11.Grafika inxhinierike-Vizatim teknik- Dimensionimi dhe kuotimi.pdf

Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI

GRAFIKA INXHINIERIKE

KAPITULLI XI

DIMENSIONIMI DHE KUOTIMI


11. DIMENSIONIMI DHE KUOTIMI

• Të gjitha detalet që paraqiten në Vizatim teknik i kanë edhe përmasat e tyre fizike.

• Për te qenë vizatimi i një pjese komplet ne bazë te cilit mund të punohet pjesa makinerike, duhet qe te vendosen përmasat e pjesës në vizatim.

Fig. 11.1. Shembull i detalit të dimenzionuar

80/45° 140

45 28

10

32 4 6

Ø10

2 vr.

R6

16

R10



• Këto përmasa në mënyra të caktuara duhet të paraqiten në vizatime. Në këtë mënyrë janë krijuar rregullat e dimensionimit të vizatimeve me qëllim të paraqitjes së përmasave gjatësore (horizontale, vertikale, të pjerrëta), përmasave të harqeve, rrathëve, këndeve, vrimave, filetove, etj. Më tutje do të tregojmë se si paraqiten dimensionet në vizatime.

• Përmasat e gjatësisë në vizatimin teknik në makineri ipen me njësin në mm, ndersa ato të këndeve në gradë, minuta dhe sekonda. Shenimi i madhësisë së përmasave bëhet me numra. Për madhësin e gjatësisë numri nuk shoqerohet me shenimin mm, ndërsa për këndet numri shoqerohet me shenimin shkallë ( o ) minuta (‘) dhe sekonda ( ‘’) .

• Kuotizimi paraqet mënyrën e vendosjes së dimenzioneve në vizatimin teknik.



• Kuotizimi përbëhet nga

këto elemente:

• -vija e vlerësimit

• -vija ndihmëse e

përmasës

• -shigjeta

• -vlera

80

shigjeta

Vija ndihmëse e

përmasës

Vija e përmasës

Vija e përmasës

Vlera

vlera



Fig. 11.3. Paraqitja e rregullave themelore të elementeve të kuotimit



Fig. 11.3. Paraqitja e rregullave themelore të elementeve të kuotimit


9.1. Dimensionimi i i konturave në gjatësi dhe

gjerësi • Dimensionimi i konturave në gjatësi dhe gjerësi bëhet me dimensionimin e

përmasave horizontalisht dhe vertikalisht, ku vlerat (numrat) paraqiten:

• për konturat horizontale - mbi shigjetë, në mes,

• për konturat vertikale- e rrotulluar për 90°, majtas nga shigjeta, në mes


9.1. Dimensionimi i i konturave në gjatësi dhe

gjerësi

Dimensionimi

paralel

Dimensionimi

progresiv

Dimensionimi

zingjiror


9.2. Dimensionimi i rrathëve

Dimensionimi i rrathëve koncentrik

Rrathët, vrimat dhe konturat tjera rrethore gjithmonë paraqiten me shenjën e rrethit Ø dhe vlerës

pas tij, ndërsa vendosja mund të bëhet si në Fig., ku dimensioni mund të parqitet jashtë rrethit dhe

brenda rrethit, varësisht nga pozicioni i rrethit në vizatim. Përmasa me vlerë - 2vr. Ø20 nënkupton se në

detalin e dimensionuar kemi dy vrima me përmasa të njejta.


Paraqitja e përmasave gjatësore nën kënd

të caktuar • Përmasat gjatësore nën kënd të caktuar mbajnë distancën standarde nga kontura e

trupit, por janë paralele me vi të konturës (Fig.11.6.b – pjerrtësia 40 mm). Vlerat (numrat) paraqiten gjithmonë mbi shigjetë të kuotimit pa marrë parasysh këndin e pjerrtësisë (Fig.11.6.a).

• Në raste të caktuara, kontura e pjerrët mund të dimensionohet me dimensione horizontale apo vertikale (Fig.11.6.b – përmasa vertikale - 60 mm dhe horizontale- 80 mm). Në rast se nuk dihet pjerrtësia e konturës, e duhet paraqitur, atëherë paraqitet këndi që e formon ajo me aksin horizontal apo vertikal (Fig.11.6.b – këndet 30°, 45° dhe 60°).

Fig.11.6.b Fig.11.6.a


Dimensionimi i këndeve


11.3. Dimensionimi i vrimave

Në Fig.11.9 dhe Fig.11.10, t – paraqet trashësinë e detalit, e cila paraqitet vetëm në

rastin kur projeksioni anësor nuk paraqitet, ose nuk ka nevojë të paraqitet.


