Upload
thanh-cong
View
17
Download
5
Embed Size (px)
DESCRIPTION
2012-LA Xay Dung Tap Doan Tai Chinh Ngan Hang Tai Viet Nam
Citation preview
B GIO DC V O TO NGN HNG NH NC VIT NAM
TRNG I HC NGN HNG THNH PH H CH MINH
---- ----
NG VN TUN
XY DNG TP ON TI CHNH NGN HNG
T NGN HNG THNG MI C PHN
TI THNH PH H CH MINH
LUN N TIN S KINH T
Thnh ph H Ch Minh, nm 2012
B GIO DC V O TO NGN HNG NH NC VIT NAM
TRNG I HC NGN HNG THNH PH H CH MINH
---- ----
NG VN TUN
XY DNG TP ON TI CHNH NGN HNG
T NGN HNG THNG MI C PHN
TI THNH PH H CH MINH
LUN N TIN S KINH T
Chuyn ngnh Kinh t ti chnh, ngn hng
M s: 62. 31. 12. 01
Ngi hng dn khoa hc:
PGS., TS. NGUYN TH NHUNG
Thnh ph H Ch Minh, nm 2012
LI CAM OAN *******
Ti tn: Ng Vn Tun
Sinh ngy: 20 thng 5 nm 1968 ti: Si Gn
Qu qun: Long An
Hin cng tc ti: Ngn hng TMCP Pht Trin M Kng chi nhnh TP.
H Ch Minh, 707-709 Cch Mng Thng Tm, phng 6, qun Tn
Bnh, thnh ph H Ch Minh
L nghin cu sinh kha XIII ca trng i hc Ngn hng thnh ph
H Ch Minh.
M s: 010113080008
Cam oan ti: Xy dng tp on ti chnh ngn hng t ngn
hng thng mi c phn ti thnh ph H Ch Minh
Chuyn ngnh: kinh t ti chnh, ngn hng M s: 62.31.12.01
Ngi hng dn khoa hc: PGS., TS. Nguyn Th Nhung
Lun n c thc hin ti trng i hc Ngn hng TP. H Ch Minh.
ti ny l cng trnh nghin cu ca ring ti, cc kt qu nghin cu
c tnh c lp v cha c cng b ton b ni dung bt k u; Cc s
liu, cc ngun trch dn c ch thch r rng ngun gc, minh bch.
Ti xin hon ton chu trch nhim v li cam oan danh d ca ti.
TP. HCM, ngy 12 thng 11 nm 2012
Tc gi
Ng Vn Tun
DANH MC CC T VIT TT
1. ABBANK : Ngn hng thng mi c phn An Bnh
2. AGRIBANK : Ngn hng nng nghip v pht trin nng thn VN
3. ATM : My rt tin t ng
4. BIDV : Ngn hng u t Vit Nam
5. EURO : ng tin chung Chu u
6. GDP : Tng sn phm quc ni
7. HABUBANK : Ngn hng thng mi c phn Pht trin Nh H Ni
8. HQT : Hi ng qun tr
9. HSBC : Ngn hng Hng Kng - Thng Hi
10. IFC : Qu tin t Quc t
11. KTNB : Kim ton ni b
12. MRML : M rng mng li
13. NHLD : Ngn hng lin doanh
14. NHNN : Ngn hng Nh nc
15. NHNNg : Ngn hng nc ngoi
16. NHTM : Ngn hng thng mi
17. NHTM CP : Ngn hng thng mi c phn
18. NHTM NN : Ngn hng thng mi nh nc
19. TCTD : T chc tn dng
20. TC-NH : Ti chnh ngn hng
21. TKT : Tp on kinh t
22. TNHH : Trch nhim hu hn
23. TP. HCM : Thnh ph H Ch Minh
24. VL : Vn iu l
25. VIETCOMBANK : Ngn hng thng mi c phn Ngoi thng Vit Nam
26. VN : Vit Nam
27. WB : Ngn hng th gii
28. WTO : T chc thng mi th gii
DANH MC BNG
Bng 1.1: Cc tp on kinh t ln trn th gii nm 2011 .. 5
Bng 1.2: Quy m tp on TC-NH trong 100 tp on ln nht th gii
nm 2011 . 30
Bng 2.1: Mt s ch tiu ca h thng cc TCTD ti Vit Nam n 2011... 61
Bng 2.2: su ti chnh giai on 2005 -2011 . 63
Bng 2.3: S lng cng ty trc thuc NHTM CP n nm 2011 ... 75
Bng 2.4: D liu th trng chng khon Vit Nam 2005 2011 ...... 87
Bng 2.5: Tnh hnh nhn s mt s NHTM CP trn a bn n nm 2011 93
Bng 2.6: Vn iu l ca cc NHTM CP ti TP. HCM t 2008 2010.. 94
Bng 2.7: Thng k mc vn iu l NHTM CP TP. HCM n nm 2011 95
Bng 2.8: So snh Ngn hng Vit Nam vi cc nc trong khu vc .. 96
Bng 2.9: Thng k s lng sn phm dch v ch yu ca cc NHTM CP 99
Bng 2.10: H thng phn mm cc NHTM Vit Nam p dng .................... 101
Bng 2.11: Tng trng vn v li nhun mt s NHTM CP ti TP. HCM... 110
Bng 3.1: So snh s lng ngn hng gia cc nc .. 175
DANH MC BIU
Biu 2.1: S lng im giao dch cc NHTM CP 102
Biu 2.2: Th phn tri phiu Vit Nam hin nay .. 106
th 2.1: T l n xu ngnh ngn hng 2005 2011 .. 113
DANH MC HNH
Hnh 1.1: M hnh theo cu trc Ngn hng a nng ... 32
Hnh 1.2: M hnh theo cu trc s hu ti chnh 33
Hnh 1.3: M hnh cng ty m - con . 34
Hnh 1.4: Khi qut m hnh hot ng ca HSBC Holding 48
Hnh 1.5: M hnh t chc hot ng ca OCBC . 51
Hnh 1.6: Khi qut m hnh hot ng ca OCBC group ... 53
Hnh 2.1: Mt s mc quan trng trong lch s pht trin Ngn hng VN .. 60
Hnh 2.2: Bn cho sn phm ngn hng vi Bo him ... 78
Hnh 2.3: S t chc c bn ca NHTM CP ... 92
Hnh 3.1: M hnh tp on TC-NH ti TP. HCM ... 129
Hnh 3.2: Tng qut c cu t chc NHTM CP ... 139
MC LC LI CAM OAN
DANH MC CC CH VIT TT
DANH MC BNG
DANH MC BIU
DANH MC HNH
M U
CHNG 1: MT S L LUN C BN V TP ON TI CHNH NGN HNG ............................................................
1
1.1. Tp on kinh t .... 1
1.1.1. Cc quan im v TKT ..................
1.1.2. Mt s c trng ca TKT . 4
1.1.3. Cc hnh thc lin kt v m hnh t chc ca TKT . 7
1.2. Tp on ti chnh - ngn hng .... 20
1.2.1. Cc quan im v tp on TC-NH............ 20
1.2.2. Mt s c im c bn ca tp on TC-NH ... 26
1.2.3. Mt s m hnh t chc ca tp on TC-NH . 31
1.2.4. Nhn nh v vai tr ca tp on TC-NH .... 35
1.3. Cc iu kin c bn thc y hnh thnh tp on TC-NH 39
1.3.1. iu kin cn hnh thnh v pht trin tp on TC-NH .. 39
1.3.2. iu kin hnh thnh v pht trin tp on TC-NH ... 41
1.4. Kinh nghim i vi Vit Nam t mt s tp on TC-NH trn th gii. 46
1.4.1. Hongkong and Shanghai Banking Corporation Holdings (HSBC).... 46
1.4.2. Oversea-chinese Banking Corporation (OCBC) ... 49
1.4.3. Bi hc kinh nghim cho vic pht trin tp on TC-NH Vit Nam ... 53
Kt lun chng 1 ... 56
CHNG 2: S CN THIT HNH THNH TP ON TI CHNH
NGN HNG T NGN HNG THNG MI C PHN TI THNH
PH H CH MINH .....
58
2.1. S cn thit hnh thnh tp on TC-NH ti TP. HCM .. 58
2.1.1. Khi qut qu trnh pht trin h thng NHTM Vit Nam ... 58
2.1.2. Tnh hnh pht trin ca mt s NHTM CP tiu biu ti TP. HCM... 65
2.1.3. S cn thit hnh thnh tp on TC-NH ti TP. HCM 70
2.2. Thc trng cc iu kin c bn hnh thnh tp on TC-NH ti TP. HCM 80
2.2.1. Cc iu kin cn hnh thnh tp on TC-NH ti TP. HCM ... 80
2.2.2. Cc iu kin hnh thnh tp on TC-NH ti TP. HCM ................ 88
2.3. Mt s hn ch v nguyn nhn hn ch nh hng n vic hnh thnh tp
on TC-NH .................
104
2.3.1. Hn ch t yu t php l .......... 104
2.3.2. Hn ch v th trng ti chnh tin t .. 105
2.3.3. Hn ch v c cu t chc, nhn s ....... 107
2.3.4. Hn ch v nng lc ti chnh ca cc NHTM CP 108
2.3.5. Hn ch v sn phm dch v ngn hng ... 111
2.3.6. Hn ch v cht lng ti sn 112
2.3.7. Hn ch v ng dng cng ngh thng tin . 114
2.3.8. Hn ch v h thng mng li v hp tc quc t ... 115
2.3.9. Nguyn nhn hn ch . 116
Kt lun chng 2......... 119
CHNG 3: XY DNG TP ON TI CHNH NGN HNG T
NGN HNG THNG MI C PHN TI TP. H CH MINH . 121
3.1. Chin lc pht trin KT-XH v Ngn hng Vit Nam n nm 2020 121
3.1.1. Chin lc pht trin kinh t x hi Vit Nam n nm 2020 ....... 121
3.1.2. Chin lc pht trin ngnh ngn hng Vit Nam n nm 2020 . 123
3.2. xut m hnh tp on TC-NH t NHTM CP ti TP. HCM ... 125
3.2.1. xut m hnh tp on TC-NH . 125
3.2.2. Cu trc b my qun l tp on TC-NH 129
3.2.3. Nng lc hot ng ca NHTM CP trong m hnh tp on TC-NH 137
3.3. Gii php xy dng tp on TC-NH t NHTM CP ti TP. HCM ...... 156
3.3.1. Sp nhp, hp nht hoc mua li gia cc NHTM CP trn a bn tng
bc hnh thnh tp on TC-NH
156
3.3.2. Sp nhp, hp nht hoc mua li gia NHTM CP trn a bn vi cc nh
ch ti chnh, cc t chc trong v ngoi nc
159
3.3.3. Pht trin t mt NHTM CP c kh nng v iu kin hnh thnh ...... 160
3.4. Mt s xut nhm thc y vic hnh thnh tp on TC-NH 162
3.4.1. xut vi Chnh ph ... 162
3.4.2. xut vi y Ban Nhn Dn TP. HCM ..................................................... 170
3.4.3. Mt s xut vi NHNN Vit Nam 172
Kt lun chng 3 180
KT LUN 182
Danh mc cc cng trnh nghin cu lin quan ca tc gi cng b ..... 186
Danh mc ti liu tham kho ... 187
Ph lc .
M U
1. L do chn ti
Ngn hng l mt trong nhng nh ch ti chnh quan trng nht trong
nn kinh t. thc y kinh t pht trin, nng cao i sng x hi, m rng
quan h hp tc quc t th vic xy dng mt h thng ngn hng vng mnh,
hiu qu lun lun l iu cn thit.
Sau gia nhp WTO v gn y Vit Nam c nh gi l mt trong
nhng nc c nn kinh t pht trin nhanh trong khu vc. Tuy nhin nh gi
ring v h thng ti chnh ngn hng th nhiu kin cho rng cha tng
xng, cha p ng nhu cu pht trin kinh t v cha hi nhp vo h thng ti
chnh quc t cng nh khu vc.
V vy p ng qu trnh cng nghip ha, hin i ha t nc cng
nh nng cao nng lc cnh tranh ca h thng NHTM, gp phn pht trin
n nh, bn vng v hi nhp vi h thng ti chnh th gii cc NHTM VN ni
chung, NHTM CP ti thnh ph H Ch Minh ni ring cn c nhng thay i
trit trn tt c cc mt hot ng, t sn phm dch v n t chc qun l,
t cu trc s hu n quan h hp tc trong v ngoi nc. Nht l xc nh xu
hng pht trin tip theo l vn quan trng i vi cc NHTM CP, m bo
va ph hp quy lut vn ng pht trin tt yu khch quan, va ph hp nng
lc ni ti ca chnh bn thn ngn hng. T trc n nay c mt s nghin
cu v xu hng pht trin ca NHTM sau gia nhp WTO hoc di hn n nm
2020 nhng rt t nghin cu quan tm n m hnh tp on ti chnh ngn
hng. Do lun n chn ti Xy dng tp on ti chnh ngn hng t
ngn hng thng mi c phn ti thnh ph H Ch Minh nghin cu l
xut pht t yu cu thc tin hin nay.
2. Tnh hnh nghin cu ca ti
Theo tm hiu ca tc gi th t trc n nay cha c nghin cu hon
chnh v tp on TC-NH m ch c cc tham lun hoc bi vit ca mt s nh
khoa hc, cc chuyn gia v cc nh qun l ngn hng.
Ring v hot ng NHTM CP th a s nghin cu mt s lnh vc nht
nh v nghip v m cha i su nghin cu mt cch bao qut ton b hot
ng NHTM CP, nht l cc NHTM CP trn a bn TP. HCM t khi thnh lp
n nay cng nh xu hng pht trin sp ti.
3. Mc ch nghin cu ca lun n
- H thng ha gp phn lm r nhng l lun c bn v tp on m
trong ch yu tp trung vo tp on TC-NH, phn tch hot ng mt s tp
on TC-NH ln trn th gii a ra nhng bi hc kinh nghim cho vic xy
dng m hnh tp on TC-NH t cc NHTM CP ti TP. HCM.
- Phn tch r thc trng hot ng ca cc NHTM CP TP. HCM. Xc
nh nhng mt t c hay hn ch trn c s xut cc gii php
thch hp cho xu hng pht trin thnh tp on TC-NH ca NHTM CP.
