2.bai giang hobbes.pdf

7/23/2019 2.bai giang hobbes.pdf

http://slidepdf.com/reader/full/2bai-giang-hobbespdf 1/14

Thomas Hobbes

http://khaiminhvn.org 1

Bài giảng v ề Thomas Hobbes

_ TS. Robert Lane _

Nguồn: http://www.westga.edu/~rlane/political/index.html

Ngườ i dịch: Mr. Minh

1. BỐI CẢNH 1588-1679 ngườ i Anh

Toàn bộ tác phẩm Leviathan xem tại Website sauhttp://etext.library.adelaide.edu.au/h/h68l/index.html …………………..

2. HOBBES BÀN V Ề BẢN CHẤT CON NGƯỜ I

Bốn giả đ ịnh sau v ề bản chất con ngườ i làm nền tảng cho triết học chính trị của Hobbes:

1.

Thuy ết duy v ật: Con ngườ i là một tồn tại v ật chất thuần túy có các cảm giác,cảm xúc, và tư tưở ng đ ượ c tạo ra một cách máy móc.

2.

Con ngườ i v ốn bị thu hút bở i một số đ ối tượ ng (các đ ối tượ ng đ ượ c ham muốn hay thèm khát) và tránh xa v ớ i một số đ ối tượ ng khác (đ ối tượ ng không đ ượ c ham muốn hay bị ghét bỏ).

3. Thuy ết v ị k ỉ tâm lý học: chúng ta mong muốn sự thỏa mãn hơ n tất cả mọi thứ khác, và mong muốn này thúc đ ẩ y tất cả các hành đ ộng tự nguy ện của chúng ta:

“… các hành đ ộng t ự nguyện, và các thôi thúc của con ngườ i không chỉ

hướ ng về vi ệc đ ạt đ ượ c một cái gì, mà còn hướ ng t ớ i đ ảm bảo cho một cuộc

số ng thỏa mãn”

4.

Tất cả chúng ta có năng lực ngang bằng nhau v ề thể chất và tinh thần. Dù có sự khác biệt giữa các cá nhân, con ngườ i gần như ngang bằng nhau v ề:

"thể chất" -- không ai quá mạnh so v ớ i k ẻ khác đ ến nỗi sức mạng thể chấtđó của anh ta có thể gây ra một sự đ e dọa tuy ệt đ ối cho k ẻ khác

"tinh thần" -- không ai quá thông minh so v ớ i k ẻ khác đ ến nỗi trí tuệ củaanh ta gây ra một sự đ e dọa tuy ệt đ ối cho k ẻ khác

Do v ậ y, chúng ta gần như ngang bằng v ớ i nhauv ề khả năng đ ể giành đ ượ c những thứ mà chúng ta cần.

http://khaiminhvn.org/


http://etext.library.adelaide.edu.au/h/h68l/index.html






Thomas Hobbes


Lưu ý rằng Hobbes không đ ồng ý v ớ i Plato và Aristotle liên quan đ ến tài năng vàcác năng lực tự nhiên của con ngườ i – ông bác bỏ quan điểm của Plato cho rằng chỉ cómột số ngườ i là có khả năng đ ạt đ ượ c tri thức do v ậ y phù hợ p v ớ i v ị trí cai trị, và ôngcũng bác bỏ quan đ iểm phân chia con ngườ i thành ngườ i chủ tự nhiên và nô lệ tự nhiêncủa Aristotle. Ông cũng bác bỏ quan đ iểm cho rằng phụ nữ v ốn d ĩ thấp kém hơ n đàn

ông.3. TR ẠNG THÁI TỰ NHIÊN

Kì cùng, Hobbes muốn trả lờ i cho câu hỏi thứ hai của chúng ta: đ iều gì biện minhcho một xã hội chính trị? (tứ c là, thẩm quy ền chính trị có nguồn gốc từ đâu). Để trả lờ i cho câu hỏi đó, ông tiến hành một thí nghi ệm t ư t ưở ng nổi tiếng: ông hỏi chúng tatưở ng tượ ng cuộc sống sẽ như thế nào trong một thế giớ i mà không có sự quản lý của thẩmquy ền chính trị, tức là, trong trạng thái vô chính phủ.

A. Có ba "nguyên nhân dẫn đ ến tranh chấp."

Cạnh tranh đ ối v ớ i nguồn

lự c

Sự tươ ng tự v ề khả năng,

cùng v ớ i thực tế là hai ngườ i

không thể sử dụng một nguồn

lực cùng một lúc dẫn đ ến việc

phải cạnh tranh cho nguồn lực

này

Không có niềm tin

Bở i vì cá nhân sẽ cảm

thấ y không tin tưở ng ngườ i

khác (tức là, họ cảm thấ y bị

đ e dọa bở i ngườ i khác), nên

họ không chỉ phải bảo v ệ

chính họ và tài sản của họ,

mà còn phải tiến hành tấn

công ra tay trướ c

Mong muốn vinh

quang

Con ngườ i muốn ngườ i

khác coi trọng họ như họ

coi trọng chính mình, và vì

v ậ y cố gắng đ ể giành lấ y sự

coi trọng này, đôi khi bằng

bạo lực

Bở i vì những “nguyên nhân tranh chấp này ”, nên chắc chắn trạng thái tự nhiên sẽ là:

B. Trạng thái chiến tranh liên tục

Và đó không chỉ là một cuộc chiến bình thườ ng, mà là “một cuộc chiến tất cả chốnglại tất cả” điều này không nhất thiết phải là các trận chiến thực tế, nhưng đ ơ n giản là trạngthái trong đó các trận chiến như v ậ y luôn luôn có nguy cơ xả y ra.

