Upload
megigiorxelidze
View
240
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
1/47
erovnuli saswavlo olimpiada
q i m i a
2 0 1 0
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
2/47
2
S e s a v a l i
saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros iniciativiT 2009
wels Catarda SemoqmedebiTi olimpiada sxvadasxva saganSi, maT Soris,
qimiaSi. olimpiadis mizani iyo gamorCeuli codniTa da niWiT dajildoebuli
moswavleebis gamovlena, maTi waxaliseba da saswavlo procesis stimulireba.
moswavleebs moeTxovebodaT rogorc Teoriuli codna, aseve praqtikuli
Sinaarsis amocanebis amoxsna.
2009 wels qimiaSi erovnuli saswavlo olimpiada or etapad Catarda,
romelSic monawileobda oTxi asakobrivi jgufi: VIII, IX, X da XI_XII
klasebis moswavleebi.
2010 wels qimiaSi erovnuli saswavlo olimpiada sam etapad Catarda da
monawileobda ori asakobrivi jgufi: IX-X da XI_XII klasebis moswavleebi.
2010/11 saswavlo wels qimiaSi erovnuli saswavlo olimpiada kvlav sam
etapad Catardeba da monawileobas miiRebs ori asakobrivi jgufi: IX-X da
XI_XII klasebis moswavleebi.
mocemul krebulSi warmodgenilia 2010/11 saswavlo wels qimiaSi
erovnuli saswavlo olimpiadis I turis programa, aseve 2009 da 2010 wlebis
olimpiadebis yvela turis davalebebi, swori pasuxebiTa da amoxsnebiT.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
3/47
3
qimiis progr m
erovnuli saswavlo olimpiadis I turisTvis
IX-X klasebi
martivi da rTuli nivTierebebi. sufTa nivTiereba da narevi. narevebisdayofis xerxebi.
gansxvaveba fizikur da qimiur movlenebs Soris. qimiuri reaqciismimdinareobis niSnebi da pirobebi.
qimiuri elementi. qimiuri simboloebi. valentoba. qimiuri formulisSedgena valentobis mixedviT. fardobiTi atomuri masa da fardobiTimolekuluri masa. naerTSi elementis masuri wilis gaangariSeba.
moli – nivTierebis raodenobis sazomi. avogadros ricxvi. molurimasa. gaangariSebiTi amocanebi nivTierebis raodenobisa da masis
dasadgenad.
masisa da Sedgenilobis mudmivobis kanonebi.
qimiur reaqciaTa klasifikacia. daSlis, SeerTebis, Canacvlebisa damimocvlis reaqciebi. qimiuri reaqciis tolobis Sedgena.
araorganul naerTTa klasebi. oqsidebi: fuZe da mJava oqsidebi, miReba,Tvisebebi. hidroqsidebi: fuZe, tute, miReba, Tvisebebi. mJavebi:Jangbadiani da uJangbado mJavebi, miReba, Tvisebebi. marilebi:marilTa klasifikacia da nomenklatura, miReba, Tvisebebi.
xsnarebi, nivTierebaTa xsnadoba, xsnadobaze moqmedi faqtorebi.xsnaris koncentracia: nivTierebis masuri wili xsnarSi.gaangariSebiTi amocanebi xsnarSi nivTierebis masuri wilisdasadgenad.
XI-XII klasebi:
martivi da rTuli nivTierebebi. alotropia. sufTa nivTiereba danarevi. narevebis dayofis xerxebi.
gansxvaveba fizikur da qimiur movlenebs Soris. qimiuri reaqciismimdinareobis niSnebi da pirobebi.
qimiuri elementi. qimiuri simboloebi. valentoba. qimiuri formulisSedgena valentobis mixedviT. fardobiTi atomuri masa da fardobiTimolekuluri masa. naerTSi elementis masuri wilis gaangariSeba.
moli – nivTierebis raodenobis sazomi. avogadros ricxvi. molurimasa. avogadros kanoni. airis moluri moculoba. airebis simkvriveebisTanafardoba. gaangariSebiTi amocanebi nivTierebis raodenobis, masisada moculobis dasadgenad.
masisa da Sedgenilobis mudmivobis kanonebi.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
4/47
4
qimiur reaqciaTa klasifikacia. daSlis, SeerTebis, Canacvlebisa damimocvlis reaqciebi. qimiuri reaqciis tolobis Sedgena.gaangariSebiTi amocanebi reaqciis tolobis mixedviT (reaqciaSimonawile nivTierebis an reaqciis produqtis raodenobis / masis /moculobis mixedviT sxva nivTierebis raodenobis / masis / moculobis
gamoangariSeba; reaqciis produqtis raodenobis / masis / moculobisgamoangariSeba, rodesac erT-erTi moreagire nivTiereba aRebuliaWarbad).
atomis aRnagoba. atombirTvis Sedgeniloba. masuri ricxvi. izotopebi.
periodulobis kanoni. elementis rigobrivi nomeri. elementTaperioduli sistema. periodebsa da jgufebSi elementTa gaerTianebisprincipebi. I_VII jgufebis mTavari (A) qvejgufebis elementebisTvisebebis da naerTTa formebis gansazRvra periodul sistemaSi maTiadgilmdebareobis mixedviT.
eleqtrouaryofiToba. kovalenturi (arapolaruli da polaruli) daionuri bmebi.
araorganul naerTTa klasebi. oqsidebi: fuZe da mJava oqsidebi, miReba,Tvisebebi. hidroqsidebi: fuZe, tute, miReba, Tvisebebi. mJavebi:Jangbadiani da uJangbado mJavebi, miReba, Tvisebebi. marilebi:marilTa klasifikacia da nomenklatura, miReba, Tvisebebi. kavSiriaraorganul naerTTa klasebs Soris.
xsnarebi, nivTierebaTa xsnadoba, xsnadobaze moqmedi faqtorebi.xsnaris koncentracia: nivTierebis masuri wili xsnarSi.gaangariSebiTi amocanebi xsnarSi nivTierebis masuri wilis
dasadgenad.
eleqtrolituri disociacia: mJavebis, fuZeebis da marilebiseleqtrolituri disociacia. ionuri mimocvlis reaqciebi. sruli daSekvecili ionuri tolobebis Sedgena.
qvanturi ricxvebi. energetikul doneebze eleqtronebis ganawileba(umciresi energiis principi, paulis principi, hundis wesi). I–IIIperiodis elementTa atomebis eleqtronuli da eleqtronul-grafikuli formulebis Sedgena.
alkanebi, alkenebi, alkinebi _ ZiriTadi Tvisebebi. genetikuri kavSiri
naxSirwyalbadebis klasebs Soris.spirtebi, aldehidebi, karbonmJavebi _ ZiriTadi Tvisebebi. genetikurikavSiri funqciuri jgufebis Semcvel naerTebs Soris.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
5/47
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
6/47
2009 weli VIII klasi I turi
6
ν(NaOH): ν(H2SO4)=0.3:0.1=3:1, amocanis pirobis mixedviT ki ν(NaOH): ν(H2SO4)=2:1
e. i. Warbia NaOH, amitom lakmusi galurjdeba.
5. kalciumisa da kalciumis karbonatis narevs Warbad daamates marilmJava.
gamoiyo 0.336 l airi (n.p.). igive masisa da Sedgenilobis narevs daasxes
Warbi wyali, ris Sedegadac gamoiyo 0.224 l airi (n.p.). gansazRvreT sawyisi
narevis masa.
amoxsna
I SemTxvevaSi:
Ca+2HCl→CaCl2+H2↑ CaCO3+2HCl→CaCl2+H2O+CO2↑ gamoyofili airebia
V(H2+CO2)=0.336 l ν(H2+CO2)=0.336:22.4= 0.015 moli
II SemTxvevaSi:
Ca+2H2O→Ca(OH)2+H2↑CaCO3+H2O⇸
V(H2)=0.224 l ν(H2)=0.224:22.4= 0.010 moli
ν(Ca)= ν(H2)=0.010 moli; m(Ca)=0.010⋅40=0.4 g
orive reaqciaSi gamoiyofa erTi da igive
raodenobis wyalbadi, amitom:
ν(CO2)= ν(H2+CO2)_ ν(H2)=0.015_0.010= 0.005 moli
ν(CaCO3)= ν(CO2)= 0.005moli; m(CaCO3)=0.005⋅100=0.5 g
m(narevis)=0.5+0.4=0.9 g
pasuxi: 0.9 g
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
7/47
2009 weli VIII klasi I turi
7
VIII klasi _ II turi
1. airTa narevi, romelic Seicavs Jangbads, azots da naxSirbadis (II) oqsids,
15-jer mZimea wyalbadze. ramden % Jangbads (moculobis mixedviT) Seicavs
es narevi?
amoxsna
vTqvaT, 1 mol narevSi aris x moli O2, y moli N2 da z moli CO.
e. i. x y z = 1
M(narevis) = 32x 28y 28z = 2 D(H2) = 30
32x 28(y z) = 30
32x = 30 – 28(y z)
radgan narevi 1 molia, x y z = 1, aqedan y z = 1 – x
CasmiT miviRebT:32x = 30 – 28(1 – x)
32x = 30 – 28 28x
4x = 2
x = 0.5 moli O2,
e. i. Jangbadi Seadgens narevis moculobis naxevars, anu 50 -s.
pasuxi: 50 -s
2. ra masis alumini unda Sevides reaqciaSi 11.6 g oqsidTan Fe3O4 rkinis
srulad aRsadgenad? rogor gamovyoT miRebuli narevidan sufTa rkina?daasaxeleT erTi fizikuri da erTi qimiuri meTodi.
amoxsna
11.6 g x g
3FeO + 8Al ⟶ 9Fe 4AlO 3 232
g/moli
8 27
g/moli
x =8· 27· 11.6
3· 232
x = 3.6 g alumini
miRebuli narevidan, romelic Seicavs rkinas da aluminis oqsids, sufTa
rkina SeiZleba gamovyoT magnitiT (fizikuri meTodi) da narevis tuteSi
gaxsniT (qimiuri meTodi). tuteSi gaixsneba mxolod aluminis oqsidi:
Al2O3 2NaOH → 2NaAlO2H2O
(an: Al2O3 2NaOH 3H2O → 2Na[Al(OH)4])
pasuxi: 3.6 g alumini.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
8/47
2009 weli VIII klasi II turi
8
3. 1.8 g ucnob metalze imoqmedes Warbi marilmJaviT. warmoiqmna am metalis
(III) qloridi da gamoiyo airi moculobiT 2.24 l (n.p). gansazRvreT ucnobi
metali.