4. i tng v phm vi nghin cu
- i tng nghin cu: lun n tp trung nghin cu hot ng ngn
hng theo m hnh tp on nh HSBC, OCBC v cc NHTM CP c tr s
chnh ti thnh ph H Ch Minh
- Phm vi nghin cu:
+ Nghin cu hot ng chung ca cc NHTM CP ti TP. HCM, da trn
cc ni dung: c cu t chc, nhn s, nng lc ti chnh, sn phm dch v,
cng ngh thng tin, tnh php l v cc yu t khc thc y NHTM CP pht
trin theo xu hng hnh thnh tp on TC-NH trn a bn.
+ Thc trng nghin cu c tp trung giai on 2000 2011
5. Phng php nghin cu v thu thp phn tch d liu
5.1. Tng quan phng php lun v phng php nghin cu
- L cng trnh nghin cu khoa hc nn trong qu trnh thc hin ti,
tc gi ch yu s dng cc phng php nghin cu thng k, phng php
tng hp, phn tch, so snh i chiu gia chnh sch qun l ca nh nc vi
thc t hot ng ca ngnh ngn hng, tham kho cc l thuyt ti chnh tin t,
ngn hng. Trong qu trnh nghin cu c s kt hp gia l lun v thc tin
ng thi tham kho cc ti liu, cc cng trnh nghin cu ca cc tc gi trong
ngoi nc lin quan n ni dung nghin cu, cng nh s dng cc s liu
tham kho t cc c quan hu quan v cc s liu t ti liu nc ngoi.
5.2. Thu thp v phn tch d liu
5.2.1. Thu thp d liu: nghin cu tp trung vo hot ng ca NHTM
theo m hnh tp on TC-NH nn d liu la chn c xc nh trn cc c s
sau:
+ Vit Nam cha c quy nh php l cho vic hnh thnh tp on TC-
NH nn tham kho t liu v thc tin hot ng ca mt vi tp on ti chnh
ln trn th gii nh HSBC Holding, OCBC Group lm c s l lun.
+ Cc NHTM CP ti TP. HCM l mt trong nhng NHTM CP c quy m,
tc tng trng nhanh trong h thng ngn hng Vit Nam nhng vn cn
nhiu bt cp, cn c nh hng pht trin thch hp hn va n nh, va
tng kh nng hi nhp vo h thng ti chnh quc t.
+ D liu thu thp ch yu da trn cc ngun nh bo co hot ng
kinh doanh ca NHNN, NHTM CP ti TP. HCM, t cc c quan thng k, cc
ti liu nc ngoiv l cc d liu c thc, d kim tra.
+ Bn cnh lun n ca tham kho cc ngun t liu t ngh nh ca
chnh ph, cc vn bn hng dn ca NHNN, cc tp ch khoa hc, tp ch
chuyn ngnh, cc ti liu ca cc nh khoa hc, cc kin ca ng nghip v
nhng nh qun l ngn hng.
5.2.2. Phn tch d liu
D liu thu thp s thng k, phn tch, tng hp, hiu chnh v nh gi
ng thi s dng ca bng, biu v hnh minh ha lm tng tin cy
trong nghin cu.
5.3. Vn t ra l nhng cu hi, gi thuyt v nhng lp lun c
bn v ngha ca ti nghin cu
5.3.1. Vn t ra l nhng cu hi, gi thuyt nghin cu sau
- Phng php no s c s dng trong nghin cu? (M u)
- Gii hn phm vi nghin cu ca ti tp trung vo u? (M u)
- Khi nim TKT, tp on TC-NH cc nc v Vit Nam?(Chng1)
- Cc m hnh tp on v cc iu kin thc y s ra i? (chng 1)
- Thc trng hot ng v xu hng pht trin ca NHTM CP trn a
bn, nhng thnh tu, hn ch, v nguyn nhn hn ch? (Chng 2)
- Nhng gii php thc y s pht trin NHTM CP theo xu hng hnh
thnh tp on TC-NH c cho l cn thit? (Chng 3)
- Nhng gii php b tr c ni dung mang tnh khuyn ngh cho cc nh
qun l t Chnh ph, NHNN v y ban nhn dn TP. HCM? (Chng 3)
5.3.2. Nhng lp lun c bn v ngha ca ti nghin cu
V mt l lun, lun n lm r nhng vn v hot ng ca mt s tp
on TC-NH ln trn th gii, qua ch ra cc c s v iu kin kinh t x hi
thc y s hnh thnh cc tp on ny, c cu t chc, c ch gim st v cc
quan h rng buc, cc hnh thc hay m hnh ca tp on TC-NH mt s
quc gia khc nhau.
Lun n ch ra nhng im mi v phn tch, chng minh thng qua cc
d liu thng k v l lun thc t ch ra rng xu hng pht trin theo m
hnh tp on nh mt xu hng khch quan trong bi cnh ton cu ha kinh t.
S cnh tranh khng ch din ra trong h thng ti chnh ngn hng m cn din
ra gia cc nh ch ti chnh vi phi ti chnh ngn hng. V vy s lin kt to
sc mnh thng qua hp nht, sp nhp, mua bntr thnh nhng gii php
ph bin NHTM tip tc tn ti v pht trin.
Lun n phn tch tnh hnh hot ng ca cc NHTM VN hin nay m
ch yu tp trung vo cc NHTM CP ti TP. HCM. Ring phn kin ngh tc gi
a ra cc xut v gii php kh thi xy dng m hnh tp on TC-NH t
NHTM CP ti TP. HCM, c bit tp trung cng c li hot ng NHTM CP
trn a bn ang bt n bi thng xuyn vi phm chnh sch tin t, dn n
n xu ngy mt tng cao, nguy c khng hong h thng v nh hng xu n
i sng kinh t x hi. ng thi cng xut cc gii php v tng cng
cng tc gim st, qun l ca nh nc ngn chn v phng nga ri ro.
Kt qu nghin cu ca lun n c th lm ti liu hu ch cho cc NHTM
CP trong vic hoch nh, t chc qun l v kinh doanh.
6. KT CU CA LUN N
Lun n ngoi phn m u, kt lun, danh mc ti liu tham kho, cc
bng, biu , hnh v ph lc ni dung chnh gm 181 trang c trnh by
trong 3 chng, c th
Chng 1: Mt s l lun c bn v tp on ti chnh ngn hng
Chng 2: S cn thit hnh thnh tp on ti chnh ngn hng t
NHTM CP ti TP. HCM
Chng 3: Xy dng tp on ti chnh ngn hng t NHTMCP ti
TP. HCM.
-1-
CHNG 1
MT S L LUN C BN V
TP ON TI CHNH NGN HNG
1.1. TP ON KINH T
1.1.1. Cc quan im v TKT
TKT xut hin rt sm khi nn sn xut hng ho th gii pht trin
mnh m, khi u t cuc cch mng cng nghip cc nc Bc M v Ty
u cui th k 19, i cng vi l qu trnh tch t v tp trung t bn ca cc
nh t bn. thi im ny nhiu cng ty trc sc p cnh tranh tn ti
b thn tnh, hoc t nguyn tm cch bt tay sp nhp, hp nht, lin kt vi
cng ty khc trn c s nhng lin minh hay t hp cng tc lm n, phn
chia th trng v khai thc nhng tim nng ring c ca nhau vi mt danh
ngha khc, hoc mt hnh thc khc vng chc hn. Thc t cho thy TKT l
mt trong nhng nhn t thc y v gp phn pht trin nn kinh t quc dn
nhiu quc gia khc nhau. TKT cng l nhng lc lng sn xut tin b thc
y thay i cc quan h sn xut yu km khng cn ph hp ti nhng thi
im lch s nht nh.
Hin c rt nhiu nh ngha khc nhau v TKT nhng cha c mt nh
ngha no c xem l chun nht, bi s nhn nhn cc nc l hon ton
khc nhau. Ti cc nc khc nhau TKT c gn vi nhng tn gi khc
nhau. Nhiu nc gi TKT l Group hay Business Group. n gi l
Business houses. Nht Bn trc chin tranh th gii th hai gi TKT l
Zaibatsu, sau chin tranh th gii th hai gi l Keiretsu. Hn Quc gi l
Chaebol. Trung Quc gi l tp on Doanh nghip (Jituan Gongsi) hay chnh
xc hn ca thut ng gi l Tng cng ty.
Nht Bn, Keiretsu l mt nhm doanh nghip c lp v mt php l
-2-
nhng nm gi c phn ca nhau v thit lp c mi quan h gn b, an xen
trn nhiu lnh vc: vn, nhn lc, cng ngh, nguyn vt liu, tiu th sn
phmhay cn l cc cng ty c s lin kt khng cht ch c t chc
quanh mt ngn hng phc v li ch ca cc bn [15].
Ti Malaysia v Thi Lan, TKT c xc nh l t hp kinh doanh vi
cc mi quan h u t, lin doanh, lin kt v hp ng. Nng ct ca cc tp
on l c cu cng ty m - con to thnh mt h thng lin kt cht ch trong t
chc v trong hot ng. Cc thnh vin trong tp on u c t cch php
nhn c lp v thng hot ng trn cng mt php l, u mi lin kt gia
cc doanh nghip thnh vin vi nhau l cng ty m. Trong cc doanh nghip
thnh vin tham gia tp on phi c y cc quyn v ngha v ca mt php
nhn c lp. Bn thn tp on khng c t cch php nhn.
Ti cc nc Ty u v Bc M, khi ni n TKT ngi ta thng s
dng cc t: Consortium, Conglomerate, Cartel, Trust, Alliance, Syndicate hay
Group. Da vo ngn ng tng nc, ngi ta c th dng nhiu t khc nhau
khi nim v TKT, tuy nhin vic s dng t ng ni v tp on phn ln
ph thuc vo ngun gc xut x v tnh cht c trng ca tng loi TKT.
Nu TKT tn ti nh l mt thc th c t cch php nhn th c gi l
Conglomerate hoc Holding company.
Trong ting Anh, conglomerate thng c nh ngha l mt cng ty
ln, c s hu c phn nhiu cng ty khc hot ng trong cc ngnh ngh gn
nh khng lin h g vi nhau. Holding company (cng ty m) cng rt thng
dng trn th gii. Holding company l cng ty s hu ton din, a s, hay mt
phn c phiu ca mt hay nhiu cng ty con khc. Thng c gi l cng ty
m (parent company) v cng ty ny lun nm s lng c phiu quyt
nh i vi cng ty con (subsidiary) nh quyt nh ngi lnh o v mc tiu
pht trin [16]. Hin c mt s nh ngha khc nhau v TKT:
- TKT l mt tp hp cc cng ty hot ng kinh doanh trn cc th
-3-
trng khc nhau nhng c s kim sot v ti chnh hoc qun tr
chung, trong cc thnh vin ca chng rng buc vi nhau bng cc
mi quan h tin cy trn c s sc tc hoc iu kin thng mi.
- TKT l mt h thng cng ty hp tc thng xuyn vi nhau trong
mt thi gian di v cung ng cc sn phm dch v cho nhau.
- TKT da trn hot ng cung ng sn phm dch v thng qua mi
rng buc trung gian, mt mt ngn nga s lin minh ngn hn rng
buc n thun gia cc cng ty, mt khc ngn nga mt nhm cng
ty st nhp vi nhau thnh mt t chc duy nht.
S a dng v tn gi hay thut ng s dng ni ln tnh a dng ca
TKT, tnh n nay khi nim v TKT vn cn nhiu im cha c thng
nht v ni hm nn vn cn nhiu quan im khc nhau v TKT:
- Th nht: TKT l php nhn kinh t do nh nc thnh lp gm
nhiu doanh nghip thnh vin c quan h vi nhau v sn xut, kinh
doanh, dch v v ti chnh. TKT ra i trn c s lin kt nhiu
doanh nghip, nhng doanh nghip ny tr thnh thnh vin ca tp
on, hot ng v mc tiu chung ca tp on v pht trin theo
chin lc ca tp on. Theo quan im ny, TKT l loi hnh
doanh nghip c quy m ln.
- Th hai: theo mt s nh nghin cu th TKT l mt t hp cc cng
ty c lp v mt php l nhng to thnh mt tp on gm mt cng
ty m v mt hay nhiu cng ty con, gp vn c phn, chu s kim
sot ca cng ty m v cng ty m chim 1/2 vn c phn.
- Th ba: mt s nh nghin cu cho rng tp on cc doanh nghip,
thng gi l TKT, l mt loi hnh t chc kinh t ch hnh thnh v
tn ti trong nn kinh t th trng. l mt loi hnh t chc kinh t
c hnh thnh trong qu trnh t lin kt ca nhiu cng ty, x nghip
-4-
ca nhiu ch s hu khc nhau, hot ng kinh doanh chuyn
ngnh hoc a ngnh, thc hin tp trung t bn, y mnh phn
cng chuyn mn ho v u t theo chiu su, nhanh chng i mi
cng ngh, nhm a dng ho sn phm, m rng th trng, nng cao
nng lc cnh tranh ginh li nhun siu ngch t li th hoc c
quyn.
Theo iu 149, Lut Doanh nghip Vit Nam 2005 th TKT l nhm
cng ty c quy m ln. Chnh ph quy nh, hng dn tiu ch, t chc qun l
v hot ng ca TKT.
Theo iu 146 ca Lut Doanh nghip th: Nhm cng ty l tp hp cc
cng ty c mi quan h gn b lu di vi nhau v li ch kinh t, cng ngh, th
trng v cc dch v kinh doanh khc.
Mc d cn c nhiu cch hiu khc nhau nhng theo tc gi, TKT c
th c hiu:l t hp hay nhm cc doanh nghip hot ng trong mt hay
nhiu lnh vc khc nhau, phm vi mt hay nhiu nc; trong c mt doanh
nghip (hay cng ty m) nm quyn lnh o, kim sot, chi phi hot ng ca
cc doanh nghip (hay cng ty con) thng qua c ch gim st thch hp. TKT
l c cu t chc va c chc nng kinh doanh, va c chc nng lin kt kinh
t nhm tng cng, tp trung nng lc hot ng, nng cao kh nng cnh
tranh v ti a ho li nhun doanh nghip.
