Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
n f s b c ! n p e f c b [ f
qjftfcjt!lsfcvmj
Tbilisi
2014
n f s b c ! n p e f c b [ f
qjftfcjt!lsfcvmj
xelovnebis mizani ubraloa, mianiWo
adamians sixaruli. Cemi mokrZalebuli
naSromebi swored am mizans emsaxure-
ba. mimaCnia, rom saqarTvelosTvis am
mniSvnelovan Jams erovnuli gmirebis
scenaze gacocxleba xels Seuwyobs
eris sulier aRorZinebas, radgan eris
siZliere mis sulierebaSi da Semoqme -
debiT memkvidreobiTobaSia.
merab modebaZe
gamomcemloba Teka da kompania 2014 w.
redaqtorebi tariel mumlaZe, napo kakriaSvili
damkabadonebeli veronika aruTiniani
ISBN 978-9941-0-7198-0
© avtoris uflebebi daculia saqarTvelos saavtoro
uflebaTa asociaciis mier.
monanieba
Teatraluri drama 3 moqmedebaSi
Sio gvetaZis moTxrobis `monaniebis~ mixedviT
avtorisagan
naxevari saukune gavida mas Semdeg, rac Sio gvetaZis
`monanieba~ daiwera. aRniSnulma naSromma im periodSi
sazogadiebaSi azrTa didi Sexla-Semoxla gamoiwvia,
radgan komunisturi reJimis kritika im dros metad
saxifaTo saqme iyo. nawarmoebi ucbad gaxda popularuli
da postsabWoTa sivrceSi demokratiis Suqurad iqca.
nawarmoebi tabudadebuli da akrZaluli iqna. miuxedavad
amisa, mas aTasobiT adamiani farulad kiTxulobda.
aRniSnuli Tema dResac aqtualuria, radgan samarTal -
dam cavi organoebi dResac scodaven.
miuxedavad aRniSnuli popularobisa nawarmoebma
saTanado adgili ver daimkvidra Teatrsa da kinoSi. Cven
SevecadeT aRniSnuli naSromi Teatralur scenaze gad-
mogvetana, romelic bevr sirTuleebTan iyo dakavSi -
rebuli, radgan Teatraluri scena ar iZleva nawarmoebis
mTlianad da zustad asaxvis saSualebas. aRniSnulis gamo
igi nawilobriv Sekvecili da Secvlilia. miuxedavad amisa
naSromi amiT ar knindeba, radgan Teatralur dramaSi
srulad aris gadmocemili nawarmoebis ZiriTadi arsi,
romelic imdroindel samarTaldamcav organoebis usa -
marT lo braldebis safuZvelze erTi ojaxis tragediaSi
gadaizarda.
imedia, Teatris moyvarulebs aRniSnuli Teatraluri
drama `monanieba~ siamovnebas mianiWebs da gaaxsenebs Cveni
qveynis mier ganvlil im saSinel epoqas, rodesac adami-
anebis bedze diqtatura batonobda.
4
moqmedi pirebi
Cargievi, igive Tamaz gelovani — qurdi
ciala baraTeli — eqimi
revaz gelovani — Tamazis mama
marine — Tamazis deda
Tamari — Tamazis deida
eka — Tamazis da
daviT balanCivaZe — miliciis polkovniki
levan mindeli — gamomZiebeli
qurdebi — rubena, Jora, gogi, kitovani,
ivaniseli, balavaZe
artaSa — mezobeli
moqmedeba mimdinareobs
TbilisSi da quTaisSi 1938-50 wlebSi
5
pirveli moqmedeba
scena #1
gamomZiebel levan mindelis kabineti. fanjarasTan ax -
los didi saweri magida dgas qaRaldebiT savse. magidas
axalgazrda kaci uzis da raRacas wers. mis ukan feliqs
derJinskis suraTi kidia. magidas ramdenime skami ud gas.
oTaxis erT kuTxeSi cecxlgamZle seifi dgas. ucbad kari
iReba da oTaxSi polkovniki daviT balanCivaZe Semodis.
daviTi. gamarjoba levan (mimarTavs magi das Tan mjdom
mamakacs).
levani. (igi Tavs aswevs, magididan wamodgeba da Semosul
polkovniks gauwvdis xels) gamar jo baT, batono
daviT.
daviTi. bedi ar gvwyalobs, quTaisSi arnaxuli ambavi mox -
da. tyeSeliaZis binaSi banditebi SeiWrnen da igi
mokles, xolo Zvirfaseuloba gaitaces, ramden-
ime xnis Semdeg mokluli iqna misi naTesavi anzor
CikvaiZe. ori mkvleloba am patara qalaqisTvis
Zalzed bevria, Sinagan saq meTa saministrodan
maRalCinosanTa rekvebi ar wydeba, iTxoven
saqmis swraf gamoZiebas. ba tono levan, gTxovT
momaxsenoT saqmis viTareba, gamo Zieba ra sta -
diaSia amJamad.
levani. mogaxsenebT, batono da viT, rom mravali uZilo
Rameebis da dauRa lavi operatiuli muSaobis
Sedegad borotmoqmedebis kvals mivageniT da
isini davapatimreT. esenia qurdi-recidivistebi
balavaZe, ivaniseli da kitovani. eWvi gvaqvs, rom
am organizebul ban ditTa jgufs xelmZRv ane -
6
lobda gamocdili re cidivisti maTe Cargievi,
romelic aseve davapa timreT, magram sxva mize -
ziT, jerjerobiT misi monawileoba aRniSnul
saqmesTan ar mtkicdeba, mag ram imedia, bala va -
Zis, ivaniselis da kitovanis dakiTxvis Semdeg
isini gascemen Tavis xel mZR vanels da amiT misi
braleuloba damtkicdeba.
daviTi. gTxovT saswrafod dakiTxoT da da kiTxvis
Sedegebi momaxsenoT dRis nebismier dros.
levani. dakiTxvas dResve Sevudgebi da Se degebs aucile-
blad mogaxsenebT.
daviTi. aba Sen ici levan, Seni imedi maqvs (igi gamom -
Ziebels xels gauwvdis, daemSvidobeba da gadis
oTaxidan).
levani. (Rilaks aWers, Semodis oTaxSi serJanti da mas eub -
neba) momiyvaneT patimari balavaZe dasa kiTxad.
serJanti. aris mogiyvanoT patimari (serJanti gadis oTa -
xidan. ramodenime xnis Semdeg mas oTaxSi pati-
mari Semohyavs, xolo TviTon gadis).
levani. axlos modiT da skamze dajeqiT (patimari midis
da skamze jdeba. gamomZiebeli mwyralad Sexeda
patimars gamocdili TvaliT, balavaZe 30-32
wlis iqneboda, gamxdari da daleulia, viwro
mxrebze didi oTxkuTxa Tavi edo). balavaZe (da -
arR via dumili gamomZiebelma).
balavaZe. gismenT ufroso! (aswia Tavi patimarma).
levani. TqvenTvis gasagebi unda iyos, rom jiutobas azri
ara aqvs da yvelaze ukeTesi gza dana Saulis
sruli aRiarebaa.
balavaZe. diax, ufroso.
levani . maS aRiareT yvelaferi da gaaTaveT.
balavaZe. aki vaRiare, sxva raRa gindaT? (gaikvirva man).
7
levani. Tqveni aRiareba sruli ar aris. Tavi qurdad mo -
gaqvT da damwyebi jibgiriviT ki iqceviT, get -
yobaT vaJkacobis natamalic ar gagaCniaT, la -
Cari yofilxarT.
balavaZe. Cemi laCroba aravis gaugia, zogic ZiZigurs
kiT xeT da getyviT (waidudRuna balavaZem).
levani. eg uwin iyo, axla ki SiSs daubeCavebixar da
ivaniselis odenasac veRar eweviT, gajobes!
balavaZe. raSi majobes?
levani. vaJkacobaSi, ivaniselma savsebiT aRiara da naSau -
li da dawvrilebiTi Cvenebac misca gamo Ziebas.
balavaZe. eg xom mec gavakeTe, Tumca did vaJkacobad ar
Cag veTvleba.
levani. ara, Tqven SiSi gborkavT da cdilobT mTavari
daumaloT gamoZiebas.
balavaZe. ra mTavari?
levani. danaSaulSi Cargievisa da kitovanis mona wi -
leoba.
balavaZe . (borotad iRimeba) sakenks miyriT?
levani. srulebiTac ara.
balavaZe. ara ki ara, namdvilad. me rom sircxvilad ar mi -
maCn des CergievisTana piJonis saqmeSi gareva, da -
vakmayofilebdi Tqvens survilebs da getyo diT,
isic CvenTan iyo-meTqi da amiT dagimtkicebdiT,
rom me aravisi ar meSinia da arc vinmes vfarav,
kitovani ki namdvilad ar yofila.
levani. cruobT! da Tu gindaT, me erTxel kidev dagim -
tkicebT, rom ivaniselTan SedarebiT Se sab -
ralisi laCari xarT (mtkice xmiT miugo ga mom -
Zie belma. qurdi aimRvra da brazi mieria).
balavaZe. daamtkiceT? aba erTi damimtkiceT! (amoix -
riala man).
8
gamomZiebeli. keTili, mxolod unda gagafrTxiloT, rom
amiT ara marto Tqvens silaCres daamtkicebT,
ara med sasjelis Semsubuqebis ukanasknel Sans -
sac dakargavT.
balavaZe. sasjelis... (borotad Caicina). Torem me vici,
did SeRavaTs gamiwevT... iqneb ggoniaT, imitom
va Ria re danaSauli, rom Tqvengan lmobierebas
veli? eg xom Tqvenc ar gjeraT, lmobiereba...
mere raSi mWirdeba Tqveni lmobiereba, romelic
arasdros gamogiCeniaT? Cven kargad viciT,
rasac vake TebT, aseve Tqvenc, ra saWiroa es
komedia da suleluri agitacia? Tqveni saqmea
dagviWiroT, Cveni gagiqceT. axla Tqven gai marj -
veT, xval Cven movigebT oms da amden qaRaldsac
ar gaafuWebT. ufro mokle saubari gveqneba,
Tqven iciT Cveni kanoni, ra saWiroa amdeni la pa -
raki? Cargievi gainteresebT? inebeT da daumt -
ki ceT braldeba. Tumca is erTi piJoni vinme
Cans, magram mainc ar dagexmarebiT mis daWeraSi.
me mgonia, es Tqven Tvis naTeli unda iyos, Tqvenc
xom ar xarT gu Sin deli gamomZiebeli da
mSvenivrad unda gesmodeT Cveni.
levani. Tqveni daxmareba arca gvWirdeba, me mxo lod is
mindoda meTqva, rom metsaxeli Tqven Tvis swo -
rad SeurCeviaT, radgan ara marto ta niT, suli -
Tac `wupaka~ yofilxarT.
balavaZe. lanZRvas Tavi daanebeT, raca var, yvelam icis
da arc Sen gepareba eWvi Cems vaJkacobaSi.
levani. maS ratom ar aRiarebT Cargievis saqmeSi mona -
wileobas?
balavaZe. aki giTxariT, aseT piJonTan Cven saqme ar
gvaqvs-meTqi.
9
levani. styuiT da imdenad geSiniaT, am piJonis saxelis
gaxsenebac ki Tavzarsa gcemT.
balavaZe. ra saxels? (daiZaba qurdi).
levani. zedmet saxels, Tqveneburad `kliCkis~ (miego
gamomZiebelma da Tvali TvalSi gauyara qurds).
balavaZe (daibna). sainteresoa (gaiRima man), iqneb miTx -
raT, ra saxeli hqvia?
levani. swored amisTvis amogiyvaneT.
balavaZe. marTla? maS miTxariT da gaaTaveT.
levani. aCqareba saWiro ar aris, yvelaferis Tavis droze
gaigebT, mxolod gafrTxilebT, Tu SeecdebiT
xeli SemiSaloT, mkacr zomebs mivmarTav.
balavaZe. araferi mesmis (mxrebs iwevs).
levani. axlave yvelafers agixsniT, kargad momis mineT da
daimaxsovreT: weRan giTxariT, ivani sels Tqven -
ze meti vaJkacoba aRmoaCnda da saTq meli bo -
lomde Tqva-meTqi. axla me mas dagipiris pireb da
igi TviTon getyvis Cargievis metsaxels, magram
Tu rame moZraobiT an wamoZaxiliT SeecdebiT
ivaniselis SeCerebas, iZulebuli gavxdebi saTa -
nado zomebi miviRo, gasagebia?
balavaZe. ra Tqma unda, pirvelad xom ara var (icinis).
ivaniselma unda miTxras im arifis kliCka?
levani. swored ivaniseli getyviT. axla ki aq dabrZandiT,
rom ivanisels araferi aniSnoT da vidre nebas ar
dagrTavT, misi Sexedva an dalaparakeba ar gabe -
doT. (gamomZiebelma balavaZes karebis mopir-
dapire kuTxeSi zurgSeqceviT dasva, Semdeg sa -
var Zels daubrunda da zaris Rilaks TiTi
daaWira. serJanti Semovida). amoiy vaneT ivani -
seli. (balavaZe Tambaqos abolebs da gulgrilad
Sehyurebs mis win aRmarTul kedels, gamom -
10
Ziebeli qaRaldebs furclavs. serJanti ivani -
sels SemoeZRva). mand dasviT (ubrZana gamomZie -
belma da iqve karebTan mdgar skamze miuTiTa.
patimari skamze Camojda, serJanti iqve gaCerda).
rogor grZnobT Tavs? (SeekiTxa mindeli qurd
ivanisels).
ivaniseli. gmadlobT zrunvisaTvis, ara miSavs.
levani. Wriloba aRar gawuxebT?
ivaniseli. ara, yoveldRe dadis eqTani, wamalsa da
movlas ar makleben.
levani. xom ar gsurT saavadmyofoSi mogaTavsoT?
ivaniseli. sinazesa da nebivrobas Tqvengan Cveuli ara
var, aqac kargad vgrZnob Tavs (ivaniselma boro-
tad gaiRima).
levani. unda gesmodeT, rom gamoZiebas srule bi Tac ar
surs fizikuri tanjva mogayenoT, Tqven Tvis
sjobs saavadmyofoSi dawoliliyaviT, jer xom
mTlianad ar xarT gankurnebuli. iq ukeT mogiv -
lian, miT umetes, ukve aRiareT yovelive da axla
gamoZiebas mxolod formaluri mxareRa darCa
Sesasrulebeli. (qurdi ivaniselis Tva lebSi
sibrazem ielva).
ivaniseli. ras CamacivdiT Tqveni saavadmyofoTi, sxva
saqme Tu ara gaqvT, Tavi damanebeT da sa kanSi
gamgzavneT! (miugo ukmexad da fexze wamodga).
levani. dajeqiT (wynarad ubrZana gamomZiebelma). Tu ar
gsurT, Zalas aravin gatanT. rac Seexeba sakanSi
gagzavnas, moeswrebiT. axla ki gamoZieba bala -
vaZesTan gapirispirebT da gafrTxilebT, Cemi
nebarTvis gareSe mas arafers SeekiTxoT.
ivaniseli. ki magram aki yvelafers vaRiare. raRas
mapirispirebT?
11
levani. mSvidad! (mkacrad SeniSna gamom Ziebelma da
Semdeg ivanisels miubrunda). ai swored zogi -
erTi ram unda uTxraT balavaZes, zogsac misgan
moismenT da daadasturebT _ gasagebia?
ivaniseli. gasagebia.
levani. keTili (man saqaRalde gaSala, ivaniselis da
balavaZis dakiTxvis oqmebi amoiRo da win daido.
Semdeg dapirispirebis sufTa blanki monaxa da
anketuri monacemebis Sevseba daiwyo. patimrebi
Cumad isxdnen, ivaniseli Tambaqos abolebda,
mis gan zurgSeqceviT mjdomi balavaZe ki gisose-
bian fanjaras Sescqeroda da udardelad akaku -
nebda skamis sazurgeze. uecrad ga mom Ziebelma
smena daZaba, kakunma ritmuli xasiaTi miiRo. ga -
mom Ziebels garegnulad araferi SeumC ne via,
din jad gamohyavda asoebi. balavaZe ivani se li sa -
gan zurgSeqceviT mjdomi ganagrZobda kakuns,
ga momZiebeli xarbad iWerda yovel dartymas.
patimrebi oriode wuTs erTobian, Tan zus tad
asruleben gamomZieblis moTxovnas da erTxe lac
ar gadauxedavT erTmaneTisTvis. ka kuni Sewyda,
imave wams balavaZe gamomZieb li sa ken Semobrunda.
balavaZe. gadaifiqreT dapirispireba? (SeekiTxa igi
Tavxedurad gamomZiebels).
levani. mSvidad, balavaZe!
balavaZe. mesmis ufroso! (daakriWa kbilebi qurdma da ga -
marjvebliviT gadaxeda gamomZiebels. gamomZie -
belma ar SeimCnia gamoxedva, daxeda mis win arse-
bul furcels, romelzedac wertilebi da tire -
ebi iyo gamosaxuli. es morzes anbaniT saubari
iyo patimrebis kakunis saSualebiT, romelic
gamomZiebelma Cawera.
12
levani. SegiZliaT SemobrundeT.
balavaZe. vaa, aki gamafrTxileT, aRar geSiniaT?
levani. Tqveni da TqvenisTanebis arc rodis gvSi nebia
(mSvidad miego gamomZiebelma da daumata) gamo -
Zieba ukanasknelad gaZlevT winadadebas, aRia -
roT yvelaferi da amiT SeinarCunoT SeRa vaTis
ufleba. maS, ar icnobT Cargievs? (mimarTa
gamomZiebelma dacinviT balavaZes).
balavaZe. va _ es ra xaTabalas gadavekide, ramdenjer
unda giTxraT, ara-meTqi.
levani. (mimarTavs ivanisels). Tqven?
ivaniseli. warmodgena ara maqvs vin aris, moqalaqe
gamomZiebelo, me Tqven giTxariT, rogor gav -
qur deT tyeSeliaZis bina da rogor davWeri Tav -
dac vis dros TviTon tyeSeliaZe, giTxariT rom
am saqmeze wupaka maxlda, wupakamac daadastura
Cemi naTqvami, sxva raRa gindaT? ras gadamekideT
viRac CargieviT? daamTavreT saqme da mogveS -
viT! gvisudon, Torem Cemma mzem, mets dakiTx -
vazec veRar amomiyvanT. veRar amomiyvanT-meTqi,
eSmakma waiRos yvela gamomZieblis Tavi! (ivani -
seli cofebs yris).
levani. sasamarTlo naadrevia firuz, marto xom ar wax-
val, kitovansa da Cargievs ewyinebaT.
ivaniseli. kitovani am saqmeSi ar yofila.
levani. maS Cofuras gareSe gaaketeT es saqme? (dacinviT
SeekiTxa gamomZiebeli mindeli).
ivaniseli. es kidev vinRaa?
levani. (gaicinebs) mokle mexsiereba gqonia, firuz, gana
ase male dagaviwydaT kitovanis metsaxeli? an
iqneb kvaliaSvili ufro mogwonT? Tu kitovanis
mesame gvari girCevniaT, SemiZlia dagisaxeloT
13
(ivaniseli airia, Semdeg balavaZes esrola bo -
roti mzera). balavaZes ras uyurebT, mipasuxeT!
(ar eSveba gamomZiebeli, ivaniseli dums). Tqven
ras ityviT balavaZe?
balavaZe. me ra unda vTqva? (daiRrina man).
levani. gana dagaviwydaT raze SevTanxmdiT?
balavaZe. Cven, Cven SevTanxmdiT?
levani. cxadia, aki iTxoveT ivaniselTan damapi ris pireTo.
balavaZe. rao, viTxove? rodis viTxove? (gaocda balavaZe).
levani. sul naxevari saaTis win, aki SevTanxmdiT,
damepirispirebineT ivaniselTan.
balavaZe. mere ra?
levani. mere da is, rom uTxariT vin aris Cargievi da
gaaTaveT (wynarad miego gamomZiebelma. bala -
vaZes brazi moeria. Semdeg ivanisels miapyro
mzera da rodesac misi eWviani cqera SeniSna, ga -
cof da, mZulvarebiT Sexeda mSvidad moRimar
gamomZiebels).
balavaZe. ra gindaT Cemgan? (Caixixina brazianad).
levani. minda uTxraT ivanisels, vin aris Cargievi, kito-
vanze saWiro ar aris, ivaniselisaTvis es sa kiT xi
naTelia. (ivaniseli daiZaba, SekumSa muS te bi da
gaSmagebuli mzera balavaZes miapyro).
balavaZe. puSkaze ginda amiyvano? araferi SegeSalos.
levani. uTxari-meTqi!
balavaZe. (gabrazebuli yviris) ras SemomiCndi, me ra vici
vin aris!
levani. SiSma wagaxdinaT? aki Tqvi weRan.
balavaZe. me vTqvi? (brazisagan ena ebmeva).
levani. cxadia, Tqven.
balavaZe. ra, ra vTqvi?
levani. dagaviwydaT `Cerqezi~, _ `saSka Cerqezi~ (dinjad
14
damarcvla gamomZiebelma. balavaZe daWrili
nadiriviT wamoiWra skamidan. piri daaRo, raRa -
cis Tqma daapira, magram ver moas wro, ava zasaviT
iskupa ivaniselma, erTi naxto miT gadaev lo
magidas da vidre serJanti gaerk veoda, balavaZe
qveS amoido. imave wams mindeli ivanisels eZgera,
gamomZiebeli gons mosul ser Jants mieSvela da
rogorc iqna naxevrad mimxvr Cali balavaZe gamx-
ecebul bandits xelidan gaagdebina).
ivaniseli. suka, prastitutka, legavi stukaCo! me maCu -
mebdi, TviTon ki yvelani Cagvagirave, TxasaviT
gayide? (balavaZisaken iwevs, serJanti mas xel-
borkils adebs. balavaZe munjiviT zis).
levani. gaiyvaneT ivaniseli sakanSi (is gaiyvana serJantma
da dabrunda. balavaZem nadiriviT daiz muvla da
skamidan wamoxta, magram ser Jant ma xeli gadau-
grixa da skamze dasca). mSvidad balavaZe, Tqveni
TamaSi damTavrda (da fexze wamodga).
balavaZe. es ra miyavi, ra miyavi-meTqi, Seni oxeri deda..!
levani. wynarad, Torem karcerSi moxvdebiT!
balavaZe. me, me gamyidveli, gamcemi? uh Seni deda..! (cdi -
lobs xelidan dausxlites serJants).
levani. gaiyvaneT! dReisaTvis kmara, danarCeni Semdeg,
roca damSviddeba (ubrZana gamomZie bel ma ser -
Jants. balavaZe ZaliT gaaTries. magididan
furcels iRebs, xelSi iWers da ambobs). ise gaeb-
nen maxeSi, rom jerac ver gaugiaT, es swored is
ukanaskneli rgolia, romelic kitovans gastexs
da WaRarasac aalaparakebs. (gamomZiebeli fan-
jaras aRebs, mere zars rekavs da serJants ubr -
Zanebs kitovanis amoyvanas). gadamwyveti brZola
iwyeba. (karebSi kitovanis gauparsavi saxe ga -
15
moCn da, Semdeg mTeli taniT SemoimarTa, manZili
karebidan sawer magidamde swrafi moZraobiT
gaiara da miupatiJeblad Camojda kuTxeSi mdgar
skamze. fexi fexze gadaido da papirosi gaabola.
gamomZiebelma mSvidad SeaTvaliera kitovani).
fexi CamoiReT, samikitnoSi rodi xarT!
kitovani. vaa, gana samikitno miliciaze uaresia? (fexi
CamoiRo, papirosi tuCebis kuTxeSi moiq cia da
xelebiT muxlisTavebs daebjina).
levani. mwyralad Sexedavs patimars, magidis ujridan
dakiTxvis Seuvsebel blanks amoiRebs da win
dadebs). Tqveni gvari?
kitovani. va, guSin ara mkiTxe, veRar daimaxsovre?
levani. me namdvil gvars gekiTxebi.
kitovani. mec naturs geubnebi, raRa.
levani. maS, ar gindaT Tqveni gvari daasaxeloT? Tumca
ar aris gasakviri, Tqven xom mraval gvars
atarebT.
kitovani. arc imdens, rom damaxsovreba ver SevZlo (Cai -
cinebs patimari).
levani. maSin CamoTvaleT Tqveni gvarebi.
kitovani. Zalian bevri mogivaT, TqvenTvis erTic sak-
marisia (kvlav icinis cru kitovani).
levani. keTili, raki ara gsurT, me getyviT, bral debulo
kvaliaSvilo, igive daviTiZe, igive `Co fura~,
igive ...
kitovani. saWiro aRar aris, miageniT! gaqeqeT ukve? (Seaw -
y vetina patimarma).
levani. ra Tqma unda, Tqven xom pirvelad ar zixarT da
mSvenivrad iciT Tqvens srul vinao bas davad -
gendiT.
kitovani. momilocavs, maRariCi Cemzea, raRa!
16
levani. lazRandarobas Tavi daanebeT da Tqven Tavze
ifiqreT, nuTu ar mogwyindaT amdeni borote-
ba?
kitovani. aba, egeTebi ar iyos! me TviTon SemiZlia visac
ginda agitacia gauwio.
levani. vxedav, magram mainc, nuTu borotebaSi unda
daasruloT Tqveni sicocxle?
kitovani. vaa, am cxovrebaSi yvelas Tavisi gza aqvs. xom
gagigoniaT, vin sad jdeba, misi adgilic iq ari -
so, mec Cemi adgili mominaxia da purs amiT vWam.
levani. adamianis sisxliT dambal purs?
kitovani. sisxlian saqmeze me ar davdivar, sufTa samu -
Saos mivdev, rac cudad daudevT, aviReb da
morCa!
levani. da ase gindaT dalioT sicocxle?
kitovani. kidev agitacias iwyebT? (moiRuSa patimari).
levani. Tundac ase iyos, gana cudi iqneboda patio san
gzas dasdgomodiT?
kitovani. xeli aiReT da... patiosan gzas... ese igi qarxa -
naSi vimuSao, ofli vidino da Tvis bolos raRac
groSebi momigdon? mama gicxondaT, meti saqme
ara maqvs!
levani. bevri qurdi gamosworda, patiosan cxov re bas
Seudga, Sromas mieCvia, nuTu Tqven ar SegeZloT
es?
kitovani. gamos worda... es TqvenTvis gamosworda, erTi
zedmeti viri SeiZineT raRa, Cven ki gviRalata,
gagvyida, bevrs es sikvdilad daujda. (patimari
gabrazda da moiRuSa) ici ra, ufroso, Tu agita -
ciis saqnelad amomiyvane, Tavi damanebe, sul
erTia araferi gamogiva.
levani. keTili, Tqveni braldebis saqmes daub run deT.
17
kitovani. ase jobia (fexi fexze Semoido).
levani. swored dajeqiT-meTqi. (gabrazebuli) ge yoT,
rac iTavxedeT, Tqven gamomZieblis kabi netSi
xarT da ara qurdebis bunagSi. (patimari gas-
worda da fexi CamoiRo). romelia Tqveni namd -
vili gvari?
kitovani. romelic Tqven mogewonoT, is CaTvaleT.
levani. es pasuxi ar aris. (patimari mxrebs iCe Cavs).
dumxarT? Tavi ki qurdad mogaqvT, Zvel qurdad.
Tumca Cans, qurdadac ar vargixarT da SiSiT da -
be Cavebuli lazRandarobiT cdilobT Tavis daZ v -
renas, Tqven mxolod laCari xarT da sxva
araferi!
kitovani. (Tvalebs abrialebs) lanZRvas Tavi daanebeT,
Cemi laCroba jer aravis uTqvams. es Tqvenc
gamoscadeT im kaxpas saxlSi.
levani. maSin tyavs icavdiT, eg laCris vaJkacobaa, xolo
roca CavardiT, sakuTari gvaric dagaviwy daT.
kitovani. kmara, me laCari ara var, magram Tu SenTvis ase -
Ti mniSvneloba aqvs , gaixare, kvaliaSvili var,
Semdeg daviTiZe, nioraZe, geyofa?
levani. keTili, sad gaicaniT balavaZe da ivanise li?
kitovani. TbilisSi.
levani. ramdeni xania icnobT?
kitovani. ramdenime welia.
levani. vin gagacnoT?
kitovani. eg Tqveni saqme ar aris, me aravis Cagiravebas ar
vapireb.
levani. rodis CamoxvediT quTaisSi?
kitovani. 8 ianvars.
levani. Tqveni Camosvlis mizani?
kitovani. gastrolebze viyaviT raRa (Tan icinis), magram
18
erTi saqmec ar dagviwyia, ise daviwviT im Zuknas
saxlSi.
levani. maS aravin gagiZarcvavT?
kitovani. va, ara meTqi, xom giTxariT, ver movaswariT.
levani. (gamomcdlad miaCerdeba patimars, patimarmac
gamomwvevad gauswora mzera) mismineT, kva liaS -
vilo, weRan giTxariT, Tavi profesional qur-
dad mogaqvT da SegirdiviT ki irjebiT. gana ar
gesmiT, rom gamoZiebisaTvis yvelaferi naTe lia
da braldebis aRiarebis meti ara dagrCe niaT ra?
kitovani. ara marTla? (ukvirs patimars).
levani. namdvilad! magram xom giTxari, laCari xar-meTqi,
geSinia aRiarebis.
kitovani. me arafris meSinia, Tqven ki tyuilad cdilobT
muSkaze ayvanas, me aravis ar gavyidi, sxva eZieT.
levani. arc aravin gTxovT, uTqvenodac viciT yvelaferi.
kitovani. maS me raRad mekiTxebiT?
levani. imaT, rom Tu odnav SegrCeniaT Tqveni qur duli
Tavmoyvareoba, abdaubdas Tavi daane beT da yve-
laferi gviambeT.
kitovani. Cemgan verafers gaigebT.
levani. gavigebT, kvaliaSvilo, Tqven TviTonve ityviT,
rodesac darwmundebiT, rom gamoZiebam yve-
laferi icis.
kitovani. magas vnaxavT.
levani. keTili, dakavebisas Tqven winaaRmdegoba gaswieT
da oper-muSakic mZimed dasWeriT, es erTi.
meore, Tqvenve aRmogaCndaT 4 revolveri da
mravali vazna, am faqtebs xom ar uaryofT?
kitovani. rac marTalia, marTalia!
levani. grZelaZem amogicnoT da dagipirispirdaT kide-
vac. mgoni esec ar unda iyos tyuili.
19
kitovani. esec marTalia.
levani. Zalian kargi. qalis motacebis zRapari Tqven
TviTon uaryaviT, aRar mogewonaT, axla TqviT,
sad dasWres ivaniseli?
kitovani. CxubSi dasWres.
levani. styuiT!
kitovani. maS Tqven daamtkiceT, sad dasWres (Caicinebs
patimari).
levani. Cven ukve davamtkiceT, kvaliaSvilo da jiutobas
azri aRar aqvs.
kitovani. ra daamtkiceT?
levani. is, rom ivaniseli tyeSeliaZem dasWra, ai im tye -
SeliaZem, Tqven rom gaZarcveT da moh kaliT.
kitovani. Cven aravin ar gagviZarcvavs.
levani. gvianRaa, xelTaTmanebma gagcaT, sisxlis analiz-
mac daadastura.
kitovani. araferi mesmis (mxrebs iCeCavs).
levani. agixsniT (gamomZiebeli magidis ujridan xel -
TaTmanebs iRebs da patimars win udebs). es xel -
TaTmanebi ecva ivanisels, rodesac tyeSe -
liaZis binaSi Sevida. daWris Semdeg fanjridan
gadmoxtomisas, siCqareSi marjvena xelis Sua
TiTi fanjaraze lursmans SeaWra da iqve
sisxlis kvalTan xelTaTmanis ramdenime Zafi
dastova. xedavT? xelTaTmani swored im ad -
gil zea gaxeuli da sisxlic etyoba. es xel -
TaTmanebi Tqvens Cemo dan Si vipoveT, saTanado
eqspertizac Cavata reT. ai, daskvnac inebeT.
(gamomZie belma patimars furceli win daudo)
waikiTxeT da TviTon darwmundebiT. (patimarma
zedac ar daxeda saeqsperto aqts, papirosi
amoiRo, mou kida da gaa bola. gamomZiebelma
20
xelTaTmanebi isev ujraSi Cayara, eqspertizis
aqtic saqa RaldeSi Casdo). exla xom gesmiT,
rom Tqvens jiutobas araviTari azri ara aqvs?
ras ityviT. (patimari dums). ras ityviT-meTqi
(xmas auwia ga momZiebelma).
kitovani. (gabrazebuli ityvis) vah dedasa, sad Cavvardi!
(Tan gametebiT dairtyams mkerdze muStsa da
ityvis) afsus, Cofur!
levani. ase (iRimeba gamomZiebeli) xom xedavT, gza aRara
gaqvT.
kitovani. vxedav raRa, sufTad gimuSaviaT.
levani. maS...
kitovani. maS is, rom Cemi banki gakotrda, daviwvi raRa,
Tqven moigeT. mkiTxeT da getyviT, getyviT, raRa
(brazobs).
levani. keTili. aba daviwyoT, rogor da ra piro bebSi
gaZarcveT bina da mokaliT tyeSeliaZe?
kitovani. (cotaxans dums, Semdeg xels Caiqnevs da daiwyebs
laparaks) eg saqme erTma vinmem mogvca, hoda, Cvenc
wavediT, vicodiT binis patronebi saxlSi ar iyv-
nen, magram albaT saqmis momcems SeeSala, saxlSi
patronebi dagvxvdnen, eZinaT. is iyo saqmec
movaTaveT, rom kacma gaiRviZa. me ukve fanjaraSi
gadavdiodi. is mamaoxeri ivanisels eZgera, imanac
dana daartya, xolo TviTon fanjridan gadmovar-
da mucelSi daWrili. qalmac gaiRviZa da yvirili
daiwyo, Cven ki aviTeseT. ase iyo, raRa.
levani. ramdeni iyaviT?
kitovani. me, wupaka da firuza.
levani. ivaniseli?
kitovani. ho, ivaniseli, firuza, raRa!
levani. saqme vin mogcaT?
21
kitovani. ee, eg ra Tqveni saqmea?
levani. maS, ar gindaT TqvaT?
kitovani. (moiRuSa) ici ra giTxra? Sen Cveni wesi kargad
ici, vinc ar damwvara, imis gayidva ar iqneba. Tu
aseT rames kidev mkiTxav, Cemma mzem, sul gav Cum -
debi.
levani. keTili (gaeRimeba), dro mova da saqmis momcemsac
daasaxeleb, jer ki ganvagrZoT. ro gor SexvediT
binaSi?
kitovani. ise ra, rogorc sxva binaSi SevsulvarT, du du -
kebi ar dagvikravs.
levani. erTxel giTxariT, nu lazRandarob-meTqi
(Seutia gamomZiebelma).
kitovani. va, ras cxarob, ufroso, mkiTxe da gipasuxeb,
sxva raRa gindaT?
levani. me gekiTxebiT, rogor SexvediT daketil binaSi?
kitovani. fanjara gavaReT da SevediT.
levani. Signidan daketili fanjara rogor gaaReT?
kitovani. va, ma risi ostatebi varT, Tu fanjarasac ver
gavaRebT? (gaikvirva patimarma).
levani. ar gindaT TqvaT?
kitovani. gavaReT da SevediT, morCa da gaTavda!
levani. kargiT, ra waiReT saxlidan?
kitovani. cota ram, Cven baraxloze ar vmuSaobT, antika
rameebi mogvwons (gaiRima cru kitovanma).
levani. mainc ra waiReT?
kitovani. ori oqros saaTi Tavisi cepoCkebiT da 25000
maneTis obligaciebi.
levani. ki, magram saqmis momcemma giTxraT, rom oqros
saaTi da obligaciebi iyo mosaparavi?
kitovani. ara, iman saqme mogvca.
levani. es rogor gavigoT?
22
kitovani. ise ra, rogorc vambob, saqme mogvca da Cvenc
waviReT.
levani. saqmis momcemi tyeSeliaZis naTesavi iyo?
kitovani. me ra vici vin iyo!
levani. Cven ukve vipovneT is vinc iyo.
kitovani. marTla? maS hkiTxeT da getyviT.
levani. ara, kitovano, kiTxviT veRar vkiTxavT.
kitovani. ver kiTxavT, raTa?
levani. Tqven xom mohkaliT igi, Seubraleblad moh -
kaliT!
kitovani. movkali? vin movkali? (xma aukankalda).
levani. anzor CikvaiZe, saqmis momcemi.
kitovani. tyuilia, aravin ar momiklavs, CikvaiZes ar vic-
nob, tyuilia (yviris patimari).
levani. ai, nervebmac giRalataT. mSvidad, kitovano, ras
erCodiT CikvaiZes?
kitovani. tyuilia, CikvaiZe Cven ar mogviklavs, arc vici,
vin aris.
levani. mohkaliT-meTqi!
kitovani. Sen sveli saqmeebis Cvenze akidebas Tavi daa -
nebe, Cven qurdebi varT da ara banditebi.
levani. keTili, am sakiTxs kidev daubrundebiT, axla ki
mipasuxeT, visi manqaniT moitaceT qi rurgi
grZeliZe?
kitovani. xalturis manqaniT.
levani. sisuleleebs Tavi daanebeT! saWesTan Tqven
ijeqiT. grZelaZem amogicnoT. vis gamoar T viT
manqana?
kitovani. (dabneulia) me ar vici, wupakam moiyvana.
levani. styuiT!
kitovani. va, geubnebi, ar vici-meTqi.
levani. maS me getyviT, daviT qavJaraZes gamoar TviT.
23
kitovani. me qavJaraZes ar vicnob.
levani. ara, icnobT, Zalian kargad icnobT!
kitovani. vis vicnob?
levani. daviT qavJaraZes, `kitras~, ai vis. tyui lad
uaryofT, es ukve dadgenilia, Tu ar gjeraT,
dagipirispirebT. ityviT Tu ara?
kitovani. (motexilia). marTalia, vaRiareb, rom manqana
qavJaraZis iyo.
levani. ratom qavJaraZe ar marTavda manqanas?
kitovani. man ar icoda, ra saqmeze mivdiodiT, arc Cven
gvindoda gaego.
levani. romeli saqme?
kitovani. tyeSeliaZis saxlis gaqurdva.
levani. maS aRiarebT, rom tyeSeliaZis binis gasaqur-
davad qavJariaZis manqaniT iyaviT?
kitovani. vaRiareb, swored misi manqaniT viyaviT.
levani. sad gaicaniT qavJaraZe?
kitovani. TbilisSi gavicani.
levani. rodis da ra viTarebaSi?
kitovani. gasul zafxulSi, Tve ar maxsovs. erT kom pa -
niaSi SevxvdiT. zars vTamaSobdiT, xoda naRdis
garda 1000 maneTi valic movuge. erT kviraSi
unda Caebarebina, magram aiTesa. quTaisSi Camo -
suli SemTxveviT Sevxvdi, fuli movTxove, Sem -
deg SevTanxmdiT, manqana eTxovebina ori dRiT
da valsac gadaxdilad CauTvlidi.
levani. Semdeg?
kitovani. ra gza hqonda, maTxova.
levani. rodis mouyvaneT qavJaraZes manqana?
kitovani. meore dRes Ramis 2 saaTze.
levani. sad?
kitovani. Tavis binaze.
24
levani. keTili, vin aris is WaRara kaci, romelic grZe la -
Zis mosataceblad gaxldaT?
kitovani. erTi Cemi Zmakaci.
levani. vin Zmakaci, daasaxeleT!
kitovani. me ukve giTxariT, eg Cven karabadinSi ar sweria-
meTqi.
levani. aki daasaxeleT qavJaraZe, ra gansxvaveba?
kitovani. qavJaraZe arifia, arifi ki saTvalavSi ar aris,
rac Seexeba Cvens xalxs, naWer-naWeradac rom
amkuwoT, ar gavyidi.
levani. gamodis, rom CikvaiZe Tqveni kaci iyo, maS, rad
mohkaliT?
kitovani. me giTxariT, rom ar vicnob viRac mudreg
CikvaiZes, ras gadamekideT? (Rrialebs pati-
mari).
levani. rad mohkaliT-meTqi?
kitovani. (fexze wamoiWreba) Tqven ra, tyuilubralod
gindaT gamiSvaT rasxodSi? (Caixriala patimar-
ma).
levani. dajeqiT! amis Sesaxeb maSin unda gefiqraT, roca
mkvlelobas sCadiodiT. (patimarma muSti pirSi
Caido da ikbina). gvianRaa TiTze kbena, TqviT,
ratom mohkaliT CikvaiZe da gaaTaveT!
kitovani. ar momiklavs-meTqi! axla Tu gindaT dilamde
mkiTxeT, aRar gipasuxeb, giTxari qurdi var da
ara banditi!
levani. keTili, magis droc mova. ra uyaviT na Zarcv
nivTebs da obligaciebs?
kitovani. SevasuxareT.
levani. sad da vis mihyideT?
kitovani. va, adgilis meti raa, quTaisSi xom ar davala -
gebdiT.
25
levani. isev tyuilebi daiwyeT?
kitovani. me giTxariT, Cemi banki gakotrda, amitom
simarTles vaRiareb.
levani. tyuili angariSia, Tqveni xelis damcle li ukve
dapatimrebulia.
kitovani. vaa! vin aris?
levani. male SegaxvedrebT.
kitovani. SemaxvedrebT da SemaxvedreT! egec me vitiro?
levani. maS ratom ar ambobT?
kitovani. imitom rom ar vici.
levani. vin mogcaT werili, romelic deviZes miutaneT?
kitovani. erTi kaci Camovida gadasaxlebidan da iman
momca.
levani. ra gvaria da sad aris amJamad?
kitovani. va, Zalian bevri mogivaT, eZebeT da ipoviT.
levani. rad gindodaT werili?
kitovani. aki giTxariT, quTaisSi gastrolebze wamove -
diT, hoda, uxifaTo bina rom gvqonda, es werili
gamoviyeneT.
levani. werili Tqven tyeSeliaZis binis gaZarc vamde
CamoitaneT?
kitovani. sworia. mere ra?
levani. is, rom maSin marto iyaviT Camosuli da...
kitovani. da arcerTi saqme ar damiwyia? marTalia Ca mo -
vedi, giorgaZis coli vnaxe, bina Sevigule da
wavedi.
levani. Tqveni Camosvlis mizezi tyeSeliaZis binis gaqur-
dva iyo?
kitovani. ara, eg SemTxveviT gamovida. Cven sul sxva saqme
gvqonda, magram ver gavakeTeT firuzas daWris
gamo. (gamomZiebeli wamodga, fanjara farTod
gamoaRo. sasiamovno sigrile SeigrZno, kabinet -
26
Si SesamCnevlad gasufTavda haeri. mindelma
fanjara daxura da savarZels daubrunda).
levani. kitovano! (patimarma Tavi aswia) xom xe davT, jiu-
tobas azri aRara aqvs, sTqvi yovelive da gaa Tave.
kitovani. va, kidev darCa rame? rac gamikeTebia, miTqvia,
rac ar gamikeTebia, tyuils xom ar vikisreb?
levani. sxvis danaSauls Tqven aravin gabralebT, xolo
rac gaakeTeT, amaze pasuxs gagebinebT.
kitovani. maS arada, me vici, sanatoriumSi gamgzavniT
(Cai cina patimarma).
levani. kidev erTxel gekiTxebiT, vis mihyideT naparavi
nivTebi?
kitovani. mec kidev erTxel gipasuxebT, erT vinmes.
levani. xotoveli salams giTvliT, vaxtang.
kitovani. vin... vin miTvlis?
levani. xotoveli, ioseb xotoveli (eRimeba ga mom Ziebeli).
kitovani. es kidev vinRaa? (gaukvirda patimars).
levani. ioseb xotoveli, aRar gaxsovT, wyaltubos nawar-
mi Zexvi rom gamogigzavnaT?
kitovani. araferi mesmis!
levani. rogor ar gesmiT, gana deviZis qali Tqven ar
gagzavneT masTan? iqneb amasac uaryofT.
kitovani. hoo, xotoveli? ioska? rogor ara, gamaxsenda,
maRaziaSi rom muSaobs?
levani. swored is, xom ar gindaT SegaxvedroT?
kitovani. ratom unda SemaxvedroT?
levani. ubralod, SegaxsenebT, ra gadagixadaT moparuli
nivTebsa da obligaciebSi da kidev...
kitovani. kidev ra? (gabrazda patimari).
levani. da kidev... (gaaWianura sityva gamomZie belma)
salams gadmogcemT Cargiev maTesagan anu `saS-ka
Cer-qezi-sagan~ (damarcvla sityvebi ga momZie belma).
27
kitovani. (gamxecebuli wamoiWra, sakinZe gaiglija) me
araviTar Cargievs ar vicnob, gesmiT? araviTar
Cerqezs! (patimris yvirilze serJanti SemoiWra
da muStebmokumul patimars uknidan mxrebSi
swvda).
levani. SewyviteT Rriali! (patimari gamomZieb lis ken
moiwevs). axlave SewyviteT-meTqi (yviris gamom -
Ziebeli).
kitovani. ar vicnob, ar vicnob-meTqi!
levani. gauSviT da wyali miawodeT, damSviddeba. (ser -
Jantma xelebi SeuSva patimars da wyliT savse
Wiqa SesTavaza. patimarma xarbad Sesva, jibe
moiqeqa, magram papirosi gamoleoda). moswieT
(gauwoda mindelma kolofi, patimarma akankale-
buli xelebiT Zlivs amoiRo papirosi, magram
asanTis gakvra ver SesZlo, ramdenime Reri
gatexa. serJanti mieSvela, anTebuli Reri miawo-
da, patimarma Rrmad moqaCa, erTxel, meored,
kidev erTxel). dagvtoveT (ubrZana mindelma
serJants, serJantma wynarad gaixura kari).
dawynardiT? Zlier gSinebiaT `Cerqezis~, Tumca
Tavi vaJkacad mogaqvT.
kitovani. me arvis ar meSinia, miT umetes viRac Cargievis.
levani. ara, geSiniaT, ufro metic, isterikebi mog diT.
yvelas tvirTs Tqven ver aswevT, vaxtang kva -
liaSvilo, gaiWylitebiT.
kitovani. me aravis tvirTs ar vewevi, Cemic meyofa.
levani. eg rom gesmodeT, Tqvens Tavze izru neb diT da ar
SeecdebodiT sxvisi danaSaulis aRe bas.
kitovani. Tqven Cemze nu zrunavT, uTqvenodac iolad
waval rogorme.
levani. maSasadame `Cerqezs~ ar icnobT!
28
kitovani. giTxariT, ara-meTqi! (daiRriala patimarma).
levani. arc xotoveli gagigzavniaT masTan?
kitovani. es kidev saidan moitaneT?
levani. Tqven cudi konspiratori xarT, Cofur (gaiRimebs
gamomZiebeli), Tumca Tavi gamocdil qurdad
mogaqvT, sinamdvileSi yvela Tqveni nacodvi-
lari veeberTela kvals tovebs, Cargie vic Tqven
unda gimadlodeT Cavardnas.
kitovani. ayvanas mipirebT? (brazobs).
levani. ara, raTa! simarTles geubnebiT, Tqven ggo niaT
didi konspiracia gamoiCineT, rodesac xoto -
vels gaagebineT rodis da romel saaTze gamoc -
xa debuliyo 407 nomerSi baskakovasTan? an iqneb
ggoniaT, raki gulubryvilo qalis motyueba
SesZeliT, gamoZiebac motyuvdeboda? SecdiT,
kvaliaSvilo, motyuvdiT: yvelaferi piriqiT
moxda da rogorc Tqven, ise `Cerqezic~ orive
fe xiT gaebiT xafangSi.
kitovani. ar mesmis raze laparakobT!
levani. kmara, vaxtang, nuTu imdenad dagabniaT SiSma, mar-
tivi WeSmaritebac sadavod gindaT gaxadoT?
kitovani. geubnebiT, ar vici raze laparakobT.
levani. nuTu? (gamomZiebeli saqaraldedan foto suraTs
iRebs da patimars awvdis). ai inebeT da darw -
mundebiT Tqvens sulelur konspiraciaSi, iqneb
amis Semdeg mainc geyoT gambedaoba da Seu -
rigdeT Tqvens srul Cavardnas. (patimari uxali -
sod CamoarTva fotosuraTi, sadac 50 maneTiani
iyo gamosaxuli, mxrebi aiCeCa da ukan daubruna
gamomZiebels). icaniT?
kitovani. ra vicani?
levani. fuli, romelic deviZes gaataneT xota velTan.
29
kitovani. aba Sena yofilxar ai (icinis). gegoneba bol Se -
vikebs mxolod erTi cali xuTTumniani moeWraT
da isic ueWvelad Cemi dasturiT, rom Sevxedav
Tu ara, xelaT vicno.
levani. lazRandarobas Tavi daanebeT, kitovano!
kitovani. Cemma mzem, stranni vinme xarT-meTqi, ara saidan
moitaneT, rom es CakartoCkebuli 50 maneTiani
ueWvelad Cemi nacnobia?
levani. maS uaryofT?
kitovani. va, Sari Tu ginda es ari. ai iqneba axali isic
miTxraT, am 50 maneTians ranairi metrika da pas-
porti aqvs?
levani. getyviT, aucileblad getyviT.
kitovani. vaa! ai seiri Tu ginda, es iqneba. ai maS moita
maCvene. ro erTi jigrianad gavicino raRa.
levani. keTili, Tavis droze yvelafers giCve nebT, jer ki
Semdeg kiTxvaze mipasuxeT: vin mogcaT baskako-
vis misamarTi?
kitovani. visi misamarTi?
levani. tania baskakovas misamarTi.
kitovani. aki giTxariT, ar vicnob viRac oxer baskakovas.
levani. maS visTan unda gamocxadebuliyo xo toveli 15
ianvars saRamos 10 saaTze?
kitovani. eg me saidan unda vicode?
levani. swored Tqven unda icodeT, aki ase daavaleT
xotovels.
kitovani. ramdenjer unda giTxraT, xotovelisaTvis
araferi damivalebia-meTqi.
levani. Tqven ase ggoniaT?
kitovani. ma ise unda megonos, rogorc Tqven gindaT?
levani. ara, kvaliaSvilo, magram arc ise, Tqven rom
gindaT. aba am suraTs erTxel kidev daxe deT,
30
kargad daakvirdiT da Semdeg mipasuxeT (gamom -
Ziebelma 50 maneTiani banknotis foto asli
axlos miuwia patimars).
kitovani. va, vnaxe da is iyo. axla zepirad xo ar unda
viswavlo.
levani. daxedeT. daxedeT da mipasuxeT, es ra aweria?
kitovani. ra vici, ra sweria. `tania~ da raRac cifrebi,
et yoba, viRacas finansTa ministroba dauwyia
(gaicina patimarma).
levani. gana, naweri ar gecnobaT?
kitovani. mee?
levani. ho, Tqven.
kitovani. ra Tqma unda ara, egeT xalxTan saqme ara maqvs.
levani. (furceli amoiRo, romelzedac ori sityva iyo
da werili da kitovans gauwoda). es naweri Tqvenia?
kitovani. mere ra, rom Cemia, es xom Tqven TviTon da -
mawerineT.
levani. maS, kargad daakvirdiT, fulze da Tqvens mier
Cemi TxovniT am qaRaldze daweril rusul sity -
vaSi `tania~, orivegan erTi da igive Sec domaa
daSvebuli.
kitovani. mere eg me raSi mexeba?
levani. sainteresoa?
kitovani. ra aris saintereso?
levani. Tqveni qceva. siraqlema gagigoniaT vaxtang?
kitovani. mere ra!
levani. is, rom Tu siraqlema gagigoniaT, iqneb isic iciT,
am cxovels erTi metad suleluri Cve va rom aqvs.
kitovani. suleluri Cveva?
levani. ho, suleluri, roca monadireebi daedevnebian.
Tavs frTis qveS malavs da ase hgonia, mdevari
movatyueo.
31
kitovani. mere me raSi mekiTxeba Tavs malavs Tu traks?
levani. Tqvenc ase iqceviT, Tumca siraqlemaze meti
mogeTxovebaT.
kitovani. aba, egeTebi ar iyos, me siraqlema ara var.
levani. siraqlemaTa sabednierod, magram davub run d eT
saqmes. maS es naweri ar gecnobaT?
kitovani. ara meTqi!
levani. keTili. gamodis, rom eqsperti Secda. (ga -
momZiebelma dinjad CaikiTxa eqspertis daskvna)
`50 maneTian banknotis fotoaslze arsebuli
rusuli warwera `tania~ Sesrulebulia vaxtang
ilarionis Ze kitovanis, igive gigla gaiozis Ze
kvaliaSvilis mier~. ras ityviT?
kitovani. amas eqsperti wers?
levani. cxadia, eqsperti, eqsperti kaligrafi.
kitovani. maS eg eqsperti ki ara, tutuci yofila.
levani. jiutobas azri aRar aqvs kitovano.
kitovani. eg sakenki sxvas dauyare, me ki SemeSvi. agita -
ciiT sakenks ki ara, mwvads aRar vWam.
levani. maS, ar gindaT aRiaroT?
kitovani. rac gamikeTebia, miTqvia, sxvis saqmes ki tyui -
lad ver makisrebineb, gaigeT, ver makisrebinebT-
meTqi! (brazobs).
levani. kitovano, Tqven pirvelad ar zixarT da ueWvelad
gesmiT, rom gamouval mdgomareobaSi xarT moq -
ceuli. imis Semdeg rac Tqven aRiareT, sisule-
lea wvrilmanebis uaryofa, es arafers mogcemT.
sjobs bolomde miiyvanoT dawyebuli saqme.
kitovani. me ar vjiutob, giTxariT, rom bina gavqurdeT.
tyeSeliaZe me ar damiWria, naqurdali nivTebi da
obligaciebi gavasuxareT. mowmeebi Tqven ar
gyavT da verc daiWerT, gagifrindaT. xotoveli
32
am saqmeSi ar yofila, Cargievs ar vicnob, arc
viRac baskakovas. vikisre isic, rom eqimi grZe -
liZe movitaceT. vinc CemTan iyo, wavida, mis sa -
xelsac ver gaigebT, puSkebi Cemi ar aris, iva -
niselmac dagidasturaT. Cemi rom iyos, mainc
ver gaigebT, vin momca. sxva ra gindaT, Tavi dama -
nebe da saqme daamTavre. barem misudon da morCa,
saidanac movsulvar, isev iq waval.
levani. ase iolad ver waxvalT.
kitovani. mets xom ver amkidebT, 15 wlis srokze mets xom
ver momcemT.
levani. CikvaiZis mkvleloba? eg ra dagijdebaT,
dafiqrebulxarT?
kitovani. magaze iman ifiqros, vinc mokla. Cven ar
gagvikeTebia, ver agvikidebT. sul erTia `sudi~
ver dagvimtkicebs.
levani. ueWvelad dagimtkicebT, es aris rom dros
wagvarTmevT mets.
kitovani. xo da, roca dagvimtkicebT, maSin vilapara -
koT.
levani. keTili, keTili, kitovano. dReisaTvis kma ra,
imedi maqvs moifiqrebT da Semdeg dakiTx vaze
met gonierebas gamoiCenT (miugo mindelma da
morige milicieli gamoiZaxa). waiyvaneT patimari
(ubrZana Semosul serJants. kitovani zantad
wamodga, SeCveuli kacis ieriT daiwyo xe lebi
zurgs ukan da da nela gavida karebSi. gamomZie -
beli Cafiqrebuli darCa da dascqeris magi-
dazed dayril qaRaldebs, ucbad kari iReba da
karebSi polkovnik balanCivaZe gamoCnda).
daviTi. gamarjoba levan. rogor Cafiqrebulxar (ga -
momZiebeli ucbad gamoerkva). Cans, Zalze daR -
33
lilxar, levan, Tu Cemi Semosvla ver gaige
(ganagrZo polkovnikma da xeli gauwoda).
levani. gamarjobaT, daviT iliC, marTlac odnav davi -
Rale (gaiRima mindelma da magrad CamoarTva
gamowvdili xeli).
daviTi. rogor midis saqme, aris raime axali? (See kiTxa
polkovniki da savarZelze daeSva).
levani. aris, daviT iliC, deviZis binaSi Sepyro bilma ban-
ditebma ZiriTadSi aRiares danaSauli.
daviTi. Cargievi?
levani. dRes misi metsaxeli davadgine _ `saSka Cerqezi~.
daviTi. `saSka Cerqezi~? mereda, rogor daadgine, vin amx-
ila?
levani. ganzrax aravin, ise ki balavaZe damexmara.
daviTi. sakvirvelia, rogor moaxerxe?
levani. saintereso SemTxvevaa (mindelma cecxl gamZle
yuTi gaxsna, saqmidan erTi furceli amoiRo da
polkovniks gauwoda. balanCivaZem gakvirvebiT
CamoarTva, Tvali gadaavlo tire-wer tilebiT
aWrelebul oriode striqons, Sem deg furceli
magidaze dasdo).
daviTi. araferi mesmis! (Cailaparaka wynarad).
levani. morze, daviT iliC. am or striqonze bala vaZisa da
ivaniselis saubaria Cawerili morzes anbaniT.
daviTi. es rogor?
levani. sul ubralod. balavaZem kakunis saSua le biT
morzes anbanis gamoyenebiT uTxra ivanisels `ar
gabedo saSka Cerqezis xseneba, dagvaxrCobs, ar
gabedo~. `mesmis, Cemgan verafers gaigeben~.
daviTi. didebulia. (Tqva polkovnikma da gamom Zie bels
magrad CamoarTva xeli). yoCaR levan, ai ras
niSnavs gonivruli mosazreba, yoCaR.
34
levani. es ki davadgine, daviT iliC, magram oficialuri
Cveneba verc erTisagan ver miviRe. ase rom, ban-
ditebis aRiareba Cargievis Sesaxeb mainc ara
gvaqvs.
daviTi. eg araferia, mTavari is aris, Seni versia swori
aRmoCnda da Cargievs usamarTlod dapatimrebu-
li adamianis samoseli Semoecala. es ki cota
rodia. vfiqrob, Cargievze did STabeW di lebas
moaxdens misi metsaxelis dadgena. maS ase,
davajamoT faqtebi: Cargievi bandis meTauria;
banditebma ician, rom miliciis samZebro gany-
ofilebas mis Sesaxeb kompmasala ar moepoveba,
amitomac ase gulmodgined uaryofen Cargievis
monawileobas saqmeSi. ra Tqma unda, amas SiSic
emateba `Cerqezis~ winaSe. axla mTavaria davad -
ginoT, vin aris es `saSka Cerqezi~ da sad eweoda
Tavis Savbnel saqmianobas? Sepyrobili bandite-
bis CargievTan damokidebuleba TavisTavad miu -
TiTebs, rom is sisxlis samarTlis damnaSa veTa
wreSi sakmaod cnobili borotmoqmedia, magram
faqtia isic, rom mas saqarTveloSi ar `umoR -
vawnia~, winaaRmdeg SemTxvevaSi raRac mainc gve-
codineboda masze.
levani. savsebiT geTanxmebiT, swored amitom logikuria
Cveni mosazreba imis Sesaxeb, rom Cargievi
SesaZloa misi namdvili gvaric ar aris. misi
namdvili vinaobis dadgena ki sakmao dros
moiTxovs, romelic Cven ara gvaqvs.
daviTi. Cargievi unda darwmundes, rom gamoZiebam misi
zedmeti saxeli sxva braldebulTa gamote xiT da
danaSaulis sruli aRiarebiT daadgina. Tu es
SevZeliT, mTavari siZnele daZleuli iqneba,
35
danarCens TviT Cargievi aRiarebs, aseTia maTi
stili. Cargievis Semdgomi dakiTxva kargad
mofiqrebuli gegmiT unda moxdes, fsiqo -
logiuri faqtoris wina planze wamoweviT, gegma
xval Sevad ginoT, axla ki daisvene, saxlSi wadi!
8 saaTis Tvis TeatrTan geliT meuRlesTan
erTad, premiera midis, marto qurdebis devna ar
kmara, kul turuli garTobac saWiroa.
levani. batono daviT, gegma mofiqrebuli maqvs da
Tqvenis nebarTviT Cargievs dResve davkiTxav da
TeatrSic geaxlebiT.
daviTi. keTili levan, aba warmatebas gisurveb (igi xels
arTmevs gamomZiebels da oTaxidan gadis).
levani (Rilaks aWers, Semodis serJanti). moiyva neT pati-
mari Cargievi.
serJanti. keTili (da gadis oTaxidan. gamomZiebeli magi-
das uzis da qaRaldebs Cahkiskitebs, ucbad kari
iReba da serJants patimari Cargievi Semohyavs.
Cargievi karebTan SeCerda, zurgze xeleb-
dawyobilma mSvidad SeaTvaliera gamomZiebeli).
levani. axlos modiT! (patimari ramodenime nabiji
gadadga da magidasTan gaCerda). dajeqiT! (pati-
mari uxmod dajda. gamomZiebelma da patimarma
Tvali TvalSi gauyara erTmaneTs). Cargiev, me
mgoni, droa gavaTavoT komedia, vaRiaroT yove -
live, Tqven unda gesmodeT, sijiutes vnebis
motana SeuZlia mxolod.
Cargievi. Tu am uazro saubrisTvis amomiyvaneT, tyuilad
garjilxarT, momwyinda erTi da igive kiTxvebze
pasuxis gacema.
levani. miT ukeTesi, gavaTavoT, jer tyeSeliaZisa da
CikvaiZis mkvlelobis Sesaxeb gviambeT, Semdeg ki
36
Zveli saqmeebic gavixsenoT, geubnebiT, azri
aRar aqvs-meTqi jiutobas.
Cargievi. araviTari danaSauli me ar Camidenia, arc Cemi
warsulia riTime SebRaluli, ramdenjer unda
giTxraT?
levani. maS, isev amtkicebT, rom maTe Cargievi xarT?
Cargievi. diax da Zalian mikvirs, ratom ar mogwonT Cemi
gvari.
levani. keTili, ase iyos, magram Cven sxva saxelic gvin-
teresebs. ai, is qurdebma rom Segarqves.
Cargievi. me moviTxov, SewyvitoT Cemi Seuracxyofa. aq
raRac gaugebrobaa. viRacaSi gereviT.
levani. saocaria, me ki sxva megoneT, sruliad sxva
(wynarad SeniSna gamomZiebelma).
Cargievi. vin sxva? (Sehyvira da Tvalebi Causisxlianda)
levani. `Cerqezi saSka~, `Cerqezi~ (liToniviT ci vi xmiT
warmosTqva gamomZiebelma).
Cargievi. `Cerqezi~ (wamoiyvira patimarma da uecrad
dahkarga mogonili simSvide, Semdeg SlegianiviT
wamoiWreba skamidan da akankalebuli xeliT pa -
piross waetaneba).
levani. mSvidad Cargiev, Tqveni TamaSi damTavrda.
(Cargievi mowyvetili daeSva skamze, xelebiT
muxlebs daebjina da cdilobda uneburad ate -
xili kankali SeeCerebina. gamomZiebelma wyali
daasxa, usityvod SesTavaza. Cargievma ar dalia,
zedac ar Sexeda Wiqas, isev papiross moukida da
boli gadaylapa. Semdeg saxeze xeli gadaisva,
skamze erTbaSad Sesworda, Tvalebi aaelvara da
sakmaod mkice xmiT warmosTqva).
Cargievi. diax. Cemi TamaSi damTavrda! `Cerqezma~ daam -
Tavra TamaSi. majobeT, magram minda vicode, vin
37
Camagirava, vin gamca, Semdeg ki yvelafers giam -
bobT, radgan azri aRar aqvs. sul erTia. vin
gamca-meTqi? (brazianad gaimeora Cargievma).
levani. raki ase gainteresebT, TiTebze daixedeT da
TviTonve mixvdebiT, vinc gagcaT.
Cargievi. ra SuaSia aq Cemi TiTebi? (xelebze daixeda).
levani. Tqveni frCxilebi... glexurad moirTeT, sa xec
grimSi damaleT, magram frCxilebma, dakv ne -
tilma frCxilebma gagcaT. qirurgi grZeliZe
arc ise miamiti aRmoCnda, Tqven rom gegonaT.
Cargievi. (xelebi gadmoabruna da dakvirvebiT daxeda
dakvnetil frCxilebs) maS eqims unda vumadlode
Cems Cavardnas? (gakvirvebulia).
levani. ra Tqma unda, eqimsac... (gaeRima gamom Ziebels).
Cargievi. magram saxeli `saSka Cerqezi~, amas xom eqimi ver
getyodaT.
levani. cxadia, vera!
Cargievi. maS, vin giTxraT?
levani. vinc TqvenTan erTad Caidina borotmoqme deba.
Cargievi. (afTariviT aenTo Tvalebi) romelma gamca?
levani. exla eg saintereso ar aris, gsurT mogv ceT
Cveneba?
Cargievi. (borotad iRimis) ra sakvirvelia, qurdebma erT -
maneTis gayidva daiwyes, xolo eqimebma gamom -
Ziebloba, sCans, Cveni saqme marTlac wasulia,
magram vai mas, vinc `saSka Cerqezi~ axsena. me mas...
levani. saqmes daubrundeT, Cargiev.
Cargievi. me mzad var, ra gaewyoba, majobeT.
levani. maS daviwyoT. pirvel rigSi Tqveni namd vili
vinaoba daasaxeleT, Tqven xom Cargievi ara xarT.
Cargievi. ra Tqma unda, arc vapireb Cemi gvaris damalvas.
levani. keTili, daasaxeleT Tqveni namdvili gvari.
38
Cargievi. inebeT, Cemi gvari kokoevia, aleqsandre sum -
baTis-Ze kokoevi. TbilisSi davibade, mSoblebi
adre damexoca. 16 wlis qurdebis bandaSi movxv-
di da mas Semdeg am saqmianobas vewevi.
levani. sad cxovrobdiT mTeli es wlebi?
Cargievi. (Cafiqrda) getyviT, yvelafers giambobT: ori
weli TbilisSi vinme rubenasTan, Semdeg ki, roca
Cveni banda gaanadgures, rostovSi gavyevi rube-
nas, iqac erTi weli vicxovre, Semdeg xarkovSi,
bolos moskovSi. iq damiWires, rubena ki mokles.
`saSka Cerqezic~ rostovSi Semarqves.
levani. ramdenjer xarT nasamarTlevi?
Cargievi. orjer, orjerve moskovSi, pirvelad erTi weli
momces, meored 8 wliT gamistumres.
levani. sasjeli moixadeT?
Cargievi. movixade, ukve eqvsi welia ganvTavisufldi.
levani. Semdeg?
Cargievi. Semdeg isev moskovSi davbrundi da Cargievis
gvariT xarkovs vewie.
levani. sad iSovneT pasporti?
Cargievi. viSove, amas TqvenTvis mniSvneloba ara aqvs,
mTavari is iyo, rom es pasporti savsebiT saime-
do gamodga. erTxans viyavi xarkovSi, Semdeg taS -
kentSi wavedi. iq gavagrZele Cemi saqmianoba.
levani. ra saqmianoba?
Cargievi. qurdoba, vTamaSobdi kidec.
levani. Tqven gindaT dagvarwmunoT, rom mTeli es wlebi
erTxelac ar CavardiT?
Cargievi. viTom ratom ara? Tqven me viRac bacaca xom ar
ggonivarT, esec ar iyos, garda oriode saimedo
qurdisa, aravin icoda Cemi vinaoba, arc metsaxe -
li, mudam vfrTxilobdi, mainc gaufrTxileb -
39
lo bam damRupa, kitovanma da balavaZem SemTx ve -
viT gaiges Cemi saxeli.
levani. vin gagacnoT kitovani, balavaZe da ivaniseli?
Cargievi. ucnaur kiTxvas maZlevT, Cven aravis wardgena
ar gvWirdeba, maS raRa qurdebi varT Tu
erTmaneTsac ver movZebniT?
levani. sad gaicaniT?
Cargievi. ivaniseli taSkentSi, kitovani da balavaZe ki
TbilisSi.
levani. ra iyo Tqveni Camosvlis mizani?
Cargievi. araviTari gansakuTrebuli mizani ar mqonia. ta -
niam wyaltuboSi wasvla gadawyvita da wamovedi.
levani. TbilisSi gadawyviteT tyeSeliaZis binis gaqurd-
va?
Cargievi. ara, tyeSeliaZis binis gaqurdva azradac ar
gvqonia, eg saqme SemTxveviT waviReT.
levani. moyeviT, ra pirobebSi gaZarcveT tye SeliaZis
bina?
Cargievi. (gaicinebs) siamovnebiT, Tumca bevri araferia
mosayoli. quTaisSi sruliad SemTxveviT Cikvai -
Zes gadaveyare, kitovanma gamacno. anzori poke -
riT iyo gatacebuli, ramdenjerme Sevxvdi,
gadav wyvite anzori Cvens wreSi CameTria. orjer
Tu samjer gangeb wavage, Semdeg ki karti Cavuwye
da naRdis garda 2000 maneTi movuge. CikvaiZem
valis gadaxdis mizniT misi biZis binis gaqurdva
SemogvTavaza. winaswar gviTxra, sad iyo Senaxu -
li 25000 maneTis 3% obligaciebi. SevTanxmdiT
_ anzorma fanjara Caurazavi datova, TviTon ki
sofelSi wavida, misi azriT, yvelaferi qurdebs
dabraldebodaT da Cvens valsac patiosnad ga -
daix dida.
40
saRamos quTaisSi Camovedi, araerTgzis nacadi
xerxi gamoviyene, glexurad movirTe da WaRara
pariki gavikeTe. winaswar gafrTxilebuli kito-
vani adgilze manqaniT movida. balavaZe da iva -
niselic moiyvana. gvian RamiT oTxive wavediT
saqmeze. danarCeni Tqvenc iciT. CikvaiZis biZa
SemT xveviT dabrunebuliyo Tbilisidan, gaiR -
viZa, ivanisels SeebrZola, dasWra kidec. imanac
dana miartya da fanjridan gadmovarda.
levani. Semdeg.
Cargievi. Semdeg ra, daWrili ivaniseli deviZis binaSi
SeviyvaneT. deviZes Cemi SeTxzuli ambavi vuam -
beT, xolo meore dRes misgan malulad balava -
Zec mis binaSi movaTavseT.
levani. risTvis mohkaliT CikvaiZe?
Cargievi. SeiZleba Tqven ar daijeroT, magram CikvaiZes
sikvdili arc mifiqria. erTad-erTi kaci, visac
SeeZlo garkveuli cnobebi miewodebina Tqven -
Tvis, tyeSeliaZis binis gaZarcvisa da TviT
tyeSe liaZis mkvlelobis Sesaxeb, CikvaiZe iyo.
amitom gadavwyvite SiSqveS myoloda igi da
iZulebuli gamexada araferi eTqva. davudaraj-
di, Ramis 11 saaTze CikvaiZe saxlidan gamovida,
ukan gavyevi, is miliciis sammarTveloSi movida.
ori saaTi vucdidi, rogorc iqna gamovida. ave -
devne, erTbaSad movabrune da SevaCere. Cumad, _
gavafrTxile me da xeli wavavle. `kidev raRa
gindaT Cemgan?~ _ Zlivs amoileRlula. `ris -
Tvis mohkaliT biZaCemi?~ _ SemekiTxa brazia -
nad. `biZaSenis mokvla Cven angariSSi ar Sedioda,
TviTon dagvesxa Tavs~. `cruob, ganzrax moka -
liT! yvelafers vetyvi gamomZiebels, mkvlele-
41
bo, banditebo~. am sityvebma damarwmuna, rom
anzoris jer araferi uTqvia gamomZieblisTvis
da mtkiced gadavwyvite gameCumebina igi. `Sen
aravis arafers etyvi, anzor!~ _ mivuge me. mis
xelSi danam gaielva, wamiT davaswari, xeli Cav -
Wide, Zala movikribe, marcxenas marjvena SevaS -
vele da Ronivrad daviqnie. CikvaiZe dabarbacda.
amiT visargeble, swrafad gamovkari sarma.
anzori mowyvetiT daeca cementis iatakze, mec
Tavi ver Sevimagre da mTeli simZimiT daveci
waqceuls. uecrad CikvaiZe moeSva, erTbaSad
moudunda daWimuli marjvena da xriali aR -
moxda, gulaRma gadmovabrune da davinaxe, rom
dana taramde hqonda mkerdSi gayrili. me swra -
fad gavSordi iqaurobas.
levani. Semdeg.
Cargievi. Semdeg araferi. danarCeni Tqvenc iciT.
levani. sad aris naZarcvi nivTebi da 3% obligaciebi?
Cargievi. ar vici, xotovels hkiTxeT. exla ki gTxovT ci -
xeSi gadamiyvanoT. ar miyvars miliciis sakanSi
jdoma. cixeSi mirCevnia (mwared gaiRimebs pati-
mari).
levani. kmara dReisaTvis, cixeSi maSin gadagiy vanT,
rodesac saWirod davinaxavT. gaiyvaneT pati-
mari. (patimari gayavT da ramodenime xanSi
karebSi polkovniki balanCivaZe gamoCnda).
daviTi. rogor aris saqmeebi, levan (gamomZiebeli
wamodga da upasuxa).
levani. kargad, batono daviT. Cargievma gaigo Tu ara misi
zedmeti saxeli `saSka Cerqezi~, motyda da
danaSauli aRiara. me mxolod is mikvirs, rom
Cargievma ase advilad aRiara yovelive.
42
daviTi. Cemi azriT, aq sakvirveli araferia, rogorc
varaudobdiT, `saSka Cerqezis~ xsenebam daarwmu-
na cru Cargievi, rom TamaSi wagebuli iyo da ami -
tom aRiara yovelive. es Zveli qurdi-recidivis-
tebis stilia. (telefoni rekavs, gamomZiebeli
telefons iRebs).
levani. gismenT! (saxe Seecvleba) rao?! mere Tqven sad
iyaviT, dRisiT, mzisiT? (iyvira man brazia nad,
yurmili gametebiT daaxeTqa).
daviTi. ra moxda, levan (SesZaxa balanCivaZem).
levani. cixis TanamSromlebis sibriyve! ezoSi saseirnod
gayvanili Cargievi gaiqca!
daviTi. gaiqca? (polkovniki telefons eca). Cqara manqana
(Sehyvira man).
levani. saWiro ar aris! (SeaCera gamomZiebelma) gaqceuli
Cargievi dasWres da mZime mdgomareo baSi
saavadmyofoSia miyvanili.
daviTi. cocxalia?
levani. cocxalia, ugonod aris. ase sTqva cixis ufrosma.
daviTi. maS, nuRar vagvianebT, wavideT. (isini gadian
oTaxidan).
pirveli moqmedebis dasasruli
meore moqmedeba
scena #2
s a a v a d m y o f o s p a l a t a . p a l a t i s e r T k u T x e S i s a w o l i
dgas, masSi patimari wevs, mas wveTovani udgas. gverdze,
s a w o l T a n a x l o s , s k a m i d a p a t a r a m a g i d a d g a s , i q v e a
43
wamlebis karada. meore kuTxeSi dganan miliciis ufrosi
polkovniki daviT balanCivaZe, gamomZiebeli levan min-
deli da polkovnikis rZali, eqimi ciala baraTeli. igi
axalgazrda Savgremani tanwerweta qalia, romelic eqimis
TeTr xalaTSia gamowyobili.
daviTi. ras ityvi, ciala? rogoria daWrili patimris
mdgomareoba operaciis Semdeg, romelic Sen
Cautare.
ciala. (xelebi SeimSrala, pirsaxoci sanitars gadasca)
mZime mdgomareobaa, TviTon Wriloba ar aris
sasikvdilo, magram guli aqvs cudad (miu go
mowyenilad).
levani. yvelaferi unda viRonoT mis gadasar Cenad,
Cargievi ar unda mokvdes.
ciala. me gafrTxileba ar minda, amxanago levan,
sikvdilis xelidan adamianis gamogleja, vinc ar
unda iyos igi, Cemi movaleobaa. magram aq metad
mZime mdgomareobaa, SeiZleba gonzec ver
movides, ise daiRupos avadmyofi. mere da ra
mSvenieri vaJkacia, ubeduri! (wynarad
Cailaparaka eqimma bara Tel ma). vin icis, masac
yavs coli, Svilebi, axlob lebi, afsusi ar aris
aseTi vaJkaci amgvari sikv diliT daiRupos.
daviTi. Cven wavalT, ciala. aq yofna amJamad ara fers
mogvcems. Tu Cargievi gons movides, mo rige
eqimi gaafrTxileT, rom gamomZiebels dau-
rekos.
ciala. me avadmyofs ver movSordebi, axla Cemi adgili aq
aris. mama (moubrunda ciala polkovniks), nu
damelodebiT, ilias uTxari damirekos. rac
Seexeba daWrils, gonzec rom movides, masTan
44
saubris nebas mainc ver dagrTavT, is jerje -
robiT sikvdilis sarecelze wevs.
daviTi. gasagebia, ciala, magram vin icis, mainc iqonie
mxedvelobaSi (gamomZiebeli da polkov niki
gadian oTaxidan. eqimi avadmyofTan midis da
majas usinjavs, daWrili ucbad daikvnesebs).
ciala. maTe, aba Semomxede, maTe. (avadmyofi kvnesis da
nel-nela Tvals axels). rogor xar, maTe? aba,
Cemsken moixede, miTxari rame. (patimris Tvalebi
ufar Tov deba da didxans Sescqeris eqims mdu-
mared da daikvnesa). vaime, sadRac minaxavs es Tva -
lebi. (patimari iRimis, eqimi wyals alevinebs).
Cargievi. sad var?
ciala. saavadmyofoSi, axla kargad xarT, male sul kar-
gad iqnebiT.
Cargievi. Tqven, Tqven vina xarT?
ciala. me eqimi var, ciala baraTeli, Tqveni mkurnali
(eqi mi naWriT daoflil Subls uwmindavs pati-
mars).
Cargievi. ciala-ciala... hoo, albaT sizmarSi var, albaT
mZinavs.
ciala. ra mogividaT, maTe?
Cargievi. me... me... araferi... vkvdebi, ciala (amoilaparaka
Zlivs).
ciala. ra sisuleles laparakobT, maTe. TqvenTan sikv -
dils ra unda.
Cargievi. ar minda nugeSi, vici Cemi sicocxlis saaTebi
daTvlilia. mixaria kidec... arc mTlad ubeduri
vyofilvar, mec Semxvda patara bedniereba...
Tumca sikvdilis win, magram mainc Semxvda...
eqimo, Tqven gjeraT saswauli? ara? me ki mjera.
Tu aqamde eWvi mepareboda, axla mwams.
45
ciala. laparaki gavnebT, Tqven axla unda daiZinoT!
Cargievi. ho... unda daviZino... samudamod unda daviZino
eqimo, magram ara axla, me kidev vicocxleb ram-
denime saaTs Tu, Tu Tqven ar mimatovebT, SeiZ -
leba? (patimars cremli ereva TvalebSi).
ciala. me aq viqnebi, arsad waval, oRond damSviddiT,
mRelvareba gawyenT.
Cargievi. Tqven Zalian, Zalian keTili xarT, eqimo. Tqven
iciT me vina var?
ciala. me vici, rom Tqven adamiani xarT, sxva ar mexeba.