amoxsna
1.8 g 2.24 l
2 Me 6 HCl ⟶ 2MeCl 3H↑
2 x
g/moli 3 22.4
l/moli
pasuxi: alumini
4.
narevi, romelic Seicavda 11.2 g rkinas da 13 g TuTias, gaacxeles Warb
gogirdTan. reaqciis produqtebi daamuSaves Warbi marilmJaviT.
gamoyofili airi gaatares spilenZ(II)-is sulfatis xsnarSi. gansazRvreT
CuSO4-is 10%-iani xsnaris masa, romelic saWiroa gamoyofili airis
srulad STanTqmisaTvis.
amoxsna
Fe S → FeS
ν(Fe) = 11.2 : 56 = 0.2 moli, ν(FeS) = ν(Fe) = 0.2 moli
Zn S → ZnS ν(Zn) = 13 : 65 = 0.2 moli, ν(ZnS) = ν(Zn) = 0.2 moli
FeS 2HCl → FeCl2 H2S↑ ν(H2S) = ν(FeS) = 0.2 moli
ZnS 2HCl → FeCl2 H2S↑
ν(H2S) = ν(ZnS) = 0.2 moli
e. i. sul gamoiyo 0.2 0.2 = 0.4 moli H2S
x = 0.4 moli m(CuSO4)=0.4 160 = 64 g
mxsn.
(CuSO4) = 64 : 0.1 = 640 g
pasuxi: 640 g.
x =3 · 2.24 · 1.8
2 · 2.24
x = 27 g/moli, e. i. ucnobi metalia alumini
x moli 0.4 moli
CuSO4 H2S ⟶ CuS ↓ HSO 1 moli 1 moli
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
9/47
2009 weli VIII klasi II turi
9
5. kalciumis hidridze (CaH2) wylis moqmedebiT miiReba Camqrali kiri da
wyalbadi. adre am reaqcias iyenebdnen savele pirobebSi aerostatis
wyalbadiT asavsebad. iangariSeT, ra masis hidridia saWiro aerostatis
wyalbadiT asavsebad normalur pirobebSi, Tu aerostatis moculobaa
224 m3. ra masis tvirTis awevas SeZlebs aseTi aerostati (n.p)? CaTvaleT,
rom haeris saSualo moluri masaa 29 g/moli.
amoxsna
x kg 224 m3
CaH2 + 2 H2O ⟶ Ca(OH) 2H↑
42kg/moli
2 22.4
m3/moli
aerostati haerze msubuqi rom iyos, misi masa tvirTianad ar unda
aRematebodes aerostatis moculobis haeris masas.
n.p. wyalbadiT avsebul 224 m3 moculobis aerostatSi iqneba
(224 : 22.4) 2 = 20 kg masis wyalbadi,
xolo amave moculobis haeris masaa (224 : 22.4) 29 = 290 kg,
amitom wyalbadiT avsebul 224 m3 moculobis aerostatis mier aweuli
tvirTis masa ar aRemateba 290 – 20 = 270 kg-s.
pasuxi: 210 kg kalciumis hidridi; 270 kg-s.
x =42 · 224
2 · 22.4
x = 210 kg kalciumis hidridi
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
10/47
2009 weli IX klasi I turi
10
IX klasi _ I turi
1. SeadgineT rkinis sami oqsidis (FeO, Fe2O3 da Fe3O4) ganzavebul
gogirdmJavasTan urTierTqmedebis reaqciaTa tolobebi.
pasuxi
FeO+H2SO4→FeSO4+H2OFe2O3+3H2SO4→Fe2(SO4)3+3H2OFe3O4+4H2SO4→ FeSO4+Fe2(SO4)3+4H2O
2. mocemulia marilebis ori narevi. pirveli Seicavs BaCl2-s da Na2SO4-s, meore
ki _ BaSO4-s da NaCl-s. romeli narevis dayofas SeZlebT wylisa da
filtris qaRaldis saSualebiT? pasuxi daasabuTeT.
pasuxi
I narevis wyalSi gaxsnisas warimarTeba reaqcia
BaCl2+Na2SO4→ BaSO4↓+2NaClmiRebuli xsnaridan BaSO4 da NaCl daiyofa gafiltvriT, magram es ar iqneba
sawyisi narevi.
II narevis wyalSi gaxsnisas NaCl gaixsneba, BaSO4 – ara, amitom es narevi
daiyofa.
3. ganzavebul azotmJavaSi spilenZis gaxsnis reaqcia Semdegi ionuri
tolobis saxiT SeiZleba warmovadginoT:
Cu + NO−3 + H
+→ Cu2+ + NO + H2O
gaaTanabreT es toloba eleqtronuli balansis saSualebiT da
warmoadgineT reaqcia molekuluri saxiT.
amoxsna
Cu0 + N
+5O
−3 + H
+→ Cu2+ + N+2O + H2O
3Cu0 + 2N
+5O
−3 + 4H
+→ 3Cu2+ +2N+2O + 2H2O
3Cu + 8HNO3 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
4. naxSirwyalbadis simkvrive wyalbadis mimarT aris 28. am naxSirwyalbadis
11.2 l (n.p.) dawves da miRebuli airi gaatares xsnarSi, romelic 80 g
natriumis tutes Seicavs. daadgineT miRebuli marilis formula.
amoxsna
Cu0 – 2e → Cu2+ 3 N
+5+ 3e → N+2 2
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
11/47
2009 weli IX klasi I turi
11
Mr (CxHy)=2⋅28=5612x+y=56
x=4, y=8
C4H8 + 6O2 = 4CO2 + 4H2O
ν(C4H8)= 11.2 : 22.4 = 0.5 moli
ν(CO2)=4⋅ν(C4H8)=4⋅0.5 = 2 moli
M(NaOH)=40 g/moli
ν(NaOH) = 80 : 40 = 2 moli
e. i. reaqciisaTvis NaOH da CO2 aRebulia TanafardobiT:
ν(NaOH): ν(CO2)=2:2=1:1, amitom warimarTeba reaqcia:
NaOH + CO2 = NaHCO3
pasuxi: NaHCO3
5. 25 g spilenZis sulfatis kristalhidrati (CuSO4⋅5H2O) gaxsnes 175.9 ml
wyalSi, ris Semdegac xsnars daamates 4 g natriumis hidroqsidi.
warmoqmnili naleqi moaciles gafiltvriT. rogoria spilenZis sulfatis
koncentracia miRebul filtratSi?
amoxsna
CuSO4 + 2NaOH=Cu(OH)2+Na2SO4
Mr (CuSO4⋅5H2O)=160+90=250
e. i. 250 g CuSO4⋅5H2O-Si aris 160 g CuSO4 25 g CuSO4⋅5H2O-Si iqneba _ x g CuSO4
x=16 g
spilenZis sulfatis sawyisi masa m1(CuSO4)=16 g
x1g 4 g x2g
CuSO4 + 2NaOH = Cu(OH)2↓+Na2SO4 160
g/moli2⋅40
g/moli98
g/moli
reaqciis mixedviT:
80 g NaOH-Tan reaqciaSi Sedis _ 160 g CuSO4
4 g-Tan reaqciaSi Sevidoda _ x1gx1=8 g
xsnarSi darCeboda 16_8=8 g CuSO4xsnaris masa iqneba mxs=175.9+25+4_m(Cu(OH)2)
reaqciis mixedviT:
80 g NaOH-Tan reaqciaSi gamoileqeba _ 98 g Cu(OH)2
4 g-Tan reaqciaSi gamoileqeboda _ x2g; x2=4.9 g
mxs=175.9+25+4_4.9=200 g
ω (CuSO4)=8:200=0.04; ω (CuSO4)=4%.
pasuxi: 4%.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
12/47
2009 weli IX klasi II turi
12
IX klasi _ II turi
1. miiReT 12 rTuli nivTiereba, Tu mocemuli gaqvT mxolod Semdegi martivi
nivTierebebi: Mg, H2, O2, N2. dawereT Seabamisi reaqciebi.
pasuxi
2H2 O2 → H2O 2Mg O2 → MgO 3H2 N2 → 2NH3 N2 O2 → 2NO 2NO O2 → 2NO2 H2O 2NO2 → HNO2 HNO3 MgO 2HNO2 → Mg(NO2)2 H2OMgO 2HNO3 → Mg(NO3)2 H2ONH3 HNO2 → NH4NO2 NH3 HNO3 → NH4NO3 Mg H2 → MgH2
aseve swori pasuxebia:
3Mg N2 → Mg3N2Mg3N26H2O→ 3Mg(OH)2 2NH3
2. 21 g orvalentiani metalis karbonatis daSliT gamoiyo 5.6 l CO2 (n.p).
daadgineT marilis formula.
amoxsna
21 g 5.6 l
MeCO3 ⟶ MeO CO↑ x 60
g/moli 22.4
l/moli
x =21 · 22.4
5.6
60 x = 24 g/moli, e. i. ucnobi metalia magniumi
pasuxi: Mg O
3
.
3. ozonatorSi Jangbadis gatarebis Semdeg Jangbadis 10% gardaiqmna ozonad.
gansazRvreT miRebul narevSi ozonis moculobiTi wili.
amoxsna
3 O2 ⟶ 2 O3 vTqvaT, aRebuli iyo 100 l Jangbadi, ozonad gardaiqmneba 100 0.1 = 10 l,
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
13/47
2009 weli IX klasi II turi
13
gardauqmneli darCeba 100 – 10 = 90 l.
3 l Jangbadidan miiReba 2 l ozoni
10 l ________________ x l x 6.67 l ozoni
miRebuli narevis moculoba iqneba 90 6.67 96.67 l.
igi Seicavs 6.67 : 96.67 ≈ 0.07, e. i. 7%ozons.
pasuxi: 7%.
