1. Dulang Patula Filipino 4 Sr. Lilibeth O. Cajes,sm

2. Larong Patula 1. Karagatan 2. Duplo 3. Juego de Prenda/ Ensilada

3. Dulang Panlibangan 1. Karilyo – Pagpapagalaw ng anino ng mga pira-

pirasong kartong hugis-tao sa likod ng kumot na puti na may ilaw. Habang

pinapagalaw ang hugis-taong karton ay sinasabayan ng salaysay gaya ng

kurido, awit, dulang panrelihiyon o alamat. Karilyo- Maynila, Rizal,

Batangas at Laguna Titires – Ilocos Norte, Pangasinan, Bataan, Capiz,

Negros Gagalo o Kikimut – Pampanga, Tarlac Aliala – La Union

4. Dulang Panlibangan 2. Senaculo – nagsasalaysay ng buhay at

kamatayan nin Hesukristo. Ito ay Pasyong itinatanghal sa entablado. 3.

“Sugat” o Salubong – ito ay ginaganap tuwing Araw ng Pagkabuhay ni

Hesuskristo. Ang salubong ay tumutukoy sa muling pagkikita ni Birhen

Maria at ni Hesukristo. May awitan ng mga anghel at pagpupuring tula at

awitin na sinasambit. Hanggang sa kasalukuyan ang tradisyong ito pa rin

ay buhay at ginagawa sa Pilipinas.

5. Dulang Panlibangan 4. Tibag – pagtatanghal tuwing Buwan ng Mayo, sa

paghahanap ni Reyna Elena sa Krus na pinagpakuan kay Kristo 5. Flores

de Mayo (Santa Cruzan)– pagpaparada sa krus na pinagpakuan ni Hesus

sa lansangan at paghahatid nito sa simbahan. Marangyang parada ng mga

sagala at konsorte na kumakatawan sa iba’t ibang tauhan sa bibliya.

6. Dulang Panlibangan 6.Panunuluyan – isinasagawa bago mag- alas-12

ng gabi ng kapaskuhan. Natutungkol ito sa paghahanap ng matutuluyan ni

Maria at Jose upang iluwal ang sanggol na si Hesus. 7. Panubong –

mahabang tula na nagpaparangal sa may kaarawan o

kapistahan.Masasaksihan ito sa Quezon at sa Marinduque

7. Dulang Panlibangan 8. Pangaluluwa – dulang panrelihiyon na isinagawa

tuwing Araw ng mga Patay (Todos Los Santos). Bisperas pa lang (Oct 31)

ay gumagala na ang mga kaluluwa at bumibisita sa mga bahay-bahay at

humihingi ng limos habang kumakanta.

8. Dulang Panlibangan 9. Moriones – ( Mindoro at Marinduque) ginaganap

tuwing mahal na araw. Miyerkules hanggang biyernes santo. Nagsusuot na

maskarang may iba’ibang kulay. Kumakatawan ito sa Senturyong

Romano . Pinakabayani si Longinus, taong bulag ang isang mata na

gumaling nang matuluan ng dugo ni Hesus nang tinusok ng sibat si Hesus

sa krus.

9. Dulang Panlibangan 10. Moro-moro – Itinatanghal sa entablado tuwing

araw ng Pista upang magdulot ng aliw. Itinatanghal ang pag-aaway ng

Muslim at Kristiyano . 11. Sarswela (Zarzuela)- komedya o melodramang

may kasamang awit at tugtog, may tatlong yugto at naghihinggil sa mga

punong damdamin ng tao- pag-ibig, kapopootan, paghihiganti, kasakiman,

kalupitan o suliraning panlipunan o pampulitika.

10. Tulang Panromansa (Metrical Romance) Awit - isang uri ng tulang

pasalaysay na binubuo ng tig-aapat na taludtod ang bawat saknong, na

ang bawat taludtod ay may lalabindalawahing pantig, at ang tradisyonal na

dulong tugma ay isahan (aaaa, bbbb, cccc, at iba pa). Inilalahad ng awit

ang pag-ibig ng magsintahan o magkabiyak, ang pag-ibig ng anak sa

magulang, at ang pag-ibig sa lupang sinilangan.

11. Tulang Panromansa (Metrical Romance) Korido -binabaybay na

'Corrido' noong panahon ng Espanyol. Mahabang salaysay na nasa berso

(patula) na itinatanghal ang katangiang (karangalan, katapangan,

pagkamaginoo, kabayanihan, atbp.) ng mga dugong bughaw. Nagtataglay

kung minsan ng mga hindi kapani-paniwalang saysay.

12. Pagkakaiba Ng Awit Sa Korido: AWIT KORIDO Mabagal ang bigkas

Mabilis ang bigkas 12 pantig 8 pantig Saliw ng gitara o bandurya kumpas

na martsa May kapani-paniwalang daloy ng kwento Kinawiwilihan dahil sa

mga mala- pantasyang temang taglay

13. Florante at Laura ni Francisco Balagtas, Buhay ni Segismundo ni

Eulogio Juan de Tandiona, Doce Pares na Kaharian ng Francia ni Jose de

la Cruz, Mariang Kalabasa Prinsipe Igmidio at Prinsesa Clarian Mga

Halimbawa ng Awit

14. Ibong Adarna Don Juan Teñoso Salita at Buhay ni Mariang Alimango,

Bernardo Carpio ni Jose de la Cruz Prinsipe Florennio ni Ananias Zorilla

Buhay na Pinagdaanan ni Donya Maria sa Ahas Mga Halimbawa ng Korido

15. • Sangguniang Aklat: • a. Panitikan ng Lahi, Belvez • b. Panitikan ng

Pilipinas, Tumangan • c. Panitikang Panrehiyon ng Pilipinas, Villafuerte • d.