Cargievi. ar gexebaT! me xom qurdi var, Zveli qurdi, iciT
ramdeni siavkace Camidenia?
ciala. laparaki gavnebT, gTxovT gaCumdeT! (avadmyofi
gaCumda, eqimi wamodga da wasasvlelad moemza-
da). cota xniT dagtovebT, ecadeT daiZinoT.
Cargievi. ara, nu waxvalT... an arada, wadiT, wadiT, mxo -
lod es miTxariT, gamomZiebeli iyo, mnaxa?
ciala. ara, ... ho, diax — iyo. magram vidre mTlianad ar
gamo janmr TeldebiT, ar mova. me aukrZale.
Cargievi. (mwared eRimeba) TqvenTan erTi Txovna maqvs,
eqimo, aRmiTqviT, rom SemisrulebT.
ciala. ra gsurT?
Cargievi. axlave dauZaxeT gamomZiebels, ueWvelad moiy -
vaneT, me masTan didi, Zalian didi saqme maqvs.
ciala. xval daurekav.
Cargievi. xval ukve gvian iqneba, dRes, axlave minda rom
dauZaxoT (daJinebiT gaimeora avadmyofma da
mudariT Sexeda eqims).
ciala. kargi, axlave daurekav.
Cargievi. gmadlobT, eqimo. mxolod iCqareT, Torem daag -
vianebT, gamomZiebeli aRar momiswrebs. (eqimi
midis telefonTan da urekavs gamomZiebels).
46
ciala. (iRebs yurmils) gamomZiebeli levan mindeli
brZan debiT? axlave, am wuTSi modiT saavad -
myofoSi, patimari Tqvens saswrafod naxvas
Txoulobs. (Semdeg eqimi avadmyofTan midis,
majas usinjavs da ofls wmends Sublidan. male
oTaxSi gamom Ziebeli levan mindeli Semodis. is
avadmyofs miuaxlovda. avadmyofma Tvali gaaxi-
la da eqims uTxra).
Cargievi. madlobT. (eqimi palatidan gadis da eqTanTan
erTad Semodis, romelic kanqveS avadmyofs gu -
lis saSualebas SeuSxapunebs). dabrundiT,
batono levan? (gamomZiebelma Tavi daiqnia).
gmadlobT, rom moxvediT... asec velodi... Tumca
Tqven xom yvelaferi iciT da `saSka Cerqezis~
Cveneba al baT aRarc gWirdebaT.
levani. me dasakiTxad ar movsulvar, Cargiev.
Cargievi. vici... Cemi TxovniT moxvediT, me TviTon mindo-
da Tqveni naxva. sikvdilis win minda raRac giTx -
raT, bevri ram giTxraT, magram...
levani. me gismenT, maTe. Tu eqimi nebas dagrTavT.
Cargievi. Cemi eqimi keTili adamiania, is uars ar metyvis,
magram me minda mxolod Tqven momisminoT, ar
minda sxva daeswros Cvens saubars, miT umetes
ciala, qalbatoni ciala.
ciala. Tqven sustad xarT, maTe, saubari dagRliT, udna
daiZinoT.
Cargievi. gmadlobT, keTilo qalo, me ramdenime saaTi
kidev vicocxleb, axla ki gTxovT, marto damto -
voT baton levanTan, Zalian gTxovT, nu metyviT
uars.
ciala. kargi (xma aukankalda baraTels), mxolod me aq
viqnebi axlos: Tu saWiro iqneba...
47
Cargievi. dagiZaxebT eqimo, batoni levani SegatyobinebT
Tu cudad gavxdi. (eqimi gadis oTaxidan, pati-
mari da gamomZiebeli marto darCnen).
Cargievi. miTxariT, es Cemi eqimi, qalbatoni ciala, didi
xania quTaisSi cxovrobs?
levani. xuTi welia.
Cargievi. xuTi weli? bednieria ara? o, es me Zalian, Za -
lian mixaria. tyviiT daWrils man gamikeTa
operacia... ramdenime saaTis sicocxle maCuqa, ra
icoda, Tu amiT iseT tanjvas momayenebda, rac
mTels Cems sicocxles aiwonida, Tumca ar
vnanob, arc brals vdeb. man xom... magram Tavidan
daviwyeb, Tu, sulTmxuTavma damacala, yvela -
fers getyviT, iqneb ufro damSvidebiT gavemgza-
vro im qveyanas.
Tqven albaT mixvdiT, me arc Cargievi-kokoevi
var da arc markarovi. es gvarebi yvela Serq meu -
lia, yalbia... me qarTveli var, qalaq TbilisSi
davibade, mama Cems, teqnikur mecnierebaTa doq-
tors, respub li kaSi erT-erT msxvil specialis-
tad Tvlidnen, dedac inJiner-mSenebeli iyo. im
dros, romelsac Cemi naambobi Seexeba, orTaveni
TbilisSi mu Saobd nen, sakavSiro mniSvnelobis
obieqtis mSe neblobaze. mama mSeneblobis uf -
rosad, deda rigiT inJinrad. me maTi erTad-erTi
vaJi viyavi da Cemi bavSvoba xanmokle, magram yve-
laze lama zi periodia Cemi cxovrebisa.
mSoblebi arafers maklebdnen. vswavlobdi
musikas, ucxo enas, vetanebodi sports da yve -
lafriT uzrunvelyofili Sevxarodi sicocx -
les. ar maxsovs erT xel mainc davesaje skolaSi,
yvela saganSi `friadi~ Sefaseba mqonda. yvelani
48
bednieri viyaviT, mSoblebi Semogvxarodnen me
da Cems patara das, ekas. is Cemze 9 wliT umcrosi
iyo da yvelas ne bie rad iTvleboda. axlac Tval -
win midgas Tva leb fofina nawnavebiani da mudam
moRimari go go na.
1938 wlis ianvari Cems mexsierebidan arasodes
amoiSleba. ara imitom, rom yoveli wlis 10 ian-
vars CemTvis axali sixaruli mohqonda, aramed
imitom, rom es iyo Cemi dabadebis dRis ukanask -
neli zeimi, rasac Semdeg mTeli rigi ubedure-
bani mohyva.
es dRec ise daiwyo CemTvis, rogorc yvela
gasuli wlebis 10 ianvari: deda da Cveni ojaxis
erTad-erTi naTesavi — deida Tamari mezobeli
qalebis daxmarebiT dilidanve Seudgnen sazeimo
sufrisaTvis mzadebas.
scena #3
didi sasadilo oTaxi. oTaxis erT kuTxeSi didi Zvele -
buri bufeti dgas WurWliTa da sanovagiT, Sua oTaxSi
didi magidaa, romelzec nair-nairi saWmelebi devs. oTa -
xis meore kuTxeSi wignis Taroebia, oTaxis erT kedelze
Zveleburi saaTi kidia qanqariT, meore kedelze stalinis
didi suraTi. oTaxSi mxiaruloba sufevs. ori qali sazei -
mo sufras Slis, maT patara 8 wlis gogona exmareba. ucbad
oTaxSi 17 wlis axalgazrda vaJi Tamazi Semodis.
Tamazi. dediko, es ra lamazi sufra gagiSliaT.
deda. aba, Cemo Tamazi, 10 ianvari rogor gamogvrCeboda,
dRes xom Seni dabadebis dRe aris, Cemo Zvir faso.
49
(igi midis da Svils kocnis. ucbad karze zaris
xma ismis). wadi gaaRe Svilo, albaT Seni amxanagebi
movidnen. (Tamazi kars aRebs da saxlSi gogo-
biWe bis mxiaruli Jriamuli atyda, Tana kla se le -
bi Tamazis xels arTmeven, saCuqrebs aZle ven da
ulo caven dabadebis dRes, maT Soris aris cia -
lac, Tamazis Seyvarebuli, isic midis da Tamazis
xels CamoarTmevs).
ciala. gilocav, Tamaz dabadebis dRes, ai, aiRe Cemgan
saCuqrad (man iebi da wigni gauwoda).
Tamazi. gmadlobT, ciala. (ucbad klaselebi Semoesivnen
wyvils da yvelam siciliT cialas sTxoves ekoc-
na TamazisTvis).
Tanaklaselebi. (erTxmad) ciala akoce, akoce, akoce.
Tamazi. kocnis magivrad sjobs mecekvo ciala, aba dau -
kariT (igi xels Cahkidebs cialas da valsis cek-
vas iwyeben, mas danarCeni klaselebi mibaZaven.
ucbad zaris xma ismis, kari iReba da oTaxSi Tama -
zis mama, batoni revazi Semodis Tavis megob -
rebTan erTad. igi TamazisTan midis, jibidan ko -
lofs iRebs da Tamazis eubneba).
revazi. Cemo Svilo, gilocav dabadebis dRes. ai es saaTi
Sen da gTxov icode dros fasi, radgan dakargul
dros veRarasodes aRidgen.
Tamazi. gmadlobT mama.
revazi. aba, Cemo Zvirfasebo, modiT magidas SemousxdiT
da SevsvaT Tamazis sadRegrZelo (yvela magidas
Semousxdeba da Tamazis sadRegrZelos svaven).
eka. (Tamazis da, midis TamazisTan da eubneba) Cemo Zvir -
faso Zamiko, mec mogimzade saCuqari. ai, naxe (da
igi Tavis naqargs aZlevs Tamazis).
Tamazi. es ra kargad amogiqargavs guli da warwerac aris
50
`miyvarxar Tamaz~. gmadlobT, Cemo daiko (igi
gadakocnis Tavis das. grZeldeba simRerebi da
cekva. ciala da Tamazi cekvaven, Semdeg fanja -
ras Tan mivlen. axalgazrdebi ki pianinos dakv -
raSi erTmaneTs ecilebian). ciala, naxe, ra Sesa -
niSnavad Tovs gareT.
ciala. arasodes damaviwydeba 10 ianvari, es SesaniSnavi
saRa mo da Tbilisi CaFfluli TovlSi. axla ki
ukve gvianaa, Tamaz, unda wavide. mSoblebi melo -
debian, ar minda davagviano. kargad iyavi, Tamaz.
(igi kocnis Tamazis da Semdeg Tamazi acilebs
cia las karamde, sxvebic SeuerTdebian cialas da
klaselebi emSvidobebian Tamazis da erTad ga -
dian oTaxidan. mamis amxanagic adgeba da sadRe -
grZeloTi erTxel kidev dalocavs Tamazis da
ojaxs, Semdeg ufrosebic toveben ojaxs da
emSvi dobebian yvelas. daRlili Tamazi da misi
da eka swrafad iZineben. mSoblebic mialageben
sufras da isinic iZineben. Sua Rames karebSi bra -
xunis xma ismis. karebs ojaxis ufrosi revazi
aRebs. oTaxSi oTxi ucnobi mama kaci Semodis.
erTs Savi kostiumi acvia, danarCenebi samxedro
formaSi arian).
ucnobi. Tqven xarT revaz gelovani?
revazi. diax, raSia saqme?
ucnobi. (jibidan sabuTs iRebs da revazis aCvenebs) bina
unda gavCxrikoT.
revazi. ki batono, gaCxrikeT, magram me mgoni aq raRac
gaugebrobaa.
ucnobi. amas male gavarkvevT. (Tamazis gaeRviZeba da
SeSinebuli mamasTan midis).
Tamazi. mama, mamiko! ra moxda?
51
revazi. araferia, Svilo, araferi. nu SegeSindeba.
Savkostiumiani ucnobi. araferia, biWiko, nu Relav,
patara xom ara xar (danarCeni ucnobebi oTaxs
Cxre ken. mTavari ucnobi Sav kostiumSi gamowyo -
bili magidas moujda da raRacis weras iwyebs).
ucnobebi. (oTaxi gaCxrikes da Savkostiumians moaxsenes)
araferi ar aris.
Savkostiumiani ucnobi. gTxovT CaicvaT! (mimarTa Ta -
mazis mSoblebs revazs da marines).
revazi. ki, magram, me mgoni aq raRac gaugebrobaa.
Savkostiumiani ucnobi. SesaZlebelia, batono revaz. es
albaT male gamoirkveva, Tundac marto imisaT -
vis, aucilebelia Tqveni wamosvla. (fexze dgeba.
Tamazi tirils iwyebs da dedasTan midis, moexve-
va da saxes mis mkerdSi Camalavs. deda kocnis).
marine. (Tamazis deda) Svielbo, Cemo Svilebo.
Savkostiumiani ucnobi. aba, es ra saqcielia, biWiko. aki
vTqvi, aq raRac gaugebrobaa-meTqi. dawynardi,
Seni mSoblebi xval uTuod dabrundebian.
Tqvenc ar gepatiebaT aseTi saqcieli (miubrunda
igi marines). bavSvs guls ratom uxeTqavT, yve-
laferi gamoirkveva, ar aris saWiro cremlebi.
revazi. (mimarTavs Savkostiumians) Tu SeiZleba, erTi
Txovna maqvs. (Tanxmobis niSnad ucnobi Tavs
uqnevs). Cems gogonas sZinavs, neba mogveciT me da
Cems meuRles, bavSvs gamovemSvidoboT.
Savkostiumiani ucnobi. ra sakvirvelia, mibrZandiT ga -
moemSvidobeT, Cven aq dagicdiT. (Tamazis ded-
mama mZinare ekasken gaemarTnen, ori ucnobi maT
ukan gahyva. isini mZinares kocnian da tirian.
Tamazi icvams da wasasvlelad emzadeba mSob -
lebTan erTad).
52
Savkostiumiani ucnobi. Sen saiT, biWiko?
Tamazi. rogor Tu saiT, mSoblebs gamovyvebi.
Savkostiumiani ucnobi. eg gamoricxulia! iq Tqven ver
wagiyvanT!
revazi. Sen ar wamoxval, Tamaz! es saWiro ar aris da arc
SeiZleba! me mgonia, Cven male davbrundebiT,
xolo Tu dagvagviandes an... (mas ena ebmis) an
vera sodes davbrundeT, mxolod or rames gava -
leb, _ gaxsovdes, rom Sen da eka patiosanma
mSob lebma gagzardes, adamianebma, romlebsac
arafriT SeubRalavT sindisi, mTeli SeZlebiT
emsaxurebodnen xalxs da TavianTi wvlili Seh -
qondaT saerTo saqmeSi. rac ar unda moxdes,
mtkiced iyaviT darwmunebuli, rom me da dedas
Cirqi ar mogvicxia Cveni saxelisaTvis da Tqvenc
_ Sen da ekas_ arasodes SegrcxvebaT Cveni war -
su liT. es erTi. (Seisvena). Tamaz, Sen ukve
vaJkaci xar, Wkua gekiTxeba, eka ki pataraa.
mouare mas, saTuTad moepyari da Tu... erTi
sityviT, dardi Seumsubuqe. mSvidobiT, Cemo
biWiko. (am sityvebiT mama moexveva Svils, ram-
denjerme akocebs da swrafad gava karebSi).
marine. mSvidobiT, Svilo, mSvidobiT Cemo sayvarelo,
Tamaz! Tavs gaufrTxildi, gaxsovdes Seni ded-
mama da ekas, Cvens ekas mouare! vaime, Svilebo,
ubeduro Svilebo! (exveva Tamazis, didxans yavs
gulSi Cakruli. Tamazi tiris da kocnis dedas.
ded-mama Cekistebs gahyavT gareT. Tamazi marto
rCeba mZinare dasTan erTad saxlSi).
Tamazi. yvelaferi gaTavda, veRar vnaxav, verc erTs
veRar vnaxav. (yviris araadamianuri xmiT Tamazi
da iatakze emxoba pirqve).
53
eka. (gaeRviZa da Tamazis daadga Tavze Ramis perangSi)
Tamaz, aq rad dawolilxar?! uh, ra sasacilo xar,
erTi dedas vuTxra! Sen ra, Tamaz, gitiria? vin
gagajavra? (igi eSveba xaliCaze Tamazis gverdiT
da efereba mas). adeqi, Torem gavjavrdebi da mec
vitireb! (Tamazis TmebSi xeli Caavlo, ucbad
Tamazi adgeba, ekas xelSi aiyvans da gaSmagebiT
kocnis da Tvalidan cremli Camodis). ra mogivi-
da Tamaz?
Tamazi. araferi, genacvale, araferi!
eka. gtkiva rame?
Tamazi. ho, ho mtkiva, ai Tavi mtkiva.
eka. wamali unda dalio, mogirCeba, ai wavideT dedikos -
Tan, wamals mogcems. (igi xels kidebs Tamazis da
dedis oTaxisken gaiweva).
Tamazi. wamali ar minda eka, isedac gaivlis. ar grcxvenia,
aseTi didi gogo xar da perangiT ki datanta-
leb...
eka. me axlave Cavicmev, Sen dedikos da mamikos nu etyvi.
(Tamazi fanjarasTan midis da SubliT minas
eyrdnoba). Tamaz, me ukve Cavicvi, aba Semomxede!
Tamazi. aq modi eka, raRac unda giTxra. (xeli mohkida da
gverdiT daisva).
eka. ra udna miTxra, uh, ranairi xar dRes Tamaz, iatakze
gZinavs, tiri, sul ar vargixar, gebutebi. (wamox-
teba) me dedasTan waval, mamikoc minda, ratom
ZinavT amden xans?
Tamazi. moica eka, deda da mama saxlSi ar arian, wuxel
isini... mivlinebaSi wavidnen.
eka. mivlinebaSi? orive erTad? nu matyueb, dediko da
mamiko erTad arasodes dadian mivlinebaSi.
Tamazi. ar dadiodnen, exla ki wavidnen. Seni Tavi me
54
Camabares, Cemo gogona. xom yvelafers gamigo -
neb? mamiko axal kabas Camogitans, deda ki did
Tojinas, ai aseTs, Zia vardenma rom mogitana,
gana ar gagexardeba?
eka. uh, ra kargia (Semokra taSi ekam da sixarulisagan
Sexta). Sen ratom tirodi? dedikos da mamikos
wasvla gewyina?
Tamazi. ho eka, mewyina, Zalian mewyina maTi wasvla da
vitire.
eka. ra suleli xar biWo, isini xom male Camovlen, ra
gatirebda?
Tamazi. ra Tqma unda Camovlen eka, manamde ki Wkvianad
unda iyo da yvelaferi damijero.
eka. dagijereb, goglimoglsac SevWam, kakaosac davlev,
kargi? (ucbad saaTma dakra 9 saaTi). vaime,
skola? (iyvira ekam da Tamazis Sexeda).
Tamazi. dRes skolaSi ar waxval, eka. dedam telefoniT
daureka maswavlebels da gaafrTxila, rom ver
mixval.
eka. ratom, me xom avad ara var?
Tamazi. asea saWiro, Zalian civa eka, Sedi genacvale Sens
oTaxSi, mec axlave moval, Semdeg visaubroT. (eka
usityvod gadis).
Tamazi. modi eka SevWamoT rame? (igi saxeldaxelod
gakeTebul sauzmes magidaze debs da eka modis
magidasTan da da-Zma Seeqceva saWmels. ucbad
karebSi zaris xma ismis, Tamazi wamoxteba da kars
aRebs, karebTan Tamazis deida Tamari daxvda. igi
naRvlianad esalmeba Tamazis da Semodis oTax -
Si). deida Tamar, iciT, Cemi mSoblebi...
deida. vici Tamaz, telefoniT Tqvenma mezoblebma am
dilas damirekes.
55
Tamazi. ekas me vuTxari, rom mSoblebi mivlinebaSi wavid-
nen.
deida Tamari. gasagebia (isini oTaxSi Sedian, deida
ekasTan midis da efereba). Cemo eka, rogor xar
Zvirfaso?
eka. kargad, deida Tamar, erTi eg mwyins, rom Cemi
mSoblebi mivlinebiT wavidnen ise, rom ar
damemSvidobnen.
deida Tamari. ara uSavs eka, isini male dabrundebian da
saCuqarsac mogitanen. ai, mec movitane xili
(deida Tamarma ekas xili miarTva da Tamazis
mimarTa) Tamaz, samzareuloSi gamomyevi, yava
movaduRoT. (isini gadian sastumro oTaxidan
gverdze oTaxSi).
Tamazi. deida Tamar, gaigeT rame?
deida Tamari. (Tvalze cremli adgas) ubeduri Seni mSob -
lebi daapatimres... mZime braldebas uye ne ben.
(Tamazi skamidan wamoxta, xelebi TmaSi Caivlo).
Tamazi. ara mjera, tyuilia, mamas ar SeeZlo, deda ar iza-
mda! isini Svilebs ar umtrobdnen, Tqven yvelani
styuiT, cils swamebT!
deida Tamari. Cumad, Svilo. (pirze xels afarebs Tama -
zis). arsad wamogcdes es sityvebi, raki daiWires,
albaT damnaSavenic arian.
Tamazi. deida...
deida Tamari. Cumad-meTqi, tyuilad ar iWeren, usaTuod
raRac aris, Sen ar ici, arc me, imaT ki ician da
imitom daiWires. Tu udanaSaulni arian, gamouS -
veben, saqmis gamorkvevamde ki moiTmine da frT -
xilad iyavi, damnaSavis qomagi TviTonac damna -
Savea, didi damnaSavea, gesmis?
Tamazi. deida, Tqven ar iciT, ra Tqva mamam wasvlis win,
56
Sen ver icnob Sems mSoblebs! isini am sisaZagles
arasodes, gesmis, arasodes ar Caidendnen.
deida Tamari. dawynardi, Tamaz, me xom Cems mosazrebas ar
geubnebi, es TviT im organoSi miTxres, vinc daa-
patimra, am sakiTxze prokurorsac vesaubre.
Tamazi. ara meTqi, tyuilia! ai naxav, isini Secdnen, usa -
Tuod Secdnen.
deida Tamari. RmerTmac qnas, Svilo! netamc egre moxdes,
maSin bednieri qali viqnebi, magram jer es asea da
axla yvirili ki ara, Wkua gmarTebs, win unda gai -
xedo, Sen jer kidev ar ici yvelaferi.
Tamazi. meti raRa unda vicode?
deida Tamari. momismine, Tamaz, yvelafers gaigeb. Sens
ded-mamas aseuli aTasobiT maneTis gaflangvas
abraleben, braldeba 7 agvistos kanoniT aris dak -
va lificirebuli. es saSineli danaSaulia da mis
Camdens ar ebodiSebian, damnaSavis mTeli qoneba
konfiskacias eqvemdebareba. saWiroa Zvir fasi
nivTebis gadamalva, cxovreba xom gindaT?
Tamazi. nivTebi gadavmalo? risTvis?
deida Tamari. rogor Tu risTvis, aki giTxari yvelafers
waiReben-meTqi.
Tamazi. Tu mamaCemi gamflangvelia, dedaCemic, nivTebs ra
TavSi vixli, ras ambob, deida?
deida Tamari. Sen jer isev bavSvi xar, Tamaz damijere!
Tamazi. arasodes! mama da deda dabrundebian! de yve-
laferi CamogvarTvan, me qurdi ar gavxdebi,
mSoblebis nivTebs ar moviparav. arc deda, arc
mama am saqciels ar momiwoneben.
deida Tamari. damSviddi, Tamaz, me axla waval, diliT
adre Semovivli, manamde ki ifiqre. xval SeiZleba
gvianic iyos (igi karebisken gaemarTa, Tamazim
57
xma ar gasca). eka, mSvidobiT genacvale (deida
ekasTan midis da kocnis). Tamaz, bavSvi raRac
cxeli meCveneba (Tamazi midis ekasTan).
Tamazi. ra mogivida eka?
eka. araferi, raRac SiSma Semipyro.
deida Tamari. daweqi eka, me ki saRamoTi eqims gamogig zav -
niT. (ekas loginSi awvenen da igi CaiZinebs). aba,
yoCaRad iyaviT, me saRamos eqimTan erTad
davbrundebi (igi gadis oTaxidan, karze braxu-
nis xma ismis. Tamazi kars aRebs da oTaxSi ciala
Semo dis).
Tamazi. ciala, gamarjoba.
ciala. gamarjoba, Tamaz. skolaSi ratom ar dadixar, Ta -
maz (igi oTaxSi Semodis da xiliT savse kalaTas
magidaze dgams). es ekas miarTvi.
Tamazi. ra vici, exla skolisTvis ar mcalia.
ciala. Tqveni ojaxis ambavi elvis siswrafiT gavrcelda
skolaSi, Zalian vwuxvar Tamaz, eka sad aris?
Tamazi. cota SeuZlod gaxda da daiZina. ra moxda, ciala?
raRac namtiralevi Tvalebi gaqvs.
ciala. axla me Senze uares dReSi var, Tamaz! (cialas tir-
ili auvardeba). cota xnis win mamaCemi, romelic
erT-erTi qarxnis direqtori iyo, daapatimres.
Tamaz, me da dedas TbilisSi cxovreba gag vi -
Wirdeba. gadavwyviteT sofelSi wavideT babuas -
Tan, dedaCemis mamasTan... win unda gavixedoT,
cxovrebas SeveWidoT da TviTonve movawyoT
Cveni momavali. Tu mama udanaSauloa — gamouS -
veben, Tu arada, mSoblebis codvas Cven ar mogv -
kiTxaven. dro gava, gavizrdebiT, SromaSi Caveb -
mebiT, xalxi Cveni SromiT dagvafasebs da sazo -
ga doebaSi CvenTvisac aRmoCndeba adgili. Sen
58
Cem ze nakleb rodi gesmis, rom Cvens mdgomareo -
baSi myof axalgazrdebs ufro meti moeTxoveba.
xom gesmis, Tamaz!
Tamazi. mesmis, ciala, magram... mgonia, rom Cveni mSoblebi
udanaSaulo arian.
ciala. rmerTma qnas ase iyos.
Tamazi. ciala, rodis midixarT?
ciala. matarebeli Tormetze gadis.
Tamazi. mere me... me ra meSveleba uSenod, nuTu ar ici, rom
Sen da ekaRa xarT erTad-erTi sanTeli Cems dab-
nelebul gulSi.
ciala. (nela wamodgeba da Tamazis Tavze bavSviviT
gadaus mevs xels, gverdiT miujdeba da ambobs).
vici, Tamaz, mec Zalian miWirs SenTan daSoreba,
amdeni xnis megobrobis Sewyveta, magram...
Tamazi. megobrobis da meti araferi? (ciala arafers
pasuxobs) ciala me... ver vbedavdi meTqva, Cems
Tavsac ar vutydebodi, rom gagiJebiT... (ciala
tuCebze afarebs xels).
ciala. nu, Tamaz, ar aris saWiro, me yvelaferi vici, didi
xania mimxvdari var. vin ifiqrebda, rom ase
Semobruneboda Cveni cxovreba, ra bednierebi
viyaviT maSin, Tamaz...
Tamazi. ciala, maS yvelaferi gaTavda?
ciala. ara, Tamaz, ar gaTavebula! piriqiT, yvelaferi win
aris, magram jer bavSvebi varT da cxovrebaSi
bevri siZnelebis gadalaxva mogviwevs. vardis-
feri xana gaTavda, axla Cven unda SevebrZoloT
cxovrebas da sakuTari ZaliT movZebnoT bed-
niereba.
Tamazi. Cven mas vipoviT, ciala, Tu Sen CemTan iqnebi da ar
mimatoveb.
59
ciala. ar migatoveb, Tamaz, magram Seni saqcieli ar mom-
wons. ai, ukve skolaSi ar dadixar, friadosani
orosanTa rigebSi aRmoCndebi, cxovrebasTan
brZolaze xeli aiRe. gana es kargia?
Tamazi. ra vqna, ciala, gana me minda? magram veRar vuZleb,
yvelaferi es Cemze Zlieri aRmoCnda da gamtexa!
ciala. Sen unda iswavlo, Tamaz. unda iswavlo! kidev ori
Tve da gamocdebi daiwyeba. unda SesZlo atesta-
tis aReba. saSualo damTavrebuls ki aRaraferi
gagiWirdeba, SeiZleba imuSao da iswavlo kidec,
dro male gava, 4-5 weliwadSi umaRles saswav le -
bels daamTavreb, damoukidebeli kaci gaxdebi,
yvelaferi kargad iqneba, mpirdebi, Tamaz?
Tamazi. gpirdebi, ciala! viswavli, yvelafers davZlev,
yvelafers moverevi, Tu Sen...
ciala. kargi, Tamaz, vici. nu ityvi, ar aris saWiro...
Tamazi. bolomde momismine, ciala.
ciala. ar aris saWiro, Tamaz, me vici, rac unda miTxra,
iswavle Tamaz da... melode! (CurCuliT, wyna rad
warmoTqva da Tavs mxarze miayrdnobs Tama zis,
Semdeg dgeba, kalaTidan iebs iRebs da Tamazis
awvdis). aiRe, Tamaz, Cemgan saxsovrad gqondes.
exla ki mSvidobiT (is karebTan midis da
emSvidobeba Tamazis).
Tamazi. mSvidobiT, Cemo pirvelo da ukanasknelo siy -
varu lo (Tamazi marto rCeba mZinare ekasTan er -
Tad, ucbad eka iRviZebs da Tamazis eZaxis).
eka. Tamaz.
Tamazi. gaiRviZe eka, genacvale, rogor xar?
eka. cudad var, Tamaz.
Tamazi. ra mogivida Zvirfaso? (igi xels adebs ekas Subl -
ze) ra cxeli Subli gaqvs eka, Sen sicxe gaqvs.
60
(ekam mZimed gaaxila Tvalebi, uazrod Semoxeda
Tamazis da daxuWa).
Tamazi. vaime eka. miSveleT (yviris Tamazi, yvirilze
mezoblis qali Semodis, ekas Sublze xels adebs
da ambobs).
mezobeli. Cqara eqimi.
Tamazi. exlave moviyvan eqims, is mezoblad cxovrobs (da
garbis oTaxidan. eka da mezobeli rCebian erTad.
cota xnis Semdeg Tamazi brundeba eqimTan da
deidasTan erTad. eqimi ekasTan midis da sinjavs
mas. iq myofni SeSfoTebiT uyureben eqims. eqimi
didxans sinjavs avadmyofs, Semdeg dgeba).
deida Tamari. saSiSia raime?
eqimi. (dums erTxans, Semdeg mZimed ambobs) mdgomareoba
seriozulia, marjvena filtvis anTeba aqvs
(deida tirils iwyebs, Tamazis guli wauvida).
eqimi (mimarTavs Tamazis). rogor gekadrebaT, ymawvilo,
ase waxdena, avadmyofs saSiSi araferi Wirs,
Tqven ki... eg ra mamakacuri saqcielia.
Tamazi. mapatieT eqimo (da igi taxtidan dgeba).
eqimi. (magidasTan jdeba da wamals gamowers) SesaZ le -
belia anTeba meore filtvzec gadavides, ami -
saTvis aucilebelia streptocidi, Torem bavSvi
dagvewveba. es axali temperaturis damwevi,
uebari saSualebaa, magram misi Sovna Znelia.
Tamazi. me viSovni streptocids, aucileblad viSovni!
(deida dafacurda, fuli moZebna da Tamazis
gauwoda).
eqimi. erTi wuTiT moiTmineT (Tqva man da Tamazis mklavSi
xeli mokida) esec aiRe (eqimma jibidan fuli
amoi Ro da Tamazis gauwoda) ori kolofi iyide,
Tu marTlac moaxerxoT Sovna.
61
Tamazi. madlobT eqimo, nu SewuxdebiT Tqven.
eqimi. ar gekadrebaT aseTi jiutoba (da fuli Tamazis
ZaliT Cautena jibeSi. Tamazi gadis oTaxidan).
eqimi. me am bavSvebis mamas vicnobdi, batoni revazi kargi
adamiani iyo.
deida Tamari. namdvilad Zvirfasi da sanaqebo ojaxi iyo,
magram ubedureba daatydaT, orive mSobels sa -
Si neli braldeba wauyenes da daapatimres, exla
oblad darCenilebis gazrda me viTave.
eqimi. RmerTma xeli mogimarTod, qalbatono (ucbad kari
iReba da Tamazi Semodis).
Tamazi. viSove (jibidan wamals iRebs. deida sixarulis-
agan Tamazis moexveva).
eqimi. yoCaR, vaJkaco (gaiRima eqimma da Tamazis magrad
CamoarTva xeli. ekas eqimma Zalis-Zalad Caylapa
abi). exla mTavaria avadmyofs simSvide qondes.
CaeZineba da diliT ukeT iqneba. exla ki unda da -
gemSvidoboT, sxva avadmyofebic melodebian
(eqi mi xels arTmevs Tamazis da deida Tamars
emSvidobeba da gadis oTaxidan).
deida Tamari. RmerTma qnas Cveni eka gamokeTdes. me Rames
gauTev mas amaRam.
Tamazi. ara deida, Sen wadi, me gauTev Rames ekas.
deida Tamari. kargi Tamaz, ese iyos, magram Tu ramea
gamaR viZe, me aqve gverdiT oTaxSi viqnebi (igi
gadis oTaxidan. oTaxSi mwoliare eka da skamze
Camomjdari Tamazi rCebian).
Tamazi. (TavisTvis laparakobs) o, RmerTo Cemo, gadaar -
Cine Cemi da, dedis da mamis danabarebi unda
Sevasrulo, radac ar unda damijdes, ekas unda
mouaro (igi ekasTan midis da mis saxes akvirdeba.
ucbad eka xvelebas iwyebs, iRviZebs, magram
buranSia gamoerkveva).
62
eka. Tamaz, Sen xar? miSvele, Tamaz, Zalian cudad var,
miSvele Tamaz.
Tamazi. eka, genacvale, dawynardi, yvelaferi kargad iqne-
ba (eka Tvalebs Zlivs axels da bodvas iwyebs,
Tamazi xels Sublze adebs).Tamazi. vaime, ra
cxeli Subli aqvs, deida miSveleT, deida (yviris
igi xmamaRla, oTaxSi SeSinebuli deida Semodis).
deida Tamari. ra moxda (warmoTqva SeSfoTebiT da ekas
sawols SiSiT gadaxedavs).
Tamazi. ekas temperaturam auwia!
deida Tamari. RmerTo Cemo, gaiqeci eqimTan Tamaz (Ta ma -
zi oTaxidan uxmod gavarda. deida midis ekasTan,
TermometriT sicxes usinjavs). mogikvdes dei -
da, Cemo eka 40 gradusi sicxe gaqvs, Svilo.
(ucbad oTaxSi eqimi da Tamazi Semodian. eqimi
sawol Tan dajdeba da avadmyofs majas usinjavs,
Semdeg fonendoskops moimarjvebs da yurad -
RebiT sinjavs avadmyofs. eqimi avadmyofis gas-
injvas morCa, mZimed wamodgeba).
eqimi. swored amisi meSinoda, anTeba meore filtvSi
ganviTarda, mdgomareoba garTulda.
deida Tamari. vaime, Svilo (cremlebi waskdeba, ekas
sunTq va uWirs, igi uazrod atrialebs Tvalebs,
oTaxi mezoblebiT ivseba, yvelani icremlebian).
eqimi. Tamaz, gadi oTaxidan (eqimma xeli waavlo Tamazis
da ekas sawolidan karebisaken eweva).
Tamazi. ha-rao? eka, eka! (igi ekas sawolTan midis da
dastiris Tavis momakvdav das). eka, Semomxede,
miTxari rame!
eka. (wamiT Tvals gaaxels) deda, dediko, axla me ori To -
jina myavs, mamam momitana, ra didxans gelodeT
(CurCulebs is da saxeze netarebis Rimili das -
TamaSebs).
63
Tamazi. eka, mxedav eka? (CasZaxis Tamazi ekas, magram mas
uk ve araferi esmis. Tamazi ekas cxedarTan xma -
maRla tiris).
eqimi. Tamaz, vaJkaci xar, gamagrdi.
Tamazi. tiriT, eqimo? Tqven tiriT? ver movuare Cems dai -
kos, ver davicavi, xedavT? me, me movkali is, me
movkali.
eqimi. damSviddi Tamaz, damSviddi, ubeduro bavSvo! (da
Tamazis gulSi Caikravs. oTaxSi yvela tiris).
scena #4
Tamazis bina. did magidas usxedan Tamazis deida Tamari
da Tamazi, romelsac win gazeTi udevs.
deida Tamari. Seni mSoblebis sasamarTlo ganxilva
damTavrda. danmaSaveTa jgufSi 14 kaci gadioda,
mSoblebma braldeba uaryves, magram molarem,
mTavarma buRalterma da momaragebis gany-
ofilebis ufrosma savsebiT aRiares danaSauli.
maT daxvreta miusajes (deida tiris).
Tamazi. me didxans viTmine, didxans vicade, megona rom
cdebodnen Cemi mSoblebis dapatimrebaSi. imede-
bi gamicruvda, isini namdvili damnaSaveni aR -
moCn dnen, mkvlelebi! es maT mokles eka! waSales
Cemi momavali, mglad maqcies, nadiriviT gam-
agdes quCaSi upatrono da miusafari! Sen ki, Sen
maT tiri, maT ubadruk sicocxles mistiri! wai -
kiTxe? Sens dasa da mis profesor meuRles im -
deni vaJkacoba ar aRmoaCndaT eRiarebinaT dana -
Sauli, is mainc eTqvaT, ram aiZulaT CaedinaT
64
aseTi sisaZagle! ver mpasuxobT? miT ukeTesi.
dajeqiT oTaxSi da itireT damnaSaveni, itireT
mkvlelebi, magram ar gabedoT maTTan erTad
umanko ekas saxelis xseneba.
deida Tamari. Tamaz, Svilo! (wamoiZaxa da wamodga deida.
Tamazi. me Tqveni Svili ara var, meored ar gabedoT!
deida Tamari. momismine, Tamaz! SeCerdi, Cemo Svilo...
Tamazi. Tavi damanebeT, nu ggoniaT, rom cremls SeuZlia
guli momilbos! me guli aRar maqvs, is sasaf -
laoze davmarxe! mSoblebis gamo yvela zizRiT
micqeris, dReidan marto var da ise vicxovreb,
rogorc mamaCemis Svils Seefereba. exla ki
wadiT Cems saxlidan da aRarasodes moxvideT.
deida Tamari. Tamaz! gons modi, Tamaz.
Tamazi. tyuilad nu ecdebiT Cemi ambis gagebas da aq aras-
dros moxvideT, me dReidan aravin ar myavs, gvar-
ic ki mezizReba Cemi. (deida tiriliT gadis
oTaxidan. karebidan kakunis xma ismis. kari iReba
da oTaxSi Tamazis mezobeli artaSa Semodis. 25
wlis Savgremani kexiani cxviriani mamakaci).
artaSa. Tamaz, saxlSi xar, ratom xmas ar iReb (Tamazi Tav -
Caqindruli zis skamze). ase ar varga, Tamazjan,
vaJkaci ara xar? Zala moikribe, gamxnevdi, Torem
dardi mogklavs.
Tamazi. netavi visTvis ra saWiro var?
artaSa. rogor Tu ra saWiro xar! kaci ara xar, adamiani!
unda icocxlo, sikvdils yovelTvis moeswrebi,
yvelani iq unda wavideT.
Tamazi. Cemi cxovreba dasrulda. mSoblebma miRalates,
eka momikvda, visTvis unda vicocxlo!
artaSa. vah, mec momikvda mSoblebi, Senze patara davrCi,
magram xom xedav vcxovrob, Senc unda icocxlo.
65
Tamaz jan, Zmobas geficebi, Zalian mwyins Seni
ambavi, magram ras izam, Tavs zeviT Zala ar aris,
mkvdrebi ar cocxldebian, dro gaivlis, yve-
laferi dagaviwydeba. dards unda moerio, Tamaz
jan! amisaTvis erTi wamali arsebobs. (artaSa
wamodga) me axlave moval, Sen aq damicade (igi
oTaxidan swrafad gadis. Tamazi taxtze wamowve-
ba da fiqrs miecema. cota xanSi kari iReba da
artaSa boTlebiT xelSi saxlSi Semodis). Tamaz
jan, gZinavs (artaSa magidasTan midis, xsnis
boTlebs, gaSlil gazeTze sanovages awyobs).
adeqi Tamaz, TiTo Wiqa davlioT, dards mogva -
So rebs, (Tamazi uxalisod dgeba) modi, modi dav -
lioT! naxe ra xelad mogeSvas. (Tamazi magi das -
Tan midis, artaSa koniakis boTli Cais WiqaSi
daa pirq vava, Semdeg meore WiqaSic Caasxa). gagvi-
marjos! (dailoca da gadahkra, Tamazimac uxmod
gadahkra).
Tamazi. Cems cxovrebaSi pirvelad vsvam amden koniaks.
artaSa. miirTvi, Tamaz jan! dRes me var maspinZeli (da
Tamazis Zexvis naWeri miawoda. kidev dalies da
ori boTli koniaki gamocales. Tamazis Tavbru
esxmis).
Tamazi. maS, es aris simTvrale? davlev, CemTvis yvelafe -
ri gaTavebulia, cxovrebam sitkbo wamarTva.
(Wiqas waepotina xeli, daucada da sasmisi waiqca,
xolo magidaze gaiSala daRvrili siTxe).
artaSa. micvalebulTa Sesandobari iyos, Tamaz jan!
(Semdeg dgeba, Tamazis xels gadaxvevs). Tamaz
jan, am qveynad sxva araferi SegvrCeba, Rvino, es
ici ra aris? sicocxlea, jigaria, dardi mogk -
lavs, mterTan Segarigebs, Zma-biWs Segayvarebs.
66
(ar taSa Tamazis kocnis). Sen Cemi Zmakaci xar,
Tamaz jan, siyrme momikvdes, Tu vinmes davaCagv -
rino Seni Tavi, Cemi siyme momikvdes raRa, Tu
alali ZmasaviT ar gagitano! es cxovreba more-
via, Tu xeli ar gaanZria kacma — daixrCoba.
Tamazi. aki vcade, magram araferi gamovida. skolas Tavi
davanebe, magram samuSao ver viSovne.
artaSa. fuh (gadaafurTxa artaSam), samuSao, mere visTvis
unda imuSao, an ramdeni unda iSovo?
Tamazi. maS ra vqna?
artaSa. va, rogor ra qna, me aq ara var? ai, erTi saqme aqvT
Cems Zmakacebs, swored Sennairi biWi undaT. Tu
ar iTakileb, kai fuls iSovni.
Tamazi. rogor?
artaSa. Sen TviTon xom ici, me rogor vcxovrob. am dReeb -
Si biWebmac naqurdali kai rameebi Camoitanes
moskovidan, gasaReba sWirdeba, Sesanaxi adgi -
lic, Sens saxlSi moitanen, mere nel-nela gayid-
ian, Senc daexmarebi. arxeinad iyavi, guls ar dag-
wyveten.
Tamazi. spekuliantoba daviwyo?
artaSa. spekuliantoba ras miqvian! mama ucxondaT, mos -
kovidan da leningradidan antika rameebi saxlSi
mivarTvaT da fulic ar gadavaxdevinoT?
Tamazi. me magas ver vizam, artaS.
artaSa. Seni saqmea, maS Tu ginda sadgurze gadi, bargs
wauReb vinmes, Toks me gaTxoveb, eg ufro Cestni
samuSaoa (dascina artaSam).
Tamazi. gana aucilebelia bargi vzido?
artaSa. maS sxva ra ginda, xo xedav, rom axlos ar gika re -
ben. kaci an RmerTTan unda iyos, an eSmakTan, maT
Sua jer aravin gaCerebula, Senc ver gaCerdebi.
Tamazi. kargi, Tanaxma var.
67
scena #5
Tamazis oTaxi TbilisSi. Tamazi loginSi wevs. ucbad
bra xuni ismis, kari iReba da oTaxSi Jora Semodis Cemod -
nebiT, mas ori misi amxanagi moyveba. isinic datvirTulebi
Semodian oTaxSi.
Jora. adeqi Tamaz, naxe ra tavari mogitaneT, naxevari gav -
yi deT. ai Sen aiRe Seni wili 300 maneTi (da igi
fuls Tamazis aZlevs, romelic adga sawolidan
da Joras gakvirvebuli uyurebs).
Tamazi. amdeni fuli me ar damimsaxurebia.
Jora. aiRe, nu gerideba, sworeTac, rom daimsaxure, modi
sufra gavSaloT da erTi kargad viqeifoT. (Ta -
ma zi da Jora datrialdebian da sufras Slian).
artaSa. Tamaz, gaicani, eseni Cemi amxanagebi arian, gogi da
Jora (Tamazi maT xels arTmevs). exla ki modiT am
WiqiT Cven gagvimarjos da Cven marjvenas (ity -
vis da gadahkravs Wiqas, danarCenebic mibaZaven
mas), modi Tan pokeri viTamaSoT, ras ityviT?
(yvela daeTanxma da iwyeben kartis TamaSi. pir -
vel xanebSi Tamazis bedi swyalobs da igebs).
artaSa. va, yoCaR Tamaz, 1000 maneTi moige.
Tamazi. bedi mwyalobs. (nel-nela Tamazi wagebas iwyebs da
bolos ara marto mogebuli, Tavis fulsac agebs.
man dalia sasmisi da carieli Wiqa kedels mianar-
cxa).
Jora. pristavkaze viTamaSoT, Tamaz jan (gaiRima Joram da
gverdze Casmuli erTad-erTi oqros kbili
gamoaCina.
artaSa. eTamaSe (aqezebs artaSa).
Tamazi. wyalsac wauRia, yvelaferi, viTamaSoT, magram ara
pokeri, aramed zari.
68
Jora. Tanaxma var. (gogi jibidan kamaTlebs iRebs, magidas
gverdze weven iatakze Caimuxleben. pirveli
artaSa hyris da agebs, Semdeg Tamazis jeri
dadga, ramdenjer gaagora, imdenjer moigo,
Semdeg waago. oTaxSi kamaTlis Cxrilis xma da
wvivebze gametebiT Semokruli xelis tkacuni
ismis.
Tamazi. 500 maneTi wavage.
gogi. ara uSavs, Tamaz jan, cxovrebac zaris TamaSia, dRes
waagem, xval moigeb.
Jora. am saRamos fuls aq, Sens oTaxSi Camabareb, rva
saaTze moval rubenasTan erTad (dinjad
warmosTqva Joram da Wiqebi RviniT Seavso.
Tanxmobis niSnad Tamazi Tavs uqnevs).
artaSa. aba, Semdeg Sexvedramde (dailoca artaSam Wiqa,
Tamazis miujaxuna da gadahkra. gogi da Jora
emSvidobebian da gadian oTaxidan).
Tamazi. es oxeri fuli sad viSovno saRamomde, Sen ver
masesxeb, artaS?
artaSa. ara maqvs, Tamaz jan, raca mqonda wavage.
Tamazi. es rubena vinRa aris Joram rom axsena, masTan
erTad movalo.
artaSa. eg rubena Zalian kargi vinmea, mTeli Tbilisis
biWebi icnoben, Zveli biWia, didi xania ar aris
cixidan gamovida.
Tamazi. qurdia?
artaSa. qurdi ki ara, kacia! eg rom magasTan wamogcdes,
sanTeliviT gagaqrobs, riT ver mieCvie kacur
laparaks?
Tamazi. kaci! ase eZaxiT Tqven yvela staJian qurds. praviania.
artaSa. ma ra! mTeli Tbiliseli biWebi magis mzes ficu-
loben. Sen jobia saRamosTvis fuli iSovno.
69
Tamazi. sad unda viSovno. xom ici, aravin masesxebs.
artaSa. maS ici ras getyvi, rubenas Txove, iqneb Tavdebad
dagidges.
Tamazi. ras damidgeba, ra misi amxanagi me var, rom Tavi
Seiwuxos.
artaSa. Senc scade, iqneb rame gamogivides, Torem finTad
gaTavdeba saqme, Joram pristavkaze xumroba ar
icis! (Tqva es artaSam da oTaxidan gavida).
Tamazi. raRac gamoucnobi SiSi mtanjavs, ra iqneba? ras
mizams Jora? tyuilad ar mohyavs qurdi rubena,
raRac saSinelebas mipirebs (ucbad Tamazis
cialas xma esmis `ras Cadi Tamaz, axlave datove
eg saxli da wadi Sors gaiqeci. Cvens siyvaruls
gaficeb gaiqeci~. ucbad Tamazis karebSi braxu-
nis xma gamoafxizlebs. igi kars aRebs da oTaxSi
Sedian Jora, rubena, gogi da artaSa. mosulebi
magidasTan sxdebian da mxiarulad maslaaToben.
Jora yuradRebasac ar aqcevs Tamazis, lazRan -
da robs da gulianad xarxarebs.
Jora. aba artaS jan, swrafad rame gaaCine, rubenas cota
pativi vceT. aha, es balis tyavi daiWi (da artaSas
100 maneTians awvdis, artaSa karebSi gauCinar deba.
rubena, KJora da gogi ocdaerTs TamaSoben. banki
rubenas eWira, mis win fulis grova iyo daxvave-
buli.
rubena. stukia (ganacxada man da fulebi SeaquCa).
Jora. aTasi maneTi (wamoiZaxebs Jora da kartis gamosarT -
mevad xeli gaiwoda).
rubena. modis.
Jora. (kartebi Seatyupa, didxans wvalobs, frTxilad
CiTavs kartebs) vdgavar, SenTvis wadi.
rubena (Tavisi karti gasinja, Semdeg kalodidan daude-
70
vrad erTbaSad agdebs or karts). oci! (ganacxada
dinjad da aqamde dafaruli mesame kartic gaxsna).
Jora. uh magisi... (Seigina Jora da jibidan xuTi cali 100
maneTiani amoiRo, Semdeg Tamazisken mibrunda)
danarCeni 500 maneTi Cadi. (Tamazis ena mucelSi
Cavarda). dayruvdi? (ZaRliviT SeRrina Joram
Tamazis da Tvalebi gadaubriala).
Tamazi. me... me...
Jora. ra TxasaviT kikineb, xom xedav wavage, gadaixade!..
Tamazi. me... me fuli ara maqvs, Jora, RmerTmani ver viSo -
ve, xval mogcem (sacodavad daiRrija Tamazi).
Jora. ver iSove? (Caicina Joram) Sen pristavka ici ra
aris? am wuTSi fuli, Torem daubridavi ar gada -
mirCebi.
Tamazi. Jora, Tu Zma xar... (wamoiknavla Tamazim).
Jora. axla 9 saaTia, Sen isedac erTi saaTi daagviane ga -
dax da! iqneb ggonia...
rubena. pristavka waago (Seawyvetina sityva rubenam,
romelic mis win daxvavebul fuls dinjad awyob-
da da jibeSi itenida).
Jora. ho pristavka, da am tutucs hqonia, rom valis
amosagebad sasamarTloSi vuCivleb. is ki ar
icis, rom orive Tvalebs davTxri, cocxlad
SevWam, Se mudrugo, Sena! (Jora fexze wamoxta).
rubena. moica Jora. eg 500 maneTi me movige, Tu fuli ara
gaqvs, gadmomabare, iqneb me ar vizaralo.
Jora. gadmogabaro?
rubena. ho, rogorme amoviReb (Caicina rubenam).
Jora. yabulsa var, waiyvane, Tu ginda cocxlad Sewvi.
rubena. aqeT modeq Tamaz, pristavkaze sicocxliT ageb
pasuxs, an fuli an suli! Sen es ici?
Tamazi. ara.
71
rubena. ara? aba ra eSmakad TamaSobdi?
Tamazi. me megona viSovidi, magram ver viSove.
rubena. gegona! raebs Camaxav! Sen ici, me erTxel raze
vijeqi?
Tamazi. ara.
rubena. maS getyvi: erTxel mec ver viSove vadaze fuli,
xoda, riskze wavedi, erT binaSi Sevexete, Tumca
naRdSi vicodi amwevdnen, magram mainc Sevedi,
radgan pristavkis gadauxdelobisaTvis gamom -
we lavdnen. Cavvardi, es erTad-erTi sapatio
mizezia pristavkis gadauxdelobisaTvis, Tanac
kacuri mizezi, gaige? ai ra, me Sen amjerad dros
mogcem, fuls ki gaSovnineb, am dReebSi saqmeze
wagiyvan, vnaxoT ra kaci dadgebi. saqme fulSi
rodia, 500 maneTi ra didi fulia, gapatiebdi
kidec, magram pristavkis patieba ar SeiZleba,
aucileblad unda gadaixado, Seni fuliT, Seni
naSovni fuliT, gaige?
Tamazi. gavige.
rubena. hoda, ase. es fuli saxarjod daiWi (rubenam ori
cali as maneTiani miawoda Tamazis), tirils ki
Ta vi daanebe. xvalidan CemTan imuSaveb, ra Seni
saqmea baraxlos gayidva! gamomarTvi fuli
(mkac rad imeorebs rubena, Tamazim SiSiT gamoar -
Tva asianebi, rubena wamodga da mxarze xeli dak -
ra) gamodgebi. (gaicina, Semdeg JorasTan mivida)
morCa! dReidan Tamazi Cveni biWia, araferi
awyenino. rac moxda, isic daiviwye, gaige?
Jora. va, rogor ver gavige, ruben jan! gana mejavreba,
magram pristavka pristavkaa, SevrigdeT, jigaro
(gaeRima Joram Tamazis da xeli gauwoda, Tamazis
naZaladevad gaiRimebs da xels CamoarTmevs.
72
oTaxis karebi sanovagiT da boTlebiT datvir -
Tulma artaSam SemoaRo, Tamazis gaRimebuli
saxe rom dainaxa, TviTonac eRimeba, Tvals
Caukravs da gverdze gaiyvans Tamazis da etyvis).
artaSa. gamogadga Cemi rCeva? giTavdeba?
Tamazi. ho, miTavdeba.
artaSa. Sen rubenas magrad moeWide, magasTan ar daikarge-
bi, Sen rubena vina ggonia? magan Tu Tqva, aqedan
kamCatkaze moklaven kacs! moRalateebis dando-
ma Cvens karabadinSi ar weria, magis saxeliT
cixeSi qurdebi samarTalsa qmnian, arc kasacia,
arc apelacia, morCa! iyo kaci da aRar aris kaci!
asea. (iwyeba qeifi da loToba).
meore moqmedebis dasasruli
mesame moqmedeba
scena #6
Tamazis saxli TbilisSi. oTaxSi sazeimo sufra aris
gaSlili, sufras dastrialeben artaSa, Jora, gogi da sami
axalgazrda gogo. ucbad karSi kakunis xma ismis.
artaSa. aba, biWebo da gogoebo, qurdebs Rirseulad
davxvdeT, Sen qeTino roials miujeqi da Sen rom
ici, erTi jigriani simRera imRere qurdebze.
Tqven orni icekvebT, Cven sasmelebs gavavsebT
da sadRegrZeloTi SevegebebiT. (kari iReba da
oTaxSi rubena da Tamazi Semodian kargad, lama -
zad Cacmulebi. ismis pianinos xma da qeTino gu -
73
lianad mReris simReras (aba qurdebs vin DdaiWers
kargo, galiaSi bulbulebi zian).
Jora. aba Tqven gagimarjoT, namdvil kacebs gaumarjos
(yvelani svamen maT sadRegrZelos, gogoebi cek-
vaven, qeTino mReris. yvelani saTamaSod jde-
bian. Tamazi da Jora zars TamaSoben. Tamazi
ugebs Joras fulsac da tansacmelsac.
Tamazi. aba gaixade Sarvali da kostiumi Cqara (Jora ixdis
da trusebis amara zis skamze. rubena xarxarebs).
rubena (mimarTavs Joras) ma ra gegona, Se oxero sul
Segirdad ki ar darCeboda, Sen eg vina ggonia,
tyuilad rodi SevarqviT `lamazo~ (Jora
brazisagan skdeba, magram verafers ubedavs
moxarxare rubenas. Tamazi Joras Sarval-
kostiums moisvris Zirs da eubneba Joras).
Tamazi. modi pristavkaze viTamaSoT.
Jora. ara, ar minda, dRes Seni dRea.
rubena. (siciliT igudeba) ha SegaSina? eTamaSe, ro erTi
interesnad dagixazos eg sifaTi, ma ra gegona,
SeWmas ro upirebdi, mudregnaxevaro! (Jora xmas
ar iRebs) amas sul ar eSinia Seni, imitom rom is
qurdia da qurdebis kanoni icavs, dauweravi
kano ni sastiki da dauzogavi (yvela icinis da
qeifi da simRerebi grZeldeba. karze kakunis xma
ismis, Tamazi aRebs karebs da karebSi cialas
dainaxavs).
Tamazi. ciala, Zvirfaso (iyvira Tamazim da ciala gulSi
Caikra, cialam Tavi mkerdze miayrdno da aqvi -
Tinda). ciala, Cemo ciala (luRluRebs Tamazi).
wamodi, gverdze oTaxSi gavideT (isini gverdiT
oTaxSi gadian).
ciala. rogor cxovrob, Tamaz, rogora xar?
Tamazi. varsebob, ciala, jer ar momkvdarvar.
74
ciala. gamxdarxar, Tamazi, Tvalebi SegSupebia, warbebs
Sua naoWi gagCenia, albaT bevr muSaob.
Tamazi. ho, ara, arc maincdamainc (ciala gamomcdelad
uyurebs, Tamazi Tvals aridebs).
ciala. Sen raRacas mimalav, Tamaz.
Tamazi. ara, ciala, ras unda gimalavde, me ubralod
daviRale, Zalian davitanje.
ciala. ar mgonia rom itanjebode, vxedav mSvenivrad
atareb dros Sen axal megobrebTan, ratom Sewy -
vite werilebis wera?
Tamazi. ar vici, ciala, ra gipasuxo, es ise raRac Tavis -
Tavad, Cemda uneburad moxda.
ciala. Sen styui, Tamaz, me yvelaferi vici. (Tamazi dums).
ram dagamunja, Tamaz?
Tamazi. cxovrebam, cxovrebam damamunja (igi jibidan
sigarets iRebs da eweva).
ciala. Sen ewevi, Tamaz?
Tamazi. ho, ciala, ager sami Tvea vewevi.
ciala. maS ase ewevi, svam, es iyo Seni dapireba? Tamaz me
Sen vaJkaci megone, mtkice nebisyofis axalgazr-
da, gana marto Sens Tavze datrialda qariSxali?
arc me gauvnebivrebivar cxovrebas, magram
suliT ar davcemulvar. Sen ki ra mogdis, Tamaz,
papirosi, Rvino, loToba, es saeWvo megobrebi.
amaTTvis gaagde saxlidan deidaSeni?
Tamazi. me yvelaferi gavakeTe, rom cxovrebas ar gave -
Tele, magram araferi gamovida, davmarcxdi.
ciala. damarcxdi? Sen brZolac ar gicdia, survilic ar
gqonia brZolisa, ubralod moeSvi, gzas acdi da
ara damarcxdi. Sen, Sen fexqveS gaTele Cveni siy-
varuli, Cveni didi grZnoba. cxovrebas, bednie -
re bi saTvis brZolas Rvino da Tambaqo arCie.
aseTi sulmokle xar?
75
Tamazi. ciala, me sulmokle ara var, arc mSiSara. Rvino da
Tambaqo me ar amirCevia, TviT cxovrebam momawo-
da erTic da meorec, Sen ar ici, rogor vewame, ra
gadavitane am drois ganmavlobaSi. ramdeni vibr -
Zole da rogor davmarcxdi! nu msayvedurob,
Cems guls wylulebi ar aklia, axali Wrilobebi
saWiro aRar aris, zedmetia.
ciala. Tamaz! (daarRvia ciala dumili) Sen axlave wamox-
val deida TamarTan da arasdros, gesmis, aras-
dros ar dabrundebi am dawyevlil saxlSi. aq
cxovreba Sen saSinelebas mogitans, daiRupebi!
Tamazi. gvianRaa, ciala.
ciala. Tamaz (Sehyvira ciala), geficebi Cvens siyvaruls,
ekas saxels, axlave wamodi!
Tamazi. gvianRaa-meTqi, ciala, me Cems Tavs aRar vekuTvni!
ciala. ras ambob, Tamaz! (iyvira cialam).
Tamazi. Sen ar ici, ciala, nu mkiTxav, amiT araferi Seicv leba.
ciala. (tiris) aRar giyvarvar?
Tamazi. miyvarxar, ciala, sicocxles mirCevnixar! erTi
Seni cremlisaTvis uyoymanod gavwirav Tavs,
wveTwveTobiT mivcem sisxls, magram me... me... Cems
Tavs aRar vekuTvni, Cemi siyvaruli mxolod
ubedurebas, saSinel sircxvils mogitans. Sen ar
ici, ra Znelia CemTvis Seni daTmoba, Cems cxov -
rebaSi erTad-erTi naTeli sxivi Caqreba. mxo -
lod Seni siyvaruli minaTebda gzas, beds isic
Se Surda. Cemi guli dacarielda, iq sibnelem da
sicivem daisadgura, rogorc kuboSi.
ciala. saSinelebas laparakob, Tamaz.
Tamazi. SeiZleba, magram es saSineleba sinamdvilea, sru -
li simarTle.
ciala. ra gadawyvitia, Tamaz?
76
Tamazi. me araferi, sxvebma gadawyvites, Cemi azri arc ki
ukiTxavT.
ciala. Tamaz!!!
Tamazi. kmara ciala, nuRar mtanjav, xom xedav, rom amiT
araferi Seicvleba, Tamazi mokvda, ukve karga xa -
nia mokvda!
ciala. guls miklav, Tamaz.
Tamazi. ara ciala, Sen bednieri unda iyo. Cemi cxovreba
ise moewyo, rom iq siyvarulisTvis adgili aRar
darCa. Cemi guli SebRalulia, moxda iseTi ram,
romlis gamosworebac SeuZlebelia, arc Cemzea
damokidebuli.
ciala. momismine Tamaz, me ar gkiTxav ra moxda, magram
mwams, rom misi gamosworeba SeiZleba. wamodi,
dRes ve wavideT sofelSi, iq imuSaveb, binasac
iSovi, yvelaferi mogvardeba, Seni cxovreba
aewyoba.
Tamazi. vera, ciala!..
ciala. damijere, Cemo Tamaz, guls nu momiklav, damib -
run di! Cven erTad viqnebiT, Tamaz, erTad
vipoviT bednierebas, sixaruls (ciala wamodge-
ba, xels moxvevs da mkerdze miekreba Tamazs) nu
meTqi, Tamaz, nu! damijere, daiRupebi (CurCu -
lebs ciala da ealerseba Tamazis Tmebs. Tamazi
mkerdidan moicilebs cialas, romelic yrud
amoikvnesebs da mowyvetiT daecema skamze. ciala
tirils iwyebs. ciala wamodgeba, tirilisgan
daosebuli da sevdianad Sexedavs Tamazis).
ciala. me waval Tamaz (da man xeli gauwoda Tamazis,
Tamazi xeli CamoarTva). mSvidobiT Tamaz.
Tamazi. mSvidobiT, ciala! me am qveynad bedis gareSe
gavCndi, sixaruli ver gaimeta CemTvis cxovre-
77
bam. Sen siyvarulsac ver mouvare, esec daenana
beds... ar vici ra momelis momavalSi, didi tanj-
va mogayene, magram me mainc yvelaze metad
ubeduri var, damiviwye, Sen kargi da Wkviani xar,
nebisyofiT Cemze Zlieri da mwams gaimarjveb,
bednierebas ipovi! icode, dReidan Cemi erTad-
erTi sixaruli mxolod Seni bedniereba iqneba,
mSvidobiT samudamod! (ciala tiris, Tamazi
xelze kocnis ramdenjerme cialas da mitrial -
deba. ciala tiriliT gadis oTaxidan).
scena #7
saavadmyofos palata. patimari sawolze wevs, gverdze
mas gamomZiebeli uzis levan mindeli. qurdi Cargievi,
romelic daWrilia, agrZelebs Txrobas.
Cargievi. im dRidan mtkiced mivekedle rubenas, yoveli
axali boroteba velur sixaruls mgvrida. sata-
nur siamovnebas ganvicdidi, rodesac romelime
binas gavqurdavdi, matarebelSi gaqurduli
mgzavris kivili da TavSi cema naz melodiasaviT
mitkbobda smenas. TandaTan davkarge adamianuri
Tvisebebi da mZvinvare qurdad viqeci. vqurdob-
di TbilisSi, kaxeTSi, gorSi, baTumSi. milicia
fexdafex dagvdevda, magram bedi gvwyalobda da
erTxelac ver mogvigdes xelSi. ase gavida
TiTqmis erTi weliwadi. qurdebs Cemi eride bo -
daT, pativiT mepyrobodnen, rubena toliviT
meqceoda, angariSs miwevda da Tu aqamde mis sax-
els ficulobdnen, exla `lamazoc~ gauCndaT
saficrad.
78
male gavecani borotmoqmedTa samyaros,
TiTqmis saqarTvelos yvela qalaqSi gvyavda
Cveni xalxi, magram ZiriTadad mainc oTxi dav -
diodiT erTad: rubena, me, gogi da Jora. bolos
dadga dro da bedma zurgi Segvaqcia. baTumSi ma -
Ra ziis gatexva ganvizraxeT, milicia Casaf re bu -
li dagvxvda, alyaSi movyeviT, srola agvitexes.
Jo ram da gogim aq daamTavres TavianTi `karie -
ra~. gogis SublSi moxvda tyvia da adgilze gaa-
cia. danarCenebma sroliT gavikafeT gza. TiTq -
mis samSvidobos gasulT dagvewia tyvia, Joram
mkerdze itaca xeli da kvnesiT gagorda qviSaze.
rubenam erTi daxeda da ra darwmunda mas sia ru -
li aRar SeeZlo, auRelveblad daaxala ori
tyvia, gamoviWeriT, movaxerxeT damalva da ram-
denime dRis Semdeg TbilisSi CamovediT. rubenas
saqcieli ar gamkvirvebia: cocxlad Cavardnil
Joras orives gayidva SeeZlo. male yalbi pas -
por tebiT gavecaleT saqarTvelos. vqurdobdiT
xarkovSi, leningradSi, moskovSi da bolos Cveni
xetialic ise damTavrda, rogorc unda dam Tav -
rebuliyo: 1940 wlis zamTarSi moskovSi maRazia
gavqurdeT, miliciam kvali aiRo, saTiTaod
agviyvanes, rubenam pirnaTlad Seasrula Tavisi
sityva, xSirad ityoda, cocxli milicias ar
Cavbardebio. rodesac masTan miliciis muSakebi
Secvivdnen, rubenam nagani amoiRo, magram daasw -
res da adgilze dacxriles. me ki gamasamarTles,
ommac cixeSi momiswro. (Cargievma Txroba Sewy -
vita, gamSrali tuCebi gailoka). Tu SeiZleba co -
ta wyali momawodeT (mimarTa man gamomZiebel
min dels da sustad gaeRima, gamomZiebeli gamo -
79
er k va, frTxilad moutana daWrils gaficxebul
tuCebTan Wiqa da patimars ramdenime ylupi
Seasva).
levani. iqneb danarCenis Txroba gadavdoT.
Cargievi. ara, batono levan, TiTqmis davamTavre, Tu ar
dagRaleT, barem momismineT.
levani. ki, magram, Tqven amdeni laparaki ar SeiZ leba,
gawyenT.
Cargievi (gaicinebs). Cemi janmrTelobis gafrTxilebas
azri aRara aqvs, me vgrZnob aRsasrulis moax -
loe bas, amitom vCqarob, barem bolomde momis -
mineT aRsareba codvilis.
levani. maS eqims davuZaxeb. (wamodga gamomZie be li).
Cargievi. araviTar SemTxvevaSi, batono levan! gTxovT nu
izamT amas, minda marto momisminoT. cialas,
qalbaton cialas gareSe da saerTod gTxovT, ar
uTxraT mas Cemi naambobi. albaT mimixvdiT
ratom msurs es... sxvas visac gindaT uambeT...
magram ise rom adresati ucnobi darCes.
levani. (gamomcdelad uyurebs) kargi, saubarze nu
daviswrebT, magram...
Cargievi. gmadlobT, batono levan... vici risi Tqmac
gsurT, me kargad var jerjerobiT, eqimis dax-
mareba ar mesaWiroeba, Txrobac SemiZlia, Zalian
gTxovT momisminoT, kargi?
levani. ra gaewyoba.
Cargievi (agrZelebs Txrobas). patimrobidan amnistiam
gamanTavisufla, koloniidan 27 wlis asakSi
gamovedi. rostovSi Semarqves `Cerqezi~ da es
saxeli sakmaod quxda qurdebis wreSi. TbilisSi
maisis mSvenier saRamos Camovedi. deidaCemis da
Cemi dis saflavebi movinaxule. didxans vijeqi
or saflavs Sua, warsuls vigonebdi, suraTi
80
suraTs cvlida, gonebaSi kinofiriviT gairbina
bavSvobis wlebma. bavSvobis dReebma. naTlad
damidga Tvalwin ukanaskneli 10 ianvari, sazeimo
vaxSami, Savbneli Rame, gafiTrebuli mama, aqvi -
Ti nebuli deda, ekas avadmyofoba, sikvdili, sax -
lidan gaqceva, mwuxarebiT datanjuli deidas
saxe, artaSa, rubena, mravali qurdoba, cixe da
gadasaxleba. sasaflaoze, ukanasknelad 14 wlis
winaT, ekasaTvis micemuli fici da am ficis
gatexva. da yovelive es risTvis, im usamarTlo
braldebisTvis, romliTac Cemi mSoblebi dai -
saj nen, Tumca aRmoCnda rom Cemi mSoblebi uda -
na Saulo iyvnen da braldeba SeTiTxnuli da
ciliswamebluri iyo. es me Semdgom moviZie, rom
Cemi mSoblebis mimarT saqme warmoebiT iyo
Sewyvetili da orTaveni sikvdilis Semdeg reabi -
litirebulni iyvnen, maT moqmedebaSi danaSau -
lis niSnebis uqonlobis gamo. esec bedis dacin-
vaa. axla Cvens saqmes daubrundeT, me darwmuneb-
uli viyavi, gamoZieba ase swrafad ver Cagvid ge -
boda kvalSi da sworad amitom iaraRi Tavidan
moviSore. deviZis binaze davtove, rogorc Cans
ver Sevafase Tqveni unari, Cemi es Secdoma arc
aris gasakviri, 20 wlis manZilze mgeliviT
davrZ wodi da Tumca damdevdnen, Tavisuflad
vusxltebodi didi qalaqebis samZebro orga-
noebs. quTaisi ki, es provinciuli qalaqi Cemi
azriT, naklebad SesZlebda Cveni kvalis aRmo -
Cenas, aqac Sevcdi da Tqven CagivardiT xelSi,
esec bedis dacinvaa albaT, ra gaewyoba... ase
iyos! Tu SeiZleba wyali mimawodeT batono
levan. (gamomZiebeli Wiqas awvdis).
me davamTavre Cemi aRsareba, batono levan,
81
Tqven albaT mixvdiT, ram moaxdina CemSi aseTi
gardatexa... ciala... rom SemZleboda Cemi Tavis
daZleva da ramdenime wlis winaT cialasTan
Sexvedrisas xelT ameRo Cems profesiaze, iqneb
mec mrgeboda damsxvreuli sixarulis patara
natexi. ara, cia las siyvarulze rodi vambob.
SeuZlebelze ro di vocnebob. sadme vimuSavebdi,
cialasTan, ro gorc RviZl dasTan vimegobrebdi,
is xels ar mkrav da, gamigebda, damexmareboda,
isev Semey va rebina adamianebi, axla ki... axla, me
saamqveyno aRara var da ar minda saflavSi wavi -
Ro Cemi da Rupvis saidumlo. vin icis, iqneb
gamogadgeT, gansakuTrebiT Tqven, romlebic
adamianebis beds wyvetT, udanaSaulis dasjas
xom xSirad ufro meti boroteba moaqvs, vidre
sikvdils, CemTvis ki yvelaferi damTavrebulia.
saflavidan gelaparakebiT da adamianTa samar -
Tals Cemze Zalac aRar aqvs ukve.
levani. Tqven ar mokvdebiT Tamaz, icocxlebT! da mwams,
rom SesZlebT male daubrundeT sazogadoebas.
Cargievi. (mwared eRimeba) gvianRaa, yvela xidi damwvaria.
levani. Tqveni monaniebaa? axla sxva droa, sasa marT lo
yvelafers gaiTvaliswinebs, mxedve lo baSi mii -
Rebs da sasjelmoxdili, gawmendili daubrun -
debiT adamianebs.
Cargievi. me mTavari ar miTqvams TqvenTvis, batono
levan...
levani. me arc gekiTxebiT, arc saCqaroa, xval, zeg
miambobT.
Cargievi. CemTvis xvalindeli dRe ar gaTendeba... Ten -
deba... (ganagrZobs susti xmiT) adamianebi Cveu -
lebriv saqmianobas Seudgebian... gava zamTari,
82
gazafxulze lurji iebi ayvavdeba, xeebi mwvaned
moirTveba, vardebi gaifurCqneba, TavianTi si -
tur fiT adamianebs saxaruls moutanen, surne -
lobas aziareben, me ki, me... saflavSi viqnebi da
Cemi sikvdilic aravis daswyvets guls... aravis
daenaneba, erT iasac aravin moitans Cems samare -
ze da es saflavic ise daikargeba, viT me coc -
xali davikarge am qveyanaSi (Cargievis xma Seuw y -
deba da uRonod gadaesveneba baliSze. gamom -
Ziebeli dacqerdeba saxes, Semdeg SeSfoTebuli
wamoxteba skamidan da eqims uZaxis).
levani. ciala, Cqara, avadmyofi cudad aris. SeSi nebuli
ciala palataSi Semovardeba, Cargievis mklavs
gauSiSvlebs da nems ukeTebs.
ciala. Cqara degalini (SesZaxa Tan Semoyolil eqTans da
akankalebuli xeliT avadmyofis majas waetana.
am dros karebi iReba da palataSi fexakrefiT Se -
modis balanCivaZe da nela miuaxlovda gamomZie -
bels.
daviTi. gardaicvala (mindeli Tavs aqnevs. Cargievma ram-
denjerme amoikvnesa da mZi med, nel-nela gaaxila
Tvali).
ciala. madloba RmerTs.
Cargievi. isev Tqven eqimo, gmadlobT (waiCurCula man).
ciala. laparaki ar SeiZleba, gavnebT.
Cargievi. vici eqimo, magram es sikvdils ver SeaCerebs me
ki jer mTavari ar miTqvams... sad aris gamomZie -
beli?
ciala. nu laparakobT, maTe, TqvenTvis momakvdinebelia
odnav mRelvarebac ki.
Cargievi. ara eqimo, gevedrebiT, gTxovT, Sxamad nu ga -
matanT, daabruneT gamomZiebeli. Tqven ki...
83
Tqven wadiT, ramdenime wuTi kidev damtoveT
(ciala cremliani sawols moSorda, gamomZie -
beli miuaxlovda Cargievs.
levani. sxva droisaTvis gadavdoT saubari, maTe.
daviTi. ase ajobebs, axla Tqven sustad xarT.
Cargievi. ara, eqimma damibruna Rone... an ufro sworad
imitomac movbrundi, rom saTqmeli davamTav -
ro... Tqven xom ar iciT me vin var, ar minda Cemi
aRsarebis Semdeg sxvisi gvariT Cavwve saflavSi,
me aravin myavs am qveynad... aravin daitirebs Cems
sikvdils... magram ar minda imaT mTvlideT, vinc
ara var... TbilisSi da iqneb sxvaganac... axlac...
axsovT albaT cnobili profesori revaz gelo-
vani... da misi meuRle marine... ganTqmuli inJi -
neri... me maTi vaJi var... Tamaz gelovani...
daviTi. gelovani? (fexze wamoxteba polkovniki).
ciala. gelovani! Tamaz gelovani! (ikivla ucbad cialam,
romlis oTaxSi yofna ara vis SeumCnevia.. igi
angariSmiucemlad mivardeba patimris sawol -
Tan).
ciala. Tamaz, Tamaz, Cemo bavSvobis megobaro (gul dam -
duR rebulma iyvira baraTelma da sawolze daem -
xo, tiris da cremliT albobs momakvdavis
mkerds).
Cargievi. (misi saxe Zlierma sixarulma gaaSuqa, gafitre-
buli Rawvebi erTbaSad aenTo, TvalebSi elvare-
ba Caudga). Tqven... Tqven... aq iyaviT... moismineT?
me es ar mindoda imitom, rom msurda mxolod
Car gievi momkvdariyo, Tamazis ki ecocxla,
Tumca vin icis, iqneb ase sjobs. madlobT, ciala,
sikvdils ar vnanob, raki Seni wminda cremli
mimyveba samareSi... iyavi bednieri!.. nu tiri, ga -
84
zafxuli mova, iebi ayvavdeba. me... (Cargievs uec -
rad xma Cauwyda da baliSidan mowyvetiT gadau-
varda xuWuWa Tavi. gamomZiebeli gons modis da
frTxilad uxuWavs cxedars Riad darCenil Tva -
lebs, zewari daafara sikvdildauflebul sax-
eze. Semdeg moridebiT waiyvana moqviTine ciala
da acremlebul eqTanTan erTad TiTqmis ZaliT
gayavs palatidan).
daviTi. (nela daeSva skamze, xelis faTuriT moZebna
papirosi, moukida, moqaCa da Rrmad amoioxra).
ici levan (wamoiwyebs naRvlianad), me vicnobdi
revaz gelovans, me viZiebdi maT saqmes, romelic
unda iTqvas, Zal zed gaxmaurebuli da daujere-
beli iyo. Tumca saqmis warmoebaze uari ar
miTqvams, meSinoda subieqturi gancdebis qveS ar
movqceuliyavi, sadRac qveSecnobilad vgrZnob -
di, rom gelovanebi borotebis msxverplni iyv-
nen. amitom winaaRmdegi viyavi maTi dapatimre-
bis. maxsovs Tamazic, igi araerTxel iyo CemTan.
vaimedebdi, safuZvelic mqonda, xolo rodesac
Rrmad Sevi Weri saqmeSi da mTeli rigi mxilebani
saeWvod miviCnie, Tanamdebobidan CamomaqveiTes.
amas isic daerTo, rom Cemze usaxelo saCivrebiT
gaivso zemdgomi organoebi, Cemi maSindeli
xelmZRvaneloba yvelanairad cdilobda pasu -
xis gebaSi mivece gelovnebis saqmisadmi miker -
Zoebis braldebiT. SeiZleba mieRwiaT kidec mi -
zans, centraluri komiteti rom ar CarTuliyo
saqmeSi. gelovnebs albaT giTxraT ra bedic
ewia... axla ki, axla veRar vicani.
levani. verc man gicnoT, batono daviT, Tumca miambo
Tavisi warsuli da yovelive, rac moxda. Tbilad
85
moigona gelovnebis saqmis pirveli gamomZie -
beli.
daviTi (mZimed wamodgeba, meore papiros moukidebs) ai ra
mZime Sedegebi mosdevs Cvens Secdomas, erTi
SexedviT danaSaulis mamtkicebeli faqtebis
ukritikod miRebas, SiSs gamoZiebis Sedegad
dainteresebul anonimur avtorTan winaSe. vin
aris axla igi? (da man sarecelze mianiSna
gamomZiebels). damnaSave? ro mel mac araerTi
avkacoba Caidina da ise SeiZula adamianebi, rom
mxolod borotebaRa aniWebda sixaruls.
