2457_argia

7/25/2019 2457_argia

1/52

Kontzertuak:Kontzertuak:

Emakumeen presentziatikEmakumeen presentziatik

ikuspegi feministaraikuspegi feministara

Anna Gabriel Sabat CUP):Anna Gabriel Sabat (CUP):

Antolatutako jendea ordezkatzen duguAntolatutako jendea ordezkatzen dugu

instituzioetan, ez beste inorinstituzioetan, ez beste inor

Bikote berdinzaleen kontraesanakBikote berdinzaleen kontraesanak

Prestazio soziala ahultzeakgizarte haustura dakar

2 0 1 5 e k o a p i r i l ar e n 1 9 a | L X X V I I I . u r t e a | 2 . 4 5 7 z e n b a k i a | 3 , 9 0 e u r o

.eus

7/25/2019 2457_argia

2/52

7/25/2019 2457_argia

3/52

2015EKO APIRILAREN19A 3

NON ZER

Jabetza: Komunikazio Biziagoa, S.A.L. Lehendakaria:Bego Zuza. Zuzendaria: Estitxu Eizagirre. Asteko Gaia-Pertsonaia: Mikel Garcia. Iritziak: Mikel Asurmendi. Kultura:Gorka Bereziartua, Garbine Ubeda. Aisia: Unai Brea.Termometroa: Urko Apaolaza, Xabier Letona, Pello Zubiria.Euskara: Onintza Irureta. Interneteko erredakzio-burua:Lander Arbelaitz. www.argia.eus:Jon Torner. Multimedia:AxierLopez.Argazkilaria: Dani Blanco. Produkzioa:ANTZA, S.A.L.

Harpidetzak: Iraitz Agirre. Salmentak: Karlos Olasolo.Idazkaritza teknikoa:Aloa Soraluze. Publizitatea: Idoia Arregi,Maite Arrieta, Ixabel Bereziartua, Berdaitz Goia, Olatz Korta,Bego Zuza. Administrazioa: Marijo Aiertza, Mari KarmenLoiarte. Harrera: Jone Arzallus. Web garapena:Asier Iturralde.

HELBIDEAK: Gipuzkoa: Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria. Tel: 943 371545. Faxa: 943 361048. Lapurdi, NafarroaBeherea eta Zuberoa: Xalbardin baita. 64122 Urrua.Tel: 559 473163. Faxa: 559 476001. Bizkaia: Eleizalde 1,2-D. 48600 Sopela. Tel: 94 6765580 Nafarroa:GaztelukoPlaza 44, 3. eskuina. 31001 Iruea. Tel:948 222285. POSTA ELEKTRONIKOA. Komertziala:[email protected]. Harpidetzak: [email protected]: [email protected]. Interneten: www.argia.eus.Lege.gordailua: SS 837-2012. ISSN: 0213-909X.Batzorde.parekidea: 72562 E. Inprimategia: Antza S.A.L.Informatika: iametza interaktiboa, S.L. Urtebeteko harpidetza:Euskal Herria: 145 euro. Espainia: 145 euro. Beste atzerriak:182 euro. Airez: 285 euro. Harpidetza bereziak: hilean bi ale,77 euro; hilean behinekoa, 41 euro. Komunikazio BiziagoaS.A.L. Ametzagaia Taldeko partaidea da.

Kontzertuak:

Kontzertuak:

Emakumeenpresentziat kEmakumeenpresentziatik

ikuspegi feminstara

ikuspegi feministara

Anna Gabriel Sabat CUP):

Anna Gabriel Sabat (CUP):

Antoatutakojendea ordezkatzenduguAntolatutakojendea ordezkatzendugu

insttuzioetan ez beste inor

instituzioetan, ez beste inor

Bikote berdinzaleenkontraesanak

Bikote berdinzaleenkontraesanak

Prestazio soziala ahultzeakgizarte haustura dakar

2 0 1 5 e k o a p i r i l a r e n 1 9 a | L X X V I I I . u r t e a | 2 . 4 5 7 z e n b a k i a | 3 , 9 0 e u r o

.eus Azaleko argazkia:

MATIAS KARRILLO

Azala: ANTZAKOMUNIKAZIO GRAFIKOA

ASTEKO GAIAGIZARTE POLITIKA Prebentzio neurrien premia.

MIKEL GARCIA IDIAKEZ / 4

PERTSONAIAJULIO SOTO: Euskararentzat ia hil ala biziko kontua daaldaketa politikoa Nafarroan. REYES ILINTXETA / 10

GAIAKBIKOTEAK Harreman berdinzaleetan ere jokabide guztiak ez

dira parekideak. MALEN ALDALUR AZPILLAGA / 15

IRITZIAREN LEIHOAFEMINIZIDIOA JUNE FERNNDEZ / 18MUGETAN GALDEZ INMA ERREA / 20

MERKATARITZA ASKEA, NORENTZAT?ENDIKA ALABORT AMUNDARAIN / 21

GORA PRO NOBIS ASISKO URMENETA / 19TXANDAN Duintasun kapilarra. EDU ZELAIETA / 20

ERDIKO KAIERAPAREKIDETASUNA MUSIKAN Oholtzako haragietatik

harago. DANELE SARRIUGARTE MOCHALES/ 22KORTXOENEA GAZTETXEA Laborategi (bio)politikoa

dokumentatzen. LIDE HERNANDO / 26LITERATURA AMAIA ALVAREZ URIA / 28

MUSIKA MONTSERRAT AUZMENDI / 29IHESI KURTZETXIKI Handik goitik Arrasate baino gehiago

ikusten da. AMAIA UGALDE BEGOA / 30ALEA Bilbon ernetzear den kulturaldia.

ITZIAR UGARTE IRIZAR/ 33DENBORA-PASAKANA ZAMBRANO / 34LANDAREAKJAKOBA ERREKONDO / 35ZIENTZIA JOXERRA AIZPURUA SARASOLA / 36DENBORAREN MAKINA NAGORE IRAZUSTABARRENA / 37

TERMOMETROAANNA GABRIEL SABAT: Independentzia soilik izango da

posible CIU gabe. AXIER LOPEZ RODRIGUEZ / 38DONOSTIAKO EUSKARA PLANA Hiria auzorik auzo

euskalduntzen. MALEN ALDALUR AZPILLAGA / 42JUAN HERNANDEZ ZUBIZARRETA: Inpunitatearen

arkitekturaren beste katebegi bat da TTIP. UNAI BREA / 44EUSKARA ALBISTEAK ONINTZA IRURETA AZKUNE / 47EKONOMIAREN TALAIAN JUAN MARI ARREGI / 47NET HURBIL Nork hil zuen Dag Hammarskjold NBEren

burua? PELLO ZUBIRIA KAMINO / 48

MALTZAGATIKXABIER LETONA / 50

2015eko apirilaren 19a, 2.457. zenbakia

ARGIAko edukiak kopiatu,moldatu, zabaldu etaargitara ditzakezu, gureegiletza aitortu eta baldintzaberetan eginez gero.

7/25/2019 2457_argia

4/52

4 2015EKO APIRILAREN19A

ASTEKO GAIA

GIZARTE POLITIKA

Javier Marotok, iruzurra argudio eta etorkinak jomuga, iritzi publikora ekarri du Diru-Sarrerak Bermatzeko Errenta eta zalantzan jarri du haren funtzionamendua. Babes

sozialerako tresna garrantzitsu honen ezaugarriak aztertu ditugu, baita gizarte politikarenbeste hanka nagusiaren argi-ilunak ere: gizarte zerbitzuak.

POLITIKA SOZIALEN kalitatea, estaldura etazerbitzuen azkartasuna orokorrean ona da

EAEn, antzerakoa Ipar Euskal Herrian etaokerragoa Nafarroan, baina Espainiakoabaino nabarmen hobea hala ere. Garapenmaila antzekoa duten herrialde europarre-kin konparatuta, ordea, hobegarria da gureegoera. Diru-Sarrerak Bermatzeko Errenta(DBE) da babes sozialerako Eusko Jaurlari-tzak duen tresna nagusia: beharra dutenen-tzako prestazio ekonomikoa. DBE eskubi-de subjektiboa den heinean, errentabermatzera bideratzen den dirua eskaeraren

behar ra dutenen arabera-koa da, ez da diru-partida

mugatu bat. Jende bat pobre-ziatik ateratzeko eta bestejende baten pobrezia arintze-ko erreminta eraginkorra iza-ten ari dela diote datuek etabereziki pobreziaren mugandaudenei laguntzeko balio du,Felix Arrieta Gizarte Lanekoirakasleak gogoratu duenez: Adibidez,pentsio oso baxuak dituztenei (alargunaknormalean) pentsioa osatzen laguntzen die,eta denbora luzez langabezian dirautenakere babesten ditu. Azken finean, adabaki

funtzioak egiten ditu DBEk, beste politikekuzten dituzten hutsuneak estaltzeko: etxebi-zitza alorrean dauden politika hutsalak, lan-gabeziagatik dauden prestazio eskasak, lanegin ezin duten etorkinak arautzeko arazo-ak Hori dio Joseba Zalakain gizarte zien-tzietako adituak. Are gehiago, nolabaitGizarte Segurantzaren hutsunea betetzendu, Felix Arrietaren arabera: Gizarte Segu-rantza propioa izateko aukera jasotzen duGernikako Estatutuak eta horrek ahalbide-tuko liguke pentsio sistema eta langabeziakudeatzea edota lan esparrua beste modu

batera antolatzea, konbentzituta nago

Gizarte Segurantza ekonomikoki gure gainhartzeko prestatuta gaudela, baina Espai-

niako Gobernuak beti ukatu digu aukerahori, kutxa bakarra eta espainiarren artekoelkartasun printzipioa argudiatuta. Bitar-tean, DBEk neurri batean funtzio horibetetzen du langabezia prestazioak edopentsioak orekatuz.

Frantziako Estatuan, Ipar Euskal Herrianbarne, antzekoa da gutxieneko diru-sarrerakbermatzeko sistema: Revenu de Solidarit

Active (E lkar tasun Aktiborako Er renta)delakoa DBEren gisakoa da kontzeptuan,

inbertsio mailan eta estalduran.Nafarroan aldiz, krisiaren lehe-

nengo urteetan oinarrizkoerrenta sistemak estalduramaila egokia zuen arren, oina-rrizko errenta hori 2012anGizarte Integraziorako Errenta(GIE) bilakatu izanak atzeraka-da handia ekarri zuela salatu duMiguel Laparra soziologoak:

epeetan mugak ezarri ziren eta baldintzakzorroztu zituzten (erroldari lotuta, adibidez);ondorioz, behar duten guztiek ez dute erren-ta jasotzen. Eta jasotzen dutenek, gainera,EAEn baino kopuru dezente txikiagoa jaso-

tzen dute.Etxebizitzaren Prestazio Osagarria etaGizarte-Larrialdietarako Laguntzak ere badi-tuzte EAEn Nafarroan larrialdietarakolaguntzak baino ez dituzte, estaldura etakopuru askoz txikiagoan. EtxebizitzarenPrestazio Osagarriak aterpea bermatzea duhelburu eta osagarria da DBErekin; Gizarte-Larrialdietarako Laguntzak Jaurlaritzakordaindu eta udalek kudeatzen dituzte, bainaez da eskubide subjektiboa eta hortaz dirukopuru jakin bat bideratzen da gizarte-larrialdietara, eskaera handiagoa izan daite-

keen arren.

Prebentzio neurrien premia

| MIKEL GARCIA IDIAKEZ |

Diru-Sarrerak BermatzekoErrenta mantentzea beharrezkoada, baina baita sorospensistematik harago joango deneredua birpentsatzea ere

7/25/2019 2457_argia

5/52

Irudian, Algortako familia batetxegabetu duten unea (2014koekainean). Hezkuntza, lan merkatuaeta etxebizitza arloa egokitzeafuntsezkoa da, pobrezia gutxiagosortzeko, adituen esanetan.

ARITZLOIOLA/ ARGAZKI PRESS

7/25/2019 2457_argia

6/52


GIZARTE POLITIKA

Diru-Sarrerak Bermatzeko Errenta vs.Oinarrizko Errenta Unibertsala

Aipatu di tugun er rentak ez di ra nahastubehar oinarrizko errenta unibertsalarekin,alegia bakoitzak herritar izateagatik gutxie-neko errenta bat izateko eskubidearekin.Fiskalitatea euren gain izanik, EAEk etaNafarroak errenta unibertsalaz eztabaida-

tzeko tresnak badituztela azpimarratu duArrietak, gaur egungo gutxieneko errentaez baita unibertsala, errolda baldintzeiedota enpleguari dago lotuta, baina gutxie-neko errenta lotu behar al zaio enplegu batizateko gaitasunari? Errentaren unibertsal-tasunarekin talka egiten du horrek; bestekontzeptu, kopuru eta ondorioak lituzkeoinarrizko errenta unibertsalak. Hainjuxtu, 2012tik udal gizarte zerbitzuen ordezLanbide enplegu zerbitzua da DBE kudea-tzeaz arduratzen dena, errenta jaso ahal iza-tea ordaindutako enpleguari estuki lotuta

dagoen seinale. Lanbidek DBE bere gainhartzeak eragin du batetik zerbitzuarenkolapsoa lan eskergagatik eta bestetik

egoki egiten ez den kudeaketa ekonomi-kora mugatzea arreta: Udaletako gizartezerbitzuetan egiten zen jarraipena eta lagun-tza galdu da, Lanbiden ez dagoelako gizartelanetako profila duen jende nahikorik, iris-ten diren kasuak ikuspegi eta integraziosozialetik jorratuko dituztenak, azaldudigu Arrietak.

