارت و برنامه ريزي بوده است.لذا پيام00دهاي نامطلوبي مانند مهاجرت همراه با كاهش جمعيت دائمي روس0تاها،ب00روز تض0اد و دوگ0انگي اجتم00اعي بين جامعه ي ميزبان و ميهمان،تغيير كاربري اراض00ي كش00اورزي و باغ00ات ب00ه خان00ه ه00اي دوم، رك00ود فعاليت هاي كشاورزي و دامداري، آلودگي آب رودخانه ي جاجرود و سد لتيان، زباله ري00زي و تخلي00ه
فاضالب را در پي داشته است.
( نشان می دهد که اگر چ00ه1388بررسی تحقیق انجام شده توسط آقای فضیله خانی وهمکارانش) اغلب تحقيق00ات ب00ر مزاي00اي گردش00گري روس00تايي تاكي00د دارد ام00ا ش00واهد نش00ان مي ده00د مزاي00اي گردشگري متوجه گردشگران مي گردد ن00ه جوام00ع روس0تايي . اين تحقي00ق ، س00اكنين درك از اث00رات اقتصادي ، اجتماعي ، ف00رهنگي و محيطي گردش0گري ب00ر رفتاره0ا و تص0ميمات س0اكنين در راس0تاي توسعه و برنامه ريزي مورد بررسي قرار مي گ00يرد . قلم00رو اين تحقي00ق روس00تاي چمخال00ه واق00ع در
پرس0ش نام00ه ك00ه توس00ط100ناحيه شمالي كشور اي00ران مي باش00د. روش اين تحقي00ق ب00ر اس00اس خانوارهاي روستايي پر شده است مي باشد. پرسش نامه بر اساس م00دل ليك00رت مي باش00د. نت00ايج اين تحقيق فرض00يه اص00لي را ك00ه مي گوي00د س00طح مزاي00اي شخص00ي مقيم00ان ب00ه وي00ژه م00زيت ه00اي اقتصادي از گردشگري درك آنها را تحت تاثير قرار مي دهند تاييد مي نمايد،اين در ح00الي اس00ت ك00ه
اثرات فرهنگي،اجتماعي و محيطي گردشگري باعث رضايت خاطر جوامع روستايي نمي باشد.
آنچه از بررسي اين پژوهش از نقطه نظر جامعه ميزب00ان حاص00ل گش00ت، نم00ود بيش00تر اث00رات منفي نسبت ب0ه اث00رات مثبت مي باش0د ك00ه عاي00د جامع0ه روس0تايي مي گ00ردد و روس0تائيان كم00تر از ورود مسافران به س0احل روس00تا اظه00ار رض00ايت داش00تند و از پدي00ده ي گردش0گري اس00تقبال مي كردن00د.
گردشگری روستایی بايد به حفظ و پاكيزه نگ00ه داش00تن محي00ط روس00تا و پاي00داري ارزش ه00ا و احي00اء رسوم محلي كمك كند، نه تنها نتوانسته است به اين مهم دست يابد، بلكه به تخريب آن نيز اف00زوده است كه يكي از مهمترين داليل آن رويكرد اشتباهي است كه ب00ه پدي00ده ي گردش00گري وج00ود دارد و آن نگاه تك بعدي به مزاياي گردشگري تنها ب00راي گردش00گران ي00ا جامع00ه مهم00ان می باش00د. در بع00د زيست محيطي نيز، آلودگي دريا با ورود مسافران به حداكثر خود مي رس00د و نارض00ايتي س00اكنين را موجب ميگردد و اين امر مهمترين مشكل ساكنين روستايي مي باشد.ودرنهایت پیشنهاد می کنند که تهيه بروشورها و پوسترهاي تبليغاتي در زمينه هاي پاك نگه داشتن محيط زيس00ت در منطق00ه و آگ00اه سازي گردشگران از فواي00د آن و مض00رات آل00ودگي و هم چ00نين ف00راهم آوردن س00طل ه00اي زبال00ه در فواص00ل نزدي00ك ب00ه هم در محله00اي اس0كان مس00افران در روس00تاي چمخال00ه و ح00تي ايج00اد تابلوه00اي تبليغاتي در رابطه با پاك نگه داشتن محيط زيست در مسيردسترسي به روستاي چمخاله گام مهمي در سالم نگهداشتن محيط روستاي مورد نظر ميباش00د. هم چ00نين اس00تقرار نگهبان00ان محي00ط از خ00ود
(3)جامعه محلي در منطقه مي تواند به تقويت نظارت جوامع محلي كمك كند.
-آثار گردشگري در روستاي زيارت 3-2
حضور گردشگران دركشورها يك شمشير دو لبه است از يك سو عاملي است كه موجب حفاظت ازثروت هاي طبيعي و يادمان
هاي باستاني مي شود واز سوي ديگر عامل تخريب وحتي نابودي اين منابع است.
امروزه توسعه ي پايدار به عنوان الگو واژه جديدي در جهان مطرح شده است .ريش0ه ه00اي توس0عه ي پايدار به نارضايتي از نتايج توسعه و رش00د اقتص00ادي- اجتم00اعي در جوام00ع ش00هري و روس00تايي از منظر بوم شناسي )اكولوژي( برمي گردد. اين الگو درصدد است با الگوهاي تولي00د،توزي00ع و مص00رف ناسازگار با طبيعت به مقابله بپردازد از اتمام من00ابع و تخ00ريب محي00ط زيس00ت جلوگ00يري كن00د و تنه00ا فرايندي توسعه اي را تاييد مي كند كه به بهبود كيفيت زندگي انسان ها در حد ظرفيت پذيرش نظام
هاي پشتيبان حيات منجر مي شود.
به همین منظورتحقیقی درمنطقه روستایی زیارت از توابع شهرستان گرگان توس00ط آق00ای ن00وابخش ( انجام شده است که براي تحليل آثار گردشگري در روستاي زيارت مي ت00وان از1389وهمکارش )
استفاده ك00رد ب00ه اين معن00ا ك00ه نق00اط ق00وت, پتانس00يل ه00ا ونق00اط ض00عف وSWOTمدل تحليلي سوات
تهديدهاي گردشگري را در منطقه مورد نظر شناسايي كرد سپس با توجه ب00ه اين م00دل راهك00اري را براي بهبود وگسترش گردشگري ارائه داد به اين صورت كه اگر ضعف ه00ا ب00ه ق00وت و تهدي00د ه00ا ب00ه فرصت تبديل شوند مسلماً گردشگري ك0اركرد به0تري ب0راي زن0دگي اجتم00اعي اقتص0ادي آن منطق0ه
(4)خواهد داشت كه در مورد اين روستا مدل به شرح ذيل است :
قوت ها ايجاد اشتغال1- افزايش درآمد خانوار2- رونق ساخت وساز3- رونق پنير سازي و زنبورداري4- جلب توجه دولت براي سرمايه گذاري5- افزايش روحيه حسابگري6- سنگ فرش كردن معابر روستا7-
فرصت ها چشم انداز بسيار زيبا در مسير رسيدن به1-
روستااز جنگل ناهارخوران
جنگل نسبتاً يكسره و دست نخورده در2-مسير
دسترسي به روستا امكانات زيربنايي از قبيل محور دسترسي3-
آسفالتهاز شهر به روستا
سردي وخنكي هوادر فصول گرم سال4- وجود چشمه آب گرم داخل روستا5- وجود اماكن مذهبي ) امامزاده عبداله6-
وكله يزيدوامامزاده بابا قنبر(
معماري ويژه كوهستاني با بافت منحصر7-به فرد
وسقفهاي شيب دار و بادبندهاي چوبي امكان سرمايه گذاري قابل بازده در زمينه8-
هايگردشگري)تاريخي-زيارتي-سياحتي(
ها ضعف افزايش مهاجرت در نتيجه افزايش قيمت1-
زمين افزايش تنش هاي اجتماعي2- افزايش انحرافات اجتماعي3- تضادفرهنگ محلي با فرهنگ مسافران4- تخريب محيط زيست5-
تهديدها نبود آگاهي نسبت به مسائل گردشگري1- افزايش سرمايه گذاري افراد غير بومي2- هجوم سرمايه به بخش ساختمان سازي3-
وعدمتوجه به ديگر خدمات مورد نياز
بوي نامطبوع داخل بافت روستا به خاطر4-نگه
داري دام درداخل روستا كمبود آب آشاميدني و مشكل توزيع آن5- خطر سيل گيري )بخصوص حاشيه6-
رودخانه( خطر رانش و لغزش به خاطر سستي7-
باالي خاك(4)و زلزله خيزي نسبتاً باال
-» گردشDDگري روسDDتايي « راهكDDاري سDDازنده بDDراي توسDDعه روسDDتايي، نمونDDه4-2موردي: روستاي فهليان
طبيعت، گهواره و زادگاه انسان است و فعاليتهاي انساني در چارچوب آن شكل ميگيرد و انس00ان ب00ا انديشة خود از انواع مصالح و من00ابع ط00بيعي ب00راي گ00ذران زن00دگي وش0كوفايي آن به00ره مي00برد. پس چگونگي و دگرگوني درشرايط و منابع طبيعي، شيوه و سطح توس00عه در ام00ور اجتم00اعي- اقتص00ادي يك فضاي جغرافيايي را تحت تأثير قرار ميده00د.بن00ابراین، گردش00گري روس00تايي ميتوان00د ب00ا تكي00ه ب00ر
. مح00افظت از1راهكارهاي زير تالشي براي توسعة روستاها مبتني ب00ر قابليته00اي ط00بيعي آن باش00د. .2منابع طبيعي و ترويج حساسيت وآگاهي نسبت به سيستمهاي اكول00وژيكي ب00ا كم00ك اف00راد ب00ومي؛
افزايش آگاهيهاي زيست محيطي وآگاهيهاي زيبايي ش00ناختي در بين اه00الي روس00تا و بازديدكنن00دگان؛ . بهره گ0يري، حف0اظت و اس0تفادة بهين00ه ازمحي0ط زيس0ت ط0بيعي و ت00اريخي روس0تا ب0ا مش0اركت3
. جامعة روستايي با محافظت مس00تمر از من00ابعت. استمرار منافع بلندمد4روستائيان و گردشگران؛ . تخصيص اعتبار براي محافظت از طبيعت. اگر توسعه پيشرفتي همه جانبه در زمين00ه ه00اي5محلي؛
اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، سياسي و زيست محيطي ؛به ويژه با در نظر گرفتن عدالت اجتماعي اقتصادي وتأمين منافع آيندگان تعريف شود. برقراري بهينة مناسبات متقابل انس0ان و محي0ط در ه0ر منطقه جغرافيايي؛به گونهاي كه انسان ض00من برخ00ورداري و به00ره ب00رداري كام00ل از اين ظرفيته00اي محيطي تعادل محيط را نيز حفظ كند، از نمودهاي توسعه است. ازاي00نرو، دس0تيابي ب00ه س0طح قاب00ل قب00ولي از توس00عه در روس00تاها مس00تلزم به00ره گ00يري از گزين00ه ه00اي گون00اگون و متن00وع اس00ت، ك00ه گردشگري و بهره برداري از ظرفيتهاي فرهنگي، ت00اريخي، محيطي و ب00وم زيس00تي روس00تاها يكي از اين زمينه هاست که درپژوهشی تحت عنوان » گردشگري روستايي «راهكاري سازنده براي توسعه
( که ب00ه آث00ار1389روستايي ،نمونه موردي: روستاي فهليان توسط شمس الدینی انجام شده است)(5)مثبت گردشگری پرداختند.