1.1.2. Mt s c trng ca TKT
1.1.2.1. Cc TKT c quy m ln v hot ng trn nhiu lnh vc khc nhau
im ni bt ca cc TKT l quy m ln so cc doanh nghip thng
thng do sp nhp, mua li hoc hp nht t nhiu doanh nghip khc nhau.
Quy m ln th hin ni bt cc kha cnh nh tng ti sn, vn ha th
trng, li nhun, lao ng (xem bng 1.1).
-5-
Bng 1.1: Cc tp on kinh t ln nht th gii nm 2011
n v tnh: t la
TT Tn tp on Quc gia Tng ti sn Li nhun
1 Wal-Mart M 181 16.4
2 Royal Dutch Shell H Lan 322 20
3 ExxonMobile M 302 30
4 BP Anh 272 -3.7
5 Sinopec Group Trung Quc 225 7.6
6 China national petrleum Trung Quc 399 14
7 State Grid Trung Quc 315 4.5
8 Toyota Motor Nht 360 4.7
9 Japan Post Holdings Nht 3.535 4.9
10 Chevron M 185 19
(Ngun: tng hp v tnh ton t www.forbes.com) [51]
Hot ng trong nhiu ngnh ngh, nhiu lnh vc l xu hng c tnh
cht chung cng vi s pht trin ca cc TKT. V d, Mitsubishi ban u hot
ng trong lnh vc c kh ch to nhng n nay m rng sang: khai
khong, luyn kim, c kh ch to, ha cht, ngn hng, bo him, ngoi thng,
vn ti. Tp on Petronas (Malaysia) trc hot ng ch yu trong ngnh du
kh nhng hin nay hot ng trong cc lnh vc: thm d, khai thc du kh,
lc du, ha du, kinh doanh thng mi cc sn phm du kh, hng hi, kinh
doanh bt ng sn, siu th v gii tr... Mc d hot ng a ngnh song cc
TKT trn th gii thng tp trung u t vo mt s hoc mt nhm sn
phm, dch v hoc ngnh hng, ngnh ngh ch yu no nn thng chim
phn ln th phn vi nhng mt hng ch o ca tp on v v vy, c
doanh thu rt cao so th phn trong phm vi quc gia, k c quc t [10].
-6-
V lao ng, cc TKT m nht l tp on a quc gia thng thu ht
mt s lng rt ln lao ng chnh quc v cc quc gia khc. V d, tp
on Danone (Php) chuyn sn xut sa ti, bnh bch quy, thc phm, nc
khong, bia c 81.000 nhn vin. Tp on Fiat (Italia) c 242.300 nhn vin.
Tp on Air France (Php) bao gm 16 cng ty con vi 45.000 lao ng [3,12].
1.1.2.2. Cc TKT trn th gii a s l tp on a quc gia
Hu ht cc TKT trn th gii hin nay hot ng trn phm vi ton cu,
a quc gia nhm tn dng cc ngun ti nguyn gi r, tn dng cc chnh
sch u i m rng th trng. Cc tp on lun lun tm cch hng n
nhng th trng mi v d mang li li nhun cao nhng cnh tranh t [7].
Qua kho st cho thy Tp on HENKEL (c) c 330 chi nhnh, cng
ty con nc ngoi. Tng t, s chi nhnh, cng ty con nc ngoi ca tp
on Simens (c) l 300, tp on Roche (Thy S) l 140, tp on Tractebel
(B) l 100 v tp on Unilever (Anh) c mt ti hn 170 quc gia khc nhau.
S kt hp ngy cng cht ch gia cc lnh vc c lin quan trong hot
ng sn xut kinh doanh v s lin kt cht ch gia nghin cu khoa hc - sn
xut mc ch nhm to mt vng khp kn cc quan h kinh t gim chi ph
v tng tnh cnh tranh. Hin nay khng ch trong lnh vc sn xut m cc
lnh vc khc nh cng ty ti chnh, ngn hng, bo him v cc vin nghin cu
ng dng v khoa hc, cng ngh thng tincng tham gia vo cc TKT ngy
cng nhiu.
1.1.2.3. Cc TKT c s a dng v c cu t chc v s hu
V c cu t chc, cho n nay vn cha c h thng vn bn php l
hon chnh quy nh c cu t chc thng nht cho TKT. V vy trn gic
php l hin nay hu ht cc TKT cha phi l mt doanh nghip, khng c t
cch php nhn c lp, ch c cc thnh vin ca tp on c t cch php nhn
-7-
c lp. Thng thng theo tha thun chung, i din HQT cc cng ty trong
tp on tp hp li thnh Hi ng ch tch tp on.
Hi ng ch tch bu ra Ch tch tp on. Hi ng ch tch khng thc
hin chc nng iu hnh c th i vi qu trnh sn xut, kinh doanh hay t
chc ca cc cng ty thnh vin.
S a dng v c cu t chc phn no xut pht t tnh a dng v s
hu vn trong cc TKT [3]. Trc ht, vn trong tp on l do cc cng ty
thnh vin lm ch s hu, bao gm c vn t nhn v cng c th c c vn
nh nc. Quyn s hu vn trong tp on cng ty thuc vo mc ph
thuc ca cc cng ty thnh vin vo cng ty m v thng thng hai cp :
- Cp thp hay cn gi l lin kt mm: c vn ca cng ty m, cng
ty con hay thp hn l ca ring tng cng ty.
- Cp cao hay cn gi l lin kt cng: vn ca cng ty m tham gia
u t vo cc cng ty con, cng ty m lm ch s hu hoc cng ty
m chim trn 50% vn iu l (cng ty TNHH), hoc gi c phn chi
phi vi cng ty "con","chu" (cng ty c phn).
Trn thc t, khng mt TKT no ch c quan h vn theo mt cp
m an xen c hai cp ty theo tng trng hp c th.
1.1.3. Cc hnh thc lin kt v m hnh t chc ca TKT
1.1.3.1- Cc hnh thc lin kt ca TKT
TKT c s lin kt bng quan h ti sn v quan h hp tc gia cc
doanh nghip thnh vin. y l c trng c bn, l tin cn thit hnh
thnh TKT th hin xu th tt yu trong vic nng cao trnh x hi ha v
pht trin ca lc lng sn xut [61]
- V phm vi lin kt, c nhng kiu lin kt sau:
+ Lin kt dc: l lin kt cc doanh nghip trong cng mt dy chuyn
cng ngh. Hnh thc ny hin vn cn ph bin v hot ng c hiu qu cao v
-8-
c th m rng hot ng kinh doanh sang nhiu quc gia khc nhau. Tuy nhin
pht trin theo hnh thc ny cn phi c mt cng ty c tim lc v ti chnh,
c uy tn qun l, kim sot, m bo tn dng v th trng cho c tp on.
Khng nhng th, cng ty cn c mi quan h tt vi c quan qun l nh
nc, c h thng thng tin ton cu kh nng x l v tng hp nhng thng
tin v th trng.
+ Lin kt ngang: l lin kt cc doanh nghip trong cng mt ngnh
ngh kinh doanh. Hnh thc ny hin t ph bin do cc doanh nghip phi p
ng nhu cu ca th trng ngy cng phong ph, a dng v bin i nhanh
chng. Nu p dng hnh thc ny th kh em li hiu qu cao do kh nng
xoay chuyn chm. Cc chnh ph thng hn ch hnh thc ny v n d to ra
xu hng c quyn, i ngc nguyn tc c bn ca kinh t th trng.
+ Lin kt hn hp: l lin kt cc doanh nghip trong nhiu ngnh ngh,
lnh vc kinh doanh k c nhng ngnh, lnh vc khng c lin quan n nhau.
Hnh thc ny ang ngy c a chung trn th gii v tr thnh xu hng
pht trin cc tp on hin nay. C cu tp on bao gm mt ngn hng hoc
mt cng ty ti chnh ln v nhiu doanh nghip sn xut, thng mi, trong
hot ng ti chnh ngn hng xuyn sut, bao trm mi hot ng kinh doanh
ca tp on.
- V trnh lin kt, c cc kiu sau:
+ Lin kt cng: theo lin kt ny, cc doanh nghip thnh vin kt hp
trong t chc thng nht v mt tnh c lp v ti chnh, sn xut v thng
mi. Tp on c cu to di hnh thc a s hu theo kiu cng ty c phn
vi s gp vn ca nhiu ch s hu khc nhau. Cc doanh nghip thnh vin
hot ng trong cng mt ngnh ngh hoc c lin quan vi nhau v chu k
cng ngh sn xut, b sung cho nhau trong qu trnh sn xut, kinh doanh lin
tc, thng nht theo chin lc chung ca tp on. Trong , cng ty m c li
-9-
th nm gi c phn chi phi cc cng ty gi quyn lnh o, ra quyt nh
cho cc doanh nghip khc.
+ Lin kt mm: y l hnh thc tp on ca cc doanh nghip c lp,
cng sn xut, kinh doanh mt loi sn phm hoc dch v no . hn ch
cnh tranh h hp tc sn xut kinh doanh vi nhau thng qua mt tha hip
chung bng cch thng nht v gi c, dch v, sn phm, nguyn liu cung ng.
Mc ch ca vic lin minh lin kt l i ph nhng thay i ca nn kinh
t trong v ngoi nc, mi trng cnh tranh ngy cng gay gt, cc hot ng
kinh doanh khng ngng m rng, i hi quy m vn ln v trnh cng ngh
cao hn. V vy, cc doanh nghip lin kt li li dng c u th ca quy
m tp on.
+ Lin kt hn hp: l s lin kt ca c hai loi lin kt trn v l hnh
thc pht trin cao nht ca TKT. TKT c hnh thnh trn c s thng
nht v ti chnh. Cc thnh vin chu s chi phi v ti chnh ca mt cng ty
gi l cng ty m (Holding Company) thng qua quyn s hu c phiu. Hot
ng ca c tp on v cc cng ty con c m rng nhiu lnh vc khc nhau
t ti chnh n hot ng sn xut, thng mi, dch v v gia cc cng ty con
trong tp on khng nht thit phi c mi lin h v sn phm, cng ngh hay
k thut. Hnh thc lin kt ny ang tr nn ph bin.
- V hnh thc biu hin, c cc kiu sau [61]
+ Cartel: l mt nhm cc nh sn xut c lp v sn xut v tiu th
sn phm nhng tha thun thng nht v gi c, phn chia th trng tiu th,
nguyn liu tng li nhun v hn ch cnh tranh. y l hnh thc lin kt
ngang. Cartel thng c mt ti nhng th trng b chi phi mnh bi mt s
loi hng ho nht nh, ni c t ngi bn v thng i hi nhng sn phm
c tnh ng nht cao. Tuy nhin kiu lin kt ny c nhc im l d b v
do sn xut v tiu th vn tin hnh c lp nn mt s thnh vin c th ph b
hp ng.
-10-
+ Syndicate: l t chc lin minh gia cc nh t bn c lp v php l
nhng khng c lp v thng mi, c mt ban qun tr chung qun l vic tiu
th sn phm. y l loi lin minh c quyn cao v n nh hn so vi Cartel.
+ Trust: c quy m ln hn Cartel v Syndicate. Cc thnh vin tham gia
hon ton mt tnh c lp, h ch l nhng cng ty c phn.
+ Consortium: l lin minh gia cc nh kinh doanh c quyn a ngnh.
Cc thnh vin tham gia c mi lin h vi nhau v mt kinh t, k thut.
Consortium quy nh r quyn v ngha v ca tng cng ty thnh vin tham gia.
Vai tr kim sot ca Consortium ch yu gii hn trong cc hot ng chung
ca tp on, nht l trong vic phn phi li nhun.
+ Conglomerate: l tp on kinh doanh a ngnh, cc cng ty thnh
vin c hoc khng c mi quan h v cng ngh nhng c quan h cht ch v
ti chnh. Tp on ny thc cht l mt t chc ti chnh u t vo cc cng ty
kinh doanh nhm to ra mt t hp doanh nghip ti chnh - cng nghip h
tr vn u t cho cc cng ty thnh vin hot ng c hiu qu.
+ Concern: l mt dng TKT tn ti di hnh thc cng ty m u t
vo cc cng ty con v iu hnh hot ng ca tp on. Mc tiu hnh thnh
tp on l tng cng nng lc ti chnh pht trin kinh doanh, hn ch
ri ro, h tr nghin cu khoa hc, ng dng cng ngh mi, p dng phng
php qun l hin i. Cc cng ty con hot ng trong nhiu lnh vc nh sn
xut, thng mi, ngoi thng, dch v c lin quan; chu trch nhim hu hn
trong phm vi hot ng nhm thc hin li ch chung ca tp on thng qua
cc hp ng kinh t, cc khon vay tn dng hoc u t. M hnh ny c p
dng ph bin hin nay do n c nhiu tc dng tch cc trong vic thc y s
pht trin v lin kt gia cc thnh vin.
+ Tp on a quc gia (Multinational corporations - MNC): l s
lin kt gia cc doanh nghip khc nhau trn quy m quc t, theo chiu dc
-11-
hay theo chiu ngang, di hnh thc trc tip trong sn xut hay gin tip qua
lu thng. Phm vi hot ng khng b buc trong mt lnh th. V hnh thc,
c mt cng ty m t tr s mt quc gia pht trin v thng mang quc tch
ca nc v c nhiu cng ty chi nhnh ph thuc vo cng ty m nc
ngoi.
+ Tp on xuyn quc gia (Transnational corporations - TNC): l
vic cc doanh nghip vt ra khi bin gii mt quc gia lin kt hnh
thnh tp on xuyn quc gia. C cu t chc ca tp on ny gm c cng ty
m thuc s hu ca cc doanh nghip nc ch nh v h thng cc cng ty
con nc ngoi. Cc quan h ph thuc ln nhau ch yu v ti chnh, cng
ngh, k thut. Cc cng ty con nc ngoi c th mang hnh thc cng ty
100% vn nc ngoi, cng c th mang hnh thc cng ty hn hp, lin doanh
vi hnh thc cng ty c phn. Tuy nhin, d di hnh thc no th cc cng ty
con thc cht cng l nhng b phn ca mt t hp, quyn kim sot ch
yu v u t, sn xut kinh doanh vn thuc v nhng nh t bn nc m.