Ez da errentari egiten zaion kritika baka-rra. DBE jasota ere, jende asko ez delapobreziatik ateratzen gogoratu du Zalakai-nek, beharrizan guztiak ez dituelako ase-tzen, edota beharra duten guztiek ez dutela-ko errenta jasotzen. DBE mantentzeabeharrezkoa da, baina sorospen sistemabatetik harago joango den eredua birpen-

tsatzea funtsezkoa dela dio adituak. Gehia-go begiratu behar diegu pobrezia sortzenduten sistemei eta ez hainbeste sortu ondo-ren pobrezia leundu nahi duten neurriei.Hots, politika birbanatzaileetan bakarrik ez,politika aurre-banatzaileetan ere indarrajarri beharko genuke: hezkuntza, lan merka-tua eta etxebizitza arloa egokitzea premiaz-koa da, pobrezia gutxiago sortzeko. Preben-tzioa da gakoa, neurri pal iatibo askoizanagatik lan merkatu ahula edo baztertzai-lea baldin baduzu (desorekatua soldatetan,prekarioa, kalitate gutxiko lanetan oinarri-

tua) hankamotz zaudelako. Eta berdinjendea atzean uzten duen eta edozein fami-liako seme-alabei aukera berdinak berma-tzen ez dizkien hezkuntza eredua badauka-zu, edo eskolak ez badu eskaintzen egungoegoerara egokitzen den behar bezalakoprestakuntza. Bestela, Espainiari edo Gre-ziari gertatutakoa gertatuko zaizu, zureaukera bakarrak eraikuntza, turismoa etabalio txikiko sektoreak direla, eta hor kasikezinbestekoa da pobrezia egotea.

Arrietaren ustez, oreka aurkitzea da zaile-na: Elikagai bankuek adibidez oso lan ona

egiten dute, baina horrek ezin du izan eredua,asistentzian oinarritutako ereduaren gainetikegon behar dute erakundeek eta herritar gisaguk ere beste zerbaiten bila jo behar dugu,ezin dugu utzi erakundeen esku solidaritatea-ren garapen guztia. Miguel Laparrak gehitudu Nafarroan egun duten eredua obsesiona-tuta dagoela herritarren kontrolarekin, diruajasotzen dutenak baldintzak zorrotz betetzendituztela egiaztatzeko asmoz. Kontua da,ekintzak horretara daudela zuzenduta etaahalegin gutxi egiten dela prestazio ekonomi-koaz gain gizarteratze prozesu bat eskaintze-

ko, pertsona horrek lana lortu ahal izateko,

Nafarroan obsesionatuta daudeprestazioa jasotzen dutenenkontrolarekin, eta ahalegin gutxiegiten da diruaz gain gizarteratzeprozesu bat eskaintzeko

Miguel Laparra, soziologoa

Lau kolektibori erantzuten dietegizarte zerbitzuek: babesgabedauden adin txikikoak,menpekotasuna duten adinekoak,ezgaituak, eta gizarte bazterketa

jasaten dutenak. Azken zaku horida egungo erronka nagusia

7/25/2019 2457_argia

7/52


GIZARTE POLITIKA

formazioa gaurkotzeko, bizi-baldintzakhobetzeko.

Eredua birpentsatu ezean, desorekak kro-nifikatzeko arriskua dagoela ohartarazi duZalakainek: batzuentzat oso enplegu onak,eta oso kalitate txarrekoak bestetzuentzat,biztanleen %20-40 bizitza osoan prekarietate

horretatik atera ezinik lagako dituztenak.

Gizarte zerbitzuak, beste hanka nagusiaeta desorekatuaGizarte zerbitzuak dira politika sozialen biga-rren zutabea. Zerbitzuok bereziki lau kolekti-boren beharrei erantzuten diete: babesgabedauden adin txikikoak (programa bereziakdaude familia gatazkatsuentzat, baita droga

edo bestelako menpekotasunak dituzten nera-

DIRU -SARR ER AK BERMATZEKOERRENTA ahotan sarri hartu du

Javier Maroto Gasteizko alkateak

azken boladan: prestazio soziale-tan egiten den iruzurra saihesteaomen du helburu eta DBE jasoahal izateko baldintzak gogortunahi ditu horretarako. Baina zerdio alkateak eta zer diote datuek?Etorkinak gizarte laguntzetatikbizitzera datoz, esan du Marotok,baina 2013an baino kanpotargutxiago zenbatu zituzten 2014anEAEn eta Ikuspegi Immigrazioa-ren Euskal Behatokiaren arabera,krisiak eraginda erkidegotik alde

egiten dutenen %85 kanpotarrakdira (eraikuntza, ostalaritza, neka-zaritza gehiago dagoen lurral-deetara mugitzen dira, lan bila).Gizarte laguntzetan egiten deniruzurra eskandalagarria da, dioMarotok, baina Lanbideren ikerke-ten arabera, DBE laguntzetanegon den irregulartasuna %1ekoada eta batik bat akats administrati-boen errua da; benetako iruzurragizarte laguntzen %0,3 baino ez da(3,8 milioi euro inguru). Konpara-

ziorako, iruzur fiskalak 2.000 milioieuroko zuloa uzten du urteroEAEn (13.500 milioikoa ikuspegiezkorrenen arabera). Aljeriar etamagrebtar gehienak gizarte lagun-tzetatik bizi dira Gasteizen, Maro-toren esanetan, baina Lanbiderendatuek argi uzten dute DBE kobra-tzen dutenen gehiengo handiabertakoa dela (%60,7 euskalherritarrak edo Espainiako Estatu-koak dira, magrebtarrak berriz%9,3). Eta bi ohar: batetik, etorki-

nek (ere) DBE behar izatea ulerga-rria da, krisiak askoz gogorragokolpatu dituen profiletako bat dire-lako eta maiz ez dutelako familia

sarerik, kontrakoa laguntzarik ezjasotzea susmagarria eta kezka-tzekoa litzateke; bestetik, azterketaguztien arabera etorkinek jasotzendutena baino ekarpen handiagoaegiten diote Gizarte Segurantzari.

Zilegi da DBEn egon daitekeeniruzurra kontrolatzeko baldintzetanaldaketak proposatzea, baina lagun-tzak eskuratzeko sarbidea zailtzeak

eta hori da Marotok eskatu duenaez du zerikusirik iruzurrari aurreegitearekin, are gutxiago prestazioakolektibo jakin bati ukatu nahi zaio-

nean. Hauteskunde bezperetan,propaganda politiko demagogikoa-ren kiratsa dario aferari, eta halakomezuak etengabe zabaltzea arrisku-

tsua da, ez soilik tentsioa, zatiketaeta etorkinen estigmatizazioa area-gotzen eta elkarbizitza kaltetzendutelako, baita babes eta ongizatesistema bera kolokan jartzea ekarlezakeelako ere.

Ayudas+Justas?Testu inguru hori guzt ia aintzathartu ezean, zeinek ez luke sinatu-

ko Ayudas+Justas (Laguntzabidezkoagoak) lelotzat daramanekimen bat? Marotok eta PPkbabestu eta sustatu duten ekimenherritarrak 30.000 sinadura bildunahi ditu, DBE kobratzeko bal-dintzen araudia zorroztu dadin.Giro mikaztu horretan, alkatearenpolitika baztertzailea salatu duteGasteizko 78 eragilek, Gora Gas-teiz plataforma jaio da kultur, arra-za, sexu joera aniztasunarenalde, eta hiriburuko elizbarrutiko

68 apaiz agertu dira Ayu-das+Justas ekimenaren aurka, dis-kurtso tranpatiarekin diskrimina-zioa bultzatzen duelakoan.

Laguntzak eskuratzekosarbidea zailtzeak ez du

zerikusirik iruzurrariaurre egitearekin

GORKARUBIO

/ARGAZKIPRESS

PPko kideak (Javier Maroto tartean) Ayudas+Justas ekimena babesten.

Prestazio sozialak, iruzurra eta etorkinak

7/25/2019 2457_argia

8/52


GIZARTE POLITIKA

beentzat ere, eta pisu eta egoitza espezializa-tuak, azken buruan); menpekotasuna duten

adinekoak (zahar etxeak daude, eguneko zen-troak, etxez etxeko zerbitzuak); ezgaitasu-nen bat duten pertsonak (egoitza espezializatuugari daude, Gureak gisako enplegu zentro-ak); eta gizarte bazterketa sufritzen dutenak.Azken hori ongi zehaztu gabeko zakua daoraindik, zer da gizarte bazterketa jasatea?Zaku zabala da, hein handi batean ezezaguna,eta horregatik ez dauka arazoari aurre egitekobeste hiru kolektiboen moduko sare definitu-rik azaldu digu Arrietak. Zaku hori da egun-go erronka nagusiena, pobreziari aurre eginbehar zaiola esaten denean horretaz ari garela-

ko. Zentroak, aterpeak badaude, baina sarriirabazi asmorik gabeko erakundeen esku(Caritas, Emaus, Gurutze Gorria), adminis-trazio publikoaren aurretik joan direlako,gizarte zerbitzuak izan direlako inoiz inoriinporta izan ez zaion arloa.

Arrietak bi arazo nagusi ikusten dizkieEAEko gizarte zerbitzuei: gestio desorekatuaeta ereduaren eztabaida eza. Izan ere, forualdundiek dute gizarte zerbitzuen eskumena,eta hortaz, gipuzkoar, bizkaitar eta arabarrekaukera ezberdinak dituzte gizarte zerbitzueta-ra sartzeko. Hirugarren adinekoei eskainitako

zerbitzuei buruz egin duen tesian hala ondo-rioztatu du, kudeaketa eta tarifa eredu dife-rentea baitute hiru lurraldeek, eguneko zen-troetan, zahar etxeetan nahiz menpekotasunlaguntzetan. Osakidetzak sistema bakarretikerantzuten dien moduan osasun beharrei,gizarte zerbitzuen sistema bakarra izanbeharko genuke, erakunde bakarraren esku.

Aurkakoek diote gertutasuna galduko genu-keela, baina auzoko anbulatorioa urrun senti-tzen al du herritarrak? Gizarte zerbitzueiduten garrantzia eman eta herri gisa estrate-gia bateratua herritar guztiei aukera berdi-

nak eskainiko dizkiena behar dugu. Etorki-

zunak zer dakarren ikusi beharko da, GizarteZerbitzuetako Saila onartu baitu berrikiEusko Jaurlaritzak, hiru lurraldeetako sistemaeta zerbitzuak homogeneizatzeko bidean.

Eredua berriz, inertziak markatzen dueladio Arrietak, alderdiek ez dutelako hausnar-ketarik egin. Aldundiek ez dute eredurikgizarte zerbitzuen arloan, dagoenari jarraipe-na ematen zaio. Zein babes sistema nahidugun eztabaidatu beharko genuke. Adibi-dez, hirugarren adinekoei nola emango dieguarreta onena? Bermatu behar dugu guztiek

plaza izatea zahar etxeetan? Ala dementziaedo gaixotasunen bat izan arren etxean jarrai-tu ahal izateko baliabideak jartzea da lehenta-suna?. Estrategia integralik ez dagoela kriti-katu du, udalak direla azkenean gauzahauetan guztietan pentsatzen duten erakun-deak, eta udalak direla, hain juxtu, aurrekontutxikienak eta baliabide gutxien dituztenak.

Patata beroa udalen gainArretari lotutako zerbitzu asko dituzte udalekbazterketa egoeran daudenen lehen mailakoarreta, esaterako eta baliabide gutxi, besteak

beste Joseba Zalakainen hitzetan udalen fis-kalitatea oso baxua delako; alegia, zergagehiago kobratu ditzaketela. Kontua da, Felix

Arrietak dioenez, udalek ez dituztela argieuren eskumenak, EAEn ez baitago udallegerik, eta horrek dakarrela finantzaketaargirik ez izatea eta udalek sarri dena eurengain hartzea (kultura, garraioa, gizarte zerbi-tzuak).

Politika sozialetan hainbat herrik egitenduen ahaleginaren adibide da Donostia:gizarte bazterketa kasuei aurre egitera zuzen-dutako diru-laguntza laukoiztu egin du lau

urtetan, Gizarte-Larrialdietarako Laguntzeneskaera guztiei aurre egiteko Jaurlaritzarendiru-partida osatu du (kopuru osoaren %41udalak jartzen du) edota gizarteratzekolaguntzen bidez donostiarren behar oso ani-tzei erantzuten die: elikagaiak, ostatua, for-mazioa, laguntza juridikoa, zorpetzea, haur-tzaindegia, instalazio elektrikoa, arropa,botikak, garbitzeko materiala Sarri, alka-tearen eta udal gobernuaren borondatearenaraberakoa da herriko politika soziala, etaezin du horrela izan, arlo estrategikoa behardu izan, eta ardura kolektiboa, azpimarratu

du Felix Arrietak. n

Gizarte zerbitzuetan ere zein babes sistema nahidugun eztabaidatu behar dugula dio FelixArrietak: adibidez, hirugarren adinekoei nolaemango diegu arreta onena? Plaza banabermatu behar diegu zahar etxean? Ala eurenetxeetan jarraitu ahal izateko baliabideak jartzeada lehentasuna?

GRUPOSANYRES

137.000herritarbehar larrian2012tik 2014ra,pobreziak %50egin du gora EAEn;biztanleen %16,8bazterketaegoeran dago(360.580 pertsonainguru) eta %4,9

pobrezia larriajasateko arriskuan(105.000 lagun),zifra historikoaEAEn. Nafarroan,%4-5ari eragitendio pobrezia larriak(32.000 biztanle)eta bazterketasoziala pairatzendutenen egoerakronifikatzeko

arrisku handiadago Nafarroan,inoiz ezbezalakoa, MiguelLaparrasoziologoarenhitzetan.