11.3. Dimensionimi i vrimave

Dimensionimi i vrimave këndëdrejta

Dimensionimi i vrimave këndëdrejta – me thellësi të definuar


11.4. Dimensionimi i harqeve



Fig.11.11. Rregulla të kuotimit të konturave harkore



Fig. 11.12. Dimensimi i harqeve me përdorimin e simbolit (sipas DIN ISO 7083)



Fig.11. 13.Shembuj dimensionim i harqeve


11.5. Dimensionimet e përmasave paralele

Fig.11. 14. Dimensionimet gjatësore paralele Fig. 11.15. Kuotimet paralele të këndeve

b) mirë b) gabim


11.6. Dimensionimi i sipërfaqeve rrethore

• Dimensionimi i sipërfaqeve rrethore në projeksionin ku nuk mund të vërehet se është konturë rrethore bëhet me përdorimin e simbolit Ø që tregon se bëhet fjalë për sipërfaqe rrethore. Këtu kemi kuotimin e boshteve, konturave të ndryshme rrethore, vrimave.

Dimensionimi i boshteve te

nderlikuara

Dimensionimi i boshteve te

thjeshta

Paraqitja e teheve të thyera (l x α°) ose

(l/ α°).

Në këtë bosht është treguar mënyra e

paraqitjes së teheve të thyera, p.sh. 1.5

- thellësia x 45° - këndi i përpunimit


Dimensionimi i seksioneve rrethore të

shkallëzuara

Dimensionimi i prerjeve – prerjet rrethore

me gjatësi të madhe, ku bëhet ndërprerja

Dimensionimi i akseve dhe vrimave

rrethore të lakuara



Ø20

Ø40

Ø60

Ø30

Ø10

Ø40

Ø20

Ø40

Ø60

Ø30

Ø10

Ø40

Fig. 11.17. Dimensionimi i seksioneve rrethore – prerje e plotë dhe gjysmëprerje

Pamja aksonometrike


11.7. Dimensionimi i filetos

• Filetimi është pjesë përbërëse e shumë detajeve makinerike. Në vizatim duhet paraqitur, ashtu që të dallohet nga detajet e pafiletuara. Filetimet rregullohen sipas ISO 6410. Simboli kryesor i filetimit është simboli M, por ka edhe definime tjera, si në tabelën më poshtë.








11.8. Dimensionimi i detajeve të imta

• Në rast të detajeve shumë të imta në vizatim, në detalin ku ndodhet pjesa e imët paraqitet vetëm me një rreth të zbrazët së bashku me numrin referues, p.sh. I, II,... ndërsa anash vizatimit paraqitet detali i referuar, duke e definuar edhe përpjesën e paraqitur.


11.9. Kuotimi i sipërfaqeve të pjerrëta

• Sipërfaqet e pjerrëta mund të definohen në rast se kërkohet pjerrtësia në raport me ndonjë sipërfaqe tjetër apo boshtit të simetrisë. Simboli i pjerrtësisë është trekëndëshi kënddrejtë dhe shkalla e pjerrtësisë definohet me raportin A:B.


11.9. Kuotimi i pjerrtësisë së koneve

• Sipërfaqet konike kanë pjerrtësi të caktuar. Definimi bëhet me anë të simbolit të trekëndëshit dhe shkallës së pjerrtësisë. Me këtë vlerësim bëhet definimi i konicitetit dhe pjerrtësisë. Paraqiten rastet e konit dhe vrimës konike. (ISO 3040).


11.10. Dimensionimi i konturave katrore

• Konturat katrore definohen me përmasën

dhe simbolin □ para përmasës së katrorit.


11.11. Dimensionimi i konturave sferike

• Konturat sferike definohen me përmasën dhe simbolin S para përmasës së sferës.


11.12. Përmasat ndihmëse

• Përmasat ndihmëse përdoren vetëm për përkrahje në identifikimin e një përmase e cila vetëm ndihmon, pasi që me mbledhjen e përmasave ekzistuese del vlera e saj. Përdoret me simbolin e kllapave ( ...).

Fig. 11.25. Definimi i përmasave ndihmëse


11.12. Dimensionimi brenda konturave

• Dimensionimi brenda konturave të objektit mund të bëhet me qëllim që japin kuptim më të përshtatshëm të përmasës. Këto përmasa nuk duhet të ndërhyjnë në vijat e konturës dhe të mos pengojnë përmasat tjera.


11.13. Thjeshtësimet gjatë dimensionimit

• Në raste të caktuara, me qëllim të evitimit të ngarkimit të vizatimit me vija të përmasave, mund të bëhet thjeshtësimi i tyre, ashtu që disa elemente me përmasa të njejta mund të paraqiten me një përmasë të përbashkët, siç është treguar në tabelë.






