Uvod

Prof. dr. Mugdim Pai

Terminologija Terminologija:

Resursi, faktori proizvodnje, (proizvodni) inpuC sve to se korisC u procesu proizvodnje dobara i usluga

Dobra opipljivi ziki proizvodi koji se koriste za zadovoljene odreenih elja

Usluge neopipljivi ekvivalent dobru

2

Ogranienost i ekasnost Dvije odrednice u ekonomiji:

Ogranienost Ekasnost

Sva su dobra ograniena, a ljudske elje su neograniene, Ne postoji nain da se proizvede beskonano dobara Stoga ekonomija neke zemlje ne moe proizvesC sve to svaki

pojedinac eli, odnosno da zadovolji ak i mali broj elja svojih stanovnika

Ekonomija mora pronai nain da dobra i usluge proizvode na najekasniji mogui nain.

Ekasnost je druga bitna odrednica savremenih ekonomija.

3

Faktori proizvodnje

4

InpuC, resursi, faktori proizvodnje, Faktori proizvodnje su resursi ili inpuC koji se koriste da se proizvedu dobra ili usluge (ili outpuC)

Sve to se korisC u procesu proizvodnje dobara i usluga (outputa)

Resursi - (Klasini pristup)

5

1. Materijal (M): Sve ono to moemo nai u prirodi kao to je voda,

zemlja, minerali, naUa, gas, itd., kao i procesirani proizvodi nastali iz prirodnih resursa (aluminij, papir, elik, drvo, gorivo...)

2. Radna snaga (L): Usluge zaposlenika u vidu implementacije njihovih

kompetencija (znanje, vjeCne, vrijednosC i zike i psihike mogunosC zaposlenika) na radnom mjestu u procesu proizvodnje proizvoda ili usluga.

3. Kapital (K): InpuC kao to su objekC (objekat fabrike, prodajni

salon, ...), oprema (maine, ...)... Ne ukljuuje novac.

Resursi

Resursi: tangible (opipljivi resursi) intangible (neopipljivi resursi)

Ljudski kapital kompetencije zaposlenika (znanje, vjeCne, vrijednosC, mogunosC zaposlenika)

Informacije InovaCvnost (inovacije) ...

6

InpuC i OutpuC

7

Operacije

InpuC

Dobra Usluga

Output

L, M, K

Tri kljuna pitanja

Koja dobra i usluge proizvodiC (ta proizvodiC) Kako ih proizvodiC (nain) Za koga (raspodjela)

8

Trina ekonomija (Modicirani) kapitalizam kao ekonomski okvir RelaCvno slobodno trite regulirano dravnim (vladinim) mjerama i regulama

Trite: prostor gdje se sueljava ponuda i potranja

Mjesto biznisa: na strani ponude iniciran potranjom

Prot: osnovni pokreta preduzetnikog i biznis djelovanja na strani ponude

Trite

Trite se denira kao stalan i organiziran oblik dovoenja u kontakt ponude s potranjom

Trite je i mehanizam kojim se reguliraju odnosi prodavaa i kupaca u uslovima u kojima sudionici razmjene ili kupoprodaje ostvaruju svoje ciljeve i interese, te zadovoljavaju svoje elje i potrebe zbog kojih i stupaju u meusobne odnose.

10

Trite - bazini okvir

11

Prihod preduzea od prodatih

dobara i usluga

Tok novca

Tok dobara i usluga

Kupljeni faktori proizvodnje od strane

preduzea

12

TRITA DOBARA I USLUGA

Preduzea prodaju Domainstva kupuju

TRITA FAKTORA PROIZVODNJE

Preduzea kupuju Domainstva prodaju

PREDUZEA Koriste faktore proizvodnje Proizvode dobra i usluge

DOMAINSTVA Troe kupljena dobra i usluge Posjeduje faktore proizvodnje

Novac koji posjeduju preduzea

za kupovinu faktora

proizvodnje koje nude

domainstva

Prihod domainstava od

prodatih faktora

proizvodnje

Novac koji posjeduju

domainstva za kupovinu

dobara i usluga koje

nude preduzea

Proizvedena dobra i

usluge od strane preduzea

Kupljena dobra i usluge od strane

domainstava

Faktori proizvodnje koje posjeduju

domainstva

Dijagram krunog toka

Unutranji krug: predstavlja tok dobara i usluga Vanjski krug: predstavlja tok novca

13

Dijagram krunog toka

Domainstva i preduzea djeluju na tritu dobara i usluga Domainstva su kupci, a preduzea prodavai

Domainstva i preduzea djeluju na tritu faktora proizvodnje Preduzea su kupci, a domainstva prodavai

14

Razmjena se deava na dva trita: Trite faktora proizvodnje (ili inputa):

Domainstva, kao vlasnici faktora proizvodnje, prodaju ove inpute preduzeima na tritu faktora proizvodnje

Trite dobara i usluga (ili outputa): Preduzea (proizvoai) proizvodene dobra i usluge prodaju

domainstvima (potroaima) na tritu dobara i usluga

Dijagram krunog toka

15

Preduzetnitvo

Preduzetnitvo je (Peter Drucker): (1) stvaranje nove i drukije vrijednosti (2) novog i drukijeg naina zadovoljenja

potreba (3) pretvaranje inputa u outpute

16

Preduzetnitvo i Biznis

Biznis: ve ustrojena poslovna aktivnost

Svrha biznisa: kreirati kupce (potranju) (P. Drucker)