Panitikang Antolohiya, Arrogante • e. Panitikang Filipino , Salazar

.                   Kaligirang Panlipunan ng Pilipinas sa Panahon ng Okupasyon ng mga Hapon                                               

Sa pagdating ng mga Hapones sa ating bansa, dala nila ang kanilang propaganda na ang mga

hapon ay dumating sa Pilipinas bilang kapatid na siyang magpapalaya sa mga Pilipino. Ngunit taliwas

ang propagandang kanilang pinangangalandakan sapagkat laganap noon ang pagmamaltratong inabot

ng mga Pilipino sa kamay ng mga hapon. Pinatunayan ito ng mga salaysay ng mga dumanas ng karahasan--- pagmamaltrato, pambubugbog, pagpatay ng mga kaanak at panggagahasa.[1]

Mayroong pinaniniwalaang tatlong pangunahing dahilan para sakupin ng mga Hapones ang

Pilipinas. Una, para maprotektahan ang imperyo ng mga hapon mula sa mga US military bases.

Kinailangan nilang pigilin ito sa pamamgitan ng pagsakop sa Pilipinas na lumalabas na isang teritoryo ng

Amerika sa panahong iyon. Ikalawa, ang Pilipinas ay nasa tugmang posisyon sa Timog-Silangang Asya

na kinakailangan ng mga Hapon sa kanilang pag-abante sa katimugan. Makakatulong din ng malaki ito

sa pagprotekta ng kanilang mga supply lines at para palakasin ang depensa ng hukbong hapon. At ikatlo,

sa Pilipinas matatgpuan ang mga hilaw na materyales na kailangan ng bansang hapon para sa digmaan.[2]Ang lahat ng ito ay para sa itatagauyod ng depensang pangmilitar ng mga haon at siyang kumukontrol

sa pamamahala ng Pilipinas.[3]Ninais din ng mga hapon na makuha ang respeto nga Pilipino gaya ng respetong binigay ng mga

ito sa mga Amerikano. Ngunit nahirapan silang makuha ang simpatya ng mga Pilipino. Sinasabing gawa

ng mahabang panahon ng pagkababad sa kulturang kanluranin ang mga Pilipino ay nakalimot na sa

kanyang pagiging Asyano. Gayundin, ang pagiging highly literate ng mga Pilipino ay nagsilbing sagabal

sa pagsakop ng hindi lamang bansa gayundin ng kamalayan ng mga Pilipino. Ang problemang ito ang

nagbunsod sa pagkabuo ng isang cultural policy sa panahon ng pananakop ng Japanese Invasion Army.

Nakapaloob sa cultural policy na ito ang paglalatag ng mga programa na makakatulong sa

ikabubuti ng pagsasamahang Pilipino-Hapon. Kabilang sa mga polisiyang ito ang pagpapatuloy ng pamahahala ng mga Pilipino ng sariling gobyerno ngunit kumikilala sa hapon[4] bilang bagong

mananakop. At bilang pampalubag-loob ay idineklara ni Prime Minister Hideki Tojo na ibabalik ang

kasarinlang hinihiling ng mga Pilipino kung makikipagtulungan na ng lubusan ang mga Pilipino sa mga Hapon.[5] Kabilang din sa polisiyang ito ang pagtatatag ng Bagong Pilipinas o New Philippines.[6] Ang

unang hakbang na kinakailangan ay ang paglalatag ng mga pundasyong ispirituwal na siyang sentro ng kultura at siyang tanging sandigan ng politika, ekonomiya, industriya at edukasyon ng bansa.[7]

Upang mapabilis ang pagpapasunod sa mga Pilipino sa mga polisiyang ito, ninais ng mga Hapon

na makontrol ang kaisipan ng mga Pilipino at ito’y sa pamamagitan ng pagmanipula sa edukasyon. Ang

Ang Administrasyong Pangmilitar ay nag-isyu ng Order No. 2 noong 1942 na naglalayong na baguhin ang edukasyon sa Pilipinas para sa kanilang kapakinabangan.[8] Kasama sa mga kautusang ito ang

pagtuturo ng wikang Hapon sa Pilipinas sa pag-asang maaari pang mabura sa isipan ng mga Pilipino ang Ingles.[9] Nais ng mga Hapon na madebelop sa mga Pilipino ang ideyang ang mga Hapon ang siyang

makapangyarihang lider sa Asya. Noong panahong iyon ay idineklarang opisyal na wika ang Niponggo kasama ng Tagalog at idinagdag sa mga curriculum sa mga paaralan.[10]

Malaki ang ipinakitang suporta ng mga Hapon sa pagdebelop ng mga Pilipino ng kaisipang

maka-Pilipino at maka-Asyano. Nagagawa ng mga kampanya na sumusuporta sa paggamit ng Tagalog

bilang pamansang wika. Ang wikang Ingles ay tinanggal bilang opisyal na wika at ang mga aklat o

anumang nagpapakita ng suporta sa Amerika ay sinesensor.