4. kalciumisa da kalciumis karbonatis narevi awones, Semdeg gaavarvares
haerze da kvlav awones. aRmoCnda, rom narevis masa ar Secvlila.
gansazRvreT sawyis narevSi komponentebis moluri Tanafardoba.
amoxsna
2 Ca O2 ⟶ 2 CaO; CaCO3 ⟶ CaO CO2↑
vinaidan masa ar Seicvala, mierTebuli O2-is da gamoyofili CO2-is masebi
tolia.
vTqvaT, ν(Ca)= x mols;
xolo ν(CaCO3)= y mols
maSin:
ν(O2)= 0.5 ν(Ca) = 0.5x mols; ν(CO2)= ν(CaCO3)= y mols
m(O2)= 32 0.5x = 16x g; m(CO2)= 44y g
radgan m(O2)= m(CO2)
16 x = 44 y; x : y = 44 : 16 = 11 : 4 = 2.75 : 1
e. i. ( a): ( a O3
)= 2.75 : 1
pasuxi: ( a): ( a O3
)= 2.75 : 1.
5. eTilenisa da eTanis narevi gaatares bromian WurWelSi, ris Sedegadac
WurWlis masa gaizarda 2.8 g-iT. igive moculobis sawyisi narevis sruli
wvisas gamoyofili gazi STanTqes bariumis tutis xsnariT, ris Sedegadac
gamoiyo 98.5 g naleqi. gansazRvreT sawyisi narevis moculobiTi
Sedgeniloba.
amoxsna
C2H4 Br2 → C2H4Br2
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
14/47
2009 weli IX klasi II turi
14
vinaidan bromiani WurWlis masa gaizarda 2.8 g-iT, reaqciaSi Sevida 2.8 g, anu
2.8 : 28 = 0.1 moli eTileni.
C2H4 3O2 → 2CO2 2H2O2C2H6 7O2 → 4CO2 6H2O
Ba(OH)2 CO2 → BaCO3↓ H2O
gamoiyo 98.5 g naleqi, e. i. warmoiqmna 98.5 : 197 = 0.5 moli BaCO3
ν(CO2)= ν(BaCO3)= 0.5 mols, e. i. wvisas gamoiyo 0.5 moli CO2
0.1 moli C2H4-dan gamoiyofa 0.2 moli CO2, danarCeni 0.5 – 0.2 = 0.3 moli
gamoiyofa C2H6-dan.
2 moli CO2 gamoiyofa 1 moli C2H6-dan,
0.3 moli CO2 gamoiyofa x moli C2H6-dan.
x = 0.15 moli C2H6
amrigad, narevi Seicavs 0.15 mol eTans da 0.1 moli eTilens,
moculobiT: 0.15 : 0.25 = 0.6 anu 60 eTans da 100 – 60 = 40% eTilens.
pasuxi: 60 eTani da 40% eTileni.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
15/47
2009 weli X klasi I turi
15
X klasi _ I turi
1. berToles marilis formulaa KClO3. romeli reaqciebiT aCvenebT am
marilSi Jangbadisa da qloris arsebobas? dawereT Sesabamisi reaqciebis
tolobebi da miuTiTeT, rogor amoicnobT TiToeuls am elementTagan.
pasuxi
saWiroa gavacxeloT berToles marili katalizatoris Tanaobisas:
2KClO3= 2KCl+3O2↑
gamoyofil Jangbads amovicnobT mbJutavi kvariT, romelic ainTeba;
KCl-s gavxsniT wyalSi da davamatebT vercxlis nitrats, gamoiyofa TeTri
naleqi, romelic qloridis arsebobaze miuTiTebs:
KCl+AgNO3= AgCl↓+KNO3
2. dawereT 8 iseTi marilis formula, romlebic mxolod meore periodis
elementebisgan aris Sedgenili.
pasuxi
LiF; LiNO2; LiNO3; Li2CO3; BeF2; Be(NO2)2; Be(NO3)2; BeCO3.
3. mocemulia nivTierebaTa gardaqmnis sqema:
polieTileni
CaCO3
X CaC2
C2H2
Y
Z
C2H5OH
1
2
3
45
6
8
7
daadgineT ucnobi X, Y da Z nivTierebebis formulebi da dawereT sqemaSi
cifrebiT aRniSnuli reaqciebis tolobebi.
pasuxi
1) CaCO3 ° CaO+CO2↑, e. i. X aris CaO
2) CaO +3C ° =CaC2+CO↑
3) CaC2 +2H2O=Ca(OH)2+C2H2↑
4) 2C2H2 +5O2=4CO2+2H2O, e. i. Y aris CO25) CaO+CO2=CaCO3
6) C2H2 +H2 °, კატ . C2H4, e. i. Z aris C2H4
7) C2H4 +H2O °,
კატ .
C2H5OH
8) nCH2=CH2°, კატ .
(_CH2_CH2_)n
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
16/47
2009 weli X klasi I turi
16
4. azotisa da wyalbadis sareaqcio narevi (moculobiTi Tanafardoba 1 : 3)
gaatares sakontaqto aparatSi. reaqciaSi monawileoba miiRo narevis 20%-
ma. gansazRvreT sakontaqto aparatidan gamosul narevSi airebis moluri
Tanafardoba.
amoxsna
vinaidan reaqciaSi Sevida 20%, daixarjeboda 1 ⋅ 0.2 = 0.2 moculoba azoti da
3 ⋅ 0.2 = 0.6 moculoba wyalbadi. reaqciaSi Seusvleli darCeboda:
1 – 0.2 = 0.8 moculoba azoti
3 – 0.6 = 2.4 moculoba wyalbadi.
am airebis garda, sakontaqto aparatidan gamosul narevSi iqneba amiaki,
romelic unda gamovTvaloT reaqciidan:
N2 +3H2=2NH31 moc. azotidan miiReba 2 moc. amiaki
0.2 moc. --------------------------- x
x = 0.4 moc.
amrigad, sakontaqto aparatidan gamosul narevSi iqneba:
wyalbadi _ 2.4 moc.; azoti _ 0.8 moc.; amiaki _ 0.4 moc.
maTi moluri Tanafardoba iqneba:
ν(H2) : ν(N2) : ν(NH3)= 2.4 : 0.8 : 0.4, anu
(H2) : (N2) : (NH3)= 6 : 2 : 1
pasuxi: (H2) : (N2) : (NH3)= 6 : 2 : 1.
5.
9.3 g fosforis sruli wviT miRebuli produqti reaqciaSi Sevida 50 ml
20%-ian NaOH-is xnarTan (ρ=1.2 g/sm3). gansazRvreT miRebuli marilisformula da saxelwodeba.
amoxsna
4P + 5O2= 2P2O5
ν(P) = 9.3 : 31 = 0.3 molireaqciis mixedviT
4 moli fosforidan miiReba 2 moliP
2O
5 0.3 moli --------------------------- x
x = 0.15 moli P2O5
mxs( NaOH) = 50 ⋅ 1.2 = 60 g
m NaOH = 60 ⋅ 0.2 = 12 g
ν(NaOH) = 12 : 40 = 0.3 moli
e. i. ν(NaOH) : ν(P2O5) = 0.3 : 0.15 = 2 : 1amitom warimarTeba reaqcia:
2NaOH+ P2O5 + H2O = 2NaH2PO4
pasuxi:
NaH2PO4 _ natriumis dihidrofosfati
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
17/47
2009 weli X klasi II turi
17
X klasi _ II turi
1. meTani minarevebis saxiT Seicavs airebs: NH3, CO2 da C2H4. am narevidan
qimiuri meTodebiT rogor miviRoT sufTa CH4 ?
pasuxi
narevi unda gavataroT bromis, mJavasa da tutis Warbad aRebul xsnarebSi.
bromiani xsnari STanTqavs eTilens:
C2H4 Br2 → C2H4Br2 mJava _ amiaks:
2NH3 H2SO4 → (NH4)2SO4 tute ki naxSirorJangs:
2NaOH CO2 = Na2CO3 H2O
ufro racionaluria, Tu narevs jer mJavaSi gavatarebT, Semdeg ki tuteSi.
mJava STanTqavs aramarto amiaks, aramed eTilensac, mag.:
C2H4 HBr → C3H5Br.
2. WiqaSi moaTavses 20 g 13.35%-iani aluminis qloridis xsnari da umatebdnen
amoniumis hidroqsids, vidre naleqi srulad ar gamoiyo. amis Semdeg Wiqis
SigTavss daamates natriumis tute, vidre naleqi srulad ar gaixsna da
airis gamoyofa ar Sewyda. iangariSeT, ramdeni moli NaOH daixarja am
dros.
amoxsna
AlCl3 3NH4OH → Al(OH)3↓ 3NH4ClAl(OH)3 NaOH → Na[Al(OH)4] NH4Cl NaOH → NaCl NH3↑
m(AlCl3) = 20 0.1335 = 2.67 g; ν(AlCl3)= 2.67 : 133.5 = 0.02 moli
tutis erTi nawili daixarja aluminis hidroqsidis gaxsnaze:
ν1(NaOH) = ν(Al(OH)3)= ν(AlCl3)= 0.02 moli
meore nawili daixarja amoniumis qloridTan reaqciaze:
ν2(NaOH) = ν(NH4Cl)= 3 ν(AlCl3)= 0.06 moli
sul daixarja 0.02 0.06 = 0.08 moli NaOH.
pasuxi: 0.08 moli.
3. airTa narevi, romelic Seicavda 20% acetilens da 80% wyalbads
(moculobiTi wilebis mixedviT), gaatares platinis katalizatorze.
rogori iqneba miRebuli narevis simkvrive wyalbadis mimarT? ra
moculobis haeria saWiro miRebuli narevis dasawvavad, Tu sawyisi
narevis moculobaa 5 l?
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
18/47
2009 weli X klasi II turi
18
amoxsna
A C2H2 2H2 → C2H6
sawyis narevSi V(C2H2) : V(H2)= 1 : 4,
xolo reaqciaSi V(C2H2) : V(H2)= 1 : 2
e. i. reaqciaSi Seusvleli darCeba 4 – 2 = 2 moc. H2reaqciis Sedegad miiReba eTani:
V(C2H6) = V(C2H2)= 1 moc.
miRebuli narevis (1 moc. eTani da 2 moc. wyalbadi) saSualo moluri masa
iqneba:
M =1 · 30 2 · 2
3=
34
3≈ 11.33
xolo D(H2
) = 11.33 : 2 = 5.665
vinaidan sawyisi narevia 5 l, miiRebul narevSi iqneba 1 l eTani da 2 l
wyalbadi.
