11

?

10 ástæður fyrir mikilvægi þekkingará Biblíunni

Um mikilvægi guðfræðiþekkingar

• Grunnþekking á Biblíunni er nauðsynleg hverri upplýstri manneskju.

• Er forsenda læsis á menningu okkar, sögu og tungumál.

• Hver er staða kristnifræðikennslu í grunnskólum?

• Er guðfræði er hvergi kennd á framhaldsskólastigi á Íslandi?

Menningarlegar ástæður• Íslensk menning hefur frá upphafi

landnáms verið undir kristnum áhrifum.• Írskt vinnufólk sem hingað var tekið var kristið• Völuspá og Gylfaginning eru

full af kristnum áhrifum.• Íslendingasögur byggja á

biblíustefjum.• Þjóðsöngur okkar er ortur

útfrá 90. Davíðssálmi• Skjaldamerkið sækir

fyrirmynd í guðspjallamenn.

Menningarlegar ástæður• Listasaga Evrópu byggir að miklu leyti á arfi

Biblíunnar. Og áhrif hennar birtast í:– Bókmenntum

• Shakespeare, Dante, Milton, Tolstoy, Kazantakis, Laxness ofl.

– Myndlist• Da Vinci, Salvadore Dali,

– Högglist• Michelangelo, Thorvaldsen, Einar Jónsson

– Tónlist• Mozart, Bach,

– Kvikmyndium• Narnia, Matrix, Passion of the Christ,

Kristnihald undir Jökli

Sagnfræðilegar ástæður• Biblían er í senn merkileg sagnfræðileg heimild og

mótandi afl í sögunni.

• Gamla testamentið og hebreskar bókmenntir eru mikilvæg heimild um siðmenningar til forna.– Hebrea, Egypta, Persa, Assýringa, Babýlóníumanna,

Grikkja ofl.

• Nýja testamentið og önnur frumkristin rit eru mikilvægar heimildir um hugmyndir, þjóðfélagsskipan og atburði í Rómarveldi og þeim þjóðarbrotum sem því tilheyrði.

Sagnfræðilegar ástæður• Fyrir siðbreytingu fóru samskipti Íslendinga við

Evrópu fram eftir boðleiðum kirkjunnar.

• Kirkjumunir og rit bárust hingað reglulega með prestum og við uppbyggingu kirkna.

• Margar þjóðfélagsbreytingar á Íslandi verða einungis skildar til fulls í ljósi kirkjusögulegrar þróunar. – T.d. þjóðfélagsbreytingar í kjölfar siðbreytingar– almenn skólaganga barna, sem kemur til vegna áhrifa frá

píetistum á Norðurlöndum– þróun heilbrigðiskerfis á Íslandi þar sem starf kaþólskra

systra skipti sköpum.

Bókmenntafræðilegar ástæðurLæsi á bókmenntaarf Íslendinga er óhugsandi án þekkingar á ritum Biblíunnar og á það jafnt við um eldri bókmenntir og nútímabókmenntir.

• Íslendingasögurnar– Stef og kristin minni. Njálssaga

• Passíusálmar Hallgríms Péturssonar

• Vídalínspostilla

• Halldór Laxness

Málsögulegar ástæðurBiblíuþýðingar hafa víða haft afgerandi áhrif á

þróun og varðveislu evrópumála. • Má þar nefna ensku King James Biblíuna sem er

áhrifamesta ritverk enskrar tungu fyrr og síðar• Þýsku biblíuþýðingu Lúthers sem lagði grunninn að

háþýsku.

Óvíst er hvort íslenska hefði varðveist sem þjóðtunga okkar Íslendinga ef Biblíuþýðinga hefði ekki notið við.

• Oddur Gottskálksson (Nýja testamenti Odds 1540)• Guðbrandur Þorklákssona (Guðbrandsbiblía 1584)

Málsögulegar ástæðurÍslenska Biblían hefur sett staðal fyrir tungumál

okkar síðan og ekkert rit hefur haft eins mikil áhrif á íslenska tungu.

Dæmi um íslenskt biblíumál:– Dansa í kringum Gullkálfinn (2M 32.4)

– Salómonsdómur (1Kon 3.28)

– Hafa taum á tungu sinni (OK 10.19)

– Enginn er spámaður í eigin föðurlandi (Mt 13.57)

– Hella úr skálum reiði sinnar (Op 15.7)

Heimild: Rætur Málsins

Jón G. Friðjónsson

Bókmenntalegar ástæður• Mörg af fegurstu bókmenntaverkum

mannkynssögunnar eru varðveit í Biblíunni.

• Könnun sem gerð var árið 2000: Yfir 100 þekktir rithöfunda af 54 þjóðernum voru spurðir hvert væri stórbrotnasta bókmenntaverk mannkynssögunnar.

• Í fyrsta sæti lenti Don Quixote eftir Cervates en á hæla hennar fylgdi Jobsbók, það margbrotna meistaraverk spekihefðarinnar.

