244

MAJ 2016

244

ГРАДЕЖНИШТВО

ПОРТААРХИТЕКТУРА

ЕКОЛОГИЈА

Bike sharing: Повеќе почеток отколку промена

Од барок до модерна архитектура и технолошки парк

Автопатска делница Кичево – Охрид:Значајна врска за поврзување на Јадранот и Црно Море

90 ДЕНАРИ

ПОРТА

25 јули 20144

4

ПОРТА

градежништво

Tel:00 389 034 212 06400 389 034 211 75700 389 034 215 22500 389 034 215 226

Fax:00 389 034 211 964

e-mail: [email protected]: [email protected] bb 1480 GevgelijaMACEDONIA

ПОРТА

БРОЈ 244 ПЕТОК 27.5.2016 ГОДИНА XII

Редакција:

главен и одговорен уредник:Дејан БУЃЕВАЦ

новинари:Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА

надворешни соработници:Ангел СИТНОВСКИАлександар ЧЕРЕПНАЛКОСКИАлександра ШЕКУТКОВСКАВладимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија)Горан МАРКОВСКИДаниела МЛАДЕНОВСКАДраган РИСТОВЃорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)Енис ХОЏАИвана ГРУПЧЕИвона МИТЕВАЉупка ДУКОВСКАMaрина ВЕРУШЕСКАMишко РАЛЕВНенад ТОНИЌСашо КУЗМАНОВСКИТрајче СТОЈАНОВФилип ФИЛИПОСКИ

графички уредник: Гоце ЦВЕТАНОСКИ

фоторепортер: Кире ПОПОВ

лектор: Костадинка СОЛЕВА

Издавачки совет:Вања ДОНЧЕВА РАЈАТОСКА, дипл.инж.арх. - претседателАлександра ПЕТРОВСКАдипл.инж.арх.Доц. д-р Златко ЗАФИРОВСКИдипл.град.инж.Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИдипл.шум.инж.

Управител:Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

Издавач: „Биропрес“ ДОО СкопјеУл. Васил Ѓоргов број 21,влез 2, локал 7, 1000 Скопје

Тел: 3109 311; 3151 311; Факс: 3132 924e-mail: [email protected]

Печати:

Маркетинг:

[email protected]@porta3.com.mkТел: 3243 790; 3243 797Fax: 3243 796Моб: 072 248 796

ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 800 ден.за физички лица: 700 ден.жиро сметка: 300000001995035 во Комерцијална банка АД СкопјеЕДБ: 4030004528485

Првиот број на списанието Порта3 излезе на 29.12.2004 година

Редакцијата на Порта3, не се согласува со сите ставови објавени во списанието.

Иако Република Македонија по територија е мала држава, во моментот во неа се изведуваат неколку капитални проекти во инфраструктурата. Еден од нив е делот од патниот коридор К-8, од граница со Бугарија (г.п. Деве Баир) до граница со Република Албанија, односно делницата Кичево – Требениште – Струга – граница со Албанија (премин Ќафасан ) и со кракот од Подмоље до Охрид. Ова е значајна врска која, кога ќе се докомплетира, ќе овозможи поврзување на Бургас – Софија – Деве Баир – Скопје - Охрид – Ќафасан - Тирана – Драч – Јадранско Море со Бриндизи (Италија). Вкупната должина за изведба на оваа делница е 56,707 километри. Изработениот проект предвидува изведба на две коловозни ленти и една помошна лента за застанување за секој правец и зелен средишен појас. Долж автопатот ќе има 22 мостови вијадукти, седум армирано-бетонски мостови, шест надвозници и 13 подвозници. Еден од најзначајните инфраструктурни објекти кој треба да се реализира е тунелот Пресека. Во претходниот број на „Порта 3“ беше претставен Bike-sharing концептот. Овој пат повеќе зборови за тој концепт кај нас. И

со една порака: за продолжениот живот на bike-sharing системот, упорноста на локалната самоуправа и технолошката надградба се поважни од почетниот интерес на корисниците. А стартната оперативна форма и деловниот концепт за негово долгорочно стопанисување, мора да се производ на јасна претстава која ќе биде транскрипт на сериозноста на целокупната намера. Страниците на „Порта 3“ во наредните броеви ќе бидат отворени за серија написи посветени на пасивното користење на сончевата енергија во архитектурата. Колку и да се пишува за тоа, се чини дека оваа област е неисцрпна. Станува збор за текстови-извадоци од книгата на д-р Петар Николовски, посветени токму на таа тема. Во овој број ви го претставуваме и Техничкиот универзитет Виена. Растејќи и развивајќи се низ период од два века, зградите од Универзитетскиот комплекс го носат со себе обележјето на времето во кое се градени. Од раскошниот барок на зградата на ректоратот до модерната архитектура со концептот на „паметни згради“ на најновите зданија. Сето тоа во една единствена целина.

ОД РЕДАКЦИЈАТА

46

ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,

Насловна страница:

АВТОПАТСКА ДЕЛНИЦА КИЧЕВО – ОХРИД

MAJ 2016

244

ГРАДЕЖНИШТВО

ПОРТААРХИТЕКТУРА

ЕКОЛОГИЈА

Bike sharing: Повеќе почеток отколку промена

Од барок до модерна архитектура и технолошки парк

Автопатска делница Кичево – Охрид:Значајна врска за поврзување на Јадранот и Црно Море

90 ДЕНАРИ

ФОТО:

ДОКУМЕНТАЦИЈА НА „ГРАНИТ“ - СКОПЈЕ

26

18

22

64

ИНФО 06БИМАС 2016: РЕЦИКЛИРАНА АРХИТЕКТУРА

ГРАДЕЖНИШТВО 10ЗНАЧАЈНА ВРСКА ЗА ПОВРЗУВАЊЕ

НА ЈАДРАНОТ И ЦРНО МОРЕ

АРХИТЕКТУРА 18АРХИТЕКТУРА ОД ВРЕМЕТО

ВО КОЕ ЖИВЕЕМЕ

ЕКСПЕРТ 26ИНИЦИЈАТИВА ЗА ЗДРАВИ НОВИ

ГРАДОВИ ВО АНГЛИЈА

УРБАНИЗАМ 29ЕДНИ СЕ ЗАМИСЛУВААТ КАКО БЕЗДОМНИЦИ,

ДРУГИ СЕ НАДЕВААТ НА ПРОФИТ

ЕНТЕРИЕР 34АРХИТЕКТОНСКИ ИЗЛОГ ЗА СОВРЕМЕН НАКИТ

ЕНЕРЕГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ 46ОД БАРОК ДО МОДЕРНА АРХИТЕКТУРА

И ТЕХНОЛОШКИ ПАРК

РЕПОРТАЖА 58МОНТРЕАЛ - КУЛТУРНА

ПРЕСТОЛНИНА НА КАНАДА (1)

ПОРТА6 27 мај 2016

инфо 18. БИЕНАЛЕ НА МАКЕДОНСКАТА АРХИТЕКТУРА

Во Музејот наГрад Скопје вотек е 18.

Биенале намакедонскатаархитектура, БИМАС2016,традиционалнаизложба на делапродуцирани одстрана намакедонскитеархитектонскиавтори воизминативе двегодини, коешто оваагодина се одвива натемата„Рециклиранаархитектура“.Биеналето ќе траедо 31 мај, кога ќе сеодржи и свеченотододелување нанаградите, а бешеотворено на 17 мај.На БИМАС 2016 небеше изложен нитуеден проект од „Скопје 2014“.

Во текот на двете недели, колку што трае Биеналето, на различнилокации во Скопје, се организираа и ќе се организираат, предавањаи дискусии на домашни архитекти, но и на гости од странство, меѓукои најголемо внимание досега привлече, секако, предавањето нахрватскиот критичар на архитектурата Мароје Мрдуљаш.

Биеналето го отворија претседателката на Асоцијацијата наархитекти на Македонија (ААМ) Сања Раѓеновиќ-Јовановиќ идиректорот на Музејот на Град Скопје Љубен Тевдовски. Во своетообраќање пред присутните, селекторот на БИМАС 2016, архитектотАлександар Радевски, истакна дека на овогодишното Биенале намакедонската архитектура биле селектирани 86 трудови кои сераспределени во пет категории. Според Радевски, темата„Рециклирана архитектура“ е длабоко промислена и e од суштинскозначење за периодот во кој се наоѓа архитектурата денес.

„Архитектурата е постојано во состојба на реобмислување иревреднување на нејзината есенцијална и егзистенцијална состојба.Да се размислува за „рециклирана архитектура“, значи да се дојде восостојба на свесност за постоењето на прави вредности икритериуми. Во состојба на огромна градежна експанзија, кадеградењето претставува состојба на масовност, заборавањето,потиснувањето или запоставувањето на објектите, кои од различнипричини ги надминуваат можностите на современото време, е

можност и право време за реобмислување и ревреднување на истите“,смета селекторот Радевски.

Претседателот на организацискиот одбор на БИМАС 2016,архитектот Бојан Каранаков, истакна дека Биеналето има за цел да гиотвори прашањата за стратегиите за справување со оваа состојба.Односно, дали „рециклирањето“ на оваа архитектура преку нејзинакреативна пренамена и приспособување е соодветен одговор напоставените прашања? Или дали за старите анахрони комплекситреба да се понудат сценарија преку кои може да им се помогне дабидат реактивирани и реинтегрирани во градското ткиво, а со тоа даго регенерираат или, можеби, рушењето и почнувањето одново епоисплатливо и помалку обврзувачко?

Претседателката на ААМ, архитект Сања Раѓеновиќ-Јовановиќ, восвоето обраќање потенцираше дека архитектите имаат обврска даукажат на недостаток на интерес за напуштените објекти,занемарување и неодржување на објекти значајни заархитектонското творештво, на негрижата за културното наследствои, згора на сѐ, на рефасадирањето на значајни архитектонски дела.

„Тешко е да се влијае на тоа, но имаме одговорност да најдеменачин, а и да допреме до колективната свест. Повеќе од јасно е декапостои недостаток на интерес за зачувување, обнова, а уште повеќенедостаток на интерес за пренаменување, вдахнување нов живот иконцепт на објектот“, истакна Раѓеновиќ-Јовановиќ.

Рециклирана архитектура

ПОРТА27 мај 2016 7

инфо

Во објектот Мала станица приНационалната галерија наМакедонија, се отвори веќетрадиционалната изложбаБИСТА 2016 - Биенале настудентите по архитектура. Наоваа изложба наархитектонски проекти сепретставија студентите одфакултетите по архитектура водржавата, како што сеАрхитектонскиот факултет приУКИМ, Факултетот за

архитектура и дизајн на Американ колеџ, од државниот Тетовскиуниверзитет и од Факултетот за архитектура на МИТ Универзитет.Изложбата ја отвори претседателот на организацискиот одбор наБИМАС 2016, архитектот Бојан Каранаков, кој меѓу другото истакнадека за настанот БИСТА 2016 бил распишан анонимен студентскиконкурс за графичко решение на официјален постер, на којштоучествувале студентите од факултетите присутни на изложбата.Биле пријавени 29 автори со 32 графички решенија, апрвонаградениот труд е на студентите Илија Мирчески и СинишаПавловски, вториот е на Маријана Ковачки, додека третата наградаѝприпадна на студентката Срна Спанџева.

Во Музеј на градСкопје, воорганизација наАсоцијацијата наархитекти наМакедонија (ААМ) иАрхитектонскатаАкадемија (АА), сеодржа свеченост поповод примањето наархитект ГеоргиКонстантиновски воМАНУ како почесенчлен. Асоцијацијата наархитекти наМакедонија му врачиблагодарница зацелиот негов вложентруд.

Архитектот СањаРаѓеновиќ-Јовановиќ восвоето обраќање, по тојповод, посочи декаКонстантиновски е еден одоние професори кои оставиле огромна трага во нејзиниот живот и воначинот на размислување како архитект, но и како човек. СпоредРаѓеновиќ-Јовановиќ, членувањето на Георги Константиновски воМАНУ е најубавото нешто што ѝ се случило на архитектурата кај нас вопоследните децении.

Од името на Архитектонската академија при ААМ, на свеченоста свое

обраќање имашепретседателкатаВера Ќосевска.Архитектот Ќосевскаистакна дека заликот и творештвотона ГеоргиКонстантиновски епишувано многу.Според Ќосевска,нема ништо подоброда се каже за ликот иделото наКонстантиновски инеговиот однос конархитектурата однеговите мисли изборови, а тоа е

„архитектурата есимфонија вопросторот, која треба даго исполнува окото,душата и срцето“.

На крајот, своеемотивно и кратко излагање имаше и Георги Константиновски, кој имсе заблагодари на присутните, особено на своите студенти од ситегенерации на кои им предавал, и ги повика колегите одпрофесионалната фела да се зачленат во Асоцијацијата на архитекти наМакедонија (ААМ), се со цел да се подигне нивото и квалитетот наасоцијацијата.

Во чест на ГеоргиКонстантиновски

БИСТА 2016 во „Мала станица“

Победничкиот постер заБИСТА 2016


инфо

ПОРТА

Трансформација наиндустрискиот простор во СкопјеВо саботата на 21 мај, БИМАС 2016 организираше особеноинтересен, интерактивен настан „Рециклиран град“, проект наархитектонско–уметнички интервенции на група македонскиархитекти, кој посочи на конкретни објекти или локации, коиили се пренаменети или имаат потенцијал да бидатпренаменети. Настанот беше во форма на автобуска тура којаги обиколи локациите и финишираше со предавање напрофесор Горан Мицковски од Архитектонскиот факултет натемa „Трансформација на индустрискиот простор во Скопје“.

Архитектурата како верба декаопштеството може да се планираВо рамките на БИМАС 2016, во амфитеатарот на архитектонскиотфакултет, на 20 мај беше одржано предавање од страна на познатиотхрватскиот архитект, критичар и писател на книги за архитектурата,Мароје Мрдуљаш. Предавањето беше насловено „Модернизацијаотворени системи и трансформации“.Веднаш на самиот почеток од предавањето, тој изрази поддршка заборбата на архитектите за сето она што се случува со и околу проектот„Скопје 2014“. Самиот тој, изјави дека како мало дете бил воМакедонија и во Охрид кој му останал во убави спомени, за во 2008година повторно да дојде во Македонија. Тогаш Скопје му изгледалсосема поинаков град од ова денешново Скопје.Мрдуљаш зборуваше за трансформациските промени, на објектите иградовите, за модерната архитектура и нејзините можности да ги

прифати трансформациите на современиот живот, зборуваше заобјекти од нашата поранешна држава и нивната трансформацијаденес.

27 мај 2016 9

инфо

ПОРТА

ИНТЕРНАЦИОНАЛЕН ПРОЕКТ „КАПРАНИКА“

Во текот на пролетниот семестар во академската 2015/2016година, студентите на последипломските студии одфакултетите за архитектура и дизајн на УниверзитетотАмерикан колеџ - Скопје и на Техничкиот универзитет воВиена, вклучени се во работата на заеднички проект од

областа на урбанизмот во трета земја, во овој случај Италија во местотоКапраника. Раководители на проектот се асистент Максим Наумовски одФАД - Сkопје, и Елена Ромањоли од ТУ Виена. На работилницатаприсуствуваа и професорите Кристоф Лусингер и Ерих Рајт од Виена иМишко Ралев од Скопје. Наставниот план и програмa предвидува дел одработата да се изведе и на конкретната локација.

Токму затоа, во првата половина на април оваа година се одржаработилница во Италија. Интернационалниот тим најнапредпрестојуваше во Рим, каде што ги посети значајните архитектонскиградби и урбани единици изградени и реализирани помеѓу двете светскивојни, како и неколку послевоени населби и објекти.