- V kiu lin kt v t chc: t chc lin kt trong hu ht cc TKT
u thng qua mi lin kt chnh yu l lin kt cng ty m - cng ty con. Cng
ty m u t ton b hoc mt phn vn chi phi vo cc cng ty con. Cng ty
con c t cch php nhn, hch ton c lp vi cng ty m. Mi lin kt c
duy tr hoc chm dt qua vic cng ty m tip tc duy tr hay rt vn u t vo
cng ty con. Hu ht cc cng ty m thng nm quyn lnh o, chi phi hot
ng ca cc cng ty con v mt ti chnh v chin lc pht trin.
1.1.3.2. Mt s m hnh t chc ca TKT
- M hnh Keiretsu ca Nht Bn
Trc chin tranh Th gii th II, nn cng nghip Nht Bn b kim sot
bi cc tp on ln gi l zaibatsu. n nhng nm gia th k XX, cc lin
minh ph b cc zaibatsu, nhng cc cng ty c thnh lp ph b cc
-12-
zaibatsu li lin kt vi nhau thng qua vic mua c phn hnh thnh nn cc
lin minh lin kt theo chiu ngang gia nhiu ngnh ngh khc nhau. T y
keiretsu ra i. Do s hu c phn ln nhau v chu nh hng ca mt ngn
hng v mt cng ty thng mi chung, nn cc doanh nghip trong keiretsu
thng c k hoch kinh doanh ging nhau, c kh nng hp tc v tng tr
hu hiu, c bit l khi gp kh khn v vn. Bn cnh , cc cng ty thnh
vin cn chia s vi nhau nhng kinh nghim v kinh doanh, qun l v cch
thc tip th, thm nhp th trng.
Mi keiretsu ln thng ly mt ngn hng lm trung tm. Ngn hng ny
cp tn dng cho cc cng ty thnh vin ca keiretsu v nm gi v th v vn
trong cc cng ty. Mi mt ngn hng trung tm c vai tr kim sot v nh
hng rt ln i vi cc cng ty thnh vin trong keiretsu, hnh ng vi t
cch l mt n v gim st v h tr ti chnh trong cc trng hp khn cp.
Trn thc t c hai loi keiretsu: keiretsu lin kt dc v keiretsu lin kt
ngang. Keiretsu lin kt dc l in hnh ca t chc v mi quan h nh trong
mt cng ty (t khu sn xut, cung ng nguyn vt liu n tiu th sn phm
trong mt ngnh ngh nht nh).
Trong khi , keiretsu lin kt ngang th hin mi quan h gia thnh
vin thng xoay quanh mt ngn hng v mt cng ty thng mi (gm nhiu
doanh nghip hot ng trong cc ngnh ngh khc nhau). Sau chin tranh th I
dgii th II, Nht Bn c 6 keiretsu lin kt ngang khng l trong ngnh cng
nghip gm: Mitsubishi, Mitsu, Sumitomo, DaiIchi Kangyo, Fuyo v Sanwa.
Tuy nhin thi k suy thoi ca Nht Bn vo nhng nm 1990 nh
hng su sc n hot ng cc keiretsu. Nhiu ngn hng ln chu s tc
ng bi cc khon n xu v buc phi sp nhp hoc i n ph sn.
Sumitomo Mitsui Banking Corporation vo nm 2001 l s kt hp ca Ngn
hng Sumitomo v Ngn hng Mitsui. Trong khi , Ngn hng Sanwa (Ngn
-13-
hng thuc Hankyu Toho Group) tr thnh mt phn ca Ngn hng Tokyo
Mitsubishi UFJ.
Cc keiretsu Nht Bn rt ch n vic la chn i ng cc nh qun
tr. Cc TKT thng quan tm o to v b nhim cc nh qun tr a
phng bi h thng hiu nhng iu kin hot ng v mi trng kinh doanh
a phng . Vi cch thc ny, cc tp on Nht Bn ch cn iu ng
mt s t chuyn gia ra nc ngoi truyn t nhng k nng chuyn mn cn
thit v cch thc tin hnh cc hot ng kinh doanh ch yu, ng thi kim
sot cc hot ng nc ngoi v pht trin nng lc cho nh qun tr [32].
- M hnh Cheabol Hn Quc
Vo nhng nm 80 ca th k XX, nn kinh t Hn Quc c bc pht
trin mnh m vt bc v mt trong nhng nhn t lm nn nhng k tch v
kinh t ca Hn Quc chnh l cc doanh nghip ln hay cn gi l cheabol. Cc
cheabol bt u pht trin mnh t nhng nm 1950 - 1960 theo m hnh cng ty
m l cng ty s hu thng hiu (brand name) v thc hin chc nng u t
ti chnh. Cc cng ty con c mi quan h lin kt v ti chnh, chin lc kinh
doanh v s iu phi chung trong hot ng vi cng ty m, v d nh
Huyndai, Samsung, Daewoo...
c trng ca cheabol l ton b cc cng ty thnh vin thng do mt
hoc mt s t gia nh sng lp v nm gi c phn chi phi. V vy vic qun
l iu hnh trong cc cheabol mang m mu sc gia tc. cng l s khc
bit c bn ca tp on Hn Quc vi cc nc cng nghip pht trin khc.
Ch tch HQT l ngi c quyn lnh o ti cao v thng l c ng ln
nht ca tp on. Mi tp on u c cu lc b ch tch (Presidents Club) bao
gm cc ch tch l i din cng ty m ch tch nm vn.
im khc bit ca cheabol l ngun gc s ra i, cc cheabol ch yu l
-14-
nhng tp on t nhn hng mnh trc khi c s h tr qua h thng ngn
hng v c hng nhng c ch c quyn nh vo cc mi quan h thn hu
vi chnh ph. S ra i ca cc cheabol l t qu trnh tch t t bn ch khng
t nhng quyt nh hnh chnh ca chnh ph. Tuy nhin do bnh trng qu
nhiu lnh vc, thiu minh bch thng tin v thiu gim st t chnh ph m cc
cheabol sp , buc chnh ph phi ci cch trit i vi cc chaebol nh
ph sn cc chaebol yu km, xc nh t l vay n trn vn s hu, cm s hu
cng ty ti chnh phi ngn hng, minh bch ha qun l v thng tin, u tin tp
trung vo ngnh ngh chnh, quy trch nhim c nhn cho cc lnh o chaebol
trong vic lnh o tp on, hn ch cheabol u t vo cng ty thnh vin. V
vy m ngy nay hng chc chaebol vn cn tn ti nhng ngy cng b kim
sot bi nhiu quy nh v thu ph buc h c trch nhim hn, ng thi
tng cng tnh minh bch trong hot ng [37,58].
Nhn chung cc tp on Hn Quc v Nht Bn u xut pht im t
lnh vc sn xut cng nghip v m rng dn ra cc lnh vc khc. T sn xut
in t, t n cc sn phm cng nghip nng nh khai thc m, tu bin, hot
ng thng mi, dch v, cc sn phm tiu dng v cui cng l lnh vc ngn
hng, bo him.
- M hnh Jituan Gongsi Trung Quc
Trung Quc chun b thnh lp TKT t nhng nm 80 ca th k XX
vi hai t th im thnh lp 120 tp on doanh nghip vo cc nm 1991 v
1997. Qu trnh ny bt u bng vic sp nhp cc doanh nghip nh nc
thnh nhng tng cng ty ln cho n khi t n mt quy m nht nh no ,
tng cng ty s phn quyn kinh doanh cho cc doanh nghip thnh vin nhm
nng cao hiu qu qun l, iu hnh. Sau l giai on a dng ha s hu v
hnh thc nm gi c phn an xuyn nhau gia cc doanh nghip thnh vin
thng qua vic c phn ho v gim dn t l c phn s hu ca nh nc. Cui
-15-
cng l thc hin cc bin php thu ht u t v chuyn giao cng ngh t cc
i tc nc ngoi nhm nng cao kh nng cnh tranh.
Cc TKT ca Trung Quc tn ti ch yu di cc hnh thc sau:
+ Hnh thc th nht l TKT tng hp nhiu cp. y l loi tp on
doanh nghip nm trong tay nhiu lnh vc nh khoa hc cng ngh, thng
mi, ti chnh, dch v v ly vn lm mi lin kt ch yu. Hnh thnh bng
cch thn tnh, sp nhp, xa b t cch php nhn ca cc doanh nghip c lp
ra tp on doanh nghip, trong cng ty c t cch php nhn lm nng ct
(cng ty m) nm gi c phn khng ch hay thu cc doanh nghip c lin
quan. Doanh nghip nng ct s nm quyn lnh o trong vic a ra cc quyt
sch v nhn lc, nguyn vt liu sn xut, cung ng, tiu thbin chng
thnh nhng doanh nghip cp di trc tip (tc l cng ty con) ca tp on.
Cc doanh nghip cp di vn gi t cch php nhn ca chng, tin hnh cc
hot ng sn xut kinh doanh mt cch c lp tng i.
+ Hnh thc th hai l tp on theo m hnh lin kt dy chuyn. Loi
ny ch yu l t chc lin hip lng lo, ly sn xut lm lin kt chnh. Chng
thng ly mt doanh nghip ln lm nng ct cho tp on, ly sn phm, dch
v ch yu ca tp on ny lm c trng, p dng hnh thc chuyn mn ho,
hp tc sn xut, kinh doanh vi cc thnh vin.
+ Hnh thc th ba l tp on phi hp ng b. Loi tp on ny ly
hp ng nhn thu cng trnh lm s lin kt chnh. Hnh thnh ch yu da
vo mt s doanh nghip cng nghip ln, ly vic lin doanh nhn thu ng b
hng mc cng trnh ln lm trng tm. Di s lnh o ca hi ng, doanh
nghip ch cht t chc thnh cng ty lin doanh thng nht lp ra cc n v
thnh vin c t cch php nhn nhm t c mc tiu v li ch chung.
+ Hnh thc th t l tp on ha nhp nghin cu khoa hc vi sn xut
-16-
kinh doanh, ly lin kt pht trin k thut lm lin kt. Loi tp on ny ly
nhng n v nghin cu khoa hc trong cng ngnh hoc cng ty cng nghip
ln lm ch o, hot ng b sung cho nhau v khoa hc - k thut v vn
nhm pht trin sn phm k thut cao, t cho ra i cc sn phm c gi tr
cao nng cao nng lc cnh tranh vi cc tp on khc.
+ Hnh thc th nm l tp on lin kt mng li cng ngnh. y l
hnh thc bin tng ca nhng lin hip x nghip ln c cng ngnh ngh.
+ Hnh thc th su l tp on theo m hnh c phn, loi tp on ny
ly cng ty ca nh nc c thc lc rt mnh nm gi c phn khng ch lm
doanh nghip nng ct. Ton b tp on ly ti sn di hnh thc c phn lm
mi lin kt, hnh thnh th lin hp cc php nhn, trin khai hot ng sn
xut kinh doanh theo hnh thc c phn [15,61].
Chin lc hot ng ca cc tp on doanh nghip Trung Quc l a
dng ha sn xut kinh doanh theo chiu su v tin ti quc t ha. Thc hin
nhiu chc nng sn xut, thng mi, nghin cu khoa hc, vn ti, ti chnh,
dch v. Nhng nm gn y, vi nh hng mnh m ca xu hng m ca,
cc tp on doanh nghip Trung Quc nhanh chng pht trin ra th trng th
gii. V d: cng ty u t tn dng quc t ca Trung Quc hp tc vi ba cng
ty ca Nht Bn lp ra Cng ty thng mi ti Tokyo; Ngn hng Trung Quc
bt tay vi NHNNg lp ra doanh nghip ti chnh Hng Kng.
- M hnh Konzern c
Cng vi B o Nha v Brazil, c l mt trong ba quc gia c nhng
quy nh iu chnh hot ng TKT. c khng c lut, ngh nh ring v
TKT nhng Konzern l i tng iu chnh ca mt s quy nh trong php
lut v t chc doanh nghip. C hai m hnh ch o:
+ Gleichordnungkonzernen: TKT ng cp hoc TKT khng ph
thuc. V th bnh ng gia cc doanh nghip thnh vin, khng c doanh
-17-
nghip chi phi. Cc doanh nghip t k kt hp ng hnh thnh s ch o
thng nht (cho ph hp vi khi nim TKT ca lut).
H cng nhau hnh thnh mt c quan lnh o tp on di hnh thc
mt hi ng tham vn hoc tng t. Tuy nhin, hin m hnh ny khng ph
bin v t c php lut iu chnh.
+ Unterordnungskonzern: TKT ph thuc hoc TKT theo th bc,
hin din ra ph bin c.
Theo cc doanh nghip b chi phi hot ng di s lnh o ca
doanh nghip chi phi. C ba dng lin kt: lin kt hp ng, lin kt theo tnh
hung v lin kt thu tm.
+ Lin kt hp ng: HQT ca cng ty chi phi a ra cc quyt nh
ch o hoc nh hng doanh nghip b chi phi.
+ Lin kt theo tnh hung: doanh nghip chi phi gy nh hng n
doanh nghip b chi phi (cng ty i vn nh CTCP, TNHH, hp danh...) trn
nn tng ca vic tham gia vn a s hoc a s phiu biu quyt.
+ Lin kt thu tm: gm cng ty thu tm vn l php nhn c lp
nhng thc t nh mt b phn kinh doanh ca cng ty nm quyn chi phi.
Quan h ny rt gn vi quan h hp nht v sp nhp.
Cu trc tp on c c ba dng ch yu: cu trc dc, cu trc ngang
v cu trc hn hp.
+ Cu trc dc: doanh nghip thnh vin tp on hot ng trong cc
khu ca mt qu trnh sn xut to gi tr hay cung ng dch v khp kn, t ph
thuc vo bn ngoi trong qu trnh to gi tr. Cu trc ny li thi nhng
vn cn trong mt s lnh vc c th. V d tp on vn ho phm
Mustermann bao gm h thng doanh nghip xut bn, in v bn hng.
+ Cu trc ngang: xut hin t lu v vn tng i ph bin c,
bao gm cc doanh nghip thnh vin trong cng mt lnh vc v cng cp
-18-
sn xut, thng mi. V d nh: VoklWagen gm cc doanh nghip thnh vin
chuyn sn xut a dng t xe gi r cho ti cc dng xe cao cp, xa x. Mc tiu
l thng lnh th trng bng cch thu tm hoc chn p cc i th khc.