Napakalaki rin ng epektong idinulot ng sensurang Hapon sa panitikan sa panahong iyon. Sa

sobrang higpit nito ay maraming mga literary periodicals ang napahinto sa paglalathala. Dahil sa pagliit

ng bilang ng mga peryodiko ay nagkaroon ng kakulangan sa espasyo para sa mga akdang pampanitikan

sa Ingles. Taliwas naman ito sa lubos na pagyabong ng mga akdang pampanitikang Tagalog. Mas

lamang ang mga akdang pampanitikan sa Tagalog sapagkat supotado ito ng mga Hapon. Walang

puwang sa paglalathala ang mga akdang pampanitikan sa Ingles kung kaya’t maraming mga manunulat

sa Ingles ang lumipat sa pagsusulat sa Tagalog para lamang makapagpalathala.

Ipinagbawal ng mga Hapon ang pagpasok ng mga Hollywood movies sa Pilipinas. Tanging mga

lumang pelikulang Ingles at Tagalog lamang ang paulit-ulit na ipinapalabas. Nagpalabas din ng mga

Pelikulang Hapon. Samantala ang industriya ng pelikula sa panahong iyon ay baldado mula sa paggawa

ng mga bagong pelikula. Ang kakulangang ito ng mga pelikula ang nagbigay-daan sa pagyabong ng

Dulaang Pilipino. Ang okupasyon ito ng mga Hapon ay nagbunsod sa masiglang panahon ng Tanghalang Pilipino.[11]

II.                Ang Dulaang Pilipino sa Ilalim ng Okupasyon ng mga Hapon

Mayroong dalawang uri ng dula ang nadebelop sa panahong iyon, ang legitimate atillegitimate.

Ngunit ito ay batay sa pagtataya ng mga tradisyunal. Ang legitimate plays ay binubuo ng mga dulang

susmusunod sa kumbensyon ng pagsulat at pagtatanghal nito samantala sa illegitimate plays naman pabilang ang mga stageshows.[12]

Ang paggamit sa live stageshows bilang entertainment ng Japanese Propaganda Corps, na

binubuo ng mga sibilyan na inaatasang manipulahin ang kultura ng mga nasasakupang bansa ng mga

Hapon, ay nagging matagumpay lalo na sa pagtagos sa kamalayan ng mga Pilipino. Kasama sa

propagandang ito ang pagtatayo ng mga Revue Companies sa bansa sa pangunguna ni Hidemi Kon ng Japanese Propaganda Corps. Kinuha niya ang isang Italian national na si Carpi[13] upang mag-organisa

ng isang kompanya na magtatanghal sa iba’t ibang bahagi ng bansa at pinangalanan itongInternational

Revue Company na binubuo ng iba’t ibang nasyonalidad ng mga artista.

Ang mga artista sa pelikula ay nagbuo rin ng kanilang mga sariling grupo ng revue company at

nagsimulang magpalabas sa kalagitnaan ng taong 1942. Noong una ang mga stageshows ay

mgamusical variety shows lamang na binubuo ng mga kantahan, sayawan at mga dula na itinatanghal sa

pagitan ng dalawang pelikulang ipinalalabas. Sa kadahilanang, paulit-ulit na lamang ang mga pelikula

ang tanging inaantabayanan na lamang ng mga manonood ay ang mga stageshows. Sa kalaunan ay

hiniwalay ang bahaging musikal ng kanilang palabas mula sa mga dula.

Ang mga sumusunod ay ang mga pangalan ng mga revue companies na naitatag sa panahong

iyon:

     

Grupo                                 Tagapagtatag/Tagapangulo         TanghalanFilipinas Revue                        Joe Climaco                               LifeSampaguita Revue                   Lou Salvador                             DalisaySilos Follies                              Manuel Silos                             AvenuePhilippine Artists League         Lamberto Avellana                   AvenueThelma’s Stageshow                                                                     LyricUnited Artists                            Ramon Estrella                         LyricRoque Stage Revue                   Roque Family                           Lyric, CapitolArtists’ Guild Show Company                                                    PalacePalace Variety Revue                                                                  PalaceRadio Variety Revue Company                                                   PalaceFilipino Players’ Show               Fernando Poe, Sr.                     StateAssociated Artists                       Fernando Poe, Sr.                    CapitolStar Revue Company                  Jose Dayrit                               Line Star                                                  

Namayagpag ng husto ang mga stageshows,una sapagkat walang ibang kahati ito sa

pagbibigayng aliw sa mga manonood sa panahong iyon. Ikalawa, naghahanap ng paraan para

makapaglibang at makapagsaya ng kahit papaano ang mga tao sa kabila ng digamaan at pananakop ng

mga Hapon sa bansa. Ikatlo, maaaring ipagpalagay na ang mga Pilipibno noon ay binalingan ang

stageshow bilang paraan ng pagtakas sa realidad ng buhay--- ang kawalan ng trabaho at pagdarahop sa

buhay. Ikaapat, nakahatak din ng husto ng mga manonood ang stageshow sapagkat ang mga

nagsisiganap ay ang mga kilalang artista rin sa pelikula.