Исто така, тимот престојуваше во градот Капраника (Capranica), на 50километри од Рим. Капраника отсекогаш имал важна позиција вопоширокиот регион на мрежата населби. Предмет на истражување бешетериторијалната организација во која инфраструктурната арматура,топографијата, пејзажот, агрикултурата и типологијата, имаат директенефект врз формирањето на градот. Студентите ја опсервираатериторијата на Капраника како артикулирана историски дефиниранасоцијална конструкција, испитувајќи го начинот на кој таа еорганизирана. Тие беа поделени во групи и на секоја од нив ѝ бешедоделена специфична задача, за која требаше да продуцираат цртежи,мапи, дијаграми за прецизно да ја објаснат територијалната логика.

На крајот од работилницата, во просториите на Собранието на

општината Капраника, се одржа завршната презентација наработилницата, на која присуствуваше и градоначалникот, градскиотархитект и неколку општински службеници.

Проектот продолжува да се доработува во Виена и во Скопје, а вотекот на јуни се планира изложба на сработеното и издавање назаедничка публикација на двата факултети.

Само да напоменеме дека ова е втор интернационален проект на ФАДпри УАКС. Првиот се одржа во 2013 година во соработка соАрхитектонскиот факултет од Гази Универзитетот од Анкара, Турција.Тогаш се работеше во регионот на Кападокија. n

ФАД при УАКС

Автономија и територијаСтудентите на последипломските студии од факултетите за архитектура идизајн на Универзитетот Американ колеџ Скопје и на Техничкиот универзитет воВиена, вклучени се во работата на заеднички проект од областа на урбанизмотво трета земја, во овој случај Италија во местото Капраника

ПОРТА10 ПОРТА


27 мај 2016

АВТОПАТСКА ДЕЛНИЦА КИЧЕВО – ОХРИД

Значајна врска за поврзување

Изработениот проект предвидува изведба на две коловозни ленти и еднапомошна лента за застанување за секој правец и зелен средишен појас. Должавтопатот ќе има 22 мостови вијадукти, седум армирано-бетонски мостови,шест надвозници и 13 подвозници. Еден од најзначајните инфраструктурниобјекти кој треба да се реализира е тунелот Пресека.

Општо е познато декадобро осмисленитеинвестициони проективо градежништвото иенергетиката се основаза развој наопштеството, но за да

се дојде до нивна реализација е потребнокомплексно повеќеслојно планирање ипреземање на многубројни активности одстратешки, техничко-економски, социјален идруг аспект во тек на долг временски

период.Интересно е што, иако Република

Македонија по територија е мала држава, вомоментот се во изведба поголем бројголеми капитални проекти воинфраструктурата.

Таков е и случајот со делот од патниоткоридор К-8 од граница со Бугарија (г.п.Деве Баир) до граница со РепубликаАлбанија, односно делницата Кичево –Требениште – Струга – гр. со Албанија (г.п.Ќафасан ) и со кракот од Подмоље доОхрид. Ова е значајна врска која, кога ќе седокомплетира, ќе овозможи поврзување наБургас – Софија – Деве Баир – Скопје -Охрид – Ќафасан - Тирана – Драч –

Јадранско Море со Бриндизи (Италија). Коридорот К-8 претставува и главен

патен правец во патната мрежa наРепублика Македонија и обезбедувасообраќајна комункација од меѓународнозначење. Во патната мрежа на државава,според поранешната ознака емагистрален пат со меѓународно значењеозначен како М2 и М4/Е65. Според новатаознака е категоризиран како автопат соознака А2.

Техничката документација за автопатскоторешение Кичево - Охрид, поточно автопатА2, делница Кичево - Требеништа -крстосница Подмоље - Охрид, е изработенаво пет одделни секции и тоа:

доц. д-р Златко ЗАФИРОВСКИ, дипл.град.инж.

на Јадранот и Црно Море

ПОРТА27 мај 2016 11ПОРТА


СЕКЦИЈА КИЧЕВО – ПОДВИСДелницата Кичево - Подвис се надоврзува напретходно изготвениот и прифатениот Главенпроект Букојчани - Кичево. Почетокот на делницатае во непосредна близина на градот Кичево изавршува до селото Подвис.

Според експлоатационите карактеристики,режимот и видот на сообраќајот на оваа делница,таа се третира како автопат. Класата на теренотможе да се карактеризира како ритчестопланински терен.

Генезата на современиот релјеф на делницатаКичево - Подвис од патниот коридор К - 8, седолжи на доцно алпската етапа кога територијатана Западна Македонија била зафатена со орогенипроцеси и интензивна деструкција, кои се изразилево формирање на современиот релјеф.

Делницата Кичево - Подвис од патниот коридорК - 8, се наоѓа помеѓу планините Дрен, Бистра иИлинска Планина. Во морфолошка смисла трасатаќе се пробие во терен кој е преставен содоминантен ридско-планински релјеф, со најнискакота на теренот од 660 метри надморска височина(мнв) и највисока кота на теренот од 852 мнв. Возоната на обиколка на Кичево, трасата оди погореод претходната, со што се избегнува автопатот >>

ПОРТА12


27 мај 2016

да поминува низ населено место наделницата. За нивелетското решение натрасата е водено посебно сметка, бидејќитрасата поминува низ исклучително тешкаприродна конфигурација. Трасата секарактеризира со голема испресеченост насуводолици, водотеци и голема стрмност накосините на теренот.

При ваква конфигурација на теренот етешко да се постигне оптималнонивелетско решение, бидејќи со малопоместување, распадно се зголемуваископот односно насипот на патот.

СЕКЦИЈА ПОДВИС –ПРЕСЕКАДелницата Подвис - Пресека се надоврзувана претходно изготвениот главен проектКичево - Подвис. Почетотокот наделницата е во атарот на Подвис изавршува зад тунелот Пресека. Сопретходната документација е извршенизбор на оптималната варијанта, одреденае точна микролокација на трасата наавтопатот, одредена е генерална нивелетаво однос на теренот. Хоризонтално ивертикално е усогласена со претходнатаделница.

Граници на истражувањето на даденатаделница ја опфаќа широката просторнацелина од двете страни на автопатот нарастојание од околу 1.000 метри од Подвис- Пресека. Класата на теренот може да секарактеризира како ритчесто-планинскитерен.

Планинскиот превој Пресека претставуваприродна вододелница. Генерално гледано,автопатот во оваа делница од почетокот се

протега во правец исток – запад, а потоа сепротега во правец север - југ. Од почетокотна трасата, во атарот на село Извор трасатаоди покрај акумулацијата Подвис,предвидена со водостопанската основа наРепублика Македонија. На овој дел тереноте доста испресечен и стрмен и изнудуварешение со голем број објекти (мостови ивијадукти).

Трасата се наоѓа на десната страна одреката Треска. Од Извор трасата одипаралелно со водотекот на Треска. Од селоКленоец трасата оди во правец на селоПопоец и поминува покрај урбанизираназона на истото село кое е изградено водолината на селскиот поток. ПревојотПресека е поминат со тунелски објект долг

1.800 m. До влезот во тунелот трасатанавлегува во изразито испресечен и стрментерен, а конфигурацијата е таква што сокакво било поместување на трасата овиејаруги не може да се избегнат. Вохоризонтална смисла трасата е со малипрекршни агли и овозможува несметанапримена на пропишани геометрискиелементи за брзина од 100 километри начас. >>

ПОРТА



СЕКЦИЈА ПРЕСЕКА – ПЕСОЧАНИДелницата Пресека – Песочани сенадоврзува на претходната делница.Почетотокот на делницата е во атарот наПресека и завршува кај Песочани.Предметната делница на автопатот води одпревојот Пресека, кој се наоѓа меѓу Кичево иОхрид, покрај селото Песочани, и завршувапред Ново Село. Пределот долж трасата ерелативно ретко населен, со малубројнинаселени места. Делницата започнува ворамнинскиот дел после спуштањето одпревојот Пресека (околу 980 мнв). Трасатаводи низ благо брановиден терен меѓуоколните брда и планини (Присој,Манастирец, Клепалце, Чарлоица, МалаБрежаинца, Дрен, Пучигар, Краста, Поленка,Присој и Кула). Надморската височина седвижи меѓу 780 и 850 м.

Со претходната документација е извршенизбор на оптималната варијанта, одредена еточна микролокација на трасата на автопатот,одредена е генерална нивелета во однос натеренот. Хоризонтално и вертикално еусогласена со претходната делница. Класатана теренот може да се карактеризира какоритчесто-планински терен.

СЕКЦИЈА ПЕСОЧАНИ -ТРЕБЕНИШТАГраниците на истражувањето на даденатаделница ја опфаќа широката просторнацелина од двете страни на автопатот нарастојание од околу 1.000 метри одПесочани - Требеништа. Класата на тереноте утврдена со стручни консултанти нанвеститорот и таа може да се карактеризиракако ритчесто-планински терен.

Пресметаната брзина е 100 km/h. ДелницатаПесочани - Требеништа од патниот коридорК - 8 се наоѓа помеѓу планините Караорман,Галичица и Илинска Планина и воморфолошка смисла трасата ќе се пробиваво терен кој е претставен со рамничарскитерен и ридско-планински релјеф сонајниска кота на теренот од 715 мнв и

највисока кота на терен од 812 мнв.Истражуваната делница се наоѓа во зоникаде се констатирани различнигеоморфолошки структури кои се сонаклони и до 7%, а локално и повеќе.Целиот терен е испресечен со голем бројсуводолици и вододелници со различнидимензии (и по длабина и по ширина).

www.fabrikakarpos.com.mk

ПОРТА 15


27 мај 2016

СЕКЦИЈА ТРЕБЕНИШТА - ПОДМОЉЕ -ОХРИДПредметната делница на автопатот водиод Требеништа преку Подмоље кон Охрид,во правец север - југоисток. Пределотдолж трасата е релативно густо населен,со бројни рекреативни, културноисториски, угостителски, сервисни и другиобјекти. Должината на делницата изнесува10.263 м. Трасата води низ речисирамничарски дел, со просечна надморска

височина од околу 700 метри, односно вопоглед на надморската височина сеработи за доста униформни услови.

Изведбата на овој објект е доделена наконзорциум на кинеската компманијаSYNOHIDRO, но е многу значајно што воизведбата се вклучени голем бројреномирани компании од кај нас какоГРАНИТ, ТРАНСМЕТ, ИЛИНДЕН - СТРУГАи други, а надзорот се врши исклучиво однаш кадар од конзорциум на компаниите

Градежен институт Македонија, ГЕИНГ иЕуроконсалтинг од Скопје.

Инвеститор на работите е Владата наРепублика Македонија преку надлежнотоЈавно претпријатие за државни патишта.Вкупната должина за изведба е 56,707километри.

Изработениот проект предвидуваизведба на две коловозни ленти и еднапомошна лента за застанување за секојправец и зелен средишен појас. Должавтопатот ќе има 22 мостови вијадукти,седум армирано-бетонски мостови, шестнадвозници и 13 подвозници. Еден однајзначајните инфраструктурни објектикој треба да се реализира е тунелотПресека.

Долж целата траса ќе се поставимодерна опрема за безбедност восообраќајот: заштитна ограда, звучни идруги сигнални уреди. Максималнатадозволена брзина ќе биде ограничена на120 километри на час. Со започнување наизградба на делницата Кичево – Охрид,вкупниот број на километри автопаткоишто во моментов се градат во земјавасе искачи на 132 километри, вклучувајќи гиделниците Миладиновци – Штип и ДемирКапија – Смоквица.

Приказот на овој инвестициски проект,несомнено, укажува на добра перспективаза развој на градежништвото гледано насреден рок но и подолгорочно.Успешното планирање на сите активностиќе има големо значење за економијата надржавата и регионот. Инаку, во фаза наизбор е и компанија која ќе го иновирапроектното решение од Гостивар доКичево, со што се очекува да секомплетира овој значаен проект. n



Геотехничките истражувања и испитувања за линиски објекти-патишта, придонесуваат за нивно правилно проектирање, асо тоа спречување на несакани појави до кои може да дојдево текот на експлоатација на објектот.

Геотехничките истражувања се основна алатка за осознавање исобирање на релевантни податоци за теренот не само предизведба на некој инженерски објект, туку и осознавање на појавитешто довеле до девијации и нарушување на „компактноста“ натеренот и самата градба во периодот на негова експлоатација.

Во продолжение кратко ќе биде презентиран обемот и видот наистражувања и испитувања направени за линиски објект кој вотекот на неговиот период на експлоатација во голема мера седеформирал, а со цел утврдување на причините што довеле до тиепојави, како и одредување на мерки за санација.

ПРОЕКТЕлаборат од геотехнички истражувања со димензионирање наколовозна конструкција на ниво на основен проект за санација ирехабилитација на патниот правец А1, делница Неготино – ДемирКапија (во двата правци)

РЕАЛИЗИРАНИ ТЕРЕНСКИ АКТИВНОСТИ- Геодетско снимање на теренот- Инженерско-геолошко картирање на теренот- Изведба на истражни дупнатини и бунари- Сечење на асфалтната конструкција- Изведба на опити на стандардна динамичка пенетрација (SPT)- Определување модул на стисливост со динамичка кружна плоча- Определување на природна влажност на самото место- Определување на волуменска тежина - метод со калибриранпесок- Геотехничко картирање на материјалот од дупнатините, бунаритеи истражните места- Земање на оптимален број примероци за лабораторискииспитувања- Вадење кернови од постоечки асфалт

ГЕОТЕХНИЧКИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ТЕРЕНОТИстражуваната секција се протегa во близина на с. Тремник донепосредна близина на Демир Капија и има ге¬не¬ра¬лен правецна протегање северозапад - југоисток.

Теренот на истражуваната секција, според обликот генерално ерамничарски, но во одредени делови од трасата се јавува и ридесттерен. Поради ваквата морфологија на теренот при изведба наавтопатот изведени се голем број расеци, засеци и насипи.

Геотехнички истражувања и испитувањаза утврдување на причините за настанати деформации во фаза на експлоатација на линиски објектиПодготвиле: Благоја ФИЛИПОВСКИ, дипл.инж.геотехника.Борче РУМЕНОВСКИ, дипл.инж.геотехника.(ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО, Скопје)

Слика бр. 1 Изведба на истражни дупнатини

Според литолошкиот состав, теренот водвата правци е изграден од флишниседименти со серија од глинци, песочниции лапорци со најразлична нивназастапеност во зависност одморфологијата на теренот.

Песочниците се вообичаено во слоевисо поголема моќност, имаат лапоровитоцврсто врзиво и како крута маса сеиспукани нормално на слоевитоста, пришто се фомираат призматични блокови.Глинците и лапорците се во тенки слоеви,тенкоплочасти до ситно луспести ипретставуваат понеотпорна средина,лесно се распаѓаат во ситна дробина, падури до потполно распаѓање во глиновитаматерија.

ИСТРАЖНИ ДУПНАТИНИСо теренските истражни работи извршеное истражно дупчење на 18 (осумнаесет)дупнатини со поединечна длабочина од3,00 – 8,00 m’. Истражните дупнатини сеизведени во брзата лента на коловознатаконструкција во двата правци на автопатот.

ИСТРАЖНИ БУНАРИИзвршен е рачен ископ на 10 истражни бунари со поединечнадлабочина од 1,00 – 2,40 m. Истражните бунари се вршени оддесната страна на автопатот во двата правци. Во истражните бунаривршени се и испитувања со динамичка кружна плоча како иопределување на волуменска тежина со метод на калибриран песок.

ИСТРАЖНИ МЕСТАВо рамки на теренските истражни работи, извршено е сечење наасфалтната конструкција на 9 истражни места во запирната лентана двата правци. По остранување на асфалтот, вршени сеиспитувања по метод на кружна плоча, определување наволуменска тежина со калибриран песок и определување наприродна влажност на самото место со сушење на материјалот.