+ Cu trc hn hp: doanh nghip thnh vin tp on hot ng trong
nhiu ngnh ngh, lnh vc v a bn khc nhau. Mt thnh vin c th khng
hoc t quan h kinh doanh vi thnh vin khc.
Thc t ca c cho thy tp on l mt nhm doanh nghip lin kt, c
bn vn l cng ty m - cng ty con. Cc tp on c hnh thnh kh a dng
v hnh thc cng nh phng thc t chc, khng cng nhc p dng mt m
hnh duy nht. Nn tng ca vic hnh thnh tp on ch yu da trn s t do
hnh thnh hp ng c php lut tha nhn. Lin kt bng hp ng kinh t
l nt c th ca c [14,15].
- M hnh cng ty m (Parent company) con (Subsidiary company)
mt s quc gia
M hnh cng ty m - con cng kh ph bin trn th gii. Cng ty m l
mt doanh nghip c t cch php nhn, c nng lc mnh kim sot v
chi phi cc cng ty khc trong tp on theo nhng nguyn tc v phng thc
nht nh. Cng ty m thit lp s lin kt cht ch gia cc cng ty con vi
nhau v gia cc cng ty con vi cng ty m thng qua cc th ch ni b v ti
chnh, u t, nhn svi mc ch u t v kim sot t cng ty m vo cc
cng ty con nhm gia tng li nhun cho mnh.
Trong TKT, cng ty m c v tr c bit quan trng l c kh nng
nh hng v chi phi c hot ng ca cc cng ty con. Cng ty m ch
thc s l u mi khi n c th mnh vt tri so cc cng ty khc trong tp
on v mt s lnh vc quan trng lin quan hot ng kinh doanh nh: vn,
cng ngh, th trng, thng hiu.
-19-
Vic chi phi ca cng ty m i vi cc cng ty da trn mt th ch
c thit lp nhm thng nht cc quy tc hnh x chung trong tp on, nhm
m bo quyn li bnh ng cho tt c cc thnh vin. Cng ty m c th kim
sot cng ty con theo mt t l vn gp, hoc theo s hu cng ngh, th trng
hoc thng hiu. Mc ch cao nht l em li li ch ti a cho cc thnh vin
tp on [19].
Theo tnh cht v phm vi hot ng trong m hnh cng ty m - con,
cng ty m c chia lm hai loi:
+ Cng ty m nm vn thun ty (pure holding company - PHC): hot
ng kinh doanh chnh l u t vn vo cc cng ty khc. Trch nhim ch yu
ca cng ty m nm vn thun ty l ra quyt nh chin lc pht trin tng th
ca c tp on.
+ Cng ty m va nm vn va trc tip kinh doanh (Operating Holding
Company - OHC): bn cnh vic u t vn vo cc cng ty con, cng ty m cn
tham gia trc tip vo hot ng sn xut kinh doanh. Cng ty m khng ch tp
trung iu hnh kinh doanh ca cng ty mnh, m cn ra quyt nh mang tnh
chin lc ca tp on. y l m hnh ph bin nhiu quc gia.
Cng ty con l cc doanh nghip c lp c t cch php nhn, c quyn
t ch kinh doanh theo lut nh, t nguyn chu s chi phi v kim sot ca
mt cng ty m theo nhng nguyn tc v phng thc nht nh. Mi cng ty
con cng c y cc quyn khc nh c php thnh lp cc cng ty khc,
tham gia gp vn ca mnh vo cng ty khc sau khi c php ca cng ty m.
Ty theo mc chi phi ca cng ty m m cng ty con c th phn
thnh nhiu loi:
+ Cng ty con ph thuc ton phn: cng ty m s hu 100% vn ca
cng ty con. Cng ty con ny c thnh lp di hnh thc cng ty TNHH mt
thnh vin do cng ty m lm ch s hu, c t cch php nhn c lp.
-20-
+ Cng ty con ph thuc tng phn: cng ty m nm gi c phn chi phi,
hoc khng u t vn m ch chi phi, kim sot cng ty con qua cc quan h
hp tc khc nh: cng ngh, th trng hoc thng hiu. Hnh thc php l
ca cng ty con ph thuc tng phn kh a dng: cng ty c phn do cng ty
m nm c phn chi phi, cng ty TNHH hai thnh vin tr ln, cng ty lin
doanh do cng ty m gi t l vn gp chi phi, cng ty lin kt.
Do cng ty m v cc cng ty con l nhng php nhn c lp nn mi
quan h gia chng thng l quan h th trng theo lut nh.
Vit Nam, Lut Doanh nghip nm 2005 xp m hnh cng ty m -
cng ty con vo nhm cng ty, l tp hp cc cng ty c mi quan h gn b lu
di vi nhau v li ch kinh t, cng ngh, th trng v cc dch v kinh doanh
khc. Trong cng ty m thc hin quyn v ngha v ca mnh vi t cch l
thnh vin, ch s hu hoc c ng trong quan h vi cng ty con theo quy
nh tng ng ca php lut c lin quan. Ring cc tng cng ty nh nc khi
chuyn i theo m hnh cng ty m - cng ty con th xc nh l hnh thc lin
kt v chi phi ln nhau bng u t, gp vn, b quyt cng ngh, th trng
hoc thng hiu gia cc doanh nghip c t cch php nhn, trong c mt
cng ty Nh nc gi quyn chi phi cc doanh nghip thnh vin khc (gi tt
l cng ty m) v cc doanh nghip thnh vin khc b cng ty m chi phi (gi
tt l cng ty con) hoc c mt phn vn gp khng chi phi ca cng ty m (gi
tt l cng ty lin kt) [19].
1.2. TP ON TI CHNH NGN HNG
1.2.1. Cc quan im v tp on TC-NH
Tp on TC-NH khng phi l m hnh ngn hng mi v cc quc gia
pht trin c t nhiu chc nm v trc, hin vn ang pht trin mnh m
vi quy m cng nh c tm nh hng ln trn ton cu. Tuy nhin n nay
trn th gii cng cha c mt khi nim hay nh ngha chun v tp on TC-
-21-
NH. mi quc gia khc nhau, quan im v tp on TC-NH cng c nhng
cch nhn nhn khng ging nhau. S khc nhau bt u t nhng iu kin
kinh t, chnh tr x hi khc nhau v sc pht trin ca mi quc gia.
cc nc thuc Lin minh Chu u (EU), tp on TC-NH c gi l
financial conglomerate (conglomrat financier). Theo ch th 2002/87/EC th
c gi vi ci tn phi tho mn ba iu kin: [40,42]
- C t nht mt cng ty thc hin cc hot ng v ngn hng hoc
chng khon v t nht mt cng ty trin khai hot ng v bo him.
- Cng ty thc hin cc hot ng ngn hng, chng khon, bo him l
ht nhn ca tp on, c th l t l tng ti sn thuc lnh vc ti
chnh trong bng cn i ca tp on phi ln hn 40%.
- Trong mi lnh vc ti chnh (ngn hng, chng khon v bo him), t
l trung bnh v ti sn ca n so vi tng ti sn trong tp on phi
ln hn 10%, hoc tng ti sn ca cng ty nh nht kinh doanh trong
lnh vc ti chnh phi ln hn 6 t euro.
M, tp on TC-NH c gi l cng ty s hu ti chnh (financial
holding company), n thun l mt t chc m cho php cng ty c
nm gi nhng cng ty khc v cung cp a dng cc dch v ti chnh ngn
hng. Theo quy nh ca o lut Gramm-Leach-Bliley (GLB Act) c thng
qua nm 1999, ngn hng nm vn (ngn hng m) c php cung cp cc dch
v a dng nh mt tp on ti chnh cn hi iu kin v vn. Tt c cc
cng ty con phi c qun l tt v tho mn iu kin:
- T l an ton vn ti thiu 10%
- T l vn cp 1 ti thiu 6%
- n cn n t nht 5% (vn cp 1/ tng ti sn)
Cng ty nm gi vn ny hay cng ty m trong tp on TC-NH khng
nht thit phi cung cp cc dch v ti chnh m chc nng chnh ca n l ra
-22-
cc hoch nh chin lc, qun tr v iu hnh mi hot ng chung ca cc
cng ty con theo hoch nh chin lc ra.
Nh vy Holding company hay Parent company trong lnh vc ngn hng
dng ch ngn hng m c trn 50% c phn trong mt cng ty thnh vin
(subsidiary company) hoc c quyn kim sot v quyt nh hi ng qun tr
cng ty ny. C Holding company v cc Subsidiary companies gp li thnh
Group of companies, Citigroup l mt v d.
Ngoi ra sau khng hong ti chnh Chu 1997 1998 cc ngn hng
chuyn hng sang tng cng bn l, tiu dng, tm cch sp nhp vi nhau
tn dng th trng sn c nhm m rng th phn, tng doanh thu. Giai on
ny c xem nh giai on ton cu ha siu ngn hng (Megabank). in
hnh ln nht l thng v Chase mua li ngn hng u t Robert Fleming
Holdings ca Anh tr gi 7.7 t USD vo thng 4/2000, hoc mua li J.P.
Morgan, ngn hng thng mi ln th nm M, vi gi tr 36 t USD. Hay
vic xm nhp th trng M ca cc siu ngn hng nc ngoi nh Deutsche
Bank ca c, thng 2/1999, thu tm Baners Trust. Thng 7/2000, UBS ca
Thy S mua li cng ty mi gii PaineWebber tr gi 12 t USD.
Nm 1999, Quc hi M bi b o lut Glass-Steagall Act ban hnh nm
1933, cho php cc ngn hng, ngn hng u t, cng ty chng khon v cng
ty bo him hot ng c lp, thay vo cho php hot ng hp nht mt
cch cng khai. Giai on ny m ra hot ng sp nhp mi ca cc Megabank
vo nhng th trng phi ngn hng, gia nhng cng ty ti chnh nhm vo th
trng ngn hng v gia nhng cng ty cho thu ti chnh vi nhau. S m
rng ny nh du mt giai on mi hnh thnh cc tp on ti chnh c
gi l qu ln khng th sp (too big to fail), hay cn c tn gi khc l
SIFIs (Systemically Important Financial Institutions).
Theo Hi ng Bnh n Ti chnh (Financial Stability Board FSB), c
khong 8 SIFIs M gm Bank of America, Goldman Sachs, JPMorgan Chase,
-23-
Citigroup, Morgan Stanley, Bank of New York Mellon Corporation, Wells
Fargo, State Street. y l nhng tp on c tm nh hng ln v ng gp
nhiu vo tng trng kinh t M. Mc d sau cc tp on ny gp nhiu
kh khn phi cn tr gip ca chnh ph nhng khng hong ch yu do s
pht trin qu nng ca th trng ti chnh vi cc sn phm ti chnh ci tin
y ri ro bao gm ngha v n th chp, hon i ri ro tn dng, qu u t
ETF dn n cuc khng hong ti chnh 2007 2008 trong khi h thng
gim st v cnh bo khng kp thi, thiu hiu qu [49]
Nht, Lut ti chnh ca Nht th khng s dng thut ng Finacial
Holding company nh M nhng nhng quy nh v Lut ti chnh ca Nht
kh ging vi nhng quy nh v tp on ca M.
Ti din n hp tc kinh t nm 2001, cc nh kinh t n t nhiu quc
gia a ra khi nim chung nh sau: tp on TC-NH l bt k mt t hp
cc cng ty c qun l chung, m hot ng kinh doanh c u tin l cung
cp dch v ti chnh hay u tin thuc t nht hai lnh vc trong ba lnh vc ti
chnh (ngn hng, chng khon, bo him), hoc l mt lin kt m ct li kinh
doanh trong l ti chnh ngn hng, chng khon v/ hoc bo him.
Bn cnh , vic xem xt nhng quan nim v tp on cn c th
nghin cu nhiu gic khc nhau
- Xt v ngun gc hnh thnh
Mt cch tng qut, cc ch th trong tp on TC-NH cng l cc ch th
trong nn kinh t nh cc ch th thuc cc TKT, khc nhau ch yu lnh vc
hot ng. Nh vy cng c th xem tp on TC-NH nh l mt TKT v xem xt
cc quan h tng th, c trng ca TKT nhn nh v tp on TC-NH. Tc l
tp on TC-NH cng c nhng cu trc, t chc, quan h v c trng mang tnh
chung ca TKT nhng cng c nhng c trng ring ca hot ng ti chnh ngn
hng. Nu TKT l mt chnh th ca mt tp hp cc n v thnh vin c nhng
-24-
quan h lin kt v li ch kinh t, ti chnh, sn phm, cng ngh, thng tin v c
sp xp theo mt cu trc t chc nht nh, c kim sot iu hnh bng b my
qun l thng nht th tp on TC-NH cng c nhng vn tng t.
Nh vy ngoi nhng c im c bn chung ca mt TKT th tp on
TC-NH c nhng nt ring c bn sau:
+ Lnh vc kinh doanh ch yu trong lnh vc ti chnh - ngn hng, c
tnh nhy cm cao v mc ri ro cao, i hi quy m vn ln, phm vi
hot ng rng v trnh qun l cao.
+ Cc sn phm ch yu ca cc tp on TC-NH thuc loi dch v ti
chnh, ngn hng, u t, chng khon, bo him.
Nh vy, xt v ngun gc, c th hiu tp on TC-NH l mt chnh th
tp hp cc n v thnh vin hot ng ch yu trong lnh vc ti chnh, ngn
hng; c cc quan h lin kt v li ch kinh t, ti chnh, sn phm, cng ngh,
thng tin, o to, nghin cu; c sp xp theo mt cu trc t chc nht nh
v c kim sot iu hnh bng mt b my qun l thng nht.
- Xt v nguyn tc hot ng
Tp on TC-NH c xem l mt t chc gm hai hay nhiu nh ch ti
chnh v cc nh ch phi ti chnh c lin kt li vi nhau. Ging nh TKT,
cc thnh vin thuc tp on TC-NH cng ly cc li ch c bn lm kim ch
nam cho cc quan h ni b, l cng gp vn tng nng lc ti chnh v
tng cnh tranh chung, gim thi gian tip cn v khai thc th trng ca nhau,
nng cao gi tr thng hiu, gim chi ph v tng li ch.
lm c iu v m bo tp on TC-NH hot ng n nh,
trnh xung t li ch th tp on TC-NH tn ti da trn nguyn tc thng
nht, nh TKT, l cc nguyn tc t nguyn, bnh ng v cng c li.
