1.Nocioni i te drejtes se procedures penaleE drejta e procedures penale ben pjese ne legjislacionin penal.Ajo e rregullon juridikisht proceduren penale ne te cilen do te zgjidhet ceshtja penale.Kriminaliteti eshte I pranishem qe nga kohrat me te lashta te zhvillimit te shoqerise njerezore.Ai vazhdon edhe tani te jete I pranishem. Pse?Sepse ate e kushtezojne shkaqet- faktoret me ndikim te cilet:a)Zakonisht barten nga shoqerite paraardhese, dheb)I prodhone vete shoqeria ne kushtet e tanishme.Kjo na mundeson te konstatojme faktin se tashme eshte veshtire te pritet se kriminaliteti do te zhduket ne te ardhmen e afert.Tashme ne shoqerite bashkekohore jane shfaqur edhe format e reja te kriminalitetit (kriuminaliteti I organizuar)E drejta e procedures penale e ushtron mbrojtjen e shoqerise nga kriminaliteti duke rregulluar veprimtarine e organeve te procedures penale ne te cilet zbardhet cedhtja penale.

2.E drejta peale si dege e legjislacionit pozitivSi dege e legjislacionit penale e drejta e procedures penale eshte:Sistem i normave juridike me te cilat rregullohet veprimtaria e organeve te procedures penale.Me keto norma percaktohet organizimi dhe veprimtaria e gjykatave, prokurorise publike, pozita e te pandehurit, mbrojtesit, te demtusrit etj.Subjetet e procedures penale kane per detyre qe te konstatojnese a eshte kryer vepra penale dhe a eshte personi i pandehur kryeresi i saj.Qe te arrihet deri te zbardhja e ceshtjes penale organet e procedures penale hyje ne raporte reciproke ne mes vete dhe me persona te tjere, eksperte, deshmitar etj.

3.E drejta e procedures penale si dege e shkences juridikeSi dege e shkences juridike e drejta e procedures penale merret me studimin e te drejtes se procedures penale te shtetit te caktuar.Kjo studion normat juridike te percaktuara me legjislacionin proceduralo- penal, me te cilin edhte rregulluar veprimtaria e gjykates, prokurorise dhe organeve e personave te tjere.Shkeca e te drejtes se procedures penale me mendimet e saj ndihmon ne evitimin e veshtiresive, mangesve dhe dilemave ekzistuese qe mund te ekzistojne lidhur me ceshtjet qe i rregullon e drejta e procedures penale.

4.E drejta e procedures penale dhe mundesite e realizimit te te drejtave te njeriut ne teNe kuader te procedures penale shfaqen dy tendenca te kunderta njera me tjetren:A)Tendenca e efikasitetit te procedures penale- e cila kerkon qe asnje kryeres I vepres penale te mos mbetet pa u zbuluar dhe qe kryerest pergjegjes tI shqiptohet sanksioni penal I merituar.Qe te realizohet kjo tendence, ne disa raste, vije deri te kufizimi I realizimit te te drejtave te caktuara te personit te pandehur- liria e levizjes.B)Karshi kesaj ekziston tendenca e cila kerkon qe ndaj qytetareve, kunder te cileve zhvillohet procedure penale, te cilet mund te jene te pafajshem, te mos behet kufizimi I lirise se tyre, gjegjesisht te mo gjykohen.Duhet theksuar se asnje shoqeri nuk eshte e interesuar qe tI gjykoje personat e pafajshem.Eshte veshtire qe keto dy tendenca te vijne ne shprehje ne menyre te plote.Ne KPP, ne ni nuance, dominon tendenca e dyte.

5.Tipet themelore historike te procedures penaleE drejta e procedures penale e ka rrugen e zhvillimit te vet historik.Zhvilimi historik I procedures penale deshmon per ekzistimin e organizimeve te llojllojshme te procedures penale.E drejta e procedures penae eshte zhvilluar nga te kuptuarit e procesit si ceshtje private deri te ajo qe e kupton procesin si rregullim juridik.Pa marre parasysh periudhen e zhvillimit, e drejat e procedures penale I takon ndonjerit nga tri tipet themelore te saj:- Tipit akuzator,- Tipi inkvizitor, ose- Tipit te perzier.

6.Tpi akuzator i procedures penaleEshte lloji me i vjeter i procedures penale.Ai i takon familjes common law.Ka lindur ne shk.XI dhe perfaqesohet nga e drejta angleze.E tipit akuzator ishte edhe e drejta e procedures penale ne Greqi dhe Romen e vjeter.Ky tip, me disa ndryshime te vogla, ne Angli e SHBA dhe disa vende te ndikuara prej tyre vazhdon te jete prezent edhe ne ditet e sotme.

7.Disa nga karakteristikat e tipit akuzator te proced. penaleTipin akuzator te procedures penale e karakterizojne keto vecori:A)Ai zhvillohet ne forme kontesti ne mes dy paleve te barabarta: paditesit dhe te pandehurit,b)Funksionet themelore te procedures penale jane te ndara dhe ato ushytrohen nga subjekte te posacme.Funksionin e ndjekjes e ushtron paditesi.Ai ishte person i demtuar me veper penale.Ai duhet tia ofroje gjykates provat e nevojshme qe I pandehuri te shpallej fajtor.Kur paditesi nuk arrinte ta provonte fajesine e te padehurit gjykata e lironte ate.

Funksionin e mbrojtjes e ushtron i pandehuri ose mbrojtesi i tij.Pozita e tij ishte maksimalisht e favorshme.Obligim i vetem i tij ishte te paraqitej ne gjykate.Edhe pse ai nuk kishte obligim, mbrojtjen mud ta paraqiste.

Funksionin e gjykimit e ushtron gjykata.Asaj nuk i njihej e drejta e fillimit te procedures peale e as e drejta qe te angazhohet per mbledhjen e provave.Gjykimi zhvillohej ne qiell te hapet, zakonisht ne forum.Gjykimi ishte kontradiktor ashtu qe secila pale mund te paraqiste prva dhe tI kundervihej pales tjeter.C)Ne te vinte te shprehje parimi i prezumimit te pafajesise, barazise se paleve, publiciteti, parimi gojor I drejtperdrejte dhe I bindjes se lire te gjuykates.D)Procedura qe nga fillimi ishte publike dhe zhvillohej nga gjyqatri i paanshem.F)Trupi gjykues perbehej prej gjyqatreve laike dhe numri i tyre varej nga rasti konkret.L)Vendimi gjyqesor merrej me shumice votash.LL) Vendimi gjyqesor nuk mund te apelohej.M) Nuk kishte kurrfare procedure paraprake ne tecilen do te mblidheshin provat.

8.Anet pozitive dhe negative te tipit akuzatorAne pozitive te ketij tipi te proc.penale konsiderohen:A)Pozita tejet e favorshe e te pandehurit,B)Ushtrimi i funksioneve te procedures penale nga subjekte te posacme,C)Zhvillimi I procedures penale ne mbeshtetje te parimeve procedurale te sipercekura,

Ane negative konsiderohen:a)Mundeson mbrojtjen jo vetm te te pandehurit te pafajshem, por edhe te atij qe ishte fajtor,b)Mynyra e ndjekjes se kryeresve te vepres penale nuk ofron garanci se cdo here do te zhvillohet procedure penale kur kryhet veper penale. Kjho ndodhe nga se:Ose palet lidhnin nder vete marrveshje pajtimore,- Ose nga frika i demtuari fare nuk iniconte procedure.C)Mungesa e fazes se hetimeve,D)Mungesa e shumshkallshmerise se gjykimit.

9.Tipi inkvizitor i procedures penaleKy tip i procedures penale rrjedh nga e drejta romano- gjermane.Per here te pare vjen ne shprehje ne Kodin e Justinianit.Ky tip i procedures lindi nga nevoja qe fajtoret te mos i shpetonin denimit.Ne paraqitjen e tipit inkvizitor ndikuan shume faktor, nder te cilet dallohen:A)Zhvillimi dhe perparimi I zejtarise dhe tregetise qe sollen qarkullim te madhe te mallrave dhe zevendesimin e ekonomise natyrale me ekonomine mall- para,B)Krijimi i nje pushteti qendror ne nje territor te gjere dhje me nje sistem juridik te unjisuar te koncentruar ne duarte e monarkeve apsolute. Kjo ndikoi qe edhe gjyqesia te mos ushtrohej nga gjyqtaret laike por nga gjyqtare profesionale. Kjo nga se procedura penale ishte teper formale.C)Fakti se vepra penale nuk konsiderohej si ceshtje private e te demtuarit, por trajtohej si delikt publik per ndjekjen e te cilit kujdesej shtetiD)Dalja ne skene e nje ndikimi me te fuqishem te kishen katolike, sidomos fati i konstruktimit te gjkatave kishtare.E)Reformimi i sistemit provues i cili fuqizon rolin e provave te drejtperdrejta,Praktika gjyqesore e cila filloi te gjente vend te caktuar ne punen e gjykatave.

10.Disa nga karakteristkat themelore te tipit inkvizitorKete tip e karakterizojne:1.Ne kete tip nuk ekzistoje palet. Perballe te pandehurit me nuk ekziston paditesi privat por hetuesi (inkvirenti), ne duart e te cilit ishin perqendruar te tri funksionet themelore,2.Ne kete tip I pandehuri kjonsiderohej objekt ndaj te cilit zhvillohej procedura.3.Procedura zhvillohej neper dy faza: fazen e hetimit dhe ate te gjykimit.Faza e hetimit ishte kryesore dhe ate e zhvillon inkvirenti I cili nga fillimi caktonte paraburgimin e te pandehurit.Procedura zhvillohej me dyer te mbyllura dhe mbi te mbahej procesverbal, I cili I dergohej kolegjit per te vendosu.Kolegji po ashtu vendoste pa panine e pub likut.Ai vendoste ne baze te shkresave.4.Gjykata kishte autrizim qe me veteiniciative te merrte prova qe I konsideronte te rendesishme.5.Gjykata merrte aktgjykim liruesd ose denues, por edhe aktgjykim me te cilin I pandehuri leshohej nen liri. Kur ndodhte kjo?6.Aktgjykimi I kolegjit mund te apelohej,7. Zbaimi I tortures per te nxjerre pohimin e te pandehurit ishte I pakufizuar,8.Ne proceduren inkvizitore per ta shpallur fajtor te pandehurin nevoiteshin prova te drejtperdrejat ohimi I te pandehurit konsiderohej prove e drejtperdrejte.9.Vleresimi I provave behej sipas vleres e cila me pare ishte caktuar me ligj Pra zbatohet teoria ligjore e vleresimit te provave.

11.Anet pozitive dhe negative te tipit inkvizitorSi an pozitive t tipit inkvizitor t procedurs penale, konsiderohen:Fillimi i procesit t prkujdesjes s shtetit pr ndjekjen e kryersve t veprave penale;N procedurn inkvizitore ndjekja e kryersve t veprave penale bhet sipas detyrs zyrtare. Kjo mnyr e ndjekjes imponon nevojn q gjykata t jet aktive me rastin e marrjes s provave, gj q paraqet nj hap prpara n drejtim t zhvillimit t procedurs penale;Zbatimi i fazs s hetimeve;Shfaqja e mundsis s apelimit t vendimit gjyqsor dheManifestimi i tendencs s efikasitetit t procedurs penale.

Ndrkaq, si an negative t ktij tipi t procedurs penale, trajtohen:Grumbullimi i funksioneve themelore t procedurs penale nn autoritetin e nj organi procedural- inkvirentit dheVshtirsimi i tejskajshm i pozits s t pandehurit.N tipin inkvizitor t procedurs penale humbet cilsia e t pandehurit si subjekt procedural.

