Bin i kH Hu & a dng sinH Hc vit naM

A DanG SinH Hc (DSH) L c S QuAn trnG AM BAO cHO S tn tai V PHAt trin cUA cAc Quc GiA. tuY nHin, trOnG nHnG nM Gn Y, tr c S tAc nG cUA Bin i KHi Hu tOn cu, DSH V AnG B AnH H nG nGY cnG nGHiM trnG. tHEO BAO cAO trin VnG Mi trnG tOn cu cUA Lin HP Quc 2007, tH BKH AnG GY rA tnH tranG SuY tHOAi Mi trnG trn PHaM Vi tOn cu, oi Hi tH Gii PHAi HnH nG KHn cP Hn BAO Gi Ht. i Vi Vit nAM - Mt trOnG nHnG nc c D BAO S B AnH HnG nnG n cUA BKH tH co L Vn BAO V DSH cn PHAi c QuAn tM trit .

tAc nG cUA Bin i KHi Hu Ln A DanG SinH Hc

trong thin nhin, DSH, nht l cc h sinh thi rng nhit i l ni ch yu tch lu tr li ngun kh cO2 pht thi ra, to thnh cht hu c. trong khi , chng ta li v ang cht ph rng pht trin nng nghip, m rng chn nui, xy dng nh ca, th. S tn ph rng, khng nhng gy mt cn bng sinh thi nc ta m cn lm gim kh nng hp th cO2 v gin tip lm tng thm l ng kh cO2 pht thi vo kh quyn, gp phn lm cho BKH ton cu tng nhanh. nh vy, s gim st DSH, nht l

gim st din tch rng thc y s gia tng BKH ton cu, nhng ng c li s nng ln ton cu cung nh h ng ln n s tn ti v pht trin ca cc loi sinh vt v DSH.

ngoi nhng t liu v s thay i nng cc kh nh knh trong kh quyn, Bo co ca Uy ban Lin chnh ph v bin i kh hu ca Lin Hip Quc (iPcc) nm 2004 trnh by nhng kt qu nghin cu ti sao nhit tri t thay i nh hng n kh hu, cc c im vt l v din th cc c im ca tri t, n ni sng ca cc loi sinh vt v n s pht trin kinh

t ca chng ta. Bo co cung a ra kt lun l nhit tri t trong th k XX tng ln trung bnh 0,6oc lm cho nhiu vng bng h, din tch ph tuyt, vng bng vnh cu b tan chy, dn n mc nc bin dng ln. nhiu du hiu cho thy tc ng ca bin i kh hu ang nh h ng ngy mt su, rng n cc h sinh thi. Vng phn b ca cc loi thay i: nhiu loi cy, cn trng, chim v c chuyn dch ln pha Bc v ln cc vng cao hn; nhiu loi thc vt n hoa sm hn, nhiu loi chim bt u ma di c sm hn, nhiu loi ng vt vo ma sinh

>> GS.tS VO Qu

Bin i KHi Hu

22 Bn tin i hc Quc gia H ni

sn sm hn, nhiu loi cn trng xut hin sm hn Bc bn cu, san h b cht trng ngy cng nhiu.

chng ta cung bit rng, cc loi sinh vt mun pht trin mt cch bnh th ng cn phi c mt mi trng sng ph hp, t ng i n nh v nhit , m, nh sng, t ai, thc n, ngun n c... v cng ng cc loi sinh vt trong ni sng . ch mt trong nhng nhn t ca mi tr ng sng b bin i, s pht trin ca mt loi sinh vt no s b nh h ng, thm ch c th b dit vong, ty thuc vo mc bin i nhiu hay t.

theo d bo, nu khng c bin php hu hiu gim bt l ng kh nh knh, nhit tri t s tng thm t 1,8o c n 6,4o c vo nm 2100, l ng m a s tng thm 5 - 10%, bng hai cc v trn cc ni cao s tan chy nhiu hn, mc n c bin s dng ln khong 70 - 100 cm v tt nhin nhiu hin tng kh hu cc oan theo s din ra vi mc kh l ng tr c c c v tn s v mc . n c bin dng s gy nn xi mn b bin, ngp lt vng ven b, lm suy thoi t ngp n c, nc mn xm nhp, git cht cc loi thc vt, ng vt nc ngt. ti nhng vng m BKH lm tng c ng lng ma, th nc ma s lm tng xi mn t, lu lt, st l t v c th gy nh h ng n cu trc v chc nng ca cc thu vc, lm nhim ngun n c. tt c nhng hin t ng u nh h ng n cc loi sinh vt v ti nguyn sinh vt, lm cho nhiu h sinh thi b suy thoi, gy kh khn cho s pht trin kinh t v x hi, nht l ti cc nc ngho m cuc sng a s ng i dn cn ph thuc nhiu vo thin nhin.

