100 Soruda e-Defter

Yayna hazrlayan Uur Doan, Gelir daresi Daire Bakan Vergi Sorunlar Dergisi Ocak -2012 Saysnn Eki Olarak Yaymlanmtr.

100 SORUDA

E-Defter

Uur DOAN Gelir daresi Daire BakanVergi Sorunlar Dergisi Ocak -2012 Saysnn Eki Olarak Yaymlanmtr.

Bu yaynn her trl yaym hakk 5846 Sayl Fikir ve Sanat Eserlari Kanunu'na gre yayncya (Gelirler Kontrolrleri Dernei'ne) aittir.

NSZ Gelir daresi Bakanl uzun yllardr lkemizde bilgi ilem teknolojilerini hem vergi dairesi ve kendi i ve ilemlerinde hem de mkellef hizmetlerinde en etkili bir biimde kullanan kamu kurumlarndan birisidir. Bakanlk zellikle 2000li yllarn ortalarndan sonra teknolojik alt yapsn daha fazla glendirmi, bu sayede mkelleflere sunulan hizmetlerin hz ve kalitesi daha da artrlm ayrca vergi dairesi ilemleri hz kazanmtr. Bu kapsamda elektronik vergi dairesi otomasyonu (E-VDO) genel ats altnda; e-beyanname, e-deme, e-haciz, e-vergi levhas, e-bor sorgulama, eKDV iadesi, e-zelge, e-posta bilgilendirme, e-pos sat sorgulama, e-fatura, e-takkom (takdir komisyonlar otomasyonu), e-uyum, e-analiz (risk analizi) ve e-denetim gibi ok sayda proje hayata geirilerek baaryla uygulanmaya devam edilmektedir. Ayrca e-yoklama, e-cari hesap, e-bilet, e-ariv, e-belge ynetimi, e-kayt (sicil) ve e-tebligat gibi birok elektronik uygulamann hayata geirilmesine dnk almalar youn bir ekilde srdrlmektedir. Bu almalar sonucunda yakn bir gelecekte tek bir e-Trkiye Vergi Dairesi Modeli ile e-mkellef uygulamas, ierisinde yaadmz bilgi ilem ana uygun bir ekilde doal olarak ortaya km olacaktr. Maliye Bakanl (Gelir daresi Bakanl) ile Gmrk ve Ticaret Bakanl tarafndan yaplan ortak almalar sonucu 13 Aralk 2011 tarih ve 28141 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Elektronik Defter Genel Teblii, 01.01.2012 tarihinden itibaren uygulanmaya balanacaktr. E-defter uygulamas ile; mkellef hizmetlerinde ve idari ilemlerde hem mkellefler hem de kamu ve zel sektrn birok uygulamasnda ok byk kolaylklar ve maliyet avantajlar sunacak olan yeni bir proje daha hayata geirilmi olacaktr. Elinizdeki bu kitapk sz konusu Genel Tebli esas alnarak hazrlanm olup, ieriinde ayrca e-defter konusunda uluslar aras gelimeler, uzaktan denetim ve e-denetim, e-defterin kulland XBRL teknolojisi gibi merak edilen dier genel konulara da deinmitir.Kullanm kolayl asndan kitapk yedi farkl blme ayrlm ve ayrca son ksma e-defter kavramalar szl ile edefter i ak emas ilave edilmitir. En son ksmda ise Genel Tebliin Resmi Gazetede yaymlanm haline yer verilmitir. Okuyuculara faydal olmas temennisiyle Uur DOAN Aralk 2011, Ankara

5

6

NDEKLER GR............................................................................................... 11 BRNC BLM .............................................................................. 13 GENEL OLARAK E-DEFTER .............................................................. 13 Soru 1. E-defter nedir? ................................................................................. 13 Soru 2. E-defter ile ilgili dzenlemeleri yapmaya hangi kurumlar yetkilidir? ....................................................................................... 13 Soru 3. E-defter ile ilgili dzenlemelerin kanuni dayanaklar nelerdir? .... 13 Soru 4. E-defterin amac nedir? ................................................................... 15 Soru 5. Defter standard ne demektir? ........................................................ 15 Soru 6. Defter format ne demektir? ........................................................... 16 Soru 7. Tek format ve standart neden nemlidir? ...................................... 16 Soru 8. E-defter tutmak isteyen bir mkellefin ataca ilk adm nedir? .... 17 Soru 9. Kimler e-defter tutabilir? ................................................................ 18 Soru 10. Avukat olarak serbest meslek faaliyetinde bulunuyorum; e-defter tutmam mmkn m? .................................................... 18 Soru 11. Kullandm muhasebe program ile e-defter arasnda nasl bir fark var? ....................................................................................... 18 Soru 12. Hangi defterler elektronik ortamda tutulacak? ........................... 19 Soru 13. E-defter tutmak zorunlu mu? ....................................................... 19 Soru 14. Maliye Bakanl sektrler itibariyle e-defter tutma zorunluluu getirebilir mi? ................................................................................ 19 Soru 15. Bir mkellef olarak e-defteri tercih etmemin bana ne faydas olacak? ....................................................................................... 19 Soru 16. E-defterin Vergi Usul Kanunu ve Trk Ticaret Kanunu kapsamnda delil olma zellii var m? ........................................ 20 Soru 17. Mali mhr ve elektronik imza ne demektir? .............................. 20 Soru 18. Mali mhr nasl edineceim? ................................................... 21 Soru 19. E-defter berat nedir? .................................................................... 21 Soru 20. E-defter ile e-fatura entegrasyonunu salamak mmkn m? ... 22 Soru 21. Btn mkellefler ierik itibariyle ayn e-defter programn m kullanacak? .................................................................................... 22 7

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

KNC BLM ................................................................................ 23 E-DEFTERE BAVURULMASI............................................................ 23 Soru 22. E-defter tutmak iin izin almam m gerekiyor? ........................... 23 Soru 23. E-defter bavurusunu hangi kuruma yapacam? ....................... 23 Soru 24. E-deftere bavurmak iin hangi artlar tamam gerekiyor? ..... 23 Soru 25. E-deftere bavurmak iin hangi belgeleri hazrlamam gerekiyor? ...................................................................................... 23 Soru 26. E-defter iin bavurdum; uzunca bir sre getii halde henz cevap alamadm; sebebi ne olabilir? ............................................. 24 Soru 27. E-defter bavurumu yaptm, henz onaylanmad; bu arada kt ortamnda tutacam defterlerimi notere onaylatmam gerekiyor mu? ................................................................................ 24 NC BLM .............................................................................. 25 E-DEFTER OLUTURULMASI............................................................ 25 Soru 28. Hangi dnemler itibariyle e-defter oluturmam gerekiyor?........ 25 Soru 29. E-defterde al ve kapan onay ne demektir? E-defterim ne zaman onaylanm olacak? ...................................................... 25 Soru 30. E-defterimi, hangi tarihe kadar oluturmam gerekiyor? ............. 25 Soru 31. Aylk olarak e-defter oluturulmas srecinde son adm hangisidir? ..................................................................................... 25 Soru 32. Oluturduum e-defterde sonradan muhasebe kaytlarnda bir hata yaptm fark ettim. Bunu nasl dzeltebilirim? ................ 26 Soru 33. E-defter tutanlar kt ortamnda da defter tutacaklar m? ....... 26 Soru 34. Dnem iinde e-defter tutmaya baladm. Eski defterlerime ait ne tr bir ilem yapmam gerekiyor? ............................................. 26 Soru 35. E-defter uygulamas ne demektir? ............................................. 26 Soru 36. E-defter uygulamasna nasl gireceim? .................................... 27 Soru 37. E-Defter Uygulamasna girdikten sonra neler yaplmaktadr? . 27 Soru 38. Kendi sistemimde e-defterimi oluturdum. Kanuni olarak, e-defteri oluturmu saylr mym? ............................................. 27 Soru 39. Bir tzel kii olarak e-defteri nasl oluturacam?...................... 28 Soru 40. Bir gerek kii olarak e-defteri nasl oluturacam? ................... 28 Soru 41. Hesap dnemi/takvim yl iinde e-defter tutmaya balayanlarn kaytlar hangi dnemleri ierecek?.............................................. 29 8

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

Soru 42. Oluturduum e-defter beratm Maliye Bakanl m, Gmrk ve Ticaret Bakanl m onaylayacak? ........................................... 29 Soru 43. Berat verme ne anlama gelmektedir? ........................................... 29 Soru 44. Beratm onaylarken elektrik kesildii iin ilemim tamamlanamad; ne yapmam gerekiyor? ..................................... 30 Soru 45. Zaman damgas ne demektir? Nerede ve nasl kullanlr? .......... 30 Soru 46. Zaman damgas olmayan mkellefler elektrik kesintisi gibi sebeplerle beratlarn Bakanlk sistemine onaylatamazlarsa ne olacak? ....................................................................................... 30 DRDNC BLM......................................................................... 31 E-DEFTERN MUHAFAZASI .............................................................. 31 Soru 47. E-defter muhafaza ve ibraz ykmll hangi hususlar ieriyor? ....................................................................................... 31 Soru 48. E-defter ibraz etmek iin berat da muhafaza etmek zorunda mym? ............................................................................ 32 Soru 49. E-defterimi yurt dnda tutabilir miyim? .................................... 32 Soru 50. E-defterimi bir bulutta (cloud computing) tutabilir miyim? ... 32 Soru 51. E-defter Gelir daresi Bakanl ve/veya Gmrk ve Ticaret Bakanl bnyesinde mi muhafaza edilecek? ............................. 33 Soru 52. E-defteri on-line olarak m Gelir daresi Bakanlnn bilgi ilem sistemine aktaracam?............................................... 33 Soru 53. Oluturduum e-defter beratn Bakanlk mali mhrnn vurulmas amacyla Bakanlk sistemine aktarrken, e-defterimdeki muhasebe kaytlarna ait bilgileri de transfer etmi oluyor muyum? ..................................................... 33 Soru 54. Hangi durumda e-defter iznim iptal edilir? ................................. 33 Soru 55. lgili bakanlklar bilgi ilem sistemlerimi denetleyebilirler mi? ..................................................................... 34 Soru 56. Tzel kii bir mkellef olarak e-defter tutabilmek iin e-fatura uygulamasndan yararlanma iznine sahip olmam m gerekiyor? ...................................................................................... 34 Soru 57. E-fatura uygulamasndan yararlanmak iin Gelir daresi Bakanlna bavurdum, ancak henz bir cevap alamadm; bu arada e-defter tutmak iin bavuruda bulunabilir miyim? ......... 34 Soru 58. E-defterimi tuttuum bilgi ilem sistemim haczoldu; ne yapmam gerekiyor? ....................................................................... 35 9

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

Soru 59. E-defterim bilgi ilem sisteminden silindi; ne yapmam gerekiyor? .................................................................. 35 Soru 60. E-defter iin noter masrafna benzer bir tasdik gideri olacak m? ...................................................................................... 35 Soru 61. Trk Ticaret Kanununa gre tutulmas mecburi olan karar defteri de elektronik ortamda m tutulacak? .................. 35 Soru 62. E-defterime esas tekil eden kayt ve verileri de ayrca saklamak ve gerektiinde ibraz etmek zorunda mym? ............. 35 Soru 63. Oluturulan e-defter, Bakanlk tarafndan onaylanan berat olmakszn Vergi Usul Kanunu ve Trk Ticaret Kanunu kapsamnda geerli kanuni defter olarak kabul edilebilir mi? .... 36 BENC BLM .............................................................................. 37 E-DEFTER VE YAZILIMLARIN UYUMLULUK ONAYI .......................... 37 Soru 64. Yazlmn uyumluluk onay ne demektir? .................................. 37 Soru 65. Yazlm reticileri yazlmlarnn uyumluluk onayn alabilmeleri iinhangi belgelerle nereye bavuracaklardr?......... 37 Soru 66. Test arac nedir? .......................................................................... 38 Soru 67. Test arac nasl ileyecek? Hangi kontrolleri yapacak? ............. 38 Soru 68. Hangi testleri geen yazlmlara uyumluluk onay verilecek?...... 39 Soru 69. Kendi gelitirdiim yazlm kullanan bir firma olarak ben de uyumluluk testi yaptracak mym? .............................................. 39 Soru 70. E-defter yazlmndaki bir deiiklikten veya yeni karttmz bir versiyondan dolay uyumluluk testi bir kez daha m yaplacak?....................................................................................... 39 Soru 71. lan edilen yazlmlar aracl ile e-defter tutacaklarn ayrca test yapmalarna gerek var m?..................................................... 40 Soru 72. Yazlmna uyumluluk onay alan bir reticinin, sonras iin nasl bir ykmll bulunmaktadr?........................................ 40 Soru 73. Gelir daresi Bakanlnca henz onaylanmam bir yazlm kullanyorum; bununla e-defterimi oluturabilir miyim? ........... 40 ALTINCI BLM .............................................................................. 41 E-DEFTER VE DENETM ................................................................... 41 Soru 74. Denetim eleman e-defterimi istedi; bunu nasl ibraz edeceim? ...................................................................................... 41