12.Tipi i erzier i procedures penaleZbatimi I tipitinkvizitor- ashpersia e tij, filloi te kuptohej si gje normale jo vetem nga njerezit e thjeshte por edhe nga mendimtaret e asaj kohe.Ndryshimi I rrethanave kulturore etj. Ne France e vende te tjera ushtroi ndikim te madhe edhe ne reformen e legjislatures prceduralo- penale.Revolucioni Borgjez Francez I vitit 1879 ndikoi me te madhe ne reformimin e sistemit penal e procedural.Kodi mbi hetuesine penale I Napoleon Banapartes vuri themelet e tipit te ri te procedures penale- tipit te perzier.Ky tip u perqafue nga te drejtat penale bashkekohore

13.Disa nga karakteristika e tipit te perziet te proc. penaleTipin e perzier te procedures penale e karakterizojne:Ai, n esenc, ka formn e procedurs kontradiktore, me rast i pandehuri srish fiton cilsin e subjektit procedural me t drejta dhe obligime t caktuara;Funksionet themelore t procedurs penale jan t ndara dhe ato ushtrohen nga subjekte t veanta;Ndjekja, si rregull, bhet sipas detyrs zyrtare nga ana e organit t veant- prokurorit publik. Megjithat, n kt segment lihet mundsia q, n disa raste, n cilsi t paditsit t autorizuar t angazhohet i dmtuari si padits subsidiar si dhe paditsi privat;Gjykimi zhvillohet n dy faza: fazn e hetimit dhe at t gjykimit. - Faza e hetimit zhvillohet sipas procedures inkvizitore.Ne disa vende hetimin e zhvillon gjyqatri hetues e ne disa tjera prokurori publikQellimi I hetimit eshteqe te mbledhen provat te cilat mundesojne ngritjen e ekatakuzes.- Faza e gjykimit zhvillohet ne perputhje me elementet e procedures akuzatore.Ne te vijne ne shprehje parimet e procedures penale: parimi I publicitetit, gojor, I drejtperdrejte, kontradiktor, I pjesmarrjes se gjyqatreve laike, vleresimi I provave sipas bindjes se lire te gjykates etrj.Dy tendencat antagoniste harmonizohen ne mase te konsiderueshme

14.Anet pozitive dhe negative te tipit te perzierAne pozitive jane elementet pozitive te marra nga dy tipet paraprake te procedures penale

Nderkaq ane negative konsiderohen:Me aktivitetin hetimor t gjyqtarit hetues si subjekt procedural, me kufizime t aktivitetit t policis duke hezituar q informacionet t cilat i mbledh ajo t pranohen si prov n gjyq, vshtir sigurohet efikasitet n procedur penale;N gjykat, pa nevoj, bhet pun e dyfisht pr vrtetimin e fakteve, nj her nga gjyqtari hetues e pastaj e njejta prsritet nga trupi gjykues n shqyrtim gjyqsor;Gjyqtari hetues e ka t vshtir, pr t mos thn t pamundur q, krahas versionit t ngritur lidhur me shtjen penale konkrete, t mbetet objektivisht i hapur edhe pr versione t tjera t mundshme dheProkurori publik sht mjaft pasiv sepse pas paraqitjes s krkess pr zbatimin e hetimit apo pas ngritjes s aktakuzs e tr barra lidhur me shtjen penale i bartet gjykats.

15.Veshtrim i shkurter historik i zhvillimit te proc.penale ne KosoveKosova, per kohet te tera ishte nen sundimin e huaj, andaj eshte e natyrshme se neterritorin e saj jane aplikuar legjislacione te ndryshme.Ne kohen e Perandorise Osmane zbatoheshin e drejta e sheriatit, ligjet turke, por edhe e drejta zakonore shqiptare ne masen me te madhe.Kanuni I Leke Dukagjini permban pak norma te se drejtes penale. Ato nuk jane sistemuar si duhet, dhe ka perseritje.Ne aspektin e te drejtes se procedures penale ekzistonte Pleqnia- qe vepronte si gjykate popullore.Pleqnia vendos mbi ceshtjen ne menyre te menjehershme: edhe per fajsine edhe per shqiptimn e denimit.

Pas okupimit nga Mbreteria SKS (1918) aplikohej legjislacioi penal I kesaj Mbreterie.Ne Kosoven e pas LDB aplikohej legjislacioni I ish Jugosllavise (LPP)Pas perfundimit te luftes (1998) eshte nxjerre KPP I cili paraqet aktin juridik me te rendesishem I cili ne menyre gjenerale rregullon ceshtjet nga procedura penale.KPP permban shume zgjdhje te reja te cilat nuk I permbante LPP (hetimet I zhvillon prokurori publik, paraqitja e policise gjyqesore etj.)

Ligjerata 21.Marredheniet e se drejtes se procedures penale me disiplinat tjera

Si dege e shkences juridiko- penale e drejta e procedures penale ka marredhenie me nje mori shkencash tjera juridike.Keto marredhenie jane te ngushta, ne vecanti, me shkencat juridike te cilat kane per qellim luftimin e kriminalitetit, sic eshte rasti me te drejten penale dhe penologjine.Me disa dege tjera lidhjet jane periferike, sic eshte rasti me te drejten civile, te drejten administrative etj.E drejta e procedures penale ka marredhenie edhe me disa disiplina te tjera shkencore natyrore e teknike, te cilat, ne nje menyre ose tjeter, ndihmojne luftimin e kriminalitetit, sic eshte rasti me kriminalistiken, mjeksine ligjore, psikiatrine gjyqesore e psikologjine gjyqesore.

2.Marredheniet e te drejtes se procedues penale me te drejten penaleNe kuader te marredhenieve me te drejten penale, verehet se midis tyre ekzistojne elemente te perbashketa dhe elemente te cilat e vecojne njeren prej tjetres.Element i perbashket eshjte se qe te dyja kane qellim luftimin e kriminalitetit.-E drejta penale kete qellim e realizon duke i parapare veprat penale, sanksionet penale dhe kushtet nen te cilat ato mund tu shqiptohen kryeresve te veprave penale.- E drejta e procedures penale kete qellim e realizon duke rregulluar veprimtarine e organeve te procedures penale dhe marredheniet midis tyre.Keto dy dege pra trajtojne aspekte te ndryshme te problemit te njejte.Ne te vertete asnjera prej ketyre degeve nuk mund te jetesohen nese nuk ekziston e drejta tjeter.- E drejta penale do te ishte vetem e drejte e shkruar ne leter dhe e pazbatueshme po te mos ekzistonte e drejta e procedures penale.- E drejat e procedures penale, pa te drejten penale nuk do te kishte objekt studimi. Rregullat procedurale do te ishin pa kuptin nese nuk dihen veprat penale konkrete.Marredheniet midis ketyre dy degeve rezultojne edhe nga aspekti i parimeve themelore ne te cilat bazohen- ato frymzohen me vlera te njejta.Vlen te theksohet se ne te shumten e rasteve nuk ka veshtiresi ne dallimin e normave penale dhe te atyre prcedurale, megjithate ka raste kur ky dallim eshte mjaft i nderlikuar. Keshtu, edhe sot e tere diten nuk eshte definuar qarte se normat mbi parashkrimin a jane te natyres penale apo procedurale

3.Marredheniet e se drejtes penale me penologjinePenologjia rregullon proceduren e ekzekutimit te denimeve dhe masave per trajtim te detyrueshem, te masave te diversitetit dhe te masave edukative.Penologjia merret edhe me studimin e personalitetit te kryeresit te vepres penale dhe individualizimin e denimit gjate fazes se ekzekutimit te tij.Lidhmeria ne mes ketyre dy degeve eshte e qarte sepse pa vendimet gjyqesore te cilat shqiptohen ne procedure penale nuk do te kishte nevoje per penologjine dhe anasjelltas pa penologjine nuk do te mund te zbatohej vendimi gjyqesor lidhur me sanksionin penal te shqiptuar.

4.Marredheniet e te drejtes se procedures penale me te drejten e procedures civileMarredheniet me te drejten e procedures civile, sidomos me proceduren kontestimore vleresohet te jene teper te ngushta.Megjitrhate, objekti i tyre ndryshon.Deri sa ne procedure penale gjykata duhet ta zbardhe ceshtjen penale, ne procedure civile gjykata vendos per kontestet pasuroro- juridike dhe kontestet tjera te personave fizike e juridike.Perkunder kesaj, ceshtja e cila eshte objket i procedures kontestimore mund te jete objekt iprocedures penale. E tille eshte kerkesa pasuroro- juridike.Ne te vertete KPP e lejon mundesine qe i demtuari ne procedure penale te kerkoj zgjidhjen e kerkeses pasuroro- juridike. Kjo ndodhe per shkaqe te ekonomizimit, por vetem nese nuk zvarritet se teperm procedura penale.Por, i demtuari nuk eshte i obliguar qe relaizimin e kesaj kerkese ta kerkoj ne procedure penale. Ai kete mund te beje ne procedure kontestimore. Pra zgjidhja e kesaj kerkese ne procedure penale eshte parapare vetem si mundesi.Lidhja me proceduren kontestimore vije ne shgprehje edhe gjate zgjidhjes se ceshtjeve paraprake.Keto dy dege dallohen nder vete:- Sa i perket ndermarrjes se iniciatives per ndjekje .

E perbashket e ketyre dy degeve eshte edhe:Ne te dyjat vetretimi i fakteve behet me mjete perafersisht te njejta provuese,Mjaft e ngjashme eshte edhe ceshtja qe nderlidhet me rregullimin e veprimtarise se gjykatave (civile e penale).Marredheniet shihen edhe ne faktin se gjykata ne procedure kontestimore eshte e lidhur me aktgjykimin e formes se prere te marre ne procedure penale me te cilin i pandehuri eshte shpallur fajtor.

5.Marredheniet e se drejtes se procedures penale me procedurat tjera ndeshkueseNe sistemin tone juriddik ekzistojne edhe procedua kundravajtese, disiplinore, ajo per deliktet ekonomike etj.Karakteristike e perbashket e ketyre procedurave eshte se te gjitha keto kane per qellim konstatimin e faktit se ekziston apo jo vepra e ndeshkuar (kundravajtja, delikti ekonomik etj.)Po ashtu edhe objketi i te provuarit eshte pak a shume i ngjashem.

Perkunder ngjashmerive ka edhe dallime.-Dallim i pare eshte se secilen nga keto procedura e zhvillon organ i posacem.-Procedura penale eshte e rregulluar ne menyre te detajizuar, e keshtu nuk ndodhe me procedurat tjera.

Duhet theksuar se kur per nje ceshtje eshte vendosur ne procedure penale, ajo ceshtje nuk mund te jete objekt shqyrtimi ne procedurat tjera. Personi i denuar per veper penale, per ceshtje te njete, nuk mund te denohet edhe me delikt disiplinorPerkundrazi, denimet e shqiptuara per kundravajtje apo deikt ekonomik llogariten ne lartesine e denimit te shqiptuar ne procedure penale.

6.Marredheniet me kriminalistienMarredheniet me kriminalistiken jane te ngushta.Kriminalistika merret me studimin dhe perpunimin e metodave e mjeteve teknike, taktike dhe rekomandimeve metodike te cilat vleresohet te nje rendesie te vecante per kerkimin, gjetjen, fiksimin, kqyrjen dhe vleresimin e provave materiale me qellim zbulimi te veprave penale dhe kryeresve te tyre.Legjislacioni proceduralo- penal perben bazen juridike per kriminalistiken dhe proceduren penale- sidomos kjo lidhmeri vjen ne shprehje te provat, por qe te dyja keto provat i studiojne nga spekti i tyre.Kriminalistika duke shfrytezuar rezultatet e shkencave tjera natyrore e teknike luan rol aktiv ne zbulimin e veprave penale dhe zgjerimin e rrethit te provave.Si rrjedhoje, nuk mund te mendohet sot per zbulimin e shume veprave penale pa ndihmen e kriminalistikes.

7.Marredheniet e te drejtes se procedures penale me mjekesine ligjoreRoli i mjekesise ligjore ne procedure penale vjen ne shprehje sidomos ne kuader te ndihmes qe ajo ofron ne procesin e zbardhjes se ceshtjes penale(vrasje apo vetevrasje). Mjekesia ligjore ndihmon qe te sqarohet lidhja shkaksore ndermjet veprimit ose mosveprimit te te pandehurit dhe ndryshimeve ne integritetin fizik te personit (vrasjes, lendimeve trupore etj.) si dhe per shkallen e pergjegjesise se te pandehurit.

8.Marredheniet e te drejtes se procedures penale me psikiatrine gjyqesorePsikiatria gjyqesore studion semundjet psikike dhe crregullimet tjera shpirterore, te cilat kane lidhje me te drejten penale dhe te drejen e procedures penale, te cilat paraqiten si shkak i kriminalitetit.Lidhjet midis kytyre dy degeve vijne ne shprehje ne rastet kur ne procedure penale paraqitet nevoja per vertetimin e gjendjes shpirterore te personit.Kjo nevoje lind atehete kur ne procedure penale lind dyshimi se kryeresi e ka kryer vepren penale ne gjendje te papergjegjshme.

9.Marredheniet e te drejtes se procedures penale me psikologjine gjyqesoreNe procesin e te provuarit ne procedure penale jane te shumta deshmite e deshmitareve dhe deklarimet e personave te tjere.Shpeshhere dyshohet ne saktesine e deshmise. Ne tregimet e deshmitareve mund te kete njeanshmeri, subjektivizem, zmadhime, nenvleftesime dhe faktore tjere qe shtremberojne te verteten e deshmise.Psikologjia gjyqesore ndihmon proceduren penale ne konstatimin se a jane te verteta apo jo deklarimet e tila.Psikologjia gjyqesore i kontribuon edhe komunikimit me adekuat midis subjeteve te procedures penale.Psikologjia gjyqesore ka rol edukativ ndaj pjesemarresve ne procedre penale, sidomos ndaj te akuzuarit.

10.Burimet e te drejtes se procedures penaleE drejta e procedures penale eshte e drejte ligjore qe rregullohet me KPP.Perkunder kesaj, KPP, ne disa raste, lejon mundesine e zbatimit edhe te se drejtes nderkombetare.Meqenese ekzistojne burime te shumta dhe te llojllojshme eshte e nevojshme qe te behet klasifikimi i tyre.Ne kete drejtim, flitet per:-Burime te brendshme dhe-Burime nderkombetare.A) Burimet e brendshmeBurime te brendshme konsiderohen te gjitha ato akte qe i nxjerrin organet e autorizuara te shtetit te caktuar me te cilat rregullohen ceshtjet e caktuara.Burim i brendshem i te drejtes se procedures penale jane: Korniza Kushtetuese- me te cilen rregullohen disa parime te pergjithshme:parimi i ligjshmerise, publicitetit, gjykimit te ceshtjes nga gjykata e paanshme etj.Burimet e brendshme ndahen ne: burime themelore dhe plotesuese-Burime themelore konsiderohen ato me te cilat rregullohen ceshtjet themelore te kesaj procedure. I tille eshte KPP me te cilin rregullohet pjesa permbajtesore e procedures penale. Burim themelor konsiderohet edhe LPMitur dhe Rregullorja mbi proceduren penale qe normon ceshtjen e kryeresve te veprave penale qe lengojne nga crregullimet mendore.-Burime plotesuse te se dejtes se procedures penale konsiderohen aktet juridike qe rregullojne marredhenie tjera shoqerore, por me te cilat rregullohen edhe disa ceshtje proceduralo- penale. I tille eshte Ligji mbi gjykatat e rregullta, Ligji mbi prokurorine publike, Ligji mbi avokatine publike etj.