Ang stageshow ay kombinasyon ng mga pagpapatawa, musika, mga sayaw at dula. Ang mga palabas na ito ay itinanghal sa mga sinehan sa kalakhang Maynila.[14] Isang halimbawa nito ay ang

regular na pagpapalabas araw-araw ng mga stageshows sa Metropolitan Theater na tinawag naStraight Vaudville Fantasy.[15]

Ang mga stage shows sa panahong ito ay nagsilbing hanapbuhay para sa mga artista ng

tanghalan na nawalan ng hanapbuhay nang lumaganap ang pelikulang Amerikano. Gayundin nagsilbi rin

itong pang-aliw sa publiko upang maibsan ang tensyon na kanilang nararamdaman. Dinudumog ang mga

stageshow sa panahong ito sapagkat inaaliw nito ang mga taong ligalig sa digmaan. Naging lunsaran din

ito ng mga adhikaing pangmakabayan. Sinasabing naglalaman diumano ito ng mga nakatagong mensahe

ng panghihikayat sa mga Pilipino upang makiisa sa pinaglalaban ng mga kapwa Pilipinong ayaw sa mga Hapon (HUKBALAHAP) noong panahong iyon.[16] 

Noong 1942 hindi lamang mga vaudeville fantasies ang ipinalalabas, isang halimbawa na rito ang programa ng Metropolitan Theater.[17] Nagkaroon ng  ekspirementasyon sa programa na naglalaro sa

dalawang uri ng palabas --- isang oras ng stageshow na hinahalinhinan ng programa ng kundiman at

dinagdaga ng muling pagpapalabas ng mga magagandang pelikula tulad ng Ang Maestro o Prinsesa

Uduja.

Pagdating sa kasuotan sa mga pagtitipon at iba pang mga okasyon ang kadalasang isinusuot ng

mga manonood ay barong tagalog para sa mga lalaki at balintawak (isa itong impormal na katutubong

kasuotan para sa mga babae na kadalasang isinusuot kapag may okasyon) naman para sa mga babae.

At ang Kimigayo ang pambansang awit ng Hapon ay itinutugtog bago umpisahan ang mga palabas sa tanghalan panahong iyon.[18] Ito’y bilang pagpapaalala sa mga Pilipino sa presensya ng isang bagong

mananakop. Kadalasan itong unang piyesang tinutugtog pagkatapos ngopening number at ang standard opening piece sa mga konsyerto, asembleya at iba pang mga pagdiriwang.[19]

Ayon kay Julian C. Balmaseda sa kanyang talumpati noong Setyembre 8, 1943 sa Institute of

National Language, napansin ng publiko ang kanilang mga napapanood ng panahong iyon ay hindi

dulang matatawag o illegitimate.

“The public presently noticed that what they saw in these showhouses were not real dramas, but

their mixedup dialogues taken at random here and there and which were staged withsong hits from old

songs of musical films, and also with comical talks that sprang from the imaginatin of Tuging and Puging,

Lopito and Lopita and other theatrical clowns. It was also the public who then looked for legitimate stage

shows and in order to respond to this demand the Dramatic Philippines was organized at Metropolitan Theater”.[20]

Kung kaya’t bilang tugon sa mga manonood na naghahanap ng mga lehitimong dula nagsimulang magpalabas ang Dramatic Philippines[21] sa pamumuno ni Narciso Pimentel Jr. noong

Pebrero 2, 1943 (staging area ng grupo ang Metropolitan Theater). Naipalabas ng grupo ang kauna-

unahang mga lehitimong dula ng panahong iyon. Ang dalawang isang yugtong dula ang Sino ba

Kayo? na mula sa iskrip ni Julian C. Balmaseda at isinalin sa tagalog ni Fransico Soc Rodrigo at angHelp Wanted ni Domingo Nolasco.[22] Napakainit ng pagtanggap ng mga manonood sa dulang Sino ba

Kayo? Kung kaya’t naipalabas ito ng dalawangpu’t walong (28) beses at ang kasamang pelikula lamang

nito ang napapalitan.

Mula 1943 hanggang Enero 1944 ay dalawangpung dula ang naipalabas ng Dranmatic

Philippines sa Metropolitan Theater bilang stage area. Kabilang sa mga dulang ito ay ang mga

sumusunod:

Mga dulang nasa wikang Pilipino ( karamihan ay mula

 sa orihinal sa ingles at isinalin sa Pilipino at iba naman ay orihinal na akda)        Paa ng Kuwago – adaptasyon ni Francisco Soc Rodrigo mula sa The Monkey’s Paw ni W.W. Jacobs        Sino ba kayo? – isang yugtong dula sa panulat ni Julian Balmaseda sa Ingles at isinalin sa Tagalog ni

Francisco Soc Rodrigo sa direksyon ni Narciso Pimentel Jr.        Ang Asawa ng Abogado – isang adaptasyon ng orihinal na dula ni F. Liongson sa Espanyol at isinalin sa

Tagalog        Sa Pula, Sa Puti – isang yugtong dula sa panulat ni Francisco Soc Rodrigo sa Tagalog na orihinal sa

Ingles. Sa panahon ng Hapon ito ay itinanghal sa direksyon ni Narciso Pimentel Jr. ng Dramatic Philippines

        Martir sa Golgota – isinalin at inadapt ni Francisco Soc Rodrigo sa Tagalog mula sa Pasyon sa Ingles ng Ateneo sa panulat ni Rev. Hunter Guthrie at Rev. Joseph A. Mulrey sa Ingles.

        Ang Kahapong Nagbalik- isinalin at inadapt ni Francisco Soc Rodrigo mula sa orihinal nito sa Espanyol ang El Pasada Que Vuelve ni Francisco Liongson

        Tia Upeng – salin mula sa Ingles ang Charley’s Aunt        Ulilang Tahanan –orihinal sa Ingles ni Wilfrido Ma. Guerrero noong 1940 at isinalin sa Pilipino ni Juan C.