10

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

Soru 75. E-defterimi isteyen denetim elaman, ibraz ettiim beratn o deftere ait olup olmadn nasl kontrol edecek? ....................... 41 Soru 76. E-defterimi isteyen denetim elamanna kar, ibraz dnda ne gibi ykmllklerim var? ............................................................ 42 Soru 77. Oluturduum e-defteri inceleme elamanna ibraz etmedim; cezas nedir? .................................................................................. 42 Soru 78. Hesap dnemi iinde e-defter tutmaya baladm; kt ortamndaki defterlerimi ne yapacam? ..................................... 42 Soru 79. E-defter dareye olan dier baz ykmllklerimi; rnein Ba-Bs formlarn verme, mizan, bilano, gelir tablosu gibi baz bildirimleri, ortadan kaldracak m? ............................................. 43 Soru 80. E-defter beyanname verme ykmllm nasl etkileyecek? . 43 Soru 81. Denetim eleman e-defterime uzaktan eriebilecek mi? ............. 43 Soru 82. Uzaktan denetim nedir, nasl yaplr?........................................... 44 Soru 83. Beyannamemi vermeden nce bir analiz program ile defterlerimin ieriine dnk kendim bir analiz yapabilir miyim? ............................................................................ 44 Soru 84. Denetim eleman ibraz ettiim e-defter zerinde nasl analiz yapacak? ....................................................................................... 45 Soru 85. Ortak denetim (jointaduit) ne demektir? E-defter ile ortak denetimin balants nedir? ........................................................ 46 Soru 86. Oluturduum e-defter vergi denetimine dnk herhangi bir analiz yapmakta mdr? ................................................................. 47 Soru 87. E-defter berat, oluturduum e-defterin ieriine dnk bir onay veya denetimi ifade eder mi? .............................................. 47 Soru 88. SAF-T ne demektir? ....................................................................... 47 YEDNC BLM.............................................................................. 49 E-DEFTER TEKNOLOJS ................................................................. 49 Soru 89. E-defterde kullanlan XBRL teknolojisi ne demektir?.................. 49 Soru 90. XBRL ile XMLin fark nedir? ......................................................... 50 Soru 91. Taksonomi ne demektir? ............................................................... 50 Soru 92. XMLin arka plandaki grnm ile kullancya yansyan grnm nasldr? ....................................................................... 50 Soru 93. XBRL hangi ihtiyatan domutur? .............................................. 53 Soru 94. XBRL bir muhasebe standard mdr? ........................................... 54 11

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

Soru 95. XBRL sadece finansal raporlama m yapar?.................................. 54 Soru 96. Dnyada XBRL kullanmnn yaygnl nasldr? ........................ 54 Soru 97. E-defter klavuzlar hangileridir? .................................................. 56 Soru 98. Bu klavuzlarda neler yer almaktadr? .......................................... 56 Soru 99. Bir mkellef olarak bu klavuzlardan nasl faydalanacam? ...... 57 Soru 100. Trkiyedeki e-defter uygulamasnn yurt dndaki benzer uygulamalardan stn taraflar (rnein SAF-Tye stnl) nelerdir? ....................................................................................... 57 E-DEFTER KAVRAMLAR SZL ................................................... 59 EK:1 E-DEFTER AKI SREC ....................................................... 61 EK:2 ELEKTRONK DEFTER GENEL TEBL .................................... 62 KAYNAKA ...................................................................................... 71

12

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

GR Bilgi ilem teknolojilerinde (BT) son yllarda yaanan hzl ve olaanst gelimeler, kamusal ve zel hayatmzn her alann derinden etkilemeye devam etmektedir. BT ekonomik faaliyetleri sadece kreselletirmek, hzlandrmak ve kolaylatrmakla kalmad1; ayn zamanda bu faaliyetlerin etkilerine ve sonularna hem ulusal hem de uluslararas dzeyde herkes tarafndan daha rahat ulalabilmesi, anlalabilmesi ve analiz edilebilmesini de kolaylatrd. Bu kapsamda ekonomilerin can damar olan sermaye piyasasnda faaliyet gsteren aktrler ile zellikle ok uluslu irketlerin her trl finansal raporlamalarnn uluslararas standart bir formatta oluturulmas ve analiz edilebilir olmas effaf bir ekonomik ortam iin artk bir gerekliliin tesinde zorunluluktur. Dnya ekonomisindeki kreselleme trendi, e-ticaretin ortaya k ve yaygnlamas da dhil olmak zere, ok uluslu irketlerin dnya apnda ok farkl yasal dzenlemelere maruz kaldklar yeni bir ortam meydana getirmitir.2 Bu kapsamda gelir idareleri de uluslararas bilgi deiimi ve hatta lkeleraras ortak denetim (jointaudit) yaplmas yoluyla gittike artan bir ihtiya olarak uluslar aras ibirlii yollarn aratrmaktadrlar. Gnmzde modern btn vergi idareleri mkelleflerin vergisel uyumlarnn artrlmas ve idarelerin vergi toplama maliyetlerinin azaltlmasna dnk olarak BTlerindeki gelimelerden azami lde faydalanmann yollarn aratrmakta ve bu konuda youn uluslararas ibirlii ierisine girmektedirler. ada dnyada gelir idarelerinin ncelikli hedefi vergisel uygulamalarn basitletirilmesi, kolaylatrlmas ve bu suretle mkelleflerin uyum maliyetlerinin azaltlmasn salamaktr. imdiye kadar kt ortamnda tutulan ve bu yzden kt, tasdik ve arivleme maliyetlerine katlanlan defter tutma ykmlnn gnn gelien teknolojik imkn ve artlar erevesinde artk elektronik ortamlarda tutulmas mkelleflerin olduka lehinedir. Dier taraftan, gnmzde mkelleflerin hemen hemen tamamnn, kaytlarn eitli yazlmlar aracl ile bilgisayar ortamlarnda tuttuklar ve fakat bunlarn standart bir veri format iermedikleri de bilinen bir gerektir. Bu durum, zellikle yetkili makamlarn defter kaytlarna ulamak istedikleri zaman mkellefler iin; verilerin istenen formatlarda hazrlanmas, bu i iin personel tahsisi, ilgili birimlere verilerin transferi v.s. birok maliyet1 Bu konunun detayl bir deerlendirmesi ve arpc rnekler iin bkz.,The World is Flat, Thomas L. Friedman, A Brief History of the Twenty-first Century, Farrar, Straus&Giroux, April 2006 ;Yerel Hizmetlerin Kresellemesi:Hizmet Sektrnde Outsourcing, Uur Doan, Yaklam Dergisi, say 161. Pek ok gzlemciye gre kreselleme her eyden ok ekonomik kresellemedir. okuluslu irketler ise doalar gerei, kresellemenin asli paralardr. Konu hakknda daha detayl aklama ve tartmalar iin bkz., George Ritzer, Kresel Dnya (ev.Melih Pekdemir), Ayrnt Yaynlar, 2011, sayfa 62, 64.

2

13

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

unsurunu da beraberinde getirmektedir. Ayrca, byk lekli iletmelerin i ve d denetimlerinde standart bir veri formatnn olmamas bu iletmelerin ynetim ve denetim faaliyetlerini olumsuz ynde etkilemektedir. Zamanmzda denetim elamanlar vergi incelemelerinde daha ok ve daha karmak elektronik veri ile muhatap olmaktadrlar. Denetim elamanlarnn ok farkl yazlmlar aracl tutulan bu kadar ok ve karmak verilerden anlaml sonular kartabilmesinin yolu, bunlarn bilgisayar programlar vastasyla uygun standart ve formatlarda tutulmasndan gemektedir. Nitekim dnyada sadece gelir idareleri deil, birok uluslararas kurum da bu kapsamda almalar yapmaktadrlar. Bu tr ortak ve standartlatrlm almalar sadece gelir idarelerinin deil, i ve d dier denetilerin de etkili ve verimli denetim yapmalarna imkn salamaktadr. Ayrca, rnein OECD tarafndan bir model olarak gelitirilmi olan ve ye lkelerce uygulanmas nerilen SAF-T3 benzeri Standart Denetim Dosyalarnn uluslararas bir standart dhilinde gelitirilmesi, farkl lkelerde deiik yasal dzenlemelere maruz ok uluslu irketlerin uyum maliyetlerinde ciddi bir de yol aacaktr. E-defter uygulamas ayn zamanda mkelleflere, oluturulacak olan bilgisayar programlar aracl ile zellikle beyannamelerin dzenlemesinden veya bir vergi incelemesine defterlerin ibrazndan nce kendi kaytlarn kendilerinin denetlemesine, dzeltmesine, hata ve eksikliklerin bulunmasna imkan verecek oto kontrol yollarn da aacaktr (self-testing/self-auditing). OECD, gelir idarelerine vergi denetimlerinde bir yandan SAF-Tnin kullanlmas ynnde tavsiyelerde bulunurken dier taraftan, denetim otomasyonu konusunda ok daha kapsaml bir bak as sunan XBRL konusunda devam eden almalarn da yakndan takip edilmesini nermektedir.4 XBRL teknolojisi, lke olarak bizim e-defter projesinde kullandmz ve bugn dnyada sadece AB yesi lkeler arasnda deil, ABD, Kanada ve Japonya gibi birok gelimi lke tarafndan da gittike artan bir ekilde benimsenen uluslararas kabul grm muhasebe ve finansal raporlama alannda dijital bilgi aknn en nemli aracdr. Genel erevesini yukarda ksaca izmeye altmz ulusal ve uluslararas teknolojik ve ekonomik gelimelere paralel olarak Maliye Bakanl (Gelir daresi Bakanl) ile Gmrk ve Ticaret Bakanlnn ortak almalar sonucu 13 Aralk 2011 tarih ve 28141 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren ve 01.01.2012 tarihinden itibaren uygulanacak olan 1 Sra No.lu Elektronik Defter Genel Teblii ile getirilen e-defter projesi hem mkelleflerin vergiye gnll uyumdzeylerini artracak hem de kamu ve zel sektr kurumlarna ciddi katklar salayacaktr.3 4 SAF-T:Standart Audit File forTax Purposes-Vergisel Amal Standart Denetim Dosyas. Konu hakknda detayl aklamalar iin soru 88e baknz. OECD, Center for Tax Policy and Admisintration, Guidance Note:Guidance for the Standart Audit File-TaxVersion2.0, April 2010, sayfa 5.

14

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

BRNC BLM GENEL OLARAK E-DEFTER

Soru 1. E-defter nedir? E-defter, ekil hkmlerinden bamsz olarak Vergi Usul Kanununa ve/veya Trk Ticaret Kanununa gre tutulmas zorunlu olan defterlerde yer almas gereken bilgileri kapsayan elektronik kaytlar btn olarak tanmlanabilir.

Soru 2. E-defter ile ilgili dzenlemeleri yapmaya hangi kurumlar yetkilidir? E-defter ile ilgili mevzuat dzenlemeleri yapmaya Maliye Bakanl (Gelir daresi Bakanl) ile Gmrk ve Ticaret Bakanl yetkilidir.

Soru 3. E-defter ile ilgili dzenlemelerin kanuni dayanaklar nelerdir? Bilindii zere, 6762 sayl Trk Ticaret Kanununun Defter Tutma Mkellefiyeti balkl 66. maddesinin ikinci fkrasnda, sz konusu maddede geen defterlerin (yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri, karar ve iletme defteri) elektronik ortamda veya dosyalama suretiyle tutulabilecei ve bu defterlerin al ve kapan onaylarnn ekli ve esaslar ile bu defterlerin nasl tutulacann Gmrk ve Ticaret Bakanl ile Maliye Bakanlnca karlacak mterek bir teblile belirlenecei hkme balanmtr. Dier taraftan, 213 Sayl Vergi Usul Kanununun Mkerrer 242 nci maddesinin 2 numaral fkras ile Maliye Bakanl; elektronik defter, kayt ve belgelerin oluturulmas, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafazas ve ibraz ile defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulmas ve dzenlenmesi uygulamasna ilikin usul ve esaslar belirlemeye, elektronik ortamda tutulmasna ve dzenlenmesine izin verilen defter ve belgelerde yer almas gereken bilgileri internet de dhil olmak 15