11.Burimet nderkombetareBurime nderkombetare konsiderohen te gjitha ato akte juridike te cilat i nxjerrin subjektet relevante nderkombetare me te cilat normohen ceshtje proceduralo- penale.Zbatimi i se drejtes nderkombetare eshte parshikuar edhe ne Kosove. KPP e parasheh mundesine e zbatimit te se drejtes nderkombetare ne tri raste:1.Rasti I pare i referohet imunitetit proceduralo- penal. Keshtu, sipas KPP ne Kosove imunitet gezojne te gjithe personat per te cilet kjo mundesi eshte dhene me Rregulloren e UNMIK-ut mbi statusin, privilegjet dhe imunitetin e KFOR-it, UNMIK-ut dhe personelit te tyre. Kete imunitet e gezojne edhe perfaqesuesit e zyrave te nderlidhjes, lokalet, arkivi dhe korrespondenca e tyre.Imunitet gezojne edhe anetaret e familjeve te tyre.

2.Rasti dyte i zbatimit te se drejtes nderkombetare vjen ne shprehje ne ceshtjet qe kane te bejne me ndihmen juridiko- penale nderkombetare dhe me zbatimin e marreveshjeve nderkombetare ne fushen penale.Ndihma juridike jepet konform dispozitave te ketij kodi, pervec ne rastet kur ligji ne fuqi ose marreveshjet nderkombetare parashohin ndryshe.

3.Rasti i fundit i zbatimit te se drejtes nderkombetare vjen ne shprehje ne ceshtjet qe kane te bejne me transferin e te pandehurve dhe te denuareve ne shtetet e huaja. Ky transfer behet ne perputhje me dispozitat e KPP, pervec ne rastet kur ligji ne fuqi ose marreveshjet nderkombetare parashohin ndryshe.

12.Veprimi i legjislacionit proceduralo- penalMe veprim te legjislacionit proceduralo- penal nenkuptohet fakti se ai eshte ne fuqi dhe se gjykatat jane te detyruara qe ate ta zbatojne ne rastet konkrete.Cdo ligj proceduralo- penal vepron ne:- Kohe,- Territor dhe- Ndaj ersonave te caktuar.1.Veprimi i legjislacionit proceduralo- penal ne territorLegjislacioni proceduralo- penal i nje shteti, zakonisht, vepron ne territorin e shtetit ne te cilin eshte nxjerre. KPP vepron ne territorin e Kosoves.Parimi se legjislacioni proceduralo- penal aplikohet ne territorin e vendit eshte manifestim i sovranitetit te cdo shteti- parim ky qe emertohet s pushtet represiv i shtetit.Termi pushtet represiv do te thote se ai shtet me ligj percakton veprat penale, sanksionet penale dhe kushtet e zhvillimit te procedures penale per ceshtjet konkrete.Ne kohet moderne aplikimi i legjislacionit proceduralo- penal eshte shume aktual nga se tani ne bote ne pergjithesi zhvillohet nje proces intensiv i levizshmerise se njerezve. Keshtu qe mundesia e kryerjes se veprave penale nga shtetasit tone ne vendet e huaja dhe e kunderta eshte gjithje e me e madhe.Shtrohet pyetja sipas cilit legjislacion duhet vepruar?Pergjegjien ketu e jep veprimi i legjislacionit proceduralo- penal ne territor. Pra, si rregull, aplkohet ligji i shtetit ku eshte kryer vepra penale.

13.Veprimi i legjislacionit proceduralo- penal ne koheSi cdo ligj edhe KPP vepronne kohe te caktuar.Legjislacioni proceduralo- penal fillon te veproje prej momentit te hyrjes se tij ne fuqi dhe aplikohet gjersa te pushoje se vepruari.Zakonisht ligjet hyjne ne fuqi tete dite pas shpalljes ne gazeten zyrtare, po qe se nuk eshte caktuar ndryshe.Ndermjet kohes se aprovimit dhe te hyrjes ne fuqi te nje ligji, sidomos kur ai permban zgjidhje te reja, mund te vendoset ndonje afat me i gjate ose me i shkurter. Keshtu ka ndodhe edhe me KPP.Mund te ndodhe qe ligji te hyje ne fuqi edhe per kohen me te shkurter se tete dite pas shpalles.Koha prej shpalljes se ligjit dhe hyrjes se tij ne fuqi quhet vocation legis. Kjo kohe nevoitet qe me ligjin te njihen ata te ciuleve u referohet, gjegjesisht te cilet duhet ta zbatojne ligjin.Ligji do te veproje deri sa te nxirret nga fuqia ligji i vjeter.Zbatimi i ligjit te ri nuk do te paraqiste problem sikur ne momentin e hyrjes ne fuqi te ligjit te perfundoheshin te gjitha proceset penale te meparshme.Ne raste te tilla shtrohet pytja cili ligj do te zbatohet?Pergjigja eshte se ne ceshtjet e filluara me ligjin e vjeter do te zbatohet pikerisht zbatimi i atij ligji.

14.Veprimi i legjislacionit proceduralo- penal ne lidhje me personinKPP aplikohet ndaj cdo personi kunder te cilit zhvillohet procedure penale dhe i cili pergjigjet per veper penale sipas te drejtes penale materiale.Megjithate, ekzistojne disa kategori personash te cilet gezojne te ashtuquajturin imunitet proceduralo- penal. Kunder ketyre personave nuk mund te zhvillohet procedure penale, gjegjesisht mund te zhvillohet ajo por vetem me leje te organit te autorizuar.Ekzistojne disa lloje te imuniteteve. Ne kete drejtim flitet per: imunitet te plote dhe imunitet te kufizuar. Dallimi midis ketyre dy llojeve te imunitetit ka te bej me vellimin e paprekshmerise qe ato ofrojne per raste konkrete.Imuniteti apsolut dhe imuniteti relativ- - Imuniteti apsolut eshte i perhershem dhe pesronit qe e gezon ate nuk mund ti merret.- Imuniteti relativ eshte i perkohshem dhe ai mund ti merret pa ndonje problem personit qe ate e gezon.Imuniteti proceduralo- penal rregullohet si me te drejten nderkombetare por edhe me te drejten e brendshme. Si i tille ai eshte parapare ne interes te personit qe e gezon ate.

15.Imuniteti proceduralo- penalLegjislacioni ne fuqi ne Kosove parasheh se imunitet proceduralo- penal gezojne pjesetaret e caktuar te IPVQ-ve, dhe pjestaret e caktuar te personelit nderkombetar.1.Imuniteti i pjestareve te IPVQ-veCeshtja e imunitetit te pjestareve te IPVQ-ve rregullohet me Kornizen Kushtetuese.Ne kete rrjedhe imunitet gezojne:- Deputetet e Kuvendit te KOsoves,- Kryetari i Kosoves dhe- Anetaret e Qeverise se Kosoves.Keta persona gezojne imunitet nga te gjitha ndjekjet penale e civile qe kane te bejne me mendimet e shprehura ose veprimet tjera te kryera ne cilesine qe e kane. Perjashtim ketu bejne veprimet qe haptazi inkurajojne dhunen ndermjet komuniteteve.Sipas Ligjit per gjykatat e rregullta nuk mund te merret ne pergjegjesi penale, per mendimin e dhene me rastin e marrjes se vendimit gjyqesor gjyqatri dhe gjyqtari laik.

16.Imuniteti i personelit nderkombetarNe Kosove imunitet gezojne edhe pjestaret e UNMIK-ut, KFOR-it, Zyreve te nderlidhjes, Bankes Boterore etj.Imuniteti i ketyre personave eshte rregulluar ne menyre me te plote se sa imuniteti qe gezojne pjestaret e IPVQ-ve, gje qe vleresohet e natyrshme.

IMUNITETI SIPAS TE DREJTES NDERKOMBETARESipas te drejtes nderkombetare imunitet gezojne shefat e shteteve te huaja kur ata gjenden ne vendin tone, perfaqesuesit diplomatike, perfaqesuesit e OKB-se, gjyqtaret e gjykatave penale nderkombetare etj.Perfaqesuesit konsular sipas te drejtes nderkombetare gezojne imunitet relativ.Imuniteti ndaj ketyre personave shtrihet edhe ne lokalet, arkivin, valigjet etj., te cilat i perkasin ose i shfrytezojne personat e tille.

17.Interpretimi i te drejtes se procedures penaleMe interpretim nenkuptohet percaktimi i kuptimit te drejte te normes se caktuar proceduralo- penale.Kjo eshte veprimtari logjike e te menduarit qe ka per qellim te gjeje kuptimin e drejte te ligjit.Interpretimi i legjislacionit proceduralo- penal ka rendesi te madhe dhe eshte i domosdoshme nga se shume nga normat e tilla, ose per shkak te gjuhes se perdorur ose shkalles se larte te abstraksionit qe ato mbajne ne vete, nuk mund te aplikohen para se te interpretohen- para se te percaktohet kuptimi i drejte i tyre.Kjo gjendje eshte e pranishme ne shtetet ne te cilat llojllojshmeria e legjislacionit proceduralo- penal eshte tejmase e pranishme, sic eshte rasti I Kosoves.Ne Kosove vepron legjislacion kompleks Kjo kushtezon nevojen qe dispozitat e tilla te interpretohen ne menyre te njejte ne tere territorin dhe kjo duhet te jete ne funksion te harmonizimit te tyre.Gjate interpretrimit ka rendesi te percaktohen kufijte e interpretimit. Keta kufij duhet te sillen brenda parimit te ligjshmerise.Gjate interpretimit zbatohen llojet e mirenjohura te interpretimit, si: interpretimi gjuhesor, logjik, sistematik, historik, krahasues, autentik etj.Me rastin e interpretimit mund te aplikohet interpretimi i ngushte, e ne disa situata edhe interpretimi i gjere.A ekzistojne instrumente te mjaftueshme ne Kosove per te siguruar interpretimin e unisuar?Praktika e gjashte viteve te fundit len per te deshiruar.Vend te rendesishem ne proceduren penale ka interpretimi gjyqesor. Ketu mendohet ne qendrimet juridike te aprovuara ne Seancen e deges se Gjykates Supreme te Kosoves dhe qenvdrimet e saj parimore.Keto qendrime parimore kane karakter obligator per te gjitha kolegjet e deges apo te gjykates ne te cilen hartohen. Por, ato nuk kane karakter obligator per gjykaten e shkalles se pare, sepse ne te kunderten do te cenohet pavaresia e gjykatave.Instrumet i rendesishem i interpretimit jane pikepamjet juridike te paraqitura ne vendimet konkrete te gjykatave te mjetit juridik me rastin e vendosjes lidhur me ankese.

III- LigjerataPARIMET PROCEDURALO- PENALEParimet proceduralo- penale paraqesin rregullat baze,.., mbi te cilat ndertohet Cfare jane parimet ahstu eshte procedura penale. Kur ato kane karakter demokrtatik edhe procedura penale ka..Disa parime i perkasin rregullimit te sistemit juridik ne teresi (parimet kushtetuese)Teoricientet flasin per parime te ndryshme, keshtu flitet edhe per klasifikime te ndryshme.Klasifikimi me i rendesishem eshte ai qe i ndane parimet ne: parime themelore dhe parime te tjera.-Parimet themelore jane ato ne te cilat, ne esence, bazohet procedura penale dhe ato i japin asaj karakteristikat thbemelore. Keto parime pershkopjne tere proceduren penale._Parimet tjera konsiderohen ato qe kane te bejne me subjektet dhe veprimet procedurale dhe rregullimin e organeve te drejtesise penale.Parime themelore konsiderohen:Parimi zyrtar (oficialitetit) te ndjekjes penale,-Parimi i ligjshmerise,-Parimi akuzator,-Parimi ne bis in idem,-Parimi i pafajesise,-Parimi i te vertetes materiale,-Parimi kontradiktor,-Parimi i drejtperdrejte,-Parimi i publicitetit etj.