- نقش گردشگري در تغييرات كاربري اراضي مقصد)نمونه مDDورد مطالعDDه: بخش5-2مركزي شهرستان نوشهر(
با توجه به بحث ها و نگراني ها در مورد تغي00يرات زيس00ت- محيطي، تغي00يرات ك00اربري زمين در ده00ه هاي اخيرمورد توجه جدي قرار گرفته است. داليل اصلي اين توجه، تهديدهاي ناش00ي از تغي00يرات آب و هوايي، جنگل زدايي، بياب00ان زايي و ب00ه ط00ور كلي، از دس00ت دادن تن00وع زيس00تي اس00ت . در چ00نين
وضعيتي كاربري زمين پايدار به موضوع تحليلي و سياسي مهم مبدل شده است.
كاربري زمين، به لحاظ ماهيتش يك ويژگي خاص اقتصادي دارد: فعاليت هاي انس00اني ، مث00ل تولي00د، مصرف، سرمايه گذاري، تفريح و ... مستلزم استفاده ازفضاي جغرافيايي است. از اين جنبه ، زمين به خودي خود ارزشي ندارد مگ00ر ب00ه عن00وان ي00ك ك00االي س00رمايه اي. اس00تقرار فض00ايي فع00اليت ه00ا، پيامدهاي مستقيمي در رابطه با كيفيت محيط زيست در يك ناحيه به دنبال دارد و زم00اني ح00ادتر مي شود كه كاربري هاي شكل گرفته در فضاي جغرافيايي تض00ادهايي ب00ه لح00اظ س00ازگاري و مطل00وبيت داشته باشند. كاربري هاي نامطلوب و ناسازگار، بخش اعظمي ازپيامدهاي زيس00ت- محيطي در ي00ك ناحيه را درپي خواهد داشت. اين، به معني اهميت و جايگاه كاربري زمين درمباحث توسعه ناحيه اي
در چارچوب توسعه پاي00دار اس0ت.بررس0ي وض00عيت ك0اربري زمين در مقاص0د گردش0گري، از اهميت بااليي برخودار است ، چرا كه گردشگري يك فعاليت منبع پايه محسوب مي شود، بن00ابراين، از نظ00ر زيست- محيطي حساس است و حف00اظت و ص00يانت از من00ابع ب00راي ادام00ه حي00ات، رون00ق و پاي00داري نواحي گردشگري امري ضروري محسوب مي شود. تحقيقی با ه00دف بررس00ي نقش گردش00گري در بروزتغييرات كاربري اراضي بخش مركزي نوشهر ، باعنوان مقصد گردشگري مهم در كشور توسط
( نتايج نشان مي دهد الگوي كاربري زمين حوزه م00ورد1388آقای قدمی وهمکاران صورت گرفت.)مطالعه، دچار تغييرات گسترده اي شده است.
نكته مهم در اين رابطه ، خارج ش00دن مس00احت در خورت00وجهي از اراض00ي زراعي و باغ00ات، پوش00ش جنگلي و اراضي باير ساحلي بوده است. هريك از كاربري ها ي مذكور ، به عن00وان من00ابع ط00بيعي در
محيطي يك حوزه جغرافيايي ، از عوامل كليدي و در عين حال حس00اس–تعادل و يكپارچگي زيست به شما ر مي روند كه در برابر هر گونه اقدام ناسازگار، دچار آسيب هاي ج00بران ناپ00ذير مي ش00وند. نتايج آماري از مجموعه تغييرات پيش آم00ده نش00ان مي ده00د ، س0هم س00اخت و س0ازهاي مرب00وط ب00ه فعاليت هاي گردشگري ، از جمله خانه هاي دوم ومجتمع هاي مس00كوني - رف00اهي در طي دوره زم00ا ني مورد مطالعه از عوامل اصلي و مهم بروز تغييرات بوده است. با توجه به بحث ه0ا و نگ0راني ه0ا در مورد تغييرات زيست- محيطي، تغييرات كاربري زمين در دهه ه00اي اخ00يرمورد توج00ه ج00دي ق00رار گرفته است. داليل اصلي اين توجه، تهديدهاي ناشي از تغي00يرات آب و ه00وايي، جنگ00ل زدايي، بياب00ان زايي و به طور كلي، از دست دادن تنوع زيستي است . در چ00نين وض00عيتي ك00اربري زمين پاي00دار ب00ه
موضوع تحليلي و سياسي مهم مبدل شده است.
كاربري زمين، به لحاظ ماهيتش يك ويژگي خاص اقتصادي دارد: فعاليت هاي انس00اني ، مث00ل تولي00د، مصرف، سرمايه گذاري، تفريح و ... مستلزم استفاده ازفضاي جغرافيايي است. از اين جنبه ، زمين به خودي خود ارزشي ندارد مگ00ر ب00ه عن00وان ي00ك ك00االي س00رمايه اي. اس00تقرار فض00ايي فع00اليت ه00ا، پيامدهاي مستقيمي در رابطه با كيفيت محيط زيست در يك ناحيه به دنبال دارد و زم00اني ح00ادتر مي شود كه كاربري هاي شكل گرفته در فضاي جغرافيايي تض00ادهايي ب00ه لح00اظ س00ازگاري و مطل00وبيت داشته باشند. كاربري هاي نامطلوب و ناسازگار، بخش اعظمي ازپيامدهاي زيس00ت- محيطي در ي00ك ناحيه را درپي خواهد داشت. اين، به معني اهميت و جايگاه كاربري زمين درمباحث توسعه ناحيه اي
(6)در چارچوب توسعه پايدار است.
- اثDDDرات حضورگردشDDDگران برمنDDDابع زیسDDDت محیطی ، مDDDورد:بخش طرقبDDDه6-2درشهرستان مشهد
توسعه پایدار
اف00راد،ب00ا دی00دگاههای گون00اگون ونگرش00های متف00اوت ب00ه تعری00ف مفه00وم »توس00عه پای00دار«پرداخت00ه اند.گروهی آن را عرصه ی پیوند اندیشه ی حفاظت زیست محیطی وتوس00عه دانس00ته ان00دو گ00روهی، توسعه ای را پایدار دانسته اند که درآن رشد وتوسعه ی اقتصادی ،محیط وجامعه ی انس00انی رابط00ه ای مکمل ونه رقابت آمیز با یکدیگرداشته باشند.تقریبا وجه مشترک تم0امی تع0اریف ، حف0ظ محی0ط زیست انسان به عنوان بسترتوسعه است که این امر درقبال ارتباط متقابل میان چهاررکن اساس00ی توسعه ی پایداریعنی توسعه اقتصادی ،اجتم00اعی ،ف00رهنگی وزیس00ت محیطی جام00ه ی عم00ل خواه00د پوش00ید.هرگ00اه ت00وازن درکنش وواکنش متقاب00ل می00ان این اج00زا ب00رهم خ00ورد،پای00داری خدش00ه دارخواهدشد.درواقع ،توسعه پایدار به معنای همزیستی مسالمت آمیز می00ان انس00ان ومحی00ط ،ب00دون
تخریب منابع است که نتیجه ی آن بهکردکیفیت زن00دگی انس00انی ازطری00ق حم00ایت ازظ00رفیت تحم00ل اکوسیستم می باشد.اما این امربه سهولت امکان پذیر نیست.گردشگری ازجمل00ه فعالیته00ایی اس00ت که برخی ازاوقات به دلیل بهره گیری متراکم ازطبیعت،سبب تنزل کیفی وحتی ن00ابودی آن00را ف00راهم آورده است.بدین سبب،امروزه مطالعات فراوانی درراستای دستیابی ب0ه گردش0گری پای0دار ص0ورت
می گیرد.