Dvije bazine funkcije biznisa (P. Drucker): inovacija i marketing, ... a sve ostalo je TROAK

Profit: pokreta biznisa, ali ne i njegova svrha

17

Uloga drave (vlade) u biznisu Dva bazina ekonomska cilja drave:

ivotni standard (to vei GDP bruto domai proizvod)

zaposlenost (to nia stopa nezaposlenosti) Biznis: kljuno sredstvo za ostvarenje

ekonomskih ciljevi drave Proaktivan odnos prema preduzetnitvu i

biznisu - uslov za uspjenu ekonomiju Makroekonomski okvir i zakonska regulativa -

okvir i poluge 18

Uloga vlade u biznisu

19

Oblici organizovanja biznisa Privatno preduzee

Jedno (1) lice vlasnik imovine Partnerstvo (ortako drutvo)

vie vlasnika, ugovorno regulirani odnosi Korporacija (dioniarsko drutvo)

vie vlasnika: institut dionice (akcije) i berze http://www.forbes.com/lists/

20

Oblici organizovanja biznisa (SAD)

21

EU definicija SME (small and medium sized enterprises)

22 Izvor: http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/facts-figures-analysis/sme-definition/

Uspjenost organizacije

1. Efektivnost-efikasnost Kratki rok Dugi rok

2. Stakeholder-ski pristup Razne interesno-uticajne grupe razni kriteriji

uspjenosti 3. BSC: Balansirani koncept mjerenja

uspjenosti (Balance Scored Card)

23

Efektivnost-Efikasnost

Efektivnost (engl. effectiveness) Efikasnost (engl. efficiency)

24

Efektivnost

Efektivnost: raditi pravu stvar oblikovanje prave stvari stvarne

vrijednosti za kupca: fokus na potranji (na kupca-klijenta)

Fokus na desnoj strani mozga (kreativnost) Efektivnost je okrenuta izvan organizacije Dostizanje organizacijskih ciljeva

25

Efikasnost

Efikasnost: raditi stvar(i) na pravi nain fokus na minimiziranje utroka resursa

(trokove) Fokus na lijevoj strani mozga (analitinost) Efikasnost je okrenuta prema organizaciji,

odnosno prema troenju resursa Sa to manje inputa dobiti to vie outputa

26

Manji utroci

27 Dva suprotnosmjerna procesa

Efektivnost,,efikasnost,,performanse,,

, E"f"i"k"a"s"n"o"s"t"Niska" Visoka"

E"f"e"k"t"i"

""

Visoka"

Menader,je,oblikovao,pravu,stvar,ali,je,nain,koritenja,resursa,lo,Rezultat:,,Proizvod/usluga,kojeg,kupci,ele,,ali,neprihvatljiva,prodajna,cijena,

Menader,je,oblikovao,pravu,stvar,i,koristi,resurse,na,pravi,nain,,Rezultat:,,Proizvod/usluga,kojeg,kupci,ele,po,prihvatljivoj,prodajnoj,cijeni,,

v"n""o"s"t"

""

Niska"

Menader,nije,oblikovao,pravu,stvar,i,koristi,resurse,na,lo,nain,Rezultat:,,Proizvodi/usluge,loeg,kvaliteta,koje,kupci,ne,ele,

Menaderi,nisu,oblikovali,pravu,stvar,,ali,koriste,angairane,resurse,na,pravi,nain,Rezultat:,,Kvalitetan,proizvod/usluga,kojeg,kupci,ne,ele,

Organizacije,sa,visokim,performansama,su,i,efektivne,i,efikasne,

28

Profit: mjera organizacijske uspjenosti u kratkom roku

29

30

Balansiranje efekCvnosC i ekasnosC

efekDvnost ekasnost

Balans izmeu efektivnosti i efikasnosti

Kratki i dugi rok Kratki rok:

profit: raunovodstveni nain mjerenja uspjenosti ukupan prihod (efektivnost) ukupni troak (efikasnost)

likvidnost Dugi rok:

opstanak; nadprosjene ekonomske performanse; poveanje trine vrijednosti firme

samo ako se ponaa(mo) inovativno (fokus na efektivnu stranu biznisa)

31

32

Stakeholder-ski pristup Oekivanja interesno-uticajnih

grupa

Socijalna odgovornost zatita okolia

Drutvena zajednica

Potovanje zakona i plaanje poreza Vlada

Brzo plaanje DobavljaI

Zadovoljavajua cijena, kvalitet I servis

Kupci

Dobra zarada i siguran posao Zaposleni

Rast profita, efektivnosti i efikasnosti Menadment

Rast vrijednosti dionica i dividendi Vlasnici

Oekivanja Stakeholders

33

Balansirani koncept mjerenja uspjenosti - BSC

Balansirani koncept mjerenja uspjenosti (engl. Balanced Scorecard BSC) Cjelovit nain mjerenja organizacijske

uspjenosti etiri perspektive

Finansije i budet Klijenti Poslovni proces Uenje i rast

BSC irok set parametara

BSC

Parametri

Finansije

Rast prihoda/ profit Gotovinski tok Smanjenje trokova/ unapreenje produktivnosti Investicije

Kupci

Trino uee Stepen zadovoljstva kupca Novi kupci

Poslovni proces

Trajanje poslovnog procesa/ koeficijent obrta Stanje zaliha

Uenje i rast

Stepen zadovoljstva zaposlenih Stepen motiviranosti zaposlenih Produktivnost zaposlenih

34