7/25/2019 2457_argia

9/52

7/25/2019 2457_argia

10/52

Julio Soto bakarra, baina hiru tokitakoa aldiberean?Iruean sortu eta hemen bizi naiz, baina aitaGesalaz ibarreko herri txiki-txiki batekoa da,Irurrekoa, eta ama Gorritikoa. 15-16 urteraarte asteburuak eta oporraldiak bien arteanbanatzen genituen. Nik azkeneko urteotanjoera handiagoa izan dut Gorriti aldera eus-kararengatik eta bertsoarekiko loturarengatik.Han ikasi dut gauza asko eta hango sentitzennaiz, baina hiruetan egoten naiz gustura.

Hirian bizi den baserritarra zara zu?Baserri mundura oso lotuta bizi izan naiz txi-kitatik. Aitaren partez nekazariak dira etaamaren aldetik abeltzainak; behiak eta beho-rrak hazten dituzte. Neroni ere oso zalea naizeta ordu asko igarotzen ditut behorrekin.Nire lehen pasioa hori da, abeltzain mundua.Hori dela-eta Nekazal Ingeniaritza ikasi nueneta hura bukatzean nire bigarren pasioak,hitzekiko zaletasunak, filologia ikastera era-man ninduen.

Abeltzain ikusten duzu zeure burua etorkizu-nean?Nire bizitzako ametsik handiena izan dabaserri bat edukitzea eta behorrekin bizimo-dua atera ahal izatea. Betiko baserri bat: goianganbara, erdian bizitza eta behean ukuiluabehor, behi eta ardi batzuekin. Hori izan dabetidanik, eta bada, nire amets idilikoa. Gran-ja industrialak baino gehiago baserriaren xar-mak erakartzen nau.

Ekonomikoki zaila, ezta?Ez da bideragarria. Edo herentzian jasotzen

duzu edo ezin da. Eta hala izanik ere gaur

egun oso zaila da. Neure buruari esaten diotezinezkoa dela, baina gero ikusten dituthorretara animatzen diren gazte ausartak etainbidiaz begiratzen diet.

Baserri mundua eta euskara, zure bi pasio horiekasetzeko bidea aurkitu zenuen unibertsitatean?Egia esan ez ingeniaritzan ez filologian eznuen aurkitu neure iritziz izan beharko lukee-na. Ingeniaritzan hiru urte eman genuen ani-maliarik ukitu gabe eta garirik zanpatu gabe

eta filologian ere dena oso teorikoa zen. PowerPoint asko eta burua eragiteko akuilu gutxi.Informazioa eman edo bilarazten dizute bainagaur egun, hainbeste informazio egonda tokiguztietan, nik uste dut unibertsitateak ikaslea-ren kontzientzia astintzeko tokia izan beharkolukeela, ikaslea intelektualki formatzeko lekua.Praktikoagoa. Eta eskoletan ere gauza beragertatzen da: memorizazio lana da batez ere.Ikasleari ez zaio hitz egiten uzten. Eskoletanhitzetik, oratoriatik eta erretorikatik gehiago


Julio Soto Ezkurdia. Iruean sortua, 1987koabuztuaren 28an. San Fermin ikastolan ikasi ondorenNekazal Ingeniaritza egin zuen NUPen eta Euskal FilologiaEHUn. Asteburuetan baserritar sena Gorritin, amarenherrian, asetzen du eta astez Irueko Alde Zaharreko etaArrotxapeako bertso eskoletan dabil irakasle. Martxoaren28an jokatutako Nafarroako Bertsolari Txapelketarenfinalean, txapela lortu zuen hirugarren aldiz. Aurtengosaioa, haatik, bereziki hunkigarria izan da berarentzat,urtarrilaren bukaeran auto istripuz hil baitzitzaion anaiagaztea. Hari eskaini zion saria.

NORTASUN AGIRIA

PERTSONAIA

JULIO SOTO

Euskararentzat ia hil ala

biziko kontua da aldaketapolitikoa Nafarroan

Bertsolariaren barne aldean, emozioak bor-bor.

| REYES ILINTXETA |

Argazkiak: Dani Blanco

7/25/2019 2457_argia

11/52


egon beharko lukeela uste dut. Eta zer esanikez Euskal Herrian. Hezkuntza sistema hauhemen dagoen euskararen maila apalarekinlotzen dut. Iruerrian hori oso nabaria da,

baina tamalez, Nafarroako eremu euskaldune-ko puska handi batera ere hori hedatu da.Gorritin, Larraunen bertan, euskararen kalita-te maila dezente jaitsi da. Eskolan oso gutxihitz egiten dute eta egiteko daukaten aukerabakanetan, jostaldietan, erdarara lerratzen diragainerako guztia erdaraz egiteko ohitura dute-lako. Euskaraz hitz egiteko trebezia eta kon-fiantzarik ez dute. Nik behintzat oso gordinbizi dut hori eta iruditzen zait nire eskolagaraian jendeak Iruean hobeki hitz egitenzuela gaur egun baino. Nire ustez gaur egun Dereduak ez du bermatzen euskaraz hitz egiten

aterako zarela maila onargarri batean. Pertso-na asko ikusi ditut hamabost urte D ereduaneman ondoren, 18 urterekin, neke handiz hitzegiten dutenak. Hor bada akats handi bat.Hezkuntza sistemak oro har, eta berezikigureak, iraultza bat behar luke alde horretatik,bestela iruditzen zait hemendik aurrera osogaizki ibiliko garela.

Bizimodu aldaketaren eragina ere izan daiteke?Aurrez aurreko harreman gutxiago dugu egun?Bai. Azken urte luze hauetan gero eta gutxia-go hitz egiten da etxeetan, familietan. Afalos-

tean beti dago telebista tartean eta orain

sofan dagoen jende adina mugikor dagoeskuetan. Oso isilik bizi gara, pantailetarabegira. Plazan gero eta gutxiago jolasten dirahaurrak eta hitz egiteko trebetasuna galtzen

da. Gure kasuan, gainera, arazoa biderkatuegiten da telebistatik, pantailetatik ia denaerdaraz jasotzen dugulako.

Lengoaia da gure pentsamenduak ordenatzekodugun baliabidea?

Askotan hitz egiten duzunean ohartzen zarazer pentsatzen duzun, zer sentitzen duzun.Niri hori askotan bertso bidez gertatzen zait.Zailtasunak izaten ditut hitz egiteko, hitzeznire sentimenduak azalaraztea kostatzen zai-dalako, agian lotsati samar naizelako, bainabertsoen bidez, zorionez, lortzen dut. Eta

uste dut isiltasuna ere oso garrantzitsua dela.Niri behintzat asko laguntzen dit. Isiltasu-nean gauzak pentsatu eta neure burua aurki-tzen dut. Eta esango nuke hitz egitea gero etagehiago kostatzen zaigun bezala, gero etadeserosoago sentitzen garela isilik.

Behorrek laguntzen dizute horretan?Naturak, oro har, laguntzen dit horretan.Nire barruko bakea bilatzen dut nik hor.

Zer da hainbeste jende, eta jende gaztea gai-nera, erakartzen duena hitza oinarri duen ber-

tsolaritzara?

7/25/2019 2457_argia

12/52


JULIO SOTO

Bertsolaritzak berezko lilura hori dauka:hitza. Bat-bateko hitza. Magia hori erakarga-rria dela uste dut. Bertsoak emozioak sortze-ko daukan gaitasuna, bai bertsolariari baientzuleei. Gauza asko nahasten dira, bainaemaitza komunikazioa da, sentimendu batzukeragitea. Entzule batek esan zidan finalean

lehenbiziko aldiz negar egin zuela bertsobatzuekin. Egia esan, hunkitu ninduen.Gauza ederragorik ez dago: zure bertsoenedo duzun arte moduaren bidez, pertsonabatengan irribarrea edo malkoak eragitea.

Gizartearen ideia batzuk aldatzeko tresna erebada bertsolaritza?Bertsoak bere indarra du. Potentzial oso han-diko tresna da gai askori buruz hitz egitekoeta gizartea aldatzeko, beste arte modu guz-tiak bezala. Bertsolariak badu askatasunapentsatzen duena esateko eta bertsoak badu

ideia eta sentimendu batzuk sortzeko ahal-mena. Bertso batek ez du gizartea aldatuko,baina gure aletxoa jartzen dugu. Lehengoegunean, adibidez, finalean, kantatu genuen70 urterekin lehenbiziko aldiz masturbatzenden emakume bati buruz. Uste dut entzulebatzuk lehen zeukaten gai horren ingurukopertzepzioa eta orain daukatena ez dela ber-dina, agian saio horren ondoren pentsatuko

dutelako zer lanak izan dituzten emakumeekberen buruari plazera emateko.

Bertsolari handiok iritzi sortzaileak zarete?Jende ugari dago asko pentsatzen duena,baina bertsolariak abantaila du egoera asko-tan, rol desberdin askotatik kantatu beharra

izaten duela eta zenbait gairi buruz derrigorpentsatu behar duela. Iritzia askotan eskatzendigute hizketan ere gure ideiak entzun nahidituztelako, baina bertsolaria ez da beste inorbaino gehiago eta ez daki inork baino gehia-go. Oso uste okerra dago bertsolarien ingu-ruan: edozein gauzari buruz asko dakigula,intelektual handiak garela Hori ez da egia.Ez gara estralurtarrak eta batzuetan gehiegibaloratzen gaituzte.

San Frantzisko eskolan, Alde Zaharrean, bitalde dituzu bertso eskolan eta beste bat Arro-

txapean, 10 eta 13 urte bitarteko neska-muti-lekin. Zer moduz irakasle gisa?Oso sentsazio atseginak bizitzen ari naiz,ikusten dudalako umeak euskararekin jolaste-ko gogoz datozela eta gainera egin dezakete-la. Ikusten dutenean euren burua horretarakokapaz, erakarrita sentitzen dira. Nahi dutemagia horrekin segi eta hori lehen pausoa daeuskarara hurbil daitezen. Hori da bertsoaren

7/25/2019 2457_argia

13/52


funtzio nagusia euskalgintzan, batik bathemen Nafarroan. Sentsazio horrek izugarriasebetetzen nau. Horregatik egiten dut hainplazer handiz.

Anaiaren galerak markatu zaitu aurtengo txa-pelketan. Gogorra, noski.

Bai, zalantza handiak izan nituen jarraitzeko.Hasteko ez nekielako egokia zen ala ez. Anaia-renganako errespetuagatik ere zalantzak izannituen. Agian hobe zen jendaurrean ez ager-tzea. Ez dakit. Eta gainera ez nekien emozioeieusteko gauza izango ote nintzen oholtzan.

Txapelketako saio bakoitza borroka izugarriaizan da neure buruarekin eta emozio pila sen-titu dut. Emozioak sentitzea oso gauza ederrada, nahiz eta emozio horiek minenak izan.Behintzat zerbait sentitzen duzu. Finalean jen-dea nirekin ikustea, barrez, negarrez ikara-garria izan da. Bertsoak asko lagundu dit hila-

bete hauetan eginbehar bat izaten. Etaemozioak askatzen ere lagundu dit, nahiz etagaiarekin lotuta ez egon. Adibidez, niretzat gaiumoretsu bati buruz kantatzea egoera honetanerronka handia zen. Eta hori lortzeak, jendeabarrez ikusteak, lagundu dit. Barruan indarratopatzen lagundu dit bertsoak.

Umorea maite duzu, gaineraOso pertsona umoretsua naiz. Oso gertukoadut irribarrea eta bereziki adarra jotzea. Ziriasartzea. Ezagutzen nautenek badakite hori. Iru-ditzen zait, gainera, jendeak barre egiteko beha-

rra duela. Eta bertsoa horretarako ere bada.

Entzuleek adar jotzailea eta aldi berean sakonaden pertsona nahi eta behar dutela uste dut.

Umore zirikatzaile hori aldatu da azken urtehauetan Euskal Herrian?Bai, nik hori lotuko nuke hitz egiteko errazta-sunarekin. Garai batean gehiago jolasten zen

hizkuntzarekin egun baino, jendeari oraingehiago kostatzen zaiolako. Gizartea tristea-go bizi dela esango nuke. Bixigarri pixka batfalta zaio.

Umore kontsumitzaileak gara, sortzaileakbaino?Baliteke, bai. Jendeari umorea gustatzen zaioeta barre egiteko beharra du. Eta sortzea ereez da erraza. Hemen sortzen duenari begiakerneegi jartzen zaizkio. Joera handia dago kri-tikatzeko eta esango nuke bereziki euskalmunduan. Besteak zer egingo zain gaude

baina bat bilatzeko eta joera horrek goraegin du izugarri azken urteotan sare sozialenerabilpenarekin. Jarrera horrek ez du baterelaguntzen sortzen. Kritika eraikitzaileadenean ongi etorria da, baina askotan suntsi-tzaileak egiten dira hemen.

Politikan bezala?Politika jarrera horren isla ere bada. Ez garakapaz gauza minimoak ere adosteko.