گردشگری پایدار
جهانگردی فعالیتی گسترده است که دارای تاثیرات اقتصادی ،اجتم00اعی ،ف00رهنگی وزیس00ت محیطیقابل توجهی بوده است.
اما تجربه نشان داده که درکشورهاي توسعه نيافته ، تاکنون حضور گردشگران تبعات منفي بيشتري در محيط زيست برجاي گذاشته است.درسالهاي اخير گروههاي طرف00دار محي00ط زيس00ت وگروهه00اي حامي برقراري عدالت اجتماعي تالشهاي گسترده اي براي اعمال نظ00ر درسياس00تگذاري جه00انگردي به انجام رسانده اند. رشد جهانگردي محيط زيست مبين آن اس00ت ک00ه س00ازمانها وگروهه00اي حاف00ظ منابع طبيعي دراموري چون نظارت ، پيشبرد وحتي انجام فعاليتهاي جهانگردي باتاکيد برحفظ محيط
زيست )بوي ژه درکشورهاي درحال توسعه (فعال تر شده اند.
آنچه تمامي اين نهادها خواستارند، رعايت آس00تانه ي ش00کنندگي وب00رهم نخ00وردن ت00وازن اکول00وژيکي ط00بيعت درمقاب00ل فش00ارهاي وارده اس00ت ک00ه ازآن ب00اعنوان »ظ00رفيت تحم00ل« ي00ادمي ش00ود.ب00دين منظور،ازحسابداري زيست محيطي استفاده مي ش00ود.حس00ابداري زيس00ت محيطي مي توان00د س00ود وزي00ان ناش00ي ازاس00تقرار فع00اليتي خ00اص رادر کش00ور ب00ا احتس00اب آس00يب ه00اي زيس00ت محيطي آن بسنجد.درسالهاي اخير، برخي از دولتها به ايجاد نظامهاي حس00ابداري زيس00ت محيطي پرداخت00ه ان00د. نظامهاي حسابداري زيست محيطي چاچوب نظام يافته اي راب00راي گ00ردآوري داده ه00اي مرب00وط ب00ه
منابع طبيعي وزيست محيطي ارائه مي دهد.
بدین ترتیب امکان ساخت تصویری جامع فراهم می آید یعنی برای هرمنبع ،یک رقم اولی00ه ای وج00ود دارد که مجموع ذخیره ی آن منب00ع درآغ00از دوره ی حس00ابداری رانش00ان می ده00د. پس ازآن ارق00امی خواهیم داشت که بیان کننده ی مقداری است که ازآن منبع استفاده بعمل آمده ویا هر ظرفیتی ک00ه ب0ه ذخ0یره اف0زوده ش0ده وس0رانجام رقمی ک0ه مجم0وع ذخ0یره ی منب0ع را درپای0ان دوره نش0ان می
دهد.بدین ترتیب میزان آسیب هایی که به طبیعت وارده آمده،محاسبه می شود.
درچگونگی پرداختن به فعالیتهای گردشگری، کارل فورالفرمدلی ارائه کرده اس00ت ک00ه برمبن00ای آن،تعامل میان طبیعت فعالیتهای توریستی ومنافع اقتصادی محاسبه وتحلیل می شود.
سناریوی الف:گردش00گری س00بب تخ00ریب ومن00ابع ط00بیعی می ش00ود.)وج00وه مختل00ف چرخ00ه ی رش00دگردشگری(
Iرشد اولیه وابتدایی گردشگری
IIرشد فوق العاده وزیاد گردشگری
IIIآغاز رکود وکاهش حجم گردشگری
IV کاهش سریع گردشگری
Vپایان ورود گردشگران
سناریوی ب:گردشگری درطبیعت، حفاظت ازمحیط زیست وتوسعه پایدار
حالت اول: هیچگونه ورودپرحجم ودخالت انسانی به درون اکوسیستم طبیعی که سبب برهم خوردن توازن اکولوژیکی وایجاد ناپایداری شود،بچشم نمی خورد.فرض این است که دراین شرایط ، محی00ط
برای گردشگران جذاب می باشد.
حالت دوم: استفاده ی بیش از حد ونامناسب ازمن00ابع ط00بیعی درن00واحی حف00اظت ش00ده ک00ه توس00ط ساکنین بومی وجوامع محلی صورت می گیرد)آن دسته از ساکنین بومی که درامر حفاظت وکس00ب
منافع اقتصادی دخالتی ندارند(.
استفاده ی ساکنین بومی ازمنابع طبیعی دراین مرحله ش00امل چ00رای بی روی00ه ی احش00ام درمن00اطق حفاظت شده،شکار غیر قانونی ،گسترش اراضی کشاورزی دراین مناطق ،هیزم شکنی وچوب بری
ونظایر آن می باشد.
محیط زیست رفتار دارای که گردشگرانی. هستند مشخصی
گردشگری از ناشی شخصی اقتصادی منافع
) از ) ناشی دراجتماع جمعی اقتصادی منافعگردشگری
زیاد وتنوع نخورده دست ، کیفیت با طبیعتزیستی
برای زیست محیط ی جاذبهگردشگری
بشر نوع برای اکولوژیکی منافع
طبیعی زیست محیط کیفیت
حالت سوم: درگیر شدن جوامع محلی دربرابرحفاظت ازمحیط زیس00ت ازطری00ق س00هیم ک00ردن آنه00ادرمنافع اقتصادی ناشی ازورود گردشگران.
براساس این مدل درمی یابیم که هرگاه ورود گردشگران به جامعه ی میزبان )بخصوص اگ00ر جاذب00ه ی توریستی شاخص آن،طبیعت باش00د(فرات00ر از ح00داکثرظرفیت تحم00ل محی00ط ط00بیعی باش00د،من00افع اقتصادی شخصی وجمعی ناشی از ورود گردشگران به دلیل تنزل کیفی وی00ا ن00ابودی محی00ط ط00بیعی ازمیان خواهد رفت ونتیج00ه ی آن ،ک00اهش س00ریع تع00داد جه00انگردان وس00پس پای00ان مراجع00ه ی آن00ان خواهدبود.به این ترتیب ،هم منافع اقتصادی وهم طبیعت درجامعه ی میزبان ازمیان خواهد رفت ک00ه گ00اه ح00تی س00بب تغی00یرنقش اقتص00ادی وتغییرک00اربری اراض00ی خواهدش00د.متاس00فانه چ00نین وض00عیتی
درمحدوده ی مورد بررسی درحال وقوع است.
به همین منظور،تحقیقی توسط خانم علیزاده با بیان اجزا مشترک مفهوم توسعه پایدار ازدیدگاههای متفاوت ، به ویژگیهای گردشگری پایدار پرداخته وبه طور خاص ، تبع00ات زیس00ت محیطی فعالیته00ای
(1382گردشگری درمحدوده ای مشخص )بخش طرقبه ازشهرستان مشهد (مط00رح ش00ده اس00ت .) این مطالعه نشان می دهد که روند کنونی بهره برداری از طبیعت علیرغم برخی فعالیتها وتمهی00دات محدود کننده ، فراتر از ظرفیت تحمل محیط بوده وبیم آسیب ه0ای ج0دی ون00ابودی توانه00ای ط0بیعی
والبته اقتصادی منطقه می رود.
ورود حجم عظیمی از گردشگران ومسافران ب00ه این ش00هرها ازمش00هد،بخص00وص درای00ام گ00رم س00ال وروزه00ای تعطی00ل ، ت00اثیراتی چن00دوجهی دربخش طرقب00ه )ش00هرهای طرقب00ه وش00اندیز وروس00تاهای
آن(برجای گذاشته است .
تاثیرات مستقیم وغیرمستقیم رفت وآمد وسائط نقلیه خارج از جاده بررویاکوسیستم پیرامون
یکی ازمواردی که قابل سنجش است، میزان آلودگی هوا است که ازورود گردشگران به این دره ها کیلومتر(میزان آلودگی23و12پدید می آید.باتوجه به فاصله میان مشهد وشهرهای طرقبه وشاندیز )
ه00وا رامی ت00وان دراین مس00یر محاس00به ک00رد.م00وقعیت وی00ژه ی این دوش00هر ییالقی ازنظ00ر ط00بیعی واستقرار سکونتهای انسانی درامتداد دره های باریک وموازی ،م00یزان آل00ودگی ص00وتی راتش00دید می کندزیرا آلودگی درکف دره به دلیل اصطکاک امواج صوتی بازمین،کمترازدامن00ه هاوارتفاع00ات اس00ت که صدا درمیان دیواره های آن دراثرانعکاس ،تش00دید می ش0ود. این وض0عیت اگرب00ه هم0راه آل0ودگی های دیگری نظیر ذرات جامد وغبارگرم متصاعد شده از اتومبیل ه00ا س00نجیده ش00ود،وخ00امت اوض00اع راآشکارتر می سازد.به دلیل ویژگی طبیعی پیش گفت00ه درم00ورد این دوش00هر ییالقی وع00رض کم دره ها،آلودگی تقریبا تمام فضای دره ها راپوشانده وچون معموال جاده از عمق دره ودرکناررودخان00ه می گذرد،آلودگی ها متراکم شده وبخش عمده ای از غباروذرات جام00د ب00ه رودخان00ه انتق00ال یافت00ه وازآن
طریق به نقاط دیگر نیزتسری می یابد.