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

zere her trl elektronik bilgi iletiim ara ve ortamnda Maliye Bakanlna veya Maliye Bakanlnn gzetim ve denetimine tbi olup, kuruluu, faaliyetleri, alma ve denetim esaslar Bakanlar Kurulunca karlacak bir ynetmelikle belirlenecek olan zel hukuk tzel kiiliini haiz bir irkete aktarma zorunluluu getirmeye, bilgi aktarmnda uyulacak format ve standartlar ile uygulamaya ilikin usul ve esaslar tespit etmeye, bu Kanun kapsamna giren ilemlerde elektronik imza kullanm usul ve esaslarn dzenlemeye ve denetlemeye yetkili klnmtr. Ayrca sz konusu fkrada, Vergi Usul Kanunu ve dier vergi kanunlarnda defter, kayt ve belgelere ilikin olarak yer alan hkmlerin elektronik defter, kayt ve belgeler iin de geerli olduu; Maliye Bakanlnn, elektronik defter, belge ve kaytlar iin dier defter, belge ve kaytlara ilikin usul ve esaslardan farkl usul ve esaslar belirlemeye yetkili olduu hkme balanmtr. Vergi Usul Kanununun Mkerrer 257 nci maddesinin birinci bendinde ise Maliye Bakanlnn mkellef ve meslek gruplar itibaryla muhasebe usul ve esaslarn tespit etmeye, bu Kanuna gre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten tutulmasn veya dzenlenmesini uygun grd defter ve belgelerin mahiyet, ekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirlemeye, bunlarda deiiklik yapmaya; bedeli karlnda basp datmaya veya nc kiilere bastrp datmaya veya dattrmaya, bunlarn kaytlarn tutturmaya bu defter ve belgelere tasdik, muhafaza ve ibraz zorunluluu getirmeye veya kaldrmaya, bu Kanuna gre tutulacak defter ve dzenlenecek belgelerin tutulmas ve dzenlenmesi zorunluluunu kaldrmaya yetkili olduu hkme balanmtr. Sz konusu maddenin nc bendinde, Maliye Bakanlnn, tutulmas ve dzenlenmesi zorunlu defter, kayt ve belgelerin mikro film, mikro fi veya elektronik bilgi ve kayt aralaryla yaplmas veya bu kayt ortamlarnda saklanmas hususunda izin vermeye veya zorunluluk getirmeye, bu ekilde tutulacak defter ve kaytlarn kopyalarnn Maliye Bakanlnda veya muhafaza etmekle grevlendirecei kurumlarda saklanmas zorunluluu getirmeye, bu konuda uygulama usul ve esaslarn belirlemeye yetkili olduu hkme balanmtr. Dier taraftan Vergi Usul Kanununun 175 inci maddesinin son fkrasnda Maliye Bakanlnn, muhasebe kaytlarn bilgisayar programlar araclyla izleyen mkellefler ile bu bilgisayar programlarn reten gerek ve tzel kiilerce uyulmas gereken kurallar ve bilgisayar programlarnn iermesi gereken asgar hususlar ile standartlar ve uygulamaya ilikin usul ve esaslar belirlemeye yetkili olduu hkm yer almaktadr.

16

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

Soru 4. E-defterin amac nedir? E-defter, hem mkelleflerin hem de birok kamu ve zel sektr kurumunun vergisel ve vergisel olmayan birok amacna katkda bulunacak olan bir uygulamadr. Elbette BTnin bu kadar youn olarak kullanld gnmzde dier lkelerdeki benzer uygulamalara paralel olarak e-defter uygulamasnn lkemizde de hayata geirilmesi bir gerekliliin tesinde artk bir zorunluluk halini almtr. Ayrca e-defter, mkelleflerin uyum maliyetlerine ciddi katk salayacaktr. Bu kapsamda e-deftere geilmesinin amalarn aadaki gibi sralamak mmkndr: Defter kaytlarnn oluturulmas ile ilgili ykmllkleri deien teknolojik ve idari ihtiyalara uygun biimde revize etmek, Kt ortamnda basm, tasdik ve saklama ykmllklerini ortadan kaldrmak suretiyle bu ykmllklerin elektronik ortam ve aralarla yerine getirilebilmesine imkn salamak, Mkellef hizmetlerinde ve idari ilemlerde yeni almlar salamak, Vergiye gnll uyumu artrmak, Elektronik denetim iin uygun altyapy oluturmak ve yerletirmek, Uzaktan denetim yapabilmenin kapsn aralamak, Uluslararas ortak denetime imkan salamak, Farkl yasal ortamlarda faaliyet gsteren uluslararas firmalarn hem ynetsel hem de i ve d denetimleri ihtiyalar iin ortak bir format ve standart salamak, E-defter uygulamas phesiz sadece Maliye Bakanl uygulamalar iin deil, firmalardan eitli sebeplerle (rnein bankalarca kredi taleplerinin deerlendirilmesi) bilgi ve raporlamalar isteyen dier kamu ve zel sektr kurumlar iin de standart bir veri formatnda bilgiler sunaca iin hayati neme sahip bir projedir.

Soru 5. Defter standard ne demektir? Standart; verilerin belli bir dzende ve nceden tanmlanm biimlerde oluturulmasn amalayan kurallar setidir. 17

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

Gnmze kadar gelitirilen standartlar uygulamalara zel olmu ya da sadece belli sektrlerin ya da muhasebe standartlarnn ihtiyacn karlamaya ynelmitir. Uygulamalardan, muhasebe usullerinden, sektrlerden bamsz ve global dzeyde geerlilie sahip ilk standart, Trkiye olarak bizim de e-defter uygulamasnn teknolojik alt yapsnn oluturulmasnda tercih ettiimiz XBRL (eXtensible Business Reporting Language-Geniletilebilir letme Raporlama Dili) dir. lerleyen sorulardan da grlecei zere, XBRL hem e-defter uygulamalarnda hem de finansal raporlamalarda geni bir esneklie sahip XML ailesine mensup bir dildir

Soru 6. Defter format ne demektir? Format; bir bilgisayar dosyasnn ieriini, teknik ve kullanm zelliklerini, zerinde alabilecek aralar belirleyen ve bilgisayarn dosyay oluturma, okuma, kaydetme, saklama ve geri armada izleyecei yntemi belirten biimlenme eklidir. Halihazrda muhasebe bilgilerinin oluturulmas ve transferinde farkl standart ve formatlar kullanlmaktadr. Bunlar; excel, flat file, txt.,jpg, pdf gibi formatlarda ya da dorudan database denilen tablolarda tutulmaktadr. Finansal verilerin farkl formatlara dnebilecek ekilde retimine izin vererek verilerin tekrar girilmesi gereini ortadan kaldrd ve farkl sistemler tarafndan hazrlanan verileri standart hale getirerek birletirilebilir ve tanabilir olmasn saladndan lkemiz e-defter uygulamasnda imdilik yevmiye defteri ve byk defterin elekronik ortamda hazrlanmas, muhafazas ve ibraz iin XBRL GL (Global Ledger-Global Defter) taksonomisi5 kullanlmaktadr. XBRL GL, muhasebe ilemlerini tanmlamakta farkl muhasebe sistemlerinin kaytlarn tek bir standartta hazrlanmasn salayarak veri aktarmn kolaylatrmakta, finansal raporlarn dayanan oluturan muhasebe kaytlarn effaf, kolay anlalr ve analiz yaplabilir hale getirmektedir.

Soru 7. Tek format ve standart neden nemlidir? E-defter uygulamas, ancak tek bir format ve standart halinde sunulursa bir anlam ifade eder. Dier bir ifade ile verilerin e-defter kapsamnda ortak bir format ve standartta alnmamas e-defterden beklenen faydalar btnyle ortadan5 Taksonomi, XML teknolojisinde belirli bir ama iin oluturulmu etiket seti ve dokman ieriini tanmlayan snflandrma sistemi, olarak ifade edilebilir. Detayl aklamalar iin soru 91e baknz.

18

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

kaldrr. Ayrca zellikle ok uluslu irketlerin (U) uluslararas arenadaki faaliyetlerinin gittike artyor olmas, bu firmalarn kamuya ak olan ve olmayan finansal btn i ve ilemlerinin ortak bir dil etrafnda toplanmas zorunluluunu da beraberinde getirmektedir. Bu erevede tek format ve standardn nemi aadaki gibi sralanabilir: Dnm ve yeniden retim faaliyetlerini ortadan kaldrr. Standart raporlarn retilmesine imkn verir. Muhasebe dngs ierisinde ve finansal raporlama zincirinde bilgilerin hzl ve ucuz iletimi salanr. Farkl ana dillerde hazrlanan verilerin uluslararas finansal bilgi kullanclar tarafndan anlalabilir olmasn salar. Zaman, igc ve maliyet tasarrufu salar. Muhasebe programlarna bamlln azaltr. Defter oluturma ve saklama ile ilgili uygulamalarn ortaya kmasnda rekabet ortam doar ve tm taraflara birlikte ilerlik kazandrr. Standart denetim/analiz ara ve uygulamalarnn kullanmna imkn salar. Denetim elemanlarn karmak teknik ilemlerle uramaktan ve dnm iin gereken teknik bilgi yknden kurtarr. Denetim ve ynetim faaliyetlerine hz ve etkinlik getirir. E-Denetim ve uzaktan eriim/denetimin yolunu aar.

Soru 8. E-defter tutmak isteyen bir mkellefin ataca ilk adm nedir? E-defter tutmak isteyen bir mkellefin ataca ilk adm, elektronik imza veya mali mhr temin edilmi olmas kaydyla, e-defter oluturmaya uyumlu bir yazlma (muhasebe program gibi) sahip olmasdr.

19

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

Soru 9. Kimler e-defter tutabilir? Genel Teblideki artlar yerine getirmi olmak artyla gerek ve tzel kiiler e-defter tutabilirler. Buna gre bilano esasna gre defter tutan gelir vergisi mkellefleri ile anonim ve limited irket gibi kurumlar vergisi mkellefleri oluturduklar yevmiye ve byk defterleri elektronik ortamda tutabilirler. Ancak bir sonraki soru cevapta da akland zere serbest meslek erbab mkelleflerin serbest meslek kazan defteri ile iletme hesab esasndaki mkelleflerin iletme hesab defterlerini bugn itibariyle e-defter eklinde tutma imknlar mevcut deildir.

Soru 10. Avukat olarak serbest meslek faaliyetinde bulunuyorum; e-defter tutmam mmkn m? E-defter uygulamasndan yararlanabilmeniz iin, Tebli erevesinde belirlenen format ve standartlara uygun bir yazlm (muhasebe program gibi) kullanmanz gerekmektedir. Nitekim Teblide, www.edefter.gov.tr internet adresinden duyurulan klavuzlarda ngrlen veri standard ve formata uygun olarak oluturulan yazlmlara uyumluluk onay verilecei belirtilmitir. Buna gre, sz konusu nternet adresinde hali hazrda sadece yevmiye defteri ile byk defter iin veri standart ve format belirlendiinden, avukatlk faaliyetinde bulunan bir mkellefin serbest meslek kazan defterini e-defter eklinde tutmas u an itibariyle mmkn deildir.

Soru 11. Kullandm muhasebe program ile e-defter arasnda nasl bir fark var? Gnmzde hemen hemen btn iletmeler defterlerini eitli yazlmlar (muhasebe programlar gibi) vastasyla elektronik ortamlarda tutmakta ve muhafaza etmektedirler. Bugn piyasada iletmeler tarafndan kullanlan eitli ve farkl zelliklere sahip ok sayda muhasebe program (daha geni anlam ile yazlm) bulunmaktadr. E-defter ite bu farkl yazlmlar arasnda ortak bir dil kullanlmak zere gelitirilmi bir bilgisayar programdr. Dier bir ifade ile iletmeler, Genel Tebliin ngrd format ve standartlara uygun bir biimde gelitirilmi yazlmlar (muhasebe programlar gibi) vastasyla elektronik bir defter oluturacaklardr. lerleyen soru-cevaplarda da detayl bir ekilde aklanaca zere bu yazlmlarn e-defter uyumluluk testinden geerek onay alm olmalar arttr. 20

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

Soru 12. Hangi defterler elektronik ortamda tutulacak? Genel Teblide hangi defterlerin e-defter eklinde tutulacana dair bir belirleme yaplmamtr. Ancak Tebliin atf yapt www.edefter.gov.tr adresinde duyurulan defterler iin veri standart ve format belirlenmi olup, bunlar da bugn itibariyle yevmiye defteri ve byk defterden ibarettir. lerleyen dnemlerde uygun veri standart ve formatlar belirlenip duyurulduu takdirde, dier baz defterlerin de (rnein karar defteri) e-defter eklinde tutulmas mmkndr.

Soru 13. E-defter tutmak zorunlu mu? Genel Teblie gre mkelleflerin e-defter tutmak zorunluluu bulunmamaktadr.

Soru 14. Maliye Bakanl sektrler itibariyle e-defter tutma zorunluluu getirebilir mi? Evet, Maliye Bakanlnn e-defter tutma zorunluluu getirme yetkisi bulunmaktadr. Nitekim, Ttn ve Ttn Mamulleri Kaakl ile Mcadele Eylem Plannn (2011-2013)6 5 No.lu eyleminde; Gelir daresi Bakanlnca Ttn ve ttn mamulleri sektrnde elektronik fatura ve elektronik defter uygulamasna geilerek sektrn takibinin salanaca ve bunun da 2012 ylnn Aralk aynda tamamlanacann hedeflendii belirtilmektedir.

Soru 15. Bir mkellef olarak e-defteri tercih etmemin bana ne faydas olacak? Ticari defterlerin kda basl olarak tutulmas zellikle ilem says ok olan mkelleflerin yksek bakm ve saklama ile onay maliyetlerine katlanmalarna sebep olmaktadr. Ayrca zellikle yksek hacimdeki defterler, firmalarn i ve d denetimlerinde fonksiyonel olarak kullanlamamaktadr. Byk i hacmine sahip mkellefler sz konusu defterlerini uygulamada elektronik ortamda tut6 26.10.2011 tarih ve 2011/18 No.lu Babakanlk Genelgesi. Bu Genelgeye gre Gelir daresi Bakanl koordinatr kurum olarak belirlenmitir..

