A N C A K ,

MINNEAPOLS- MOLINE TRKP U L L U K ve D l S K A R O L AR l

s

HER TRL TOPRAIHER ET ZRAAT NEN Y EKLDE HAZIRLAR

Bol yedekpara. Mkemmel Servis, Kullanmada Kolaylk, Emniyet, Byk is Kabiliyeti.

MINNEAPOLS -MOLNE TRK TRAKTR VE ZRAAT MAKiNELERi A.S.P.K.24A N K A R A

Tek Mmessili: Trkiye Zira Donatm Kurumu Jn-^

S H ' H I - ; N 1 > S \ K I ' A I H I K A

TEKNK ARATIRMA VE GEL-TRME KURUMU TARAFINDAN

AYDA BR NEROLUNURS A N A Y SLETME MECMUASI

FYATI 2.5 TL,

Sahibi - NZAMETTN ERGL

Nor iya ! . ) dare Eden. M'-s'l MdrMUZAFFER KLR

Ner iyat M a v i r i . MKHMJETODAJBA

Teknik Sekreterler - PERHANYRK, HAKKI EN

Adres :M h e n d i s ve Fabrika Mecmuas

A t a r k Bt1v;r Byk H;n No. 35Ankara

Abone sarflar :(i Ayl k 15 T. L.

12 A y l k 25 T. L.2 senelik 40 T. L.

Y n b a n c memleketler i in cari he-s a p l a n a n f i y a t a posta creti i lve

olunur.

MHENDS VEF A B R K A

SENE 3 HAZRAN 1957 SAYI: l

ln artlan :

n kapakA r k a kapakKapak i ler iTam sayfa1/2 sayfa1/4 s a y f a verme i l n l a r yarn s a y f a y a k;dar m a k t a n

500 T. L.350 T. L.300 T. L.250 T. L.l "O T. L..100 T. L.

100 T. L.i l a n l a r d a n mes 'u l iye l k a b u l o lun-maz. Kl ie m a s r a f l a r i l n s a h i b i n e

, - t i l t i r . Tek renk kl i e cm2 10 Kr.j n k l i i l n l a r i i n hususi t a r i f e

t n l b i k o l u n u r .

Yaz knbl artlar :ir Dergide Ekonomik Teknik ve

Sosyal yaz lar y a y n l a n r .k Gnderi lecek yaz lar d a k t i l o ile

i k i nsha y a z l m a l d r .ir e k i l l e r t '-miz ve in i mrekkebi

i l e i z i l m i o l m a l d r .ir F o t o r a f l a r parlak kada basl-

m a l d r .ir Gnderilen y a z l a r nerolunsun

veya o lunmasn iade edilmezler.it Nerolunan yazlara denecek

cret, yaz lar n nerioden sonratediye o lunur. Makalelerde ser-dedilen f i k i r ve mtalalar im-za sahibine ait olup dergiyi tem-s i l , etmezler. kt ibas hakk ser-best b rak lm olan yaz larmzancak kaynak gsterilerek al na-bi l i r .

Dizildii ve basld yer:Yeni Doscn Matbaas . Ankara

i N D E K i L E R

YELERMZE .

BASLARKEN . .

M a k i n a Mhendis ler i Odas

M h e n d i s ve Fabr ika

MAKNA MHENDSLER ODASI'NIN ALMAN SPA-RLER HAKKINDA YAZDII YAZILAR . . . . 6

MHENDSN TEKN 7F. Fuat ORSAN

MHENDSLER HAKLARINDAN DAHAMI AZ CRETALIYORLAR . , 9

Mcchanical E n g i n o c r i n g Feh. ir57 n s h a s n d a neviren A. Fazl DEMRCOLU

Dr. NECM NAC TANYOLAC N MECMUADAN AYRI-LISI 13

ULTRA MODERN BR FABRiKAilerleyen: Hfz GNDEN M

GELEN YURD ENDSTRSNDE TCDD. SANAY HAREKETLERNlN NEM 15

Y a / a n : Feyii ZJL RULMANLI YATAKLAR KAYMA YATAKLAR . . 1 8

Yazan : Mustafa SEYREK

VI. MAARF SRASjNDA TEKNK RETM . . . 19Y a z a n : Mithat ERSZ

NN MALZEME SRAFINA YOL AAN SEBEPLER 2?Hazrlyan : Mfit ERENL

MHENDSN DL 24Hazrlyan : Muzaffer KLR

KAYIPLARIMIZ 26Makina Mhendisleri Odas

MAKNA MHENDSLER ODASINDAN 27 MHENDSLERE S VERMEK STEYEN MESSESELER 30-- TAHVL CEDVELLER 31

S VC F A H H f K A - SKNR 3 -- H A Z R A N lf>. r)7 SAYA : l

**Sayn yelerimi ,**erefli bir meslein mensuplaryz. Dev

admlar ile ilerliyen bir garp dnyasnn yarubasnda, yurdunu yeniden ina eden, hemgemi ve hem de gelecek neslin vecibele-rini yklenlul.'J bir milletin fer t ler iy iz . Mahdutmaddi takaUmzla memleketin drt bucan-da fabrikalar kurmaya alyoruz. Hu f a b r i -kalar iin kimimi/ plnlar hazrlyor, k i m i -miz onlarn tesisinde alyor ve kimimiz deonlar isletiyoruz. Fakat biz bir adm atarken,garp dnyas mekanize kuvvetleri ile 11) admilerlemeye devam ediyor. Biz buhara, dizeleve elektrie intibak etmeye alrken, o ato-ma ve elektronie geiyor. Halbuki b iz im demutlaka ona yet.snomiz lzm. te biz mem-leket imiz, iin bu mesafeyi ksaltmak v a z i f e -sini zerine alan bir meslein mensuplaryz .

Mesleimiz memleketimiz iin henz yeni saylr. Bir eyrek asrdan fazla meslek ha-yat olan rnakna mhendislerimiz yok. deneek kadar azdr. Hele inomlekeLirniy.de maki-na mhendisi yetitirilmeye balanal ka se-ne olmutur? Bugn bile mhendis in ne de-mek olduunun tam manas ile b i l i n ; l i g i iddia edilebilir mi? Btn meslL-kdalarmnz h a -kiki yerlerinde mi almaktadrlar" Unlarnhi tab edebilecekleri yetimi b i r t e k n i s y e n s n f m e v c u t n i d u r V Mhendisin mes lek i hak-lar teminat a l t n a ahnmmdr? Memleketi-mizin mesleimizle, ilgili mhim davalar o t (idedi lrnirnidir? Bu sual leri daha pek ok tead-dt ettirmek mmkndr, ite bu problemlerizmek iin Trk Mhendis ve Mimar Odala-r ve Odalar Birlii kurulmutur.

Bu birliin aleyhinde bulunanlar olmu-tur. imizde bile odalarn lzumsuzluunakani olanlar vardr. imdiye kadar ne yapl-dn soranlarla sk sk karlayoruz. Busuali soranlar haksz da deillerdir. Bir cami-aya intisap etmilerdir, onu faal grmek i s -temektedirler. Fazla olarak bu camia meslek-dan intisaba kanunen mecbur .bulunduubir camiadr. Fakat unutmamak lzmgelrki, bu camiann her sene btn ye ler in it i-rake hakk bulunan bir umum hcy'el toplan-ts vardr. Orada btn bir senelik faaliyetinhesab veri l ir ve idare hey'eti seilir, tenkidleryaplr, temenniler izhar edilir. dare hey'eti-miz kendi iknizdendir ve bizi temsil eder.Hepimiz ondan kendi gsterdiimiz nisbettebir alka ve faaliyet bekleyebiliriz. Fakat te-kiltmz daha ok gentir. Henz g.dnc fa-

a l i y e t y l iindedir. Alman Mhendisler Bir-liinin geen sen 100 nc yln idrak ettii-ni d n r s e k , daha iin banda bulunduu-muzu ' ' i n : / . Bununla beraber, gemi ikisene C I J U ' L . de bir ok meslek problemler elealnmtr. Bu sene ise kollegial bir almasisteminin iine gir i lmi, almalar idarehey'etinden komitelere, komitelerden kitleyelesrnil e d i l m e y e balanmtr. u satrlar oku-duunuz mecmua ile de, Oda ve ye arasndab i r kpr kurulmutur.

Bu hareketlere parael olarak, yelerimi-zin de Odaya kar alakalarnn hzla artt-n, aidatlarn demekte tehalk gsterdik-lerini, anketl '-re verdik ler i cevaplarla, mesle-ki al malara i t i rake kotuklarn memnun-lukla gryoruz. En byk iftihar konumuz,yelerimiz arasndaki insicamdr. Tekilt-m/.n /amanla bu birlii daha fazla kenetle-yeceine ve f a y d a l ' m e y veler vereceine inan-n;-k gerekir.

nsann en byk alma gc inantandour.- Biz de gayeler imizin kudsilgne nenisbe,,te i n a n r s a k , o nisbette fazla eser ya-ratr z. Her eyden e v v e l , neme lzmclk,d e v r i n i n getiine inanmamz gerekir. Mherd i l i i n en m l L m v a s f yapc l k ve yarat-c l k ur. Belki bazlarmz, artk gnn ge- i r m i o an barem kanununun i n i s i y a t i f ieze:; din1 emberleri iinde uyumusuzdur.Fakat art k bu ataletten silkinmek, benliimi-zi k a/an ma k zamanmz gelmitir, nleke-t i m i / i n bi/ ' ien daha neler beklediini d n -mek, bn gayretimizi ahlandrmaya kfi-dir.

Fanatik bir idealizm devlinde de yaa-myoruz. Bilhassa Mhendislik realist birmeslektir. alp eser vermek, mesaisinin desemeresini almak esastr. Btn, fert leri re-faha kavuan 'bir memleket mreffeh demek-tir . Tok tek yap lan mesai kuma dklen sugibi kaybolur . Kuvvet le r imiz in Odamz ve Birl i g i m i z e t r a f n d a birletireceiz. Mesleimizintemelini salam bir zemine istinat ettirip,onun zerine teknik abidemizi kurmaya ai.acagz.

Makimi Mhendisleri OdasUmumi Ktibi

Mitat Er sz

M I I 1 1 K N U 1 S V K i ' A L ' . l t t K A -- SKNH ;i - HA.Z1KAN 1U57 SAYI : l

B a l a r k e n

Bugn yaynlamaya balamakla sevin duyduumu?, "Mhendis ve Fabrika,, ksaca"M F", bundan nce Teknik Aratrma ve Gel i t i rme Kurumu (T A G Harafndan yaynlanm olan (Fabrika) nn Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii ( T M M O B ) MakineMhendisleri Odas ile yapt ru-lama neticesi her iki teekkln mterek nesir organolarak meydana gelmi bulunmaktadr.

Mhendis ve Fabrika adndan da aka anla laca zere ancak beraber o lduutakdirde bir mna ifade edebilecek olan fonks iyonlar n aylk dergis idir .

Mhendis ve Fabrika kendi alannda teknik, ekonomik ve iletme problemlerini inceimei, yenilikler zerindi- durma, teknik aratrma ve gelitirme olaylarndaki yenilik-lerden meslektalarna haber vermei kendine vazife telkki etmit ir .

Mhendis ve Fabrika hatt daha ileri giderek teknik ve i letme mevzular nda mes-leki mnazaralara imkn vermeyi dnmektedir.

T M M O B camiasna mensup, deiik kollarda ihtisas olan binlerce mhendisinbilgi ve kalem yardmna imdiden gvenen, "M F." zengin bir yazar topluluuna 'dayan-mak itibariyle bu tip .mecmualara' nadiren nasip olan bir bahtiyarla sahiptir.

Bu gr ve anlay zaviyesinde harekete geen "M F" umum bir gelime devresin-de bulunan memleketimizin sanayelimc hamlesinde kendine den devi, yine memleke-te en ok faydal olacak ekilde yapmaa azmetmi bulnmaktadr.

Muhtevasna olduu kadar basksmmda kalite ve nefasetine elden geldii kadar i t inaedecek olan "M F" nin sayfeleri meslektalarmza olduu kadar sanayici ve karde mes-lek sahiplerinin de gr ve tekliflerine daima ak bulunacaktr.

Mhendis ve Fabrika

VF, FABRKA SENE .'t HA7.HAN 1!>57 S A V I

alnan 740 milyon DM. lk mhimmat siparii dolaysiyleidare Heyetimiz karar ile Sayn iletmeler Vekiline ve Makina ve

Kimya Endstrisi Kurumu Genel Mdrlne yazlan yazlarsayn yelerimizin ttlana arz olunur.

Savn Samed Aaoluletmeler Veki l iA n k a r aOdunuz mesleki faaliyetleri bakmndan, memleket sanayi imiz in ve b t n sanayi kollan irinde

bilhassa m a k i n a s a n a y i i n i n i n k i a f n inta edecek mahiyette b t l u u n a Sanayi V e k a l e t i n i n tekilii it', Demir ve elik le tmeler inin tevsii ve Almarivadan 740.0UO.OUO DM. l k m h i m m a t siparii al n-mas konularn yakn bir alka ile takip etmektedir.

imdiye kular memleketimizin snai tesislerinin kuru luundu, makina imalts olarak birinciplnda yer a l n ve asrdide saaavi organizasyonu e t e k n i k e lemanlar mza nderl ik etmi olan birmemlekete, makina mamul ler i i m a l ve ihra edecek d u r u m a gememi/i, Odam/ m a k i n a sanay i imiziin yeni bir an almas mahiyet inde telakki etmektedir.

Mesleimizle yakincn i l g i l i ve memleket ikt isadiyatm/ ferahlatc mahiyette bulunan bu te-ebbsteki m v a l f a k i y e t n i i / d e n dolav. kalbi t e b r i k u t m / \ e bu m h i m memleket me.s'elesinin hal-linde kendi apndaki vaz i fe le r in i l a s i in Odum/m b u l u n n . h n l a r i l e emrini/e amade b u l u n d -t 'unu ar/ederi/,.

Sayn l'uut YcesoyMakina Ve Kimya E n d s t r i s i K u r u m uGenel M d r A n k a r uOdam/ mesleki faaliyetleri bakmndan A l m u n y u d u n 740.000.001) DM. l k mhimmat siparii

alnmas konusunu yak n bir alka ile takip etmekledir.Asrdide sanayi organizasyonu i le s n a te s i s le r imi/m k u r u l u u n d a nderlik etmi olan bir mem-

lekete makina m a m u l l e r i imal ve ihra edecek d u r u m u gememi/i m a k i n a sanay in in ' / bak mndanbyk bir i f t i h a r vesilesi telakki eden Odam/, bu teebbsteki mvul lakivetini/.de dolay Si/i veuhsn/da tekiltnzda alan btn meslekdaslammz en samimi his ler imi/ le tebrik eder ve bubyk memleket vu/.i l es inin hal l inde te.Ulu.t nza yardmc olarak hissemi/L' den i l e r i n yaplmashususundu enrlni/e amade b u l u u d u u n u / . n ur/ed ri/.