استقرارکاربریهای کشاورزی )باغات میوه وزمین های زراعی(درمجاورت بالفصل جاده دراین دره ها وعبورج00اده ارمی00ان روس00تاها وش00هرهای موجوددرمس00یر،بخش عم00ده ای ازتاسیس00ات مس00کونی وکشاورزی پیرامون جاده ها رادرمعرض آسیب احتم00الی وی00احتمی ق00رارداده اس0ت.بجزآس0یب ه00ای ناش00ی از ترددوس00ایل نقلی00ه،حض00ورانبوه مس00افران وگردش00گران ب00اعث خس00ارات م00الی ب00ه باغ00ات وزمینهای زراعی زیر کشت می گردد.ایجاد حریق،تخریب حصاروپرچین اطراف باغات وم00زارع ازآن جمله اند.عالوه براین،زباله وپس مانده های غذا،کاغذ وغیره که مسافرین پس از ترک مح00ل ازخ00ود
برجای می گذارندنیز ازدیگر آلودگی های ناشی ازحضور گردشگران درمنطقه است.
رانندگی خارج ازجاده ها ،چیدن گلها وس0بزیجات خ00وراکی وی00اتزیینی ،تهدی00دحیوانات ،آل0ودگی نهره00ا مس00ایل عدی00ده ی دیگ00ر ناش00ی ازحض00ور گردش00گران درمنطق00ه اس00ت.متاس00فانه سوداقتص00ادی سرشماری که ازمحل ورود گردشگران به منطقه بدست می آید،به صورت عادالن00ه درمی00ان تم00امی اقشار جامع00ه توزی00ع نمی ش00ودبلکه ص00احبان مش00اغل مرتب00ط ،بیش00ترین اس00تفاده رااز این ش00رایط بدست می آورند.بدین سبب تمایل به کسب درآمد،بسیاری ازکش00اورزان وباغ00داران رابس00وی تغی00یر کاربری اراضی خویش اززراعی به تجاری وتبدیل باغات به غذاخوری ه00ا وس00ایر تاسیس00ات پ00ذیرایی
واقامتی سوق می دهد.
شهرداریهای هردوشهر باهدف حفظ باغات وتداوم منافع اقتص00ادی،اج00ازه ی تغی00یر ک00اربری اراض00ی بویژه درمورد باغات راصادر نمی کنند زیرا اعتقادبراین است که طبیعت منطقه واشجار آن ازمن00ابع اقتصادی عمده است وهرگونه تغی00یر درچه00ره ی منطق00ه وتب00دیل باغ00ات ب00ه س00ایر کاربریه00ا،اس00اس اقتصادی منطقه راموردتهدید قرار می دهد.بدین سبب تغییرکاربری تنه0ا ب0ا تش0خیص کمیت0ه ی ف0نی
مترمربع وباشرط اینک00ه تغی00یردرجهت رف00ع نیازه00ای20درمساحت های کمتراز 2یاکمیسیون ماده ی (ن00یز ض00روری اس0ت ام0ا5ضروری منطقه باشد،انجام می گیرد.بعالوه،نظرمثبت کمیسیون ماده ی )
علیرغم مراقبتهای فوق، درسالهای اخیر رستورانهای متعددی درداخل باغات احداث ش00ده وبس00یاریاز اراضی کشاورزی تغییرکاربری یاقته اند.
باادامه ی روند کنونی،احتم00ال ف0زونی ی0افتن فعالیته0ای اقتص0ادی برظ0رفیت تحم0ل ط0بیعی محی0ط وجودداردواگرچنین اتفاقی رخ دهد،جریان ورودگردشگران متوقف شده ومنافع اقتص00ادی ب00ه ش00دت کاهش می یابد.این وضعیت لزوم توجه بیشتروبرنامه ریزی دقیق تری را برای حفظ محی00ط زیس00ت منطقه وکاهش اثرات منفی حضورگردشگران باارائه آگاهیهای بیشتربه آنها ازیک سو وتوزیع عادالنه
(7)ترمنافع برای تشویق مردم محلی به مشارکت بیشتردربرنامه ها رااز سوی دیگر گوشزدمی کند.
-نگرش جامعه میزبان به اثرات محیطی واقتصادی گردشگری درنواحی روستایی7-2:مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان نوشهر
گسترش جریان های گردشگری درنواحی روستایی بخش مرکزی نوشهر،توام با فقدان برنامه ریزی وم00دیریت کارآم00د،اث00رات مثبت ومنفی اقتص00ادی ومحیطی رادرپی داش00ته اس00ت.هم اکن00ون نق00اط روستایی این ناحیه بامسائلی ازاین دست روبه روشده اند:تغییرات شدید کاربری اراضی وپیام00دهای بوم شناختی آن، ساخت وسازبی رویه، ک00اهش تولی00دات کش00اورزی ،اف00زایش ک00اذب قیمت اراض00ی وبورس بازی درآن، افزایش نابرابری اقتصادی واجتماعی درمیان ساکنان روستایی، آل00ودگی ص00وتی
وتخریب حریم منابع طبیعی نظیرجنگل ودریا.
گونه اصلی گردشگری دراین حوزه طبیعت گ00ردی اس00ت ک00ه دردوش00کل عم00ده گردش00گری عب00ورییاغیرساکن)فاقد امکانات اقامتی(وخانه های دوم )عمدتا شهرک های گردشگری(صورت می پذیرد.
بخش گردشگری به صورت رقیبی بازدارنده برای بخش کشاورزی عمل کرده است،چنان ک00ه تغی00یر شدید کاربری اراضی ازطریق فروش اراضی کشاورزی ناحیه جلگه ای باهدف شهرک وویالسازی به صورت موج سوداگری زمین وچالش جدی ف00راروی م00دیریت گردش00گری اس00تان توص00یف وی00ادآوری شده است.این درحالی است که گردشگری دربرخی کشورهای پیش00رفته بام00دیریت وبرنام00ه ری00زی کارآمد، موجب توسعه کشاورزی وتغی00یراتی مثبت مانن00د اف00زایش تولی00د،تولی00د متناس00ب ب00ا تقاض00ای
گردشگران، تنوع تولیدوحفظ کاربری اراضی کشاورزی شده است.
(به شناخت اثرات اقتصادی ومحیطی گردش00گری1386درمقاله ای توسط علیقلی زاده وهمکاران ) برنواحی روستایی ازدیدگاه ساکنان دربخش مرکزی شهرستان نوش00هر پرداخت00ه ش00د. نت00ایج تحقی00ق نشان می دهد که از دیدگاه ساکنان ،اثرات منفی محیطی مانند ایجادآلودگی صوتی)بامی00انگین رتب00ه
(،افزایش م00یزان س00اخت وس00ازهای بی روی00ه4/3(،کاهش کیفیت محیط زیست )بامیانگین رتبه 3/3 (،دست اندازی به حریم منابع طیبیعی نظیرجنگل ودریا)بامی00انگین63/3وکنترل نشده)بامیانگین رتیه
( رام0وجب ش0ده اس0ت و ازدی0دگاه76/3(،تخریب مناظر وچشم اندازروستا)بامیانگین رتبه 7/3رتبه ساکنان ، اثرات منفی محیطی با رشد گردشگری یا م00یزان ک00ارکرد گردش00گری رابط00ه ای مس00تقیم
دارد.
بدین ترتیب،اثرات منفی حاکی ازآن است که ظرفیت تحمل ناحیه به آستانه خود نزدیک شده اس00ت واین ناحی0000ه نمی توان0000د پ0000ذیرای گردش0000گران بیشترباش0000د.بن0000ابراین درراس0000تای توس0000عه پایدارگردش00گری،برنام00ه ری00زی وم00دیریت کارآم00د ب00رای تق00ویت اث00رات مثبت وک00اهش اث00رات منفی درجهت ایجاد نگرشی مثبت به اثرات گردشگری درجامعه میزبان وحم00ایت آنه00ا ازاین فع00الیت ون00یز
(8)افزایش رضایت گردشگران درجهت تدوام سفرهای گردشگری ضرورت دارد.
- اثرات گردشگري بDDر توسDDعة روسDDتايي بDDا نظرسDDنجي از روسDDتاييان درة کن و8-2سولقان
درتحقیقی توس00ط آق00ای مه00دوی ب00ا ه00دف ش00ناخت اث00رات اقتص00ادي، اجتم00اعي و زيس00ت محيطيگردش0گري در روس0تاهاي درة کن اس0ت ک00ه داراي ق0ابليت ه00اي گردش0گري هس0تند، انج0ام ش0د. )
( نتایج نشان می دهد که در زمينة زيست محيطي اگرچه گردشگری موجب آگاهي روستاييان1387 به حفظ محيط شده و موجب شده است که روستاييان به حفظ محيط زيست اهميت بيشتري دهند و از رهاسازي زباله در معابر تا حدودي خوددار ي کنند اما ب00ا اث00رات منفي ز ي00ادي ب00ه ن00ابودی گون00ه هاي گياهي و جانوري، اف00زايش آل0ودگي و تخ00ريب محي0ط زيس0ت، تغي00ير ک0اربري اراض00ي، و دس0ت اندازي به باغات و مزارع منجر شده است .بنابراين، با برنامه ريزي اص00ولي و تالش ب00راي اس00تفادة بهين00ه از ورود گردش00گران، مي ت00وان وض00عيت اقتص00ادي و ب00ه تب00ع آن ، وض00عيت اجتم00اعي، زيس00ت
محيطي و کالبدي روستاهاي منطقه را بهبود بخشيد.
براي بررسي تأثيرات زیست محیطی ،نيز شاخص هايي نظير حفاظت از محيط ز يست و گونه هاي(9)گياهي و جانوري، و چگونگي دفع زباله مد نظر قرارگرفته است.