2C2H6 7O2 → 4CO2 6H2O
2H2 O2 → 2H2O
1 l eTanis dasawvavad saWiroa 3.5 l Jangbadi.
2 l wyalbadis dasawvavad saWiroa 1 l Jangbadi.
e. i. narevis wvaze daixarjeba 3.5 1 = 4.5 l Jangbadi, romelsac Seicavs
4.5 5 = 22.5 l haeri.
pasuxi:
5.665; 22.5
l.
4. specialur hermetul WurWelSi oTaxis temperaturaze aavses 100 ml
wyalbadisa da 100 ml Jangbadis narevi. narevi aafeTqes, ris Semdegac
WurWelSi temperatura daiyvanes sawyis mniSvnelobamde. rogor Seicvala
WurWelSi wneva sawyisTan SedarebiT?
amoxsna
2H2 O2 → 2H2O2 ml wyalbadTan reaqciaSi Sedis 1 ml Jangbadi;
100 ml wyalbadTan _____________ 50 ml.
reaqciis Semdeg WurWelSi darCeba reaqciaSi Seusvleli 100 _ 50 = 50 ml O2.
sawyis pirobebSi WurWelSi wnevas qmnida 100 100 = 200 ml gazTa narevi,
reaqciis Semdeg ki wnevas Seqmnis 50 ml Jangbadi, amitom sawyisTan
SedarebiT wneva 200 : 50 = 4-jer Semcirdeba.
pasuxi: 4-jer Semcirdeba.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
19/47
2009 weli X klasi II turi
19
5. 2.22 g malaqitis (Cu2(OH)2CO3) gavarvarebiT miRebuli myari naSTi
daamuSaves 20 g 4.9%-iani gogirdmJavas xsnariT. miRebuli xsnari
gafiltres, filtrati amoaSres 100°C-is pirobebSi. ra nivTiereba darCafiltratis amoSrobis Semdeg da rogoria misi masa?
amoxsna
Cu2(OH)2CO3 → 2CuO H2O↑ CO2↑
myari naSTia CuO.
ν(Cu2(OH)2CO3)= 2.22 : 222 = 0.01 moli
ν(CuO)= 2 ν(Cu2(OH)2CO3)= 0.02 moli
CuO H2SO4 → CuSO4 H2O
m(H2SO4)= 20 0.049 = 0.98 g
ν(H2SO4)= 98 : 0.98 = 0.01 moli
reaqciaSi ν(CuO) : ν(H2SO4)= 1 : 1, e. i. Warbia CuO, romelic darCeba filtrze,
xolo filtratSi gadava 0.1 moli CuSO4. radgan amoSroba xdeba 100°C-is
pirobebSi, miiReba 0.1 moli kristalhidrati:
CuSO4 5H2O → CuSO4 5H2O
m( uSO4
5H
2
O) = 0.1 250 = 25 g.
pasuxi: 25 g uSO
4
5H
2
O.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
20/47
2009 weli XI-XII klasebi I turi
20
XI-XII klasebi _ I turi
1. dawereT reaqciebi, romelTa saSualebiTac SesaZlebelia propanol-1-dan
propanol-2-is miReba.
pasuxi
CH3
CH2 CH
2
OH
CH3
CH CH2
H2SO
4
+ H2O(konc.)
CH3
CH CH3
OH
CH3
CH CH2 + H2O
kat.
2. dawereT C4H10O molekuluri formulis mqone yvela SesaZlo izomeris
struqturuli formula da TiToeuls miuwereT saxelwodeba.
pasuxi
sul 7 izomeri:
CH2
CH2 CH
2
OH
CH3
butanol-1
CH2
CH CH3
CH3
OH butanol-2
CH3
CH CH2
OH
CH3
2-meTil-propanol-1
CH3
C CH3
OH
CH3
2-meTil-propanol-2
CH2
CH2
O CH3
CH3 meTil-propileTeri
CH3
CH O CH3
CH3
meTil-izopropileTeri
CH2
O CH2 CH
3CH
3 dieTileTeri
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
21/47
2009 weli XI-XII klasebi I turi
21
3. 6.0 g najeri erTatomiani spirtis daJangviT miiRes 5.8 g aldehidi,
romelic kvlav daJanges vercxlis (I) oqsidiT. warmoqmnil naerTs daamates
eTanoli da gaacxeles koncentrirebul gogirdmJavasTan erTad. daadgineT
saboloo produqtis formula da daasaxeleT igi.
amoxsna
R _CH2OH + [O] → R _CHO + H2O
Mr (R _CH2OH) = x + 31; Mr (R _CHO) = x + 29
reaqciidan Cans, rom:
x + 31 g spirtidan miiReba x + 29 g aldehidi
6.0 g spirtidan ---------------- 5.8 g aldehidi
(x + 31) ⋅ 5.8 = (x + 29) ⋅ 6.05.8 x + 179.8 = 6.0 x + 174
0.2 x = 5.8
x = 29
amrigad: Mr (R) = 29
vinaidan spirti najeria, R aris CnH2n+1
Mr (CnH2n+1) = 29
12n + 2n + 1 = 29
n = 2
e. i. sawyisi spirtia C2H5_CH2OH (propanol-1), xolo aldehidi C2H5_CHO
(propanali). aldehidis Semdgomi daJangviT miiReba propionmJava:
C2H5_CHO + [O] → C2H5_COOHpropionmJava eTilis spirtTan gogirdmJavas Tanaobisas warmoqmnis esters
(rTul eTers):
CH3
CH2 C
O
OH
C2H
5OH CH3 CH2 C
O
O C2H
5
H2SO
4
+ + H2O(konc.)
propionmJavaeTilesteri
4. sasworis TefSebze gawonasworebulia ganzavebul marilmJaviani ori Wiqa.
erTSi daamates 1.0 g CaCO3. ramdeni g BaCO3 unda daematos meore WurWels
sasworis wonasworobis SesanarCuneblad? (CaTvaleT, rom marilmJavaWarbadaa aRebuli).
amoxsna
pirveli WiqaSi warimarTeba reaqcia:
CaCO3 + 2HCl = CaCl2 + H2O + CO2↑ 100
g/moli
44
g/moli
reaqciis mixedviT gazis gamoyofis gamo
100 g CaCO3-is damatebis dros masa moimatebs 100-44=56 g-iT
1 g ---------------------------------------------------------------------- x g-iT
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
22/47
2009 weli XI-XII klasebi I turi
22
x=0.56 g-iT
meore WiqaSi warimarTeba reaqcia:
BaCO3 + 2HCl= BaCl2 + H2O + CO2↑ 197
g/moli
44
g/moli
sasworis wonasworobis SesanarCuneblad unda davamatoT imdeni BaCO3, rom
masam moimatos 0.56 g-iT.
reaqciis mixedviT:
197 g BaCO3-is damatebis dros masa moimatebs 197-44=153 g-iT
x g ---------------------------------------------------------------------- 0.56 g-iT
x=0.72 g BaCO3
pasuxi: 0.72 g BaCO3.
5. rkinis, aluminisa da spilenZis 4 g Senadnobi gayves 2 Tanabar nawilad.
erTi nawili daamuSaves Warbi marilmJaviT, ris Sedegadac gamoiyo 0.896 l
airi (n.p.). meore nawils daamates Warbi tute. am SemTxvevaSi gamoyofili
airis moculoba 0.672 l-ia (n.p.). gansazRvreT Senadnobis procentuli
Sedgeniloba.
amoxsna
I SemTxvevaSi:
2Al + 6HCl → 2AlCl3+3H2↑ Fe + 2HCl → FeCl2+H2↑Cu + HCl ⇸
gamoyofili wyalbadi
V(H2) = 0.896 l ν(H2) = 0.896 : 22.4 = 0.04 moli
II SemTxvevaSi:
2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2+3H2↑ Fe + NaOH ⇸
Cu + NaOHl ⇸ gamoyofili wyalbadi
V(H2)=0.672 l ν(H2) = 0.672 : 22.4 = 0.03 moli
reaqciis mixedviT tutis damatebisas:
3 moli H2 gamoiyofa 2 moli Al-iT
0.03 moli ------------------ x moli Al-iT
x = 0.02 moli Al
vinaidan I da II SemTxvevebSi aRebulia erTi da imave masis nimuSebi,
I SemTxvevaSi mJavas damatebisas Al-iT gamoiyofa
2 moli Al-iT ------------------- 3 moli H2 0.02 moli Al-iT --------------- 0.03 moli H2
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
23/47
2009 weli XI-XII klasebi I turi
23
vinaidan I SemTxvevaSi sul gamoiyo 0.04 moli H2, aqedan rkiniT gamoiyofa 0.04
– 0.03 = 0.01 moli H2.
1 moli H2 gamoiyofa 1 moli Fe-iT
0.01 moli ------------------ x moli Fe-iT
x = 0.01 moli Fe
e. i. narevSi iqneba:
ν(Fe) = 0.01 moli; m(Fe) = 0.01 ⋅ 56 = 0.56 g
ν(Al) = 0.02 moli; m(Al) = 0.02 ⋅ 27 = 0.54 g
m(Cu) = 2 – (0.56 + 0.54) = 0.9 g
ω (Cu) = 0.9 : 2 = 0.45 ω (Al) = 0.54 : 2 = 0.27 ω (Fe) = 0.56 : 2 = 0.28
ω (Cu)=45% ω (Al)=27% ω (Fe)=28%
pasuxi: 45 spilenZi, 27 alumini da 28 rkina.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
24/47
2009 weli XI-XII klasebi II turi
24
XI-XII klasebi _ II turi
1. meTanis gardaqmnis produqtebidan miiReT ori sxvadasxva polimeri.
pasuxi
meTanidan unda miviRoT acetileni:
2CH4°
C2H2 3H2
xolo Semdeg SesaZlebeli iqneba polimerebis miReba:
I. C2H2 H2 კატ.
C2H4
nCH2=CH2 კატ.