2.Parimi zyrtar (ofoicialitetit) i ndjekjes penaleIniciativa per ndjekje penale mund te rregullohet ne dy menyra:-Ne menyre qe iniciativa per ndjekje te varet nga deshira e te demtuarit dhe-Ne menyre qe iniciativa per ndjekje penale te jete detyre e organit te posacem.Ne proced., penale te ndertaur ne Kosove vlen parimi zyrtar i ndjekjes penale. Ate e ben prokurori publik, pa marre parasysh vullnetin e te demtuarit.Per tu realizuar kjo eshte obligim i te gjitha organeve qe te tregojne veprat penale.Ndjekja kryesisht behet ne interesin e pergjithshem.Ne KP, ne pjesen e posacme te tij, jane parapara disa vepra penale te lehta te cilat ndiqen me padi private. Pse ndodhe kjo? Ky parim del ne shesh ne proceduren inkvizitore,

3.Parimi i ligjshmeriseParimi i ligjshmerise kerkon qe edhe shteti si kreator i drejtesise ti nenshtrohet ligjit.Por eshte dashur te kalojne mileneume qe te paraqitet ky parim.Per futjen e ketij parimi ne drejtesi jane angazhuar juriste e filozof te shumte (Monteskje, Bekario etj.)Parimi i ligjshmerise eshte tregues i parimit te demokracise, nga se vetem polpulli sovran, nepermjet organeve me te larta mund te percaktoje veprat penale,.Parimi i ligjshmerise kerkon respektimin dhe zbatimin e detyrueshem te normave proceduralo- penale.Ky parim nenkupton obligimin qe prokurori publik ta filloje ndjekjen penale ne cdo rast kur ekziston dyshimi i arsyeshem se eshte kryer veper penale qe ndiqet sipas detyres zyrtare. Kjo e drejte perfshin fillimin dhe zhvillimin e proc.Me gjithe faktin se prokurori publik eshte i detyruar te flloje ndjekjen, kur mendon se., prap se prap edhe ketu ka disa perjahstime.1.Rastet per te cilat per venien ne levizje te procedures penale kerkohet mendimi i te demtuarit ose leja paraprake e organit kompetent. Ne keto raste prokurori nuk do ta bej ndjekjen pas siguruar prova qe deshmojne per plotesimin e ketyre kushteve.Por ne raste te ngutshme KPP parasheh mundesine qe prokurori publik ta filloje ndjekjen ne baze te propozimit gojor, por qe konfirmimi me shkrim te jepet brenda 48 oreve.2.Rastet kur prokurori publik duke u mbeshtetur ne parimin e arsyeshmerise, ne ndonje rast konkrte e pezullon, pushon ose shmanget ndjekjes penale. I tille eshte rasti kur prokurori publik cmon se me nuk ekziston dyshim i bazuar se i dyshuari ka kryer vepren penale.3.Rastet te cilat lidhen me proceduren penale per te mitur. Ne ket rast ekzistojne dy perjashtime:A)Rasti i pare ka te bej me veprat penale te denueshme me denim deri ne tri vjet ose me gjobe. Ne keto raste prokurori mund te mos e filloje ndjekjen penale edhe pse ekziston dyshimi i bazuar, kur konsideron se nuk eshte e pershtatshme te zbatohet procedura ndaj te miturit per shkak te natyres se vp, pasojave etj.B)Rasti i dyte ka te bej me ekzekutimin e denimit ose mases edukative. Prokurori publik mundet qe ndaj te miturit ndaj te cilit eshte duke u zbatuar denimi te mos e filloj proc,pergatitore per vepren tjeter,nese vlereson se zbatimi i saj nuk do te ishte i dobishem.Ne keto raste vjen ne shprehje parimi i arsyeshmerise, por kjo arsyeshmeri duhet te kete bazueshmeri ne ligj.

4.Parimi akuzatorKy parim zgjidh ceshtjen e fillimit te proc., penale deri ne zgjidhjen definitive te ceshtjes penale.Sipas ketij parimi proced., penale fillohet vetem kur ekziston kerkesa e paditesit te autorizuar.Bazuar ne kete parim funksionet themelore ne procedure penale jane te ndara dhe ushtrohen nga subjekte te posacme.-Funksionin e ndjekjes e ushtron paditesi i autorizuar (prokurori, paditesi subsidiar dhe paditesi privat)KPP u ka lene hapesire edhe qytetareve qe te kallzojne veprat penale qe ndiqen sipas detyres zyrtare. Disa nepunes (ata sociale, inspekcionit etj.) jane te detyruar te kallezojne veprat penale qe i kane mesuar gjate kryerjes se detyres.-Funksionin e mbrojtjes e ushtron i pandehuri vet ose me ndihmen e mbrojtesit. I pandehuri eshte pale e barabarte me paditesin.Funksionin e gjykimit e ushtron gjykata. Gjykata nuk mund te filloje proc. pa kerkese te paditesit, por kur ekziston kerkesa ajo ka mundesi te gjera dhe rol aktiv.Ky parim gjene shprehje ne shume dispozita te KPP, por sidomos ne dispoziten qe percakton se proc., penale fillohet me kerkesen e paditesit te autorizuar.

5.Parimi i pafajesisePrezumimi i pafajesise eshte parapare ne interes te te pandehurit qe sherben si kunderpeshe e barabaresise se tij me paditesin e autorizuar.Kete prezumim e hasim edhe ne Deklaraten e pergjithshme te OKB-se mbi te drejtat e njeriut.Sipoas ketij parimi cdo person i dyshar per veper penale konsiderohet i pafajshem deri sa te vertetohet fajesia e tij me aktgjykim e plotefuqishem.Per organin e procedures personi nen hetim konsiderohet i pafajshem edhe pse ndaj tij jane marre disa masa sigurimi.Ne proceduren penale te Kosoves prezumimi i pafajesise manifestohet ne dy drejtime:1.Ai e zgjidh barren e provave- ceshtjen se kush duhet te paraqese prova. Ne kete rrjedhe barra e provave i takon paditesit. I pandehuri nuk eshte i obliguar te paraqese prove. Gjykata ka rol aktiv ne sigurimin e provave.2.Ana tjeter e manifestimit te ketij prezumimi konsiston ne ate se po qe se ne procedure penale nuk arrihet te provohet fajesia gjykata duhet ta liroje te pandehurin.Nga ky parim rezulton rregulli i interpretimit e dyshimeve ne favor te te pandehurit.Nga ky parim rrjedh edhe rradha e provave. Se pari merren provat e akuzes, pastaj te pandehurit dhe ne fund ato te gjykates.

6.Parimi i gjykimit te drejte dhe ne kohe te arsyeshmeAkte te shumta nderkombetare parashohen obligimin qe cdo kush ka te drejte ne nje proces te drejte dhe te hapur, brenda nje afati te arsyeshem dhe nga nje gjykate e pavarur. Akti me i zeshem eshet Konventa Evropiane per te drejtat e njeriut- protokolli nr.7.Ne perputhje me kete akt, KPP synon te siguroje se asnje person i pafajshem te mos denohet, kurse fajtorit ti shqiptohet sanksioni penal i merituar.KPP parasheh po ashtu obligimin e organeve te procedures qe proceduren ta zhvillojne pa zvarritje.Por kjo shpejtesi nuk guxon ti rrezikoje interesat e personave te pandehur. E njejta gje vlen edhe me ekonomizimin procedural.

7.Parimi i te vertetes materialeNe proc.penale eshte e domosdoshme qe te vije deri te konstatimi i te vertetes materiale ne menyre te plote sepse ketu vendoset per sanksionet penale.Ky parim nenkupton vertetimin e plote te te gjitha fakteve relevante nga te cilat varet zbatimi i KP duke e perputhur gjendjen faktike te vertetuar me gjendjen reale.Ky parim duhet te siguroje qe asnje i pandehur i pafajshem te mos denohet, kurse kryesit ti shqiptohet sanksioni i merituar. Vetretimi i fajkteve duhet te behet ne menyre te plote.Ne proced.penale duhet te synohet gjetja e te vertetes objektive, ndonese deri te kjo ne shume raste eshte veshtire te arrihet.Ekzistojne shume rregulla qe mundesojne gjetjen e te vertetes materiale:1.KPP percakton se e drejta e gjykates dhe organeve tjera ne procedure qe te vertetojne ekzistimin e fakteve nuk eshte e lidhur dhe e kufizuar me rregulla te posacme.Gjykata i analizon provat ne menyre analitike, duke i shoshitur dhe krahasuar me provat tjera. Asnje prove nuk i eshte caktuar qe me pare vlera.2.Gjykata ne ceshtjen konkrete penale ka rol aktiv. Ajo nuk eshte e lidhur me propozimin e paleve sa i perket provave.3.Provat duhet ti nesnhtrohet kontrollit.4.Paraqitja e provave te reja nuk eshte e lidhur me afat.5.Per konstatimin e te vertetes materiale gjykata duhet ta zgjidhe ceshtjen paraprake.Pra e verteta duhet te konstatohet ne menyre te plote, por jo me cfardo provash.

8.Parimi kontradiktorKy parim nenkupton te drejten e pales qe te paraqese qendrimin e vet lidhur me ceshtjet qe jane objekt gjykimi, dhe te deklarohet per qendrimet e pales kundershtare.Ky parim nenkupton detyren e gjykates qe para vendimit te degjoje edhe palen tjeter.Ky parim u mundeson paleve pozite te barabate.Ky parim, edhe pse jo me intensitet te njejte, vjen ne shprehje gjate gjithe procedures penale.Natyrisht shqyrtimi gjyqesor eshte faza kur ky parim vjen ne shprehje e menyre me te plote. Ketu lexohet aktakuza, merret ne pyetje Iipandehuri, deshmitaret etj.Ky parim vjen en shprehje dhe ne proceduren lidhur me mjetet juridike. Nje kopje te ankeses gjykata ia dergon pales tjeter qe te jep pergjegjie ne ankese.

9.Parimi i drejtperdrejteEdhe ky parim ehste i pranishem gjate gjithe zhvillimit te procedures penale, por me se shumti vjen ne shprehje ne shqyrtimin gjyqesor.Sipas ketij parimi te gjitha faktet qe sherbejne si themel i vendimit gjyqesore duhet et verifikohen ne shqyrtim gjyqesor.Ky parim manifestohet nepermes kontaktit te gjykates me palet proceduralo- penale. Gjykata duhet qe me shqisat e veta ti verifikoje faktet duke marre ne pyetje deshmitare, eksperte etj. Kontakti i drejtperdrejte i gjykates me burimin e proves eshte i rendesishem qe te percillet e vleresohet esenca e asaj qe paraqitet. Kjo mundeson percjelljen e perjetimeve te paleveKPP parasheh disa perjashtime nga parimi i drejtperdrejte, por ato nuk lejohet qe te shenderrohen ne rregull. Keshtu me vendim te trupit gjykues mund te lexohen procesverbalet mbi deklarimet e deshmitareve, te bashkeakuzuareve etj, ne keto raste:-Kur personat e marre ne pyetje kane vdekur, kane crregullime ose paaftesi mendore ose nuk mund te gjenden,-Kur deshmitaret dhe ekspertet, pa arsye ligjore nuk deshirojne te deshmojne ne shqyrtim gjyqesor dhe-Kur palet pajtohen qe te lexohet procesverbali mbi marrjen ne pyetje te deshmitarit ose ekspertit i cili nuk eshte i pranishem ne shqyrtim gjyqesor.Rendesia e ketij parimi shihet edhe nga fakti se gjykata e shkalles se dyte nuk mund ta nderroje gjendjen faktike te vertetuar nga gjykata e shkelles se pare, pervec nese mban shqyrtim gjyqesor.

10Parimi gojor dhe i gjuhes ne procedure penaleKy parim u mundeson paleve dhe pjesemarresve tjere ne procedure qe deklarimet e tyre ti paraqesin verbalisht.Ligjvenesi ka parashikuar se provat qe sherbejne si baze per vendim duhet te paraqiten gojarisht, perkunder faktit se ato jane fiksuar ne procesverbal.Pra edhe pse aktakuza eshte shkruar ajo duhet te lexohet nga ana e prokurorit publik ne shqyrtim gjyqesor e pastaj fjala i jepet te pandehurit.Nese i akuzuari nuk e pranon akuzen atehere vazhdohet me marrjen ne pyetje te deshmitareve dhe eksperteve e keshtu me radhe.Perparesia e ketij parimi qendron ne ate se ai i mundeson reagim te menjehershem pales tjeter.Parimi gojor eshte i lidhur edhe me gjuhen ne te cilen zhvilllohet procedura.Perdorimi i gjuhes eshte njera nga te drejtat themelore te njeriut e cila eshte rregulluar me akte te shumta.Pra gjuhe zyrtare jane gjuha shqipe,serbe dhe angleze, por personi mund te sherbehet edhe me gjuhe tjeter.Te akuzuarit, te pandehurit dhe personit te denuar duhet tu sigurohet perkthimi i thirrjeve gjyqesore, vendimeve dhe parashtresave.Lidhur me shtetasit e huaj vlen parimi i reciprocitetit

11.Parimi i publicitetitKy parim nenkupton te drejten e qytetareve te interesuar qe te ndjekin veprimtarine e gjykates gjate ndricimit te ceshtjes penale.Sipas Ligjit mbi gjykatat e rregullta puna e gjykatave eshet publike. Ky parim eshte parapare edhe me Ligjin mbi prokurorite publike..Parimi i publicitetit ne veprimtarine e gjykates shprehet edhe permes informimit te Kuvendit me ecurine e kriminalitetit ne vend.Sa i perket proc.penale ky parim vjen ne shprehje qe nga seanca e konfirmimit te aktakuzes, ne shqyrtim gjyqesore dhe me rastin e shpalljes se vendimeve.Publiciteti mund te jete i pergjithshem, i kufizuar dhe publicitet i paleve.-Publiciteti i pergjithshem manifestohet ne te drejten e qytetareve qe te marrin pjese ne shqyrtim gjyqesor me rastin e ndricimit te ceshtjes penale. Por ketu ka perjashtime sa i perket personave te mitur per shkak te mundesise se ndikimit negativ.Publiciteti mundeson nje lloj kontrolli te sistemit gjyqesor- zgjerohet njohuria me ligjet ne fuqi nga qytetarte dhe behet shoqerorizimi i sistemit gjyqesor.Por publiciteti nuk mund te zbatohet ne te gjitha rastet (kjo ndodhe me qellim te ruajtjes se fshehtesise zyrtare).-Publiciteti i kufizuar ekziston atehere kur ne shqyrtim gjyqesor, pervec personave pa te cilet nuk mund te mbahet shqyrtimi gjyqesor, merr pjese edhe nje numer i kufizuar i personave te trete. Ky publicitet mund te zbatohet kur:-Eshte e nevojshme te ruhet fshehtesia zyrtare,Ruajtjen e rendit dhe respektimin e ligjit,-Mbrojtjen e jetes personale e familjare te te pandehurit,-Mbrojtjen e interesave te femijeve e te miturve etj.-Publiciteti i paleve nenkupton prezentimin ne procedure penale vetem te paleve.