21

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

malarna karn yasal zorunluluklar nedeniyle elektronik ortamn yannda kt ortamnda da muhafaza etmektedirler. Buna gre, aklanan bu sebeplerden dolay mkelleflerin elektronik ortamda defter tutmalarnn avantajlar aadaki gibi sralanabilir: - Bask, kt ve toner/kartu tasarrufu, - Arivleme tasarrufu, - gc ve zaman tasarrufu, - Onay maliyetlerinde azalma, Ayrca e-defterin, ibraz ykmllnn gerektirdii eitli durumlarda belge hazrlama, personel tahsisi ve denetim elamannn mkellefin iyerinde inceleme yapmasna gerek brakmamas gibi eitli faydalar olaca da muhakkaktr. phesiz e-defterin ibraz sadece vergi denetimi ilemleri ile snrl deildir. Bunun yannda rnein mahkemeler veya baz durumlarda bankalarca da istenen baz bilgilerin standart bir formatta hazrlanmas ve bu bilgilerin ilgililerce daha abuk analiz edilmesi de mmkndr.7 Grld zere XBRL teknolojisi kullanlarak oluturulan e-defter, sadece mkellefler iin deil, bundan yararlanacak olan taraflar iin de byk kolaylklar ve maliyet avantajlar salamaktadr.

Soru 16. E-defterin Vergi Usul Kanunu ve Trk Ticaret Kanunu kapsamnda delil olma zellii var m? Evet. Genel Teblide saylan admlar neticesinde oluturulan elektronik defterler, Bakanlk tarafndan onaylanan beratlar ile birlikte Vergi Usul Kanunu ve Trk Ticaret Kanunu kapsamnda geerli kanuni defter olarak kabul edilecektir.

Soru 17. Mali mhr ve elektronik imza ne demektir? Bu kavramlar, Genel Teblide elektronik defterin oluturulmas srecinde gerekletirilen ilemlerde kullanlan baz temel kavramlardr. Buna gre; Mali mhr; 397 Sra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Teblii8 erevesinde Bakanlk iin TBTAK-UEKAE9 tarafndan hazrlanan elektronik sertifika alt7 8 YXBRL:21 Yzyln Finansal Raporlama Dili, Yrd. Do. Dr. Birol Yldz, Vergi Dnyas, say 251. 05.03.2010 tarihli ve 27512 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr.

22

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

yapsn ifade eden bir kavramdr. Tzel kiiler elektronik defterlerini, ilgili olduu ay takip eden ayn son gnne kadar kendilerine ait mali mhr ile onaylar. Elektronik defterler ile beratlarnn veri btnlnn salanmas ile kaynann inkr edilmezlii, gvenli mali mhr ile garanti altna alnmaktadr. Elektronik imza ise; 5070 Sayl Elektronik mza Kanununun drdnc maddesinde tanmlanan elektronik imzay ifade eder. Gerek kiiler elektronik defterlerini, ilgili olduu ay takip eden ayn son gnne kadar kendilerine ait gvenli elektronik imza ile imzalar. Elektronik defterler ile beratlarnn veri btnlnn salanmas ile kaynann inkr edilmezlii, gvenli elektronik imza ile garanti altna alnr.

Soru 18. Mali mhr nasl edineceim? TBTAK-UEKAE bnyesindeki Kamu Sertifikasyon Merkezi (Kamu SM), Mali Mhr Elektronik Sertifika Hizmet Salaycsnn (MM ESHS) iletilmesi, yedeklerinin alnmas, garanti ve bakm ile ilgili faaliyetleri yrtmeye yetkili tek kurulutur.10 MM ESHS sistemi tarafndan retilen sertifikalar, Gelir daresi Bakanlnca Vergi Usul Kanunu kapsamnda yaplan dzenlemelerde kullanlmak zere tzel kii, dier kurum, kurulu ve iletmelere ait verilerin btnlnn, kaynann ve ieriinin garanti altna alnmas ile elektronik ortamda muhataplarna iletilmesi ve saklanmas srasnda gvenliin ve gizliliin salanmas amac ile tasarlanmtr. Be yl geerlilii bulunan bu sertifikalar bir adet akll kart iinde yer almaktadr. Bu kartlar mini USB kart okuyucu ile sahibine teslim edilmektedir. Bu kartlarn garanti sresi 5 yldr.

Soru 19. E-defter berat nedir? Elektronik defter berat; Genel Teblide yer alan esaslar erevesinde, elektronik ortamda oluturulan defterlere ilikin olarak, Bakanlk tarafndan belirlenen standartlara uygun bilgileri ieren ve Bakanlk Mali Mhr ile onaylanm elektronik dosyay ifade etmektedir. Gelir vergisi mkellefleri e-imza ile, tzel kiiler ise mali mhrle berat alacaklardr.9 10 TBTAK-UEKAE:Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu - Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Aratrma Enstits. Detayl aklamalar, bavuru ve iptal sreleri iin http://mm.kamusm.gov.tr/ adresine baklabilir.

23

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

Soru 20. E-defter ile e-fatura entegrasyonunu salamak mmkn m? Gnmzde kullanlan muhasebe programlar veya yazlmlarn byk bir ksm hlihazrda e-fatura ile entegre olarak almaktadr. E-defter, uyumluluk onay11 alm bu yazlmlar aracl ile oluturulacaktr. Dolaysyla, e-defter ile e-fatura entegrasyonunun salanmas mmkndr

Soru 21. Btn mkellefler ierik itibariyle ayn e-defter programn m kullanacak? Genel Teblie gre; elektronik defterlere ilikin format ve standartlarda deiiklik yaplabilecei gibi elektronik defter oluturma sreleri ile veri gvenliine ilikin standartlara uyma zorunluluu getirilebilir ve bu zorunluluk mkellef gruplar itibaryla farkllatrlabilir. Dolaysyla, ilerleyen dnemlerde mkellef gruplar itibariyle farkl ieriklerde e-defter tutulmas mmkndr.

11

Uyumluluk onay, e-defter oluturulmas iin kullanlan yazlmlarn Bakanln ngrd format ve standartlara uygunluunun salanmasdr. Uyumluluk onay ve test prosedrlerine ilikin aklamalar iin ayrca soru 64 ve devamna baknz.

24

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

KNC BLM E-DEFTERE BAVURULMASI Soru 22. E-defter tutmak iin izin almam m gerekiyor? Evet. Genel Teblide belirtilen artlar tayan mkellefler e-defter oluturmak iin izin almak zorundadrlar. Soru 23. E-defter bavurusunu hangi kuruma yapacam? Genel Teblie gre; Bakanlk veya Genel Mdrlk adresine yazl olarak bavuruda bulunmanz gerekmektedir. Soru 24. E-deftere bavurmak iin hangi artlar tamam gerekiyor? Defterlerini elektronik ortamda oluturmak, kaydetmek, muhafaza ve ibraz etmek isteyen gerek ve tzel kii mkelleflerin aada yer alan artlar tamalar gerekmektedir. a) Gerek kii mkelleflerin 5070 Sayl Elektronik mza Kanunu hkmleri erevesinde retilen nitelikli elektronik sertifikaya sahip olmalar, b) Tzel kii mkelleflerin 397 Sra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliinde yer alan belirlemeler erevesinde elektronik fatura uygulamasndan yararlanma iznine sahip olmas ve bu erevede Mali Mhr temin etmi olmas, c) Elektronik defter tutulmas, kaydedilmesi, onaylanmas, saklanmas ve ibraznda kullanlacak yazlmn uyumluluk onay alm bir yazlm olmas. Soru 25. E-deftere bavurmak iin hangi belgeleri hazrlamam gerekiyor? 24. soruda yer alan artlar tayanlardan, Tebli kapsamnda elektronik 25

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

defter oluturmak, kaydetmek, muhafaza ve ibraz etmek isteyenler, aada yer alan bilgi ve belgeler ile www.edefter.gov.tr internet sitesinde belirtilen Bakanlk veya Genel Mdrlk adresine yazl olarak bavuruda bulunacaktr. Gerek grlmesi halinde aadakilere ilave olarak teknik bilgi ve belge talebinde bulunulabilir. a) www.edefter.gov.tr internet adresinde yer alan Elektronik Defter Uygulamas Bavuru Formu ve Taahhtnamesinin imzal asl, b) Tzel kiiler iin bavuru formunu imzalayan kii veya kiilerin yetkili olduunu gsteren irket imza sirklerinin noter tasdikli rnei (397 Sra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliine gre e-fatura uygulamasndan yararlanmaya balayan ve imza sirklerinde herhangi bir deiiklik bulunmayan mkellefler iin bu art aranmayacaktr.), c) Elektronik defterlerin oluturulmas srasnda, bu konuda uyumluluk onay alnm bir yazlmn kullanlmas durumunda sz konusu yazlm hakknda yazlmn ad, srm numaras gibi mkellef kullanmna zg bilgiler, ) Uyumluluk onay almam bir yazlm kullanlmak istenmesi durumunda, Tebliin 3.2 Yazlmlarn Uyumluluk Onay balkl blmnde belirtilen belge ve bilgiler. Soru 26. E-defter iin bavurdum; uzunca bir sre getii halde henz cevap alamadm; sebebi ne olabilir? Elektronik defter uygulamasnn altyaps ve ileyii gz nnde bulundurularak, ilgilisine bilgi verilmek suretiyle, uygulamadan yararlanmak isteyenlerin bavurularnn cevaplanmas belli bir sre ertelenebilir veya bavurular sraya konulabilir. Dolaysyla, bavurunuz bu kapsamda ertelenmi veya sraya konulmu olabilir. Soru 27. E-defter bavurumu yaptm, henz onaylanmad; bu arada kt ortamnda tutacam defterlerimi notere onaylatmam gerekiyor mu? E-defter bavurunuz sonulanncaya kadar kt ortamnda defter tutma ykmllnz devam ettiinden, bu defterlerinizi notere tasdik ettirmeniz gerekmektedir.

26

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

NC BLM E-DEFTER OLUTURULMASI

Soru 28. Hangi dnemler itibariyle e-defter oluturmam gerekiyor? Genel Tebli kapsamnda kendilerine izin verilenler, aylk dnemler itibaryla elektronik defterlerini oluturacaklardr. Soru 29. E-defterde al ve kapan onay ne demektir? E-defterim ne zaman onaylanm olacak? E-defter tutma srecinde hesap dneminin ilk aynn beratnn alnmas al onay, son aynn beratnn alnmas ise kapan onay yerine geer. Soru 30. E-defterimi, hangi tarihe kadar oluturmam gerekiyor? Bu konuda Genel Teblide gerek kiiler ile tzel kiiler iin 2 farkl dzenleme yaplmtr. Buna gre; a) Gerek kiiler elektronik defterlerini, ilgili olduu ay takip eden ayn son gnne kadar (Aralk ayna ilikin defterler gelir vergisi beyannamesinin verilme sresinin sonuna kadar) kendilerine ait gvenli elektronik imza ile imzalar. b) Tzel kiiler elektronik defterlerini, ilgili olduu ay takip eden ayn son gnne kadar (Hesap dneminin son ayna ait defterler kurumlar vergisi beyannamesinin verilme sresi sonuna kadar) kendilerine ait mali mhr ile onaylar. Soru 31. Aylk olarak e-defter oluturulmas srecinde son adm hangisidir? Mkellefler tarafndan oluturulan e-defter kaytlar imzalanp/mhrlenip berat dosyas oluturulduktan sonra, bu berat dosyas e-defter uygulamas ara27

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

cl ile Gelir daresi Bakanl sistemine yklenerek Bakanlk mali mhr ile mhrlenir. Buna gre e-defter oluturma srecinin son adm beratn Bakanlk mali mhr ile mhrlenmesidir.

Soru 32. Oluturduum e-defterde sonradan muhasebe kaytlarnda bir hata yaptm fark ettim. Bunu nasl dzeltebilirim? E-defter oluturulduktan sonra muhasebe ilemlerinde hata veya yanllk yapldnn tespit edilmesi halinde, bunun hatann veya yanlln tespit edildii cari ay ierisinde muhasebe kaytlarna gre dzeltilmesi mmkndr.

Soru 33. E-defter tutanlar kt ortamnda da defter tutacaklar m? Genel Teblie gre defterlerini elektronik defter biiminde tutmaya balayanlar, sz konusu defterlerini kt ortamnda tutamazlar.

Soru 34. Dnem iinde e-defter tutmaya baladm. Eski defterlerime ait ne tr bir ilem yapmam gerekiyor? Genel Teblie gre mkellefler elektronik defter tutmaya baladklar tarih itibaryla eski defterlerine kapan tasdiki yaptracaklardr.