Овие испитувања се правени на секojaпромена на материјал или на секои 0,30m во однос на длабочина.

Преку извршените детални теренски илабораториски истражувања ииспитувања, добиени се податоци завидот и начинот на вградени материјалипри формирање на трупот на патот иутврдени се причините што довеле допојава на деформациите.

Најголемиот број деформации серегистрирани во доловите и расеците,каде атмосферските и отпадните води сеинфилтрираат во трупот на патот.

Флишните седименти во постојанконтакт со вода ги губат своите јакоснодеформабилни карактеристики порадишто е дојдено до деформации на трупотод патот, кои се рефлектираат нагорниот строј од возниот абечкиколовоз и се причина за произлезенатасостојба.

ИНТЕРПРЕТАЦИЈА НА ПОДАТОЦИВидот и количината на истражувањата ииспитувањата се одредува според настанатите

деформации како и типот на линискиот објект. Според добиените податоци од извршените теренски и

лабораториски истражувања и испитувања е изработенГеотехнички елаборат за санација на предметната секција одавтопатот Неготино-Демир Капија.

Во геотехничкиот елаборат се опфатени сите геомеханички иинженерско-геолошки аспекти со нивните влијанија наистражуваниот терен, со интерпретација и анализа на податоците,кои се база за дадените препораки за санација на автопатот.

Како заклучок можеме да кажеме дека соодветно дефиниранитегеотехнички истражувања и испитувања се база за одредување напричините за настанатите деформации во фаза на експлоатацијана линиските објекти и истите се неопходни за одредување намерки за санација. n

ПОРТА


Слика бр. 2 Сечење на асфалтна конструкција и испитување модул на стисливост со in situ испитувања

Во поново време,архитектурата воМакедонија е во своевиднакриза токму порадиактуелизацијата наодредени стилови кои не сесвојствени за ова време, туку

тие се користени во нашето далечно минато, аистовременo на овие простори никогаш и не ниегзистирале. Во време на ваква „архитектонска

криза“ и „анемија“, задачата и должноста да сезадржат основните архитектонски принципи,норми, но и архитектонскиот морал, се фрлаврз сите нас, архитекти, и секој поединечномораме да се бориме против замаглената изамачкана, нејасна слика со која им сепретставува архитектурата на архитектонскителаици, кои пак многу лесно ја примаат квазиархитектурата како вистинска и „модерна“,заборавајќи или не гледајќи ја вистинскатаархитектура од ова современо време во коеживееме.

Младите и перспективни архитекти од

кумановското архитектонско студио „УЕБ -Архитекти“, се едни од борците за просперитетна современата и модерна архитектуранаспроти квази архитектурата.

Овој објект е дело токму на архитектите одстудиото „УЕБ - Архитекти“ и тој се наоѓа воцентралното градско подрачје на Куманово.Обликуван од неколку кубични форми коимеѓусебно се допираат и/или навлегуваат еденво друг, овој објект претставува вистинскипримерок на современата архитектура одвремето во кое живееме. Овие кубусимеѓусебно, визуелно се одделени и со бојата и


aрхитектура

Архитектура од времето во кое КУЌА ВО КУМАНОВО

м-р Енис ХОЏА, дипл.инж.арх.

Младите и перспективни архитекти од кумановското архитектонскостудио „УЕБ – Архитекти“, се едни од борците за просперитет насовремената и модерна архитектура наспроти квази архитектурата

текстурата на нивната финалнаобработка, па така најисфрленитерамнини на оваа куќа се обоени восветла боја, додека пак оние рамниникои се поповлечени се црни. Интересендетаљ кај оваа дистинкција помеѓурамнините се јавува и кајвдлабнатините, кои пак се обработенисо природен камен во темна боја.

Оваа куќа се развива на две нивоа,приземје и кат. На приземјето покрајвлезната партија и скалите, е поставен ијавниот дел на куќата, т.е. кујната,

трпезаријата и дневната соба. Освен овој јавендел, на приземјето се наоѓа и една спална собакако и бања. Во северната партија на куќата сејавуваат и сервисни простории како гаража итехничка просторија наменета за сместување нацентралната топлана и слично.

На катот е сместен интимниот дел на домот,каде се наоѓаат три спални соби. Од дветеспални соби кои се ориентирани кон запад, >>

живееме


aрхитектура

Локација: Куманово, МакедонијаИзведба: 2015 годинаИнвеститор: Селвер ИсениПроектанти: UEB – Architects (УримЛатифи, Елвис Муслији, БуњаминАдеми)Површина на локација: 454 м2Изградена површина: 150 м2Катност: приземје, кат


се излегува на една поголема заедничка тераса,додека спалната, која е ориентирана кон исток,нема излез на тераса. Балконот што е поставенна источната фасада е наменет да се користиод сите корисници на куќата, па така до него сепристапува од претсобјето на катот. Сите овиетри спални гравитираат околу централназаедничка бања која ги опслужува ситекорисници на катот.

Целата куќа е добро осончана и проветренабидејќи има одлична ориентација, но иупотребата на големи прозорски отвори одстрана на проектантите придонесува сончевитезраци да навлезат длабоко во просториите.

Ентериерното решение на оваа куќа, особеново групата на простории наменети за дневен

престој, дава акцент на природните материјаликако дрвото, стаклото и каменот. Одличнатакомбинација на овие материјали вовнатрешноста на куќата дава одличен амбиент,кој зрачи со топлина и дава голема доза напријатно чувство. Исто така, големата седечкагарнитура изработена од кожа, е одлично местоза собир на целото семејство на едно место,каде тие можат да поминат пријатно време вомеѓусебен разговор или пак опуштање.

Проектантите се потрудиле и придизајнирањето на партерот и оградата на овој

објект, кои исто така се восклоп на неговиот

архитектонскиконцепт.n

ПОРТА

адреса: ул. Никола Карев бр. 20, 1000 Скопје, п. фах: 356 тел./факс: +389 2 2465 467e-mail: [email protected]/izgradba

ПАРКИНГ СИСТЕМИ


архитектура РЕКОНСТРУИРАНО УЧИЛИШТЕ ВО БАЗЕЛ - ОБЈЕКТ НА ГОДИНАТА ЗА 2015 ВО ШВАЈЦАРИЈА

Во многу земји крајот на годината се одбележува сосумирање на резултатите од претходната и прогласувањена најдобриот објект во изминатата година.Повеќегодишна традиција во Швајцарија е да се бирасекоја недела објект на неделата (Bаu der Woche) во текотна целата година. Во месец јануари од 54 објекти нанеделата се бира објект на годината (Bau des Jahres).

Резултатите и прогласувањето на Објект на годината, секогаш е на 1февруари.

Оваа година, за објект на годината во Швајцарија е прогласенореконструираното основно училиште во местото Риен во Базел, проект нагрупата МЕТ-архитекти од Базел. Ова е прв нивни проект. Проектот зареконструкција на постојното основно училиште во Риен го добиле наанонимен архитектонски конкурс.

Основното училиште во Риен е проектирано од базелските архитекти Расери Вади во далечната 1952-1953 година. Во времето кога е проектирано иизградено, училиштето претставувало нешто сосема ново и различно од

Aрхитектите успеале да јареализираат својата идеја ида создадат старо-новобјект, односно постојнотоучилиште да гоосовременат и приспособатза новата реформирананаставна програма, апритоа сите историски иархитектонски вредностида ги искористат ипотенцираат

Натка ЌОСЕВА, дипл.инж.арх.

Старото и новото - хармонична кохерентна целина


архитектура

дотогашните училишта, нов концепт заосновно училиште. Училиштето е проектиранопавилјониски, со голем училишен двор меѓупавилјоните и околу целиот објект. До новатареконструкција училиштето функциониралотака како што било првобитно изградено.Заради новите реформи во наставнитепрограми и многуте години на неговатаупотреба, се јавила потреба за неговареконструкција, за што е распишан анонименархитектонски конкурс.

Кубатурата на објектот е 24.400 м3, вкупните

трошоци за реконструкција изнесуваат 18,5милиони швајцарски франци, а цената пометар кубен за целата реконструкцијата е 650швајцарски франци/м3. Сопственик научилиштето е Градот Базел.

Основен проблем на секоја наставнареформа се и прашањата што следуваат:,,Дали е потребна и изградба на нов објект зареформираната настава? Дали постоиможност да се адаптира постоен простор зановите потреби, па и да се додаде новпростор со нови содржини за задоволување

на идните потреби, иако тоа не го бараатсопствениците или корисниците?

Во што е вредноста и големината на овојпроект кој ја доби наградата Објект нагодината 2015 во Швајцарија. Зад успешнатареконструкција, секако стои одговорот напрашањето, како еден постоен објект соисклучителни архитеконски и историскивредности да се реконструира и осовремени,а воедно да претставува една кохерентнацелина помеѓу старото и новото. Често предзапочнување со реконструкција на објект,архитектите си поставуваат и друго парашање,дали објектот треба комплетно да го смениизгледот и намената за која е проектиран играден, за да ги задоволи новите пореби ибарања. Ова се деликатни прашања кои си гипоставуваат архитектите, пред да се започнереконструкцијата на постоен објект, аособено ако објектот е валоризиран соисториски и архитектонски вредности.

Групата МЕТ-архитекти се одлучиле и сеобиделе, со голем ентузијазам и респект конпостоечката архитектура на основнотоучилиште во Риен, објектот да гореконструираат за новите образовнипрограми, но сепак да имате впечаток декатоа е истиот објект, реконструирано староучилиште со навидум ист изглед, но сосемасовремено, модерно и различно од постојнотоучилиште. На почетокот, при анализирањетона делото на Вади и Расер, архитектитеконстатирале дека објектот во времето когабил проектиран и граден претставувал многусовремен - павилјонски тип на училиште. Оданализата на просторите, конструкциите ивградените материјали на постојниот објект,констатирале дека може да се задржатпостојните простори, изборот на основнитеградежни материјали и боите нанадворешниот изглед – фасадата. Волуменотна просторот и големината на просториите,особено основната единка – училницата, можеда ги задоволат и новите барања за новитенаставни програми. После сите анализи напостојниот објект, се одлучиле приреконструкцијата да продолжат да го користатархитектонскиот речник на постојниот објект,но и да додат нешто сосема ново.Одлучувачки фактор бил и резултатот оданализите, дека просторните инхерентниквалитети на објектот може да се користат иво иднина како една целина, и да не серециклира и менува во целина целиот објект,само делумно каде е потребно.

Проектот за реконструкција нема многупромени во споредба со првобитниот проектво однос на диспозицијата на просториите, аволуменот на објектот е сосема ист. Во овојпроект проблемот за новите наставни потребии нови простори е решен со флексибилнокористење на просторот за повеќе намени,повеќе можности да се менува само >>

ПОРТА24

архитектура

опремата според потребната активност илипрограма, но без структурни промени на и вообјектот. Просторот за настава е организирансо идентична големина на единицата училницаод постојниот објект. За задоволување напроменливите потреби се менува опремата воединицата.

Објаснувањето на МЕТ-архитекти е дека содобро планиран дневен распоред и соодветнаопрема може да се задоволат променливитеобразовни потреби. Успехот на проектот седолжи и на успешната и доверлива соработкапомеѓу архитектите, градителите, директорот идруги претставници на училиштето.

Креацијата и дизајнот во објектот евпечатлива во ентериерот, изборот наопремата и партерното уредување во дворотна училиштето. Во заедничката работа сопејзажните архитекти, големите зеленипростори околу училиштето, договорено е дасе обноват со нови насади, но проектирани сеи многу други скриени зелени површини восутеренот на училиштето. Посебно обрналевнимание на одводнувањето на олуците иотворените поплочани површини инаводнувањето на зелените површини. Сонеколку интервенции во приземјето и

сутеренот, архитектите отворените просториги направиле употребливи за настава наотворено и други активности, а со тоа тиевсушност отворениот простор пред училницатаго планираат да претставува проширување навнатрешниот затворен простор - училницата.

Секако и изборот на градежнитематеријали придонесува за успешноста на овојпроект, особено во енетриерот. Архитектитесе воделе од премисата при реконструкција наисториска зграда со едноставен и неизменетнадворешен изглед, важна карактеристикапретставува шемата на интензивни бои вонејзината внатрешност, како контраст наедноставниот надворешен изглед. Употребенисе 45 бои со различни нијанси на ѕидовите,подовите и плафоните во ентериерот, иприменета е декорација темпера на гипс наповисоките места на ѕидовите и на некои одгипсаните плафони. Колоритот во ентериеротовозможува да се подобри атмосферата воучилиштето и претставува мирен и пријатенпростор за учениците и наставниот кадар.

Новите реформи во образованието сезадоволени со успешната реконструкција наобјектот, а самата инвестиција со конечнатапресметка е како што е планирана,

благодарение на успешната интервенција наархитектите и нивната идеја да се сочува сèшто е добро, а да се интервенира само тамукаде што е неопходно. Со тоареконструираното училиште ќе може да гизадоволи барањата за основно образование иво наредните децении.

Вредноста на овој проект е во тоа што тојпретставува одличен пример за реконструкцијана постоечка зграда, но притоа се гледа иголемиот респект кон нејзините историски иархитектонски вредности со нивно зачувувањеи нагласување. Објектот е реконструиран да гизадоволи новите образовни програми, носепак после реконструкцијата имате впечатокдека тоа е истиот објект. МЕТ-архитектиуспеале да ја реализираат својата идеја и дасозададат старо-нов објект, односнопостојното училиште да го осовременат иприспособат за новата реформирана наставнапрограма, а притоа сите историски иархитектонски вредности да ги искористат ипотенцираат. Кога го гледате од надвор, иматевпечаток дека тоа е истиот објект, новнатрешноста на училиштето кажува нештоспротивно. Старото и новото претставуваатедна хармонична кохерентна целина. n

27 мај 2016

ПОРТА

На 1 март оваа година,извршниот раководител наНационалната служба заздравје на Англија (NationalHealth Service – NHS –England) Сајмон Стивенс(Simon Stevens), ги најави

плановите за создавање на десет

„здрави нови градови“ (healthy new towns) низземјата. Овие нови градови во Англија, во кои ќесе изградат повеќе од 76 илјади нови станбениединици со потенцијален капацитет во нив дасе сместат приближно 170 илјади жители, ќебидат поддржани од здравствената служба.

Националната здравствена служба ќеовозможи да се осмисли развојот на овие новиурбани средини, а со цел да можат да сеиспитаат креативните решенија за

предизвиците со кои се соочува земјата водоменот на здравјето и негувањето на лицата водваесет и првиот век, вклучително сопроблемите сврзани со прекумерна телеснатежина, сенилност, но и отсуство на поврзаноство рамките на заедницата. Под покровителствона Националната здравствена служба наАнглија, познати лекари, дизјанери и експертиза технологија ќе осмислат како здравственатазаштита може да се понуди во овие места, при

Иницијатива за здрави нови градови во Англија


експерт

Под покровителство на Националната здравствена служба на Англија, познатилекари, дизјанери и експерти за технологија ќе осмислат како здравственатазаштита може да се понуди во овие места, при што ќе покажат не само што сè можеда се направи преку поврзување на дизајнот на изградената средина сосовремените служби за здравје и негување на лицата, туку и ќе се воведат новимодели на технологија потпомогната со примарна здравствена заштита

д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ, дипл.инж.арх.

што ќе покажат не само што сè може да сенаправи преку поврзување на дизајнот наизградената средина со современите служби заздравје и негување на лицата, туку и ќе севоведат нови модели на технологијапотпомогната со примарна здравственазаштита.