(_ H2
_ H
2
_)
n polieTileni
II. 2C2H2კატ.
CH2=CH_CCH
CH2=CH_CCH H2 კატ.
CH2=CH_CH=CH2
nCH2=CH_CH=CH2 კატ.
(_ H
2
_ H= H_ H
2
_)
n polibutadieni
an:
C2H2 HClკატ.
CH2=CHCl
nCH2=CHClკატ.
(_ H2
_ H l_)
n polivinilqloridi
2. ra moculobis eTania saWiro (n.p.) 8.8 g ZmarmJava eTilesteris misaRebad,
Tu TiToeul etapze danakargi Seadgens 50%-s?
amoxsna
C2H6კატ., °
C2H4 H2
C2H4 H2Oკატ., °
C2H5OH
C2H5OH კატ., ° CH3CHO H2
CH3CHO [O] CH3COOH
CH3COOH C2H5OH (კონც.) CH3COOC2H5 H2O
ν(CH3COOC2H5) = 8.8 : 88 = 0.1 moli
0.1 moli ZmarmJava eTilesteris misaRebad saWiroa 0.1 moli ZmarmJava, magram
radgan danakargia 50%, saWiroa 2 0.1 = 0.2 moli CH3COOH.
0.2 moli CH3COOH-is misaRebad saWiroa 0.2 moli Zmris aldehidi, danakargis
gaTvaliswinebiT _ 2 0.2 = 0.4 moli CH3CHO.
0.4 moli CH3COOH-is misaRebad saWiroa 0.4 moli eTilis spirti, danakargis
gaTvaliswinebiT _ 2 0.4 = 0.8 moli C2H5OH.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
25/47
2009 weli XI-XII klasebi II turi
25
garda amisa, eTilis spirti saWiroa bolo etapzec: 0.2 mol ZmarmJavasTan
reaqciisaTvis daixarjeba 0.2 moli C2H5OH, e. i. sul saWiroa
0.8 0.2 = 1.0 moli C2H5OH.
1.0 moli C2H5OH-is misaRebad saWiroa 1.0 moli eTileni, danakargis
gaTvaliswinebiT _ 2 1.0 = 2.0 moli C2H4.
2.0 moli C2H4-is misaRebad saWiroa 2.0 moli eTani, danakargis gaTvaliswinebiT
_ 2 2.0 = 4.0 moli C2H6.
V(C2H6) = 4 22.4 = 89.6 l.
pasuxi: 89.6 l .
3. qimiuri reaqcia 20oC temperaturaze mTavrdeba 27 wm-Si, xolo 40oC-ze _ 3
wm-Si. ramden wm-Si damTavrdeba reaqcia 10oC-ze?
amoxsna
vTqvaT, reaqciaSi Sevida 1 moli/l koncentraciis nivTiereba, maSin:
V =1
27 moli/(l wm); V =
1
3moli/(l wm)
γ
=
; γ
=/
/
; γ = 9; γ = 3.
VT = VT · γTT
V =1
27· 3
=
1
27· 3 =
1
81 moli/(l wm)
e. i. reaqcia damTavrdeba 81 wm-Si.
pasuxi: 81 wm .
4. ucnobi naxSirwyalbadis 2.24 l auferulebs 16 g bromis Semcvel xsnars.
am naxSirwyalbadis 1 moculobis srulad dasawvavad ixarjeba 6-jer meti
moculobis Jangbadi. dawereT am naxSirwyalbadis yvela SesaZlo
izomeris struqturuli formulebi da saxelwodebebi.
amoxsna
ν(CxHy) = 2.24 : 22.4 = 0.1 moli
ν(Br2) = 16 : 160 = 0.1 moli
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
26/47
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
27/47
2009 weli XI-XII klasebi II turi
27
1 moli meTanidan miiReba 1 moli CO
0.5 moli ------------------------- 0.5 moli CO
1 moli meTanidan miiReba 3 moli H2
0.5 moli --------------------------- 1.5 moli H2
amrigad, reaqciis Semdeg WurWelSi iqneba:
meTani _ 0.5 moli
wylis orTqli _ 0.5 moli
naxSirbad(II)-is oqsidi _ 0.5 moli
wyalbadi _ 1.5 moli
sawyis pirobebSi WurWelSi wnevas qmnida 1 1 = 2 moli gazTa narevi, reaqciis
Semdeg ki wnevas Seqmnis 0.5 0.5 0.5 1.5 = 3 moli gazTa narevi, amitom
sawyisTan SedarebiT wneva 3 : 2 = 1.5-jer gaizrdeba.
pasuxi: 1.5-jer gaizrdeba .
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
28/47
2010 weli IX-X klasebi I turi
28
IX-X klasebi _ I turi
1. mocemuli reaqciebSi gamotovebulia koeficientebi da/an formulebi.
a) gaaTanabreT reaqciis toloba:
C2H2 O2 → CO2 H2O b) CasviT gamotovebuli formula:
2 ... 3H2SO4 → Fe2(SO4)3 6 ...g) CasviT gamotovebuli formula da gaaTanabreT reaqciis toloba:
Ba(OH)2 P2O5 → ... H2Od) daasruleT reaqcia da gaaTanabreT toloba:
ZnSO3 HNO3 → ... ... ...
swori pasuxebi
a) 2C2H2 5O2 → 4CO2 2H2O
b) 2Fe(OH)3 3H2SO4 → Fe2(SO4)3 6H2Og) 3Ba(OH)2 P2O5 → Ba3(PO4)2↓ 3H2O
d) ZnSO3 2HNO3 → Zn(NO3)2 H2O SO2↑
an ZnSO3 2HNO3 → ZnSO4 2NO2↑ H2O
2. Saqris 200 g 10%-iani xsnaridan aaorTqles 50 g wyali da mis nacvlad
daamates 50 g Saqari. gansazRvreT miRebul xsnarSi nivTierebis masuri
wili.
amoxsna
sawyis xsnarSi iqneboda mნ =·%
%= 20 g Saqari,
xolo miRebul xsnarSi mნ = mნ 50 = 70 g Saqari.
miRebuli xsnaris masaa m ხ = 200 50 50 = 200 g
miRebul xsnarSi nivTierebis masuri wilia ω =
= 0.35 anu 35%.
pasuxi: 0.35 anu 35 .
3. erT WurWelSi moTavsebulia 4.48 l naxSirorJangi (n.p.), xolo meoreSi _
5.6 g azoti. romel WurWelSi ufro metia atomTa saerTo raodenoba?
amoxsna
ν(CO) =.
.= 0.2 moli
ν(N) =.
= 0.2 moli
rogorc vxedavT, orive WurWelSi molekulaTa toli raodenobebia. radgan
erT molekula naxSirorJangSi 3 atomia, xolo erT molekula azotSi _ 2,
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
29/47
2010 weli IX-X klasebi I turi
29
amitom im WurWelSi, romelSic 0.2 moli naxSirorJangia, ufro meti atomi
iqneba, vidre amave raodenobis azotis Semcvel WurWelSi.
an
0.2 moli naxSirorJangi Seicavs 0.2· 3· N= 0.6 · N atoms
0.2 moli azoti Seicavs 0.2· 2· N= 0.4 · N atoms
pasuxi: naxSirorJangian WurWelSi.
4. 50 g kalciumis karbonats daamates Warbi marilmJava, gamoyofili naxSir-
orJangi Seagroves WurWelSi da normalur pirobebSi gazomes misi
moculoba.
a) dawereT Sesabamisi reaqciis toloba.
b) ra moculobas ikavebs gamoyofili airi n.p.-Si?
g) rogoria am airis simkvrive wyalbadis mimarT?
d) rogor aCvenebT, rom gamoyofili airi naxSirorJangia?
amoxsna
a) CaCO 2HCl = CaCl HO C O ↑
b) rogorc reaqciidan Cans, ν(CO) = ν(CaCO)
ν(CaCO) =
= 0.5 moli, e. i. ν(CO) = 0.5 moli.
ν(CO) = 0.5 · 22.4 = 11.2 l
pasuxi: . l.
g) () = 44
() = 44 2 = 22
pasuxi:
.
d) gamoyofili airi aamRvrevs kirian wyals.
da/an
gamoyofili airi Caaqrobs mbJutav kvars.
5. gvaqvs kipis aparati, gogirdmJavas 4.9%-iani xsnari, magniumi da alumini.
saWiroa 2.24 l wyalbadis miReba (n.p.).
a) mocemuli metalebidan romeli ufro naklebi masiT unda aviRoT, rom
gamoiyos saWiro moculobis wyalbadi?
b) ramdeni grami gogirdmJavas xsnari daixarjeba am dros?
amoxsna
a) amoxsnis I gza:
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
30/47
2010 weli IX-X klasebi I turi
30
g 2.24 l
M g HSO = MgSO H ↑ 24
g/moli 22.4
l/moli
proporciidan =·.
. = 2.4 g Mg
proporciidan =··.
·.= 1.8 g Al
amrigad, 2.24 l wyalbadis misaRebad ufro naklebi masis aluminia saWiro
(1.8 g), vidre magniumi (2.4 g).
amoxsnis II gza:
M g HSO = MgSO H ↑
ν(Mg): ν(H) = 1: 1
2Al 3HSO = Al(SO) 3H ↑
ν(Al): ν(H) = 2: 3
rogorc reaqciebidan Cans, 1 moli magniumi da 2/3 moli alumini erTi da
igive raodenobiT wyalbads gamoyofs. 1 moli magniumis masaa 24 g, xolo 2/3
moli aluminis – 18 g, e. i. erTi da igive raodenobis wyalbadis misaRebad
yovelTvis ufro naklebi masis alumini daixarjeba, vidre magniumi.
pasuxi: alumini.
b) rogorc reaqciidan Cans, orive SemTxvevaSi ν(HSO) = ν(H)
ν(H) =.
.= 0.1 moli, e. i. ν(HSO) = 0.1 moli.
m(HSO) = 0.1 · 98 = 9.8 g.
m ხ =ნ
% · 100% =.