Soru 35. E-defter uygulamas ne demektir? E-defter, bu uygulama ile geerlilik kazanr, yleki;e-defter oluturulduktan sonra imzalanr/mhrlenir; onaylanan defterin imza/mhr deeri alnr; e-defterin imza deerini tayan e-defter berat mkellef tarafndan www.edefter.gov.tr adresinde yer alan e-defter uygulamasna yklenir. Gelir daresi Bakanl, bu uygulamadan gelen berat kendi mali mhryle onaylar ve mkellef bu uygulamadan indirdii berat ve e-defterini yasal saklama sresince saklar.12

12

Berat da e-defter gibi elektronik bir dosyadr.

28

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

Soru 36. E-defter uygulamasna nasl gireceim? www.edefter.gov.tr adresinden ulalacak olan bu uygulamaya mkellefler, kullanc kodu ve ifresi ile veya mali mhr/elektronik imza ile giri yapacaklardr.

Soru 37. E-Defter Uygulamasna girdikten sonra neler yaplmaktadr? Uygulamaya giri yapldktan sonra mkellef tarafndan oluturulan e-defter berat dosyas (ki bu dosya standart zip format ile sktrlmaldr) sisteme yklenir. Bu belge; Belge btnlk kontrol, Belge dorulama, Belge onaylama, Belge zet ariv, Belge zet metadata saklama aamalarndan geirilir. Buna gre rnein belge btnlk kontrolnde belgenin XSD13 kontrol yaplr ve ayrca paket iletimi srasnda hash14 kod denetimi yaplarak paketlerin eksiksiz iletildiinden emin olunur. Gelir daresi Bakanl yklenen btn belgelerin orijinal halinin zerine seri imza/mhr vurup saklar ve saklanan bu belgeler web ara yz ile firmalarn indirmesine ve saklamasna imkn salar.

Soru 38. Kendi sistemimde e-defterimi oluturdum. Kanuni olarak, e-defteri oluturmu saylr mym? Hayr. Kendi sisteminizde oluturduunuz e-defterin, e-defter beratn aldktan sonra bunu E-Defter Uygulamasndan geirmek ve bu berata Bakanlk13 14 XSD:XML ema tanmlamasdr. Hash, bir verinin dijital parmak izidir, denilebilir. Bir verinin veya elektronik bir belgenin, bir hash algoritmas kullanlarak daha kk bir veri parasna yani hashe (zete) dntrlmesidir. Bu noktada dnmn tek ynl olduunu ifade etmek gerekir, dier bir ifade ile hashten yola klarak asl belgeye ulalamaz.

29

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

mali mhrn vurarak asl berat almanz arttr. Aksi takdirde kanuni olarak oluturduunuz e-defter hibir hkm ifade etmez.

Soru 39. Bir tzel kii olarak e-defteri nasl oluturacam? Genel Tebli kapsamnda kendilerine izin verilen tzel kiiler, www.edefter.gov.tr internet adresinde duyurulan format ve standartlara uygun olarak e-defterlerini oluturacaklardr. Buna gre uygulamadan yararlanan tzel kiiler, aylk dnemler itibaryla oluturduklar elektronik defterler iin, aada yer alan admlar izleyerek berat almak ve bunlar istenildiinde ibraz etmek zere muhafaza etmek zorundadrlar. a) Tzel kiiler elektronik defterlerini, ilgili olduu ay takip eden ayn son gnne kadar (Hesap dneminin son ayna ait defterler kurumlar vergisi beyannamesinin verilme sresi sonuna kadar) kendilerine ait mali mhr ile onaylar. b) Mhrl defterler iin berat dosyalar oluturulur ve bu dosyalar Elektronik Defter Uygulamas aracl ile Bakanln onayna sunulur. c) Bakanlk mali mhrn de ieren beratlar elektronik defter tutanlar tarafndan indirilerek istenildiinde ibraz edilmek zere ilgili olduu elektronik defterler ile birlikte muhafaza edilir.

Soru 40. Bir gerek kii olarak e-defteri nasl oluturacam? Genel Tebli kapsamnda kendilerine izin verilenler, www.edefter.gov.tr internet adresinde duyurulan format ve standartlara uygun olarak e-defterlerini oluturacaklardr. Buna gre uygulamadan yararlanan gerek kiiler, aylk dnemler itibaryla oluturduklar elektronik defterler iin, aada yer alan admlar izleyerek berat almak ve bunlar istenildiinde ibraz etmek zere muhafaza etmek zorundadrlar. a) Gerek kiiler elektronik defterlerini, ilgili olduu ay takip eden ayn son gnne kadar (Aralk ayna ilikin defterler gelir vergisi beyannamesinin verilme sresinin sonuna kadar) kendilerine ait gvenli elektronik imza ile imzalar. b) mzal defterler iin berat dosyalar oluturulur ve bu dosyalar Elektronik Defter Uygulamas aracl ile Bakanln onayna sunulur. 30

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

c) Bakanlk mali mhrn de ieren beratlar elektronik defter tutanlar tarafndan indirilerek istenildiinde ibraz edilmek zere ilgili olduu elektronik defterler ile birlikte muhafaza edilir.

Soru 41. Hesap dnemi/takvim yl iinde e-defter tutmaya balayanlarn kaytlar hangi dnemleri ierecek? Hesap dnemi veya takvim yl iinde, e-defter tutmak zere izin alan mkellefler, izleyen ilk ayda oluturacaklar elektronik defterlerde, ilgili hesap dneminin bandan iinde bulunduklar dneme kadar gerekletirilen tm kaytlara yer vereceklerdir.

Soru 42. Oluturduum e-defter beratm Maliye Bakanl m, Gmrk ve Ticaret Bakanl m onaylayacak? lgili Bakanlklar tarafndan ortak kartlan Genel Teblie gre oluturulan e-defter beratnz Maliye Bakanl (Gelir daresi Bakanl) onaylayacaktr.

Soru 43. Berat verme ne anlama gelmektedir? E-defter, Genel Teblide belirlenen format ve standartlara uygun olarak hazrlandktan sonra gerek kiiler iin e-imza ile imzalanr, tzel kiiler iin ise mali mhrle onaylanr. mzalanan/onaylanan defterin imza/mhr deeri alnmak suretiyle elektronik ortamda bir dosya oluturulur. te bu dosya e-defter berat olarak isimlendirilir. Daha sonra e-defter berat www.edefter.gov.tr adresindeki E-Defter Uygulamas zerinden Bakanla gnderilir. Bakanlk da, uygulamadan gelen bu berat kendi mhryle onaylar. Mkellef, e-defterini ve Bakanlka onayl bu berat indirmek ve yasal saklama sresince muhafaza etmek zorundadr. Grld zere, berat olmakszn e-defter bir anlam ifade etmemektedir. Dier bir ifade ile, e-defter ancak ve ancak e-defter berat ile yasallk kazanr ve bir hkm ifade eder.

31

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

Soru 44. Beratm onaylarken elektrik kesildii iin ilemim tamamlanamad; ne yapmam gerekiyor? Herhangi bir elektrik kesintisi nedeni ile beratlarn Bakanlk tarafndan onaylanmas ileminin gerekletirilememesi durumunda sz konusu beratlar, gvenli elektronik imza (gerek kiiler iin) veya mali mhr (tzel kiiler iin) ile zaman damgal olarak imzalanacak veya onaylanacaktr. Beratlarn, Bakanla sunumunu engelleyen kesinti veya arza durumunun ortadan kalkmasn takiben ilgili beratlarn tekrar Bakanlk onayna sunulmas ilemi gerekletirilecektir.

Soru 45. Zaman damgas ne demektir? Nerede ve nasl kullanlr? Zaman damgas; bir elektronik verinin, retildii, deitirildii, gnderildii, alnd ve/veya kaydedildii zamann tespit edilmesi amacyla elektronik sertifika hizmet salaycs tarafndan dorulanan kayd ifade eder. rnein, bir elektrik kesintisi veya sistem arzas nedeni ile beratlarn Bakanlk tarafndan onaylanmas ileminin gerekletirilememesi durumunda sz konusu beratlar, gvenli elektronik imza (gerek kiiler iin) veya mali mhr (tzel kiiler iin) ile zaman damgal olarak imzalanacak veya onaylanacaktr. Bu kapsamda kullanlacak olan zaman damgalar TBTAK-UEKAEden temin edilecektir.

Soru 46. Zaman damgas olmayan mkellefler elektrik kesintisi gibi sebeplerle beratlarn Bakanlk sistemine onaylatamazlarsa ne olacak? Bu gibi durumlarda Vergi Usul Kanununun mcbir sebep veya zor durum hallerinin dzenlendii madde hkmlerinin uygulanmas mmkndr.

32

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

DRDNC BLM E-DEFTERN MUHAFAZASI

Soru 47. E-defter muhafaza ve ibraz ykmll hangi hususlar ieriyor? Tebli kapsamnda, elektronik defter oluturma konusunda izin alanlar, muhafaza ve ibraz devlerini yerine getirirken aadaki hususlara uygun hareket etmek zorundadrlar. a) Elektronik defterler, istenildiinde ibraz edilmek zere ilgili olduu beratlar ile birlikte muhafaza edilmek zorundadr. b) Elektronik defterler ile beratlarnn veri btnlnn salanmas ile kaynann inkr edilmezlii, gvenli elektronik imza veya mali mhr ile garanti altna alnd iin elektronik defterlerin kt ortamnda saklanmayacaktr. c) Defterlerini elektronik ortamnda tutanlar, elektronik defterlerini ve ilgili beratlarn vergi kanunlar, Trk Ticaret Kanunu ve dier dzenlemelerde yer alan sreler dhilinde elektronik, manyetik veya optik ortamlarda muhafaza ve istenildiinde elektronik, manyetik veya optik aralar vastasyla eksiksiz ve okunabilir ekilde ibraz etmekle ykmldr. ) Muhafaza ve ibraz ykmll, elektronik defterlerin ve beratlarn doruluuna,btnlne ve deimezliine ilikin olan her trl elektronik kayt ve veri, (elektronik imza ve mali mhr deerleri dhil) veri taban dosyas, saklama ortam ile dorulama ve grntleme aralarnn tmn kapsamakta olup, elektronik defterlere istenildiinde kolaylkla eriebilmeyi, anlalabilir ve eksiksiz bir biimde grntleyebilmeyi ve okunabilir kt basklarn retebilmeyi salayacak biimde yerine getirilmelidir.

33

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

Soru 48. E-defter ibraz etmek iin berat da muhafaza etmek zorunda mym? E-defterler, ancak Bakanlk tarafndan onaylanan beratlar ile birlikte hkm ifade ettiklerinden, ibraz iin beratn da mutlaka muhafaza edilmesi gerekmektedir.

Soru 49. E-defterimi yurt dnda tutabilir miyim? Elektronik defterler ve beratlarn elektronik defter izni verilenlerin kendilerine ait bilgi ilem sistemlerinde muhafaza edilmesi mecburi olup, nc kiiler nezdinde ya da yurt dnda muhafaza ilemi Bakanlk ve Genel Mdrlk asndan herhangi bir hkm ifade etmemektedir. Muhafaza ykmllnn Trkiye Cumhuriyeti snrlar ierisinde ve Trkiye Cumhuriyeti Kanunlarnn geerli olduu yerlerde yerine getirilmesi zorunludur.

Soru 50. E-defterimi bir bulutta (cloud computing) tutabilir miyim?

Son yllarda gittike yaygnlamaya balayan bulut zm aslnda bir sanal veri merkezi hizmetidir. Firmalarn kendi veri merkezlerinde yapmay hedefledikleri her ey bir browser aracl ile eriilerek sanal ortamda yaplmaktadr. Dier bir ifade ile bu zm sayesinde bir veri merkezi alanna ihtiya duyulmad gibi, soutmaya, UPSe, jenenaratre ve bu alann gvenliini salamaya da ihtiya kalmamaktadr.15 Ancak henz yeni bir zm olan bu teknolojide veri gvenlii ve hizmet sreklilii ile ilgili birok soru iareti henz giderilebilmi deildir. Buna gre e-defterin bir bulut zmde tutulmas ile ilgili olarak tartmalar hala devam etmekte olduundan, bu konuda gelecekte darenin yaklamn yakndan takip etmekte fayda vardr. Bununla beraber rnein Hollanda gibi baz AB lkelerinde dareler mkelleflerin bulut zmlerde verilerini tutmalarna izin vermektedirler.

15

Neden Bulut Biliime Gemelisiniz?, www.dunya.com , eriim 29.11.2011.