cung phi ni thm rng, nhit tri t tng/gim, hay mc n c bin dng ln c th nh h ng n s sng ca cc sinh vt, nh ng tc nhn chnh ca s BKH l s tch

hp ca nhiu nhn t v mi tr ng do nh h ng ca BKH gy ra cng mt lc, tc ng ln sinh vt nh : thiu thc n, nhim n c, bnh tt v ni sng khng n nh, b suy thoi... ring v sc kho con ng i th nhng t nng xy ra vo thng 8/2003 chu u, gy t vong n 35.000 ng i ni ln tm quan trng ca vn . Hn mt thng ret m bt th ng min Bc Vit nam trong ma ng nm 2007, cung c th l hu qu ca bin i kh hu ton cu, lm cht hn 53.000 gia sc, nhiu m c, tm b cht, l ch a ni n thit hi v la, cc loi hoa mu khc v cc cy con hoang d cc vng cao b

bng gi trong nhiu ngy lin.

Bin i KHi Hu V A DanG SinH Hc Vit nAM

Vit nam c xem l mt trong nhng n c s b nh h ng nng do bin i kh hu ton cu. theo d bo th bin i kh hu s lm cho cc trn bo Vit nam thng xuyn xy ra hn vi mc tn ph nghim trng hn. ng i ca bo dch chuyn v pha nam v ma bo dch chuyn vo cc thng cui nm. Lng ma gim trong ma kh (Vii - Viii) v tng trong ma ma (iV - Xi); ma ln thng xuyn hn gy lu c bit ln v xy ra thng xuyn hn min trung v nam. Hn hn xy ra hng nm hu ht cc khu vc ca c nc. nhit trung bnh nm tng khong 0,10oc/thp k; trong mt s thng ma h, nhit tng khong 0,1 - 0,30oc/thp k. nhit tng v lng ma thay i s nh hng n nn nng nghip v ngun nc. Mc nc bin c kh nng dng cao 1m vo cui th k, lc Vit nam s mt hn 12% din tch t ai, ni c tr ca 23% s dn.

Hu qu do bin i kh hu ton cu gy ra ngy mt r rng, trong c tc ng ln DSH, ngun ti nguyn qu gi ca t n c, nhng chng ta cung ch a nghin cu v lnh vc ny mt cch nghim tc. ri y tri t s tip tc nng thm, mc n c bin cung s cao hn. Da vo mt s nghin cu thc hin trn th gii nh qun o Maldavies, Banglades v mt s vng khc, kt hp vi iu kin t nhin ca Vit nam, chng ta c th d bo hu qu ca BKH s tc ng mnh ln hai vng ng bng ln l ng bng sng cu Long v ng bng sng Hng, cc vng dc b bin v cc h sinh thi rng trong c n c. nc bin dng s nh hng n vng t ngp nc ca b bin Vit nam, nghim

Bin i KHi Hu

23S 219 - 2009

trng nht l cc khu vc rng ngp mn ca c Mau, thnh ph H ch Minh, Vung tu v nam nh.

Hai vng ng bng v ven bin nc ta, trong c rng ngp mn v h thng t ngp nc rt giu c v cc loi sinh vt, l nhng h sinh thi rt nhy cm, d b tn thng. Mc n c bin dng ln cng vi c ng ca bo t s lm thay i thnh phn ca trm tch, mn v mc nhim ca n c, lm suy thoi v e da s sng cn ca rng ngp mn v cc loi sinh vt a dng trong . Khi mc n c bin dng cao, khong mt na trong s 68 khu t ngp n c c tm quan trng quc gia s b nh hng nng; n c mn s xm nhp su vo ni a, git cht nhiu loi ng, thc vt n c ngt, nh h ng n ngun n c ngt cho sinh hot v h thng trng trt ca nhiu vng. 36 khu bo tn, trong c 8 v n quc gia, 11 khu d tr thin nhin s nm trong khu vc b ngp (theo kt qu nh gi ca trung tm quc t v qun l mi tr ng).