12.Disa parime te tjera themelore1.Parimi i ceshtjes se gjykuar.- Ky parim nuk lejon perseritjen e nje gjykimi te perfunduar me vendim teformes se prere. Ne kete drejtim ndalohet si denimi me shume se nje here ashtu edhe rishikimi i ceshtjes se gjykuar me vendim te formes se prere.2.Parimi i rivendosjes se te drejtave.-Ky parim u mundeson personave te cilet procedohen ne kundershtim me ligjin apo denohen pa te drejte tu kthehen te drejtat dhe te shperblehen per demin e pesuar.3.Parimi in dubio pro reo- Ky parim mundeson qe ne rastret kur faktet dhe rrethanat e ceshtjes lejojne vleresime e interpretime te ndryshme, duhet pranuar interpretimin i cili eshte me i favorshem per te pandehurin.4.Parimi i njohjes dhe zbatimit te legjislacionit nderkombetar.- Ky parim kerkon zbatimin e akteve nderkombetare. Korniza Kushtetuese kerkon respektimin e akteve nderkombetare per te drekjtat e njeriut.

13.Obkekti i procedures penaleEkziston: Objekti paresor (themelor) dhe objekti dytesor (sekondar) i procedures penale1.Objekti paresorObjekt paresor eshte ceshtje penale ose disa ceshtje penale marre se bashku.Ceshtja penale eshte fenomen real qe tregon vepren penale dhe kryeresin e saj.Paditesi i autorizuar eshte i obliguar qe nga momenti i parqitjes se dyshimit te bazuar se eshte kryer veper penale ta filloje proceduren penale dhe pasi ceshtja te arrije ne gjykata ajo duhet ta shqyrtoje ate nga aspekte te ndryshme, duke bere prepjekje qe ti ndricoje faktet qe kane lidhje me vp (vendin, menyren, kohen etj.), pastaj faktet qe kane te bejne me kryesin e vp, pegjegjesine penale te tij, motivin etj.I tere ky aktivitet eshte ne funsion te konstatimit te se vertetes. Keshtu, po mos te ishte vp dhe personi i caktuar si kryeres nuk do te kishte nevoje per zhvillimin e procedures penale.Ne te vertete jane te shumta rastet kur disa vp kryhen nga nje person ose pra koneksiteti i vp, per te cilat mund te zhvillohet procedure penale e perbashket.Bashkimi i procedures eshte parapare ne interes te ekonomizimit te procedures, kurresimit te kohes, shfrytezimit te njehershem te provave dhe eliminimit te mundesive te paraqitjes se kunderthenieve.Bashkimi i procedures nuk eshte obligi, por si munesi te cilen mund ta aplikoje gjykata.

14.Objekti dytesor i procedures penaleGjykata gjate zgjidhjes se ceshtjes penale mund te vije ne situate qe te marre nje sere vendimesh edhe per ceshtjet tjera, pervec per ceshtjen penale, te cilat po mos te ishte vp, fare nuk do te shqyrtoheshin e procedure penale.Objekt sekondar i procedures penale jane:Kerkesa pasuroro- juridike, shpenzimet e procedures penale dhe ceshtja prejudiciare.

1.KERKESA PASURORO- JURIDIKEMe rastin e kryerjes se vp personit te demtuar mund ti shkaktohet dem material dhe moral.Per shkak te lidhmerise qe ekziston me vp i demtuari ka mundesi qe propozimin per realizimin e kesaj kerkese ta paraqese ne procedure penale.Perndryshe kjo eshte objet i proc.civile.Kjo e drejte mund te ushtrohet nga personi i demtuar dhe te afermit e tij ne perputhje me KPPKur me vp eshte demtuar pasuria publike kerkesen e paraqet personi i autorizuar.Kerkesa per kompenzim demi mund te perfshie kompensimin e demit, kthimin e sendeve ose prishjen e veprimit te caktuar juridik.1.Ne emer te kompensimit te demit i demtuari mund te kerkoje kompensimin e demit material, fitimit te humbur dhe kompensimin e demi moral.2.I demnturi mund te kerkoje kthimin e sendit kur sendi ka vlere te vecante per te (ora e dhuruar) dhe kur kjo eshte e mundurSendet i dergohen te demtuarit pas perfundimit te procedures, por kjo mund te behet edhe me heret- kur ato nuk sherbejne si prove ne procedure dhe kur nuk ka dilema rreth perkatesise se sendit.3.I demturi mund te kerkoje prishjen e veprimit juridik me karakter pasuror psh., te kontrates se lidhur me force ose duke e vene palen e demtuar ne lajthimPropozimi i paraqitet organit kompetetnt dhe ai mund te paraqitet deri ne perfundim te shqyrtimit gjyqesor.Propozimi duhet te perfshije kerkesen e definuar qarte.

Personi mund te heqe doire nga kerkesa e tij, por kur kjo ka ndodhe ai nuk mund te perserit kerkesen, pervec kur KPP parasheh ndryshe.Perndryshe gjykata qe e zbaton proceduren e merr ne pyetje te pandehurin per te sqaruar faktet e deklaruara ne propozim dhe heton rrethanat te cilat jane te rendesishme per vertetimin e kerkeses pasuroro- juridike.Ne rast se kerkesa do te zvarriste proceduren gjykata mund te kufizohet ne mbledhjen e vetem provave vertetimi i te cilave me vone do te ishte i pamundur.Gjykata do te vendose per kerkesen plotesisht ose pjeserisht.Kur vendos vetem pjeserisht atehere per pjken tjeter udhezoet per kontest civil.Ai udhezohet per kontest civil edhe kur nuk ka prova te mjaftuara per te vendosur mbi kete kerkese.Ne te njejten menyre vendoset edhe ne rastet kur gjykata me aktgjykim liron te akuzuarin.Gjykata duhet ti rreket me me seriozitet zgjidhjes se kerkeses pasuroro- juridike. Pse?

15.Ceshtja paraprakeCeshtja paraprake eshte ceshtje juridike per zgjidhjen e se ciles eshte kompetente gjykata ne procedure tjeter ose ndonje organ tjeter shteteror, e qe nga ezistimi ose mosegzistimi i saj varet ekzistimi ose jo i vepres penale.Kete ceshtje do ta zgjidhe edhe vete gjykata penale, por ne kete rast zgjidhja e saj ka te bej vetem me rastin konkret. Ceshtjet paraprake mund te kene te bejne me te drejten penale materiale (martese, afersi gjinore, cilesi te personit etj.) nga e cila varet aplikimi i ndonje dispozite te KP.Perndryshe, ceshtja paraprake duhet te jete e pershtatshme per tu zgjidhur.

16.Shpenzimet e procedures penaleGjate ndermarrjes se veprimeve procedurale ne procedure shkaktohen shpenzime te caktruara, per te cilat gjykata duhet te mbaje llogari dhe te vendose.Autoret e se drejtes se proc.penale flasin per lloje te ndryshme te shpenzimeve te procedures.-Shpenzime ne kuptim te gjere- shpenzimet e jurispondences penale-Shpenzime te pergjjithshme- shpenzimet e shtetit lidhur me ushtrimin e funksionit gjyqesor.-Shpenzimet e posacme- shpenzime qe I referohen rastit konkret, ku hyjne:1.Shpenzime per deshmitare, ekspert, perkthyes etj.2.Shpenzime te transportit te te pandehurit,3.Shpenzimet per shoqerimin e te pandehurit,4.Shpenzimet e transportit per personat zyrtar,5.Shpenzimet e mjekimit te te pandehurit,6.Shpenzimet paushalle,7.Kompenzimi i shpoenzimeve te demtuarit, perfaqesuesit ligjor te tij, atij te autorizuar et.Ne proc.penale shkektohen edhe shpenzime te perkthimit ne gjuhen e te pandehurit, deshmitarit etj.,te cilat nuk kompenzohen nga personat te cilet i paguajne shpenzimet e procedures.Shpenzimet e mbrojtesit te caktuar nga gjykata paguhen nga mjetet buxhetore.Eshte parim i pergjithshem se ai qe i shkekton shpenzimet ai duhet ti paguaj ato.I pandehuri, deshmitari, eksperti etj. i paguajne vet shpenzimet e shoqerimit te tyre forcerisht.I pandehuri i shpallur fakjtor detyrohet ti paguaj shpenzimet e procedures penale. Por ai nuk mund te ngarkohet me kompensim te shpenzimeve per vp per te cilat eshte liruar nga akuza.Kur disa te pandehur shpallen fajtor ata ngarkohen me shpenzime qe i kane shkaktuar, kur kjo eshte e pamundur ata ngarkohen per shpenzime ne menyre solidareGjykata mund ta liroje te panmdehurin, deshmitarin, ekspertin etj. Nese me pagesen e shpenzimeve te tilla do te rrezikohej gjendja materiale e tyre..

Ne rastet kur procedura penale pushohet ose i pandehuri lirohet nga akuza ose refuzohet akuza gjykata vendos qe shpenzimet te paguhen nga mjetet buxhetore, pervec kur:1.Personi me vetedije ka paraqitur kallezim te rrejshem penal.2.Paditesi subsidiar dhe ai privat vet i paguajne shpenzimet te cilat jane shkaktuar nese i akuzuari lirohet nga akuza ose refuzohet akuza, pervec kur proceudra pushohet per shkak te vdekjes se personit ose kur i pandehuri vuan nga crregullimet mendore.I demtuari i cili eshte terhequr nga propozimi per ndjekje penale dhe procedura pushon detyrohet ti paguaje shpenzimet e procedures nese i pandehuri nuk ka paralajmeruar se do ti paguaj ato.Kur gjykata e refuzon akuzen per shkek te jokompetences, gjykata kompetente vendos mbi shpenzimet e procedures.Kompenzimi i shpenzimeve te mbrojtesit dhe te perfaqesuesit te autorizuar, paditesit privat, paditesit subsidiar ose te demtuarit detyrohet ti paguaje personi i perfaqesuar.

IV.LigjerataSubjektet e procedures penaleSubjekte te procedures penale jane pjesmarresit e procedimit penal.Ata zene vend te caktuar ne procedure dhe ushtrojne detyra te caktuara.Duke u mbeshtetur ne rendesine qe kane dhe funksionet qe ushtrojne ata ndahen ne:A)Subjekte themelore dheB)Pjesemarres tjere ne procedure penale.

SUBJEKTET THEMELORE TE PROCEDURES PENALESubjekte themelore te procedures penale konsiderohen paditesi i autorizuar, i pandehuri dhe gjykata.Quhen subjekte themelore sepse qe te tre keta ushtrojne njerin nga tre funksionet themelore.Funksoionin e ndjekteje e ushtron paditesi i autorizuar, ate te mbrojtjes.Padites i autorizuar konsiderohet .I pandehuri dhe mbrojtesi ushtrojne funksionin e mbrojtjes.Ata grumbullojne prova qe shkojne ne favorGjykata ushtron funksionin e gjykimit. Ajo vepron si organi pavarur e cila ka detyre te vleresoje provat dhe te jep drejtesine..2.Subjekte tjere te procedures penale jane ata qe ne nje faze te cakjtuar te procedures futen ne marredhenie proceduralo- penale,e pastaj disa prej tyre dalin nga ai raport,e nganjehet procedura mund te zhvillohet edhe pa ta.Per keta do te flitet me vone.