34

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

Soru 51. E-defter Gelir daresi Bakanl ve/veya Gmrk ve Ticaret Bakanl bnyesinde mi muhafaza edilecek? Hayr. E-defter mkelleflerin kendi bilgi ilem sistemlerinde saklanacaktr. Soru 52. E-defteri on-line olarak m Gelir daresi Bakanlnn bilgi ilem sistemine aktaracam? Hayr. Bir nceki soru-cevapta da ifade edildii zere, oluturulan e-defter mkellefin bilgi ilem sisteminde muhafaza edilecek olup, sadece e-defter berat Bakanla aktarlacak ve bu beratn e-defter uygulamas zerinden Bakanlk mali mhr ile onaylanmas salanacaktr. Soru 53. Oluturduum e-defter beratn Bakanlk mali mhrnn vurulmas amacyla Bakanlk sistemine aktarrken, e-defterimdeki muhasebe kaytlarna ait bilgileri de transfer etmi oluyor muyum? Hayr. Daha nce de akland zere mkellef tarafndan kendi bilgi ilem sisteminde oluturulan e-defter beratnn onay, www.edefter.gov.tr adresinde yer alan e-defter uygulama arac na giri yapldktan sonra, Bakanlk mali mhrnn bu beratn zerine vurulmas ile salanmaktadr. Buna gre e-defter berat, oluturulan ve mali mhr ya da gvenli e-imza ile deimezlii, btnl ve kaynann doruluu garanti altna alnan elektronik defter dosyasnn nc kiiler nezdinde geerlilik kazanabilmesi iin deftere ait belli kimlik bilgileri ile defterin imza/mhr deerinin Gelir daresi Bakanlna mhrlenmek zere aktarlmas amacyla hazrlanan bir XML dosyasdr. Bu dosyada zetle defterin ait olduu tzel kiiler iin vergi kimlik numaras, gerek kiiler iin vatandalk numaras, e-defterin dnemi ve belge tr kodu (yevmiye veya byk defter gibi) gibi bilgilere yer verilir. Grld zere, e-defter beratna Bakanlk mali mhrnn vurulmas aamasnda defter ieriine ait herhangi bir muhasebe kayd veya verisi Gelir daresi Bakanl sistemine transfer edilmemektedir.

Soru 54. Hangi durumda e-defter iznim iptal edilir? Elektronik defter oluturma izni bulunmakla birlikte, bu Teblide belirtilen veya bu Tebli kapsamnda Bakanlk ve Genel Mdrlk tarafndan belirlenen 35

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

usul ve esaslara uymayan ve yaplacak uyarya ramen gerekli tedbirleri almayanlarn, elektronik defter oluturma izinleri yaplacak deerlendirme zerine iptal edilebilir. zinleri iptal edilenler, bir yl sre ile Elektronik Defter Uygulamasndan yararlanamazlar.

Soru 55. lgili bakanlklar bilgi ilem sistemlerimi denetleyebilirler mi? Maliye Bakanl ve Gmrk ve Ticaret Bakanl gerek grmesi halinde, bu Teblide belirlenen esaslar ile snrl olmak zere, uygulamadan yararlananlarn bilgi ilem sistemlerini denetleme yetkisine sahiptir. Elektronik defter tutanlar bu denetimler srasnda, gerekli her trl imkn (uygun donanm ve yazlmlar, terminallere ulam izinleri ve uzman personel gibi) salamak zorundadr. Bu kapsamdaki denetim yetkisi mahallinde kullanlabilecei gibi, bu srete uzaktan eriim yntemlerinin kullanlmas da istenilebilir.

Soru 56. Tzel kii bir mkellef olarak e-defter tutabilmek iin e-fatura uygulamasndan yararlanma iznine sahip olmam m gerekiyor? Evet. Defterlerini elektronik ortamda oluturmak, kaydetmek, muhafaza ve ibraz etmek isteyen tzel kii mkelleflerin 397 Sra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliinde yer alan belirlemeler erevesinde elektronik fatura uygulamasndan yararlanma iznine sahip olmalar ve bu erevede Mali Mhr temin etmi olmalar halinde e-defter imknndan yararlanmalar mmkndr. Gerek kii mkellefler ise u an itibariyle 397 Nolu Genel Teblie gre e-fatura uygulamasndan yararlanamadklarndan, bu mkellefler E-Defter Genel Tebliinde belirtilen artlar tamalar halinde e-defter uygulamasndan yararlanabileceklerdir. Soru 57. E-fatura uygulamasndan yararlanmak iin Gelir daresi Bakanlna bavurdum, ancak henz bir cevap alamadm; bu arada e-defter tutmak iin bavuruda bulunabilir miyim? E-fatura uygulamas iin yaptnz bavuru srecinin tamamlanmasn takiben e-defter iin bavurmanz gerekmektedir. 36

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

Soru 58. E-defterimi tuttuum bilgi ilem sistemim haczoldu; ne yapmam gerekiyor? E-defter tutanlar, e-defterlerini oluturduklar ve muhafaza ettikleri bilgi ilem sistemlerinin haczedilmesi veya bu sistemlere yetkili mercilerce el konulmas halinde, durumu en ge i gn ierisinde Bakanla bildirmek zorundadr.

Soru 59. E-defterim bilgi ilem sisteminden silindi; ne yapmam gerekiyor? Elektronik defter tutanlar, elektronik defterlere ait kaytlarn bozulmas, silinmesi, zarar grmesi, ilem grememesi halleri ile olaanst durumlarn meydana gelmesi halinde, durumu on be gn iinde Bakanla bildirmek ve kaytlar nasl tamamlayacaklarna ilikin ayrntl bir plan sunmak zorundadrlar.

Soru 60. E-defter iin noter masrafna benzer bir tasdik gideri olacak m? E-defter oluturacak mkellefler iin herhangi bir tasdik masraf sz konusu deildir.

Soru 61. Trk Ticaret Kanununa gre tutulmas mecburi olan karar defteri de elektronik ortamda m tutulacak? Hangi defterlerin elektronik ortamda tutulaca www.edefter.gov.tr adresinde duyurulmaktadr. Bugn itibariyle sadece yevmiye defteri ile byk defter e-defter eklinde tutulacak olup, karar defterinin elektronik ortamda tutulmas zorunluluu bulunmamaktadr.

Soru 62. E-defterime esas tekil eden kayt ve verileri de ayrca saklamak ve gerektiinde ibraz etmek zorunda mym? Talep edilmesi halinde, elektronik defter kaytlarna kaynak tekil eden kayt ve verilerin de Vergi Usul Kanunu ve Trk Ticaret Kanunu kapsamnda saklan37

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

mas ve gerektiinde ibraz edilmesi zorunludur.

Soru 63. Oluturulan e-defter, Bakanlk tarafndan onaylanan berat olmakszn Vergi Usul Kanunu ve Trk Ticaret Kanunu kapsamnda geerli kanuni defter olarak kabul edilebilir mi? Daha nce de akland zere e-defter, berat olmakszn hibir hkm ifade etmez.

38

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

BENC BLM E-DEFTER VE YAZILIMLARIN UYUMLULUK ONAYI

Soru 64. Yazlmn uyumluluk onay ne demektir? Mterilerinin ihtiyalar dorultusunda zel veya paket yazlm reten yazlm reticileri ile yazlmlarn kendi gelitiren mkellefler, Genel Teblide belirtilen esaslara uygun elektronik defter oluturan, kaydeden, onaylayan ve muhafaza eden yazlmlarnn, yine bu Tebli erevesinde belirlenen format ve standartlara uygunluunun Bakanlk tarafindan onaylanmasna uyumluluk onay denilmektir. Dier bir ifade ile uyumluluk onay e-defter oluturulmas (ile kaydedilmesi, onaylanmas ve saklanmas) iin kullanlan yazlmlarn Bakanln ngrd format ve standartlara uygunluunun salanmasdr.

Soru 65. Yazlm reticileri yazlmlarnn uyumluluk onayn alabilmeleri iinhangi belgelerle nereye bavuracaklardr? Mterilerinin ihtiyalar dorultusunda zel veya paket yazlm reten yazlm reticileri, bu Teblide belirtilen esaslara uygun elektronik defter oluturan, kaydeden, onaylayan, muhafaza eden yazlmlarn Bakanlk tarafndan onaylanmas amacyla aada yer alan bilgi ve belgeler ile www.edefter.gov.tr internet sitesinde yer alan adrese yazl olarak bavuruda bulunacaktr. a) Onay talebine ilikin yazl dileke, b) Yazlmn ad, srm numaras gibi ayrt edici zellikleri, c) Onay istenen yazlm ile ilgili olarak aada yer alan bilgileri ieren teknik dokman veya dokmanlar, 1) Yazlmn gelitirilmesinde kullanlan programlama dili, dosya sistemi, alt iletim sistemi gibi genel zellikleri, 2) Teblide yer alan oluturma, kaydetme, onaylama, muhafaza ve ibraz gibi temel srelere ait i ak emalar, 39

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

) Tebli erevesinde belirlenen format ve standartlara uygun olarak ve onaya sunulan yazlm tarafndan oluturulan elektronik imzal veya elektronik mhrl elektronik defter rnekleri, d) Gerek duyulmas halinde onaylanmas istenen yazlmn kuruluma hazr bir rnei.

Soru 66. Test arac nedir? www.edefter.gov.tr adresinde duyurulan klavuzlara gre oluturulmas gereken yazlmlar iin gelitirilen test arac e-defter format, standart ve teknik koullarna uygun biimde yevmiye defteri ile byk defter oluturulup oluturulmadnn tespitine dnk kontroller yapan otomatik bir aratr. Test arac, www.edefter.gov.tr adresinde yer almaktadr. 68. soruda da aklanaca zere uyumluluk onay verilmesinde test aracndan baarl gemek mutlak bir art olmakla beraber, tek art deildir. Onaylama ilemi iin yazlm reten firmann sunaca program ile ilgili verecei detayl bilgileri ieren bavuru dokmanlarnn yeterli bulunmas gerekmektedir. Elbette bu deerlendirmenin test aracn kullanm izni verilmeden nce yaplarak eksikliklerin tamamlanaca aikrdr.

Soru 67. Test arac nasl ileyecek? Hangi kontrolleri yapacak? Teste balama izni verilen mkellef test aracna e-imzas ya da mali mhr ile balanarak test plann tamamlamaya alacaktr. Test arac ilerleme durumunu ve hatalar interaktif biimde test yapan kiilere sunaca iin personel teknik destei minimum dzeyde tutulmaktadr. Test arac ile imza/mhr kontrollerinin yan sra ayrca ema ve ematron kontrolleri de yaplacaktr. ema, bir XML dokmannda bulunacak bilgilerin etiketlerini16 tanmlar. Dier bir ifade ile bulunmas gereken bir bilginin yer alp almadn kontrol eder. ematron ise emaya yerletirilen bilgilerin kendisi, dier elemanlarla ilikisi ve konulabilecek dier mantksal kurallar tanmlar ve bu kurallarn salanp salanmadn kontrol eder.

16

Daha detayl aklamalar iin bkz., Dr. Hakan ERKU, XBRL-Geniletilebilir letme Raporlama Dili, Gazi Kitabevi, Haziran 2008, sayfa 17 vd.

40

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

Soru 68. Hangi testleri geen yazlmlara uyumluluk onay verilecek? Aada saylan hususlarda yaplacak testleri baarl bir ekilde tamamlayan yazlmlara uyumluluk onay verilecektir. a) www.edefter.gov.tr internet adresinden duyurulan klavuzlarda ngrlen veri standartlar ve formata uygun olarak oluturma, b) Elektronik defterlerin retilmesi, kaydedilmesi ve bunlarn ibrazna ilikin artlar salama, c) Mali mhr, elektronik imza, mobil imza ve zaman damgas kullanmnn doru bir ekilde gerekletirme, ) www.edefter.gov.tr adresinde aklanan Elektronik Defter Uygulamas onay srelerine ilikin ilemleri yerine getirme, d) Duyurulan dier artlarn yerine getirme. Yazlmlarn testleri reticileri tarafndan yaptrlacak ve testi baarl biimde tamamlayanlar www.edefter.gov.tr internet adresinden ilan edilecektir.

Soru 69. Kendi gelitirdiim yazlm kullanan bir firma olarak ben de uyumluluk testi yaptracak mym? Yazlmlarn kendi gelitiren mkellefler de, Genel Teblide belirtilen esaslara uygun elektronik defter oluturan, kaydeden, onaylayan, muhafaza eden yazlmlarnn Bakanlk tarafndan onaylanmas amacyla soru 65te belirtilen bilgi ve belgeler ile www.edefter.gov.tr internet sitesinde yer alan adrese yazl olarak bavuruda bulunarak uyumluluk testini yaptrmalar gerekmektedir. Kendi yazlmn kendisi gelitiren mkelleflerden test srecini baarl bir ekilde tamamlayanlar internet sitesinden ilan edilmeyecektir.

Soru 70. E-defter yazlmndaki bir deiiklikten veya yeni karttmz bir versiyondan dolay uyumluluk testi bir kez daha m yaplacak? E-defter yazlmlarnda zaman zaman deiiklik yaplmas mmkndr. rnein Bakanlk farkl sektrler iin farkl e-defter format ve zorunluluu getire41

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

bilir. Veya mevcut e-defterlerde deiiklie gidebilir. Bu gibi durumlarda uyumluluk testinin bir kez daha yaplmas gerekmektedir. Dier taraftan her yeni versiyon e-defter oluturma ve imzalama ile ilgili deiiklik getiriyorsa uyumluluk testinden gemesi gerekmektedir. Bu, yeni versiyonun da www.edefter.gov.tr adresinden duyurulmas anlamna gelmektedir. Bunun dndaki dier deiiklikler iin test srecinden geilmesine gerek yoktur.

Soru 71. lan edilen yazlmlar aracl ile e-defter tutacaklarn ayrca test yapmalarna gerek var m? Genel Teblie gre; ilan edilen yazlmlar aracl ile e-defter tutacaklarn ayrca test yapmalarna gerek bulunmamaktadr.