Иницијативата за програмата „Здрави новиградови“ беше покрената во летото 2015 годинакога беше објавен повик за пријавување наинтерес за приклучување кон оваа програма,што резултирало во одзив кој ги надминал ситеочекувања. На повикот за пријавување наинтерес се пријавиле 114 општини, асоцијацииза домување, организации во рамките наНационалната служба за здравје и градежниорганизации специјализирани за изградба настанбени единици. Преку процесот на детална

селекција, кој вклучувал презентации одселектираните проекти, бил направен избор напрвите десет учесници во процесот на изградбана „Здрави нови градови“, од кои веројатнонајинтересни се концептите за:• Витехил и Бордон во Хампшајар (Whitehill and

Bordon, Hampshire) каде е предвиденаизградба на 3.350 нови станбени единици налокацијата на бивши касарни, но и новкампус за нега на лицата. Во овој нов кампусќе бидат лоцирани „станбени единициподговени за нега на лицата“ (care-readyhomes) коишто специјално ќе бидатиспроектирани за потребите на лицата сохронични заболувања; раководен одмедицински сестри, центар за здравствентретман, аптека и интегриран центар за нега.

• Кранбрук во Девон (Cranbrook, Deveon), акаде се планира изградба на 8.000 новистанбени единици. Со оглед на тоа штоКранбрук има трипати поголем број на децана возраст до четири години во однос нанационалниот просек, фокусот ќе биде наизучувањето на превенцијата и здравиотначин на живеење од најраните години ворамките на училиштата.

• Дарлингтон (Darlington) каде 2.500 станбениединици ќе бидат изградени на три локацииво рамките на Источната зона за раст(Eastern Growth Zone), при што тука ќе се

развие понудата за „виртуелен дом занегување“ (virtual care home) каде што групастанбени единици со заеднички просториисе испроектирани така што директно сепозврзани со центарот за дигитална нега,преку што би се избегнала потребата засместување на лицата во домови за нега.

На дел од селектираните дест „здрави новиградови“ ќе бидат испитани и други опции, какона пример формирање на зони безугостителски дуќани за брза храна во близинана училиштата, проектирање на безбедни ипривлечни зелени површини, изградба на улиципогодни за сенилните лица, како иовозможување граѓаните лесно да можат дадојдат до услугите на матичниот лекар прекупримената на дигиталните технологии.Определбата е преку текот на разработката наплановите, овие нови комплекси да гиотсликаат потребите на локалното насление.

Определбата за изградба на „здрави новиградови“ е резултат на проблемите со кои сесоочува земјата, како на пример:• Изгубени над 130 милиони работни денови

како резултат на здравствени проблемисекоја година во Велика Британија.

• Двојно зголемување на бројот на децата сопрекумерно зголемена телесна тежина вотекот на основното образование, и тоа од >>



експерт

девет проценти за оние на возраст од четиридо пет години, на 19 проценти за оние навозраст од 10 до 11 години во 2014/2015година.

• Денес, само 21 процент од децата се игранадвор, во споредба со 71 процент однивните родители кога тие биле деца.

• Се проценува дека денес 25 проценти одвозрасните во Велика Британија се шетапомалку од девет минути на ден.

• Физичката неактивност се поврзува какодиректен причинител во еден на шест случаина смрт и има негативно економско влијаниеод 7,4 милијарди фунти.

• Се проценува дека 3,5 милиони станбениединици во Англија имаат сериозни ризицикако што се влага, инсекти и глодари коипредизвикуваат здравствени проблемикоишто ја чинат Националната здравственаслужба најмалку 1,4 милијарди фунти секојагодина.Господинот Стивенс истакна: „Потребата да

се поттикне изградбата на (финасиски)достапни станбени единици низ Англија,создаде одлична можност за Националнатаздравствена служба да го потпомогнепромовирањето на здравјето и да ја поддржинезависноста на луѓето. Како овие новисоседства и градови се градат, ние ќе сезасрамиме доколку за десет години погледаменаназад и утврдиме дека сме ја пропуштилеможноста преку дизјан да ја отстраниме нашатасредина, карактеризирана со прекумернателесна тежина, и испроектираме здравје иблагосостојба. Ние сакаме децата да имаат

места каде што ќе сакаат да си играат со своитедругарчиња и ќе можат безбедно да отидат пешили со велосипед до своето училиште, наместосамо да ги вежбаат своите прсти на видеоигрите. Ние сакаме да видиме соседства иадаптабилни домови испроектирани на начинкој ќе им овозможи на постарите лица полеснода продолжат самостојно да живеат каде и да етоа можно. И ние сакаме нови начини наобезбедување на нови видови дигиталнопотпомогнати локални здравствени служби, коиќе ја споделат физичката инфраструктура иперсоналот со училиштата и групите возаедицата“.

Кон согледувањата на господинот Стивенс сенадоврзува и професорот Кевин Фентон (KevinFenton), национален директор за здравје идобросостојба во Англиската служба за јавноздравје (Public Health England) кој вели: „Некоиод најголемите предизвици во однос наздравјето во рамките на Обединетото Кралство,како на пример прекумерната телесна тежина,менталните здравствени проблеми, физичкатанеактивност и потребите на населението штостарее – врз сите нив може позитивно да севлијае преку квалитетот на изградената иприродната средина. Соодветнотопроектирање на простори и места е клученпредуслов за промовирање на добро здравје.Оваа иновативна програма ќе го информираразмислувањето и планирањето насекојдневните средини, а со цел да сепромовира здравјето на идните генерации.Англиската служба за јавно здравје е горда заодиграната активна улога во развојот на

програмата за Здрави нови градови и ќепродолжи да ја поддржува изградбата нависококавлитетни, здрави средини“.

Во 1902 година Ебенизер Хауард (EbenezerHoward) го отпечати второто издание насвојата книга од 1898 година „Утре:Мирољубива патека кон вистинска реформа“(To-Morrow: A Peaceful Path to Real Reform) нопод новиот, многу попознат, наслов „Градиниградови на утрешноста“ (Garden Cities of To-Morrow). Идеите на Хаурад во доменот наурбанистичкото планирање презентирани вооваа книга, резултираа во создавање наЛечворт (Letchworth) и Велвин гарден сити(Welwyn Garden City) и станаа дел одбританската урбанистичка доктрина од тојпериод. Без сомнение, тие придонесоа запримена во Планот за поголем Лондон(Greater London Plan) од 1944 година идонесувањето на Законот за нови градови(New Town Act) од 1946 година, а коишторезултира во прстен од нови градовилоцирани зад Зелениот појас на Лондон(London Greenbelt). Минатото покажа декавлијанието на „Градини градови наутрешноста“ значително ги надмина границитена Велика Британија и Обединетото Кралство.

Сто и четиринаесет години подоцна, далипреку промовирање на програмата за „Здравинови градови“ сме на повидок напреформулирање на урабнистичкотопланирање како што го знаеме досега и дали„Британија ќе го покаже патот“ (Britannia leadthe way!) повторно. Само „утрешноста“ ќе гопокаже ова!. n


урбанизам

Beijing Tong Ren Tang бешеклиника за кинеска медицинасместена на аголот на патотЧароен Крунг, една одглавните артерии наКинескиот кварт во Банкок.Семејниот бизнис на

доселениците од Кина (пред две генерации), серазвиваше преку поинаков пристап кон чуднатакинеска медицина, нудејќи програма во којавклучуваа лекари, аптека и акупунктураприближувајќи и објаснувајќи ги неразбирливите„начини“ на кинеските лекови до новите помладигенерации. Објектот беше препознатлив посвојата модерна архитектура и дел одконгломератот на мали кинески заедницивдомени во куќи во низа, кинески храмови,дневни пазари, простори за изведување накинеска опера, кино објекти. Локацијата,близината на историскиот град(позиционирањето на островот Ратакосин) сеуште ја „балансираше“ високата цена наземјиштето и изнајмувањето на простор во овојдел на градот. Фамилијата објаснува дека се допочетокот на 2013 година надоместокот заизнајмување се движел околу 8.000 евра.Најпрвин договорите биле за годишноизнајмување се додека не започнале дастануваат краткротрајни, изнајмувајќи гопросторот од месец за месец.

Амбициозните планови на Градскатаадминистрација на Банкок за експанзијата вотранспортот на градот го сместија патот ЧароенКрунг на мапата, за новата станица храмотМангкорн, за продолжување на метро (сината)линијата. До 2019 година се очекува линијата даго продолжи транспортот од Кинескиот квартниз историскиот дел на градот и преку рекатаЧапраја. Beijing Tong Ren Tang беше прватасрушена куќа, на почетокот на 2013 година, за дасе направи соодветен простор за градилиштето.Малите заедници во околината на станицата сèуште изразуваат збунетост и несвесност заиднината на нивните живеалишта и бизниси. Одстраните никнат билборди на кои се

проектираат рендери на кондоминиуми итрговски центри кои ветуваат дека ќе направатпростор за спојување на традиционалното исовременото. Без соодветна студија нареперкусиите врз градот, заедниците иисториските јадра, објектите во кои социјалниот

живот е таложен со генерации, остануваат вопрашалници и во постојани преговори запростор, без слика за крајниот резултат.Ранливите сиромашни граѓани и имигрантитесекој ден стравуваат дека едноставно ќе бидатоставени да преживуваат на улица. >>

ДЕКОНСТРУИРАЊЕ НА ПРОСТОРНО, ИСТОРИСКИ И КУЛТУРНОВРЕДНИ ЗАЕДНИЦИ ВО КИНЕСКИОТ КВАРТ НА БАНКОК

Едни се замислуваат како бездомници, други се надеваат на профитАлександра ШЕКУТКОВСКА, дипл.инж.арх.(специјално за Порта 3 од Taјланд) Без соодветна студија на реперкусиите врз

градот, заедниците и историските јадра,објектите во кои социјалниот живот еталожен со генерации, остануваат вопрашалници и во постојани преговори запростор, без слика за крајниот резултат.Ранливите сиромашни граѓани и имигрантитесекој ден стравуваат дека едноставно ќебидат оставени да преживуваат на улица.

ПОРТА

Урбаното ткиво на Банкок, вклучително и воделот на Кинескиот кварт, е исткаено вонајголем број од четирикатни куќи во низа,изградени за време на 60-тите години, служејќикако оптимално и економично решение запобарувачките на живеалишта во мугрите наурбанизацијата. Експандирањето на градот,новите аспирации и развoјот оставија големброј куќи во низа да се трансформираат восцени на напуштени пештери, без трага од онашто претходно било духот на времето наурбанизацијата. Неупотребени и минималноодржани, некои од нив се наоѓаат наатрактивни локации како станиците за метро инадземниот воз. Сепак, во Кинескиот кварт тиесе густо населени со заедници коишто имаатсвои обичаи, традиции и обележја, малибизниси, продавници, пазари, рачниизработки.

Експанзијата на транспортните линии воБанкок се движи во ист чекор со менувањето наурбанистичките планови. Новите регулативидозволуваат зголемување на коефициентот наискористеност од четири на седум во радиус од500 метри од влезовите/излезите на метростаницата. Транспортниот пристап кон овој делна градот (Кинескиот кварт) овозможуваотворање на нови бизниси, проток на голем бројпосетители, граѓани на Банкок, меѓутоа ихируршко навлегување во автентичнотоисториско јадро на градот. Институциитеодговорни за заштита на архитектонско икултурно вредните објекти во Кинескиот кварт,поднесуваат извештаи дека само 10-ина куќи севредни за конзервација на ниво на целиотКинески кварт, додека Архитектонскитефакултети преку истражувања доаѓаат до


урбанизам

бројката 4.000 објекти кои се вредни да бидатзаштитени и реставрирани заради своитеавтентични особености, традиција, стил иквалитет на архитектонски простор.

Огромно градилиште го прекинува патотЧароен Крунг, барајќи постојана потреба одполиција која го регулира автомобилското ипешачкото движење. Во тесните коридорипреградени со ламарина на градилиштето стојатлуѓе со тезги и продукти обидувајќи се дапреживеат, бунтувајќи се преку окупирање напросторот и не напуштајќи ги своите домови.Три стари заедници, Чароен Чаи, Плеанг Нам иКром Путарес, се директно под влијание одпромените за развој. Земјиштето и најголемиотпроцент на објекти припаѓаат на Бирото закралска сопственост и државната Пантипфондација, кои престанаа со договори задолгорочно изнајмување на простор во тритезаедници и издаваат договори од месец замесец. Заедницата Чароен Чаи се заложи инаправи иницијатива за музеј во кој ќе седокументира нивната историја одпристигнувањето во Тајланд. Во трошнапросторија во една од куќите во низа, восостојба пред распаѓање, се изложени богатикостуми од кинеската опера, предмети заобичаите за свадби и погреби кои секарактеристични за оваа заедница и многуфотографии, писма, исечоци од весници кои годокументираат нивното населување.

Малите дистрикти на Кинескиот кварт сè уштеприпаѓаат во комерцијална зона споредурбанистичките планови, што дозволуваизградба на објекти од голем размер. Во 2010година група архитекти почнува да се залага зазаштита на заедницата Чароен Чаи, да праватмали поправки на куќите и да ги убедуваатжителите да се грижат повеќе заархитектонскиот простор. „Ова не се самоисториски руини, ова е историја која е жива“ -нагласува професорот Јонтанит. Воочувајќи јаразликата во пристапот кон историските меставо градовите на Европа и Азија, луѓето допрваразвиваат разбирање за сензибилитетот ивниманието кон историското наследство.Тиамсоон Сирисрисак дел од групата наконзерваторите прашува: „Доколку продолжимеда ги рушиме историските објекти, каде ќе гинајдеме културните извори за индината“?

Хаос го опкружува градилиштето на патотЧароен Крунг, некои се надеваат декаизградбата на метрото ќе донесе повеќеможности за продажба, некои луѓе сезамислуваат како бездомници, некои се надеваатна профит. Во заднина тивко се одвива процесотна деконструирање на просторно, историски икултурно вредните заедници на Кинескиот квартзаради ветувањето на новата глобалнаархитектура. n

(Продолжува во следниот број)

Престижната награда The BIZZ 2016,Монте Карло, Монако, Адораинженеринг ја доби заиновативниот стил и квалитет водомувањето во комплексите Адора

Flatiron Скопје и Адора Diamond Garden. Овапризнание, една од најзначајните награди којаим се доделува на водечките компании,двигатели на развојот на бизнисот нанационално и глобално ниво, го доделуваатврвни професионалци на Светската бизнисконфедерација, со 3.000 членки од стодржави.