. · 100 = 200 g
pasuxi: g.
g 2.24 l
2Al 3HSO = Al(SO) 3H ↑ 2 · 27
g/moli 3 · 22.4
l/moli
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
31/47
2010 weli IX-X klasebi II turi
31
IX-X klasebi _ II turi
1. mocemulia 6 nivTiereba: Mg, O2, S, HCl (wyalxsnari), NaOH (wyalxsnari) da
CuSO4 (wyalxsnari). miiReT magniumis hidroqsidi 4 iseTi sxvadasxva gziT,
rom saboloo jamSi eqvsive nivTiereba iqnes gamoyenebuli. dawereTreaqciebi TiToeuli gzisTvis. SegiZliaT sxvadasxva gzaze gamoiyenoT
erTi da igive nivTiereba.
swori pasuxebi
I. Mg + 2HCl → MgCl2 + H2↑
MgCl2 + 2NaOH → Mg(OH)2↓ + 2NaCl
II. 2Mg + O2 → 2MgO
MgO + 2HCl → MgCl2 + H2O MgCl2 + 2NaOH → Mg(OH)2↓ + 2NaCl
III. Mg + S → MgS
MgS + 2NaOH → Mg(OH)2↓ + Na2San
MgS + 2HCl → MgCl2 + H2S↑ MgCl2 + 2NaOH → Mg(OH)2↓ + 2NaCl
IV. Mg + CuSO4 → MgSO4 + Cu↓
MgSO4 + 2NaOH → Mg(OH)2↓ + Na2SO4
2. mocemulia nivTierebaTa gardaqmnis sqema:
X
FeCl3
Fe
Fe(OH)2
Fe(OH)3
Fe Y
1
2
4
5
3
6 7
dawereT sqemaSi cifrebiT aRniSnuli reaqciebis tolobebi.
swori pasuxebi
1. Fe + 2HCl → FeCl2 + H2↑
2. FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2↓ + 2NaCl
3. 4Fe(OH)2 + 2H2O + O2 → 4Fe(OH)3
4. 2Fe + 3Cl2 → 2FeCl3
5. FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3↓ + 3NaCl
6. 2Fe(OH)3→ Fe2O3 + 3H2O7. Fe2O3 + 3H2 → 2Fe + 3H2O
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
32/47
2010 weli IX-X klasebi II turi
32
3. airTa narevi Seicavs 3.2 g Jangbads, 5.6 g azots da 4.4 g naxSirbadis (IV) -
oqsids. gansazRvreT narevis simkvrive gogirdwyalbadis mimarT.
amoxsna
narevSi aris:
ν(O) =.
= 0.1 moli
ν(N) =.
= 0.2 moli
ν(CO) =.
= 0.1 moli,
aqedan gamomdinare, narevSi aris 0.10.20.1=0.4 moli airebi.
narevis masaa 3.25.64.4=13.2 g
narevis saSualo moluri masa iqneba M =
=.
.
= 33 g/moli
xolo simkvrive gogirdwyalbadis mimarT () = 33 34 = 0.97
pasuxi: 0.97 .
4. ra moculobis (n.p.) amiaki ( NH3) da wyalia saWiro, rom miviRoT 500 g
xsnari, romelSic amiakis masuri wilia 17%?
amoxsna
500 g 17%-iani xsnari Seicavs:
mნ = ხ ·%
%=
·
= 85 g amiaks da 500-85=415 g anu 415 ml wyals.
85 g amiaki n.p. daikavebs V(NH) =
· V =
· 22.4 = 112 l moculobas
pasuxi: 112 l amiaki da415 ml wyali
5. ucnobi orvalentiani metalis sulfiti (MeSO3) 40% masur wil Jangbads
Seicavs. gansazRvreT nivTierebis formula.
amoxsna
vTqvaT, ucnobi orvalentiani metalis sulfitis formulas MeSO3
maSin M(MeSO) = 32 48 = 80
Jangbadis masuri wili iqneba:
40% =48
8 0· 100%
gantolebis amoxsniT miviRebT, rom = 40, e.i. ucnobi metalia Ca
pasuxi:
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
33/47
2010 weli IX-X klasebi II turi
33
6. Warb JangbadSi dawves 13.6 g fosfini (PH3). wvis produqtebi srulad
gaxsnes 160.8 g wyalSi. gansazRvreT miRebul xsnarSi warmoqmnili naerTis
masuri wili.
amoxsna
2PH3 4O2 = P2O5 3H2O
ν(PH3) = 13.6 : 34 = 0.4 moli. rogorc reaqciidan Cans:
ν(P2O5) = ν( PH3):2 = 0.2 moli m(P2O5) = 0.2 142 = 28.4 g
ν(H2O) = ν( P2O5) · 3 = 0.6 moli m(H2O) = 0.6 18 = 10.8 g
mx = m(P2O5) m(H2O) 160.8 = 28.4 10.8 160.8 = 200 g
wyalSi gaxsnisas warimarTeba reaqcia:
P2O5 3H2O =2H3PO4
rogorc reaqciidan Cans:
ν(H3PO4) = ν( P2O5) · 2 = 0.4 moli m(H3PO4) = 0.4 98 = 39.2 gω(HPO) =
.
= 0.196 anu 19.6 %
pasuxi: 0.196 anu 19.6% H
3
PO
4
7. gogirdis (VI) oqsidis sinTezisaTvis kontaqtur aparatSi toli
moculobebiT gaatares gogirdis (IV) oqsidi da Jangbadi. aRmoCnda, rom
reaqciiis Sedegad gardaiqmna gogirdis (IV) oqsidis 40%. gansazRvreT
miRebuli airebis narevSi komponentebis moculobiTi Tanafardoba.
amoxsna
2SO2 O2 = 2SO3
vTqvaT, aRebuli iyo 1 moli SO2 da 1 moli O2
reaqciaSi Sevida 40%, anu 0.4 moli SO2, e. i. darCa 1-0.4=0.6 moli SO2
rogorc reaqciidan Cans, reaqciaSi Sevida ν(O2) = ν( SO2) 2 = 0.2 moli,
e. i. darCa 1-0.2=0.8 moli O2
reaqciis Sedegad warmoiqmneboda ν(SO3) = ν( SO2)= 0.4 moli gogirdis (IV)
oqsidiamrigad V(SO2) : ν(O2) : ν(SO3) = 0.6 : 0.8 : 0.4 = 3 : 4 : 2
pasuxi: V(SO
2
) : (O
2
) : (SO
3
) = 3 : 4 : 2
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
34/47
2010 weli IX-X klasebi III turi
34
IX-X klasebi _ III turi
1. Jangbadis areSi 28 g rkinis fxvnilis gaxurebis Sedegad misi masa 38%-iT
gaizarda. gansazRvreT, ra nivTiereba warmoiqmna am dros.
amoxsna
FexOy
ν(Fe) = 28 : 56 = 0.5 moli
mierTebuli Jangbadis masaa: ∆m = 28 · 0.38 = 10.64 g
ν(O) = 10.64 : 16 = 0.665 moli
x : y = 0.5 : 0.665 = 1 : 1.33 = 3 : 4
e. i. warmoiqmna Fe3O4 – rkinis (II,III) oqsidi anu rkinis xenji
pasuxi: Fe
3
O
4
.
2. qlorwyalbadiT avsebuli (n.p.) Tavdaxuruli kolbis yeli CauSves wylian
WurWelSi da wyalqveS moxades sacobi, ris Sedegadac kolba mTlianad
wyliT aivso. gansazRvreT kolbaSi miRebul xsnarSi marilmJavas masuri
wili, Tu xsnaris simkvrivea 1 g/sm3.
amoxsna
vTqvaT, WurWlis moculobaa 1 l, maSin igi Seicavs
1 : 22.4 ≈ 0.045 mol qlorwyalbadsm(HCl) = 0.045 · 36.5 ≈ 1.64 g
radgan xsnaris simkvrivea 1 g/sm3, wyliT avsebis Semdeg kolbaSi iqneba
1000 g xsnari
ω(HCl) =.
= . anu 0.164%.
pasuxi: 0.164%.
3. gogirdmJavas Semcvel 80 g xsnars daamates 22.2 g natriumis karbonati,ris Sedegadac xsnaris masa gaxda 100 g. gansazRvreT miRebuli xsnaris
procentuli Sedgeniloba.
amoxsna
NaCO HSO = NaSO HO C O↑
amocanis pirobidan Cans, rom gamoiyo 8022.2–100=2.2 g CO2.
ν( CO2) = 2.2 : 44 = 0.05 molirogorc reaqciidan Cans:
ν(Na2CO3) = ν(CO2) = 0.05 moli, m(Na2CO3) = 106 0.05 = 5.3 gxsnarSi darCeboda reaqciaSi Seusvleli 22.2–5.3=16.9 g Na2CO3.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
35/47
2010 weli IX-X klasebi III turi
35
radgan Na2CO3 Warbia, gogirdmJava srulad daxarjula.
xsnarSi iqneba reaqciis Sedegad warmoqmnili natriumis sulfatic:
ν(Na2SO4) = ν(Na2CO3) = 0.05 moli, m(Na2SO4) = 142 0.05 = 7.1 gamrigad xsnari Seicavs:
ω(Na
SO
) =.
= 0.071
anu7.1%
natriumis sulfats da ω(NaCO) =
.
= 0.169 anu 16.9% natriumis karbonats
pasuxi: 7.1% natriumis sulfati da 16.9% natriumis karbonati.
4. xsnars, romelic Seicavda 5.88 g fosformJavas, daumates 8.4 g kaliumis
hidroqsidi. gansazRvreT xsnaridan wylis mTlianad aorTqlebis Sedegad
miRebuli naSTis Sedgeniloba.
amoxsna
ν(H3PO4) = 5.88 : 98 = 0.06 moli
ν(KOH) = 8.4 : 56 = 0.15 moli
reaqciis pirvel safexurze: KOH HPO = KHPO HO,
0.06 mol fosformJavasTan reaqciaSi Seva 0.06 moli kaliumis hidroqsidi,
warmoiqmneba 0.06 moli KHPO. reaqciaSi Seusvleli darCeba 0.15 – 0.06 = 0.09
moli KOH.
reaqciis meore safexurze: KOH KHPO = KHPO HO,
0.06 mol KHPO-Tan reaqciaSi Seva 0.06 moli kaliumis hidroqsidi,
warmoiqmneba 0.06 moli KHPO. reaqciaSi Seusvleli darCeba 0.09 – 0.06 = 0.03
moli KOH.
reaqciis mesame safexurze: KOH KHPO = KPO HO,
darCenil 0.03 mol KOH-Tan reaqciaSi Seva 0.03 moli KHPO, warmoiqmneba
0.03 moli KPO. reaqciaSi Seusvleli darCeba 0.06 – 0.03 = 0.03 moli KHPO.
amrigad, miiReba ori marili: 0.03 moli da0.03 moli .
pasuxi: 0.03 moli da0.03 moli .