SexedeT mas, levan, kargad SexedeT, kargi
momavlis adamiani iyo. boroti karieristis
dabezRebiT, danaSaulis mtkicebaTa moxerxe-
bul falsifikaciiT da marTlmsajulebis
Secdomis gamo, mZvinvare qurdad iqca da bevri
iseTi avkacoba Caidina, rom iqneb sikvdiliTac
ver daimsaxura patieba. SexedeT, da arasodes
dagaviwydeT, ram daayena igi aseT gzaze. gesmiT,
levan?!
piesis dasasruli
86
vefxistyaosani
piesa or moqmedebad
S o T a r u s T a v e l i
avtorisagan
saqarTvelos istoriaSi iyo periodi, romelsac isto -
ri kosebma oqros xana uwodes. es periodi saqarTvelos
matianis oqros gvirgvins warmoadgens, romlis brwyiw-
vale margaliti Tamar mefe iyo. mis mefobis peroodSi XII
saukunis bolos da XIII saukunis dasawyisSi saqarTvelom
aqamde arnaxuR politikur da ekonomiur ayvavebas
miaRwia, amaRlda qveynis kulturuli done. am periodSi
iqmneba SoTa rusTavelis genialuri nawarmoebi `vefx-
istyaosani~, Tamar mefes, rogorc im periodis did poli-
tikur moRvawes, xoRo SoTa rusTavels, rogorc poetsa
da moazrovnes, msoflioSi badali ar gaaCniaT. rva
saukuneze metia brwyinavs am legendaruli adamianebis si -
ke Tisa da siyvarulis lampari da gzas unaTebs kacTmoy -
vareobisaken qarTvel xalxs, romelic didi rudunebiT
da siyvaruliT miagebs pativs orives, rom ar yofiliyo
Tamar mefe ar iqneboda rusTavelis `vefxistyaosani~.
saqarTvelos ekonomiurma da politikurma Zlierebam
didi kulturuli aRorZinaba gamoiwvia da SoTa rusTa -
velis grandiozuli figura aqamde arnaxuR SemoqmedebiT
mwvervalze aRmarTa, qarTvelma xalxma SoTa rusTavelis
poezia ukvdavi SaravandeTiT Semosa.
SoTa rusTavelis `vefxistyaosanze~ bevri Tqmula da
dawerila. igi mraval enaze aris naTargmni, miuxedavad
amisa man ver hpova asaxva operasa da baletis, Teatrisa da
kinos xelovnebaSi, amgvari cdebi yovelTvis marcxiT
mTavrdeboda. vefxistyaosnis 1600 strofiani leqsis
88
grandiozuloba da mravalferovneba garkveul sirTu -
leebs qmnis, miuxedavad amisa aRniSnuli nawarmoebis
Teatris scenaze dadgma SesaZlemlad migvaCnia Semok le -
buli variantiT, radgan ori saaTis ganmavlobami `vefx-
istyaosnis~ mTliani teqstis scenaze gadmotana SeuZle -
belia, magram amiT nawarmoebi Cvenis azriT ar knindeba,
radgan misi ZiriTadi Sinaarsi Tanamedrove qarTuli
dialogebis saSualexiT srulad aris warmoCenidi. aseve
aRsaniSnavia rom zogierTi scena piesaSi avtoris mier
nawarmoenis Semoklebul da gadakeTebul Sinaarsis saxiT
aris warmodgenili, Tumca sabolood igi poemaSi gadmo-
cemuli movlenebis adekvaturia. yovelive es ganapiroba
Teatraluri scenis mesaZleblobebis SezRudulobam.
miuxedavad zemoT aRniSnuRi sirTuleebisa migvaCnia
rom pirvelad saqarTvelos dramaturgiis istoriaSi
Teatralur scenaze gacocxlebuli SoTa rusTavelis
ukvdavi poemis `vefxistyaosnis~ gmirebi did siamovnebas
mianiWebs mayurebels, xelovnebis mizanic xom es aris?
89
moqmedi pirebi
Tamar mefe — saqarTvelos mefe
SoTa rusTaveli — poeti.
rostevani — arabeTis mefe.
TinaTini — arabeTis mefis rostevanis asuli.
avTandili — arabeTis jaris sardali.
Sermadini — avTandilis erTguli xelqveiTi.
tarieli — ucxo moyme.
nestan-darejani — indoeTis mefis farsadanis asuli.
asmaTi — nestan-darejanis erTguli moaxle qali.
farsadani — indoeTis mefe.
davari — indoeTis mefis farsadanis da.
fatmani — zRvis qalaq gulanSaris didvaWris usenis coli.
sograti — rostevan mefis veziri.
moqmedeba mimdinareobs saqarTveloSi,
arabeTSi, indoeTSi 1200-1207 wlebSi.
90
pirveli moqmedeba
scena №1
q. Tbilisi. Tamar mefis sasaxle, samefo taxtze sxedan,
Tamar mefe da daviT soslani. maT gverdiT dganan mefis
ve zirebi da didebulebi, saxelganTqmuli sardlebi da
mgos nebi, ioane SavTeli, sargis Tmogveli da CaxruxaZe.
mefis ukan kedelze Zvirfasi xaliCa kidia, romelzec bag -
ra tionTa gerbi aris gamosaxuli. gerbis marcxniv da mar-
jvniv sabrZolo droSebi kidia - gorgasliani-daviTiani-
Tamariani. aseve sabrZolo iaraRebi gmiri winaprebis.
ioane SavTeli (win warsdgeba Tamar mefis winaSe) _ dido
mefeo. Tqveni brZanebiT didebulTa darbazi
Sekrebilia. mosasmeni da gansaxilveli aris er -
Ti sakiTxi, es aris SoTa rusTavelis `vefxis
tyaosani~. mokled mogaxsenebT rom, SoTas mSob -
lebi bavSvobis drosve daexoca. oblad darCe -
nils beri biZa amosdgomia mxarSi da misi ganaT -
le bi saTvis araferi dauSurebia. Tavdapirve -
lad miucia bavSvi rusTavis saeklesio skolaSi,
Semdeg igi gadauyvania tbeTis monastris sko -
laSi. misi damTavrebis Semdeg biZas igi gremis
saswavlebelSi miubarebia. iq SoTa swavlobda
xuTi weli, Semdeg igi iyalTos saswavlebelSi
gadauyvania, romelic didi daviT aRmaSenebelis
dros daarsa arsen iyalToelma. igi erT-erTi
sapatio saswavlebelia mTels saqarTveloSi.
Semdgom swavlis gasagrZeleblad SoTa saberZ -
neT Si miemgzavreba qalaq aTenSi, sadac yvela
qvey nidan umaRlesi swavlisa da mecnierebis
SeZenisaTvis midioda axalgazrdoba. SoTam aq
Seiswavla: filosofia, RvTis metyveleba, poe -
91
zia, mWevr-metyveleba, varsklavTmricxveloba,
kargad auTvisebia berZnuli da laTinuri enebi.
igi Cinebulad aris momzadebuli qveynis samsa -
xurisaTvis.
mose xoneli. (Tamar mefes) mas mouwia saqarTveloSi Ca -
mosv la roca Tqveni xelmZRvanelobiT saqarTve -
lom arnaxul simaRleebs miaRwia yvela mimarTu -
lebiT, SoTas ymawvili guli aRtacebaSi moiy-
vana Tqvenma sibrZnem, simSvenierem da brZnulma
mefobam da man Tqven mogiZRvnaT poema, romel -
Sic warmogsaxaT Tqven mSvenierebiT, saTnoebiT
da sibrZniT. warmoaCina saqarTvelos warCine -
buli pirni da Rirsebani qarTveli erisa. radgan
Tanamadrove pirebis dasaxeleba uxerxulad
miiCnia, man poemas misca arakis forma, moqmedeba
gadaitana arabeTSi da sxva ucxo qveynebSi. poe -
mis gmirebs arabTa saxelebiT ixseniebs. man Ta -
vis qmnilebas daarqva `vefxistyao sani~, radgan
poemis mTavar gmirs, tariels vefxis tyavis
samosi ecva.
sargis Tmogveli _ Tqvenis nebarTviT darbazSi vixmob
SoTa rusTavels da Tavad wagikiTxavT aRniSnul
poemas.
Tamar mefe (mas gvirgvini adgas Tavze Zvirfasi qvebiT
moWedili da TeTri kaba acvia oqros arSiiT
gawyobili, mas amSvenebs didi Savi Tvalebi da
nawnavebi). sTxoveT Semovides darbazSi SoTa
rusTaveli.
sargis Tmogveli. keTili dido mefeo (igi gadis darbazi -
dan da SemouZRveba SoTa rusTavels. SoTa Sed -
geba mefe dedoflis kvarcxlbekTan, cali fexiT
daiCoqebs da Tavs daxris mefe dedoflis winaSe).
Tamar mefe (mimarTavs SoTas). fexze adeqiT. (SoTa fexze
92
dgeba da dedofals Sexedavs) Tqvenze bevri
sikeTe msmenia, gavige axali poema dagiweriaT,
romelic imedia yvelas gagvaxarebs, gTxovT
wagvikiTxoT, es darbazic amisTvis Semiyria.
SoTa rusTaveli (igi warmosadgeni axovani vaJkaci 22-24
wlis Savi wver-ulvaSiT, naTeli maRali SubliT,
ukan gadavarcxnili Savi talRiseburi TmebiT)
dido mefeo, CemTvis didi pativi gaxlavT warvs-
dge Tqvens winaSe Cemi mokrZalebuli leqsebiT.
Tqvenis nebarTviT me mas daviwyeb (igi Slis poe-
mas da iwyebs).
vefxistyaosani
1
romelman Seqmna samyaro ZaliTa miT ZlieriTa,
zegardmo arsni suliTa yvna zeciT monaberiTa,
Cven, kacTa, mogvca qveyana, gvaqvs uTvalavi feriTa,
misgan ars yovli xelmwife saxiTa mis mieriTa.
2
he, RmerTo erTo, Sen Sehqmen saxe yovlisa tanisa,
Sen damifare, Zleva mec daTrgunvad me satanisa,
momec mijnurTa survili, sikvdidmde gasatanisa,
codvaTa Sesubuqeba, mun Tana wasatanisa.
3
vis hSvenis, - lomsa, - xmareba Subisa, far-SimSerisa,
- mefisa mzis Tamarisa, Rawv-badaxS, Tma-giSerisa, -
mas, ara vici, Sevhkadro Sesxma xotbisa, Serisa?AmisTa mWvretelTa yandisa mirTma xams, marT miSerisa.
4
Tamars vaqebdeT mefesa sisxlisa creml-daTxeuli,
vTqveni qebani visni me ar-avad gamorCeuli.
melnad vixmare giSris tba da kalmad me na rxeuli,
vinca isminos, daesvas laxvari gulsa xeuli.
93
scena #2
arabeTis mefis, rostevanis sasaxle. maRaR TaRebiani
d i d i d a r b a z i , r o m e l i c m d i d r u l a d a r i s g a w y o b i l i ,
darabazis SuaSi wylis mrgvali auzia, romelSic ramden-
ime Sadrevania. auzis gverdiT da mis irgvliv Zvirfasi xa -
l i C e b i a g i a . d a r b a z i s e r T m x a r e s , T e T r i m a r m a r i l o s
kibeebia, romlis Tavze arabeTis mefe rostevani oqros
taxtze zis, igi warmosadegi darbaisluri ieris moxucia,
romelis saxes TeTri wverulvaSi amSvenebs, mas Tavze oq -
ros gvirgvini adgas, ramelsac SuaSi didi Zvirfasi bri -
l i a n t i s q v a a m S v e n e b s , m a s s a x e l i a q v s g a n T q m u l i s a -
qveynod, rogorc brZensa da samarTlian xelmwifes. ros-
tevanis gverdiT misi erTguli sardali avTandili dgas,
i g i t a n a d d a s a x i T l a m a z i w a r m o s a d e g i d a f i z i k u r a d
Zlieri axalgazrda kacia. rostevanis garSemo da dar baz -
Si mravlad arian didebulebi, mxedarTmTavrebi, elCebi
da mefis vezirebi.
rostevani (mimarTavs Sekrebulebs). Cemi dro wavida, yve-
laze mourCeneli avadmyofoba mWirs, es sibe -
rea, Cemi dReebi daTvlilia da albaYT male mov -
kv debi, aseTia wuTisoflis wesi. raRac unda vi -
Ro no, me vaJi ara myavs, mxolod erTad-erTi
asuli TinaTinia Cemi gulis gamxarebeli. vardi
rom daWkvneba turfa baRnarSi, mis magier sxva
ifurCqneba da yvavis. Cemi asuli TinaTini minda
davsva xelmwifed.
sograti. magas nu brZanebT mefev batono, Tqveni dabere-
ba jer naadrevia, vardi Tu daWk neba igi surnels
mainc ar kargavs, Tqveni risxva bevr sxvis kargs
ajobebs, ise pirferobaSi ar CamomarTvaT,
magram Tqvens asuls namdvilad mouxdeba mefo-
94
ba, TinaTini Tumca qalia, magram WeSmaritad
xelmwifed aris dabadebuli, `lekvi lomisa swo-
ria, Zu iyos Tunda xvadia~.
rostevani. auwyeT mTels Cems samefos, rom Cemi erTad -
erTi ulamazesi asuli TinaTini arabeTis taxt -
zed davsvi xelmwifed. vepatiJebi yvelas, _
modiT da mouloceT es bednieri dRe Cems asuls.
(igi dgeba samefo taxtidan da midis TinaTinis
dasaxvedrad, romelic darbazSi SemohyavT di -
de bulebs, rostevani egebeba TinaTins, ismis bu -
kis da naRaris sasiamovno xma, TinaTinTan erTad
Semodian jariskacebi da ubralo arabi mosax -
leo bis warmomadgenlebi, yvela mxiarulobs da
ulocaven erTmaneTs am bednier dRes.
rostevani miiyvans TinaTins Tavis samefo
taxt Tan, dasvams da Tavis xeliT Tavzed oqros
gvirgvins daadgams, skiptras miarTmevs da Zvir -
fas samefo mosasxmels moasxams. TinaTini saSua -
lo simaRlis tanwerweta axalgazrda 19 wlis qa -
lia, romlis lamaz saxes Savi Tval-warbi amSve -
nebs.
gansakuTrebiT gaxarebuli Cans avTandili,
Tina Tini da avTandili xSirad uyureben erT ma -
neTs da siyvaruliT iRimebian. rostevan mefe da
misi amala ukan ixevs da muxls iyris TinaTinis
winaSe. Tayvans scemen mas, TinaTini mefed iqna
kurTxeuli. ismis sasiamovno arabuli simReris
xma, romlis hangebis qveS wylis Sadre vanTan cek-
vas iwyeben arabi mocekvave qalebi. TinaTini
Relavs, ganicdis. mas Tvalzed cremli adgeba).
rostevani. nu stiri, Cemo asulo, yuri damigde, dRes
arabeTSi mefe Sena xar da amieridan es samefo Sen
unda marTo, am saqmes WkuiT unda gauZRve, go -
95
nieri da Tavmdabali unda iyo, rogorc mze
Tanab rad afrqvevs Tavis sxivebs surnelovan
vardsac da myral balaxsac, aseve Senc wyaloba
nu mogwyindeba nurc didebulTaTvis da nurc
mdabioTaTvis, qonebis uxvad gamcemi iyavi da
arc Sen mogakldeba, zRvebsac xom erTvis Senaka -
debi da kvlavac gaedineba. (rostevanma es uTxra
Tu ara Semdgom simRerasa da nadimobas miyo
xeli).
TinaTini (mamis darigebas xalisiT ismens da yovel mis
naTqvams brZnulad aRiqvams, man TavisTan erT -
guli gamzrdeli qali ixmo da ubrZana) Sen rom
Senaxuli Cemi ganZeuloba gaqvs, gaxseni da yve-
laferi aq momitane. (male TinaTins oqros skiv -
rebi miarTves Zvirfasi ganZeulobiT savse,
Tina Tini skivrebidan ganZeulobas iRebs da
sasaxleSi Sekrebil mosaxleobas uxvad urigebs.
igi Tavis xeliT urigebs oqrosa da vercxlis
mone tebs aRtacebul xalxs, qali Tu kaci, mda -
bio Tu didebuli im dRes TinaTinis naboZvariT
aivsnen, molaSqreebi erTimeores aswrebdnen
Zvirfaseulobis aRebaSi. rostevan mefes ki
mowyeniloba daetyo).
avTandili (mimarTavs mefis vezirs sograts). mowyenilo -
bas vatyob Cvens mefes, neta ra unda iyos amis
mizezi, iqneba gekiTxa sograt mizezi misTvis.
sograti. keTili, vkiTxav. (igi rostevanTan midis da
ekiTxeba) mefev batono, ratom xarT mowyenili,
imas xom ar dardobT, rom Tqvenma qaliSvilma
didZali Zvirfaseuloba gasca?
rostevani. ara sograt, eg ar madardebs, Cemi siZunwe aba
vis gaugia, me is madardebs, rom davberdi da
erTi asulis garda aravin myavs, RmerTma vaJi ar
96
momca, rom mSvildosnobaSi mainc dammsgavsebo-
dam isev avTandili Tu Semedreba, Torem sxva
ara vin meguleba aseTi (mis gverdze mdgom avTan -
dils gaecineba). ra gacinebs avTandil, miTxari
nu momeridebi.
avTandili. getyvi mefeo, magram ar gewyinos, Tqvenze nak -
lebi mSvildosani arc me gaxlavarT, Tu ar gje -
raT erTmaneTs SevejibroT, mowmed ki Tqveni
ymebi waviyvanoT.
rostevani. keTili, wavideT da vinadiroT, iq gamoCndeba
vin vis ajobebs. sanaZleoc davdoT, vinc ufro
cudi mSvildosani iqneba, sam dRes TavSiSvela
ivlis (man avTandils megobrulad gauRima).
me monadireebs ubrZaneb, rom xval nadirTa
jogi mindv rad gamorekon, diliT adre sana di -
rod gavdivarT. (rostevani drostarebas da
lxins mieca).
scena #3
rostevan mefis sasaxle — samefo darbazi carielia.
Semodis rostevan mefe. igi mowyenilia, mas moyveba av -
Tandili. rostevani darbazis kuTxeSi mdgar did muxis
magi das miujdeba, avTandili rostevans magidaze mdgar
doqidan vercxlis TasSi wyals dausxams da miawvdis.
avTandili. gTxovT miirTvaT mefev civi wyali!
rostevani. madlobT avTandil (igi Tass gamoarTmevs da
mosvams odnav). es ra ubedureba dagvatyda Tav -
zed avTandil, neta vin unda iyos is ucnobi
moyme.
avTandili. vinc ar unda iyos mefev mas me aucileblad
vipovi, man moaxerxa da xelidan dagvisxlta,
97
magram momavalSi amas veRar SesZlebs (darbazSi
TinaTini Semodis. igi midis mamasTan, moexveva da
hkiTxavs).
TinaTini. ase ratom xar mowyenili, ra aris Tqveni ugune -
bobis mizezi mama?
rostevani. nadirobis dros me da avTandili viRac ucxo
moy mes gadaveyareT. dRes diliT me da avTan di -
li amaliT sanadirod viyaviT, cxenebi gavaWeneT
da mindvrad gamodenil nadirs isris tyorcniT
daverieT. me da avTandili cxenebs win mivaWe neb -
diT da mTaze marcxniv da marjvniv gamosul
irmebis jogs marjved vstyorcnidiT isars, mon-
ebi gverdze mogvyvebodnen da swrafad gvawv-
didnen isrebs. ase jiriTiT ganvvleT vrceli min-
dori da mdinaris piras sadac kldeebi aRmarTu -
liyo iq SevCerdiT, nadiri iqve maxloblad tyeSi
gauCinarda, iq cxenebisaTvis gauvali gza iyo,
nadirobiT ganvlil mindors Tvali gadavavleT.
igi Cvens mier daxocili nadiriT iyo savse, Cven
erTmaneTs vexumrebodiT, ara me gajobe da ara
meo, am dros Cemi mSvildosani amalac movida, me
maT SevekiTxe, vin ufro meti nadiri daxoca, me
Tu avTandilma? oRond nurafers damimalavT
meTqi. maT momaxsenes rom maT guldasmiT daaT -
va lieres daxocili nadiri da avTandilis mier
daWrili mxeci erTic ver naxes, orives mravali
nadiri dagixocavT, magram avTandilis isriT
mouklavs meti da ramdenic usvria isari, erTic
ar aucilebia, Tqveni isrebi ki dacdenili mrava -
li miwiT dasvrili amogviRia. me gamexarda da
avTandils gamarjveba miuloce, Semdeg mxle-
blebs vubrZane iqve mdgar didi xis CrdilSi Seg -
vesvena, laSqarmac iq iwyo Tavmoyra, yvela mxi-
98
arulobda, Cven lamazi bunebis cqeriT vtkbebo -
diT. meomrebma koconi gaaCaRes da irmebi gaat -
yaves, koconze irmis xorcis mwvadi aSiSin da,
Cemma meomrebma monadireTa simRera wamoiwyes.
(mefe aRelvebisagan Tavs xris da avTandils eub-
neba) gTxov gaagrZelo moyola da TinaTins
bolomde auxsna Cemi cudad yofnis mizezi.
avTandili. am dros CvenTan erTi meomari modis da uc -
naur ambavs gviyveba, rom man kldis dabla mdi-
naris piras, did lodze ganmartoebiT mjdomi
ucxo moyme naxa, igi fiqrebSi iyo garTuli da
mis garSemo ra xdeboda, araferi esmoda, mis
fizi kurad Zlier sxeuls vefxis tyavisagan Seke -
rili samosi amSvenebda, Tavze vefxis tyavisve
qudi exura, xelSi ki majaze msxvili maTraxi eWi -
ra, meomari miuaxlovda da hkiTxa mas, Tu vin iyo
da aq ras akeTebda, magram ucxo mas xmas ar scem-
da da mwared tiroda. mefem meomars uTxra, rom
kvlav wasuliyo masTan da gaerkvia, vin iyo da
CvenTan moeyvana. cota xnis Semdeg igi isev
mobrunda da Segvaxsena rom man ucxo moymes ver-
aferi Seas mina, igi kvlav uZravad zis da mwared
stiris.
maSin mefe ganrisxda da ubrZana Tormet meo-
mars wasuliyvnen masTan da is ucnobi, vinc ar
unda yofiliyo, wylis piras mjdomi misTvis moeg-
varad. meomrebi yoveli mxridan gars Semoerty -
nen ucnobs da misi Sepyroba scades, ucnobma
rogorc ki iaraRis JRarunis xma gaigo, swrafad
wamoxta, va-meo! erTi Tqva da Tavis Sav cxens
moaxta da Cvens meomrebs gaerida, magram maT gza
gadauWres da misi Sepyroba moindomes, maSin
ucnobma moymem maT saSineli dRe daayena ise,
99
rom xmali ar uxmaria, man maTraxi gadauWira ram-
denime meomars Tavzed da sisxli adina, zogi
mogvikla da TviTon auRelveblad gza gaagrZe -
la, es rom me da mefem gavigeT, cxenebze Sevsxe -
diT da ucnobs gamoudeqiT, magram naxa ra man
rom TviT mefe misdevda Sesapyrobad, Tavis
cxens maTraxi gadauWira da tyeSi gauCinarda,
TiTqos miwam Caylapao, mis kvals mdevarma veRar
miakvlia. me da rostevani ukan SemovtrialdiT
da laSqarTan mivediT, sadac daWril-daCexi -
lebi mravlad dagvxvda. maT iarebs uxvevdnen da
dastirodnen. daRvremilma da dadardianebulma
mefem ukan dabrunebis brZane ba gasca.
rostevani. RmerTs Cemi uzrunveli cxovreba mobezrda
da mwuxareba imitom gamomigzavna, ras izam ase -
Tia misi neba-survili.
TinaTini. marTlac ucnauri da saSineli ambavi gadagxde -
niaT Tavs, ucxo moyme unda movnaxoT, amisaTvis
gavgzavnoT qveynis oTxive mxares mstovrebi da
misi ambavi Seityon.
rostevani. iyos neba Seni Svilo, gavgzavnoT mstovrebi
qvey nis oTxive mxares, eZebon erTi weli da
gaigon Ze xorcieli iyo is moyme Tu moCveneba.
(rostevani dgeba da gadis darbazidan, mas Tina -
Tini da avTandili mihyvebian. gadis dro da
TinaTini Semodis sasaxleSi, mas misi moaxle
axlavs).
TinaTini (mimarTvas moaxles). wadi da avTandili aq mo -
miy vane (moaxle qali gadis da male oTaxSi
avTan dili Semodis. TinaTins siasamuris
bewviT Semosili Zowisferi mosasxami moesxa
mxrebze, TeTr broliviT yelze Savi Tma bul-
ulebad CamoS loda. man avTandils moridebiT
100
SesTavaza Soriaxlos damjdariyo). Zalzed
merideba am Temaze SenTan saubari, magram meti
gza ar maqvs.
avTandili. brZaneT dedofalo, riT SemiZlian gemsa xu -
roT.
TinaTini. dRemde am sakiTxze SenTan ar gamimaxvilebia
yu radReba, vici gagikvirdebaT rom Tqveni natv -
ra ase swrafad asrulda, magram jer im dardis
Sesaxeb minda giTxraT, romelic ase Zalzed
mawuxebs. Sen da rostevani nadirobidan rom
dabrundiT da ucxo moymes rom gadaeyareT, aman
mosveneba damakargvina. gTxovT is ucnobi
monaxoT, Tundac amisaTvis cisa da miwis yvela
kunWulis naxva dagWirdeT, Tumca Cven
erTmaneTisaTvis araferi gviTqvams, magram
vici, rom Soridan metrfi. amis gamo Cemi samsax-
uri ormagad gmarTebs: jer erTi, rogorc
xelqveiTs, romelsac vervis Sevadareb, mere,
rogorc Cems Seyvarebuls, wadi da sadac ar unda
iyos is saidumloebiT moculi ucnobi kaci
moZebne. amiT Sens siyvaruls Cemdami ufro
ganamtkiceb. sam weliwads Zebne, Tu ipovni
gamarjvebuli dabrundebi, Tu ver ipovni davi-
jereb, rom is mxolod moCveneba iyo, me ki
dagvxvdebi, rogorc daumWknari vardi. vficav,
rom Sens garda qmrad sxvas aravis movindomeb da
Tu giRalato, miwa gamiskdes da Sig Cavvarde, iq
Seni siyvaruliT vitanjebode gulSi maxvil
gayrili.
avTandili. Cemo dedofalo, Tqveni sityvebi mzis sxivis
tolfasia CemTvis, Cemi siyvaruli Tqvendami
usazRvroa, mwams da mjera Tqveni, waval ucxo
moymis saZebnelad da vipovi mas, sadac ar unda
101
iyos, Tumca TqvenTan ganSoreba Zalian mimZims
(avTandili dgeba, midis axlos TinaTinTan, win
erTi muxliT daiCoqebs da mas xelzed eamboreba,
Semdeg dgeba da gadis. sasaxleSi rostevani
Semodis).
rostevani. TinaTin, Zvirfaso, rogor momenatre (igi Ti -
naTins gadaexveva). qveynis oTxive mxares gagza-
vnili Cveni kacebi dabrundnen, maT mTeli weli-
wadi Zebnes ucxo moyme, magram mis kvals versad
miagnes, tyuilad gaisarjnen.
TinaTini. albaT eSmakis sicrue da moCveneba daginaxavT,
Tqvenda samtrod zecidan Camosuli, amaze nu -
Rar idardebT. (darbazSi Semodis mefis moxele
da mefes moaxsenebs).
moxele. mefev batono. avTandils surs TqvenTan Sexved ra.
rostevani. TxoveT Semovides. (darbazSi avTandili Semo dis).
avTandili. dido mefeo, Tqven mTeli qveyana xmliT dai -
moneT, mec minda bedi vcado da vilaSqro, Tina -
Tinis, Tqveni asulis xelmwifobis ambavi yvelas
vamcno, mteri gavanadguro, morCilni vaxaro,
xolo urCni ki davsajo.
rostevani. Cemo lomo avTandil, omebi Sen adrec ar dagk-
lebia, magram Tu guli migiwevs, wadi. me mxolod
erTi ram madardebs, rom uSenobiT moviwyen.
avTandili. xelmwifev, me Tqveni qebis Rirsi ara var, mec
moviwyen uTqvenod, magram me male davbrundebi
da erTmaneTs kvlav pativiscemiTa da siyvaru -
liT SevegebebiT. (mefe axlos miva avTandilTan,
gadaexveva da moefereba. avTandili Tavs dauk -
ravs da gadis sasaxlidan. rostevani mimarTavs
TinaTins).
rostevani. Cemo asulo, Cemi davalebiT vaWrebma SenTvis
sxvadasxva qveynidan saCuqrebi Camoitanes, wavi -
102
deT vnaxoT. (isini gadian sasaxlidan. sasaxleSi
avTandili da Sermadini Semodian. Sermadini
axalgazrda Savgremani warmosadegi kaci avTan -
di lis gazrdilia da erTguli yma).
avTandili. SenTvis kargad aris cnobili Cemi yvela
saqmianoba da isic kargad ici, rom me TinaTinis
siyvaruli mtanjavs da man usazRvrod gamaxara,
roca mTxova ucxo moymis ambis gageba, dab ru -
nebis Semdeg Seni gulis wadils maSin agisrule-
bo, man siyvaruli da erTguleba Semom fica, amiT
Zlier gavixare, mec xom misi siyvaruli mtan-
javs, amitom Txovna unda Seusrulo, jer erTi
imitom rom misi erTguli msaxuri var, meored,
misi Seyvarebuli, me wasvla gadavwyvite da Sen
gtoveb Cems magivrad aq, mxedrobis meTaurad.
darwmunebuli var Sen erTgulad gamiwev samsax-
urs, sazRvars kargad daicav da mters ar
gaaxareb, Tu cocxali ar davbrunde, mefes amis
Sesaxeb acnobe da Cemi sulis mosaxsenieblad
nurafers daiSureb.
Sermadini. vici mainc waxval da darCenas ar gTxovT,
magram Seni magivroba rogor unda gavwio, sad
Sen da sad me? sjobs sxva naxo Cems magivrad, me ki
SenTan erTad wamoval.
avTandili. gamigone Sermadin, es marto Cemi saqmea, Cemi
siyvarulis dasamtkiceblad. me am saqmeze marto
unda wavide. Seni Semcvleli ki me arvin megule-
ba, sami weli melode, Tu am droSi ar davbrundi,
maSin miglove. anderZs dagitoveb, rom mTeli Ce -
mi samflobelo Sen dagmorCildes. (avTandili
ubidan werils amoiRebs da Sermadins gadascems,
gadaexveva da isini gadian darbazidan. avTandi li
ucxo moymis saZebnelad Soreul gzas daadgeba).
103
scena #4
kldis Ziras gamokveTilia didi gamoqvabuli. gamoqva -
bulSi moCans didi oTaxi, Sig koconi anTia, zed qvabi
dgas, gamoqvabulis kedlebze vefxisa da lomis tyavebia
gakruli, romlebzec sabrZolo iaraRebi: xmlebi, farebi,
S u b e b i h k i d i a . g a m o q v a b u l i s q v i s i a t a k z e v e f x i s a d a
lomis tyavebi aris dafenili, gamoqvabulis win patara
moedania, mis garSemo didi muxis xeebia. avTandili am
x e e b s a r i s a m o f a r e b u l i d a i q e d a n g a m o q v a b u l s a T v a -
lierebs, ucbad cxenis fexis xma ismis da gamoqvabulidan
a x a l g a z r d a q a l i g a m o d i s , m a s S a v i g r Z e l i k a b a a c v i a ,
Tmebi xilabandiT aqvs gakruli, romlidanac grZeli Tmis
n a w n a v e b i m o u C a n s m x r e b z e g a d a k i d e b u l i , t y i d a n r a i n -
d u l i a R n a g o b i s f i z i k u r a d Z l i e r i a x a l g a z r d a k a c i
gamodis, mas tani vefxis tyaviT aqvs Semosili, Tavzec
v e f x i s t y a v i s v e q u d i a x u r a v s . x e l S i m s x v i l i m a T r a x i
uWiravs, mis qamars xmali da xanjali amSvenebs, qali mas
t i r i l i T e g e b e b a d a i s i n i o r i v e g a m o q v a b u l S i S e d i a n ,
male ucxo moyme da qali kvlav gareT gamodian, mamakaci
qals emSvidobeba da midis, qali ki gamoqvabulSi Sedis.
avTandili xeebs Soris aris dama luli da yovelive amas
Tvals iqidan adevnebs. man icno ucxo moyme da gadawyvita
qals gamoelaparakos mis vinaobis dasadgenad. igi gamodis
samalavidan da gamoqvabulisken midis, iqidan kvlav is
qali gamodis, magram daina xavs ra ucnob mamakacs, yvir-
ils iwyebs da viRacas saS velad ixmobs.
avTandili. (qals mklavSi xels mokidebs da eubneba). dam -
Svidi dao, me sikeTisaTvis var mosuli, daveZeb
im ymas, vinc axla es-es aris dagemSvidoba.
qali (tiriliT eubneba). Tavi damanebe, nu mTxov imas, rac
ar SemiZlia, Cemgan misi ambis Txrobas nu mTxov.
avTandili. dao, rom icode ra siSoridan movdivar da ra
104
gaWirveba gamoviare, rom am ucnobi adamianis
ambavi Semetyo, rac ar unda gabrazde Cemze, me
mainc ar dagexsnebi, sanam mis ambavs ar momiyvebi.
qali. Cemgan verafers gaigeb. tyuilad irjebi.
avTandili (qals TmebiT mozidavs, xanjals ki kiserzed
daadebs da etyvis) miTxari girCevnia, Torem
sicocxles gamogasalmeb.
qali. mag xerxiT verafers miaRwev, nu ggonia, rom sikv dili
tanjvad mimaCndes, CemTvis mainc Calis fasi aqvs.
avTandili (qals xels uSvebs, calke dajdeba da qals
moubodiSebs). mapatie rom gagabraze, vici Sens
ndobas aRar vimsaxureb, magram ra vqna, Seyvare -
bulis gulisTvis kaci ras ar Caidens, Seyvare -
buls xom Sebraleba unda? nu gamwirav, Tu guli
mogibrunda Cemsken da gamigeb, SenTvis sicocx -
lesac ar daviSureb. axla an momkal, an mcocxle.
qali. (igi molba rogorc ki avTandilis Seyvarebuloba Seit -
yo). raxan Seyvarebuli axsene da mis gamo sCadi amas,
maSin Sen dad mimiRe da rasac getyvi, ise moiqeci.
avTandili. meti ra gza maqvs.
qali. raki amdeni gasaWiri agitania da mogiTmenia, cotac
kidev moiTmine, im moymis ambavi rom gaintere-
sebs, igi eniT dauwereli da daujerebeli amba -
via. sjobs man TviTon giambos, im moymes tarieli
hqvia, me ki asmaTi. am gamoqvabulSi varT ukve
karga xania, Tavs ki misi nanadireviT virCenT,
danarCens nu mkiTxav, exla wamodi gamoqvabulSi
dagmalav (isini Sedian gamoqvabulSi). aq iyavi da
momicade. roca tarieli dabrundeba, Sevecdebi
Seni Tavi Sevayvaro da mere gagacnob da igi yve-
lafers TviTon giambobs, Sen ki Sens satrfos
survils ausruleb da gaxareb. (am dros gamoqva -
bul Tan axlos xmauri ismis, cxenis fexis xma).
105
ai, movida kidec is, visi ambis Setyoba ase Zalian
ginda, axla am gamoqvabulSi dagmalav da sanam ar
dagiZaxo, ar gamoCnde, Torem mas cocxali ara -
vin gadaurCeba, Tu gabrazda. (asmaTi avTan dils
gamoqvabulSi gadamalavs, TviTon gareT gamo dis
da gamoqvabulis win momaval tariels Sexvdeba).
asmaTi. rad dabrundi, xom araferi SegemTxva?
tarieli. gzazed erT mefes gadaveyare, romelic tyeSi
nadirobda da nadiric mravlad daexoca, Tan
mravalricxovani laSqari axlda, Tavi movaride,
adamianebTan Sexvedram sevda momgvara, ukan
gamovbrundi da aqeT wamovedi. aq movicdi da
xval isev waval, iqneba erTmaneTs avcdeT.
asmaTi. uRran tyeSi martod rom daexetebi da mxecebis
garda aravisTan urTierToba ara gaqvs, gana es
kargia? erTi kacic ki ver naxe, rom dardis gam -
zia reblad gyoloda. magram didia uflis madli,
man igi TviTon mogivlina da gTxov, ar gabrazde!
iseT kacs gaCveneb, romelic Seni dardisa da
varamis gamziarebeli iqneba.
tarieli. gana aris am qveyanaze egeTi adamiani, RmerTs
ese Ti kaci qveyanaze ar gauCenia, Sens garda dao,
xorcieli aravin myavs, Sen rac gaWirveba gadai-
tane, sxva veravin gauZlebda.
asmaTi. gaCveneb egeT adamians, oRond daifice, rom
arafers avneb.
tarieli. Tu maCveneb, didad gavixareb, Cems siyvaruls
vficav, mas arafers dauSaveb. (asmaTi dgeba
fexze, avTandilis mosayvanad midis, mas xels
moki debs da tarielTan gamoiyvans. tarieli da
avTandili erTmaneTs miesalmebian, Semdeg
erTmaneTs gadahkocnian da iatakzed dagebul
vefxis tyavze dasxdebian sasaubrod).
106
tarieli. Seni ambis Setyobas viswrafvi, me ki sikvdilsac
aRar vaxsovar, zurgi Semaqcia da Cemzed xeli
aiRo.
avTandili. lomo da gmiro tariel, me arabi var da iq mid -
gas sasaxleebi, Cemi xelmwifis asulze Tavdaviw -
yebiT var Seyvarebuli, SeiZleba ar gaxsendebi,
magram nanaxi gyevar, Tu gaxsendeba, me da Cemi
xelmwife sanadirod viyaviT gamosuli, Cvenma
molaSqreebma Seni myudroeba daarRvies da sam-
agieroc miiRes, mas aqeT bevri geZebeT, magram
Sens kvals versad mivakvlieT. bolos Cemma satr-
fom me gamomgzavna da Seni ambis gageba damavala
da mxolod amis Semdeg Sempirda co lad gayolas,
vada sami weli momca. ai kidec amoi wura es droc,
SemTxveviT xatael mZarcve lebs wavawydi, Sen
rom maTraxiT Wkuaze mogiyvania da maT
momaswavles Seni sadgomi.
tarieli. maxsovs maSindeli Setakeba Tqvens meomrebTan,
Tumca didi xnis winaT iyo, Sen da Seni gamzr -
deli erTad gnaxeT sanadirod rom iyaviT gamo-
suli, me Cemi dardiT viyavi gulCaTxrobili, ar
vici ras merCodiT, Cemgan ra gindodaT, saerTo
da saziaro araferi gvqonda, Tqven galaRebuli
iyaviT drostarebiT, me ki Cemi dardi mqonda,
Tqveni meomrebi Cems Sesapyroblad gamogzavneT,
magram es ver moaxerxeT, mere movixede da Seni
patroni xelmwife davinaxe cxeniT rom meweoda,
Cems cxens dezi vkari da im adgils swrafad gav -
Sordi, ise rom xma ar gamicia. im xataelebs ki
kadnierad Cemi moreva rom ar moendomebinaT,
ara fers vavnebdi. Seni naxva ki didad meama, gasa -
Wiri ukve gamogivlia da ager mnaxe. ra gaewyoba,
Znelia ipovno RmerTisgan ganwiruli kaci.
107
avTandili. saqebi araferi damimsaxurebia jer, Tumca
samsaxurica da satrfoc mivatove da mzad var
Sens dasaxmareblad sicocxle ar daviSuro da
sikvdilamde SenTan viyo.
tarieli. gasaocaria, me SenTvis araferi sikeTe ar gami -
keTebia da ase guliTadaT rogor meqcevi, magram
swored rom Seyvarebulma Seyvarebuli unda
Seibralos, Sens satrfos Cems saZebnelad gamo -
ug zavnixar da ai SevxvdiT kidec, magram Cemi
ambis moyola Zalzed mimZims.
asmaTi. Cemo lomo tariel! cecxls cremliT ras uSveli,
am kacs SenTvis Tavi gadaudia da mouyevi Seni
ambavi, iqneb Senc gulzed mogeSvas tkivili.
tarieli. Cemi seni umkurnebelia, magram rac ar unda
dame marTos, Cems ambavs giambob Zmao, Sen ki asmaT
doqiT wyali momitane sulis mosaTqmelad. (ta -
rieli gulzed perangs Seixsnis da mosayolad
moemzadeba). indoeTis Svidi samefodan eqvsi
mefe farsadans epyra, romelic siuxviTa da sim -
didriT gamoirCeoda. igi Zlieri da amayi meo-
mari iyo, martos SeeZlo mTels razms gamklave-
boda. meSvide samefo mamaCemis _ saridanis
mflo belobaSi iyo, romelmac yvela garSemo
mteri daamarcxa da mSvidoba daamyara, TviTon
ki dros siamiT atarebda nadirobaSi da nadi -
mobaSi. erT dRes man gadawyvita mefe farsadans
xleboda mTeli indoeTis xelmwifes da Tavis
samefo mis mfarvelobaSi Seeyvana. mociquli
gaug zavna da SeuTvala qveSevrdomad Semiwy na -
reo. farsadanma es rom gaigo, didad gaixara da
SeuTvala mobrZandi, iseT pativs gcem, rogorc
mSobels ekadrebao. farsadanma mamas erTi same-
fo sagamgeblod daumtkica. amieridan saridans
108
calke samefos mefe ar erqva, Tore ise araferi
dahklebia. farsadanma is rogorc swori da
toli, ise miiRo da pativi sca, da amirbaroba
uboZa. indoeTis xelmwifesa da dedofals erTi
didi sadardebeli hqondaT, maT Svili ar hyav -
daT, rac maT SeSfoTebas iwvevda. mefe-dedo-
falma gadawyvites Svilad aveynave da taxtis
memkvidred gavezarde. mefur zrunvasa da
swavla aRzrdas ar maklebdnen, xelmwifobis wes-
Cveulebebs maswavlidnen. xuTi wlisa viyavi,
dedofali rom daorsulda da mas qaliSvili
SeeZina (tarielma Rrmad amoisunTqa da wyali
mosva). farsadanma amasTan dakavSirebiT didi
lxini da zeimi gamarTa, sxvadasxva qveynebidan
Camovidnen xelmwifeebi da Zvirfasi saCuqrebi
miarTves mefe-dedofals da asulis dabadeba
miuloces. xelmwifemac uamravi ganZi gasca.
erTad gvzrdidnen, mefis asuls nestan-dare-
jani erqva. cota xanSi didi ubedureba mewvia,
mama gardamecvala, farsadanma didi sulgr Ze -
loba gamoiCina Cemdami mamis magier amirbaroba
miboZa da saganmgeblod erTi samefoc momca.
wle bi gadioda, me davaJkacdi, brZolaSi da
nadirobaSi veravin mjobda, nestan-darejans
farsadanma calke sasaxle auSena da iq zrdidnen
gamzrdelebi, romlebsac mefis da davari
xelmZRvanelobda, amitom ramdenime weli nes-
tan-darejani ar minaxavs, magram erTxel igi
mamis sasaxleSi movida da me mas SemTxveviT
Tvali movkari. Tvalebs ar davujere, igi Zal -
zed damSvenebula da ulamazes qaliSvilad
qceuliyo. misma danaxvam Cemzed ise imoqmeda,
rom usulod daveci karebTan.
109
scena #5
i n d o e T i s m e f i s , f a r s a d a n i s s a s a x l e . s a s a x l i s e r T
kuTxeSi ganieri sawoli dgas, romelzedac tarieli usu-
lod wevs. mas eqimebi exvevian. civ tiloebs Tavze adeben.
erT-erTma eqimma mimarTa mefe farsadans.
eqimi. dido mefeo, tarielis avadmyofobis veraferi
gami gia, taniT janmrTelad aris, magram raRacis
gamo goneba amRvreuli aqvs, mas siwynare unda
gark veuli drois manZilze da avadmyofobac
maleve gaqreba.
farsadani. Tu asea, maSin vbrZaneb sasaxleSi calke oTaxi
gamouyon da mzrunveloba ar moaklon (amas
ambobs da sasaxlidan gadis, mas yvela momsaxure
gahyveba da tariels marto toveben. male tarie -
lis sawols nestan-darejanis moaxle asmaTi
uaxlovdeba, jibidan patara boTls iRebs, xe -
liT tariels boTlis wyals apkurebs, ris Sem -
deg tarieli Tvals gaaxels).
asmaTi. gamofxizldi tariel, visTvisac kvdebi, iman we -
rili gamogigzavna (igi iRebs jibidan nestan-
darejanis werils da awvdis tariels).
tarieli. madloba moaxseneT qalbatons (igi werils iRebs
da iwyebs kiTxvas, asmaTi gadis sasaxlidan).
tarieli (TavisTvis xmamaRla laparakobs). o RmerTo,
rogor gamaxara misma werilma, werilSi igi Cems
bnedas sayvedurobs da mirCevs siyvarulisTvis
sagmiro saqmeebis keTebas da xataelebis wina -
aRm deg brZolas (tarieli dgeba sawolidan, ic -
vams da TavisTvis iZaxis) xataelebis winaaRmdeg
omis mzadebas unda Sevudge (ucbad kari iReba da
oTaxSi nestan-darejani Semodis. igi saSualoze
110
maRali Savgremani 20 wlis lamazi qalbatonia.
mas grZeli kaba acvia da Tavze Savi xilabandi
aqvs wamosxmuli; igi tariels uaxlovdeba da
xilabands ixsnis. tarieli gaognebuli uyurebs
mas).
tarieli. o, qalbatono, Tavi samoTxeSi mgonia. Tqven aq
CemTan ram mogiyvanaT? (da igi nestan-darejanis
win muxlebze iCoqebs).
nestan-darejani. fexze adeqiT tarieli, gatyobT rom
Tavs ukeT grZnobT (tarieli fexze dgeba da eub-
neba).
tarieli. Tqveni kvlav xilva CemTvis unetaresi ocneba
iyo, Cemi avadmyofobac aqedan modis. daginaxeT
Tu ara pirvelad, Tqvenma naTelma saxem ise imo-
qmeda Cemzed, rom TvalT damibnelda, usulod
daveci, aseTi ram me arasdros momsvlia. ar vici
es yovelive ras mivawero, magram erTi cxadia,
danaxvisTanave SemiyvardiT da uTqvenod si -
cocxle warmoudgenlad mimaCnia (tarieli Tavs
xris Seyvarebulis winaSe).
nestan-darejani. marTalia calke mzrdidnen sasaxleSi,
magram xSirad momikravs TqvenTvis Tvali aspa -
re zobis dros, romlebzec yovelTvis pirveli
iyaviT, ar dagimalavT Tqveni siyvaruli mec
bavSvobidan gulSi Camivarda da CemTvis ucxo ar
aris Tqveni grZnobebi. magram jobs Seyvarebuls
sagmiro saqmeebi aCveno da amiT siyvaruli daam -
t kico, xataelebi gaTavxednen da maTi damarc -
xebiT Tqven Cems siyvaruls ufro ganamtkicebT,
omidan gamarjvebuli rom dabrundebi, daqor-
winebac maSin gadavwyvitoT, me qmrad aravis
visurveb Sens mets da erTgulad dagelodebi.
tarieli. Cemi siyvaruli Tqvendami usazRvroa. igi yove-
111
live siZneles gadamlaxinebs da TqvenTan ga -
marj vebiT davbrundebi. geficebiT, Tqvendami
siyveruli iseTi Zlieria CemSi, rom win veravin
damidgeba _ Cveni bednierebisTvis me Tavs gav -
wirav.
nestan-darejani. mjera Seni, Cemo lomo, exla ki jobs
sabrZolvelad samzadiss Seudge, xolo Cveni
siyvarulis Sesaxeb jer sityva aravisTan dasZra.
exla ki dagemSvidobebi. (nestan-darejani gadis
sasaxlidan).
tarieli. ufalo RmerTo, madlobas gixdi aseTi bednieri
wamebisaTvis, me Cems Seyvarebulis pirobas Seus -
ruleb da Cveni bednierebis win araferi aRudgeba.
scena #6
f a r s a d a n i s s a s a x l e . s a s a x l e S i z e i m i a — s a m e f o k a r i
mterze gamarjvebas zeimobs. mefe farsadani, dedofali
da maTi qaliSvili nestan-darejani sazeimod arian Cac -
mul ni da xataelebze gamarjvebis gmirs tariels elian.
ucbad ismis bukis xma da darbazSi gamarjvebuli tarieli
Semodis Tavis meomrebTan erTad. mefe-dedofali da maTi
qaliSvili nestan-darejani samefo taxtze sxedan, maT win
didi darbazia, sadac stumrebi da sasaxlis didebulebi
arian. isini ganze gadgnen da tarielsa da maT mxleblebs
gza misces mefe-dedoflisaken. tarieli win warsdga da
mefes moaxsena.
tarieli. dido mefeo, xataelebi damarcxebuli arian, ma -
Ti jari ganadgurebulia. miiReT saCuqrad es
oqro, vercxli da Zvirfaseuloba (ambobs igi da
xels monebisken iSvers, romlebsac Zvir faseu -
loba SemoaqvT sasaxleSi da mefe-dedoflis win
112
deben. tarieli adis kibiT maRla da mefe-dedo-
fals eaxleba. farsadani mas gadaexveva da gmi -
roba ulocavs. Semdeg tarieli nestan-darejan -
Tan midis, mas gadaexveva da mis gverdiT jdeba.
sasaxleSi nadimi iwyeba. ismis lamazi hangebis xma
da xaliCaze mocekvave qalebi gadian da iwyeben
cekvas. tarieli nestan-darejanTan zis da misi
monebi nestan-darejans Zvirfass saCuqrebs
miar Tmeven. tarieli nestan-darejans xatae Ti -
dan wamoRebul Zvirfas mosasxams aCuqebs. nes-
tan-darejani ki sanacvlod Tavis samxres aCu -
qebs. mefe farsadani am dros tarielTan miva,
gverdze gaixmobs da eubneba).
farsadani. Cemma siymawvilem swrafad ganvlo, xolo me da
Cems meuRles vaJiSvili ar SegveZina, magram
imedis TvaliT vuyurebT Cvens erTad erT qa -
liSvils, romlis daqorwinebis droc movida.
sasiZo iseTi minda, rom qveyanas kargad gauZR -
ves, xolo mters medgrad daxvdes. aseTad me da
dedofalma mxolod xvarazmis xelmwifes Svili
miviCnieT, romlis ukeTes versad vipovniT. rCe -
va minda gkiTxo — Sen amazed ras ityodi. (tarie -
li Zalzed SeSfoTda da daibna).
tarieli. (Tvalzed cremli adgas) Tqven visac ki sasiZod
Svils sTxovT, yvela gaixarebs.
farsadani. (mefem erT-erTi veziri miixmo TavisTan da
Tqva). gibrZaneb xvarazms kaci gagzavno da maT
xelmwifes SeuTvalo, rom mTeli Cveni samefo
umemkvidreod aris darCenili. erTad erTi asu -
li gvyavs da Tu Svils zedsiZed mogvcem, kargs
izamTo, radgan qals iqiT vervis gavatanTo.
vici, xvarazm mefe didad gaixarebs am ambavs rom
gaigebs da Svils gamogzavnis, romelic sasax le -
113
Si unda momgvaroT. axla ki zeimi gavagrZeloT.
(am laparaks nestan-darejanma yuri mohkra da
tarieli gverdze gixmo).
nestan-darejani. (gabrazebuli mimarTavs tariels). ras
Cadixar tariel. mamas xvarazmTa sasiZos Camoy -
va nazed rogor daTanxmdi, Cven erTmaneTs siyva -
ruli SevficeT, fici rogor gatexe da miRala -
te, ar gamogiva eg saqme, indoeTs veravin daepa-
troneba, Tu me ar movindomeb, me Tu cocxali
davrCi, Sen indoeTSi didxans ver ibogineb. axla
wadi da gamecale. Sen Cemi fasi ar gcodnia.
mTeli msoflio rom Semoiaro, CemisTanas ver-
sad ipovni.
tarieli. Sengan damwvar-dadaguls barem momkal da eg
iqneba, magram manamde erTi maTqmevine, me Seni
Ralati gulSi ar gamivlia. mefem saTaTbirod
mixmo, maT ufliswulis Camoyvana etyoba ukve
gadawyvetili qondaT didvezirebis sabWoze,
rom dameSala Tavisas gaitandnen da me ugunu ro -
bad CamiTvlidnen. iZulebuli viyavi davmorCi -
le bodi, Tumca gulSi cecxli mekida da vfiq -
robdi, rom Sens Tavs aravis dauTmobdi. (tarie -
li midis axlos nestan-darejanTan da xelzed
eamboreba).
nestan-darejani. (igi TvalebSi Sexedavs tariels da
etyvis). me mjera Seni da vnanob, rom Seni Ralati
gulSi gavivle. modi yvelaferi Wkvianurad
avwon-davwonoT, sasiZo rom ar mouSvaT, xelm -
wifes amiT gavanawyenebT, Sen da is unda waeki -
doT, amiT indoeTi dazaraldeba, Tu mouSvebT
SemirTavs da Cven erTmaneTs samudamod davSor -
debiT da tanjvaSi amogvxvdeba suli, xolo
xvarazmelebi indoeTSi gabatondebian.
114
tarieli. RmerTma nu qnas ufliswuls Seni qmroba
eRirsos, maT elCebs win davudgebi da yvelas
amovwyvitav.
nestan-darejani. me qali var da udanaSaulo adamianebis
sisxlis daRvras ar davuSveb da sjobs erTi
kacis, sasiZos sisxli daiRvaros da mokali igi.
Semdeg mamaCems SeuTvale indoeTs sparsTa sa -
TareSod ver gavxdi da indoeTs aravis davTmob,
Cveni siyvaruli ar axseno, rom Sens simarTles
Crdili aravin miayenos, xelmwife Cems Tavs
TviTon Semogexveweba.
tarieli. me momwons Seni azri, Zvirfaso. ise moviqcevi,
rogorc Sen miTxari (tarieli midis axlos nes -
tanTan da xelzed eamboreba).
scena #7
g a m o q v a b u l i . S i g m a g i d a s T a n f e x m o k e c i l n n i s x e d a n
t a r i e l i d a a v T a n d i l i . a s m a T i w y a l s u s x a m s t a r i e l s ,
i g i s v a m s d a S e m d e g a g r Z e l e b s T x r o b a s .
tarieli. male sasiZo Camovida da igi Tavis karavSi isve -
nebda. me karvis kalTa xmliT CavWeri, Semdeg
xmali gverdze movisrole, mZinare sasiZos fexSi
xeli movkide da karvis Zelzed TaviT Semovkari,
Tavgatexili iqve davagde. cxens movaxti da Cems
sasaxleSi wavedi. male CemTan mefis mxlebeli
movida da mefis werili momitana, sadac igi mwer-
da — ratom adre ar gamagebine, Tu Cemi qali gin-
dodao, udanaSaulo xvarazmeli ufliswulis
sisxli rad daRvare da amiT sicocxle gamim -
wareo. me mivwere mefes werili, rom misi qali me
ar mindoda da vizec undoda, imaze gaeTxovebina,
115
magram indoeTs aravis dauTmobdi da vinc Seme -
cileboda, yvelas samagieros miiRebda. sad aris
samarTali, viRac gadamTieli dajdes indoeTis
mefed da me welzed xmali mertyas, amas aras-
dros dauSveb. es werili mefis mxlebels gava -
tane da Cems sarkmlidan gadavixede. Cems sasax -
lisken mtirali da TmebgaSlili momavali asma -
Ti davinaxe, gulma cudi ram migrZno (tarieli
atirda da Tavi daxra).
asmaTi (Tvalcremliani gaagrZela Txroba). tarieli Seme -
geba da mkiTxa, ratom Camostiroda cxvir-piri,
razec vupasuxe, rom Zalzed cudi ambavi unda
memcno misTvis. mas Semdeg rac mefe tarielis
mier sasiZos mokvlis ambavi gaigo, saSinlad
gabrazda da Tqva, rom es ugunuri saqcieli
tarielma misi qalis siyvarulis gamo Caidina da
isic daamata, rom mis das davars misi qaliSvili
cudad gauzrdia da daifica, rom mas amisTvis
sicocxles gamoasalmebda. es ambavi viRacas
davarisTvis miutania, igi metad gamwarebula, _
me amaSi araviTari brali ar mimiZRviso uTqvams,
magram raxan asea, vis gamoc unda movkvde, de,
isinic verasodes eRirson erTmaneTso. Semdeg
nestan-darejani moayvanina, TmebSi wvda da cema
dauwyo, Tan uSveri sityvebiT lanZRavda da ase
eubneboda, _ bozo, Sen roskopo bozo, saqmro
rad moakvlevine da mec Sens gamo tyuilad
viRupebio. roca cemiT da lanZRviT daiRala,
ori mona zangi ixmo da ubrZana nestan-darejani
navSi CaesvaT da zRvaSi gaeyvanaT Sors, rom mis
kvalisaTvis vervin miegno. zangebma nestan-
darejani ZaliT navSi Casves da zRvaSi Sors gaiy-
vanes. TviTon gaborotebulma davarma gons rom
116
moego, inana, _ es ra Cavidineo, Cemi Zma cocxals
mainc ar damtovebso da dana gulSi daica da
Tavi moikla. (asmaTi amis momyoli tiris).
tarieli. asmaTi me davawynare da gadavwyvite Cemi Seyva -
rebulis saZebnelad wavsuliyavi da asmaTic Tan
wameyvana. erT zRvispira qalaqs mivadeqiT,
sadac cxenzed amxedrebul da xmliT daWril
meomars gadaveyareT. mas gamovemcnaure, igi iqve
axlos myof qalaqis saxelmwifos mefe aRmoCnda,
saxelad mas fridoni erqva da Tavis naTesaveb -
Tan qonebis gamo omi mosvlia da igi maT mklavSi
dauWriaT. me mas Cemi eqimebi mivaSvele da Wri -
lobebi mouSuSe, man Tavis qalaqSi muRazanzarSi
migvipatiJa da mefuri pativi gvca. meore dRes
Cven fridonis naTesavebTan sabrZolvelad
wavediT da isini davamarcxeT. Cven davmegobr -
diT. erT dRes fridonma saocari ambavi miambo.
mas zRvaSi uCveulo ram SeuniSnavs, napirs navi
mosdgomia, iqidan or Sav monas TeTrebSi Cac -
muli lamazi qali gadmousvamT, romelsac grZe -
li Savi Tma mxrebamde CamoSloda. es rom uxi -
lavs fridons, cxeniT maTken swrafad gauwevia,
magram ra dainaxes zangebma maTken momavali
mxedari, navi swrafad zRvaSi Seacures da lamaz
qalTan erTad swrafad gauCinardnen. me fri -
dons yovelive mouyevi da vuTxari rom is lamazi
qali zangebs rom yavdaT Cemi Seyvarebuli iyo. am
ambiT gaocebuli fridoni Sewuxda da man
saswrafod sxvadasxva mxares gagzavna kacebi da
daavala zangebis da maTTan myofi qalis ambis
gageba, magram uSedegod. maT veraviTari ambavi
ver gaarkvies. me fridons didi madloba gadavu -
xa de maspinZlobisTvis. fridonma wamosvlis win
117
saukeTeso Savi cxeni maCuqa, romelic dResac
memsaxureba. (tariels yeli uSreba da wyals svams).
asmaTi. iqidan wamosulma bevri viareT, bevri veZebeT,
zRva da xmeleTi SemoviareT, magram tarielis
Seyvarebulis kvals versad mivageniT. mere ta -
rielma msaxurebs da me momarTa, rom Cven gvan -
Tavisuflebda da marto gaagrZelebda Zebnas,
magram Cven ar davTanxmdiT da masTan davrCiT.
Semdeg kldeSi devebis mier gakeTebul am gamo-
qvabuls wavawydiT, devebma sastiki omi gagvi -
mar Tes, magram tarielma moaxerxa da isini suyve -
la gaanadgura, Tumca maT msaxurebi dagvixoces,
mxolod me davrCi mis erTgul msaxurad. amis
Semdeg aq varT da vitanjebiT.
tarieli. im dRidan, Zmao aq davide bina. xSirad mindor-
velad davdivar sanadirod da guls viqarveb, xan
vstiri, xan ki gonebas vkargav Cems Seyvare bul -
ze. asmaTi SemrCa manugeSeblad. Cems sacoles
xSirad vigoneb da am mogonebebiT vcxovrob.
vef xis tyavic mis gamo amiCemebia, radgan igi
vefx viviT mSvenieria da Cemi Seyvarebulis saxed
damisaxavs. (es Tqva da tarielma Tavi CaRuna da
mwared atirda. avTandili gulaCuyebulia da
TanagrZnobiT Sescqeris tariels). ai Sen xom
mainc gasiamovne, rom Cemi naRvliani Tavgada sa -
va li giambe, exla wadi da Sens satrfos miaSure,
Cemi ambavi mouyevi, raxan ase ainteresebs.
avTandili. Senma ambavma guli damwva, ZmasaviT Semiyvar -
di da uSenod gaZleba gamiWirdeba, me waval da
Cems satrfos Sens ambavs vamcnob da swrafad
ukan gamovbrundebi, oRond Semomfice, rom aqi-
dan arsad waxval. me moval da Sen satrfos
ZebnaSi dagexmarebi.
118
tarieli. egre ram Segayvara Cemi Tavi, rom veRar melevi,
mec Sen arasdros dagiviwyeb da Cems gulidan
verafriT amogSli. (isini erTmaneTs gadaexve-
vian da Zmobas Sehficaven. asmaTi da tarieli av -
Tandils acileben da gamoqvabulidan gareT
gamodian).
asmaTi. male dabrundi, avTandil.
avTandili. uTqvenod ra gamaZlebinebs, male gnaxavT. Sin
didxans ar davrCebi, oRond tarieli ar dame -
kar gos da me mas arasdros vuRalateb.
pirveli moqmedebis dasasruli
meore moqmedeba
scena #8
rostevan mefis sasaxle. darbazSi sazeimo sufra aris
gaSlili. avTandilis mSvidobian CamosvlasTan dakavSi re -
biT. magidis TavSi rostevani da TinaTini sxedan. roste-
vanis gverdze avTandili zis. sxva didebulebic mravlad
arian. darbazSi mocekvave qalebi cekvaven, saamuri arabu-
li hangebis xma ismis.
rostevani. avTandil Svilo, gviambe Tavs ra gadagxda an
ucxo moymis ambavi Tu gaige?
avTandili. igi siyvaruliT guldamwvari umamacesi
vaJkacia, bedukuRmarTobis gamo Tavis sacoles
daeZebs da ver upovnia, samwuxarod mec veraf -
riT davexmare. (damswreebma avTandili Seaqes,
vaJkacoba dauloces, avTandils ki tarielis
119
gaxsenebazed Tvalzed cremli moeria). nu gaik -
vir vebT rom tarielis gaxsenebaze Tvalzed
cremli madgeba, igi indoeTis didebulia da
jaris sardali. sabralo itanjeba Tavisi satr-
fos dakargviT. amis gamo Tvalcremliani tye-
velad daiareba, vefxis samosac imitom atarebs,
rom igi mas satrfos agonebs, romelic lamazi da
miuwvdomelia. tariels nadiriviT gamoqvabulSi
daudia bina. erTad erTi asmaTi hyavs Tan, misi
satrfos moaxle da mesaidumle. igi didebuli
vaJkaci da Zlieri meomaria. me mas megobroba
Sev fice da arasodes vuRalateb, mas amJamad
gamx neveba da daxmareba sWirdeba. igi did gasa -
WirSi aris Cavardnili da me mas aucileblad
davexmarebi. dido mefeo, gTxov gamiSva ukan
masTan dasaxmareblad da sityvas gaZlev, mas
Tavis satrfos vapovnineb da Sen da TinaTins
male gamarjvebuli dagibrundebiT.
rostevani. ras ambob avTandil, jer is ver mominelebia,
rom amdenxans wasuli iyavi da uSenod laSqari
upatronod iyo. mtris Semosevas yoveldRe ve -
lodi, cotac rom dagegvianebina, mtris laS -
qari, albaT, yoveli mxridan Semogvitevda, maT
kargad uwyiT Seni marjvenis Zala da exla Sen
rom mosuli gnaxes, kudamoZuebulni moscild-
nen arabeTis sazRvars. Tu isev waxval, isini
aucileblad agvikleben.
avTandili. Sermadini Cemze naklebi meomari da mxedarT -
mTavari ar aris, Cems magivrobas is gaswevs,
mtris Semosevis SemTxvevaSi macnobebs da mec
swrafad gamoveSurebi aqeT.
rostevani. Sen kargad ici, rom Sen Seucvleli xar, vervin
Segedreba omis xelovnebaSi, Sens Camosvlamde ki
120
qva-qvalzed ar darCeba arabeTSi. viRac ucxo
moymis satrfos nu gadaayoleb arabeTis beds,
Sen aq darCebi da daicav arabeTis sazRvrebs.
avTandili. me mas Zmoba Sevfice da sityva miveci, misvlis
vadac damiTqvams, me misTvis sicocxlesac ar
daviSureb. amis Semdeg mas rogor umtyuno. mas
satrfos povnaSi davexmarebi da Semdeg igi
indoe Tis taxtze mefed dajdeba, radgan misi
satrfo indoeTis mefis farsadanis asulia. gana
indoeTis mefis megobroba CvenTvis cudi iqneba?
rostevani. indoeTi Sors aris, mteri ki axlos, miuxeda -
vad imisa, rom me Sen did pativs gcem, Sens gaS -
vebas amJamad ver daveTanxmebi. gijobs jars
mixedo da sazRvari gaamagro. (rostevani dgeba
da darbazidan gadis. yvela wamoiSleba sufri -
dan, didebulebi da vezirebi mefes miacileben.
avTandili ki miva TinaTinTan).
TinaTini. Senma moyolilma ambavma, im sacodavi moymisa
da misi Seyvarebulis Sesaxeb, guli matkina, riT
uSveloT, WirTa gaZleba rogor gauadviloT, ra
wamliT uwamloT? RmerTo gadmogxede!
avTandili. me tarielisTvis Semificavs da misvlis vadac
damiTqvams. erTmaneTisTvis Zmoba gviTqvavs da
exla rogor uRalato.
TinaTini. Sen mSvidobiT damibrundi da ucxo moymis am -
bavi Seityve, amiT Cems gulSi met siyvaruls
daim saxureb, wuTisofeli yvelasaTvis amindi -
viT cvalebadi yofila, kacs Turme xan mzes
gamoubrwyinebs da xan ki cas risxviT mouquxebs.
vici waxval da yvela Rons ixmar, rom tariels
uSvelo rame, Tumca me Zalzed vidardeb uSenod.
avTandili. mec SenTan yofna msurs mudam, magram Cemi
wasvla aucilebelia; vici rom vardi ueklod ar
121
daikrifeba, erTsa gTxov, Sens mosagonad mis-
axsovre raime niSani (TinaTini margalitis mZivs
ixsnis da avTandils aZlevs. avTandili iRebs mZivs
da TinaTins xelzed eamboreba, isini erTmaneTs
emSvidobebian da TinaTini gadis darbazidan. am
dros avTandilTan Sermadini midis). Sermadin,
yuradRebiT momismine, me unda avasrulo, megob -
risaTvis micemuli sityva da unda wavide masTan.
rostevan mefe ar miSvebs, sxva gza ara maqvs, unda
gaviparo mis daukiTxavad, Sen ki Cemi laSqris
meTauroba isev unda gaswio da saxl-karsac unda
mimixedo, rasac me Semdgom saTanadod dava -
faseb.
Sermadini. gana marto siaruli ar mogbezrda, gTxov Tan
wamiyvano da erTgulad gemsaxurebi.
avTandili. ver wagiyvan Sermadin, Cems magivrobas Sens
garda veravin SesZlebs. rostevanTan anderZs
dagitoveb dawerils da gadaeci. manamde Sen wai -
kiTxe da gaecani. (avTandili mas werils gadas -
cems da daelodeba sanam waikiTxavs).
Sermadini. (gadaxedavs werils). es ra brZnulad dagiwe-
ria Cemo batono, aRfrTovanebas ver vmalav, ra
moswrebuli da lamazi sityvebia. ai magaliTad:
`radgan Tavia sicrue yovlisa ubadobisa,
me rad gavwiro moyvare Zma umtkicesi Zmobisa?
ara viqm, codna ras margebs filosofosTa brZnobisa,
miT viswavlebiT, mogveces SerTva zesT mwyobrTa wyobisa!~
an es:
`ra uarea mamacsa omSigan piris mxmeWelsa,
Semdrkalsa, SeSinebulsa da sikvdilisa meWvelsa!
kaci jabani riTa sjobs diacsa qslisa mbeWvelsa?
sjobs saxelisa moxveWa yovelsa mosaxveWelsa!~
122
an esa:
`ver daiWiravs sikvdilsa gza viwro, verca kldovani;
misgan yoveli gaswordes, susti da Zalgulovani;
bolod Seyarnes miwaman erTgan moyme da mxcovani.
sjobs sicocxlesa nazraxsa sikvdili saxelovani!
maqvs saqoneli uricxvi, vervisgan anawonebi.
miec glaxakTa saWurWle, aTavisufle monebi,
Sen gaamdidre yoveli, oboli, aras mqonebi:
miRwvian, momigoneben, dalocven, movegonebi.~
ra didebuli sityvebia avTandil.
avTandili. kargi, kmara, Seinaxe da Seneburad, dros rom
ixelTav, moaxsene xelmwifes da miarTvi werili,
Senze kargad amas vervin gaakeTebs (avTandili
gadaexveva Sermadins, mere daemSvidobeba da
midis).
scena #9
gamoqvabuli, asmaTi gamoqvabulis win tiriliT egebeba
t a r i e l s a d a a v T a n d i l s , i s i n i a s m a T s g a d a e x v e v i a n d a
gadakocnian.
tarieli. Cemo dao asmaT, cremli imitom momdis, rom is
lamazi cxovreba, romelic Cven adre gvqonda,
tanjviT Segvecvala, Sen mebralebi, Torem me
Tavs didi xania aRar vicocxlebdi, amieridan
sikv dili Cemi lxini da nugeSia. (samive gamoqva -
bulSi Sedis, asmaTi vefxis tyavs gaSlis da mego-
brebi zed moikalaTeben da tkbil baas agrZe -
leben. asmaTi patara magidas Caudgams megobrebs
win, zed mwvads, pursa da doqiT Rvinos daud -
gams). xom xedav, ar mogatyue, fici ar gavtexe da
123
cocxali dagvxvdi mxecebs Soris sasikvdilod
ganwiruli, sulzed momiswari da mxecebis sa -
ZiZgnad ar damtove.
avTandili. ra mogivida Cemo Zmao, ra dros Seni sikvdi -
lia, Seyvarebuli vin ar yofila, magram SensaviT
aravin moqceula, satanas nu ayolilxar da Seni
nebiT Tavs nu moiklav. Tu wuTisofeli moiZule,
imas rogor ipovni, visTvisac kvdebi, mag dReSi
marto Sen ara xar, `Wirsa Sigan gamagreba asre
unda viT qviTkirsa~. me verc Cemma Seyvarebulma
da verc mefis mamobrivma Segonebam damakava.
avdeqi da Senken gamoveSure, geZebe da Zlivs
gipovne vefxvTan da lomTan omgadaxdili, Tavs
rad iklavdi, gamagebine?
tarieli. Sen momlodines gamiWirda da gamoqvabulSi
veRar gavZeli, cxenze Sevjeqi da gavifiqre,
vel-mindors movivli da rames movinadireb-
meTqi. Sambnas rom gamovcdi, did kldes mivadeqi,
mis dabla davinaxe lomi da vefxvi erTad modi-
odnen da erTmaneTs siyvaruliT ealersebodnen,
maTi TamaSi ucbad CxubSi gadaizarda da isini
erTmaneTs medgrad waekidnen. erTmaneTs tore-
bi Semokres daundoblad, vefxvi moerida loms,
dausxlta da gaiqca. lomi swrafad daedevna, es
rom davinaxe cxenidan Camovxti, xmali viSiSvle
da lomisken gaviWeri. lomma vefxvs Tavi aneba da
Cemsken Semotrialda. pirispir davdeqiT me da
gaavebuli lomi, erTmaneTs TvaliT vzomavdiT.
Semdeg lomma erTi saSinlad daiRmuvla da
Cemsken swrafad iskupa, me mas swrafad gavecale.
lomma miwazed moadina zRarTani da is iyo Cems -
ken kvlav unda motrialebuliyo axali naxtomi -
saTvis, rom me aRar vacale da rac Zala da Rone
124
mqonda, xmali TavSi davkari loms da igi Tavga -
Cexili usulod daeca miwazed. gagulisebulma
gasisxlianebuli xmali gverdze gavtyorcne da
vefxvs mivardi carieli xelebiT, me da is erT -
maneTs SevebiT. am dros miwas zanzari gaudioda,
vefxvi gakvirvebuli da gaSmagebuli iyo. Cemi
saqcieli mas ar esmoda, ver gaego, ras verCodi,
me ki vcilobdi vefxvi xeliT Semepyro da mekoc-
na misTvis. gaSmagebuli vefxvi Cems Seyvare bu -
lad warmovidgine, magram amaod. vefxvi miRren -
da da basri brWyalebiT mTeli tani damikawra,
sisxli madina, vatyobdi rom TandaTan Zala
makldeboda da vefxvis Semotevas veRar uZleb -
di. me bolo Zala movikribe da vefxvs mklavebi
yelzed movxvie, movimwyvdie xelebs Sua, mTeli
ZaliT mouWire da davaxrCve. Semdeg vefxvi
maRla avwie da rac Zali da Rone mqonda miwazed
usulod davanarcxe. me sisxli mdioda, daWril
lomsa da vefxvs Soris daveci, uflis wyalobiT
Senc sulzed momiswari. (tariels cremli moeria).
avTandili. guls nu daidardianeb, gasaWirs unda gauZ -
lo, gjerodes rom RmerTi ar gagwiravs, aseTia
mijnuris bedi, naRvelsa da faTeraks ver ascde-
ba, Znelia mijnuroba, igi TviT brZensa gaaSma -
gebs da uswavlels bevr sasikeTos aswavlis, igi
zogjer kacs sikvdilis piras miiyvans, magram
vinc gasaWirs gauZlebs, bolo mainc keTili aqvs.
(tarieli saWmels pirs ar adebs, avTandili
sTxovs rom man rame SeWamos).
tarieli. Zmao avTandil, Sen Cemi gulisaTvis Zalzed gaw-
valdi, TviTon xedav me araferi meSveleba, satr-
fo ukvalod damekarga da orive fuWad virje -
biT. Sen tyuilubralod sicocxles nu gaim wa -
125
reb, Tavad xar Seyvarebuli da satrfo gelode-
ba. gijobs Sens saxlsa da satrfos daubrunde.
avTandili. marTalia, mijnurebs faTeraki mudam Tan
sdevT, magram RmerTi maT arasdros gaswiravs.
Seni mitoveba gaWirvebis Jams ar SemiZlian. aqeT
rom movdiodi Cemma Seyvarebulma momiwona saq-
cieli da Semaqo, keTili saqmisaTvis midixaro da
ise moiqeci, TiTqos CemTvis irjebodeo, aq
Sendami megobrobiTa da misi locva-kurTxeviT
var, exla rogor migatovo da ukan gavbrunde,
mas an Cems Tavs ra pasui gavce. amitom gTxov,
rogorme erT weliwads damelode, Tu daTqmul
vadaSi ver movedi, maSin icode, ueWvelad cocx-
ali aRar viqnebi da SegiZlia kidec miglovo.
tarieli. Tavs ar Segawyen, bevric rom gelaparako, Sensas
ar daiSli, roca Tavad darwmundebi, rom Cemi
Seyvarebulis Zebna amao aris, maSin gaigeb Cemi
yofis mTel siduxWires. magram ise moviqcevi,
rogorc Sen mTxov. is mainc miTxari, es erTi
weliwadi sad iqnebi, rom damWirde sad geZebo?
avTandili. me Seni cxenis momcemTan mival, mgoni misgan
ufro gairkveva Seni Seyvarebuli sad aris da
rogor vuSveloT.
tarieli. Sen ambob fridonze?
avTandili. diax, maswavle, rogor mivide fridonTan?
tarieli. siamovnebiT. aRmosavleTiT wadi, zRvis pir-pir
iare da mis samefos muRananzars miadgebi, Tu
naxo, momikiTxe, Cems ambavs aucileblad gkiT -
xavs da rac ici — uambe. (megobrebi fexzed wamod -
gebian, erTmaneTs moexvevian, Semdeg gareT
gamovlen. maT asmaTic gamoyveba, erTmaneTs
gamoemSvidobebian gamoqvabulis win da avTan -
dili gzas gaudgeba).