-^ Umumi Ktiplikten :

jf Odam/eu adresleri bi l inmedii iin kendileri-le temas i m k n n b u l a m a d m / aada i s i m l e r iyazl yelerimi/den adres le r in i Odaya bildirmele-rim' ve kendilerini tanyan yelerimizin durumdanOdamz haberdar etmelerini rica ederiz.

Mehmet A y s a r , Ne jar A l p u , h s a n Alptekin,Mehmet A l t m e l , Zihni A l t u v , Cnhan Atakav,'i usul Grbz Altun, Sadk Ase, Osnu Akman,Atlna 'smail Alpa , Mes'nt IJadml o lu, Nai lKurt, K a i l Kabartay, Oknolu S. A d i l , M s t a f i/,tun, Senai /, Mutala Berker, Ltfi Baya r,liesim Av i l ioruyln, Adnan Boral, Ali ulvi Bayd. r,Hasan kr Dolay, evket Cer.gel, Mu/af f i ' r SalihCokuntrk, Nejat Ceylan, Nimet elik, Musti.faNevzat Kmay, Suim Klr, Nazif Kaya, OrhunOcalgiruy, Zeki /,bdak, Turan Smbl, .Mttbaetinel, Aj lun Ersan, Tevfik Ereeis, Sami Erten,Firuzun Ergin, Enver Elce, Vlehmet Grpnar,Marsel Gubuy, Zekui Crdoun, Mehmet EminGl, Hasan Kuhan, Kemal Karaath, Fehmi Kavur-

gu, Hseyin O/alp, Orhan Kemal O/dou, KahirO/s ov,

^f Anket f o r m l a r n doldurup bu '.nme kadarOdaya gnden n i v en y e l e r i m i / i n , al na hrm 1 / -da bi/e r e h b e r l i k edecek bu t n k e t i en ksa bir zu-manda cevaplandrmalar n rica ederi/.

& Makina, Uak, Mensucat, Mukina-Eleklr ik,Endstri, ktisadi letme' ve kt mhendislerineiht iyac bulunan messeselerin Olum/u mracaat-l a r V-..' bu m e v z d u k i i l a n l a r n u c n u n / d u ne.vl e t n e l e r M ' ic. ederi/.

jf Odam/ brosu u e s l c k d u i u r n i i / u i bulmakhususunda Jer /aman yardma amadedir. Bu hnsus-taki t l i lc 'k!crini/i Olum/u bildirini/, ve mecmnum/-(Juki mhendis arayan messeselere ait i lanlar ta-kip edim'/..

jf A i d a t ve 0/005 ler i tesbit edilen /.anunlardadeyiniz, bu suretle mahdut olan O. la personelkadrosunun i ciu daha luvduh faaliyetlere in-hisar ettirmek imknn bulmu oluru/.

.VUJIKNDIS Vli : ABKIKA 3 H A Z U t A N 1US7 S A V I : l

MHENDSN TEKNMedeni hayat artlan iinde teknem

bulular ve kurulmasna imkn verdii tertipler-Toprakta kendi bana aacn meyesi imi gibi - o kadar tabii kar lanrki ,buluklarn ve kurulularn nasl hazrland-n dnen bile olmaz. Teknik bize rahatlkmanasna gelen Konferu hazrlar, farkna,bile varmadan faydalanrz. Bir elektrik d-mesini evirirseniz, odanz aydnlanr. Birmusluu aarsanz berrak bir su akar. te-ki musluktan akan su scaktr. Bu su bir ta-raf d a stlm, borular ve bir takm tertipler-le emre amade klnmtr. Tabii der gee-riz. Halbuki bunlarn hi biri tabii deil, anca

1*- tekniin tertipleridir.

Pek ok eit makinalar ve aletler yapl-mtr. Yine bir takm makina ve aletlerle top-ran derin tabakalarna kadar inilmi, k-mr petrol ve trl mdenler yer yzne -karlmtr, bunlarn her biri baka bnkamuamelere tbi tutularak klktan kla so-kulmu, ilenmi ekillendirilmitir.

Bylece bir tasardan bir harekete, birhareketten baka bir tasarya geerken tek-niin girift hayat sahasylc ilgili a labi ldiinegenileyip gitmitir.

Bulular, tatan balta yapp i grmekiki sert cismi birbirine srtp ate karmaktan ibaret ilk a insanile ondan binlerre se-ne sonra demiryolu, uak, telgraf, tclofon,r~~'yo, radar atom paralama... ve benzerlerip o i saysz bululardan faydalanan ayn in-sann srp gelen neslini kyaslarsak bu kk-ten deimeyi salayan Teknik uruna, osafhaya gelinceye kadar, asrlar boyunca nekadar zek, emek ve mr sarf edilmitir, vedaha nerelere kadar gidecekdir. dnmeyedeer.

Nedir bu "Teknik" denilen ey?

.ktiyle matematik ilim ve nazar bilgi-ler mcerret telakki olunurken tekniin tari-fi : tatbik ilim den ibaret idi . Bu anlaybir hayli zaman devam etti. Fakat sonraanlasldki, bu tarif doru deildir. nki,byle bir anlay halinde ilim aratrp bulu-nacak ve teknik ancak ilmin bulduunu tat-bik edecek manas kyordu. Bu tekniinbizatihi kristallemi ilim hamuru olduunuinkr etmek demek oluyordu.

Y. Mh. F. FUat Orsan

Halbuki bir zamanlar hi bir kayda balolmyan mahededen ilim 'konulan domu-tur. Newtonun elmas, Faradayn endskiyon-lar gibi. Y i n e zaman olmusdurki bir tesa-df, bir m a m u l n imal inde teknik prensipidourmutur. Nobcl'in Nitogl i s ser ini 'n in kumyn zerine dklmesi g ib i .

nc bu rnek te o tarihte oktan m a -lum ve mevcut - kont i t r lcr i len - matematikyoluyla fazara k i r i i n en esnek yer ini arzuya,gre takviyeyi mmkn klan hesap ve metodun b u l u n m u olmasdr. Ve yine teknik ken-di hadise ler i aras nda, baka bir tekniin i n -kiafm salamtr, mafsal l akslar gibi.

Baka bir rnekle de mukayese yapabi-l i r iz :

(Buldum, Buldum!') diye ha-ykrarakbanyodan sokaa f r layan Archimed nasl birf i z i k prensibi buLmu ve bu gnk teknikaratrmalarda sebebini ayrca dnmeelzum brak myan bir zemin yaratm ise he-nz tap taze, 30 000 il 100 000 defa bytenelektronik mikroskop da i l i m a d a m n a :"Haydi gel, ara, bi lg i hazineni z e n g i n l c t i r ! diyecek duruma girmitir. Hakikaten ve an-cak bundan sonradr ki elektronik mikroskop,m k r o b i o l o j i ve bakterioloj i i l m i n i ok dahab y k apda gel i mesine imkan verecektir.

O halde i l i m rni t e k n i e n takadm ederyoksa tersine mi?

Grlyor ki i l im ve t e k n i k arasna izpjizmek olacak eye ben/emiyor.

Bu i t ibarla ilim ve tekni in g i r i f t bir an-lam olsa gerektir.

Kelime olarak tekni in eski Y u n a neada bir ey yapma kabi l iyet i veya bir ga-yeye ulamak iin en uygun ve en elveriliusul ve vastaya hakim olma b i lg i s i manas -na geldii malumdur.

u kadar asr nce teknik , tecrbelere da-yanarak gelimeyi gaye etmi ve Renaissan-ee'm domasn salamt.

Modern mnadaki teknik ise msbct i l im-lere dayanarak matematik ve tabiat n izam-n meze etmek yoluyla .meddeye, istenen se-k i l ve v a s f verme kabi l iyet i ) ' olarak t a r i f e d i -liyor.

M d l l K N D t S VK FApRtKA RENK 3 - H.V'j'.V, N 19!i7 S A Y I :

EsK Yunanl lar teknie gzel sanat, Armefhumunu ela kartrarak. Ier ikisini " yap-ma teknii manasna kullanmlardr. Bun-dan: maddeye ekil verirken, ekil ile muhte-va arasnda ahenk arand sezilir. Esasen ya-ratlan her eyde bir estetik mevcut olmasitiyak kltrn bir tezahrdr. Mamafiu dakikada maksat gzellik anlay m-nakaasna girmek deildir. Gzellii benim-semekle beraber kurcaladmz konu teknikve mhendislik mefhumlarnn mcerred m-nalardr ve daha ziyade teknik camz sa-nayiinin ilm yani mhendislik teknii' dir.

Mhendis kelimesine gelince : Mhendis,teknik formasyonu olan ve teknikle urasaninsandr. Bir kafa iisidir. Mhendis, teknikbilgi, metot ve ekonomik prensiplerdenfaydalanmak, leminde yaad matematikve tabii ilimlerle bu unsurlar meze etmek vemesleinin salad sezilerden mlhem ola-rak madde ve kuvveti insanlarn faydalanma-sna amade klmak iin alan bir entellek-teldir. Teebbslerinin geni manadaki ga-yesi eitili tahlil, tertip ve kendi bululary-la insana, insanla hizmetir. Te/, antitez vesentez hep bu gayenin ruhunda mndemieclir

Bu bakmdan mhendisin e); mevkiin:ieolan yardmc icra elemanlaryla olduu ka-dar iinde bulunduu sosyal hayat ile de ga-yet sk ilgisi aikrdr. Dolaysiyle mhen-disi, cemiyetin temel unsurlarndan olarakmtalea etmek her halde y ar us bir i fade tarzolmasa gerektir.

Bu itibarla mhendisin tasarsn ve tat-bikatn cemiyete faydal olmak ynndeayarlamak ve yape faaliyetinde fayda, em-niyet, konfor, ekonomik ve estetik artlar g-zetmek zorunda olduu neticesi kendil iin-den tebarz etmektedir.

Bu 'byle olunca mhendisin ok taraflPolytypik insan olmas icap eder. Nitekim

bir jahendM, kapy ap kapamak, zarfapul yaptrmak gibi otomatik ve tek taraflmonotypik bir insanla mukayese etmekmmkn deildir. nk nceden belli birii ----- mkemmel ekilde olsa - sadece yap-mak ile yem bir ey yapmak yeni bir ey bul-mak veya .mevcudu bir sekile sokmak ara-snda buy : ' . 1 -, ark vardr. Yaratma keyfiyetiayn zaman r', a mhendisin zevkidir. Hattnceden malm bir maddenin terkipleme-sinde yaplan bir deiiklik bile insan ruhu-na ferahlk verir.

Mimar neden tenevv arar? Neden birbinann cephesi, bir otomobilin ekli bir di-erine benzemez? Bu ifade ile Norm vestandard anlamlar belki tezad halindedir.Olabilir. Fakat Norm ile yaratma arasndahi bir mnasebet olmadn kabul etmeli-yiz. Norm seri imal, istihsal,, sat, ve kulla-nta sadece kolayl salar.

tnsan bir ey yaratmaa sevk eden drt:mutlaka bir ihtiya yahut mutlaka bir te-sadf de deildir.

Eyth'in "psikolojik bakmndan bulula-rn fe lsefes i ,,adl eserinde u satrlara rast-lanr:

"Bulularn saiki mutlaka tesadf, ihti-ya veya tabiat olaylarn uursuzca taklitdeil., bir ey meydana getirme zevkidir . Birair veya sanatkr nasl bir zaruret duyma-dan, srf insiyakile kendini bir eser yaratmayolunda bulursa, teknikle yurulmu birzekann bulusuna da bir ilham kvlcm okdel'a k t i i g-.-lir. insanlar dier mahluklardanayran en b y k sbjekt i f vasf da budur."

Mhendisin faliyetirde teknik yaratc-lk n plnda gelir. Bizim memleketimizdede kurulacak belki bir dnya var. O halde eribyk, en ar ve en mesuliyeti! vazife m-hendislere degilde kime decek.

Mhendis ve Fabrika

Sevk idare, leri olduu Gibi GrmekGerektii Gibi Yapmak Sanatdr

MUHKNI51S V F KABK1KA SU. N K 3 HAZ1KAN 1957 .C">

(ARE ENCNEERS UNDER P A H?)

VfiibendisU-rin iicrrtlrri iiy,orndr, ista-tislild mabivce br tahlil ile, bir grup'makas.as.

MESELE.

Y u k a r d a k i muayyen s-or says/ vecibelerle birmesele ortaya kovmakladr ve konu u ohnnk gere-k i r :

Mhendis lere mesailerine kar l k kafi cret -ler ver i l iyor mu?

Bu mnakaa iin daha geni bir esas kurmuo l a r a k , m l a l e a ett iimi"/, bu muayyen grubu tarife t m e l i v i / . M h e n d i s t e n s/ a t m / , /aman, mes-lek s a h i b i olmu yal m t o l m a k k u d r e t i n i l.'iV. birkimseden bahsediyoru/. Mhendis l ikte !>u hususbir (erdin teknik yetime ve tecrbe neticesi bir ro jenin ha/rlanmas iin va/.ile ve mesuyet al-

maa kabi l iyet l i bulunduu seviye ile i lg i l id i r .Byk bir kuvvet merke/,i k u r u l m a s iin okluugibi k k bir makine paras iin de hesap ve ter-s ime i h t i y a has l o k l u u n d a n ve bu rki proje iink a b i l i v e t ve mesul iyet in derecesi t a m a m i l e f a r k l b u l u n d u u n d a n , bu meselenin rnndi l i ini anlama-m/a bu cihet vardm edecektir. T5ir va/ife karh-L'i f lenen cretin miktar memleketin muhtelif k-s m l a r n d a sirkeden irkete ve a v n mahalde a y n v a / . i f e l e r iin de deiecektir. Baka her .hatibi birevde o l d u u gibi. m h e n d i s l e r i n hi/.metler ine kar-s a l d k l a r cret ler in m i k t a r da ar/ ve .talep ka- n n n a t a b i o l d u u n d a n , bu farklar genci olaraki h l i v a l a v i n ve tcsbil. edecektir.

Mhendislerin mesailerini deerlendirmek iin>, e. u l)ir cemiyet ksa bir /aman nce drt ayrs'l I c k l i f etmitir. Avr i cemiyei bu drt temelM s n l i ' m mteaddit tahayyller ini de telkin ermitirKi bu l a h a v v l l e n ' n her b i r in in avn cevab vere-cei d n l m t r .