C. Cuộc sống thật khủng khiếp

Nếu mỗi ngườ i sống trong tình trạng bị đ e dọa liên tục từ tất cả mọi ngườ i, thì sẽ

không còn chỗ cho v ăn hóa, thươ ng mại (không công nghiệp, hàng hải, xâydựng, nghệ thuật…không có gì ngoài các hoạt đ ộng đ ơ n thuần đ ể sống qua ngày)

các điều kiện tâm lý cũng sẽ hết sức khủng khiếp: “sợ hãi, và sự đ e dọa chết chócthườ ng xuyên”

Hobbes miêu tả cuộc sống đó là: “cô đ ộc, nghèo đói, dơ bẩn, tàn bạo, vàngắn ngủi”

D. Không có nhữ ng thứ như đ ạo đ ứ c






Thomas Hobbes


Khi không có luật pháp, các hành đ ộng sẽ không thể là công bằng hay bất công, đ ạo đ ứchay mất đ ạo đ ức.

“T ừ cuộc chi ế n t ấ t cả chố ng l ại t ấ t cả, kế t quả là: không có gì là bấ t công,

quan ni ệm về đúng và sai, về công bằ ng và bấ t công không có chỗ đ ứ ng. N ơ i

đâu không có một quyề n l ự c chung, thì không có luật pháp; nơ i đâu không

có luật pháp, thì không có gì là bấ t công.”

E. Con ngườ i cố gắng thoát khỏi trạng thái tự nhiên.

Lý tính đ ề nghị “các điều khoản của hòa bình” – tức là “luật tự nhiên” – mà nếu theosau, sẽ giúp thiết lập một xã hội hòa bình mà con ngườ i có thể sống thịnh v ượ ng.

Các điểm khác v ề trạng thái tự nhiên:

Hobbes thấ y trướ c sự hoài nghi của đ ộc giả v ề trạng thái tự nhiên của ông; nênông trả lờ i bằng cách bảo chúng ta nghĩ v ề cách chúng ta cư xử ngay khi chúng ra

đang số ng trong một hệ thố ng luật pháp: chúng ta khóa cửa vào ban đêm; bất

cứ thứ gì có giá trị chúng ta cất giữ trong tủ khóa ngay cả khi chúng ta đang ở nhà; và đôi khi chúng ta mang vũ khí đ ể tự v ệ khi ra khỏi nhà…

Hobbes không nghĩ là đã có lúc loài ngườ i thực sự sống trong một tình trạng như v ậ y – nhưng ông ngh ĩ rằng một phần trong số họ đã từng sống trong tình trạngnhư v ậ y, như giai đ oạn thế k ỉ 17 ở Mỹ.

Hiện tại (thế k ỉ 17), các quốc gia khác nhau sống v ớ i đ iều kiện tươ ng tự trạng tháitự nhiên, họ liên tục bảo v ệ lãnh thổ của họ.

4. TR ẠNG THÁI TỰ NHIÊN NHƯ LÀ TÌNH THẾ TIẾN THOÁI LƯỠ NG NAN

4.1 Luật tự nhiên và quy ền tự nhiên

Trong Levi.., ch.14 15, Hobbes xác đ ịnh “các luật tự nhiên”, đây là nhữ ng nguyêntắc chung: (i) đ ượ c tiết lộ qua lý tính và (ii) miêu tả ứ ng xử mang lại lợ i ích tốtnhất cho mỗi ngườ i.

“….những cảm xúc khiến con ngườ i mong muốn hòa bình là: sự sợ hãi cái

chết; ướ c muốn cho những thứ cần thiết cho một cuộc sống tiện lợ i; và hi v ọng

đ ạt đ ượ c chúng bằng sự cố gắng của mình. Lý tính đ ề ra những đ iều khoản

thuận lợ i cho hòa bình, mà từ đó con ngườ i có thể đ i đ ến các thỏa thuận. Những

đ iều khoản này đ ượ c gọi là Luật tự nhiên…

Một luật tự nhiên, là một châm ngôn, hay một quy tắc chung, đ ượ c lý tính tìm ra, từ đó cấm con ngườ i phá hủ y cuộc sống của mình, và quên những thứ

mà nhờ đó cuộc sống sẽ đ ượ c bảo v ệ tốt nhất.”

Những “luật” này không có tính tuy ệt đ ối – chúng chỉ đ ơ n thuần gắn liền v ớ i ướ c muốnchúng xả y ra, tức là:

chúng là các nguyên tắc mà một tồn tại duy lý sẽ muốn mọi ngườ i tuân

theo;






Thomas Hobbes


nhưng khi không có sự đ ảm bảo duy lý là mọi ngườ i sẽ theo sau chúng,

thì chính bạn cũng không có nghĩa v ụ theo sau chúng:

1. luật t ự nhiên thứ nhấ t : “tìm kiếm hòa bình, và giữ hòa bình”

2. luật t ự nhiên thứ hai , “một ngườ i sẽ sẵn sàng, khi ngườ i khác cũng như v ậ y, đ ến

bất cứ mức đ ộ nào, vì hòa bình, và bảo v ệ những gì anh ta ngh ĩ là cần thiết, từ bỏ quy ền đ ối v ớ i tất cả mọi thứ này; và hài lòng v ớ i sự tự do chống lại ngườ i khác, như

anh ta cho phép ngườ i khác tự do chống lại mình”.

Quy ền mà Hobbes đ ề cập tớ i trong Luật thứ hai đ ượ c theo sau bở i đ iều mà ông gọi là“quy ền tự nhiên”:

Quy ền tự nhiên … là sự tự do mà mỗi ngườ i có đ ể sử dụng sức lực cũng như ý chícủa mình, đ ể bảo v ệ cuộc sống của chính anh ta, quy ền này v ốn bắt nguồn từ “quy ền đ ối v ớ i mọi thứ”: “không có gì mà anh ta không thể sử dụng đ ể

bảo v ệ cuộc sống của anh ta chống lại k ẻ thù của anh ta; từ đó, trongnhữ ng đ iều kiện như v ậ y , mọi ngườ i có quy ền đ ối v ớ i mọi thứ : thậm chícó quy ền đ ối v ớ i cả ngườ i khác”

4.2 Tình trạng tiến thoái lưỡ ng nan của ngườ i tù

Hobbes miêu tả hoàn cảnh này như sau:

điều có lợ i nhất cho mọi ngườ i là tất cả mọi ngườ i “từ bỏ quy ền tự nhiên”, tức làđ ồng ý ngừng chiến và sau đó trung thành v ớ i đ iều đó;

nhưng sẽ là phi lý cho bất cứ ai đ ồng ý ngừng chiến và trung thành v ớ i đ iều đó,mà không có sự đ ảm bảo rằng ngườ i khác cũng làm như v ậ y;

vì v ậ y nếu mỗi ngườ i nên làm những gì là có lợ i nhất, duy lý nhất cho mình, nhưngcuối cùng tình trạng lại trở nên tồi tệ hơ n.

