UNIVERZITET U TUZLIRUDARSKO-GEOLOŠKO-GRAĐEVINSKI FAKULTET

Građevinski odsjek

SAOBRAĆAJNAINFRASTRUKTURA

Doc. dr. sc. NEDIM SULJIĆ, dipl.ing.građ.

2. SAOBRAĆAJNA INFRASTRUKTURA

•Od velikog značaja putevi i željeznice

•Nadzemni saobraćaj i podzemni saobraćaj (metroi – prednost zbog prostora)

•Željeznice: bitan položaj stanica i stajališta (Doboj, Vinkovci = veliki čvorovi)

•Obično uz željezničke stanice lociraju se autobuske stanice

•Aerodromi: dobra putna komunikacija sa željezničkim i autobuskim stanicama

•Vodna infrastruktura: Brčko, Bos. Šamac itd

•Regulisani vodotoci, vještački kanali, pristaništa, luke, brodske prevodnice ...

•Vodni saobraćaj: manje cijene prevoza (pogodnost prevoza uglja, žitarica, nafte)

2.1 GRADSKA PUTNA MREŽA

• Sistem gradskih ulica (do 25% teritorije grada) = osobenost i život grada

• Gradska putna mreža rješava slijedeće zadatke:

a) Osiguranje najpovoljnijih smjerova za kretanje gradskog transporta i pješačkog saobraćaja

b) Organizacija odvodnje površinskih voda

c) Razmještaj drvoreda

d) Zaštita od vjetrova i normalno provjetravanje u dijelovima grada

e) Formiranje centara prostornog planiranja

•Razvoj putne mreže = formiranje trgova, mostova, tunela, nadvožnjaka ...

•Razvoj putne mreže: tehnički i estetski zadaci

2.1.1 Ulice

• Razlikuju se po značaju, funkciji, vrsti, tehničkim osobinama, specifičnosti terena...

• Ulična mreža:

a) Viši red = brze gradske saobraćajnice, magistrale, glavne ulice

b) Niži red = stambene ulice, trgovačke aleje itd

• Položaj uslovljen smještajem gradskih životnih funkcija (centar grada, stanice ...)

• Po položaju: dijagonalne, transverzalne, kružne, obilazne, paralelne, slijepe ...

Šema ulične mreže

•Kružne ulice: kod rekonstrukcije većih gradova, kod starih gradova

•Kružne ulice = kružni autoputevi, kružne ulice oko grada ...

•Obilaznice: kod manjih i većih gradova, lječilišta ...

• Slijepe ulice unutar blokova: dužina ne veća od 120 m (na kraju okretnica)

• Šema saobraćajnih tokova:

a) Pravolinijska

b) Radijalna

c) Polucentrična

• Brze gradske saobraćajnice: povezanost pojedinih gradskih reona,

izlazno-ulazne saobraćajnice

Oblici okretnica kod slijepih ulica

•Zaobilaznice: planirati po periferiji grada

•Zaobilaznica: prolazi predjelom stambene zone udaljenost min. 35 m od zgrada

Izbor i dimenzije poprečnog profila

•Poprečni profil ili širina: izražava značaj ulice (širina kolovoza, pješačke i biciklističke staze, tramvajski kolosijek, drvored ...

•Poprečni profil: simetričan i asimetričan (f-ja širine, namjene, terena)

•Magistrale: širina 30 do 40 m, razdvojene saobraćajne trake, ukrštanje u dva nivoa

•Primjeri poprečnih profila magistralnih saobraćajnica:

•Sabirne ulice: prosječna širina 15m (povezuju mrežu poslovnih i stambenih ulica)

•Sabirne ulice: prikupljaju saobraćaj iz gradskih zona i uključuju u put višeg reda

•Sabirne ulice: izuzetno najmanja širina 12m

•Poslovne ulice: za lokalne potrebe, širine 8 do 12m

•Stambene ulice: za lokalne potrebe stanovanja, širine 7 do 12m

Sabirne ulice i ulice nižeg reda (poprečni profili)

•Brza gradska saobraćajnica: u tunelu, u usjeku, ukrštanje u pravilu u dva nivoa

•Odnos širine ulice, kolovoza i trotoara = f-ja vrste i namjene ulice

•Orijentacioni odnosi: B kolovoza prema ulici = 3/5 do ½ njene širine,

B trotoara prema ulici = 1/5 do ¼ njene širine

•Ulice sa razvijenim saobraćajem (B trotoara i kolovoza):

•Ulice sa manjom frekvencijom saobraćaja (B trotoara i kolovoza):

Šp – širina pješačkih staza (trotoara)