B i r ka y l nce bir i C y a l e t cemiyeti, b a a r l ek i lde y k s e k meslek dereceleri iin asgari m a a -l a r t a s r i h etmek /ere hi bir gayret sarfctmeks.'-/in. v lda en a/. 1000 dolar maa tavsive etmitir.

DOER CRETLER.Tabii olarak niihendislcri.n mesaileri karl n-

da bir lak m'baka, avanta j lar da vardr. Mhen-disler olduka rahat b i r .havaf seviyesine sahip ol-m u l a r d r . Onlar n bu maddi h u s u s l a r n dndakii s t i f a d e l e r i de grmemezlikten gelinene/. Bunlar-dan "b i r inc i s i i s i n i n t a t m i n edici ve memnuniyet ve-:n'ci olmasdr . 'Mhendis dncelerini mahhasin'r e k i l d e ifade etmek f r s a t n a sahip olan hayal ihir kimsedir, bulucu bir ruha sahip olarak o, insan-la faydal olan bir takm eyleri yaratmak yahut

Mcchaical Engincrring Fob. 1957 don

eviren : Altnol FAZIL Demirci olu

iv l iH iyi bir ekle s o k m a k t a n byk bir ha/ duyar.Mhendis in i k i n c i m k f a t h r r i v e t i d i r ; te-

ebbsnde en a/ b ir ekingenlikle, yapt ilerinounda genel o l a r a k b i//at kendi u s u l l e r i n i n t a t -bikine vt1 kendi hal yol lar n bulmasna msaadeedilmitir.

Son f a k a t nemsi/. olnvarak mlaalea edeceimi/ bir nokta da, idari makamlara gemek iinmhendise verilmi, olan imknlardr . Onun /ilmibir meseleyi c t r a l l b i r ekildi ' t ah l i l etmek, man-t k i t n r/da bir ha l yolu b u l m a k ve s h h a t l i bir ce-vap h a / r l a m a k /.cre g e l i t i r i l m i t i r . letme ida-resinin, geni s nai Mstcmimi/. in v e t im mesul iye-t i n i deruhte etmek /ere lam ve mkemmel in-t i b a k hai/. teknik dnceler arad modern vemudil ticari sistemimi/, iin bu tip dnce fevkala-de kymetl idir .

Bvle olmakla beraber, mhendis ler in umumi-vetle k a m a m a d bir h a t d o l a y s i le. bu viiksekbaar s?v ive le r ine u lamava m u v a f f a k o l a n mhen-d i s l e r bir dereeeve k a d a r a z n l k teki l etmektedir-ler, Gerek tahs i l esnasnda, gerekse havadaki tec-lbelerimi/de, her hangi bir mesele iin' en ivi ne-tir-evi veren ancak tek bir cevap bulunduuna g-re v e t i l i r i l m i s i / d i r . Bu eit bir dnce grrn-/ d a r a l t m v a t e m a v i l eder ve i v i bir idarecil ieb i / i m u t l a k s u r e t t e sevk etme/.

ARZ VE TALEP

Daha nce beyan edildii vehile, t e k n i k hi/,-metler de ar/ ve talep kanununa tabidirler. Ar, bu-lunan her sevin bir kymet kazanmas y Ar i bununiin bir prim eklenmesi temayl olduunu hepi-mi/ bi l i r i/ . Fakat talebe bak lmadan, her hangi birev iin prim demenin de bir s n r vardr . Herh a n g i bir m a l n f i y a t a l c n n deyebileceindendaha f a / l a olursa, ta lep a/ .ahnva ba la r ; i le m-h e n d i s l i k k e n d i s i n i bu d u r u m d a b u l m a k l a d r . Bu-gnn meseleleri bir ka v ! ncekilerden dahamudildirler ve genel olarak teknik meslekler onbe V l ncesine nazarm daha ivi verim salamak-ladr lar . Bu bcr iki art, mhendis l i in artan dee-rine .hi/,me! etmitir, Fakat geen on be y l /ar-f n d a b u n l a r u m u m i y/de a r t n d a mik'ssir olma-mlardr; Meselenin a r t a n igl ve yapmaktaolduumu/, daha ver imli ilerle mhendisl iin a/verimli o lmasn m/.ur grmee meyilliyi/,. Fakatmhendisliin deerinin, ikmal edilmi bir fabri-kamf 'vaht bir mamuln yekn malivet yzdesi

MHiIKNDlS VE FABRKA - SENK 'J HA7,tnAN 1057 SAYI : l 9

hakanndan i k j ) is | j ye i|j|f|;i ld/,1 kilh'ich' il'm i s l i o lduu h a k i k a t i m t;/,257 HlliS .

Ivalo.sU'O 2.S05 A m e r i k u k inn-a Cemiyeti 1!)50 y l gelir ine

a i t rnek bir cetvelde Fen l^akl l i ' s i 'ndi 'n ne/.uio l d u k t a n be. vd sonra o.S'Mt, on be yl sonra ('80),y irmi b( ) il sonra 8,'O!) \ e o tu/ bi's \ ' i l a l m l k t a nsonra clu !)(,'!!') dolar o r t a l a m a v l l k bir maa a l n -dm b i l d i r m e k t e d i r .

A m e r i k a n M i m a r l a r E n s t i t s t a r a f n d a n kar l a n b i r cetvelde n i . - s leke yeni g i renler iin v l d aor ta lama IS 'IU \ h g e l i r i 5UJI) dolar olarak gsle i l -mekle \ e (>2 \ a s n r . l . i bu g e l i r i n senede I4,(H)() do-lara y k s e l d i i ak lanmakladr ,

Levha :?. \'as C u p h n a (-re Mhendis le r in( ' l i f le r i (Hir le k A m e r ' k a 'al a H a k a n l , Ji s t a t i s t i k l e ! i B r o s u n u n 19 19 50 \ l M.hendisle-r i n s t i h d a m , V ' t i s t i n l e s i v e ( i e l i i . - - h a k k n d a k irapordan a l n m t r ) .

MS- .')') 7:300 dolar4 U f ! .S 1004,5- ','.-) S7005051 .'OO ,55 -.r)'J ' 10000no! loooo >65- (9 1020070-- 9300

Levha 2de m h e n d i s l e r i n gelirleri va grup-l a r n a gre v e r i l m i t i r .

Bu i s l a t i s t i k l e in m u k a y e s e s i n d e m u l t e l i i m es-leklerde f a r k l i s t ihdam usullerini hatrdan ka 'ma- u k nemli bir h u s u s t u r . Takriben a v u k a t l a r n y i /de, 35'i, b u t u n i e k i n l e r i n \/de 22,'si, ve b t ndiilerin y u/de ,S, be l l i bal maa d u r u m l a r n d r -lar . M i m a r l a r k e n d i l e r i n d e n ne kadarnn y l l kmaa va/.ivelinde o l d u u n u b ld i mrmektedirle,hrkat ahs lara a i t mtesseselerde al anlar iin v l -l k maa m i k t a r n n 28 y a n d a iken 5000 d o l a r ol-d u u n u ve 53 yana kadar 8000 dolara kadar v kseldiini b e y a n e tmektedi r ler . Bu, serbest a l anm i m a r l a r ''cin "vllk g e l i i n 5400 dolardan 14,000dolara kadar t a l a v v l i m n mukayesesini verir. Ser-best olarak m a v i r m h e n d i s l i k yapanlar iin10,70 dolar y l l k bir gelir gstermekledirler ki bu,alslara ait sanav ide ,-alan!a n k n d e u 2300 do-lar l a / l a d r . a l t k l a r ve r le r k e n d i l e r i n i 1 a i t olanm h e n d i s l e r y l l k g e l i r l e r i n i n 14.700 dolar o l d u um b i l d i r n u !. l -d i r ler . Bu i s e - , a'hslara ait sanayidealan m u l u . u l i s l e r i n a l d k l a r n d a n 6300 dolarl a / l a d r . Serbest a l a n l a r l a b a k a l a r n n vamndaal anlar n maalar a r a s n d a k i bu (ark hemen bu-l u n bi lg i i s t -ye mesleklerde ' ineyeuli r .

Mtalea edilen mesleklerden her bir inin gerek-l irdii tahsil mddeti i le n e v i n i de hatrdan kar-mamak mecbu i v e t indey/ . . Dii l ik Tahsili Cemi-y e t i (The Couc.'il ol D e n t a l Ldncal io O dii oku-l u n a g i renlerden v u ^ d e .'.'.".sinin drt v lhk bir f a -k u l l e t a h s i l i y a p t m ve b r n l a r d a n yir/de 42'sinin

10 MUHKNDLS Vt'. KA.'HIK.-V .-,KNh :t llA^lJtA^l 1057 S A Y I : l

j!)- -3031 :l:ZT-, -3).'',5 -3910 1-115-19

r.o 5155 --fM65~-

ini \ inik \a lmt ilaha la/.ia ihlisa.s godn^uii )|-rlirmekfediv.

Amerikan Makine Mhendisleri Cemiveti 1954\ - l n d a re ler ine v l l k gelirler-' i l e y a l a r n bildir- e l e r i i i n birer cetvel d a t m t r . A l n a n neticel ,e\ ha 3.1e trrlmektedir.

Levha 3. A m e r i k a n M a k i n e MiiheuKsleri Ce-miyet i ( 'yelerinin 1954'te Orta lama Y l l k Gelir '- i .

Yas , Aritmetik Ortalama Yl l k Gelir2-1 1700 dolar

5400 6000 fifiOO dolar7000 7700 *9500 T,

12HK) 11700 -15100 15900 14900 >-

k m i l raporun a r i t m e l ' k o r l a l a m a s 9500 do-l a r d r . Hu raporu hemen yukarda verilen adetler-ini her hangi b i r i i l e m u k a y e s e etrnek g i i c l r ,

k bu se i lmi bir gruptur ve memleket teki b t nrihendisleri temsil etmesi /arureti vnkt r . Bu or-' a l a m a , veler i .35 ve daha v t k a r vas la b u l u n a n a l l '"'hendis cemiyeti tara f ndan verilen 1949-1950 v l cetvelinden al nan umumi vasati 8100 do-l a r l a ol m mukayeseyi verir.

Birleik Mhendisler Cemiyeti "MhendislerinMesleki Geliri adl 1953 v l raporunda dier ra-porlardan daha. veni olan ve b t n mhendislerr,in alkabah bulunacak ekilde verilen m a l m a t

bir arava toplamtr. Hu meseleyi daha etrafl ^Ia-l a k - tetkik (-Imf 'k isterseniz, ad geen k i t a p m-kemmel bir b i lg i kayna olacak ir. Bu kitap >;a;!a-\ n btn ubelerindeki mhendislerin kazanla-r n , bunlar n mesleke girdikleri senelerle birlikte>.t i s l ' i on be nde("grafii ihtiva etmektedir. Bug r a f i k l e r va l t / , ortalama maa. gsrerme/Ier, avn/.amanda st ve alt karl i l ' i (a art i le) de gsterirler.

Sanayideki mhendislerin kazanlarm gste-en l e v h a d a k i malmat tetkike savandr. Bu, btnlier grafikl(M :lif hi/netler 1M() Dier s a n a \ ' i 6736 Hkmet emrinde a l an

mhendisler 5827 Mhendis l ik t a h s i l i (yaln/

retmenlerin maalar) 4632 Miihendi.slik tahs i l i (yekun gelir) 614S Bu levha sanayide, naki l vas talar sanayiinde

7446 dolar gibi vksek bir mebldan ve ke/.amuhtelif hi/,metlerdeki 7410 dolardan mhendisyetitiren retmenler iin -1632 dolar gibi dkbir mebla kadar bir maa i a r k gstermektedir.Bu raporda btn mhendisler iin or ta lama y l l kmaa 6593 dolardr. Bu mukayeseden ortava kanen cesaret k r c vak a mhendis ler i yetitiren -retmenlerin dk m a a l a r d r . TTali retmenlik-ten baka ilerde de gnde muavvcr saatlarda a-l m a l a r onlara, mhendisler iin ayda vasati olan400 dolarlk bir ayl bile salamamaktadr . Ylda5827 dolar maa alarak Hkmet emrinde alanmhendisler ortalamadan 700 dolar a an bir farkladaha dk cret a l m a k l a idiler. Bu her iki devrede dikkatli tetkik ve dncemize ma/har olmal-

Vs t

.l'HIENlS VF: FAftRKA SENE 3 H A Z i R A N lfi!57 SAYI : l 11

r :

JAVS' Lnt r /TN-IK fcl

o nj,\,v-["AMdo \ - > ] s A r d i [ u

mnj |t!tU PS'UII>| .il'] ,\H| d l i p l I l H ) l >( HlHfSI'd, , j jq ,)|AHdDHip, ' ( " n i f j M[t>|Ap3,'>| i ' i

Sq"'t: UIS' tpU..>I[HIU .l|q H.)A.) |SI 'pld'Mjf l : $ l ? f |

M.lop . ?furq '>( .d.pp,),u[|sp!r; .,>[|.i|sri| ! > J - > [ , S , I I M,)|)/IS '>pdt),> >pM|lS;| r>l l l . l , l [J .>.\ lp :) ! | Id'dlO ,M >p:ill[O( I I M I O I K "">), lA'dli.U .Iiq t[ | f |\ '.dpdl!/l' | / I I I . H I I ) . ) Xl'.d|!ui!p!>frs.M da.nsoj ] / m r ) < > A i q s i M i M '/uns'i p i A i ^],Xi' | , . A | f . ' i J ^;.np^ l |>!'!>I'1[' ; r>fV

xnrs'.>pii],MuiH[o,)ur >(.)n.ff)S|p!ri' | . r , f ) , )Ai[ i (pr^( ,).\ [ n v ^IMIU!