Nafarroan aldaketarik egonen da maiatzean?Nik momentu honetan ziurtasun guztiz

sinesten dut aldaketa izango dela. Emango ez

7/25/2019 2457_argia

14/52


JULIO SOTO

balitz zer gerta daitekeen pentsatzen hasita,barruan korapilo bat jartzen zait. Espero dutaldaketaren alde daudela dioten alderdiakelkar ulertzeko gai izatea. Zalantza handienadut Podemosekin, gehienbat ez dakigulakozer egingo duen. Ea gobernu aldaketak bene-tako aldaketa dakarren. Matematikoki bidera-garria izanik ere, gero aldaketa hori gauzatuegin behar da eta horretarako alderdi guztiekamore eman beharko dute zerbaitetan. Espe-

ro dezagun atzerapausorik ez izatea.Euskararentzat zer nolako etorkizuna ikusten duzu?

Euskararentzat ia hil ala biziko kontua da alda-keta politikoa Nafarroan. Hemengo euskara-ren egoera Nafarroatik kanpo pentsaezina da.Ezin irrati lizentzia bat eduki, ezin ETB ikusi,ezin euskaraz ikasi, ezin euskaraz hitz egin tokiaskotan, kultura erabat zangotrabatua eduki-tzea Bertsozale Elkartea, adibidez, gero etahari finago batetik zintzilik, gero eta zor han-

diagoak egiten. Iparraldean gure egoera kon-partitzen dute, baina gainerakoei zaila egitenzaie ulertzea zer gertatzen ari den hemen,nahiz eta hizkuntzak arazo larriak izan bestetoki askotan ere. Sentitzen dut indarrak buka-tzen ari zaizkigula. Gogoak baditugu gauzakaurrera ateratzeko, baina askoz ere gehiago ezdugu iraungo laguntzarik ez badago. Badakitoso tristea dela eta batzuk ez direla nirekinados egongo, baina hori da bederen nik ingu-

ruan ikusten dudana. Gizartea oso nekatutasumatzen dut eta ez soilik Nafarroan. Hizkun-tza politika oso penagarriak egin dira etaEAEn ere euskara bazter batean ikusten dut,zanpatuta. Behar da oso aldaketa sakona. Gurehizkuntza hiltzen ari da Euskal Herri osoan etaneurri gogorrak hartu behar dira. Ezin da betibaimena eskatzen ibili. Ezin gara beti ibili pen-tsatzen zer irudituko zaien erdaldunei neurrihau edo bestea hartzea. Katalunia hartu behar-ko genuke eredu. n

15 urterekin hasi zen Julio Soto bertsoen munduan.Estitxu Fernandez eta Estitxu Arozena ikastolara joanziren klase batzuk ematera eta Julio gaztea erabat harra-

paturik gelditu zen: Sorgindu egin ninduen lehenmomentutik eta esango nuke obsesionatu ere egin nin-tzela. Eta neurrigabeko zaletasun bilakatu zitzaion, non-bait: Urteekin ikusi dut horrek ez didala mesede handi-rik egin. Bertsoa nire bizitzako toki zentralegi bihurtuzen. Ez nuen jakin izan beste gauzei ere garrantzia ema-ten. Horrek ekarri didana izan da azken bi txapelketetanmamu asko, beldur asko izatea eta neure buruarekikokonfiantza gutxirekin aritzea bertso saio txar batek ekar-tzen ahal zizkidan ondorioen beldurrez. Denborarekinohartu nintzen, anaiarena gertatu baino lehen ere, beha-rrezkoa zela ahalegina egitea bertsoak bere tokian jar-tzeko nire bizitzan. Toki garrantzitsua du eta izango du

beti, baina orain ez da nire lehentasun bakarra.

Bertso-menpekotasuna

AZKEN HITZA

7/25/2019 2457_argia

15/52


Negoziazio prozesuak bikote berdinzaleetan izeneko ikerketa lana aurkeztu duAmaia Agirre soziologoak. Euren burua parekidetzat duten bikoteen arteko botere

harremanak aztertu ditu. Proiektua urtarrilaren 21ean aurkeztu zuen EHUko Filosofia etaHezkuntza Zientzien Fakultatean, Donostian.

ARGI DU: Negoziaziorik ezean parekideakez diren praktikak nagusitzen dira. Hama-bost bikote heterosexual eta homosexualelkarrizketatu ditu, banaka zein elkarrekin. 25eta 50 urte bitarteko lagina hartu du aintzatikerketa kualitatiboa egiteko. Horretarako,

bikote harremanetan gertatzen diren nego-

ziazio esparru desberdinak banatu ditu; bes-teak beste, ekonomiaren kudeaketa, etxekolanak, zaintza ardurak, bikotearen egitura etasexualitatea.

Kontuan izan behar da azterketa egitekoerabilitako laginak ez duela egungo gizartea

ordezkatzen, hau da, ikerketa kualitatiboa

| MALEN ALDALUR AZPILLAGA |

BIKOTEAK

Harreman berdinzaleetanere jokabide guztiakez dira parekideak

DANIBLANCO

7/25/2019 2457_argia

16/52


BIKOTEAK

dela, esan du Agirrek. Izan ere,elkarrizketatutako bikoteak aurrezhautatuak izan dira, euren jokabideeta kontzientzia parekideagatik. Etahala ere, dir-dir egiten duen guztiaez da urrea, eta bikote hauetan ereatzematen dira berdinzaleak ez

diren zenbait praktika.Bikote parekideak osatzeko gakoa,eguneroko kontuen inguruan ezta-baidatzea da Agirrerentzat. Horrenjakitun dira bikote gehienak, aitzitik,maiz negoziazioak bizitzako bestearlo batzuetan garatu beharreko jar-duera bezala ulertzen dituzte. Mai-tasun erromantikoaren idealagatikgertatzen da hori, esan du.

Sarri negoziazioek eta eztabaidektentsioak sortzen dituzte, eta asko-tan, bikote harremanaren osotasuna kin-

kan jartzen da. Nolabait laranja erdiarenmitoa apurtzen dela uste du, beti ere interespertsonalen defentsan, eta hori da hain zuzenbikoteek saihestu nahi dutena. Hots, oharta-razi du, negoziazioak alboratzeak arriskuakdituela: Modu naturalean hartutako eraba-kietan genero rolak gailentzen dira ia beti.

Bakoitzak bere poltsikoaElkarrizketatutako bikote berdinzaleenartean ekonomia kudeatzeko molde berriakageri dira. Nork bere dirua kudeatzen du.

Joera berr i hor i parekidetasunaren a ldeko

urrats gisa ulertzen du Agirrek: Kudeaketaekonomiko berriek botere harremanak ber-dindu dituzte.

Egungo egoera sozial eta historikoan ezdute lekurik orain arteko arketipoek: gizonahornitzailea eta emakumea administratzailea.Ideologikoki eta ekonomikoki zaharkituakgeratu direla dio.

Lehen aipatu bezala, lagina ez da egungogizartearen isla. Kasu gehienetan statu quosozioekonomiko bera partekatzen dute; etakasu askotan emakumea da soldata hobea edoegonkorragoa duena. Agirrek dioenez, horrek

ez du inolaz errealitatea ordezkatzen. 2009koEUSTATeko datuei begiratuz gero, ikus deza-kegu EAEn 18 urtetik gorako gizonen batezbesteko urteko soldata 25.376 eurokoa dela,eta emakumeena 14.241 eurokoa.

Eredu ezberdinak ageri dira, denen egoerasozioekonomikoa ez baita bera. Esaterako, bimutilek osatutako bikote batean, bietako batlangabezian geratu zen; egoera horrenaurrean, kudeaketa ekonomikoa aldatu zuten.Lanean zegoenak langabezian zegoenaridirua sartzen zion kontuan, horrela, eskatubeharraren larritasuna saihestu eta dirua

berak kudeatu zezan.

Orobat, bikotekidearekiko inde-pendente izatea da diru banaketahorren atzean ezkutatzen den arra-zoia. Orokorrean bikoteek kudea-keta ekonomikoaren gainean nego-ziatzeko beharra izaten dute,betirako bikotearen mitoa eroria

dagoelako eta noizbait harremanabuka daitekeela ikusten dutelako:Ekonomikoki euren buruarenjabe izatea lehenesten dute. Denaden, Agirrek dio zenbat eta harre-man luzeagoa izan, orduan etagutxiago heltzen diotela moldeekonomiko indibidualistari. Hain-bat faktorek eragiten dute, besteakbeste, etxebizitza eta umeak iza-teak.

Lagundu edo partekatu?

Etxeko lanen banaketa bikoteen arteko pare-kidetasuna neurtzeko erabiltzen da maiz:Egun, etxeko lanak dira berdinzaletasunarentermometroa. Tesiko ondorioetan ageridenez, bikoteek etxeko lanen banaketa ezdute behar bezainbeste negoziatzen etagehienetan genero rolak gailentzen dira.Sarritan, lan banaketa laguntza soil bilakatzenda. Elkarrizketetan askotan agertzen dira ber-dinzaleak ez diren jokabideak, eta haiek justi-fikatzeko gustu pertsonalak edo modunaturalak bezalako aitzakiak erabiltzendituzte.

Amatasun intentsiboaZaintza ardurei dagokienean, oraindik ereama da soinean motxilarik pisutsuena dara-mana. Amatasun intentsiboa gi zarteanerrotua dagoela uste du soziologoak.

Dena den, emakumeek jakin badakiteumea edukitzean genero rol tradizionalakgehiago errotzeko joera dagoela. Horrek, tal-kak sortzen ditu teoria eta praktikaren artean:Badakite nola jokatu behar duten pareki-deak izateko, baina maiz praktikan ez dutehala egiten.

Bikote homosexualetan ostera, zaintzalanak gehiago partekatzen dira. Nahiz eta,tesiko ondorioek azaldu dutenez, normaleanmaila sozioekonomiko txikiena duena denumeen zaintzaz gehien arduratzen dena.Bada, bikote homosexualetan ere ematen dirabotere harremanak, baina beste parametrobatzuetan.

Hala ere, umearen zaintza hirugar renbaten esku utzi behar dutenean, normalean,emakumeen esku uztea erabakitzen dute; baibikote homosexualek baita heterosexualekere. Azken hauen kasuan, ia beti, amaren

aldeko amonaren esku.

Amaia Agirreren

ustez, maitasunerromantikoaalboratu eta betirakobikotearen mitoahautsi duteelkarrizketatutakobikoteek.Ekonomiarenkudeaketangertatzen denbezalatsu, lagunakere bakoitzak bereakizan nahi ditu,

bikotea hautsidaitekeelaaurreikustendutelako.

LAURA LPEZ / EHU

7/25/2019 2457_argia

17/52


BIKOTEAK

Lagunak, bakoitzak bereakKritikoak dira maitasun erromantikoarenideiarekin, dio Agirrek. Independentzia etaautonomia izatea oso inportantea da beraien-tzat. Lagunen eta denbora librearen kudeake-ta indibiduala egiten dute gehienek, eta asko-rentzat oso garrantzitsua da bizitza sozial

propioa izatea, gehienbat nork bere intere-sak defendatzeko.Maitasun erromantikoa alboratu eta beti-

rako bikotearen mitoa hautsi dute elkarrizke-tatutako bikoteek. Ekonomiaren kudeaketangertatzen den bezalatsu, lagunak ere bakoi-tzak bereak izan nahi ditu, bikotea hautsi dai-tekeela aurreikusten dutelako.

Alta, harremanen hausturareninguruan hitz egitean emakumeaskok bakardade hitza erabil-tzen dutela azpimarratu du ikerla-riak: Badirudi bikoterik gabe ego-

tea bakarrik egotearekin lotzendutela. Gizonengan ez da halako-rik ageri, esan du.

Kontrara gertatzen da bikoteabi neskek osatzen dutenean. Agi-rrek dio kasu hauetan joera gehiago dagoelalagunak partekatzeko.

Hots, gehienek bikote harremana eurenharreman sozial eta afektiboen erdian koka-tzen dute.

Monogamia eztabaidagai?Monogamiaz hitz egiterakoan ezberdintasu-

nak ageri dira bikote homosexual eta hetero-sexualen artean. Normalean, bikote homo-sexualetan harremanaren hasieran hitzegiten da bikote egiturari edo formari buruz.Elkarrizketatutako bikoteetako batean esa-terako, esklusibitate sexualari muzin egiteahitzartu dute.

Bikote heterosexual gehienetan berriz,jakintzat ematen da harremana monogamoaizango dela. Nahiz eta, ikertutako bikoteguztietan izan den esklusibitate sexuala tal-

karako arrazoi. Une horretan soilik mahai-gaineratu dute monogamiaren auzia. Nego-ziazioetan beti gailendu da esklusibitatesexuala: ikertutako bikote heterosexual guz-tiek erabaki dute harreman monogamoare-kin jarraitzea. Agirrek dio gehienbat bikoteharremanaren oinarria kolokan ez jartzeaga-

tik dela. Zentzu handi batean uste dasexualitate esklusiboa dela bikote harremanbat gainerako harremanetatik bereiztenduena, gaineratu du.

Sexualitate osasuntsuaSexualitatearen gaia nahi baino gutxiagojorratu du soziologoak, tabu asko baitaude

oraindik. Honatx ateratako ondo-rioetako bat: Sexu harremanenmaiztasunak kezkatzen ditu ema-kumeak, alta, gizonek ez dute hala-korik aipatzen. Emakume askok

sexu harreman osasuntsuak iza-tea maiztasunarekin lotzen dute;ziur aski presio sozialak bultzatuditu horretara, Agirreren ustez.Bikote heterosexualek ez dute

behar beste negoziatzen praktika sexualengainean. Kontrara, ikerlariak dio bikotehomosexualetan gehiago negoziatzen delajardun sexualen inguruan: Sexualitate nor-matibotik ateratzean lanketa pertsonal han-diagoa egiten dute. Bikote berdinzaleekhainbat ertz zorroztu badituzte ere, askodaude oraindik kamusteko.