Soru 72. Yazlmna uyumluluk onay alan bir reticinin, sonras iin nasl bir ykmll bulunmaktadr? Genel Teblie gre; uyumluluk testini geen yazlmlarn gerekli artlar srekli olarak tamalar iin bu yazlmlarn reticilerinin gerekli nlemleri almalar zorunludur. Uyumluluk onay alndktan sonra reticilerden bir taahhtname alnmaktadr.

Soru 73. Gelir daresi Bakanlnca henz onaylanmam bir yazlm kullanyorum; bununla e-defterimi oluturabilir miyim? Bunun iin kullandnz yazlmn Teblide belirtilen esaslar erevesinde www.edefter.gov.tr adresinde duyurulan klavuzlara uygun bir ekilde revize edilmi olmas ve Bakanlka onaylanmas gerekmektedir.

42

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

ALTINCI BLM E-DEFTER VE DENETM

Soru 74. Denetim eleman e-defterimi istedi; bunu nasl ibraz edeceim? Elektronik defterler, istenildiinde ibraz edilmek zere ilgili olduu beratlar ile birlikte muhafaza edilmek zorundadr. Buna gre, mkellefler istenildiinde elektronik defterlerini ve ilgili beratlarn; elektronik, manyetik veya optik aralar vastasyla eksiksiz ve okunabilir bir ekilde ibraz etmekle ykmldrler. Beratn da, e-defterde olduu gibi kda baslarak saklanmas sz konusu deildir. Dier taraftan, muhafaza ve ibraz ykmll, elektronik defterlerin ve beratlarn doruluuna, btnlne ve deimezliine ilikin olan her trl elektronik kayt ve veri, (elektronik imza ve mali mhr deerleri dhil) veri taban dosyas, saklama ortam ile dorulama ve grntleme aralarnn tmn kapsamakta olduundan, elektronik defterlere istenildiinde kolaylkla eriebilmeyi, anlalabilir ve eksiksiz bir biimde grntleyebilmeyi ve okunabilir kt basklarn retebilmeyi salayacak biimde yerine getirilmelidir. Soru 75. E-defterimi isteyen denetim elaman, ibraz ettiim beratn o deftere ait olup olmadn nasl kontrol edecek? Denetim elaman mkellefin ibraz ettii e-defter ve beratn aldktan sonra, beratn bu e-deftere ait olup olmadn e-defter grntleme arac ile teyit edecektir. Daha nce de akland zere mkellef e-defteri imzalayp/mhrleyip imza deerini/mhr deerini berata tar. mza deerini tayan bu berat, e-defter uygulamas zerinden Gelir daresi Bakanl sistemine ykler. Bu berata Bakanlk kendi mali mhrn vurur ve ite bu aamada oluan berat, e-deftere hukukilik vasfn ve dolaysyla delil olma zelliini kazandrr.Dier bir ifade ile asl berat, Bakanlk mali mhrn tayan bu berattr. Denetim elaman www.edefter.gov.tr adresinden edindii e-defter grntleme arac ile, mkellefin ibraz ettii beratn bu deftere ait olup olmadn kontrol eder. E-defter grntleme arac ile: 43

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

e-defterin imzasnn veya mhrnn doru olup olmad, e-defter beratnda bulunan mkellef imzas veya mhrnn doru olup olmad, e-defterde bulunan mkellef imzas veya mhr ile e-defter beratnda bulunan deftere ait imza veya mhr deerinin birbiri ile ayn olup olmad e-defter beratnda bulunan GB mali mhrnn doru olup olmad, kontrol yaplarak e-defterin doruluu teyit edilir. Soru 76. E-defterimi isteyen denetim elamanna kar, ibraz dnda ne gibi ykmllklerim var? Elektronik defter tutanlar, Kanunlarla yetkili klnan kurum ve kiilerin talebi zerine elektronik defterlere ait bilgilerin oluturulmas veya muhafazas srasnda kullanlan donanmlarn bulunduu adres veya adreslerde inceleme ve tespit yaplabilmesi iin gerekli olacak her trl teknik ve fiziki imkn (uygun donanm ve yazlmlar, terminallere ulam izinleri ve uzman personel gibi) sunmak zorundadr. Dier taraftan, Genel Tebli kapsamnda elektronik defter oluturanlar, bilgi ilem sistemini oluturan yazlm, donanm, dosya, dokmantasyon ve benzeri unsurlar, hibir ekilde ksmen veya tamamen denetim elemanlarnn eriimini ve denetlemesini engelleyecek bir szleme veya lisansa konu edemez.

Soru 77. Oluturduum e-defteri inceleme elamanna ibraz etmedim; cezas nedir? Oluturduklar elektronik defterleri yetkili makamlarn istei zerine ibraz etmeyenler hakknda, iledikleri fiile gre Vergi Usul Kanununun ilgili hkmleri uygulanr.

Soru 78. Hesap dnemi iinde e-defter tutmaya baladm; kt ortamndaki defterlerimi ne yapacam? Hesap dnemi veya takvim yl iinde, defterlerini Genel Tebliin ngrd ekilde elektronik ortamda oluturmaya balayanlar, izleyen ilk ayda olutura44

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

caklar elektronik defterlerde, ilgili hesap dneminin bandan iinde bulunduklar dneme kadar gerekletirilen tm kaytlara yer vereceklerdir. Ayrca elektronik defter tutmaya baladklar tarih itibaryla eski defterlerine kapan tasdiki yaptracaklardr.

Soru 79. E-defter dareye olan dier baz ykmllklerimi; rnein Ba-Bs formlarn verme, mizan, bilano, gelir tablosu gibi baz bildirimleri, ortadan kaldracak m? E-defter u anki tasarlanan haliyle Gelir daresi Bakanl veri ambar sistemine aktarlmamakta, mkellefin kendi bilgi ilem sisteminde muhafaza edilmektedir. Dolaysyla e-defterde yer alan mal alm-satm bilgileri ile mizan, bilano ve gelir tablosu gibi bilgi ve bildirimlerin nceden olduu gibi yine mkellefler tarafndan Bakanla aktarlmas gerekmektedir.

Soru 80. E-defter beyanname verme ykmllm nasl etkileyecek? E-defter bugnk haliyle mkelleflerin beyan sistemine etki etmemektedir. Dier bir ifade ile mkellefler beyannamelerini nceden olduu gibi, dareye vermeye devam edeceklerdir. Ancak, ilerleyen dnemlerde sektrel bazda veya mkellef gruplar itibariyle e-defter Bakanlk sistemine aktarlrsa; bu mkelleflerin beyanname verme zorunluluu kaldrlmak suretiyle, beyannamenin darece doldurulup mkellef tarafndan onayland n doldurma sistemlerine (pre-filling) gei yaplabilir. Nitekim bu tr sistemler, baz gelir idareleri tarafndan baaryla uygulanmaktadr.17

Soru 81. Denetim eleman e-defterime uzaktan eriebilecek mi? Yaplacak idari ve teknik baz dzenlemeler sonras denetim elamanlarnn e-deftere uzaktan erimeleri (remote access) ve vergi incelemelerini bu ekilde yapmalar gnmz bilgi ilem teknolojilerinin ulat nokta itibariyle mmkndr. Bu sayede, denetim elamanlar ister mkellefin bilgi ilem sistemlerine17 nceden Doldurulmu Vergi Beyannamesi Sistemleri: Danimarka ve sve Yaklamlar, Uur DoanNilfer Kibar, Vergi Sorunlar, Say:238.

45

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

balanmak suretiyle mkellefin bilgisayarnda, isterse e-defteri kendi bilgisayarna indirmek suretiyle, farkl eriim imknlarna sahiptir. Bylece mkellefler denetim elamanlarna defterlerini getirmek zorunda kalmayacaklar gibi, denetim elamanlar da gerekmedike mkelleflerin iyerlerine gitmek zorunda kalmayacakladr. Ayrca denetim elamanlar inceleme iin gerekli bilgilere daha hzl ulaabileceklerinden mkelleflerin vergi incelemelerinde denetim elamanlarna srekli bilgi hazrlamalarna gerek kalmayacaktr.

Soru 82. Uzaktan denetim nedir, nasl yaplr? Bilgi Teknolojileri (BT) ile uzaktan denetim (remote audit) yapmak artk olduka kolaylamtr. Gnmzde e-defter, e-fatura ve e-ariv uygulamalar ile mkelleflerin birok bilgileri elektronik formatta bilgi ilem sistemlerinde tutulmaktadr. Dier taraftan, birok gelir idaresi rneinde olduu gibi, Gelir daresi Bakanl da, nc taraf bilgilerine eriebilmektedir. Bu sayede, vergi incelemelerinin uzaktan denetim metotlar ile yaplmas artk mmkndr. Bylece geleneksel denetim metotlarnda var olan kt zerinden denetim yapma prosedrlerinin gelecek yllarda byk lde ortadan kalkmas beklenmektedir. Bu durumun mkelleflerin olduka lehine olduu ise aikrdr. nk mkelleflerin ariv, emek ve zaman maliyetleri bu yeni uzaktan denetim metotlar ile olduka azalacaktr. Nitekim ABdeki baz vergi inceleme prosedrlerinin hzla bu yolda ilerledii grlmektedir.18 Uzaktan denetim yoluyla, denetim elamanlar mkelleflerin iyerlerine gitmek zorunda kalmayacaklarndan mkelleflerin denetim elamanlarna incelemeler sresince personel ve fiziki alma ortamlar salama ykmllkleri de byk lde ortadan kalkacaktr.

Soru 83. Beyannamemi vermeden nce bir analiz program ile defterlerimin ieriine dnk kendim bir analiz yapabilir miyim? Bu konunun baz uluslararas uygulamalar mevcuttur. Nitekim Portekiz ve Hollanda gibi baz AB lkelerinde, e-defter sistemlerine benzer sistemler bulunmakta olup, vergi idarelerince gelitirilen zel programlar veya zel sektr kurulularnn gelitirdii paket analiz programlar ile e-defter ieriine dnk veri ve vergi incelemesi yaplmaktadr. rnein Portekizde kullanlan analiz program ile, mkelleflerin gelir idaresine SAF-T19 dosyasn sunmasndan nce n inceleme ve hatalarn ayklanmas amacna ynelik hem uygunluk hem de mantksal18 E-Audit Project Group, Remote Audit/Access, StudyPaper, Ekim 2008, sayfa 17.

46

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

analizler yaplmaktadr. Bylece mkellefler kendi denetimlerini kendileri yapmaktadrlar (self-auditing/self-testing). Dier taraftan baz uluslararas rneklerde olduu gibi20 gelecek dnemlerde, mkelleflerin oluturduklar e-defterlerin Gelir daresi Bakanlnca21 hazrlanacak olan analiz programlar ile beyanname verme dnemlerinden nce analiz edilmesi ve bu suretle mkelleflerin beyan ncesi n denetimlerini kendilerinin yapmas ve hatalarn kendilerinin gidermelerinin n alm olacak, bylece gnll uyum artrlarak hem mkelleflerin uyum maliyetleri azaltlacak hem de dare iin vergi toplama maliyetleri drlm olacaktr. Bu suretle ayrca mkelleflerin hatalarn nceden tespit etmek suretiyle, beyan dnemlerinden sonra yaplacak incelemeler dolaysyla ykl tutarlarda vergi, ceza ve faiz ykne katlanmalarnn da nne geilmi olacaktr.

Soru 84. Denetim eleman ibraz ettiim e-defter zerinde nasl analiz yapacak? E-defter uygulamasnn bundan sonraki srete lkemizdeki klasik vergi denetim anlaynda ciddi bir deiime ve yenilenmeye yol amas kanlmazdr.22 Nitekim, son yllarda bir ok gelir idaresi ve OECD ( FTA23), AB ve IMF gibi uluslararas kurulular e-denetim (e-audit) konularnda yeniliki youn almalar yapmaktadrlar. E-denetim genel olarak, oluturulan bir takm kurallar erevesinde mkelleflerin e-defterlerinin bilgisayar programlar aracl ile otomatik denetlenmesi, eklinde ifade edilebilir. E-denetim iin oluturulan bu kurallar basit bir takm matematiksel hesaplamalar olabilecei gibi, vergi mevzuat gerei, rnein amortisman veya KDV oranlarnn doru uygulanp uygulanmad gibi hususlar da ierebilir. lkemiz e-defter uygulamasnda kullanlan XBRL teknolojisi llebilir deerleri de bnyesinde muhafaza edebileceinden rnein19 SAF-T (Standart Audit File for Tax-Vergisel Amal Standart Denetim Dosyas), mkelleflerin muhasebe kaytlar ile bunlara kaynak tekil eden belgelere ait bilgilerin vergi incelemelerinde kullanlmak zere belli bir standart dhilinde XML dosyas olarak hazrlanmasn ngren bir elektronik denetim dosyasdr. Son yllarda baz AB lkeleri tarafndan youn olarak kullanlmaya balamtr. E-Audit Project Group, Remote Audit/Access, Study Paper, Ekim 2008, sayfa 18. Yabanc lke uygulamalarnda mkellefler gelir idarelerince oluturulan bu analiz programlarn darenin web sitesinden indirmekte, e-defterlerini (veya baz AB lkelerinde olduu gibi vergisel denetim maksadyla oluturduklar standart denetim dosyalarn) bu programlar aracl ile bir n denetimden geirdikten sonra beyannamelerini vermektedirler. Bu durum, son yllarda dnyadaki birok gelir idaresinde olduka yaygn bir strateji olan gnll uyum almalarna da ciddi anlamda katk salamaktadr. Bugn bir ok lkede denetim elaman kadrolar artk e-deneti, e-ticaret denetisi veya e-vergi mfettii kadrolarn da bnyesinde barndrmaktadr. FTA:Forum on Tax Administrations. Bu toplantlarla OECD lkeleri gelir idareleri sk sk bir araya gelerek, vergisel konularla ilgili (transfer fiyatlandrmas, yeni denetim metotlar, ileri istatistiksel yntemlerin gelir idarelerinde kullanm, KDV iadelerindeki sahtekarlklarda yaanan son gelimeler gibi) bilgi alverilerinde bulunmaktadrlar.