126
scena #10
zRvispira savaWro qalaqi gulanSari. didvaWar usenis
da misi meuRlis turfa fatman xaTunis mdidrulad gaw -
yobili saxli. didi sastumro oTaxi, romlis iataki da
k e d l e b i m d i d r u l i l a m a z i x a l i C e b i T a r i s m o r T u l i ,
oTaxis SuaSi dabali mrgvali magida dgas, romlis garSemo
skamebis magivrad didi sxvadasxva feris abreSumis bali -
Sebi da muTaqebi devs. sufraze xili da sasmelebia ver-
cxlis da brolis TasebSi da doqebSi. kedlebze sxvadasxva
dasakravi da sabrZolo iaraRi hkidia, oTaxis erT kuT xeSi
d i d i a b r e S u m i s b a l i S e b i T a d a m u T a q e b i T g a w y o b i l i
sawoli dgas. oTaxis erT mxares karebi da fanjrebia, rom-
lidanac zRvis lamazi xedi mosCans, oTaxis meore kuTxeSi
patara saweri magida dgas skamTan erTad. sawolze mdid -
rul tansacmelSi gamowyobili qalbatoni wevs da wigns
kiTxulobs. igi saxlis diasaxlisia fatman xaTuna, igi
ymawvili qali ar aris, magram mimzidveli, Savgvremani
Sexe du lebis mrgvali saxis qalbatonia. mas gaSlili Savi
Tma mxrebze CamoSloda, muTaqazed Tavi miedo, erT xelSi
wigni eWira, meoreSi ki Rvinis Tasi da ganxcxromas mis-
cemia, am dros Semodis misi mebaRe da moaxsenebs.
mebaRe. qalbatono, ucxo qveynidan didvaWrebi gvestumr-
nen, maT ufross, mSvenier da lamaz vaJkacs Tqve -
ni naxva surs.
fatmani. (sixaruls ver faravs). axlave aq damiZaxe. (me -
baRe gadis stumris dasaZaxeblad. kari iReba da
oTaxSi vaWrulad Cacmuli avTandili Semodis,
fatmani da avTandili erTmaneTs miesalmebian).
dabrZandiT da Tavi ise igrZneT, rogorc Tqvens
saxlSi (isini dabal magidasTan baliSebze moka -
laT debian). CemTvis Zalzed moulodneli iyo
127
Tqveni gamoCena, aseTi warmosadegi da pativsa -
cemi adamiani karga xania Cvens qalaqs ar stumre-
bia, ase mgonia Tqven vaWrul tansacmlis ukan
didgvarovani adamiani imaleba.
avTandili. gamWriaxi Tvali da sandomiani guli gqoniaT,
Tqvenze bevri kargi msmenia, amitom gendobiT da
gulaxdilad mogaxsenebT yovelives, me vaWari
ara var da arc qaravnis mepatrone, me arabeTis
didi xelmwifis rostevanis sardali var, mrava -
li laSqrisa da simdidris patroni, rostevans
erTad erTi asuli hyavs, romelic Cemi Seyvare -
bulia. misi TxovniTa da megobriT siyvaruliT
var siSores gadmoxvewili. me da rostevani
erTxel sanadirod viyaviT, iq Cven ucxo moymes
gadaveyareT, romelmac meomrebi dagvixoca da
gaqra. ucnobs vefxis tyavis samosi ecva. gadavw -
yvi teT misi moZebna, bevri viare da viwvale,
magram ucxo moyme mainc vipovne erT mivardnil
gamoqvabulSi, gamovecnaure da davmegobrdiT,
man Tavisi ucnauri da naRvliani Tavgadasavali
miambo, ramac amaforiaqa da mosveneba damikarga,
misdami meti pativiscemiTa da siyvaruliT gan -
vimsWvale, da gadavwyvite radac ar unda damj-
domoda, davxmarebodi gasaWirSi Cavardnil
megobars, igi Tavis dakargul satrfos daeZebs
da versad upovnia, mis erT megobars muRazan -
zaris mefes fridons zRvispiras Sexvedria is
qali zang monebTan erTad. me masTan viyav am
ambis dawvrilebiT gasagebad. man is zRvispiri
mimiTiTa, sadac unaxavs qali da misvla ver
mousw ria, radgan zangebi zRvaSi mimalulan
qalTan erTad, me im napirs gavyevi da vaWrebs
gadaveyare, romlebsac zRvaSi Sesvla eSinodaT
128
mekobreTa SiSis gamo. me maT daxmarebis xeli
gavuwode, zRvaSi maTTan erTad Sevedi da meko-
breni gavanadgure, Semdeg vaWris tansacmeli
gadavicvi da maTTan erTad Tqvens qalaqSi
movxvdi, sadac stumris pativiscemiT ganTqmuli
Tqveni saxli momaswavles. Tqvens qalaqSi mra -
vali vaWari da mogzauri Camodis, SeiZleba raime
gqondeT gagonili am qalisa da mona-zangebis
Sesaxeb.
fatmani. erT dRes Cems sarkmlidan zRvaSi navi davinaxe.
igi napirs moadga, romlidanac orma zangma ki -
do bani gadmoitana, iqidan lamazi qali gadmovi-
da. me msaxurni vixme da ubrZane qali eyidaT,
uaris SemTxvevaSi zangebi daexocaT da qali
CemTan moeyvanaT. esec moiqcnen, uaris Semdeg
maT zangebi daxoces da qali me momgvares. qals
yvela piroba Sevuqmeni, rom kargad egrZno Tavi
CemTan. erTxel Cemma qmarma naxa qali da gadawy -
vi ta xelmwifisTvis mierTmia igi saCuqrad. Cemi
winaaRmdegobis miuxedavad, qali ZaliT waiy-
vanes sasaxleSi, saidanac man moaxerxa gaqceva,
mcvelebi moisyida Cems mier micemuli Zvirfaseu -
lo biT, saRamos Jams CemTan movida, cxeni mTxo va,
mec miveci da rogorc movida, ise gauCinarda.
avTandili. mas aqeT rac qali gaapare, maszeT rame Tu
gsmenia?
fatmani. rogor ara, magasac mogaxsenebT, erT dRes
saRamo Jams Cems qarvaslis kibezed gadavdeqi,
sami Raribi mona iqve axlos dasxdnen da qalaqSi
nayid sasmel-saWmels Seeqceodnen da mxiarulad
baasobdnen. Cemda uneburad me maT saubars yuri
movkari, erTi mona yveboda, rom igi qajTa mefis
msaxuri yofila, mefe male gardacvlila da
129
ufliswulebis gazrda mamidas, dularduxts
gaugrZelebia, kldesaviT Seudrekeli qali yo -
fila. erTxel, laSqrobisas, qajeTis aseuls
gzad cxenzed amxedrebuli qali SexvedriaT,
romelsac ganucxadebia, rom gulanSarodan
qajeTs mociqulad mivdivaro, da maT qali qaje -
Tis cixeSi wauyvaniaT. es ambavi gavige Tu ara,
imwuTas Cemi erTguli msaxuri qajeTs gavgzavne
da davabare, yovelive dawvrilebiT gaego im
qalis Sesaxeb. sam dReSi dabrunda da momaxsena,
rom is qali qajTa mefis dularduxtisaTvis
miugvriaT, ufliswuls rosans SevrToTo cola-
do ubrZanebia da ufliswulsac sacole dauniS -
navs. TviTon zRvis gaRma mxares wasula dis
dasatireblad, Tan ase daubarebia, jer magaT
dasaqorwineblad ar mcaliano, mwuxriT var
guldamwvari, ai davbrundebi da mere mivxedav am
saqmeso. cixe-koSki erTgul kacs dautova,
TviTon ki gzas gaudga, Tan qajTa rCeuli jari
Tan waiyvana, nawili meomrebis qajTa qalaqis
mcvelad dautovebia, qalaqi maRali kedlebiT
yofila garsSemortyuli, qalaqis SuaSi maRali
koSki aris aRmarTuli, romelSic gza gvirabiT
adis da iq maRla zis qali lamazi. gvirabs aTi
aTasi rCeuli jari mcvlad udgas, qalaqs sami
karibWe aqvs, romelsac sam-sami aTasi mcveli
icavs, am qalaqs mteri jer verasdros morevia.
avTandili. es ra saocari da sasiamovno ambavi momiyevi,
Zvirfaso fatman. Sen is qali ginaxia da daxmare-
bixar, romisTvisac Cemi Zmadnafici itanjeba da
velad daexeteba, Sen me udidesi pativi damde da
ar vici, riT gadagixado. sikvdilamde Seni
erTguli viqnebi.
130
fatmani. Tu is tanjuli qali, romelic qajeTs aris
damwy vdeuli, is aris visac eZebT, Zalzed sasixa -
ruloa da me bednieri viqnebi, rom Seyvarebu -
lebs raime daxmareba gavuwio. modi SevsvaT Sey -
varebulebis sadRegrZelo. (fatmani iRebs magi-
didan vercxlis suras da wiTel Rvinos usxams
avTandils da TviTonac isxams TasSi).
avTandili. didi siamovnebiT uerTdebi Sens sadRegrZe -
los fatman (isini sasmels svamen, Tan avTandili
fatmans xelzed eamboreba). fatman, Sen udidesi
sikeTe gaakeTe, Seni didi madlobeli var. (Tan
igi muxlmoyrili fatmans xelzed eamboreba
kidev. am dros kari iReba da oTaxSi mdidrulad
Cacmuli axalgazrda kaci amayad Semodis, daina -
xavs ra avTandils muxlmoyrils fatmanis wina -
Se, romelic mis xels eamboreba, ganrisxdeba).
ucnobi kaci. es ras xedavs Cemi Tvalebi, bozo diaco,
masxarad migdeb da marcxven, xval gaTendeba Tu
ara, mwared gananeb Sens saqciels am ucxo
qveynidan moTreul kacTan. (am kacis naxviT da
misi muqariT fatmani SeSindeba da tirils dai-
wyebs).
avTandili. (ganrisxebuli da Seuracxofilia). rogora
bedav Se Tavxedo Cemsa da mandilosnis Seuracx -
yofas, vin mogca magis ufleba da vin xar Sen?
ucnobi mamakaci. vin var da ra ufleba maqvs, amas xvale
gaigebT, roca orives mosaklavad wagiyvanen.
avTandili. vinc ar unda iyo, Sen xvalindeli dRe ar
gagiTendeba, radgan me Sen dRes sicocxles
gamogasalmeb (ucnobi xmals iSiSvlebs, avTan di -
li swrafad wamoxteba, kedelzed dakidebul
xmals Camoxsnis da sanam ucnobi gons movidodes,
xmliT guls ganugmiravs. ucnobi gulgangmir-
131
uli iatakze daecema sisxlSi mosvrili, fatmani
yviriliT Tavis mcvels ixmobs, roca is Semova
ubrZanebs).
fatmani. am kacis gvams waiReb naviT zRvaSi da qvas moabam
da CaZirav ise, rom aravin daginaxos (mcveli mok-
lulis gvams oTaxidan gaaTrevs).
avTandili. vin iyo an ras gerCoda es ucnobi kaci?
fatmani. eg kaci sasaxlis erT-erTi didebuli iyo, mas
erTxel SemTxveviT im qalis Cems mier gaparebis
ambavi gavande, mas Semdeg memuqreboda, Tu Cemi
ar iqnebi, yovelives xelmwifes movaxsenebo,
dResac magas memuqreboda, mas qalis Cems mier
gaparebis ambavi xelmwifisTvis rom gaendo,
marT la cud dReSi CavvardebodiT. Sen didi si -
ke Te miyavi da ubedurebas amaride, Seni didi
madlobeli var.
avTandili. nuRar dardob nurafers, man rac daimsaxura,
is miiRo da amis Semdeg Sen veravin Segawuxebs,
sjobs isev im qalis ambavs mivubrundeT. im cixe-
qalaqSi macxovreblebs qajebs ratom eZaxian, an
im qalTan ra esaqmebaT?
fatmani. qajebi imitom hqviaT, rom grZneulobaSi, anu
alqajobaSi gawafulni kacni erTad Seyrilan,
maT mteri verafers aklebs, maT SeuZliaT
saSineli qariSxali aRZran da zRvaSi xomaldebi
CaZiron, Tu moindomes, wyals daaSroben an zed
ise gaivlian, TiTqos xmeleTi yofiliyos, amit-
om eZaxian qajebs, Torem ise Cveulebrivi xor-
cieli adamianebi arian, Zalian mecodeba is
lamazi qali magaT xelSi rom Cavarda.
avTandili. is lamazi qali indoeTis mefis, farsadanis
erTad-erTi asulia, romelsac saxelad nestan-
darejani hqvia, xolo misi Seyvarebuli tarieli,
132
indoeTis amirbaria, mefis erTi samefos sruli
baton-patroni, maT erTmaneTi Zalzed Seyva re -
biaT, magram farsadans siZed xvarazmis Sahis
Svi li mouwvevia, tarielma igi mohkla da Tavs
didi ubedureba daitexa, nestan-darejanis gam -
zrdelma, mefis dam davarma is qali zang monebs
gadasamalad gaatana, tarielic mis saZebnad ai
ukve ramdeni weli uzo-ukvlod mindor-velad
daexeteba, damexmare da erTad SevecadoT ramiT
uSveloT Seyvarebulebs, erTmaneTs Sevaxved -
roT da uzomod gavaxaroT. aseT keTil saqmes
yvela mogviwonebs, Seni grZneuli msaxuri qa -
jeTs kidev gavgzavnoT da im qalis Sesaxeb yove-
live dawvrilebiT gavigoT.
fatmani. RmerTo didebulo, es ra kargi ambebi mesmis
dRes, aseT keTil saqmisaTvis ratomac ar gavir-
jebi. unda gagaxaro, qajeTis cixeSi kacs kvlav
gavagzavni, Tan werils gavatan, sadac qals Seve -
kiT xebi, riT SeuZlia fatmans da Sens Seyvare -
bul tariels Seni daxmareba-Tqo (igi msaxurs
ixmobs, werils dawers da etyvis), saswrafod
waiRe es werili qajeTis cixeSi im datyvevebul
qalTan. pasuxic weri lobiT unda macnobos dRe
dRezed. (msaxuri Tavs daukravs da gadis). exla
ki Cemo avTandil, modi me da Sen movilxinoT, me
Sen erT lamaz simReras gimRereb. (fatmani
kedlidan iRebs sakravs da nazi xmiT umReris
avTandils).
`he mzeo, RmerTsa vinaTgan mzed swaddi dasabadeblad,
miT Segqmna moSorvebulTa WirTa, ar lxinTa mwadeblad,
axlos SemyrelTa damwvelad, maTad cecxlisa madeblad,
mnaTobTa Seni Sexedva tkbilad uCs, dasaqadeblad.
133
Sen gtrfialoben mWvrtelni, SenTvis sabralod bndebian,
vardi xar, mikvirs, bulbulni rad ar Senzeda krTebian!
Seni Sveneba yvavilTa aWnobs, Cemnica Wnebian,
srulad damwvarvar, Tu mzisa Suqni ar momeswrebian.
RmerTi myavs mowmad, viSiSvi Tqvensa amissa Txrobasa,
magra ra virgo dRe-krulman, srulad gavhyrivar Tmobasa
guli ver gasZlebs niadag SavTa wamwamTa sobasa,
Tu ras mewevi, mewie, Tvara mivxdebi cnobasa.~
avTandili. es ra kargi simRera gcodnia fatma-xaTun,
vgrZ nob Sens simReraSi Cemdami siyvaruli igrZ -
noba, Tqma Sen damaswar, Torem Sengan me ufro
maqvs cecxli modebuli, Cveni Sexvedra SemTxve -
viTi ar aris da orives erTi wadili gvaqvs — erT -
maneTis trfoba.
farda ixureba da kvlav ixsneba
(fatmani da avTandili sauzmoben)
fatmani. Cemi msaxuri guSin wasuli, dRes unda mosuliyo,
mikvirs ratom igvianebs (moaxle Semodis da fat-
mans moaxsenebs).
moaxle. guSin gagzavnili qajeTs Tqveni msaxuri geaxlaT.
fatmani. axlave aq damiZaxe. (oTaxSi zangi msaxuri
Semodis). aba, miTxari Cqara, ra gamige im qalze?
msaxuri. qalbatono, Tqveni davaleba Sevasrule, vnaxe
nestan-darejani da misi werilebi mogitaneT,
erTi TqvenTvis da meore misi Seyvarebu lisaT -
vis. Tan misTvis Tavis mosasxamis moWrili naw-
ili gamomatana niSnad. (msaxuri werilebs da
Zvir fas naWers fatmans aZlevs. fatmani werils
arTmevs da swrafad kiTxulobs).
fatmani. nestan-darejani gvwers, rom qajTa mefe da misi
134
grZneulni jer ar mosulano. mas meomarTa uT -
valavi laSqari gars axvevia da amaod nu ecdebiT
Cems daxsnaso, tariels calke werilSi uwers,
rom mis dasaxsnelad nu wamova, radgan SeiZleba
daiRuposo da me mis gareSe Tavs ar vacocxlebo.
avTandili. (igi metad gaxarebuli, rogorc ki fatmanma
werilis kiTxva daamTavra SesZaxa). maRalo
RmerTo, Seni madlobeli var, rom natvra Semis -
rule. (Semdeg fatmans moubrundeba da etyvis).
Seni didi madlobeli var fatman, rac Sen CemTvis
gaakeTe, imas Sen verafriT gadagixdi, zRvis
yaCaRTa ganZidan ramdenime saukeTeso nivTs
gisaxsovreb (avTandili fatmans Zvirfas naWerSi
gaxveul oqros nivTebs aZlevs). exla ki unda
wavide, meti mocda ar SemiZlia, unda viCqaro,
daTqmul droze misvla ar damagviandes. qajTa
grZneul jaris mosvlamde Cems megobrebTan
erTad jariT davbrundebiT qajebis amosawy ve -
tad, tarielisTvis werilsa da qalis niSans me
waviReb da pirveli kargi ambiT Cems megobars me
gavaxareb.
fatmani. Zvirfaso, Sen rom gSordebi, guli mibneldeba,
magram mTavaria iCqaroT, qajebis dabrunebamde
iqneb daaswroT, Torem Semdeg gagiZneldebaT
(avTandilma fridonis msaxurni ixmo da uTxra).
avTandili. sasixarulo ambavi gavige, tarielis sacolis,
nestan-darejnis adgilsamyofels mivageniT,
wadiT da Tqvens xelmwifes da Cems Zmadnafic
fridons amis Sesaxeb moaxseneT, me TviTon sa -
Suri saqmis gamo mas ver vinaxuleb, qali qajeTis
cixe Si aris gamomwyvdeuli da male mis gasan -
Tavi sufleblad brZola gvelis. fridonis omax-
iani yiJini mters daTrgunavs da Cven gagvaxa -
135
rebs, Tqven kargad memsaxureT da pativi meciT,
amitom rac avazakebisagan nadavli wamiRia, su -
yve laferi Tqveni iyos, fridonTan werilsac
gagatanT (igi saswrafod werils wers da maT aZ -
levs). gTxovT iCqaroT. (avTandili fridonis
msaxu rebs emSvidobeba da isini gadian. Semdeg
igi emSvidobeba fatmans da maT msaxurebs. avTan -
dili midis tarielTan).
scena #11
gamoqvabulis Sesasvleli. avTandili megobar tariels
eZaxis, gamoqvabulidan tarieli da asma YTi gamodian, mego-
brebi erTmaneTs gadaexvevian, gadakocnian da sixaruls
ver malaven.
tarieli. Seni naxva raxan meRirsa, rac ar unda tanjvaSi
viyo, ukve aRar vnaRvlob.
avTandili. (iRimeba da tariels sasixarulo ambavs axa -
rebs) Seni Seyvarebulis ambavi gavige da amis
Semdeg Seni sicocxle xalisiT aivseba.
tarieli. Zneli dasajerebelia, rom mis Sesaxeb raime
ambavi gagego.
avTandili (iRimeba da ubidan iRebs nestan-darejanis
mier gamogzavnil Zvirfas Savi mosasxamis naWers
da tariels aCvenebs. tarielma icno mosasxami,
gamoarTmevs da gulSi Caikravs da gonebas
dakargavs. igi xes mieyudeba, avTandili da
asmaTi cdiloben moasulieron, rogorc iqna igi
Tvals axels). Senma Seyvarebulma Sen werilic
gamogigzavna (igi ubidan werilsac iRebs da
tariels aZlevs). waikiTxe, oRond guli ar wagi-
136
vides kidev. (tarieli satrfos werils kiTxu -
lobs da Tvalzed cremli adgeba). SenisTana gan-
swavlul kacs, eg ar ekadreba, unda gixarodes!
Sen ki stiri. adeqi, Sesaferisad gavixaroT, mere
ki SevsxdeT cxenebze da mis gamosaxsnelad wavi -
deT qajeTis cixisken: vinc win dagvidgeba, mas
sicocxles gamovasalmebT.
tarieli. me Sen, avTandil, am sikeTes albaT verasodes
gadagixdi, magram Cems magier RmerTi gizRavs
samagieros (igi avTandils gadaexveva). asmaTi _
RmerTma mowyaleba gamogvigzavna da agvixda
survili, vipoveT Cemi mTvare dakarguli. awi,
Wiri lxinad Segvecvleba.
asmaTi (avTandils gadaexveva da mas ekiTxeba). kidev ra
Seityve, gexvewebi, Cqara miambe (avTandili mas
baraTs awvdis da eubneba).
avTandili. ai naxe Seni gazrdilis naweria, mis tanjvas bolo
male moeReba da Cveni gulebic gaixarebs. (asmaTi
baraTs daxedavs da nestan-darejanis naweri
maSinve icno, igi TrTolvam aitana da ityvis).
asmaTi. RmerTo, es ra vnaxe da ra gavige, davijero es
yovelive cxadSi xdeba Tu sizmaria?
avTandili. nu geSinia dao, namdvilad yovelive cxadia da
simarTle, damTavrda Wiri, axla mxolod unda
vilxinoT, `borotsa sZlia keTilma arseba misi
grZelia~.
tarieli. saintereso ambavi minda mogiyve, aq rom devebi
amovwyvite, mas Semdeg maTi didZali ganZi
xeluxleblad aris, me igi araferSi damWirvebia
da arc minaxavs, modi saunje gavxsnaT da vnaxoT
Sig ra simdidre devs.
avTandili. kargi, vnaxoT! (da tariels gayveba, isini
samive gamoqvabulSi Sedian, iq Carazul erT kars
137
daamtvreven da maT Tvalwin uamravi da umaga -
liTo ganZi gadaiSala. oTaxi savse iyo oqrosa da
vercxlis nivTebiT. ganZTan erTad, isini sam -
xels abjar-iaraRs ipovnian, eseni iyo xmlebi,
muzaradebi da jaWvis perangebi, tarieli da
avTandili jaWvis perangebs gadaicvamen da
iaraRs aisxamen).
asmaTi. axla namdvilad daumarcxebeli meomrebi xarT,
bedma wyalobiT gadmogxedoT.
tarieli. es erTi xeli abjar iaraRi fridons wavuRoT,
da saganZuric Tan waviRoT, gzaSi gamogvadgeba.
exla movilxinoT da xval diliT samive fridon-
isaken mimaval gzas gaudgeT, Semdeg ki erTiani
ZaliT qajeTs mivadgeT.
scena #12
q a j T a q a l a q i . s c e n i s m a r c x e n a k u T x e S i a m a R l e b u l i
borcvi moCans, romelzedac dganan abjaraSi Camjdari,
i a r a R a s x m u l i s a m i m e g o b a r i _ t a r i e l i , a v T a n d i l i d a
f r i d o n i . i s i n i c x a r e d r a R a c a z e b W o b e n . m a T g v e r d z e
meomrebi wvanan, borcvis win Robea, romelSic didi rkinis
W i S k a r i a d a t a n e b u l i . W i S k r i s i q i T m a R a l i k o S k i a r i s
aRmarTuli, masSi asavleli kibe moCans, koSks garSemo
qajeTis jariskacebi icaven.
fridoni. me Cemsas mogaxsenebT da mgoni ar unda vcde-
bode, Cven cotani varT, qajTa qalaqSi ki didi
laSqari dgas, pirispir Tu SevebmebiT, verafers
gavxvdebiT, bevri meomari dagvexoceba. ymawvi -
lobis dros jambazobas maswavlidnen, Tvalis
daxamxamebaSi Tokze swrafad ise gavirbendi,
138
rom yvelas gakvirvebuls vtovebdi, maRali ga -
lavnis sayrdens Tokis maryuJi movaxvioT, me
Tokze swrafad gavivli abjarasxmuli da gala-
vans swrafad gadavevlebi, mcvelebs davxocav da
Tqven kars gagixsniT, Semdeg erTad mters advi-
lad davZlevT.
avTandili. ra gveTqmis, Cven Sens gegmas ver davem du re -
biT, janRoniT savse xar, xifaTs ar ufrTxi, mag -
ram aba naxe guSagebi ra axlos dganan erTmaneT -
Tan, ara mgonia SeumCnevlad gadaxvide TokiT,
guSagebi abjris xmas gaigeben, Toks gadagiWrian
da yvelaferi fuWad Caivlis, saqmes sxvagvarad
unda uSveloT, mcvelebi Semaval mgzavrebs aras
erCian da qalaqSi daubrkoleblad uSveben,
Tqven aq sadme daimaleT, me ki vaWrulad Cavic -
mev, abjars jors avkideb, qalaqSi marto Sevipa -
rebi, samive Tu erTad gvnaxon, ganzraxvas
migvixv debian, rom Seval, mcvelebs daverevi da
yvelas amovwyvitav, kliteebs davlewav da Tqven
qalaqis kars gagiRebT, Tu ram ukeTesi gaqvT
saTqmeli, TqviT da mogismenT.
tarieli. vxedav namdvili gmirebi xarT, Tqveni rCevebi
Tqven mamacobaze metyvelebs, ficxeli brZola
gvwyuria da gaxurebul omSi Tu gagviWirda, ai,
mSveleli maSin gWirdeba, axla Cemzec ifiqreT,
me ra unda vakeTo, Cemi Seyvarebuli zemodan rom
gadmomxedavs da Tqven gaxurebul omSi daginax-
avs, me ki usaqmod myofi, xom Sevrcxvi da Tavi
momeWreba. ara, ase ar ivargebs. jobs, Semdeg -
nairad moviqceT: razmi Tanabrad gavyoT, TiTos
as-asi kaci Segvxvdeba, cxenebiT sami mxridan
sxvadasxva WiSkrisken nela wavideT. ase cotani
mgzavrebi vegonebiT, abjari damaluli unda
139
gvqondes, mivuaxlovdebiT Tu ara, xmlebi vaJ -
kacurad davatrialoT, mters gons mosvla ar
vacaloT, yvela erTianad vekveToT da karis
daxSobis saSualeba ar mivceT, samidan erTi xom
mainc SevaRwevT SigniT da im erTma SigniT mcve -
lebi unda daxocos, danarCenebi gareT laSqars
davereviT da musrs gavavlebT.
fridoni. kargad vici, rom mag Cems naCuqar cxens, Sen rom
gyavs tariel, ise Cqaria veravin moaswrebs karis
daxSobas, ar megona Tu qajeTs laSqroba mogviw-
evda, Torem mag cxens ar giZRvnidi da Zunwobas
gamoviCendi (samive megobari icinis da tarielis
gegmas daTanxmdebian. iwyeba brZolisTvis mza -
deba. razms Tanabrad gaiyofen da cixis Setevis -
Tvis moemzadebian. tarieli Tavisi meomrebiT
pirveli eSveba amaRlebul borcvidan da qalaqis
karibWesTan midis, mas da mis meomrebs iaraRi
perangis qveS aqvT damaluli, karTan qajebis
mcvelebi dganan, romlebsac vaWrebi goniaT
mosulebi da karSi atareben. Sevlen Tu ara
karebSi, tarieli da misi razmi xmlebs iSiSv -
leben da Sig myof mcvelebs daerevian, am dros
fridoni da avTandili Tavis razmebiT borcvi-
dan swrafad Camodian da karebSi mdgom qajTa
mcvelebs daerevian, mcvelebi gangaSs texen,
qalaqSi bukisa da dafTafebis xma gaismis. xmal -
Ta kveTis saSineli brZola gaCaRdeba. ismis
SeZaxilebi, daWrilebis kvnesa, tarieli WiSkar -
Tan mimaval kibes daadgeba, mas win mravali
qajeTis cixis meomari iaraRiT gzas gadaukve -
Taven, magram tarieli yvelas anadgurebs xmliT
da maRla miiwevs, sadac Seyvarebuli eguleba,
ucbad koSkis sarkmeli ixsneba da nestan-dare-
140
jani gamoixedavs, Semdeg igi koSkis kibeze
Camor bis da gamarjvebul tariels gadaexveva,
tarieli marcxena xeliT muzarads moixsnis da
gadaagdebs, moexveva da gadakocnis nestan-
darejans. marjvena xelSi gasisxlianebuli
xmali uWiravs, mis garSemo ki mravlad yrian dax-
ocili qajTa cixis damcvelni).
avTandili. (fridons ekiTxeba) sad aris Cveni Zmobili?
fridoni. (xeliT aCvenebs tarielsa da nestan-darejans
da etyvis) naxes, mzisa Sesayrelad gamoeSva mTva -
re gvelsa. (megobrebi Seyvarebul wyvilTan
axlos mivlen da maTi sixaruliT tkbebian. Sem -
deg, tarielis satrfos miesalmebian mowiwebiT).
tarieli. (mimarTavs Tavis Seyvarebuls) eseni Cemi megob-
rebi arian, romlebmac Cveni bednierebisaTvis
sakuTari sicocxlec ki ar dazoges. gaicani,
avTandili da fridoni (nestan-darejani maT
gauRimebs da orives gadakocnis).
avTandili. gamarjvebas mogilocav tariel, kargia, rom
mtris maxvilma arcerTi ar dagvaziana.
fridoni. samasi kacidan as samoci SemogvrCa, mimZims
meomrebis daRupva, magram Tan mixaria, rom isini
keTil saqmes Seewirnen, magram mteri srulad
amowyvites da imdeni saunje ipoves, rom daTv -
las ver audian.
tarieli. Tqven rom ara Zmebo, me am gamarjvebas da sixa -
ruls ver veRirsebodi (meomrebs gamoaqvT qaje -
Tis cixidan simdidre da tariels da mis Seyvare -
buls fexebTan uyrian). es simdidre: margaliti,
zurmuxti da lal-iagundi aqlemebs ahkideT, Sen
ki, Cemo Zvirfaso (mimarTavs igi Seyvarebuls)
taxtrevanSi Cajeqi, awi Sens warTmevas veravin SeZ -
lebs. qajTa cixis mcvelad samoci kaci davto voT,
141
gulanSarosken gavemarToT, fatmani Cveni mxs -
neli movinaxuloT da madloba vuTxraT, ZRvenic
mivarTvaT, asmaTic iq gvelodeba guldamwvari.
fridoni. Semdeg Cems samefos vestumroT, muRazanzarSi
didi qorwili unda gadavixadoT.
tarieli. egre iyos, Cemo fridon, magram mere samive Cems
gamoqvabulSi wavideT da darCenili uTvalavi
saganZuri wamoviRoT, yvelas minda pativi miga -
goT da saganZuri gaginawiloT, magram Zi riTa -
dad fridon, Sen minda giZRvna igi, radgan vici,
rom Sens vals amiT mainc verasodes gadavixdi.
Semdeg yvela arabeTs unda gavemgzavroT da Cems
Zmobil avTandils pativi mivagoT, sanam mas me
Tavis Seyvarebulis gverdiT ar vixilav, me ver
movisveneb, arabeTis mefes rostevans win muxle -
biT daveCoqeb da SenTvis, Cemo avTandil, Tina -
Ti nis xels vTxov da roca Tqven qorwils gadaix -
diT, Semdeg indoeTSi Cems qorwilSic movilxi noT.
(amis Semdeg jariskacebi nestan-darejans taxt -
revanSi Casvamen, aweven da midian, maT ukan miyve -
baT sami megobari da danarCeni jariskacebi,
romlebic oqro-vercxliT datvirTulni arian).
scena #13
a r a b e T i , r o s t e v a n m e f i s s a s a x l e , s a s a x l e S i s a z e i m o
ganw yobileba sufevs, iq mraval didebuls mouyria Tavi,
samefo taxtze sxedan rostevan mefe, xolo mis gverdiT
misi ulamazesi asuli TinaTini. rostevans eaxleba veziri
da moaxsenebs.
veziri. dido mefeo, avTandili dabrunda da sasaxleSi
moeSureba Tavis Zmadnafic tarielTan da mis
sacolesTan erTad.
142
rostevani. (gaxarebuli am ambiT eubneba) Zalzed gaxare-
buli var am sasiamovno ambiT, sTxoveT rom
Semovidnen, me mzad var maTTan Sesaxvedrad (am
dros ismis bukisa da naRaris xma, sasaxlis kari
ixsneba da gamoCndebian mdidrulad Cacmulni
avTandili, tarieli, nestan-darejani, fridoni
da asmaTi. rostevani da TinaTini samefo taxte-
bidan wamodgebian da Zvirfass stumrebs miegebe-
bian).
avTandili. (miesalmeba rostevansa da TinaTins da
mdablad Tavs daukravs) dido mefeo, mapatie
rom Sens daukiTxavad wavedi, magram sasikeTo
saqmisTvis virjebodi, minda warmogidgino is
ucnobi yma, romelic ase saidumlo viTarebaSi
Segvxvda nadirobis dros, igi me ZmasaviT
Seviyvare da me mas Seyvarebulis povnaSi davex-
mare, romelic indoeTis mefis farsadanis
erTad-erTi asulia, nestan-darejani, xolo
ucxo moyme, indoeTis mefe lomi tarielia, mis
gverdiT dgas Cveni Zmadnafici fridoni, romel-
ic muRazanzaris mefea da warmogidgen agreTve
tarielisa da nestan-darejanis erTgul megob-
ars asmaTs, romelmac maTTan erTad gadaitana
gaWirveba. sikeTem gaimarjva, da dRes yvelani
erTad Sens winaSe warvsdeqiT. gTxovT, Cvens
stumrebs pativi miagoT. (rostevani da TinaTini
stumrebs miesalmebian da gadakocnian).
tarieli. dido xelmwifev, me - indoeTis mefe, mowiwebiT
mogaxsenebT, rom Tqveni sasaxlisaken keTili
survilebiT aRsavse moveSurebodi, Tqvens miwa-
wyalzed adrec vyofilvar, maSin es iwyineT da
avad momeqeciT, Sesapyrobad laSqari momisieT,
maxsovs meomrebi mravlad dagixoceT, exla amis
143
gamo patieba minda gTxovoT da wyroma makmaroT,
xelcarieli TqvenTan ar movsulvar, avTandili
TqvenTvis saukeTeso ZRvnad momirTmevia, vici
rom SviliviT giyvarT.
rostevani. moxaruli var Tqveni naxviT da gacnobiT,
aseve Tqveni da avTandilis damegobrebiT, dRes
Tqven yvela Cemi sapatio stumrtebi xarT,
mobrZandiT da sapatio adgilas dabrZandiT
(sasaxleSi sazeimo sufra iSleba. tarielma ros-
tevan-mefe gverdze gaixma da uTxra).
tarieli. dido mefeo, SeiZleba gagikvirdeT, magram
simarTle unda mogaxsenoT. avTandili Tavgan -
wirviT ecada Cems bednierebis aRsrulebas da
yvelaferi gaakeTa, risTvisac misi Zalian mad-
lieri var, magram igi TviTon aris siyvaruliT
damwvari, misi Seyvarebuli Tqveni qaliSvili
TinaTinia, maT uyvarT erTmaneTi, Tqvens winaSe
mociqulad movsulvar da gTxovT Tqveni qali co -
lad gmir avTandils gaayoloT, igi siyva ru liT
itanjeba. (es Tqva da tarielma muxli moiya ra me -
fis winaSe, mefem igi wamoayena xeliT da uTxra).
rostevani. Tqven keTilo xelmwifev, amas mowiwebiT
mTxovT, rac CemTvis didi pativia da rogor
SeiZleba Tqven rame moiwadinoT da vinmem gagaw -
biloT, Tundac is rom geTqvaT, Tqveni asuli
monas SerTeo, amazec ukan ar davixevdi. avTan -
dilzed ukeTes siZes aba sad vnaxav. SviliviT
miyvars da gamizrdia, Tanac xelmwife Cemi asuli
TinaTinic misi mdomia da mis arCevanze mec guli
merCis. (tarieli Tavs mdablad daukravs xel mwi -
fes da madlobas moaxsenebs. am dros TinaTini
avTandils gverdiT amoudgeba, mas Tavze mdid -
ruli dedoflis gvirgvini adgas, xelSi ki _
144
skiptra uWiravs, tanzed Zoweulis samefo sa -
mosi Svenoda, rostevanma TinaTini da avTan dili
samefo taxtze gverdi-gverd dasva da siyvaru -
liT daloca mefe-dedofali).
rostevani. awi, Cemo Svilebo, RmerTma aTasi weli dRe -
grZeloba ar mogakloT, qveyanas baraqa da Tqven
dideba ar mogakloT, me ki Tqveni Semyure mxo -
lod gavixareb da roca Cemi droc wava, Tqveni
xeliT meRirsos damarxva. (Semdeg laSqars ga -
mouc xadebs) RvTis neba-surviliT, axla Tqveni
mefea avTandili, amieridan Cemi taxti misTvis
damilocnia da gibrZanebT, Tayvani sceT mefe-
dedofals da rogorc me memsaxureT, ise maT
emsaxureT erTgulad. (iq myofi meomrebi da
mxedarTmTavrebi fexs idreken da mowiwebiT
Tayvans scemen mefe-dedofals).
tarieli. (mimarTavs avTandils da TinaTins) me Tqven
arasdros giRalatebT, Cemi imedi mudam gqon -
deT, Tqvens mters ki ar gavaxareb. (Semdeg Tina -
Tins mimarTavs) SemiyrixarT da dardi aRar
maqvs, qmari Seni Cemi Zmaa da Sen ki da xar Cemi.
(sasaxleSi sazeimo saqorwilo sufra aris gaS -
lili, yvela mxiarulobs da avTandils da Tina -
Tins ulocaven bednierebas, ismis simReris xma,
sakravebi sasiamovnod ukraven, arabi qalebi ki
xaliCaze lamazad cekvaven. mefis savarZlebSi
sxedan arabeTis mefe-dedofali, avTandili da
TinaTini, aseve mefis savarZelSi maTTan gver -
diT sxedan tarieli da nestan-darejani, fri -
doni da rostevani. rostevani Zrvirfasi saCuq -
rebiT asaCuqrebs Tavis stumrebs, tariels da
nestan-darejans miarTmevs TiTo-TiTo Zvir -
fasi qvebiT moWedil skiptars. rogorc mefis
145
Zalauflebis niSnebs, samefo Sesamosels da
Zvirfas gvirgvinebs Tval-margalitiT mor Tuls.
arc fridoni daviwyebia, mas uboZa Tval-mar ga -
litiT savse langrebi da Zvirfasad morTuli
cxenis unagiri. ucbad tarielTan macne midis da
yurSi raRacas CasCurCulebs. tarieli wamodge-
ba da SekrebilTa gasagonad ganacxadebs). msto-
varma cudi ambavi Sematyobina, indoeTis mefe
far sadani gardaicvala. (am ambavma yvela daam -
wux ra, nestan-darejani tirils iwyebs, tarieli
amSvidebs). TqvenTan kargia yofna, magram am am -
bavma dagvamwuxra da mets veRar davrCebiT, Cems
samefos unda mivxedo, mteri mas naxiriviT
Seeseva. vici, Cemi wasvla Tqven dagaRonebT, mag -
ram droze unda wavide, aq ki dayovnebam avi saqme
ar miyos. mjera, Cemi marcxi Tqven dagaRonebT.
RmerTma qnas galaRebulni kvlav menaxoT.
rostevani. mefeo, nurafris geridebaT, yovelive kargad
gansWvriteT da rogorc gijobdeT, ise moiqe -
ciT. avTandili Tan waiyvaneT, laSqarsac gaga -
yo lebT, rom mteri advilad daamarcxoT.
tarieli. ras brZanebT mefev batono, avTandili axlad
SerTul cols rogor unda movaSoro, egre
saqmes ar eSveleba, Cems saqmes me marto movuvli.
avTandili. (mimarTavs tariels) mag sityviT ver mo mat -
yueb, Zalian ginda damtovo (Tan iRimeba), rom me -
re Cems gakicxvas moyve, colis siyvaruliT gami -
metao, me megobars ar mivatoveb da Tan wamogyve-
bi. (yvela gaicinebs).
tarieli. raxan gwadia, kargi, wamomyevi, uSenod me ufro
da vitanjebodi. (avTandili myisve samzadiss
Seud ga, sardlebs ubrZana jaris Seyra da gamg zav -
reba indoeTSi, rostevani da TinaTini daRondnen).
146
rostevani. (tariels etyvis) Seni siaxlove sizmari mgonia,
mosvliT gagvaxare, wasvliT ki _ guls gvwy vet.
(tarieli mefes gadaexveva da daemSvi do beba,
erT maneTs emSvidobebian nestan-darejani, asma -
Ti da TinaTini, isini erTmaneTs gadakocnian).
nestan-darejani. (mimarTavs TinaTins) ganSoreba Sengan
Zalian mimZims, avTandilma Cven didi pativi
dagvdo da Cven valSi varT Tqvens ojaxTan, Tu
ram gagiWirdaT, aucileblad gvacnobeT.
TinaTini. mec Zalian Semiyvardi da Zalian momenatrebi,
macnobe weriliT yovelive. am ganSorebas Tu
gauZeli, Sens Tavs ra damaviwyebs, imdeni Seni Ta vi
kargad myavdes, ramdenic Cens natvraSi cremli
davRvaro (isini kvlav gadakocnian erTmaneTs).
fridoni. Cemzed ratom aravin fiqrobs, gana eseTi ra
dagiSaveT, rom martos mtovebT da ar migyevarT
indoeTSi, me uTqvenod ra gamaZlebinebs, ginTad
Tu ara, me TqvenTan erTad movdivar, sadac Tqven,
iqac me. tariels da nestan-darejanis qorwilSi
mec minda movilxino. (yvelas Rimilma gadauara).
tarieli. Zvirfaso fridon, Sens ZmobaSi da megobrobaSi
eWvi aravis epareba. Sen CvenTvis ra sikeTec gaa -
keTe, ena ar mitrialdeba, magram Sen kvlav Sens
samefos mogwyvito da Tan wagiyvano ar viqnebi
marTali, Torem Seni Cems gverdze yofna, es Cem -
Tvis didi sixarulia. Tu guli gerCis, wamodi da
vnaxoT indoeTi — Cemi qveyana, romelic Svidi
same fosagan Sedgeba, minda Cemsa da nestan-dare-
janis erTgul megobars Tayvani gceT, moge fe -
roT gansakuTrebiT. asmaTs didi madloba minda
gadavuxado im erTgulebisa da Tavdadebi saT -
vis, romelic man gamoiCina, roca Cven gatan-
julebi erTmaneTis ZebnaSi ar migvatova da
147
erTgulad bolomde gvemsaxura. (mimarTavs as -
maTs) Sen rac CvenTvis Caidine, Cvens gamzr del -
sac ar uqnia, axla mec minda sikeTe sikeTiT gada -
vi xado. indoeTis Svid samefoTagan erTi SenTvis
miboZebia da upatrone, qmrad vinc gindodes, is
airCie da Tqveni sagamgeblodan tkbilad gvem -
saxureT, Cvenc wyalobas ar mogaklebT. (asmaTi
tariels muxlebzed moexveva da ityvis).
asmaTi. SeniT midgas suli da Rone, Seni morCili msaxuri
viyo da amaze ukeTesi ra unda vinatro, Seni didi
madlobeli var.
tarieli. exla, Cemo erTgulo megobrebo, indoeTisken
gavwioT, viglovoT mefe farsadani, rogorc mas
ekadreba, Semdeg ki lxena da qorwili ar movik -
loT. Cveni Zmuri siyvaruli arasdros ganelde-
ba, Cven WirSi da lxinSi mudam erTad viqnebiT,
sanamdis pirSi suli gvidgas (samive megobari
xeli-xel gadaxveulni gadian sasaxlidan. maT
moyve baT mTeli sasaxle. ismis sazeimo daf -
TafTa xma).
scena #14
q. Tbilisi. Tamar mefis sasaxle.
SoTa rusTaveli (amTavrebs poemis kiTxvas).
gasrulda maTi ambavi viTa sizmari Ramisa.
gardaxdes, gavles sofeli, naxes simuxTle Jamisa!
vis grZlad hgonia, misTvisac aris erTisa wamisa.
vwer vinme mesxi meleqse me rusTvelisa damisa.
148
qarTvelTa RmrTisa daviTis, vis mze msaxurebs sareblad,
ese ambavi gavleqse me maTad sakamaTeblad,
vin aris aRmosavleTiT dasavleTs zarTa mareblad,
orgulTa maTTa damwvelad, erTgulTa gamaxareblad.
daviTis qmnani viTa vTqvne siCalxe-sixafeTani!
ese ambavni ucxoni, ucxoTa xelmwifeTani,
pirvel zneni da saqmeni, qebani maT mefeTani,
vpoven da leqsad gardavTqven, amiTa vilayfeTani.
ese aseTi sofeli, arvisgan misandobeli,
wamia kacTa Tvalisa da wamwamisa mswrobeli!
rasa vin eZebT, ras aqnevT? bedia mayivnebeli,
da vis ar Seucvlis, kargia, orisav iyos mxlebeli.
amiran darejanis Ze moses uqia xonelsa,
abdul-mesia - SavTelsa, leqsi mas uqes romelsa,
dilargeT - sargis Tmogvelsa, mas ena-dauSromelsa,
tariel - missa rusTvelsa, misTvis creml-SeuSrobelsa.
(SoTa rusTavelma daamTavra poemis kiTxva, gragnili
dakeca da Tamar mefes miarTva. Tamar mefe fexze dgeba da
taSs ukravs, masTan erTad mTeli darbazi fexze mdgomi
taSs ukravs SoTa rusTavels).
Tamar mefe. me aRfrTovanebuli var poemis mdidruli
warmodgeniT da misi Rrma SinaarsiT, mSvenieri
leqsTa wyobiT da samagaliTo eniT. poemis Si -
naar si savsea qarTveli xalxis Rirseuli Tvi se -
bebiT, aq sCans pativiscema qalisa, mfarveloba
dabali wodebisa, niWis dafaseba, arnaxuli maga -
li TebiT Zmobisa da megobrobis, sulis Zlie -
rebis, vaJkacobis da raindobis. amisTana maRali
149
RirsebiT savse Txzuleba jer qarTul enaze ar
dawerila, me vaRiareb SoTa rusTavels mefis
sasaxlis pirvel poetad. mxolod erTi kiTxva
maqvs mgosanTan _ es leqsebi guls viT Cagnerg -
d nen, gulTa damwvelni, viT aRmoxdnen, viT daiw-
ernen.
SoTa rusTaveli. dido mefeo, am rveulSi rac daiwera,
Senma naTelma, mSvenierma saxem STambera.
Tamar mefe. (umzers poets kmayofili RimiliT). es leqs-
ni STaberilni gaqvs Sen cis maRliT, iyav dide-
bul da didebulT iyav mSveneba, Cemi samefos
gvirgvinisa Sen xar dideba. (Tamar mefe waiZrobs
marcxena TiTidan Zvirfas beWeds da uboZebs
SoTas niSnad madlierebisa da wyalobisa, daviT
soslani dgeba samefo taxtidan, midis SoTasTan,
ixsnis Tavis xmals da Tavis xeliT welzed
Semoartyams. iq myofi didebulebi rusTavels
miarTmeven Zvirfas qvebSi Casmul oqros kalams.
yvela mas taSs ukravs).
scenaze gamodian poemis gmirebi _
tarieli, avTandili, fridoni, nestan-darejani,
asmaTi, TinaTini, rostevan mefe.
piesis dasasruli
150
daviT IV
aRmaSenebeli
piesa or moqmedebad
avtorisagan
Zneli warmosadgenia, msoflioSi arsebobdes eri,
romelsac Tavisi arsebobis manZilze ar hqondes gadamwy -
veti Jami yofna-aryofnisa. am mniSvnelovan Jams eri
instinqturad erTiandeba Rirseuli lideris, eris kacis
garSemo da xdeba monoliTuri. mTeli ZalisxmeviT ebrZ -
vis mters da kidec imarjvebs. saqarTvelos aseTi Jami
edga 1080 wels, rodesac Turq-selCukTa mravalricxo-
vanma urdoebma sastikad aaoxres saqarTvelo. didi
simZimisa da sisastikis gamo qarTvelebma mas didi Tur -
qoba uwodes. saqarTveloSi maSin giorgi meore mefobda,
Turqebis winaaRmdeg brZolaSi igi uZluri aRmoCnda.
qveynis gadasarCenad saWiro iyo sul sxva Tvisebebis
mqone pirovneba da aseTi aRmoCnda giorgi meoris vaJi
daviT IV aRmaSenebeli. igi gamefda 1089 wels da aResrula
1125 wels. imefa 36 weli. bevria Tu cota es saxelmwifo
moRvawisaTvis? roca mis namoqmedars gadavxedavT,
sunTqva gvekvris mis zeadamianuri gaazrebisas. dRevan -
deli gadasaxedidanac ki warmoudgenlad fantastiurad
gveCveneba im Soreul, meTormete saukunis Jams Znelbe -
dobis pirobebSi myofi saqarTvelos gadarCena. daviT
aRmaSenebelma memkvidreobiT mZime tvirTi miiRo. qveyana
sisxlisagan iyo daclili, gadarCenilebi mTaSi iyvnen gax-
iznulni, Tbilisi arabebs epyraT, saqarTvelosagan Camo -
ci lebuli iyo kaxeT-hereTi, axlo mezoblad Turq-sel -
Cuk Ta udidesi sambrZaneblo gadaWimuliyo, musulmanTa
okeanes moecva mTeli Sua da wina azia da qristianebs:
qarTvelebs, somxebs da bizantielebs gadaSenebiT emuqre-
152
bodnen. daviTs mxolod `mTa mcire lixTa da sadgomi same-
fo waRulisTavi~ rCeboda. amas saxelmwifo ar erqva. ro -
gorc vTqviT, daviTi qveynisaTvis urTules dros avida
samefo taxtze. laSqari demoralizebuli iyo, gareSe
mteri momZlavrebuli, saxelmwifos SigniT Tavadebis
didi nawili TavaSvebuli. am dros daviTma daiwyo da
daamTavra saqarTvelos erTiani saxelmwifos mSenebloba,
gaaerTiana igi, gaanadgura mteri. yovelive amis ganxor-
cielebas dasWirda udidesi Zalisxmeva — didi brZola da
Sroma, saxelmwifoebrivi reformebis gatareba cxovrebis
yvela sferoSi, yovelive amaSi igi didi ostatobiT
iyenebda qveynad yvelaze Zlier iaraRs — codnas, romlis
SeZenis ulev wyarod mas wigni miaCnda, romelsac sadac ar
unda yofiliyo, Tan daatarebda. im periodSi saerTaSo -
riso sarbielze saqarTvelos sasikeTo ambebi xdeboda:
1097 da 1099 wlebSi jvarosnebma aiRes antioqia da ieru -
salimi. daviT aRmaSenebelma xarkis gadaxda Seuwyvita
Turq-selCukebs da aqtiuri brZola gaaCaRa maT winaaRm -
deg, rasac Sedegad mohyva qveynis ZirZveli qarTuli ter-
itoriebis SemoerTeba-gaerTianeba da kavkasiisa da
axloaRmosavleTis qveynebis vasalur damokidebulebaSi
Cayeneba.
daviTis warmatebuli laSqrobebis gvirgvini iyo did-
goris brZola, romelic 1121 wlis 14 agvistos gaimarTa.
mZlavrma muslimanurma koaliciam saqarTvelos winaaRm deg
daaxloebiT 300 000 meomari gamoiyvana, daviTma mters 55
aTas 600 molaSqre daaxvedra da brwyinvale gamarjveba
moipova. am gamarjvebam saqarTvelo axlo aRmosavleTis
erT-erT uZlieres saxelmwifod aqcia. 1122 wels daviT
meoTxem Tbilisi aiRo da oTxas wels ucxoelTa xelSi
namyofi Tbilisi kvlav saqarTvelos dedaqalaqad aqcia,
153
riTac faqtiurad daasrula qarTuli miwebis gaerTia -
nebis istoriuli misia. daviT aRmaSenebelma oci wlis
manZilze samoci didi Tu mcire brZola gadaixada mtris
winaaRmdeg da samudamod aRkveTa dampyroblebTa yofna
qarTul miwaze. Seiqmna erTiani mZlavri saxelmwifo
nikofsiidan darubandamdis da ovseTidan aragawamde. am
saxelmwifoSi mravali erovnebis adamiani cxovrobda,
magram saxelmwifo ena iyo qarTuli.
daviT aRmaSenebelma udidesi wvlili Seitana qveynis
kulturul aRmSeneblobaSic, amis gvirgvins warmoadgens
gelaTis akademia, sadac samoRvaweod moiwvia gamoCenili
qarTveli filosofosebi da moazrovneni: ioane petriwi
da arsen iyalToeli. 1125 wels daviTma sakuTari xeliT
daadga gvirgvini Tavis Svils — demetres da gadasca
Tavisi uZleveli, mraval brZolaSi gamovlili maxvili.
am periodSi dawera man `galobani sinanulisani~, Tavisi
gasaocari aRsareba, sulis poezia da filosofia.
brZolis velze sikvdili mas gaurboda, magram bolos
miakiTxa am araCveulebriv kacs Cveulebriv garemoSi, 1125
wlis 26 ianvars, 52 wlis asakSi gardaicvala saqarTvelos
didi mefe da mxedarTmTavari daviT IV aRmaSenebeli.
qarTul saxelmwifo droSas ewoda gorgaslian-daviTiani.
amrigad, bagrat III-is mefobis dros dawyebuli saqarTve -
los gaerTianebis saqme brwyinvaled daagvirgvina
daviT IV aRmaSenebelma, misi cxovreba da moRvaweoba
aRafrTovanebs da siamayiT aRavsebs yvela qarTvels.
miuxedavad imisa, rom daviT aRmaSenebelze bevri Tqmula
da dawerila, saqarTvelos sazogadoebrioba did valSia
mefe daviT IV-is xsovnis winaSe. saqarTvelos marTlmadi -
deblurma eklesiam daviT aRmaSenebeli wmindanad Se -
racxa. misi mefobis dros sruliad saqarTvelom Zlie -
154
rebis aqamde arnaxul simaRles miaRwia. misi moRvaweoba
saTanadod ar aris asaxuli rogorc istoriografiaSi,
aseve literaturaSi, kinosa da TeatrSi.
21-e saukunis dasawyisi msoflioSi Teatrisa da kine-
matografiis arnaxuli warmatebebiT aRiniSna, mravalma
qveyanam warmoaCina Tavisi istoriuli gmirebi.
daviT IV aRmaSenebeli nebismieri qveynis istorias
daamSvenebda, magram, upirveles yovlisa, am istoriuli
gmiri — wmindanis warmoCena saqarTvelos valia, romlis
avtoriteti gacilebiT amaRldeba msoflios TvalSi am
personaJis xelovnebaSi gacocxlebiT.
gTavazobT Teatralur piesas `daviT IV aRmaSenebeli~
or moqmedebad. daviT aRmaSeneblis moRvaweobis mTlia -
nad gadmocema Teatris scenaze SeuZleblad migvaCnia,
amitom misi moRvaweobis mxolod umniSvnelovanesi mov -
lenebis asaxva vcadeT, ZiriTadi movlenebi da perso -
naJebi istoriul sinamdviles Seesabamebian, magram ro -
gorc mxatvrul nawarmoebs Seefereba, piesaSi gvxvdeba
avtoris mier gamogonili ambebi da personaJebi, romel-
nic xels ar uSlian istoriuli faqtebis warmoCenas,
ufro meti, xels uwyoben Cveni didi winapris realuri
saxis srulyofilad warmodgenas.
155
moqmedi pirebi
giorgi meore bagrationi — saqarTvelos mefe.
daviT IV-e aRmaSeneblis mama.
dedofali elene _ daviT aRmaSeneblis deda.
daviT IV aRmaSenebeli — erTiani saqarTvelos mefe.
giorgi Wyondideli _ daviT IV-e aRmaSeneblis aRmzr deli,
mwignobarTuxucesi.
guranduxt dedofali _ daviT IV-e aRmaSeneblis meuRle.
demetre daviTis Ze — daviT aRmaSeneblis ufrosi vaJi
pirveli colisagan, taxtis memkvidre.
aTraqi — daviT aRmaSeneblis simamri, yivCaRTa mTavari,
guranduxt dedoflis mama.
mariam dedofali — daviT aRmaSeneblis mamida.
svimon Wyondideli — giorgi Wyondidelis diswuli, mis Semdgom
mwignobarTuxucesi.
mahmud — Ze muhamedisa, eray-iranis sulTani.
nejm-ad-din-ilRazi — saqarTvelos winaaRmdeg mebrZoli
koaliciuri laSqris xelmZRvaneli.
abulebi — daviT aRmaSeneblis mematiane.
daviT IV-e aRmaSeneblis axloblebi, erTguli didebulebi da
TanamebrZolni, moRalate Tavadebi, sxva mosamsaxureni.
pirveli moqmedeba mimdinareobs quTaisis samefo sasaxleSi da
yivCaReTSi. meore moqmedeba saqarTveloSi, samefo sasaxleSi da eray-
iranis sulTanis sasaxleSi.
moqmedebis dro 1073-1125 wlebi.
156
pirveli moqmedeba
scena #1
saqarTvelos mefis giorgi meoris quTaisis sasaxle.
d i d i d a r b a z i . m i s S u a S i T e T r i m a r m a r i l o s r a m d e n i m e
safexurian kibis Tavze, amaRlebul adgilas samefo taxti
dgas, mis ukan maRla, sasaxlis kedelze bagrationTa ger-
b i a g a m o s a x u l i . i q v e h k i d i a s a q a r T v e l o s l a S q r i s x u T
wiTeljvriani droSa, sasaxlis kedlebi sabrZolo iaraRe -
b i T a r i s S e m k u l i , r o m l e b s a c a m S v e n e b s g o r g a s l i a n i s
sabrZolo droSebi, darbazis erT kuTxeSi didi oqros
S a n d a l i d g a s , m i s T a v z e w m i n d a g i o r g i s x a t i h k i d i a .
oTaxis erTi kuTxe wignebis Taroebs uWiravs. sasaxleSi
q a r T v e l d i d e b u l e b s m o u y r i a T T a v i , a q v e a r i a n m e f i s
axlo naTesavebi, maT Soris aris mefis erTguli megobari
d a T a n a m e b r Z o l i , s a x e l m w i f o m o R v a w e , S e s a n i S n a v i
mxedari da mwignobari giorgi Wyondideli — maRali, war-
mosadegi, ocdaaT wels gadacilebuli mamakaci, WaRara -
Sereuli wveriT da darbaisluri gamoxedviT. mis gverdiT
dgas mefe giorgi meoris RviZli da, asuli bagrat IV kura-
palatisa, daqvrivebuli mariam dedofali, meuRled jer
bizantiis imperator mixail dukas hyavda, Semdeg — imper-
ator nikifore botanaitiss, mesamed apirebda gaTxovebas
i m p e r a t o r a l e q s i k o m n e n o s z e , m a g r a m a m u k a n a s k n e l m a
gadaifiqra da sxva qali moiyvana colad. mariami saqarT -
v e l o S i d a b r u n d a . m a R a l i , w a r m o s a d e g i , o c d a T x u T m e t
wels gadacilebuli qalbatoni, Savgvremani, Savi TmiTa da
didi, STambeWdavi Savi TvalebiT. darbazis erT mxares
b u x a r i a , m i s g v e r d i T o r i d i d i i r m i s t y a v g a d a k r u l i
s a v a r Z e l i d g a s , g v e r d z e d i d i m a g i d a d g a s , r o m e l s a c
T o r m e t i m u x i s s k a m i u d g a s g a r S e m o , m a g i d a z e o q r o s
Sandali dgas, vercxlis Tasebi nair-nairi xiliT, xolo
157
o q r o s s u r e b i w i T e l i R v i n i T a r i s s a v s e . k e d l i s e r T
mxares didi mooqrovili karebi Cans, ucbad es kari iReba
da iqidan SeSfoTebuli moaxle qali gamodis da iZaxis:
moaxle. dedofali mSobiarobs, Cqara, wyali (mimarTavs
igi meore moaxles, romelic gareT eloda mas
ukve gamzadebuli savse TasiT da pirsaxociT,
isini Sedian mSobiare dedoflis oTaxSi).
mariam dedofali (mimarTavs giorgi Wyondidels). RmerTs
vevedrebi, rom dedofalma mSvidobiT imSobia -
ros. neta, rasa iqms mefe giorgi?
giorgi Wyondideli. Sikrikma Segvatyobina, rom mefe gior-
gi farcxisTan Turq-selCukebTan samkvdro-sasi -
cocxlo brZolaSi brwyinvale gamarjveba moipova
da Seityo Tu ara dedoflis mSo biarobis ambavi,
gaxarebuli saswrafod sasax lisken gamoeSura.
mariam dedofali. giorgis gamarjveba kargi niSani unda
iyos, magram, ai, ukve Tendeba, dedofali ki Wir -
veulobs da mis mSobiarobas saSveli ar daadga.
(mariami midis kedelze dakidebul wminda mari-
amis xatTan da evedreba) wmindao mariam, Sen
uSvele dedofals da mSvidobiT amSobiare, miec
Zlieri memkvidre bagrationebis mefis kars.
iseTi, rogoric ase esaWiroeba qveyanas. (ina -
Tebs, mefis sasaxles mzis pirveli sxivebi gaana -
Tebs da dedoflis kivili SesZravs sasaxles.
oTa xi dan ismis bavSvis tirilis xma, kari iReba
da moaxle qali sixaruliT amcnobs darbazSi
myofT memkvidris dabadebas).
moaxle. vaJia, vaJi! goliaTi daibada (darbazSi mxiaruli
yiJina ismis, iq myofi yvela erTmaneTs ulocavs.
garedan ismis cxenebis fexis xma, erT-erTi dide-
buli gaixedavs gareT).
158
didebuli. mefe batoni mobrZandeba, mefe batoni (iReba
darbazis kari da Tavis sardlebTan erTad Semo -
dis mefe giorgi meore, axovani fizikurad Zlie ri
warmosadegi mamakaci, WaRara Sereuli TmiT da
wveriT, mas ufro drostareba da nadiroba ita -
cebda, vidre saxelmwifo moRvaweoba, meryevi,
magram mamaci da gulkeTili gvirgvinosani ase
ormoc wlamde. mas mariam dedofali sasixarulo
ambavs amcnobs).
mariam dedofali. giorgi, gilocav, vaJiSvili SegeZinaT
(igi gadaexveva Zmas).
mefe giorgi. madloba ufals, rom es natvra Semisrula,
Cemi vaJi bibliuri daviTis magvari uZleveli
un da iyos da amitom me Cems memkvidres daviTs
davarqmev (mefesTan midian iq myofi didebulebi
da ulocaven mas vaJis dabadebas).
mefe giorgi. (mimarTavs giorgi wyondidels). giorgi,
aRsazrdelad memkvidre Sen unda mogabaro, aba
Sen ici, rogor vaJkacs gamomizrdi.
giorgi Wyondideli. vaJkacs sanaqebos gamogizrdi,
mefev batono, iseTs, rom saqarTvelos mtrebs
Tavzari dasces da iseTi gamarjvebebi moipovos,
rogorsac Tqven miaRwieT farcxisTan dRes.
(mariam dedofali Sedis dedoflis oTaxSi da
iqidan gamodis bavSviT xelSi. darbazSi myofni
memkvidres taSiT egebebian).
mefe giorgi. (xelSi ahyavs memkvidre) SexedeT, ra lamazi
da Zlieria! (darbazSi ismis SeZaxilebi: gaumar-
jos ufliswuls daviTs! giorgi Wyondideli
mefes cisken aaxedebs da etyvis).
giorgi Wyondideli. mefev batono, xedavT caze cisar-
tyela gamoCnda (yvela gaixedavs cisken, gakvir -
ve bulebi arian nanaxiT).
159
mefe giorgi. ai, saocreba! xedavT didebulno, es uflis
keTili niSania, saqarTvelo Cemi memkvidris —
davi Tis mefobis dros gabrwyindeba, dideba
ufals (darbazSi mxiarulobaa, ismis SeZaxilebi:
`di deba ufals!~ da pirjvars iweren, mariami me -
fes memkvidres CamoarTmevs da dedofals gauy-
vans).
mefe giorgi. RmerTis wyalobiT dedofali Tavs kargad
grZnobs, Cven dRes SegviZlia ori gamarjveba
aRvniSnoT — es aris Cveni meomrebis brwyinvale
gamarjveba Turq-selCukebze farcxisTan da
ufliswul daviTis dabadeba. yvelas qalaqgareT
sanadirod da sanadimod gepatiJebiT.
erisTavi liparit baRvaSi (gverdiT mdgom Tavads ga -
dau laparakebs). isev daiwyo Zveleburad, qveyana
Tavze gvengreva, is ki nadirobasa da lxins ar
iSlis.
gverdze mdgomi Tavadi. ucnauri da axirebuli kacia
Cveni xelmwife, kargi meomari da raindi aris,
mag ram qeifsa da nadirobas xom ar unda anacvalos
qveyana, an salxenad gvaqvs saqme? qveyana sisxli -
sagan icleba. TbilisSi arabebi sxedan, saqarTve -
lo sagan gamoyofilia kaxeT-hereTi. axla ki gai -
marj va Turq-selCukebze, magram, aqve, axlo,
mezoblad maTi Tvaluwvdeneli sambrZanebelo
gadaSlila. dasaRupad aris ganwiruli qristia -
nuli saqarTvelo, somxeTic da bizantiac. am deni
marcxis Semdeg erTxel Zlivs gaumarTla, iqneba
ufliswulis mefobis dros gveSvelos rame.
giorgi Wyondideli. mefev batono, SemTxveviTi ar aris
qarTuli laSqris gamarjveba algeTis xeobaSi
farcxisTan. es aris Sedegi qarTveli mTavrebis
erTianobisa (man liparits mrisxaned gadaxeda)
160
erTmaneTSi kinklaoba gamarjvebas ver mogvi-
tans. Zala, rom erTobaSia es yvelas kargad unda
esmodes, magram zogierTi Tavadi jiutad miiwevs
ganze da amiT mters guls uxarebs, gasakeTebeli
ki bevri gvaqvs, Tbilisi gasaTavisuflebelia
arabebisagan, SemosaerTebelia kaxeT-hereTi.
amitom, mefev batono, iqneb nadiroba gadagvedo
da sazRvrebis gamagrebas SevdgomodiT?!
mefe giorgi. brZnuli naTqvamia Cemo giorgi, sazRvrebis
gamagreba ki aucilebelia, magram memkvidris da -
locvac xom aucilebelia, nadiroba sxva droi -
saTvis gadavdoT, magram, nadimobas ki vbrZaneb,
da modiT movilxinoT (igi ubrZanebs mosamsax-
ureebs sadResaswaulo sufris gaSlas).
scena #2
quTaisis mefis sasaxle. didi darbazis erT kuTxeSi,
k e d e l z e w i g n e b i s x i s T a r o e b i a C a m o k i d e b u l i , m a T S i
awyvia sxvadasxva wigni, qvemoT magidaa didi, romel zedac
mravladaa sxvadasxva daxuruli da gadaSlili wigni, magi-
das uzis eqvsi wlis bavSvi, xelSi batis frTa uWiravs da
raRacas wers. magidis gverdiT, kedelze wminda giorgis
x a t i h k i d i a . i s m i s c x e n i s f l o q v e b i s x m a . d a r b a z S i
Semodian giorgi meore da giorgi Wyondideli, maT Tan
r a m d e n i m e s a r d a l i a x l a v T . m e f e d a m w u x r e b u l i C a n s ,
daviTi egebeba mamas.
daviT ufliswuli. mama, ra xania gelodi, ratom xar ase -
Ti naRvliani? (girgi Svils Tavze xels gadaus-
vams da magidas miujdeba).
mefe giorgi. Cemo Svilo, dRes TurqebTan sastik, uTa -
161
nabro brZolaSi davmarcxdiT, ahmad amiras jar -
ma mTeli samxreT saqarTvelo aaoxra. (oTaxSi am
dros Semodian dedofali elene da dedofali
mariami. elene giorgi mefesTan midis, mariami
daviTTan da efereba mas).
dedofali elene (warmosadegi darbaiseli ocdaaT wels
mitanebuli TmebSi WaRaragareuli qalbatoni).
giorgi, ra moxda, kidev ra ubedurebaa Cvens
Tavs?
mefe giorgi. Cemma mstovarma saSineli ambavi momitana,
rodesac sisxliani mtarvali ahmad amira sa -
qarT velos sazRvrebs gascilia, gzad saberZ -
neT Si salaSqrod mimavali TurqTa jari Semohy -
ria, ahmads gascinebia da uTqvams maTTvis, ra
dagrCeniaT saberZneTSi, ager saqarTvelo, aqvea,
axlos daucveli da simdidriT savse. marTalia,
naalafevi bevri momaqvs, magram es mxolod
mcire nawilia imisa, risi wamoRebac SegveZlo.
amis Tqma iyo da Turqebs sixaruliT saqarTve -
losken saZarcvelad gamouweviaT. mteri kalia -
saviT Semoesia qarTls, tao-klarjeTs, aWaras,
mcxeTa-javaxeTs, imereTsa da samegrelos. mte -
ri quTaisamdis aris mosuli, gadawves artanuji
da grigol xanZTelis xeliT aSenebuli savaneebi.
elene dedofali (midis daviTTan da gulSi Caikravs).
Cemo Zvirfaso Svilo, es ra ubedureba dagvaty-
da Tavs. bavSvobaSi gauxarelo, neta im dros
momaswros RmerTma, rom Seni mefobis dros
mainc damyardes mSvidoba saqarTveloSi.
giorgi Wyondideli. yovel gazafxuls modian es eSmakis
mociqulebi, qveyanas Zarcvaven, mosaxleobas
Jleten da atyveveben, isini modian ojaxebiT,
qalebiT, bavSvebiT, uamravi saqonliT, cxenebiT,
162
cxvriT da aqlemebiT. isini modian samudamod
dasamkvidreblad, TiTqos sxva adgili ar iyos
dedamiwaze, saxlebs angreven, eklesiebs ki Tav -
lebad aqceven, qalebs amcireben, Wabukebs xo -
caven, Cvil bavSvebs ki itaceben. am velur brbos
Sebraleba da zneoba ar gaaCnia.
mefe giorgi. kmara amdeni ubedureba, giorgi, Zala unda
movikriboT, radac ar unda dagvijdes Semovier -
Tod kaxeTi, Semdeg gaerTianebuli ZaliT Sevu -
tioT mters, vejinis cixes alya unda Semovar t -
yaT.
giorgi Wyondideli. axla mefe batono, Seuferebeli
viTarebaa. miznis misaRwevad, quTaisidan Sors
gasvla jaris gareSe saxifaToa. romc movaxer -
xoT gasvla zamTramde, alya gaWianurdeba, xo -
lo, roca wamoTovs, alyis moxsna da quTaisisken
wamosvla mogviwevs.
mefe giorgi. Tu vejinis cixes ver aviRebT, ajameTis tye -
Si nadirobas mainc SevZlebT, zustad nadirobis
Jami iqneba.
mariam dedofali. ra dros nadirobaa, giorgi, gons modi,
wlevandelma miwisZvram mTeli qveyana daangria,
gaanadgura soflebi, qalaqebi, taZrebi, cixe-
simag reebi. Camoqceul Tmogvis kedlebis qveS
cocxlad, col-SvilTan erTad Caimarxa eris -
Tavi kaxaber nianias Ze. xalxi gamoqvabulebSi
cxovrobs, aRaravin xnavs da Tesavs, savargu -
lebSi ki mglebi ymuian.
daviT ufliswuli. (miva dedasTan, romelsac Tvalzed
cremli mosdgomia, moexveva da etyvis) nu stiri,
deda, gavizrdebi da yovelive sxvagvarad iqneba,
mteri verasodes gabedavs gadmolaxos saqarT -
velos sazRvari. (Semdeg igi Tavis gamzrdels
163
eubneba) gamzrdelo Cemo, miTxari, ra unda gava -
keTo, rom saqarTvelo gadavarCino?
giorgi Wyondideli. ufliswulo, pirvel rigSi Tqven
bev ri unda iswavloT, mtris damarcxebis sai -
dum lo codnaSia, igi yvelaze mZlavri iaraRia,
mters mcodne adamianebisa eSinia. Zlieri sax-
elmwifos asaSeneblad codna aris saWiro, `rom
icode, unda iswavlo~.
daviT ufliswuli. rogor unda movipovo codna,
gamzrdelo?
giorgi Wyondideli. codnis saTave, Cemo ufliswulo, am
Taroebze dalagebul wignebSia (da igi wignis
Taroebisken gaiSvers xels) da am kedlebze daki -
debuli iaraRis ostaturad xmarebaSia. bevri
unda ikiTxo, gulmodgined iswavlo iaraRis xma -
reba, omis warmoebis xelovneba, da, rom gaizr -
debi, mteri verafers dagaklebs.
daviT ufliswuli. (kedlidan mamis xmals Camoxsnis,
qarqaSidan amoiRebs, marjvena xelSi daiWers,
marcxena xeliT ki Tarodan samociqulos Camoi -
Rebs, kedelze dakidebul wminda giorgis xatTan
miva, cal muxlze daiCoqebs da ityvis) Tu uZle -
ve lobis saidumlo am or kurTxeul saganSia,
vficav maRal RmerTs da Cems wminda miwas, rom
sicocxlis ukanasknel wuTamde, sadac ar unda
viyo, xelidan ar gavuSveb codnis uSret wyaros
— wigns, xolo xmali Cemi verasdros moZebnis
Tavis qarqaSs.
giorgi Wyondideli. RmerTma gismenos, ufliswulo, me
ki, rogorc Seni gamzrdeli da ufrosi megobari,
Sen gverdiT viqnebi Wirsa da lxinSi, sicocxlis
bolo wuTamde da arasdros giRalateb.
daviT ufliswuli. gTxov, gamzrdelo, erTi sizmris axs-
164
nas. TiTqos caSi davfrinavdi arwiviviT, qvemoT
ki Tvaluwvdenel xevSi mdinareebi gvelebiviT
miiklaknebodnen, zemoT kaSkaSa mze mWrida
Tvals, ucbad mzis sxivma gaanaTa qveskneli, mzis
isarma daklaknili mdinareebisken mimaniSna.
swrafad daveSvi maTken, magram mdinare mraval -
Tavian gveleSapad gadaiqca, SevSindi, magram
medgrad Sevutie da maxviliT Tavebic wavacale,
neta, ras unda niSnavdes, gamzrdelo, yovelive es?
giorgi Wyondideli. mzis sxivi uflis Zalaa. igi boro-
tis ganadgurebaSi dagexmareba. ufliswulo,
wmida giorgi gwyalobT, da, rogorc wmida gior-
gi anadgurebs gveleSaps SubiT, ise Tqven
mospobT mters mesiis maxviliT.
dedofali elene. axla gvian aris, Svilo, gamoemSvidobe
yvelas da wamodi Sens saZinebelSi.
ufliswuli. Rame mSvidobisa, yvelas.
mefe giorgi. Rame nebisa da keTil sizmrebs gisurvebT,
Cemi Svilo da imedo.
scena #3
q u T a i s i s s a m e f o s a s a x l e . s a s a x l e S i x a l x m r a v l o b a a ,
didebulebTan da TavadebTan erTad aq arian saqarTvelos
mefe giorgi meore, dedofali elene da dedofali mariami,
giorgi Wyondideli, daviT ufliswuli, igi ukve Teqvs meti
wlis aris, igi Tavis megobrebTan da TanamebrZo lebTan
erTad dgas.
mefe giorgi. ismineT, ero da bero. me, saqarTvelos mefe
giorgi meore bagrationi, sajarod vacxadeb,
rom vixsni Cems samefo ufleba-movaleobas sax-
165
elmwifo interesebidan gamomdinare da nebayof -
lobiT gadavcem Cems memkvidres, daviT IV bagra-
tions samefo kverTxsa da gvirgvins. qveyanas
sWirdeba axalgazrda, energiuli xelmwife, ro -
me lic dauRalavad, ufro meti mondomebiT ibr -
Zolebs rogorc qveynis SigniT, urC TavadTa
winaaRm deg, aseve gareSe Tavgasuli mtris wina -
aRmdeg. Cven yvelani mxarSi unda amovudgeT
axalgazrda mefes, raTa davZlioT is siZnele -
ebi, romlebic gvelis qveynis gaerTianebis Znel,
eklian gzaze. (igi ixsnis gvirgvins da adgams
Tavze daviTs, aseve ixsnis xmals da welze
hkidebs daviTs, daviTi jdeba samefo taxtze.
ismis mxiaruli SeZaxilebi da milocvebi: `gau-
marjos mefe daviTs!@~. ismis saeklesio galoba).
daviT mefe. am, CemTvis Zalze RirsSesaniSnav dRes, xolo
saqarTvelosTvis umZimes Jams, mogmarTavT
Tqven, WeSmarito mamuliSvilno. vici, jer kidev
guli ar gagciebiaT da imedi ar dagikargavT
samSoblos gadarCenisa, Cven didi SemarTeba
gvmarTebs, samWedloebSi dRe da Rame unda vWe -
doT Cveni gamarjvebis maxvili, ar movasvenoT
mteri, arc dRe arc Rame, ar mivceT Cvens miwaze
dabanakebis, dasaxlebis saSualeba, moulod-
nelad unda davesxaT maT mcire razmebiT da
ganadgurebisTanave gavuCinardeT.
mters Tavs unda davatexoT uflisa da Cveni
risxva, wabil wuli qveynis gamo, xalxi samalave-
bidan da gamoqvabulebidan unda gamoviyvanoT,
gavamx neoT, davubrunoT rwmena da saomari
suliskve Teba, davexmaroT meurneobis mowyo -
baSi, saxl-karis aSenebaSi, rom maT keriaSi cecx -
li aRa rasodes Caqres. magram zogjer mterzed
166
ufro saSiSia Sinauri Tavgasuli moRalate
erisTave bi. yvelaze gamorCeuli maT Soris aris
kldeka ris erisTavi — liparit baRvaSi. igi
Tavisi winaprebis tradiciebs ar Ralatobs —
ebrZvis mefesa da saqarTvelos keTildReobas.
igi erT xel RalatisaTvis SevipyariT, misi
vedreba SeviwynareT, erTgulebis fici
CamovarTviT, magram man mainc ar daiSala samefo
karis winaaRmdeg brZola, rogorc ZaRlis kudi
ar gaswordeba, aseve misi gamosworeba ar iqneba.
amitom vbrZaneb xelmeored SeipyariT lipariti
da bizantiaSi gaasaxleT, qoneba misi da cixeebi
saxelmwifo kuTvnilebaSi gadaeces.
giorgi Wyondideli. mefis xelisuflebis winaaRmdeg
ibrZvis aragvis erisTavi Zagan abuleTis Zec. mas
mxars umagrebs misi Zma, episkoposi modisto.
moRa late, flidi da veragi Zmebi TviTneburad
iqcevian, TiTqos mefe ar yofiliyos am qve ya -
naze. maT muxranisa da zedaznis cixeebi mcxeTis,
wilknisa da SiomRvimis saeklesio mamu lebi Cven -
gan ganmdgomil kaxeTis mefes gadasces. mefis
brZanebiT mTavarsardlebma saswrafod laS qars
Tavi mouyareT da aragvis xeobaSi uka no nod ga -
da ce muli cixe mamulebi kvlav samefo xelisuf -
lebas daubruneT. Zagani da modisto SeipyariT,
orives mamulebi CamoarTviT, pativi da Rirseba
ahyareT da borkildadebulni mogvareT mefes.
magram, darwmunebuli var, mxolod am moRala -
teebis dasjiT ar eSveleba qveyanas. aSkaraa, rom
feo dalTa Tavgasulobas da Tavxedobas saekle-
sio-sasuliero xelmZRvaneloba uwyobs xels,
isini gaerTiandnen mefis xelisuflebis dasam -
xobad. eklesiis meTaurebi, pirvel rigSi, Tvi -
167
Ton arian umdidresi feodalebi. maT sim did -
risa da gva riSvilobis wyalobiT Caigdes xelSi
Tanamdebo bebi. umaRles Tanamdebobebze daniSv -
nis dros aravis gauTvaliswinebia maTi niWie -
reba an samSoblos winaSe raime damsaxureba. am
umsgavsoebas bolo unda moeRos erTxel da
samudamod. qarTuli eklesia `avazakTa qvabad~
gadaqceula, ase gagrZeleba ar SeiZleba.
daviT mefe. Cveni didi ZalisxmeviT ruis-ubnisSi saekle-
sio kreba Catarda, sadac Cvenma momxreebma gai -
marjves, saeklesio Tanamdebobebidan gadayeneb-
uli iqnen uRirsi moRvaweebi. amieridan Cveni
gankargulebiT aikrZaleba Tanamdebobebze daw-
inaureba wodebisa da memkvidreobis mixedviT.