Tesian ondorioztatu denez, oraindik usteda bikote harremanek egitura finko bat jarrai-tu behar dutela: lehenengo maitemindu,ondoren egonkortasuna lortu eta gero etagauza gehiago konpartitu balizko bukaerabatera iritsi arte. Badirudi egitura bakarradagoela, eta gero errealitatean argi ikusten daez dela horrela, baina oraindik ere sarri maita-sun erromantikoaren fikzioan harrapatutajarraitzen dugu.

Askatuko gara. n

Negoziazioak alboratzeakarriskuak ditu: Modunaturalean hartutako

erabakietan genero rolakgailentzen dira ia beti

7/25/2019 2457_argia

18/52


IRITZIAREN LEIHOA

APIRILAREN 5A DA, IGANDEA. Aste hone-tan, Espainiako Estatuan sei gizonekemakumezko bikotekideak edo bikoteki-de ohiak erail dituzte. 29 urteko gasteiztarbat izan da azken biktima. Bere hiru haur-txoak umezurtz geratu dira. Feminici-dio.net webguneak aurten hogei erailketamatxista zenbatu ditu hiru hilabetetan.Datu ofizialen arabera hamabi dira, Espai-niko Estatuak genero indarkeria bezalazerrendatzeko hildakoaren eta hiltzailea-

ren artean bikote harremana egon beharduelako.Sare sozialetan feministok alerta egoe-

ra adierazi dugu; Espainiako Gobernukoeta Eusko Jaurlaritzako buruek, ordea, ezdute kezkarik erakutsi. Genero indarke-ria Gasteiz lehendakari hitzak tekleatuditut Googlen. 2013ko albiste bat agertuda lehenengo emaitza bezala: Iigo Urku-lluk Emakunderen ekitaldi batean esanzuen genero indarkeria erauztea garrantzihandiko helburua dela berarentzat. Erail-keta Gasteiz Urkullu Googlen idatzi dut

ondoren. El Mundo egunkariko honakoalbistea agertu da lehen emaitzen artean:Ertzaintza yihadismo terroristari aurreegiteko guztiz prest dagoela ziurtatu dulehendakariak. Data: 2015eko apirilaren1a. Yihadismoaren mamuak indarkeriasexistaren errealitateak baino arreta politi-ko eta mediatiko gehiago jasotzen du.Berdintasunaren aldeko ekitaldi konkre-tuetatik kanpo, emakumeen erailketek ezdute deklarazio politikorik merezi.

Aste honetan bertan, Guardia ZibilakTwitterren bidez emakumeen kontrakotratu txarrak gizonen kontrako tratu txa-

rrekin parekatzen dituen kartel bat hedatudu. Nire lagun ez feministek egoki ikusidute indarkeria guztiak neurri berean sala-tzea. Berriro ere azaldu behar izan duthalako irudien helburua emakumeen kon-trako indarkeriaren berezitasuna eta egitu-razko izaera ukatzea dela.

Etxeko indarkeria kontzeptua erabil-tzen dute askok oraindik ere. EspainiakoEstatuko Genero Indarkeriaren kontrakolegeak joera hori indartzen du, bere apli-

kazioa bikote esparrura mugatzen duela-ko. Indarkeria matxistak, ordea, hamaikaaurpegi ditu. Sexu jazarpena, esaterako,kalean, lanpostuan, tabernan, gaztetxeanedota autobusean bizi dezakegu. Eraso-tzaile matxistak ez dira izaki zoroak,patriarkatuaren semeak baizik, emaku-meentzat bortitza den eta eraso sexistaknormalizatzen dituen sistema honetanheziak. Hori esan nahi dugu genero indar-keria egiturazkoa dela azaltzen saiatzengarenean.

Baina erailketei buruz aritzeko indar-

keria matxista kontzeptua erabiltzeakere arazo bat dakar: icebergaren tontorrabakarrik izendatzea suposatzen duela.Hori dela eta, premiazkoa iruditzen zaitLatinoamerikan oso hedatuta dagoenfeminizidio kontzeptua gurera ekar-tzea. Hau da, emakumeak emakume iza-teagatik bikote esparruan zein besteesparruetan (gogoratu Nagore Laffage,esaterako) sistematikoki erailak garelaazpimarratzeko. Emakumeak kontrol-pean mantentzeko helburu duen indar-keria matxistaren adierazlerik odoltsuena

dela argi uzteko. Eta, batez ere, estatuenkonplizitatea salatzeko. Cear-Euskadierakundearen hiztegiaren hitzetan, femi-nizidio kontzeptuak indarkeriari aurreegiteko estatuak izandako borondate txi-kia eta eusten dituen egitura patriarkalenbitartez indarkeria iraunarazteko duenpapera adierazten du. Argi dago, gober-nua ez da gai biztanleriaren erdiaren bizi-tza eta giza eskubideak bermatzeko.Beraz, feminizidioa ez da gertakari isola-tuen multzoa, baizik eta emakumeenkontrako estatu-krimena. n

Feminizidioa

Erasotzaile matxistak ez dira izaki zoroak,patriarkatuaren semeak baizik,emakumeentzat bortitza den eta erasosexistak normalizatzen dituen sistemahonetan heziak. Hori esan nahi dugugenero indarkeria egiturazkoa delaazaltzen saiatzen garenean

June

Fernndez

K A Z E T A R I A

7/25/2019 2457_argia

19/52


GORA PRO NOBIS - IRITZIAREN LEIHOA

Asisko Urmeneta

7/25/2019 2457_argia

20/52


IRITZIAREN LEIHOA

ARGAZKIEK itzultzen dizkizuten irudiekin

ez zaude sobera konforme azkenaldian.Argazki zaharren kasuan, ile gehiago agerida aurpegi gazteagoaren gainean; argazkiberriagoen kasuan, aldiz, kopeta gero etazabalagoa ikusten diozu zeure buruari.Kontu horiek bizitzen ari zarela etorrizaizu gaur semearen galdera, seme-alabekohi duten eran, ustekabean: Zergatikduzu ile gutxi, aita?.

Erantzun on bat eman nahi izan diozu-nerako alde egina zuen komunetik. Nola-nahi ere, zuk argi duzu ez zarela kaskasoi-la. Hori ez da bereziki pentsatu behar

duzun deus: sentitu egiten duzu, barren-

barrenetik, zeurez. Izan ere, ile gutxi(ago)luzitzea eta kaskasoila izatea ez da inondikere gauza bera. Gakoa, baina, zera da: zukargi dakizun hori semeari ikusaraztea,berezko errealitatea uler eta ikas dezan.

Azalpen didakt ikoa prest duzu jada.Pertsona helduen artean, gizonezkoetannagusiki, hiru gauza gerta daitezke: gazte-tan bezala ile guztia edukitzea, aitzinalde-ko ilea erretiratuta sarrerak izatea eta ileaunitz galduta burusoil gelditzea. Etanoiz gelditzen dira burusoil sarrerak dituz-tenak, aita?. n

DUELA EZ ASKO jakin dut: ba omen dut arbaso baturrundik etorri zena. Liejatik eskualde hura eskutikeskura ibili zen garaian, eta zehazkiago, frantziarrek1793an sortu zuten eta egun jada existitzen ez dendepartamendu batetik Ourthetik, zeina 1814an,Napoleon erori zenean, holandarrekdesagerrarazi baitzuten, lur haiekeskuratzearekin batera. Merkatariaomen zen Alduderaino etorritakonire arbaso hura. Gero, bere ondo-

rengo batek Pirinioak zeharkatu, etaZilbetiraino iritsiko zen, artzain.Historia partikularra da hau,

baina, historia partikularretan,interesgarriak dira historia kolekti-boarekin, munduko emakume etagizon guztien historiarekin, dituz-ten loturak. Historia partikularrekgalde eta gogoeta ugari sorraraztendute.

Liejatik etorritako arbasoaren his-toria partikularrari esker jarri naiz Liejaren historiariburuz arakatzera, eta jakin dut bertako mugen mugi-

mendu ugarien berri. Mugak, mapetan lerro aldagai-tzak balira bezala marrazturik aurkezten badizkiguteere, ez dira zerbait finkoa, zertzelada historikoen ara-bera mugitzen dira. Hala ere, normalean, ez garahorretaz ohartzen, eta ez zaigu bururatzen gauzakbestelakoak izan daitezkeenik. Horren harira irudi-

katuta izanen dute independentista katalanek Espai-niako mapa Kataluniarik gabe?

Ez zaigu otutzen, ezta ere, jendea asko mugitu delabeti (Liejatik Aldudera, 1.100 kilometrotik goradaude!), uste baitugu bidaiatzea dela bisitari, dela

etorkin gisara oraingo kontua delagehienbat. Nire arbasoarenak bidaia-tzeko gizakiok ditugun arrazoiezpentsatzera bultzatu nau, eta, daturikgabe, ez dago jakiterik, baina erraza

da imajinatzea migratzaile gehienenarrazoi printzipalak bultzatuko zuelahura ere segur aski, bizimodua hobe-tzearena alegia.

Nire arbaso hura, bestalde, mugal-de eleanitz batetik beste mugalde elea-nitz batera mugitu zen, eta ematen duorduan normala zela euskaldun egiteaurrundik etorrita ere (nire birraitonak,haren ondorengoak, euskaraz bainoez zekien gero), ez orain bezala,

non ezohiko fenomenoa baitirudien horrek.Arbasoaren kontuak, batik bat, pentsarazi dit

noraino den zentzugabea diferentziak egitea bertakoeneta kanpokoenartean. Mugak bezala, oso etiketa alda-korrak dira horiek, eta bertakoaedo kanpokoa izateakez du inor jartzen beste inoren gainetik. Besteakbeste, gaur kanpoko dena bihar bertakoa izan daite-keelako. Eta alderantziz. n

Mugetan galdez

Inma Errea

I T Z U LT Z A I L E A E TA I D A Z L E A

Edu

Zelaieta

I D A Z L E A

DANIBLANCO

JOSU

SANTESTEBAN

Duintasun kapilarra

Historia partikularrada hau, baina,historia

partikularretan,interesgarriak dirahistoriakolektiboarekin,munduko emakumeeta gizon guztienhistoriarekin,dituzten loturak

7/25/2019 2457_argia

21/52


IRITZIAREN LEIHOA

ASKATASUNA aldarrikatzen denean, edozein pertso-nari ideia ona irudituko zaio, kontzeptua positiboabaita. Transatlantic Trade and Investment Partnership(TTIP) proposatutako merkataritza askeko akor-dioa da, Europar Batasuna eta AEBren artekoa,merkataritzan askatasun gehiago lortu nahi duena.Negoziazioa isilpean mantendu nahi izan da, nahiz

eta azkenaldian gizarte zibilak honi buruzko infor-mazio eske dabilen. Baina, zer da merkataritzaaskeko akordio bat? Zein da honen helburua?

Laburbilduz, merkataritza askeko akordio bateanbi eskualdeen arteko muga-zergak murriztu etainbertsoreen segurtasun juridikoa babesten dituztenklausulak biltzen ditu. Aldeko argudioak ekonomiafakultateetan irakasten dira; think tank eta enpresatransnazionalen lobbyek honen propaganda egitendute. Akordio hauek ekonomiaren eraginkortasunasustatzen dutela diote, muga-zergekin alderatzenbaditugu. Muga-zergak aplikatzerakoan sektore batkanpo lehiatik babesten dugu; lehia murrizterakoan

eta sektorean irabaziak handitzerakoan, sektorebabestuek ekoizpen inefizientea sustatuko dute, kon-tsumitzaileentzako garestia izanik. Merkataritzaaskeko ekonomia batean, enpresariek inportazioe-kin lehiatu behar dute, merkeago ekoiztea esportazioeta lehiarako pizgarri bat izanik. Akordio hauen alde-ko leitmotiv hau hamaika bider aztertu eta errepikatu

da azken hamarkadetan.Gaur arte ez da enpirikoki ziurtatu merkataritzaaskeak gizartearentzako ongizatea dakarrenik; arra-kasta kasuak aipatzen dira, baina ez da babestenduen teoriarik frogatu. Kasuekin egiaztatzen denada arrakasta ekonomikoa lor daitekeela (batez ereikuspuntu neoliberalaren aldetik), baina ez dira sor-turiko arazo ekonomiko, sozial eta ekologikoakkontutan hartzen. Akordio berri honen atzeanestatua eta bere erregulazioak minimizatu nahi dira,lehia eta efizientziaren aurka egiten dutelako, mer-kataritza oztopatuz; sektore pribatuak egitenduena, aldiz, eraginkorra delako: hau neoliberalis-

moaren falazia handienetako bat da.Azken finean, kapitalaren irabazi tasa manten-tzeko esku pribatuetatik at dauden sektoreak priba-tizatu behar dira, dauden kontrolak merkatuarenesku ikustezinaren menpe uztea; hau da merkatari-tza askeko akordioaren azken helburua, ez hazkun-dea, enplegua ezta ongizatea ere. Gainera, negozia-tzaileen ustez demokrazia ez da helburu hauekinbateragarria. Ekonomiaren atzean ideologia ezku-tatzen ari da. n

Endika Alabort Amundarain

E K O N O M I AL A R I A E TA P R I M E R O D E M AY O - K O A H O L K U LA R I A

Merkataritza askea, norentzat?

GUIOMARGARC

ASEIJAS

Gaur arte ez da enpirikoki ziurtatumerkataritza askeak gizartearentzako

ongizatea dakarrenik; arrakastakasuak aipatzen dira, baina ez da

babesten duen teoriarik frogatu

7/25/2019 2457_argia

22/52


ERDIKO KAIERA

Bikini Kill taldea Riot grrrl mugimenduko banda garrantzitsuenetarikoa izan zen. 1990eko hamarkadaren hasieran

aldarrikapen feministak erdigunean jartzea lortu zuten eta mundu osora zabaldu zen haien eredua.