- Xt v phm vi hot ng
tp on TC-NH, nghip v ngn hng ng vai tr quan trng nht v
-25-
nh hng trc tip n s sng cn ca tp on. C th hiu tp on TC-NH
l mt tp on kinh doanh a nng trn nhiu lnh vc m tp trung vo hot
ng ti chnh ngn hng tuy nhin vn khng mt i cc vai tr c bn ca mt
NHTM nh vai tr tp trung vn cho nn kinh t, vai tr trung gian tn dng cho
nn kinh t, thc hin chc nng trung gian thanh ton v qun l cc phng
tin thanh ton cng nh chc nng to tin ngn hng. Bn cnh tp on
TC-NH cn pht trin thm cc sn phm phi sinh a dng ha sn phm
dch v m khng phi cc nh ch ti chnh no cng c th thc hin.
Chng hn mt cng ty bo him c th tham gia cc hot ng ca mt
NHTM, nhng hot ng cho vay chim t trng rt thp mc d phn ln
ngun vn huy ng t khch hng c gi li vo cc NHTM, trong khi hot
ng cho vay l hot ng chnh ca NHTM.
Nh vt xt v phm vi hot ng th tp on TC-NH c hiu l:
+ Tp on kinh doanh tng hp bao gm cc dch v ngn hng - ti
chnh v sn xut kinh doanh nh tp on Normura Nht Bn, ni ting kinh
doanh chng khon, sn xut, u t khu cng nghip v h tng khu cng
nghip; tp on Sumitomo ni ting v ngn hng v kinh doanh thng mi.
i Loan c tp on Chinfon va c hot ng ngn hng, bo him li va ni
ting trong lnh vc sn xut xi-mng. Ti Singapore c tp on Keppel Bank
kinh doanh lnh vc ngn hng, thng mi, dch v,
+ Tp on ti chnh chuyn v ngn hng, chng khon, cc dch v ti
chnh nh tp on CitiGroup (M), tp on HongKong and Shanghai Banking
Corporation (Anh).
T nhng quan im trn v qua nghin cu, theo tc gi tp on TC-NH
c th nh ngha nh sau:
Tp on TC-NH trc ht l mt TKT bao gm hai hay nhiu nh ch
ti chnh khc nhau hot ng trong lnh vc ti chnh ngn hng, c lin kt
-26-
cht ch vi nhau thng qua quan h s hu,cng cung cp sn phm dch v ti
chnh ngn hng, k c sn phm dch v phi ngn hng. Trong NHTM ng
vai tr ht nhn chi phi cc thnh vin khc bng mi quan h v vn, c ch
gim st v chin lc nhm hng ti mc tiu ti a ha li nhun, nng cao
nng lc ti chnh v tng cng kh nng cnh tranh.
1.2.2. Mt s c im c bn ca tp on TC-NH
Nh phn tch trn, tp on TC-NH v bn cht l mt TKT, c y
tt c cc c tnh c bn ca mt TKT. Cc tp on TC-NH cng c quy m
vn t c ln, doanh thu v li nhun cao, c quan h cu trc an xen va cht,
va lng vi s a dng v hnh thc lin kt cng nh m hnh tp on, cng
c phm vi hot ng a quc gia v khng ch gi gn trong mt ngnh ngh
m pht trin hn mt ngnh ngh c nh v mc tiu cui cng cng nhm vo
s pht trin n nh, tng trng v tm kim li nhun tt nht.
Tuy nhin bn cnh nhng c tnh tng ng, tp on TC-NH cng c
nhng nt ring bit m xut pht im c bn l t lnh vc v th trng hot
ng. Nhng nt ring c khi qut nh sau:
1.2.2.1. Tp on TC-NH ly NHTM lm nng ct chi phi cc thnh vin
Tp on TC-NH c xut pht im t NHTM v ly hot ng ngn
hng lm ht nhn lin kt v qun l cc thnh vin bng cc quan h nm
gi c phn, cho vay vn hoc iu phi nhn s. V xut pht t NHTM nn d
nhn thy hot ng tp on ny c bn chia thnh hai b phn chnh, b phn
kinh doanh v b phn h tr.
B phn kinh doanh tp trung vo cc mng chuyn mn chnh nh:
- Ngn hng bn l (Retail banking): pht trin sn phm dch v nhm
vo nhm khch hng c nhn
- Ngn hng bn bun (Wholesale banking): tp trung khai thc cc
doanh nghip va v nh v cc cng ty ln
-27-
- Ngn hng phc v nhng ngi giu c (Private banking): tp trung
khai thc khch hng thng lu l nhng ngi giu c trong x hi.
- Ngn hng u t kinh doanh trn th trng ti chnh (Merchant
bank): tp trung cc hot ng nghip v trn th trng ti chnh v
chng khon nh mua bn chng khon, bo lnh pht hnh cho cc
ngn hng khc.
B phn h tr: tp trung vo cc hot ng h tr nh gim st, qun l
ri ro, ti chnh k ton, cng ngh thng tin gip NHTM (cng ty m) v cc
thnh vin tp on vn hnh n nh, an ton v pht trin.
1.2.2.2. Sn phm dch v a dng v ch yu l dch v tin t v cc sn
phm ti chnh phi sinh
Nh phn trn nu, ch ring i tng phc v th tp on ti chnh
c t nht bn nhm khch hng khc nhau v nhu cu ca mi nhm khch
hng bao gi cng a dng, phong ph. V vy cc tp on TC-NH cng a
dng ha sn phm dch v phc v khch hng tt nht. Sn phm dch v
c xy dng thng qua s kt hp, pht trin vi cc thnh vin trc thuc
cc lnh vc chng khon, bo him, u tto ra cc sn phm dch v phi
sinh da trn nn tng cng ngh thng tin hin i. Mt s sn phm dch v
in hnh c cc tp on TC-NH quan tm khai thc l: tn dng, chng
khon, tiu dng, u t ti chnh, bo him, qun l ti sn. Hin cc sn phm
dch v a thch c tp on TC-NH cung cp gm:
- Dch v qun l ti khon tin gi, tin vay v thanh ton
- Pht hnh bo lnh vay vn v bo lnh chng khon
- Pht hnh bo him ti sn v bo him tn dng
- T vn u t v qun l ti sn
- Cp tn dng v pht hnh th
-28-
Ti M [24], danh mc cc t chc kinh doanh dch v ti chnh phi ngn
hng m cc tp on TC-NH c php s hu v kim sot bao gm:
- Cng ty ti chnh, cng ty t vn ti chnh, cng ty cho thu ti chnh
- Cng ty mua bn n
- Cng ty x l s liu
- Cng ty bo him
- Cng ty mi gii chng khon
- Cng ty pht hnh bo lnh chng khon
- Cng ty th tn dng
- Cng ty bt ng sn
Qua danh mc trn cho thy cc lnh vc m tp on TC-NH hot ng
kh a dng, bao trm trong lnh vc ti chnh v c phi ti chnh. Khi tp on
TC-NH c hot ng chng khon, bo him, cho thu ti chnh th nhiu
nghip v phi sinh ra i nh repo, cho vay ng trc chng khon, cho vay c
phn ha doanh nghip cng nh cc nghip v lin quan bancassurance, bo
him tn dng, bo lnh ngy cng a dng hn. Theo thng k hin nay trn th
gii c khng di 1.000 sn phm dch v ti chnh ngn hng c cung cp
cho khch hng [21,41].
1.2.2.3. S ra i ca tp on TC-NH phn ln do sp nhp, mua li, lin kt
hoc pht trin t mt NHTM
Qua nghin cu ch ra con ng hnh thnh tp on TC-NH trn th
gii c t nhiu cch khc nhau:
- Mt NHTM mnh c th pht trin thnh tp on TC-NH.
- Thng qua vic c phn ha nhng NHTM NN m nh nc cho php
thc hin cc lin doanh, lin kt
-29-
- Sp nhp hay hp nht cc NHTM vi nhau hoc gia NHTM vi cc
nh ch ti chnh khc (bo him, chng khon)
Sp nhp hay hp nht c th ni l con ng nhanh nht mt ngn
hng nhanh chng thay i cu trc vn v mt c hc, thay i quy m v
phm vi hot ng. Thng thng cc nh ch ti chnh vi nhng li th ring
lin kt vi nhau nhm tn dng li th ca nhau phc v cho mc tiu tng
nng lc cnh tranh v thu li nhun cao nht c th.
Lch s cho thy ngn hng ln th 3 ca M JPMorgan Chase l kt qu
sp nhp gia nhiu ngn hng v nh ch ti chnh khc nhau. Nm 2007,
thng v mua sp nhp ln nht lch s thuc v ngn hng Chu u Barclays
Plc ca Anh v ABN Amro ca H Lan vi gi tr giao dch 89,7 t USD.
Thng k ca nhm G10, trong 13 quc gia thuc G10 cng vi Ty Ban
Nha v c th c ti 1.376 trong s 7.304 cc giao dch sp nhp v mua li lin
quan n t chc ti chnh l giao dch lin ngnh t nhng nm 1990 1999.
Xa hn nm 1955, CitiBank of New York sp nhp vi First National
(New York) tr thnh mt t hp ln vi tn gi First National City Bank.
n nm 1968, ngn hng ny ci t tr thnh mt cng ty m (Holding
company) v hnh thnh mt tp on ngn hng ly tn l First National City
Corp, n nm 1974 i tn thnh CitiCorp [47]
Vic sp nhp, mua li khng ch din ra phm vi quc gia m cn m
rng ra quc t hay b quc t ha. Nhng ng c khuyn khch cc tp on ti
chnh m rng phm quc t v c thm c hi sinh li cc quc gia ch th,
v nh vo cc yu t php l thun li cc nc nhn u t, c bit l cc
quc gia mi bt u pht trin [9].
1.2.2.4. Tng ti sn, vn ch s hu thng ln hn so cc TKT khc
Thng qua sp nhp hoc mua li nn tng ti sn v vn ch s hu ca
cc tp on TC-NH kh ln so cc TKT khc. Bng 1.2 cho thy trong 100
-30-
tp on ln nht th gii nm 2011 th c 31 tp on ti chnh ngn hng, tc
l chim t trng 31% v c quy m tng ti sn ln nht. Vi s lng ch gn
1/3 nhng gi tr ti sn chim n 2/3 trong 100 doanh nghip ln trn th gii.
Trong 19 tp on c gi tr ti sn trn 1.000 t USD th c 18 tp on ti
chnh ngn hng.
cc megebank hay too big to fail cng cho thy tng ti sn ca
mi tp on ti chnh ngn hng ln n hng ngn t USD nh JP Morgan
Chase c tng ti sn nm 2011 l 2.117 t USD, BNP Paripas l 2.680 t USD
hay HSBC l 2.468 t USD trong khi ch c mt tp on kinh t duy nht
Societe General ca Php c tng ti sn 1.518 t USD [51].
Bng 1.2: Quy m tp on TC-NH trong 100 TKT ln nht th gii 2011
n v tnh: t la
Theo
S lng Theo
ti sn Tp on c ti sn >1000 t USD
S lng
T trng (%)
Gi tr ti sn
T trng (%)
S lng
T trng (%)
Gi tr ti sn
T trng (%)
Tp on
ti chnh 31 31 38.633 66,2 18 94,7 32.385 95,5
TKT
khc 69 69 19.685 33,8 1 5,3 1.518 4,5
(Ngun: tng hp v tnh ton t www.forbes.com) [51]
1.2.2.5. Gp phn thc hin chnh sch tin t quc gia
Xut pht im t NHTM v ly NHTM lm nng ct, sn phm dch v
ch yu vn l sn phm dch v ti chnh tin t do tp on TC-NH vn l
mt nh ch ti chnh quan trng m thng qua , nh nc s dng nh mt
cng c hu hiu iu hnh chnh sch tin t quc gia trong tng thi k.
Vi quy m ln, phm vi hot ng rng v tm nh hng lin quan n hu
-31-
ht tt c cc ch th kinh t v vy kh nng chu s tc ng ca chnh sch
tin t cng nh tc ng ngc li chnh sch tin t l iu tt yu. Mc d
trong nn kinh t chnh ph c nhiu knh khc nhau vn hnh iu tit tin t
nhng thng qua knh NHTM hay rng hn, thng qua cc tp on TC-NH th
chnh sch tin t s c thc thi nhanh chng, hiu qu v an ton nht.
Chnh v tm quan trng trong vic thc hin chnh sch tin t, n nh
kinh t m ngay sau s sp ca ngn hng u t Lehman Brothers, ngy
3/10/2008, M vi v ban hnh o lut n nh khn cp nn kinh t
(Emergency Economic Stabilization Act). o lut ny thng qua chng
trnh gii cu ti sn ri ro (Troubled Asset Relied Program TARP) tr gi ln
ti 700 t USD ngn chn s sp ca nhng t chc ti chnh c kh nng
lm nguy hi n nn kinh t M.
1.2.3. Mt s m hnh t chc ca tp on TC-NH
Tp on TC-NH c th hnh thnh hot ng theo cc m hnh khc nhau
nhng d cu trc b my, hnh thc t chc c th no i na th bn cht vn
l mi quan h gia:
- Cc nh ch ti chnh vi cc nh ch ti chnh
- Gia nh ch ti chnh vi nh ch phi ti chnh
- Gia ngn hng xem nh cng ty m v cc thnh vin l cng ty con.
Ph bin hin nay tp on TC-NH c t chc theo ba m hnh [7,10]:
- M hnh ngn hng a nng (universal banking)
- M hnh cng ty s hu ti chnh (financial holding company)
- M hnh cng ty m - con (parent - subsidiary relationship)
1.2.3.1. M hnh ngn hng a nng (universal banking)
y l m hnh tp on ngn hng xut hin sm Anh v M vi cc
hot ng, nghip v kinh doanh c ca NHTM v ngn hng u t. M, loi
hnh tp on ny l sn phm ca o lut Glass - Steagall Act of 1933. Tuy
-32-
nhin, trong qu trnh pht trin, xut hin v tn ti vic phn nh gia NHTM
v ngn hng u t. Mc d cho n thi im hin nay chu u, vic phn
nh ranh gii gia NHTM v ngn hng u t khng cn, khi cuc khng
hong ti chnh ngn hng ton cu nm 2008 din ra th vn cn mt lng ln
cc ngn hng u t thun tu.