Tanamdebobaze dainiSnebian mxolod Rirsebis
mixedviT — niWieri, ganswavluli da patiosani,
mefisa da qveynis erTguli adamianebi. Cemi
winadadebiT gaerTianda ori Tanamdeboba — sae -
ro mwignobarTuxucesoba da sasuliero Wyondi -
deloba, romelic giorgi Wyondidels SevTa -
vaze, gTxovT mousminoT mas.
giorgi Wyondideli. yvelafers gavakeTeb, raTa saekle-
sio cxovrebaSi yvelanairi arasasurveli mov -
lena aRkveTil iqnes. saxelmwifos efeqturi da
moqnili mmarTvelobisaTvis Seiqmna saxelmwifo
saveziro Svidi vezirisagan. esenia:
1. mwignobarTuxucesi — pirveli veziri,
2. mandatuxucesi — Sinagan saqmeTa veziri,
3. amirspasalari — samxedro saqmeTa veziri da
sardali,
4. meWurWleTuxucesi — finansTa gamge,
5. msaxurTuxucesi — samefo sasaxlis karis Sina
samsaxurTa ganwesrigebis veziri,
168
6. amiraxori — mejinibeTuxucesi,
7. CuxCarxi — mefis piradi spaspeti, anu mefis
gvardiis ufrosi.
aseve, aRsaniSnavia qarTuli laSqris mniSvne -
lovani gamarjveba erwuxSi, saqarTvelos daub -
run da misi Semadgeneli nawili kaxeT-hereTi,
ganadgurebuli iqna moRalate Tavadebi, am
brZolaSi, mefev batono, Tqven vervin Seged re -
bodaT brZolaSi, sami cxeni mogikles, magram
mter ze Seteva ar SegiwyvetiaT. brZolis damTav -
rebis Semdeg ki yvelas Tavzari dagvca, roca
abjari SegxseniT da mtris Sededebuli sisxli
Tqveni abjridan gadmoskda, daWrili gvegoneT,
magram uflis wyalobiT Tqven erTi nakawric ar
gqondaT.
miuxedavad aseTi warmatebisa, yovelive es
sakma risi ar aRmoCnda mtris sabolood ganadgu -
re bi saTvis, Turq-selCukebi Zalas ikreben da
gadamwyveti brZolisTvis emzadebian. isini ric -
xobrivad bevrad aRematebian Cvens laSqars,
kargi iqneboda, Cveni jaris Sesavsebad daxmareba
yivCaRebs vTxovoT da maTi roqis spa saqarTve -
loSi CamoviyvanoT. (am dros erT-erTi erisTavi
sityvas iTxovs).
erisTavi. CvenTvis cnobilia, rom yivCaRebi kargi meom -
rebi arian da maTi Senaxvac ar gagviWirdeba,
sasur veli iqneboda yivaRTa mTavarTan aTraqa
SarRanTan gagvegzavna gvaram erisTavi da Cveni
Txovna misTvis gadaeca.
daviT mefe. laSqris Sevseba aucilebeli saqmea, magram
CrdiloeTis momTabare tomi, yivCaRebi amJamad
ruseTis mxridan arian Seviwroebulni da sisx -
lian brZolebs awarmoeben maT winaaRmdeg. yivCa -
169
RebTan molaparakebaSi marto gvaram erisTavi
verafers gaxdeba. es mniSvnelovani saqme me da
giorgi Wyondidelma unda viTavoT. aTraqi Tu
daviTanxmeT jaris mocemaze, maTi gamotareba
oseTze advili saqme ar iqneba. maT erTmaneTi
SuR li aqvT. amitom Cven Tavdebad unda daud -
geT, rom kavkasionis qedis gadmolaxvisas yivCa -
Rebi arafers dauSaveben osebs.
vbrZaneb, yivCaReTSi gasamgzavreblad samza -
diss Seudges mefis gvardiis ufrosi Tavisi
razmiT. Cven male gavemgzavrebiT.
scena #4
yivCaRTa mTavris — aTraqa SaraRanis Ze didi orsar Tu -
lia ni qvis saxli. didi darbazi, iatakze agia Zvirfasi xa li -
Cebi, ked lebze hkidia: sabrZolo iaraRebi, Subebi, farebi,
xmle bi, nadirTa fitulebis Tavebi: irmis, daTvis da ga reu -
li Ro ris. yivCaRTa mTavari oTaxis TavSi, did, mooqrovil
wiTel abreSumis baliSebze zis. aTraqi Sua xans gadaci -
lebuli, fizikurad Zlieri mamakacia, gadapar su li TaviT
da didi Savi ulvaSebiT, yurebze mas sayu reebi ukeTia.
oTaxSi yivCaRi meomari Semodis da aTraqs moaxsenebs.
meomari. mTavaro, TqvenTan Sesaxvedrad saqarTvelodan
elCoba Camovida maTi mefis, daviTis meTauro -
biT.
aTraqi. saqarTvelodan stumrebi? es Zalzed saintere-
soa. TxoveT, Semovidnen. (darbazSi Semodis
daviT mefe Tavisi amaliT, aTraqi wamodgeba da
miesalmeba daviTs, romelic, Tavis mxriv, pativs
miagebs mas). keTili iyos, daviT mefev, Tqveni
CamobrZaneba CvenTan, yivCaReTSi.
170
daviT mefe. sikeTe da gamarjveba RmerTma ar mogiSalos
aTraq mTavaro.
aTraqi. aba, Cems Zvirfas stumrebs kargi sufra gau Sa leT,
saukeTeso Rvinoebi miarTviT Cems qarTvel
megobrebs. (igi msaxurebs niSans miscems). Cems
gverdiT dabrZandiT, daviT batono (sxvebsac
miipatiJebs, iSleba sufra, sadac moaqvT sxva -
dasxva Rvinoebi, cxvris da ciknis xorci, ro -
gorc Semwvari, ise moxarSuli, naxevrad SiSv -
lebi mocekvave gogoebi cekviT arToben stum-
rebs).
daviT mefe. me xelcarieli ar movsulvar SenTan aTraq,
saqarTvelodan saCuqrebi Camogitane.
aTraqi. ar dagimalav, daviT mefe, miyvars saCuqrebi,
gansakuTrebiT ki Cems qaliSvils — guranduxts
uyvars.
daviT mefe. aTraqs miarTviT saCuqrebi! (oTaxSi Se moaqvT
saqarTvelodan Camotanili oqrosa da vercxlis
nakeTi nivTebi, sabrZolo iaraRebi, vercxlis
Zvirfasi qvebiT moWedili Tasebi. oTaxSi
Semodis aTraqis asuli guranduxti vardisfer
kabaSi. avazasaviT moqnili tani da la mazi,
Savgvremani, sasiamovno nakvTiani saxe aqvs,
romelsac maRali yeli da Savi didi Tva lebi
amSvenebs).
aTraqi. es Cemi qaliSvilia, guranduxti. mas dRes 19 we li
Seusrulda. mivceT ufleba, saCuqari airCios
Tqveni Camotanili nivTebidan. (guranduxti
Zvirfasi qvebiT morTul vercxlis qamars irCevs).
daviT mefe. kargi gemovneba hqonia Tqvens asuls, aTraq
mTavaro.
aTraqi. Zalian uyvars saqarTveloSi damzadebuli niv -
Tebi. daviT mefev, gTxovT momiyveT saqarT ve -
171
los ambebi, ra aris axali Tqvens qveyanaSi, ras
saqmianobT, vis ebrZviT da visTan vaWrobT?
daviT mefe. (mis gverdiT sxedan giorgi Wyondideli da
sxva qarTYveli didebulebi, romlebic madianad
miirT meven da sasmelsac ayoleben). am bolo
dros mteri mogvimravlda qarTvelebs. Turq-
sel Cukebi Zalas ikreben, didi laSqroba unda
moawyon saqarTvelos winaaRmdeg, ricxobrivad
Cveni laSqari CamorCeba maT. roqis spa unda
gTxovoT, mTavaro, daqiravebuli laSqari, kar-
gad gadagixdiT. ras ityvi?
aTraqi. mteri Cvenc mogvimravlda, Cveni modgma ganfe ni -
lia kavkasiis gaswvriv, ruseTsa da ovseTs So ris
gaSlil tramalebze. Cveni meomrebi brZo lebSi
arian ganTqmulni, morCilni da advilad Sesa -
naxi, magram CrdiloeTidan rusebisgan varT
Zalze Seviwroebulni, samxreTiT ki osebi gvid -
ganan Zlier da cbier mtrad. romc mogceT laS -
qari, osebi ar gagatareben.
daviT mefe. me da giorgi Wyondideli (da man giorgis ga -
daxeda) ovseTs saswrafod gadavalT da dari-
alis cixeebSi Cvens mecixovneebs CavayenebT,
osebsa da yivCaRebs SevarigebT da Tqveni laSq -
risaTvis samxreTis gza gaxsnili iqneba.
aTraqi. es sakiTxi me Cems sardlebTan unda SevaTanxmo,
jarsac davekiTxo da mere gadavwyvito. axla ki,
Cemo megobrebo, moilxineT da isiamovneT, saq -
meze laparaks yovelTvis movaswrebT. aba, Rvino
da ciknis mwvadebi moarTviT stumrebs. (magi-
daze Rvino da mwvadebi SemoaqvT). mocekvave
gogoebs damiZaxeT aq, stumrebi unda gavarToT.
(ismis nazi hangebi da darbazis centrSi, did
xali Caze Svidi yivCaRi gogo gamodis, iwyeben
172
cekvas, maT saxes Cadri ufaravs, moqnil tanze
sxvadasxva feris grZeli kabebi acviaT, mklavebsa
da mkerdze Tval-margalitiT moWedili oqrosa
da vercxlis samkaulebi ukeTiaT, viwro wels
lamazi vercxlis qamrebi umSvenebT).
daviT mefe. aTraq mTavaro, erTi am mSvenier mocekvave
qals Sexede, Cemi Tqvendami morTmeuli ver-
cxlis qamari ukeTia, neta vin unda iyos es mSve -
nieri qali?
aTraqi. ver icani gana? es xom Cemi qaliSvili gurandux-
tia. (daviTi icinis). Cveni megobrobis sadRegr -
Zelo iyos, mefev batono, CvenTan erTad or
moZme xalxs gaumarjos, maT Soris Zmoba da mego-
broba yofiliyos, xolo SuRli da mtroba ki nu -
ra sodes gagvkarebodes. (orive Rvinos miirT mevs
da mocekvave gogonebs uyureben, romlebmac
cekva daamTavres da Cadrebi moixsnes, stumrebs
rom Tavi mdablad daukres — Savi Tmebi Ca moe Sa -
laT. daviT mefe iRebs yvavilebis Taiguls da
aTraqis asuls guranduxts miarTmevs, aseve
moixsnis oqros jvars da guranduxts Camoki debs).
daviT mefe. es Tqven, guranduxt, CadriT ki iyaviT, magram
qamriT gicaniT, Tqvenma cekvam didi siamovneba
momaniWa.
guranduxti. gmadlobT, mefev batono, mixaria, rom Cemma
cekvam Tqven siamovneba moganiWaT. am jvars ki
arasodes movicileb, miuxedavad imisa, rom qris-
tiani ara var.
daviT mefe. mere da ra giSlis xels, rom gaxde qristiani?
guranduxti. Cveni adaT-wesi da rwmena, Cven mravalRmer -
Tia nebi varT da qriste-RmerTs CvenTan ar icno -
ben, Tumca me Zalian mainteresebs mis Sesaxeb yve-
laferi.
173
daviT mefe. zeimis Semdeg darCi, SenTvis kidev erTi kargi
saCuqari maqvs, Zvirfasi wigni unda gaCuqo,
romelsac me mudam Tan davatareb.
guranduxti. keTili, mefev, davrCebi, magram TqvenTvis
mec maqvs saCuqari. vici, nadiroba giyvarT da na -
dirobis cekvas, romelsac Sevasruleb Tqven
giZRvniT. (igi gadis oTaxidan).
giorgi Wyondideli. axla mefev batono Tqven aTraqs
laSqarTan erTad qalic ar mosTxovoT, Torem
gadaireva kaci (da orive icinian).
daviT mefe. ratomac ara. Sen ici, rom pirvel meuRlesTan
me gacilebuli var da aTraqTan damoyvreba uri -
go ar iqneba (am dros darbazSi lamazi gogona
Semodis da viTom yvevilebs krefs, ucbad
gareuli taxisTaviani kaci gamovardeba, igi dax-
tis da gogonas aSinebs. mas didi eSvebi aqvs da
tanic Roris tyaviT Semosili. darbazSi yvela
icinis. taxi gogonas cekviT utevs. am dros,
mopirdapire mxares, monadire gamoCndeba SubiT
xelSi, mas Tavze muzaradi axuravs da saxe ar
uCans: igi swrafad esvris Subs taxs, magram taxi
gverdze gaxteba da monadiresaken gamoqandeba,
romelic xmals amoiRebs da taxs aZgerebs, mag -
ram taxi ar kvdeba, igi Tavis grZeli eSvebiT
mona dires SeebrZoleba. ismis dolisa da daf Ta -
febis xma, yvelani darbazSi icinian, monadire da
taxi ostaturad ebrZvian erTmaneTs, gogona
SeSinebuli adevnebs Tvals maT orTabrZolas,
da viTi mimarTavs aTraqs). vin aris es ymawvili
monadire, ase ostaturad rom xmarobs xmals,
aTraq mTavaro?
aTraqi. vin unda iyos, garda Cemi qaliSvilis — gurandux-
tisa? (orive icinian).
174
daviT mefe. Cinebuli monadire da meomari gagizrdia.
aTraqi. yivCaRi qalebi meomrebad izrdebian, arc Cemi
qaliSvilia gamonaklisi. isini mamakacebTan er -
Tad brZolebSic iReben monawileobas, rodesac
amis saWiroeba aris.
daviT mefe. SeiZleba Cvens CamovayaliboT qalTa razmebi.
pompeusis Semosevis dros Cvens welTaaRricx -
vamde 65 wels mis winaaRmdeg qalTa razmebic
ibrZodnen da maT amorZalebs eZaxdnen, ise rom,
Cven amis didixnis tradicia gvaqvs. (am dros
mona dire klavs taxs da aTavisuflebs gogonas,
gamarjvebuli meomari muzarads moixsnis da
guranduxts Savi, grZeli Tma mxrebze CamoeS -
leba, yvela taSs ukravs da mxiarulobs).
daviT mefe. ai, mesmis, nadirobac aseTi unda, oRond taxe-
bze Zneli iqneba sinamdvileSi SubiT nadiroba.
(mimarTavs aTraqs).
aTraqi. Cveni meomrebi amas axerxeben, SegiZliaT Tavad
darwmundeT amaSi, sanadiro adgilebi marTlac
sanaqebo gvaqvs, nadiric mogvimravlda. ise rom,
daviT batono, vici nadiroba giyvarT, rodesac
mogesurvebaT, mzad var TqvenTan erTad vinadi -
ro. axla namgzavri da daRlilebi brZandebiT,
Torem aqedan sul axlos gareuli Rorebi mrav -
lad gveguleba da SegveZlo gvenadira.
daviT mefe. kargi azria, araviTar daRlas ar vgrZnob da
SegviZlia nadirobiT gavirToT Tavi (ismis mxi-
aruli SeZaxilebi. sufra aiSala, aTraqi da
stumrebi darbazidan gadian, daviTi rCeba, mas -
Tan midis guranduxti).
giorgi Wyondideli. xom ar dagvesvena, mefev batono?
daRlili CanxarT, axalgazrdebma ki inadiron,
Cven ki namgzavrebma movisvenoT.
175
daviT mefe. ara, Cemo giorgi, Sen daisvene, me ki jer
guranduxts saCuqars gadavcem, Semdeg aTraqs
sanadirod gavyvebi.
giorgi. riT asaCuqreb lamaz monadires?
daviT mefe. wigniT, romelic mudam Tan maxlavs. es samo-
ciquloa, Cvens rjulze unda movaqcio yivCaRis
qali.
giorgi. yivCaRis qalis gaqristianeba ar unda iyos advi -
li saqme, magram Seecade, mefev batono, iqneb
gamogivides rame (da siciliT gadis darbazidan.
rCebian guranduxti da daviTi).
daviT mefe. (igi Tavis nivTebidan iRebs wigns da guran -
duxtTan midis) jer kidev bavSvi viyavi, rodesac
dedam wignis kiTxva Semaswavla. pirveli wigni,
romelic me wavikiTxe, es iyo `samociqulo~. igi
minda Sen gaCuqo, me mas mudam Tan davatareb,
rogorc codnis uSret wyaros.
guranduxti. didi madloba, mefev batono, igi albaT
Zal zed sainteresoa, magram, samwuxarod, ar
vici kiTxva qarTulad.
daviT mefe. ai, laparaki xom iswavle, wignis kiTxvasac
iswav li. es wigni qristianul religiaze aris.
didixnis winaT qriste RmerTi qalwulma mari-
amma Sva da qveyanas moevlina igi, romelmac qris-
tianoba iqadaga da igi msoflios mraval qveya -
naSi iwames. Cvenc, qarTvelebmac, viwameT jer ki -
dev mirian mefis mefobis dros. mas Semdeg am
religiam Cvens qveyanaSi mwignobroba da kultu -
ra ganaviTara, daiwera mravali wigni da aSenda
mravali eklesia.
guranduxti. axla sad aris qriste RmerTi an ra aris ek -
lesia?
daviT mefe. qriste RmerTi borotma adamianebma saSin -
176
lad awames da jvarze gaakres. man amiT itvirTa
kacobriobis mTeli simZime da gardaicvala,
magram mesame dRes amaRlda caSi, da kacob rio -
bas iqidan afrqvevs sikeTesa da siyvaruls.
eklesia wmida adgilia, sadac adamianebi sanTels
anTeben da loculoben, codvebs moinanieben.
guranduxti. Cveni RmerTebi ki miwaze arian, yvelgan
Sexv debi maT. gvyavs cis RmerTi, wylis RmerTi,
tyis RmerTi, nadirobis da sxva. isini keTil
adamianebs exmarebian, borotebs ki anadgureben.
Tqveni eklesiebi lamazia?
daviT mefe. eklesiebi Cveni Zalian lamazia, iq yovelTvis
xalxmravlobaa, gansakuTrebiT dResaswauleb ze.
eklesiebis kedlebze wmindanebia gamosaxuli,
kedlebze xatebic hkidia, xolo qristes gamo -
saxuleba jvarze aris gakruli. me Cems qveyanaSi
bevri eklesia avaSene, axlac vaSeneb gelaTis ta -
Zars.
guranduxti. Zalian minda Tqveni lamazi qveynis naxva, ek -
lesiebis daTvaliereba. me gavige Tqven Cveni
jaris wasayvanad xarT Camosuli, mamas vTxove
maTTan erTad rom wamovsuliyavi saqarTveloSi,
man uari miTxra da daayola, rom iq qalebs
araferi esaqmebaTo. me gadavwyvite jariskacis
tansacmeli gadavicva da ise gamoviparo Tqvens
qveyanaSi.
daviT mefe. ratom gamoparviTa da malviT, me Sen yvelas
dasanaxad wagiyvan, Cemo guranduxt (daviTma mas
xeli moxvia da akoca. am dros oTaxSi aTraqi
Semodis).
aTraqi. es ra ambavia Cems saxlSi? rogor bedavT Cems Seu -
racxyofas, Tqven sambrZanebloSi xom ar
ggoniaT Tavi? (aTraqi guranduxtze xels
177
aRmarTavs, daviTi aTraqs xels dauWers da
etyvis).
daviT mefe. rogor bedavT xelis aRmarTvas saqarTvelos
dedofalze?
aTraqi. rao, saqarTvelos dedofalzeo, es ra mesmis...
daviT mefe. diax, me Sens qals colad virTav da igi male
saqarTvelos dedofali gaxdeba.
aTraqi. dideba ufals, mefev batono, me Sens am ga dawy -
vetilebas mxolod mivesalmebi, magram guran-
duxti, Cveni wesis Sesabamisad, bavSvobidan Cems
erT-erT sardlis vaJzea daniSnuli, Tan ro gorc
vici, Sen colic gyavs da taxtis memkvidrec.
daviT mefe. Sen cxra colisagan ToTxmeti Svili gyavs da
me meoris yolas mikrZalav? eg ra samarTalia? im
Sens sardlis Svils sxva gaayole, me ki guran-
duxts waviyvan da bednierad vicxovrebT. mas iq,
saqarTveloSi, araferi moakldeba, Cvenc dav -
moyvr debiT da urTierTis daxmarebas ufro
SevZ lebT. gana ra aris amaSi cudi? taxtis memk -
vid res dedinacvali eyoleba da memkvidris SeZe -
nis SemTxvevaSi, taxti ufrosisaa, Semdgom umc -
rosze gadava, amas me anderZiT gavaformeb.
aTraqi. bednierebi iyaviT, Cemo Svilebo, siyvaruli da
sixaruli yofiliyos Tqveni megzuri mudam,
gfaravdeT RmerTi (igi midis daviTTan da gu -
ran duxtTan da locavs). jari xom migyavs, esec
ar ikmare da qalic wamarTvi ara? mefev batono,
mec Camoval Tqvensas da mere gagisworeb anga -
riSs (orive icinis).
daviT mefe. wamodi Senc, aTraq! aq ra gakavebs, mtrebiT
garSemortymuls?
aTraqi. aq Cemi mama-papa omobda da sisxli daRvara, aqvea
maTi saflavebi, mec Cvens adaTs mivyvebi, ma le
178
mTeli Cveni tomebi gaverTiandebiT da rusebi
veRar dagvamarcxeben. SenTvisac erTgu li
mokavSireebi viqnebiT da yovelTvis mzad viq -
nebiT megobrobis xeli gamogiwodoT. Cven
TiTqos yvelaferi gadavwyviteT, magram guran-
duxts ratom arafers vekiTxebiT? iqneb is sxva
azrisa aris?
guranduxti. me bedisweriT mqonda gansazRvruli sa -
qarTveloSi cxovreba. me es jer kidev bavSvobaSi
mimkiTxava mkiTxavma, da axda kidec, davinaxe Tu
ara daviTi, mivxvdi, rom igi is iyo, visac mTeli
cxovreba velodi. sityvas gaZlev mama, rom ar
Segarcxven da daviT mefis Rirseuli meuRle da
erTguli megobari viqnebi.
aTraqi. RmerTis nebiT ise moxda, rom davmoyvrdiT da
rogorc simamri Sen daqiravebuli jaris magiv -
rad rCeul laSqars gagayoleb Tavis ojaxebiT.
isini iq, saqarTveloSi, daasaxle, sadac samu-
damod damkvidrdebian. mieCvevian qarTul adaT-
wess, Tan laSqarsac Segivseben. ramden laSqars
varaudob wasayvanad? an SesZleb ki maT gan sax -
lebas Sens miwazed?
daviT mefe. eg kargi azria, maTTvis dasasaxlebel miwas
gamovnaxavT. vfiqrob ormoci aTasi ojaxi SemiZ -
lia davabinavo.
aTraqi. ormoci aTasi yivCaRis ojaxi, es ormoci aTasi
meo maria, yvela ojaxi TiTo meomars mogcems da
laSqaric Segrovdeba, es ki didi Zalaa iseTi ni -
Wieri mxedarTmTavris xelSi, rogoric Tqvena
xarT. yivCaRi meomrebi ki Tavad ici, rogori mebr -
Zolebi arian, qarTvelebs ar Camouvardebian.
keTili, me Tanaxma var ormoci aTasi yivCaRi
ojaxi saqarTveloSi wamovides, momTabare
179
cxovrebas isini erT adgilze saxlobas arCeven,
gaecnobian Tqvens meurneobas da kmayofili
darCebian. erT kviraSi isini mzad iqnebian wa -
mosasvlelad. exla ki movilxinoT, Cemo siZev
(igi daviTs gadaexveva, Semodis am dros giorgi
Wyondideli).
daviT mefe. modi, momiloce, Cemo aRmzrdelo. me da
guranduxti male saqarTveloSi jvars daviwerT
da igi Cemi meuRle da saqarTvelos dedofali
gaxdeba.
giorgi Wyondideli. gilocav, mefev batono (igi daviTs
gadaexveva). Seni gadawyvetileba brZnuli da win-
daxedulia. CrdiloeTiT mudam imedad yivCaRebi
gveyolebian, dReidan es naTesauri kavSiriT
iqneba ganmtkicebuli.
daviT mefe. giorgi, xval laSqars gaiyoleb da darialis
cixeebs daikaveb, osis mTavrebs daibareb, aTraqi
Tavis vaJiSvilebs gamogayolebs, osebi da
aTraqis Svilebi pirobiT mZevlebad gveyo -
lebian, rom ndoba gavamyaroT osebTan da am
dros ormoci aTas yivCaRTa ojaxs darialis
gavliT saqarTveloSi SeviyvanT.
giorgi Wyondideli. keTili, mefev batono, dResve
Seudgebi Tqveni brZanebis Sesrulebas. ormoci
aTasi ojaxi ormoci aTasi jariskacia, saqarT -
veloSi oci aTasiani laSqari gvelodeba da samo-
ci aTasi jariskaci ki ukve didi Zalaa Tqven -
nairi mxedarTmTavris xelSi. axla ki Turq-
selCukebs kudiT qvas vasrolinebT. (yvelani
mxiaruloben, erTmaneTs ulocaven axalgazrde-
bis bednierebas).
pirveli moqmedebis dasasruli.
180
meore moqmedeba
scena #5
saqarTvelo. daviT mefis sasaxle. sasaxlis did dar -
b a z S i m r a v l a d a r i a n q a r T v e l i d i d e b u l e b i , s a m e f o
taxtze zis daviT aRmaSenebeli, mis gverdiT guranduxt
dedofali. dganan dedofali mariami, taxtis memkvidre
d e m e t r e , m e f i s e r T g u l i T a n a m e b r Z o l n i d a s x v a d a s x v a
qveynis elCebi.
daviT mefe. dRes Cveni qveyana is aRar aris, rac iyo ram-
denime wlis winaT, Cven SevZeliT Turq-sel Cuk -
Ta winaaRmdeg brZolaSi mniSvnelovan gamarjve -
baTa mopoveba. yovelive amas mniSvnelovnad
Seuwyo xeli yivCaRebis Camosaxlebam, isini Ziri -
Tadad qarTls-kaxeTis sxvadasxva kuTxeebSi
ganvasaxleT, sul 200000 suli, 40 aTasma ojaxma
TiTo meomari mogvca, amrigad, axla, Cven, saku -
Tari mona-spis CaTvliT, 55 aTasi meomari gvyavs,
yivCaRebi kargi meomrebi da mSromeli xalxi ga -
modga, maT miiRes qristianoba da iswavles xvna-
Tesva, venaxis moSeneba da movla, mesaqonleoba.
saqarTvelo evropisa da wina aziis did sax-
elmwifod gadaiqca. mas angariSs uweven rogorc
mtrebi, ise moyvrebi. Cven Cvens mezobel qvey -
nebTan megobruli da naTesauri urTierTobebis
damyareba gvinda, amitom me Seviwynare Sirvanis
xelmwifis, manuCehr meoris Txovna da davTanxm -
di, rom colad moeyvana Cemi asuli Tamari, aseve
Seviwynare bizantiis imperator aleqsi komneno-
sis Txovna da rZlad miveci Cemi meore asuli —
katai. oc welze meti xnis ganmavlobaSi mimd-
181
inareobs jvarosnuli omebi, evropidan qris-
tianuli saxelmwifoebis laSqrebi jvriTa da
max viliT midiodnen urjulo Turqebisagan pa -
lestinis wminda miwis dasaxsnelad.
1098 wels jvarosnebma aiRes antioqia,
1099 wels ierusalimi, daarsda ierusalimis
jva rosanTa samefo, romelmac megobruli ur -
Tier Toba daamyara saqarTvelosTan. Cveni mi -
zania TurqTa winaaRmdeg erToblivi brZola
da Cven viwyebT gadamwyvet brZolas TurqTa
wina aRmdeg. am mniS v nelovan Jams, samwuxarod,
xelidan gamogvecala WeSmariti mamuliSvili
da didi saxel mwifo moRvawe giorgi Wyondi -
deli, romlis saxels ukavSirdeba Cveni mniSv -
nelovani warmatebebi, mis magivrad me imave
Tanamdebobaze davniSne svimon Wyondi deli.
igi aris giorgis diswuli, kaci ganswavluli da
brZeni. minda mas vTxovo, mogvaxsenos Cveni
bolo laSqrobebis Sedegebi.
svimon Wyondideli (maRali, warmosadegi mamakaci,
Zalze hgavs garegnobiT giorgi Wyondidels).
1120 wels TurqTa uzarmazari urdo saqarT -
veloSi SemoiWra da bortiasTan dabanakda,
Cvenma laSqarma mteri iq sastiki damarcxeba
agema, Semdgom qarTvelTa laSqari Sirvans ga -
davida da qalaqi yabala aiRo, kavkasiis misad -
gomebTan mniSvnelovani cixe-simagreebi daikava:
lazani, qurdevani, xiStalanTi, mteri ganad -
gurebul iqna aSorniaSic. ilRazis sataxtos
aleposaken gza xsnili iyo, magram mstovarma
gvacnoba, rom zurgidan Turqi urdo gamoiWra,
amitom mters Cveni laSqari sevtelZejTan
wamoewia da sastikad daamarcxa. am wels, mefev
182
batono, Tqveni xelmZRvanelobiT aTze meti omi
movigeT, miuxedavad aseTi warmatebebisa, sa -
SiSroeba Turq-seljukTa mxridan Zalzed di -
dia, mahadinSi, eray-iranis sulTnis sasaxlis
karze SeTqmuleba mzaddeba saqarTvelos wi -
naaRm deg. musulmanTa samyaro emzadeba koali-
ciuri laSqrobisaTvis, sulTanTan saCivlelad
midian Turqebi amierkavkasiidan, mcire aziidan,
SuamdinareTisa da axlo aRmosavleTis qalaqe-
bidan, isini Civian saqarTveloze da mis qristian
mefeze, anu Tqvenze, dido mefeo, sulTanic mzad
aris maT daxmareba gauwios.
daviT mefe. dRes am darbazSi arian mahadanidan eray-ira-
nis sulTnis muhamedis elCebi, romlebmac misi
gamogzavnili firmani momarTves (igi maRla
swevs daxveul firmans) sadac weria, rom me,
saqar Tvelos mefem da qarTvelma xalxma yovel
wels didi xarki unda gaviRoT, raTa sulTnis
keTilganwyoba da mxardaWera davimsaxuroT,
winaaRmdeg SemTxvevaSi ganadgurebiT gvemuqre-
ba.
saqveynod vacxadeb, rom am umsgavsobas dRes
bolo moeReba, saqarTvelo sulTnis moxarke
qveyana aRarasodes iqneba, xolo am firmans sax-
alxod, yvelas Tvalwin, da sulTnis elCebis
dasanaxad davxev (igi firmans xevs da win war-
mdgar sulTnis elCebs Tavze ayris). axla ki
gadaeciT Tqvens eSmakis naSier sulTans, rom
saqarTvelo amieridan wyvets misTvis xarkis
gadaxdas da Tu is gabedavs ZaliT Cveni qveynis
damorCilebas, mas is bedi eweva, rac mis gamogza-
vnil firmans, axla ki sulTnis elCebma dauy-
ovnebliv datovon sasaxlis kari da saqarTvelo
183
(mefe xels karicken iSvers, elCebi daxeul fir-
mans aiReben iatakidan da darbazidan xoxviT
gadian).
scena #6
m a h a d a n i . e r a y - i r a n i s s u l T n i s m a h m u d i s m d i d r u l a d
morTuli sasaxle. sasaxlis didi darbazi, agvistos Tvea,
s a s a x l e S i c x e l a . s u l T a n i d a r b a z i s T a v S i o q r o s f e r
abreSumis baliSebze zis. masTan miaxloeba mxolod TeTri
m a r m a r i l o s k i b i T S e i Z l e b a , m i s u k a n a x a l g a z r d a m o n a
zangi qali dgas, romelic naxevrad SiSvelia, mas xelSi
f a r S e v a n g i s b u m b u l e b i s a g a n g a k e T e b u l i d i d i m a r a o
uWiravs da sulTans didi mondomebiT uniavebs. sulTans
TeTri samosi acvia, fexebi erTmaneTze aqvs gadadebuli,
Tavze Zvirfasi qvebiT Semkuli qudi axuravs, romelsac
SuaSi didi almasi amSvenebs. sulTans didi, gadagrexili
Savi ulvaSebi aqvs, mkerdze mas oqros xuTqimiani moel-
v a r e v a r s k v l a v i u k i d i a , m a s w i n o q r o s T e f S z e u d e v s
flavi, romelSic viris moxarSuli xorcis naWrebia, es
misi sayvareli saWmelia, romelsac madianad xeliT Seeq -
ceva. qonian tuCebsa da ulvaSebs dro da dro xeliT iw -
mends da vercxlis TasiT wiTel sasmels ayolebs, romel-
sac zangi moaxle xSirad uvsebs. igi xandaxan gadaxedavs
mis qveviT msxdom xelqveiTebs da stumrebs, romlebic
sulTnis msgavsad Wamasa da gancxomas miscemian. isinic
Z v i r f a s i s a s m i s e b i T m i i r T m e v e n s a s m e l s d a s u l T a n s
locaven. sufras amSvenebs vercxlis Tasebi brinjisa da
qiSmiSis Sekazmuli kerZebiT, xiliTa da SaqaryinuliT.
s u f r a z e b a t k n i s x o r c i T m o m z a d e b u l i k e r Z e b i m o i -
tanes, sufras usxedan amirebi da didebulebi, sxvadasxva
qveynebis elCebi, yvela xeliT Wams, barklebs kbilebiT
RrRnian, Zvlebs ki ZaRlebs uyrian, TiTebs ilokaven da
184
a b o y i n e b e n , s u l T a n T a n y v e l a z e a x l o s z i s i l R a z i ,
b a R d a d i s m o u r a v i , S a v g v r e m a n i , S a v i , x S i r i g a d a b m u l i
warbebiT, mxrebganieri, fizikurad Zlieri Suaxnis mama -
kaci, igic TanasufrelTa msgavsad glejs da nTqavs batk-
nis xorcs, xolo Zvlebs ZaRlebs uyris, aboyinebs, qoniani
TiTebiT ulvaSebs igrexs, Semdeg oflian Subls iwmendavs
da kvlav aboyinebs. naxevrad SiSvel qalebs nair-nairi
xorciani kerZebi moaqvT vercxlis langrebiT. darbazis
S u a g u l S i d i d i x a l i C a a d a g e b u l i , z e d k i m k e r d m o R e -
r e b u l i d a g a n i e r T e Z o e b i a n i , g a S i S v l e b u l i , s a x e z e
CadrCamofarebuli qalebi nazi hangebis TanxlebiT cek-
vaven. SemoaqvT sulTnis sayvareli kerZi — gareuli viris
m w v a d e b i . a v s e b e n s a s m e l e b s . s u f r i d a n d g e b a s u l T n i s
daaxloebuli piri hoseini, uxucesi tuRris mcveli da
ambobs.
hoseini. oo, alah! akurTxe, ufalo, es sufra, amravle
dovlaTi sulTnisa. (sasmels yvela svams da
sulTans adRegrZelebs. sadili damTavrda. ram-
denime qali oqros jamiT da suriT Camoivlis da
stumrebs Tbili wyliT xelebs abaninebs. sul -
Tani hoseinas ixmobs da yurSi raRacas CasCur -
Culebs).
hoseini. eray-iranis didi sulTani elCebis miRebas
iwyebs. (sufra alagda, mocekvaveebi gavidnen,
sulTani elCebis misaRebad moemzada. win wars-
dgeba Turqi ejibi).
Turqi ejibi. dido sulTano, qarTvelTa mefe daviTi
sul gaTavxedda, gvaviwrovebs, man ramdenjerme
agvyara qarTuli miwidan da sazRvars aqeT
naxiriviT gadmogvdena. cocxlebi Zlivs davr -
CiT, saqarTveloSi ki ara, TviT Sirvansa da som -
xeT Sic veRar CavsulvarT qarTvelTa SiSiT.
185
tfilisis, dmanisisa da ganZis savaWro gzebic
daikaves, qarTvelebi tfilisis asaRebadac em -
zadebian. qalaqis muslimanuri xelmZRvaneloba
daviT mefes didZal xarks uxdis, yovelwliurad
daaxloebiT aTiaTas dinars, qarTvelTa mefes
bedi swyalobs, ramdeni brZola gadaixada da
yovelTvis gamarjvebuli gamodis.
sulTani. Tqvennair dedlebTan rom omobs, imitomac
wyalobs bedi, Rirseul winaaRmdegobas ver
uwevT, mSiSrebi da moRalateebi xarT, simamaces
ar iCenT. mas yovelTvis Tqvenze ricxobrivad
naklebi jari hyavs, magram gamarjvebas mainc
axerxebs. Tqven ver iyenebT ricxobriv upirate-
sobas, es samarcxvinoa. me mxdalebs ar vexmarebi,
radgan isini gamarjvebas verasodes miaRweven. me
maT daundoblad vanadgureb. (igi aniSnebs
mcvels, romelic SubiT adgilze hklavs Turq
ejibs. mokluls gaaTreven sasaxlidan. Semodis
Turqi mstovari, romelic sulTans elCis saxiT
yavda gagzavnili saqarTveloSi firmanis gada -
sacemad).
elCi. dido sulTano, Tqveni davalebiT saqarTveloSi
viyavi daviT mefesTan da Tqveni firmani gadave-
ci. man waikiTxa da piridan cofebi yara, ase
miTxra, Seni sulTnis moxarke aRarasodes
viqnebio, firmani daxia da Tavzed dagvayara. (igi
daxeul firmans aCvenebs sulTans). ase miTxra,
Sens sulTans aseve daemarTeba, Tu gabedavs da
saqarTvelos miwaze fexs dadgams (igi daiCoqebs
da Tavs daxris sulTnis winaSe).
sulTani. amdens imitom bedavs eg urjulo, rom Tqven
xarT virTxebi da saTanado pasuxs ar scemT, iqac
aseve davdaxrili iqnebodi da pasuxs ver gascem-
186
di, magram me gagcem pasuxs. (igi niSans aZlevs da
masac klaven mcvelebi, mkvdars gaaTreven dar-
bazidan, sulTani gabrazebuli dgeba fexze da
ambobs) dadga Jami imisa, rom yvela Turqma max -
vili aiRos xelSi saqarTvelos winaaRmdeg
sabrZolvelad da mis gasanadgureblad, mi -
wasTan gasasworeblad. saqarTvelos ganad -
gurebis Semdeg aziaSi Camosaxlebul evropel
jvarosnebsac bolos movuRebT. movuwodeb sru-
liad Turqul samyaros saqarTvelos winaaRmdeg
`saRvTo omis~ sawarmoeblad. vbrZaneb mxed -
rebiT saqarTvelos winaaRmdeg sabrZolvelad
gamocxaddes: durbeiz sadayis Ze — evfratis
qalaq hilas mbrZanebeli, eTiopiis, baRdadis,
sparseTisa da indoeTis laSqrobebSi saxel -
ganTqmuli sardali. (durbeizi win wamodgeba da
sulTans mdablad daukravs Tavs da ityvis).
durbeizi. mzad var mterTan sabrZolvelad (da dajdeba).
sulTani. Cemi Zma ToRrul muhamedis Ze — yazinis, zenja-
nis, gilanisa da ganZis amira.
ToRruli. (win wamodgeba, sultans Tavs mdablad dauk -
ravs da ambobs) alahis, Cemi Zmisa da qveynisaTvis
mzad var gamovcxadde Cemi laSqriT qarTve -
lebis gasanadgureblad (da dajdeba).
sulTani. TurRan arslan kuziani — bizliTisa da arzanis
amira (win wamodgeba dabali, kuziani, meloti
kaci didi ulvaSebiT, mdablad daukravs sul -
Tans Tavs da ambobs).
TurRan kuziani. me mzad var Cemi sulTanisa da alahi -
saTvis urjuloebis winaaRmdeg saRvTo omisaT -
vis Cems meomrebTan erTad daTqmul dros
gamovcxadde mterTan sabrZolvelad.
sulTani. qenT-oRli — ganZis aTabagi.
187
qenT-oRli. (dgeba da ambobs) me mudam Tqven gverdiT
miguleT sulTano, sisxlis ukanasknel wveTamde
vibrZoleb qarTvel urjuloTa winaaRmdeg. (igi
maRali, Tavmotvlepili kacia, Tavmdablad Tavs
daukravs sulTans da dajdeba).
somexi amira (win warsdgeba Turqulad Cacmuli Sav
ulvaSebiani somexi kaci da ityvis) Cven mzad
varT, somexi amirebi, qarTvelTa dasamxobad da
gasanadgureblad, amisaTvis laSqaric mzad
gvyavs (da dajdeba).
sulTani. Cemi varaudiT, 400 aTasi mahmadiani meomari
unda gavaerTianoT. am uZlevel armias usard -
lebs aseve uZleveli da saxelganTqmuli sar -
dali nejm-ad-din-ilRazi, romelic aris baR -
dadis, mardinis, aleposa da maifaraknis mbrZa -
nebeli. man saxeli gaiTqva, rogorc jvarosanTa
winaaRmdeg mebrZolma daumarcxebelma sardal-
ma. (ilRazi win warsdgeba, sulTnis winaSe cal
muxlze daiCoqebs da mdablad daukravs Tavs).
ilRazi. mzad var, Cemo sulTano, pirisagan miwisa aRvgavo
saqarTvelo, xolo misi urjulo mefe daviTi
borkileb gayrili moggvaroT. quTaiss miwasTan
gavasworeb Tavis taZrebiT, movxnav da zed brin-
js moviyvan. mis axlos cxvars movaZoveb, rom
cxvrisa da batknis xorci ar mogakldeT.
sulTani. me ilRazs mTavarsardlobis niSnad gadavcem
Cem xmals (igi ixsnis oqros qarqaSian xmals da
welze Semoartyams ilRazs). aseve gadavcem koa -
liciuri sardlis simbolos, xuTqimian oqros
varskvlavs (igi mkerdidan ixsnis oqros xuT -
qimian varskvlavs da ilRazs mkerdze umagrebs.
ilRazi sulTnis naCuqar xmals qarqaSidan iRebs
da ambobs).
188
ilRazi. sikvdili mters da gvfaravdes alahi. (ismis
SeZaxilebi: `gaumarjos sulTans~, `gaumarjos
ilRazs~, `gvfaravdes alahi~).
scena #7
didgoris veli. 1121 wlis 12 agvisto. ilRazis sabr -
Zolo banaki, sadac aRmarTulia misi karavi. mis win did-
goris velia gadaSlili. ilRazi karvis win dgas sabrZolo
aRWurvilobiT, Tavze rkinis muzaradi axuravs, mis gver -
diT dganan saqarTvelos winaaRmdeg gamoyvanili jarebis
sardlebi.
TurRan kuziani. urjulTa SaiTani mefe xafangSi gvyavs
momwyvdeuli, sardalo, - mas gasaqcevi ara aqvs.
rogorc mzveravebma gvacnobes, mag sulels
TviTon amouxergavs xeebiT ukan dasaxevi gza,
jarisaTvis miumarTavs mag eSmakis mimdevars. ase
ufro advilad davamarcxebTo mters. sasa ci -
loa, rogor apirebs CvenTan brZolas. Turme
55 aTasi meomarze meti ar hyolia. aqedan
40 aTasi qarTvelia, 15 aTasi yivCaRi, 500 alan-
osi da 100 frangi jvarosani.
ilRazi. Cveni Zalebi aTjer aRemateba maT jars, iqneb
raRac eSmakoba imaleba aq, SesaZlebelia raime
damxmare Zalis imedi aqvs qarTvelTa mefes,
dazverva ras gvatyobinebs?
TurRan kuziani. mzveravebma kidev erTxel dazveres
midamo. qarTvelTa raime damatebiTi Zala ar
SeiniSneba.
ilRazi. saocaria. erTi ram ki cxadia — didgori maTi
samarxi gaxdeba, oRond eg aris cudi, rom Cems
jars mTeli ZaliT gaSla gauWirdeba. jer-
189
jerobiT CemTan koaliciuri jarebis mxolod
mowinave razmebi imyofebian. mTel jars mxolod
xva li saTvis Tu movuyri Tavs.
TurRan kuziani. iqneb arc iyos saWiro, rom Cveni laS -
qari mTlianad movides aq. isedac advilad
gavumk lavdebiT am mcirericxovan mters, kargi
iqneba omis dawyeba brZanoT, sardalo.
ilRazi. dawyeba advilia, damTavrebaa Zneli. cota movi -
cadoT, Zalebi kidev movikriboT, adgilmde-
bareoba ar momwons, unda SemovliTi gzebi veZe -
boT. saswrafod gagzavneT mzveravTa razmi
SemovliTi gzebis dasadgenad.
TurRan kuziani. keTili, axlave gavgzavniT mzveravebs,
sardalo (am dros ilRazTan erT-erTi sardali
midis da eubneba).
sardali. mTavarsardalo, qarTvel jars orasi mxedari
gamoeyo. Cvensken modian, maT droSebi daSve -
buli moaqvT. iaraRis gareSe arian.
TurRan kuziani. ras unda niSnavdes, netavi, es yovelive,
me mgoni imas, rom gvnebdebian an Cvens mxareze
gadmodian. es kargi niSania, sardalo.
ilRazi. marTlac es kargi niSania, wina razmebi gaafrT -
xileT, rom CvenTan gamoataron (meore sardali
moaxsenebs ilRazs).
sardali. mtris 200 mxedari wina rigebs ukve mouaxlovda
daSvebuli droSebiT.
ilRazi. me ukve gaveci brZaneba, rom gamoataron, isini
moRalateebi arian, Cvens mxares gadmovidnen.
TurRan kuziani. sardalo, qarTvelTa 200 kaciani razmi
gviaxlovdeba raRac saeWvod, iaraRi ar hqondeT
damaluli.
ilRazi. ras ambob, TurRan, ver xedav, Cems ukan zRvasaviT
rom dgas Cemi uZleveli laSqari? vin gabedavs
190
maTTan iaraRiT moaxloebas (ilRazis win ucbad
gamoCndeba qarTvelTa razmis mowinave meomre-
bi, isini xuTni arian, maT daSvebuli qarTuli
droSebi uWiravT, erT-erTi meomari ikiTxavs).
meomari. mTavarsardali ilRazi romelia?
TurRan kuziani. (mimarTavs ilRazs) mTavarsardalo,
modi gavamasxroT es urjuloebi. vityvi, rom me
var ilRazi, vnaxoT ras izamen.
ilRazi. kargi, win wadi da daelaparake.
TurRan kuziani. ilRazi me var, Tqven vin xarT da ra
saqmeze mosulxarT?
qarTveli meomari. (yuradRebiT axed-daxedavs kuzians
da ityvis) Cven Tqvens mxareze gadmosuli meom-
rebi varT, CavTvaleT, rom iseTi laSqris wi -
naaRm deg brZolas rogorc Tqvenia, azri ara
aqvs. gvinda Tqvens mTavarsardals mniSv nelo -
vani cnobebi mivawodoT qarTvelTa laSqarze.
magram am cnobebs mxolod ilRazs movaxsenebT,
Tqven ki mas ar gevxarT, arc mTavarsardlis
oqros varskvlavi gikeTiaT, Tanac kuziani xarT.
TurRan kuziani. rogor bedavT, Tqven eSmakis naSierno,
aseT saubars CemTan. axlave vubrZaneb da Tavebs
dagayrevinebT yvelas.
ilRazi. mTavarsardali ilRazi me var (igi win warsdgeba
da mis mkerdze xuTqimiani oqros varskvlavi
abrWyvialdeba — sulTanis naCuqari mTavar -
sard lis simbolo). Tu rame mniSvnelovani cnoba
gaqvT, saswrafod momaxseneT da Cem fexebTan
daagdeT eg Tqveni droSebi, Tan daiCoqeT.
qarTveli meomari. (igi yuradRebiT akvirdeba ilRazis
mkerdze moelvare varskvlavs da rwmundeba, rom
mis winaSe marTlac mTavarsardalia, igi droSas
maRla aswevs da ityvis) qarTul droSas mtris
191
fexebTan dacemuls vervin ixilavs, sikvdili
mters (am SeZaxilis Semdeg igi droSas marcxena
xelSi gadaitans da aRmarTavs, marjvenaTi ki
xmals iSiSvlebs da SesZaxebs) Cven RalatisTvis
ki ara, Sens mosaklavad varT mosuli, mtarvalo,
cocxali aqedan ver gagvaswreb (ilRazi da misi
sardlebi daibnevian, zogi iaraRs waetaneba,
zogi ki saSvelad uxmobs jars, magram ukve
gvianaa, qarTveli meomrebi daerevian maT da
sardlobas amoxocaven, ilRazi xmlis amoRebas
moaswrebs, magram erT-erTi qarTveli meomari
did rkinis eklian kombals Cascxebs TavSi da
daaretianebs, masTan misi meomrebi mivardebian
da Tavgasisxlianebuls muzaradgadmovardnils
gaaTreven, igi am dros yviris).
ilRazi. Tavi gamitexes am urjuloebma, miSveleT, Cqara
wamiyvaneT aqedan, vai baSka, vai baSka, vai baSka.
TurRan kuziani (xmals iqnevs da ambobs) xom geub -
nebodiT, rom es qarTvelebi raRacas eSmakobd -
nen, xedavT, ra Caidines? mTavarsardali TavSi
dagviWres, me Tqven giCvenebT seirs (magram mas
aRar daaclian laparaks, qarTveli meomari mas
xmals kuzSi Cascems da gangmiravs. Semdeg Tavis
meomrebs mouwodebs).
qarTveli meomari. qarTvelno, musulmanTa mTavar sard -
loba ganadgurebulia, ilRazi TavSia sasikv di -
lod daWrili, Cven ukan dasaxevi gza ara gvaqvs,
win musulmanTa udidesi urdo dgas, Cven maT
SevakvdebiT da ZiriTad Cvens jars dros miv -
cemT warmatebiTi SetevisaTvis. samSob losaT -
vis sikvdili udidesi bednierebaa, momyeviT,
Zmebo (da isini gaSlili qarTuli droSebiT
mters sasikvdilod ekveTebian).
192
scena #8
daviT mefis sasaxle. darbazi didebulebiT aris savse.
kariskaci. mefe afxazTa, qarTvelTa, ranTa, kaxTa, herTa,
somexTa da SirvanSahTa daviT IV bagrationi.
(sasaxleSi Semodian mefe da dedofali guran-
duxti. maT moyvebian Svilebi: Tamari, katai,
cvati, demetre, dedofali mariami, svimon
Wyondideli da sxva didebulebi. (mefe da dedo-
fali samefo taxtze jdebian. maT gverdiT
Svilebi dganan).
svimon Wyondideli. didgoris omi qarTvelTa brwyin-
vale gamarjvebiT damTavrda, TurqTa uzar -
mazari armia sruliad ganadgurda, Cvenma mxe-
drebma rva dRe sdies da xoces urjuloebi,
gadar Cenilebs tyeSi nadiriviT sdevda mosax -
leoba. TurqTa mTavarsardali sasikvdilod
iqna daWrili TavSi da igi misma siZem durbeizma
brZolis vels gaarida.
200 qarTvelma gmirma, romlebic Tqven
SearCieT, mefev, brwyinvaled Seasrules dava -
leba da mtris mTavarsardloba mTlianad amoxo-
ces, maT brZolis mogeba gagviadviles. Cvens
gamarjvebul qarTvel laSqars uamravi nadavli
CauvardaT xelSi, jorebze da aqlemebze akide-
buli oqro-vercxli, Zvirfasi WurWeli da
iaraRi, yovelive es simdidre Tqvenis brZanebiT,
dido mefev, Sewiruli iqna gelaTis mSenebare
monastrisaTvis. didgoris Zlevamosilma omma
mTeli msoflio Seazanzara. ase mcirericxovani
jariT uricxvi mtris ganadgureba arvis smenia
da arc waukiTxavs. TviT aleqsandre makedonel-
193
sac ki SeSurdeboda qarTvelebis gamarjveba,
didgoris maRal mTas xalxma `daviTis mTa~ uwo -
da, xolo amieridan saqarTvelos droSas gor-
gaslian-daviTiani daerqva. didgorSi dakr -
Zalul iqnen omSi daRupuli qarTveli meomrebi.
mravalma qarTvelma muWiT didgoris sisxliT
gaJRenTili miwa miayara samarxs da aRimarTa
didi borcvi ZmaTa sasaflaosi. didi mniSv -
neloba hqonda saqarTvelosTvis sataxto qalaq
Tbilisis dabrunebas. igi oTxasi weli imyofebo-
da arab dampyrobTa xelSi. dRes iq mcxovrebi
mahmadianebi qarTvelebze meti SeRavaTebiT
sargebloben, rac qristianebis guliswyrobas
iwvevs. 1123 wels aRebul iqna dmanisi, riTac
dasrulda saqarTvelos gaerTianeba. erTiani
saqarTvelos taxti quTaisidan TbilisSi iqna
gadatanili. 1123 wels muhamedi Seecada Sirvani
aeRo da amiT samagiero gadaexada didgorSi
damarcxebis gamo. man Tavxeduri werilic ki
gamogzavna. igi werda daviT mefes `Sen tyeTa
mefe xar da velze gamosvla ver gagibedavs.
samalavidan gamodi da piradad Semxvdio~. daviT
mefis jaris gamoCenisTanave igi SiSiT akankalda
da Semaxis cixis binZuri xvrelidan qalis
tansacmelSi gadacmuli gaipara (darbazSi si -
cili ismis). aseve didi mSniSvneloba hqonda
somexi xalxis dasaxmareblad mowyobil laSq -
robas, mefev, Tqven 60 aTasiani qarTuli jariT
anisi sam dReSi aiReT da anisis taZris aRm -
Senebeli berZeni dedoflis — katronikes
saflavSi samjer CasZaxeT: `gixarodes Sen, wmin-
dao dedofalo, rame Tu ixsna RmerTman saydari
Seni uflisa xelTagan~. amieridan qarTvel
194
xelmwifes ewodeba — mefe afxazTa, qarTvelTa,
ranTa, kaxTa. herTa da somexTa, da daematos mas
SirvanSahi. daviT mefes madlierma qarTvelma
erma uwoda daviT aRmaSenebeli. daviT aRmaSe -
nebelma ocwliani omebi warmatebiT daasrula,
man Seqmna erTiani mZlavri saxelmwifo nikofsi-
idan darubandamdis da ovseTidan aragawamdis.
gaumarjos daviT aRmaSenebels! (ismis taSi da
SeZaxilebi `gaumarjos daviT aRma Senebels!~).
daviT aRmaSenebeli. taxtidan dgeba da Camodis qvemoT
Tavis sardlebTan). yovelive RvTis nebiT xdeba,
me mxolod misi nebis aRmsrulebeli var, RmerTs
surda, rom saqarTvelo gadarCeniliyo da
saqarTvelo gadarCa. WeSmariti, qristianuli
rwmena da eris erToba uZlieresi iaraRia
mterTan sabrZolvelad, romelic hqonda, aqvs
da momavalSic eqneba Cvens qveyanas, amitom es
WeSmariteba kargad unda SeiTvison momavalma
Taobebma. Turqoba yvelaze didi safrTxe iyo
saqarTvelosaTvis, isini ar hgavdnen sxva dampy-
roblebs, iseTebs, rogoric iyvnen pompeusi,
murvan-yru, buRa-Turqi an abu-yasimi. isini
Semoeseodnen saqarTvelos, Zarcvavdnen, xocav -
dnen mosaxleobas da midiodnen. maTgan gansx -
vavebiT Turqebi modiodnen da maT moyvebodaT
col-Svili karvebiT, saqonliT, Cveni miwa maT -
Tvis SesaniSnavi garemo iyo maTi mesaqonleo -
bisaTvis, romlis garda araferi icodnen. oci
wlis manZilze samocze meti brZola gadavi -
taneT, ramac ganapiroba kidec Cveni gamarjveba
Turq-selCukebze.
svimon Wyondideli. Tbilisis mosaxleoba ukmayofilo
aris, radgan mahmadianebi saTanadod ar daisaj-
195
nen. iyo dro, roca mahmadianebi tanjavdnen
qristianebs, magram es imas ar niSnavs, rom sam-
agiero axla qristianebma unda gadauxadon da
dasajon isini. piriqiT, qristianuli religia
mimtevebeli religiaa da Cven mteric unda gviy-
vardes.
daviT aRmaSenebeli. TbilisSi qristianebma mahmadianTa
ubanSi Rori ar unda daklan da arc maT abanoSi
ibanaon. mahmadianebs me neba miveci, yovel
paraskevs ilocon xalifasa da sulTnis saxelze.
yovelwliuri gadasaxadi qristianebma 5 dinari
unda gadaixadon, ebraelebma - 4, xolo mahmadi-
anebma - 3. Cvens qristianul saxelmwifoSi mahma-
dianebi, qarTvelebi, ebraelebi, somxebi da sxva
eris warmomadgenlebi Tanaswor moqalaqeebad
cxaddebian. me Cvens gasanadgureblad SemoWril
Turqobas vebrZodi da ara maT religias. me kar-
gad vicnob rogor qristianul, aseve mahmadia-
nur literaturas, bibliasa da yuransac, gave-
cani mecnierebis sxvadasxva dargebs. yovelive
es maZlevda codnas, romelic SemdgomSi gamo-
madga Cemi qveynis aRmSeneblobaSi. amJamad did
yuradRebas vaqcev gelaTis taZris mSeneblobas.
jer kidev 1106 wels, quTaisis maxloblad,
gelaTSi daviwye erTdroulad mTavari taZris
aSeneba da samecniero akademiisa, aseve vaSeneb
samkurnalo dawesebulebas, sadac imkurnaleben
sneuli adamianebi, davapureb qvriv-oblebs da
upatronoebs CavacmevT da davaxuravT. gelaTi
unda iqces did kulturul centrad, sadac me
moviwvie sxvadasxva qveynidan swavluli Tana -
memamuleni. maT Soris arian gamoCenili filo -
sofosebi da moazrovneni: ioane petriwi, arsen
196
iyalToeli (win warsdgebian es ori pirovneba
TeTr wverebSi da mdablad daukraven Tavs
mefes). arsenma Cemi davalebiT kaxeTis ulamazes
sofel iyalToSi aaSena taZari, umaRlesi
saswavlebeli iyalTos akademia. Cvenive Zalis -
xme viT qarTlSi, Sio-mRvimis savaneSi male
Seiqmneba mesame didi kulturuli centri. Cven
unda vizrunoT saqarTvelos gareT arsebul
qarTul eklesia-monastrebzec. dRes, megobre-
bo, bevri vilaparakeT Cveni qveynis avsa Tu
kargze da amiT dRevandeli darbazi damTav re -
bulia. vTxov darCnen mSenebare eklesia-monas-
trebze dawvrilebiT sasaubrod ioane petriwi
da arsen iyalToeli, svimon mwignobarTuxucesi,
dedoflebi guranduxti da mariami, ufliswul
demetre da mematiane abuleTi (sxvebi gadian
darbazidan).
daviT mefe. samefo xazinidan gamoyaviT Tanxa, batono
svimon, raTa avaSenoT da gavaZlieroT monas-
trebi saberZneTSi, asureTSi, kviprosSi, pales -
tinasa da ierusalimSi, qarTuli kulturisa da
ganaTlebis kerebis gasamtkiceblad. sinas mTaze
monastrisaTvis damatebiT gamovyoT oqro da
vercxli da damatebiT gavgzavnoT wignebi.
svimon Wyondideli. Cven ukve mzad gvyavs gasagzavnad
vaWarTa didi qaravani, romlebic aRniSnul adg-
ilebs moinaxuleben. xazinidan gamoyofilia
saWiro Tanxa am mogzaurobisaTvis.
ioane petriwi. mefev batono, Cveni axalgazrdebi iReben
ganaTlebas CvenTan, saqarTveloSi, magram maTi
srulyofili codnis misaRebad urigo ar iqneba
gavgzavnoT Wabukebi ucxoeTis saswavleb leb -
Sic.
197
daviT mefe. Tanaxma var, saswavlo Tanxa gaviRoT xazi -
nidan, Tu isini ganswavlulebi saqarTvelos
daubrundebian da ar darCebian iq samuSaod da
sacxovreblad, Cven dasakargi ymawvilebi ar
gvyavs. axla ki, didi survili maqvs, gavemg -
zavroT gelaTs da Tavad davrwmundeT, rogor
midis mSenebloba iq. (amiT TaTbiri damTavrda,
yvela gadis darbazidan).
scena #9
mefis sasaxle. saZinebel oTaxSi, mooqrovil sawolSi
daviT aRmaSenebels sZinavs, mis gverdiT sxedan dedof -
l e b i m a r i a m i d a g u r a n d u x t i , g v e r d i T d g a s m e m a t i a n e
abuleTi.
mariam dedofali. rogor mouvida, dedofalo guran-
duxt, mefes es marcxi? gviambeT.
guranduxt dedofali. gelaTis taZarSi viyaviT me da
daviT mefe, Tan xuroTmoZRvari gvaxlda. daviTi
mSenebare gumbaTze avida, iqidan undoda gad-
moexeda taZrisaTvis, SemTxveviT fexi dausxlt-
da da mefe Camovarda. Zlivs wamoayenes da
sasaxlemde sakaciT miiyvanes. neta miwa gamskdo-
moda da Sig Cavardniliyavi, oRond mas ar mosv -
loda rame.
mkurnalni bevri davaxvieT, magram verafers
Svelodnen, bolos erTma mkiTxavma mkurnal
avSandaZesTan migvagzavna, im dalocvilma daviT
mefe ToTxmeti fur-irmis nawvel rZeSi Caawvina,
mxolod amis Semdeg igrZno daviTma Tavi uke -
Tesad, uflis wyalobiT sikvdili ganidevna misi
janmrTeli sxeulidan.
198
mariam dedofali. mefe daviTis mtrebma ukve wamoyves
Tavi, gauxardaT misi marcxi, iqneba gveSvelos da
ganTavisufldeT mefis rkinis xelisagano. kidev
mravlad arian veragi, daunaxavi adamianebi
qveyanaze, amdeni sikeTis mqnelma mefem mainc ver
aRmofxvra adamianebSi boroteba. liparitTa da
Zagan erisTavTa msgavsni aRar gamoilia saqarT -
veloSi.
abuleTi. zogierTi qarTveli didebuli rom gamdid -
rdeba da gasuqdeba, iwyebs borot saqmeebze
fiqrs. isini mefes brals sdeben, visac Seiy -
varebs, imasve ganadidebso, xolo Tu SeiZu -
lebs, imas ar gaaxarebso. sul omSi gvamyofebs
da jafaSi gvatarebinebs droso. es imas hgavs,
spilos rom hkiTxo, rad xar spilo, aseTi didi
da Zlieri? Cven gvinda Sen Tagvad iqceo. Cvens
kurTxeul mefes sikvdili ki mudam gaurboda
brZolis dros, magram SinaurTa xelidan
RalatiT nasrolma isarma kinaRam imsxverpla
mefe batoni, rom ara mTavarangelozis oqros
xati, romelic mas maSin mkerdze ekida, ver
gadarCeboda. xatze ewera: `RmerTo, yovlisa
dambadebelo, adide Sen mier gvirgvinosani
daviT, afxazTa da qarT velTa, herTa da kaxTa
mefe — mze qristia nobisa. amin~. isari am xats
moxvda da mefe gadaarCina.
mariam dedofali. erTxel, mefe kidev gadaurCa
sikvdils, igi muxranis tyes miuyveboda cxenze
amxedrebuli, Tan wigns kiTxulobda. ZaRlebis
yefam gamoafxizla da isic irems gamoudga. man
mSvildi mozida da cxeni mosxlita, magram xrami
ki ver SeniSna da cxeni xramis napirs mienarcxa,
unagiridan gamovardnili mxedari Sors daeca,
199
magram gadarCa. sami dRe sisxls aRebinebda,
magram sikvdilma ukan daixia da daviT mefe
gadarCa. imedia amjeradac RmerTma keTili
TvaliT gadmoxeda.
daviT aRmaSenebeli. guranduxt, sada xar? (igi Tavs
wamowevs). wyali damalevine. (guranduxti dgeba
da magidaze mdgar doqidan wyals WiqaSi
Camoasxams da mefes miawvdis, romelic wyals
Sesvams da Tvals gadaavlebs iq myof adamianebs).
ra gulzed xeli dagikrefavT, Cemo Zvirfasebo,
nu swuxarT, me ukve kargad vgrZnob Tavs,
aRaraferi mWirs, male wamovdgebi.
guranduxti. jer adrea magaze fiqri, Cemo batono,
mkurnalma Tqva, mxolod aTi dRis Semdeg wa -
modgeso.
daviT mefe. me, albaT, arc ise didi dro damrCa sic-
ocxlisa, gasakeTebeli Zalzed bevria, CemTvis
yvelaze Zvirfasi axla droa. bolo dros fiqri
ar masvenebs anderZze, masSi Sesworeba minda
Sevitano. gTxovT damiZaxoT svimon Wyondideli,
ufliswul demetres da cvata.
abuleTi. isini gareT icdian, mefev batono, axlave
samives aq gaaxlebT (igi midis da maTTan erTad
brundeba).
daviT mefe. ar msurs samefo taxti umemkvidreod da
uwilod davtovo. minda yvelas Tavisi moga -
kuTvnoT. amJamad arsebuli taxtis memkvidreo-
bis wesi pirmSos emyareba, ese igi samefo taxti
ekuTvnis Cems ufros Svils, xolo Semdgom mis
ufross Svils. axla abuleT moimarjve kalami da
dawere Semdegi: saqarTvelos mefe Seiqmneba
demetre, xolo demetres evaleba Tavisi
umcrosi Zma — cvata samefod aRzardos da Tavis
200
Semdeg gaamefos. exlave damiZaxeT episkoposi da
didebulebi, SemomitaneT mefis gvirgvini. deme-
tres dResve unda davadga igi Cemis xeliT ise,
rogorc Tavis droze me damadga mamam. (daviT
aRmaSenebeli dgeba, wamoisxams samefo xalaTs.
am dros darbazSi Semodian didebulebi, naTe -
savebi da episkoposi miqaeli, ro melsac bagra-
tionebis samefo gvirgvini Se moaqvs, daviT
aRmaSenebeli ganagrZobs) demetre Rirseuli
memkvidrea Cemi, mas gamocdileba ar aklia, yvela
did brZolaSi Cems gverdiT iyo, mas mxedrobaSi
badali ara hyavs. igi Cem dawyebul saqmes
Rirseulad gaagrZelebs. damilocnixar, Svilo!
(daviT aRmaSenebeli iRebs samefo gvir gvins,
adgams Tavze demetres da locavs, Semdeg mas
xmals miawvdian, romelsac igi demetres welze
Semoartyams).
demetre. vficav maRal RmerTs da Cems mSobliur miwas,
sisxlis ukanasknel wveTamde vibrZoleb Cemi
qveynis sakeTildReod, viqnebi Cemi winapris
Rirseuli memkvidre da saqarTvelos arcerT
goj miwas ar davuTmob mters.
daviT mefe. exla ki erTsa gTxovT, Cemo Zvirfasebo, gar-
dacvalebis Semdeg gelaTis ezos mTavar
SesasvlelSi monastrisa da akademiis zRurblze
gaTxril samareSi damkrZaleT, raTa yvela
qarTvelma samSoblosaTvis siyvaruliT savse
gulze fexi damadgas. exla ki gTxovT yvelam
damtovoT, raTa davasrulo Cemi `galobani
sinanulisani~.
scenaze farda CamoeSveba
201
gamodis mematiane abuleTi da ambobs:
abuleTi. 1125 wlis 26 ianvars aResrula daviT IV aRma -
Senebeli, xolo qarTvelma erma samaradJamod
miakuTvna did daviT aRmaSenebels arsen iyal -
Toelis leqsi:
`ros naWarmagevs mefeni Svidnive purad damesxnes,
Turqni, sparsni da arabni sazRvarsa gare gamesxnes,
Tevzni amerTa wyalTagan imerTa wyalTa STamesxnes,
awe amaTsa moqmedsa xelni gulzedan damesxnes.~
piesis dasasruli
202
iakob gogebaSvili
piesa or moqmedebad
avtorisagan
gamoCenili pedagogi _ klasikosi, sazogado moRvawe,
ganmanaTlebeli, publicisti da sabavSvo mwerali iakob
gogebaSvili ekuTvnis mowinave im qarTvel inteligentTa
demokratiul pleadas, romelic XIX saukunis meore naxe -
varSi ilia WavWavaZesa da akaki wereTelTan erTad erov -
nul-ganmaTavisuflebeli moZraobisa da qarTveli eris
ganaTlebis, kulturisa da social-ekonomiur ganviTa re -
bas edga saTaveSi. saqarTvelos istoriam samSoblosaTvis
mravali Tavdadebuli gmiri icis, romlebmac qveynisaTvis
Tavis TavdadebiT gaiTqves saxeli. eseni iyvnen: gmiri
mefeebi, mebrZoli raindebi, mwerlebi, xuroTmoZRvarni
da mravali sxva, samSoblosaTvis Tavdadebuli mamuli -
Svili, magram arcerTs iseTi mZlavri iaraRi ar miucia
Tavis xalxisaTvis, rogoric iakob gogebaSvilma misca. es
aris misi ukvdavi `dedaena~, romelic man Tavis kalmiT
gamoZerwa da igi iqca qarTveli xalxis `burjad~, farad
da maxvilad. es man gaakeTa maSin, roca saqarTvelo
sasikvdilo klanWebSi hyavda moqceuli ruseTis imperias.
`dedaena~ bnel imperiaSi iyo anTebuli lampari, romelic
mravali wlebis ganmavlobaSi unaTebda gzas milionobiT
qarTvels wyvdiadidan Tavis dasaRwevad. iakobis moZRv -
rebas eziara da SeiTviTxorca erma. iakobis daTesili
codnis marcvali misi sikvdilis Semdeg ufro gaRvivda da
Sedegic is iyo, rom iakobis `dedaenaze~ gamozrdilma
Taobam SesZlo aResrulebina qarTveli xalxis ocneba da
1918 wlis 26 maiss gamoecxadebina saqarTvelos damou -
204
kidebloba da safuZveli Cauyara msoflioSi yvelaze
demokratiuli qarTuli saxelmwifos mSeneblobas.
iakob gogebaSvili cxovrobda da moRvaweobda ruseTis
koloniuri reJimis periodSi. misi cxovreba da ganvlili
gza rTuli da ekliani iyo, misi uangaro pedagogiuri moR -
vaweoba rusi Cinovnikebis mier lafSi iqna amosvrili, mag -
ram iakobi mainc brwyinavda da Tvals ubrmavebda rus
Sovinistebs Tavisi brwyinvale patriotuli moTxro -
bebiT da wignebiT.
Cven SevecadeT piesaSi gadmogveca iakob gogebaSvilis
cxovrebis mniSvnelovani momentebi, misi brZola ruseTis
koloniuri politikis winaaRmdeg, misi uangaro siy-
varuli, qvelmoqmedeba, sazogadoebrivi saqmianoba, Tav -
da deba qveynisa da axalgazrdebis mimarT.
iakob gogebaSvilze bevri Tqmula da dawerila, magram
migvaCnia rom qarTuli sazogadoebrioba valSia am bum-
berazi pedagogisa da sazogado moRvawis winaSe, misi
cxovreba da moRvaweoba aris magaliTi samSoblosaTvis
Tavdadebuli mamuliSvilisa, romelmac yvelaferi anac-
vala Tavis samSoblos da qarTvel xalxs.
205
moqmedi pirebi
iakob gogebaSvili — mwerali, qarTveli sazogado moRvawe.
niko cxvedaZe — iakobis megobari.
elene cxvedaZe — nikos qaliSvili.
ioseb mamacaSvili — iakobis megobari.
ilia WavWavaZe — mwerali, iakobis megobari.
akaki wereTeli — mwerali, iakobis megobari.
aleqsandre xaxanaSvili — profesori, iakobis megobari.
piesaSi aseve monawileoben: niko cxvedaZis Zma sandro, iakobis
yofili mowafe niko lomouri, iakobis naTe savebi Salva da qris-
tine, misi megobrebi giorgi iose liani, Sio mRvimeli, Toma
turaSvili, anton fur ce laZe da sxva.
moqmedeba mimdinareobs q. TbilisSi 1871-1912 wlebSi.
206
pirveli moqmedeba
scena #1
q. Tbilisi. sasuliero saswavlebeli, ori patara oTaxi:
erTi misaRebi, meore _ saZinebeli. misaReb oTaxSi dgas
mrgvali magida oTxi skamiT, oTaxis kedlebze Camoki de bu -
lia wignis Taroebi, romlebzec mravlad awyvia sxvadasxva
avtorTa wignebi, erT kuTxeSi dgas iakobis samuSao magi-
da, romelic aseve savsea rveulebiT da wignebiT, oTaxis
fanjrebi isea mowyobili, rom yvelaferi rac ki xdeba iq,
xelisguliviT sCans saswavleblis derefnebidan, magram
amJamad fanjrebze TeTri farda aris Camofarebuli. magi-
daze TeTri sufra aris gadafarebuli, zed didi larnaki
d e v s , r o m e l z e c s x v a d a s x v a x i l i d a t k b i l e u l i a w y v i a ,
magidas sami megobari uzis, romlebic Cais svamen da nam-
cxvars miirTmeven, marjvniv zis iakob gogebaSvili, igi
warmosadegi mamakacia Sav wver-ulvaSiT. marTalia zafxu-
lia, magram mas uCveulod Tbilad acvia, mis TeTr perangs
S a v i h a l s t u x i a m S v e n e b s , a c v i a p i j a k i . m i s i m e g o b r e b i
Seda re biT maszed axalgazrdebi arian, maT mxolod TeTri
perangebi acviaT, romlebsac Savi halstuxebi amSvenebs.
isini im drois tipuri inteligenciis warmomadgenlebis
Sexedulebas toveben, romlebic Sav wver-ulvaSiT Semko -
b i l i s i m p a T i u r i m a m a k a c e b i i y v n e n — n i k o c x v e d a Z e d a
giorgi ioseliani.
niko cxvedaZe. Zlivs ar veRirse Cems qveyanaSi Camosvlas,
Tqven ver warmoidgenT megobrebi, iq moskovSi,
sasuliero akademiaSi swavlisas, rogor mena-
treboda saqarTvelo, gverdSi giorgi ioseliani
rom ar myoloda, albaT Wkuidan SeviSlebodi (da
igi giorgis gadaxedavs).
207
giorgi ioseliani. marTali xar niko, miuxedavaT imisa,
rom codnis mxriv bevri ram SeviZineT, samSob -
los nostalgiis survili marTlac suls gvixu -
Tavda.
iakobi. kievis sasuliero akademiaSi swavlis dros mec
igive memarTeboda, ucxoeTSi yofna advili ar
aris WeSmariti mamuliSvilisTvis.
niko. ra kargia, rom iq gagvamweses samuSaod, sadac Tqven
moRvaweobT batono iakob, TqvenTan erTad mu -
Saoba CvenTvis didi pativia. Tu SeiZleba mogvi -
yeviT seminariis ambebi, aseve Cven Zalian gvain-
teresebs Tqveni avtorobiT gamocemuli saxel -
mZRvaneloebis Sesaxeb siaxleebi.
iakobi. kievidan Camosvlis Semdeg damniSnes am sasuliero
saswavleblis geografiisa da ariTmetikis mas -
wav leblad da sacxovreblad es ori oTaxi ga mo -
miyves, Tqven oTaxebs ar Seedreba veraze rom
gaqvT, Cemo niko, magram cxovreba SeiZleba.
niko. Tu mogbezrdeT aq cxovreba, batono iakob, Cemi
saxlis kari mudam aris Ria Tqvenairi Zvirfasi
stumris misaRebad.
iakobi. madlobeli var, megobrebo, im pativiscemisa da
yuradRebisTvis, romelsac Tqven iCenT Cems
mimarT, exla ki neba miboZeT, zogi ram mogax se -
noT seminariisa da misi xelmZRvanelobis Sesa -
xeb. seminariis adrindeli mdgomareoba saxar-
bielo ar iyo. wliuri xarji TiToeul moswav -
leze sul xuTi-eqvsi Tumania mTavrobisgan
gamo yofili da ubedureba is iyo, rom es groSebi
srulad ar xmardeboda moswavleebs, ufros-
umcrosi yvela iparavda, amis gamo moswavleTa
rogorc sma-Wama, ise Cacma-daxurva savalalo
mdgo mareobaSi iyo. bavSvebi gamxdrebi, ferda -
208
kar gulebi dadiodnen, ufro cudad iyo dayene -
buli swavla-aRzrdis saqme, erTica da meorec
mxolod SiSsa da sxvadasxva sasjelzed iyo dam-
yarebuli. maswavleblebi gakveTilis axsnas ar
cdilobdnen, mouniSnavdnen wignSi saswavlo ad -
gilebs da guldamSvidebiT gavidodnen klasi-
dan, gabatonebuli iyo saswavlo masalis uazro
zepiroba, gansakuTrebiT saRrmTo rjuli 17-18
we li unda ezepiraT da miuxedavad amisa am sagnis
araferi gaegebodaT da amis gamo sZul daT igi.
amas emateboda yovel kvira uqme dReebSi xangr -
Zlivi gaSeSebuli dgoma eklesiaSi monastruli
wirva-locvis dros. Cemi mosvlis Semdeg, bevri
rame Seicvala, upirveles yovlisa ki moswav -
leTa cema-tyepas bolo moeRo.
niko. yovelive is nakli, romelic Tqven CamoTva leT,
rogor moawesrigeT marto kacma, batono
iakob?
iakobi. didi Zalisxmevis fasad movaxerxe, Cemo niko, amis
gamosworeba, exlaxans movamzade da saswavleb-
lis xelmZRvanelobas warvudgine saswavleblis
gardaqmnis proeqti. me rogorc saswavleblis
inspeqtorma guldasmiT gavaanalize saswavle -
belSi arsebuli mdgomareoba da Cemi proeqti
peda gogikis Tanamedrove moTxovnaTa princi -
peb ze avage, yovelive aman Cemdami ufro didi
zizRi gamoiwvia mefis CinovnikTa mxridan. sa -
qarTvelos egzarqosma, episkoposma evseim Cems
gakveTilebze daswreba moisurva da ramden-
jerme dameswro imis imediT, rom raime darRveva
an nakli aRmoeCina Cems gakveTilebze, magram
imedebi ar gaumarTla, ramdenjerac dameswro,
imdenjer kmayofili gavida gakveTilidan,
209
nacvlad winaswar momzadebuli SeniSvnebisa,
locva-kurTxeva gaismoda mis bageebidan.
niko. reqtori amJamad vin aris seminariisa?
iakobi. arqimandriti valentini `pop vaskad wodebuli~
kaci gaunaTlebeli, loTi da blu, znedacemuli
adamiani, egzarqosTan karg damokidebulebaSi
brZandeba, erTad svamen da qalebsac ar ikleben,
oriveni didad aferxeben progresuli ideebis
danergvas saswavlebelSi. cxadia, maT mxars uma-
greben zogierTi seminariis uvargisi maswavle-
blebi, rogorebic arian kovrovi da pavle kor -
deevski, maT gakveTilebze aTasnairi uwesoba
aris gamefebuli, seminariis maswavleblebi or
jgufad arian gayofilni, erTis mxriv, reqtori
da misi momxreebi da meores mxriv: me, Toma
turaSvili, ori Zma cvetkovebi da sxva patio -
sani maswavleblebi, imedia Tqvenc Cven gverdiT
dadgebiT, batono niko da batono giorgi.
niko. ra Tqma unda, Cemo iakob, me da giorgi Sen mudam
mxarSi gedgebiT da sokvdilamdis ar giRa la -
tebT.
iakobi. TqvenSi arasodes Semparebia eWvi da moxaruli
var, rom saswavleblisTvis am mniSvnelovan Jams
Cvens gverdiT iqnebiT, axlaxans reqtoris momx -
reebma axalgazrda maswavleblebi ufrosebTan
daabezRes, rasac mohyva am maswavleblebis arao-
bieqturi Semowmeba da maTi ganTavisufleba. ra
Tqma unda, maT kovrovis da kordeevskis daT -
xovnac mohyva. samRvdeloebam saswavleblis
ufrosad me amirCia, ris Semdeg moswavleebis
swavla-aRzrdis saqme Zirfesvianad Sevcvale.
kaWkaWiviT gazepireba gakveTilebis, moswav -
leTa cema-tyepa, lanZRva-gineba samudamod
210
ganidevna saswavleblidan, amis magivrad saswav -
lebelSi damyarda mama-Sviluri kacTmoyvaruli
damokidebuleba ufros-umcrosebs Soris, gaum -
jobesda moswavleTa kveba da Cacma-daxurva.
yovelive aman saSinlad gaaborota saswavleblis
reaqciuli Zalebi da Casafrebulni yvelanairad
cdiloben raimeSi damadanaSaulon, magram jer -
jerobiT amas ver axerxeben.
niko. mainc ra siaxleebs nergavT Tqvens saswavlebelSi
aRzrdis mxriv, batono iakob?
iakobi. me komenskis, pestalocis da uSinskis pedago -
giuri Teoriebis mimdevari var da aRzrda-
ganaTlebis miznad mimaCnia adamianis yovel mxri -
vi momzadeba sazogadoebrivi cxovrebisaTvis,
misi SeiaraReba im codniT, romelic mas miscems
bunebis ZalTa gamoyenebisa da cxovrebaSi gark -
vevis unars. es gulisxmobs bavSvis srul harmo-
niulad ganviTarebas, rac swavlisa da aRzrdis
ideals Seadgens.
giorgi. ras niSnavs, batono iakob, adamianis harmoniulad
ganviTareba? es xom ar niSnavs imas, rom Tqven
ayenebT axali tipis adamianis Seqmnis problemas.
iakobi. me didi xania SevniSne Zveli tipis Tavadaznau -
ruli inteligenciis fuqsavatoba, zereloba,
erovnuli interesebis Ralati, mSromeli xalx-
isgan mowyveta, rusul biurokratiaSi Sezrdis
tendencia, diaxac Tqven swored SeniSneT, me
viRwvi iseTi ganaTlebis sistemisa da saswav le -
belTa qselis Sesaqmnelad, romlebic SesZlebs
gamouzardos Cvens qveyanas axali tipis qarTve -
li. maT unda SeswevdeT unari arsebuli avadmy-
ofuri reJimisa da ukuRmarTi cxovrebis wina -
aRm deg Seupovari brZolisa, maT unda hqondeT
211
Zlieri goneba, realuri codna, mtkice nebisyo -
fa, samSoblos siyvaruli, maRali adamianuri
grZnobebi, Tavis Tavis imedi, Tavazianoba, dar-
baisloba, sindisi da patiosneba. xalxs sruliad
sxva swavla esaWiroeba, sruliad sxva codna
swyuriaT, swavlam da codnam igi unda moamzados,
erTi mxriv bunebasTan brZolisaTvis, meores
mxriv sanatreli socialuri cvlile bebi saTvis.
niko. komenski da uSinski aRiareben zogad gonebriv gan -
viTarebas, zogi ki, magaliTad, pestalocis,
zalcmans da sxvebs miaCniaT da upiratesobas
aniWeben specialur ganaTlebas, farTo zogad-
mecnieruli ganaTlebis gareSe. Tqven ra azris
xarT amasTan dakavSirebiT?
iakobi. axla yvelasaTvis cxadi WeSmaritebaa, rom spe-
cialuri swavla uZluria metnaklebobiT, Tu mas
win ar uswrebs sazogado ganviTareba, romelic
moswavles uviTarebs yovelgvar niWs, aqcevs mas
srulyofil adamianad. zogadi ganaTleba uqmnis
moswavles pirobebs misi niWis farTod gaSlis
SesaZleblobisTvis. mxolod zogadi ganaTleba
aqcevs adamians srulyofil adamianad. rome-
lime dargis codna ar unda iyos mowyvetili sxva
dargebis codnisagan, romelime erTi niWis
gansakuTrebulma ganviTarebam ar unda
miCqmalos adamianis sxva niWi. sazogado gaxs-
niloba bavSvis gonebisa moucleli pirobaa
yovelis specialuris codnis SeZenisaTvis.