Laya. Isinapelikula ng Premiere Productions sa direksyon ni Gerardo de Leon at ipinalabas noong Hunyo 1994 sa Capitol Theater sa pamagat na House For Sale, The Foresaken House. Itinanghal sa Metropolitan Theater noong Enero 1944 sa Tagalog

Taong 1943 katapusan ng Marso, nag-anunsyo ang management ng Metropolitan Theater na

hindi na magpapalabas ng mga pelikula sapagkat simula sa araw na iyon ay mga dulang tagalog at

Philharmonic Prominade na lamang ang magpupuno ng kanilang mga programa.

III.             Ang Sensura ng mga DulaAng lahat ng mga pagtatanghal sa panahong ito ay nasa ilalim  ng sensura ng Japanese

Propaganda Corps gaya ng radyo at ng mga publikasyon. Ang mga iskrip ay kinakailangang ipasa muna

sa mga kinauukulan at tsaka lamang makakapagsimulang mag-rehearse kapag napahintulutan na aito. At

hindi lamang iyon, isang araw bago ang pagtatanghal ay pinapanood pa ito ng mgacensors.

                       

Mga Uri ng Dulang Pinahihintulutan[23]

Tradisyunal na dula- hinihikayat ng mga awtoridad na hapon ang mga revue company na

bigyang-pokus ang pagpapalabas ng mga tradisyunal na porma ng dula gaya ng sarsuwela o di kaya ng

mga dulang may mga katutubong mga tagpuan. Halimbawa ukol sa mga buhay ng mga muslim at

iba  mga pangkat-etniko upang lalong maigiit sa mga Pilipino manonood ang pagiging mga Pilipino at

Asyano. May mga dula rin na may temang  batay sa mga awit, korido, mga katutubong alamat at mga

epiko.

Historikal na dula- pinahihintulutan din ng sensura ang ganitong mga dula na nagpapakita ng

pagiging makabayan. May mga dulang  nagtatanghal ng buhay ni Rizal at iba pang mga rebolusyunaryo.

Dula ng Propaganda- Nais ng mga awtoridad na bigyang-diin ang  pagtatanghal ng mga dulang

nagtatampok sa mga buhay ng  mga mahihirap lalo na ng mga magsasaka at mga mangingisda.

Dulang nagtatampok ng mga Ordinaryong Tao- Naapakaraming mga dula na nagtatampok ng

iba’t ibang mga buhay ng ordinaryong tao sa lungsod. Ang mga tema ay ukol sa mga di-pagkakaunawaan

sa pamilya at ang pang-araw-araw na pakikipagsaplaran ng isang tao para lamang mabuhay. Ito ay

maaring repleksyon ng kahirapan ng buhay sa panahong iyon. Isang halimbawa dito ay ang dulang

satirikong Bigas ay tungkol sa pagkaubos ng bigas na totoong nangyari sa panahong iyon.

Musical Fantasy- itoy mga dulang nagtatapok ng mga tema ng romansa, makukulay na mga

kasuotan at mga kapanapanabik na mg pakikipagsapalaran kung kaya’t mas naging popular ang uring

ito. Mas epektibo ito sapagkat may pagka-eskapista, na siyang kailangan sa panahon ng digmaan.

Dulang Relihiyoso- isinasaagawa parin sa panahong iyon ang mga dula tuwing semana santa

sa lahat ng mga teatro sa kamaynilaan gaya ng senakulo o mga dulang may temang relihiyoso.

Dulang Tagalog at Dulang Salin- karamihan sa mgga dulaang naipalabas ay mga salin sa

Tagalog mula sa orihinal nito sa Ingles at mga dulang nasusulat sa orihinal sa Tagalog sapagkat

hinihikayat ng mga awtoridad na mga Hapon ang paggamit ng Tagalog bilang pangunahing wika.

Dula sa Ingles- sa simula pa lamang ng okupasyon ng Hapon ay ipinagbawal na ang

pagpapalabas ng mga ito ngunit sa kahuli-hulihang taon ng pananakop ay muling naitanghal ang mga

dulang nasa wikang Ingles.

Dula sa Espanyol- may mga mangilan-nguilan parin mga Spanish Drama groups ang

nagtanghal parin sa mga college auditorium.

Opera at operettas- itinatanghal ito sa Metropolitan Theater. Ito ay pinaunlad upang magkaroon

ng sopistikadong panlasa ang mga Pilipino pagdating sa musika.

 Iba pang mga musikal na pagtatanghal- Bukod sa mga opera at operettas ay may iba pang

mga espesyal pang mga konsyerto gaya ng May Time Music Festival na itinanghal noong Mayo 30, 1942

sa Saint Theresa’s College Auditorium.