Oholtzako haragietatik

harago

PAREKIDETASUNA MUSIKAN

Bertsolaritzan, literaturan eta beste arte-adierazpen batzuetan gertatu bezala, musikagintzaraere ari dira iristen, pixkana-pixkana, feminismoaren aldarriak, berdintasunaren aldekoekimenak. Oro har, emakume musikarien jarduna ipini du erdigunean azken urteotako

mugimenduak: dela horien funtzioa taula gainean, dela horien ikusgarritasunahedabideetan Musika, ordea, agertokian gertatzen dena baino askoz gehiago da, eta

oholtzako haragietatik harago joan beharra azpimarratu dute zenbaitek.

| DANELE SARRIUGARTE MOCHALES |

7/25/2019 2457_argia

23/52


PAREKIDETASUNA MUSIKAN - ERDIKO KAIERA

MUSIKA EZ DA noten segida soilik. LeireZiluaga musika-kritikari eta zalearen hitzakdira, eta horretan behintzat, bat datoz doi-nuen artea ikuspegi kritikotik jorratu dutenguztiak: musikak komunitatea sortzen du,identitate pertsonala eta kolektiboa eraiki-tzen laguntzen du, eta Euskal Herria ez da

salbuespen.Ziluagak gehiago dio: Kontzertu bakoi-tzean komunitate txiki bat sortzen da, etahor ezartzen eta birsortzen diren botere-harremanek eta jarrerek asko diote guriburuz, gure jendarteari buruz. Saioetanematen diren inertziek kezkatzen dute bere-ziki Ziluaga azkenaldian: nork hartzen duespazioa, eta nola? Kontzertu bat antola-tzearen atzeko erreprodukzio-lanak adibi-dez: musikari eta teknikarien afaria presta-tzea jasotzen al du behar duen aitortza?

Ikus-entzuleen kartografiaEgin dezagun so, hortaz, gure ingurura.Egin dezagun memoria-ariketa txiki bat.Egon ginen azkenengo rock edo punk kon-tzertuan non jarri ginen, aurrealdean alaatzeko lerroetan? Lehenengo ilaretan ba alzegoen genero-parekidetasunik? Eta ema-naldiko ikus-entzule guztiak kontuan hartu-ta?

Ihintza Orbegozo Igartua musikazale etakazetariak argazki argi bat egin du: Punk,rock eta hardcore kontzertuetan, oro har,mutilak dira nagusi, baita lehen lerroetako

pogoetan ere. Bestalde, egon badauden nes-kak gutxitan doaz taldean, gehienetan biz-pahiru dira, mutil-talde handiago batekin.

Bestelakoa da irudia azken urtean Geta-ria eta Zarautz inguruan antolatu direnpunk kontzertu feministetan. Ziluaga:Entzun izan dut emanaldi feministetarahainbeste neska joaten badira, eta besteeta-ra ez, izango dela neska horiei ez zaielakomusika benetan gustatzen. Seguru asko,kontua da kontzertu tradizionaletan ez dire-la eroso eta seguru sentitzen, baina onartze-ko zaila da norberarentzat erosoa den espa-

zio bat ez dela erosoa pertsona guztientzat.

Aldaketa, muin-muinetikZertan izango litzateke ezberdin, ordea,musika-eszena feminista bat? Ainara Santa-

maria Barinagarrementeria kazetari etaekintzai le feministaren ustez kantuenmezuak ez dira aski: Talde bat feministaizendatzen denean izan ohi da emakumeenproblematika eta batez ere indarkeriamatxista aipatzen duelako. Bada hori,baina ez da hori bakarrik. Feminismoa bizi-ikuspegi bat da, dena aldatzen dizu: zureegoteko modua, diskurtsoa, jarrera.

Irudikatzen hasita, honako ezaugarrihauek okurritzen zaizkio Ziluagari: Izan

daiteke gorputz- eta identitate-aniztasunadaukan eszena bat, zaintzari gar rantziaematen diona, kontzertu bat antolatzearenatzean dagoen lana ikusgarri egiten duena,eta, oro har, oholtza azpian eta gainean sor-tzen diren askotariko botere-harremanakauzitan jarriko dituena.

AEBetan Riot gr rrl mugimenduak egin-dakoaren antzeko zerbait, alegia; kontzer-tuak ez hastea aurrealdea emakumez osatuaegon arte, adibidez. Ziluaga ibilia da hangoparajeetan, eta aldea nabarmena da: Taulagainean askoz aniztasun handiagoa dago,

eta jaialdietara doan jendeak beste egotekomodu bat dauka. Hori ez dator zerutik, horigertatu da lan itzela egin dutelako, eta ema-kume musikariek oso argi daukatelako:gehienak feministak dira.

Zorionez, berandu ez da beti beranduegi,eta, ildo horri tiraka, Zarautzeko MEFSSTkolektiboa buru-belarri dabil duela hiruurtetatik, egoeraren irakurketa kritikoa egineta musika errebolta feminista sustatzen.

Pertsonala eta politikoaIzan ere, harrigarria da: musika bezalako

esparru batean, Euskal Herrian politikare-kin hain lotura estua izan duena, orain arida loratzen kontzientzia feminista oroko-rragoa, eta nekez.

Kasu baterako, Santamariak argi ikusi du,musikagintza eta maitasun erromantikoarenarteko loturei buruz eg indako ikerketan,pertsonala ez dela politikotzat hartzen, lelohori izan arren feminismoaren oinarrizkoaldarrikapenetako bat: Entzuleei ez diekontraesanik sortzen maitasunaz aritzeanbetiko topikoak errepikatzen badira, nahizeta musika talde berberak, gai jakin batzuei

buruz, diskurtso kritikoa landu. Esparru

Kontzertuetan nork hartzen duespazioa eta nola?Saio bakoitzean komunitatetxiki bat sortzen da, berebotere-harremanekin

Gai politikoez kantatzeankritikotasuna eta maitasunazkantatzean topikoerromantikoak?Pertsonala ez zen ba politikoa?

7/25/2019 2457_argia

24/52


ERDIKO KAIERA - PAREKIDETASUNA MUSIKAN

publikotik eta politikotik at kokatzen da

oraindik pertsonala, eta, gainera, maitasuna-ren kasuan, ez da ikusten eraldaketa gauzatudaitekeen eremu bat bezala.

Ziluagaren ustez, auto-indulgentziarekinamaitzeko unea iritsi da: Geure buruarigaldetu beharko genioke ea feminismoare-kin zer pasatu den hemen, batez ere musikabezalako eszena hain politizatu batean. Eraberean, galdetu beharko genuke ea benetaneszena hain politizatua izan den, edo zergertatzen den politika erretorika bilakatzendenean. Esanguratsua da feminismoa sartuez izana erretorika politiko horren barruan,

derrigor jorratu behar ziren gai-zerrendan.

Abesti guztiak dira amodio-kantuSantamariaren iritziz, arreta handia eskainibehar zaio maitasun erromantikoaren ideo-logiari, hain zuzen ere, bizi dugun gizarte-antolamendu desorekatuak indarrean jarrai-tzeko engranaje nagusietako bat delako:Iruditzen zait, orokorrean, genero siste-maren zapalkuntza, gazte mailan, maitasu-naren bidez haragiztatzen dela, batez ere.Horri gehitu behar diogu zer-nolakogarrantzia daukan musikak kolektibo baten

parte sentitzeko orduan.

Baina zertan datza maitasun erromanti-koa? Bikote harreman heterosexuala dueredu; betirakoa, monogamoa, idilikoa.Hori da harremanik garrantzitsuena, erdi-gunean jartzen dena. Eredu horrek loturazuzena du gizon eta emakumeen artekomendekotasun harremanekin eta baita ema-kumeen kontrako indarkeriarekin ere. Bes-talde, sistema ekonomikoari ez datorkio

batere gaizki. Zer izango litzateke musika-industria osoa maiteminik gabe?.Edonola den, maitasun erromantikoaren

ideologiak gai guztiak blaitu ditu, ez baka-rrik harreman afektiboen ingurukoa. Santa-maria: Gatazkak, hala nazio gatazkak nolaklasearenak, isla handia izan du euskalmusikagintzan, eta hori guztia oso erro-mantikoki kokatu izan da: gudariaren figura,askatasunarena, herriarena... Adierazgarriada hori gertatu izana, eta horrek ekarridiona diskurtsoari eta iruditeriari: emaku-mea zaintzaile, gizona borrokalari.

0 puntua: Eztabaida mahai gaineraHorren guztiaren aurrean, zer egin? Batdatoz elkarrizketatuak: duda plazaratzea dalehen pausoa. Santamaria: Hasiko garamaitasuna eta pertsonala politikoki koka-tzen, eta gero ikusiko dugu bakoitza norai-no heltzen den. Baina oinarrizkoa da jakiteamaitasunarena, adibidez, eraikuntza batdela. Hori da 0 puntua eta hori gabe ezin daezer egin. Horrez gain, funtsezkoa da bes-telako kultur erreferente batzuk sortzea,bestelako maitasun-eredu batzuei buruz

hitz egingo dutenak.Eta espazioak, nola eraldatu? Ziluaga:Ondo legoke kontzertu-antolatzaileek etaaretoek gaiaren gaineko ardura hartzea,gizonek kontzertuetan betetzen duten espa-zioa zalantzan jartzea, eta guk espazioageure egiteko estrategia konpartituak sor-tzea. Ziluagaren arabera, errora jo beharda, eta zeharo naturalizatuta dauden jarre-rak ere auzitan jarri, esate baterako: zergatikegin behar dira pogoak beti lehen lerroan?Gero ez dakit zer akordiotara heldukogaren, baina hasteko eta behin, hori dena

eztabaidagai ipini behar da. n

Gorputz eta identitateaniztasuna, zaintzari garrantziaematea eta botere-harremanakauzitan jartzea dirabestelako eszena sortzeko

oinarrietako batzuk

Emakumeak pogo-dantzan: zergatik ez da hain ohikoa irudi hau?Iaz Zarauzko Putzuzulon bigarren aldiz antolatu zuten MEFSST!!jaialdian hartu zen argazkia. Maiz beste kontzertuetan egoeradeserosoak sortzen dira emakumeentzat, baina Euskal Herrikokontzertuetan ere ari da pixkanaka ikuspegi feminista indarra hartzen.

SAIO ACABA AS / EMAROCK

7/25/2019 2457_argia

25/52

7/25/2019 2457_argia

26/52


ERDIKO KAIERA

G UTX I DIR A barruan ezer gordetzen ezduten eraikinak; hutsune hori betetzeak ema-ten dio izatea, esanez ematen dio hasieraemakume baten ahotsak dokumentala aur-kezteko egin duten spotari. Eta ez dira hitzhutsalak: hain zuzen, orain ia bost urte oku-patu zutenetik gaztetxeak barruan zer gorde-tzen duen, hutsune hori nola bete duten kon-tatzeko asmoa dute lan honekin. KontxitaBeitia da off-eko ahotsa egiten duena; ema-

kumezko, adineko, ikastolen aitzindari, ezzegoen bera baino aproposagorik espaziohorren izenean hitz egiteko.

Ibilbidea dokumentatzeko gogoaEraikina 2010eko ekainean okupatuzuten. Gaztetxea sortzeko ideiaizan genuenok, 2005ean argitaratuziren okupazioari buruzko bi argi-talpenetan parte hartutakoak ginen:Donostia bi urtez okupatuz DVDaeta Donostia 28 urtez okupatuzliburua, dio Beat Apalategi gazte-

txeko kideak eta, Markel Ormazabal etaJoseba Parronekin batera, dokumentalarenarduradunak. Beraz, kasu honetan erehasieratik izan genuen Kortxoenean jazo-tzen zen oro filmatzeko eta dokumentatze-ko joera, noizbait hori formaturen bateanbilduko genuelakoan.

Iaz ohartu ziren ikus-entzunezko materialdezente pilatua zutela, eta horrekin zerbaitegin beharra zegoela pentsatu zuten. Hain-bat eztabaidaren ostean, dokumental bat egi-tea erabaki genuen. Asanbladan planteatu etabaiezkoa jaso ostean, gu hiruok hasi ginen

buru-belarri horretan. Parron Gogo Ekoiz-

penak ekoiztetxeko kide denez, grabaketa etaprodukzio lana jada esleitua zuten. Genuenmateriala aztertzeaz gain, gaztetxeko kidebatzuei elkarrizketak egiten hasi ginen.

Egun, gidoiaren bizkarrezurra zehaztuaizateaz landa, lana mamituko duten gainera-ko zertzeladak eztabaidatzen ari dira.Dokumentalaren hari narratiboa, eraikina-ren izenean hitz egiten duen off-eko ahotsada. Eraikinak izan dituen hiru aldi historiko

nagusiak azalduko ditu: kortxo-fabrika izanzenekoa, ikastola izan zenekoa eta egun gaz-tetxea denekoa, dio Apalategik.Interesgarria iruditzen zaigu espa-zioaren historiaz hitz egitea; izanere, uste dugu eraikina izan zenagaur egun ere badela: fabrikazenean, batez ere emakumezkoenlangile borrokaren lekuko, eta ikas-tolaren antzerki areto zenean, kul-tur sorkuntza parte-hartzailearenlekuko.