-گردشگری خانه های دوم و اثDDرات آن بDDر نDDواحی روسDDتایی : فرصDDت یDDا تهدیDDد9-2)مورد: نواحی روستایی شمال تهران(
درتحقیقی باهدف شناخت و تحلیل اثرات و پیامدهای گردشگری و گسترش مالکیت خان00ه ه00ای دوم در ن00واحی روس0تایی ش0مال ته0ران )بخش ه0ای لواس0ان و رودب00ار قص0ران( در زمین0ه ه00ای زیس0ت
(انج00ام ش00ده اس0ت. نت0ایج1384محیطی، اقتصادی و اجتماعی توس0ط آق00ای رض00وانی وهمک00ارش ) مطالعات نشان می دهد به دلیل فقدان برنامه ریزی و ضعف مدیریت، از فرص00ت ه00ای موج00ود این ناحیه در زمینۀ� گردشگری برای تأمین نیازهای فراغتی شهروندان تهران از یک طرف و تجدید حی00ات اقتصادی و اجتماعی نواحی روستایی از طرف دیگ0ر ب0ه درس0تی اس0تفاده نش0ده اس0ت. در مقاب00ل، تهدیدهای مرتبط با گردشگری در این ناحیه تحقق یافته و موجب پیامدهای نامطلوبی مانن00د آل00ودگی منابع آب، تخریب چشم انداز طبیعی، تخریب و تغییر ک00اربری اراض0ی کش0اورزی و باغ0ات، اف00زایش مهاجرت، رکود فعالیت های کشاورزی و دوگانگی اجتماعی شده است؛ در حالی که با بهره ب00رداری مناسب از فرصت ها می توان گردشگری خانه های دوم را ب00ه عن00وان اب00زاری ب00رای توس00عۀ� پای00دار نواحی روستایی تبدیل کرد. به هر حال با توجه به این شرایط، برنامه ریزی و مدیریت مؤثر فع00الیت
(10)های گردشگری در راستای دستیابی به گردشگری پایدار روستایی ضروری میباشد.
- ارزيابي آثار زيست محيطي فعاليت هاي موجود در جزيره هرمز1-3
ثانيه تا10 دقيقه و 25 درجه و 56 كيلومتر مربع در موقعيت جغرافيايي 42 جزيره هرمز با وسعت 06 درجه و 27 ثانيه تا 07 دقيقه و 02 درجه و 27 ثانيه طول شرقي و 08 دقيقه و 30 درجه و 56
ثانيه عرض شمالي در شهرستان قشم در تنگه هرمز واقع است .25دقيقه و
هدف از ارزيابي اثرات زيست محيطي فعاليت هاي موجود در جزيره هرمز محو و ت00رميم خس00ارات وارده بر محيط زيست، افزايش سطح آگاهي م00ردم، اس00تفاده از نظ00رات عم00وم جامع00ه در فرآين00د تصميم گيري، شناخت مسائل و مشكالت خسارت بار زيست محيطي كه احتم00ال وق00وع آنه00ا وج00ود دارد، پيش بيني بروز اثرات زيست محيطي مهم و پايدار، تعادل بخشي بين اهداف بلندمدت توس00عه و ضرورت برخورداري اك00ثريت م00ردم از من00ابع توس0عه در راس00تاي حف0اظت محي0ط زيس0ت، ازدي00اد سطوح همكاري و هماهنگي ها بين سازمان هاي دولتي و خصوصي، مشخص نمودن وظايف هر ي00ك از ارگان هاي دولتي جهت حفظ محيط زيست، برقراري تعادل بين جمعيت و من00ابع محي00ط زيس00ت، حفظ كيفيت منابع تجديدپذير براي بهره برداري از بيشترين بازده ب00ا نگهداش00ت ص00حيح چرخ00ه ه00اي حياتي، فراهم آوري زندگي سالم و فع00ال ب00راي جامع00ه، شناس00اندن روش ه00اي ص00حيح اس00تفاده از محيط زيست، شناخت مسائل ومشكالت بحراني محيط زيست كه نياز به بررسي، مطالع00ه، كن00ترل و مراقبت دارند. براي پيش بيني آثار زيست محيطي فعاليت هاي انس00اني از ش00يوه ارزي00ابي اث00رات
( استفاده شده است. مطابق بررسي ص00ورت گرفت00ه ك00اربري ه00اي2001زيست محيطي )منوري، فعلي از جزيره شامل گردشگري بدون مديريت اس00ت ك00ه ب00ا مش00كالتي از جمل00ه آل00ودگي ناش00ي از تعميرات در اسكله، آلودگي ناشي از تخليه مواد آلي به دريا، آلودگي ناش00ي از تخلي00ه فاض00الب ه00اي خانگي به دريا ومعضالت اجتماعي تاثير گذار ب0ر محي00ط زيس0ت )فق0ر، بيك0اري و ...( ، هم00راه ب00وده
است .
با توجه به گروه هاي عمده كاربري جزي0ره در بخش ه00اي س0كونتگاهي، ص0نعتي، مع0دني، ص0يادي و ( حجم و1380ترابري دريايي و گردشگري و با توجه به اطالعات موجود بوسيله ماتريس من00وري )
تراكم استفاده و پيامدهاي كاربري، نوع آثار بر محيط )مثبت، منفي و بدون اثر (، شدت و دامنه آثار )خيلي زياد تا كم (، دوام آثار )كوتاه مدت و بلند مدت (، احتمال وقوع پيام00دها )احتم00الي و قطعي ( و در مجموع درجه اهميت پيامدها)مهم و غير مهم ( آثار كاربري هاي رايج از جزيره هرمز ارزيابي و براي هر يك راهكاررتقليلي يا حذفي ارائ0ه ش0ده اس0ت . در م0اتريس تهي0ه ش0ده نظ0رات نه00ايي ب0ر اساس شناسايي و تشخيص اثرات مختلف فعاليت ها بر عناصر زيس00ت محيطي ب00ا درج ي00ك ي00ا چن00د
حرف التين در هر يك از خانه هاي متقاطع در كنار عدد وارد شده انجام مي گيرد.
در حال حاضر بيشتر گردشگران جزيره، جهت بازديد از قلع00ه پرتغ00الي ه00ا و ق00ابليت زمين شناس00ي منطقه مي باشد . متاسفانه در جزيره محل مناسبي جهت اقامت آنها وجود ندارد . اين گردش00گران باعث افزايش در آمد و اشتغال شده اند كه مي تواند بر روي رفاه م00ردم منطق00ه اث00ر مثبت داش00ته
باشد همچنين گردشگران ممكن است بر فرهنگ مردم بومي اثر گذار باشند.
فعاليتهاي گردشگري جزيره بر پارامتر هاي محيطي ميكرو كليما، كيفيت هوا، صدا، فرسايش خ00اك، ثبات خاك، خصوصيات خاك، آبهاي ساحلي، شكل زمين، زيستگاه گياهان، تراكم گياهان، تن00وع گون00ه ای، جمعيت، مهاجرت، مصارف آب، دفع زايدات، مشاركت مردمي، طوايف و اق00وام، ش00اخص ه00اي
آموزشي، تسهيالت و خدمات بهداشتي، خدمات آموزشي، ميراث فرهنگي ثبت شده اثري ندارد.
آثارزیست محیطی گردشگری در جزیره هرمز
گردشگري از ظرفيت هاي مهم بالقوه جزيره هرمز محس00وب مي ش0ود ك00ه ب00ه م00دد آث0ار ت00اريخي، ويژگي هاي محيط طبيعي، سيماي گياهي و زيستگاه ه00اي متن00وع ج00انوران مهم خش00كي، س00احلي و دريايي دركنار فرهنگ ويژه م00ردم ب00ومي و ك0اربري ه0اي انحص00اري )مع0دن خ00اك س0رخ ( مي توان00د فرصت هاي بالفعل اقتصادي هماهنگ ب00ا محي00ط جزي0ره را ف00راهم نماي00د . مط00ابق مطالع0ه ص0ورت گرفته جزيره هرمز در حال حاضر تنها براي تفرج گسترده توان دارد و گردشگري متكي ب00ر ط00بيعت اصلي ترين فعاليت تفرجي در اين جزيره محسوب مي شود .با اين وجود اج00راي گردش00گري پاي00دار
مستلزم راهكارهايي است كه به شرح زير معرفي شده است:
تدوين دستورالعمل و ضوابط الزم توس00ط س00ازمان گردش00گري، م00يراث ف رهنگي و ص00نايع دستي استان به منظور پرهيز يا محدود كردن از ارائ00ه خ00دمات گردش00گري ب00ه س00اكنان غ00ير بومي جزيره )درواقع گردشگري پايدار جزيره عالوه بر رع00ايت مالحظ00ات زيس00ت محيطي و ظ00رفيت ب00رد مس00تلزم مش00اركت دادن م00ردم محلي در من00افع حاص00ل از آن مي باش00د ( ب00ه
منظور مشاركت دادن و ذينفع نمودن جامعه محلي در منافع اقتصادي گردشگري؛ توان گردشگري متمركز در هرمز صرفا با فراهم شدن زير ساخت الزم در مح00دوده توس00عه
شهري، براي آينده ممكن خواهد بود )با تهيه طرح م00ديريت پس00اب و پس00ماند و زي00ر س0اخت هاي الزم گردشگري متمركز (. در حال حاضر برنامه گردشگري بر اساس بازدي00د يك00روزه و نيم روزه از جزي00ره توص00يه مي ش00ود . پس از ف00راهم ش00دن زي00ر س00اخت الزم جهت تف00رج متمركز، راه اندازي مرك00ز تجم00ع بازدي00د كنن00دگان و ارائ00ه خ00دمات بازدي00دي از م00وزه م00ردم شناسي، نمايشگاه صنايع دستي، سنگ شناسي، گياه شناسي، ج00انور شناس00ي و جل00وه ه00اي طبيعي امكان پذير خواهد شد . ساماندهي برخي از س00كونتگاه ه00اي ش00هري ب00راي اس00تقرار اكوتوريست هايي كه مايل به اق00امت ش00بانه مي باش00ند در زون ش00هري س00اماندهي، توس00عه فضاي سبز شهري با رفع محدوديت منابع آب از طريق بهسازي پس00اب ش00هري امك00ان پ00ذير
خواهد شد.به رغم وجود شعبه اي از دانشگاه آزاد در جزيره به نظر مي رسد با توجه ب00ه ظ00رفيت ه00اي
توسعه اين جزيره در جهت گردشگري، توسعه فعاليت آم00وزش ع00الي و گس00ترش واح00دهاي دانشگاهي ) دركنار فقدان زير ساخت هاي خ00دمات آموزش00ي وابس00ته، نارس00ايي در خط00وط اينترنتي و منابع مطالع0اتي مطل0وب( نمي توان00د توس0عه م00وزوني د ر منطق0ه پدي00د آورد ل00ذا
توصيه مي شود از توسعه آن پرهيزگردد.