IV. Ang Dalawang Panig ng Pagtingin Ukol sa Dulaang lumaganap sa panahon ng HaponA.     Ang Pananaw ng mga Pilipino sa dulaan sa panahong iyon

Mayroong dalawang pangunahing kritisismo ukol sa dulaan sa panahong ito. Una, ito ay walang iba kundi mga pinagtagpi-tagping mga porma ng sining. Ayon kay Manuel Z. Arguilla (isang batikang manunulat na nagtrabaho bilang censor ng mga stageshows sa panahon ng mga Hapon,

As vaudeville,  they are passable. As burlesque,they are useless.As musical comedies, they are extremely inane. As melodramas,they are uninteresting. As plays their value is absolutely nil. Aspresentations of Filipino life on stage, they are unfaithfuland untrue. They lack vigor, character and seriousness. Theyare formless and invertebrate. They do not bare, evenin the slightest degree, the usual earmarks of lasting literature:beauty of language,sincerity of characterization and versimilitudeof plot[24]

Ang ikalawang kritisismo ay ang mga pagtatanghal sa panahong iyon ay mahihinang uri sapagkat walang banghay, walang lohika o maayos na pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari. Ayon kay Amadeo R. Dacanay:

Stageshows were generally half-baked improvisatios and

some directions even resorted to buying stories.In addition ,the actors were mostly had or indifferent, as if they had never been introduced to the rudiments of acting.[25]

Ngunit ayon din kay Dacanay bagaman may mga kahinaang tinataglay ang dulaan sa panahong iyon ay may mga grupo pa rin na  nagsisikap para makapagtanghal ng mga lehitimong dula o produksyon gaya ng Dramatic Philippines. Sa kabila  ng pagbabawal ng mga Hapon sa paggamit ng Ingles ay binigyang pokus pa rin ng grupo ang pagsasalin ng mga sa Ingles sa Tagalog.

B.     Ang Pagtingin ng mga Hapon sa DulaPara sa mga Hapon na nakapanood ng mga musical shows sa panahong iyon ang

nagsabing walang sariling tradisyon ng dulaan sa Pilipinas. Sapagkat ang mga musical shows diumano ay mga imitasyon lamang ng kulturang Amerikano.[26] Ganito rin ang palagay ng Chairman ng Department of Information (Dramatic Section) na si Kodama Hidemi na ang isang magandang dula ay magagawa lamang kung may matatag na pambansang kamalayan ang isang bansa at epektibo ito kapag nilalaman nito ang mithiin at paniniwala ng mga mamamayan.

 The important mission of drama through amusement and in deepening theGround of national culture which is conducive to the elevation of theStandard of life. Therefore it comes as a naturalconclusion that drama should exist for the nation and not merely a vulgar and capricious pasttime.[27]

  

IV.              Ang Dulaan Bilang PropagandaA.     Ang Pagtatatag ng Philippine National Theater o PNT

Para magkaroon ng pagbabago sa hindi magandang pagtingin sa dulaan sa panahong iyon at upang mapataas ang lebel nito ay itinatag ng mga artista ng dulaan ang Philippine National Theater, Incorporated (naging PNT sa kalaunan) noong October 14, 1943 sa proklamasyon ng Republika ng Pilipinas. Nakapailalim sa PNT ang Dramatic Philippines, Musical Philippines at Metropolitan Theater.

Ang ilan sa kanilang mga proyekto ay ang pagdadaos ng mga patimpalak sa pagsulat ng iskrip na tumatalakay sa mga paksa ditto sa Pilipinas upang pasiglahin at mapaunlad ang kultura ng bansa sa kabuuan.

Nagpalabas din ang samahang ito ng isang magasin  ang Backstage noong Nobyembre 1943. Nagbibigay ito ng mga pag-uulat ukol sa mga aktibidad sa dulaan at ng mga artista. Ito ay nasa wikang Ingles at may ilang bahagi rin naman na nasa Tagalog. Ang huling isyu ay noong Hulyo 8, 1944 sanhi ng mataas  na singil sa paglilimbag.

Ang PNT ay naging lunsaran para lumaganap ng husto ang teatro bilang propaganda . Isa na rito ang mga pagdadaos ng mga iba’t ibang paligsahan na nagbigay-daan sa maraming produksyon ng mga akdang makabayan. Kabilang dito ang mga awiting Martsa Laurel ni Lucio D. San Pedro; Doon sa Kung Saan Matamis ang Mangga at Kundiman ng Bayan ni Leon T. Ignacio.[28] Isang patunay lamang na ang

Metropolitan Theater bilang kanlungan ay may malaking kontribusyon sa propaganda.

B.     Ang Paglaban/Pagtutol sa Dulaan

Sa mga stageshows sa panahong ito ay mga paglaban o pagtutol din na ikinakabit ang mga direktor at aktor sa kanilang mga dayalogo o di kaya’y mga eksena. Isa ito sa kanilang mga paraan na kahit paano ay maisahan nila ang mga Hapon. Isang halimbawa nito ay ang satirical comedy skits nina Tugo at Pugo na ginagawang katatawanan ang mga Hapon.[29]

Ang historikal na dulang Tandang Sora ay may pagpapakita  rin ng pagtutol laban sa mga Hapon. Ang dula ay tungkol sa isang babaeng bayani na lumaban laban sa mga kastila na ang tanging mithiin ay ang lumaya ang bayan. Pianayagan itong itanghal ng board of censors ngunit may ilang torture scenes ang inalis. Narito ang isang paglalarawan sa pagtatanghal ng naturang dula sa direksyon ni Avellana:

Tandang Sora was presented without those scenes, but evenwithout them, the people quickly grasped the motive of the PAL (Philippine Artist League) in presenting this stirring drama.Close to the end of the play, there was a brief glimpse of the flagOf the Katipuanan. Since during those early days of the JapaneseOccupation the Filipino Flag was not be exhibited on the pain ofPunishment, it was disconcerting to the Japanese authorities that the audience of the Avenue rosesilently at the sight of the Katipunan Flag on stage. Although the audience jammed the theater everyday,Avellana was ordered to replace Tandang Sora with a comedy”.[30] 

Ang teatro sa panahong ito ay nagging isang lunan ng mga taong laban sa mga Hapon. Naging lugar ito kung saan sila nagkakaroon ng malayang  komunikasyon ng patago. Sinasabing 80% ng mga tao sa teatro noong panahong iyon ay kabilang sa anti-Japanaese Underground movement at 15% naman ang nakikipagtulungan lamang.