Bókmenntalegar ástæður– Í Biblíunni er að finna eitt fegursta ástarljóð sem ort

hefur verið, Ljóðaljóðin, mögulega fyrir utan sonnetur Shakespeare en þar er hann m.a. að vinna með þau.

– Orðskviðir Salómons (auk Síraksbókar og Speki Salómons) hafa leiðsinnt kynslóðum og þaðan eru mörg af spakmælum okkar og heilræðum komin.

Auk þessa innihalda frásögur Biblíunnar: – spennusögur, morðgátur, stríðssögur,

fjölskyldudrama, grín, ferðasögur, myndlíkingar og opinberanir svo eitthvað sé nefnt.

Trúarbragðafræðilegar ástæðurBiblían er útbreiddasta trúarbók veraldar og

grundvöllur margra ólíkra trúarbragða.

Gt. – Gyðingar (14 milljónir)

Gt.+Nt. – Kristnir menn (2100 milljónir)

Gt.+Nt.+Kóraninn – Múslimar (1300 milljónir)

Gt.+Nt.+Mormónsbók – Mormónar (13 milljónir)

Heimild:http://www.adherents.com/Religions_By_Adherents.html

Trúarbragðafræðilegar ástæður

• Læsi á textum Biblíunnar og ólíkur skilningur á þeim er forsenda umræðu um þau trúarbrögð og kirkjudeildir sem byggja á Biblíunni.

• Margar nýtrúarhreyfingar hafa hugmyndir um persónu Jesú og Biblíuna. Dæmi um slíkar nýtrúarhreyfingar eru:– Spíristismi– Guðspekihreyfingin– Vestræn afbrigði af Búddisma og hindúisma (Jóga)– Japanskar nýtrúarhreyfingar (t.d. Soka Gakkai

búddismi og MahiKari)

Stjórnmálafræðilegar ástæðurMótun stjórnmálaumræðu og stjórnskipulags á

vesturlöndum hefur verið nátengd guðfræði.• Mótun nútímahugmynda um ríkisvaldið.– Á sér stað í kjölfar siðbótarinnar– John Locke• Kapítalismi (Auðvaldshyggja)– Max Weber tengdi upphaf kapítalisma

mótmælendatrúnni. (The Protestant Ethic and the spirit of Capitalism)

– Ósýnilega höndin (Guð?) í hugmyndum Adam Smith.• Kommúnismi / Sósíalismi– Höfundar kommúnismans höfnuðu guðdóminum og

kirkjunni en lögðu áherslu á samhjálparáherslu nýja testamentisins.

– Verður til í kjölfar deilna mótmælenda og kaþólikka í Þýskalandi (Karl Marx)

Stjórnmálafræðilegar ástæður

Stjórnmálaumræða samtímans er ekki minna lituð af áhrifum trúarhefða.

• Áhrif kristinna kirkna í bandarískum stjórnmálum

• Þjóðernishreinsanir Serba í Kósóvó

• Deilur Ísraela og Palestínumanna

• Uppreisnin í Íran 1978 og klerkastjórnin þar

• Uppgangur íslamsks Fasisma og sjálfsmorðs- hryðjuverka

Fjölmenningarlegar ástæður

• Aukin fjölmenning í íslensku samfélagi kallar á aukna þekkingu bæði um okkar trúarhefð og trúarhefðir fólks sem hingað flytur.

– Kaþólikar: Pólverjar, Filipseyjingar ofl.– Búddistar: Tælendingar ofl. – Múslimar: Tyrkir, ofl.

• Í nágrannalöndum okkar eru átök milli múslima og hinni vestrænu (kristnu) menningu daglegur veruleiki og víða vantar upp á skilning.

• Gagnkvæm virðing er markmið trúarbragðafræðslu en forsenda slíkrar fræðslu er þekking á eigin trúarhefð.

Siðfræðilegar ástæður

• Siðferðisviðmið okkar eru svo nátengd trúararfinum að fæstir eru meðvitaðir um hversu víðtæk áhrif kristnar hugmyndir hafa haft á Vestrænt siðferði.

– Franska byltingin: Hafnaði gildum kirkjunnar en hélt á lofti: Frelsi, jafnrétti og bræðralag.

• (Kjarnagildi í kristinni trú)

– Mannréttindasáttmáli Sameinuðu Þjóðanna.• Byggir á hugmyndum hinna kristnu þjóða um mannhelgi.

– Stjórnarskrá Evrópu (var hafnað 2005)• Nefna ekki hinn kristna arf sem sameiginlegt gildismat Evrópuþjóða,

heldur menningarlega og húmaníska arfleifð Evrópu.

Siðfræðilegar ástæður

• Hugmyndir vestrænnar menningar um helgi lífsins, samábyrgð með náunganum og virðingu fyrir einstaklingnum eiga rætur sínar í kristinni trú þó að þær séu ekki alltaf settar í trúarlegt samhengi.

• Þekking á Biblíunni og áhrifum hennar á menningu okkar gerir nemendur upplýstari um samhengi siðferðisviðmiða og hvar munurinn liggur við aðrar menningarhefðir.