„Светската бизнис награда The BIZZ 2016 седолжи на оригиналната иновативност што востилот и квалитетот на домувањето, Адораинженеринг ја воведе во новите комплексиАдора Flatiron Скопје и Адора DiamondGarden, на креативниот дизајн на објектите зависок урбан стил на живеење, внатрешнотоуредување со концепт на атриуми,амбиеталното осветлување и заедничкитесодржини, што на станарите им нудат чувствона интимност и топлина. Признанието е уштеедна потврда дека освен домашната имеѓународната јавност ги препознава ивалоризира предностите во домувањето, штосо постојаните иновации, по разумни цени имги правиме достапни на граѓаните наМакедонија“, вели проф. д-р ВанчоЧифлиганец, генерален директор на Адораинженеринг, кој наградата ја доживува какозначаен успех на тимот на компанијата,деловните партнери, купувачите и наРепублика Македонија. Адора Flatiron Скопје – Светскиот стил на

врвно урбано домување во Скопје „Врвното урбано домување, што во срцето

на македонската метропола, на само осумминути пеш од централниот плоштадМакедонија, го донесе Адора Flatiron Скопје,се должи на повисокиот и поквалитетен стилна домување, вообичаен за развиенитеметрополи, што го нуди овој комплекс. Покрајексклузивните деловни простории наприземјето и мезанинот, модерните станови на

16 катови и луксузните пентхауси со прекрасенпанорамски поглед кон главниот град, до коисе стигнува со седум експресно брзи лифтови,овој нов маркантен урбан симбол на Скопје еуникатен по внимателно дизајнираниотентериер. Централно место во внатрешностана објектот има атриумот, застаклениот дворсо изобилство на природна светлина ициркулација на свеж воздух во целиоткомплекс, и естетски обликуваниот и осветлен

ПОРТА

„АДОРА FLATIRON СКОПЈЕ“ И „АДОРА DIAMOND GARDEN“ НАГРАДЕНИ СО СВЕТСКОТО ПРИЗНАНИЕ THE BIZZ2016 ВО МОНТЕ КАРЛО ЗА ИНОВАТИВНОСТ

ВО СТИЛОТ И КВАЛИТЕТОТ НА ДОМУВАЊЕТО

влезен хол со луксузен декор, а посебенвпечаток оставаат внимателноосмислените заедничките содржини застанарите, амбиентално осветленитемодерни ходници и ноќната илуминација накомплексот. Покрај докажаната асеизмичкастабилност, високиот квалитет на домувањепо меѓународни стандарди и енергетскатаефикасност А класа, во Адора FlatironСкопје особено внимание посветивме наодличната звучна изолација до 63 db, што е80 % над македонските стандарди,постигната со креирање на иновативенповеќеслоен ѕид“, вели д-р ДраганаЧифлиганец, извршен директор на Адораинженеринг. Адора Diamond Garden – Светскиот трендна зеленото домување во Македонија „Со најновиот објект Адора DiamondGarden, Адора инженеринг го воведува

зеленото домување воМакедонија. Овој станбено-деловен комплекс наатрактивна локација воскопски Карпош, Тафталиџе,има уникатна архитектураинспирирана од зелениотдијамант, со многустаклени површини идијамантски структурницрти, што со изобилство наприродна светлина ипријатен поглед им даваатпосебен стил и луксузностна становите нааглите и тие напоголемависина, сопрекраснапанорама кон

Водно. Клучно место во внатрешноста имаатдвата централни атриуми од кои зрачиизобилство на природна светлина ипродира свеж воздух, чија ексклузивност сезелените градини кои се протегаат должцелата внатрешна висина на објектот, штосоздава чувство на вистински зелен рај воурбаната зона на Скопје. Во креирањето наиновативните содржини на новитекомплекси, освен нашите искусни архитекти,ангажиравме и реномирани европскидизајнери кои внесоа нови современитрендовски елементи, што стилот надомување од развиениот свет го доближијадо македонските граѓани, со што каководечки бренд во високоградбата воМакедонија ги менуваме сваќањата и

навиките, а културата на домување јаподигнуваме на повисоко ниво“, вели

Душко Чифлиганец, заменикгенерален директор на Адораинженеринг.

Адора инженеринг во 14-годишното постоење има добиеночетири интернационални и 20национални награди, кои сепоттик компанијата дапродолжи да ја движи напредцелата индустрија нависокоградбата во Македонијасо имплементирање на

светските стандарди иактуелни трендови во

изградбата на домовите,како најмудраинвестиција со трајнавредност заграѓаните.

Т


ентериер

Веднаш од својатанадворешност,продавницата за накит„Сигма“, во Градскитрговски центар во Скопје,евоцира чувство на сјај ипрефинетост. Проектот на

ентериерот, зад кој стои архитектот БојанаФилиповиќ, е физичка манифестација насамиот бренд. Уште од самиот влез нèпресретнува „златен пат“ кој ги поврзуваимето, фасaдниот излог и ентериерот напродавницата.

Инспириран од комбинација на интимностсо елегантно чувство на гламур, дизајнот наентериерот не го одвлекува вниманието одубавината на самиот производ. Внатрешностасе наѕира преку јасната рамка нарефлективната фасада, вовлекувајќи гикупувачите во внатрешниот излог -продавницата.

Распоредот е дизајниран за оптималнокористење на просторот. Линеарното редењеја засилува перспективата и му дава на

задниот дел на просторот чувство наинтимност. Ѕидна преграда одвојува мал„privé“ во заднината, наменето за клиенти коипреферираат интимен и тивок простор.

Просторот за клиентите го окупирацентрално поставена комода на една страна,додека конзолна стаклена витрина и облогаод оникс се закачени на спротивната странаод сервисниот простор, што овозможуваразгледување на производите во неформаленманир.

Изложбените елементи се дизајнирани даја потенцираат видливоста, осветленоста ибрилијантноста на накитот; неговата физичкаергономија и неговата безбедност. Ѕиднатавитрина со неврамено стакло ја ограничувасветлината за да го насочат вниманието насамиот производ. Ритмичниот образец натранспарентните кутии во комбинација содрво се акцентирани со нивната поставеностна осветлен ѕиден панел. Висечките светилкинад секој засебен елемент овозможуваатилуминација на продуктот и оддаваатдистинктивна топлина во просторот.

ПРОДАВНИЦА ЗА НАКИТ „СИГМА“

АРХИТЕКТОНСКИ ИЗЛОГ ЗА

Кај надворешниот излог е воспоставенначин на посредување меѓу набљудувачот иобјектот. Парчињата накит се скапоцени имали: тие се истовремено заштитени ипонудени. За оваа витрина, стаклото стануваносач на иложбените полици. Неговатаисклучителна транспарентност, генерираапстрактен изложбен простор, кадехоризонталните линии се чини дека лебдат вопросторот.

Ентериерот и неговото осветлување сенесомнено инспирирани од природата накристалното стакло и дијамантите; нивнатаможност да генерираат извонредни ефектина светлина и чисто апстрактната природа нанивниот материјал. Вкрстени со светлина, тиеимаат способност да генерираатспектакуларни ефекти со силен карактер.

Во таа смисла, нурнат во призматиченкалеидоскоп од рефлексии, ентериерот исофистицираните алатки за визуелизација гоподобруваат прикажувањето на самитепроизводи. Резултатот е многу впечатливвизуелен контекст, со живи контрасти помеѓу

сјајно и мат, светло и сенка, тежина илеснотија.

Изборот на тактилни материјали постигуваискуственo влијание кај гледачот. Триконтрастни обработки на ѕидните облоги,природни бои и потенцирано осветлување гидополнуваат современите прави линии намебелот.

Ентериерот е целосно базиран налеснотија, како комбинација на стакло софино ткаење на природни материјали.Детали како златната декоративна „решетка“

со карактеристична орнаментика,светлечката облога во оникс и обработкитево бронзен месинг, му даваат луксузен допирна ентериерот.

И покрај скапоценоста на продуктите,дизајнерскиот пристап е едноставен и личен.Ова е постигнато со сооднос на гламурознинаспроти скромни обработки и соинтеракција помеѓу визуелната и психолошкапристапност. Дизајнот е современакомбинација на традиција и модерност,рефлектирајќи го самиот бренд - семеен >>


ентериер

СОВРЕМЕН НАКИТ

ПОРТА

бизнис кој преку топол и познат пристап конклиентите нуди современи и исклучителнипарчиња накит со генерации. n

ПОРТА


сообраќај АЛТЕРНАТИВЕН УРБАН ТРАНСПОРТ (2)

Мерките што сеимплементираат воурбаниот транспортне ја познаваатмонотонијата наводеничниот каменна некоја ужасно

бавна река. Од таму ниту една од нив не можепо вградувањето веднаш да „фати“ едноличенритам со очекуваниот резултат. Агресивниот инедоволно реален велосипедски дискурс лесноможе да ја загуши вредноста на bike-sharingподмоделот, таложејќи на непцата непотребенвкус на неуспех. А потребно е да се знае:тектонско изместување на патувачките навикина граѓаните не е негов вообичаен резултат,поради што појдовното разбирање напотенцијалните придобивки е од особенозначење во случај да се сака избегнување на„бомбастичен“ проект со никаков резултат.

ФАКТОРИ НА УСПЕХЗа продолжениот живот на bike-sharing

системот, упорноста на локалната самоуправа итехнолошката надградба се поважни одпочетниот интерес на корисниците. А стартнатаоперативна форма и деловниот концепт занегово долгорочно стопанисување, мора да сепроизвод на јасна претстава која ќе бидетранскрипт на сериозноста на целокупнатанамера.

Целните групи, димензионирањето ивелосипедите...

... Се трите „ребра“ од кои се твори оваавелосипедска Ева. Маркирањето на ударнитекорисници е „мека“, но темелна смерница соколкав број станици треба да се стартува.Преголемиот може да врати колеблива пораказа недоволна заинтересираност, а премалиот даја предимензионира до степен кога, подимпресија на „скромната понуда“, ќе почне даретерира. Следењето на стандардите не еопција од причина што тие не се еталонизирани,

па бројот на станици по квадратен километарградска површина повеќе е резултат наавтохтоно отколку пресликано искуство. Вооптимална смисла, тој број треба да овозможислобода на користењето низ поголемопросторно дисперзирање на еднонасочнитеизнајмувања, со истовремено минимизирање натрошоците за редистрибуција навелосипедите помеѓу станиците.Функционално преведена, првата смерницазначи алтернативни станици на пешачкорастојание од целната, доколку истата е полнапа корисникот изнајмениот велосипед не можебаш таму да го паркира. Степенот наизграденост/населеност, постоењето навелосипедска инфраструктура и близината настаниците и густината на линиите за јавенпревоз, можат тука да послужат какореферентни планерски коректори.Апстрактната, пак, ограниченост на целнитегрупи може при тоа да се „пробие“ соразгранување на системот, со станици,велосипеди и тарифи приспособени за

м-р Ненад ТОНИЌ, дипл. сооб. инж.

Bike-sharing: Повеќе почеток Bike-sharing концептот несмее да стане зборник од

случајности, ниту паквербална разонода заразиграниот локаленхумор. Зошто? Па, од

едноставна причина што инеговиот успех и неговиот

неуспех се повеќеслојникако прецизно испеченаторта и испраќаат јасна

порака за степенот назрелост на една средина

за влез во зоната нарафинираната урбана

политика. Токму порадитоа прашањата „за кого“,

„колку“, „со што“ и „како“имаат малку поинаква

тежина отколку што тоавообичаено се мисли.


сообраќај

потребите на, на пример, универзитетскитекампуси. А резервата од постари и санирани т.н.„манифестациони“ велосипеди, кои безнадомест повремено би се ставале нарасполагање на групи корисници (ученици,пензионери, НВО-а), да се искористи задополнитено зајакнување на довербата инаклоноста на јавноста.

Механичката издржливост на велосипедите,како лекција од ерата на Провосите, белки неби требало посебно да се елаборира. Од тамуранливоста (на светилките на пример) не смееда биде еуфемизам за неиздржливост напогонските склопови па дури и на саматаконструкција. Уште помалку покана за„лепливите“ прсти на корисниците склони конпротивзаконско присвојување.

Деловниот концепт...... Е нервниот систем на овој транспортен

подмодел. Иако теоретски дозволен, практикатапокажала дека bike-sharing ангажманот најавните претпријатија како секундарна

надлежност пречесто ја одликуваат суштинскинедостатоци. Површната контрола на вратенитевелосипеди, нивната бавна редистрибуцијапомеѓу станиците, неефикасното одржување,одбивната процедура за изнајмување ипотполното отсуство од развојниот процес, серефлексии на непрофитнатанезаинтересираност и папочната зависност наваквите субјекти од субвенциите. Непрофитнитеделовни концепти во принцип се можни воуслови на штедри финансиски порции одстрана на локалната администрација но иработна дисциплина која, рака на срце, сезгуснува кон северните географски широчини.

Приматот врз успешните светски bike-sharingприказни сепак го презема профитниотделовен концепт. Интересот на стопанскитесубјекти за беспрекорно функционирање насистемот се црпи и од велосипедската рента, нои од можноста за реиздавање на рекламенпростор во кругот на велосипедските станициили, по договор со локалната управа, на другиградски локации. Подготвеноста на истата таауправа за инцидентни финансискиинтеревенции одржува дистанца од опасностаза губење на интересот кај стопанственикот вопериоди на послаб кориснички одзив.Постоечките, докажано успешни bike-sharingангажмани на крупни банкарски, рекламни иконсултантнски субјекти, треба да е патоказ заусвојување на вистинската политика воделовниот сегмент.

Оперативниот систем...... Може да биде реаниматор или гробар на

целокупната иницијатива. Брзината иедноставноста на процедурата за изнајмување и

паркирање на велосипедите, како жариште накорисничкиот интерес, директно произлегуваатод подготвеноста на локалната власт закапитални инвестиции. Од локалните корисниции туристите најпосакуваниот автоматски модел(провлечи картичка и ‘јавни’) ги „пумпа“стартните издатоци за велосипеди (специјалнаконструкција, вграден GPS), станици (автоматскипаркирни места) и специјално развиенасофтверска поддршка. Ваквите капиталнитрошоци прелеани во оперативни, опаѓаат сотекот на времето значително под прифатливиот„плафон“. Со малопродајните велосипеди,групните паркинг-станици и нивнатамодуларност, како одлики на мануелнитемодели, капиталните инвестиции пикираат во„низок прелет“, иако истите, подоцна,форсираат повисоки оперативни издатоци.

Оперативниот систем, во принцип, треба да јарефлектира отвореноста на bike-sharingконцептот кон различни групи корисници,наметнувајќи истовремено модел на користењенајблизок до локалниот менталитет. Адвокатитена автоматскиот го потенцираатбезготовинското плаќање (е-картички, smartтелефони), корисничкото нерасположение конконтролата од страна на човечки фактор,брзината на „автоматизираната“ усуга (провлечикартичка-и-земи) и можноста за интегрирањена електронската наплата со онаа на другитеградски системи (јавен превоз, паркинг).Дизајнот на паркирните места кај автоматскитестаници се потенцира како дарежлив „кусур“ воформа на современо дизајнирана и привлечнаурбана опрема. Нивните не помалку гласниопоненти ја отфрлаат потребата за неизвеснипочетни технолошки инвестиции, ставајќи >>

отколку промена

ПОРТА40

апостроф на можноста за директна контрола навратените велосипеди, поголемиот капацитет настаниците, нивната безбедност и потенцијалнамодуларност (монтажна конструкција), како инепосредната помош која корисниците со слабопознавање на јазикот и локалниот простор биможеле да ја добијат.

Во форма на универзално полезни искуства,досегашната практика, сепак, успева сонијансирани решенија да ја пополни до некаде„ничијата земја“, развлекувајќи преку неаорганизациско-технички нишки кои повеќе гиповрзуваат одошто раздвојуваат дветенепомирливи страни.

СВЕТСКО, А НАШЕВоведната пасторала на скопскиот bike-

sharing беше опиплива: град со поволнаконфигурација, подразбуден вело-ентузијазам,содржински жаришта кои непрекинатопривлекуваат движења и, секако, локалнасамоуправа со доволна количина доблест во таанеистражена насока да се впушти. Четиристативи кои новооткриениот urbanus movensтреба да го чуваат од немилосрднатагравитација, во соѕвездието од пет мануелнистаници за изнајмување како лимфни јазли нановиот систем за прочистување на застоенатасвест по однос на прашањето на кој сè начинможе да се совлада градскиот простор.Статистиката ги потврди кохезивните нишки кои

bike-sharing услугата почна да ги шири конграѓаните. Магловитата полусезона која во 2010-та го испрати ставањето во функција беше, вопоглед на бројот на изнајмувања, надградена соударната 2011 година. Меѓу тоа, од тука некадесе расплетува пунџата на раседните линии коископската во повој почнуваат да ја дистанцираатод сличните приказни ако не во светот, тогашсекако во регионот.