Hoàn cảnh, trong đó các hành đ ộng duy lý của các cá nhân duy lý làm cho mọi thứ t ồi

t ệ hơ n so vớ i họ không cư x ử duy lý, đ ượ c gọi là tình thế tiến thoái lưỡ ng nan của ngườ itù.

4.2.1 Khở i nguồn của Tình thế tiến thoái lươ ng nan.

Cụm từ “ tình thế tiến thoái lưỡ ng nan của ngườ i tù” đ ượ c tạo ra trong những năm 1950đ ể mô tả hoàn cảnh sau: giả sử bạn bị cảnh sát mật bắt, đánh đ ập và cho vào trong phòng

tối, lạnh ở tầng hầm của sở cảnh sát. Nhiều giờ sau đó bạn đ ượ c đ ưa đ ến phòng thẩm v ấn.Ngườ i thẩm v ấn nói v ớ i bạn: “ bạn bị buộc tội mưu phản. Chúng tôi cũng đã bắt giữ bạn của bạn là Axel. Anh ta hiện đ ang ở một phòng khác của tòa nhà và cũng bị buộc tội mưu phản.Chúng tôi yêu cầu bạn thú nhận và đ ề nghị bạn một sự thỏa thuận như sau. Chúng tôi cũngđ ang đ ưa cho Axel những đ ề nghị tươ ng tự…”

nếu Axel nhận tội và

A. bạn nhận tội… bạn bị phạt 5 năm tù

nếu Axel không nhận tội và

C. bạn nhận tội… bạn bị phạt 1 năm tù.






Thomas Hobbes


B. bạn không nhận tội ... bạn bị phạt 10 năm

tù

D. bạn không nhận tội... bạn bị phạt 2 năm

tù

Bạn có nên nhận tội hay không?

Nếu bạn:

thừa nhận mọi đ iều mà viên thẩm v ấn nói v ớ i bạn là đúng; thừa nhận rằng bạn không biết những gì Axel sẽ làm và bạn không thể nói truy ện

v ớ i anh ta; đ ưa ra quy ết đ ịnh hoàn toàn trên cơ sở của cái gì là tốt nhất cho bạn (cái sẽ mang

lại cho bạn hình phạt ngắn nhất)

Lờ i giải là: dù Axel làm gì, tốt hơ n bạn nên nhận tội.

Bạn không nhận tội Bạn nhận tội

Axel không nhận tội A-2, bạn-2 A-4, bạn-1

Axel nhận tội A-1, bạn-4 A-3, bạn-3

Những con số chỉ ra viễn cảnh xả y ra đ ối v ớ i bạn và Axel; “1” là tốt nhất và “4” là xấunhất; ví dụ, hoàn cảnh trong đó bạn thú nhận nhưng Axel không thú nhận là “1” cho bạn và “4” cho anh ấ y (bạn bị tù một năm nhưng anh ấ y bị tù mườ i năm).

T ại sao đây l ại gọi là tình thế ti ế n thoái l ưỡ ng nan

Axel ở cùng v ị trí như bạn – cảnh sát cũng đ ư a anh ta cùng đ ề nghị Nếu anh ta hành đ ộng duy lý vì lợ i ích tốt nhất của anh ta, anh ta sẽ

thú tội, trong trườ ng hợ p đó cả hai nhận 5 năm tù Như ng nếu không ai trong số cả hai nhận tội (nếu không ai hành đ ộng

duy lý) mỗi ngườ i sẽ chỉ bị hai năm. Nên tốt hơ n nếu cả hai không làmđiều duy lý.

Ngay cả khi vì một lý do nào đó bạn có thể nói chuy ện v ớ i Axel, và cả hai đ ồng ý khôngthừa nhận, bạn v ẫn không thể biết rằng, một khi tách ra, anh ấ y có giữa đúng thỏa thuậnhay không. Vì v ậ y, tốt hơ n chính bạn nên phá v ỡ thỏa thuận.

4.2.2 Tình thế lưỡ ng nan trong trạng thái tự nhiên

Bạn và Axel là những ngườ i sống trong trạng thái tự nhiên. Bạn đ ang cân nhắc liệu cótấn công Axel hay không và đ ưa ra quy ết đ ịnh của bạn dựa trên những gì sẽ mang lại lợ i íchtốt nhất cho bạn. Có bốn khả năng như sau:

Axel tấn công và

A. bạn tấn công...

B. bạn không tấn công...

Axel không tấn công và

C. bạn tấn công...

D. bạn không tấn công...

Bạn có tấn công hay không? Nếu bạn






Thomas Hobbes


thừa nhận bạn không biết những gì Axel sẽ làm; và đ ưa ra quy ết đ ịnh hoàn toàn trên cơ sở của những gì là tốt nhất cho bạn (những

gì sẽ mang lại cho bạn nhiều lợ i ích nhất)

Dù Axel có tấn công hay không, tốt hơ n bạn nên tấn công

Bạn không tấn công Bạn tấn công

Axel không tấn công A-2, you-2 A-4, you-1

Axel tấn công A-1, you-4 A-3, you-3

Đây là lý do tại sao sự xung đ ột giữa bạn và Axel (hai ngườ i sống trong trạng thái tự nhiên của Hobbes) chắc chắn sẽ bắt nguồn từ sự cư xử duy lý: dù ngườ i khác làm gì, mỗi bên sẽ tốt hơ n nếu anh ta tấn công k ẻ khác – ngay cả khi đ ồng ý v ề một sự ngừ ngchiến.

Vì v ậ y cả hai tồn tại duy lý sẽ k ết thúc bằng cách tấn công lẫn nhau và do đó cả hai sẽ gặp phải tình trạng tồi tệ hơ n tình trạng mà cả hai không làm đ iều duylý.