Cven gvesaWiroeba srulni qarTvelni, ganaT -
lebuli mamu liSvilni, SeiaraRebulni namdvili
sameurneo swavliT. (karzed dakakunebis xma
ismis). vin aris?
ucnobi. gogia var, batono iakob.
212
iakobi. Semodi, gogia. (kari iReba da Semodis aTiode wlis
saswavleblis moswavle).
gogia. batono iakob, bodiSs vixdi rom gawuxebT, magram
Tqven rom miTxariT wigni Tu dagWirdes moma -
kiT xeo, imitom movel, Tqveni wigni Zalian
mWirdeba. (iakobi amCnevs rom moswavles erTi
fexsacmeli gaxeuli aqvs da amis gamo uxerxu-
lobas grZnobs da malavs fexs).
iakobi. axlave, Cemo patarav (iakobi dgeba, Tarodan wigni
Camoaqvs da ymawvils awvdis). es bunebis kari Sen -
nairi ymawvilebisaTvis Sevadgine da guldasmiT
waikiTxe, SenTvis bevri ram sasargeblo weria.
gogia. aucileblad wavikiTxav da gavufrTxildebi wigns.
iakobi. fexzed ra mogivida, gogia?
gogia. bevri viTamaSeT da fexsacmeli gamexa. (iakobi ji -
bi dan fuls iRebs da moswavles awvdis).
iakobi.aiRe gogia da fexzed Casacmeli iyide, oRond
burTi axali fexsacmliT aRar iTamaSo.
gogia. gmadlobT, biZia iakob, wignsa da fexsacmels
gavufrTxildebi (oTaxidan gaxarebuli gadis).
iakobi. es gogia iseTi bejiTi moswavlea, rom meti ar
SeiZleba, magram obolia sawyali da xandaxan vex-
marebi aseT moswavleebs rac ki SemiZlia.
niko. batono iakob, Tqvens qvelmoqmedebaze bevrs lapa -
rakoben da mainteresebs sazRvargareT saswav -
leblad myof studentebs Tu exmarebiT?
iakobi. ki, vexmarebi niWier axalgazrdebs. iyo CvenTan
erTi niWieri axalgazrda beSkenaZe, igi amJamad
sazRvargareT swavlobs, mas da kidev ramdenime
sazRvargareT saswavleblad wasul niWiers,
magram xelmokle axalgazrdas stipendiebs
vugzavni xolme garkveuli raodenobiT.
niko (siciliT eubneba). batono iakob, Cvens megobars
213
Tedo saxokias cimbiridan rogor daaRwevineT
Tavi, iqneb egec gaixsenoT.
iakobi (eRimeba masac). Tedo sasamarTlos dadgenilebiT
revoluciur moZraobaSi monawileobisaTvis
cimbirSi gadaasaxles, konkretulad iakutskis
guberniis verxodenskis mazris sofel uiga lo -
vaSi. mas gadawyvetili hqonda cimbiridan gamo -
paruliyo, magram usaxsrobis gamo am ganzraxvis
ganxorcielebas ver axerxebda, maSin man depeSa
gamomigzavna, fuliT daxmarebas mTxovda sam -
Sob loSi dasabruneblad, me depeSis miRebis Ta -
nave depeSiTve gaugzavne Tedos xuTi Tumani,
Cemma xuTma Tumanma Cvens megobars saSualeba
mis ca Soreuli cimbirisaTvis Tavi daeRwia, mag -
ram saqarTveloSi ki ara, sazRvargareT wavida
ltolvilobaSi. dRemde ver gamirkvevia, am
mcire TanxiT amdeni rogor moaxerxa.
giorgi. batono iakob, Tqvens mier gamocemul saxel mZR -
va neloebze ras ityodiT?
iakobi. 1865 wels gamoica Cemi anbanis saxelmZRvanelo
`qarTuli anbani da pirveli sakiTxavi wigni
moswavleTaTvis~.
giorgi. Tqvenma am saxelmZRvanelom imTaviTve sazoga-
doebis yuradReba miipyro da igi saukeTeso
saxelmZRvanelod iqna miCneuli Tavisi peda-
gogiur-dedaqtikuri gamarTulobiT.
iakobi. diax, marTlac igi did daxmarebas uwevs mos -
wavleebs mSobliuri enis SeswavlaSi, saxelmZR -
vanelos aqvs winasityvaoba `maswavleb lebisaT -
vis~, sadac mocemulia meTodikuri miTiTeba.
1868 wels Sevadgine da gamoveci `bunebis kari~,
romelmac aranaklebi mowoneba daimsaxura. igi
sakmao raodenobis tiraJiT gamoica da swored
214
am honorarebis saSualebiT vewevi qvelmoqmede-
bas. (ucbad kari iReba da daukiTxavad Semodis
iakobis kolega maswavlebeli seminariisa Toma
turaSvili).
Toma. mapatieT, batonbo iakob, ase daukiTxavad rom
SemoviWeri, magram saqarTvelos egzarqosi evsei
aris mosuli saswavlebelSi da TqvenTan Sexved -
ra surs. igi amJamad saswavleblis reqtorTan
aris da iq gibarebs.
iakobi. rao, ra mindao, ar uTqvams?
Toma. Zalian gabrazebulia, amis mizezi axali cilismwame-
bluri werilia Tqvens winaaRmdeg.
iakobi. ra gaewyoba, megobrebo, mapatieT, unda dagtovoT
(iakobi dgeba da gadis oTaxidan).
scena #2
ioseb mamacaSvilis saxli. didi sastumro oTaxi, ro -
mel sac scenis mxares aivani axlavs. oTaxi mdidrulad
a r i s m o r T u l i , k e d l e b s s x v a d a s x v a m x a t v r i s s u r a T e b i
amSvenebs, erT kedelze Turquli xaliCaa Camokidebuli,
r o m e l s a c Z v e l i s a b r Z o l o i a r a R e b i a m S v e n e b s , o T a x i s
kuTxeSi didi germanuli roiali dgas, mis gverdiT kedels
wignis Taroebi gadmohyurebs, oTaxis SuaSi didi muxis
magida dgas, romelic sazeimod aris gawyobili qarTuli
samzareulos kerZebiT da Zvirfasi wiTeli da TeTri kax-
uri RvinoebiT. magidas eqvsi adamiani uzis, eseni arian:
ojaxis ufrosi ioseb mamacaSvili, warmosadegi Suaxans
gadacilebuli mamakaci, WaRara Sereuli wver-ulvaSiT.
igi sazeimod aris gamowyobili. mis TeTri perangis saye-
los Savi fraki da halstuxi amSvenebs. mis gverdiT misi
qaliSvili, ulamazesi daro zis, mis maRal Sublsa da saxis
swor nakveTebs didi da lamazi metyveli Tvalebi amSve -
215
nebs. mas TeTri feris qarTuli tradiciuli kaba acvia,
romelic lamazad Semokvroda mis moxdenil tans, brolis-
fer maRal kisersa da mkerdze Savi giSeriviT miiklakne-
boda misi ori didi nawnavi. mis gverdiT iakobi zis, dar-
baiseli, warmosadegi da yvelasaTvis sayvareli pedagogi
da sazogado moRvawe. miuxedavad imisa, rom zafxuli iyo,
mas Tbilad ecva, Tavis susti janmrTelobis gamo gaciebis
eSinoda, igi yuradRebis centrSi iyo moqceuli da yvela
d i d i T a v a z i a n o b i T d a p a t i v i s c e m i T e p y r o b o d a , m i s
g v e r d i T i j d a i a k o b i s m e g o b a r i n i k o c x v e d a Z e d a m i s i
qaliSvili elene, romelic saswavleblis mowafe iyo. mas
iakobi xSirad amecadinebda, yuradRebas ar aklebda, igi
m k v i r c x l i , m x i a r u l i d a l a m a z i g o g o n a a , r o m e l s a c
Zalzed uyvarda mamis megobarTan yofna da isic mudam Tan
daatarebda. mis gverdiT ijda iakobis megobari, profe-
sori aleqsandre xaxanaSvili. isic Suaxans gadacilebuli
iyo, mas WaRara wver-ulvaSi hqonda, igi saSualo simaRlis
g a m x d a r i m a m a k a c i i y o , r o m e l s a c Z v e l i g a x u n e b u l i
Sarval-kostiumi ecva. q . TbilisSi mcxovrebi qarTveli
moRvaweebi erovnuli saqmeebis Sesaxeb salaparakod im
dros konspiraciul binebSi ikribebodnen da mniSv ne lovan
s a q m e e b z e b a a s o b d n e n , a s e T i s a i m e d o b i n a i y o i o s e b
mamacaSvilis bina.
ioseb mamacaSvili (fexze dgeba da ambobs). Cemo kargo
megobrebo, Cveni literaturuli saloni bolo
dros metad nayofier muSaobas eweva da es upir -
veles yovlisa aris damsaxureba Cveni sasiqadu-
lo pedagogis da sazogado moRvawis, batoni
iakob gogebaSvilisa. misi SemweobiT saloni eko -
nomiurad metad momZlavrda da Cvens salaroSi
aRmoCnda garkveuli Tanxa, es Tanxa gamoyenebu-
li iqna soflad skolebis mowyobisa da misi
216
funqcionirebisaTvis. salonma daiwyo aseve sag-
amomcemlo saqmianobac. me minda SemogTavazoT
baton iakobis sadRegrZelo, gTxovT miirTvaT.
niko cxvedaZe. megobrebo, Cvens sasiqadulo mamuli -
Svils, baton iakobs aqvs gamocemuli ori Sesa -
niSnavi saxelmZRvanelo. es aris qarTuli anbani
da pirveli sakiTxavi wigni moswavleTaTvis da
meore, `bunebis kari~. am saxelmZRvaneloebs
encik lopediuri xasiaTi aqvs, mozardi Taoba am
wignebidan ecnoba bunebismetyvelebas, geogra -
fias, istorias, literaturas, eTnografias.
isini xels uwyoben moswavleebis realur ganaT -
lebas mSobliur enaze, magram es garemoeba
SeumC neveli ar darCenia rusifikatoruli po -
litikis mesveurebs. dekanozma vostorgovma xma
aRimaRla `bunebis karis~ winaaRmdeg da ga moTq -
va azri, rom qarTuli saxelmZRvaneloebi mxo -
lod enas unda aswavlidnen, imasac sasuliero
statiebis saSualebiT, codnis iaraRad ki
mxolod rusuli ena unda gamoiyenoTo. dekano -
zi yvelaze metad gaaborota `bunebis karSi~
mocemulma saqarTvelos istoriam da geografi-
am. iakob gogebaSvilma Seupovari brZoliT daic-
va `bunebis kari~. vostorgovebs didi xania surT
qarTuli skola gadaaqcion denacionalizaciis
gadagvarebis da dacemis iaraRad, magram amas
isini ver eRirsebian. Tqven gagimarjoT, batono
iakob (igi svams sasmiss).
iakobi. gmadlobT, Cemo megobrebo. minda nikos sityvebs
gamovexmauro, istoriaSi ar moiZebneba maga -
liTi, rom ers eRalatos Tavisi erovnulobi -
saT vis da igi ar gaxrwniliyos. mSobliur enaze
swavleba uadvilebs bavSvs mecadineobas da
217
SesamCnevad uzrunvelyofs swavlebis procesis
warmatebas. swored mSobliuri ena unda war -
moad gendes ucxo enis Seswavlis safuZvels.
mSobeli, romelic aSorebs Tavis Svils `deda -
enas~ da ucxo enaze aswavlis, xelidan arTmevs
Tavis Svils erTaderT Zlier saSualebas gone -
bis sworad gaxsnisaTvis, dedaenis cxovelmyo -
fel gavlenas moklebuli bavSvi verasodes ver
ganviTardeba srulyofilad, ucxo enaze gazr -
dili bavSvi im sacodav mercxals hgavs, romel-
sac ZaldatanebiT mercxlis WikWiks ukrZalaven
da aiZuleben SoSias stvena iswavlos. am ukuR -
marTi gziT aRzrdili bavSvi verasdros ava im
gonebis simaRlemdis, romelic Seefereba mis
bunebriv niWs, gamova qarafSuta piri, uxasiaTo
adamiani, buneba ase sjis im adamians, romelic
misi kanonebis winaaRmdeg midis da arTmevs
bavSvs im SesaniSnav iaraRs, romelic saukuno-
vani arsebobis manZilze xalxs Seuqmnia da
romlisTvisac mSobliuri anu dedaena uwodebia.
qarTuli ena amJamad hgavs mSvenier foladis
saxnissa, romelic ugunur patrons kunWulSi
miugdia, iSviaTad xmarobs da Jangs aWmevinebs,
amitom obieqturad TavisTavad mdidari da
ganviTarebuli qarTuli ena gansacdelSia.
ioseb mamacaSvili. batono iakob, Tqveni Tavdadebuli
da umwikvlo moRvaweoba gasxivosnebulia erTi
idealiT: emsaxuroT `erovnul burjs~ _ mSob -
liur qarTul enas, xeli SeuwyoT am `Jangmo -
debuli foladis saxnisis~ amuSavebas. CemTvis
cnobilia, rom Tqven muSaoba daiwyeT `deda -
enaze~ da imedia am SesaniSnav saxelmZRvanelos
male ixilavs qarTuli sazogadoeba.
218
iakobi. diax, me dauRalavad vmuSaob `dedaenaze~ da igi
male gamova, magram amJamad ara nakleb mniSvne -
lobis sakiTxiT var dakavebuli. es aris qarT -
vel Ta Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sa -
zo gadoebis Camoyalibeba da misi wesdebis
Seqmna, romelic, Cemi azriT, didad Seuwyobs
xels mcodne da ganaTlebuli axalgazrda
Taobis aRzrdas. am sakiTxze albaT kidev mogvi-
wevs Sexvedra sxva sazogado moRvaweebTan.
aleqsandre xaxanaSvili. megobrebo, modiT cota saxu-
maro Temebsac SevexoT. me minda mogiyveT Tu
rogor vimogzaureT erTxel me da iakobma bor-
jomidan TbilisSi: borjomis sadgurze Tbilis -
Si wamosasvlelad bileTebis sayidlad iakobi
rigSi Cadga. karga xans idga. roca me movedi,
miTxra, exla Sen Cadeqi rigSi, me ki Cems bargs
mivxedavo. Camayena da TviTon wavida, uecrad
sad iyo da sad ara, movida CemTan veeba rusi
Jandarmi da Cxubi damiwyo, ratom SeZveri
urigodo, Tan lanZRvas ar maklebda. ucbad iako-
bi movida. rom daminaxa aseT cud dReSi viyavi,
Jandarms gaujavrda da uTxra, gana Sen ar ici,
rom iq me videqi rigSio. Jandarmma upasuxa, Tqven
rom ideqiT vicio, magram es saidan gamoZvra ar
daminaxavso. es me Cavayene Cems magivrad da Sen
rogor ubedav yvirilso, ici es vin ariso? es
kaci profesoria, moskovis universitetis mec-
nieri. Jandarmi ucbad SekrTa da gaCumda, magram
Semdeg xarxari atexa da sTqva: es Tu profesoria
da xeli gulze momado, maSin me generali
vyofilvaro. marTlac, me svaneTSi mogzaurobis
Semdeg viyavi Camosuli borjomSi, palto Zveli
da Selaxuli mecva, qudi gaxunebuli, Sarvali
219
daxeul-dakemsili da toteb Semoxeuli. Cems
tansacmels davxede da rus Jandarms sicilSi
gulianad avyevi, magram Cemi ubedureba amiT ar
dasrulebula. kasps rom mivaRwieT, me raRacis
sayidlad matareblidan Cavedi da amosvla ki
davagviane. rogorc iqna daZrul vagonSi avedi,
magram vagonis gamyolma Cxubi damiwyo, ar
miSvebda da miyviroda, _ ai Seni vagoni iqiT
qveviT aris, mesame klasi, iq wadi, aq Sen saqme
araferi gaqvso, aq sufTa xalxia. am dros kon-
duqtormac mogviswro da daarwmuna gamyoli
Cems simarTleSi da vagonSi Zlivs SemomiSves,
axla TbilisSi ar ikiTxavT? meetlemac damiwu-
na, araferi giSavs, fexiT wadi, sami abazi sad
geqneba Senao. (yvela iq myofi gulianad icinis).
iakobi. modiT, Cemo megobrebi, erTi Cveneburad mama-
papuri simRera SemovZaxoT (da igi iwyebs
simReras `mraval Jamier~. sufris wevrebi yve-
lani ayvebian iakobs. simReras rom daamTavreben,
daro mamacaSvili gamoelaparakeba iakobs).
daro mamacaSvili. batono iakob, yvelasaTvis cnobilia
Tqveni uangaro zrunva qarTvel qalebze da Tu
rogor did rols aniWebT maT saqmianobas.
Tqvens publicistur werils `burji erovnebis~,
romelic moicavs saqarTvelos istoriis, zogad
pedagogikis da pedagogiuri fsiqologiis
sakiTxebs, farTo gamoZaxili hpova qarTvel
qalebSi. ise, rogorc Tqvenma moTxrobam `iav-
nanam ra hqmna~ da vaJas moTxrobam `Svlis nukris
naambobma~.
iakobi. marTlac, `burji erovnebisa~ werils farTo
gamoxmaureba mohyva Cvens qveyanaSi, misi gamo-
qveynebis Semdeg me miviRe ucnobi qarTveli
220
qalis werili, romelSic mwerda, rom: Tqven
CagixedniaT Cveni qveynis gulis siRrmeSi, Cvens
warsulsa da awmyoSi; am werilma gamaloma,
gamavefxva, am werilis wakiTxvam didi energia
momcao. me vici, ra Zala, ra energia misca am we -
rilis wakiTxvam am ucnob qals _ es aris Zala
sulieri da moraluri, rac ese aucilebelia
brZolaSi gamarjvebisaTvis. is aris qarTveli
deda ara erTgzis ukvdavyofili qarTveli mwer-
lebisa da qarTveli xalxis zepirsityvierebis,
is aris qarTveli deda, romelic mamuls uzrdis
saxelovan Svilebs. modiT, Cemo megobrebo,
sazogadoebrivi mniSvnelobis saqmianobaSi Ca -
vabaT qarTveli qalebi da am mizniT maTTvis
leqciebis wakiTxva vTxovoT Tbilisis sasu -
liero seminariis qarTvel maswavleblebs.
niko cxvedaZe. es SesaniSnavi ideaa iakob, leqtorebad
daniSnuli maswavleblebi dauyovnebliv Seud -
gebian davalebis pirnaTlad Sesrulebas, amas
piradad me vuxelmZRvaneleb.
daro mamacaSvili. es kulturuli RonisZieba metad
daainteresebs qarTvel qalebs, romlebic udi -
de si yuradRebiT mousmenen leqciebs mecniere-
bis sxvadasxva dargidan da amrigad gaaRrmaveben
TavianT codnas.
elene cxvedaZe. batono iakob, Tu SeiZleba, rom Cveni
seminariis moswavle gogonebic daveswroT am
leqciebis kurss da gavzardoT Cveni msmenelTa
auditoria. Cveni gogonebi iSviaTi bejiTobiT
da interesiT moismenen leqciebs da saWiro
codnas SeiZenen.
iakobi. Cemo megobrebi, guliTadaT gaxarebuli var, rom
Cemi winadadeba ase mxurvaled iqna atacebuli,
221
ra Tqma unda, Cemo elene da daro, es TqvenTvis
da Tqvennairi aTasi qarTveli mandilosnisaTvis
aris saWiro, raTa Zlieri da WeSmariti mamuli -
Svi luri Taoba aRzardoT. (am dros iakobs xvela
auvardeba, daro mamacaSvili mas WiqiT wyals
miawvdis, iakobi wyals Sesvams da daros etyvis).
madlobeli var, Zvirfaso daro, isev Sen Tu
momxedav, megobrebo mapatieT, me aivanzed gaval
sufTa haerze.
daro. me gamogyvebiT, batono iakob (da isini derefanSi
gadian). iakob, ratom ar ufrTxildebiT Tavs,
etyoba gacivdiT da amitom gaxvelebT.
iakobi. ara, Cemo daro, Tavs me vufrTxildebi imitom,
rom kidev minda zogi ram gavakeTo sasikeTo Cemi
xalxisa da qveynisaTvis, magram es oxeri janmr -
Teloba ar miwyobs xels, me Tqveni ojaxis mxri-
dan da piradad Sengan did yuradRebasa da pati -
viscemas vgrZnob da didi madlobeli var amis
gamo, unda gamogityde, Cemo daro, rom mandi -
losnisadmi iseTi didi mokrZaleba da siy-
varuli arasdros ganmicdia, rogorsac Sendami
vgrZnob da ganvicdi. me Sen Zalian miyvarxar
daro iseTi didi siyvaruliT, romlis sityviT
gadmocema ar SemiZlian da uSenod sicocxle ar
SemiZlian (iakobi daros xelzed eamboreba).
daro. Cemo iakob, ar dagimalav, mec Sendami didi siy-
varuli da pativiscema maqvs, ymawvil qalobidan
Semiyvardi, jer kidev maSin, roca Cvens ojaxSi
stumrad modiodi da Seni saintereso saubrebiT
mojadoebuli gismendi, swored maSin Caeyara
safuZveli Cems siyvaruls da rac dro gadioda,
miT ufro mtkicdeboda igi. me Tqvens garda
qmrad aravis visurvebdi, Cemo iakob.
222
iakob. Cemo daro, Cems sixaruls sazRvari ara aqvs, rode-
sac Sengan Cemdami aseT sasiyvarulo sityvebs
vismen, mec igive mwadia, rac Sen. Sens mets qals
me colad arvis vinatrebdi, magram es avadmy-
ofoba mklavs da dRiTi dRe masustebs Cemo
daro, me STamomavlobiT janmrTelobis sisuste
gadmomeca, xSirad vcivdebi da filtvebis anTe -
biT vxvdebi avad, Cemi erTi Zma da erTi da Wleqis
daavadebulebi gardaicvalnen, me sastiki reJi -
miT vcxovrob, am reJimis dacva da cxovrebaSi
zustad gatareba, Cemi yoveldRiuri uryevi
kanonia, mTeli Cemi cxovreba mxolod tanjvaa da
meti araferi, me sayvarel qals am tanjvaSi ver
Cavayeneb. didi sifrTxiliT, didi seriozu -
lobiT vekidebi Cems dacolSvilebis sakiTxs,
aseTi mniSvnelovani nabijis gadadgma metad
miZneldeba, me avadmyofi adamiani var, ganukur -
nebeli seni STamomavlobiT maqvs naanderZevi da
amitom zneobrivi ufleba ara maqvs col-Svils
movekido da msxverplad Seviwiro sayvareli
ada miani da masTan erTad momavali STamomav -
lobac, swored es aris mizezi, rom Cveni gulwr-
feli, nazi siyvaruli da megobruli ubiwo kav -
Siri qorwinebiT ver dagvirgvindeba, modi Zve -
le burad megobrebad davCeT, Cemo daro da Zve -
leburi gulwrfelobiT erTmaneTs pativi vceT.
daro. Cemo iakob, eg seni arc iseTi unkurnebelia,
rogorc Sen ggonia. me da mama saukeTeso eqimebs
dagaxvevT, mec zrunvas ar mogakleb da Cven
erTiani ZalisxmeviT avadmyofobas ukan dava -
xevinebT da Sens sxeulidan samudamod ganv -
devniT. (am dros iakobs Zlieri xvela auvardeba,
romelsac piridan sisxlis Rebineba moyveba, am
223
ambiT SeZrwunebuli daro yviris da stumrebs
saSvelad uxmobs. aivanzed SeSinebulebi gamoc-
vivdebian da avadmyof iakobs saxlSi Seiyvanen,
oTaxSi mdgar divanzed daawvenen).
niko. me eqims dauZaxeb da swrafad moval, igi aqve axlos
cxovrobs (gadis oTaxidan).
iakobi. (pirzed sisxlian cxvirsaxocs ifarebs) nu
swuxarT Cems gamo megobrebo, es male gada -
mivlis, Tqven imxiaruleT, me nu momaqcevT
yuradRebas.
ioseb mamacaSvili. ras ambob, iakob, Sen eseT dReSi iyo
da Cven vimxiaruloT? es sad gagonila, Sen
simSvide da mkurnaloba gWirdeba. (am dros kari
iReba da oTaxSi niko da eqimi Semodian. eqimi sin-
javs avadmyofs).
eqimi. batono iakob, Tqven janmrTeloba Seryeuli gaqvT,
didma Sromam uaryofiTi Sedegebi gamoiRo,
organizmi gadaitvirTa da mas dasveneba esaWi -
roeba, gTxovT SewyvitoT yovelgvari muSaoba
da haeris gamosacvlelad gaemgzavrod qalaq
gareT, sadme mTis kurortze.
niko cxvedaZe. marTali xarT eqimo, am zafxuls iakobs
kavTisxevSi waviyvan, xom mouxdeba?
eqimi. mouxdeba, oRond araviTari muSaoba _ arc fizi -
kuri da arc gonebrivi. axla ki, batonebo,
aucilebelia avadmyofis saxlSi gadayvana, mas
dasveneba esaWiroeba.
ioseb mamacaSvili. keTili, eqimo, Cven yvelafers gava -
keTebT batoni iakobis janmrTelobis gamosa -
keTeblad, mzrunvelobas ar movaklebT.
pirveli moqmedebis dasasruli
224
meore moqmedeba
scena #3
q. Tbilisi, sasuliero saswavlebeli. iakobis saZine -
beli da sastumro oTaxi. niko cxvedaZe sawolTan axlos
uzis iakobs, romelic wevs. is avad aris.
iakobi. mas Semdeg, rac saswavleblis xelmZRvanelobas
warvudgine saswavleblis gardaqmnis proeqti,
sadac swavla-aRzrdis progresuli ideebi mqon-
da mocemuli, ar SeuwyvetiaT Cems winaaRmdeg
brZola saswavleblis xelmZRvanelobas, maT
sastikad ar moewonaT is siaxleebi, romelic me
mqonda proeqtSi. magram me mainc mTeli princi -
pulobiT vibrZvi ganaTlebis dargSi mokala -
Tebul Savrazmul da reaqciul-konservatiuli
Cinovnikebis winaaRmdeg.
niko. ianovskebi, vostorgovebi, levitskebi, zaxarovebi,
lixaCovebi _ es reaqcioneri Sovinistebi sru-
liad sxvadasxva adamianebi arian, magram rogor
swrafad gaerTiandnen ruseTis imperiis droSis
qveS yurmoWrili monebiviT, isini TavgamodebiT
ibrZvian qarTuli kulturis gadagvarebisaTvis,
qarTuli enis mospobisaTvis. saqarTvelom Tavis
istoriis manZilze mravali ucxo rjulis dampy-
robi moigeria, magram erTmorwmune ruseTis
klanWebs vera da ver daaRwia Tavi, netav Tu dad -
geba iseTi dro, rodesac saqarTvelo damouki -
debeli qveyana iqneba, dRevandeli gadasaxedi-
dan es Zneli warmosadgenia, magram imedia, es
dRec gauTendeba qarTvel xalxs.
iakobi. eseni `taSkenteli pedagogebi~, SCedrinis `baton
225
taSkentelTa msgavsad TviTon naxevrad uvicni
da xepreni saqarTvelos ganmanaTleblobas
kisruloben im dros, roca maTi namdvili mizani
aris saqarTvelo gadaaqcion mxared, sadac
SeiZleba adamians cxvirpiri amtvrio, gaitaco
misi qoneba da fexqveS gaTelo misi adamianuri
Rirsebani. saswavlebelSi moswavleebi da maswav -
leblebi or mtrul banakad arian gayofili,
pirvel jgufs unda yovelmxriv gaaumjobesos
arsebuli mdgomareoba seminariaSi, xolo meore
jgufs surs daicvas Zveli wesebi, radgan maTi
piradi sargebloba mtkiced aris dakavSirebuli
arsebul wesyobilebasTan. male Cemzec amoiyri-
an javrs, me mwameben ruseTis mefis Ralats
socialuri da materialuri ideebis qadagebas,
farul sazogadoebaSi muSaobas da sxva antisax-
elmwifoebriv moqmedebas. erTxel Cems gakve -
Til ze moulodnelad SemoiWrnen egzarqosi
evsei da seminariis reqtori valentini, romleb-
sac undodaT raime mavne idea aRmoeCinaT Cems
saubarSi gakveTilis axsnis dros, magram imedi
ar gaumarTldaT. Semdeg gavige, reqtors uTq -
vavs Cemze egzarqosisTvis `didi niWis patronia,
es rom materialisti ar iyves, Rirsia didi
Tanamdebobisao~. orma Cemma kolegam saswav le -
bel Si, gadaTargmnes `bunebis karSi~ moqceuli
aRwera maimunebis cxovrebisa da mravali
zednadebiT warudgines egzarqoss, romelmac me
pasuxi momTxova. man jerovani dasabuTebuli
pasuxi male miiRo, magram mrisxane braldeba
mainc wamomiyena. ase miTxra: Sen darvinis da
karl foxtis moswavle xaro, magidaze gidevs
`STamomavloba adamianis~ da ara Tu Sen kiTxu -
226
lob mas, aramed mcirewlovan moswavleebsac ki
akiTxebo, modi da imarTle Tavi, aseve nu dag-
vaviwydeba, rom saqme gvaqvs berebTan, namuszed
xelaRebul berebTan. marTalia, 1873 wels xelm -
wifis moadgilis didi mTavris mixeil nikolo -
zis Zis gankargulebiT egzarqosi evsei da req-
tori seminariis valentini gandevnil iqnen
saqarTvelodan, magram aTasnairi sxva gaiZvera
obobas qseliviT Semomexvia garSemo.
Cemo niko me Zalian cudaTa var, ai ukve ramden-
ime dRea sicxem da xvelam mimata xSirad naxvels
sisxli amoyveba xolme, me veRar vaqcev yuradRe -
bas Cems saqmeebs, kancelaria viRacis borotma
xelma aur-dauria, Semosaval-gasavlis wigni
sad Rac gaqra, veRarc sxva qaRaldebs vpoulob,
iqneb raime miSvelo da momigvaro saqmeebi,
Torem reaqciis mociqulebma airCies jaSu Sobis,
da bez Rebis gza. vici, rom sinods da sxva orga-
noebs aTasnair ciliswameblur werilebs ugza-
vnian da me gamovyavar arsebuli xelisuflebis
winaaRm deg amboxebis organizatorad da Seuri -
gebel aTeistad. Tu saswavlebelSi SemowmebiT
vinme Semovida, aucileblad sadRac raRacaSi
cils damwameben, me ki loginidan ver vdgebi, Seni
imedi maqvs, iqneb mouaro am Cems awewil saqmeebs.
me amJamad Tbilisis sasuliero saswavleblis
inspeqtoris movaleobas vasruleb da yve-
laferze pasuxs momTxoven. (ucbad kari iReba da
oTaxSi Semodian uwmindesi sinodis ober-
prokuroris rwmunebuli kerski, igi Suaxnis
mamakacia qera TmebiT da ulvaSebiT, mas samxe-
dro forma acvia da xelSi didi saqaralde uWi -
ravs, masTan erTad Semodis kavkasiis saswavlo
227
olqis inspeqtori ianovski. kerski sawolTan
axlos miva iakobTan, niko fexze wamodgeba, iako-
bi gakvirvebulia). vin brZandebiT batonebo da
ra gnebavT?
kerski. me gaxlavarT uwmindesi sinodis oberprokuroris
rwmunebuli kerski, es ki (gverdze mdgomze miu -
Ti Tebs) gaxlavT kavkasiis saswavlo olqis inspe-
qtori ianovski. seminariis administraciam
saCivari dawera Tqvenze, rasac safuZvlad moyva
saswavleblis revizia, reviziam daadgina, rom
Tqven aq, am binaSi awyobT axalgazrdobis farul
krebebs, akiTxebT bavSvebs uaryofiTi mimarTu -
lebis wignebs, umuSavebT moswavleebs antire-
ligiur Sexedulebebs, garda amisa Tqven bralad
gedebaT saswavleblis Tanxebis gaflangva, amis
gamo Tqven ganTavisuflebuli xarT saswavleb-
lis inspeqtoris Tanamdebobidan mesame muxliT,
rogorc politikurad arasaimedo piri. ai Tqve -
ni ganTavisuflebis brZaneba (igi saqaRal dedan
iRebs furcels da iakobs loginze daugdebs).
amis garda kategoriulad moviTxov rom Tqven
dResve dacaloT saswavleblis es oTaxebi.
iakobi. (igi Relavs, axvelebs, niko mas wyals awvdis. igi
suls moiTqvams da ambobs) mefis veluri
biurokratiis winaSe me Tavis marTleba damam-
cireblad mimaCnia, xolo qarTveli sazogadoe-
bis winaSe me es ar mWirdeba, axla mibrZandiT
aqedan batonebo. (iakobs xvela auvardeba).
niko. (mimarTavs kerskis). Tqven rac ganacxadeT, wminda
wylis sicrue, ciliswameba da provokaciaa,
Tqven moxsenebiTi baraTi siyalbeze aageT da
daujereT mabezRara jaSuSebs da araferi
kiTxeT am patiosan adamians (igi iakobisken
228
miuTi Tebs), isargebleT misi mZime avadmyofo -
biT. gana es adamianuri saqcielia Tqvenis mxri-
dan? qarTveli xalxi Tqven amas arasodes
gapatiebT, Tqven Seuracmyofa miayeneT adamians,
romelic dRe da Rame zrunavs saqarTveloSi
ganaTlebis ayvavebisaTvis, mova dro da Tqven
amaze pasuxs agebT qarTveli xalxis winaSe.
kerski. me Cemi movaleoba movixade batonebo, kargad
brZandebodeT. (orive Cinovniki gadis oTaxidan.
iskobs kvlav xvela auvardeba, romelsac sisx -
lis Rebineba moyveba).
niko. iakob, me eqims moviyvan da male davbrundebi (da igi
gadis oTaxidan, iakobi marto rCeba. igi dgeba lo -
ginidan, icmevs da sadRac wasasvlelad emza deba).
iakobi. me mxolod erTi ram damrCenia, rom Tavi mtkvarSi
davixrCo (da igi gadis oTaxidan. cota xnis
Semdeg oTaxSi Semodian iakobis megobrebi da
kolegebi anton furcelaZe, niko cxvedaZe da
giorgi ioseliani da eqimi tite qiqoZe).
niko. neta sad aris iakobi, sad wavida, oRond Tavis Tavs
araferi avnos, igi metad amayi kacia da yove-
lives advilad ver gadaitans (ucbad oTaxis kari
iReba da nikos Zmas sandros Semoyavs iakobi xel -
Si ayvanili da sawolzed awvens, iakobi mTlad
svelia).
niko. ra moxda sandro, es ra mosvlia iakobs? (yvela
gakvirvebuli da gaognebulia. eqimi iakobTan
midis da mas Sinjavs, sxvebic Tavs exvevian
iakobs, tanT xdian da loginSi awvenen).
sandro. Sua dRe iqneboda mitanebuli, roca me raRac
saqmisTvis veris sasaflaos gverdiT daRmarTze
Cavdiodi, marcxena napiridan viRac moadga mtk-
vars da ise gauxdeli Sevida wyalSi, Sua adgilas
229
wyalma waaqcia da ramdensame wams sruliad
dafara, mere kvlav gamoCnda, iwyo brZola tal -
Reb Tan da napirs dauaxlovda, maSinve miveSvele
mec da rodesac saxeze Sevxede, metis mwuxarebis
da gaocebisagan kinaRam guli Semiwuxda. iakobi
vicani, swrafad etlSi Cavsvi da aq moviyvane.
niko. yoCaR, Zmao, kargad moqceulxar, exla ki rame unda
viRonoT, iakobs bina CamoarTves da misi aq
gaCereba aRar SeiZleba, CvenTan saxlSi mTawmin -
daze unda waviyvanoT, iq mas me yvela pirobas
Sevuqmni samkurnalod da samuSaod. mere ki iqve
CemTan axlos mas binis daqiraveba undoda da
iqneb mouZebno Sesaferisi oTaxebi.
scena #4
iakobis bina mTawmindaze, mziani oTxi oTaxi. misaRebi
didi oTaxi. SuaSi dgas mrgvali magida oTxi skamiT, iqve
kuTxeSi patara divania ori savarZliT, erT kedelze wig-
nis Taroebia Camokidebuli, oTaxSi buxari anTia, iakobi
z i s b u x r i s w i n p a t a r a s k a m z e , m i s i r g v l i v s x v a d a s x v a
qaRal debi yria, iakobi maT saTiTaod iRebs da buxarSi
yris, kari iReba da oTaxSi Semodis iakobis megobari niko,
romelic mxiarul xasiaTzed aris.
niko. gamarjoba iakob, rogora xar? (SemosvlisTanave
SemosZaxa megobarma).
iakobi. ai, es wyeulebi mawuxeben, minda Tavidan moviSoro.
(iakobi dgeba, midis magidasTan, iRebs iqidan
qaRaldebis dastas, buxarTan miaqvs da Sig yris).
niko. ra iyo, iakob? ra qaRaldebi uTavaze am Cven mxiarul
buxarsa? (hkiTxa RimiliT nikom megobars).
iakobi. davwvi Cemi gemebi, rom ukan dabruneba aRar
230
SemeZlos, atestati seminariisa, mowmoba akade -
miisa, samsaxuris sia da sxva sabuTebi da qaRal -
debi, yvelani cecxls mivarTvi ZRvnada, vai Tu
magaTis wyalobiT Semdeg rodisme gamRviZeboda
survili samsaxurSi Sesvlisa, amieridan mTeli
Cemi sicocxle, Zala da Rone Cems qveyanas unda
movaxmaro.
niko. gaumarjos iakobs, gaumarjos! (SesZaxa aRtace bul -
ma nikom da megobrulad gadaxvia mxarze xeli
iakobs da warmosTqva) qveynis samsaxurs arc me
gaveqcevi, Cemo iakob: vficav patiosnebas da am
qveynis momavals! Sen gverdiT mudam viqnebi da
erTad vibrZoloT Cveni qveynis keTildReo -
bisaTvis.
iakobi. (iRimeba). mgoni erTad mogviwevs brZolaca da
damarxvac didubis moRvaweTa panTeonSi. ha, ras
ityvi niko, mgoni kargi adgili unda iyos (Tan
eRimeba).
niko. naadrevia sikvdilzed fiqri, Cemo iakob, jer Cven
bevri saqme gvaqvs gasakeTebeli am qveyanaze.
auci leblad unda davaarsoT `Rarib moswavleTa
Semwe Tbilisis guberniis Tavad aznaurTa sazo-
gadoeba~, am saqmeSi didad dagvexmareba giorgi
erisTavi.
iakobi. Semdeg unda davaarsoT `qarTvelTa Soris wera-
kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoeba~. me davi-
wye muSaoba sazogadoebis wesdebaze, amasTan
dakavSirebiT CemTan stumrad mowveuli myavs
ilia WavWavaZe da akaki wereTeli, garda amisa,
anbanis magivrad unda gamovce axali wigni `deda-
ena~. romelic metad Seuwyobs xels moswavle
axal gazrdobas mSobliuri enis kargad daufle -
baSi. aseve dawerili maqvs aTi moTxroba, romel-
ic calke gamocemis saxiT ibeWdeba, maT Soris
aris `iavnanam ra hqmna~, `mefe erekle da ingilo
231
qali~, `aspinZis omi~, `Tavdadebulni qarTvelni
da sxva. garda amisa vmuSaob `ruskoe slovo~-ze.
es saxelmZRvanelo or nawiliani iqneba qarTuli
dawyebiTi skolebisaTvis. (karzed akakuneben,
niko kars aRebs da oTaxSi Semodian Zvirfasi
stumrebi _ ilia WavWavaZe da akaki wereTeli).
ilia. gamarjoba iakob.
akaki. rogor xar, Cemo iakob? (orive midian da iakobs xels
arTmeven, iakobi maT win egebeba da xels arT mevs).
iakobi. savarZlebSi dabrZandiT, Cemo Zvirfaso stumre-
bo (Semdeg nikos miutrialdeba iakobi da etyvis)
niko guluaSvils dauZaxe Cems mosamsaxures da
sufris gawyobaSi moexmare. (niko gadis da male
mosamsaxuresTan erTad sufras awyobs stumre -
bi saTvis. stumrebi ki savarZlebSi dabrZandnen).
iakobi. rogor unda viyo Cemo megobrebo am veliko rus -
Tagan Seviwroebuli?!
ilia. rao iakob, ras gedavebian?
iakobi. ras medavebian, Cemo ilia, da ratom aswavlidi
meoTxe klasSi jer qarTulad da mere rusula-
do, es Cvens kanons pirdapir ewinaaRmdegebao,
saswavlebels mimarTuleba saero miecio, nacv -
lad winandeli sasuliero mimarTulebisao,
Caigde xelSi biblioTeka da gaavse igi liber-
aluri da radikaluri TxzulebebiT, moswav -
leebs ki maTi kiTxva daawyebineo, ris gamoc
Sesustda konservatizmi da gaZlierda liber-
alizmi da radikalizmio. qarTuli ena ise Seay -
vareo, rom moswavleebma mTavrobas mTeli arza
miarTves qarTuli enis calke kaTedra dagviar -
seTo, amgvar moTxovnebs adgili ar hqonia mTeli
samoci wlis ganmavlobaSio, amas daemata mabez -
Raroba, uunaro Worebi Cemi separatizmisa, xo lo
amas miyva Cemi daTxovna samsaxuridan. es maSin,
roca ase seriozulad viyavi avad filt vebiT.
232
ilia. Zalian usamarTlod moiqcnen rusi biurokratebi,
saqarTvelom ruseTTan SeerTebiT Tavi gadaar -
Cina fizikuri ganadgurebisagan, exla saWiroa
qveynis sulieri arsebobis gadarCena, amitom
Cven unda vibrZoloT codnis, swavlisa da mec-
nierebis ganviTarebisaTvis, codna xom iseTi sim-
didrea, rom kaci saca wava, Tan misdevs uxar-
javad da ubargod, verc vin moparavs, verc vin
win gadaudgeba. Ronieri da WirTa mZlevi is aris,
visac Wkua codniT mourTavs, codniT auyvavebia,
codnis ZuZuTi gauzrdia, amitom vambob, rom
codna TviTon, Tavis Tavadac simdidre-meTqi,
mere imisTana madliani simdidrea, rom rac unda
bevrs daurigo, bevrs gauwilado, Sen ara
dagakldeba ra, Tu ar mogemateba. am SemTx vevaSi
codna anTebul sanTels hgavs, erT san Tel ze
rom aTass sxvas sanTels moukideb, sanTels imiT
arc ali daakldeba, arc sicxovele. piriqiT,
imatebs kidec, radgan erTis magier aTasi sxva
sanTeli amasTan erTad daiwyebs laplaps. san -
Tels kidev imaSi hgavs codna, rom Tundac cota
bJutavdes Sors sadme bnelaSi, qurds, mparavs,
mters afrTxobs, iq sanTelia, sCans _ hRviZavTo,
da dagvianebul moyvares ki axarebs kidec imiT,
rom iq mRvi Zarebi damxvdebiano.
iakobi. WeSmaritebas brZanebT, batono ilia, rusi biu -
rokratebi Cven axalgazrdebSi qarTuli enis,
istoriisa da kulturis Seferxebas cdiloben
da am umsgavsobas sastiki brZola unda gamovuc -
xadoT, mec TqvensaviT var ruseTis koloniuri
politikis winaaRmdegi da mjera rom aris ori
ruseTi, erTis mxriv mefis memamuleebisa da maTi
ideologebis memarjvene ruseTi da meores
mxriv, progresuli ruseTi, romelTanac me didi
simpatiebi makavSirebs. rus Sevinistebs ver
233
daveTanxmebi imaSi, rom rusul enaze dafuZne -
buli swavleba ufro efeqturia, vidre mSob -
liur zed, rusuli ena aris ena xalxisa, romlis
bedTan istoriam SeaerTa bedi saqarTvelosi,
amitom rusuli ena unda aucileblad misdevdes
qarTul enas, rogorc skolebSi, ise saxlebSi,
saWiroa saqarTvelos erovnul etlSi SevabaT
ZirSi qarTuli ena da yevrad mivabaT rusuli ena
da sxva enebi.
akaki wereTeli. axirebul droSi vcxovrobT! dRes CvenSi
simarTlem da WeSmaritebam niadagi dahkarga da
maT nacvlad simrude da orpiroba dafarfaSebs!
ciliswamebas sazRvari aRara aqvs: sityva sxva -
nai rad gadaaqvT, aukuRmarTeben da iaraRad
xmaroben, TviT nawerebsac ki sxvanairada xsnian
da Tavs miTi imarTleben, rom ase gvesmiso. amis
magaliTebi me TviTon Cem Tavzed gadamxda ise
rom rusi Sovinistebi, batono iakob, marto
Tqven ar gmtroben, Cvenc mag dReSi varT da iye-
fon ramdenic undaT. Tqven maT yuradReba ar
miaqcioT da janmrTelobas gaufrTxildiT. rac
Seexeba mSobliur enas, mogaxsenebT, rom dedami-
wis zurgze ar gveguleba misTana patara eri,
romelsac Tavisi WirnaxulobiT da istoriuli
TavgadasavliT, Cvens erzed ufro didebuli da
RirsSesaniSnavi warsuli hqondes _ gasaocari
gamZleobiT, sakvirveli mxneobiT Cveni winapre-
bi gaumklavdnen mtrebs da daicves is, rac
Seadgens yoveli eris simaRlesa da sulisdgo-
mas. ese igi, sakuTari eri, qristes sjuli da am
sarwmunoebis safuZveli qvakuTxedi — qarTuli
dedaenaa. swored es aris patriotizmi.
iakobi. yvelaferSi geTanxmebiT, batono akaki, magram, sam -
wuxarod, zogierTma vai patriotma daiviwya yo -
ve live is, rac Tqven aRniSneT, vis hqvian pat rio -
234
ti, mxolod mas, visac sicocxlis umTavres sag-
nad gauxdia mSobliuri qveynis bedniereba, vinc
Tav gamodebulad da Seupovrad ebrZvis yovel
dabrkolebas, romelic mis samSoblo qveyanas
war matebis gzaze gadaRobebia, visac dakargulad
miaCnia yoveli wami, romelic ar mouxmaria ma mu -
lis zrunvisaTvis, visac edagvis guli mamulis
tan jviTa, uxaris misi lxeniTa, vinc bednieria
misi bednierebiT, ubeduria misi ubedurebiT da
vinc mzad aris RimiliT Seswiros mas Tavisi sicoc -
x le (nikom da iakobis msaxurma sufra gaSales).
iakobi. batonebo, gTxovT sufrasTan mobrZandeT da adg-
ilebi daikavoT (ilia da akaki dgebian da magidas
Semousxdebian, niko Rvinis Wiqebs avsebs da iako-
bi sadRegrZelosTvis emzadeba). erovnulobis
da xalxurobis niSani aris ena da literatura,
igi umdidresi salaroa, romelSiac mraval
Taobebs Zvirfasi ganZiviT SeunaxavT ukeTil So -
bilesi grZnobebi gulisa. amJamad gamoica Cemi
avtorobiT `dedaenis~ wigni moswavleTaTvis,
modiT megobrebo, gza davulocoT am `erovnebis
burjs~.
ilia. Sens `dedaenas~ gaumarjos iakob, arsebiTi niSani
erovnebisa, misi suli da guli `dedaenaa~, neba
momeciT, batono iakob, Tqveni `dedaena rusTa -
velis sityvebis gamoyenebiT Sevaqo leqsiT.
iakobi. brZaneT, batono ilia.
ilia. Cemi aw scaniT yovelman,
mas vaqeb, raca miqia:
deda-ena miCans saxelad,
Tavi ar gamiqiqia.
igia fuZe qarTvlisa,
magari viTa jiqia...
deda-eniTa wvrTna yrmisa
me bevrjer miTqvams, miqia...
235
iakobi. es sityvebi, batono ilia, CemTvis didi pativia,
mad lobas mogaxsenebT.
akaki. Cvenma Svilebma unda SeigrZnon, rom saqarTvelos
sxvadasxva kuTxis mcxovrebni, Zmebi varT, sami
Zlieris, uxrwnelis kavSiriT saukunod Sexor -
ce buli: saerTo istoriiT, qristes sarwmunoe -
biT da eris deda-qarTuli eniT. gaumarjos
iakobs da mis ukvdav dedaenas.
iakobi. am sadRegrZelos erTi kargi simRerac mouxdeba
(da igi iwyebs simReras `Seni Wirime guTano Rir Ri -
tav bani uTxaro, Semdeg mimino myavda miyvarda~).
niko cxvedaZe. batonebo, sasixarilo ambavi unda gamc -
noT, TqvenTvis cnobilia, rom iakobi da me jer
kidev 1876 wels SevudeqiT `qarTvelTa Soris
wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis~
or ganizacias, romlis wesdebac davamuSaveT
TqvenTan erTad. batoni oakobis daJinebuli
moTxovniT sazogadoebis wesdebaSi Setanil iqna
muxli, romlis mixedviT wera-kiTxvis sazoga-
doebis mier gaxsnil skolebSi swavleba mSob liur
enazed unda yofiliyo. sazogadoebis damfuZ -
nebel da wesdebaze xelmomwer pirTa SerCeva
Tqven iTaveT, batono ilia, baton iakobs wesde-
baze xeli ar mouweria, rogorc mesame statiiT
samsaxuridan ganTavisuflebuls da maSasadame,
mTavrobisaTvis miuRebel pirs. `qarTvelTa So -
ris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis~
wesdeba warudgines mefisnacvals kavkasia Si,
pirvelad eWvs iwvevda baton iakobis moTxovniT
Camatebuli muxlis damtkiceba mefisnacvlis
mier, magram misi moliberalo TanaSemwis staro -
selskis daxmarebiT wesdeba damtkicebuli iqna
ucvlelad. Tavmjdomared arCeul iqna dimitri
yifiani, mdivnad iona meunargia. megobrebo, sa -
zo gadoeba Seudga Tavis xangrZliv da nayofier
236
kulturul muSaobas. (iq myofi yvela gaxarebulia
da erTmaneTs ulocaven am mniSvnelovan movlenas).
iakobi. zogierTisTvis aq myofTagan ar aris cnobili
erTi mniSvnelovani ram, axlad daarsebul sazo-
gadoebas, batonebo, farTo daniSnuleba aqvs,
magram nivTieri saxsari ki Zlier mcire am did
nakls wamali daado Cvenma sasiqadulo mamuli -
Svil ma, batonma ilia WavWavaZem, saTavad aznau -
ro bankis krebaze man warmosTqva metad Zlieri
sityva axlad daarsebuli sazogadoebis didi
mniSvnelobis Sesaxeb da gadaadebina mis sasarge-
blod TerTmeti aTasi maneTi fuli, amiT man fex -
ze daayena sazogadoeba da gauxsna mas gza farTo
moqmedebisaTvis. gaumarjos ilia WavWavaZes,
megobrebo. (yvela fexze dgeba da madlobas ux -
dis ilias da sxvams mis sadRegrZelos. stumrebi
mRerian `mraval Jamiers~).
akaki wereTeli. Zmao iakob, minda Sen da Seni stumrebi
yvela dagpatiJoT saCxereSi CemTan, magram Sen
iqiT ra wagityuebs am siSoreze. Tumca suramsac
da borjomsac sjobia Cveni saCxere, gansakuT re -
biT sadac me vsaxlob. arc qari icis, arc sicxe
da arc sicive. Tu mivaRwie gaisamdi, egeba gaga -
bed vino rogorme ramdenime dRiT Camotyueba,
gagim zadeb oTaxebs swored Seni gemos sakad -
riss, erTi iqiTkenac daenaxve Cvenebur bavSvebs.
erTxel erTma pawawina mezoblis gogonam mkiTxa
Sens Sesaxeb: melotia Tu ara iakob gogebaS vi -
lio? Svilebi Tu yavso? gawyroma iciso? da sxva.
netavi maCvenao da mec davpirdi, aucileblad
gaCveneb-Tqo, Zalian gaexarda.
iakobi. gadaeci im patara sayvarel gogonas, rom am zaf -
xuls aucileblad Camova iakobi-Tqo da saCuq -
rad Tavis `dedaenas~ Camogitans-Tqo, Tu ra
Tqma unda janmrTelobam xeli Semiwyo.
237
scena #5
i a k o b i s s a x l i v e r a z e , i a k o b i s s a w o l i o T a x i . i a k o b i
loginSi wevs, igi Zalzed avadaa. mis gverdiT skamebze
sxedan elene mamacaSvili da qristine — iakobis naTesavi.
dganan iakobis ZmisSvili Salva gogebaSvili, niko lo mou -
ri — iakobis yofili mowafe. iakobis eqimi tite qiqoZe.
o T a x i s k u T x e S i Z v e l e b u r i u j r e b i a n i k a m o d i d g a s , m i s
gverdiT patara mrgvali magidaa, magidis Tavze wignis
ram denime Taro kidia, zed iakobis wignebi devs. Tval sa -
Cino adgilasaa misi ukvdavi `dedaena~.
iakobi. mTeli cxovrebis manZilzed opoziciaSi vedeqi
arsebul weswyobilobas erTgulad vemsaxure-
bodi Cemi xalxis winsvlas da ganviTarebas, am
erTxel arCeul gzisTvis arasdros miRalatnia.
mTeli sicocxlis manZilze vicavdi TviTmarT -
velobas, avtonomias, xalxis ganaTlebas `deda -
enaze~, qarTuli eklesiis ganTavisuflebas anu
avtokefalias, qarTuli teritoriis gadasvlas
qarTveli glexebis xelSi, yovelive amas vicavdi
orsave enaze — rogorc qarTulze, ise rusulze,
erTnairi gabedulebiT, erTnairi mimarTulebe -
biT da SinaarsiT da verc erTi cilismwamebeli
ver monaxavs Cems Zvelsa da axal nawerebSi,
Tundac mcireodens orWofobas, orgulobas. me
gamovedi sazogado asparezze SemuSavebuli
programiT, Rrmad mofiqrebuli rwmeniT da am
rwmenisaTvis me iotis odenadac ar miRalatnia
arc erTxel, aras drosa. me arasdros ar damvi-
wyebia, Tu risi SemZlea Cveni patara eri _ `maq -
si mumi SesaZleblobisa~. aseTi iyo Cemi devizi da
arasdros SeuZlebelze Cvens ersa ar vaqezebdi,
radganac caSi weroebis devna saukeTeso
RonisZiebaa, rom yvela Sinauri frinvelic ki xe -
238
lidan gamoecalos saxlsa da tviTonac sikv di lis
gzas daadges, demokratiuloba, xalxuroba,
humanizmi da internacionalizmi aris Cemi msofl -
mxedveloba, romelsac me mTeli Cemi sicocx lis
manZilze vemsaxurebodi. xolo qveynisaTvis
mZime wlebSi Cemi `dedaena~ qarTuli enis burji
iyo da saxalxo ganaTlebis far-maxvili. me
Zalian avad var da sabavSvo baRebs saTanado yu -
radRebas veRar vuTmob, gTxovT, aramc da aramc
am saqmes xeli ar gauSvaT dedebma da upatroneT,
qalebs bevri SeuZliaT gaakeTon bavSvebis
aRzrdis saqmeSi. sanam Cemi `dedaena~ iarsebebs,
Cemi mcire daxmareba isev is iqneba sabavSvo baR -
Tan dakavSirebiT. axla, Salva, kamodis ujridan
amoiRe Sekvra qaRaldebisa. mand aris Cemi an der -
Zi, dajeqi da xmamaRla wamikiTxe, minda Tqveni
azri gavigo da Sevamowmo, xom araferi gamomrCa
an sazogadoebas xom araferi davakeli. Semdeg
uf ro damSvidebiT gamoveTxovebi am wuTisofels.
Salva. Zia, anderZze fiqri naadrevia, rodesac morCebi,
merec SeiZleba damSvidebiT anderZis wakiTxva.
iakobi. ara, Cemo Salva, mere gvian iqneba, gTxov exla wamikiTxo.
Salva. (dgeba, ujridan anderZs iRebs da kiTxulobs). me,
qvemoT xelis momweri, iakob simonis Ze gogeba -
Svili saRi gonebiT da mtkice mexsierebiT, Cemi
gardacvalebis SemTxvevisaTvis vacxadeb Cems
Semdeg neba-survils: qarTul da rusul enebze
daweril gamouklebliv yvela Cems saxelmZR va -
ne losa da wigns, Cems biblioTekas vuanderZeb
qarTul mosaxleobas Soris wera-kiTxvis gamavr -
celebel Tbilisis sazogadoebas. amave sazo gadoe -
bas vuanderZeb miwis nakveTs veraze TbilisSi ze -
moT 269 kvadratul saJens, romelic 1904 wels viyide.
amasTan erTad `wera-kiTxvis sazogadoebas~
vakis reb daicvas Semdegi pirobebi: Cemi saxel -
239
mZR vaneloebis yovelwliuri Semosavlis xarjze
is valdebulia daaarsos da Seinaxos sanimuSo
dawyebiTi skola Cems mSobliur sofel varianSi,
romelic qalaq goris maxloblad mdebareobs.
yovelwliurad aZlios yoveli naxevari wlis
ganmavlobaSi asoci maneTi Cems moxuc das efe-
nia simonis asuls inouris qvrivs, xolo misi
gar dac valebis Semdeg — mis Rarib Svils gior-
gis, ojaxTan erTad, sanam es SesaZlo iqneba.
Tu Cemi stipendiantebi: Zmiswuli Salva go ge -
baS vili, amJamad kievis komerciuli institutis
studenti, agreTve Cemi diswulis Svili kons -
tan tine kasraZe, mangeineli studenti, ver mii -
Reben sakmao stipendiebs, sazogadoebis gamgeo-
bis SuamdgomlobiT, maSin es gamgeoba miscems
orTaves SesaZleblobas Cemi saxelmZRvane loe bis
Semosavlis xarjze miiRon umaRlesi ganaTleba.
Cemi qarTuli da rusuli wignebis yoveli gayi -
duli egzemplaridan `wera-kiTxvis sazogadoeba~
gadasdebs garkveul procents saxalxo saganma -
naTleblo kapitalis Sesaqmnelad.
Cemi wignebis Semosavlidan sazogadoebis gam-
geoba yovelwliur subsidias aranakleb 300 mane -
Tisa miscems qarTul pedagogiur Jurnals `ga -
naT lebas~.
yovelwliurad aZlevs akaki rostomis-Ze were -
Tels as maneTs, rogorc honorars im sabavSvo
leqsebisaTvis, romlebic ibeWdeba `dedaenaSi~
da romlebic Cemis TxovniT specialurad dawer-
ilia am Cemi gamocemisaTvis. es anderZi Seadgina,
gadaswera da mas xeli moawera TviTon moan der -
Zem iakob simonis Ze gogebaSvilma. 1912 weli 14
marti (Salvam daamTavra anderZis kiTxva).
iakobi. (amoioxra) movrCi Cemi samsaxuri xalxis saqmi saT -
vis, misi sikeTisaTvis, rac rCeba Cemi sikvdilis
240
Semdeg didi nawili unda xalxsave moxmardes.
mxolod is mafiqrebs, rom wera-kiTxvis sazoga-
doebam kargad mouaros Cems `dedaenas~ da
gonivrulad moixmaros misi Semosavali.
niko lomouri. batono iakob, nu dardobT, yvelaferi
ise iqneba, rogorc Tqven gsurT, magram jer
naad revia Tqveni fiqri anderZze (igi midis da
iakobs xelzed akocebs).
iakobi. dekanozi xom ara var, xelze rom mkocni?
niko lomouri. romeli dekanozis xeli iqneba Sens xelze
ufro madliani.
iakobi. axla Tu gadavurCi sikvdils, kidev bevri ramis
gakeTebas vapireb Cemi qveynisaTvis (am dros
ele ne cxvedaZe midis iakobTan, gverdiT miujde-
ba da Tavis xels mis xels daadebs). Sen, Cemo
elene, xom gamiwev daxmarebas am saqmeSi?
elene. rogor ara, batono iakob, aucileblad (da mas
crem li misdis Tvalebidan, tiris qristinec,
romelic cremls SeiSrobs da iakobs etyvis).
qristine. (iRebs gazeTs da iakobs eubneba). Zia, waikiTxe,
Cvens mgosans Sio mRvimels ra kargi leqsi dauw-
eria `arwivs~, romelsac Tqven giZRvniT.
iakobi. wavikiTxe, Cemo qristine, Zalian kargi leqsia,
magram Sen da elenes Tvalzed cremls gatyobT,
ratom tirixarT, Cemo elene mamaSens nikos
sikvdilis Semdeg didi dro arc me damrCenia am
qveyanaze. male mec mis gverdiT mTawmindaze
vpo veb sasufevels, sicocxleSi ganuSorebeli
megobrebi viyaviT da sikvdilis Semdegac erTad
viqnebiT. madloba RmerTs Rrma moxucebu lo -
baSi midgia fexi 72 wels var miRweuli, Cemi xnis
adamianebi didi xania, rac wuTisofels CamoSor -
d nen! Cemi droc movida da aq satirali ra udna
iyos. (ucbad kari iReba da oTaxSi maswavlebels
sabavSvo baRis moswavleebi Semoyavs iakobis
241
sanaxavad yvavilebiT. maT ukan mwerali Sio
mRvimeli moyveba).
iakobi (gaiRimebs patarebis danaxvaze). moxvediT, Cemo
patara megobrebo, Tqven genacvaleT, Tqven
SemogwireT me mTeli Cemi sicocxle. gaxsovdeT,
`dedaena~ da saqarTvelo isini yvelaferia
Tqven Tvis, gaufrTxildiT orives. (es iyo iako-
bis ukanaskneli sityvebi, ris Semdeg man suli
ganu teva. elene da qristine tirils iwyeben. am
dros Sio mRvimeli warmoTqvams Tavis leqss
iakobze).
Sio mRvimeli. cam dahkra, mexi dasWeqa,
Seirya mTa da baria,
buneba ZaZaSi jdeba,
mzemac sxivebi aria.
gaismis raRac bubuni,
TiTqos glova da zaria,
ra ambavia, ra moxda,
gana vina gvyavs mkvdaria?
iakob gogebaSvili?!
vinc amas hfiqrobs — mcdaria:
(igi bavSvebisken motrialdeba da maT eubneba)
balRebo, Tqveni Wirime,
imedno Cveni dRenisa,
imRereT: rodi momkvdara
momcemi `dedaenisa~.
piesis dasasruli
242
iavnanam
ra hqmna?
i a k o b g o g e b a S v i l i
piesa or moqmedebad
moqmedi pirebi
zurab qarTvelaZe — Tavadi
magdana — zurabis meuRle.
qeTo — maTi qaliSvili.
leki hasani da misi amxanagi.
leki naibi.
lela — leki naibis coli.
giorgi — qeTos bavSvobis megobari.
barbare — qeTos gamzrdeli.
ibrahimi — naibis mezobeli.
mustafa — naibis msaxuri.
moqmedeba mimdinareobs kaxeTSi, sofel vaSlovanSi, Tavad
qarTvelaZis saxlSi
da daRestanSi leki naibis saxlSi.
moqmedebis dro 1785-1795 wlebi.
244
pirveli moqmedeba
scena #1
Tavad zurab qarTvelaZis saxli. oTaxis kedelTan dgas
divani ori savarZliT. win patara magida, kedelze didi
xis jvari hkidia. oTaxSi Semodian zurab qarTvelaZe da
misi meuRle magdana, romelsac xeliT moyavs Tavisi sami
wlis Svili qeTo, maT moyvebian qeTos gamzrdeli barbare
da misi Svili xuTi wlis giorgi. magidaze doqi da ramden-
ime Wiqa dgas, puri, Semwvari kurdReli.
zurabi. aba, mobrZandiT Cemo Zvirfasebo, dRes Cemi nana -
direvi kurdRlis xorciT unda gagimas pinZl -
deT. (igi ojaxis wevrebs xeliT miuTiTebs magi -
dasTan mdgar skamebze dasajdomad).
magdana. Cvenma mzareulma zurab batono, Tqveni nanadi-
revisgan SesaniSnavi gemrieli kerZi mogvimzada.
barbare. modiT patarebo da aq dabrZandiT (igi qeTinos
da giorgis magidasTan axlos miipatiJebs).
zurabi. (igi doqidan asxavs Rvinos WiqaSi da ambobs). Cvens
qeTisa da giorgis gaumarjos, maTi TavadobiT ki
yvela patras, Cvens patarebs yvela natvris Ses -
rulebas vusurvebdi
qeTi. me erTi natvra maqvs mamiko, rom gavizrdebi dedi -
kosaviT tkbili simRera SemeZlos.
giorgi. me ki vinatrebdi, rom Zia zurabiviT meswavlos
dakvra qnarze, rom mudam SemeZlos Tqveni gamxi-
aruleba.
barbare. gaizrdebiT da ara marto imRerebT da dauk -
ravT, aramed icekvebT kidec, radgan keTil So -
bil ojaxSi gazrdilma yvela axalgazrdam unda
icodes simRera, dakvrac da cekvac.
245
qeTi. deda gTxov gvimRere iavnana.
magdana. Tu mamaSeni qnarze daukravs, vimRereb, Cemo qeTo.
zurabi. didi siamonebiT davukrav (igi iRebs qnars da iw -
yebs dakvras, magdana ki simReras iwyebs, oTaxSi
iavnanas sasiamovno simRera JRers. ucbad kar -
zed kakunis xma ismis).
zurabi. netav vin aris, am saRamos Jams rom mosula Cve n -
Tan? (barbare dgeba da gadis karis gasa Rebad,
male igi brundeba or lekTan erTad).
barbare. leki hasania da misi amxanagi. (leki hasani win
warudgeba Tavads da salams uZRvnis).
hasani. mogesalmebi Tavado zurab.
zurabi. rao bajajguna lekebo, ram mogiyvanaT am saRamos
Jams CemTan?
hasani. nabdebi da iaraRi gvaqvs gasayidi Tavado (da igi
nabadSi gaxveul iaraRs win fexebTan gauSlis
Tavads). mogexsenebaT Tavado Cveni xelosnebi
iaraRis keTebaSi didi ostatebi arian da Tqvenc
saukeTeso iaraRi mogarTviT.
zurabi. vici, Tqveni ostatebis Sesaxeb, maTi gakeTebuli
iaraRi ganTqmulia, aba maCvene erTi eg Tofi (igi
xels iSvers iaraRisken).
hasani. vici rom nadiroba giyvarT Tavado da es Tofi
uciloblad gamogadgebaT.
zurabi. (hasanis mier mowvdil iaraRs xelSi iRebs da
ambobs) kargi iaraRia, ramdens moiTxov masSi?
hasani. aTi oqro Rirs eg, magram Sen ufro iafad mogcem.
Tavadi zurabi. ra ambavia aTi oqro, xuTic eyofa.
hasani. Svidi iyos da amiT vaWroba davamTavroT.
Tavadi zurabi. kargiT, am TofSi Svid oqros mogcemT
(ji bidan tyavis qisa amoaqvs, romelic oqros fu -
liT aris gatenili da hasans Svid oqros gada uT -
v lis, romelic oqros xarbi TvalebiT uyurebs).
246
hasani. didi madloba Tavado, sikeTeSi mogaxmaroT eg
Tofi (fuls ki jibeSi CaiCxrialebs), exla ki un -
da wavideT Tavado, gveCqareba.
zurabi. ara, egre ar gagiSvebT, unda dailocoT. (igi
WiqebSi Rvinos asxams da lekebs awvdis, Tvi -
Tonac Wiqas iRebs da ambobs).
kaxeTSi da kerZod, vaSlovanSi lekebi xSiri
stumrebi arian, Zveli droidan daRestansa da
saqarTvelos Soris keTili damokidebuleba
arsebobda da Cvens Soris megobroba sufevda.
modiT Cvens megobrobas gaumarjos (igi svams
sasmels). magdana, (mimarTavs Tavadi Tavis cols)
gTxovT, gvimReroT rame.
magdana. ra gimReroT batono?
qeTo. deda iavnanas rom mRerodi gTxov, gaagrZelo?
magdana. karki, gimRerebT, (igi iwyebs simReras, zurabi
mas ayveba qnarze dakvriT, magdanas divanze
gver diT miujdebian qeTo, daTo da barbare, am
dros lekebi ganze gadgebian da TavisTvis
iwyeben laparaks).
hasani. ici ra azri momivida! ramdeni xania, rac Cven savaW -
rod davdivarT, magram ra gamovida? isev iseTi -
ve Ratakebi varT, rogoric viyaviT, isev iseTive
ZaRluri cxovreba gvaqvs, rogorica gvqonda.
sxvagvarad rogor moviqceT, rom erTbaSad gav -
mdidrdeT da amden vaglaxsa da lawlaws, Tavi
davaneboT.
hasanis amxanagi. eg rogor?
hasani. zurab qarTvelaZe, xom Zalian mdidaria? (ekiTxeba
igi Tavis amxanags).
hasanis amxanagi. ho, mdidaria, magram ras gvargebs Cven
misi simdidre?
hasani. gvargebs, Tu WkuiT moviqceviT. am mdidar kacs xom
247
gagiJebiT uyvars Tavisi erTad-erTi qaliS -
vili?
hasanis amxanagi. marTalia, uyvars, magram mere ra gamova
mandedan?
hasani. is gamova, rom Tu Cven am bavSvs rogorme movita -
cebT da tyved waviyvanT daRestanSi, rogor ggo -
nia, Tavadi qarTvelaZe gana Tavis SeZlebas dai -
Surebs, rom tyveobidan daixsnas Svili? hai, hai,
rom ar daiSurebs, TofSi amdeni fuli gada i xada
da Tavis qaliSvilSi xom aTjer mets gadaixdis?
hasanis amxanagi. momwons eg azri, mTavaria xelsayrel
dros xelSi movigdoT da qeTo daRestanSi gavi -
tacoT (am dros simReras amTavrebs magdana).
hasani. Tavado zurab, did madlobas gixdiT stumar-mas -
pinZlobisaTvis, exla ki droa gamogemSvidoboT
da Cvens gzas davadgeT (lekebi dgebian fexze da
Tavads Tavs mdablad daukraven).
Tavadi. kargad iyaviT, Tqvengan nayid Tofs male gavsin-
jav nadirobis dros.
hasani. karg nadirobas gisurvebT Tavado (lekebi gadian
oTaxidan).
barbare. (dgeba fexze da midis qeTosTan, gadaexveva, ako-
cebs da eubneba) qeTo genacvale Seni Zilis
droc movida, gamoemSvidobe yvelas.
qeTo. dedam kidev mimReros.
magdana. (xelSi aiyvans patara qeTos). dagawven da gim Re -
reb Cemo patarav! (igi divanze awvens qeTos da na -
zi neli xmiT umReris iavnanas, qeTos CaeZineba,
yvela gadian oTaxidan, qeTo rCeba marto. am
dros ori leki: hasani da misi amxanagi oTaxSi
Semoiparebian, qeTos aiyvanen, gaaxveven nabadSi
da mZinares gaitaceben, qeTos gaeRviZeba da
iyvirebs).
248
qeTo. deda miSvele. (magram lekebi swrafad gayavT is
oTaxidan xelSi ayvanili. oTaxSi pirveli bar-
bare Semovardeba, midis qeTos sawolTan, daina -
xavs Tu ara, rom qeTo loginSi ar aris, TavSi
xels waiSens da mTelis ZaliT yviris).
barbare. miSveleT Cqara, qeTo gaitaces. (oTaxSi Tavadi
zurabi da magdana Semorbian, maT moyvebian
giorgi da Tavadis mouravi).
Tavadi zurabi. es ra ubedureba dagvadtyda Tavs.
mouravi. es saqme im lekebis ambavi unda iyos batono,
aseTi boroteba mxolod maT SeeZloT CaedinaT.
zurabi. mdevari Cqara, maTgan nayidi Tofi axla gamo-
madgeba zustad, unda davewioT maT da qeTo
gamovtacoT, swrafad momyeviT (da isini gadian
oTaxidan. magdana midis qeTos sawolTan da
mware cremliT tiris, igi muxlebzed daemxoba
mis sawolTan).
scena #2
d a R e s t a n S i m d i d a r i l e k i n a i b i s s a x l i . k e d l e b z e
xaliCebia gakruli, zed kidia qnari da naRara. TviTon
naibi zis divanze, romelzec Wreli xaliCa aris gadafare-
buli, gverdze muTaqebi aqvs amodebuli, Cibuxs abolebs
da Cais svams, did ulvaSebzed xels xSirad isvams, misi
c o l i l e l a m r g v a l g v e r d e b i a n i S u a x n i s l a m a z i q a l i a ,
Wreli kaba acvia da qmars Tavs dastrialebs.
naibi. ramdeni xania me da Sen Cemo leila, meuRleebi varT,
magram RmerTma Svili ara da ar gvaRirsa. ara da
rogor minda gverdiT Cemi memkvidre vaJkaci
myavdes. mTel dasavleT daRestanSi yvelaze
mdidari naibi var, magram ra TavSi vixalo, es sim-
249
didre? movkvdebi da yovelives gaaniaveben Cemi
xarbi naTesavebi.
lela. mec eg madardebs Cemo Zvirfaso, gana ra azri aqvs
Cems sicocxles Svilis gareSe, uSvilod yofna
mec Zalzed meZneleba, RmerTs vTxov biWi Tu
ara, gogo mainc mogvivlinos, ise gavzrdidi civ
niavsac ar mivakarebdi. (ucbad karzed kakunis
xma ismis).
naibi. neta ase gvian vis gavaxsendiT dedakao, wadi kari
gaaRe, mgzavri iqneba vinme. (naibis coli gadis,
kars aRebs da ori leki Semoyavs saxlSi).
hasani. gamarjoba naibo!
naibi. gamarjoba hasan. ram mogiyvana ase gvian CemTan?
vici Seni xasiaTi, tyuilad ar moxvidodi, rao
riT gamaxareb amJamad?
hasani. dido naibo daRestnis dasavleTis mTeli mxare Sen
gemorCileba da mec Seni erTguli msaxuri var,
xelcarieli da usaCuqrod SenTan ar movidodi,
minda ZRvnad patara gogona mogarTva, es bavSvi
gzaze tyeSi vipovneT, Segvecoda da wamoviy va -
neT (hasani xelSi ayvanil patara CaZinebul gog-
onaze miuTiTebs, romelic mis amxanags hyavs
gaxveuli nabadSi. leki midis naibisa da mis
colTan da maT divanzed gadauSlis nabads,
romel Sic patara qeTo aris CaZinebuli).
naibi. RmerTo didebulo, nuTu Seismine Cemi vedreba da
momivline saswauli, es ra kargi ambavi maxare
hasan.
lela. (aiyvans patara qeTos nabdidan da efereba, Semdeg
naibs gadascems, romelic efereba bavSvs. lela
kvlav gamoarTmevs naibs da pataras taxtze
daawvens). es ra lamazi gogonaa, albaT gzaSi
Zalzed daiRala da CasZinebia. (Semdeg hasans
250
ekiTxeba). hasan, ra mogceT rom es bavSvi Cven
dagvitovoT? xom ici rom Cven Svili ara gvyavs
da mas Cven didi siamovnebiT viSvilebdiT.
hasani. ra unda gviboZo qalbatono, Tu ase Zalian gnebavT
Cveni feSqaSi iyos es patara, daitoveT, Cven
Cvens naibisgan fuls ar aviRebT.
naibi. ara, hasan! egre ar SeiZleba, Tqven sikeTe gviyaviT
da Cven Tqven upativcemulod ar dagtovebT (igi
dgeba, gamoaRebs karadis kars, iqidan didi Tixis
qisa gamoaqvs oqroTi savse da hasans aZlevs).
aiRe hasan, Sen es namdvilad daimsaxure (hasani
naibs Tavs mdablad daukravs da qisas gamoarT -
mevs).
hasani. didi madloba Cemo batono, bednieri iyaviT Sen da
Seni ojaxi RmerTma wyaloba ar mogakloT, Cven
ki wavalT exla batono (isini wasasvlelad emza -
debian, hasani da misi coli bavSvs dastrialeben
da ucinian, am dros hasani Tavis amxanags eubneba
ise, rom naibma ar gaigos).
hasani. xedam Cemo megobaro, bedi rogor gvwyalobs,
amdeni oqros patronebs raRa gvinda qarTvel
Ta vadTan? Tavs nu avitkivebT, is ise yofila
gamwarebuli Cvenzed, rom oqro ki ara, iqneba im
Cvengan nayidi TofiT Subli gagvixvritos, jobs
aqedan Sors gavuCinardeT.
hasanis amxanagi. xo, marTali xar, autkivari Tavi jobs
ar avitkioT da am adgilebs swrafad gavecaloT.