2.Kuptimi, llojet dhe perberja e gjykataveGjykata eshte subjekt themelor ne proceduren penale.Ajo zhvillon funksionin e gjykimit- dhenies se drejtesise.Ky funksion e ve gjykaten ne krye te subjekteve te procedures penale dhe ngarkon ate me zgjidhjen e drejte te ceshtjes penale.Gjykatat i mbrojne lirite dhe te drejtat e qytetareve dhe interesat e bashkesise shoqerore.Sipas KK Kosova ka:Gjykate Supreme, gjykata te qarqeve, gjykata komunale dhe gjykata per kundravajtje.Organizimi i brendshen, kompetencat dhe perberja eshte rregulluar me Ligjin mbi gjykatat e rregullta..Gjykatat e permendura, perveq atyre per kundravajtje, jane te autorizuara te gjykojne ceshtjet penale.Ne kuadre te nje gjykate gjykohen ceshtjet penale dhe civile.Po ashtu, edhe gjyqtaret emerohen si gjyqtar te nje gjykate te caktuar e mandej behet angazhimi i tyre si gjyqtar penaleGjykatat i percjellin dhe studiojne edhe dukurite shoqerore qe jane me interes per realizimin e funksionit te tyre.Ato duhet ti paraqesin raporte periodike Kuvendit.Ne gjykimin e ceshtjeve juriodike gjykata vepron ne perberje individuale dhe kolegjiale.Ne perberje kolegjiale vepron trupi gjykues dhe kolegji.Trupi gjykues perbehet nga gjyqtare profesional dhe porote. Ai mund te veproj ne trup te madh dhe te vogel gjykues.Edhe ne procedure pe te mitur trupi gjykues vepron ne perberje individuale dhe kolegjiale.

3.Parimet mbi organizimin dhe veprimtarine e gjykataveOrganizimi dhe veprimtaria e gjykatave mbeshtetet ne disa parime.1.Parimi i fitimit dhe humbjes se cilesise se gjyqtarit- A)-Cilsia e gjyqtarit fitohet me zgjedhje dhe emerim.Me emerim, si rregull, gjyqtarit i besohet detyra per kohe te perhershme, kurse me zgjedhje.Ne Kosove eshte ne zbatim parimi i emerimit. Kush i emeron.?B)Cilesia e gjyqatrit mund te humbet me shkarkim (paaftesi fizike e psikike, sjelljes se padenje etj.) ne detyre dhe me vdekje.2.Parimi i kolegjialitetit-Si rregull zgjidhja e ceshtjes penale behet ne menyre kolegjiale.Kjo vlen si per gjykimin ne shkalle te pare ashtu edhe ne ate te dyte.Nga ky parim ka nje perjashtim dhe ai ka te bej me proceduren e shkurter per rastet per te cilat eshte kompetent gjyqtari i vetem.Ky parim eshte ne funksion te zgjidhjes se gjithanshme dhe te drejte te ceshtjes.3.Parimi i pjesemarrjes se qytetareve ne gjykim-Ideja e pjesemarrjes se qytetareve ne gjykim eshte shume e vjeter.Ne Kosove gjyqtaret marrin pjese ne gjykim ne cilesine e gjhyqtareve laike. Ata gjykojne bashkarisht me gjyqtaret profesionale ne trup gjykues te perzier dhe ata jane te barabarte ne vendimarrje. Dallimi i vetem eshte se gjyqtari laike nuk mund te jete kryetar i trupit gjykues.Gjyqtar laike mund te emerohet personi qe ka moshen se paku 25 vjet, ka vlera te larta morale dhe nuk ka dosje penale.Gjyqtaret laike futin ne punen e gjykatave realitetin e jetes se perditshjem.Puna e gjyqtareve laike ka nevoje te rishikohet

4.Parimi i pavaresise-Gjykatat ne ushtrimin e funksionit te gjykimit jane te pavarura dhe gjykojne ne baze te KK dhe te ligjeve.Pavaresia e gjykates realizohet vetem atehere kur respektohet parimi i ndarjes se pushteteve.Gjykatat jane te pavaruara vetem atehere kur karriera e gjyqytareve rregullohet me ligj te vecante.Pavaresia e gjykates nenkupton zgjidhjen e ceshtjes konkrete me paanesi dhe ne perputhje me ligjin ne fuqi.Pavaresia e gjykates nuk perjashton detyrimin e saj per te respektuar ligjin5.Parimi i paanshmerise-Ky parim kerkon qe gjykatat ne punen e tyre te jene te paanshme.Gjykimi i paanshem nenkupton mungesen e simpatise, antipatise, prezencen e animit, paragjykimit, te meta te cilat keto muned te eliminohen me institutin e perjashtimit te gjyqatrit.6.Parimi i shumeshkallshmerise-Ky parim nenkupton ekzistimin e gjykatave te rangut te ulte dhe te larte neper te cilat do te kaloje ceshtja gjyqesore.Ne Kosove, si rregull, procedura penale eshte dyshkalleshe, por ne disa raste ceshtja penale mund te gjykohet edhe ne shkalle te trete.Permes ketij parimi mundesohet shqyrtimi i gjithanshem i ceshtjes penale dhe ne menyre objektive.7.Parimi i sigurimit te mbrojtjes-Sipas ketij parimi i pandehuri ka te drejte te mbrohet vete ose me ndihmen e mbrojtesit.

Roli i mbrojtesit eshte i pazevendesueshme (mundeson mbrojtje profesioanle).8.Parimi i cmuarjes se provave sipas bindjes se lire te gjykates-Ky parim i mundeson gjykates qe pas perfundimit te procedures provuese, te vleresoje fuqine provuese te provave dhe te paraqese qendrimin e vet pse i ka vleresuar provat ne ate menyre.Ky paim i mundeson gjykates qe nga bindja e vet e lire te vleresoje se cilin fakt do ta marre si te provuar.

KUSHTET PER EMERIMIN DHE SHKARKIMIN E GJYQATREVEPasi eshet fjala per funksion tejet te rendesishem, ligjvenesi ka percaktuar kushtet qe duhet ti plotesoj nje person per ta ushtruar detyren e gjyqtareit.Sipas legjislacionit ne fuqi qe nje person te emerohet gjyqtar duhet t plotesoj leto kushte:1.Te keet te kryer fakultetin juridik,2.Te kete dhene provimin e judikatures,Te keet vlera te larta moralke,Te mos kete dosje penale,Te mos kete marre pjese ne zbatimin e masave diskriminuese ose ligjit represiv,Te mos jete regjistruar ne ndonje parti politike apo i angazhuar ne veprimtari politike,Te kete pervoje te caktuar pune.Funksioni i gjyqatrit mund te ushtrohet si duhet vetem nese personi i ploteson te gjitha kushtet e lartcekura.Per tu emeruar dikush si gjyqtar ne gjykaten komunale dhe ate per kundravajtje kerkohet pervoje

Tri vjet pervoje pune, ne gjykaten e qarkut 7 vjet, gjykates ekonomike 4 vjet.Per gjyqtar nuk do te emerohet personi qe e ka ne ate gjykate ndonjerin prej gjykatesve bashkeshort, gjini gjaku te drejtperdrejte pa kufi dhe ne vije anesore deri ne shkallen e dyte.Funksoinin e gjyqtyarit ne Kosove e ushtrojne e dhe nje numer gjyqtaresh nderkombetar.Kushtet per caktimin e ketyre gjyqtareve jane pak a shume identike.Gjyqsia duhet te reflektoje perberjen etnike te Kosoves.Gjyqtari nuik mund te usjhtroje detyre tjeter .Gjyqtari jep betimin solem para se te filloje punen. Gjyqatret shkarkohen :1.Per shkak te paaftesise fizike e psikike e cila ka te ngjare te jete e perhershme ose e zgjatur,2.Sjelljes se padenje serioze,3.Deshtimit ne kryerje te detyres,4.Venise se tij ne poaite qe do ta bente te padenje per ushtrimin e detyres.

PERJASHTIMNI I GJYQTAREVEMe zgjedhjen e nje personi per gjyqtar ai fiton aftesine absolute qe te ushtroje funksionin e gjykimit.Fitimi I kesaj cilesie nuk do te thote se ai do te jete objektiv ne vendimarrje.Nje raport familjar, personal apo pasuror mun dte ndikoje ne objektivitetin e punes se gjyqtarit.Pra eshte veshtire qe gjyqtari te jete krejtesisht objektiv ne ceshtjen ne te cilen materalisht opse moralisht ehste I interesuar.Megjithate, edhe sikur te ishte objektiv nuk vlersohet e arsyeshme qe ai te gjykoje ate ceshtje.

Ne procedure penale ka shkaqe te ndryshme te cilat sjellin deri te perjashtimi i gjyqatrit.Pesha e shkaqeve eshte e ndryshme, ashtu qe disa sjellin deri te perjashtimi i detyruar i tij e disa jane te karakterit fakultativ.Si shkaqe te cilat detyrimisht sjellin deri te perjashtimi i gjyqtari konsiderohen rastet kur gjyqytari:1.Eshte i demtuar me veper penaleDemi mund te jete i karakterit material dhe moral.2.Eshte bashkshorte, bashkshort jashmartesor, person ne gjini gjaku ne vije te drejhte pa kufi e ne vije anesore deri ne shkallen e katert, person ne afrei krushqie deri ne shkallen e dyte me te pandehurin, mbrojtesin e tij, te demtuarin etj.3.Eshte kujdestar ligjor, nen kujdestari ligjore, eshte i adoptuar ose person adoptues, ushqyes ose i ushqyer me te pandehurin, mbrojtesin etij, me paditesin e te demtuarin.4.Ne ceshtjen e njejte penale ka marre pjese ne procedure si padites, mbrojtes, perfaqesues ligjor, perfaqesues i autorizuar, i te demtuarit ose paditesit ose eshte pyetur si deshmitar ose ekspert.5.Ne te njejten ceshtje epnale ka marre pjese ne marrjen e vendimit ne gjykaten me te ulte, ose kur ne gjykate te njej ka marre pjes ne marrjen e vendimit qe kundershtohet me ankese.

Gjyqtari gjithashtu perjashtohet kur:1.Ne rastin e njejt penal ka marre pjese ne procedure paraprake,2.Mund te perjashtohet nga procedura per konfirmimin e aktakuzes nese ai per ceshtjen e njejte ka urdheruar paraburgimin.

Pervec rasteve te lartcekura gjyqtari mund te perjashtohet nga gjykimi edhe ne situatat kur prezantohen rrethana qe vene ne dyshim paanshmerine e tij. E tille eshte sjellja jokorrekte ndaj njeres pale, qendrimi i njeanshem ndaj provave etj.Procedura per perjashtim mund te inicohet:- Sipas detyres zyrtare nga ana e gjyqatrit dhe-me iniciativen e pales proceduralo- penale.Keshtu, nese gjyqatri konsideron se ekzistojne rrethanat per perjashtim nga gjykimi ai per kete duhet ta njoftoje kryetarin e gjykates.Ne kete rast gjyqtarit te tille i lejohet mundesia qe ti ndermarre veprimet e domosdoshme qe pengojne vonesen e paarsyeshme te ceshtjes.Perjashimin e gjyqatrit mund ta kerkojne edhe palet.Kete mundesi pala duhet ta kerkoje posa te mesoje per shkakun e perjashtimit, e me se largu para perfundimit te shqyrtimit gjyqesor.Kerkesen per perjashtimin e gjyqtarit te gjykates se larte pala duhet ta kerkoje me ankese. Ne kee rast ai duhet te theksoj qarte emrin e personit qe keron te perjashtohet duke i prezentuar shkaqet e perjashtimit.Mbi kerkesen per perjashtim vendios kryetari i gjykates.Kur kerkohet perjashtimi i kryetarit te gjykates atehere per kete vendos kryetari i gjykates me te larte.Kunder vendimit me te cilin lejohet kerkesa per perjashtim nuk lejohet ankesa.Kur kerkesa nuk permban shkaqet e perjashtimit e as emrin e gjyqtarit atehere ajo hidhet poshte.Dispoziat per perjashtimin e gjyqtareve do te zbatohen pershtatshmerisht edhe per prokuroret.

Kompetenca e gjykataveFakti se ekzistojne ceshtje te ndryshme penale dhe lloje te ndryshme te gjykatave eshte e nevojshme te ndahet puna e tyre.Po te mos percaktohej kompetenca e gjykatave me ligj ne sistemin e gjyqesise do te mbreteronte anarkia.Marre ne pergjithesi kompetenca eshte e drejte dhe detyre te nje gjykate qe te zgjidhe nje ceshtje epnale duke pasur parasysh llojin dhe rendesine e vepres penale, vendin e kryerjes si dhe llojin e veprimit procedural qe duhet te kryhet.Si kritere per percaktimin e kompetences se gjykates merren:1.Lloji dhe rendesia e vepres penale,2.Vendi ne te cilin gjykata e ushtron funksionin e gjykimit,3.Cilesine e krysit te vepres penale dhe4.Llojin e veprimeve proceduralo- penale.Bazuar ne keto kritere njihen tri lloje te kompetences:1.Kompetenca lendore,2.Kompetenca territoriale dhe3.Kompetenca personale e funksionale.

Kompetenca lendoreKompetenca lendore eshte e drejte dhe detyre e percaktuar me ligj e nje kategorie gjykatash, qe ne procedure penale te ndermarrin veprime procedurale konkrete dhe te gjykojne per disa vepra penale varesisht nga natyra dhe rendesia e tyre.Kompetenca lendore caktohet ne baze te llojit dhe rendesise se vepres penale.Si kriter per caktimin e kesaj kompetence eshte lloji dhe lartesia e denimit te parapare per ate veper penale. Kur flitet per kete ceshtje duhet trajtuar kompetencen e gjykatave komunale, te qarkut dhe Gjykates Supreme.