الزم به ذكر است كه مهاجرت به خارج اگ00ر چ00ه ممكن اس00ت مش00كالت بع00دي ب00راي جامع00ه جديدداشته باش00د ام00ا اث00رات مفي00دي ن00يز ب00راي جزي00ره ب00ا توج00ه ب00ه حف00ظ ط0بيعت و رون00ق
گردشگري دارا مي باشد.ضروري است مسير هاي دسترسي موج00ود ) جهت حم00ل ونق00ل و وس00ايل نقلي00ه ( اص00الح و
بهسازي شود و ساير مسير هاي دسترسي ممكن براي پياده روي معرفي و ه00ر دو م00ورد درنقشه هادي جزيره مشخص شود.
جاذب00ه ه00اي گردش00گري ط00بيعي، ف00رهنگي و ت00اريخي روي نقش00ه مش00خص و تالش ش00ود -00 20گردشگران در گروه هاي كوچك نفري از منطقه بازديد كنند ت00ا موجب00ات تخ00ريب و10
آسيب رساني درزيستگاه فراهم نگردد.در آبهاي ساحلي با حضور مرجان مي بايست از استفاده قايق ه00اي موت00وري پره00يز ش00ود و
نف00ر ب00راي غواص00ي و بازدي00د ه00اي زي00ر آب اج00ازه داده5تنها به تعداد محدود و در گروههاي شود.
درخارج از زون حفاظت و تو سعه شهري و معدني در مناطقي كه نوار ساحلي وجود دارد
استفاده براي شنا در آبهاي ساحلي بال مانع است.
قايق سواري در پهنه هاي آبي پيرامون جزيره ب00ه ج00ز من00اطق مرج00اني و در خ00ارج از زم00ان هايي كه پرندگان و الك پشتان دريايي در جزيره فعال هستند بالمانع است.
گردشگري در زون تفرج گسترده در زماني كه از نظر فعاليت جب00ير حس00اس اس00ت و مك00ان ه00ايي ك00ه آبش00خور و پناهگ00اه جب00ير اس00ت ب00راي گردش00گران معم00ولي غ00ير مج00از و ب00راي اكوتوريسم هاي متخصص زير نظر س00ازمان حف00اظت محي00ط زيس00ت ب00ه تع00داد مح00دود و ب00ا
رعايت آسايش زيستگاه مجازاست.اكوتوريستي كه مي خواهد اقامت شبانه داشته باشد بايد از امكانات موج00ود اس00تفاده نماي00د
در غير اين صورت مي بايستي به گردشگري كمتر از يك روز اكتف00ا نم00وده و از زي00ر س00اختهاي تفرجي بندرعياس يا قشم براي اقامت شبانه بهره گيرد.
12ظرفيت برد ف00يزيكي جزي00ره جهت گردش00گر ب00ر اس0اس ق00ايق ه00اي مس00افري موج00ود و نفر در روز و در ماه هاي مناسب تفرج مي باشد، كه با توجه ب00ه6000ساعت كاري در روز
نفر در هكتار مي شود . از آنجايي كه در گردشگري5/1مساحت جزيره ظرفيت برد فيزيكي به ازاي هر نفر گردشگر به صورت غير مستقيم يك شغل ايجاد مي ش00ود .در نتيج00ه توس00عه
فرصت شغلي جدي00د مي انجام00د . ك00ه ب00ا6000فعاليت گردشگري در جزيره هرمز به ايجاد ( مي توان00د در1385 نفري بيكار جزيره هرمز )شوراي ش00هر هرم00ز، 4800توجه به جمعيت
فصل پاييز و زمستان )باتوجه ب00ه ش00رايط مناس00ب آب و ه00وايي جهت ج00ذب گردش00گر ( اينافراد را به درآمد زايي و دوري ازمحروميت اقتصادي رهنمود نمايد.
فرصت هاي شغلي قابل پيش بيني، شامل ترابري دريايي، حمل و نقل داخل جزيره، بلدهاي محلي، فروش صنايع دستي، فروش مواد غذايي و گاه اس00كان گردش00گران در من00ازل اف00راد بومي مي باشد. با توجه به تجربي00اتي ك00ه از توس00عه ن00اموزون گردش00گري تج00اري از ب00ر خي مناطق ساحلي كشورموجود است . عرضه كاالهاي غير بومي و خارجي چ00ه ك00االي چم00داني كه به رواج قاچاق كاال به جزيره منجر خواهد شد و چه عرضه مواد غذايي و صنايع دستي ب00ه هيچ وجه توصيه نمي شود .همچنين ضروري است عرضه مايحتاج خوراكي و م00واد غ0ذايي ب00ا
(11)رعايت استانداردهاي ملي و مقررات بهداشتي صورت پذيرد.
وکاربرد آن درگردشگری تایوان SEA- روش ماتریس- دلفی برای 2-3
(،ابزار روندی است واز روش های تحلیلی مختلفی می ت00وانSEAارزیابی استراژی زیست محیطی ) وک00اربرد آن در توریس00مSEA دلفی برای –درارزیابی استفاده کرد. با بررسی تحقیق روش ماتریس
SEA دلفی برای –( انجام شده که روش ماتریس 2005وهمکارانش)Nae-Wen Kuoدر تایوان توسط تایوان را بهبود ده00د.این روش جدی00د براس00اس ت00رکیب اث00ر م00اتریس ب00اSEAپیشنهاد کردند تا اجرای
ش0اخص ه00ای ق00ابلیت تحم00ل اس00ت وس0پس روش دلفی ب00رای جم00ع آوری نظ00رات کارشناس0ان ب00ه ازاینNational Floriculture Park Plan and Taiwan Flora 2008کاربرده می شود.در برنامه ارزیابی
عن00وان8روش اس00تفاده ش00ده اس00ت .روش م00اتریس دلفی ب00رای برنام00ه توس00عه توریس00م ش00امل نوع عمده اثرات : اس00تفاده از من00ابع ،انتش00ار3 طبقات متناظر است.به طور خالصه ، 26ارزیابی و
آل000ودگی و تغی000یر فرهن000گ ه000ای محلی ی000افت می ش000ود. اس000تفاده از من000ابع ش000امل ، آب ، الکتریسیته ،وگازطبیعی موردنیاز به طور سرانه محاسبه می شود.انواع مختلف آلودگی مانن00د ه00وا ،
ش0اخص درپرسش00نامه98آب ، خاک،موادزائد وسروص00دا شناس00ایی ش00ده اس00ت.دراین روش ،ابت00دا انج00ام ش00ده اس00ت.س00پس، نظ00رات از2002لیس00ت ش00ده ومطالع00ه دلفی از م00ارس ت00ا دس00امبر
پروفس00ور ، کارش00ناس ، راهنم00ای س00ازمان ه00ای غ00یر دول00تی ،33کارشناس00ان ک00ه متش00کل از ب00ه5واداری)دولت های محلی ومرکزی( رشته های مختل00ف جم00ع آوری می ش00ود.م00اکزیمم امتی00از
ن00وبت ،3ب00ه مع00نی ، مهم نیس00ت.بع00د از 1معنی خیلی مهم ،دراین جا استفاده شده وحداقل امتیاز %(. میانگین امتیاز هر شاخص محاس00به ش00ده وتنه00ا ش00اخص15روش به پایداری می رسد)کمتر از
می تواند انتخاب شود به عنوان شاخص های مناسب برای سیس00تم م00اتریس4های با امتیاز کمتراز انج00ام داده ک00ه ش00املSEAشاخص انتخاب شده و ماتریس ب00رای 98از 69. سرانجام ، SEAاصالحی
پروفسور ، کارش00ناس ، راهنماه00ای12(بعد از ارزیابی ، 1طبقات متناظر است.)جدول 26عنوان و8 TF و برنام00ه NFPرشته های مختلف سازمان های غیر دولتی وادارات تشکیل شده ت00ا اث00رات ط00رح
را آنالیز کنند.این اثرات برای اهمیت شان در ترازهای منطقه ای ، ملی ، وجهانی ارزیابی شده2008 از + و- استفاده شده است.برای اثرات مثبت با اهمیت کمتریک عالمت + اس00تفاده ش00ده درح00الی
برای اثرات با اهمیت کم00تر و- - که برای اثرات مثبت با اهمیت ++ استفاده شده است.عالمت - و نشان دهنده اثرات غیر مهم است.oبا اهمیت است.عالمت
در این مطالعه انجام شده است:SEAروش ماتریس- دلفی برای
طبقهعنوان ظرفیت انتقال فیزیکی به محیط(1)
زیست: هوا1-1
: آب2-1:خاک3-1: موادزائد4-1:سروصدا وارتعاش5-1
: اکوسیستم های خاکی2-1اکوسیستم های طبیعی(2): اکوسیستم های آبی2-2: کیفیت محل سکونت3-2
: موادشیمیایی سمی خطرناک3-1ایمنی وبهداشت عمومی(3): حوادث رادیواکتیوی یا شیمیایی2-3
: منابع جنگل4-1استفاده از منابع طبیعی(4): منابع معدنی وسنگی2-4: منابع آب3-4: منابع حیات4-4
: آنالیز موثربودن هزینه5-1آنالیز اقتصادی منابع آب(5): تعیین منابع آب2-5
میراث فرهنگی وتطابق با مناظر(6)طبیعی
: مناظر جغرافیایی1-6
:مناظر اکولوژیکی2-6: میراث فرهنگی3-6
:پروتکل مونترال7-1قوانین بین المللی زیست محیطی(7) : قرارداد ملل متحده برای تغییر آب2-7
(UNFCCCوهوا)Basel: قرارداد 3-74-7 :CITES : قرارداد تنوع زیستی5-7
: پیدایش بنیادی8-1سایرین(8): فرهنگ های محلی2-8
:SEA ماتریس برای –مزایای روش دلفی -این روش می تواند قابلیت پایداری سیاست ، طرح ، وبرنامه ها ارزیابی کند زیرا شاخص های1
پایداری استفاده می شود.- این روش می تواند نظرات مختلف را با موفقیت یکی کند زیرا روش دلفی استفاده می شود.2 - روش دلفی به کارشناسان اجازه می دهد زمان کافی برای تصمیم گیری شاخص های مناسب3
در پرسشنامه داشته باشد.- ارزیاب کننده می تواند اثرات مستقیم تر براساس شاخص سیستم ارزیابی کند.4
- ارزیابی می تواند بر اساس عناوین ، طبقات و شاخص های اصلی متمرکز شده بعد از اینکه5سیستم ماتریس ایجاده شده است.