Sa kabuuan naging matagumpay ang mga artista ng teatro sa panahong ito sapagkat nailarawan nila ng sa kanilang mga pagtatanghal ang mga kondisyong panlipunan sa ilalim ng okupasyon ng mga Hapon. Sa kalaunan ang mga pagtatanghal na ito ay naging propaganda laban sa mga Hapon. Ang mga gawaing ito ng protesta ng pagtatanghal ay parehong kalahok ang mga gumaganap at ang mga manonood.

V.                 Ang Pagsasakonteksto ng Dulang Condemned! Ni Wilfrido Ma. GuerreroA.     Buod ng Dulang Condemned!

Nagsimula ang dula sa ilang oras na lamang ay bibitayin na si Pablo Gonzales sa salang

pagpatay sa isang lalaking nagtangkang gahasain ang kanyang kasintahan na si Cristina. Habang

naghihintay ng kanyang oras ng pagbitay ay isa-isang nagdatingan ang mga taong nagging malapit sa

kanya. Ang unang bisita niya ay ang paring nagsilbing tagapagpaalala niya sa mga salita ng Diyos sa

tuwing nalulungkot siya sa kanyang sinapit at kapag natatakot siya sa tuwing maaalala ang sasapiting

pagbitay. Ang ikalawa naman niyang bisita ay ang kanyang kababatang si Andres Gorospe. Naligayahan

ng husto si Pablo sa pagbisita niya sapagkat bumabalik muli sa kanya ang alaala ng kanyang kabataan

noong bago pa mamatay ang kanyang ama. Sang-ayon kay Andres hindi kayang pumatay ni Pablo

sapagkat takot ito sa balisong, lalong hindi sugarol at lasenggo. Ngunit si Pablo mismo ang umamin na

nag-iba siya mula nang lumayas siya sa kanyang Tia Chedeng noong maglalabing-apat na taon siya

noon. Sa kanilang usapan naisalaysay ni Pablo ang nangyari sa kanya nang mamatay ang kanyang ama.

Nang mamatay ang kanyang ama, iniwan siya ng kanyang ina na si Angela sa kanyang Tia Chedeng at

nagumon sa pagsusugal at sumama sa isang Marcos Nable. Sa pananaw ni Pablo ang ina niya ang

puno’t dulo ng kanyang kasawian sa buhay. Para sa kanya ay hindi siya mabibitay kung hindi siya

napariwara dahil sa paglalayasa at hindi siya maglalayas kung may inang magbibigay sa kanya ng pag-

aaruga at pagmamalasakit. Ang ina niya ang kanyang sinisisi sa lahat ng mga nangyari sa buhay niya.

Ang ikatlo niyang bisita ay si Simeon Sereno na nagging barkada niya sa lahat ng kalokohan. Para kay

Pablo si Simon ang naglapit sa kanya sa kasamaan. Kung kaya’t galit siya noong una at hindi niya

pinapasok ngunit wala rin nagawa si Pablo nang magpumilit na pumasok si Simeon sa kinaroroonang

piitan ni Pablo. Nais na Makita ni Simeon si Pablo kahit sa huling pagkakataon para humingi ng tawad sa

lahat ng mga bagay na nagawa niyang nakasama kay Pablo. Ang ikaapat na bisita naman ay ang

kanyang Tia Chedeng na walang tigil sa paggabay sa kanya. Kahit sa kahuli-hulihang pagkakataon ay

pinatunayan nito ang pagmamalasakit sa pag-abot nito sa kanya ng isang kuwintas na may krusipiho. At

kinukulit siya nitong mangumpisal upang mahugasan ang lahat ng kanyang mga pagkakasala sa

pamamagitan ng paghingi ng kapatawaran sa Panginoon. Ang ikalimang bisita ay si Cristina na

nagnanais na siya ay pakasalan ni Pablo kahit sa huling pagkakataon. Ngunit nagdadalawang-isip si

Pablo sapagkat ayaw niyang masira ang kinabukasan ni Cristina st maging balo kaagad ng isang

mamamatay tao. Pero mag-iiba ang desisyon ni Pablo sa huli. Sa muling pagdating ng pari ay hihilingin ni

Pablo na ikasal sila ng pari sa halip na mangumpisal siya. Nakasal ang dalawa, ilang minuto na lamang

ang nalalabi bago ang takdanmg oras ng pagbitay nang biglang dumating ang kanyang ina. Ang kanyang

huling bisita ay ang ina niyang si Angela ang konprontasyon ng dalawa ay nagbigay-daan sa paglilinaw

ng isang masalimuot na nakaraan. Ang lahat ng mga hinanakit ni Pablo sa ina ay dinaan sa mga sumbat.

Pinagtapat ng kanyang ina ang buong katotohanan sa likod ng mga masalimuot na pangyayari at kahit

huli na ang lahat ay nakuha na rin ni Pablong patawarin ang kanyang ina bago pa man siya mamatay.

