20 มถนายน 2559

กรมสขภาพจต ปจจยทมผลตอพฒนาการและสตปญญาเดก

แนวทางการก าหนดนโยบาย

BIOLOGICAL RISK FACTORS ปจจยเสยงทางกายภาพ

ปจจยเสยงทางกายภาพ

1) ภาวะซดจากการขาดธาตเหลก : Iron-deficiency anemia

• ความชก

พบภาวะซดในหญงตงครรภรอยละ 42 ในกลมประเทศก าลงพฒนา

ในกลมนรอยละ 60 เปนภาวะซดทเกดจากการขาดธาตเหลก

• ผลกระทบ

ภาวะซดในหญงหลงคลอด 6-10 สปดาหมผลลด maternal sensitivity และ child responsiveness

เดกอาย 6-24 เดอนทมภาวะซดจากการขาดธาตเหลกจะเสยงตอพฒนาการลาชาในหลายดาน

แนวทางปองกนและแกไข

• การประเมน

ตรวจ CBC ในหญงตงครรภ หลงคลอด 3 เดอน และ เดก 2 ปแรก

• แนวทางการปองกน

ให iron supplement กลมเสยง ไดแก หญงตงครรภ หญงหลงคลอด 3 เดอน และในเดกทมน าหนกแรกเกดนอย (LBW)

ปจจยเสยงทางกายภาพ

2) โรคขาดสารไอโอดน : Iodine deficiency

• ความชก

ทวโลกพบรอยละ 2.7

ในไทย ป 2553 หญงตงครรภมภาวะขาดสารไอโอดน รอยละ 42.60

• ผลกระทบ

ในหญงตงครรภสงผลอยางรนแรงกบทารกในครรภคอ ทารกตายตงแตอยในครรภ หรอแทง ทารกพการแตก าเนด มความบกพรองทางสตปญญา การเรยนรชา การเจรญเตบโตของรางกายชา รางกายแคระแกรน

ทมา: ส านกโภชนาการ กรมอนามย

ทมา: ส านกโภชนาการ กรมอนามย

ทมา: ส านกโภชนาการ กรมอนามย

แนวทางปองกนและแกไข

• การประเมน

ตรวจปสสาวะของหญงตงครรภ และเดก 3-5 ป

• แนวทางการปองกน

เกลอเสรมไอโอดนถวนหนา

การจายยาเมดเสรมไอโอดนใหหญงตงครรภทกรายตลอดการตงครรภ และหญงใหนมบตรในระยะ 6 เดอนหลงคลอด

การเฝาระวงโรคขาดสารไอโอดนในกลมเสยง มการตรวจระดบไอโอดนในปสสาวะ ของกลมเสยงไดแก หญงตงครรภและ เดกปฐมวย (อาย3-5 ป)

ปจจยเสยงทางกายภาพ

3) ภาวะเตยและแคระเกรน : Stunting

• ความชก

ในกลมประเทศก าลงพฒนา พบรอยละ 34 ของเดกอายต ากวา 5 ป

• ผลกระทบ

ลดโอกาสในการไดเขาเรยนและผลการเรยนในวยรน

ลดโอกาสถกจางงานในอาย 20-22 ป

แนวทางปองกนและแกไข • การประเมน

สวนสงตออาย (height for age)

• แนวทางการปองกน

สงเสรมใหเดกแรกเกด-2ป ไดรบสารอาหารทครบถวน

breast feeding

ปจจยเสยงทางกายภาพ 4) การไดรบสารตะกวปนเปอน : Lead exposure

• ผลกระทบ

Prenatal lead Exposure สงผลตอพฒนาการทลาชาใน

เดกเลก

แนวทางปองกนและแกไข

• การประเมน

การตรวจระดบตะกวในเลอด

• แนวทางการปองกน

ลดการปนเปอนสารตะกวในสงแวดลอมรอบตวเดก เชน สทาบาน น ามน

PSYCHOLOGICAL RISK FACTORS

ปจจยเสยงทางจตสงคม

ปจจยเสยงทางจตสงคม 1) ขาดโอกาสในการเรยนรและสมพนธภาพทดระหวางเดกและผดแล

• รายละเอยด โอกาสในการเรยนร

◊ มกจกรรมรวมกบผดแล

◊ ของเลนสงเสรมพฒนาการดานภาษาและการแกปญหา

สมพนธภาพทดระหวางเดกและผดแล

◊ ผดแลมสขภาพจตด เขาใจและตอบสนองตออารมณของเดกไดอยางเหมาะสม

◊ ไมใชความรนแรง

• ผลกระทบ พฒนาการไมสมวย

แนวทางปองกนและแกไข

• มโปรแกรม/คมอการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการเดกทมประสทธภาพ และบรณาการไปกบงานสงเสรมสขภาพและโภชนาการเดก