- A n..np .i(| i f i .n Si ! f | r/s '7Mi,)sr ,)pn;.\ .up .IKJj(0."),p; d'i^t!) i|OA i(| ;)[) 'is ; 'Ar; vnprp^M-irp1,^ , prr . r ;) | s ;i.ivp (Tl^l ' .Mfj f i l ,)|>|.>[s un t.,i | 'spr.ujnlt >[o.5 .[j(| srl.iMj, y n A r . ) ) ,p f . t u ;>pn.iri[-(K>r|,)S nSr.\'ri(i[() ip.oj.n...p j s ' i T. M i i M . r r s T i n n.,')[tt t f t : ] T.i7p^T]sp,'> ;)p.,)|Sr t.n'p IMIIDS | iA o~ ur^i)->p,5 t^d.j^Pin rru^o) '']W.n.\ M!.r,>|V!pr,i! | 'n.n n n ) t q:|iaA;'u 'r^;(j rnpn; | .rp.uvn-' ,. ;pnjrp:p:sI I . I f DA >(l |Srptt,M]!IHI l C'f- , ' p / M A I I I . . l ; | t ! i K [ l>| . 1 1 1 = 1 ( 1 1

.)] ITti lA.lp . IJI ' . lp ' j l H I|.li Kn.l.u >[|U^(;)|[(i.S .tjq '^,).u.\",>po r i M s - > ( . i f | ] qr(

numr?] n.n:[|i?s'i; , ' i | .)SMSs, r/t'{| r^...-.'pAr|r i([ 'i!S.i|o ( r p v ! ? u r n > j r( dt !\ ]s-qi!} r[7i!j t!tp?p s p t n j n t t .q-.r,>A npz ( ,trq >jnsTip ' f i ,i]^,i|s,n q |].r|S'rt-.)p r.roj>[Op npnur/ IA'I: . > A r j . pr ^Hit ip: s'rru5fns">[i\ , up s iMi: ..i[>[.)|SMu , .rr>|spU,M[tu >[ , u '

fo onspA OA [|MpU r.'[/:| ? t f i ;p i m i n ' '^,i

i ! |>[qqi ! . 'A .>[,i?u tr.,->[ip.)>( t . ,)[S(p ,) i[n |\ '

r.'v T:I L :IA rusnv.L

;;)p!)(Hl r>|j:>[,>fp ii[>[i.)i' q iTp:.n: | ) ..^ijlLr; i'pn-,'- I M I ! I.H![SinMII ||lll,)^j ,'|l |.l.)[|,l A ].),) ). 1.1. I I I U 1. 1, i l l i s i U ' . K!-ni[-.n?A' ,r\ i[ . , i ni | ..i[sp,t!|n|\ ' ip^di ' .^' V M I U I ) . I 'lu.M(|,vp!i>) rnp: t j s r|>p:m|o U j i p . s . ' ( [ i o , ) | | \11 . . i jsp.pu c j ;i|).p>jr| j ' - . : : nv . c j j . ^ i ! )si).; ;>[i!p"r/qj[t!i.|tH ) ' 'Art | p p:p.;[si"i'in

9]

-'M .,i|Si|)i.c[|h n;[(* Sntffi'.V p.\ c; ;l}?|;if^ ')|\ .' t j i f^ . p STIMJ..I '[rr|('.1fs,'>f\ 'ipi rj^ntp: r M ] s n oj'f IIIS-I-KHIA'H >[i?on: s r p . t f n r ,rq c f r p s ;M'^(|II.I.I,)) ]r( c;]'m^.Mjr r j | > ; l f)_^'() 'nSmn l'pp: .,) | i .Ss | [ . M J I I . I O . > ]s rp t l i i j n .t;q ,r[O rs',)qn.r.),i] pA .i( | ;))>[. |s.n ;p-ti|r.( [Cj'fjj ' i p . r r t A i y : srrn .nc| i f s c.'i'y ' . p/n.\ H i s-:t!ir lpp /.r. p.Ss f|of|n.iDO| ,sj s rpr . p .q .vu-.nt oqi)M, pA cj rp|r,( I T I ( \ - -np.uiA'p! s-rn . c j r[f) v!IV rl ;'('.[,f) ''['/IIA' t r t N v t l t n,pM- i|,qn..).:]s ' ipn. i p)i .q t). r i f f ITMA' :i>|.i |s,t i ! p n p . \ ,')[(;)

"/Ir.VMA'.lfU.lpr) l l l r \ , ) p . '^OtM.HIpl.) I.I,1|,V,[|I1N !']|'Si'A ,).\ i!p.n;.|->[rr Jij. (Ljr) Miunn"; '^rsyrn'dt'A'11II1K| .!,"'[J '.[(p.lt!A IpA'j.HKp.lllI >|,ll.IlfU.l}S'()jl 1. 1 )[,).'). l.l-,))) S j . tT snnr rt.pji rpr/i | in. (: i[.r,>|^[,"i[S.^ ..tftp. s pu, i (n (n.)A ,IA .,)|.tp;pn|i,iA'|.!iq.,.)Mi ^ i M i r-d>[ .,)]sp,n[nu j p s ,K|M.I:I.)] r-[Mi.') '/. lUDupTi

IplMIK] ,l|t'S,)MI IU| l'S'|() . ip . pl l ls '

pMi|.) .svi] ,)p,]i-j,s .q ppf-"> ^np-s||>[l 50>|O[III,)UI . l l ! [ s l | l l ' M.1II I1C| MI.I.IA ,SI).I1! . l l( | ^ l l l t

-ouo.jsi! n j s r n ,s I I M ? I | I I I H I I .H(| 'i...jj.s-fi.n n s u ^ Mru. , i j j ,) . au Ji.ni!t;|it:(| ,.\ Tip.r^'i.1) ^ p r p n t pm.rq ' I M I K I S ,)|i,n]M.roo| >p|['A .! ,p?ui|o .H'p:>( i!.i!|o v p i o i u i!|:.H!|(ip (XK)t l ' inpnn .IKJ jn: on.if>f)...n.')iiirni|s':(| >[.p,).[A,)p t[i'|o .n:pi'>( .'j.-g-i] ".p.Ocf)!'.KCj.n.p s u i ) . r T|- , ) p / \ s i ' t n > | i | , )M,!S i'pp \I I J | /IIIU|],) ,)IMMK)/()j" I H I M n U p l O (|SM.M 1^1 M MI. ).(),)o

. ' i p ,))ij.i!] loip..' v||l ,)>j.)[s,)i s i M i Mi ' iur/l .ili l^lp!.*) [IA (J!^ ( ,u M I H I M I . p i( |

' i p i .MMpS^llA ,ll(] (;^- ,)p/ll,\ ,lp ,UOn

,) | ' i ) ,s i | . i ' . r j 'p;)A (j() ,px;A ,).nln -'popi' >f.n > ; . r o . U ' o u~] s i ' r n

-p f('IMt!].lt! {> -Ip'/IlA' .^IMIli: I .IfSlMMd ^[pA . ' V IiM. . i f s pr r .np n sni[o c|np;s ,qn..),i] [ IA (,1-^;; .'II^1 ' ' ';.n[op l-g^r npj iA' >p!.iT].n ojp ,[,i|s,)i .,i |spn,>p is'ip,')vp:qrs >|,)|s.idi p n p A fi f f i l . i s ' i n r n i f f i d . /n .rp-:>f IS,)SY>A'V>PIHI ,i[i ^n,,|i.Si i|.H|iu.,l n n j . r v mu-i.M'|s:i!in s i | ) ! i . ) ( f n ' . i ( | . N l j n.i|),,)[>)||sn'')'''i ,'A di:p-.:|.i!(li'. n: n>(o MJ,')| s i M i n v | . / r i | I I H I I / V A i f ]J./IHSI.V N V H V Z V N :'i>r:'T"u:')s r I

}\\\}K\ Srnsn)!. nprfHi.!t?/r i f j ' - J

. up .r](in.iri SI:A p.\),. .n'jsinn , r |

s' .d q l.li'l^.lt' | '.ITIII .n

c Dr, Necini Y. l '.'inyol/ JF A B R i K A MF.CMUASININ

Kru-darmdan r. Netini Tanyolac yeni hr vazi-feye tav in do'avs iv le Mecmuadan ayrlm bulunmaktadr.

19IS senesinde Bursa'da domu lan N. N. Tanvnlac evli ve hir eocnk babasdr. Almam-n'da,sla bul Roh: rl Collegc'de ve Amerikada Elektrik Mhendislii tal;i l indcn sonra l M ) y l nda P r -dnc niversitesinde doktora yapan Tanyola evvel Askeri Fabrikalarda sonra da Makina T Kitnya

.diistri.'.i Kurumunda alm, Orani/asvon ve F . * i m Mdrl vapms. Trkive 'l icard OdalarSanry Odalar ve flnrsalar Birlisinde Sanayi Vanlm Koni'rsi Oivklri olarak calsnslr. TeknikAraslrma ve Gelisf'inne Knnnnm knriK'i lanndan ve haskanlarnda i f l r .

Muhteli f j j/ele ve mcen alarda Or'ani/nsvon, f rkn ik avastrna, e f i id ve di'''er v n . i nev/ t lan la\ a / l a r va/ns (I''n(liistnde ve D e - r ! T">airele-indf Is l l ive l . Olr Melodlur) adl hir eser \-e nslcrc'ken ya/lms (Paralk Hadvo Huni ler i ) nev/.h I tir kitab vardr.

Amcn'kan I'.lek'rik Miil endisleri l!irlif (A1I'",F,)Kadyo Mhendisleri Birlii (IFU'l)lmi elitirme Kirlii ( A A A S )Ncw York lim AkademisiTeknik Aratrma Crtniyeli (Si^na XI)j'clkl.rinc kabnl cdi ln isrir. Ayrca Mill i A m h l a j k o m i t e s i M i i d i i r i i d i r . ' H n K < ; m i ) r n m i l g i l i Dev-

let dairelerini ve serbest teebbs yeleri arasna alacak olan (Trk A m b a l a j Cemivelil adiyle bir

ULTRA MODERN BiR F A B R K ADerleyen : Y. Mhendis

Hjz Gnden

Kentnckv eyaletinin Losville geliri civarnda-ki General Elc-ctric i r k e t i n i n yeni tesislerini grenleri parma a/.mda kalyor, ilki/ dolab, amarmakinesi, b u l a k makinesi , e l e k t r i k l i r i m gibi mut-bak eyas yapmak iin kurulan tesislere 150 milyondolar harcanm ve tevsi i iin l dn -10 mil-yon dolar harcanacaktr. Yal n/ binalar 37 hek-tarlk bir saba itial ediyor; iimle 12,000 in-san alyor. 'Tam r a n d m a n l a iledii /amanlubrikann kapsndan her iki bucuk saniyedebir f r i jder bitmi olarak kacakt r . Tesislerin igalettii .T77 hektarlk btn sahay yerden grmekkabil deildir. S a i k n d a 2(> hektar l k otomobil parkveri, garbmdaki mua/./am atel veler boyunca i-menlik u/.anr. Atelyeler o kaducr hyklrki bir ta-nesinin iine 15 futbol sahas sabil ir . Servis bina-lar, depolar ve atlyeler b i rb i r ine a s f a l t ve demir-yollar, asma elektr ik ceryan borular, mamul eyav otomatik sevk eden t e r t i b a t l a r i le b a l a n m t r . A r a -/ in in bir kesinde b u l u n a n kk bir binada de-mir, a l m i n y u m , kat, VS. k r p n t l a r muhala/ae d i l i r . H ir senetle 2 mi lyon d o l a r l k k r p n t s a t yaplr.

A s f a l t ve demiryollarnn u / u n l u u 00 Hm. yevarmaktadr. Bir binadan dier binaya gitmek iintels iz le t a k s i .arlr.

imdi ierive girelim. Bir Iri jder yaplabilmesiiin -120 ehirden 2000 eit inal/eme gelir. Humna/./.am malzeme ak s savcl depolara giderse,geni bir yere, ok insan ve parava ihtiya vardr.H a l b u k i 'hariten gelen malzeme atelyeler iu iinde-ki yryen depolara gelir. Her atelvede olduu gibif r i j i d e r montaj atelyesinde de, m o n t a j h a t t n n !')metre zer inde t a v a n a y a k n o t o m a t i k b ir konve-ycr ebekesi yedek para ve mal/eme tar. Yedekparalar, yar montaj edilmi mamuller ve her tr-l mal/eme devaml bir ekilde yle hareket ederlerki, gzle t a k i p edeme/sini/;. Sras gelen mal/e-me aa ini'i1, muayyen is durana gelir.

amar makinden atelveside bitenler kot-rollnrn nnden geer. Bir hata grlnce dme-ye bas l r ve amar makinas otomatik olarak s-radan a y r l r , Tamir edilen amar makines i tekrasraya girer; tamire gidecek olan onun yerine ge-er, oradanda tamir ksmna gler. Bu harcketle

insan eli 'demeden olur, sanki b i r hale t n j n sah-nede ov myor iHi gibi.

A m b a l a j yap lm f r i j i d e r l e r i atelyeden sevki-vat a n b a n n a gtren konveyer de grlmee, dc-er. Bir lotonelektrik gz seki/ tane ambalaj l i r i j i -deri savar ve atelyeden depolara gnderir; araJa~-S metrelik bir mesafe braktktan sonra dier sc-k i/ l ik grubu sevk eder. Konveyer de her hangi b i rar/a olursa, ar/anin ver ve mahiyeti tablodaki is'a-ret l ambas ndan anla l r . Sar k mekanik, k r -mz ik elektink arzasn gsterir. Depolara gelen.seki/'i ! . a m b a l a j l a r otomatik olarak y e r l e r i n i a l r l a Dcx>ia i ' bir Al imle 300 vagon ve .'>5!l b i i v i i k kamyon

J O O -

i n a n n ] eya vklcyebilecck t e r t i b a t l a d o n a n m t r .Elektrikli ist i f makinas 20 saniye iinde bir f r i j i d e r ivagona g t r r , y e r l e t i r i r ve gen dner.

Montaj bitmi makineler el demeden elckl-r o s t o t i k a m e l i y e ile boyan r . Tabanca boyasnda.. 'y/.de elli boya zayiat na mukabi l , bu ameliyedeancak y / t K - b i r zavial o lur .

C.mlekler, a r a f l a r h n v h l a , i a m a s r l a n ,ocuk bezleri \'s. \ kannak snretivle amar ma-k i n a l a n 2000 saat_ a l t r l a r a k tecrbe edi l i r . Birf r i j ider in kapa 500 000 defa a l p kapanarak tee-: iibe yap l r . A m b a l a j n iy i olup o l m a d n anla-mak iin iimle f r i j i d e r b u l u n a n s a n d k l a r yerdeyuvarlanr.

Bordo olar tanzim eden elektronik hesap mak i a s i lk defa bu f a b r i k a d a k l l a n l l m s . Bu hesapmakialar bir salon byklnde olup, s a a t t i -10 000 k i i n i n ekini ya/p hazrlar.

Kski lab ika lardan kan duman ve k u r u m l a re t r a f pislctirlcrdi. Bu f a b r i k a aksine o larak CM'var giz.ellctirivor. Fabrikann e t r a f n a SO h e k t a r l kimen Ki WK) aa d i k i l m i . . h e k t a r l k f i d a n l kve ayr ca gayet byk ik i mimime aa Seri (arbo c t i h i n c'en i l im adamlar, talebeler ve halc1 ki i j |)-l e i n i n a/alar bi le ist i fade (.'diyor. Aalarn dierbir l a s d a s da a telvelere' girehil'cek tozlar t t a -

Fabrikadau ayrlrken burada hal ile i s t ikba l ikucaklam bulur ve fabrikachkta son tekamlnb olabilecei ak l m/dan geer; ama b a n / e-virip kedeki bir binaya b a k t n z zaman, oradaoO mhendisin daha da modern tesislerin plnlarlizeride a l t m hatr lars nz.