H sinh thi bin s b tn th ng. cc rn san h l ni sinh sng ca

nhiu loi sinh vt bin quan trng, l l chn chng xi mn b bin v bo v rng ngp mn s b suy thoi do nhit n c bin tng, ng thi m a nhiu lm cho n c b nhim ph sa v c th c cc ho cht nng nghip t ca sng ra. nhit tng lm ngun thy, hi sn b phn tn. cc loi c nhit i (kem gi tr kinh t tr c ng) tng ln, cc loi c cn nhit i (gi tr kinh t cao) gim (thng bo Quc gia ln th nht).

cc thay i din ra trong cc h thng vt l, h sinh hc v h thng kinh t x hi, e da s pht trin, e da cuc sng ca tt c cc loi, cc h sinh thi. Bin i kh hu, vi cc h qu ca n nh lu lt, hn hn, chy rng, xi mn v st l t s thc y cho s suy thoi DSH nhanh hn, trm trng hn, nht l nhng h sinh thi rng nhit i khng cn nguyn vn v cc loi ang nguy cp vi s l ng c th t, cung v th m s tng nguy c dit chng ca ng thc vt, lm bin mt cc ngun gen qu him, bnh dch mi c th pht sinh (thng bo Quc gia ln th nht). BKH tng mt s nguy c i vi ngi

bnh, thay i c tnh trong nhp sinh hc ca con ngi. theo WHO, tri t nng ln c th s lm hn 150.000 ngi cht v 5 triu ngi b mc cc chng bnh khc nhau. con s trn c th s tng gp i vo nm 2030.

cHnG tA nn LM G i PHo Vi Bin i KHi Hu tOn cu

tc ng ca BKH trong nhng nm qua khng loi tr quc gia no, d cho n c khng gp nhiu vo nguyn nhn gy nn bin i kh hu. ring n c ta, trong nhng nm gn y hn hn, m a lu, st l t, lu quet xy ra dn dp, nht l nm 2007, gy thit hi rt nng n v ng i v ca ci.

ri y chc rng hu qu ca BKH s cn ln hn, nng n hn m chng ta kh c th l ng trc c. nh ng iu c th d bo trc i vi n c ta l m a s nhiu hn, lu lt, xi mn, st l t, lu quet, chy rng, hn hn s xy ra th ng xuyn hn (do rng b tn ph qu nhiu), bo cung s mnh hn. chng ta v ang c gng thc hin nhng bin php lm

Bin i KHi Hu

24 Bn tin i hc Quc gia H ni

Bin i KHi Hu

gim nh nh h ng ca cc loi thin tai, c bng khoa hc k thut v cc bin php x hi. nh ng nhng bin php ca chng ta ra ch mi dng li nhng hin t ng c mc nh h ng cao. thch thc ln nht ca chng ta hin nay l ch a c chin l c, chnh sch, ch ng trnh, k hoch pht trin ph hp vi s bin i ht sc nhanh chng ca kh hu ton cu. Vit nam ang xy dng chng trnh Mc tiu Quc gia i ph vi bin i kh hu. Mong rng chng trnh sm c thng qua v thc hin.

pht trin bn vng, trong k hoch pht trin kinh t - x hi tr c mt v lu di ca t n c v tng vng, cn phi sm t vn v BKH ton cu mt cch nghim tc. trong xy dng quy hoch pht trin, chng ta cn ch vic lm gim nh v phng chng nh ghi trong ch ng trnh ngh s 21, nh ng cung cn quan tm ti vn thch nghi vi BKH.

nh n c cn sm t chc mt c quan chuyn trch c nng lc nghin cu v BKH ton cu v pht trin bn vng, sm xut nhng kin xc ng, kh thi v pht trin kinh t v x hi n c ta mt cch lu di trong bi cnh BKH ton cu mi, trong cn l u ng mc n vn bo tn DSH, vn ti nguyn qu gi ca t n c, c s ca s pht trin bn vng ca chng ta.

chng ta cung nn r sot li nhng cng trnh pht trin lin quan n din tch rng hin c; thc y mnh hn vic bo v rng v trng rng, v cc loi sinh vt ch c th chng c vi nhng s bin i v mi tr ng khi sinh sng trong mt h sinh thi n nh; s dng hp l t ai, cng c v qun l tt cc khu bo tn thin nhin, nhng vn cc cp qun l ch a quan tm ng mc n tm quan trng ca n trong pht trin bn vng, m cn thin qu nhiu vo pht trin kinh t; cung cn tng c ng tit kim nng l ng, gim thiu nhim v xo i gim ngho.

mi vic c thun li, cn sm lm tt cng tc truyn thng, nhm nng cao nhn thc ca cc tng lp nhn dn v thm ha ca bin i kh hu ton cu da trn c s cng ng, v cng vic ch thnh cng khi c a s nhn dn thc hin mt cch t gic, c hiu bit v c trch nhim.

25S 219 - 2009