Скромноста и минливоста се метафори коиденес просто зрачат од видливите компонентина скопската bike-sharing елегија. Во стравот,веројатно, од неизвесен резултат желбата да сеизбегнат непотребни влезни трошоци како да јаимпрегнира нејзината „лична карта“,задржувајќи ја и по форма и по функцијанепроменета повеќе од пет години! Таквиотманир носи опасност за „бетонирање“ на овојтранспортен модел на ниво на анкетна алатка запрескромни резултати. ЈП „Градски паркинг“,услугата bike-sharing, со која претпријатието езадолжено, сè уште ја базира на пет станици совкупно 120 велосипеди со масовен квалитет, воград со речиси 600.000 жители. Врв на понудата,опишан во неговиот веб-портал како „интересенсегмент“, претставува можноста „...велосипедотшто е изнајмен на една постојка, да бидевратен на друга“, при што тоа изнајмување вопрактика сè уште се врши преку пополнување набледо копиран формулар, онака, „на колено“.

Автохтоноста на искуствата не е уставно

27 мај 2016

сообраќај


сообраќај

недопирлива категорија, па сето она што не енаше, а поседува контури на полезен имплемент,треба да се земе предвид. Петте скопскистаници изгледаат скромно во однос на 20-те сокои својата bike-sharing приказна решил да јапочне градот Торино (~900.000 жители),внимавајќи притоа ударните локации на иститеда се во зоните на пешачките движења каде ќебидат и највоочливи, наместо на паркинзи каде,по природата на нештата, се мотаат претежновозачи (велосипедистот нема природна намерада цели на паркинг за автомобили ако веќекористи превозно средство кое му овозможувапоголема продорност до целта на патувањето!).Прагматичноста очигледно однела победа надвродениот латински романтизам, па наиталијанското царство на автомобилите (звучили ова малку како Скопје?!) му беаспротивставени специјализирани велосипеди соавтоматско отклучување и безготовинскоплаќање, како кратенка до корисничкатанаклоност. По период од пет години дватаврсника се наоѓаат на двата краја натехнолошката синтакса, при што едниот ја„брка“ бројката од 2.000.000 изнајмувањагодишно (во просек, две изнајмувања пограѓанин), додека другиот како да коагулира воатавизам на сопствениот транспортен систем (вогруб просек, едно изнајмување на секои 400жители!).

Двете велосипедски тркала градаткомплексен хендикеп, кој статусната борба навелосипедот ја претвораат во херкулски напор.За секој велосипедист, за секоја патека илипаркинг, за секоја порција од вниманието навозачите. Bike-sharing концептот е во позицијатоа да го прави непосредно, далеку поефикасноод сјајните велосипеди и вонсезонските попустиво продавниците. Затоа им е неопходнаефектна иновативност во секој сегмент. Послесè, ова не е тема чии елементи мора да сеимплементираат провлечени низ принципот нанеопходност, бидејќи претставува урбанмодалитет кој својата „расност“ ја покажува низвремето, низ наизменични фази наремоделирање и надградба, по трагите на„шумовите“ кои ги емитува јавноста што гоформира пазарот.

НАМЕРАТА Е ВО РЕАЛИЗАЦИЈАТАУспехот на bike-sharing подсистемот делува

многу поблиску во моментот кога кон него сепоаѓа отколку по дел од изминатиот пат.Неговата реална вредност, најчестонедопирлива во моментот на постанокот,станува видлива низ процесот на повторување иразмножување, кој ќе ги долови неговитеконтури, некогаш и вистинското лице. Овојаксиом налага, управната свест, која го следи, дабиде многу повеќе елитистичка, никакокомесарска и флексибилна.

Која и да било проценка на успешноста наbike-sharing подмоделот, е строго зависна одона што е дефинирано како проектен успех. Вокомпресираните градови на денешницата,дефицитарниот простор и невралгичниот одностранспортни потреби – можности креираатсавана каде често пати владее законот напосилниот односно побрзиот, кој добратанамера за кусо време може да ја трансформираво „шести прст“ – можеби функционален воодредени ситуации ама генерално бескорисен.Уделот на сличните глобални програми воредукцијата на автомобилските патувања иаерозагадувањето е релативен, некаде и до нивона дискутабилност. Без оглед на тоа,приклонувањето кон bike-sharing подмоделот сесмета како успешен исчекор кон посакуванататранзиција во урбаниот транспорт прекуколебање на менталниот пристап консекојдневните патувања. Ефект невидлив заегзактните критериуми на cost-benefit анализитеза кои параметарот ментална подготовка запромена нема никаква важност. Исто како исознанието дека возењето велосипед до и одработното место е единствената физичкаактивност за армија од канцелариски зависници.Но, од аспект на здравјето на нацијата,популаризираните програми од овојтранспортен вид претставува потполн успех!

-крај-


енергетска ефикасност

Борбата соклиматскитепромени,како

глобален светскитренд, од ден на денстанува сèпоинтензивна, бидејќичасовникот предупредувадека многу бргу се приближуваме кон границата по која не ќе е можнода се стори нешто за спас на планетата Земја. Растежот напотрошувачката на енергија на светско ниво, од една страна, идефицитот на енергетски ресурси, од друга страна, истовремено созагрижувачките климатски промени, налагаат неминовна рестрикција напотрошувачката на енергија (Слика 1).

Индустријата, транспортот и градежниот секторимаат суштинска улога во овој постулат.Градежниот сектор е одговорен за околу40% од емисијата на штетните гасови.Употребената енергија за греење иклиматизација на воздухот изнесуваоколу 70% од ова количество.

Недостигот од енергија,ограничените и исцрпливитефосилни енергетски ресурси,

генерално

кажано енергетската криза, налагаат преориентацијакон оптимално користење на обновливи извори

на енергија (Слика 3).Во многу земји, а особено во

Република Македонија, сонцетопотенцијално претставува главен

Сонце – доминантен обновлив извор на енергија

ПАСИВНО КОРИСТЕЊЕ НА СОНЧЕВАТА ЕНЕРГИЈА ВО АРХИТЕКТУРАТА

Слика 1:Глобаленкарбонциклус

Кјото протокол

Слика 2: Топење намразот на Арктик

Слика 3: Глобален енергетски потенцијал

Во наредните броеви на „Порта 3“ ќе објавиме серија написи посветени на пасивното користење насончевата енергија во архитектурата. Станува збор за текстови-извадоци од книгата на д-р Петар Николовски, посветени токму на таа тема.

д-р Петар НИКОЛОВСКИ, дипл.инж.арх



обновлив извор на енергија (Слика 4). Енергијата од сончевото зрачењеможе да се користи во активна и во пасивна форма. За активнотокористење потребнa е техничкa инсталациja и опрема (соларни панелиза добивање санитарна топла вода и фотонапонски панели за добивањеелектрична енергија).

Сонце - гратис светлина и топлинаОд астрономска гледна точка, нашето Сонце е една просечна ѕвезда

меѓу многуте милијарди други ѕвезди во нашата галаксија Млечен пат,којашто од своја страна е просечна галаксија меѓу многуте милијардидруги галаксии во бескрајната вселена, којашто, итн. итн... (Слика 5).

Земјата се движи по елиптична патека (еклиптика) околу Сонцето коесе наоѓа во еден од фокусите на елипсата, па Земјата е поблиску доСонцето (перихел) кога таа е на крајот на малата оска (зимски солстициј

или краткоденица) и подалеку (афел), кога е на крајот на другата оска(летен солстициј или долгоденица) (Слика 6). Просечното растојание наЗемјата од Сонцето е 149.600.000 km. Интензитетот на сончевотозрачење врз Земјата е обратно пропорционален со квадратот нарастојанието од фокусот и тој варира од 3,5% во однос на просечнатавредност од 1.353 W/m2 што доаѓа до Земјата.

Поради наклонот на оската на Земјата за 23,5 степени во однос нанормалата на рамнината во која се движи Земјата на својот пат околуСонцето, бројот на часови на сончевата светлина секој ден варира возависност од местоположбата на Земјата на овој пат.

Зимската краткоденица на северната хемисфера се јавува околу 21декември, кога сонцето на пладне е под прав агол на географскаширина 23,5 степени.

Летната долгоденица се случува околу 21 јуни, кога сонцето на пладнее под прав агол на северна географска ширина 23,5 степени.

Пролетната и есенската рамноденица (еквиноциј) се случуваат околу21 март, односно 21 септември.

При соларно проектирање и пристап и продор на сончевите зраци вовнатрешни простори, неопходно е познавање на аглите на сонцето.Различните фасади на згради добиваат различни количини светлина возависност од својата ориентација, време од годината и време во денот.За правилно користење на сонцето, конструкциите на зградата мора дасе простудираат.

Аголот под кој сончевите зраци навлегуваат во атмосферата влијаеврз количината на добиената сончева радијација. Должината на нивнатапатека во атмосферата се зголемува кога сончевите зраци се коси. Оваварира во текот на целата година, од 23,5 степени во летнатадолгоденица, рамнодениците 0 степени, до 23,5 степени во зимскатакраткоденица (Слика 7). >>

Слика 4: Сончев енергетски потенцијал во Република Македонија

Слика 5: Сонце, галаксија Млечен пат и дел од оптичкивидливата вселена

Слика 6: Движење на Земјата околу Сонцето по елиптична патека

Слика 7: Соларни

интервали на северна хемисфера



Планетата Земја и целиот жив свет на неа постојат благодарение наСонцето, но истовремено тоа претставува неисцрпен извор на енергија.Сонцето е џиновски реактор во кој перманентно се одвива нуклеарнафузија на водород во хелиум. Овој процес ќе трае сè додека постоисамото Сонце, во наредните пет милијарди години.

При процесот нуклеарна фузија, на сончевата површина сеослободува енергија од 66 милиони W/m2, во форма на светлина итоплина. Но, само мал дел од оваа енергија доаѓа до нашата атмосфера.Оваа фракција е т.н. „соларна константа“, чијашто вредност изнесува1.353 W/m2. Меѓутоа, сончевата енергија пристигната до површината наЗемјата е уште помала од соларната константа поради фактот штоатмосферата апсорбира околу 15% и рефлектира назад во вселенатауште 6% од сончевото зрачење. Затоа, вкупното сончево зрачењепретставува само сума од директното и дифузното зрачење (Слика 8). Но,и покрај тоа, за време од еден час на Земјата пристигнува поголемоколичество сончева енергија отколку што целата популација на Земјататроши енергија за една година.

Планетата Земја и целиот жив свет на неа секојдневно се изложени наелектромагнетни зрачења од различни видови, вклучувајќи го и Сонцето.Типовите на електромагнетното зрачење се дефинирани со својатабранова должина λ???, изразена во микрометри (μm) или нанометри(nm). За бранова должина на електромагнетното зрачење, востандардите МКС EN е усвоена единицата нанометар. За потсетување, 1μm = 10-6 m, односно 1 nm = 10-9 m. Во Табела 1 е прикажаноелектромагнетното зрачење класифицирано според брановата должина,а на (Слика 9), различни типови електромагнетно зрачење.

Од Слика 9 е очигледно дека сончевото зрачење претставува самоеден мал дел од спектарот на електромагнетното зрачење, во интервалод 280 до 2.500 nm (Слика 10), при што ова зрачење се манифестиракако ултравиолетово (UV), во форма на видлива светлина и какократкобраново инфрацрвено (IR) зрачење.

Во енергетски поглед, во сончевиот спектар најсилно е видливотозрачење, а најслабо е ултравиолетовото (Табела 2).

Добиената енергија зависи од годишното време (нападниот агол насончевите зраци во однос на Земјата), географската широчина,временските услови (облачност, магла, дожд), конфигурацијата натеренот, загаденоста на атмосферата, ориентацијата на зградите и др.

Човечкото око е во состојба да детектира само еден мал дел одсончевиот спектар, во интервалот помеѓу 380 и 780 nm, т.е. видливатасветлина. Спектарот на бои од кои се состои видливата светлина еприкажан на Слика 11.

Слика 8: Влијание на атмосферата врз сончевото зрачење

Табела 1: Класификација на електромагнетното зрачење споредбрановата должина

Табела 2: Енергетски потенцијали на сончевиот спектар

Слика 9: Различни типови електромагнетно зрачење

Слика 11: Спектар на видливата светлина

Слика 10: Спектар на сончевото зрачење



Покрај визуелната перцепција, сончевата светлина можеме да јачувствуваме и во форма на топлина, во количество што одговара наполовина од вкупната топлина добиена од Сонцето.

Инаку, во секојдневниот живот топлината ја добиваме од дваизвора: l од сончевиот спектар (генерирана од ултравиолетовите зраци), од

светлината и од кратките инфрацрвени бранови;l топлина емитирана од предмети (светилки, радијатори и др.), која

се зрачи во форма на долги инфрацрвени бранови.Фактори на сончевото зрачењеВо рамките на вкупниот спектар на електромагнетните зрачења од

0 nm до неколку километри (Слика 9), сончевото зрачење е лоцираново релативно мала област од спектарот, во интервал од 300 до 2.500nm. Преку спектрометриските сончеви фактори, познати какоенергетски и светлински фактори, се одредуваат својствата назастаклените површини во зградите во однос на трансмисија,апсорпција и рефлексија на енергијата и светлината.

Енергетски факториПри упадот на сончевите зраци низ стаклото, вкупната енергија на

сончевото зрачење (φe) се дели на неколку фракции (Слика 12).Соларниот фактор g ја дефинира вкупната енергија пренесена низзастаклувањето, односно тој претставува сума од директно пренесенотозрачење и апсорбираното зрачење во стаклото, дополнителнорефлектирано кон внатрешноста.

За разлика од шематскиот приказ на енергетските фактори приобичното монолитно застаклување, при двослојно застаклување

патиштата на сончеватаенергија се многупосложени, но, всушност,ги следат веќе опишанитеосновни принципи нарефлексија, апсорпција итрансмисија на енергијата,во зависност од нападниотагол на сончевите зраци(Слика 13).

Светлински факториНа сличен начин како

кај енергетските фактори,светлинските фактори седефинираат единственоврз основа на видливиотдел од сончевиот спектар,помеѓу 380 и 780 nm.

Светлинските фактори од трансмисија (tv) и од рефлексија (v) седефинираат соодветно, но како фракции од видливата светлина,односно фракција пренесена низ стаклото и фракција рефлектирана однего (Слика 14). Апсорбираната светлина во стаклото е невидлива и

обично таа се занемарува.За илустрација, во Табела 4 се дадени вредностите g и τv за монолитно

бело стакло и двослојно застаклување со обично стакло без премаз.

Селективност во пропуштањето на сончевата енергија низ стаклатаСо минување на сончевото зрачење низ застаклувањето, во внатрешностана просториите се генерира топлина од ултравиолетовите зраци, одвидливата светлина и од краткобрановото инфрацрвено зрачење.Количеството на оваа топлина може да се редуцира со употреба на стакласо премаз со високи перформанси, без да се намали интензитетот навидливата светлина (Слика 15). Ваквиот премаз го попречува минувањетона ултравиолетово и краткобрановото инфрацрвено зрачење, но јапропушта светлината. Овој тип стакла се нарекуваат селективни.

Факторот селективност на стаклата претставува однос помеѓуфакторот на пренесена светлина τv и соларниот фактор g.

Селективноста се движи во интервал од 0 до 2, при штоl 0 е тотално непроѕирно стакло со степен на пренесување на

светлината 0;l 2 е најдобра можна

селективност, бидејќиенергетското учествона светлинатапретставува 50% одсончевиот спектар. Например, зазастаклување со τv од50%, најнизок моженсоларен фактор е 25.Колку е поблиску

вредноста до 2, толку епоголемаселективноста назастаклувањето. n

Слика 12: Енергетски фактори при обично монолитно стакло

Слика 14: Светлински фактори

Слика 13: Енергетски фактори при двослојно застаклување

Слика 15: Ефект на селектирање на сончевата енергија низ проѕирни стакла

Табела 4: Вредности g и τv за монолитно стакло и двослојно застаклување

46 27 мај 2016

енергетска ефикасност ПАМЕТНИ ЗГРАДИ: 200 ГОДИНИ ТЕХНИЧКИ УНИВЕРЗИТЕТ ВИЕНА

ПОРТА

Од барок до модерна архитектура и технолошки паркРастејќи и развивајќи се низ период од два века, зградите од универзитетскиоткомплекс го носат со себе обележјето на времето во кое се градени. Од раскошниотбарок на зградата на ректоратот до модерната архитектура со концептот на„паметни згради“ на најновите зданија. Сето тоа во една единствена целина.