1.Kompetenca e gjykates komunaleKjo gjykate ka kompetence:1.Te gjykoje veprat penale per te cilat eshte parapare deni me gjobe dhe denimi me burgim deri ne 5 vjet, po qese per gjykimin e tyre nuk eshte parapare kompetenca e gjykates se qarkut,2.Kryen pune tjera te percaktuara me ligj.Ne gjykimin e ceshtjeve penale gjykata komunale vepron ne perberje individuale dhe kolegjiale.-Gjyqtari i vetem gjykon ceshtje penale per te cilat eshte parapare si denim gjoba dhe denimi deri ne tri vjet si dhe kur vendose ne procedure paraprake dhe ne proceduren e konfirmimit te aktakuzes.Ne perberjje individuale vepron edhe kryetari i trupit gjykues.2.Gjykata komunale ne perberje kolegjiale vendos ne kolegj dhe trup gjykues.-Ne trup gjykues vendos ne perberje prej 1igjyqtari profesional dhe dy porote dhe kur hap shqyrtim gjyqesor.-Kur nuk vendos ne shqyrtim gjyqesor gjykata komunale vendos ne kolegj (gjyqtar profesioal).

Kompetenca e gjykates se qarkutGjykata e qarkut ka kompetence lendore te gjykoj ne:1.Shkalle te pare dhe2.Shkalle te dyte.Ne shkalle te pare vendos per:-Vepren penale te denueshme me te pakten 5 vjet burgim,-Vepren penale per te cilen me ligj eshte parapare kompetenca e gjykates se qarkut.Ne shkalle te dyte gjykata e qarkut vendos kunder ankesave te paraqitura kunder aktgjykimeve te gjykates komunale.Gjykata e qarkut sipas KPP ka kompetenca edhe ne keto ceshtje:- Te zbatoje proceduren per transferimin e te pandehurit ose personit te denuar ne apo nga shteti i huaj nese kjo nuk i eshte lene me ligj te vecante ne kompetence.-Te drejtoje ndihmen juridike nderkombetare ne ceshtjet penale perfshire ekzekutimin e aktgjykimit penal.-Te vendose per mosmarrveshjet mbi kompetencat territoriale te gjykatave komunale nen jurizdiksionin e saj territorial.- Te klryej detyra tjera te parashikuara me ligj.Perndryshe edhe gjykata e qarkut vendos ne perberje individuale dhe kolegjiale.Ne perberje individuale vendos gjyqtari i vetem i gjykates se qarkut, kryetari i gjykates se qarkut dhe kryetari i trupoit gjykues.Ne perberje kolegjiale vendos ne trup gjykues dhe ne kolegj.Ne trup gjukues vepron ne trup te madh dhe te vogel. Ne trup te madh gjykohet ne ceshtjet penale per te cilat eshte parapare denimi mbi 15 vjet.

Kompetenca e Gjykates SupremeGjykata Supreme ka kompetence:1.Te vendos mbi ankesen kunder vendimit te gjykates se qarkut te marre ne shkalle te pare.2.Te vendose kunder aktgjykimit te marre ne shkalle te dyte ne menyren e parapare me ligj.3.Te vendos mbi mjetin e jashtezakonshem juridike.4.Te kryej veprime tjera te parapara me ligj.Gjykata Supreme ka kompetence te percaktoje qendrimet dhe mendimet parimore juridike mbi ceshtjet qe kane rendesi per zbatimin unik te ligjeve.Per zgjidhjen e ceshtjeve nga kompetenca e vet Gjykata Supreme vendos ne kolegj prej tre gjyqatresh profesionale.Ne kete perberje Gjykata Supreme vendos mbi mjetet e jashtezakonshme juridike te ushtruar kunder vendimit me te cilin eshte shqiptuar denimi deri ne 15 vjet burgim.Ne kolegj prej 5 gjyqtaresh profesionale Gjykjata Supreme do te vendose kur gjykon veprat penale per te cilat eshte parapare denimi mbi 15 vjet burgim dhe kur vendos mbi mjetin e jashtezakonshem juridik i cili i referohet vepres penale per te cilen eshte parapare denimi prej te pakten 15 vjet burgim.

VI.LigjerataKompetenca territorialeKompetenca territoriale eshte e drejte dhe detyre e gjykates me kompetence lendore qe ta ndriqoje e zgjidhe ceshtjen penale ne territor te vet.Seciola gjykate vepron brenda nje territori te njohur, pra ka nje kompetence territoriale te caktuar, qe nenkupton se cdo veper penale e kryer brenda atij territori eshte ne kompetence te saj.Por, mund te ndodhe qe nje veper penale te filloj ne nje territor dhe te perfundoje ne territorin tjeter, oas te jete kryer ne disa vende.Me qellim qe te shmangen keqkuptimet dhe mosmarreveshjet qe mund te lidin per shkaqe te tilla, ne KPP jane percaktuar kriteret e kompetences territoriale.1.Kriteri i pare dhe kryesor eshte ai se kompetenca territoriale percaktohet sipas vendit te kryerjes se vepres penale. Pra, kompetente eshte gjykata brenda se ciles eshte kryer vepra penale.Vendi i kryerjes eshte kriter kryesor per arsye se vendi i kryerjes se vepres penale ofron mundesite, te thuash, me te medha te ndricimit te ceshtjes penale. Kjo ndodhe sepse ne vendin e ngjarjes gjenden gjurmet e vepres penale, mjetet me te cilat eshte kryer ajo, sendet te cilat rrjedhin nga kryerja e vepres etj.Ne rastet kur vepra penale eshte kryer ne territoret e disa gjykatave kompetente mbetet gjykata e cila e para ka filluar proceduren gjyqesore.KPP parasheh edhe kritere tjera te percaktimit te kompetences territoriale qe, ne nje menyre ose tjeter, lidhem me vendin e kryerjes se vepres penale.Keshtu, kur vepra penale kryhet ne aeroplan kompetente eshte gjykata ne territorin e se ciles eshte regjistruar aeroplani.Kur, vepra penale eshte kryer permes gazetes kompetente mbetet gjykata ne territorin e se ciles eshte shperndare gazeta. Kur ky vend nuk dihet, apo ndodhet ne boten e jashtme kompetente

Mbetet gjykata ne te cilen shperndahet informacioni i publikuar2. Kriter i dyte i percaktimit te kompetences territoriale eshte ai sipas vendbaniomit apo vendqendrimit te te pandehurit.Ky kriter do te zbatohet kur nuk dihet vendi i kryerjes se vepres penale e as vendi ku eshte shkaktuar pasoja.Ne favor te ketij kriteri qendron fakti se njeriu me se miri njihet ne vendin ne te cilin jeton, andaj edhe gjykata e atij vendi eshte ne situate me te mire qe te njoh personalitetin e kryesit.Nese gjykata e vendbanimit ka filluar proceduren, ajo do te mbetet kompetente edhe nese me vone mesohet per vendin e kryuerjes se vepres penale.3. Kriter i trete eshte ai i percaktimit te kompetences se gjykates sipas vendi te arrestimit ose te dorezimit te te pandehurit.Ky kriter vjen ne shprehje kur nuk dihet vendi i kryerjes se vepres penale e as vendbanimi e vendqendrimi i personit te tille.Ligjvenesi ka zgjidhur edhe dilemen e cila mund te shfaqet ne situatat kur nje person kryen veper penale ne Kosove dhe jasht saj. Ne raste te tilla kompetente eshte gjykata e cila eshte kompetente per vepren e kryer ne Kosove.

Pervec kritereve te zakonshme ekzistojne edhe kriteret e jashtezakonshme te percaktimit te kompetences territoriale.1.Kriter i pare i jashtezakonshem eshte ai i percaktimit te kompetences territoriale sipas urdhereses.Keshtu, Gjykata Supreme e Kosoves do te caktoje njeren perj gjykatave me kompetence lendore qe te gjykoje ceshtjen kur sipas dispozitave te KPP nuk mund te vertetohet se cila gjykate ka kompetence territoriale per et gjykuar nje ceshtje te tille. Situatat e tilkla jane kur dikush qe nuk ka vendbanim ne Kosove kryen veper penale ne boten e jashtme.

2.Kriter i dyte i jashtezakonshem eshte ai i percaktimit te kompetences territoriale te gjykates sipas lidhjes reciproke te veprave penale.Lidhmeria ekziston atehere kur nje person ka kryer disa vepra penale ne bashkim. Ne rastet e tilla mund te zhvillohet nje procedure gjyqesore.Koneksiteti mund te jete objektiv, subjektin dhe objektivo- subjektiv.1.Ne rastet e koneksitetit subjektiv, kur personi i njejte akuzohet per shume vepra penale, e per disa prej tyre kompetente eshte gjykata me e ulte, kurse per te tjerat gjykata me e larte, per gjykimin e tyre eshte kompetente gjykata me e larte.E ne rastet kur per gjykimin e tyre jane kompetente gjykatat e te njejtit nivel- kompetente eshte gjykata te e cila se pari eshte ngritur aktakuza.2.Te koneksiteti objektiv te bashkepandehurit i nenshtrohen gjykates e cila ka kompetence per gjykimin e njerit prej tyre, e kur te tilla jane disa atehere kompetente mbetet gjykata ne te cilen se pari eshte ngritur aktakuza.3.Te koneksiteti objektivo- subjektiv kur per disa vepra penale eshte kompetente gjykata me e larte e per disa gjykata me e ulte, per zhvillimin e procedures se bashkuar kompetente mbetet gjykata me e larte.

Per bashkimin e procedures vendos gjykata kompetente.Per shkaqe te efikasitetit ligjvenesi ka parapare mundesine qe gjykata kompetente te urdheroje vecimin e procedurave per disa vepra penale. Ajo mund te vendos qe per ato vepra penale ose te pandehur procedurat te zhvillohen ndaras.

3.Kriter i trete i jashtezakonshem i percaktimit te kompetences territoriale eshte ai permes delegimit.

Kompetenca e deleguar eshte nje forme e bartjes se kompetences territoriale prej nje gjykate ne gjykaten tjeter.Keshtu, ne vend te gjykates me kompetence territoriale e cila eshte e penguar te veproje, caktohet gjykata tjeter me kompetence lendore por pa kompetence territoriale ne menyre qe te zhvilloje procedure penaleShkaqet te cilat sjellin deri te delegimi i kompetences ndahen ne dy grupe:N grupin e par bjn pjes shkaqet juridiike ose reale, t cilat kur ekzistojn domosdo sjellin deri te delegimi i kmpetencs. Si shkak i till mund t jet rasti kur n nj gjykat nuk mund t formohet trupi gjykues pr shkak t prjashtimit t gjyqtarve ase pr shkak t numrit jo t mjaftueshm t gjyqtarve, kurse si shkaqe reale mund t llogariten rastet e fuqis madhore, si jan: trmeti, vrshimet etj.N grupin e dyt bjn pjes nj varg shkaqesh t cilat lidhen me sigurin publike, cnimin e liris ose vullnetit t personave q marrin pjes n procedur. T tilla shkaqe jan gjendja e lufts, apo gjendja e jashtzakonshme ose kur procedurn gjyqsore e karakterizon gjendje e atill e cila nuk i garanton t pandehurit dhe pjesmarrsve tjer t procedurs proces t rregullt gjyqsor pr nj gjykim t drejt dhe publik, brenda nj afati t arsyeshm, nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme etj. Ne cdo rast kur gjykata eshte e penguar te veproje ajo duhet ta njoftoje menjehere gjykaten drejtperdrejte me te larte e cila per gjykimin e ceshtjes cakton gjykaten tjeter per te vendosur.

KOMPETENCA PERSONALEKompetenca personale percaktohet ne baze te cilesive te krysit te vepres penale. Te ne kjo kompetence vjen ne shprehje vetem ne rastet kur i mituri kryen veper penale. Ne raste te tilla kompetent eshte gjyqtari per te mnitur ose trupi gjykues per te mitur prane gjykates kompetente

Kompetenca funksionaleKjo kompetence caktohet ne baze te llojit te veprimeve dhe puneve qe ushtrohen ne nje gjykate.Kjo kompetence percakton se kush dhe ne cfare perberje duhet te veproje brenda nje gjykate.Ajo eshte e drejte dhe detyre e gjykates qe ne perberje individuale apo kolegjiale te zhvilloje ndonje veprim ose disa veprime procedurale.Keshtu, ne kuader te gjykimit ne shkalle e pare vepron gjyqtariu i procedures paraprake, kryetari i trupit gjykues, trupi gjykues, kolegji gjyqesor etj.

KONTROLLIMI I KOMPETENCESGjykata qe zhvillon proceduren duhet, ne cdo rast, te shikoje se ka apo jo kompetence per gjuykimin e ceshtjes.Per kompetencen lendore gjykata duhet te kujdeset gjate gjithe rrjedhes se procedures penale, ndersa per kompetencen territoriale deri te forma e prere e aktakuzes.Edhe ne njerin edhe tjetrin rast gjykata duhet ta shpalle vehten jokompetente, e pasi aktvendimi te marre formen e prere lenden ia dergon gjykates kompetente.Por, edhe lidhur me kete ceshtje jane parapare perjashtime:1.Nje perjashtim i referohet rastit kur per gjhykimin e ceshtjes penale eshte kompetente gjykata e rangut me te ulte. Keshtu, nese proceduren e ka filluar gjykata me e larte kurse per gjykimin e cesjhtjes eshte kompetente gjykata me e ulte ajo vete do ta zhvilloje proceduren.2.Perjashtimi tjeter i referohet marrjes se formes se prere te aktakuzes. Pasi aktakuza merr frmen e prere gjykata nuk mund te shpallet jokompetente ne pikepamje territoriale dhe palet nuk mund te paraqesin kundershtim per shkak te moskompetences territorale.Mosrespektimi i kompetences lendore eshte shkelje esenciale e dispozitave te procedures.