4.2.3 Thoát khỏi tình thế tiến thoái lưỡ ng nan

Mỗi cá nhân trong trạng thái tự nhiên không thể đ ảm bảo viễn cảnh tốt nhất cho chínhanh ta (anh ta tấn công và ngườ i khác không tấn công) – luôn luôn có rủi ro mà anh ta sẽ gặp phải trong viễn cảnh tốt thứ ba (tất cả tấn công lẫn nhau). Những gì mà mỗi cá nhâncần là sự đ ảm bản viễn cảnh tốt thứ hai, trong đó không ai tấn công. Theo giải thích củaHobbes, đâ y là mục đích của khế ướ c xã hội, qua đó một xã hôi dân sự đ ượ c tạo dựng;

từ đó, cách thoát khỏi tình trạng tiến thoái lưỡ ng nan này là một sự bảo đ ảm, từ một quy ềnlực có thể ban hành và củng cố luật pháp, đ ể ngườ i khác sẽ giữa đúng cam k ết của họ v ớ i bạn (và bạn sẽ cũng sẽ giữ đúng cam k ết của bạn v ớ i họ).

5. KHẾ ƯỚ C, GIAO ƯỚ C, VÀ CÔNG BẰNG.

5.1 Thỏa thuận trong trạng thái tự nhiên.

Những gì chúng ta cần đ ể thoát khỏi trạng thái tự nhiên là sự đ ảm bảo rằng ngườ i kháccũng giữ đúng thỏa thuận mà họ kí k ết v ớ i chúng ta. Và đâ y là cách mà Hobbes ngh ĩ sẽ đ ạtđ ượ c sự đ ảm bảo đó:

Một khế ướ c là “một sự chuy ển nhượ ng qua lại các quy ền”; và một giao ướ c làmột khế ướ c trong đó một hoặc cả hai bên đ ồng ý thực hiện một đ iều gì đó đã đ ượ c kí k ết trong tươ ng lai.

Không ai đ ồng ý v ớ i một khế ướ c trừ khi: (a) đ ể đ ạt đ ượ c một số quy ền hoặc (b)có lợ i cho chính anh ta.

Trong trạng thái tự nhiên, bạn không có đ ượ c sự đ ảm bảo rằng nếu bạn thượ chiện đ ầ y đ ủ ngh ĩ a v ụ của bạn trong giao ướ c, phía bên kia sẽ thực hiện đ ầ y đ ủ ngh ĩ a v ụ của anh ta.






Thomas Hobbes


“... anh ta, ngườ i thực hiên trướ c, không có sự đ ảm bảo rằng sau đó ngườ i

kia sẽ thực hiện; bở i vì những thỏa thuận bằng miệng quá y ếu không đ ủ đ ể

kiềm chế tham v ọng, tính tham lam, sự giận giữ, và các cảm xúc khác, mà

không có sự sợ hãi đ ối v ớ i một số sức mạnh cưỡ ng chế…”

Do đó, “một sự nghi ngờ có căn cứ” là đ ủ đ ể làm mất giá trị một giao ướ c đ ượ c

tạo ra trong trạng thái tự nhiên.“nếu một giao ướ c đ ượ c tạo ra, trong khi hiện tại chưa bên nào thực hiện,

nhưng tin tưở ng nhau; nhưng trong trạng thái thuần túy tự nhiên, (v ốn là tình

trạng chiến tranh tất cả chống lại tất cả) từ bất cứ sự nghi ngờ có cơ sở nào,

giao ướ c đó không còn có hiệu lực;…”

Điều cần thiết là tìm ra cách đ ể loại bỏ “sự nghi ngờ có cơ sở đó” bằngcách đ ảm bảo v ớ i mỗi cá nhân rằng ngườ i khác cũng sẽ giữ v ữ ng camk ết của họ. Theo quan điểm của Hobbes, chúng ta không thể dựa vào sự rộnglượ ng hay sự v ị tha của ngườ i khác, vì mọi ngườ i luôn hành đ ộng theo cách mà

anh ta ngh ĩ sẽ mang lại nhiều lợ i ích nhất cho anh ta, và nếu một bên ngh ĩ việcphá v ỡ hiệp ướ c sẽ có lợ i cho anh ta, thì anh ta sẽ không do dự phá v ỡ nó.

“... đ ể ép buộc những con ngườ i có năng lực tươ ng tự nhau thực hiện giao

ướ c của họ, một sức mạnh cưỡ ng chế phải thực hiện một số hình phạt sao cho

gây ra sự khiếp sợ lớ n hơ n lợ i ích mà họ mong đ ợ i khi vi phạm hiệp ướ c.”

Sẽ không thể có “một sức mạnh cưỡ ng chế” như v ậ y trừ khi tạo ra một "commonwealth"(quốc gia, nhà nướ c, chính quy ền).

5.2 Sự xuất hiện của công lý

Bằng cách tạo ra một commonwealth, thì từ đó đ ạo đ ứ c, đ ặc biệt là công lýmớ i xuất hiện. Hobbes liên hệ sự xuất hiện của công lý v ớ i đ iều mà ông gọi là“luật tự nhiên thứ ba”.

Cho đ ến giờ , Hobbes đã xác đ ịnh đ ượ c hai luật tự nhiên (“tìm kiếm hòa bình, và giữ gìnhòa bình” và “con ngườ i sẵn sàng, khi ngườ i khác cũng như v ậ y, đ ến bất kì mức đ ộ nào, vìhòa bình và sự đ ảm bảo mà anh ta ngh ĩ là cần thiết, từ bỏ quy ền đ ối v ớ i mọi thứ; và hàilòng v ớ i sự tự do chống lại ngườ i khác, như anh ta cho phép ngườ i khác tự do chống lạimình”)

Ở phần mở đ ầu ch.15, ông đ ưa cho chúng ta luật t ự nhiên thứ ba:

“con ngườ i thực hiện các khế ướ c mà mình đã k í”, tức là, họ tuân thủ các thỏa

thuận của họ, khi đó họ hành đ ộng công chính.”