20 21

22 23

47

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

rnlerin kodu, miktar, l birimi ve birim maliyeti gibi eitli parasal olmayan deerlerden hareketle kaydi envanter almalarn otomatik olarak e-denetim programlar ile yapmak mmkndr. Bir nceki soruda da belirtildii zere bu bilgisayar programlar zel sektr tarafndan gelitirilen bir takm paket programlar olabilecei gibi, bizzat gelir idareleri tarafndan da gelitirilebilir.

Soru 85. Ortak denetim (joint aduit) ne demektir? E-defter ile ortak denetimin balants nedir? Bugn kreselleme her eyden daha ok lkeler aras ekonomik ilikiler ynyle n plana kmaktadr. Bu noktada ok uluslu irketlerin gerekletirdikleri ve vergisel kayplara yol aan bir takm ilemler ou zaman lkeler aras ortak denetim yaplmasn zorunlu klmaktadr. Bu irketlerin rnein, lkeleraras transfer fiyatlandrmas yoluyla rtl kazan aktarm ilemleri, bu kapsamda deerlendirilebilir. Dier taraftan zellikle AB lkeleri arasnda 1993 ylndan itibaren gmrk kontrollerinin kalkmas ve mal hareketlerinin herhangi bir kontrole tabi tutulmadan gemesi sonrasnda, KDV iadelerinde yaanan haksz KDV iadesi alnmasna dnk ciddi sahtekarlklar24 lkelerin bte giderlerinde25 ciddi sorunlara yol amtr. Bu kapsamda lkeleraras ibirlii ve bu ibirliinin nemli bir paras olan ortak denetim, sz konusu KDV iadesi sahtekarlklarnn veya muvazaal transfer fiyatlandrmas ilemlerinin tespit edilmesinde hayati nem arz etmektedir. te bu noktada lkemiz uygulamasnda olduu gibi e-defterin kulland ve dnyada gittike daha ok lke tarafndan tercih edilen XBRL teknolojisi, finansal bilgilerin raporlanmas ve analiz edilmesi iin global bir e-iletme dili olarak ortak bir standart ve format sunmaktadr. Dier bir ifade ile, farkl lkelerde farkl ekillerde ifade edilen kavramlarn (rnein stok, KDV, maliyet, sat gelirleri gibi) bilgisayarlar tarafndan ayn ekilde anlalmasn salayan XBRL teknolojisi ile lkelerin kolaylkla ortak denetim yapmalar artk mmkn hale gelmitir.

24

AB KDV sistemine dayal bir vergi kaaklk tr olan AB Tek Pazar Ticaretinde Kayp Tccar (Missing Trader Intra-Community Fraud) olarak bilinen ve ksaca MTIC olarak adlandrlan bu KDV iadesi sahtekarlnn en bilineni Dngsel Kaaklk (Carousel Fraud)tr. Burada satc alcdan tahsil ettii KDVyi demeden ortadan kaybolmakta, sonraki alclar (ihracatlar) ise yklendikleri KDVnin iadesini talep etmektedirler.Bkz.,Communication From The Commission to The Council,The European Parlament, The European Economicand Social Committee, Commission of TheEuropeanCommunities, 2008 rnein ngilterede bu kaakln 2005-2006 mali ylndaki parasal boyutunun yaklak 4,75 milyar pound olduu tahmin edilmektedir.Bkz., Stopping the Carousel:Missing Trader Fraud in the EU, Europan Union Committee, House of Lords, 2007

25

48

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

Soru 86. Oluturduum e-defter vergi denetimine dnk herhangi bir analiz yapmakta mdr? E-defter yazlmnn bnyesinde vergi denetimine ilikin herhangi bir analiz veya kontrol ilemi bulunmamaktadr.

Soru 87. E-defter berat, oluturduum e-defterin ieriine dnk bir onay veya denetimi ifade eder mi? E-defter berat, elektronik defterlerin deimezliini ispat etmeye ynelik olup, elektronik defterlerin ieriine ynelik bir onay veya vergisel herhangi bir denetimi ifade etmemektedir.

Soru 88. SAF-T ne demektir? Gnmzde denetim elamanlar vergi incelemelerinde daha ok ve daha karmak elektronik veri ile muhatap olmaktadrlar. Denetim elamanlarnn ok farkl yazlmlar aracl ile tutulan bu kadar ok ve karmak verilerden anlaml sonular kartabilmesinin yolu, bunlarn bilgisayar programlar vastasyla uygun standart ve formatlarda tutulmasndan gemektedir. te bu kapsamda OECD tarafndan 2005 ylnda ilk versiyonu yaymlanan SAF-T (Standart Audit File for Tax), mkelleflerin muhasebe kaytlar ile bunlara kaynak tekil eden belgelere ait bilgilerin vergi incelemelerinde kullanlmak zere belli bir standart dhilinde XML dosyas olarak hazrlanmasn ngren bir Elektronik Denetim Dosyasdr. zerine ina edilen farkl denetim modlleri sayesinde denetim elamanlarnn daha hzl ve efektif vergi incelemeleri (e-audit) yapmalarna imkn salar. SAF-T, farkl modlleri ile sadece byk lekli irketlerin deil, kk ve orta lekli iletmelerin de incelenmesinde kullanlmaktadr. SAF-T, btn muhasebe ilemlerini en ince detayna kadar vergisel ynden analiz edebilmekte, bylece denetim elaman dikkatini ve mesaisini hatalarn olduu noktalara younlatrmakta ve denetimde etkinlik ve verimlilik salanmaktadr. SAF-T ayn zamanda, mkelleflerin gnll uyumlarnn artrlmasnda bizzat mkellefler tarafndan kendi ilemlerinin otokontrol (self-testing) maksadyla da kullanlabilir. Bylece, bir vergi beyannamesi doldurulmadan nce btn muhasebe ve vergisel ilemler bir n denetimden geirilmek suretiyle dzeltilmesi gereken hata ve eksikliklerin herhangi bir vergi denetimi ncesi gi49

Say: 280 derilmesi salanm olur.

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

SAF-T ayn zamanda denetim elamanlarna uzaktan denetimin de yolunu amakta, bu suretle hem dareye hem de mkelleflere maliyet avantaj salamaktadr.

50

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

YEDNC BLM E-DEFTER TEKNOLOJS

Soru 89. E-defterde kullanlan XBRL teknolojisi ne demektir? XBRL (eXtensible Business Reporting Language-Geniletilebilir letme Raporlama Dili) aralarnda, denetim irketleri, yazlm irketleri, devlet birimleri ve Uluslararas Muhasebe Standartlar Kurulu (IASB) gibi kurumlarn da yer ald 600 katlmcnn birleimi ile kurulan kr amac gtmeyen uluslararas bir konsorsiyum tarafndan gelitirilmitir. Ak bir standart ve lisans gerektirmeyen XBRL, finansal bilgilerin raporlanmas, iletilmesi ve analiz edilmesi iin kullanlan XML (eXtensible Markup Language Geniletilebilir aretleme Dili) tabanl genel bir iaretleme dilidir (elektronik bir dosya standarddr). XBRL, XML veri elerini etiketleyerek tanmladndan bilgisayar yazlmlar tarafndan bu veriler verimli bir ekilde ilenebilmektedir. XML teknolojisinin muhasebe ilemlerinde ve finansal bilgilerin raporlanmasnda kullanlmas XBRL olarak adlandrlmaktadr.26 XBRL, finansal bilgi kullanclarna finansal bilgilerin hazrlanmasnda, tm taraflara internet zerinden veya dier elektronik yntemlerle transfer edilebilmesinde ve raporlanmasnda uluslararas bir standart salamaktadr. Dnya genelinde iletmecilikte kullanlan birok farkl kavram (rnein stok kavram), XBRL teknolojisi ile daha standart hale getirilmektedir. XBRL ile finansal verilerin etiketlenmesi rnlerin barkodlanmas ilemine benzer. XBRL ile iaretlenmi olan bir veri bilgisayarlar tarafndan okunduunda bu verinin hangi iletmeye ait olduu, biriminin ne olduu, hangi dneme ait olduu gibi birok bilgiye ulamak mmkndr.27 XBRL finansal veriler iin nce standart etiketler oluturmakta, daha sonra bu etiketlerle finansal veriler etiketlenmekte, bylece bu veriler hem bilgisayarlar hem de insanlar tarafndan anlalr hale gelmektedir.28

26 27 28

Dr. Hakan ERKU, XBRL-Geniletilebilir letme Raporlama Dili, Gazi Kitabevi, Haziran 2008, sayfa 8. Age., sayfa 9. Age., sayfa 11.

51

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

Soru 90. XBRL ile XMLin fark nedir? Esasnda XBRLin kendisi XMLdir. XBRL internet zerinden iletmelerin elektronik veri transferine standart salayan XML tabanl bir dil ailesi yesidir. XML, kelime ve sembollerin uygun dizilimini yneten bir dizi teknik kurallar setidir; dier ifade ile sentakstr. Daha nce de akland zere, XML veri elerini etiketleyerek tanmladndan bilgisayar yazlmlar tarafndan bu veriler verimli bir ekilde ilenebilmektedir. XBRL ise sadece XMLle salanamayan ek finansal semantikleri de (finansal anlamlar) aklamaktadr. Dier bir ifade ile XBRL finansal bilgi ihtiyalarn karlamak iin zel olarak tanmlanm gl ve esnek bir XML versiyonudur. Soru 91. Taksonomi ne demektir? E-defterin kulland XBRL teknolojisinin en temel kavramlarnn banda taksonomi gelmektedir. Taksonomi XML teknolojisinde belirli bir ama iin oluturulmu etiket seti ve dokman ieriini tanmlayan XML emas ve snflandrma sistemidir. letme ve finansal raporlama veri elemanlar veya muhasebe sistemi iinde kullanlan elemanlar tanmlamaktadr. Hesap plan, muhasebe alannda bilinen en genel taksonomi rneidir.29 Bir hesap plan; iletmeyi varlklar, ykmllkler, gelirler ve giderler olarak snflandrr. XBRL taksonomisi, iletme raporlarnda yer alan bilgisayarlar tarafndan okunabilen kavramlarn tanmland szlklerdir. Taksonomilerin geniletilebilirlik zellii ile belirli muhasebe blgelerine, belirli endstrilere ya da iletmelere zel raporlar retilmesine imkn verecek ekilde yeniden dizayn edilebilir. Soru 92. XMLin arka plandaki grnm ile kullancya yansyan grnm nasldr? XMLin arka plandaki karmak grnmne aada bir rnek verilmitir: Ali Can 2011-01-03 00015029 Age., sayfa 55.

52

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

Personele i avans 600 600 2 10 < g l- cor : l ine N u m b e r Co u n te rcon te x t R e f = jo ur n al _contex t decimals=0 unitRef=countable>2 135 PERSONELDEN ALACAKLAR Personel Seda St 135.01 600 D 2011-01-03 000150 Nakit Personele i avans. 11 53

Say: 280

Vergi Sorunlar

Ocak 2012

2 100 KASA TL Kasas 100.01 600 C 2011-01-03 000150 Nakit Personele avans. Arka planda yukardaki XML grnmnn, bilgisayar ekrannda kullancya yansyan grnm ise aadaki gibidir: (2)(03/01/2011).. 135 135.01 PERSONELDEN ALACAKLAR Personel:Seda St deme ekli:Nakit 100 KASA deme ekli:Nakit Personele avans Muhasebe Fi No:000150 . 54 600,00 100.01 TL Kasas 600,00

Say: 280

100 Soruda E-Defter

Ocak 2012

Yukarda yer verilen her iki grnmn birlikte incelenmesinden de grlecei zere, XML her trl veriyi kolayca ierebilecek ve rahatlkla geniletilebilecek ok esnek bir yapya sahiptir.

Soru 93. XBRL hangi ihtiyatan domutur? Gnmzde hem lke iinde hem de uluslararas dzeyde ekonomik ilikiler gittike daha karmak bir hal almtr. Geli