Konflikti i kompetencesGjate ushtrimit te kompetencave mund te lindin konflikte midis gjykatave.Konflikti i kompetences ekziston atehere kur dy ose me shume gjykata konsiderojne se kane kompoetence lendore e territoriale apo konsiderojne se u mungon kompetenca e tille.Konflikti mund te jete pozitiv dhe negativ. ShpjegoKonflikjtin e kompetences e zgjidh gjykata drejtperdrejti me e larte. Shembull.Para se te vendos per konfliktin gjykata kerkon mendimin e prokurorit. Kunder nje aktvendimi te tille nuk lejohet ankese.

NDIHMA JURIDIKEKur paraqitet nevoja qe te ushtrohet ndonje veprim procedural jashte territorit te gjykates, ajo duhet te kerkoje ndihme juridike, duke ju drejtuar me leterporosi gjykates apo organit tjeter shteteror.Organi i tille eshte i detyruar te veproje.. Organet duhet ti dorezojne te dhenat kur ato jane te nevojshme per zhvillim te procedures.

PALET PROCEDURALO- PENALECilesine e pales proceduralo- penale e ka paditesi i autorizuuar dhe i pandehuri.

PADITESI I AUTORIZUARCilesin e paditesit te autorizuar e ka prokurori publik, paditesi subsidiar dhe paditesi privat.

Prokurori publikProkuroria publike eshte organ kushtetues. Pse?....Kosova ka Prokurorine Publike te Kosoves dhe zyrat per prokurori publike te qarkut dhe te komunes.Prokurorite ushtrojne detyrat ne perputhje me ligjin.Prokuroria publike eshte organ i pavarur pergjegjes per zhvillimin e hetimeve, ushtrimin e ndjekjes penale ndaj personave pergjegjes per vepra penale.Prokuroia eshte organ i pavarur, cka do te thote se eshte e ndaluar nderhyrja ne punen e prokurorise publike.Sipas KPP, n aspektin teorik, kompetencat e prokurorit publik mund t klasifikohen n dy grupe:-Grupi i par i kompetencave sht shum i prgjithsuar dhe ai i referohet t ashtuquajturs kompetenc themelore t prokurorit publik e cila konsiston, t thuash n prgjithsi, n hetimin e veprave penale dhe ndjekjen e kryersve t tyre;-Grupi i dyt i kompetencave i referohet n mnyr m konkrete kompetencancave t prokurorit publik. Ky grup i kompetencave u referohet konkretisht veprave penale t cilat ndiqen sipas detyrs zyrtare ose me propozimin e t dmtuarit. N kt grup t kompetencave, sipas KPP, hyjn:A)Ndrmarrja e masave t nevojshme pr zbulimin e veprave penale dhe gjetjen e kryersve t tyre dhe ndrmarrja e veprimeve hetimore deri sa zbaton apo mbikqyr hetimet n procedurn penale paraprake;B)Paraqitja dhe prezentimi i aktakuzs apo propozimakuzs para gjykats kompetente;C)Paraqitja e ankess kundr vendimeve gjyqsore q nuk kan marr form t prer dhe paraqitja e mjeteve t jashtzakonshme juridike kundr vendimeve gjyqsore t forms s prer;D)Kryerja e punve tjera dhe ushtrimi i veprimeve t tjera t prcaktuara me ligj.

Pervec kesaj prokurori publik ka detyre ti percjelle dhe studioje dukurite e demshme shoqerore dhe jep propozime per parandalimin e dukurive negative.Prokuroria publike eshte ndertuar ashtu qe prokuroria e rangut me te larte ka mundesi ti jep udhezime dhe rekomandime prokurorise publike te rangut me te ulte.Bazuar n zgjidhjet e ofruara n legjislacionin proceduralo- penal n fuqi, mund t konkludohet se rregullimi i prokuroris publike bazohet n kto parime:1.Parimi i hierarkis.- Ky parim n esenc nnkupton varsin e prokuroris publike m t ult nga prokuroria publike e rangut m t lart. Hierarkia sht e jashtme dhe e brendshme. Parimi i hierarkis s jashtme ka t bj me rregullimin e raporteve ndrmjet prokurorive publike t hallkave t ndryshme. Sipas ktij parimi raporti ndrmjet prokuroris publike t rangut m t ult dhe prokuroris publike t rangut m t lart sht rregulluar n at mnyr q prokuroria publike e rangut m t lart mund t ndikoj n punn e prokuroris publike t rangut m t ult duke dhn udhzime se si duhet vepruar n rastin konkret. Parimi i hierakis s brendshme nnkupton rregullimin e brendshm t nj prokurorie publike. Sipas ktij parimi n krye t prokuroris publike sh prokurori publik i cili koordinon punn e prokurorve publik brenda prokuroris. Ata gjithashtu duhet t veprojn sipas udhzimeve t cilat i jep prokurori publik i asaj prokurorie;2.Parimi i devolucionit.- Ky parim nnkupton t drejtn e prokurorit publik m t lart q t ndrmerr dhe drejtprdrejt vet ti ushtroj punt nga kompetenca e prokurorit publik m t ult;3.Parimi i substitucionit.- Ky parim nnkupton t drejtn e prokurorit publik m t lart q ushtrimin e funksionit t ndjekjes penale dhe kryerjen e disa veprimeve rreth nj shtje penale konkrete ta bart prej nj prokurorie publike n prokurorin tjetr pulike t t njejtit rang;4.Parimi i vndosjes nmnyr monokrate.- Ky parim nnkupton t drejtn e prokurorit publik q mvetsisht ti ushtroj t gjitha punt rreth ndjekjes s nj shtje penale konkrete n kuadr t nj prokurorie publike. 5.Prokurori publik i nj prokurorie mundet vet ta kryej funksionin e ndjekjes n nj shtje penale konkrete, ose at tia besoj njrit prej kolegve t tij t asaj prokurorie.

Ekziston prokuroria publike komunale, e qarkut dhe ajo e Kosoves.Ne krye te prokurorise qendron prokurori publik dhe pas tij vijne zevendesprokuroret.Ne Kosove veprojne edhe prokuroret nderkombetar..Prokuroret emerohen nga PSSP..Kushtet per emerimin e tyre jane te ngjashme me ato te gjyqatreve.Kompetenca territoriale caktohet ngjashem si dhe te gjyqtaret. Ajo shtrihet ne territorin e prokurorrise publike ne te cilen eshte emeruar.Prokurori mundet vet ti ndermarre hetimet ose kete ia mundeson policise gjyqesore.Pokurori publik ne proceduren prane gjykates se shkalles se pare mund te terhiqet nga ndjekja deri ne perfundim te shqyrtimit gjyqesor.

PADITESI SUBSIDIARProkurori publik ka detyre qe te ndjek krysit e veprave penale qe ndicen sipas detyres zyrtare.Ai do ta bej ndjekjen kur vjen ne perfundim se jane plotesuar kushtet per ndjekje.Mirepo, gjate veresimit te kushteve per ndjekje prokurori publik mund te vije ne perfundim se, ne rastin konkret, kushtet e tilla nuk jane plotesuar, keshtu qe ai nuk e fillon ndjekjen fare.Per te njejtat arsye prokurori mund te terhiqet nga ndjekja e filluar.Ne kete drejtim, ligjvenesi ka parapare mundesine qe kur prokurori publik pezullon, pushon ose shmanget nga ndjekja me arsyetim se nuk jane plotesuar kushett per ndjekje ose eshte terhequr nga ajo, i demtuari paraqitet si padites subsidiar.Pra, si padites subsidiar mund te paraqitet vetem pala e demtuar. Ne munges te tij ndjekjen mund ta bene te afermit e tij.

Kjo ndodhe nese i demntuari vdes jate afatit per paraqitjen e kerkeses. Natyrisht, per paraqitjen e kerkeses duhet te behet njoftimi nga ana e prokurorit.Njoftimi duhet te behet ne afat prej 8 ditesh nga dita kur prokurori publik eshte terhequr nga ndjekja.Po qe se i demturi nuk eshte njohur fare nga prokurori e gjykata afati per te paraqitur kerkesen eshte tre muaj nga dita e terheqjes se prokuroirit.Kur mesohet se vepra penale ndiqet sipas padise private, propozimi per ndjekje kjonsiderohet si padi private.Perndryshe paditesi subsidiar ka te drejte qe gjate gjithe fazave te procedures te ve ne dukje te gjitha faktet dhe te propozoje prova te rendesishme per vertetimin e vepres penale, per zbulimin e krysit dhe vertetimin e kerkeses pasuroro- juridike.Ai ka te drejte ti bej pyetje te akuzuarit, deshmitareve dhe eksperteve, te bej verejrje dhe te jep shpjegime per deklarimet e tij.Kur prokurori terhiqet nga aktakuza ne shqyrtimin gjyqesor, i demturi duhet te deklarohet menjehere se a e vazhdone ndjekjen.Kur ai nuk eshte i pranishem ne shqyrtimin gjyqesor konsiderohet se nuk e deshiron ndjekjen.Me qellim te evitimit te situatave te padeshiruara te cilat nuk lidhen me fajin e te demtuarit, ligjvenesi ka parapare mundesine qe kryetari i trupit gjykues te lejoje kethimin ne gjendjen e meparshme.Paditesi subsidiar i ka te gjitha te drejtat qe i ka prokurori publik, pervec atuyre qe ky Ii fundit i ka si organ shteteror i pushtetit.Nese paditesi subsidiar eshte i mitur ose person qe eshte i privuar nga zotesia e veprimit, perfaqesuesi i tij ligjor eshte i autorizuar qe ti jap te gjitha deklaratat dhe te ndermarre te gjitha veprimet per te cilkat eshte i autorizuar paditesi subsidiar..Ka nje perjashtim nga ky rregull, e ky ka te bej me paditesin qe ka mbushur moshen 16 vjecare. Atij KPP ia njeh mundesine qe vet te bej deklarata dhe te ndermarre veprime ne procedure

IX.LigjerataPaditesi privatEshte thene se pjesa dermuese e veprave penale ndicen sipas detyres zyrtare nga prokurori publik, i cili ndjekjen e ushtron ne interes te pergjithshem.Megjithate, me KPP jane parapare disa vepra penale, ndjekja e te cilave eshte parapare te behet me padi private.Keto jane vepra penale te cilat jane te nje shkalle te vogel te rrezikshmerise shoqerore, por kjo mundesi eshte parapare edhe per shkak te raporteve familjare e shoqerore qe mund te ekzistojne ne mes te te pandehurit dhe te demtuarit.Kjo nuk do te thot se shteti nuk eshte i interesuar per ndjekjen e atyre veprave. Perkundrazi, deri sa jane inkriminuar shteti ka interes per luftimin e tyre.Lenien e ceshtjes se ndjekjes nen interesin e te demtuarit eshte bere per shkaqe te lartcekura, ashtu qe ai qmon interesin e tij per kete. Kjo nga se ne disa reste ndjekja shkakton dem me te madh se vepra penale.Padia proivate i paraqitet gjykates kompetente brenda 3 muajve perj dites kur i demtuari ka mesuar per kryerjen e vepres penaledhe kryesin.Nese i demtuari eshte orientuar per ndremjetesim te ndremjetesi i autorizuar, afati fillon te ece nga dita kur procesi i ndremjetesimit perfundon pa sukses.Nese arrihet pajtimi ne ndermjetesin i demtuari e humbe mundesine e paraqitjes se padise.I pandehuri mund te paraqes padi kunder te demtuarit nese ai ia ka kethyer ofendimin. Kete te drejte ai mund ta paraqese derio ne perfundim te shqyrtimit kryesor dhe gjykata do ti bashkoj lendet.Kallzimi penal i ushtruar lidhur me rastin mund te konsiderohet padi private, kur ndjekja per ate veper behet me padi private..Ne emer te femijes dhe personi me pazotesi verimi mund ta paraqese perfaqesuesi i tij ligjor.

Padia private mund te paraqitet edhe pas vdekjes se paditesit privat. Ne keto raste eshte bashkeshorti, perfshire edhe ai jashtmartesor, prinderit, vllezerit e motrat etj., mund ta paraqesin padine.Nese me veper penale jane demtuar me shume se nje person atehere ndjekja mund te ushtrohet me padine e cilitdo prej atyre personave.Paditesi privat me deklaraten e paraqitur ne gjykate, deri ne perfundim te shqyrtimit gjyqesor, mund te terheqe padine e tij, por ne ate rast ai humb te drejten e paraqitjes se serishme te saj.Terheqja nga padia private mund te behet edhe ne menyre te heshtur (kur paditesi privat nuk paraqitet ne shqyrtim gjyqesor).Gjykata, per shkaqe te arsyeshme, lejon kethimin ne gjendje te meparshme. Kunder aktvendimit me te cilin lejohet kethimi ne gjendje te meparshme nuk mund te paraqitet ankese.Paditesi privat ka te drejte qe ti veje ne pah te gjitha faktet dhe te pr