Các khế ướ c là nguồn gốc của công bằng. Đối v ớ i Hobbes, công bằng không là gìkhác hơ n ngoài việc tuân giữ các khế ướ c, và bất công là phá v ỡ khế ướ c. Khi không có cáckhế ướ c, mỗi ngườ i có quy ền tự nhiên đ ối v ớ i mọi thứ và mọi ngườ i; chỉ khi một cá nhânđ ồng ý từ bỏ quy ền tự nhiên đó thì ý tưở ng v ề công bằng và bất công mớ i bắt đ ầu có ý ngh ĩ a.






Thomas Hobbes


Nhưng vì các khế ướ c dựa trên sự tin tưở ng lẫn nhau không bao giờ có thể tồn tại trongtrạng thái tự nhiên (bở i vì cơ sở của nó phụ thuộc vào mỗi bên đ ượ c đ ảm bảo duy lý rằngngườ i khác sẽ giữ gìn khế ướ c của anh ta, và không có một sự đ ảm bảo như v ậ y trong trạngthái tự nhiên), nên không có gì là bất công (hay công bằng) trong trạng thái tự nhiên

vì v ậ y không có nhà nướ c, không có nhữ ng thứ như công bằng hay bấtcông:

công bằng/bất công

phụ thuộc vào

các khế ướ c có cơ sở chắc chắn

phụ thuộc vào

sứ c mạnh cưỡ ng chế

phụ thuộc vàocông quốc/nhà nướ c/chính quy ền

6 HÌNH THÀNH CHÍNH QUY ỀN: LEVIATHAN

6.1 Chính quy ền hình thành thông qua sự thiết lập

Trong bài giảng trướ c, chúng ta thấ y Hobbes miêu tả ba “luật tự nhiên”:

luật t ự nhiên thứ nhấ t : " tìm kiếm hòa bình, và bảo v ệ hòa bình" luật t ự nhiên thứ hai , “một ngườ i sẽ sẵn sàng, khi ngườ i khác cũng như v ậ y, đ ến

bất cứ mức đ ộ nào, vì hòa bình, và bảo v ệ những gì anh ta ngh ĩ là cần thiết, từ

bỏ quy ền đ ối v ớ i tất cả mọi thứ này; và hài lòng v ớ i sự tự do chống lại ngườ i khác,như anh ta cho phép ngườ i khác tự do chống lại mình”.

luật t ự nhiên thứ ba, "con ngườ i thực hiện giao ướ c mà họ đã kí", tức là, họ tuântheo các thỏa thuận của họ, và vì v ậ y họ hành đ ộng công chính.

Hobbes liệt kê thêm một số luật khác trong ch.14 và 15. Sau đó ông đ ề nghị một nguyêntắc đ ơ n giản tóm lượ c tất cả chúng:

khái quát t ấ t cả các luật t ự nhiên :“không làm nhữ ng đi ề u cho ngườ i khác mà

bạn không muố n ngườ i khác làm cho mình.”

Nhưng, d ĩ nhiên, ngay cả khi nguyên tắc này đ ượ c lý tính gợ i ý, con ngườ i trong trạngthái tự nhiên sẽ không tuân theo nó, vì hai lý do:

“các niềm đ am mê tự nhiên của chúng ta” có xu hướ ng thúc đ ẩ ychúng ta tớ i các hướ ng đ ối lập. (“…các luật tự nhiên…là mâu thuẫn v ớ i cácniềm đ am mê tự nhiên v ốn thúc đ ẩ y chúng ta đ ến sự thiên v ị, tự phụ, thù đ ịch...”

cá nhân sẽ không có bất cứ sự đ ảm bảo rằng nhữ ng ngườ i khác sẽ tuântheo nó, mà ngay cả khi họ đ ồng ý tuân theo nó: các khế ướ c v ẫnkhông có cơ sở trừ khi có một sứ c mạnh đ ể củng cố chúng. (“và các khế






Thomas Hobbes


ướ c, nếu không đ ượ c đ ảm bảo bằng lưỡ i kiếm, mà chỉ bằng lờ i nói, sẽ không đ ủ sức mạnh đ ể bảo đ ảm mọi ngườ i tuân theo”.

Vì v ậ y, nếu không có v ũ lự c, hoặc quy ền lự c đ ể đ ảm bảo con ngườ i sẽ tuântheo luật tự nhiên, con ngườ i sẽ không làm như v ậ y . (“do đó, dù các luật tự nhiên….nếu không có sức mạnh đ ể củng cố thì một mình nó không đ ủ đ ảm bảo cho anh

ninh của chúng ta; và mọi ngườ i sẽ, có thể dựa vào sức mạnh hoặc sự khôn khéo của mình, vì sự an toàn của mình mà chống lại tất cả những ngườ i khác”. Để thoát khỏi trạng tháitự nhiên, con ngườ i tạo ta một khế ướ c giữ a họ đ ể chuy ển giao quy ền tự nhiêncủa họ cho một thự c thể duy nhất (một ngườ i hoăc một hội đ ồng) ngườ i sẽ cóquy ền lự c hợ p pháp đ ể củng cố khế ướ c.

“Căn nguyên, mục đích, hay ý đ ịnh cao nhất của con ngườ i, (những ngườ i

v ốn yêu sự tự do, và sự chi phối đ ối v ớ i ngườ i khác,) khi đ ư a sự ràng buộc đó lên

họ là thấ y trướ c v ề sự an toàn của họ, và một cuộc sống thỏa mãn hơ n; tức

là, giải thoát chính họ ra khỏi đ iều kiện bất hạnh của chiến tranh, v ốn là hệ quả tất

y ếu bở i những đ am mê tự nhiên của con ngườ i, khi không có một quy ền lực khả d ĩ làm họ khiếp sợ , và trói buộc họ v ớ i sự sợ hãi trừng phạt cho sự thực hiện các giao

ướ c của họ. Cách duy nhất đ ể xây dựng một quy ền lực chung như v ậ y, đ ể có thể bảo

v ệ họ khỏi sự xâm lăng từ bên ngoài, và gây tổn thươ ng cho ngườ i khác…là, trao tất

cả quy ền lực và sức mạnh của họ cho một ngườ i, hoặc cho một hội đ ồng, v ốn có thể

rút gọn ý chí của tất cả mọi ngườ i, v ớ i rất nhiều quan đ iểm, thành một ý chí…; và từ

đó phục tùng ý chí, và phán đ oán của anh ta…cứ như mọi ngườ i sẽ nói v ớ i mọi ngườ i,

tôi ủy quyề n và t ừ bỏ quyề n quản lý chính tôi, t ớ i ngườ i đàn ông này, hoặc t ớ i hội

đ ồng này, vớ i đ i ề u ki ện là bạn cũng t ừ bỏ quyề n của bạn, và ủy quyề n t ấ t cả các

hành đ ộng của anh ta theo cách như vậy.”