Šk – širina kolovoza

ŠR – regulaciona širina ulice

•Najmanja širina kolovoza = f-ja broja vozila i važnosti ulice

m – udaljenost vanjskog točka od ivičnjaka

c – širina vozila

d – zaštitni razmak (1,0 m)

b – širina osovine točkova

•Magistrale sa 4 trake: B jedne saobraćajne trake 3,50 do 3,75 m

•Glavne saobraćajnice sa 4 trake: B jedne saobraćajne trake 3,25 do 3,50 m

•Saobraćajnice sa 3 trake: B jedne saobraćajne trake 3,00 do 3,25 m

Minimalna širina kolovoza

•Ulice: poprečni nagib (jednosmjerni ili dvosmjerni odvodnja voda

•Poprečni nagib: f-ja vrste kolovoza i podužnog pada (obično 1 do 3%)

Tehničke karakteristike ulica

-Poprečni i uzdužni profili

-Poprečni i uzdužni padovi

-Poluprečnici horizontalnih i vertikalnih krivina (nagib nivelete u uzdužnom profilu)

-Poluprečnici okretanja (prilagođeni kamionima, autobusima ...)

-Kolovozna konstrukcija

Uzdužni profili i padovi ulica

-normalni oticaj atmosferskih voda i bezbjednost saobraćaja

-padovi f-ja terenskih uslova, kategorije ulice, vrste kolovoznog zastora

Podužni padovi u f-ji vrste kolovoza

•Podužni profili = konkavni, konveksni, konkavno-konveksni, neutralni

-Konkavni: povoljni estetski uslovi sa aspekta pregleda prostora

-Konveksni: nepovoljno utiče na uličnu perspektivu

-Arhitektonski izgled ulice f-ja podužnog pada i poprečnog prolila

•Krivine ulica: poluprečnici ovisni o vrač vozila i poprečnom profilu kolovoza

Najmanji poluprečnici krivina u ulicama

•Kolovozna konstrukcija: više slojeva

-Habajući sloj: asfalt-beton, beton, kaldrmisani zastor

-Dimenzioniranje kolovoza: geomehaničko ispitivanje tla posteljice (nosi opterećenje)

-Betonski kolovozni zastor: dva dijela (gornji sloj habajući), gdje je veliki saobraćaj

-Slaba posteljica: izraditi donju podlogu od tucanika ili šljunka

-Posteljica od gline: izraditi donju podlogu od tucanika (raspodjela opterećenja),

da glina ne ulazi u podlogu

Kolovozni zastori na gradskim ulicama

2.1.2 Raskrsnice

•U putnoj mreži su čvorne tačke

•Zadatak: usmjeravanje učesnika u saobraćaju na željene smjerove

•Poštovati:

-Preglednost saobraćajnih tokova

-Ne presijecati saobraćajne tokove

-Bezbjednost i udobnost pješačkog saobraćaja

•Proširenje mjesta ukrštanja ili zaobljenje uglova (bolja preglednost)

•Formiranje ostrva za razdvajanje saobraćaja

a) Preglednost na raskršću putem obezbjeđenja trougla vidljivosti

b) Preglednost putem zaobljenja pravog ugla objekta

Raskršće sa simetričnim položajem ostrva za usmjeravanje vozila neposredno udesno

•Veoma opterećene raskrsnice:

-regulisanje saobraćaja putem saobraćajnih policajaca

-regulisanje saobraćaja putem semafora

•Jednosmjerni saobraćaj: bolja prohodnost saobraćaja

•Rješenje raskrsnica:

-Površinsko (u istoj ravni)

-Denivelisano (vertikalno razdvajanje saobraćaja nema presjecanje tokova)

Raskrsnica u dva nivoa sa jednim mostom

•Raskrsnica “kružno ostrvo”: u gradovima, porijeklo iz Francuske, Tuzla (skver)

Raskrsnica kružno ostrvo

•Kružno ostrvo: prednost ima vozilo koje je u rotoru, a ne ono sa desne strane

•Rastojanje između raskrsnica f-ja značaja puta ili ulice (magistrale cca 1000m, glavne saobraćajnice 400m, ostali putevi 200m

2.1.3 Trotoari, biciklističke staze, ulični drvoredi

•Površina između kolovoznog ivičnjaka i regulacione linije ulice

•Površina: trotoari, biciklističke staze, zelene površine sa drvoredom

Trotoari (pješačke staze):

-Odvojene površine od kolovoza

-Širina 1,5 do 3,0m

-Sa jedne ili obje strane ulice

-Podužni pad max 8% (veći pad rješenje putem stepenica nagiba 1:3)

-Stepenice: odmorište na svakih 10 do 15 stepenika

-Stepenik: min. širina 38cm, max. visina 12cm

Biciklističke staze:

-Na površini trotoara ili na posebnim trakama

-Sa jedne ili obje strane ulice (između trotoara i kolovoza; trotoara i travnjaka)

-Odvajanje od kolovoza ili trotoara zaštitnom takom od živice ili ivičnjaka

-Dvosmjerno kretanje bicikala širina najmanje 2,30m

-Jednosmjerno kretanje širina najmanje 1,30m

Zelene ulične površine:

-Travnjaci, drvoredi, cvjetne površine ...