- شاخص های ارزیابی انعطاف پذیر هستند و با هر سیاست ، طرح ، وبرنامه سروکار دارد.6 - این روش ارتباط بین دیگر نمایندگی های دولتی ومشارکت عموم )مانند سازمان های غیر7
دولتی( را افزایش می دهد . واضح تر است ، سپس آن می تواند به تصمیم گیرندگان در قبول کردنSEA- نتایج نهایی 8
استراژی های بهبود کمک کنند.:TF 2008 و برنامه NFPاثرات طرح
ظرفیت انتقال فیزیکی به محیط زیست شاخص هایطبقه
ارزیابیسطح جهانیسطح ملیسطح منطقه ای
PM10نشر هوا
درسال---
---درسالNO2نشر ---درسالCOنشر ---درسالO3نشر
نسبت روزهایPSI>100سال به
---
تخلیهآبBODدرسال
--
--درسالSSتخلیه تخلیه نیتروژن
درسال--
تخلیه فسفردرسال
--
نسبت استانداردهای
کیفیت آبدررودخانه
--
نسبت استانداردهای
کیفیت آب در آبهای زیرزمینی
--
نسبت استانداردهای آب
آشامیدنی
--
مقدار حشرهخاک کش های
استفاده شدهدرواحد سطح
--
مقدار کودهای شیمیایی
استفاده شدهدرواحد سطح
--
غلظت های فلزات سنگین
-
درخاک مقدارتولیدموادزائد
موادزائد جامدازگلگاری
درسال
--
مقدارتولید موادزائد
جامدازگردشگرها
--
میزان مناسب تصفیه موادزائد
جامد
---
مقدار افزایش مواد زائدکشاورزی
---
سروصداوارتعاش
جمعیت 65درمحدوده
(-Aدسی بل) (Leqایزوفون )درشب
--
جمعیت 85درمحدوده
(-Aدسی بل) (Leqایزوفون )درشب
--
درصد نارضایتی از پایش
سروصدای آزاد
--
+++o---سمبل اهمیتکم اهمیتکمترمنفیبیش از حدمنفیاثر
مثبتکمتر
اهمیت مثبتزیاد
اکوسیستم های طبیعی شاخص هایطبقه
ارزیابی سطح منطقه
ایسطح جهانیسطح ملی
اکوسیستم هایحاکی
شاخص تنوعجانوران خاک
+
شاخص تنوعگیاهان خاک
-
میزان تغییرجانوران خاک
-
میزان تغییرگیاهان خاک
-
اکوسیستم هایآب
شاخص تنوعجانوران آب
-
شاخص تنوعگیاهان آب
-
شاخص تنوع گیاهان
وجانوراناعماق اقیانوس
--
میزان تغییرجانوران
-
میزان تغییرگیاهان
-
میزان تغییر گیاهان
وجانوراناعماق اقیانوس
--
کیفیت محلسکونت
میزان ازبین رفتن محل
سکونت
-
+++o---سمبل بیش ازاثر
حدمنفی اهمیتکم اهمیتکمترمنفی
مثبتکمتر
اهمیت مثبتزیاد
استفاده ازمنابع طبیعی شاخص هایطبقه
ارزیابیسطح جهانیسطح ملیسطح منطقه ای
م0000یزان جنگ0000ل منابع جنگلزدایی
o
درص00000000دجنگلحفاظت شده
o
منابع معدنیوسنگی
مقدارمص000000رفسیمان درسال
o
مقدارمص000000رفسنگ درسال
o
ک00ل مص00رف آب منابع آب ب000رای گلگ000اری
درروز
--
ک00ل مص00رف آب گردش000000000گرها
درروز
--
می000انگین تع000داد روزه0000ایی ک0000ه مخ000زن ذخ000یره درس00000000طح کم
باشد
--
-
نس00بت مص00رفآب زیر زمینی
--
- گون000000ه ه000000ایمنابع حیات
درمع00رض خط00ر ب000000ه عن000000وان درصدی از گون00ه
های بومی کل توزیع گون00ه ه00ای
بیگانه---
+++o---سمبل اهمیتکم اهمیتکمترمنفیبیش از حدمنفیاثر
مثبتکمتر
اهمیت مثبتزیاد
ایمنی وسالمت عمومی
شاخص هایطبقهارزیابی
سطح جهانیسطح ملیسطح منطقه ای
موادشیمیاییسمی خطرناک
ورودموادش00یمیای---ی سمی درسال مص00000000000000رف موادش000000یمیایی
سمی درسال--
نش000000000000000000ر موادزائدس00000می
درسال --
شیوع بیماریه00ای--ناشی ازآلودگی
حوادث رادیواکتیوی یا
شیمیایی
تن0000اوب وق0000وع--حوادث شیمیایی
+++o---سمبل اهمیتکم اهمیتکمترمنفیبیش از حدمنفیاثر
مثبتکمتر
اهمیت مثبتزیاد
آنالیزاقتصادی منابع آب
شاخص هایطبقهارزیابی
سطح جهانیسطح ملیسطح منطقه ای
آنالیز موثربودنهزینه
ک000000000ارایی آب+مصرفی باغبانی
ک000000000ارایی آب مص0000000000000رفی
گردشگری+
تض000000000000اد بین تعیین منابع آب گلگاری با کش00ت
های دیگر--
توسعه بین تضاد گردش000گری ب000ا
--
اجتماع محلی+++o---سمبل
اهمیتکم اهمیتکمترمنفیبیش از حدمنفیاثر مثبتکمتر
اهمیت مثبتزیاد
میراث فرهنگی وتطابق با مناظرطبیعی
شاخص هایطبقهارزیابی
سطح جهانیسطح ملیسطح منطقه ای
مناظرجغرافیایی
آی00ا اث00رات ج00دی در من0000000000اطق حس00اس زیس00ت محیطی اتف00000اق
می افتد
-
تطابق با منظ00ره--روستایی
مناظراکولوژیکی
م0000یزان تغی0000یر--درگیاهان
آی00ا آس00یب ه00ایمیراث فرهنگی غیرقابل برگشت ب00ه م00یراث ه00ای ف00رهنگی اتف00اق
می افتد
-
+++o---سمبل اهمیتکم اهمیتکمترمنفیبیش از حدمنفیاثر
مثبتکمتر
اهمیت مثبتزیاد
قوانین بین المللی زیست محیطی
شاخص هایطبقهارزیابی
سطح جهانیسطح ملیسطح منطقه ای
--CFCsمصرف پروتکل مونترال ق0000رارداد مل0000ل متح0000ده ب0000رایتغی00یر آب وه00وا)
UNFCCC)
انتش000000000000000ارCO2درسال-----
انتش00000ارگازهای-----گلخانه ای
Baselقرارداد CITES
ورودموادزائ000000دoخطرناک
خ000ارج ش000دن از حی0000000ات وحش ومحص00000000والت
درمعرض خطر-
ورودب000ه حی000ات وحش
ومحص00000000والتدرمعرض خطر
-
ق00رارداد درتن00وعزیستی
ش0000اخص تن0000وع-زیستی
مناطق حف00اظت ش00ده ب00ه عن00وان درص000دی ازک000ل
مناطقo
+++o---سمبل اهمیتکم اهمیتکمترمنفیبیش از حدمنفیاثر
مثبتکمتر
اهمیت مثبتزیاد
سایرین
شاخص هایطبقهارزیابی
سطح جهانیسطح ملیسطح منطقه ای
ساخت فرودگ00اهپیدایش بنیادی---بین المللی
---ساخت جاده--منابع بیمارستانی
--سبک زندگیفرهنگهای محلی--تجاری کردن
+++o---سمبل اهمیتکم اهمیتکمترمنفیبیش از حدمنفیاثر
مثبتکمتر
اهمیت مثبتزیاد
(12)سیستم ماتریس استفاده شده درتایوان
ارزیابی شاخصارزیابی طبقهارزیابی عنوانها)معیار(
ارزیابی اثر
سطحمنطقه ای
سطحملی
سطحجهانی
(ظرفیت1) انتقال فیزیکی به
محیط زیست (اکوسیستم2)
های طبیعی ایمنی(3)
وبهداشتعمومی
استفاده از(4)منابع طبیعی
آنالیز(5) اقتصادیمنابع آب
میراث(6) فرهنگی
وتطابق بامناظر طبیعی
قوانین بین(7) المللی زیست
محیطیسایرین(8)
- ارزیابی منابع طبیعی برای گردشگری طبیعت گردی : مورد درمنطقه مرکDDزی3-3 ساحل استرالیای غربی
منابع طبیعی ب00رای توس0عه گردش0گری ط0بیعت گ00ردی شناس00ایی ش0ده ودرمنطق0ه مرک00زی س0احلJuliannaاسترالیای غربی توسط Priskin(ارزیابی برای هردوتکنیک ه00ای2001 ارزیابی شده است .)