Главната зграда –Ректорат

Техничкиот универзитет воВиена (Technische UniversitätWien) е еден однајистакнатите универзитетиво Европа. Основан е водалечната 1815 година подимето Кралски

политехнички институт. Во 1872 гоменува името во Техничка висока школа, а од1975 година универзитетот го носиденешното име. Денес, универзитетот има26.200 студенти (19% странци/30% жени), осумфакултети и околу 4.000 вработени.Наставата и истражувањата се фокусирани наинженерството и природните науки.

ТУ Виена е екипиран со речиси 9.000простории на вкупна површина од 276.000квадратни метри, распоредени во повеќезгради во состав на комплексот. За својата200 годишнина во 2015 година, универзитетотго комплетираше проектот со кој воведе новилаборатории и истражувачки комплекси вомодерен архитектонски стил, задржувајќи јапритоа својата изворна локација во четвртиоти шестиот градски дистрикт.

Растејќи и развивајќи се низ периодод два века, зградите одуниверзитетскиот комплекс го носат сосебе обележјето на времето во кое сеградени. Од раскошниот барок назградата на ректоратот до модернатаархитектура со концептот на „паметнизгради“ на најновите зданија. Сето тоаво една единствена целина.

Библиотеката на Техничкиотуниверзитет била формирана уште во1815 година. Но, главната зграда на

библиотеката каква што ја знаеме денес еизградена во 1987 година и на фасадата имаскулптури на був, изработени одшвајцарскиот уметник Бруно Вебер. Главнатабиблиотека има шест ката со простории соотворен пристап и 700 места за седење.

Културните содржини заземаат високо

место во приоритетите на универзитетот, ипокрај тоа што во фокусот ги има егзактнитенауки. Самата негова локација, всушност гидетерминира овие афинитети. Во непосреднаблизина се Операта, прекрасната барокнацрква Karlskirche, како и Концертната салакаде секоја Нова година се одржуватрадиционалниот концерт на Виенскатафилхармонија. Универзитетот има два своиоркестри, домаќин е на најстариот бал воВиена, како и на свој бренд во вид на серијајавни дебати познати под името ТУ Форум.

Особено е интересна зградата со име водухот на автономијата и слободата науниверзитетот како институција, односнообјектот познат како „Freihaus“. Терминот„Freihaus“ означува „слободна куќа“, односновид на екстериторијална куќа во контекст намодерниот град. Првично, објектот биллоциран во предградието на Виена и билпознат како Freihaus-Theater auf der Wieden.Во тој објект е одржана премиерата наМоцартовата „Волшебна флејта“. Воседумдесеттите години на минатиот век,направена е новата зграда во боја на зеленбакар, со истиот назив кој ја потенцираавтономијата на универзитетот и слободатана научната мисла.

Со цел реновирање на универзитетскиоткомплекс, а во чест на јубилејот – 200 години >>



Даниела МЛАДЕНОВСКА

Главната зграда набиблиотеката науниверзитетот

план на универзитетскиот комплекс



од основањето, започнува реализација наеден обемен проект познат како „Univercity2015“. Во рамките на проектот, меѓу другото,извршена е сериозна реконструкција на еднаод зградите на универзитетот, која датира од1970-та, со што е добиена најголематаадминистративна високо енергетскиефикасна т.е „plus energy“ зграда во Австрија.Проектот имал за цел да ја демонстрира несамо техничката, туку и економскатафизибилност на ваквите објекти. Освенмаксималната оптимизација напотрошувачката на енергија, објектот јапоседува и најголемата фасада соинегрирана фотоволтаична постројка.Фотоволтаичните ќелии се составен дел одсамата фасада, па дури и транспарентнитеповршини имаат вградени фотоволтаици.Денес, објектот претставува и своевидентехнолошки парк. Посебно е интересенпогледот низ прозорците со импрегриранифотоволтаични ќелии – истовремено иматепоглед кон богатото барокно архитектонсконаследство, но и кон иднината итехнолошкиот напредок. Со реконструкцијатасе постигнати сериозни подобрувања натермичките перформанси на сите површинина објектот. Вредностите на коефициентот U(W/m2K) пред и по реконструкцијата, седадени во табелата.

Фрајхаус - Технички Универзитет Виена

ТУ Форум


По реконструкцијата, заштедата на енергијана објектот е неверојатни 90%. Дополнително,со фотволтаиците, зградата произведуваенергија која ги надминува нејзините потреби,па оттука и се нарекува „Energy Plus“ зграда.Во понатамошната своја експлоатација, оваазграда наместо да генерира трошоци заенергија (електрична, топлинска, ладење),самата станува извор на енергија за другипотрошувачи од кои обезбедува приход.Можноста што ја имаат студентите да учат низ

реално изведентехнолошкипарк, да наоѓаатнови решенија ида се грижат законтинуираноподобрување наенергетскитеперформанси на објектот е бесценета.

Вкупната вредност на оваа високоисплатлива инвестиција е 21 милион евра.

Навистина извонреден пример за заштеда наресурси и спој на модерната технологија сомодерната архитектура. n

U (W/m2K) Пред реконструкцијата По реконструкцијата

Покрив 0,6 0,066Надворешни ѕидови 0,7 0,088Прозорци 2,5 0,62

Основни карактеристики на објектот “Energy Plus”7,670 m² корисен простор на 10 ката360 канцеларии, 350 предавални, 50 работни станици за студенти336 kWP фотоволтаичен систем (вкупна површина на фотоволтаиците 2,246 m²)

Зграда „Energy Plus“


Светските лидери, особеноод земјите во развој, сèуште тврдат дека е тешкода се намали глобалнотозатоплување сонамалување на штетнитеемисии, бидејќи јагленот е

најисплатливата опција за добивање наенергија. Но сведоци сме на светскиот тренд

на опаѓање на цената на обновливите изворина енергија. Според последниот извештај наОбединетите нации, повеќе од 286 милијардидолари се ивестирани во ветерна, соларна идруги обновливи извори на енергија нарастечките пазари на Кина, Индија и Бразил.Со исклучок на големите хидроцентрали, 10,3проценти од произведената електричнаенергија на глобално ниво во 2015 година eод обновливи извори, што е двојно воспоредба со 2007 година. Од 2009 до 2015

година, на светско ниво, просечниот трошокза ветерните турбини падна за 14 проценти.Овие податоци ветуваат дека намалувањетона емисиите на јаглероден диоксид може дасе постигне побрзо и поевтино од она штонашироко се верува.

СИТУАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ИРЕГИОНОТВо Белград, неодамна се одржа меѓународнаконференција на тема „Енергетската иднина

Марина ВЕРУШЕСКА

ЕНЕРГИЈА ОД ВЕТАР eкологија

Иднината на ветерните турбини

Со исклучок на големите хидроцентрали, 10,3 проценти од произведенатаелектрична енергија на глобално ниво во 2015 година e од обновливи извори, што едвојно во споредба со 2007 година. Од 2009 до 2015 година, на светско ниво,просечниот трошок за ветерните турбини падна за 14 проценти. Овие податоциветуваат дека намалувањето на емисиите на јаглероден диоксид може да сепостигне побрзо и поевтино од она што нашироко се верува.

на Балканот“, како одговор на објавенитерезултати од истражувањето на Health andEnvironment Alliance (HEAL), според кое,термокапацитетите на јаглен од Балканотнајмногу ја загадуваат Европа, а какопоследица на ова загадување здравственитесистеми годишно издвојуваат над осуммилијарди евра. На конференцијата бешезаклучено дека исполнувањето наеколошките критериуми бара сериозниинвестиции, кои се тешко остварливи за

производителите на енергија во регионот. ВоМакедонија, првите ветерни електрани сеизградени во периодот 2011 - 2014 година,како дел од ПВЕ „Богданци“. Турбините сепроизводство на „Сименс“ – Данска, аинсталираната моќност на секоја од нив е 2,3MW. Тие испорачуваат околу 100 GWhприродно одржлива енергија и во план сеуште неколку ветерни паркови, но засегаостанува конвенционалната опција каконајсигурна, односно дека Македонија сèуште најмногу се потпира на фосилнитегорива.

ПОЗИТИВНИ И НЕГАТИВНИ СТРАНИ ОДКОРИСТЕЊЕ НА ВЕТЕРНА ЕНЕРГИЈА Позитивните страни се искористувањето наприродна енергија, без трошоци за гориво ибез загадување на воздухот. Негативнитестрани ги опфаќаат високите трошоци заизградба и променливоста на брзината наветрот. Што се однесува докарактеристиките на ветар на одреденалокација, тие можат да се предвидат. Европавеќе користи напредни математички иметеоролошки модели со мерни податоци.Освен тоа, секој електоенергетски состав еосмислен да трпи варијабилност, аваријабилноста на составот не значи инедоверливост кон тој извор.

Пречките за користење на овој видобновлива енергија се од технолошка,финансиска и политичка природа. Имено,акумулаторите за зачувување на енергијатакога нема ветер сè уште се скапи, но цените

паѓаат. Последен пример за појавување напроблем при максимално користење наизвори на обновлива енергија е Германија,кога на 8 мај 2016 година, 95 проценти одпотребите од електрична енергија воГерманија бea задоволени од обновливиизвори на енергија (од кои 36 процентиветерна енергија). Ова е големодостигнување, но Германија ќе треба да јазголеми ефикасноста на технологијата и данајде начин за складрање на енергијата заденовите кои не се толку сончеви иветровити. Ова останува предизвик за воиднина. Главен проблем се јавува бидејќиелектричниот систем на земјата и понатаму епремногу ригиден, па снабдувачите не можатдоволно брзо да се адаптираат насостојбата. Според најновите извештаи,Германија планира целосно да премине наобновлива енергија до 2050 година.

„ВЕТЕРНИ ТУРБИНИ“ НА ИДНИНАТАБидејќи користењето на ветерни турбини нее евтино, научниците постојано работат насоздавање нови современи модели наветерни турбини кои би биле поефективни ипоевтини. Минатата година, шпанската старт-ап компанија Vortex Bladeless разви високиветерници без перки (лопатки). Тие се белистолбови поставени во земја, а изградени даможат да осцилираат во тлото. Наместолопатки, тие користат посебни магнети сочија помош столбовите се тресат колку штоможе повеќе без оглед на брзината наветрот. Нивната вибрација се >>


eкологија

ПОРТА

eкологија

претвора во струја и таа собрана енергијаби била за 40 проценти поевтина одкласичните ветерни турбини со лопатки.Исто така, ваквиот вид на ветерница епоевтин за изработка бидејќи лопатките сескапи, а воедно и помалку се троши наодржување. Единствен недостаток воспоредба со ветерниците со лопатки, е декапроизведуваат околу 30 проценти помалкуенергија. Како последен изум при користење

на кинетичката енергија е концептот наветроелектрани предложен од страна наамериканските научници. Тие сметаат декаструктурите што би наликувале на дрвја,направени од електромеханички материјали,се најдобар избор за ветерни турбини. Тиекористеле математички модел за да одредатдали може да се произведе постојан изворна енергија од нередовни осцилации, какошто е движењето на ветрот. Со употреба на

процесот познат како „внатрешнарезонанца“, откриле дека е можновештачкото електромагнетно дрво давибрира со големи амплитуди подконстантна ниска фреквенција. Тие јадокажале својата хипотеза и се надеваатдека мала шума од механички дрвја еден денби можела да обезбеди алтернативен начинна прибирање на кинетичката енергија којасе наоѓа насекаде околу нас.

ПОРТА

Работниот просторпретставува организиранафизичка средина којакомпаниите ја обезбедуваатза да можат вработените даги извршат поставенитеработни задачи. Тој го

конституира вториот најголем трошок запоголемиот дел од компаниите, додека првиотсе човечките ресурси.

Канцеларијата израсна во типично место заработа во постиндустриската ера. За да сеовозможи компарација помеѓу различни


ентериер

Дефинирање на канцеларијата

проф. м-р Мишко РАЛЕВ, Факултет за архитектура и дизајн при УАКС

Канцеларијата израсна во типично место за работа во постиндустриската ера.За да се овозможи компарација помеѓу различни канцелариски средини,неопходно е тие да се категоризираат.

КАНЦЕЛАРИСКИ ПРОСТОРИ (8)

канцелариски средини, неопходно е тие да секатегоризираат. Традиционално, постојат двеглавни методи на категоризација наканцелариските средини: или прекупросторната организација, или прекуработната организација. Често сезабележуваат ограничувања во користењето насамо една од овие методи затоа што постоикорелација помеѓу двете од нив .

Во организациската литература, генерално,канцеларијата е опишана или какотрадиционална, или како канцеларија соотворен план. Традиционалните канцелариислужат да вдомат едно до две лица во приватнипростории, затворени со ѕидови до таван, а вонив се влегува низ врата и обично гипоседуваат сите алатки и опрема потребни заизвршување на работата.

Во литературата се идентификувани петканцелариски типови, кои даваат доволенизбор за манипулација со просторот и соорганизациската поставеност на повеќетокомпании: 1) канцеларија-клетка; 2) заедничкаканцеларија; 3) канцеларија со отворен план

(вклучувајќи мала, средна и голема канцеларијасо отворен план), 4) флекс канцеларија и 5)комби канцеларија.

Типовите на канцеларии се дефинираниспоред архитектонските и функционалнитекарактеристики. Помеѓу архитектонскитекарактеристики, просторната организација енајдоминантна и како таква критична замногуте функционални каркатеристики, апосебно за одвивањето на работата иадминистрирањето во неа.

Ваквата категоризација според просторно-организациските критериуми, ја наоѓаме и востратегијата за планирање на работнитесредини на компанијата за дизајн ипроизводство на канцелариски мебел иентериери „БЕНЕ“ (BENE) од Виена, Австрија.

Канцеларијата-клетка е канцеларискапросторија за едно лице. Основата на овој типсе карактеризира со коридор и со пристап допрозорец. Поголемиот дел на опремата е вопросторијата. Канцелариската работа е крајнонезависна, односно автономна исконцентрирана.

Заедничката канцеларија е дефинирана содва-тројца вработени кои ја споделуваатистата. Ваквиот тип е или резултат на тимскибазирана работа, која става акцент наинтеракција заради проектот, или е резултат нанедостаток на простор. Во овој случај – вовториот се здружуваат вработени со сличнидоверени работни задачи. Поголемиот дел одканцелариската опрема е надвор одпросторијата, иако понекогаш когазаедничката канцеларија ја делат вработени одеден тим, опремата е во канцеларискатапросторија.

Канцеларијата со отворен план егзистираво неколку различни видови, зависно од бројотна вработени кои ја делат просторијата, и тоа:- Мала канцеларија со отворен план за четири

до двет лица во просторија. Се смета задобра големина на работен тим.

- Средна канцеларија со отворен план за 10-24лица во просторија.