Cá nhân, ngườ i mà tất cả mọi ngườ i trao quy ền của họ cho là thự c thể nắm giữ quy ềntối cao (vua), và những ngườ i chuy ển nhựng quy ền lực của họ là thần dân. Khi thần dânđ ồng ý chuy ển giao quy ền lực của họ (tức là, tạo ra một quy ền lực tối cao bằng sự chuy ểnnhượ ng tự nguy ện quy ền lực tự nhiên của họ), họ tạo ra một công quốc bằng sự thiếtlập (tươ ng phản v ớ i công quố c đ ượ c t ạo ra bằ ng sự chi ế m đ oạt , khi thực thể nắm giữ quy ềntối cao chiếm đ oạt quy ền lực từ họ; Hobbes nói nhiều hơ n v ề đ iều này trong ch 20). Ngườ icái trị như v ậ y là thự c thể nắm giữ quy ền tối cao của công quốc đ ượ c hình thànhtừ sự thiết lập.

[6.2] Các quy ền của Thự c thể nắm giữ quy ền tối cao của công quốc đ ượ c hìnhthành từ sự thiết lập

1: Khế ướ c xã hội là khế ướ c chuy ển nhượ ng

Khế ướ c mà các công dân tạo ra giữa họ đ ể trao quy ền tự nhiên của họ cho thực thể nắmquy ền tối cao là không thể thay đ ổi – họ không thể hủ y bỏ khế ướ c và thu lại thẩm quy ềntừ ngườ i cai trị, ngay cả khi tất cả công dân muốn v ậ y. Một khi khế ướ c đã đ ượ c thực hiện,ngườ i cai trị có thẩm quy ền cho đ ến khi anh ta tự nguện từ bỏ nó. Thực thể nắm giữ quy ềntối cao trở thành, không phải là một ngườ i uy nhiệm của ngườ i dân, ngườ i mà thẩm






Thomas Hobbes


quy ền đ ượ c cho mượ n, mà là chủ của ngườ i dân, ngườ i mà thẩm quy ền đ ượ c trao chuy ển v ĩ nh viễn. Điều này đúng ngay cả khi ngườ i dân muốn thay đ ổi quan niệm của họ v ề giaoướ c.

2: Thự c thể nắm giữ quy ền tối cao (vua) không vi phạm khế ướ c

Khế ướ c mà cá nhân chuy ển giao quy ền lực của họ cho thực thể nắm giữ quy ền tối cao làmột khế ướ c giữa các cá nhân, những ngườ i chuy ển giao quy ền lực của họ; đó không phảilà khế ướ c giữa những cá nhân và thực thể nắm giữ quy ền lực tối cao ( vua). Tứ là, các cánhân chuy ển giao thẩm quy ền của họ cho thực thể nắm giữ quy ền tối cao gián tiếp bằngcách tạo ra một khế ướ c giữa họ, hơ n là trực tiếp, bằng cách tạo ra một khế ướ c trực tiếp v ớ ichính thực thể nắm quy ền tối cao (vua). K ết quả của đ iều này là thự c thể nắm giữ quy ềntối cao hành đ ộng mà không bao giờ vi phạm khế ướ c vì anh ta không phải làmột bên trong khế ướ c!

Một lý do mà Hobbes đ ưa ra khi ngh ĩ rằng việc chuy ển giao quy ền lực là gián tiếp là:nếu đó là khế ướ c giữ a ngườ i dân và thự c thể nắm giữ quy ền tối cao, thì trong

trườ ng hợ p có bất đ ồng v ề việc liệu thự c thể nắm giữ quy ền tối cao có vi phạmkhế ướ c hay không, sẽ không có ai đ ể phân xử sự bất đ ồng đó – trong trườ ng hợ pđó tất cả trở lại v ớ i “lưỡ i kiếm”, tứ c trạng thái chiến tranh.

3: Thự c thể nắm quy ền tối cao có quy ền cai trị tất cả mọi ngườ i – ngay cả nhữ ngngườ i bất đ ồng

Việc bạn có sẵn lòng là một bên trong khế ướ c hay không không là v ấn đ ề -- ngay cả khi bạn không muốn từ bỏ quy ền của bạn, thực thể nắm giữ quy ền tối cao v ấn có quy ền lực hợ ppháp đ ối v ớ i bạn.

4: Thể nắm giữ quy ền tối cao không thể đ ối xử bất công v ớ i ngườ i dân 5: Việc trừ ng phạt hay giết chết thự c thể nắm giữ quy ền lự c tối cao là bất công.

Kì cùng, các hành đ ộng của thực thể nắm giữ quy ền lực tối cao là chịu trách nhiệm v ớ ingườ i dân; và vì v ậ y việc trừng phạt anh ta vì các hành đ ộng anh ta phạm phải sẽ là trừngphạt không ai khác ngoài chính họ.

6: Thự c thể nắm giữ quy ền lự c tối cao có quy ền giớ i hạn tự do ngôn luận

Thực thể nắm giữ quy ền tối cao có quy ền duy trì hòa bình, và đôi khi nếu cần thì giớ ihạn tự do ngôn luận đ ể thực hiện đ iều đó.