• Margt af því sem við teljum sjálfgefin sannindi eru mun bundnari við menningarlegt- og trúarlegt samhengi en við gerum okkur grein fyrir.

Siðfræðilegar ástæður

• Siðfræðileg álitaefni samtímans verða ekki rædd nema í samhengi trúarlegra viðhorfa.

– Fóstureyðingar

– Stofnfrumurannsóknir

– Líknardráp

– ofl.

Samfélagslegar ástæður.

• Fæst komumst við hjá því að mæta í kirkju!

• Kirkjulegar athafnir og kirkjulíf eru áberandi þáttur í íslensku þjóðlífi og læsi á táknmál og hugtakanotkun kirkjunnar er mikilvægt óháð trúarskoðuðum.– Kirkjulegar athafnir: Skírnir, fermingar,

brúðkaup og jarðafarir.– Öll umgjörð kirkjunnar er hlaðin

táknmáli, frá skrúða prestsins til lita kirkjuársins.

Samfélagslegar ástæður

• Dagatal okkar byggir á kristnum arfi.

– Jól– Páskar– Hvítasunna

– Öskudagur

– Uppstigningardagur

• Jafnvel hefðir sem berast okkur frá Ameríku eru kristnar:• Valentínusardagurinn• Hrekkjarvaka

Trúarlegar ástæður

• Virðing fyrir trú og menningu annara, grundvallast á virðingu fyrir eigin trúararfi og meðvitund um sína persónulegu trúarafstöðu.

• Líkt og það er markmið tónlistarkennara að veita nemendum innsýn inn í heillandi heim tónlistar og gera þau skynug á margbreytileika og fegurð hennar…

• …er það markmið samfélagsfræði- og kristnifræðkennara að gera nemendur skynug á fegurð trúar- og trúariðkunnar.

Trúarlegar ástæður

• Biblían fjallar um leit mannsins að hinu guðlega og um mót Guðs og manns.

– Án sanngjarnar framsetningu á þeirri staðreynd munu nemendur ekki fá rétta mynd af tilurð og túlkun Biblíunnar.

• Leit mannsins að hinu guðlega er ekki hætt, eins og ógrynni nútíma sjálfshjálpar bókmennta gefa vísbendingu um. Þar er oft um biblíulegt efni að ræða sem er sett í nýjan búning.

• Læsi á Biblíuna og kristin trúararf gerir nemendur gagnrýnni og upplýstari á markaðstorgi guðanna.

10 ástæður fyrir mikilvægi guðfræðiþekkingar:

• Menningarlegar

• Sagnfræðilegar

• Bókmenntafræðilegar

• Málsögulegar

• Bókmenntalegar

• Trúarbragðafræðilegar

• Stjórnmálafræðilegar

• Fjölmenningarlegar

• Siðfræðilegar

• Samfélagslegar

•Trúarlegar

Grundvallarspurningar.

• Hver er staða Biblíunnar í nútímanum?• Hjúpuð dulúð, hunsuð og lítið þekkt.

• Hver er Biblía kristinna manna?• Hvaðan kemur hún, hvernig er hún samsett, hverskonar

bækur tilheyra henni.

• Hver var boðskapur Jesú frá Galíleu og hvers vegna hafði hann svona mikil áhrif?

• Hvernig gat hugmyndafræði þessa minnihlutahóps orðið að ríkistrú í Róm á rúmum 300 árum?

27

BIBLÍAN• Hebreska Biblían

• TA - Torah (Lögmálið)Mósebækur I-V

• NA - Nevi´him (Spámennirnir)Jósúabók, Dómarabók, Samúelsbækur, Konungabækur, Jesaja, Jeremía, Esekíel, 12 minni spámenn.

• CH - Ketuvim (Ritin)Sálmar, Orðskviðir, Jobsbók, Ljóðaljóð, Rutarbók, Harmljóðin, Prédikarinn, Esterarbók, Daníelsbók, Esra-Nehemía, Kronikubækur.

30

BIBLÍAN• LXX - Septuaginta

– Grísk þýðing á hebresku Biblíunni (Gamla testamentinu) + apókrýfar bækur Gt.

– Apókrýfar bækur Gamla testamentisins voru í íslenskum útgáfum Biblíunnar frá 1584 til 1859 (nema 1813), en síðan voru þær felldar niður, af því að Hið breska og erlenda biblíufélag styrkti ekki biblíuútgáfur þar sem Apókrýfu bækurnar voru birtar.

31

BIBLÍAN• Apókrýfar bækur Biblíunnar

– Tóbítsbók– Júdítarbók– Esterarbók hin gríska– Speki Salómons– Síraksbók– Barúksbók– Bréf Jeremía– Viðaukar við Daníelsbók– 1. & 2. Makkabeabók– Bæn Manasse 3

1

Nýja testamentið

Nýja testamentið

• 27 bækur ritaðar á 1. og 2. öld sem saman mynda regluritasafn kristinna manna.

• Allar bækur Nt. eru ritaðar á grísku.• Bækurnar eiga það eitt sameiginlegt að

hafa að umfjöllunarefni, hver Jesús er.

3434

?