14 MU1UOND1S V10 K A H H K A -- SKNK 3 1 1 A I H A N l ! > ' 7 .SAYI : i

GELiEN YURT ENDSTRSNDE TCDDSANA \l HAREKETLERNN NEM

Yurdumu7,n muhtelif blgelerinde vazife g-ren binlerce meslektamn Demiryollarndaki sa-nayi hareketleri hakknda tam ve toplu fikri olma-d n kabul ederek deerli (kuyucularm/a buya7.1 se r i s in i h a / r l a m s b u l u n m a k t a y m . H/,l; ge-l ien yur t sanayi inde Demiryol lar nn yeri. ve his-sesi ok byktr . Hakl o l a r a k ' s u husus mdafaae d i l e b i l i r ki Devlet Demiryollar vrt sanayiinded a i m a nclk etmi ve memlekette bir otorite ol-maktan geri kalmamtr . Devlet Demiryollar bil-hassa son senelerde t /Ia gelien vurt sanayiineavak u y d u r m a k l a k a l m a m .'kendi ya i le kavrul-ma ve Rasyonel al ma parolalar na ayak ny- . u u t m . Demiryollar yaln/ bir mnakale mes-sesesi ol rnavr> iktisadi, sosval faaliyetleri yanndabir de sanayici taraf vardr. TCDD memlekette entok iptidaj malzeme ve mamul yedek para istih-lak eden messeselerin banda gelmektedir. Bub a k m d a n dvi/, tasarr f u ve muhta oldtn ye-dek paralan kendi tesislerinde imal etmek idare-nin balca va/.ifelerindcndir. TCDD 'kurduu sa-n a v i tesisleri ile yaln/. kendi ihtiyalarn karla-makla k a l m a v p gerek dier dev le t messeselerinegerekse h u s u s i ahslara da vardm el ini uzatmak-l a d r . Aa da Derniryol sanayi tesisleri ile bunla-r n f a a l i y e t l e r i ve nihayet bu sanayi tesislerinin di-er messeselere salad f a y d a l a r hakk-">'!; hu-lsa e d i l m i m a l u m a t b lacaksn/, .

DEMHYOT, SANAYi TESiSLERi :Demirvol vas ta lar nn, yollarn, kprlerin

makas ve emniyet tesislerinin bakm ile vazifeli vei .cn hemen btn yurda serpilmi bir va/.iyettemuhtelif depo, rcvi/Kik ve yol atlyelerinden ba-ka f a b r i k a olarak rnlal edilebilecek drt muhtelifehirde drt byk sanavi tesisleri vardr. Bunlar,Ivski.ehir Cer Atelvesi, Sivas Cer Atelves i , Adapa-z a r Vagon Atelvesi ve n ihave l A n k a r a Motor Atel-ves inden ibarettir.

Bu drt modern atelvede seki/ bine yakn iik i t l e s i almakta olup va/ifcleri DemiryollarnnLokomotif, Yk ve Yolcu vagonlar, motorlu trenve r l i/e l lokomotifleri ile kpr, makas, emniyettesisat ve vo] gibi sabit tesislerini yapmak' ve bun-larn muhta olduu her nevi vedck paralarn imaletmektir. Bukadar bvk ve mull bakm vevedck para imal iinin baarlmasnn geni birsanavi, bilgi ve ihtisas ile modern makinelerle tec-hix edilmi geni tesislere vabeste olduu bedihi-dir. Bilhassa son senelerde metot ve ihtisas iindeo derece ileri gidilmitir ki eskiden avni tesislerdei m a l i mmkn olamayan birok ved'c-k paralar me-

MHENDS V f : F A I i n t K A ?;F,NK 3 1TA7/.TAN (57 SAYI :

Ya7,an : Foy/.i /il

(ol lar n gelitirilmesi sayesinde bugn seri halindeimal edilmektedir.

Cer atelyclerinde yap lan t a m i r a t ve i m a l a tislerinin ap hakknda bir f ik i r edinmrk iin H)5fiv l nda 07 milvon lira s a r f c d i l d i i n i / ikre tmck k;'f i d i r . H u n i m (50) m i l v o n l i r a s t a m i r a t a (17) milyonl iras da v a s l a , yedek para, kpr, m a k a s vesaire-ve h a r c a n m t r . Yap lan i m a l a t n c ins i dier s a n a -yi merkeplerinde o lduu gibi m a h d u t s a y d a mal-zemeye inhi sar etmeyip i m a l a t n ba l ca karakter iok eitli f a b r i k a s y o n d u r . -Bugn seri h a l i n d e i m a ledilen m a l / e n e l c r i n adedi v/.leri a makta olupmnfer i t paralar da b i r l i k t e m l a l e a edersek de-mirvol tesislerinde .VI bin eit nal/cme imalf-d ilmektedir.

Yukarda /.ikredile drt alclve tesisleri ileiTiey/.darnn c/don geirilmesi demirvol sa av ihareketi hakknda ivi bir f ikir verecektir.

B u n l a r sra ile inceleyelim :ESKiEHiR CER ATELYES :K u r u l u s u bir inci u m u m i harp senelerinden

daha u f a k l a r a k a d a r giden bu alelye muhtel i f se-nelerde tevsi edilmitir. Bugnk ha l i i le A n k a r a -nm garbnda k a l a n Anadolu parasnn e n < b v kbi r mekanik (es i id i r . Bu fabr ikadaki belli balatelveler unlardr, idarenin me\-el buharl loko-motif lerinin varn, di/el lokomotiflerinin tamamile vk vagonlarnn tahminen drtte b i r in i tamiredecek dununda olan lokomotif ve vagon montajve (amir atelveleri bata gelmekledir. Bu tamirleriin l 7 u m l n ved-'k paralan \ - a p a u t o r n a -l ane, demirhane, dkmhane 'Ti/ar ve modelhane-ler i de ana t a m i r a t e l v e l c r i n i n vardne atelveler iolarak /ikrehnek mmkndr. S a y l a n bu atclyele-r i te/.ghlarm \ f e b t n d c - n i r v o l l a r n sevvar

,'M*W *'... ' < ' f - > bil/1 ti

Cer Atplyosi C^Ilk inaat alelypsindenbir grn

\ i ; e k s k a v a t r , t r a k t r gibi i r ju . t makine ler in inb a k m n v a p a n modern l ) i r h a k i n i a f c l y e s i mevcutdr. Bular/ d e m i r y o l l a r n n tren ku/alarmda Ja-sara n g r a v a l o k o m o l i l ve vagonlarm l a l haricietmeye y a r a y a n (5) t o n l u k d e r a v n a v i n l e r i huate lvede tamir e d i l i r .

B t n d e m i r y o l l a r n n hernev i normal ve /olt a k m l a r n ] vanan ve avrupada.ki emsalinden hide geri kalmayacak modern takm fabr ikas da h a t l y e n i n h i r tes i s id i r .

l l e r n e v i m a t k a p , k l a v / , ravha, ' k a l a f a t , tre/e.dc'Stfre l a m a s , kesk i , /mha, m a k a s b ak lar , per-in tabancalar vesaire i m a l a t programnn {nemlihir k s m m t e n k i l e tmektedi r . En yksek ka l i te l it a k m l a r a su v e r m e k gibi m l e n d i s l i k s a n a t n n enince i s l e r i n i bu Ur-brikada grmek n n k n d i i r .

D e m i r y o l l a r n n k k b v u k h c r n e v i elikdemivol kprlerini, stasyonlurdaki marki'/lcri veml. vet l e n e v i elik at nakasla m imal eden veT r k i v e n i n en b y k eelik i n a a t atlyesi de ke/.aEskiehir t e l i s l e r i n i n b i r c / d r . Bn a.telvedc ena'/da senede (2000) t j al m a k a s , kpr vevamarki/, yaplmaktadr.

Byk e-lr garlarna girerken 'tren pence-res inden s e v i / l t i i m i / . e m n i y e t te s i s le r i i le h e r n e v id e m i r v o l m a k a s l a r n i m a l v e t a m i r eden e m n i v e tt e s i s a t a t lyes i de hu l a b r i k a m n / i k i ' e deer b i rtesisidir.

ok m l l o l i l ai'va ve bilhassa sac,' ilevensay komodin, dolan, karyola, projektr rel'lektrnmakas (ener ler i '_'ibi yok ees t l i eya yapan madenil e v h a l a r a te lves i de /i k re deer a le lyele den b i r i -dir.

Tiirkiye-nin en modern nikel j atelyesiui bura-da grmek m m k n d r . Bilhassa son /.amanlardas a a v i d e gelien se.rt k r o m a j ve madeni p s k r t m ebu a t e l v e d e basan i l e t a t b i k e d i l m e k t t ' d i r . Son .se-nelerde neveut tesislere ilve edilen motor ubesiile Eskiehir tesisleri idarenin hene\ seyyar vesabit n ' j torleri i le di/el l o k o m o t i f l e r i n i t a m i r ede-eek hale gelmi olup b t n bu Eskiehir tesislerin-de (3(X)D) kadar isei (30) den ia/.la mh- d i s yet e k n i s i v e n a l m a k t a d r .

SVAS C.l'.ll ATELYES TI'SSLEK :Krkkale ve Karabk gibi tesisler istisna edi-

l i rse A n a d o l u l u m en modern ve eu geni mekanikt e s i s l e r i n i i h t i v a eden hir l a h r i k a s S i v a s Cer Atel-vesidir. Sivas Cer A t l y e s i n i g.'/enler her defasndaAnadohmuu n/,ak bir ksesinde bu derece geni veno lern tes is ler in mevcut o l d u u n u i i imedikle-r i n i t e k r a r l a r l a r , l^emirvol h ' S i v a s t a n geenlerher iki i s t i k a m e t t e n trenle girerken ve karken hu^ t e l v e n i n tesisleri i le k a r l a r l a r . Eskiehir te s i s -lerimle olduu gibi hu atelywle de gaye lokomotif*'e vagonlarn tamir ler i i le bunlara ly.umlu yedekiKiralan seri halde imal etmektir, idarenin mevcutb u h a r l l o k o m o t l e r m i n dicj- yar s da bu atelye-deki tesislerde t a m i r edi l i r . Yolcu v a g o n l a r n n ya-

n s n . v a k n hir k s m ile y k vu^onlannn le bi-r i n d e n l a / l a s da ke/a hu ateiyede t a m i r grr. Lo-k o u o l i ! \ e vagonlar n t a m i r i ii", bol k l genia t e l v e l c i ' u d r . But in bu atclyelerdc Sivasmm e h u r souk gnler inde dahi i v e r i n d e ta t l hirs c a k l k v a r d r .

S i v . ! r . ' ' e r A t e l v e s i n i e n n e m l i t e s i s l e r i n d e nbiri hi sulu ! vtJ'k ki hyk ve modern doknane-sidr. Bu dokumam: Turkiye in ' halen en bykd r k n a c M o l m a k l a hei'aber B a l k a n l a r d a emsal id a h i a/d r . Bu d k n a e d e pik, el ik sar o l m a ku/re l t - r n e v j d o k u m y a p l a b i l m e k l e d i r , l ' ik 'ksmn-da av; la ^!;(JO-2-K)l) ton dkm rahata y a p l a b i l i r .Demiryo l la r n n a s l k dkm ihl ivac b kadar olma-dn: la.n b i lhassa t l o k n i h t i y a c n n ok artmo l d u u senelerde ayda Jf i (K) i l 1SO l o n kadar d-k m y a p l m t r . Bu dokman' hasta devlet .sek-tr o lmak nzre b y k apla.ki doktun siparilerikabul etmektedir. Dkm ocaklar en modern ocak-l a r d a n o lup A m e r i k a d a k i V V h i t i n g I h m a s ' t a f n-dan ina ve t e s l i m edi lmit ir . Ocan yuklc-nnesita . iu rn . :n o t o m a t i l o l u p erimi maldan c r u f u n ay-r lmas da ke/a otomatikt i r . Erimi m a l kal plaratev/i iin u m o a v sisteminde vinler mevcuttur .Modern h i r k i n v a h a n e i le k u m l a b o r a t u a r dkm a l m a l a r n n ba l ca y a r d m c s d r . Ceni bir k a -l p l a m a s a h a s v a n n d a konvevyr ve o t o m a t i k ka-l p lama m a k l l e r i n i havi m a k i n a l k a l p l a m a tesisIcri vardr. Bn tesis in /erinde k n m i a/ r lavun' e a v i /amanda tev/.i etlen ke/a 'bir tesis m e v c u t -t u r . Y a l n z p i k k s m n n tavannda u adet on t o n -l u k \ i n c v a r d r . Y a n i dkma ede rahata o n t o n -l u k par.'da dokulebilir.

elik ksmnda i k i buuk tonluk modem bire l e k t r i k i/a be oca mevcut olup burada da Demir-\ o l l a r m m e l i k dkm iht ivaca k a r l a m u a k t a d .P i r i n \ e metal doknnanes i ile ke/a modern ocakve ka l p lama t . ' s is lcri ile donat lm o l u p i d a e n i n 'l ernev i i h t i \ acn kar layal j i lmektedir.

Sivas at ' .-h 'es inin ikinci mhim ve1 modern te-s i s l e r i n d e n b i r i .'e D o n a t n [' 'abrkas d i v e a n l a nv e c h ' k p a r a l a h f i k a s d r . Burada da idarenin 1 e rn t - v i yedek paras imal ed i l i r . U m u n i v e l l e unusyleyebil ir i/ ki vagon ve lokomotif yedek parasolarak hemen hemen b t n paralar bu ateiyedey a p l a b i l m e k t e d i r . U/.un scnelcrdenher i idare her-nev yedek para iht iyacm kendi a t e l y e l e r i n d c k iimknlarla kar lanaiktadr .

Bn atelvede idarenin btn kalp iht ivacm kar- l a y a n ve b u n l a r a sn veren tes is ler mevcut o lupl l e r n e v i c v u l u ve perin ke/a bn . 'ilelved.- i m a le d i l i r , id, i renin c i \ a t a , somun ve perin i m a l a l hakknda 'bir f i k i r vermek iin v lcl i 1(M) tona vakncvata ve perin yap ld m /.ikrelmek k a t i d i r . Ci-v a t a l a r Karabk ve Krkkale hadde m a m u l l e r i n d e notomatik demirci preslerinde souk ve scak ola-';k yap l r lar , (..'ivata ve s o m u n l a r a otomatik deken ye civata fabr ikas diye an lan k s m da ke-

MHENDiS V K FAHK1KA H 3 -- HAKKM 157 SAYI .- J

V.M im a le lv i r i r i l i r ledir . Souk, olarak c vata ve;u_r; v i d a s i m a l a t n a l / m l n m a l / c n e v i k a l b e' den bir haddehane mevcuttur. Tornahane k s m n d al encvi torna, frc/.o, planya ve dier /el tc/,gAhlarvardr.