- Голема канцеларија со отворен план заповеќе од 24 лица во просторија, која достаретко се употребува во Европа, а во САД >>

ПОРТА

ПОРТА

ентериер

бројот достигнува и до200 вработени вопросторија.Канцеларијата со

отворен план е дефиниранапреку споделување најавниот работен простор одстрана на вработените.Помеѓу работните станицине постојат ниту ѕидови нитупристап до индивидуалнитепрозорци. Работата еглавно рутинска со низокстепен на интеракцијапомеѓу вработените. Целтана ваквите канцелариски типови е да се бидефлексибилен при организациските промени коисе остваруваат без реконструкција. Занамалување на бучавата и постигнување нанекаква приватност, се поставуваат одредениекрани помеѓу работните станици. Терминот„канцеларија со отворен план“ може да сеоднесува и на канцелариски простор поделенна релативно мали кабини / работни станици сопаравани (исто така познат и како екрани илипанели) и модуларен мебел. Уредувањето наработните места е флексибилно и бројот напаравани по кабини може да варира од нула(bullpen-тип) до четири (кабини). Не постојатѕидови со полна височина со врати кои ги

одвојуваат вработените. Дизајнот е создаден зада се направи поефикасна употреба напросторот и подобрување на протокот наинформации.

Флекс-канцеларијата е дефинирана со тоашто вработените немаат лична работнастаница. Често е поставена во простор соотворен план, но не секогаш. Овој тип енајфлексибилен од сите споменати зарадифактот што не е само канцелариската основафлексибилна, туку се флексибилни ивработените. За овој тип, неопходен е добарИТ систем заради фактот што изборот наработната станица од страна на вработените енеограничен и без рестрикции, а целото

одвивање на работатазависи од пристапот досподелениот компјутерскисистем. Флекс-канцелариите седимензионираат запомалку од 70% одвработените да се сместатво исто време воканцеларискиот простор, аваквото димензионирање ебазирано врзпрепоставката декапоголемиот дел одработата се одвива надвор

од канцеларијата, или дека дел од вработенитесе отсутни заради болест или друга причина.

Комби-канцеларијата во денешно време еканцелариски тип без стриктна просторнадефиниција. Наместо тоа, неа ја дефинирааттимската работа и споделувањето на јавнитесодржини и постројки. Постојат соодветнипристапи до додатни простори за тимскаработа, концентрирана работа или состаноци.Преку 25% од работните задачи на вработенитесе одвиваат во канцеларијата на места кои несе нечии работни станици, врз база на потреба.Природата на работата е или независна илиинтерактивна, но најмногу е соодветна затимска работа. n

ПОРТА26 декември 201438

38

рубрика

ПОРТА

8 Mарт, бр. 2, 1000 СкопјеТел.: +389 2 3110 624

+389 2 3110 901Факс: +389 2 3110 546

[email protected]

DVORNIKЛична заштитна опрема

од 1990Lexan* поликарбонатни плочи и системи;Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака;

Архитектонска подготовка и изведба

+389 2 3114 360

www.liting.mk

брика

брика


репортажа УБАВИ ГРАДОВИ...

Монтреал –Културна

престолнинана Канада (1)

Љупка ДУКОВСКА, дипл. инж. арх.

Монтреал е град кој зазема највисокиместа во рејтингот на најудобните

градови за живеење во светот. Втор по големина во Канада.

Високоразвиен, многунационаленмегаполис.

За необичната убавина на Монтреал, неговатаатмосфера која е повеќе европска отколку канадско-американска ... која ja почувствував дури и во ладнитедекемвриски денови ... може да се пишува многу. Тоае град кој зазема највисоки места во рејтингот нанајудобните градови за живеење во светот. Град којго нарекуваат „Културна престолнина на Канада“, а

УНЕСКО во 2006 година го нарече „Град на дизајнот“.

РАЗВОЈ ...Според археолошките докази, на територијата на Монтреал живеелеразни племиња на Индијанци, уште пред 4.000 години. Во 1535 година,францускиот морепловец и истражувач Жак Картиер (Jacques Cartier,1491-1557), обидувајќи се да открие северозападен морски пат конДалечниот Исток, прв го посетил ова место. А Французите во 1642година, ја основале првата европска населба, наречена Вил Мари (Ville– Marie). Сè до 1760 година, оваа територија била француска колонија.

Во 1763 година, после Седумгодишната војна, територијата билапредадена на Велика Британија и станала дел од Британското СеверноАмериканско царство.

После Првата светска војна, во периодот на прохибицијата во САД,Монтреал бил привлечен за Американците што сакале да се „напијат“.Во тоа време проблемот на безработица бил изразен. Се зголемилуште повеќе со економската криза во 1929 година.

Во 1959 година, бил отворен Морскиот пат по реката Ст. Лоренс,овозможувајќи им на бродовите, кои пловат по Атлантскиот Океан, даго поминат Монтреал и да одат до Големите езера, што преставувалокрај на неговата економска доминација. Сепак, во 60-тите години,

Планината Монт- Роjал и Ораториумот Свети Jосиф

економскиот раст на градот продолжил. Се градат брзи патишта, се градиметро, се градат највисоките облакодери во Канада, се организирасветската изложба Експо-67... Во 1976 година се организираат Летнитеолимписки игри. Во 70-тите се случуваат големи социјални и политичкипромени. Основната причина е желбата на мнозинското франкофонсконаселение да ја сочува својата култура, јазик, традиција. После

таканаречената Тиха револуција, франкофоните воспоставуваат својадоминација во градот, а голем дел од англофонското население емигрираво други канадски градови, пред сè во Торонто. Во 1977 годинафранцускиот јазик е прогласен за единствен официјален јазик во градот иво целата провинција Квебек, иако повеќе од половина од жителите гизборуваат и двата јазика. Масовната англофонска емиграција иповлекувањето на нивниот капитал во 70-тите и 80-тите години, довело доскоро 20-годишна економска депресија, безработица и намалување наразвојот на градот.

Ситуацијата почнува да се подобрува после 1995 година, кога многусветски корпорации, помирувајќи се со франкофонската трансформацијана градот се враќаат во него. Во јули 2009 година бројот на жители наМонтреал и неговата муниципална околина изнесува 3.814.000, а на самиотград Монтреал 1.620.693 жители. Денес, Монтреал е најголем град вопровинцијата Квебек, а втор по големина во Канада. Монтреал евисокоразвиен, многунационален мегаполис. Значаен деловен, финансов,информационен, аеровселенски, технолошки, фармацевтски, текстилен имеѓународен центар. Неговата местоположба, во југоисточниот дел наКанада е одлична. Монтреал е поставен на голем остров, со истото име, наустието на реките Отава и Ст. Лоренс. Во територијата на градотвлегуваат уште неколку помали острови и двата брега на реката Ст.Лоренс. Со брегот е поврзан со 15 мостови и еден тунел*. Тој е едно >>


Панорама на Монтреал со поглед од планината Монт-Роjал

Стар град

* Тунелот што поминува под реката Ст. Лоренс е меѓу првите големи остварувања од преднапрегнат бетон во Канада. Преднапреѓањето го проектирал проф. д-р ТодорБарутчиски, Македонец, кој во тој период бил професор на Универзитетот Лавал во градот Квебек, Канада. Направен е од седум секции, секоја долга 109,7 м, а широка 36,5 м.Секциите се изградени на десниот брег, а потоа се донесени една по друга, до местото одредено со трасата на тунелот, потопени и споени во коритото на реката. ТунелотLouis-Hippolyte La Fontaine е една од градежните знаменитости на Монтреал и важна алка во Транс Канадскиот автопат. Голем и значаен градежен проект, кој предизвикалпосебен интерес и внимание, со неговото инаугурирање на 11 март 1967 година, неколку дена пред отворањето на Светската изложба Експо 67.

ПОРТА

од главните пристаништа на Канада, за прекуокеански и внатрешнибродови. Ултрамодерни транспортни магистрали го соединуваат содругите градови на Канада и САД.

ЗНАМЕНИТОСТИ, ИНТЕРЕСНА АРХИТЕКТУРА ...Монтреал е главен културен центар на Канада, со интересна архитектура,многу знаменитости, театарски комплекси, концертни сали, музеи ... Воградот има шест универзитети и дванаесет колеџи во радиус од осумкилометри. Тој е град со највисока концентрација на студенти, споредено содругите големи градови на Северна Америка. Седиште е на еден однајстарите универзитети во Канада, Мек Гил кој е меѓу топ 25 најдобриуниверзитети во светот, на универзитетот Конкордија и Универзитетите нафранцуски јазик. Има многу места и објекти во градот кои заслужуваатпосебно внимание. Сепак, според мене, најинтересни и најпопуларни сеследните:

- Прва е малата планина Монт-Ројал (Mount Royal, 233 м), во самиотцентар на градот, по која градот го добил и името. На нејзините падинисе простира голем парк, кој е дизајниран од страна на американскиотархитект за хортикултура Frederick Law Olmsted (1822-1903), кој исто такае автор и на Централ Парк во Њујорк. Инаугуриран е во 1876 година. Тукасе наоѓаат и живописно вештачко езеро, скијачка патека, градина соскулптури, најголемата и најпосетена црква во Монтреал, ОраториумотСвети Јосиф, општата болница на Монтреал, Универзитетот Мек Гил,Универзитетот на Монтреал, Ėcole Polytechnique... Од неговиот врв серазвива прекрасна панорама на градот.

- Голема туристичка атракција е Стариот Град. Тоа е историскиот дел наградот, лоциран југоисточно од центарот, помеѓу крајбрежјето и брдотоМонт - Ројал. Оваа територија, која е една од најстарите урбани областиво Северна Америка, во 1964 година, од страна на Министерството закултура на Квебек, е прогласена за историска област. Во 60-тите години

Старо пристаништена Монтреал

Подземенград


репортажа

сите стари објекти кои датираат од XVII до XIX век, севнимателно реставрирани. Потоа во нив се отворенимодни магазини, ресторани, кафулиња... Прошетката покалдрмисаните улички од минатото, е вистинскозадоволство. Тука се старите објекти на Градскотособрание на Монтреал, пазарот Bonsecours, повеќе старикуќи... Археолошки остатоци од првата населба воМонтреал се наоѓаат на југозападниот дел на стариотград.

- Секако дека мора да се спомне Старото пристаниште. Сепротега на повеќе од два километри, по должината нареката Ст. Лоренс, во стариот дел на градот. Францускитетрговци со крзно го користеле како трговска станица,уште во 1611 година. Во 1976 година активностите напристаништето се преселени на поголема локација, накоја е изградено ново, модерно, најголемо речнопристаниште во Канада. Во почетокот на 1990 година,старото пристаниште е преуредено. Денес, тоа епретворено во зелена, рекреативна, историска областкоја привлекува шест милиони туристи годишно.

- Според мене, ако нешто го прави Монтреал посебен, тоае неговиот Подземен град, најголема пешачказона во светот. Со неговатаголемина и функционалност,бев фасцинира уште предмногу години, кога говидов прв пат. Но исега,

раздвиженоста на луѓето, одвивањетона нивните секојдневни активностипод земја, посебно за време наладните, снежни новогодишни денови,ги доживеав фасцинантно и многупријатно. Како нешто неопходно инормално за овој убав град со долги,ладни зими. Подземниот град(официјално RĖSO или La VilleSouterraine) е збир на меѓусебноповрзани комплекси, над и под земја,во и околу центарот на градот.Поврзани со тунели, климатизирани иосветлени. Има повеќе од 32 кмтунели, кои поврзуваат област од 12км², која вклучува трговски центри,станбени згради, хотели, станови,банки, деловен простор, музеи, 34киносали, многубројни ресторани,универзитети, седум метро станици,две железнички станици, регионалниавтобуски терминали... Постојатповеќе од 120 места од кои иманадворешен пристап до подземниотград. Секоја влезна точка е пристап за

еден од 60 станбени или комерцијални комплекси, вклучувајќи 80% одсите канцелариски простори и 35% од целиот деловен простор воцентарот на Монтреал. Во зима, околу 500.000 луѓе го користатподземниот град секој ден. Првата визија за подземен град била наурбанистот Винсент Понте (Vincent Ponte, 1919 - 2006). А првиот линк наподземниот град е направен со изградбата на комплексот со деловникули и подземен трговски центар Ville – Marie, изграден во 1962 година одархитектот И. М. Пеи.

- Центарот на Монтреал е централната бизнис област во градот.Се наоѓа на најјужната падина на планината Ројал во округот

Ville – Marie. Има многу облакодери, кои според законот неможе да бидат повисоки од висината на Монт Ројал, соцел да се сочува естетската доминација на планината. Ќеспомнам два од облакодерите, кои се највисоки. Првиот е1250 René-Lévesque со 226 м висина и 47 ката, а вториот е1000 de La Gauchetière, со 51 кат и 205 м висина.Изградени се во 1992 година и поврзани со >>

1250 RenéLévesque

1000 De laGauchetiere

Sun LifeBuilding

ПОРТА

репортажа

подземниот град.Една од најпрепознатливитезгради во градот е Ville-Marie, голем деловенкомплекс изграден вопериодот 1958 - 1962 годинаод архитектот И. М. Пеи,како седиште на Кралскатабанка на Канада (Royal Bankof Canada). Дизајниран вовид на крст, се состои одчетири згради, со висина од188 метри, со 47 ката.Комплексот е поврзан соподземниот град, совнатрешен пристап доповеќе од 1.600 продавници,ресторани, деловнипростории, музеи, метростаници...

- Секако дека мора да сеспомне историската кулаSun Life, висока 122 м, со 24ката, кој се наоѓа во најстрогиот центар наМонтреал. Изградбата е почната во 1913година. Поминувајќи низ три различни фазина градба, комплетирана е дури во 1931година. Изградена е за осигурителнатакомпанија Sun Life, како најголема зграда воцелата Британска империја во тоа време.Интересен е податокот дека за време наВтората светска војна, златните резерви наВелика Британија, тајно биле донесени воКанада. Ги чувале во Монтреал, во зградата

Sun Life, три ката под земја. Денес, Sun Life е17-та зграда по висина, во централната бизнисобласт на градот. Престижен објект заделовен простор и бизнис, прав скапоценкамен на Монтреал.

- Place des Arts е најголем културен и уметничкикомплекс во Канада. Културно срце накласичната уметност и место за изведување намногу летни фестивали. Комплекс на разниконцертни и театарски сали, опкружени соголеми плоштади. Се наоѓа во источниот дел

на центарот на градот. Пуштен е во употребана 21 септември 1963 година. Тука сесместени операта, балетот, симфонискиоторкестар на Монтреал, кој е еден одводечките оркестри во светот, авангарднитанцови ансамбли... подоцна се доизградении други театри. Музејот на современауметност, со неговата уникатна колекција наканадски и сликари од други земји, додаден ево комплексот на 28 мај 1992 година.

(Продолжува)

Place des Arts, Salle Wilfrid Pelletier

ПОРТА


aрт и дизајн

Покривот на куќата на фондацијата

„Луј Витон“ украсен со светлосна инсталација

Францускиот концептуален уметникДаниел Бурен, создаде инсталација која

изгледа како калеидоскоп

Во прашање е архитектонскоздание за кое е заслуженФренк Гери, а неговатафутуристичка структура билаидеална подлога за создавање

на светлосна инсталација на познатиотфранцуски концептуален уметник ДаниелБурен.

Подготви: Дејан БУЃЕВАЦ

ПОРТА

Бурен се инспирирал од мазнитекривини на џиновските едра, па гипрекрил со мозаик од обоено стаклоформирани во блокови. Повеќе од три ипол илјади стаклени плочи во 13 бои ќеги менуваат боите зависно одположбата на сонцето, што овој проектго прави посебно интересен.

Самиот Бурен го измислил овојединствен визуелен алат составеннаизменично од бели и обоени пругисо одредена ширина, кои, заедно, се восостојба да создадат илузија на светло.

Неговите дела, најчесто, можат да севидат во музеите, галериите или најавните простори во средиште напарковите . Претседателот нафондацијата „Луј Витон“ го пофалипроектот и изјави дека уметникотсоздал амбициозно дело и нафасцинантен начин создал дијалогпомеѓу зградата и својата уменичкаигра. n

aрт и дизајн

ПОРТА

ПОРТА

Documents

244