ปจจยเสยงทางจตสงคม 2) ภาวะซมเศราในแม

• ความชก

พบในชวง 6 เดอนแรกหลงคลอดเทากบรอยละ 1.0-5.7 โดยพบสงสดชวง 3 เดอนแรก

ในไทยพบความชกของโรคซมเศราในชวง 4-6 สปดาหหลงคลอดรอยละ 9.5

• ผลกระทบ

ผดแลไมสามารถตอบสนองตออารมณของเดกไดอยางเหมาะสม

พฒนาการไมสมวย

แนวทางปองกนและแกไข

• คดกรอง/เฝาระวงภาวะซมเศราในหญงตงครรภและหลงคลอด

• มโปรแกรมทชวยลดความเสยงในการเกดภาวะซมเศรา/ ลดอาการซมเศราในแม

ปจจยเสยงทางจตสงคม

3) เผชญกบความรนแรงในชมชนและสงคม

• ผลกระทบ

ปญหาพฤตกรรม

• แนวทางการแกไข

ในการชวยเหลอครอบครวทเผชญกบความรนแรง ท าให ผดแลเดกสามารถชวยเหลอเดกได

ปจจยเสยงทางจตสงคม

4) อยในสถานสงเคราะห

• ผลกระทบ

เสยงตอการเจรญเตบโตทลาชา

ปญหาพฤตกรรม

ระดบสตปญญาต า

• แนวทางการแกไข

สนบสนนใหมครอบครวอปถมภ

มโปรแกรมสงเสรมพฒนาการเดกในสถานสงเคราะห

PROTECTIVE FACTORS

ปจจยปองกน

ปจจยปองกนพฒนาการลาชา

ปจจยปองกน แนวทางการสนบสนน

การไดรบนมแม Breastfeeding

• สงเสรม absolute breasting ในขวบปแรก

ระดบการศกษาของแม Maternal education

• สงเสรมใหประชาชนเขาถงการศกษา • เพมการใหความรแกแม ในทกโปรแกรมการชวยเหลอทเกยวกบเดก • โปรแกรมทตองการใหแมเรยนรและน าไปใช ควรมเนอหาและวธการถายทอดทเหมาะสมกบระดบการศกษาของแม

นโยบาย กลมเปาหมาย ปจจยพนฐาน กลไก

แนวทางการสงเสรมสขภาพทด

• หลกการส าคญคอการสงเสรมใหผปกครองและชมชนมศกยภาพในการดแลเดกอยางเหมาะสม

• ขนตอนในการก าหนดนโยบาย 1. เลอกนโยบายทชวยสงเสรมศกยภาพของผปกครองและ

ชมชน 2. ชวยใหผปกครองและชมชนเขาใจและเขาถงปจจยพนฐาน

ของสขภาพ

3. มความเขาใจวาปจจยพนฐานจะสงผลลพธตอสขภาพไดผานกลไกใดบาง

รปแบบการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการเดกทเหมาะสมในระดบประเทศ

มโปรแกรม/คมอสงเสรมพฒนาการเดกทมประสทธภาพ

• พฒนาโปรแกรม/คมอสงเสรมพฒนาการเดกทมประสทธภาพ

• ใหการชวยเหลอตามโปรแกรมในเดกและครอบครวทเปนกลมเสยง

• สงเสรมใหครอบครวและชมชนมสวนรวม

รปแบบการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการเดกทเหมาะสมในระดบประเทศ

บรณาการทกภาคสวน

• สอดแทรกการสงเสรมพฒนาการเดกลงในโปรแกรมการดแลสขภาพ

• มการท างานทสอดประสานกนระหวางหนวยงานทเกยวของกบพฒนาการเดก

• พฒนาระบบ/โปรแกรม/รปแบบการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการเดกทเหมาะสมตอการขยายผลในระดบประเทศและมการประเมนผลเปนระยะ

รปแบบการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการเดกทเหมาะสมในระดบประเทศ