Birka kr l ime ile de Sivas At lyes in in Demirhanesinden ksaca bahsetmek icap ed'Tsc burannbel l i hasl karakteristii de 5000 'kiloluk ahmerda-n ile -IO') ve 5fK! tonluk hidrolik presleri ile saysrpev kabark olan e k s a n t r i k preslerdir. Makine de-mircilii sahasnda bu atelycde cidden takdire de-er iler yaplmaktadr.

Sivas Cer Atelvoinin dier dcmirvol atelvele-rinde b u l u n m a y a n b i r - d e lastik fabrikas v a r d r .Lastik fabrikas bviik olmamakla beraber idareninherevi conta, hortum vesaire last ik m a m u l l e r i i l -Hvacna cevap verecek apladr. Bu atclvedc hamkauuk h a m u r ha l ine getir i lmekh' ve v u l k a n i / . cdilcbilmeklcdir. Muhteli f l a s t ik presi vardr. ITcapta l a s t i k be/li hortum v a p d n b ' i m e k t o p r o l i llastik ekilebildii gibi hernevj pti^./.ot da i m a ledilebilmektedir.

Sivas alelvesinde hemen her bv i ik fabr ika veva'inivcrsitelerde grlebilen apta bir f i / i k lahora-'.nar da vardr. Hu laboratuarda hervi mal/eme de-'imesi yap labi ld i i gibi malzemelerin mikru mna-\'ene ve fotoraf ileri de alnabilmektedir. zel par-a lar n muayenelerin1.' varavan /.cl nakinelcrd

i S * ~ Jft1* A "*"

, ,-:', -A/ .-"''n v; ' . fe lvede \ r e n i d e n imal ed i leb i lmektedi r . Segrnan\ e p i s t o n l a r kc/a kendi i m k n l a r ile karlan-m a k l a d r . \ T i l . d i l i bas l k i f i b i d a h a bir l motoryedekleri a tc lvede i m a l ed i leb i lmektedi r . Atclyck k o l m a k l a beraber motor t a m i r a t n d a ve mo-tor lu v a s t a l a r vedck p a r a l a r n n i m a l i n d e bir oto-r f c o l r l n m n h a k k a k t r .

Salhi ye u m u m i o lmakla beraber vrkarda ve-rMcn i/.alat O e m i v o l l a r m m s n a \ ' i "icii h a k k n d adei/crli mes lekta lar ma bir bihn' \'erc'"ejni tahmine d i y o r u m . u h u s u s a s : k a r olarak iddia edilebil ir ki'.ilinden ipine artan l^emirvol u la t rma li/metleri-nm i f a s n d a Dcmir\'ol s a a \ a i n i n n a v tk l'ksek"-t i r . Demirvol sanavifnin gelimesinde de binlerceii i le bir f i k i r i s i s i o lan m a k i n e mhendis ler iningayretleri de /ikre deer.

MHENDiS VK FABRiKA RENK ^ - ITA7RAN l!tr,7 R / V Y 1 : l 17

Tva'tff * x vt TskfY f "sty T* ut fjr* t 1P%R(JLMA.NLI YATAKLaRKAYMA YATAKLAR

Bu va/.rm/du r u l n a n l ve kavna y a t a k l a r n n l t i i s a r b i r mukayeses i y a p l m olup, mukaye-sede l i r d e m i r v o l v a s t a s n n ( v a g o n u n u n ) d i n g i l\ a t u g i esas a l n m t r .

H u g n k t e k n i k t e b i K a l vi' n l n a n l y a t a k -l a r n k u l l a n l m a d saha hemen hemen yok gibidir. Byk kuvvet tesir leri a l l n d a kalan yerlerded a h i t e r c i h a n b i l y a l v e r l m u n l y a t a k k u l l a n l -maa h a l a n m t r .

H l n a n h y a t a k l a r t e k n i k bakmdan, k u l l a r . l -h l m e l e r i i in l / n m l n mkemmeliyeti gstermi-l e r d i r . Y a n i n l n a n l v e k a v n a y a t a k l a r n mukaye-s e s i n i n , en bas la i k t i s a d i n o k t a d a n ya.plmas l / m -dr.

K a y m a y a t a k l a r , / e r l e r i n e b inen yk aks'. i i r l i n e d e l k i i l e i n t i k a l e l i n d i k l e r i n d e n delk tesiri Itr.da k a l a n pandalar a n m a k t a ve a.mna netice-s i k a v n a y a t a k l a r , / a m a n i l e m k e m m e l i y e t v eh a s s a l a r m k a \ ip e t m e k t e d i r l e r . A s m a n k s m l a r nb i r s n r d a n sonra \'a debis i i r i l m e l e r i veya islenmeks n r e t i y U ; t e k r a r n o r m a l d u r u m a g e t i r i l m e l e r i lu/rn-d r . Yalama i i n k u l l a n l a n r / i c l vu ks ve vu/.a y l a r n a gv n u l t e l i f e v s a f t a d r ,

Unlma l yataklar , /erine binen yk aks'ay u v a r l a n m a d e l k i i l e get i rd ik ler inden, yuvar lanmadelki net ices i anma o kadar a/dr ki, seneler son-ra anma m i k t a r n n llmesi dahi zordur. Bub a k m d a n d e l k l e . i r j a l t n d a k a l a n parya lar mr-l e r i boyunca h a s s a l a r n d a n .kayp etmeden cah-n i a k l a d r l l u r . U n l m a l y a t u k l a r bo/uldnmda ta-mamen l e i s t i ' i l m e l e r i icap eder. kayma y a t a k l a riin b i r mr t a s r i h i m m k n deildir . '/ra yanan\ e y u b o / l a n y a t a k tekrar s lah edi lmektedir . De-m r v o l t a t l a r n d a k u l l a n l a n n l n a n l y a t a k l a r n' 75 i n i n 10 .sene, ' < 90 n i n n i 20 sene dayanmas a r t k o u l m u t u r . H u l m a n h yatak larda scak g i tmepek ende i ' o lmas na m u k a b i l . kavma \'ataklard,o l d u k a t a / l a d r . Y a n i n l n a h yatak, kuvma y a t a -a a/.ai 'a e:)k daha emin bir i U' t j i e teinin et-mektedir.

i k t i s a d i cepheden i b i r . mukayeseye. gitmede;nce b y k b i r l a klor o l a n delk emsal i i i/ .eri de l n inak \ erindi' olur."

U n l m a l y a l a k l a r n k a y m a \ u t a . k l n r a t e k n i k s t n l b i l h a s s a delk e m s a l i n d e d i r .

10 tonluk dik yk altnda bir vagon yatandayap lan tecrbelerde a l n a n neticeler: (Bu tecrbeA l n l a n D e m i v o l l a r n e a l a b o r a t u a r d a yap lmt r) .

a) Sknet hal inde harekete geme anndadelk e m s a l i :

Yksek MhendisMustafa Seyrek

Kayma yatak : 0,07566Itulnanh yutak : 0,00304

!)) Hareket .halimle delk emsali :Ivuyna yatak : 0,00366Unlmal yutak

: 0,00091

( Hareket halindeki delk emsali olarak 20 ve10!) k n/saa t s i r 'ut arasndaki llerin ortalumusalmmstu'.j

Y a t a k v i i k a r t r ld nda her iki halde de delkm i s a l i k i - e ! : l t r .

A y r c a r u l m a n l yatakl ve kayma y a t a k l va-g o n l a r d a - k a l k m a ve gidi- mukavemet tecrbeleri;. a p l n s ,e n l m u l yatakl vagonlarda

K a l k m a d a mukavemet2,59 kg/t (bos vagonda)

H a r e k e t t e 1,24 kg/t ( , )

K.iyna y a t a k l bir vagonda ise: (U/.n bir du-r u t a n sonra)

K . l k m a d a mukavi 'met22 kg/t

l lareket te 17,7 kg/t

olarak bulunmu.stnr.Muhtel i f Mir 'at lerde yaplan tecrbelerde ise

a a d a k i ( l i ) a g r a m d a gsterilen netice ehle edil-m i t i r

16

1210

8

6

Maarif rasnda Teknik retimYazan : Y. Mh. Mithat Krss

Bn sene J8. Martta almalarna bahyan VI:l a a r i f urasnda bilhassa teknik tahsil mness-sele-m i / i n kadamelendiri lmcsi ve b u n l a r n sala ' ' - . rmasyon ve unvanlarn, Avrupa ve Amcrikaclakie/.erleri dr gz n n d e tutu larak, tcsbiti ve- bunden maarif sistemimi/in slah konusu nemliir ver a lmakta idi. Maar i l Vekleti T. Mhendisr Mimar Odalar Bir l i ine iri -, yaz ya/arak, ko- ile vakinen i lgi l i bir teekkl sFntilc Birliin bu n d a bir tebl i hazr layarak ra al malarnaUra k e tmesini ta lep e l l i . Birl ik de bu konuda Oda-rda mtalea i s temekle beraber teblii hazr la -l a k i i n b t n Odalarn temsi lci ler inin itiraki i leir kmnisvon tekil elti,

M a k i n a Mhendisleri Odas, islenen mtaleav / nak iin yelere anket amak veya toplan-la r terii etmeve kafi zaman bulunmadnda!!n k o n u d a selhiyetl i , Ankara'da 'bulunan baz ye-rle mlakat yapmak ve bu suretle elde edilecekk i r l e r i derlemek yoluna (uttu.. Onseki/. ve ile yaplan m l a k a t n neticeler'

ekilde hlasa edebilir :1 Baz yeler mhendisliin pek knlav o-

v a n t a r i f i zerinde, durmulardr.2 Mhendislik formasyonunun /amann

aplanna gre kuvvetli olmas lzumu belirt i lmi-r.

.1 Mhendislik unvanlar nn tahsil rnerte-sine gre ler t ib i , a v n formasyon i in a v n - m - m n verilmesi, unvan teshilinde bir /umrenin i n -l i lmes iue mahal verilmemesi zerinde d rulmnsir.

' - Mhendislik kademelerinin tek ve i l im a s n tekl i f edenler olmu, vksek .kelimesi kal-r larak, mhendis kelimesinin nne diploma a l -in mektebin ismi yazlmas veva mnasip bir ia-I konulmas teklif edilmitir.

5 . " 'hendislik t a h s i l i n i n nisbclen niver-! t u t u l a r a k , ihtisasn meslek tecrbe i l e kazaml-as f i k r i n i i l e r i srenler olduu i'bi, aksine olarakn'uTsal tahsil sistemini terkederek tahsilde ihti-sa gitmeyi tavsiye edenler olmutur.

R - Mhendis ve yksek mhendis kademe-rinden bir inin fuzul olduunu ileri srenlere m n - b i l t ekniker kademesinin k a l d r l m a s n leklif edenm u t u r . B meyanda. Teknik niversitede ara-c / ihniyet ine ve Teknik Okulda imalat istikamc-de eitim yaplmas tavsiye edilmitir.

7 Mhendislik tahsili iin ngiliz, Ameri-n, A l m a n ve Fransz usullerinin ka-buhmu teklifl enler olmutur.

8 Mhendislik tahsil inin vksek bir formns

\oria ihtiya gstermesi b a k m n d a n , muhakkak su-retle l i se t a h s i l i zerine b ina e d i l m e s i n d e s r a redenlere mukabil s a n a l e n s t i t s m e z u n l a r n a v k -sek tahsil imkan verilmesi l i k r i ele ortava a t l m -tr.

9 Mhendislik u n v a n n n n n l c r i t k a n u n l a r -la veya muhtel i f merciler t a r a f n d a n v e r i l m i v e r o k .Maari f Vekletinin se la h iye l ind:- t o p l a n m a s vemeslek hayatndaki selhivet t a h d i d i n i n diplomai l e deil ihtisas Odalar nca e h l i v e l i n t a s h ' k i s n r e t i l evap lmas fikri ortava a t l m t r .

10 Teknik t a h s i l k a d e m e l e r i i l e teknik t a h -s i l veren e i t l i O k u l l a r m / , h a k k n d a tahs i l le sana-yi arasnda irtibat kurulmas hususunda f ikir ler ile-l i srlmtr.

11 Teknik K a d ' m e l e r i n l o r m a s v o n l a r m d adevamllk olmas ve bir kademeden dier kademe"e i n t i k a l i n salanmas . f i k r i n i bevan edenler o ldu-u gibi, her kademenin i o r m a s v o n n n n n bir st tah-sile mesnet tekil edeeek e k i l d e t e r t i p l e n m e s i n i nh a t a l olduu ve y a l n z o k a d e m e .'cin istihdaf e'di-len gavenin icap ettii formasyonun yeri lmesindeis ra edenler o l m u t u r .

12 Lisan b i l g i s i n i n nemi, teknik l i t e r a t rhazrlanmas, toknik tedrisat vapa okullarmzdaretim kadrosunda ve t e k i l t t a k i k i f a v e l s i / l i k l V r etemas edilmitir.

13 San'at E n s t i t l e r i n i n s t tahs i le i m k nvermek iin R senelik s a n ' a t l i s e s i h a l i n e konmas(eklif edildii gibi, bu e n s t i l i i l c r ' n rak mektebisevivesine indiri lmesi de Irkli ! ed i lmi t i r .

\4 Mhendisten i iye doru k a d e m e l e r i nmahnt bir ekilde .tertiplenmesi, rak mekteple-r i n i n oal t lmas , i okul lar ve gece mekteplerinina l m a s ve burslarn a r t r l m a s gibi m n f e r i t tek-l i f l e r de yaplmtr .

15 Teknik eleman i h l i v a c n n n S n a n n f a a l i -yetinden evvel Maaril Veklet ince tes ir l i tekl i f inemukabil . uradaki a l m a l a r n t a m a m e n i s t i a r i .mahiyet te olup n iha k a r a r l a n b i lhare t e k i l edi-lecek bir Aratrma Enst i tsnn l a a l i v e U n e isti-nad ettiri lmesi f ikri ortava a t l m t r .