(uxmaurod gadian oTaxidan).
lela. Cems bednierebas sazRvari ara aqvs (igi patara
qeTos dastrialebs Tavs, tanT xdis da axal
tansacmels acmevs, Tavis xilabands ixsnis da mas
afarebs, am dros qeTos gaeRviZeba).
qeTo. aq sad momiyvanes, an Tqven vina xarT?
251
lela. Cven Seni yvelaze axlobeli da erTguli adamianebi
varT, nurafris geSinian, Cemo patarav! Sen
usafrTxod xar da vervin dagiSavebs rames.
qeTo. me Cems saxlSi minda Cems mSoblebTan.
lela. Seni saxli amieridan aq aris, da nuraferzed
idardeb, Cven viqnebiT Seni ded-mama da mzrun-
velobas da siyvaruls ar mogaklebT.
naibi. Sen Cveni Svili iqnebi amieridan da rasac inatreb
yvelaferi geqneba, simdidresa da garTobas ar
mogaklebT.
qeTo. me ar minda simdidre da garToba, me Cems ded-
mamasTan minda. (da igi tirils iwyebs).
lela. nu stiri patara, yvelaferi kargad iqneba, exla ki
daiZine, Sen albaT dRes Zalian daiRale (igi
sabans afarebs CaZinebul qeTos).
naibi. am patara gogos mofereba da alersi unda, romel-
sac Cven ar movaklebT da igi male daiviwyebs
Tavis warsuls.
lela. saukeTeso aRmzrdelebs da maswavleblebs davax -
vev Tavs, mas aswavlian Cvens tradiciebs da
lekur enas, cekvebs, simRerebs, xvalve Sesa -
feris tansacmels SeukveTav misTvis.
naibi. me am saqmisTvis fuls ar daviSureb, da bavSvs
arafers movakleb, ise vacxovreb rom Tavisia -
nebi male daiviwyos, xvalve brZanebas gavcem,
rom aramc da aramc aravin gabedos da Cvens
ayvanil Svils arvin gaagonos, rom igi naSvi -
lebia da ara Cveni RviZli Svili.
pirveli moqmedebis dasasruli
252
meore moqmedeba
scena #3
leki naibis saxli. oTaxSi leki naibi, misi coli — lela
da qeTo arian, qeTos lekurad acvia, is 14-15 wlis gogoa
lamazi pirsaxiT da didi wamwamebiT. am dros kakunis xma
ismis, qeTo garbis da kars aRebs, saxlSi misi amxanagi
gogo Semodis, qeTo mas gadaexveva da mSoblebs eubneba.
qeTo. deda, Cems oTaxSi SevalT, Cemi naqargi unda vaCveno
Cems megobars.
lela. wadi Cemo kargo da Seni naqargic aCvene da Seni nax-
atic. (gogoebi gadian oTaxidan).
naibi. ra swrafad gavida aTi weli, rogor damSvenda Cveni
qaliSvili, ra koxta da Wkviani gogo gaxda.
lela. deda enacvalos magas, marTlac rogor damSvenda
Cve ni Svili, cekvac da simRerac kargi icis (igi
eZaxis qeTos) qeTo! Svilo, modiT aq (qeTo da
misi amxanagi Semodian oTaxSi). qeTo genecvale,
erTi Seneburad datrialdi da Seni lamazi cekva
gvaCvene.
qeTo. Tu mama daukravs me vicekveb da vimRereb kidec.
(naibi qnars ukravs, lela — dols. qeTosTan er -
Tad cekvavs misi amxanagi gogoc. karze kakuni
ismis, qeTos amxanagi kars aRebs da oTaxSi naibis
mezobeli Semodis. cekva-TamaSi Sewydeba, qeTo
da misi amxanagi meore oTaxSi gadian. lela magi-
das utrialebs).
mezobeli ibrahimi. naibo, gamarjoba Seni.
naibi. gamarjoba mezobelo, rao ram Segawuxa ibrahim?
ibrahimi. SenTan erTi ambavi maqvs saTqmeli, es saTqmeli
erTma qarTvelma Tavadma damabara SenTan. gTxov
yuradRebiT momismino.
253
naibi. mobrZandi da aq dabrZandi (igi divanze uTiTebs
mezobels). lela, Sen ki Cai mogvarTvi am magida -
ze (igi patara magidaz uTiTebs divnis win). aba,
kargad gamagebine, romeli qarTveli Tavadisgan
ginda gadmomce saTqmeli?
ibrahimi. romlisagan da zurab qarTvelaZisagan, sofel
vaSlovanSi rom cxovrobs.
naibi. raRac ar magondeba, ar gamigia egeTi aravin.
ibrahimi. naibo, Sen didis pativiscemiT gepyroba mTeli
daRestani, patiosani da keTili adamianis sax-
eli gaqvs, Seni keTili saqmeebi daRestans gareT
aris cnobili, mec Sendami erTguleba ara erT -
xel gamomixatavs, da Cveni urTierToba rogorc
naTesauri, aseve megobrulic aris. amitom qarT -
velma Tavadma ndoba gamomicxada da Tavis Txov -
na da saTqmelic me damabara SenTan.
naibi. gana ra Txovna aqvs qarTvel Tavads egeTi?
ibrahimi. Tavadi zurab qarTvelaZe sofel vaSlovanis mkvid -
ria, cnobilia Tavis vaJkacobiT, adamianobiTa
da SeZlebiT, SensaviT keTili saqmeebiT gaiTqva
saxeli, magram am aTi wlis win, mis ojaxs didi
ubedureba daatyda Tavzed.
naibi. egeTi ra ubedureba daemarTa, Tavad qarTvelaZes?
ibrahimi. ra ubedureba da masa da mis meuRles erTad-
erTi sayvareli sami wlis qaliSvili mostaces.
naibi. Zalian cudi ambavi mosvlia Tavads, neta vin iyvnen
is naZirlebi, romlebsac es cudi saqme Caidines?
mezobeli. vin iyvnen da lekebis Semarcxveneli hasani da
misi amxanagi, romlebic qurdobiTa da yaCa Ro -
biT arian ganTqmulni. maT fulis gamoZalvis
mizniT gaitaces Tavadis qaliSvili qeTo. Semdeg
daRestanSi Camoiyvanes da Sen mogiyvanes, Senc
mogatyues da dagajeres, rom gogo maT tyeSi
ipov nes, Senc maT daujere da oqroTi savse qisiT
254
daajildove. mas Semdeg Tavadi eZebs Tavis qali -
Svils da dakarguli qaliSvilis kvalma igi Sen -
Tan moiyvana, man icis rom gogo giSvilebia da
misTvis arafers iSureb.
naibi. yovelive rasac Sen ambob Zalzed samwuxaroa, mag -
ram rasa mTxovs Tavadi me?
ibrahimi. qarTveli Tavadi, zurab qarTvelaZe gTxovs, mi -
si erTad-erTi Svili qeTo ukanve mas daubruno
da rasaca gTxovs yvelafris momcemi varo.
naibi. Zalzed SemZra Senma sityvebma ibrahim, me mwared
momatyues yaCaRma hasanma da misma amxanagma, da
davijere rom bavSvi napovni iyo. qarTveli Tava -
disac kargad mesmis, Znelia qaliSvilis dakarg-
va, magram arc me var damnaSave, me rom Tavidan
mcodnoda, rom es bavSvi misi qali iyo, me mas
TviTon davubrunebdi qeTos, magram axla gvia -
naa, me da Cems colsac mze am bavSvze amogvdis,
ma sac Zlier vuyvarvarT, aqaurobas Zalzed mieC -
via, Tavisi namdvili mSoblebi sruliad daviwye-
buli hyavs, amitom Tavads gadaeci, qeTos ver
da vub runeb, Tund mTeli kaxeTis simdidre kar -
ze damixvavos.
ibrahimi. Seni didi pativi maqvs naibo, magram icode eseTi
pasuxis Semdeg Tavadi zurabi arafris winaSe
ukan ar daixevs da yvela xerxs ixmars, rom Tavisi
qaliSvili ukan daibrunos, radgan isini Zalian
itanjebian da qeTo maTi erTad-erTi imedi da
nugeSi aris.
naibi. gadaeci qarTvel Tavads ramdenjerac ar unda eca-
dos ZaliTa da iaraRiT Tavis qaliSvils ver
daibrunebs, tyuilad gairjeba, radgan yvelgan
maT daxvdebaT SeiaraRebuli da Casafrebuli
lekebi, romlebic maT did winaaRmdegobas gauw-
even, radgan maT adgilmdebareoba kargad ician
255
da qarTvelTa ricxobrivi upiratesobis miuxe-
davad verafers miaRweven, Cems soflamde moax -
loebasac ver SesZleben.
ibrahimi. keTili naibo, yovelive Sens naTqvams Tavads
gadavcem, exla ki neba miboZe gamogemSvidobo da
Cems gzas davadge, madlobeli var stumrad
miRebisaTvis.
naibi. kargad iyavi ibrahim da icode am saqmeze CemTan
mosuli aRar daginaxo (ibrahimi Tavs mdablad
ukravs naibs da oTaxidan gadis).
naibi. mustafa, modi aq saswrafod (oTaxSi naibis wvere-
biani msaxuri Semodis).
mustafa. gismenT batono.
naibi. wadi, Sekribe Cemi erTguli lekebi, sursaT-
sanovage da iaraRi ar moaklo. maT gadaeci Cemi
brZaneba, rom aq momavali yvela gzebi gadaketon
da yoveli ucxo saqarTvelodan gadmosuli
daakaon da me aq momgvaron.
mustafa. keTilo naibo, Tqveni brZaneba Sesrulebuli
iqneba (da igi gadis oTaxidan).
naibi. (mimarTavs Tavis cols, lelas). yovelive Seni
yuriT gaigone, xedav ras gviTvlis qarTveli
Tavadi, qeTo Cemi Svilia da damibruneo.
lela. yovelive gavige da netav ar gamego, es ra ubedure-
ba dagvatyda Tavs, gana aseTi ra davaSaveT, rom
ase gvsjis ufali. jer iyo da Svils ver veRir -
seT, Semdeg sxvisi bavSvi mogvivlina ufalma, ro -
me lic RviZli SviliviT SeviyvareT da uimisod
sicocxlec ar SegviZlia, axla qeTos Tavis namd -
vili mSoblebi gamouCnda, ra vqnaT, ra viRonoT,
romc davTanxmdeT da davabrunoT, qeTo Tanaxma
iqneba gana? mas xom aRar aRsovs Tavis warsuli,
igi mxolod awmyoTi cxovrobs, Cven Zalian uy -
var varT da amiT Zalzed bednieria.
256
naibi. marTali xar, Cven qeTo usazRvrod gviyvars da
masac Cvens gareSe sicocxle ver warmoudgenia,
Tavis namdvili mSoblebi srulad yavs daviwye-
buli da misTvis didi tanjva iqneba yovelive
amis gageba.
lela. borot adamianebs ra gamolevs am qveyanaze, advili
SesaZlebelia qeTos es ambavi vinmem yurSi Caaw -
veTos, mere ra wyalSi CavardeT?
naibi. vinc amas gabedavs, is sastikad daisjeba (am dros
oTaxSi qeTo Semodis).
qeTo. ras daRonebulxarT Cemo sayvarelo mSoblebo, gana
ra moxda amisTana?
lela. araferi ar moxda Svilo, magram icode Tu vinmem
rame arasasiamovno ambavi mogitana Cvenze, ar
daijero.
qeTo. ra ambavi unda momitanon deda?
lela. Svilo qeTo, Tu gaxsovs Seni bavSvobidan rame?
qeTo. deda ar dagimalav, me Cemi warsuli bundovnad
maxsovs, maSin patara viyavi, magram Cems mex sie -
rebaSi samudamod darCa warsulis tkivili,
rome lic Cems gatacebas exeba da albaT aras-
dros damaviwydeba, Tu rogor mZinare gamitaces
da gons rom movedi, erTi leki cxenzed amxe-
drebuli sadRac gamalebiT mimaqrolebda, bo -
los TqvenTan aRvmoCndi. me didxans vitanjebo-
di, radgan Cemi warsuli cxovreba mosvenebas ar
maZlevda, Tumca Tqvenma gulisxmierma da
keTilma damokidebulebam dadebiTad imoqmeda
Cemzed da mec swrafad daviviwye warsuli Tumca,
unda gamogitydeT yvelaze Znelad viRac qalis
mSvenier simReras ver Sevelie, romelic didxans
Camesmoda yurSi, da ai, am bolo dros mTlad
Sewy da, aRar mesmis da arc maRelvebs.
naibi. qeTo Svilo, raxan Sen Tavad axsene Seni warsuli da
257
gataceba mec ar dagimalav simarTles, radgan
azri aRara aqvs raimes damalvas, Sen CvenTan sul
patara mogiyvanes Cvens ojaxSi da vinc es
boroteba Caidina, man mec mwared momatyua, maT
miTxres, rom Sen ki ar mogitaces, aramed tyeSi
gipovnes upatronod dagdebuli. Cven davijereT
da RmerTisagan uSvilobiT Seracxulebma giSvi -
leT da didis siyvaruliT SegiyvareT, radgan
vifiqreT, rom gangebis nebas vasrulebdiT, mas
Semdeg amagsa da zrunvas ar gaklebdiT, magram ai
dadga dro, rodesac simarTle unda gaigo, Sen
qarTveli Tavadis qarTvelaZis Svili xar, ro -
mel mac dRes Cemis mezoblis piriT SemomiTvala,
rom qeTo Cemi Svilia, aTi wlis win lekebis mier
gatacebuli da damibruneo. me mas gadaveci,
Tavidan rom mcodnoda, Sen maTi gatacebuli
Svili iyavi, Cemi xeliT daubrunebdi, magram
didi dro gavida mas Semdeg da Cven RviZli
SviliviT SegiyvareT da Senc Cvendami RviZli
mSobliuri siyvaruli gagaCnia.
lela. Cemo Svilo, gulaxdilad gviTxari, Tu Sen gaqvs
sivaruli Seni namdvili mSoblebisa da survili
maTTan dabrunebisa, Cven Senis survili winaaRm -
deg ar wavalT da dagabrunebT Sens mSoblebTan,
Tumca unda giTxraT, Cemo Svilo, rom Cven uSe -
nod sicocxle aRara gvaqvs warmodgenili.
qeTo. Cemo deda da mama, Cemi mSoblebi Tqvena xarT da sxva
aravin, mec uTqvenod sicocxle ar SemiZlian,
Cemi warsuli me daviwyebas miveci, Tu me Tqvens
garda sxva mSoblebi myavda, verc ki warmomidge-
nia, da Tu marTlac, arseboben, me maT mimarT
araviTari grZnoba ar gamaCnia da tyuilad irje-
bian, me maTTan arasodes davbrundebi.
naibi. radgan SenSi Cemo Svilo eseTi siyvaruli davim -
258
saxureT, Cven yvelafers gavakeTebT imisaTvis,
rom Seni simyudrove da bedniereba aravin
daarR vios, da Tu ki vinme gabedavs amas, maT
saTanado pasuxs gavcemT (am dros lela midis
qeTosTan da gadaexveva).
lela. Cemo Zvirfaso Svilo, Senki genacvale Sena, Cven
veravin da veraferi dagvacilebs erTmaneTs.
qeTo. Cems dacilebas TqvenTan veravin SesZlebs (lela,
qeTo da naibi erTmaneTs exvevian). Cemi mSob -
liuri ena qarTuli ki ara, daRestnuria, me
lekis qaliSvili var da ara qarTvelisa. (ismis
karebze kakunis xma).
naibi. Semodi romeli xar? (oTaxSi naibis msaxuri mustafa
Semodis, mas grZeli ulvaSebi aqvs da Tavze fa -
faxi axuravs, is fafaxs momxdis da arelvebuli
ambobs).
mustafa. naibo, cudi ambavi unda Segatyobino.
naibi. iseTi ra moxda, ra ambavi unda Sematyobino?
mustafa. Cvens sofelTan axlos ramdenime xilabandiani
ucxo mamakaci SeamCnies Cvenma darajebma, magram
maT mimalva moaxerxes.
naibi (igi Zalzed aRelvdeba). rogor dauSviT maTi xeli-
dan gaSveba, saswrafod unda Sevkribo Seiara -
Rebuli razmi da mTeli midamo davzveroT, ro -
gor me is yaCaRebi xelSi unda Cavigdo, SesaZle -
belia isini Tavad zurabis gamogzavnilebic iyv-
nen, mustafa Sen aq darCebi da saxlidan fexi ar
gaadga, qeTos uyaraule, me ki unda wavide. (igi
karisken midis, am dros lela eubneba).
lela. mec wamoval, mezobel qalebs Sevxdebi da maTac
gavafrTxileb mosalodneli safrTxis Sesaxeb.
qeTo Svilo Sen nuraferze idardeb, me male
davbrundebi (col-qmari oTaxidan gadian. mus -
tafa karTan dajdeba xaliCaze, fexs fexze ga -
259
dai debs da Cibuxs gaabolebs, qeTo divanze
dajdeba da qsovas daiwyebs. cotaxnis Semdeg
kari drTxilad iReba da oTaxSi Cumad xilaban-
diani kaci Semodis, romelsac xelSi kombalis
msgavsi joxi uWiravs, dainaxavs ra mustafas
karTan mjdoms, mas mTelis ZaliT TavSi joxs
Cascxebs da iatakzed daretianebuls ugonod
gaagorebs, xmaurzed qeTo divanidan wamoxteba
da SeSinebuli Sehyvirebs mosuls.
qeTo. vin xar da aq ram mogiyvana? (mamakaci xilabands
gadaiZ robs Tavidan da qeTos winaSe misi mama,
Tavadi zurabi warsdgeba).
zurabi. gamarjoba Cemo Svilo (igi Tvalcremliani da
gakvirvebuli uyurebs Tavis qaliSvils, romel-
ic aTi weli ar unaxavs). rogor gazrdilxar Cemo
qeTo (qeTo gakvirvebuli da SeSinebuli uyurebs
ucxo mamakacs). ver micani Cemo Svilo, me xom
ubeduri mamaSeni var, romelmac am aTi wlis win
Seni Tavi dakarga, rom icode rogor mogvenatre,
dedaSens aTi weli Tvalzed cremli ar SeSrobia,
uSenobam Zalzed gagvtanja da welSi gagvwyvita,
dagvabera da gagvatiala, wamodi CvenTan iq, Sen
saxlSi — vaSlovanSi. yovelive ise dagvxvdeba,
rogorc Sens gatacebamde iyo, Cven Sens oTaxSi ara -
feri Segvicvlia (igi gakvirvebul qeTos mklavSi
xels waavlebs da gasasvlelisken waiyvans, am
dros qeTo xels gamostacebs mas da etyvis).
qeTo. gTxovT Tavi damaneboT, me Tqven ar gcnobT, Cemi
saxli aq aris da me arsad ar wamoval.
zurabi. qeTo Sen goneba dabinduli gaqvs, lekma naibma
yvelaferi gaakeTa imisaTvis, rom Sen Cven
dageviwyebine, magram Sen yovelive gagaxsendeba
roca dedas Sexvdebi, Cqara wamodi Svilo. (da igi
qeTos xelSi aitacebs, romelic yviris).
260
qeTo. miSveleT, miSveleT... (qeTos guli wauva, zurabs
xelSi ayvanili gayavs qeTo).
scena #4
s o f e l v a S l o v a n S i T a v a d z u r a b q a r T v e l a Z i s s a x l i .
oTaxSi zis misi meuRle magdana da qsoviT aris garTuli,
oTaxSi zurabi Semodis, xeli qeTos mklavzed uWiravs da
saxlSi Semoyavs, da magdanas eubneba.
zurabi. ai, magdan, mogiyvane Seni qeTo (sixarulisagan
aRfrTovanebuli magdana wamoxteba da Svilis -
ken gaeqaneba, mas xelebs gadaxvevs da mxurvaled
daukocnis loyebs, magram male simxiarule
mwux rad gadaeqceva, igi daacqerdeba Tavis
Svils saxeze da mis saxezed mwuxarebas amoikiT -
xavs).
magdana. Seni mSobeli deda var, Svilo, esec Seni RviZli
mamaa. ai, saxli (xeliT aniSnebs oTaxzed) sadac
Sen daibade.
zurabi. Svilo qeTo, ram dagaviwya Cveni Tavi, nuTu
marTla araferi gaxsovs? (qeTo yinuliviT civia
da qvasaviT ugrZnobi, maszed magdanas da zura-
bis sityvebi araviTar gavlenas ar axdens. igi
tirils iwyebs da arafers ambobs).
magdana. Svilo, aTi weli Sens dabrunebaze vocnebobdi da
Tvalzed cremli ar SemSrobia. am wuTs mouTmen -
lad velodi, rodesac Sen Segxvdebodi da kvlav
gulSi Cagikravdi da ai me ubeduri ras moves -
wari, Sen stiri da zed ar miyureb. ram dagaviwya
Seni mSobliuri saxli, Seni RviZli mSoblebi,
deda?!
qeTo (tiriliT eubneba magdanas). Tavi damanebeT, ra
gindaT Cemgan, araferi maxsovs. me daRestanSi
261
minda, Cemi saxli iq aris da Cemi mSoblebic iq
arian, me maTTan minda. (ismis karzed kakunis xma,
magdana kars arebs da oTaxSi Semodian qeTos
gamzr deli barbare da misi Svili, qeTos bavSvo -
bis megobari giorgi).
magdana. SemodiT Cemo barbare da giorgi, naxeT Cemi bed-
niereba da ubedurebac, Cemo qeTo damibrunda,
Cems sixaruls sazRvari ara aqvs, magram amave
dros, cremliT mevseba Tvali, radgan qeTo me -
tad Secvlilia, mas mSobeli deda da mSobliuri
enac ki dahviwynia. gaesaubreT, iqneb Tqven mainc
gicnoT.
barbare. es ra mesmis, es mSvenieri qaliSvili Cveni patara
qeToa? qeTo Zvirfaso, Sen genacvale, rom icode
rogor vitanjebodi uSenod, Sen xom Cemi
gazrdili xar, modi Cagexuto da gulSi Cagikra
(qeTosTan midis da mas gadaexveva da gulSi
Caikravs, magram qeTo ugrZnobia mis mimarT).
nuTu veRar mcnob Sens gamzrdel barbares, Cems
xelSi gaizarde Svilo, ramdeni Rame miTenebia
Sens movlaSi. (qeTo gakvirvebuli uyurebs da
xmas ar iRebs). aba am axalgazrdas Sexede (bar-
bare giorgisaken iSvers xels), is Seni bavSvobis
megobari giorgia, verc is icani gana?
giorgi. qeTo Semomxede, me giorgi var, gaxsovs erTad
rom vTamaSobdiT pataraobisas damalobanas, Sen
erTxel xis fuRuroSi daimale da me verafriT
gipovne, mere rogorc iqna gamoCndi, me ki Sens
ZebnaSi mTeli tye moviare, Seni Zebna merec ar
momiSlia, rac am aTi wlis win gagitaces, magram
Sens kvals maSinac versad mivageni da ai, saocre-
ba Sen isev Sens saxlSi xar!
qeTo. giorgi? ara, egeTi aravin maxsov, iq daRestanSi me
Cemi megobrebi davtove, romlebic yvela kargad
262
maxsvs da menatrebian kidec, magram Sen ar
maxsovxar.
magdana. Svilo qeTo, Sens molodinSi rom viyav da SenTan
Sexvedrazed vocnebobdi, xSirad Tvalwin war-
momidgeboda Tu rogori unda yofiliyavi da
Seni asakis gogos kvalobaze qarTuli tanisa -
mosi Segikere, wamodi Cagacva (igi qeTos gaiyvans
oTaxidan, male isini brundebian (magdana eubneba
mas) modi qeTo sarkeSi Caixede (qeTo sarkesTan
miyavs) naxe rogor gixdeba es tanisamosi, Svilo,
rogor vgevarT erTmaneTs me xom deda var Seni
nuTu axlac ver micani?
qeTo. (tiris da Tan axsendeba qarTuli, damtvreuli
qarTuliT eubneba magdanas) vera, vera gcnob, es
kaba me ar mixdeba, Cemi lekuri tanisamosi mir -
Cevnia (magdana tiriliT midis oTaxis kuTxeSi,
iRebs xelSi qeTos akvans)
magdana. ai, Svilo Seni akvani, romelSic gaizarde, xolo
rodesac garwevdi iavnanas gimRerodi Svilo, ai
momismine iqneba am Cemma gulis siRrmidan amo-
sulma tkbilma iavnanam gagilRos gayinuli gu -
li da gagaxsenos Seni sacodavi mSobeli deda.
(magdana iwyebs simReras iavnanas, simReris dros
qeTo divanze dajdeba da yuradRebiT usmens dedis
tkbil simReras, Semdeg fexze adgeba da mas TiT -
qos raRac gaaxsendeba, simRera maszed Zlier
zegavlenas axdens da Tavis warsuls ax se nebs,
igi dedisken garbis, mas moexveva da wamoi Zaxebs).
qeTo. deda!.. Cemo deda (ise wamoiZaxebs, TiTqos saxlis
kedlebi SeiZra. yvelas cremlebi mosdiT, deda-
Svili erTmaneTs gadaexveva).
magdana. qeTo, Cemo Svilo, gaixsene rogorc iqna iavnana,
ramac gagaxsena Seni sabralo deda.
qeTo. Cemo mama (da igi garbis da zurabis gadaexveva,
263
Semdeg barbares da giorgis). am simReram yove-
live gamaxsena, Tvalwin damidga miviwyebuli
warsuli. Cemo Zvirfasebo, diax, aRvidgine, es
xom Cemi akvania, es ki Cemi saTamaSoebi (qeTo
akvansa da maszed dakidul saTamaSoebs efereba).
giorgi. me ki Seni bavSvobis megobari var, mudam mjeroda,
rom vipovidi Cems siyrmis megobars da Cven exla
veraviTari Zala veRar dagvacilebs Cemo qeTo.
qeTo. mec suyvela miyvarxarT, Cemo Zvirfasebo, magram
Cemi geri mSoblebic minda movikiTxo, imaTi siy-
varulic gamaCnia, vici Zalian Sewuxebulebi
iqnebian Cemi gauCinarebiT, deda, genacvale, ar
SeiZleba rom daRestanSi visimes piriT mokiTxva
SeuTvalo Cems ger mSoblebs? (magdana uceb
SekrTeba). fiqri nu gaqvs, deda! (alersiT eubne-
ba qeTo) Sen da mamaCemi miyvarxarT rogorc
RviZli mSoblebi, imaT ki pativsa vcem, rogorc
Cems moamageT da Cems aRmzrdelebs. isini rom ar
yofiliyvnen, vin icis, vis xelSi Cavardebodi.
magdana. ra Tqma unda Svilo, urigo ar iqneba maTTan Seni
mokiTxvis gadacema.
zurabi. mokiTxvas SeuTvliT naibs da mis cols sagange-
bod gagzavnili kacebis piriT da ZRvensac
gaugzavniT.
magdana. qeTo Svilo, gatyob Zlier ginda naxo Seni dedo-
bil-mamobili, ici, Cemo kargo, ra azri momivi-
da? axla rTveli axlovdeba, daRestanSi venaxe-
bi ar aris da rTveli iq ar ician, modi, rTvelSi
moviwvioT Seni dedobil-mamobili da vasiamov -
noT, sikeTes gadaxda unda.
qeTo. madlobT deda (magdanas gadaexveva).
zurabi. kargi azria, axlave gavagzavni kacebs naibTan da
mis colTan maT mosapatiJeblad rTvelSi.
264
scena #5
Tavad zurab qarTvelaZis saxli, divani, ori savarZeli,
maT win patara magida. divnis SuaSi zian qeTo da giorgi, maT
marjvniv magdana, marcxvniT barbare. magidaze Rvinis doqi
da Tasebi awyvia. oTaxSi Semodis Tavadi zurabi, ro mel sac
mohyvebian leki naibi da misi coli lela, yvelani fex zed
wamodgebian da Zvirfas stumrebs stumrebs egebebian.
zurabi. mobrZandiT batonebo, ai Cveni qeToc (da igi xe -
liT qeTosken miuTiTebs, romelsac qarTuli
tansacmeli acvia. qeTo sixaruliT egebeba Tavis
yofil mSoblebs, isini erTmaneTs exvevian da
cremls Rvrian, mere motrialdeba lela da mag-
danas gadaexveva).
zurabi. Cemo naibo da lela, dRes Cems saxlSi bednierebis
dRe aris. Cvenma qeTom da giorgim dRes jvari
daiweres, modiT Cveni axalgazrdebi davlocoT,
am axalgazrdebis bednierebaSi Tqvenc migiZR -
viT wvlili, Tqven rom ar yofiliyaviT vin icis,
rogor warimarTeboda Cemi Svilis bed-iRbali.
naibi. Cemo qeTo, Cven yvelaferi gavakeTeT imisaTvis, rom
Sen ar mogkleboda mSobliuri siTbo da alersi,
magram vxedav RviZli mSoblebis siTbo da siy-
varuli sul sxvaa. Cven moxarebulebi varT Seni
bednie rebiT da amave dros guldawyvetilic
varT, rom CvenTan aRar xar.
lela. Cemi qeTo, rom icode rogor vdardobT uSenobas,
Cvenma cxovrebam TiTqos azri dakarga, magram Zal -
zed gamexarda, rom Sen mSobliur ojaxSi aR moCn -
di isev da ara sxvagan. Cven vecadeT yvelaferi
gveRona imisaTvis, raTa Sen obloba ar gegrZno,
siTbo da siyveruli ar mogviklia Sen Tvis, magram
vatyob mSobliuri dedis siyvaruli sul sxvaa.
265
magdana. Tqven ver warmoidgenT Tu ra Znelad ixsenebda
qeTo Tavis warsuls. Cemi simRera iavnana rom
ara, albaT Cemi qeTo veRarasodes gamixsenebda.
lela. gana egeTi ra simRera umRere Sens Svils, rom ase
Zalian imoqmeda maszed, simRera mec mimReria
qeTosTvis, magram mSobliur enazed Sesru le -
buli simRera sul sxva aris albaT?
magdana. diax, iavnanam didi ram gaakeTa, man Svili damibruna.
lela. gana iavnanam ra hqmna eseTi? iqneba gvimReroT mag-
dana eg simRera?
magdana. ratomac ara! (zurabi qnars moimarjvebs da isic
ayveba. mReris yvela da maT Soris qeToc.
simRera rom damTavrdeba lela ambobs).
lela. marTlac Zalian kargi simReraa, mec davrwmundi,
rom iavnana, es zRapruli qarTuli simRera aris,
romelsac saswauli moaxdina da qeTo Tavis
RviZl mSoblebs daubruna.
zurabi. modiT megobrebo qeTo davlocoT Tavis momaval
meuRlesTan erTad, usurvoT bedniereba, rom
amaT cxovrebaSi yovelTvis swamdeT sikeTis da
saswaulmoqmed mSobliuri iavnanasi.
naibi. gaumarjos axalgazrdebs (igi dgeba fexze, midis da
gadaexveva qeTos da giorgis). Tqven genacvaleT
Tqvena, Cemo Svilebo, Tqveni megobroba da
siyveruli sawindari yofiliyos qarTveli da
leki xalxis siyvarulisa da megobrobisa, mSvi -
do bas gaumarjos Cven xalxs Soris. (qeTo da
gior gi SuaSi dgebian, maT gverdze amoudgebian
magdana, zurabi, naibi, lela da barbare. magdana
iwyebs saswaulmoqmed simReras iavnanas.
piesis dasasruli
266
vin aris damnaSave?
piesa or moqmedebad
moqmedi pirebi
daTo _ mTavari moqmedi piri
lia da gia _ daTos megobrebi
levani _ qurdi
kaxeli mixo
afTari_ yofili samxedro piri
moqmedebis dro 1990-1995 wlebi
268
pirveli moqmedeba
scena #1
cixis sakanSi xuTi kaci zis.
qurdi. Zalian cxela, neta ra aris saWiro, rom adamiani
gag ril des? ha, ras ityvi mixo, Se kaxelo viro
Sena, amoiRe xma.
patimari mixo. ra aris saWiro da xis qveS miyudebuli
grili viri.
qurdi. Se marTla viro, kaxuri civi Rvino mainc geTqva ha.
mixo. rom meTqva mainc ar gaCndeboda da tyuilad rad
unda meTqva.
qurdi. maS viri rom Tqvi aq vinme aris viri Tu ra?
mixo. viri pirdapiri gagebiT ara, magram bevri adamiani
virsa hgavs.
qurdi. ai magaliTad vin hgavs aq virs?
mixo. vin da ai es ymawvili (da miuTiTa iqve guldaRma
mwol ymawvil axalgazrda kacze, romelsac eZina
Tu gamwarebuli fiqrs miscemoda, aravin uwyo-
da). ai, guSin rac moiyvanes, mas Semdeg ese gdia,
ukanali CvenTvis mouSveria da xmasac ar iRebs,
maS viria aba ra aris, xoda eseT kacs virulad
unda moeqce (miuaxdlovdeba mwoliares da
ukanalze xels dakravs). Sen, ei, xma amoiRe da
gadmotrialdi, Torem, ai, kaxeTSi darCenili Ce -
mi viriviT gixmar da mere naxe Seni bRavili (ymaw -
vili kaci sawolidan giJiviT fexze wamoiWreba
da mixos erT lazaTianad muSts ybaSi uTavazebs,
romelic ukan gadavardeba da Tavis mwoliar amx-
anagebs zed daenarcxeba, igi Zlivs wamodgeba.
fexze adgeba misi ori amxa nagic, axalgazrda
kacs mtrul mzeras esvrian da mis sacemrad gai -
weven, magram axalgazrda kacis Zlieri dartyme -
269
bis Sedegad, isini daretianebulebi qurdis fe -
xebTan aRmoCndebian).
mixo. naxe ra gviyo am Rlapma aman, udanaSaulo adamianebi
aseT dReSi Cagvyara, xma amoiRe kaco, qurdi ara
xar, samarTali aRar aris maS ar unda davsajoT
es bemurazi esa.
qurdi (arxeinad wamowolilia loginze, iRimeba, Tan si -
garets abolebs). ki magram ratom unda daisajos,
igi xom mxolod Tavs icavda Tqvengan.
mixo. ki, magram man pirvelma gamartya.
qurdi. imitom gagartya, rom Rirsi iyavi, Sen ar iyavi, rom
Seni viriviT gaupatiureba moundome, manac kar gi
wixli giTavaza. yvelaferi samarTlianad moxda.
magram erT rameSi ki Secda es axalgazrda kaci.
mixo. xo, namdvilad, Secda.
qurdi. Sen gaCumdi, roca me vlaparakob.
axalgazrda kaci. Sevcdi? raSi Sevcdi?
qurdi. imaSi Secdi, rom qurds Tavze ar unda gadaaxte da
sanam rames moimoqmedeb unda damekiTxo, Torem
egre rom cixeSi yovel sityvaze yvelam yvelas
angariSi gausworos didi anarqia Seiqmneba, me ki
anarqisti ara var da wesrigi miyvars.
cixeSi Sen pirvelad moxvdi da isic vici ris -
Tvis, mec Sens adgilze ise moviqceodi da bavS -
vian qals gamove qomagebodi, gemze, rogorc es
Sen gaakeTe da aq moxvdi. am oTx kedels ki Tavisi
wesebi aqvs da Senc unda dae morCilo maT. es Sen
yazarma ar gegonos.
daTo. RmerTis aTi mcnebis garda me arafers ar vcnob.
sxva yoveli wesebi da kanonebi adamianebis mogo-
nilia, da rodesac aRar awyobT, maSinve cvlian
Ta vianT sasar gebloT, RmerTisa ki ucvleli da
ukvdavia, ise rom Sen Cemi moZRvari ver gaxdebi,
rac ar unda melaparako.
270
qurdi. maS iloce, ymawvilo da vnaxavT aq vin dagexmareba,
me Sen gaswavli Wkuas (qurdma tans zemoT gaiZro
tansacmeli da Tavis dakunTuli da tatuirebu-
li moxatuli tani gamoaCina).
mixo. midi levanjan, aCvene seiri mag lawiraks, magas, ro -
gor unda qurdebis pativiscema. (am dros ci xis
saknis kari gaiReba da zedamxedveli daiZa xebs)
zedamxedveli. daTo ugrexeliZe swrafad dakiTxvaze.
mixo. vax, es ra bedi hqonia am bemurazs amas, ras gadarCa.
daTo. es kidev sakiTxavia, vin gadarCa, me Tu Tqven (dgeba
da saknidan gadis.
scena #2
dro gadis, axalgazrda kaci da qurdi damegobrdnen. arc
Tu ise didi cixis sakans maRla mxolod erTi patara fan-
jara aqvs, romelSic moCans ialqniani gemiviT mocurave
Rrubeli, mzis sxivebSi sxvadasxva ferad mocimcime. sakanSi
oTxi sawolia. erT sawolze wver moS vebul kacs mkvdariviT
sZinavs. fanjris qveS patara xis magidaze Savi puris naWeri,
xaxvi, ara yi da sigareti devs. magidas daTo da qurdi le -
vani usxedan, arays svamen da sigarets aboleben.
qurdi. daTo, CvenSi darCes da ai ukve mesame Tve iwureba
Seni mosvlis Semdeg da arc Sen da, arc me erT -
maneTis araferi viciT, modi erTmaneTs guli
gadavuSaloT, vxedav raRac boRma gaxrCobs, me
Cemsas getyvi, Sen Seni miTxari, iqneb saqmiT Tu
ara, sityviT mainc davexmaroT erTmaneTs.
qurdi (arays asxams, jer daTos WiqaSi daasxa, Semdeg
Tavisi Wiqa Seivso, sigareti amoiRo kolofidan,
pirSi Caido, moukida da napasi daartya, Semdeg
Wiqas iRebs da sadRegrZelos ambobs). modi, am
WiqiT, Cemo daTo, yvela gaWirvebul adamians
271
gaumarjos am qveyanaze. (Wiqa bolomde gamocala
da magidaze dado da gaagrZela) me erTi
uTvistomo kaci var, arc ki vici, vina var, saidan
var da ra gvaris. Cems mSoblebs me quCaSi davug-
divar, upatronod, Semdeg erT uSvilo martox-
ela dedakacs vupovnivar da saxlSi wauyvanivar.
gaWirvebuli iyo is dedakaci, romelic dRe da
Rame Sromasa da lukmapuris SovnaSi iyo. yove-
lives CemTvis cdilobda da mec SeZlebisdag va -
rad araferi maklda. ase gamzarda 13 wlamde.
erTxelac Rame misi kvnesa Semomesma da gameR -
viZa, mis sawols mivuaxlovdi, davxede da lamis
guli SemiRonda, Cemi dedinacvali suls Rafav -
da. igi samoc wels gadacilebuli dedakaci iqne-
boda da sakmaod avadmyofic gaxldaT. daminaxa
Tu ara xeliT maniSna, rom masTan mivsuliyavi, me
mis sawolze Camovjeqi. Svilo, miTxra misuste-
buli xmiT, Cemi aRsasrulis droc movida, ver
movaswari Seni fexze dayeneba, magram cxovre-
bisa nu SegeSindeba, Svilo, me SenTvis werili
maqvs gamzadebuli, Cemi sikvdilis Semdeg, Cems
ZmasTan waxval rostovSi da is gipatronebs. Cemi
damarxvis fuli, ai, im ujraSi devs da Zvel kar-
adis ujrisaken gaiSvira xeli. erTi Txovna maqvs
SenTan, man xeliT Cemi xeli moZebna da odnav
momiWira da xmis kankaliT miTxra, rac ar unda
moxdes da rogorc ar unda gagiWirdes, sityva
momeci, rom arasodes iqurdeb, Semisruleb am
ukanasknel Txovnas? cremlmoreulma mkiTxa da
TvalebSi Semomacqerda. me saSinlad Semecoda is
sacodavi dedakaci da momakvdavs piroba miveci,
rom arasodes viqurdebdi.
dasaflavebis meore dRes rostovSi biZaCemTan
wasasvlelad movemzade. dedinacvlis dazogili
272
fulis darCenili nawili aviRe, erT Zvel
CanTaSi Cemi nivTebi Cavalage, jibeSi winaswar
nayidi bileTi movsinje, Semdeg karebi Cavkete
da Tbilisis erT Zvel quCas gavuyevi. saRamo
xani iyo, quCis bolos Cemze ufro mozrdili
biWebi sigarets eweodnen, maT rom gavuswordi,
erT-erTma, romelsac Tvalebi planisagan ga -
wiT lebuli da dasiebuli qonda, mkiTxa: ei, Sen,
saiT gagiwevia? me stumrad mivdivar. stumrad?
maS ufulod ar waxvidodi stumrad, am sityvebis
Semdeg, isini momcvivdnen da cema damiwyes. ra
Tqma unda, fulic wamarTves, es dedis fulia,
misi danazogi damibruneT, tiriliT SevZaxe me.
rao, Se nabiWvaro, ar ici, rom Sen ayvanili mawan-
wala xar, momaZaxa isev im biWma da gametebiT
damiwyo cema. Semdeg dana amoiRo da momiqnia. me
davikuze, man Tavi ver Seimagra daeca Tavis
danaze da sasikvdilod daiWra. amis danaxvaze
misi Tanatolebi gaiqcnen da me marto aRmovCndi
momakvdavTan. am viTarebaSi miliciac damadga
Tavze da mkvlelobisTvis udanaSaulo bavSvs
cixe amkides. mas Semdeg cixe Cemi saxlia, xolo
qurdoba Cemi profesia. ai ase avusrule fici
Cems dedinacvals.
daTo. guli damwva Senma naambobma, dasanania, rom Seni
cxovreba ase aewyo. me, Sengan gansxvavebiT, vici
vinca var, da visi gvarisa var, saidan movdivar,
oRond, ar vici, saiT mivdivar. erT dros kargi
ojaxi mqonda, ded-mama myavda, meuRle da Cemi
Svili _ giorgi, yvelani erTad erT did da la -
maz saxlSi vcxovrobdiT. yovelive gaqra
nisliviT, sizmariviT, amJamad araferi da aRa -
ravin gamaCnia. borotma adamianebma yvelaferi
wamarTves. (daTo sigarets iRebs, asanTs ukidebs
273
da agrZelebs) yovelive iqidan daiwyo, rodesac
moxalised afxazeTis omSi wavedi, miuxedavad
mSoblebisa da meuRlis mudarisa; brZolebis
dros sikvdils bevrjer Cavxede TvalebSi,
magram brZolis veli ar mivatove Cemi miwa-wylis
siyvaruliT. SemdgomSi molaparakebis Sedegad
TiTqos orive mxarem Sewyvita brZolebi. nawi li
ltolvilebisa soxums daubrunda da Cemi
meuRle da erTi wlis giorgic Cems sanaxavad
CemTvis moulodnelad soxumSi Camovidnen. Cems
sixaruls sazRvari ara hqonda, magram maTi ukan
dabruneba mindoda, radgan afxazebis mSvidobis
araferi mwamda, Cemi eWvebi gamarTlda da male
soxumis dabombva kvlav gagrZelda da mec
vCqarobdi col-Svilis swrafad gamoSvebas ukan.
erT-erT manqanaSi Cavsvi isini da is iyo unda
daZruliyvnen, rom mtris naRmma manqana aafeTqa
da col-Svili Cems Tvalwin xanZarmokidebul
manqanaSi gamomewva cocxlad. amis Semdeg Cem -
Tvis cxovrebam azri dakarga. brZolebi ganaxl-
da da me mudam mowinave xazze sikvdils veZebdi,
magram es wyeuli tyvia ratomRac me ar mekarebo-
da, Cems gverdiT myofT ki daundoblad celavda.
bevri Rirseuli axalgazrda ibrZoda am omSi,
magram bevri naZiralac iyo Semoparuli, rom-
lebsac mxolod gamdidrebis survili amoZra -
veb daT. aseTi iyo Cemi oceulis ufrosic. rode-
sac Cven mtris mier dakavebul dasaxlebul
midamos, sofels an qalaqs gavaTavisuflebdiT,
is Tavis damqaSebTan erTad Zarcvavda yvelas da
yvelafers, ganurCevlad erovnebisa, cocxlisa,
mkvdrisa da daWrilisa. amis Sedegad Cven xSirad
mogvdioda kamaTi. bolos soxumidan zRviT vi -
xev diT ukan, Cven gankargulebaSi mcire zomis
274
samxedro gemi iyo, romelic raRac spec-daniS -
nulebis tvirTiT iyo savse da Cemi ufrosi zed-
mets aravis uSvebda iq, mteri axlos iyo da
zarbaznebis saSualebiT sanapiro zols naRmebs
uSenda. napirze ki qalebi da bavSvebi rCebodnen,
romlebmac maSvel gemebze asvla ver moaswres.
me vTxove Cems ufross ramdenime bavSviani qali
aeyvana gemze, razec man kategoriuli uari
miTxra. me mas ar davemorCile da, mis daukiT -
xavad, farulad erTi bavSviani qali aviyvane da
qvemoT triumSi raRac SefuTul nivTebTan
davmale. gemi daiZra da Cven Sua zRvaSi gavediT,
me qvemoT Cavedi da bavSvian qals saWmeli da sas-
meli wyali Cavutane, maT madianad miirTves
saWmeli. me ki maT Tvals ar vacilebdi. erTi wu -
TiT warmovidgine, rom es Cemi col-Svili iyo da
maTi cqeriT vtkbebodi. Semdeg uneblieT mzera
raRac SefuTul sagnebze gadavitane da erTma
azrma gamielva. saintereso iyo, ra sagangebo tvir -
Ti iyo aseTi, rom adamianis sicocxleze me tad
fasobda. erT Sekrul tomaras movxseni piri da
Tvals ar davujere, igi piramdis iyo savse sxva -
da sxva Zvirfasi nivTebiT, ras ar naxavdi aq. oq -
ros beWdebs, sayureebs, vercxlis Tasebs, Zvir -
fasi WurWliT da sxva aseTi tvirTiT gatenili
iyo mTeli gemis qveda saloni. axla ki cxadi iyo
CemTvis ra specdaniSnulebis tvirTic iyo samxe-
dro gemze, magram im wuTSi raimes qmedebas azri
ar qonda, radgan gemi yaCaRTa brboTi iyo gate-
nili, romlebsac afxazeTSi naZarcvi qoneba Tbi -
lisSi an TavianT saxlebSi mihqondaT. me gadavw y -
vite baTumSi Casvlis Semdeg gamerkvia yve-
laferi da maTTan angariSi gamesworebina. na -
pirs mivuax lov diT Tu ara Sevecade bavSviani
275
qali usafr T xod da SeumCnevlad Camomeyvana
napirze, magram samwuxarod es ver movaxerxe.
samalavidan gamo viyvane Tu ara ufrosi da misi
damqaSebi damadgnen Tavze da uSveri sityvebiT
gamomlanZRes, samxedro disciplinis darRve vi -
saTvis samxedro tribunaliT damemuqrnen, me
sisxlma yelSi amomasxa. metis moTmena aRar Se -
meZ lo da ufross pirSi mivaxale, rom igi meomari
ki ara yaCaRi iyo. amis dasturi ki gemze datvir -
Tuli naZarcvi qoneba iyo. mas feri ecvala, mixv-
da rom gamoWe rili myavda da Seecada aseTi mow -
misagan ganTa vi suf lebuliyo. man iaraRi amoiRo
da srola damipira, magram me mas davaswari da si -
cocx les gamovasalme. me gamasamarT les da dam -
na Saved mcnes, araferma gaWra. Cems wina aRm deg
oci mowme iyo. sasamarTlom aTi weli momisaja. ase
aR mov Cn di aq, Sens gverdiT. rac Seexeba Cems
mSoblebs, maT Cems Semyures didxans ar ucocx -
liaT, jer mama gardamecvala, xolo Sem deg dedis
gulmac ver gauZlo Cems sacodaobas da isic mamas
male miyva. ise rom axlobeli aRaravin myavs.
qurdi. jigari Camwva Senma naambobma, ise ki didi naZirala
CagiZaRlebia, baraqala Sens vaJkacobas.
qurdi. ra bedi ewia daTo im gems da masze datvirTul sim-
didres?
daTo. warmodgena ara maqvs.
qurdi. ra samwuxaroa, rom warmodgena ara gaqvs. iqneba
warmoidgino da gaixseno vinme, vinc gemis da misi
ganZis avanCavani icodes.
daTo. SeiZleba kidec gavixseno vinme, vinc icis, zogi ram
am ambis Sesaxeb, magram mere ra, gana cixidan
raimes gakeTeba SeiZleba?
qurdi. SeiZleba da mere rogor, cixidan cixeSi Cemi gana -
CeniT gana kaci ar mouklavT Tu ra, meti ra ginda
Se dalocvilo. Sen oRond kargad gaixsene yve-
276
laferi da icode im ganZs da simdidres yelSi
amovaden im naZiralebs.
daTo. Sevecdebi.
qurdi. (dro gadis) daTo, marTla ra udanaSaulod ixdi
sasjels, xolo Seni yofili meomari megobrebi
na Zarcvi ganZiT dros atareben, gana es samar Talia.
daTo. mere me ra SemiZlian gavakeTo?
qurdi. bevri ram, upirveles yovlisa Sen cixidan unda
gaTavisuflde.
daTo. ra azri aqvs Cems gaTavisuflebas an Cems si -
cocxles, me xom am qveynad aRaravin myavs.
qurdi. vici gulgatexili xar, magram Sen unda aRsdge
ferflidan da Sen gamaubedurebels samagiero
gadauxado. ai, maSin aqvs sicocxles azri, rom sa -
marTalma puri Wamos, xolo boroteba daiTr gunos.
daTo. romel borotebaze melaparakebi, gana qurdebi
mama-abramis batknebi arian da boroteba maTTvis
ucxo xilia?
qurdi. gaaCnia, ra SemTxvevaSi, mdidars arTmev, Raribs
aZlev, gana es qurdobaa, mTeli Cemi cxovreba
avkacobiT gamdidrebul naZiralebs vparavdi da
ubralo alal-gulis xalxs vurigebdi da keTil
saqmeebSi vxarjavdi, gana es borotebaa, piriqiT,
es RvTis madliT samarTlianic ki aris.
daTo. es mxolod fuWi laparakia, Cven aqedan arafris
gakeTeba ar SegviZlia.
qurdi. mere vin geubneba, rom aqedan gavakeToT saqme.
aqedan Cven unda gaviqceT daTo. magram sanam
gaviqceviT, modi Cveni moqmedebis gegmac gaviaz -
roT. ar dagimalav da gulaxdilad getyvi, rom
didi xania erTi saqmisTvis vemzadebi. es aravis -
Tvis gamimxelia, magram Sen getyvi, radgan Rir -
seu li kaci Canxar da darwmunebuli var, gverdSi
amomidgebi. ratomRac mjera Seni da mxolod Sen
gendobi, sxvas aravis. cxovrebaSi Wirgamovlili,
277
gamocdili meomari kaci xar, Cven erTad qveyanas
gadavatrialebT.
daTo. romel gadatrialebaze melaparakebi, Zmao, revo -
lucia xom ar ginda moaxdino?
qurdi. revolucia movaxdino lenini ki ara var, dalocvi-
lo, me qurdi var, magram proletariatis bela -
debisagan gansxvavebiT, me namusis qudi maxuravs
Tavze: Tavis droze isini qurdobdnen, bankebsac
Zarcvavdnen, magram naqurdali sad mihqondaT
aravin uwyis, Cveni risxva patiosani adamianebis
Zarcvis gziT gamdidrebuli naZiralebis wina -
aRm deg aris mimarTuli, xolo mopovebul sim-
didres Cven patiosan biznesSi CavdebT da xalxis
sasargeblod gamoviyenebT.
ai, sia (qurdi jibidan oTxad dakecil qaRalds
iRebs da daTos aCvenebs). ai, xedav amas, aq, am
siaSi arian zustad egeTi adamianebi, romlebic
saqarTveloSi cxovroben, maT sxvadasxva dros
sxvadasxva saSualebebiT adamianTa sisxlis wo -
vis gziT didi qoneba daagroves, jer kidev komu-
nistebis dros, amJamad ki naZarcvi qoneba sxva -
dasxva saqmeebSi da bankebSi Cades, xolo TavianT
Tavs patiosan biznesmenebs uwodeben. RmerTis
daxmarebiT me maT qonebis konfiskacias movax-
den da ufro saWiro saqmisaTvis gamoviyeneb.
daTo. magaliTad, raSi moixmar?
qurdi. magaliTad, iseT upatrono bavSvebs movaxmar,
rogoric erT dros me viyavi.
daTo. eg SeuZlebelia.
qurdi. es SesaZlebelia. am sias Seni ojaxis damaqce ve -
lebic miemateba.
daTo. vin gyavs mxedvelobaSi?
qurdi. vinc es saSineli da uazro omi wamoiwyo simdidris
dasagroveblad da romelsac Seni colSvili
278
Seewira, es simdidre naZiralebis xelSi aRmoCn -
da. maT Soris aris yofili Seni meomrebi.
daTo. (TiTqos ucbad Secba da goneba gaunaTda) marTali
xar (miugo man). exla ki mivxvdi yovelives, Su -
ris ZiebisaTvis Rirs cxovreba. sisxli sisxlis
wil, me maT pasuxs yvelaferze vagebineb, gmad-
lob Zmao, rom gonebidan bindi Camomacile. ai,
Cemi xeli (da igi qurds xels gauwvdis), es xeli
arasodes giRalatebs. (am sityvebiT isini erT -
maneTs gadaexvivnen).
qurdi. maS dros nu davkargavT, sakanSi orni varT, male
saWmels mogvitanen, me ise gavakeTeb, rom mcvels
sakans gavaRebineb. igi mosyidulia da sakanSi
Semovityueb, Cven cru Tavdasxmas gaviTamaSebT.
mcvels SevboWavT, Sen mis tansacmels Caicvam, me
ki maqvs amisaTvis Sesaferisi tansacmeli. (daTo
da qurdi Cxubs atexen, Cxubze mcveli Semova,
isini mas daatyveveben da xel-fexs gaukraven.
daTo gadaicvams mcvelis tansacmels, xolo
qurdi winaswar momzadebul eqimis TeTr xalaTs
gadaicvmevs, orive cixidan garbis. am dros maT
sxva mcveli dainaxavs da gaqceulebs iaraRs
esvris. qurdi sasikvdilod daiWreba. daTo mas
Tavzed daadgeba da mis wayvanas cdilobs, magram
qurdi mas uars eubneba).
qurdi. Cemi saqme Savad aris, Zmao. Sen wadi, marto gaiqeci,
Tavs uSvele, ager sia Tan waiRe da yvelas sam-
agiero gadauxade, Cems magivradac gadauxade. me
vkvdebi, Semomfice, rom Cvens dawyebul saqmes
bolomde miiyvan da mters ar gaaxareb.
daTo. vficav, levan am saqmes bolomde miviyvan, rac ar
unda damijdes (ucbad srolis xma ismis, mcveli
daTosken morbis, daTo momakvdavs miatovebs da
cixidan garbis).
pirveli moqmedebis dasasruli.
279
meore moqmedeba
scena #3
r e s t o r a n i T b i l i s S i , r o m e l i c m t k v a r s g a d a h y u r e b s .
restoranSi ukravs Tanamedrove musika, scenaze naxevrad
SiSveli gogoebi cekvaven, saRamo xania, restoranSi bevri
x a l x i i r e v a . d a T o z i s r e s t o r n i s b o l o S i m a g i d a s T a n ,
W i q i T S a m p a n i u r s m i i r T m e v s d a T a n s i g a r e t s a b o l e b s .
restoranSi axalgazrda asakis mamakaci Semovida, saxeze
naiarevi atyvia. igi daTos magidisaken midis, miesalmeba
da gverdze daujdeba.
daTo. rogor aris saqmeebi gia, naxe vinc unda genaxa?
gia. diax vnaxe, ver warmoidgen eg Rori rogor aris
gasuqebuli, afxazeTSi naZarcvi qoneba sxva -
dasx va saqmeebSi aqvs dabandebuli, maT Soris
yvelaze Semosavliani navTobia, agreTve spir-
tiani sasmelebis da sigaretis maRaziebis qseli
aqvs sxvadasxva qalaqebSi. Zlivs micno da dacvas
neba darTo axlo mivsuliyavi, sul xuTi wuTi
damiTmo, mere mxarze xeli damkra, kargi biWi
xaro, magram SenTvis exla ar mcaliao. saswra fod
damemSvidoba, ise iqceoda, TiTqos me mqono da
misi vali, mag naZiralas daaviwyda, rom sikvdils
gadavarCine, daWrili mxrebiT brZolis velidan
gamoviyvane.
daTo. aba ra gegona, Tan gadagyveboda? samsaxurze ra giTxra?
gia. Seni Sesaferisi samuSao ara maqvso, mgoni raRac iynosa.
daTo. kargi iyo masTan samsaxuri dagewyo, yvelafers
dawvrilebiT SevityobdiT. CvenTvis mTavaria
gavigoT sad inaxavs fuls.
gia. mis dacvaSi Cemi Zveli megobari nugzari davinaxe,
SeiZ leba misi saSualebiT zogierTi ramis gageba.
280
daTo. oRond frTxilad, araferi iynosos.
gia. dResve Sevxvdebi, saxlSi mival da movikiTxav. axla ki
SenTvis sasiamovno siurprizi maqvs, cota xani
damelode da axlave Seityob (igi gadis restor -
ni dan).
daTo. (jibidan iRebs gacveTil qaRalds. Slis, dascqeris
da TavisTvis fiqrobs) bevri naZirala aris am
siaSi, SeiZleba yvelas ver gavwvde da verc move-
rio, magram zogierTs ki movugrex kisers. (man
qurdi levanis mier gadmocemul sias Tvali
gadaavlo. am fiqrebSi iyo, rodesac viRac qalis
misalmebis xma gaigo, `gamarjoba daTo~. daTos
magidas erTi axalgazrda, simpaTiuri qali
miuaxlovda giasTan erTad, daTo fiqrebidan
gamoerkva, zeviT aixeda da saxe gaebadra) lia,
genacvale aq ram mogiyvana?
gia. ai, xom giTxari, siurprizi aucileblad gagaxarebs
meTqi (orive daTos magidas miusxdeba).
lia. gavige Seni ambavi da minda am saqmeSi gverdze amo -
gidge. isev erTad vibrZoloT usamarTlobis da
Zaladobis winaaRmdeg.
daTo. amjerad, lia, brZola ufro sastiki da daundobeli
iqneba, radgan es brZolis veli kanongareSea.
samagierod naZiralebs da arakacebs kanoni
icavT. amitom me ar minda Sen gaerio am saqmeSi.
lia. yovelive CemTvis naTelia, giam yvelaferi amixsna, me
Sen gverdiT unda viyo, radgan Sen garda aRa -
ravin myavs, mec SensaviT martod-marto var am
qveyanaze da exla raRac azri miecema Cems si -
cocx les, Tu me Sen gverdiT vibrZoleb simarT -
li saTvis. (am sityvebis Semdeg daTo Wiqas awevs
da warmoTqvams).
daTo. Cvens samarTlian brZolas gaumarjos (da samive
Wiqebs erTmaneTs miuWaxunebs).
281
scena #4
didi mdidrulad mowyobili oTaxi _ naxevrad Cabnele -
buli, oTaxSi sami adamiania, erTi divanze zis, danarCeni
skamebze, esenia: daTo, gia da lia.
lia. naZirala ratomRac igvianebs.
gia. mova, aucileblad mova, dRes aq, zustad vici, mova da
fulsac Seinaxavs samalavSi. (ucbad manqanis xma
ismis ezodan, Semdeg kibeebze nabijebis xma ismis.
viRac kars uaxlovdeba).
daTo. movida, aba yuradRebiT iyaviT. (ismis karis gaRebis
xma. oTaxSi viRac ucnobi mamakaci Semodis. saw -
vimari xelze qonda gadakidebuli, sinaTles an -
Tebs, sawvimars kidebs, motrialdeba, oTaxSi
Semodis da gaocebuli uyurebs mis oTaxSi fexi-
fexze gadadebul da kargad mokala Te bul erT
qalsa da or mamakacs).
ucnobi mamakaci. ai Sexvedra. gamarjobaT Tqveni, aq ram
mogiyvanaT?
daTo. gamarjoba afTaro.
afTari. kidev gaxsovs Cemi zedmeti saxeli.
daTo. magas ra damaviwyebs, zustad amarTleb saxels
(ucbad karebisaken moaxloebuli nabijebis xma
ismis. gia erTi naxtomiT karebTan aRmoCndeba da
iaraRs amoiRebs. karebs afTaris mcveli, axovani
kaci aRebs da Semodis. ucxoebs, rom dainaxavs,
iaraRs swrafad iRebs jibidan, magram am dros
gia uknidan kefaze miadebs Tavis iaraRs da
mcveli adgilze gaSeSdeba).
gia. daagde iaraRi Torem Tavs gagixvritav tyviiT.
(mamakaci iaraRs agdebs, gia iRebs mas da mcvels
mis ufrosis gverdiT dasvams).
afTari. veraferi gamigia, Cemi Zveli TanamebrZolebi Cems
282
saxlSi Cumad modian da Cems mcvels iaraRs
arTmeven, ver amixsniT ra xdeba, ase ratom
iqceviT?
daTo. Sen metis Rirsi ara xar, dagaviwyda afxazeTis omSi,
rogor Zarcvavdi da klavdi yvelas simdidris
gulisTvis. gamdidrdi da sxvis ubedurebaze
aaSene Seni bedniereba.
afTari. nuTu marTla egre fiqrobT lia, gia, Tqvenc am
azrisa xarT.
gia. ra Tqma unda.
lia. Sen Cven yvelas usamarTlod mogvepyari.
afTari. magram raSi mdebT brals, me ver gamigia.
daTo. imaSi gdebT brals, rom Sen qarTveli meomris sax-
eli Searcxvine da omSi maradiorobiT gaiTqvi
saxeli. rodesac Cven samSoblos teritorialu -
ri mTlianobisaTvis Tavs vwiravdiT, maSin Sen da
Seni ufrosi aravis indobdiT, yvelas erTianad
ZarcvavdiT asakisa da erovnebis miuxedavad,
micvalebulebsac ki ar indobdiT, aseTi gziT
gamdidrebuli kvlav ganagrZob binZur saqmes da
narkotikebis gavrcelebasac ar Takilob. bo -
los rodesac naZarcvi qonebiT baTumSi garbo -
diT, me bavSviani qali Sevifare gemze, amisaTvis
Sen da Senma ufrosma sasikvdilod gamimeteT,
magram ar gagimarTlaT, davaswari srola da is
naZirala sicocxles gamovasalme. amisaTvis me
cixeSi gamomamwyvdies, Sen gegona, me cixidan
aRar gamovidodi, magram Secdi, gamovedi da
pasuxsac gagebineb. saTqmels mokled getyvi,
naZarcvi qoneba unda mogvce. danamdvilebiT
viciT, Seni ufrosis qoneba gemidan Sen miiTvise,
Cqara, fuli gvWirdeba, Tqvi sad gaqvs.
afTari. (fexze wamovarda yviriliT) ai Turme raze mobr -
ZanebulxarT, Tqveni deda vatire (am sityvebiT,
283
iaraRs iRebs swrafad ukana jibidan da gias
esvris. am dros afTaris mcvelic iRebs iaraRs
da daTos umiznebs, magram liam daaswro da es -
rola, daTo ki esvris afTars da adgilze klavs.
afTari da misi mcveli usulod ecemian, gia
daWrilia da sisxlisagan icleba. daTo da lia
giasTan miiWrebian saSvelad, mas sisxli mkerdis
aredan gadmosdis. lia sisxlis SeCerebas cxvir -
saxociT cdilobs, magram uSedegod).
gia. me Tavi damanebeT, saxli gaCxrikeT.
daTo. lia gias mixede. (igi saxls Cxrekavs da sarkis ukan
samalavs poulobs. amoaclis afTars jibidan
gasa Rebs da aRebs seifs, romelic dolarebiT
aris gatenili, iRebs or CanTas da maT piramde
avsebs dolarebiT. Semdeg miubrundeba lias).
gia rogor aris?
lia. mas saswrafo daxmareba sWirdeba.
daTo. Cqara wavideT aqedan (gadian ezoSi, manqanaSi jde-
bian da midian).
scena #5
mdidrulad mowyobili saxli _
divanze sxedan daTo da lia.
daTo. gia ver gadavarCineT, igi daiRupa. ra aris Cemi sic-
ocxle, ras warmovadgen, vin var da ra minda me am
qveyanaze ver gamirkvevia.
ratom wamoviwye es yovelive, es brZola
arakacebis winaaRmdeg did msxverpls iwvevs.
gana Rirs amden msxverplad es dawyevlili sim-
didre. gias daRupvis Semdeg, qurdi levanis
siiT, aT naZiralas wavarTviT fuli da kidev
oTxi kaci davkargeT, marTalia, fuli keTil
284
saqmes movaxmareT, gaveciT daRupul meomarTa
ojaxebze, oblad darCenil bavSvebze, magram
boroteba ver movspeT, isini rogorc ukvdavi
urCxulebis Tavebi ise cvlian erTmaneTs. ra
vqnaT, ra movimoqmedoT, lia, me mgonia droa
SevCerdeT da yovelives wertili dausvaT.
Cvenze sastiki nadiroba aris gamocxadebuli,
rogorc cofian cxovelebze, calke policia
nadirobs Cvenze, calke ki naZiralaTa mier daqi-
ravebuli mkvlelebi. axloblebs da naTesavebs
gviklaven, Cvenzed rom ver mouwvdebaT xeli,
udanaSaulo xalxs xocaven.
lia. rogor fiqrob wertilis dasmas? kurdRlebiviT
gaviqceT sazRvargareT?
daTo. ara, me arsad wamsvleli ara var, magram Sen, Sen unda
waxvide lia da, rac SeiZleba Sors aqedan.
lia. mainc sad, sad unda wavide?
daTo. unda waxvide saqarTvelodan. warTmeuli fuli da
oqro Zvel samxedro sawyobSia, Sen ici, is sadac
aris _ zarbaznis WurvebSia Cadebuli, Cemi saxe -
liT daukavSirdebi sazRvarze Cvens samxedro
megobrebs. isini dagexmarebian sazRvargareT
TurqeTiT rom gaxvide da fuli Tan gaitano. iqi-
dan jobia brZolis gagrZeleba.
lia. Sen ras izam, aq apireb darCenas?
daTo. diax, jerjerobiT aq saqmeebi maqvs mosagvarebeli.
exla ki wadi marto damtove.
lia. kargi, mivdivar, xval dagirekav. (gadis oTaxidan,
karebs gaixuravs da kibeze eSveba).
daTo (TavisTvis msjelobs). damTavrda yovelive, Cems
sacodav yofas wertili unda davusva (am sityve-
bis Semdeg igi iRebs iaraRs da tyviiT tenis.
iara Ris lulas Sublze miidebs, Caxmaxs gamok -
ravs. ismis srolis xma. igi usulod ecema iatak ze).
285
lia (kibeze Casvlis dros esmis srolis xma. igi adgilze
gaSeSdeba, ucbad motrialdeba da kibeze amor-
bis. gaaRebs saxlis kars. garbis sastumro oTax -
Si da daTos gvams waawydeba, daiCoqebs, awevs
gasisxlianebul mis Tavs, muxlebze dai debs da
efereba). es ra gaakeTe, daTo, ratom, ratom
damtove marto, am qveyanaze. me xom Sens meti
aRaravin myavda. yovelive Cemi bralia, Zvirfaso,
me rom SenTvis meTqva, Sengan fexmZi med viyavi,
Sen xom am saqmes ar Caidendi. Sen xom ase Zalian
gindoda patara, Seni patara memkvid re, Seni
saqmis gamgrZelebeli, Seni gvaris gamgrZe le -
beli.
me mas Sen mainc gagiCen, daTo, mTel Cvens
qonebas mas, Sens Svils movaxmar, Rirseul adami-
anad gavzrdi da Sen dawyebul saqmes bolomde
miviyvanT. (am sity vebis Semdeg igi daTos jibi -
dan qurdi levanis mier mocemul sias iRebs). me
maT yvelas samagie ros gadavuxdi, Sen sulsa da
am pataris sicocx les vficav, Cemo daTo. (igi
daTos sisxlian iaraRs iRebs erT xelSi, xolo
meoreSi ki sia uWiravs da ise gadis oTaxidan).
piesis dasasruli
286
Царица Тамар и Юрий Боголюбский
Царица Тамар и Юрий Боголюбский
Драма в двух действиях
От автора.
История, которую мы собираемся рассказать, один небольшойэпизод из жизни легендарной царицы Тамар, царствовавшей вГрузии в конце XII и в начале XIII веков, и Юрия Боголюбского - сынавеликого русского князя Владимиро-Суздальского княжестваАндрея Боголюбс кого, который воздвиг во Владимире храмРождества Богородицы и соорудил замок, ставший его резиденци-ей. По названию этого замка – Боголюбово - и самого князя сталиназывать Андреем Боголюбским. Судьбы наших героев переплелисьтак же, как и судьбы двух народов: грузинского и русского. Многоуже написано об этих исторических личностях, но мы постаралисьпо-своему передать их историческое прошлое, как они жили, люби-ли и боролись за власть. Не секрет, что брак в те далёкие временачасто носил политический характер – и имел немаловажное значе-ние для народов и государств.
Мы не претендуем на точность хронологической последователь-ности и научную точность. Мы считаем, что историческая наука- это одно, а художественное произведение - другое. События, опи-санные в сценарии, взяты из политической и государственнойжизни Грузии и охватывают период с 1184 по 1187 гг. Это былнелёгкий период царствования царицы Тамар. Следует отметить,что сами исторические источники и существующая научная лите-ратура нередко по-разному трактуют одни и те же события и,порой, весьма спорны с точки зрения фактической точности. Болеетого, летописи и хроники нередко обходят молчанием или остав-ляют без разъяснений множество исторических фактов и собы-тий. Исходя из этого, в сценарии есть эпизоды, подтверждениякоторым вы не найдёте ни в одном документе. Рядом с известны-ми историческими лицами живут, действуют в произведениивымышленные персонажи, но это не значит, что в сценарии иска-жена действительность. При этом нельзя не считаться и с права-
288
ми авторского воображения, диктующего героям те или иныешаги, действия, мысли, если они соответствуют правде описанно-го в сценарии отрезка истории.
Тот период истории Грузии, о котором повествуется в сцена-рий, относится к золотому веку. В конце XII в. Грузией правил вели-кий царь Давид IV (Строитель), при котором страна достигланебывалых успехов в политической, экономической, культурной ивоенно-стратегической областях. Выигранное Давидом-Строите -лем Дидгорское сражение в 1121 году не имело аналогов. 55600 вои-нов Грузии наголову разбили 300000-ую орду турок-сельджуков.Границы Грузии растянулись от Никопсии до Дарубанда и отОсетии до Арагаца. В наследство от своих предков царица Тамарприняла сильнейшее государство на Кавказе и после смерти отцаГеоргия III стала править огромной страной одна. В 1184 году еёвновь короновали на царство.
Естественно, оппозиционно настроенные великие князья Грузиистара лись склонить царицу Тамар в свою сторону, чтобы дикто-вать ей свои условия. Дворцовые интриги достигли небывалых мас-штабов. Царице нужна была сильная опора в лице мужа и сорат-ника. И вот начались поиски достойного избранника для царицыТамар. В 1185 году на большом царском совете тбилисский эмирАбуласан предложил пригласить в мужья царице Тамар русскогоцаревича Юрия Боголюбского. Кандидатов в мужья было много: свизантийской стороны - Алексий Комненос, с осетинской - ДавидСослан и др. Но царский двор принял решение в пользу русскогокнязя. Сторонники русской ориентации победили. В основном, этобыли купцы и те князья, которые хотели наладить более тесныеэкономические и политические отношения с Россией.
Царица Тамар согласилась с решением царского двора и вышлазамуж за Юрия Боголюбского. Но дворцовые интриги, борьба завласть в государстве имели пагубные последствия. Осетинскаязнать победила, изгнав Юрия из Грузии. Царица Тамар во второйраз вышла замуж за осетинского князя Давида Сослана, из родаБагратионов.
289
Первые робкие, но прогрессивные шаги в грузино-русских отно-шениях были сделаны. И кто знает, если бы этот брак был удач-ным, как бы впоследствии сложились русско-грузинские военно-политические отношения. Ведь Юрий Боголюбский был законнымнаследником Владимиро-Суздальского княжества и вернув власть спомощью Грузии, можно было бы объединить русско-грузинскиевойска против надвигающейся смертельной опасности - наше-ствия татаро-монголов.
Впоследствии в 1121 году Грузия проиграла сражение с монгола-ми, а Россия в 1123 году у реки Калки. Объединившись, русско-гру-зинские войска могли бы нанести татаро-монголам сокрушитель-ный удар. Но этого не произошло. И грузинское, и русское госу-дарства прекратили своё существование.
С XIII века Грузия терпела большие бедствия. Исчезла с лицаземли грузинская государственность. Татаро-монгольское наше-ствие раздробило и превратило государство в мираж, разрушилоего экономику и культуру.
После татаро-монгольского нашествия восточную Грузию при-брала к рукам и обложила большой данью шахская Персия, а запад-ную Грузию – султанская Турция.
У Грузии, враждебным окружением обрёченной на гибель, неоставалось ничего другого, как вести борьбу при поддержке едино-верной России против экспансии мусульманских стран, в против-ном случае, грузинский народ не смог бы избежать физическогоуничтожения.
Путь на север был нелёгким, требовал немалых жертв, вызывалприступы ярости и гнева мусульманских правителей. В разные векагрузинские деятели стремились к союзу с Россией как единственно-му средству спасения нации. Но были и противники этого союза,упрямо не желающие понимать эти патриотические стремления,таких людей в то время и ныне более, чем достаточно.
Георгиевский трактат, который был заключён между Россией иГрузией 24 июля 1783 года,явился результатом более чем вековоготяготения Грузии к России.
290
С глубоким уважением надо относиться к тем далёким предкам,которые, не щадя себя, боролись за сближение Грузии с Россией.Ценою этой самоотверженной борьбы и жертв Грузия была спасе-на. Только недальновидный политик не может отличить мусуль-манских правителей от царской России. Основной целью первыхбыло уничтожение грузинского народа и его христианской веры:выселение грузин и заселение их земель другими племенами, присо-единение исконно грузинских земель к мусульманской территории.
Спустя столетия вернуть такую отторгнутую часть Грузии,как например, Аджарию, грузинам удалось с помощью России.
Царская Россия не ставила целью уничтожение грузинской нации.Наоборот, Россия вносила элементы прогресса. Русская культура ирусский язык открыли большие возможности грузинскому народу.
Родоначальник грузинской педагогической науки, великий сынГрузии Якоб Гогебашаили, а также великие писатели и мыслителиГрузии Илья Чавчавадзе и Акакий Церетели получили образование вРоссии и всегда с благодарностью и уважением высказывались овеликой России. Сделали бы они так много для Грузии, если бы неРоссия? Думаю, нет. И какая это была бы утрата для культурыГрузии! В нашем сценарии описаны события, происходившие в дале-ком прошлом. Мы пытались оживить те далёкие времена и собы-тия, творившиеся при царском дворе Грузии, где, впервые зарожда-лись дружеские отношения с Россией с помощью брака. Да, траги-чески сложилась судьба молодого русского князя Юрия, дворцовыеинтриги разорвали его супружескую связь, но навсегда остались влетописи истории факт этого брака и нежная, искренняя и безна-дёжная любовь молодого русского князя Юрия к властной грузин-ской царице Тамар. Таким образом, этот исторический факт далнадежду последующим поколениям на развитие лучших отношениймежду двумя странами. Наш сценарий это маленький вклад в делодружбы двух народов. Сближение двух единоверных государств –это проблема актуальна и сегодня.
291
ДЕЙСТВУЮЩИЕ ЛИЦА
Тамара Багратиони – царица Грузии.
Юрий Боголюбский – русский князь.
Русудан – тётя царицы Тамар.
Микаэл – Католикос-патриарх Грузии.
Абуласан – Тбилисский Эмир.
Вардан Дадиани – великий князь.
Занкар Зорабебел – Тбилисский купец.
Давид Сослан – второй муж царицы Тамар.
Фатима – жена Абуласана.
Иван – наставник Юрия.
Шарган – половецкий хан.
Гульнара - дочь Шаргана.
Мзевинар – служанка царицы Тамар.
Дворцовые слуги и прислуги, грузинские князья и дидебули. Первое
действие происходит в Грузии и в городе Сунже где проживают полов-
цы, остальное в Грузии.
Действие происходит в 1184-1187 годах.
292
ПЕРВОЕ ДЕЙСТВИЕ
Сцена №1
Грузия. 1184 год. В Тбилисском исанском царском дворце идёткоронация царицы Тамар. Во дворце собралось много народу. Вездеслышно церковное пение, все в красивых нарядах, особенно особызнатного происхождения. Царица Тамар. Ей лет 19-20, среднегорос та, изящного телосложения, круглолицая, с красивыми черта-ми лица и большими выразительными глазами, две длинные косыукрашали ее нежные плечи. В царском уборе она была неотразимаи считалась в то время одной из красивейших женщин мира, одетаона в белый царский убор, расшитый золотыми нитками. Онастоит перед алтарём рядом с католикосом-патриархом ГрузииМикаэлом, главный епископ Кутаиси Антон торжественно, подцерковное песнопение женского хора благославляет её и возлагаетей на голову царскую золотую корону, украшенную жемчугами идрагоценными каменьями. Рядом с царицей стоят тётя ТамарРусудан, тбилисский эмир Абуласан, великий князь Вардан Дадиа -ни, Давид Сослан и грузинские дидебули Варданидзе и Сагирадзе,которые прикрепили саблю с золотой рукояткой к золотому поясуцарицы Тамар, как символ власти над войском Грузии. В эти тор-жественные минуты глаза царицы Тамар встретились с глазамиДавида Сослана, царица его удостоила не земной и многозначи-тельной улыбкой.