-Travnjaci u trotoarskom prostoru sa min. širinom trotoara 5m, odvojeni ivičnjacima

-Ograđivanje travnjaka radi zaštite: arhitektonsko rješenje ulice

-Širina trake travnjaka najmanje 2m

Drvoredi:

-Jednoredni, dvoredni i višeredni (f-ja vrste rastinja i poprečnog profila ulice)

-U trotoarskom prostoru najmanje 1,5m od kolovoznog ivičnjaka

-Najmanje rastojanje između stabala 4 do 10 m (f-ja vrste i uzrasta)

Položaj drvoreda u ulici i detalj ivičnjaka (1-ivičnjak; 2-betonski kolovoz; 3-pijesak; 4-armaturna mreža; 5-pvc folija; 6-filtracioni sloj (šljunak); 7-drenažna cijev; 8-filterska traka; 9-bitumenska brtva)

2.1.4 Parkirališta

•Sastavni dio ulica ili posebne površine vezane sa ulicom

•Za stalno ili povremeno korištenje

•Stalno korištenje: na javnom prostoru ili stajališta auto-taxi, parking službenih vozila, parking oko privrednih objekata ...

•Stajališta auto-taxi: ispred željezničkih i autobuskih stanica, javnih objekata ...

Primjeri parkirališta

•Normativi za parking površine f-ja organizacije parkirališta

•Automobili upravno parkiranje: P=13,75m2

•Automobili koso pod 45o: P=19,00m2

•Autobusi upravno parkiranje: P=48,00m2

•Autobusi koso pod 45o: P=60,00m2

•Kamioni upravno parkiranje: P=40,00m2

•Kamioni koso pod 45o: P=54,00m2

•Preporuka za stajališta javnog saobraćaja: ispred semafora

Šema stajališta javnog gradskog saobraćaja

2.1.5 Garaže

• U većim gradovima i gradskim centrima: parking garaže

• Parking garaže: samostalni objekti ili u okviru postojećih objekata (suteren, priz.)

• Prognozirati stanje potreba parking prostora za vremenski period

• Tri principa prognoziranja:

a) Prema broju stanovnika

b) Prema stepenu motorizacije

c) Prema broju m/v koja ulaze tokom dana u centar grada

a) Prema broju stanovnika: 0,5 do 1% od broja stanovnika

b) Prema stepenu motorizacije: na 5 do 8 m/v jedno mjesto za parkiranje

Računa se gradski faktor (city faktor):

P – potreban broj mjesta za parkiranje u centru grada

S – broj stanovnika grada

k – mjesni koeficijent (5 do 8)

d – gustina m/v (broj stanovnika / 1 m/v)

c) Prema broju m/v koja tokom dana ulaze u centar grada:

-Broj mjesta za parkiranje = 7 do 9% od ovog vida saobraćaja

-Velike višespratne garaže (etaže iznad i ispod terena) ulazi i izlazi iz sporednih ulica (povezane sa glavnom saobraćajnicom)

-Prosječno iskorištenje tih garaža=60% tokom radnog vremena

-Kretanje m/v u višeetažnoj garaži: putem liftova ili rampi

2.2 GRADSKA ŽELJEZNICA

•Željeznice, tramvaji, metro funkcionalna opravdanost i značaj

•Tramvaj: željeznički kolosijek u profilu ulice (el. mreža na stubovima iznad terena)

•Metro: instalacije ispod nivoa terena (tunelski objekti sa stanicama za putnike)

•Metro: veza sa površinom terena liftovi ili pokretne stepenice

•Tramvaj: u ulicama sa malim brojem ukrštanja ili presijecanja

•Tramvaj: izbjegavati gustu mrežu tramvajskih kolosijeka (ometanje saobraćaja)

•Tramvaj: zauzima veliki dio gradskog prostora (remeti se i pješački saobraćaj)

•Tramvajske stanice: L od 400 do 500 m (sa ostrvima bezbjednost putnika)