การตดตามและประเมนผลอยางตอเนอง

• ตดตามและประเมนผลของโปรแกรมสงเสรมพฒนาการเดกอยางตอเนอง

• เปรยบเทยบประสทธภาพของโปรแกรมสงเสรมพฒนาการ โดยประเมนจากความกาวหนาในเดกกอนวยเรยน

• พฒนาและประเมนความคมคาคมทนของโปรแกรมสงเสรมพฒนาการเดก

• ประเมนประสทธภาพของโปรแกรมสงเสรมพฒนาการ ในเดกกลมเสยง

รปแบบการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการเดกทเหมาะสมในระดบประเทศ

สนบสนนใหด าเนนงานตามนโยบาย

• ชแจงนโยบายโดยเนนวาการสงเสรมพฒนาการเดกเปน

พนฐานส าคญของการสรางความเขมแขงและเทาเทยมในสงคม โดยอางองหลกฐานการวจย

• มงบประมาณทตอเนองเพอสนบสนนบรการและโปรแกรมสงเสรมพฒนาการเดก

• สนบสนนองคความรและสอ/อปกรณสงเสรมพฒนาการเดกในชวง 5 ปแรก

ขอมลทจ าเปนในการขบเคลอนการพฒนาสตปญญาในระดบพนท

• สถานการณทเกยวกบปจจยเสยงและแนวทางการปองกนแกไขในพนท ไดแก

• ภาวะซดจากการขาดธาตเหลก (Iron-deficiency anemia)

• ความชกภาวะซดในหญงตงครรภ หญงหลงคลอด 3 เดอน

• ความชกภาวะซดในเดกแรกเกด- 2 ป

• การด าเนนการสงเสรมธาตเหลกในพนท (ส านกโภชนาการ กรมอนามย)

• ภาวะขาดไอโอดน (Iodine deficiency)

• ความชกภาวะขาดไอโอดนในหญงตงครรภ

• ความชกภาวะขาดไอโอดนในเดกปฐมวย

• การด าเนนการควบคมและปองกนการขาดสารไอโอดนในพนท (ส านกโภชนาการ กรมอนามย)

ขอมลทจ าเปนในการขบเคลอนการพฒนาสตปญญาในระดบพนท

• สถานการณทเกยวกบปจจยเสยงและแนวทางการปองกนแกไขในพนท ไดแก

• Stunting (linear growth retardation)

• ความชกของภาวะ linear growth retardation

• สถานการณการเลยงลกดวยนมแมในพนท

• การสมผสกบสารตะกว (Lead exposure)

• สถานการณพษตะกวในพนท

• การด าเนนการตามแนวทางการด าเนนงานเฝาระวงและปองกนการสมผสสารตะกวในเดกปฐมวยในพนท (กรมควบคมโรค)

ขอมลทจ าเปนในการขบเคลอนการพฒนาสตปญญาในระดบพนท

• สถานการณทเกยวกบปจจยเสยง และแนวทางการปองกนแกไขในพนท ไดแก

• ปจจยเสยงทางจตสงคม

• สถานการณครอบครวแหวงกลาง เดกทอาศยอยกบผสงอายในพนท

• ขอมลพฒนาการ และสถานการณการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการในพนท

• ความชกของภาวะซมเศราในมารดาหลงคลอด และแนวทางการตดตามชวยเหลอในพนท

• สถานการณความรนแรงตอเดกและเยาวชนในพนท

• เดกทอาศยอยในสถานสงเคราะห

ขอมลทจ าเปนในการขบเคลอนการพฒนาสตปญญาในระดบพนท

• สถานการณทเกยวกบปจจยเสยง และแนวทางการปองกนแกไขในพนท ไดแก

• ปจจยเสยงอนๆ

• ความชกของเดกกลมเสยง

• ความชกของเดกกลมโรคทสงผลตอระดบสตปญญา เชน ธาลสซเมย

กลมอาการดาวน เปนตน

ขอมลทจ าเปนในการขบเคลอนการพฒนาสตปญญาในระดบพนท

• รปแบบการด าเนนการสงเสรมพฒนาการในพนท ระดบความส าเรจในการด าเนนงาน และผลลพธ

– รอยละของสถานบรการสาธารณสขทใหบรการสงเสรมพฒนาการเดก

– รอยละของเดกทไดรบการประเมนพฒนาการ

– รอยละของเดกทมพฒนาการไมสมวย

– รอยละของเดกทมพฒนาการไมสมวยทไดรบการประเมนพฒนาการและตรวจวนจฉยเพมเตม

– รอยละของเดกทมพฒนาการไมสมวย ทกลบมาสมวย

– รอยละของศนยเดกเลกคณภาพในพนท

กรมอนามย

กรมสขภาพจต

ระบบบรการทตยภม - ตตยภม

ระบบบรการปฐมภม

แนวทางการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการและสตปญญาในพนท

• พจารณาจากสภาพปญหาในพนท

• พจารณาจากจดแขง-จดออนในแตละ setting

• รปแบบทเหมาะกบบรบทของพนท

แนวทางการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการและสตปญญาในพนท

• บรการสาธารณสข

บรการวางแผนครอบครวและเตรยมตวกอนต งครรภ

• คลนกเสรมความร

• สอเผยแพรความร

การดแลกอนคลอด (ANC)