V vy, cc ngn hng ln thng c xu hng hot ng nh nhng ngn
hng ton cu trong khi mt s t chc nh hn li tp trung vo vic pht trin
thnh nhng NHTM chuyn bit hoc nh l nhng ngn hng u t. V d
in hnh ca nhng ngn hng ton cu l Deutsche Bank ca c, UBSS v
Credit Suisse ca Thu S (xem hnh 1.1)
Hnh 1.1: M hnh theo cu trc ngn hng a nng
(Ngun: tng hp ca tc gi) [61]
Theo m hnh ny, cc c ng ca ngn hng chi phi tt c hot ng
kinh doanh ngn hng v cc chc nng thuc lnh vc ngn hng u t nh
mi gii, y thc, k c cc hot ng bo him. V quan h vn gia cc lnh
NGN HNG
C NG
NGN HNG
CHNG KHON
BO HIM
-33-
vc kinh doanh th khng c s tch bit chnh thc gia cc lnh vc kinh
doanh khc nhau, song vn c th c s phn phi vn cho mc ch qun tr ni
b mi lnh vc.
Tuy nhin m hnh ny gp mt s hn ch nht nh do kt hp gia
chc nng ca NHTM v ngn hng u t, tp trung quyn lc vo ngn hng
nn thng b lm dng gia li ch c ng v nh qun tr ngn hng.
1.2.3.2. M hnh theo cu trc s hu ti chnh (Financial Holding company)
Theo m hnh ny th ng u tp on s l c ng, cc c ng s
thnh lp cng ty m thay mt qun l cc thnh vin trc thuc gm NHTM,
cng ty Chng khon v cng ty Bo him. M hnh ny c ph bin cc
tp on ti chnh quc t, nht l M v hin cng ang p dng Nht. Ban
iu hnh thc hin quyn nm gi c phn trong tt c cc cng ty con hay cc
cng ty con nm gia vn ch s hu (xem hnh 1.2).
Hnh 1.2: M hnh theo cu trc s hu ti chnh
(Ngun: tng hp ca tc gi) [61]
Trong m hnh ny cng ty m ch yu ch thc hin hot ng u t ti
NGN HNG
C NG
CNG TY
CHNG KHON
CNG TY
BO HIM
-34-
chnh v chu trch nhim qun l NHTM v cc cng ty con thng qua hot
ng u t ti chnh. NHTM c th thay mt cng ty m thc hin mt s
bin php qun l v h tr k thut v mt ti chnh trn tng lnh vc. Cc
cng ty m thng c u im l c th gim thiu ri ro cho cc ch s hu,
cho php s hu v kim sot s lng cc cng ty khc nhau.
Citigroup, HSBC l nhng tp on ti chnh th hin rt r m hnh tiu
biu ny. Cc c ng ca cng ty ch qun khng trc tip qun l nhng hot
ng ca cc cng ty trc thuc. M hnh ny c u th l ri ro lnh vc ny
khng nh hng n lnh vc khc.
1.2.3.3. M hnh cng ty m - con (parent - subsidiary relationship)
Trong m hnh cng ty m - con tp trung quyn lc vo cng ty m v
gin tip can thip vo hot ng cng ty con. Vai tr ca ban qun tr s trc
tip iu hnh ngn hng v thc hin quyn nm gi c phn ti cng ty Chng
khon v cng ty Bo him. V quan h vn th gia ngn hng chng khon
bo him u nm gi vn ca nhau (xem hnh 1.3)
Hnh1.3: M hnh cng ty m - con
NGN HNG
THNG MI
CNG TY
CHNG KHON
CNG TY
BO HIM
CNG TY M
C NG
(Ngun: tng hp ca tc gi) [61]
-35-
1.2.3.4. Cc m hnh khc
M hnh c cu trc hn hp vi s pha trn gia cc m hnh trn, trong
vn phng tp on s tham gia quyt nh cc lnh vc quan trng nh chin
lc, chnh sch v nhn s.
Ngoi ra cn mt s m hnh khc ty theo nng lc t chc v chin lc
kinh doanh m cc tp on c th chn nh M hnh theo cu trc s hu t s
hu gin n n s hu hn hp v vn gia cc thnh vin vi nhau. M hnh
lin kt ngang, lin kt dc, lin kt hn hp a ngnh, a lnh vc m rng
u t ra cc ngnh, ngh lin quan hoc chng li s cnh tranh, thn tnh t
cc tp on khc.
1.2.4. Nhn nh v vai tr ca tp on TC-NH
1.2.4.1. i vi nn kinh t
Nu xt trn phng din nhng loi hnh dch v m ngn hng cung cp
th ngn hng c hiu l: nhng t chc ti chnh cung cp mt danh mc cc
dch v ti chnh a dng nht c bit l tn dng, tit kim, dch v thanh ton
v thc hin nhiu chc nng ti chnh nht so vi bt k mt t chc kinh
doanh no trong nn kinh t. V vy khi hot ng trong vai tr l tp on TC-
NH s nng cao kh nng ng gp ca cc NHTM vo tng trng kinh t
thng qua chnh kt qu ca bn thn NHTM hay c tp on ni chung. Qua
nghin cu cho thy hot ng ca h thng NHTM hay tp on TC-NH tc
ng ti tng trng kinh t thng qua cung ng vn v c th hin qua cc
yu t sau:
- Khuyn khch tit kim, gp phn hnh thnh v h tr cc dng vn
lun chuyn trong nn kinh t
Trong nn kinh t lun lun xut hin nhng ch th tnh trng thng d
tm thi. H c nhu cu u t va bo ton vn v va sinh li cho ng
vn ca mnh nhng khng phi ai cng c th thc hin iu . Cc ngn hng
-36-
s huy ng nhng khon vn ny di nhiu hnh thc: nhn tin gi, pht
hnh giy t c gi, tch t chng v cho vay li nn kinh t. Thng qua h thng
ngn hng vi cc chc nng c bn ca NHTM, cc dng vn c hnh thnh
v lun chuyn d dng, thng sut hn trong nn kinh t.
- Phn b vn hu hiu gia cc ngnh, cc lnh vc sn xut, thng
mi, u t, dch v ca nn kinh t.
NHTM v bn cht l mt doanh nghip, hot ng kinh doanh v mc
tiu li nhun v ti a ha gi tr ti sn ca ch s hu. Do NHTM phi la
chn nhng doanh nghip hay d n c kh nng thu hi n, c hiu qu cho
vay. Nh qu trnh sng lc tn dng, vn trong nn kinh t c tp trung vo
nhng khu vc c kh nng sinh li cao, mang li nhiu li ch. Nhng lnh vc
hay ngnh ngh km hiu qu s khng nhn c u t. Nh chc nng trung
gian ti chnh ca NHTM m vn c phn b hu hiu gia cc ngnh, cc
lnh vc khc nhau ca nn kinh t.
- Gim chi ph chung cho nn kinh t v ti thiu ha ri ro giao dch
Vic chuyn dch vn din ra trc tip gia cc ch th thng d v thiu
ht vn i hi phi tiu tn rt nhiu chi ph ca c hai bn: nh chi ph thi
gian, chi ph thu thp v x l thng tin v nhng lng ph khc do trong nhiu
trng hp, cc nhu cu ny khng th tng thch v giao dch khng th din
ra. Nu tnh trn tng th th nhng chi ph pht sinh nh vy gy thit hi cho
ton b nn kinh t v lm lng ph, tn tht ngun lc. Cc NHTM vi t cch
l nhng t chc trung gian ti chnh, c th gim thiu ti mc thp nht nhng
chi ph ny. Thng qua hot ng NHTM thu thp v nm gi thng tin v
khch hng c nhu cu v vn cng nh nhng ngi khc sn sng cung ng
vn, bng cc nghip v k thut san s nhu cu v phn tn ri ro, gim st
cc khon tn dng, lm gim cc nguy c ri ro o c cng nh thng tin
khng cn xng.
-37-
- Cc hot ng ti tr ca tp on TC-NH gip cho cc doanh nghip
duy tr n nh sn xut, u t cng ngh, thay i my mc, qua gp phn
nng cao nng lc sn xut ca nn kinh t
Tp on TC-NH nh hng n tng trng bng cch lm thay i t l
tit kim v thng qua s ti tr vn cho cc doanh nghip m rng sn xut
c v chiu rng ln chiu su, m ch yu l u t vo cng ngh gip cc
doanh nghip nng cao sc cnh tranh.
Ngoi ra, hot ng cho vay tiu dng gp phn kch thch cu tiu dng,
qua gp phn tng trng kinh t. Tp on TC-NH cn nh vo ngun vn
di do nn d dng p ng mi nhu cu khch hng, sn sng cp khon tn
dng ln gip doanh nghip b sung vn lu ng, u t ti sn c nh, u t
cng ngh, thay i my mc, nh nng cao nng lc sn xut ca doanh
nghip gp phn nng cao nng lc sn xut ca nn kinh t.
- Hot ng ca cc tp on TC-NH gp phn nng cao mi trng kinh
doanh, xy dng vn ha kinh doanh i vi cc doanh nghip
Vic tp on TC-NH tham gia su vo cc hot ng ca nn kinh t nh
hot ng gp vn, t vn cng to ra nhng hiu ng tch cc cho s i mi
phong cch lm vic ca nhng ch th ny. Bn thn tp on l nhng t chc
hot ng chuyn nghip, vi h thng cng ngh hin i, mng li thng tin
rng khp. S nng ng v phong cch chuyn nghip, minh bch ca ngnh
ngn hng gp phn gin tip gip cc t chc, c nhn khc trong nn kinh t
hnh thnh tc phong chuyn nghip v vn ha kinh doanh.
- Hot ng ca tp on TC-NH gp phn lm gim chi ph lu thng
tin mt trong nn kinh t
Vi li th v kinh nghim qun l tin t v kh nng cung ng dch v
thanh ton khng dng tin mt, tp on TC-NH s huy ng mt khi lng
tin gi ln t cc thnh vin tp on, cc i tc v t cc thnh phn kinh t
-38-
khc nhm gp phn lm tng lng tin gi, tng khi lng cung vn cho nn
kinh t nhng bng cc cng c giao dch hin i, vic chu chuyn v cung ng
tin t khng lm pht sinh nhiu chi ph lin quan, qua gp phn lm gim
chi ph lu thng tin mt cho nn kinh t, v cng l cch gim chi ph
tng li nhun cho chnh bn thn ngn hng.
1.2.4.2. i vi cc ch th trong tp on TC-NH
Tp on TC-NH nu khng mang li nhng hiu qu nht nh cho cc
thnh vin tham gia th vic hnh thnh tp on s khng c ngha, m hnh
tp on cng khng th tn ti. Qua kho st cho thy tp on TC-NH
mang li nhng mt tch cc cho cc ch th tham gia c bn nh sau:
- Tng cng kh nng khai thc, tn dng tt ti nguyn v ngun lc
trong cng h thng
Cc ch th trong cng tp on TC-NH c c hi khai thc li th ca
nhau tng tnh cnh tranh chung, ng thi khai thc th trng, khch hng
chung bn cho sn phm dch v. Tt nhin mi u i, nu c, u nm
trong gii hn cho php v mi thnh vin c hiu qu kinh doanh c lp nhau,
nhng qua khai thc th phn nhau to nn th trng n nh nht nh cho mi
thnh vin, l mt li th m khng phi ch th kinh t no cng c th c.
- To iu kin thun li trong vic thc hin mc tiu ngn hn v chin
lc lu di
Cc n v thnh vin trong cng tp on TC-NH nn s c nhiu kh
nng pht trin theo mt nh hng chung, thng qua cc tha thun thng nht
bi mt y ban ca tp on, qua cho php cc thnh vin phi hp tng
sc cnh tranh cng nh d dng thc hin cc mc tiu ngn, trung v di hn
mt cch n nh, t b nh hng bi cc yu t khch quan.
- Tng kh nng phng nga ri ro v tng nng lc cnh tranh
Mc tiu pht trin an ton, bn vng cho tt c cc thnh vin bao gi
-39-
cng c t ln hng u v l uy tn, l thng hiu chung tp on. Ging
nh cc TKT, trong tp on TC-NH lun c y ban chuyn trch qun l ri
ro s cnh bo sm cho cc thnh vin tng cng cnh gic, kim sot ri ro, t
nhng ri ro ch quan nh ri ro hot ng, ri ro quy trnh nghip v n
nhng ri ro khch quan nh ri ro chnh sch, c ch, th trng. Vic qun l
ri ro tt s gip cc thnh vin tit kim chi ph, thi gian gp phn tng nng
lc cnh tranh chung.
- M rng knh phn phi v m rng th trng quc t
Ging nh cc TKT, tp on TC-NH s pht trin theo xu hng tp
on a quc gia, c mt cc nc v khu vc tim nng ngoi lnh th. Hot
ng ca cc cng ty thnh vin v ngn hng lun l c s ca nhau ginh
u th tt nht trong cnh tranh, v vy cc thnh vin tp on s c c hi
m rng th trng tim nng, m rng knh phn phi cng nh cc quan h
hp tc u t khai thc li th thng mi v tng c hi u t tm kim
li nhun tt nht.
1.3. CC IU KIN C BN THC Y HNH THNH TP ON
TC-NH
Bt k mt hnh thi kinh t hay mt ch th kinh t no xut hin trong
nn kinh t u phi c c nhng kin c bn cn thit lm c s, lm tc
nhn thc y, lm nn tng cho s hnh thnh v pht trin. Trong lnh vc ti
chnh ngn hng, pht trin thnh tp on cng cn hi t y nhng c
bn cn thit, c th gi l nhng iu kin v cn v cho s ra i
ca tp on. Qua nghin cu cho thy cc iu kin nh sau:
1.3.1. iu kin cn hnh thnh v pht trin tp on TC-NH
1.3.1.1. Trc ht, chnh l s vn ng pht trin mang tnh quy lut tt
yu, nht l trong bi cnh nn kinh t pht trin theo xu hng th trng
S hnh thnh v pht trin ca h thng NHTM l sn phm tt yu ca
-40-
nn kinh t. S xut hin v tn ti xut pht t yu cu khch quan ca vic gii
quyt mu thun gia nhu cu v kh nng cung ng vn ln trong nn kinh t.