5. narevi Seicavs rkinas da mudmivi valentobis mqone ucnob metals moluriTanafardobiT (Fe) : (Me) = 1 : 2. am narevis marilmJavaSi srulad gaxsnisas
gamoiyofa 4.48 l wyalbadi, xolo igive raodenobis narevis srulad
qlorirebisas ixarjeba 5.04 l qlori (n.p.). daadgineT ucnobi metalis
valentoba.
amoxsna
vTqvaT, ucnobi metalis valentobaa n,
(Fe) =
(Me) = 2
marilmJavaSi gaxsnisas gamoyofili wyalbadis raodenoba:
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
36/47
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
37/47
2010 weli XI-XII klasebi I turi
37
XI-XII klasebi _ I turi
1. SeadgineT Semdegi sami nawilakis eleqtronuli formulebi:
a) Na b) K g) Cl.
swori pasuxebi
a) 1s22s22p63s1
b)
1s22s22p63s23p6
g) 1s22s22p63s23p6
2. mocemulia reaqcia:
Cu HNO3 → Cu(NO3)2 NO H2O
a) eleqtronuli balansis saSualebiT SearCieT koeficientebi da
gaaTanabreT toloba.
b) miuTiTeT, am reaqciaSi romeli elementia mJangavi da romeli –
aRmdgeni.
swori pasuxebi
a)
Cu HNO Cu(NO) N
O HO
3Cu 8HNO 3Cu(NO) 2NO 4HO
b) mJangavia azoti, aRmdgeni _ spilenZi.
3.
NaHSO4-is wyalxsnars daamates natriumis tute.
a) dawereT Sesabamisi reaqciis toloba.
b) warmoadgineT reaqcia sruli da mokle ionuri tolobebis saxiT.
swori pasuxebi
a)
NaHSO NaOH NaSO HO
b) Na H SO Na OH 2Na SO
HO
H OH HO
3 Cu 2e Cu
2N
3e N
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
38/47
2010 weli XI-XII klasebi I turi
38
4. mocemulia nivTierebaTa gardaqmnis sqema:
Ca
1
2
34
5
Ca3(PO4)2
P2O5
Ca(H2PO4)2
P
dawereT sqemaSi cifrebiT aRniSnuli reaqciebis tolobebi.
swori pasuxebi
1. 4P 5O2 = 2P2O5
2. 3Ca 2H3PO4 = Ca3(PO4)2↓ 3H2↑ 3. 3CaO P2O5 = Ca3(PO4)2
an 3Ca(OH)2 P2O5 = Ca3(PO4)2 ↓ 3H2O4. Ca(OH)2 P2O5 H2O = Ca(H2PO4)2
an CaO P2O5 2H2O = Ca(H2PO4)2
5. Ca3(PO4)2 4H3PO4 = 3Ca(H2PO4)2
5. 40 g spilenZis (II) oqsids daamates gogirdmJavas 24.5%-iani xsnaris is
raodenoba, rac oqsidis srulad gaxsnisaTvis iyo saWiro.
a) dawereT Sesabamisi reaqciis toloba.
b) ramdeni g gogirdmJavas xsnari daixarja am dros? g) iangariSeT miRebul xsnarSi marilis masuri wili.
amoxsna
a) CuO + H2SO4 = CuSO4 H2O
b) rogorc reaqciidan Cans, ν(HSO) = ν(CuO)
ν(CuO) =
=
= 0.5 moli e. i. ν(HSO) = 0.5 moli.
m(HSO) = ν · M = 0.5 · 98 = 49 g.
m ხ =ნ
%· 100% =
.· 100 = 200 g.
pasuxi: g.
g) rogorc reaqciidan Cans, ν(CuSO) = ν(CuO), e. i. ν(CuSO) = 0.5 moli.
m(CuSO) = ν · M = 0.5 · 160 = 80 g.
m ხ = 200 40 = 240 g.
ω =
≈ 0.33 anu 33%
pasuxi: 0.33 anu 33 .
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
39/47
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
40/47
2010 weli XI-XII klasebi II turi
40
5) n HC = CHCl კატ . [HC CHCl ]
3. airad mdgomareobaSi najeri naxSirwyalbadis simkvrive wyalbadis mimarT
36-is tolia. dawereT misi yvela SesaZlo izomeris struqturuli
formulebi da daasaxeleT isini. miuTiTeT, am izomerebidan romelsSeuZlia warmoqmnas 4 sxvadasxva monoqlornawarmi.
amoxsna
M(CnH2n2)=2 36=72, aqedan n=5. e. i. najeri naxSirwyalbadi aris pentani _ C5H12.
misi izomerebia:
CH2
CH2 CH
2CH
3 CH
3
* * *
CH2
CH CH3
CH3
CH3
* * * *CH
3 C CH
3
CH3
CH3
*
n-pentani 2-meTilbutani2,2-dimeTil-
propani
am izomerebidan n-pentans SeuZlia warmoqmnas 3 monoqlornawarmi (qloris
atomi SeiZleba Canacvlebuli iyos * simboloTi aRniSnul lokantebTan),
2-meTilbutans – 4, xolo 2,2-dimeTil-propans – 1.
pasuxi 2-meTilbutani
4. dawereT yvela im alkenis struqturuli formula da saxelwodeba,
romlebic warmoiqmneba 2,4,4-trimeTilheqsanis katalizuri dehidrirebiT.
swori pasuxebi
C CH2 CCH
2 CH
2 CH
3
CH3
CH3
CH3
C CH CCH3
CH2
CH3
CH3
CH3
CH3
CH CH2
CCH3
CH CH2
CH3
CH3
CH3
2,4,4-trimeTilheqsen-1 2,4,4-trimeTilheqsen-2 3,3,5-trimeTilheqsen-1
5. 3.36 l (n.p.) acetilenis sruli wvisas warmoqmnili naxSirorJangi gaatares
kalciumis hidroqsidis 400 g 3.7%-ian xsnarSi. gansazRvreT warmoqmnili
naleqis masa da miRebul xsnarSi marilis masuri wili.
amoxsna
2C2H2 5O2 = 4CO2 2H2O
ν( C2H2) = 3.36 : 22.4 = 0.15 moli reaqciis mixedviT ν(CO2) = ν(C2H2)·2 = 0.3 moli
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
41/47
2010 weli XI-XII klasebi II turi
41
m(CO2)=0.3·44=13.2 g
m(Ca(OH)2)=·.
= 14.8g
ν( Ca(OH)2) = 14.8 : 74 = 0.2 molixsnarSi warimarTeba reaqcia
Ca(OH)2 CO2 = CaCO3↓ H2Omagram reaqciidan Cans, rom ν(CO2)= ν(Ca(OH)2), amitom 0.3-0.2=0.1 moli CO2
darCeba reaqciaSi Seusvleli. igi imoqmedebs warmoqmnil CaCO3 –Tan:
CaCO3 CO2 H2O = Ca(HCO3)2
am reaqciaSi ν(CO2)= ν(CaCO3)= ν(Ca(HCO3)2),
e. i. 0.1 moli CO2 reaqciaSi Seva 0.1 mol CaCO3-Tan da miiReba 0.1 moli
Ca(HCO3)2.
sabolood miviRebT:
naleqis saxiT 0.2-0.1=0.1 mol CaCO3-s, romlis masaa
m(CaCO3)=0.1·100=10 g
da xsnarSi 0.1 mol Ca(HCO3)2-s, romlis masaa
m(Ca(HCO3)2)=0.1·162=16.2 g
xsnaris masa iqneba:
mx = 400 m(CO2) – m(CaCO3) = 400 13.2 – 10 = 403.2 g.
xolo gaxsnili marilis masuri wili:
ω(Ca(HCO)) =.
.≈ 0.04 anu 4%
pasuxi
naleqi – 10 g a O
3
; gaxsnili marili – 4%
().
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
42/47
2010 weli XI-XII klasebi III turi
42
XI-XII klasebi _ III turi
1. narevi Seicavs spilenZs, alumins, siliciumis (IV) oqsids, magniumisoqsids da aluminis sulfats. moifiqreT narevidan TiToeuli nivTierebis
sufTa saxiT gamoyofis racionaluri xerxi. aCveneT gamoyofis etapebisTanmimdevroba da dawereT Sesabamisi reaqciebis tolobebi.
amoxsnis pirveli gza
I etapi:
narevi movaTavsoT wyalSi. gaixsneba mxolod Al2(SO4)3
gavfiltroT. filtrati warmoadgens Al2(SO4)3-is wyalxsnars, romlidanac
wyals movacilebT gaxurebiT da darCeba sufTa saxiT aluminis sulfati.