Halakoxea baita gaur egun Kor-

txoenea gaztetxea. Batetik, gizarte-borrokaugarik lekua dute bertan, hala nola AHTarenaurkako plataformak edota Donostia 2016Desokupatu kolektiboak. Bestetik, kultursorkuntzan apustu handia egin du, musika-taldeentzako entsegu lokala ipinita, ikuskizunasko eskainita, edota adierazpen kulturalezberdinak jorratzen dituzten taldeei bertanbiltzeko aukera emanda. Hala ere, gure hel-burua ez da denbora honetan lortu dugunaharrotasunez erakustea; ez diogu autokritika-ri uko egin, eta lan honek bost urte horienbalorazioa izatea du asmo, hortik hobekun-

tzak atera ditzagun.

KORTXOENEA GAZTETXEA

Kortxoeneako kideek (Gros, Donostia), dokumental batean kontatu nahi dute gaztetxeakaurki beteko dituen bost urteotan bizi izan duena. Horretarako, crowdfunding kanpaina

abiarazi dute www.karena.eu webgunean. Eraikinaren historia, gaztetxean sortueta garatu diren proiektuak eta gune autogestionatu batean

bizitzeak esan nahi duena azaldu nahi dute lanean.

| LIDE HERNANDO |

Gaztetxearen historiakontatzetik harago,dokumental autokritikoaegin nahi dute,eztabaida piztuko duena

Laborategi (bio)politikoadokumentatzen

7/25/2019 2457_argia

27/52


KORTXOENEA GAZTETXEA - ERDIKO KAIERA

Finantzazioa ere auzolaneanDokumentala planteatzen hasi ginen une-tik ikusi genuen horrek gastu batzuk eduki-

ko zituela, guk geuk berdindu ezingo geni-tuenak, dio Apalategik. Batetik,grabaketetan aritutako kideen lana ordaindubeharra dago, bestetik, DVDa sortzeakdakartzan gainerako gastuak. Horregatik jogenuen crowdfundingera. Gainera, gazte-txearen filosofiarekin bat datorren praktikada, azken finean, beste konpromiso eredubat eskatzen duen auzolana. Horrez gain,irabazirik lortuko balute, gaztetxean diru-poltsa sortzera bideratuko lukete, DVDaaurkezteko bidaiak egiteko, edota gaztetxeanhobekuntzak egiteko.

Behar duten dirua lortuz gero, eta proiek-tuak aurrera jarraitzen badu, 2015eko ekai-nean estreinatu dezaketela aipatu du, gazte-txearen bosgarren urteurrenerako, alegia.Baina ez da urteurrena ospatzea dokumen-talaren helburua, beraz, aurkezpenak ez duzertan data horrekin bat egin, argitu du

Apalategik. Lan honekin eztabaida kolekti-boa piztu nahi dute; izan ere, azken urteo-tan ikus-entzunezkoen kontsumoak indibi-dualizaziora jo du, besteak beste Internetekekarri dituen aldaketen eraginez; eta galduegin da ikusitakoa gizartean eztabaidatzeak

dakarren aberastasuna.

Gune autogestionatuak, ugarieta askotarikoak

Jakina da gure gizartean gune autogestiona-

tuen egoerak onera eta txarrera egiten duelaetengabe, errusiar mendiek bezala. Kortxoe-neako kideak dioenez, ordea, esan genezakegaur egun Euskal Herrian oso proiektu inte-resgarriak daudela eta, batez ere, askotarikoak:hasi Gasteizko Errekaleorretik eta Gernikako

Astraraino. Donostiaren kasuan ere, Kortxoe-neaz eta Letamanez gain (egun dagoen gazte-txerik iraunkorrena, Intxaurrondon), Txantxa-rreka (Udalak Antiguon utzitako espazioa)edota Itxasgain ditugu (Aldapetako etxe sozialokupatua). Uste dugu duela urte batzuk egonezin zitekeen ugaritasuna dagoela.

Argi dio Kortxoeneako lagunek karena.euwebgunean argitaratu duten testuak: Guneautogestionatuak egitura urbanoaren parteageriko bilakatu dira () espazioa berarenerresistentzia hutsetik, inguratzen duten gai-nontzeko eremuekin harremanean eta elkar-eraginean antzematen ditugu egun. Gizar-tean gertatzen diren aldaketa azkarrenondorioz, gune autogestionatu berri haueklaborategi (bio)politiko komun, ireki etanomada gisa pentsatu eta ulertu behar direlagehitu dute, eta Kortxoenea horren adibidebikaina da. Hori dokumental batean nola isla-

tu, haien erronka. n

Kortxoenearen urteotako historiak dokumentu grafiko ugari utzi du. Horiez gain, gaztetxean parte hartzen duten pertsonekinelkarrizketak egiten ari dira dokumentala osatzeko.

ELEARAZI

7/25/2019 2457_argia

28/52


ERDIKO KAIERA - LITERATURA

SEGURU ZAUDE? Liburu hau irakurri nahi duzu?

Uste duzu ez duela eragin edo ondoriorik izangozugan? Munduko Osasun Erakundeak XXI. men-dearen hasieran esan zuen buruko gaixotasunenkopurua handitzen joango dela mende honetanzehar. Depresioa da buruko gaixotasun zabaldue-na eta 2020rako ezgaitasunerako bosgarren kausaizatetik bigarrena izatera pasako zela esan zuten,eta honen aurretik bihotzeko gaitzak baino ezzirela egongo. Liburu honetako protagonis-tak psikosia du baina, ez depresioa.Errealitatearekiko ukipen falta. Halu-zinazioak, eldarnioak eta pentsa-menduaren nahasteak. Eta bost

kapitulutan kontatzen digu bereprozesua, 100 ataletan eta alfa-betoaren letra guztiak erabilizizendatzen dituen pertsonaienlaguntzarekin, hondoa jo zuene-tik zulotik irten zenera arte.

Duela hiru urte argitaratu zuenItxaso Martinek Ni, Veraeleberria.Bertan emakumeen eta zoramenarenarteko lotura agertzen zen helduarotikzahartzarora eta perspektiba historiko batekin.

Alaine Agirreren lanean ordea, emakume gazteaeta bere bilakaera psikologikoa dira protagonistak

eta subjektu haragiztatua da ardatza, Gorria dei-tzen duen minak, gaixotasunak, bere gorputzagorpu zelan bihurtzen duen eta gorpua gorputzizatera nola bueltatzen den kontatzen zaigu berelehen eleberrian.

Liburuaren azalean daude gakoak, haien arteanOdol mamituak izenburua, gorputzaren fisikotasu-na agerian jartzen duena, bere jario eta okelekin:Eta odolarekin erdi disolbatuta ateratzen zaizki-zu arantza, azazkal, metal, kristal zatiak; gatzatuta-ko odola da, mamitua, baina, aldi berean, Gorriada, zure barrutik, zaurietatik, irteten. Hala ere,gaixorik, itota eta lokartuta dagoenari bihotza eta

klitoria esnatuko zaizkio narrazioak aurrera egin

ahala.Hiru argazkitan laburbil daiteke gure protago-nistaren bidaia: Maindireen kontrako gerranohean izerdi, odol eta negar malkotan blaituta etaakituta dakusagu hasieran. Animalia gosetua hil-tegian psikiatrikoan egunean gosea eragiten dio-ten zazpi-zortzi pilula hartzen ditu eta etxekozapatiletan joaten da talde-terapiara gero. Azke-

nik, itzalean itsatsirik dauzkan harriak arras-taka daramatza eta bizitzaren puzzlea

osatu nahian dabilen neska gaztea da,iraganeko konkistatzaileen arras-

toak gogoratuz baina bidea egi-

nez.Hitz jario eta zerrendak psikia-trarekin dituen elkarrizketekintartekatzen dira, esaldi bakarre-ko atalak orri bat baino gehiago

dituztenekin, lehen-bigarren-hirugarren pertsonetan narratuta-

ko pasarteak daude, hasieran identi-fikazioa bilatzen dutenak ni-a eta zu-a

tartekatuz, eta istorioan aurrerago distantziaipintzen dutenak, umore printzak eta sexu esze-nak tartekatuz, olatuen joan-etorriarekin gerta-tzen den bezala.

Beraz, ondo pentsatu liburu hau irakurri nahiduzun. Esan bezala, XXI. mendeko gaitzak diraantsietatea, depresioa, egungo bizimodu etaharreman motek ekarri dizkiguten gaixoaldiak.Eta agian zu horrelako batean zaude-egon zara-egongo zara, edo zure inguruko baten bat. Etamingarria izango da hau irakurtzea. Zure barruanzerbait mugitu daiteke. Hortaz, aldez aurretik ira-kurri nola erabili sendagai-eleberri hau eta galdetubotikan Miren Agur Meaberen hitzaurrea iraku-rri, abisatu dizugu. n

Amaia Alvarez Uria

Odol mamituak

Alaine Agirre

Elkar, 2014

Literatura

Irakurri nola erabili sendagai haueta galdetu botikan

7/25/2019 2457_argia

29/52


MUSIKA - ERDIKO KAIERA

JOSE MARIA USANDIZAGAREN heriotzaren mendeu-rrena ospatzen da aurten, eta Euskadiko OrkestraSinfonikoak omenaldi polita egin dio bere azkeneko

obra, La Llamaizeneko opera berrikusi, berrestrei-natu eta grabatzearekin. Askorentzako sorpresaizan da konpositore donostiarraren lan zoragarrihau, benetan oso gutxitan antzeztu baitzen: Donos-tian eta Madrilen 1918an eta Bartzelonan 1932an.Handik aurrera, auskalo zergatik, kasurik ez.

Horrexegatik, ideia ezin hobea izan da obra hauberreskuratzea eta publikoari eskaintzea, zinez landistiratsua delako eta, beraz, beste ospe bat mereziduelako. Juan Jose Oconek egin du berrikuspen kri-tikoaren lana, eta, emaitza ikusita, lan txalogarriaegin du, dudarik gabe. Horrez gain, berrestreinaldihonen zuzendaria izan zen, eta nabaritu zen lanaren

ezagupen sakona, talde osoaren onena ateratzenjakin baitzuen.Oso gaztea zen Usandizaga opera hau burutu zue-

nean, 27 urte besterik ez zuen 28 urterekin hil zen,baina aparteko heldutasun musikala erakusten dupartiturak. Orkestrazio koloretsua, harmonia klasi-koa baina modernitate puntu bat duena, inpresionis-moaren ukituarekin, folklorea eta klasizismoa uztar-tzen dituena dotoreziaz hori guztia aurki dezakeguUsandizagaren musikan, eta bereziki opera honetan.

Berrestreinaldian interprete eraginkorrak aurkitugenituen. Sabina Purtolas soprano nafarrak Tamarpertsonaia elegantea egin zuen. Oso ahots malguadu, fina. Garrantzi handia ematen die abardureieta horrek interesa ematen dio bere interpretatzekoerari. Bikain. Mikeldi Atxalandabasok, Adrianenrolean, intentsitatea adierazi zuen uneoro, pertso-naiaren alde dramatikoa nabarmenduz. ElenaBarb donostiarraren kantu delikatua oso ondoegokitzen zitzaion uraren izpirituaren pertsonaiari.

Agian taxu pittin bat gehiago ondo etorriko litzaio-ke eta jestualitatea gehiago lantzea. Miren Urbieta

Vegak paper txiki bat egin zuen, narratzailearena

hain zuzen ere, baina denbora gutxian garbi utzizuen bere kantu distiratsua. Eta gainontzeko bakar-lariek, Damin del Cast illo, Fernando Latorre,Maite Maruri eta Xabier Anduaga gazteak, kalitatebokala eskaini zuten. Andra Mari Abesbatzak, ohibezala, biribiltasuna eman zion osotasunari. Eahemendik aurrera gehiago entzuten dugun obraxarmangarri hau. n

Montserrat Auzmendi

Usandizagaren La Llama operarenberrestreinaldia.

Euskadiko Orkestra Sinfonikoa.Zuzendaria:Juan Jose Ocn. Andra Mari Abesbatza.

Zuzendaria:Jose Manuel Tife.Bakarlariak: Sabina Purtolas, Mikeldi

Atxalandabaso, Damin del Castillo, ElenaBarb, Maite Maruri. Lekua: Gasteizko

Principal Antzokia. Data: martxoaren 16a.

Usandizaga hil zenetik 100 urte bete dira aurten.

Harribitxia

7/25/2019 2457_argia

30/52


Euskal Herria ezagutuz

KURTZETXIKI

Urrutira joateko beharrik barik, herrian bertan izaten dira naturaz gozatzeko lekuak. Arrasateko

Kurtzetxiki menditik (531 m), esaterako, Leintz bailara osoa eta Aizkorriko mendilerroa ikusdaitezke. Azken urteetan utzita egon den ingurunea berreskuratzeko, Arrasateko Udalakmendiko 60 hektarea bereganatu ditu eta herriko elkarteekin batera,

Kurtzetxikira joateko ibilbide bi atondu ditu.

Handik goitik Arrasatebaino gehiago ikusten da

| AMAIA UGALDE BEGOA |

Argazkiak: Arrasateko Udala

ERDIKO KAIERA -IHESI

7/25/2019 2457_argia

31/52

INDUSTRIA GARAPEN HANDIKOA daArrasate; lanerako eta zerbitzueta-rako herri bihurtu da azken hamar-kadetan, eta ingurumenaren zaintzabigarren mailan geratu da. Herrikomendizale eta naturazaleek kezkahori behin baino gehiagotan agertu

dute, eta egoerari buelta ematekopausoak ematen hasi da udala.Arrasateko ingurune batzuk babesbereziko gune izendatu dituzteherri ordenaziorako plan nagusiberrian, eta txoko horietako baso-habitata berreskuratu eta herrita-rren esku uztea da helburu nagusia.Berreskurapen lan horietan, Arra-sateko Udalarekin batera, Besaidemendizale taldeak, Naturtzaindiaelkarteak eta Sustrai Berri elkarteaklan egin dute.