11.14. Dimensionimi i vizatimit në pamje

aksonometrike • Dimenzionimi i vizatimeve në pamje aksonometrike

bëhet me rregulla të njejta si të vizatimeve në rrafsh, por vijat e përmasës duhet të jenë paralele me rrafshin të cilit i takon përmasa që matet.

Fig.11. 28. Dimensionimi i vizatimit në pamje aksonometrike

Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI 11.14. Dimensionimi i vizatimit në pamje

aksonometrike

Fig.11. 28. Dimensionimi i vizatimit në pamje aksonometrike dhe ortogonale


11.15. Paraqitja e numrave të detajeve të

tërësisë në vizatim • Numrat që definojnë detajet e tërësisë në vizatim duhet të jenë të

dallueshme, të paraqiten jashtë konturave të objektit që e tregojnë dhe të dallohen nga kuotimet tjera. Numrat duhet të jenë së paku dy herë më të mëdhenjë se numrat e kuotimeve. Vijat e referimit duhet të jenë në pozitë që të tregojnë qartë pjesën e tërësisë që referojnë. Vijat e referimit nuk guxojnë të kryqëzohen. (ISO 6433).


11.16. Veprimet e sakta dhe të gabueshme të

dimensionimit



dimensionimit



dimensionimit


11.17. Dimensionimi i përmasave me devijime

të lejueshme dhe tolerancave • Gjatë përpunimit të detajeve makinerike vështirë arrihet përmasat e

kërkuara nominale. Në këtë rast mund të bëhet tlerimi i përmasave me devijime të lejueshme, të cilat në vizatim shënohen pas përmasave nominale me shenjën ±. (sipas ISO 3898). Në raste të caktuara jepet edhe plotësimi me përqindje të devijimit të lejueshëm të verifikuar Fig. b.


11.17. Dimensionimi i përmasave me devijime

të lejueshme dhe tolerancave

• Me qëllim që vizatimi të mos ngarkohet me numra të devijimeve të lejueshme, në sistemin ISO të tolerancave për përmasa gjatësore është bërë shënimi me shkronja dhe numra. Sipas këtij sistemi pozita e fushës toleruese për vrima shënohet me germa të mëdha, për akse me germa të vogla, kurse cilësia e tolerancës me numra.


11.17. Dimensionimi i përmasave me devijime të lejueshme dhe

tolerancave

Fig. 11.34. Paraqitja e përmasave të tolerancave


11.18. Tolerimet e formës dhe pozitës

• Pasi që është e pamundur të prodhohen pjesë makinerike të formës gjeomerike ideale, shprehet patjetër devijimi i pjesës makiniste nga forma ideale gjeometrike dhe pozita e saj në vet çiftin mbërthyes të montimit. Tolerimet dhe devijimet e formës së punuar të pjesës makinerike prej formës së saj ideale dhe pozitës në çiftin mbërthyes përkatës shënohen me simbole dhe lloje të shenjave që definohen me standardin ISO 1101.

• Zonë e tolerimit quhet zona në të cilën duhet të qëndrojnë të gjitha pikat e një elementi gjeometrik: pika, vija rrafshi dhe rrafshi qëndror. Në vizatim, zona, varësisht nga lloji i tolerimit, devijimi nga forma ose pozita dhe shenja, mund të jetë: sipërfaqja e përfrshitë me rrethin, sipërfaqja ndërmjet dy rrathëve koncentrik, sipërfaqja në mes të dy vijave ekuidistante ose dy drejtëzave paralele, hapësira e përfshirë me sferën-cilindrin, etj.



• Tolerimi i formës kufizon devijimin e një elementi prej formës së tij ideale gjeometrik dhe cakton zonën e tolerimit, në të cilën elementi i vështruar mund të qëndrojë dhe guxon të ketë formë arbitrare.

• Tolerimet e pozitës, që nënkuptojnë tolerimet e drejtimi të vendit ose saktësisë së rrotullimeve, kufizojnë devijimet e lejuara nga pozita gjeometrike ideale e dy ose më shumë elementeve përkundrejt njëri-tjetrit, nga të cilët njëri tashmë është përvetësuar si element nismëtar, përkatësisht referent. Elementi referent, sipas formës duhet të jetë mjaft i saktë, sepse për funksionin e makinës së punuar shërben si bazë nismëtare.

• Në tabelën më tutje janë paraqitur llojet e tolerimit të formës dhe pozitës me simbole përkatëse.







Paraqitja e simboleve shtesë





Fig. 11.41. Shembuj të paraqitjes së tolerancës së formës dhe pozitës



Documents

11.Grafika inxhinierike-Vizatim teknik- Dimensionimi dhe kuotimi.pdf