Trong nn kinh t lun tn ti hai trng thi tri ngc nhau gia mt bn l nhu
cu v mt bn l kh nng cung ng vn. Mu thun ny ban u c gii
quyt thng qua hot ng ca ngn hng vi vai tr trung gian trong quan h
vay mn gia ngi c vn v ngi cn vn. Khi kinh t hng ha, th trng
pht trin cao vi nhiu quan h an xen, hi nhp su sc gia cc quc gia th
hot ng ca h thng ngn hng cng c nng ln tm cao mi ph hp
v hnh thc ln ni dung hot ng, k c cung ng dch v nhm p ng nhu
cu ngy cng pht trin ca th trng. S vn ng ny c th xem nh mt
vn ng pht trin tt yu ph hp quy lut vn ng pht trin kinh t ni
chung v th trng ni ring. Ni mt cch khc trong mi quan h tng tc
vi nhau, chnh s pht trin ca nn kinh t hng ha v tin t m nh cao ca
n l kinh t th trng lm ny sinh mt hnh thc mi trong hot ng ngn
hng phc v li cho nn kinh t th trng.
1.3.1.2. Xu th ton cu ha kinh t th gii thc y hnh thnh tp on
TC-NH
Xu th ton cu ha kinh t th gii c tc ng khch quan v mnh m
n vic hnh thnh cc tp on TC-NH. Ton cu ha kinh t a n vic th
gii hnh thnh cc th trng chung theo tng khu vc, hoc ton cu lm cho
vic chuyn dch ti nguyn gia cc quc gia, lnh th ngy cng a dng hn.
Chu chuyn vn vi tc nhanh hn v rng hn bi u t a quc gia ngy
cng mnh m, t i hi hnh thnh mt ch th ti chnh ngn hng vi m
hnh mi c kh nng cung ng tt hn, cnh tranh hn dch v ti chnh cho
khch hng v cho nn kinh t ton cu ha. NHTM vi li th v vn, qun l
v quan h trong lnh vc ti chnh ngn hng s c kh nng lm c iu
ny, v tp on TC-NH s l mt trong nhng m hnh thch hp gip cc
-41-
NHTM va p ng nhu cu khch hng, va c kh nng cnh tranh hi nhp
ton cu.
Xu th ton cu ha thc y s ra i tp on TC-NH cn th hin
gc tun th cc nguyn tc, chun mc quc t, tc l cc quc gia cam kt
tun th mt s nguyn tc v an ton hot ng, v gim st ri ro ngn hng
nh hip c Basel trnh s v ngn hng hoc cc giao dch bt hp php
nh hng kinh t, m p ng c cc tiu chun kht khe ny th ch c
cc ngn hng ln, tp on ti chnh ln mi c kh nng p ng.
1.3.1.3. S pht trin ca th trng ti chnh tin t
S pht trin ca th trng v cc sn phm dch v ti chnh l mt
trong nhng tc nhn gp phn thc y hnh thnh tp on TC-NH. Nn kinh
t th gii pht trin theo hng th trng pht sinh th trng ti chnh, bao
gm th trng tin t v th trng vn. Th trng tin t bc u gin n
vi th trng s cp pht trin thm th trng th cp. Th trng ti chnh
vi th trng vn ngy cng nhiu cng c phi sinh nh: chng khon, c
phiu, tri phiu kt hp vi th trng tin t to ra mt th trng ti chnh
tin t phong ph, a dng, pht trin ngy cng mnh m gp phn thc y
hnh thnh cc tp on ti chnh tin t ln trn th gii p ng cc quan h
thanh ton quc t v u t a quc gia.
1.3.2. iu kin hnh thnh v pht trin tp on TC-NH
1.3.2.1- Mi trng php l ng vai tr quan trng cho s ra i ca tp
on TC-NH.
Mi trng php l c th thc y hoc cn tr s hnh thnh v pht
trin cc tp on TC-NH nht l nhng quy nh php l iu chnh hot ng
ti chnh, ngn hng, chng khon. Ngn hng Trung ng ng vai tr qun l
trc tip v thng qua cc chnh sch trc tip hoc gin tip qua th trng m,
qua th trng chng khon, qua cc knh phn phi vn khc nhau vi vic ni
-42-
lng hoc sit cht cc hot ng trn s hn ch hay m rng hot ng tp on
TC-NH. Bn cnh vic tha nhn hay khng tha nhn yu t php l v hnh
thc tp on TC-NH cng l yu t nh hng thc y hoc km hm s ra i
tp on. Ni cch khc, qu trnh hnh thnh v pht trin tp on TC-NH din
ra theo quy lut khch quan, nhng c quan qun l nh nc cng ng vai tr
quan trng trong vic a ra cc quy nh cng nh nh hng.
Ti M, vic ni lng v loi b cc quy nh rng buc i vi h thng
ngn hng gia cc bang v vic p dng m hnh cng ty m - con to iu
kin cho s thng nht trong lnh vc ti chnh. Cc quy nh v ngn hng gia
cc bang ban u c sit cht trnh ri ro nhng sau th c ni lng
dn t u nhng nm 1980, n 1994 th ht hiu lc, thay mi bng Lut lin
bang nm 1994. Vic bi b cc quy nh ny thc y vic hp nht v sp
nhp cc ngn hng trong cng ngnh. Theo thng k cho thy t 1994 2003,
trong vng 10 nm c 3.157 v sp nhp trong ngnh ngn hng [24].
Hay nh t nm 1987, c quan lp php bang Texas cho php s thm
nhp ca cc ngn hng ngoi tiu bang. Trong cng nm , Chemical Bank of
New York thu tm Texas Commerce Bank vi gi tr ti sn 11.4 t USD.
Tng t, Interfirst Bank vi gi tr ti sn 8.8 t USD b thu tm bi
RepublickBank, ch trong vng 2 nm, th trng Texas b thng lnh bi 5 t
chc bn ngoi bang ny.
Khi Quc hi M bi b o lut Glass-Steagall Act ban hnh nm 1933
th vic hp nht gia cc ngn hng ln hnh thnh nn cc tp on ti chnh
bt u din ra mnh m, cc siu ngn hng (megabank) bt u xut hin. Khi
nhng quy nh v lut l c ni lng hn, cc t chc ti chnh tng
trng nhanh chng v quy m cng nh phc tp, ng vai tr ngy cng
quan trng trong nn kinh t M.
-43-
1.3.2.2. C cu t chc qun l v nhn s ca NHTM
Hiu qu hot ng ca tp on TC-NH ph thuc rt ln vo trnh ,
nng lc ca i ng nhn s m NHTM ang c, nht l i ng lnh o. Tp
on TC-NH c quy m ln v phc tp cng cao i hi i ng nhn s
phi c tnh chuyn nghip trong x l nghip v, qun l hot ng cng nh
giao dch khch hng.
c bit i ng lnh o cp cao i hi l nhng chuyn gia nhiu kinh
nghim khng ch trong chuyn mn nghip v m cn phi gii c k nng
qun tr v cc k nng mm khc. Mt trong nhng vn quan trng nht l
o c ca nh qun l v n nh hng n tnh minh bch, trung thc v hiu
qu lu di ca c tp on.
Bn cnh "vn ha doanh nghip" ngy cng th hin tm quan trng,
nh hng n s tn ti v pht trin NHTM. y mt ti ln cn c
nghin cu mt cch y v l mt trong nhng mc tiu quan trng trong
chin lc pht trin ngn hng. Vn ha doanh nghip l ti sn v hnh
ngn hng hon chnh, nng cao thng hiu ca mnh. Vn ha doanh nghip
ch c th tn ti v pht trin ngn hng khi cn b nhn vin ngn hng thu
hiu c bn cht ca n, cn nh qun tr ngn hng c th ha thnh cc
chun mc, ng thi c cc bin php gio dc, o to v khuyn khch mi
ngi thc hin mt cch nghim tc, t gic. Tuy vn ha doanh nghip khng
thay th cc ngun lc khc ca ngn hng nhng n li c th to ra mi trng
v cch thc pht huy cao nht hiu qu cc ngun lc trn. Trong vn ha
doanh nghip cng cn ni n o c ngh nghip, l trch nhim cao
m NHTM phi xy dng c t i ng nhn s to lng tin v tng uy tn,
thng hiu ngn hng.
Mt vn khc l cng tc qun tr. Qun tr mt doanh nghip kh,
qun tr mt tp on vi nhiu doanh nghip cn kh hn. V vy ch c nhng
-44-
NHTM c h thng qun tr tin tin, qun tr ri ro hiu qu mi c kh nng
hnh thnh tp on bi tp on lun phc tp v a dng trong quan h s hu.
1.3.2.3. Nng lc ti chnh ca NHTM
ng trn gc kinh t cc ch th hot ng trong lnh vc ti chnh
tin t cng nh trong cc lnh vc kinh doanh khc, vn l mt trong nhng yu
t cc k quan trng v cn thit. Li th v hiu qu kinh doanh nh vo vn v
quy m ca vn. Ch c c tim lc ti chnh di do, quy m vn ln, quy m
ti sn ln mi c th khng nh v th v thng hiu ca tp on vi th
trng, ng thi pht huy c li th nh quy m tng kh nng u t,
chng ri ro v nng cao hiu qu hot ng.
Nu khng c c nng lc ti chnh di do th tp on TC-NH kh
trin khai nghin cu sn phm, m rng th trng, th phn cng nh hin i
ha cng ngh thng tin v nng cao nng lc qun tr.
V l thuyt cho n nay ngi ta cng cha thng nht c quy m nh
th no s to li th v n quy m no th li th ht pht huy tc dng, tuy
nhin qua xem xt cc ngn hng Chu u c Ngn hng u t Chu u
(EIB) nghin cu th nhng nm 1990 quy m l 600 triu EURO i vi ti
sn ca mi ngn hng tit kim (Saving Bank), v nhng nm gn y l 25 t
USD [60]. Mc d cha thng nht nhng bng 1.2 cho thy cc tp on ti
chnh ln trn th gii lun c gi tr ti sn hng trm, ngn t USD.
1.3.2.4. S pht trin ca h thng sn phm dch v ngn hng
Tri qua thi gian di cng vi s pht trin x hi, t nhng sn phm
dch v nhn gi, mua bn, i tin gin n ban u, n nay sn phm dch v
ngn hng pht trin mnh m vi nhiu hnh thc, nhiu cng c, nhiu
phng thc a dng v ngy cng hin i. S pht trin v sn phm dch v,
c bit l cc sn phm phi sinh da trn nn tng cng ngh hin i, kt ni
gia ngn hng chng khon bo him gp phn thc y s thay i v
-45-
cu trc b my t chc ngn hng. T nhng cu trc t chc gin n ngn
hng s phi ti cu trc sao cho sn phm dch v lun hng v khch hng,
ly khch hng lm trung tm v xy dng cc mi quan h lin doanh lin kt
bn cho sn phm cng nh khai thc ti a tim nng khch hng[6,23].
Bn cnh sn phm dch v ti chnh ngn hng hin khng cn b hp
trong phm vi quc gia m vn ra ton cu, bt k sn phm no cng c th c
tnh tng hp v lin thng vi cc ngn hng khc trn th gii, v d nh th
thanh ton, th tn dng hay nghip v kinh doanh ngoi hi, nghip v thanh
ton quc t. c bit cc sn phm phi sinh bancassurance hay s kt hp vi
vic hon i tn dng, t vn u t, chng khon, bo him mi hnh thnh
gp phn thay i cu trc ngn hng v hnh thnh tp on TC-NH ln tm
kim s pht trin mnh m hn [1].
1.3.2.5. Kh nng ng dng cng ngh thng tin hin i
Cng ngh thng tin l yu t v iu kin cn thit gp phn thc y
s hnh thnh pht trin tp on TC-NH. Cng ngh thng tin hin i s gip
cho cng tc qun tr tp trung v cht ch hn, cho php thc hin qun l
quy m rng hn, khng ch gi gn trong lnh vc ngn hng m cn m rng
ra lnh vc khc ca cc thnh vin trc thuc, tng cng cnh bo ri ro kp
thi cng nh khai thc cc ngun lc khc hiu qu hn. Cng ngh thng tin
pht trin cn cho php pht trin h thng sn phm dch v hin i da trn
nn tng cng ngh cao vi nhiu tin ch cho bn thn tp on v khch hng.
1.3.2.6. H thng mng li v cc quan h i l
Khi th trng th gii v khu vc dn tr nn l nhng th trng chung
th phm vi hot ng ca cc ch th kinh t khng cn gii hn bi quc gia
hay lnh th. iu ny thc y cc NHTM m rng h thng mng li trc
thuc trong v ngoi phm vi mt nc cng nh xy dng quan h i l vi
cc NHTM khc trn phm vi ton cu p ng nhu cu khch hng. Chnh
-46-
nh vo s m rng h thng mng li v quan h i l m tp on TC-NH
c kh nng m rng thng hiu, p ng nhu cu khch hng nhanh nht, rt
ngn thi gian dch v ng thi khai thc cc ngun ti nguyn th trng,
khch hng, vn, ti sn hiu qu hn.
1.3.2.7. Mt s iu kin khc
l s t nguyn ca NHTM CP v cc thnh vin v gia cc ngn
hng vi nhau. Trc ht, hnh thnh tp on TC-NH th ch ch quan v
t nguyn ca cc bn lin quan l yu t tin quyt, cng thc hin nguyn tc
u t, hp tc, lin kt mt cch t nguyn. Vic hnh thnh tp on ti chnh
phi tun theo cc quy lut kinh t, khng th lp ghp bng mnh lnh hnh
chnh, phi tun theo phng thc t nguyn ng gp c phn, tham gia c
phn ca ngi u t, vi si dy lin kt gia cc doanh nghip ch yu l vn
v th trng chung.
Bn cnh l kh nng qun l ri ro v bn thn NHTM l mt t chc
ln, phc tp th qun l tp on i hi kh nng qun l ri ro phi tt hn.
Kh nng qun l ri ro phi th hin bt u t vic thit lp chnh sch qun l
ri ro n thc thi v kim sot thng xuyn.
1.4. KINH NGHIM I VI VIT NAM T MT S TP ON TC-
NH TRN TH GII
1.4.1- Hongkong and Shanghai Banking Corporation Holdings (HSBC)
HSBC Holdings c thnh lp nm 1991 lm cng