B.     Ang Teorya ni Eagleton bilang framework sa Pagsusuri ng dulang Condemned!

Ang gagamiting framework sa pagsasakonteksto ng dulang Condemned! Ni Wilfrido Ma. Guerrero ay ang teorya ni Terry Eagleton.[31] Gaya ng mga historical at biograpikal na mga kritiko, ang

mga Marxista ay interesado din sa sosyolohikal na konteksto ng panitikan (sociological context of Literature). Para sa mga Marxista ang tekstong pampanitikan (literary text) ay produkto ng kasaysayan. At ang kasaysayan ay siyang nagdedetermina ng panglipunan at pang-ekonomiyang sitwasyon ng isang bansa na may malaking impluwensya naman sa literature na siya rin na makikita/papaimbulog sa mga akdang pampanitikan. Ngunit ang isang Marxistang kritiko ay mas interesado sa pagkatas ng mga themes of interests sa mga social historians.[32]

Ngunit hindi rin lamang mga repleksyon ng panlipunan at  pang-ekonomiyang kondisyon ang literature kundi bahagi rin ito ng isang buong sistema ng mga panlipunang ugnayan at moda ng produksyon na nag-emerge sa pagdaloy ng kasaysayan.

Sa sanaysay ni Terry Eagleton sa Literature and History ipinaliwanag niya na ang literature ay bahagi ng isang power structure  o ng isang struktura ng kapangyarihan ng kasaysayan. At ang susi sa pag-unawa sa panitikan ay ang magkaroon ng rebolusyunaryong pag-unawa hinggil sa kasaysayan mismo.[33] At para maunawaan naman ang kasaysayan ay binalangkas ni Eagleton ang mga ugnayan

ng mga pangunahing bahagi ng kasaysayang panlipunan (relationship of the components of social history) mula sa perspektibang Marxista ang 1) base at superstructure,2) literature at superstructure,at 3) literature at ideology.

Kung tataluntunin ang ganitong pagbasa maaaring sabihin na ang Condemned! Bilang isang akdang pampanitikan na nalikha sa panahon ng okupasyon ng Hapon ay produktong iniluwal mismo ng panitikang nagsasalamin ng mga panglipunan at pang-ekonomiyang kondisyon sa panahong iyon.

Nagsimula sa pagtalakay si Eagleton sa ugnayan ng lipunan at ng superstructure ng lipunan sa pag-aaral ni Karl Marx at Frederick Engels na Consciousness does not determine life: life determines consciousness.[34] Sa madaling salita, ang panlipunang kalagayan ng isang tao ay makikita o

madedetermina sa kung paano siya kumikilos, kung paano mag-isip at paano niya ituring ang sarili. Ang mga ugnayang panlipunan ng mga tao ay nadedetermina sa pamamagitan ng kanilang mga material na pangangailangan (material necessity).[35] Sa paglipas ng panahon ang dibisyon sa paggawa sa isang lipunan (mode of production) ay nagbabago.[36]

Sa puntong ito maaaring sabihin na ang isang awtor bilang bahagi ng isang institusyong panlipunan o superstructure ay may kapasidad na ilarawan ang kairalang panlipunan ng panahon na kanyang kinabibilangan. At ang akdang pampanitikan na kanyang iniluwal na sumasalamin sa panglipunan at pang-ekonomiyang kalagayan ng kanyang bansa ay maaaring magdetermina ng posisyon ng manunulat sa lipunan. Sa kaso ng dulang Condemned! Makikita  ang isang depektibong paglalarawan sa buhay ng isang ordinaryong tao. Mapapansin na hindi gagap ni Wilfrido Ma. Guerrero ang kilos, ugali at gawi ng masa tulad ng kanyang nais na talakayin sa karakter ni Pablo Gonzales sapagkat mas gamay niya ang pagtalakay sa middle-class sapagkat siya’y pabilang sa antas na ito. Ang mga katangiang tinataglay ng tauhang si Pablo Gonzales ay ang persepsyon ni Wilfrido Ma.Guerrero  ng isang indibiduwal na mula sa mababang antas ng lipunan. Makikita ito sa mariin niyang pag-giit sa dula ng kahalagahan ng edukasyon sa isang tao, ang pagiging intelektuwal ay isa lamang sa mga determinant factor  ng isang middle class. Isa pang salik na tinutukoy ni Guerrero ay ang pagkakaroon ng takot sa Diyos at relihiyoso na sinasabing wala sa isang di-aral sapagkat padalos-dalos sa mga kilos at gawi at lalong walang takot sa Diyos.

Ang dulang Condemned! Ay nasa orihinal sa Ingles ngunit dahil sa panahong iyon ng pananakop ng mga Hapon, para maitanghal ay isinalin muna ang iskrip sa Tagalog bilang Salarin!Noong 27 Nobyembre 1943 sa Capitol theater sa direksyon ni Fernando Poe Sr. Isinagawa ito sa kadahilanang pinagabawal nang mga Hapon ang paggamit ng Ingles bilang wika sa mga performance text o teksto sa pagtatanghal. Ngunit kapansin-pansin ang pagiging eskapista ng tema ng dula sa kadahilanang wala itong pagtalakay sa realidad --- sa tensyon o pakikibaka ng mga Pilipino sa mga mananakop na Hapon.http://umpp.blogspot.com/2011/08/ang-dulang-pilipino-sa-panahon-ng.html