II etapi:
filtrze darCenili narevi (Cu, Al, SiO2 da MgO) gavxsnaT ganzavebul mJavaSi.
gaixsneba Al da MgO:
2Al 6HCl = 2AlCl33H2↑ MgO 2HCl = MgCl2H2O
gavfiltroT da miRebul xsnarze Warbi tutis damatebiT gamoileqeba
magniumis hidroqsidi:
MgCl2 2NaOH = Mg(OH)2↓2NaClxolo aluminis hidroqsidi ar gamoileqeba, radgan igi gaixsneba Warb
tuteSi:AlCl34NaOH = Na[Al(OH)4] 3NaCl
gafiltvriT movacilebT magniumis hidroqsids, romlis gaxurebiT miviRebT
magniumis oqsids:
Mg(OH)2=MgO H2O xolo natriumis aluminati, romelic darCeba filtratSi, SevamJavoT da
Semdeg amoniumis hidroqsidiT gamovyoT aluminis hidroqsidi:
Na[Al(OH)4] 4HCl = AlCl3 NaCl 4H2O
AlCl33NH4OH = Al(OH)3↓ 3 NH4Cl an (Tu mJavas zustad gansazRvruli raodenobiT davamatebT)
Na[Al(OH)4] HCl = Al(OH)3↓ NaCl H2O aluminis hidroqsidis gaxurebiT miviRoT aluminis oqsidi:
2Al(OH)3 = Al2O3 3H2O
romlis eleqtroliziTac miviRebT alumins:
2Al2O3 ელლიზი
4Al 3O2
III etapi:
II etapis Semdeg darCenili narevi (Cu da SiO2) gavxsnaT tuteSi da
gavfiltroT. filtrze darCeba spilenZi, xolo SiO2 warmoqmnis xsnad
silikats:
2NaOH SiO2 = Na2SiO3 H2O
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
43/47
2010 weli XI-XII klasebi III turi
43
romelic gadava filtratSi. filtratze mJavas moqmedebiT gamoileqeba
siliciummJava:
Na2SiO3 2HCl = H2SiO3↓ 2NaClromlis gaxurebiT miviRebT siliciumis (IV) oqsids:
H2SiO3=SiO2 H2O
amoxsnis meore gza :
I etapi igivea
II etapze narevi davamuSavoT tutis Warbi xsnariT, romelSic gaixsneba
alumini da siliciumis oqsidi:
2Al 2NaOH 6H2O= 2Na[Al(OH)4] 3H2↑ 2NaOH SiO2 = Na2SiO3 H2O
mJavas Warbad damatebisas gamoileqeba siliciummJava:
Na2SiO3 2HCl = H2SiO3↓ 2NaCl,romlis gaxurebiT miviRebT siliciumis (IV) oqsids:
H2SiO3=SiO2 H2O marilmJavis damatebis Sedegad aluminati gadava qloridSi, romelzec
amoniumis hidroqsidis moqmedebiT gamoiyofa aluminis hidroqsidi:
Na[Al(OH)4] 4HCl = AlCl3 NaCl 4H2O
da
AlCl33NH4OH = Al(OH)3↓ 3 NH4Cl aluminis hidroqsidis gaxurebiT miviRoT aluminis oqsidi:
2Al(OH)3 = Al2O3 3H2O
romlis eleqtroliziTac miviRebT alumins:
2Al2O3 ელლიზი
4Al 3O2
III etapze darCenili narevi (Cu da MgO) gavxsnaT ganzavebul mJavaSi da
gavfiltroT. filtrze darCeba spilenZi, xolo MgO gaixsneba:
MgO 2HCl = MgCl2H2O
miRebul xsnarze tutis damatebiT gamoileqeba magniumis hidroqsidi:
MgCl2 2NaOH = Mg(OH)2↓2NaClromlis gaxurebiT miviRebT magniumis oqsids:
Mg(OH)2=MgO H2O
2. narevi, romelic Seicavda kaliumis, TuTiis da vercxlis nitratebs,gaacxeles gavarvarebamde, ris Sedegadac gamoiyo 2.24 l airTa narevi
(n.p.). miRebuli myari naSTi wyliT garecxes, ris Sedegadac naSTis masa
3.4 g-iT Semcirda. amis Semdeg darCenili naSTi garecxes Warbi
marilmJaviT da sabolood miiRes 2.16 g myari nivTiereba. daadgineT
nitratebis sawyisi narevis masa.
amoxsna
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
44/47
2010 weli XI-XII klasebi III turi
44
2KNO = 2KNO O ↑
2Zn(NO) = 2ZnO 4NO ↑ O ↑
2AgNO = 2Ag 2NO ↑ O ↑
amrigad, gacxelebis Semdeg darCenili myari naSTi Seicavs KNO-s, ZnO-s da
Ag-s. wyliT garecxvisas gaixsneba mxolod KNO, amitom misi masaa 3.4 g.
marilmJaviT garecxvisas gaixsneba ZnO, amitom 2.16 g myari nivTiereba iqneba
vercxli.
ν(KNO2) = 3.4 : 85 = 0.04 moli
reaqciis mixedviT ν(KNO2) = ν(KNO3) = 0.04 moli; m(KNO3) = 0.04 ⋅101 = 4.04 g.
ν(Ag) = 2.16 : 108 = 0.02 moli
reaqciis mixedviT ν(Ag) = ν(AgNO3) = 0.02 moli; m(AgNO3) = 0.02 ⋅170 = 3.4 g.gacxelebis Sedegad gamoyofili airTa narevis raodenobaa:
ν(narevi) = 2.24 : 22.4 = 0.1 molireaqciebidan Cans, rom:
2 moli KNO-idan gamoiyofa 1 moli airi
0.04 molidan ------------------- x x=0.02 moli;
2 moli AgNO-idan gamoiyofa 21=3 moli airTa narevi
0.02 molidan ------------------- x x=0.03 moli;
danarCeni 0.1–0.03–0.02=0.05 moli airTa narevi gamoiyofoda Zn(NO)-is
gaxurebis Sedegad. reaqciidan Cans, rom:
2 moli Zn(NO)-idan gamoiyofa 41=5 moli airTa narevi
x molidan ------------------------------ 0.05 x=0.02 moli Zn(NO)
m(Zn(NO)) = 0.02 · 189 = 3.78 g.
amrigad, sawyisi narevis masa iqneba 4.043.43.78=11.22 g.
pasuxi: 11.22 g.
3. specialur WurWelSi Seuries A da B airebi. A airi miRebuli iyo 4.9 gberToles marilis sruli daSliT, xolo B _ 6 g kalciumis wyalTan
moqmedebiT. narevi aafeTqes, ris Semdegac WurWlis SigTavsi sawyistemperaturamde gaacives. gansazRvreT, rogor Seicvala WurWelSi wneva
(wylis moculoba SegiZliaT ugulebelyoT).
amoxsna
airi A Jangbadia:
2KClO3 = 2KCl 3O2 ↑
ν(KClO3) = 4.9 : 122.5 = 0.04 molirogorc reaqciidan Cans,
2 moli KClO3-is daSlisas gamoiyofa 3 moli O;
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
45/47
2010 weli XI-XII klasebi III turi
45
0.04 moli KClO3-is daSlisas ------------ = 0.06 moli O2
airi B wyalbadia:
Ca 2H2O = Ca(OH)2 H2 ↑
ν(Ca) = 6 : 40 = 0.15 molirogorc reaqciidan Cans,
ν(Ca) = ν(H2) = 0.15 moli
afeTqebisas warimarTeba reaqcia:
2H2 O2 = 2H2O
romelSic ν(H2) : ν(O2) = 2 : 1
xolo WurWelSi airebis Tanafardobaa ν(H2) : ν(O2) = 0.15 : 0.06 = 2.5 : 1 aqedan Cans, rom Warbia wyalbadi, amitom reaqciaSi Seva
ν(H2)= ν(O2)⋅2=0.12 moli da WurWelSi darCeba 0.15 – 0.12 = 0.03 moli wyalbadi.
vinaidan sabolood temperatura ucvleli rCeba, wneva pirdapirproporci-
ulad iqneba damokidebuli WurWelSi airad mdgomareobaSi myofinivTierebebis raodenobaze.
sawyis pirobebSi WurWelSi wnevas qmnida 0.15 0.06 = 0.21 moli airTa narevi,
reaqciis Semdeg ki wnevas Seqmnis 0.03 moli wyalbadi, amitom sawyisTan
SedarebiT wneva 0.21 : 0.03 = 7-jer Semcirdeba.
pasuxi: 7-jer Semcirdeba.
4. 5.3 g aromatuli naxSirwyalbadis (CnH2n-6) sruli wvis Sedegad warmoiqmna8.96 l naxSirorJangi (n.p.).
a) daadgineT am naxSirwyalbadis formula.
b) dawereT am naxSirwyalbadis yvela im izomeris struqturuli formula
da saxelwodeba, romlebic benzolis homologebs warmoadgenen.
g) erT-erTi izomeris dehidrirebiT miiReba naxSirwyalbadi, romelic
auferulebs bromian wyals. dawereT am naxSirwyalbadis
polimerizaciis reaqcia.
amoxsna
a) CH xO2 = nCO2 (n-3)H2O
ν(CO2)= 8.96 : 22.4 = 0.4 moli
ν(CnH2n-6)= ν(CO2) : n =.
moli
M(CH) = 14n 6
M(CH) =m
ν=
5.3
0.4n = 13.25n
aqedan
14n 6 =13.25n 0.75n = 6 n=8
e. i. aromatuli naxSirwyalbadis formulaa CH.
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
46/47
8/16/2019 2010 Olimpiadis Krebuli Qimia
47/47
2010 weli XI-XII klasebi III turi
CH yO2 = nCO2 (n1)H2O
CH zO2 = (n1)CO2 (n2)H2O
reaqciebidan Cans, rom:
pirvelis wvisas gamoiyofa n⋅x moli CO2 da (n1)⋅x moli H2O;
meoris wvisas gamoiyofa (n1)⋅x moli CO2 da (n2)⋅x moli H2O.sul gamoiyofa:
n⋅x (n1)⋅x = 2nx x moli CO2 da
(n1)⋅x (n2)⋅x =2nx 3x moli H2O.
koncentrirebuli gogirdmJava STanTqavda wyals, e. i.
m(H2O)= 9 g, ν(H2O)= 9 : 18 = 0.5 moli;
xolo tute STanTqavda naxSirorJangs, e. i.m(CO2)= 13.2 g, ν(CO2)= 13.2 : 44 = 0.3 moli. miviRebT sistemas:
2nx 3x = 0.5 (1)
2nx x = 0.3 (2)
Tu (1) gantolebas gamovaklebT (2) gantolebas, miviRebT:
2x = 0.2 x = 0.1 moli
CasmiT miviRebT: 0.2n 0.1 = 0.3 n = 1
e. i. ucnobi alkanebia H4
(meTani) da
2
H
6
(eTani).
pasuxi:
H
4
(meTani) da
2
H
6
(eTani).