Babesguneetako bat Kurtzetxikimendia da, Larragainen. AitorZubiaga Besaide mendizale taldekokidearen berbetan, nahiko jaregin-da egon den ingurua da. Berezkobaso-habitatean artadia egon daKurtzetxikin, baina duela 30 urteinguru sute bi egon eta gero, pinualandatu zuten, eta ordutik pinudiaizan da nagusi. Arrasateko Udalak60 hektarea erosi dizkio Kutxari, etaartadia berreskuratzeaz gainera,abeltzainentzako lurrak eskaini eta

ibilbideak atondu ditu Kurtzetxikiraigotzeko.Ibilbideok ospitale atzean hasten

dira, Zalduspe kalean, eta Gipuzko-ako Mendi Federazioak homologa-tutakoak dira; laburra SL motakoaeta luzea GRkoa. Federazioa beraarduratu da ibilbideetako seinalezta-penaz.

Ibilbide laburra: artadi zaharraJoan-etorrian, 6,6 kilometro dauzkaibilbide honek. 300 metroko desni-

bela dauka, eta familia giroan joate-ko aproposa da. Bide honetatik joa-nez gero, elurzulo albotik igarokogara, eta Kurtzetxikiko artadi zaha-rra zeharkatuko dugu. Baso berezia

da berau; artadi kantauriarra. Klimaatlantikoan ez da oso arrunta arta-diak izatea, klima beroagoetakohabitata baita. Leintz bailara osoan,

Arrasatekoak dira artadi bakar rak:Udalatxen eta Kurtzetxikin daude,hain zuzen. Berezko natur ondare

hori ikusirik, Kurtzetxikiko artadiababestea eta berriak jaiotzeko lanegitea erabaki dute.

Ibilbide labur hau ezagutzeko,apirilaren 26an mendi irteera anto-

latu du Besaide mendizale taldeak.Goizeko hamarretan irtengo dira

Arrasateko plazatik. Herritar guztieibegirako deialdia egin dute, etaparte hartzeko ez dago aurretiazizena eman beharrik.

Ibilbide luzea: Bedoa auzoaIbilbide luzea hamaika kilometro-koa da, eta Arrasate, Oati eta Are-txabaletako mugetatik igarotzen da.Laburra bezala, Zalduspe kaletikhasten da, eta aspaldi errepidegarrantzitsua izan zen Erregebideahartzen du, Oatiko Zubilaga auzo-rantz. Bidea Beasaineraino heltzenda, eta Frantziara joateko oso arte-ria garrantzitsua izan zen garaibatean.

Ibilbide hau egiteko, Urkulurako

bidea hartu eta urtegira heldubaino lehen Bedoa auzorantzdesbideratuko gara. Bedoa ondo-en kontserbatuta dagoen Arrasate-ko landa auzoetako bat da, eta

Kurtzetxikira igotzeko ibilbide laburrak Arrasateko artadi zaharra zeharkatzen du.Baso berezia da, klima atlantikoan ez baita oso arrunta artadiak egotea; giroberoagoetako habitata izan ohi da.

Arrasateko Udalak 60hektarea erosi dizkioKutxari, eta artadia

berreskuratzeaz gaineraabeltzainentzako lurrak

eskaini eta ibilbideakatondu ditu

Kurtzetxikira igotzeko


IHESI: ARRASATE - ERDIKO KAIERA

Babeslea: Arrasateko Udala

7/25/2019 2457_argia

32/52


ERDIKO KAIERA - IHESI: ARRASATE

B i s i t a t uI h e s i . c o m ,a i s i a l d i r a k o

webgune parte-

hartzailea.

ikusteko moduko gauza asko gorde

du. Natura ikuspegi ederraz gain,han daude Koldobika Jauregi eskul-toreak egindako dragoia, etaBedoako seme Juan Arana Lora-mendi idazlearen omenezko monu-mentua.

Andra Mari Zuri ermita eta Eula-lia parrokia bertan Santa Olaia esa-ten diote ere Bedoan daude.

Ar rasa ten base rri gu tx i bizi di rabaserritik; Bedoan hiru. Esaterako,

Artazubiaga baserrian mahast iakdituzte, eta Otxia izeneko txakolina

egiten dute.Bedoatik gora jarraituta igokogara Kurtzetxikiko gailurrera, etabidean ibilbide laburrarekin bategingo dugu. Beheranzko ibilbideabera da bi kasuetan: San Andresauzora doana.

Tontorretik zer?Kurtzetxikiko gailurrean dago men-diaren ingurune lauena. Hangolarreak herriko abeltzainentzakogunea izango dira laster, eurek hala

eskatuta.

Txundigarria da Kur tzetxikitik

zenbat gauza ikusten den, herri-gunetik hain hurbil dagoela kontuanizanda gainera. Arrasateren ikuspeginahiko zabalaz gainera, Leintz baila-ra eta Aizkorri mendikatea ikustendira. 360 gradutan, tontor esangura-tsu asko bistaratzen dira bertatik:

Aloa, Anboto, Aizkorri, Udalatx...Gailur horien izenekin informaziopanela jartzeko asmoa dute.

Herriaren eboluzioa ulertzekogune egokia

Paisaiarekin batera, Arrasatekoinguruaren bilakaera ulertzeko auke-ra aproposa eskaintzen du Kurtze-txikik: nekazaritzako lurrak zelanhartu dituen industriak, pinuakingurunean daukan lekua, haranenbanaketa...

Kurtzetxikikoa ikuspegi egokiada horiek guztiak hautemateko.Horregatik, udaleko eta Besaidekoordezkariek inguruak hezkuntzanizan dezakeen balioa nabarmendudute. Normalean, ikastetxeek Arra-

satetik kanpora edo erdigunetik

aldenduta dagoen Udala auzora egi-ten dituzte txangoak; haatik, askozgertuago dagoen Kurtzetxiki herri-ko natura-ondareaz jabetzeko lekuegokia izan daiteke.

Beste ibilbide batzukKurtzetxikikoez gainera, hemendikaurrera Arrasateko beste bide

batzuk berreskuratzeko asmoa duteudalak eta Besaide mendizale elkar-teak. Aitor Zubiagak azaldu duenez,mendizale elkarteko arduretako batibilbide zaharrak dira. Herri bidedirenak herri egiteko bide izan dai-tezke.

Besaidekoek udalera 2010ean jozuten lehenengoz, bide horiekberreskuratzeko proposamenarekin.Udala bide publikoen inbentarioaegiten ibili da azken urteotan, etahorrek ere lagunduko du hemendik

aurrera haiek berreskuratzen.Asmoa Arrasateko auzoak batu etaherriaren bueltan eraztun bat egiteada. Horrekin batera, herri-gunetikauzo guztietarako herri bideakberreskuratu gura dituzte, sarea gur-pil forman osatzeko. n

Bedoa (goiko ezkerreko argazkian)ondoen kontserbatutako Arrasatekolanda auzoetako bat da, eta ikustekomoduko gauza asko du, besteak besteKoldobika Jauregi eskultoreak

egindako dragoia (eskuman). Behekoargazkian, Kurtzetxikiko gailurra.

7/25/2019 2457_argia

33/52


ALEA - ERDIKO KAIERA

EUSKAL SORKUNTZAREN udaberriko hitzordua bilaka-tzeko asmoz jaio da Loraldia, Bilbon apirilaren 23tik

26ra ospatuko den kultura jaialdi oparoa. Euskal kul-tura garaikideaz jantziko da hiria lau egunez, datozenurteetan egitasmoa sendotzen joateko erronkari hel-duta.

Udazkenaren azkenetan, euskal kulturgile eta kultu-ra zaleen urteroko zita da Durangoko Azoka. Loral-diaren antolatzaileek baina, Durangoko transmisioaeta ikusgarritasuna faltan sumatu izan dute udabe-rrian, eta hain justu, hutsune hori betetzeko asmozaurkeztu dute egitasmo berria.

Guztira hamazazpi ekitaldi eskaini, eta 50 sortzailebaino gehiago bilduko ditu jaialdiak. Honela, sorkun-tza-adierazpide anitzi egingo zaie lekua lau egunetan:

antzerkia, literatura, musika, arte plastikoak, dantzaeta bertsolaritza, besteak beste.Ez da kasualitatea jaialdia Bilbon erditu izana.

Antolatzaileek webgunean azaldu dutenez, mundukomodernitatearen ikurra, euskararen historian aitzinda-ria eta Gure Euskal Hiria delako hautatu dute. Hiria-ren erdigunean izango dira ekitaldi gehienak gainera.Euskara hiriaren erdiguneaz jabetzea da xedea, euskalkulturaren zentralitatea irudikatzea.

Abbadiaren Lore Jokoak abiapuntuXIX. mendean Anton Abbadiak bultzatutako Lore

Jokoak ditu oinarr i egitasmo berr iak. Ipar Euskal

Herrian euskarari ikusgarritasuna emateko sortu zenekimena, poesia lehiaketak eta kultur ikuskizunak bar-nebiltzen zituena. Lekukoa hartu eta jarraipena Bilbonematea da Loraldiaren asmoa.

Jai aldiari hasiera emateko Abbadiaren omenezberariaz sortutako ikuskizuna estreinatuko du Kukaidantza taldeak. Aitor Mazo aktorea sartuko da Abba-diaren paperean eta Arkaitz Minerrek jarriko du musi-ka. Dantza eta teatroaren bidez XIX. mendeko kul-turgilea berpiztuko dugu Arriagan, azaldu dute.

1901ean Miguel Unamunok Bilboko Lore Jokoetaneuskararen aurka botatakoak ere gogoan hartukodituzte. Apirilaren 26an, duela mende pasa esandakoei

erantzungo diete Maialen Lujanbiok eta Amets Arza-llusek Kafe Antzokiko bertso-bazkarian, Lutxo Egiakidatzitako gidoiaren bueltan eta Mikel Martinez gidarilanetan jarrita.

Handi jaio, haztekoEsku bete aukera izanik, guztiak ezin aipatuko dituguhemen. Kasu ematekoak dira hala ere, apirilaren 24anZabalguneko merkatuan egingo den kulturgintzakoeragileen topaketa, apirilaren 25erako Okela SormenLantegiak antolatu duen arte plastiko eta bisualen era-kusketa Rekalde aretoan, eta azken eguneko Bilbao-Baobil 2115emanaldia; Harkaitz Canok ehun urte

barruko Bilbori idatzitako testuaren inguruan kantatu-

ko dute Uxue Alberdi eta Oihana Bartra bertsolariek,Gorka Benitez, David Cirgu eta Josu Goiko musika-riekin batera.

Beste estreinaldirik ere izanen da: Metrokoadrokaantzerki taldeak Sua izan nahiobra eta Kukai eta Tan-ttanka dantza taldeek Hazipenen pozak ikuskizuna tau-laratuko dituzte hurrenez hurren apirilaren 25eanPabiloi 6an eta Guggenheim plazan apirilaren 26an.Euskal zinemari eskainitako saioa ere egongo da hila-ren 25ean.

Musika zaleentzat, besteak beste, Itoiz taldearenomenezko kontzertua izango da ostiralean KafeAntzokian, Espaloian, Hutsa eta Joseba Irazokireneskutik; eta larunbatean Campos Kupula aretoanLurra, 22M2 eta Piztiak taldeak arituko dira,badok.info atariak sustatutako Badok Geroasaioan.

Estreinaldirako egitarau mardula osatu badute ere,hurrengo urteetan egitasmoa sendotu eta erreferentebihurtzeko asmoa agertu dute antolatzaileek. Orain-goz, asteburu luze batez bederen, euskal kulturgintzaBilbon lehen lerrora eramango du Loraldiak. Etaantolatzaileek argi dute: Kimuak ditugu helburu. n

Itziar Ugarte Irizar

Bilbon ernetzear den kulturaldia

Loraldia

Noiz: apirilaren 23tik 26ra.Non: Bilbo.

Webgunea: Loraldia.eus

7/25/2019 2457_argia

34/52


ERDIKO KAIERA - DENBORA-PASAK | ANA ZAMBRANO |

S

oluzioak

F

E

M

M

A

S

R U T A 0

O S O 2

T U R 1

L U R 2

A R I 1

M U R 1

. . .

R

U

A

F

A

..

DED

UKZIOA:

Melo

i.

Hitz gezidunak

INOIZ EZ------------SORTZAILE

AGERTZEKOEKINTZA

------------BIZI GAREN

PLANETA

GOROTZA------------

MUTU

AGIRIBATEKO ATAL

BAKOITZA

------------INDIOA

ANTZA,FORMA

EGUZKIA------------ALDERAN-

TZIZ

* BERARENHIRUGARREN

ELEBERRIA

------------JANGAI, JAKI

HAZIGABEKO UME

------------ERABATEKO

NAHASTE

BILOAK------------... HARTU,LO EGIN

UTIKAN!------------IKASTALDI

GOGO BIZI------------MUSEAN

JOKATZEKO

TXARTEL

IRAINA,DESOHOREA

------------NAFARROA-KO HERRIA

JARAMON------------

XAFLABIRIBILA

UDAREA (AL-DERANTZIZ)------------OSLOKOBIZTANLE

MEGA------------

ARIZKUNGOAUZOA,

BAZTANEN

SORO------------LASTIMA,ATSEKABE

INOIZ UKITUEZ DENA

------------ESP

Documents

2457_argia