Grld gibi, bu t e k l i f l e r a r a s n d a ok k v -metli f ikirler bulunmakla beraber, bu f ik ir ler in birk s m biri b ir ini nak/ecl iei m a h i v e t t e ve f a k a t te/ve ant i tezin her ikisi de kuvvet le mdafaa edilebi-lecek mahiyettedir. Dier t a r a f t a n btn hu f i k i r -ler uzun ve 'esasl W r a l ma ma'hsnHi olmayp,trilakat sahibinin mesleki tecrbesinin neticesiolan kanaate d'ayanmakla beraber, yenin o andakifikrinden ibaret telkki edilmek d u r u m u n d a d r .Bu itibarla lin f ik i r ler in derlenmesi sureti i le . or-

(HENDS VK FABRfKA SFNE 3 HAZRAN in?7 SAYI : l 19

tava i l m i bir alsna k(M'IJJ|l> oJ/IMJv nilill&U ll-m.i/d.

Mev/ b vclcu mtala etlen Ola idarellev'eti, birl ie bir oda mta laas ' vermeyip, mev-/ . Odam/ e / i v a d e i lgilendiren prensiplerinite/. ve anlitey halinde derleyerek bir memorandumlakdi n etmeyi ve Birlike tertip edilen top laut vai t i rak eden t e m s i l c i l e r i m i / e bu ereve irinde ackm n a k a a sureti i le l ) i r Hirlik gr tesbti i in'"lahivet vermeyi daha uygun grd. B i r l i k toplan-( d a r n a i t i r a k eden temsi lci ler in biri mhendis vtdieri ykst k mhendis olmak itibari ile., lormas-yon nev/uu daki te/ ve antitc/ tabi i olarak Birlieint ika l e t t i r i l i y o r ve bu suretle yelerimi/ tara ls /bir ekilde temsil ediliyordu.

En enleri san nokta, tcnsi)cilerimi/in unvankonusunda l iki lerinin birlemesi idi. Mhendisliktey k s e k l i k ve alaklk l ' k r i u i uyandran payeler ol-mamal idi. Bir tek mhendisl ik payesi olmal veo da k u v v e t l i bir lise t a h s i l i Jormasyonu /erinebina edi lmel i i d i . B t n f i k i r avnh bu l i se for-m a s y o n u n u n k a / a n l n a s ve tesbiti hususunda or-ta va k y o r d u . Fikir lerden biris i , lise tahs i l in i tamolarak vapp diploma a l n a v a k imsenin, hi bir. ee i l le m h e n d i s l i k t a h s i l i n e msaade edilmemesiidi. M u t l a k a lise s r a l a r n d a dirsek rtm olmakart kosuhma/d, ama mhendis l ik tahs i l i vapacakolan kimse. Maari f Vekaletince yaplacak ayr b imt ihanla dahi olsa, u m u m i kltr branlar da da-hil olinak ./re btn derslerde lise formasyonunutam olarak iktisap ettiini isbat ederek bir lise dip-lomas a lmal idi.. Dier f i k i r de lise derecesindebir formasyonu kabul ediyordu, takat bu formas-yon San'at E n s t i t l e r i n d e tle i k t i s a t ) edilmeli i d i .B u n u n iin de Sa'at Enst i t ler i 6' senelik San'atl isesi h a l i n e g e t i r i l m e l i idiler. Y a l n z JT i k i haldede, k o n u n u n bir a r a l r m a Enst i tsne i n t i k a l et-t i r i l m e s i f i k r i , Odam/ grs olmak i s t j d a d u gs-teren bir k u v v e t ka/.amnakla idi . Dier teknik ka-demeler de y u k a r d a be l i r t i len f i k i r l e r i n a l t n -da mtalea edi l iyordu.

Btn bu l i .k ir ler 10 odann ikier temsilcis ininitirak ett ii toplantlarda mzakere elikli. uram/akerelerinde detaylara g i rmenin lavda verine/arar iras edecei, bunun iyin ana i iki iler /.erin-de durulmas l/uuu bel i r t i ldi . Ji sjc a l t nda ha-y r l a n a n Birl ik mta lcas nda Teknik retim u esas kad/mcde toplanyordu:

1. Miihendis ve M i m a r'2. Yardme. 1 t e k n i k elemanlar (tekniker, ten

memuru).']. SanatkarB i r l i k mtaieasna gre bu kademelerdeki tah-

silin bir btn olarak ele alnmas ve f redutla-r nn ona ure hu/r lanmas lzmd. Teknik retim-de mfredat, retim metod ve vastalar dnyanngelimesi ile ahenkli bir ekilde ishd edilmeli, bu-

nun iin de bir Teknik retim Ava' .mia Knst i-IS k m i l l i u n h d i . Bu leekkl t e k n i k eleman ye-t i t i ; ; ' : ! ve k u l l a n a n messeselerin m t e h a s s s ye-l e r i . - i de iine a l m a l idi.

M h e n d i s l i k tahsil i ic i giri imtihanlar nda' l i s e i ' L . r n . - ! s v o u ' a r a n m a l ve t e k n i k kademelerdeb:r indeu dierine ykselmek imkan bahedilmclii l i . S a a l k i i r y e t i t i r e n o k u l l a r d a p r o g r a m l a r o i inicabna gn: tan/ in i edi lmel i ve l / u n s u / k l trd e i s l e r i i le y n k l e n m e n e l i id i . 'ra.k o k u l l a r i le ak-am k r s l a r a r t r m a k la/ nd . T t k n i k l i teraturaelemrniv-t \n i lmel i idi. U n v a n l a r a gelic:, birm h e n d i s l i k diplomas veri lmeli, ' hayat ta ka/am-

: lan ihtisasla ('htisas diplomas) ve doklara imt ihan

ile de (doktor nln-ndis) unvan verilmeli idi. Fenmemuru veva Tekniker unvan da 'karnini te'nmatal t na al nmal idi..

Sura Maarif Vekili Abmot /elin n u t k u il'1a k l , VI Maari l uras mesleki ve teknik re-t i m ile H a l k Eitimi mev/darna tahsis ediliyordn, j Bu al malar iin 4 komisyon tekil -dildi .

l Erkek Teknik (iretim'2 KIY. Teknik retim

'} i f a i k Ei l imii Ticaret l i t imi komisyonlar .Erkek T e k n i k retim Komisyonu da 4 s.

k o m i s y o n a a v r l a r a k a l t :l E k e k Teknik ret im O k u J l a r tekila'

\'e programlar .. . 2 - Teku-ik O k u l l a r ve programlar .

' Eonnasvou, \'c. ihtiya lesb i t il - r a k l k Messesesi k o m i s y o n u .Erkek Tukik retim Okullar tekilat \ e

program komisyonu raporumla Vekalet ler resmive h u s u s i mcsst.'selere temsilci ler inden teekkledecek ve her y l toplanacak bir (istiare K u r u l u )i le, b k u r u l a d o k u m a n t e m i n edecek ve mesa i s in i'de.erlendirocek b i r d a i m i (Teknik ve AratrmaKomitesi) tekil i /erimle durdu. Mesleki ve Tek-nik retimin yeter bir tefti kadrosu- i le lakv ive-sint- l/.nn gsterdi. Orta yap ve sanat okullarnno v a t a k i ocuklar n k a b i l i y e t l e r i n e uygun program-l a r l a tedrisat y a p m a l a r , Y a p ve San'at Ens t i t le-r in in retini . s i n e l e r i n i n '> v la kar lmak suretii le San'at l i s e l e r i h a l i n e getiri lmelerine l/.nn gs-t e r i l i . Bu, o k u l l a r n meslek k o l l a r m a m u h i t i n en-d s t r i branlar na i n t i b a k e t t i r i lmedi , m a s r a f l a r n aEndstr i messeselerinin i t i rak el t i r i l ne.s i . nl- e d a l n d a beden e i l i m i , n / . i k ve v u b a e dil ders-lerine yer virilnc.si, re'tmcn iht iyac ile bina tec-hi/.at ve retim v a s t a l a r n n ik ' nali, t e k n i k lgatha/nlanmas ve kurs eitleri ile akam o k u l l a r n na.rt-lmasnn t e k l i f e t t i .

Tekniker Okul la r su komisyonu, tekniker le r inmh, ndi.s i le ustaba aras ndaki boluu doklu.ra-

.cak, ni . hendisi ' m u h a t a b olabilecek, sevk ve klare

20 1UUHKNU1S AlJHUvA SliNK a - HAJKAN 1U57 SAYI : l

olmak /,m: V i l J n j z . .M^ID V(')wJ('(//J(.' klgltlanla vrh\srinlme)rn ii/rn'ndr durdu, H nkullnraSil imi ve l ap E n s t i t l e i mezunlar a l narak, tahsi l. sres in in iki y l , akam Tekniker o k u l u n u n ise 3 y lolmas, bu okul lar n adi l ler inin ar t r lmas , mfre-dat p r o g r a m l a n l n t e k n i k e r k u l l a n a n messeselerinmlalea ve iht iyalar na gre ha/.rlannas, lisanders ler i i le sevk ve idare konulanm yer ver i lmes i-ne lzum Dlerdi. Dardan imtihana Dirilmesineve m e / u n l a r n d a n m u t a i t o lan lara daha st tah-siller iin imkan verilmesine, ders kitaplar ile -re tmen i h t i y a c n n k a r l a n m a s n a iaret edildi.

Formasvo ve u n v a n l a r su komisyonu yksekmeslek t a h s i l i iin b i r , tek. mhendis l ik u n v a n ka-bul o l t r Y a l n / f o r m a s y o n m e v z u u n d a badaama-van i k i noktay a / a r i ayr ayr ve olduu gibi ko-m i s v m a gel ird,i . B u n l a r d a n bi r i , h a z r l k formas-vommnn lise, lise k l l r ile takvive edilmi Yapve Sanat Ens t i t le r i veya lise m u a d i l i , b i r t a h s i li i/orine bina edilmesi, lahsi l mddet i 4 .sene1 olup,mteakiben (ihtisas tahsiline.' devam edilebilmcsilir.Dier noktay i-a/.ar ise, H a z r l k f o r m a s y o n u n u nliselere drvurn veya lise i m t i h a n n n ve: i lmes i sj- c t i i le i k t i s a b ve t a h s i l mddeti sene i ie llme-vip asgar 8 stneslor olmasdr. A n c a k bu i k i ok-t a v j a / a r komisyon u m u m hey'etinde mzakere< d i l d i i /aman, bu komisyonda Safat Iinstil.ii.suM (.v.nn lan tun ounluu tekil etmesi. .do la\ s ile.Y a p ve S a n a t E n s t i t s m e z u n l a r n n yksek taL-si!e devam h a k k ekseriyetle kabul edi ldi . Buda,baka bu k o m i s y o n d a Tekniker formasyon ve . u n -v a n ile ii, usta ve ustaba mevzular zerinde i e d u r u l d u . Ih l iva t e s h i l i n i n ise ancak M a a r i f.'. ' i l e t i h vesi dc kurulacak, bir tekilat tara f n-dan tedkik ve ( e s b i l i m m k n mta lea e d i l d i . M-hendis ve Mimarl k u n v a n ve selahivetlen'nin (,1?sav l k a n u n i n i r u h u n a u y g u n o l a r a k , Tvk Mhen-dis \c Mimar Odalar Bi r l i in in i t i rak edeeei il-i b i r hev'et le e le a l n m a s n teklif e t l i .

'ur l a/ r lama komilesi t e k i l i n i t e k l i f e t t i . Bu ka-ITimdll IV/lM'imlo (l l inil :u>;ik noktalan, ral ye l s t i r -me m e s u l i y e t i n i n iveren ve ii t e e k k l l e r i tara-f ndan mtereken deruhte edi lmesi , mahalli ko-mite ler k u r u l m a s , rak t e r i m i n i n t a r i f i y a p l m a s ,i ve mesleklerin teshil i, asgari yetime mddeti,'a haddi ve t a h s i l s e v i y e s i n i n b e l i r t i l m e s i , sa l kve kabilivel yoklamas, rak yetitireceklerin ev-s a f , bir mukavele metn i , cretlerin tesh i l i ve me-zunlara sert i f ika verilmesi olarak tesiri t elt i .

Su komisyonlar n raporlar, mhendisl ie ha-z r l k formasyonu har i komisyonda avnen k a b u ledilerek ura U m u m i Mcv'eti c get i r i ld i . raU m u m i I f e v ' e l i n d e d e m n a k a a n n mcrkc/i s i k l e -t ini S a n a l Enst i ts me/.unlarmn mhendis l ik tah-j i l i n e k a b u l e d i l i p e c l i l n r % \ - e e e k l ( i l eik i l e l l i veSan'a! Ens f i ts i i me/unlar t a r a l < kserivef i kazan(n, Komisyon r a p o r u n d a k i dier h u s u s l a r bcmeuvne k a b u l edildi. Yal n/, bu mzakereler s ras n-da M a a r i f V e k i l i A h m e t (")/el. Sura k a r a r l a r n ntamamei isticar) mahiyet te o lduunu, muhtar oiaTeknik niversiteye kabul . ar t lar n Veklet in biledikte e tmeve sel; hi\ - eti b u l n n m a d a k lamamihmal etmedi ve bvlece k r l a n am ksmen oi s y a p t r d .

Hu suretle elci? edilen sonu Trk Mhendis'e Mimar Odadan cephesinden phesi/, ki, tama-men tatminkr o l m a d . Bu netice Bir l i i , Yksekt a h s i l e l e a l l k eden h u s u s l a r h a k k n d a al nacak Va-ar la r n , ancak bu t a h s i l i haiz kimselerden tekiledilecek i l m i hev 'c t le r m a r i f e t i i le teshi l edi lebi le-cei h u s u s u n d a teebbse evke ! l i . Y f . M a a r i f .u-ras bir ok miisbel k a r a r l a r a l m olmakla beraber,V k s e k Teknik Orel im b a h s i n d e t a m olan k nu-\ a l l a k olmu s a y l a m a z d . Bu mevzuun yeniden asi eki lde I c d k i k m e i h l i \ a h a s l o luyordu.

Y. Maki a \f i ihen

N N M A L Z E M E S R A F I N AY O L A A N S E B E P L E R

(Supervision) mecmuas:iJi

1*1

vri ! 'V.; f"f i ' Ih - , ">" ., ' t A . ^- ^-H

Malzeme zerinder. Eer ici buna bir trl kendis ini !jr;ij-mamsa. gittike bozulan asab, dzgn icarmasna mani olabilir. Byle hallerde iiistirme, ekseriya iyi netice vermitir. '.

S - Baz iilere daha yakndan ncza-l. etmek ve alka gstermek icabedcr.