•Tramvajska ostrva – stanice: B od 1,20 do 1,50 m

•Potrebna širina za tramvajski saobraćaj u jednom pravcu = 2,80 m

•Potrebna širina za tramvajski saobraćaj u oba pravcu = 5,60 m

•Razmak tramvajskih šina = 1,435 m

•Povoljno: tramvaj kroz sredinu ulice

•Metro: velika finansijska sredstva (pogotovo za nepovoljne geomehaničke uslove)

•Metro: smanjenje troškova na periferiji grada izlazi na površinu (Beč)

•Metro: nema ukrštanja v od 50 do 60 km/h

•Metro: stanice međusobno na većoj L (od 700 do 1500 m)

•Gradske željeznice: “viseće” (terenski uslovi) Wupertal (Njemačka)

•Podzemne željeznice: tunelski objekti (sigurnost veća) smještaj ostalih instalacija

•Podzemne željeznice: veliki gradovi nezamjenjive u javnom gradskom saobraćaju

2.3 PLOVNI PUTEVI

•U gradovima: obale mora (Neum), jezera (Jajce), akumulacija (Modrac), veće rijeke (Bos. Šamac i Brčko), vještački kanali

•Pristaništa (luke): - pretovar ljudi i roba

- usluge na nivou vangradskog vodnog saobraćaja

- sastavni dio gradske saobraćajne infrastrukture

•Plovni putevi: - ne treba nikakvo građenje puta (prirodno stanje)

- nema troškova amortizacije

- prevoz jeftiniji, ali i sporiji

- pogodan za kabastu i masivnu robu (nafta, žito, ugalj ...)

2.3.1 Uslovi za plovidbu

•Rijeka mora ispuniti plovidbene uslove

•Najmanja plovna dubina svugdje približno ista max. gaz plovila (Gpl):

Dmin – najmanja plovna dubina

Dplmax – maksimalni dopušteni gaz plovila

Grez – neophodna rezerva od 0,1 do 0,3 m

Uslovi za određivanje maksimalne plovne dubine

•Min. plovna dubina: propisuje se za svaku rijeku ili kanal max. gaz plovila pod punim teretom plovidbeni put redovno održavati (uklanjati potopljene predmete, kamenje ... )

2.3.2 Pristaništa

•Na obali – pretovar robe, ukrcavanje i iskrcavanje putnika

•Pristaništa: na kanalu, na jezeru i akumulaciji, rijeci, moru

•U BiH: Luke od značaja (Bos. Šamac, Brčko, Neum)

•Riječna pristaništa: - na otvorenoj obali

- bazenska pristaništa

•Riječna pristaništa: opća i specijalna

•Pristanište: ima vodni dio (akvatorij) i kopneni dio

•Granica između ovih dijelova = pristanišna obala

•Pristanišna obala: a) operativna (teretna i putnička)

b) neoperativna

Riječno bazensko pristanište

•Vodeni dio (akvatorij): prilazi sa plovnog puta, sidrišta, zaštitne građevine od vjetra, leda, nanosa ...

•Kopneni dio: pretovarni uređaji, prilazni kolosijeci i putevi, skladišta ...

Obalni (kejski) zidovi

•Prirodne obale uglavnom nisu pogodne za pristajanje plovila

•Grade se obalni (kejski) zidovi obrađuje se obala

Masivni kejski betonski zid

•Uloga kejskih zidova:

- obezbjeđuju potrebnu H vode duž obale

- omogućavaju uslove za stabilno fundiranje skladišta i saobraćajnica

- obezbjeđuju obalu od rušenja usljed hidroloških promjena u akvatoriju

•Obalni zidovi u poprečnom presjeku:

- vertikalni

- kosi (nagib 1:1,25)

- mješoviti (vertikalno-kosi)

•Kosi dio: često obložen lomljenim ili obrađenim kamenom

•Obalni zidovi: ugrađene bitve za vezivanje plovila

•Vertikalni zidovi:

- beton (masivni potporni zidovi)

- armirani beton na visokom roštilju i na šipovima

- čelične i ab talpe

Projektovanje pristaništa

•Odgovarajuće hidrološke (poseban značaj), geološke i geomehaničke podloge

•Podaci o klimatskim uslovima

•Podaci o plovnim vozilima koja će pristajati

•Projektovanje obalnih zidova spoljne sile:

- vlastita težina

- opterećenje od tereta u području zida

- vertikalno opterećenje (dizalice, vozna kompozicija, susjedni objekti ...)

- horizontalni pritisak plovila

- aktivni i pasivni pritisak tla (uzeti i PV)

- hidrostatički pritisak vode akvatorija

- pritisak leda . . .