Các quy ền 7 – 11 như sau: Thự c thể nắm giữ quy ền tối cao có toàn quy ền:

Ban hành tất cả các luật liên quan đ ến sự tự do hành đ ộng và sở hữu Quy ền tài phán

Quy ền chiến tranh Bổ nhiệm quan chức Thườ ng và phạt các công dân






Thomas Hobbes


Hobbes tóm tắn quy ền tuy ệt đ ối của thực thể nắm giữ quy ền lực tối cao trong ch.20 (ở đâ yông miêu tả các quy ền thuộc v ề thực thể nắm giữ quy ền lực tối cao của công quốc hìnhthành từ sự thiết lật và từ sự tiếm đ oạt)

“Quyề n l ự c của anh ta không thể chuyể n cho ngườ i khác nế u không có sự đ ồng

thuận của anh ta; anh ta không thể bị t ướ c mấ t nó; anh ta không thể bị buộc t ội;

anh ta không thể bị trừ ng phạt bở i họ; anh ta quyế t đ ịnh cái gì cần thi ế t cho hòabình; và quyế t đ ịnh các nguyên t ắ c; anh ta là nhà l ậ p pháp duy nhấ t; và ngườ i

phán quyế t t ố i cao đ ố i vớ i các tranh chấ p; và về thờ i đ i ể m, lý do chi ế n tranh, và

hòa bình”

7 CÁC DẠNG CHÍNH THỂ ĐƯỢ C HÌNH THÀNH TỪ SỰ THIẾT LẬP

[7.1] Có các dạng chính thể nào?

quân chủ

quy ền tối cao nằmtrong tay một ngườ i

quý tộc

quy ền tối cao nằm trongtay nhiều hơ n một

ngườ i, nhưng khôngphải tất cả

dân chủ

quy ền tối cao nằm trongtay tất cả mọi ngườ i

Đây là ba dạng chính thể duy nhất Các thuật ngữ “chuyên chế,” “chính thể đ ầu sỏ” và “ vô chính phủ” không phải

chỉ các dạng chính thể khác, mà đ ượ c sử dụng đ ể đ ề cập tớ i ba dạng chính thể này bở i những ngườ i không thích chính thể quân chủ, quý tộc, và dân chủ

Ngay cả khi có sự tập hợ p một nhóm ngườ i đ ại diện cho lợ i ích của ngườ i dân

trướ c thực thể nắm giữ quy ền lực tối cao và thỉnh cầu thực thể nắm giữ quy ềnlực tối cao nhân danh ngườ i dân [như quốc hội Anh – Hobbes không đ ề cập tớ iđ iều này, nhưng chắc chắn đó là đ iều ông ngh ĩ ], những “ngườ i đ ại diện” nàykhông đ ại diện cho nhân dân theo cách như thực thể nắm giữ quy ền lực tối caođ ại diện. Thực thể nắm giữ quy ền lực tối cao v ẫn là thực thể mà ngườ i dân traocho quy ền tự nhiên của họ; sự tồn tại của một hội đ ồng thỉnh nguy ện nhân danhngườ i dân không thay đ ổi đ ượ c đ iều đó.

[7.2.] Dạng chính thể nào là tốt nhất?

Hobbes đ ưa ra một vài luận đ iểm đ ể bảo v ệ yêu sách của ông là: trong ba dạng chính thể

trên, chính thể quân chủ là tốt nhất:

Thứ 1

Khi có một sự xung đ ột giữ a lợ i ích công và lợ i ích của thự c thể nắmgiữ quy ền tối cao, thự c thể nắm giữ quy ền tối cao chắc chắn sẽ lự a chọnthúc đ ẩ y lợ i ích riêng của mình thay vì lợ i ích công.

Do v ậ y, lợ i ích công sẽ đ ượ c bảo v ệ tốt nhất trong một hệ thống chínhquy ền mà trong đó lợ i ích công và lợ i ích của thự c thể nắm giữ quy ền






Thomas Hobbes


tối cao thống nhất chặt chẽ v ớ i nhau. “…nơ i đâu mà lợ i ích công và lợ i íchriêng tư thống nhất chặt chẽ v ớ i nhau, thì lợ i ích công đ ượ c thúc đ ẩ y nhiều nhất.”

Trong chính thể quân chủ (không phải là quý tộc hay dân chủ), lợ i íchcủa thự c thể nắm giữ quy ền lự c tối cao phụ thuộc hoàn toàn vào lợ i íchcủa ngườ i dân. (Điều này là vì vua không thể giàu có, vinh quang, hay an toàn,

nếu ngườ i dân nghèo đói, đáng khinh, hoặc quá y ếu đ uối …đ ể duy trì một cuộcchiến chống lại các k ẻ thù của họ; trong khi trong chính thể dân chủ, hay quýtộc, sự thịnh v ượ ng của cộng đ ồng không đ i cùng v ớ i sự thịnh v ượ ng của mỗingườ i v ốn thối nát hay tham v ọng, khi nhiều lần thực hiện một lờ i khuyên lừadối, một hành đ ộng phản bôi, hoặc một cuộc nội chiến”

Do v ậ y, lợ i ích của cộng đ ồng và của thự c thể nắm giữ quy ền lự c tối caothống nhất chặt chẽ v ớ i nhau (trong thự c tế, chúng là giống nhau)trong chính thể quân chủ.

Do v ậ y, lợ i ích cộng đ ồng sẽ đ ượ c bảo v ệ tốt nhất bở i chính thể quânchủ.

Thứ 2: Một v ị vua có thể tiếp cận tớ i những lờ i khuyên và thông tin tốt hơ n một hộiđ ồng, bở i vì ông ta có thể nhận đ ượ c sự tư v ấn bở i bất cứ ai, bất cứ khi nào ông muốn, và(nếu ông muốn) trong bí mật – và đ iều này không xả y ra v ớ i sự cai trị bằng một hội đ ồng.