کمی وکیفی اس00تفاده می ش00ود.اطالع00ات ب00ا اس00تفاده از روش چ00ک لیس00ت جم00ع آوری ش00ده ت00ا مشخصات مک0ان ه0ا را تع0یین کن0د.ارزی00ابی منب00ع ب0ا اس0تفاده از م0اتریس نس0بت ب0ه ش0اخص ه00ای
مک00ان گردش0گری ط0بیعت گ0ردی مش00خص ش0ده65مرب00وط،تکنی00ک ه00ای وزنی را ت00رکیب می کن0د. است.تنوع جاذبه درمنطقه باال ، قابلیت دسترسی ضعیف ، در سطح پایین و تخ00ریب محی00ط زیس00ت
در سطح متوسط است.
تخریب محیط زیست
شاخص ، ترازتخریب درمحیط زیست ارزیابی شده است.10با استفاده از
آشغال)مقدار،نوع ودانسیته(-1علف هرز)مقدارتهاجم توسط گونه های غیر بومی(-2(diebackبیماری)وجودبیماری هایی که اکوسیستم را تحت تاثیر قرارمی دهدمانند -3( camping, ad-hoc burningsاثرآتش سوزی)توسط حوادث غیر طبیعی ایجادشده مانند-4فرسودگی)جاده ها،کانال های رودخانه (-5لگد کردن گیاه)روی ترکیبات گیاه ازنظر ساختارفیزیکی(-6تخریب تپه های شنی)این تپه ها ناپایدار هستند(-7فرسایش سطح زمین-8جاده ها-9
-ساختار های مصنوعی10
ارزیابی شده اند، ازاین روهرمک00ان منب00ع می توان00ددارای ح00داکثر0-10شاخص درمقادیر 10هر برای تخریب محیط زیست را داشته باشد.مکان های منبع ب00ا نم0رات پ0ایین اش0اره ب0ه100نمره
مناطقی که تخریب توسط انسان ها کم است.مکان با نمرات باال نشان دهنده این است ک00ه این
مناطق به نوسازی و یا به مدیریت نیاز دارد.محیط جنگلی ی00ا ط00بیعی ب00رای گردش00گری ط00بیعتگردی مهم است ازاین رو وجودساختارهای انسانی به عنوان ویژگی های منفی تلقی می شود.
طبقه بندی منابع گردشگری برمبنای تخریب محیط زیست
% از منطقهتعدادمکانمقادیرمیزان تخریب0913.85-20کم
211929.23-40کم تا متوسط412132.31-60متوسط
611624.61-80متوسط به زیاد8100-100زیادn/a65100کل
44میانه45.32میانگین12-76دامنه
SD19.4
دراین مناطق که عمدتا مناطق ساحلی هستندیا به طور غ00یر رس00می ب00رای اردوگ00اه اس00تفاده ش00دهاست.ولی هیچ کدام از مکان ها به تراز "زیاد" ازنظر زیست محیطی قرارنگرفته است.
لگد کردن گیاه درنزدیکی ساحل توسط وسایل نقلیه ایجادمی شود.ازدی00اد عل00ف ه00رز مش00کل کمی راتحت تاثیر ق00رار می ده00ددرجایی ک00ه تن00وعdiebackاست.بیماری گیاه ،منابع گردشگری منطقه))
اشکال گیاه ،ج0ذابیت اص0لی اس0ت.درحقیقت ، رانن0دگی ک0ردن به0ترین م00دیریت مش0کل درمنطق0ه است.افرادوگروهها به دنبال ج00اده ه0ای جدی00د هس00تند.فرس0ایش درس0طح زمین درمن0اطق س0احلی
(13)خیلی آشکارنبود که نیاز به نوسازی داشته باشد.
- ارزیابی اثرزیست محیطی توسعه گردشگری4-3
درمقاله ای ، توس00عه وک00اربرد روش ب00رای ارزی00ابی اث00ر زیس00ت محیطی پ00روژه ه00ای گردش00گری راHowardتوسط Greenوهمکاران گزارش می کند.روش دلفی ، یک روش با ارزش ب00رای شناس00ایی
وارزیابی اثرات زیست محیطی نشان داده شده است.یافته ها ، کاربرد روش پیشرفته ب00رای پ00روژهSalt’sگردشگری Mill, Bradfordرا نش0ان می ده0د .پ00روژه از سیس0تم ه00ای برنام0ه ری0زی، برنام0ه
((استفاده شده برای ارزیابی جامع هزینه ها ومنافع توس00عه گردش00گری ازPPBSنویسی، بودجه بندی هر دودیدگاه اقتصادی وزیست محیطی .
اعضای گروه دلفی
مرحله دوممرحله اولمرحله مقدماتیاعضای گروه332نقشه کش
111متصدی گردشگری متصدی توسعه
111اقتصادی111متصدی ارزیابی زمین
متصدی بهداشت221محیط
متصدی حفاظت111ازمنابع طبیعی مهندس راه221وساختمان
322مشاور گروه تعمیرات مسیر
111آب311کارمندهای طرح
210انجمن علمی1075مسکن1084بازرگان
403121کل
(14)پرسشنامه ارزیابی اثر زیست محیطی
:منابع
1.. . گردشگري. علم گردشگري هاي طرح محيطي زيست پيامدهاي و آثار زندي،ابتهال2. . , شهر, سواحل بر گردشگري محيطي زيست اثرات گش ديني،جواد رز لسبوئي،مهدي قرخلو،مهدي
. تابستان. انساني جغرافياي پژوهشي فصلنامه (.1388رامسر ( سوم; اول3. . , , از نظرسنجي بر تكيه با ساحلي گردشگري اثرات بررسي ق نسب،علی قو جاني،ابوطالب خ ،فضيله
.) : ( پژوهشي علمي فصلنامه لنگرود شهرستان چمخاله، روستاي موردي ي مطالعه روستايي خانوارهاي . پاييز انساني (:1388جغرافياي ( چهارم; .64-52اول
4. . مردم, اجتماعي اقتصادي زندگي بر گردشگري آثار اجمالي بررسي ر فر،مريم نوابخش،مهرداد . زيارت .1389روستاي
5.: » « . موردي نمونه روستايي توسعه براي سازنده راهكاري روستايي گردشگري ش الديني،علي . . پاییز روستا ومحیط مسکن فهليان .107-95(:131)89روستاي
6. . , تغييرات, در گردشگري نقش بررسي ب آنامرادنژاد،رحيم عز فيروزجايي،ناصر قدمي،مصطفي .) : ( و شهري پژوهشهاي و مطالعات نوشهر شهرستان مركزي بخش مطالعه مورد نمونه مقصد اراضي كاربري
. زمستان اي (:1388منطقه ( سوم; .22-42اول7. : درشهرستان. طرقبه بخش مورد محیطی، زیست برمنابع گردشگران حضور اثرات علیزاده،کتایون
. بهار جغرافیایی پژوشهای .55-70(:44)1382مشهد8. . , , محیطی اثرات به میزبان جامعه نگرش ف سبکبار،حسنعلی بدری،سیدعلی عز فیروزجایی،ناصر
. بهار روستاوتوسعه فصلنامه روستایی درنواحی گردشگری (.1)10;1386واقتصادی9. . , با, روستايي توسعة بر گردشگري اثرات قهرمانی،نسرين ق معصوم،مجتبی مهدوي،مسعود
. . تابستان توسعه و روستا فصلنامه سولقان و کن درة روستاييان از .۳۹-۶۰(:2)11 ۱۳۸۷نظرسنجي10. : . , تهدید یا فرصت روستایی نواحی بر آن اثرات و دوم ههای خان گردشگری صفائی،جواد رم رضا
. .) : زمستان) جغرافیایی های پژوهش تهران شمال روستایی نواحی .21 – 109(:54)1384مورد11. . . , دوازدهمين هرمز جزيره در موجود هاي فعاليت محيطي زيست آثار ارزيابي د كار،افشين ع ،مطهره
. سال ماه آبان ايران محيط بهداشت .35-1388:2349همايش12. Kuoa N-W, Hsiaob T-Y, Yu Y-H. A Delphi–matrix approach to SEA and its application within the tourism sector in Taiwan. Environmental Impact Assessment Review. 2005;25:259–80.13. Priskin J. Assessment of natural resources for nature-based tourism: : the case of the Central Coast Region of Western Australia. Tourism Management. [doi: 10.1016/S0261-5177)01(00039-5]. 2001;22)6(:637-48.14. Green H, Hunter C, Moore B. Assessing the environmental impact of tourism development:: Use of the Delphi technique. Tourism Management. 1990;11)2(:111-201.