Ustabalarn ntdircn temas ettii ifi-1 bazen ii ykn daha fazla hissederler,un zaman yoklanmayan baz iiler c1 o. .ir-inin pek mhim olmad zanma kaplr

Bu gibi iileri ara sra tezgh ba.?m:aklamak hatr sorma ile.kark mnasip ka lafla iin ehemmiyetinin gzden uzakBulmadn tebarz ettirmek, lzmdr. Bu)i hallerde bu kolay usul derhal durumu;hih edebilir.

9 - Bahis konusu ide isimin yeter birDbei oMuu kabul edildii halde hakikat-bu tecrbe yeter olmayabilir.

Bu vaziyette kabahatin hepsi iide de-dir, ie alnrken bahis konusu ite tecr?i olup olmad sorulur. Fakat ie almma-k korkusu veya mirin gznden dmekdiesi i inin vaziyeti olduu gibi anlat-sn, zorlatrabilr. e alnmay mteakip: sk i banda yaplan kontroller bu d umu aydnlatabilir.

10 Yanndaki isilerin kendisine takil-.(ENDS VK FABRKA SE1NE 3 HAZRAN H>f>7 SAYI : l

alan iilerm alan veya kzdrmalarndan dolay sknl.j-ia olabilir.

ir prat ikl i s a n d r , Bu l i san sayesinde mhendis ler m a k i n i ' veinaat y a p m n e v / u n n d a l/.m olan l i k r i ve ma-lumat i tade ve kaydedebilirler.

Teknik Kes i t t in ( i i /el Sanatlar ubesine girerile imden i a r k , resmin e s t e t i k Hai le le r le n u ' r a n nn a k l e t m e s i n . 1 m u k a b i l t e k n i k resim g r a f i k l e temsi ledilen bir lisan oluandadr.

A r t i s t , d inindi ki modelden veya man'/aradanyaJml yaratc mhayyelesiuU'n, seyredenlere eis-nna a s l n n h a s l edecei tes ir i yaratauk veya cis- n i n a r t i s t i n k .Bas ndaki ' k l i hakknda l i k i r v e e -cek bir eser raevdana Belirmeye al r .

KeSsuin r . nk, tarama kullanarak veya siyahbeva/. ci'/.gih'r sayesinde i s tedi i m a n a v i/.ala nnktedir o lmakla beraber, eks ik ka lm hususlarda soy-cdenin l .d avv l k a b i l i v e t i n e de gvenir .

' l ' e k n i k n sim i / e n i n i i ilaha k a t ' i d i r . C) eklinvalin'/, l h a t l a r y l a tahdit e d i l m i t i r ve tahayyle^uveneme/., l a k a t buna ramen k a f a s n d a k i makineveya inaat mcv/.mmda hassas vu- mhendisliin muhtelif ubelerinialkadar eden husus lar hakknda bilgiye sahip ol-maldr lar. Aadaki l iste bu mev/uda ele. alnacakolan hususlar gstermektedir.

- Cvatalar somunlar-- Kama, perin, yay Horu tesisat-- Kaynak ileri- Dililer kamular

- Tutma ve balama aparatlar naat resimleri Mimari resimler Harita ve topografya ama grafik VS.(indik lisann kolay ve doru yu/ubilmek iin

tersim le t ler in in yardmna ihtiya vardr. Hu let-lerin istimalde yaplan resimlere (aletli .resim) de-nir. Eer resim let ve vasta kullanlmadan yapl-msa buna (elle yaplm resim) denir. 'Bir mhen-dis iin bunun ikisinde de iyi derecede gelimi ol-mak kV/.nndn. Birinci ekil mhendislerin hassasi-yet ini gelitirir, el kabiliyetini arttrr ikincisi gr-dn anlanava ve ekil ve uisbetlerini kontroledip onlara hakim olabilme: imknm verir.

r>n resim dili tamuniyle grafik veya ya/h bildildT. Yksek sesle okunamaz, f a k a t temsil edileneisii:" !,ukara,k ifade edilebilmelidir.

B.;;u vapabmek iin onun esas me/.iyetlerim,

24 MHENDiS VE KABR1KA SENE a HAZIHAN 1057 SAYI: l

l u l t e v a s m v e k u l l a n l a n i a r e t l e r i b i lmek l a / ' i r ,

i r . Bu di l nivemklr. Ve prensipleri hemen l e- c b t n dnyaca kabul olmutur. Bir memle-"tte bu mevzuda eitim grm olan kimse ba- b ir memlekette de alabilir.

Bu l i s a n yalnz bir ka teknik ressam' tarafn -an renilmekle k a l m a m a l d r . Teknik sanavideegul veya onunla alkadar kimseler bunu an-vabilmel idirler.

Bir m a k i n e n i n veya b inann yaplabilmesi hu-s nda lzm olan tam malmat verebilmek iin; r a f i k l isan), cismin ekl in i .dnlen ebadn,lalz ' .-mcin cinsini, sa t h eklini, balk vp unvanavi ol 1 ' d r . Btn b u n l a r mkemmolen, abuke doru olarak okunabilecek 'ekilde elle va/ l -l a l d r . Resmin grn bak mndan en m h i mn s u r l a r n d a n bir ide vaz ksmdr. Dikkatsizlikeya cehalet dolavsiyle yaz i l e yazlmam olur- gzel bir resim, sadece gzel olma bakmndan,'il f a k a t f a i d e l i olma b a k m n d a n da mahvo-r . nk okma,mv;lf vaz lar alna s ras ndai t t : 1 -'a sebep olur lar .

v i resim yapabilmek iin i y i ve b a k m l tCrsinl e t i n e i h t i v a olmakla beraber dier baz hususla-, da d ikkat etmek Jzmdr. Hem letler; r n u i a -/a etmek, hem de cazip resim yapmak iin la-m olan husus lar vle sralamak mmkndr:

izgiler T cedvelinin val ini/, st konariyle ii lmel i , alt kenar gnve iin mesnet olarak k u l l a - lmamah, resim k t la r m ak veya cedve-I% kena-ivle kesmemeli, T cedveli oki gibi ku l lan lma-n a l , ka lemler in ucu daima iyi a lm olmal, ka-emler, resim t a h t a s n n stnde almamah, per-gellerin sivri ucunu resim tahtasna batrmamah,lergellerin ek yerlerini yatlamamah,

Mrekke'ple izilen resimlerin zerinde k u r u t -na kad k u l l a n m a m a l adi mrekkeple k u l l a n l -n bi va/. k a l e m i n i im' mrekkebine daldrma-

i i i l , h i l s n s b i r r e s m i n t a m a m i . s l k l c terni/. lcn-

i i e n e l i . Bu resmin h a v a l i v e l h n vok eder. Resmebalamadan evvel resim tahtas n ve a let ler ini iyices i l ip temizlemeli.

Kul lan lan Alet ler k a l d r l r k e n iyice temizlen-meli, Resim tahtas n n s t l/.unsz Alet veyatehi/at la do ld n l na nah, b i r resim yapldktansonra asla kat lanmamahdr .

Resim yaparken bu hususlara dikkat edilecekolursa, hasasiyetinc ilveten :

Ca/ip, temi/, vanlmayan, teksiri kolay ve ima-l t ta h a t a s / k u l l a n l a b i l e n bir resim elde edilir vetersim letleri r/.tn /.aman tam miVkcmmelivette

' ^k u l l a n l a b i l i r . ;

Mhendisler Haklarndan Daham az cret alyorlar

(Bnstnraf Snfife 9 ela)k t ' v f i ve t i kemiyet lehine tehlikeye koyuyon?; kibu. k t i s a d i Rus R u l e t i nevinden yksek bir ku-mardr. Son y l l a r d a rakiplerimizin teknik perso-nel i ve imal vas ta lar n byk lde art rdklar nIr l iyoru/ . Rn isler havat s tandart lar m gze ar-p a c a k derecede vi.iksoltmeksix.in yaplmtr. Ruami l le r olduka ciddi bir durumu temsil ederlerve bi/e sun l haber verirler: Yksek derecede ra-k i p bir dnya piyasasnda ik t i sadi bir muvazeneyiidame ettirmei mit edivorsak. kendi .yurdumuzud/.eue koymak /orunda kalacaz. Bu melhuz me-selenin hall i , mhendisler daha az para alyorlar,sek l indeki bu yaznn umumi tezine zt gibi .grn-mektedir . u vakalar tetkik ve mtalaanza sunu-l u r : Son on ylda gittike artan bir enflsyon halivaadk ki, bundan fertler gittike daha fazln x,arargrdler. Rildiini/. gibi ii cretleri ykselmeedevam e t t i ve bunun dorudan doruya bir neticesiolarak malzeme f i y a t l a r da durmadan artt , f a k a tson bir netice olarak hayal pahal l her zaman-k i n i n stne kt.

HAYAT STANDARDININ YKSELltBiz bir ok bakmlardan Babillilcre benzeri/;

fe/ava ykselen bir k u l e yapyoruz ki onun nis-bet ler i onu ina edenlerin en ar hayallerini geridebrakyor. Mkemelen b i l d i i n i z gibi, her seviye-deki ha lka u veva bu ekilde tesir edecek olar ba-ka ar t la r n balangcna ahit olduk. Ksaca, ku-lemizi bir az daha yksek yapacaz, fakat temeli-ni i s t ik rar l mi l l i bir ikt isat la takvive etmeyeceiz.Mhendis s fa t ile, her b i r in iz ondan daha iy i s in ib i l i r s i n i z . Gittike vkselen havat standard bizipek sessiz bir ekilde dnvn piyasas ndan uzakla-tr yor. Bu yksek hayat standard bizi ahsrn ol-d u u m u z ve bir zaruret dive kabul ettiimiz birhuzur ve rahata vardrr, fakat bir yandan milli ik-tisad grmemczlikten gelirken te yandan kendiahsi istek ve arzularmzn emirlerini takibe devametmemek mecburiyettindoyiTi. Bu ist isnalarla m-hendislerin, her bakmdan, hak ettikleri kadar c-ret veya maa a lmadklar n teshil etmi oluyoruz.Keza onlarn almalarnn karlklarnn eitlive farkl olduunu kabul ediyoruz.

Artist go/iivlo resim

' '''*

Mhendisleri Odasndan

ODA -DARE HEYETH l k i Y n n a l

Umumi K t i p : M i l a t Evs/M l : ' . s i n 11 vevevrvve

Dr. Reat Sar bas('dal j m reScrblcnt B i n g lH a l i m Dorus/Orhan A l p

Oda MurakplarR/.a Bar las , M u s t a f a A k n c , A b d u r r a l m t a n

Balo luOfla Haysiyet Divanl 'Yat Yi icrsoy, Dr. Orhan I k, Prof. Fikret

Narler . N v i t O.smav, Prof. H i l m i ler i

YE MNASEBETLER KOMTESNN1957 YILI PROGRAMI

1 .._ U n n i K t i p l i k e havale e d i l e n i lev/erimle almak.

2 veler in i h t i s a s l a r n n ve ar/.nlarmntesbit i maksad ile anket tert ip ederek net ice le r in ik y m e t l e n d i r m e k .

3 H i i v i i k .ehirlerdeki e i t l i cemiyet vemessese ler in kl tre l f a a l i y e t l e r i n i meler imi/e d -v n r m a k s n r e t i l e k e n d i l e r i n i n b u n l a r d a n f a y d a l a n -m a s n t e m i n e a l mak.

l M i r loka l t emin ederek a v d a bir veva i k id e f a i i v e l e r i m i / r - meslek v e l i ' i ' ' r c l f i l m l e r i ng s t e r i l m e s i n i temine almak.

5 R a / h a l t a t a t i l i ve Havran gnler indeP i k n i k veva toplant ter t ip etmek.

fi A n k a r a ve K r k k a l e ' d e k i f a b r i k a l a r n ge-z i l m e s i n i s a l a m a k .

7 Bir mesleki seri k o n f e r a n s h a f t a s t e r t i petmek, Odasnn sergisi ald takdirde bu konfe-r a n s l a r sergi mddet i ieris inde tert ip edilecek-t i r .

S Sigorta v.' kooparatif mevzuunda i h z a r i a l m a l a r yapmak.

9 -istanbul ve l/.mirde ve mnasebetleri-ni temin edecek bir temsilci temin etmek.

10 Komitenin mevzuu icab nceden k a t ibir programa geirilmesi mmkn o lmayan dierba/ teebbslerde bulunmak.

TEKNK ETDLEK KOMTESNN 1957YTIJ PUOCRAM!

1 U m u m i K t i ] i l i k e ' h a \ f a l e edilecek o l a nk o n u l a r d a al mak.

2 A n k a r a ' d a v c r l i n a k i a \'e vedek parai m a l t n n t e h i r i i i n b i r serg i t e r t i p e t m e k ( i l g i l iv e k l e t l e r i n m / . a h a r e t i t e m i n e d i l e b i l d i i t a k d i r d ebu se rg in in C u m h u r i y e t B a v n m n d a Ser^i E v i n d e

!'. il mas d n l m e k t e d i r .Komitemi/. Y e r l i \ l k n a v e Yedek p a r a l a n

sergis i i i n gereken i l k e l d l e r i v a p a r a k . s e r g i n i nm a h i v e t i u i n t e s b i t i , a l a b i l m e i m k a n l a r n n a v d n -l a . l l m a s , i in m a l i portesi v e sergis i t e r t i p l e v ' e t i -i r i n \ ' a/ . i fe le r in i t e s b i t etmek /.ere idare I T e y ' e t i n -ee bir sergi k o m i t e s i teki l e t m i t i r .

3 \ l e v n l " k e t e n d s t r i s i n i n m a k i n a m h e n -

d i s l i i n i i l g i l e n d i r e n s a h a l a r h a k k n d a , m t a h a s s s v e l e r i m i / , n a r i l e t i l e m n f e r i d e n veva s u k o m i t e l e r

ha l inde a l m a k s n r e t i l e a a d a k i k o l l u l a r h a k k n -da birer etd v a p t r a r a k rapor lar l a n / i m et t i rmek.

a) Makina S a n a v i i m i / . i n u m u m i e t d ve men-l?ketim7,de k u r u l a c a k m a k i n a s a n a v i i n d e pr ivor i te .

b) Demir Y o l l a r m l a b u h a r l a i s l e t m e d e n di/el-l i ve e l e k t r i k l i iletmeve gei.

c) S i v i l havac l m/, .) Teks t i l m a k i n a l a r m i n memleket d a h i l i n d e

i m a l i .

d) Demir-elik ve dier maden s a n a y i i .

M f t H E N D t S VF, F A B R t K A SENE 3 H A Z R A N U>r>7 S A Y I : l

e) Dkm .sai . v i .l) elik K o s l n i k s Y O i .g) Kaldrma aralar,h) Vagon imalt) Motor imaltj) Traktr ve Ziraat aletleri imalik) Otomobil ve Kamyon imalt ) Yedek para imalt