Русудан (высокообразованная политическая деятельница, при
царском дворе Грузии пользовалась большим авторите-
том. Ей было за 40, но выглядела моложе своих лет,
высокая, стройная, красивая и властная женщина, с боль-
шими чёрными глазами и черными с проседью волосами.
Говорит рядом стоящей Фатиме) – как прекрасна моя до -
ро гая Тамар, хорошо бы подыскать ей достойного мужа.
Фатима (жена тбилисского эмира Абуласана, молодая женщина
лет 22-23, очень красивая, близкая подруга царицы Тамар,
у нее чёрные вьющиеся длинные волосы, изящная шея,
293
большие зелёные глаза, прямой нос и влажные губы) –
да, вы правы, но найдётся ли такой человек в Грузии?
Русудан. Обязательно найдётся, ведь претендентов на её руку так
много.
Фатима. Нашей царице скоро самой придётся сделать выбор и
выйти замуж за достойного человека. Вы очень близки к
царице, она считается с вашим мнением, и вы должны
повлиять на её выбор, иначе она может сделать неверный
шаг и избрать человека, который будет нежелательным
для влиятельных князей Грузии и царского двора, види-
те, как она улыбается Давиду Сослану.
Русудан. А чем плох Давид, Царица его знает с детства они росли
вместе, он из рода Багратиони осетинского происхожде-
ния, к тому же он, по моему, ей нравится.
Фатима. Я думаю, государственные интересы должны стоять пре-
выше всего, иначе могут возникнуть большие неприятности.
Русудан. Царица сама решит, за кого ей лучше выходить замуж, а
кто ей в этом помешает, найдём на того управу, непри-
ятностей больше не будет в государстве. Их было более,
чем достаточно. А кто посмеет упразднить власть цари-
цы, им смерти не избежать, можете это передать всем,
кто в этом сом невается.
Фатима. Извините меня, я близкая подруга царицы и хочу только
блага для моей царицы, но, уверяю вас, наши враги не
дремлют и ищут подходящего случая, чтобы навязать
царице свои условия, через удобного им жениха.
Русудан. Пока я жива, не бывать тому. (в другом конце зала)
Вардан Дадиани (влиятельный князь при грузинском царском
дворе, среднего роста, лет сорока, хорошо сложен и си лён,
любит кутить и охотиться. Говорит рядом стоявшему
Абуласану). Теперь пора для Тамар подыскать такого му жа,
который сможет с нашей помощью ограничить власть
царицы. Не дай Бог, если она выйдет замуж за Давида
Сослана. Эти осетины при дворце и так обнаглели.
Занкар Зорабебел (богатый купец, низкого роста, смугловатый
294
толстяк тридцати лет, на нём всегда богатый, но грязный
халат). Я знаю одного русского князя Юрия, который
подошёл бы для такого дела. Я часто езжу в город Сунжу.
Князь сейчас находится там, он сын Владимиро-
Суздальского князя Андрея Боголюбского, которого заго-
ворщики убили, а сына притесняет и гонит собственный
дядя Всеволод. Юрий вынужден скрываться у половцев
он красив и прекрасно сложён, быстр и ловок, как тигр,
на медведя идёт с голыми руками.
Вардан Дадиани. По-моему, этот юноша – подходящая кандида-
тура для на нашей царицы, а какого вероисповедания он?
Занкар. Он православный христианин, крест всегда висит у него
на шее, крестится и молится, как мы.
Вардан. Да, ты молодец Занкар, католикоса нашего склоним
верой, царицу красотой русского князя, а войско – его
ловкостью и храбростью, оружие ему дадим, чтобы на
медведя не шёл с голыми руками (все смеются. Вардан
наливает вино в серебряную чашу и говорит) Выпьем,
друзья, за русского княжича Юрия, который является
законным наследником великого князя Андрея Бого -
любского. Это сильный аргумент против наших врагов.
(все пьют чаши до дна)
Абуласан (эмир Картли и Тбилиси, из знатного рода, семидесяти-
летий старец с мудрым лицом, светской величественной
осанкой, седыми волосами и бородой). Занкар, поедешь туда,
к половцам не медля, доставишь русского князя, денег на
дорогу я дам тебе, и на подарки тоже. Эти дикие половцы
любят подарки, но только ты, смотри у меня (и он пока-
зывает Занкару свой сжатый кулака) не окажется он таким,
каким ты его описал, я с тебя шкуру живьём сдеру.
Занкар. Если всё обойдётся благополучно и я доставлю его вам
живым и невредимым, надеюсь вы меня достойно отбла-
годарите?
Абуласан. Будет добро на его кандидатуру царского совета, ты
попросишь своё вознаграждение у царицы.
295
Занкар. Да, это вы хорошо придумали, царица щедра, она награ-
дит, если избранник будет ей по душе, а не будет, во всём
обвинят только меня, отвечать буду я один.
Вардан. Не горюй, Занкар, царице будет по душе тот, кого мы
предпочтём. Другого пути у царицы не будет.
Занкар. Раз так, тогда я согласен, завтра начну готовиться к отъезду.
Абуласан. Готовиться начнёшь сегодня, а завтра отправишься в путь.
Занкар. К чему такая спешка?
Вардан. Правильно говорит Абуласан, надо торопиться, а то
видишь как старается Давид Сослан, нам сейчас каждая
минута дорога, так что завтра в путь. Мы не допустим
того, что случилось с Кутлу-арсланом, которому тогда не
удалось упразднить царскую власть, но это кажется воз-
можным при помощи русского князя. (В это время при-
сутствующие в зале дидебули и военноначальники кля-
нутся в верности царице Тамар. Слышен звон колоколов,
царица начинает раздавать народу золотые монеты и дра-
гоценности).
Сцена №2
Город Сунжа. Большой деревянный двухэтажный дом. На пер-вом этаже большая гостиная, посередине комнаты стоит длин-ный дубовый стол. Стены комнаты украшены боевыми трофеямиполовцев – это боевое оружие, щиты, сабли, копья, на стенахтакже висят охотничьи трофеи: шкуры медведя и дикого кабана сразинутыми пастями, из которых торчат огромные клыки. Воглаве стола, в большом дубовом кресле сидит половецкий ханШарган, физически сильный мужчина лет сорока, у него широкиеплечи и большие мускулистые руки. Он наголо обрит, чёрные длин-ные усы украшают его мужественное лицо, глаза сверкают какмолния. На столе большой глиняный кувшин с брагой, рядом насеребряном подносе лежит жареный дикий кабан. Большим ножомШарган отрезает кусок мяса и аппетитно начинает есть, затемосушает глиняный сосуд с брагой. С ним за столом сидят егодрузья, русский князь Юрий, красивый юноша лет 18-19, со свет-
296
лыми кудрявыми волосами, одет в кожаный кафтан, Иван – сорат-ник и воспитатель Юрия, мужчина крепкого телосложения, стар-ше сорока лет. У русского князя перевязана левая рука.
Шарган (говорит Юрию). Сам виноват, не надо было лезть медве-
дю прямо в пасть, ещё хорошо, что жив остался.
Иван. Что ни говори, Шарган, смел наш Юрий, не испугался и мед-
ведя, копьём пронзил.
Шарган (обращается к служанкам). Ну, что вы стоите? Несите
вина, накрывайте праздничный стол и зовите гостей, этот
праздничный стол в честь благополучной охоты и спасе-
ния Юрия. (Заходит один из воинов половцев и говорит
Шаргану, в руках держит медвежью шкуру).
Воин. Такого огромного медведя мы не видели, честь и слава рус-
скому князю (он бросает на пол перед Шарганом посре-
ди комнаты медвежью шкуру). Это трофей Юрия.
(Заходят гости начинается пир, входят красивые полураз-
детые рабыни, у камина они начинают танцевать на мед-
вежьей шкуре, рядом стоят певцы и музыканты, которые
играют и поют. В комнату заходит одна из дочерей
Шаргана – красавица Гюльнара, стройная, черноглазая
де вушка лет 18, Юрий подходит к ней).Юрий. Дорогая Гульнара, как я соскучился по тебе (он целует её).
Гульнара. Любимый, когда я узнала, что медведь ранил тебя, я
целую ночь не сомкнула глаз. Почему ты не бережёшь
себя, Юрий? Ведь мог погибнуть. Я этого не перенесла бы.
Юрий. Не бойся дорогая, у каждого человека своя судьба, от кото-
рой не убежать и не скрыться, мне дорога жизнь, главная
мечта – вернуть отнятое княжество не сбылась.
Гульнара. Видела я на днях сон. Про тебя сон, как будто, ты воз-
нёсся в небеса, и вместе с облаками ветер уносил тебя
всё дальше и дальше от меня. Боюсь, Юрий, я за тебя,
чует моё сердце беду.
Юрий. Не беспокойся, милая, меня от тебя никакой ветер не унесёт
(они начинают танцевать. Вдруг дверь открывается и на
297
пороге показывается огромная фигура гостя из Грузии,
купца Занкара. Он заходит в большую гостиную, где
весе лятся гости. Все замирают от неожиданности, никто
не ожидал далёкого гостя).
Занкар. Здравствуйте друзья, вот я и приехал к вам с хорошими
вестями и с подарками из Грузии.
Шарган. Приветствую тебя, дорогой Занкар, какими судьбами, с
чем к нам пожаловал? Заходи, желанный гость из Грузии,
всегда с подарками и хорошими вестями к нам едешь,
надеюсь и сегодня ты нас обрадуешь.
Иван. Присаживайся к столу, Занкар, ты с дороги, наверно, устал и
проголо дался.
Занкар. (Из большого мешка достаёт подарки и говорит) Вот это
вам, Шарган, щит, чтобы защищался от врагов (он отдаёт
Шаргану позолоченный щит с гербом Багратиони). А
это тебе, Иван (и Ивану протягивает меч). А это тебе, рус -
ский княжич (он достаёт из мешка кинжал в серебряных
ножнах и преподносит Юрию грузинское княжеское
одеяние).
Юрий. Спасибо, Занкар, кинжал вещь нужная, но это что за одея-
ние и где я его надену? (и он показывает на княжеский
наряд).
Занкар. Это грузинский княжеский наряд, ты в нём будешь
достойным женихом царицы.
Юрий. Ты что меня женить собираешься на царице?
Занкар. Угадал, точно женить хочу тебя на нашей царице.
Юрий. На какой царице, если не секрет, ты женить меня соби раешься?
Занкар. Да какой это секрет?! Для того и приехал сюда, чтобы
увезти тебя в Грузию, в Тбилиси и женить на нашей
царице-красавице Тамар Багратиони, помнишь я как-то
рассказывал тебе про неё? (Все в комнате замерли, даже
слуги и танцовщицы остановились. Первым опомнился
Юрий, который от удивления открыл рот).
Юрий. Помню, как ты мне про её доброту и красоту рассказывал,
но с женитьбой ты пошутил, Занкар, правда? И зачем
298
мне твоя царица, когда у нас здесь и своих цариц хвата-
ет? (Он посмотрел на Гульнару, которая удивлённо смот-
рит на Занкара).
Занкар. Да я не шучу, ты лучше назови хоть одну из твоих цариц,
которая правила бы одна огромной страной, а за ней почти
полмиллиона войска стоит, в казне горы золотых и сереб-
ряных монет, которые и учёным никак не сосчитать.
Шарган. Ты так, Занкар, больше не шути, а то могу и рассердить-
ся, ты знаешь какой я в гневе!
Занкар. Да что ты, Шарган, разве можно шутить такими серьёзны-
ми делами, как женитьба русского княжича на грузинской
царице? Это дело серьёзное, мои хозяева, там, в Гру зии, –
влиятельные князья царского двора, члены царс кого сове-
та, они послали меня, чтоб я привёз русского князя в
Грузию для женитьбы на царице Тамар. Царицу нашу
недавно короновали, а править одной трудно, и вот стали
искать ей достойного мужа, я сказал им, что есть такой
человек в Сунже, у половцев проживает. Это русский
князь Юрий, сын Андрея Боголюбского, великого князя
Владимиро-Суздальского, убитого заговорщиками. А сын
его, Юрий, гонимый собственным дядей, временно, про-
живает у половцев. Также сказал им, что Юрий христиа-
нин и, к тому же, православный, им было это по душе, так
как Грузия – христианская страна, там живут, в основном,
православные грузины. Вот я и здесь.
Иван. Занкар, это для всех нас так неожиданно. Неужели в Грузии
не нашлось жениха, странно как-то, чего-то недоговари-
ваешь ты, Занкар.
Занкар. Что ты, Иван, мне скрывать нечего, чем вы не довольны?
Юрию оказана такая большая честь, а вы в чём-то сомне-
ваетесь. Многие цари на Востоке и в Европе стремятся
наладить родственные и дружественные отношения с
таким сильным и влиятельным государством, как
Грузия, страна славится своими плодородными землями
и 12 милионным населением, но им всем было отказано,
299
согласитесь, быть изгнанником не очень-то приятно,
Юрию повезло, и он должен использовать удачно сло-
жившиеся обстоятельства.
Шарган. Юрий как сын и младший брат мне, и ему здесь оказаны
все почести, достойные великого князя и законного
наследника своей земли. Да, мы не такое сильное и влия-
тельное государство, как Грузия, но мы – свободное
племя половцев. В бою с врагами не уступаем им в лов-
кости, смелости, мы бьемся с врагами Юрия, но нам сей-
час надо набраться сил. Было время, Грузия нуждалась в
нашей помощи, и мы оказали ей такую возможность,
когда великий царь Грузии Давид Строитель взял в жёны
дочь нашего хана Атрака – красавицу Гурандухт. Тогда
хан послал на помощь в Грузию 40 000 вольных семей,
из которых Давид Строитель собрал 45 тысяч воинов и с
помощью этого войска были разгромлены турки- сельд-
жуки под Дидгори в 1121 году, так что ты, Занкар, не
задирайся. Нечего нас укорять. Мы не раз громили врага,
и сейчас разгромим всех, кто позарится на наши территории.
Гульнара. Прав Иван, действительно странно, что в Грузии не
нашлось жениха для царицы, здесь нечего искать жениха
царице вашей, а Юрия она на погибель зовёт и не следу-
ет ему туда ехать. Там все чуждо ему.
Юрий. Пусть ваша царица сама едет к нам, посмотрю на нее, какая
она собой, после решу, как поступить.
Гульнара. Нечего тебе на нее глядеть, погубит она тебя (и она со
слезами на глазах выбегает из комнаты).
Иван. Да ты погоди (шутит Юрий), это не смешно, думаю это дело
даже очень выгодно для нас.
Шарган. Что ты имеешь в виду, Иван?
Иван.Я имею в виду то, что мы здесь зря торчим, вот уже сколько
лет мечтаем вернуться во Владимерское княжество, но
никак войско не соберём. А быть царём в Грузии и иметь
огромное войско – это значит, что могут сбыться наши
мечты, и мы вернём потерянное княжество.
300
Шарган. Ты прав, Иван, когда говоришь, что Грузия сейчас силь-
ное государство на Кавказе, но захотят ли политические
круги Грузии начать войну с Россией? Ведь их страну
окружают мусульманские враждебные государства и
начать войну с христианским государством им не выгод-
но, глупо надеяться на такое, но, с другой стороны, рус-
ские нас притесняют с севера, а в лице грузин у нас будет
сильная опора, нас устраивает, чтобы Юрий был там
царём. Я поддерживаю предложение грузинских князей,
и советую Юрию ехать в Грузию.
Занкар. А что скажет Юрий?
Юрий. Не знаю даже что сказать, я ведь её совсем не знаю, и смогу
ли я полюбить её, как можно без любви жениться? Разве
такое возможно?
Иван. Возможно, когда этого требуют государственные интересы,
потом полюбишь когда царём будешь, а не полюбишь и
это не беда. Государством можно править и не любя
царицу. Красивых черноглазых грузинок много будет во
дворце, люби их сколько хочешь. Я одобряю твою
женитьбу на царице Тамар.
Занкар. Вот это дело, молодцы, друзья мои, вы приняли правиль-
ное решение, скоро окажетесь Юрий в сказочной стране,
только, должен вас предупредить, что царица наша очень
ревнива, и во дворце у нас строгие правила, так что,
советую остерегаться черноглазых красавиц, обычно,
они шпионки католикоса Микаэла. Следует выпить за
Юрия и за царицу Тамар (он наливает в бокал вина и все
пьют за сказанное. Юрий встаёт и идёт к Гульнаре, она
стоит в углу и плачет).
Юрий. Не плачь дорогая, я пришёл проститься, скоро я уеду в
Грузию. Я не хочу этого, но Иван и Шарган так решили,
они говорят, так будет лучше. И мне очень грустно рас-
ставаться с тобой, но поверь мне, это ненадолго, я за
тобой обязательно приеду.
Гульнара. Вот и сбылся мой сон, дорогой, улетаешь от меня
301
навсегда, сокол мой, в чужие края и к чужой царице. Но
будешь ли счастлив? Сердцу ведь не прикажешь, кого
любить, а кого ненавидеть, я чувствую, что ты не хочешь
уезжать, но другие люди определяют твою судьбу, это твоя
слабость, так будет продолжаться и там, в чужих краях. Это и
приведёт тебя к гибели.
Юрий. Я люблю тебя, моя Гульнара, только тебя, и никого больше,
за тобой еще вернусь, когда верну свое княжество и
увезу тебя к себе во дворец.
Гульнара. Бросишь грузинскую царицу и вернёшься за мной? Это
глупо. Очнись, Юрий, и посмотри правде в глаза.
Неужели ты веришь тому, что с чужим войском тебе
удастся вернуть Владимиро-Суздальское княжество? У
царицы будут свои государственные интересы, и она не
будет учитывать твои.
Прощай, мой сокол, не смогла я тебя удержать, такова,
наверное, Божья воля. Как ты говоришь, у каждого
человека свой путь в жизни, но чует моё сердце на
верную гибель толкает тебя судьба. В чужой для тебя
стране, среди гру зин, не зная их обычаев и языка,
русский князь с царской короной Багратионов на
голове... Ох, как тебе будет тяжело носить её, мой родной
сокол (она обнимает Юрия). Запомни одно, кто возложит
тебе на голову корону, тот и будет тобой править, сокол
ты мой, разве ты не понимаешь это? Они будут
навязывать тебе свою волю.
Юрий. Врёшь, это всё твоё суеверие, ты завидуешь мне и ревнуешь.
Я своё слово сдержу и вернусь за тобой.
Гульнара. Ты не вернёшься, и никакой помощи от них не жди. Ты
для них всегда будешь чужеземцем, оглянуться не успе-
ешь, как окажешься в темнице, гонимый всеми, в том
числе и твоей царицей, помни это, сокол мой.
Останься здесь со мной, будь здесь царём, соберём войско
вместе с моим отцом, и мы одолеем врагов твоих и вер-
нём твоё отнятое княжество. Послушай меня, мой сокол.
302
Юрий. У отца твоего Шаргана нет такой силы, чтобы одолеть
врага, реальная военная сила есть у царицы Тамар.
Гульнара. Есть, только не для тебя, ступай к ней, и ты поймёшь
сам это, только помни, такой любви, которую я тебе дала,
с ней у тебя не будет, прощай.
Юрий. Погоди милая, может ты и права, но и ты должна меня
понять, ведь я не намерен до конца своих дней там оста-
ваться, у меня своя родина и своя любимая будет ждать,
ты ведь будешь меня ждать?
Гульнара. Не забывай, сокол мой, я тебя до конца своих дней буду
ждать (они обнимаются и прощаются).
Сцена №3
Дворец царицы Тамар. Дворцовый большой приемный зал богатообставленный. На стенах висят иконы святых. На других стенахкомнаты висит доблестное оружие царской династии Багратио -нов. Посередине зала стоит большой золотой царский трон. Залпустует , но скоро первыми в зал входят Вардан Дадиани иТбилисский эмир Абуласан и несколько других князей, за ними вхо-дят купец Занкар и красивая молодая жена Абуласана Фатима.Они собираются вместе и о чём-то начинают беседовать.
Вардан. Абуласан, где же твой русский князь, хорошо бы посмот-
реть на него, поговорить с ним, узнать побольше о нём,
мы должны поближе познакомиться с женихом, иначе
представлять его на совете как жениха мы не будем.
Абуласан. Занкар и русский князь прибыли неделю тому назад и
я несколько раз посылал к вам гонца с приглашением,
чтобы познакомить с ним, но вы были на охоте и не смог-
ли прийти. Но он скоро будет здесь, я должен вам ска-
зать что виделся с ним несколько раз, беседовал с ним, и
он оставил хорошее впечатление. Он красив, умён и ловок,
как тигр. Я даже был вместе с ним на охоте, и он проявил
себя смелым и мужественным юношей, из лука стреляет
метко, а вино пьёт не хуже, чем мы (и все засмеялись).
303
Вардан. Ума и ловкости и у нас хватает, а как у него дела с послу-
шанием и покорностью. Это для нас главное. Надо
научить его слушаться нас. Он один прибыл или с ним
ещё кто?
Занкар. Он приехал вместе с воспитателем Иваном, который слу-
жил верой и правдой отцу Юрия Андрею Боголюбскому,
после смерти отца Юрий и Иван, гонимые дядей Юрия,
Всеволодом, вынуждены были найти пристанище у
половцев.
Вардан. Такие наставники Юрию не нужны. Учить уму-разуму
русского князя будем мы. А что красив на лицо – это
хорошо, он будет по душе царице, что скажешь Фатима.
Фатима. Да, конечно, внешность имеет значение для царицы, но
она всегда оценивает мужчин по уму.
Вардан. Ты, Фатима и Абуласан часто принимаете гостей из дру-
гих стран, и из Руси тоже, и ты, как я знаю, языком рус-
ским хорошо владеешь, вот и присмотри за князем,
будешь учить грузинскому, переводить ему сказанное нами.
Абуласан. Она уже целую неделю этим и занимается, на меня
совсем внимание не обращает.
Вардан. Внимание мы сейчас должны уделять русскому князю,
чтобы сблизить его с нами, неужели тебе это не понятно,
Абул. (в это время в зале входная большая дверь отво-
ряется и на пороге показываются Юрий и Иван. Юрий
был одет как грузинский князь, на серебряном поясе у
него висел кинжал в серебряных ножнах, подарок
Занкара. На ногах были надеты чёрные кожаные сапоги.
Его светлые кудрявые волосы спадали до плеч и украша-
ли его мужественное лицо. Глаза у него большие и голу-
бые. Занкар представил гостей грузинским князьям).
Занкар. Разрешите представить вам русского князя Юрия
Боголюбского и его воспитателя и наставника Ивана.
Прошу любить и жаловать (и рукой показывает на
гостей).
Вардан. Молодец Занкар, ты исполнил свой долг отлично, и внёс свой
304
вклад в дело укрепления и стабильности государства, мы
тебе за это благодарны. А теперь переведи, что мы очень
рады видеть дорогих гостей у нас. (Занкар переводит)
Юрий. Мы тоже очень рады, надеюсь, наша встреча будет полезной
для всех нас.
Вардан. Вы знаете причину вашего приезда в Грузию?
Иван. Да знаем и хотелось об этом поговорить подробно (вокруг
гостей собрались грузинские князья, внимательно
наблюдали за Юрием и одобрительно кивали головами).
Хорош княжич, ничего не скажешь.
Вардан. Нам бы, поначалу, хотелось побольше узнать о вас, мы от
Занкара знаем кое-что о вас, но не знаем, какие у вас
намерения и планы на будущее.
Юрий. Я понимаю какая на меня будет возложена ответственность,
если царица Тамар и дворцовый совет удостоят меня
чести стать мужем вашей царицы! Первым делом мои
старания будут направлены на укрепление границ Грузии
строительством крепостей вдоль границ Грузии, конеч-
но, я буду стараться наладить дружеские отношения с
соседями Грузии, и в первую очередь, с Русью. Я наме-
рен наказать изменников дворян на Руси, которые уча-
ствовали в восстании против меня, если это удастся, рус-
скими князьями будет править один великий князь, кото-
рому будут покоряться остальные, и этот человек будет
мой ставленник, который восстановит мир и взаимопо-
нимание между нашими странами и народами, наши
совместные усилия будут направлены против агрессии
татаро-монголов, которые намерены завоевать наши
страны, да и не только наши страны.
Расскажу и про себя. Отец мой Андрей Боголюбский
правил Владимиро-Суздальским княжеством, во
Владимире воздвиг он храм Рождества Богородицы и
соорудил замок, ставший его резиденцией. По названию
этого замка Боголюбово и самого его стали в народе
называть Андреем Боголюбским. В 1172 году отец
305
послал меня в Новгород князем, там я водил рать и не раз
одерживал победу над врагом. В 1174 году восстали про-
тив отца ростово-суздальские князья и убили его.
Восставшие дошли и до Новгорода, их вел мой дядя,
родной брат отца Всеволод, я не смог оказать им достой-
ного сопротивления. Иван и я дрались отчаянно, но бес-
полезно, силы были неравны, и фортуна улыбнулась пре-
дателю Всеволоду. Я был изгнан из владений отца, из
Суздаля и Новгорода, так я оказался у половцев, которые
приютили меня и оказали почести и уважение, как сыну
великого князя и его законному наследнику, а как я здесь
оказался, это вам известно.
Абуласан. Да, тяжёлое было у вас прошлое, как мог ваш родной
дядя пойти на такую измену, он заслуживает смертной
казни через повешение. Мы найдём управу на него.
Изменники чаще всего бывают всегда из близких.
Фатима. А женаты вы не были?
Юрий. Нет.
Фатима. Однако в Сунже у вас была невеста, как нам известно,
если я не ошибаюсь дочь половецкого хана Гульнара.
Юрий. (удивлённый) Да, но это было в прошлом.
Вардан. Фатима, ты задаёшь князю каверзные вопросы, как ты
думаешь, такой красивый юноша, как Юрий, не имел бы
невесту? Когда я был молодым, у меня было семь невест,
но женился на одной, так и будет с Юрием. Невест у него
может и было много, но по божьему желанию и нашему
усердию он женится на царице Тамар.
Фатима. (обращаетя к Юрию). Наша царица вам обязательно
понравится, она необычайно красива и умна.
Юрий. Надеюсь на взаимность, думаю, решающим будет выбор
государыни, который за царицей.
Вардан. Не всегда так, князь, иногда царица считается с мнением
старейшин, и оно бывает решающим. Влиятельные
князья обязательно поддержат вас, так что насчёт выбо-
ра царицы не беспокойтесь.
306
Юрий. Это означает, что если царице я буду не по душе, по реше-
нию влиятельных князей, она будет вынуждена выйти
замуж за меня насильно? По-моему, это несправедливо.
Вардан. Такова судьба царствующих особ, жениться по любви не
может ни одна царица и ни один царь, иначе они поте-
ряют корону, это было всегда, так будет и в дальнейшем,
так как везде государственные интересы выше собственных.
Иван. А каков ваш интерес в этом браке?
Вардан. У нас интерес один – сближение двух соседних народов,
союз военный и экономический, оказание помощи друг
другу против общих врагов, улучшить торговлю с
Москвой, Новгородом, Владимиром и другими города-
ми. Князь Юрий является законным наследником
Владимиро-Суздальского княжества, его стремление
наказать изменников и вернуть княжество мы одобряем и
всячески будем поддерживать князя в деле возвращения
княжества и влияния на правление княжеств.
Иван. Но как это сделать?
Вардан. Многое зависит и от самого Юрия, как он проявит себя,
мы его поддержим всегда, но и он должен прислушивать-
ся к нашим советам, иначе ему придётся трудно, во двор-
це у него уже и так много противников, вы увидите их
сегодня, но мы их одолеем, после женитьбы Юрия мы с
вами займёмся укреплением границ Грузии, вы должны
проявить себя в боях, а после мы рассчитаемся с врагами
как здесь, так и на Руси.
Фатима. Размечтались, пока царица Тамар добро не даст на этот
брак рано вам саблями махать и границы укреплять.
Иван. А как вы думаете, царице понравится наш Юрий?
Фатима. Думаю, что понравится, только жаль, что Юрий языка не знает.
Вардан. Вот и научи русского князя говорить по-грузински, а мы
за грузинским столом научим его грузинские тосты гово-
рить, да и не только тосты, за столом у нас многому
можно научиться (и он по-дружески на плечо Юрию кла-
дёт руку и смеется; все весело смеются).
307
Сцена №4
Приёмная царицы Тамар. Большая комната, богато обставлен-ная, входные двери позолоченные, посередине комнаты стоит боль-шой дубовый стол. В одном углу комнаты – молитвенник, висятиконы, посередине стоит золотое распятие Христа, рядом на стеневисят деревянные полки, на которых лежат книги. На столе стоятсеребряные подсвечники, на серебряном блюде лежат фрукты. Встеклянном позолоченном графине налито красное вино, на столестоят три серебряных бокала, вокруг стола дубовые стулья, покры-тые тигровыми шкурами, за столом сидит царица Тамар в царскомодеянии, длинное шёлковое платье, обшитое золотыми нитками,украшало её стройную фигуру. Рядом горит камин, около него стоятдубовые кресла, покрытые львиными шкурами. На груди у царицывисит золотой крест. Напротив царицы, у стола, сидят К ато ликосПатриарх Грузии Микаэл, слева от царицы сидит тётя Русудан.
Микаэл. Скоро начнётся царский совет, и мы должны обсудить
там очень важный вопрос для всей страны, вы знаете,
что в Грузию по приглашению Вардана Дадиани приехал
русский князь Юрий Боголюбский, он сын великого кня -
зя Андрея Боголюбского, который правил Владимиро-
Суздальским княжеством, после его предательской смер-
ти Юрий был изгнан из княжества собственным дядей и
он нашёл приют у половцев. Цель его приезда, как нам
известно: просить руки вашего величества.
Русудан. Твой отец и мой брат, покойный царь Георгий III, уми -
рая, попросил меня заботиться о тебе, царица, и я дала
слово исполнить его последнее желание. Мы не раз с
честью выходили из сложной политической ситуации.
Во дворце, чувствую, со стороны врагов твоих наме -
чается новая авантюра, я – вдова Хорасанского султана
ещё там во дворце султана, спасла династию от явной
гибели. С божьей помощью, по заданию брата моего
улаживала ответственные дипломатические отношения.
Так Елдигуз-Атабак с помощью мирных переговоров с
308
Георгием положительно решил вопрос города Аниси. Я и
сейчас готова ради тебя, царица, сделать всё от меня за -
висящее, чтобы не запятнать твою честь. Самоуп равст ву
Вардана Дадиани и его сторонников нет предела, без
ведома царицы и нас самовольно отправляет гонца за
русским князем в город Сунжу к диким половцам. Это
оскорбительно. К тому же русский князь гоним и вне
закона, без армии и политической поддержки на Руси. Я
думаю, такой жених тебе не нужен царица, а беспределу
некоторых князей надо положить конец. А что ты об этом
думаешь царица?
Царица Тамар. Это всё так неожиданно, что не могу опомниться.
Не понимаю, зачем приглашать без моего ведома рус-
ского князя, человека мне незнакомого, неизвестного
нрава и характера.
Католикос Микаэл. Моя царица, вы выросли у меня на глазах, я
ещё при вашем отце Георгии служил на благо отечества
и буду также служить вам, выслушайте и меня, я согла-
сен с вами и вашей тётей Русудан, что без ведома цари-
цы отправлять гонца за женихом – самоуправство, карае-
мое в лучшие времена смертной казнью, которую вы
отменили. Этот поступок Вардана Дадиани и Абуласана
можно понять как вызов, он явно направлен против цар-
ской власти, а посмели они это потому, что за ними стоят
военоначальники, армия и влиятельные князья, и если
мы сейчас примем меры против них и арестуем, это обе-
рнётся для нас гражданской войной и будет стоить вам
короны. Вспомните, когда Кутлур Арслан захотел
упразднить царскую власть, вы его посадили в темницу,
но оказалось, что за ним стояли влиятельные политиче-
ские силы, которые военной силой поддержали его, вам
пришлось отпустить его, и вопрос решился мирным
путём, пришлось пойти на некоторые уступки.И сейчас
может повториться старое, но на этот раз оно будет
носить ожесточённый характер в борьбе между разными
309
политическими группами. Русский князь даже не пред-
ставляет себе, для какой опасной игры пригласили его, и
что это может стоить ему жизни, если он будет действо-
вать самостоятельно. С другой стороны, править вам
одной государством будет нелегко, рядом с вами должен
быть настоящий полководец и любящий вас муж, от
которого у вас будет наследник трона, это очень важно
для вас и для страны, на вашу руку и сердце претендуют
многие достойнейшие наследники тронов разных госу-
дарств, но из них можно выделить двоих: это Давид
Сослан – далёкий родственник вашей покойной матери
Бурдухан и воспитанник вашей тёти Русудан, он
Багратион по осетинской линии, и вы его хорошо знаете,
так как в детстве росли вместе, питаете к нему особые
чувства и благосклонны к нему, была бы ваша воля, вы
бы согласились выйти за него замуж, но это стоило бы
вам царской короны, столкнулись бы две враждующие
группы – с одной стороны – осетинская знать, а с другой
– группа Вардана Дадиани. Это привело бы страну к бра-
тоубийственной войне, пролилось бы много невинной
крови, и разруха страны была бы неминуема, чем вос-
пользовались бы наши враги и нанесли бы нам смертель-
ный удар. Второй кандидат, претендент на вашу руку –
русский князь Юрий Боголюбский, хотя он и не по душе
вам, но в данной ситуации является подходящим и при-
емлемым, русский княжич христианин и к тому же пра-
вославный. Я одобрил бы этот выбор. Но выбор за вами
царица, могу лишь добавить, что вам следует учесть в
первую очередь интересы государства, они должны ста-
виться превыше всего. Так поступали и ваши предки. А
интересы государства на сегодняшний день требуют
мира, а не вражды между князьями, ваши сторонники
очень слабы, и они проиграют эту битву за власть, надо
выждать и набраться сил.
Царица Тамар. Вы одобряете выбор, который не одобряет цари-
310
ца? Я от вас этого не ожидала. Что Юрий православный
христианин, этого добра у нас хватает, хотя понимаю
откуда дует ветер. Вардан Дадиани, Абуласан, Занкар.
Кто им дал право самовольничать и предлагать чужезем-
ца мне в мужья? За такую дерзость, мой дед великий
Давид-Строитель головы рубил с плеч, но я так не
поступлю, по опыту знаю, чем это обернётся для страны.
Значит, русский князь, как вы говорите, гоним из Руси и
не имея никакой опоры, будет в руках моей оппозиции,
как игрушка, поставив его рядом со мной у власти, они
будут требовать от него безоговорочного повиновения и
исполнения любых их требований, а они будут напра -
влены против меня и моей власти, они постараются
любыми способами ограничить законодательную и
исполнительную власть царицы.
Русудан. В твоих словах много мудрости, царица, но решить
силой этот вопрос нам не удастся, надо выиграть время и
собраться с силами.
Микаэл. Русудан права, царица, надо выиграть время, собрать
вокруг себя реальную военную силу и потом нанести
всем вашим врагам сокрушительный удар, а для этого
причин найдётся много.
Царица Тамар. Временно уступить – означает временно выйти
замуж за человека, которого я не знаю и не люблю, как
это легко говорить вам, а как мне тяжело на душе (цари-
ца встаёт, подходит к иконе Богоматери, висевшей на
стене, и крестится, затем поворачивается и говорит) Но
я, в интересах моего народа и государства, пойду на этот
шаг, я готова на любые жертвы, лишь бы не пролилась
кровь невинных людей и не пострадал мой народ. А
теперь, перед царским советом я хочу помолиться и
собраться с силами. Я хочу остаться одна, пожалуйста,
оставьте меня. (Русудан и Католикос встают, кланяются
царице и оставляют её одну. Она опускается на колени
перед иконой Богоматери и начинает молиться, через
311
некоторое время в комнату входит молодая служанка
царицы).
Царица Тамар. Это ты, Мзевинар? (царица встаёт)
Служанка. Да, моя царица, пришла спросить, не надо ли вам чего-нибудь?
Царица Тамар. Надо, моя верная Мзевинар, как никогда нужна
мне твоя помощь, хочу тебя спросить кое о чём.
Мзевинар. (подходит к царице с поклоном и смотрит ей в глаза)
Слушаюсь царица, все скажу не скрывая ничего.
Царица. Что говорят в народе о русском князе?
Мзевинар. В народе говорят, что хорош собой русский князь, но у
нас можно было найти и лучшего жениха для царицы.
Царица. Да, можно было, но, видимо, не судьба. Что ещё говорят
в народе?
Служанка Мзевинар. (она опускает глаза вниз) Ещё говорят, что
Абуласан и его свита отправились с русским княжичем
на охоту, где он всех удивил своей силой, храбростью и
ловкостью, ещё говорят, что после, охоты был пир и рус-
ский князь произнёс заздравный тост по-грузински за
царицу.
Царица. (удивлённо смотрит на служанку) Он произнёс тост за
моё здоровье на грузинском языке? Я этого от него не
ожидала, видимо, Фатима перестаралась, очень уж
усердно она занимается с князем уча его говорить по-
грузински. Надобно и мне научиться по-русски говорить.
Мзевинар, приведи после совета Фатиму ко мне, я хочу
поговорить с ней. А теперь пойдём в мою комнату, я
должна привести себя в порядок, переодеться и надеть
царский наряд. Ты поможешь мне.
Мзевинар. Слушаюсь, моя царица (они выходят из комнаты).
Сцена №5
Исанский царский дворец царицы Тамар. В большом тронном залесобрал ся ц арский совет . З д есь великие князья и эрист ави ,Католикос-патриарх Грузии и другие представители церкви, круп-
312
ные купцы, военачальники. Здесь сторонники и противники царицыТамар, женихи Давид Сослан и Юрий Боголюбский, окружённыесвоими сторонниками, рядом с Юрием стоит Вардан Дадиани, Абу -ласан, Занкар и другие. Католикос Микаэл объявляет всему залу.
Католикос. Царица Грузии Тамар Багратиони (в зале раздаётся
нежное пение женских голосов, поют монахини, в зал
входит в сопровождении царской свиты царица Тамар
Багратиони, она в белом шёлковом царском наряде, на
голове у неё золотая корона, которая украшена жемчуга-
ми, она подходит к золотому трону и садится. В зале
наступает тишина.
Вдруг вперёд смело выступает картлииский и тбилис-
ский эмир Абуласан и заявляет на весь царский двор
царице Тамар.
Абуласан. Царица, государственные интересы требуют того,
чтобы вы, Тамар Багратиони, рядом имели соратника,
смелого полководца в лице достойного мужа, таким
человеком я и мои соратники считаем сына великого
князя Владимиро-Суздальского Андрея-Боголюбского,
Юрия Боголюбского, вот он – русский князь, перед вами
(и он рукой указывает на Юрия, вперёд выступает Юрий
смело смотря царице в глаза. На миг их взгляды встрети-
лись и Юрий не выдерживает сверкающий, как молния,
взгляд царицы, он опускает голову вниз. Очарованный,
опускается на колени перед царицей. Он потрясён, влюб-
лён с первого взгляда, Юрий, как громом пораженный,
стоит перед ней. Не замечает, что творится вокруг него, в
зале разгораются страсти. Увидев Юрия в таком состоя-
нии, Иван поднимает его с колен и ведёт к своим сторон-
никам. Вдруг вперёд выступает представитель осетин-
ской знати Инал и говорит громко царице и всем присут-
ствующим).
Инал. Царица, есть и другие достойные кандидаты (он рукой ука-
зывает на Давида Сослана) Давид Сослан является осе-
313
тинским царевичем из рода Багратионов, вы его знаете
давно и согласитесь, что он – блестящий полководец,
Давид Сослан не раз доказал это в бою с врагами. А рус-
ский князь незнаком нам, к тому же, гоним из свое го
княжества и рос среди диких племён половцев, его
нравы нам чужды. (не дав ему закончить слово, вперёд
выступает представитель византийского двора Сакар).
Сакар. Царица, отношения Грузии и Византии хорошие, но значи-
тельно их укрепил бы брачный союз с достойным канди-
датом в ваши мужья Алексеем Комненосом, который вам
хорошо знаком, союз между нашими странами укреплён-
ный браком, будет залогом мира на Кавказе, и не только
на Кавказе. А русские и осетинские женихи вам будут в
тягость, так как ими будут править другие люди, которые
стоят за их спинами. (в зале раздаются крики, враждую-
щие стороны ругают друг друга, хватаются за кинжалы,
обнажают сабли. Столкновение между ними становится
неизбежным. Вдруг раздаётся громкий голос католикоса
Микаэла).
Микаэл. Мы выслушали все стороны по этому вопросу, теперь
выслушайте и моё мнение, христианская православная
вера всегда была для нашего народа главным фактором
выживания и победы над врагом. Вспомните, как страдал
наш народ, когда надругались над нашей верой. Теперь у
нас есть возможность укрепить нашу веру союзом с хри-
стианской православной верой Великой Руси. Эта супру-
жеская связь укрепит нашу веру и соединит народы
наших стран перед большой смертельной опасностью,
которая ожидает всех нас. Эта опасность исходит от тата-
ро-монголов, набирающих силу. И эта сила, в первую
очередь, будет направлена на уничтожение наших наро-
дов. Этой смертельной силе можно противопоставить
единую военную силу наших государств. Диплома ти -
ческие семена мудрости между нашими народами надо
сеять сейчас, чтобы получить сладкие плоды, хотя бы
314
через 30 лет, за что наше будущее поколение нас будет
благодарить. Да, русский князь силой изгнан из своего
княжества, но он законный наследник, а вне закона те,
которые совершили это злодеяние, Юрий Боголюбский
сын великого русского князя Андрея Боголюбского, кото-
рый считался на Руси главным князем, которому подчи-
нялись почти все другие княжества, включая великий
Новгород, торговый центр Руси, потому Юрия можно
считать царевичем, который рано или поздно с божьей
помощью вернёт своё законное наследство и корону, и
тогда победа над общим врагом будет обеспечена. Не
забывайте, что русский князь Юрий православный хри-
стианин.
Сакар (говорит Католикосу Грузии). Смею отметить, что Визан -
тийский император Микаэл III в 843 году восстановил в
Византии православную христианскую веру. Эта вера
сплотила императора Василия III-го и Давида Куро -
палата, когда в Грузии под предводительством Торнике
Эристави было разгромлено восстание Варды Склира.
Брак Алексия и царицы Тамар – это самый выгодный
брак для обоих государств.
Вардан Дадиани. Сколько можно терпеть оскорбления предста-
вителей византийского и осетинского дворов. Алчность
затмила им разум, они забыли, что Алексей и Давид –
родственники царицы Тамар, они предлагают кровосме-
шение, которое неприемлемо для христианской права-
славной церкви. Их надо выдворить из зала (раздаются
крики и шум в зале)
Юрий Боголюбский – самая подходящая кандидатура
в женихи для нашей царицы, да здравствует русский
князь Юрий (в зале раздаются голоса в защиту кандида-
туры Юрия, большинство присутствующих за русского
князя. С трона встаёт царица Тамар. Все в зале замерли
и смотрят на неё).
Царица Тамар. Понимая всю важность моего решения и взвесив
315
всё сказанное здесь, я пришла к заключению, что в инте-
ресах государства и во избежание междоусобиц среди
князей и кровопролития, я соглашаюсь с решением цар-
ского совета и согласна выйти замуж за русского княза
Юрия. (В зале слышны возгласы: Да здравствует царица
Тамар и Юрий Боголюбский, царица гордо встаёт и вме-
сте со свитой выходит из зала).
Конец первого действия
ВТОРОЕ ДЕЙСТВИЕ
Сцена №6
Дворец царицы Тамар. Приёмные апартаменты царицы Тамар.Царица Тамар сидит за столом и что-то пишет гусиным пером,напротив нее сидит Фатима. Царица в белом длинном платье,обшитом золотыми нитками, на голове маленькая золотая корона,на груди висит золотой крест.
Царица. (заканчивает писать и оборачивается к Фатиме) Как ты,
Фатима так скоро обучила Юрия-Георгия говорить по-
грузински и произносить заздравные тосты, он такой
способный или ты так усердна?
Фатима. Моя царица, я так стараюсь угодить вам. Чем больше он
будет знать слов по- грузински, тем легче вам будет с ним
общаться. Ведь вам приятно, когда он произносит тосты
за ваше здоровье на грузинском языке.
Царица. Да, не скрою, было приятно и так неожиданно с его сто-
роны, спасибо тебе, твоё усердие дало положительные
плоды.
Фатима. Рада стараться для вас, царица. Произносить слова –
одно, а придать словам чувства – это другое, он про-
износит слова полные любви к вам, он, думаю, влюбил-
ся в вас с первого взгляда.
316
Царица. Я не верю в любовь с первого взгляда, хотя первый мой
взгляд сразил его наповал. Неужели влюбился в меня.
Фатима. Да, моя царица, он влюбился в вас без памяти, ваши глаза
так поразили его, что, если не его наставник Иван, кото-
рый помог ему встать, он так и остался бы стоять на
коленях до утра (царица улыбается, смеётся и Фатима).
Царица. Фатима, где ты научилась говорить по-русски?
Фатима. К моему мужу приезжает много гостей из разных стран,
часто гостят у нас иностранные послы, купцы, они в
основном, из Руси, вот и приходится мне оказывать гру-
зинское гостеприимство и изучать иностранные языки, в
том числе и русский. Вот недавно приехал с Руси один
купец, у нас гостил. Абуласан пригласил Юрия к нам, и
они долго беседовали.
Царица. Не называй его так, ему дали новое имя Георгий, он часто
гостит у вас, тебе не кажется, что это неприлично? О чём
беседовали они?
Фатима. Царица, это деловые встречи, и приглашаю его не я, а
великие князья, которые тоже бывают у нас часто, а раз-
говор между Георгием и приезжим купцом из Руси шёл о
торговле в Новгороде, политической ситуации в Ростове,
во Владимире и Суздале. Георгий всё ругал и сердился на
своего дядю Всеволода, который предал его. Георгий
грозился казнить его.
Царица. Надо мне с ним поговорить, в наших государственных
делах он новичок и кое о чём ему надо напомнить (в ком-
нату заходит служанка Мзевинар и ставит на стол кув-
шин с водой).
Служанка. Что прикажете мне, моя царица?
Царица. Георгий у себя?
Служанка. Да, моя царица.
Царица. Чем занимается?
Служанка. Читает книги и пишет что-то.
Царица. Позови его сюда, скажешь, что у царицы разговор име-
ется серьёзный.
317
Служанка. Слушаюсь, моя царица (и удаляется).
Фатима. Мне уйти, царица?
Царица. Нет, ты будешь переводить нам, но я тебя предупреждаю,
ни одного слова здесь сказанного никто не должен знать,
запомни это хорошо.
Фатима. Да моя царица, буду нема, как рыба.
Царица. Фатима, я тебе доверяю, а вот муж твой совсем из ума
выжил, дружит с Варданом Дадиани, моим злейшим вра-
гом, я надеюсь на тебя, если заметишь что-то неладное,
сообщи мне.
Фатима. Я доброту вашу, царица, никогда не забуду и всегда рада
угодить вам. (заходит служанка)
Служанка. Его светлость пожаловал к вам и ждёт приглашения в
царские покои.
Царица. Пригласи его (служанка удаляется, и в дверях показыва-
ется Георгий, он одет в халат, низко поклонился, затем
поздоровался с царицей и Фатимой.)
Царица. Присаживайтесь за стол, Георгий.
Георгий. Спасибо, царица (Фатима наливает Георгию в бокал
красное вино).
Георгий. (поднимает бокал) За ваше здоровье, царица, будьте
счастливы.
Царица. Вы так выучились говорить по грузински, что в переводе
нет нужды – это заслуга Фатимы. У меня от неё нет сек-
ретов, поэтому я ей разрешаю остаться.
Я буду с вами сегодня откровенна и не скрою, что ваш
приезд для меня был очень неожиданным. Решение цар-
ского совета застало меня врасплох. В интересах госу-
дарства я подчинилась решению совета и согласилась
выйти замуж за вас. Это было вынужденным поступком,
так как другое решение вызвало бы кровопролитие в
стране и погибли бы невинные люди, такое уже случа-
лось раньше в стране. Я не хотела, чтобы это повтори-
лось. Вас не должно удивлять, что у меня нет к вам
чувств. Да, я законная ваша жена и перед богом обязана
318
исполнять супружеские обязанности, но мне бы хоте-
лось, чтобы они были не в тягость мне, а в радость. Я
уверена, вам нужна не такая супруга, которая относилась
бы к вам холодно и неприязненно, а нужна ласковая,
любящая женщина, так вот, дайте мне время, Георгий,
хотя бы год, чтобы влюбиться в вас. Я обещаю, такой
любящей жены вам не сыскать на всём свете. В течение
этого времени вы будете заниматься государственными
делами, принимать участие в походах и защищать грани-
цы Грузии, усваивать наши обычаи. В решении важных
политических и военных задач советоваться следует со
мной, а не с оппозиционно настроенными князьями.
Вы этим докажете ваше право на мою любовь. Во
дворце у меня много врагов и друзей, враги хотят отнять
у меня власть и лишить короны, вы должны этому пре-
пятствоать и не давать им возможности осуществить
свои коварные замыслы, они будут делать все, чтобы
склонить вас на свою сторону а после диктовать свои
условия вам и мне. Для этого они и привезли вас сюда
без моего ведома. Сейчас всё зависит от вас, ваша судьба
в ваших руках. Прошу вас быть верным мужем и истин-
ным другом, это будет залогом нашей любви, тогда и
победа над общим врагом будет обеспечена.
Георгий. Царица, клянусь быть верным и беспощадным к врагам
вашим. Я сделаю всё от меня зависящее, чтобы добиться
вашей любви. (Царица встаёт, встают Георгий и Фатима).
Царица. Подойдите ко мне ближе, Георгий. (Георгий подходит к
царице, та снимает с себя крест на золотой цепочке и
вешает на шею Георгию, который низко опускает голову
и встаёт перед царицей на колени и целует край её
платья).
Царица. Встаньте. (Георгий встает). Это мой свадебный подарок
вам, молитесь и присягните на этом кресте и пусть
исполнятся все ваши мечты.
Георгий. Моя мечта – это добиться вашей любви и одержать побе-
319
ду над нашими общими врагами. Я намерен скоро отпра-
виться воевать против наших врагов, нарушивших
южные границы Грузии, победа над ними будет моим
свадебным подарком вам, моя царица.
Царица. Я уверена в вашей победе, желаю успехов.
Георгий. Моя царица, я написал для вас стихи, разрешите мне
прочитать их вам.
Царица. (удивлённая говорит ему) Вы пишите стихи для меня?
Это очень мило с вашей стороны, пожалуйста, прочтите.
Георгий. (начинает читать стихи)
Царица гордая моя,Без ума от вас яХристианской верой я Полюбил я вас не зря.
Княжич я из русской знати,Полюбил вас Бога ради,Хочу я вас скорей обнятьИ счастливым скорее стать.
Я люблю вас, царица И прошу в меня влюбитьсяВы, царица, моя злата Мне любовь ваша награда.
Враги ваши кричат: «Аллах»Приведу к вам их в кандалахУ ваших ног на коленяхМолить будут о прощениях.
Царица. Стихи хорошие и я принимаю их как первый свадебный
подарок от вас, спасибо вам, Георгий, такой печальной
участи я не желаю вам. (заходит служанка)
Служанка. Царица, прибыл гонец от командующего войском и
хочет передать срочное донесение.
320
Путь к вам нелёгок мнеНе топите меня в водеДаю вам слово: навсегдаЛюбить вас, на века.
Горю от страсти я, родная, Услышь меня, ты ж не святая,Милая, и неземная,Царица гордая моя.
Меня ты гонишь зря, царица,Вдали видна моя темница Интриг полон ваш дворец Нас он погубит, наконец.
Пройдут века и летописец Напишет правду обо всем,Как я любил вас без конца И не испил вас до конца.
Царица. Пусть подождёт у моего кабинета (служанка удаляется).
Прошу извинить меня, я должна удалиться, Фатима про-
водит вас Георгий. Прощайте. (Царица выходит и остав-
ляет одних Георгия и Фатиму)
Фатима. Не горюйте, Георгий, у вас целый год впереди за это
время многое может измениться в лучщую или в худшую
сторону, но я не дам вам скучать. Завтра я приглашаю вас
в гости ко мне, у нас будут скоморохи, танцовщицы,
будет весело.
Георгий. А что скажет на это царица?
Фатима. Вы же не мальчишка, чтобы исполнять все прихоти цари-
цы, вы должны проявить самостоятельность, нелёгкая у
вас с царицей будет супружеская жизнь, она не привык-
ла исполнять чьи-либо желания. Будь я на месте царицы,
исполнила бы все ваши желания (Фатима наливает вино
себе и Георгию и говорит) За ваше здоровие, Георгий.
(Георгий и Фатима берут бокалы с вином, чокаются и
пьют до конца).
Сцена №7
Дворец ц арицы Тамар . В большом зал е собрались знатныекнязья, Вардан Дадиани, Абуласан, воевода Саргис Мхаргрдзели идругие. Царица Тамар сидит на троне, рядом с ней тётя Русудан,Католикос Микаэл , Георгий (Юрий) . Вперёд выходит ВарданДадиани и говорит царице.
Вардан. Царица, несколько дней тому назад наши войска во главв
с военачальником Георгием одержали блестящую победу
над врагом, взят Карс, Карнифорские и Басианские лаге-
ря турок. Ваша слава и слава Георгия вышли за пределы
границ и достигли многих государств. Но внутри страны
надо решить немаловажные вопросы, очень важно для
государства избавиться от ненужных, неумных, бездар-
ных князей и государственных деятелей, которые зани-
321
мают по наследству высокие посты в государстве. Они
не только мешают укреплять государство, но и способ-
ствуют развалу страны своими указами.
Занкар. Правду говорит Вардан, царица, да мы не родовитые
князья, но мы не будем обворовывать государственную
казну, как они (он пальцем показывает на князей, сто-
явших рядом) а наоборот, будем заполнять казну золо-
том, их надо не только отстранить, но и судить. (раздают-
ся голоса: отстранить, казнить, судить).
Абуласан. Сместить визиря Амона, амирспасалара Саргис
Мхаргрдзели, Мадатухуцеса Диабера, мечурчлетухуцеса
Кахабера. (Встаёт царица Тамар и шум в зале прекраща-
ется).
Царица. Я один раз уже сместила вам неугодных князей, это было
несколько лет тому назад, когда Кутлу-Арслан восстал
против меня и потребовал удалить из дворца моих подда-
ных людей, тогда я согласилась во избежание кровопро-
лития, теперь с такими же требованиями выступаете и
вы. В чём они провинились, у меня нет никаких доказа-
тельств против них, некоторые вами названные князья
служили ешё моему отцу и деду, и без доказательств я их
не смещу.
Вардан. Доказательства есть, они обкрадывают вашу казну.
Царица. Я проведу расследование и допрошу их, и если ваши
слова подтвердятся, я их смещу. А теперь все свободны
(зал пустеет, там остаются только Русудан и Католикос
Микаэл). Я вынуждена отстранить неугодных им князей
от должности, иначе они мне этого не простят, а вместо
них они потребуют назначить своих людей, и я это тре-
бование тоже должна буду выполнить, они диктуют мне
свои условия и стараются править страной. Сердце у
меня кровью обливается когда вижу, что Георгий заодно
с ними. Как мне быть, тётя Русудан? Так продолжаться
более не должно.
Русудан. Ты была права, моя дорогая, и твои предсказания сбы-
322
лись. С помощью русского князя Георгия они стараются
навязать свои условия, их надо остановить.
Микаэл. Мы найдём управу на них. Георгий оказался хорошим
воином. Это временно помогло им укрепить свои пози-
ции, но мы их одолеем, с нами Давид Сослан, его сторон-
ники и многие другие влиятельные князья, надо отстра-
нить Георгия, а затем и его сторонников.
Царица. У меня нет доказательств и причин для отстранения
Георгия, он наивен и глупо верит им, он неопытен и сам
того не понимая помогает моим противникам, я не раз
предупреждала его, но он меня не слушается.
Микаэл. У нас найдутся причины для его отстранения, главное,
царица, чтобы вы перестали ему покровительствовать. У
нас есть сведения, что он вам не верен и развлекается с
другой женщиной.
Царица. (встаёт и в гневе говорит) Если это подтвердится, я его не
пощажу. Кто она?
Микаэл. Это жена тбилисского эмира Фатима.
(Царица подходит к иконе богоматери опускается на
колени и молится)
Царица. О Святая Богоматерь Мария, неужели это правда (она
встаёт и подходит к Микаэлу). Не верю, он не посмеет.
Микаэл. Сегодня днём к Георгию пришла служанка Фатимы и
оставила ему записку (он протягивает царице записку).
Наш человек выкрал эту записку.
Царица. (раскрывает записку и читает вслух).
Дорогой ГеоргийНаконец сбудутся наши мечты и мы сможем быть наедине
в моей загородной усадьбе, эмир уезжает на охоту на несколькодней. Жду тебя мой милый сегодня вечером.
Любящая тебя Фатима.Царица. Сердце у меня разрывается, когда становится очевидным,
что люди, близкие тебе, изменяют и предают. Фатиму я
подобрала в руинах ее отцовского дома, когда враги
сожгли ее дом и убили её родителей. Она одна уцелела, я
323
воспитала сироту и любила как сестру родную, а она
меня за всё так отблагодарила! А Георгий поклялся мне
быть верным до конца своих дней, а изменяет мне с моей
близкой подругой. Так где же справедливость? Бог сви-
детель, я не желала зла ни одному из них. У них было
всё – власть, богатство, прекрасное будущее, но они
выбрали самый низкий путь. Если измена подтвердится,
они понесут за это суровую кару (входит служанка и
говорит царице).
Служанка. Царица, у дверей Георгий и желает поговорить с вами.
Царица. Хорошо, я приму его и поговорю! А вы, дорогая тётя, и
Микаэл, подождите в другой комнате, а после примем
решение вместе.
Микаэл. Хорошо, царица, мы будем рядом. (они удаляются, цари-
ца остаётся одна. Заходит Георгий, царица встречает его
холодно и сурово).
Георгий. Царица, сегодня исполнился год с тех пор, как мы
заключили договор, я выполнил, царица, все взятые на
себя обязательства. Теперь дело за вами, вы должны
выполнить данные мне обещания, таков был наш уговор.
Царица. Действительно, ваши военные походы и победы говорят
в вашу пользу, но есть и другая сторона в ваших дей-
ствиях. Вы, наверно, понимаете что ваши друзья и сто-
ронники требуют от меня очень многого, и я, порой, иду
на уступки, чтобы сохранить мир в стране. Но так долго
продолжаться не может. Я не намерена больше испол-
нять их волю. Почему-то они рассчитывают на вас, на
вашу дружбу, и вы по наивности поддерживаете на
ключевых государственных постах людей из купцов и
изменников, у которых нет таких святых понятий, как
вера, дружба, любовь. Занкар дружбу вашу продал за сто
золотых монет. Он потребовал от меня эти деньги за
вашу доставку в Грузию, я его об этом не просила, вы
наивный человек, оказались в коварных руках алчных
людей, ваши сторонники стараются использовать вас для
324
своих целей, я об этом не раз вас предупреждала, но вы
меня не слушаете.
Ходят слухи, что вы мне неверны и предаёте меня, а в
ваших стихах вы клялись мне в верности навеки. Если
эти слухи подтвердятся, терпение моё иссякнет и я
вынуждена буду принять крайние меры. Вы и ваши сто-
ронники будете изгнаны из страны. Видит бог, я не хочу
кровопролития, но я сделаю всё от меня зависящее,
чтобы искоренить в моём государстве зло. Даю зам ещё
месяц, вы должны учесть мои справедливые требования.
Я надеюсь на лучшие отношения между нами.
Георгий. Царица, ваши слова поразили меня. Я так старался делать
вам приятное, угождать вам во всем, но всё у меня полу-
чается наоборот, клянусь я не виновен, у меня нет против
вас злых умыслов, у меня к вам только добрые намере-
ния. Я чужеземец и за год изучил все ваши обычая и
нравы, Грузию я полюбил, как собственную родину, ваш
народ для меня стал родным. Я воевал и горевал вместе
с ними, переживал вместе с ним горести и радости, но
сердце ваше покорить мне не удалось, и это меня очень
огорчает. Простите меня, если я чем-то огорчил вас, я не
теряю веру и надежду вернуть ваше хорошее расположе-
ние ко мне, я остаюсь вам верен, не верьте злым языкам.
Царица. Я тоже надеюсь на это и хочу вам дать ещё одну возмож-
ность увидеть вас завтра на Совете с незапятнанной
честью (она посмотрела на крест подаренный ею и сказала)
Вы никогда не расстаётесь с золотым крестом Георгий?
Георгий. Никогда, царица, как не расстаюсь с надеждой на то, что
когда-нибудь вы меня полюбите.
Царица. Всё зависит от вас, прощайте Георгий (она выходит из
зала. Царица разжала левый кулак, на котором сжимала
скомканную записку Фатимы. Она со слезами на глазах
шепчет) Не верю! Он не посмеет. (Георгий остаётся в
зале один и говорит сам с собой).
Георгий. Царица даёт мне ещё месяц, чтобы я исправился и испол-
325
нил все её желания, она хочет превратить меня в тряпич-
ную куклу, с которой она игралась в детстве. Сколько
можно ждать? Я устал ждать, я хочу иметь спокойный
семейный очаг. Мне так не хватает простой женской
ласки (он наливает вино в бокал, который стоит на столе
и пьёт) Я не могу больше ждать, Фатима мне прислала
записку (он ищет записку в карманах, но не находит). Но
где она, где-то затералась, меня ждёт прекрасная женщи-
на Фатима, она такая милая. Она мне напоминает мою
Гульнару из дикого половецкого племени, почему я не
должен воспользоватеся этим чудным мгновением в
моей жизни (он опять наливает вино и пьёт). Кто узнает
об этом? Никто! Поеду я к ней, коли законная жена не
исполняет супружеские обязанности, их исполнит
чужая. (он зовёт слугу).
Георгий. Подай мне лошадь, я уежаю.
Слуга. Будет исполнено, мой господин. (Георгий выходит из зала,
в зал заходят Царица, Католикос Микаэл, и Русудан).
Микаэл. Всё ясно, он едет к Фатиме, он у нас в руках, компроме-
тирующий его факт скоро будет налицо. Как только Геор -
гий прибудет на место свидания, мы со стражей будем
там и за измену и разврат схватим обоих. Надо спешить.
Завтра, царица, мы созовём Большой Совет, где вынесем
суровый приговор и за измену обоих изгоним из страны.
Царица. Будь по-вашему, я согласна изгнать Георгия и Фатиму,
они недостойны находиться рядом со мной.
Русудан. Лишь один рыцарь достоин тебя, моя хорошая, это
Давид Сослан. С ним ты будешь счастлива. (царица опу-
стилась на колени перед иконой Богоматери и произнес-
ла) Всё в Божьих руках. Боже, спаси меня и помилуй.
Сцена №8
Загородный дом Фатимы. Богато обставленная комната, посе-редине комнаты стоит круглый стол , празднично накрытый,много фруктов, разных вин в хрустальных кувшинах и серебряных
326
графинах. В углу комнаты горит большой камин, рядом – большаядубовая кровать покрытая львиными шкурами. Рядом с каминомдубовые кресла, покрытые оленьими шкурами. За праздничнымстолом сидит Фатима в белом длинном платье с золотым поясом,на груди бусы из жемчуга, волосы чёрные, длинные, распущенные.Рядом с ней за столом сидит в мусульма нском наряде усатыймужчина с большим кинжалом на поясе.
Фатима. Я приветствую вас, посланника мусульманского правите-
ля Адарбадагана Атабака Абубекра, и пью за ваше здо-
ровье, Салым (она берёт свой бокал с красным вином,
чокается с мусульманином и пьёт).
Салым. (пьёт вино и говорит) Атабак Абубекр очень доволен тобой
Фатима ханум, он шлёт тебе подарки, вот они (и он
достаёт драгоценности из своего большого кошелька и
даёт Фатиме, она берёт эти ожерелья, бусы и браслеты с
драгоценными камнями, встаёт, надевает их и кривляет-
ся перед зеркалом).
Фатима. Какая красота!
Салым. Мой повелитель также просил передать тебе, что он очень
любит тебя и если ты сделаешь так, что русского князя
Георгия выдворят из страны, он тебя возьмёт в жёны, и
ты будешь самой счастливой и богатой третьей женой
Атабака Абубекра.
Фатима. (наливает вино себе и гостю) Передай моему любимому
Атабаку, что я заслуживаю быть его первой женой, и
скоро я исполню его желание. Георгий завтра же может
быть выдворен из страны. А сегодня он скачет ко мне, а
за ним – старуха Русудан и выживший из ума Католикос
Микаэл. Они клюнули на мою записку, которую обнару-
жили служанки и шпионы Католикоса, он и отнёс цари-
це записку. И таким образом разоблачили Георгия рус-
ского в супружеской неверности и за доказательствами
едут сюда. Его за это ждёт изгнание из страны. Эти глуп-
цы только и мечтают, чтобы изгнать Георгия и выдать
царицу замуж за Давида Сослана.
327
Салым. Молодец, Фатима ханум, хорошо придумала, нечего рус-
ским налаживать родственные и политические связи с
Грузией, их надо побыстрей выдворить из страны, при-
дёт время и Атабак сам явится сюда и наведёт порядок.
Грузия должна находиться под мусульманским влиянием.
Фатима. Салым, прошу одного, они сегодня поймают и меня, при-
своят всё моё богатство и выдворят из страны. Вы долж-
ны помочь мне освободиться от них. Сделайте так, чтобы
ваши люди завтра же выкрали меня и доставили к
Абубекру, а сейчас возьмите мои драгоценности (Фатима
кладёт все свои драгоценности в шкатулку и даёт
Салыму). Возьмите, вы вернете мне их, когда освободи-
те меня. А теперь идите, торопитесь, выход через черный
ход. Я уже слышу шум копыт, Георгий скачет прямо к
собственной гибели, скоро он будет здесь.
Салым. (встаёт, берёт шкатулку) Хорошо, Фатима, всё сделаю, как
ты хочешь, прощай. (он выходит из комнаты, входит слу-
жанка).
Служанка. Госпожа, приехал Георгий русский, хочет видеть вас.
Фатима. (стоит у зеркала и кривляется) Зови его сюда поскорей
(служанка выходит и через минуту в комнату входит
Георгий).
Фатима. (кидается Георгию на шею) Георгий дорогой, где ж ты
так долго пропадал.
Георгий. Добрый вечер, Фатима (он целует её).
Фатима. Садись, чувствуй себя как дома. Нам мешать никто не
будет, что с тобой, ты сегодня не в настроении, не рад
меня видеть?
Георгий. Рад конечно, но у меня сегодня был с царицей серьёзный
разговор. (он садится за стол, Фатима наливает ему в
бокал вина).
Фатима. Дорогой, давай забудем о царице и обо всём на свете.
Георгий. Как могу забыть я слово, данное царице, которая обеща-
ла мне через год стать любящей женой. Она не сдержала
слово. Винит меня в измене и дает месяц, чтобы я испра-
328
вился. Она обращается со мной, как с маленьким каприз-
ным мальчиком, которого за непослушание ставят в угол.
Фатима. Забудь её, Георгий, давай выпьем за нас с тобой (они
чокаются и пьют вино).
Георгий. Будь счастлива, Фатима, я пью за твоё здоровье, у тебя,
как у царицы апартаменты.
Фатима. Что ты, куда мне до спальни царицы, где икон больше,
чем в храме, здесь место только для любви (оба смеются,
пьют вино). Ты не горюй, я тебе дам всё, что пожелаешь,
я не царица Тамар, и тебе позволю всё, чего она тебе не
позволяет.
Георгий. Ты мне, дорогая, напоминаешь мою далёкую и прошлую
любовь – Гульнару. Она дочь половецкого хана, страст-
но любила меня.
Фатима. Моя любовь будет сильнее всех и ты этого никогда не
забудешь мой дорогой Георгий (они начинают ласкать и
целовать друг друга, Георгий берёт её на руки, укладыва-
ет на кровать и продолжает целовать. В это время слыш-
ны крики, в комнату вбегает служанка и кричит).
Служанка. Моя госпожа, в дом ворвалась вооружённая стража
дворца, а за ней Католикос Микаэл и Русудан, спасайтесь
госпожа, они идут сюда (и она выбегает из комнаты,
Фатима будто ничего не происходит продолжает цело-
вать Георгия, который пьян и не понимает что происхо-
дит. В это время в комнату врывается дворцовая стража,
а за ней Католикос и Русудан).
Католикос. Что видят мои глаза, деяния ваши страшны, как вам не
стыдно. Стыд и позор вам.
Русудан. Будьте вы прокляты, развратники, Фатима, ты бестыжая
и развратная женщина.
Католикос. Связать их обоих и доставить в крепость.
Фатима. (встаёт и одевается) Не прикасайтесь ко мне. Ах вот кто
пожаловал к нам – Святой Микаэл и тётя Русудан, вдова
хорасанского султана и любовница трёх эмиров, пришли
учить нас морали христианской.
329
Русудан. Их надо поскорей выдворить из страны, чтобы такая
зараза больше к нам не пристала. (обоих связывают и
выводят из комнаты.)
Сцена №9
Дворец царицы Тамар. В большом зале собрался царский совет.Диде6ули и многие именитые князья, сторонники и враги царицыТамар. Она сидит на троне, вокруг нее её близкая свита.
Католикос Микаэл. Вчера мы стали свидетелями подлого и
оскорбительного поступка со стороны Георгия, которого
мы удостоили чести быть мужем нашей царицы. Он и
жена Абуласана Фатима занимались развратом в загород-
ном доме тбилисского эмира. Этот поступок глубоко
оскорбил царский двор, христианское патриаршество
Грузии и лично царицу Тамар. За измену и разврат
Георгий и его любовница Фатима отныне объявляются
изменниками и будут выдворены из нашего государства,
тбилисский эмир Абуласан смещён с поста, а его имуще-
ство переходит в руки государства. (сторонники Георгия
в смятении, они подходят к Дадиани и спрашивают: что
делать? Он тихо шепчет на ухо).
Вардан. Что тут скажешь? Сражение проиграно. Сейчас надо
постараться, чтобы Георгия не отправили далеко, его
надо держать поблизости, и при благоприятных обстоя-
тельствах вернуть его обратно. Я выступлю с предложе-
нием отправить его в Византию, а вы поддержите меня.
Вардан. (Громко заявляет всему совету) Это событие очень огор-
чило и оскорбило всех нас, изменникам пощады не будет,
Георгия следует изгнать в Византию (это предложение
поддерживает Царский Совет, раздаются голоса в под-
держку Вардана).
Католикос. Георгий и его любовница Фатима сейчас находятся в
тбилисской крепости. По решению Царского Совета оба
изгнанника сегодня же будут выдворены из страны и
отправлены к границе Византии.
330
Царица Тамар. Я была свидетельницей многих измен – измен
полководцев, послов, князей, но с изменой близких мне
людей столкнулась впервые и она оказалась самой ужас-
ной и горькой. Я стряхиваю их с себя, как пыль (она
гордо встаёт с трона и выходит из зала).
Занавес опускается
Приемная царицы, вокруг стола сидят: царица Тамар, ДавидСослан, Католикос Микаэл, тётя царицы Русудан, командующийгрузинскими войсками амирспасалар Иван Мхаргрдзели.
Микаэл. После выдворения Георгия из страны вы царица, сделали
правильный выбор, многие царевичи христианских и
мусульманских стран стремились завладеть вашей
рукой, но вы на этот раз послушались лишь своего серд-
ца и разума и выбрали в мужья хорошо знакомого вам
человека, достойного воина Давида Сослана. Вокруг вас
сплотились преданные вам князья, ваши враги притихли,
но там в Византии Георгий русский сплачивает вокруг
себя войско и тех изменников, которых мы после него
сместили с государственных должностей. С ними и
Вардан Дадиани, который выехал к нему со своим вой-
ском. К сожалению, нам не удалось победить их.
Опасность исходит не только от Византии, неспокойно и
в мусульманских странах. Правитель Адарбадагана
Атабак Абубекр тоже собирает войско, чтобы напасть на
Грузию. Как вам известно, с ним находится его наложни-
ца, продажная Фатима. Ей удалось бежать из крепости,
она даёт Атабаку ценные сведения о наших границах и
крепостях.
Давид Сослан. Я думаю, Атабак пока воздержится от нападения
на Грузию, так как у него в стране внутренние междоусо-
бицы. А вот с Византией существует реальная опасность.
Надо пресечь попытку Георгия проникнуть на террито-
рию Грузии. Я сам отвёз его к границе Византии и отдал
331
золото, которое вы дали ему, царица. Он воспользовался
вашей добротой и взял наемное войско, чтобы напасть на
нас. Я тогда сказал ему, что если он вновь когда-нибудь
появится на грузинской земле, я его живым больше не
выпущу, я намерен исполнить обещание. Как мне извест-
но, Георгий с войском уже направляется к границе Грузии.
Иван Мхаргрдзели. Их надо уничтожить раз и навсегда, у самой
границы.
Давид Сослан. Враги наши разделились и идут на столицу в двух
направлениях. Георгий идёт на город Гори, я со своим
воиском разгромлю его там, а ты, Иван Мхаргрдзели
расправишься с Варданом Дадиани в городе Орхе.
Иван Мхаргрдзели. Хорошо, так и быть, на этот раз враг не ус -
кользнёт от меня, и мы покончим с этими изменниками.
Царица Тамар. Я делала все во избежание кровопролития и тому
Бог свидетель, но на этот раз не избежать его. Прошу
одного, Георгия и Вардана не убивайте, доставьте во дво-
рец живыми, пусть изменникам вынесет приговор суд.
Давид Сослан. Если мне доведётся встретиться с Георгием в бою
я за себя не отвечаю и не пощажу (он встаёт и произно-
сит) За царицу и за родину мы будем воевать до послед-
ней капли крови.
Крепость Гори.
Башня в крепости, там размещён штаб Георгия. Внутри боль-шой стол , на стул е возл е стола сидит Георгий , вокруг негонаёмные византийцы. С башни видна вся крепость и ведущие к нейтропы. Рядом с Георгием сидят византийские полководцы и гру-зинские князья, Иван Варданидзе, и наставник Георгия Иван.
Иван Варданидзе. Георгий, я узнал всё подробно, и оказалось,
что всё у них было заранее подстроено, Фатима была
подослана к тебе, чтобы скомпрометировать тебя, она
была шпионкой Атабака Абубекра и сейчас находится у
332
него. Заговор был против тебя как от Католикоса и
Русудан, которых поддерживали Давид Сослан и вся его
осетинская знать, так и со стороны Атабака. Эту карту
разыграла против тебя Фатима. Царица была вынуждена
пойти на этот шаг, другого выхода у неё не было, её
вынудили, она была благосклонна к тебе Георгий, надо
вернуть это хорошее расположение царицы и уничто-
жить наших врагов.
Иван. Это правда, что царица вышла замуж за Давида Сослана?
Если это так и царица выбрала в мужья Давида, не лучше
нам с Георгием уехать обратно к половцам в Сунжу?
Иван Варданидзе. Да, это правда, её выдали замуж за Давида,
но царица часто вспоминает Георгия и его стихи. В
Грузии многие князья настроены поддержать Георгия,
им надоела осетинская знать, которая распоряжается во
дворце, как у себя дома. Царица Тамар всё ещё благо-
склонно относится к Георгию, посылая Давида на бой с
вами, она сказала, что при поражении не убивать вас, а
доставить во дворец.
Георгий. Думаю вы правы, мне за своё счастье надо бороться до
конца. Своё отнятое княжество я не вернул, но верну
потерянную любовь. Я перед царицей не виноват, я люб -
лю её и докажу ей свою верность и любовь. Враги мои
устроили заговор против меня и я им отвечу мечом и
огнём. Мы благополучно перешли лихскую гору и взяли
город Гори. Вардан Дадиани возьмёт город Орху. После
соединимся и направимся на столицу (вдруг в башню
заходит гонец).
Гонец. Георгий, плохие известия. Вардан при Орхе потерпел пора-
жение. Его войско окружено и уничтожено войском
Ивана Мхаргрдзели, сам Вардан попал в плен и достав-
лен к царице, а по направлению к нам движется войско
Давида Сослана. Скоро они будут здесь.
Георгий. Ну что (он встаёт). Примем бой как положено, мы одолеем
врага, а после и Вардана освободим. У нас назад дороги
333
нет. Либо победа, либо смерть. В плен я живым не сдам-
ся (слышны крики, забегает один из защитников крепо-
сти).
Воин. Они окружили крепость и атакуют, Давид Сослан уже у кре-
пости и идёт на штурм со своими войсками (все в пани-
ке, бегут, начинают обороняться, в башню врывается
Давид Сослан с саблей в руках, Георгий встречает его с
обнажённой саблей. Между ними происходит поединок.
Они дерутся саблями).
Давид. (Кричит Георгию) Ведь я предупреждал тебя не возвра-
щаться. Я живым тебя отсюда не выпущу, хотя царица
велела доставить тебя живым.
Георгий. (продолжает драться саблей с Давидом) Ты подлый заго-
ворщик, правда на моей стороне и победа будет за мной.
Я бьюсь за любовь царицы (Георгий замахнулся саблей
на Давида. В это время вражеское копьё вонзилось ему
в правое плечо и рука Георгия повисла в воздухе).
Давид. (замахнулся саблей и крикнул) Смерть изменнику (и нанёс
удар, но Георгию удалось подставить щит и перенеся
саблю в левую руку, он приготовился атаковать, но в это
время пришли на помоь Иван и его соратники. Давиду
под их натиском пришлось отступить, раненого Георгия
кладут на тахту и достают вонзившееся в плечо копьё).
Георгий. Иван, я умираю. Я русский князь на грузинской земле,
почему Бог так сурово наказал меня, я не смог вернуть
ни отнятого княжества, ни любви царицы Тамар.
Гонимый всеми умираю здесь. Сбылся сон Гульнары.
Почему я не послушался её. Здесь я чужой всем (он окро-
вавленной рукой сжимает золотой крест, подаренный
царицей Тамар).
Иван. Успокойся Юрий, мы отбились, вылечим тебя и отправимся
на родину.
Георгий. Нет Иван, мои минуты сочтены, я умираю далеко от
Родины и грустно на душе, я мечтал о Родине, о любви и
всё зря. Это несбыточные мечты. Разве могла царица
334
Грузии полюбить русского княжича? Может быть и смог -
ла бы, но дворцовые интриги и моя наивность погубили
меня. Прощай, родная Русь и моя несбыточная любовь
царица Тамар.
Георгий умирает на руках у Ивана, который кладёт голову емуна плечо и плачет, Георгий в окровавленной руке держит золотойкрест, подаренный царицей Тамар.
Конец пьесы
335
s a r C e v i
monanieba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
vefxistyaosani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
daviT IV aRmaSenebeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
iakob gogebaSvili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
iavnanam ra hqmna? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
vin aris damnaSave?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Царица Тамар и Юрий Боголюбский . . . . . . . . . . . . . . . . .
mkiTxvels umorCilesad vTxovT,
informacia survilebisa da SeniSvnebis Sesaxeb,
mogvawodoT, el.fostiT: [email protected]
t. 2-79-74-09, 593-21-45-46
336
3
87
151
203
243
267
287
9 789941 071980