• การตรวจ CBC และปองกนการขาดธาตเหลก

• ตรวจระดบไอโอดนในปสสาวะ และใหไอโอดนเสรม

• คดกรอง/ เฝาระวงภาวะซมเศรา

• การตรวจคดกรองโรคทางพนธกรรม

• การเสรมความรแกมารดา

แนวทางการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการและสตปญญาในพนท

• บรการสาธารณสข

การดแลมารดาหลงต งครรภ (คลนกสต-นรเวช/ คลนกนมแม/ เยยมบานหลงคลอด)

• สนบสนนการเลยงลกดวยนมแม

• ปองกนภาวะขาดธาตเหลกหลงคลอด 3 เดอน

• การเสรมไอโอดนในหญงใหนมบตร 6 เดอน

• คดกรอง/ เฝาระวงภาวะซมเศราในมารดาหลงคลอด

• เฝาระวงส งแวดลอมในบาน

• เฝาระวงการถกท าราย ความรนแรงในครอบครว

• การเสรมความรแกมารดา/ ผเลยงด

แนวทางการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการและสตปญญาในพนท

• บรการสาธารณสข

การดแลเดก 0-5 ป (คลนกเดกด)

• การเสรมธาตเหลกในเดก LBW และพนทมความชกภาวะโลหตจางสง

• ตรวจระดบไอโอดนในปสสาวะ เดก 3-5 ป

• ตดตามการเจรญเตบโต โดยเฉพาะสวนสงตามอาย

• ประเมนและสงเสรมพฒนาการ

• สงเสรมภาวะโภชนาการตามวย

• การใหภมคมกนโรค

• เฝาระวงการถกท าราย ความรนแรงในครอบครว

• คดกรอง/ เฝาระวงภาวะซมเศราในมารดา

แนวทางการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการและสตปญญาในพนท

• ศนยเดกเลก

ศนยเดกเลก

• ตรวจระดบไอโอดนในปสสาวะ เดก 3-5 ป

• ประเมนและสงเสรมพฒนาการ/ โปรแกรมการสงเสรมพฒนาการ

• สงเสรมภาวะโภชนาการตามวย

• เฝาระวงสงแวดลอม

• การเสรมความรครพเลยง

• การเสรมความรผปกครอง

แนวทางการด าเนนงานสงเสรมพฒนาการและสตปญญาในพนท

• โรงเรยน

โรงเรยนประถมศกษา

• การใหภมคมกนโรค

• การคดกรองปญหาทสงผลตอการเรยนร และใหการชวยเหลอผานระบบการดแลชวยเหลอนกเรยน

• เสรมความรคร (เชน อบรมคร Case Conference เปนตน)

• เสรมความรผปกครอง (เชน การใหความรในการประชมผปกครอง เปนตน)

Reference

• *Susan P Walker,*Theodore D Wachs, Julie Meeks Gardner, Betsy Lozoff , Gail A Wasserman, Ernesto Pollitt, Julie A Carter, and the International Child Development Steering Group†

• Kamila B, M., PhD, et al. (2012). "A New Framework for Childhood Health Promotion: The Role of Policies and Programs in Building Capacity and oundations of Early Childhood Health." American Journai ot Pubiic iHeaith 102(9).

• Engle, P. L., et al. (2011). "Strategies for reducing inequalities and improving developmental outcomes for young children in low-income and middle-income countries." Lancet 378.

Reference

• คมอ แนวทางการควบคมและปองกนโลหตจาง จากการขาดธาตเหลก ส านกโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

• แนวทางการด าเนนงาน การควบคมและปองกนการขาดสารไอโอดน ส าหรบเจาหนาทสาธารณสข 2558 ส านกโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

• แนวทางการด าเนนงานเฝาระวงและปองกนการสมผสสารตะกวในเดกปฐมวย ปงบประมาณ 2558 ส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

• รายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551-2

• คมอการใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล พ.ศ.2552

THANK YOU