Thứ 3: Một hội đ ồng dễ “thay đ ổi” hơ n, vì không chỉ vì bản chất của con ngườ i, mà còn vì “sự v ắng mặt của một số …hoặc v ẻ ngoài siêng năng của số ít”. Tính thất thườ ng này dẫnđ ến “hôm nay có thể xóa bỏ tât cả các k ết luận ngày hôm qua”

Thứ 4: Các hội đ ồng, không phải vua chúa, có thể phải nếm trải sự bất đ ồng giữa họ,đ iều có thể dẫn đ ến nội chiến

Thứ 5: Các hội đ ồng thậm chí dễ bị tổn thươ ng hơ n so v ớ i vua chúa do ảnh hưở ng bở inhững k ẻ hùng biện và những k ẻ nịnh bợ

8. QUY ỀN TỰ DO AND TỰ DO

[8.1.] Quy ền tự do của ngườ i dân

Ở đâ y Hobbes thảo luận “quy ền tự do của ngườ i dân” – tự do liên quan đ ến luật dânsự. Phải có một sự tự do như v ậ y trong bất cứ công quốc nào, vì không hệ thống luật dân sự nào quá tỉ mỉ đ ến nỗi có thể quy đ ịnh tất cả hành vi của ngườ i dân.

Hobbes liệt kê những l ĩ nh v ực sau trong cuộc sống mà thực thể nắm quy ền tối cao sẽ cho

phép cá nhân tự do:“ ... t ự do mua bán, và thỏa thuận vớ i ngườ i khác; l ự a chọn nơ i ở , chế

đ ộ ăn ướ ng, nghề nghi ệ p, và nôi d ạy con cái như họ thấ y phù hợ p…”

Khi đ ọc lướ t qua, đ iều này dườ ng như giống câu trả lờ i cho câu hỏi số 4 của chúngta: một xã hội chính trị có thể làm gì? Câu trả lờ i của Hobbes dườ ng như là: nền quânchủ chuyên chế không nên can thiệp vào việc ăn uống, nghề nghiệp, giáo dục con cái, lựachọn nhà ở , … của ngườ i dân. Nhưng tôi ngh ĩ a một cách đ ọc chính xác hơ n v ề đ oạn v ănnày là xem Hobbes đ ưa ra một yêu sách mô tả (chứ không phải quy phạm) v ề l ĩ nh v ực trong






Thomas Hobbes


đó thực thể nắm quy ền tối cao thực sự cho phép sự tự do của ngườ i dân. Vì Hobbes xemkhế ướ c xã hội trao quy ền tuy ệt đ ối cho thực thể nắm quy ền tối cao, câu trả lờ i thực sự củaông tớ i câu hỏi 4 sẽ là: bất cứ thứ gì mà thự c thể nắm quy ền tối cao muốn, bao lâunó còn có thể mang lại sự an toàn và anh ninh cho ngườ i dân của mình.

8.2 Sự tự do thự c sự của ngườ i dân

Ngoài những “quy ền tự do này của ngườ i dân” (những thứ mà ngườ i dân đ ượ c phép làmtheo luật dân sự), có một số quy ền khác: “sự tự do thực sự của ngườ i dân đ ối v ớ i…nhữngthứ mà dù thực thể nắm quy ền tối cao ra lệnh, nhưng nếu không công bằng, ngườ i dân cóthể từ chối không làm”. Vì v ậ y Hobbes thừ a nhận rằng, ngay cả khi quy ền tối caolà tuy ệt đ ối, thì có một số thứ mà ngườ i dân có quy ền tự do từ chối, ngay cả khithự c thể nắm quy ền tối cao ra lệnh cho anh ta phải làm.

Những thứ này là gì? câu hỏi này có thể trả lờ i dựa vào các chỉ dẫn Hobbes như sau:

Quy ền tuy ệt đ ối của thực thể nắm quy ền tối cao bắt nguồn từ chính ngườ i dân –

chính ngườ i dân đã trao quy ền tự nhiên của mình tớ i thực thể nắm quy ền tối caothông qua khế ướ c xã hội Vì v ậ y chính ngườ i dân “sở hữu” và chịu trách nhiệm cho hành đ ộng của thực thể

nắm quy ền tối cao Lý do mà họ trao quy ền của họ là đ ể đ ảm bảo sự hòa bình bên trong và cung cấp sự

bảo v ệ chống lại k ẻ thù xâm lượ c bên ngoài Vì v ậ y quy ền tự do của ngườ i dân không tuân theo thực thể nắm quy ền tối cao phải

phù hợ p v ớ i sự thực là anh ta đã trao quy ền tự nhiên của mình cho chủ quy ền tốicao vì mục đích đ ảm bảo an toàn cá nhân của anh ta

Đây là chìa khóa đ ể trả lờ i cho câu hỏi này:

Rõ ràng là ngườ i dân có những quy ền tự do mà không thể chuy ển giao qua sự đ ồngthuận. Tôi đã trình bày trong ch 14 là, khế ướ c mà không bảo v ệ thân thể của conngườ i, thì nó không có hiệu lực. Do v ậ y … ở đâ y Hobbes liệt kê các mệnh lệnh màngườ i dân có thể không tuân theo một cách hợ p pháp: các mệnh lệnh gây ra tổnhại cho chính ngườ i dân, như:

làm tổn thườ ng, tàn tật hoặc giết chế ngườ i dân không thể tiếp cận những thứ thiết y ếu của cuộc sống như thức ăn và không khí thừa nhận sự phạm tội mà không đ ảm bảo rằng anh ta sẽ đ ượ c tha thứ

từ chối tham gia chiến tranh (chỉ khi sự từ chối như v ậ y không làm xói mòn mụcđích của khế ướ c xã hội, tức là đ ảm bảo an toàn và anh ninh cho tất cả; vì v ậ y bạn có thể từ chối hợ p pháp tham gia chiến tranh nếu bạn khiến ngườ i kháccũng tham gia vào chiến tranh)

Không điều nào trong số nhữ ng đ iều này có ngh ĩ a rằng thự c thể nắm quy ềntối cao không có quy ền đ ối v ớ i sự sống chết của ngườ i dân; thự c thể nắm quy ềntối cao có quy ền lự c quy phạm đ ể bắt ngườ i dân phải chết – nó chỉ không cóquy ền lự c quy phạm đ ể yêu cầu ngườ i dân làm tổn hại chính bản thân bình.






Thomas Hobbes

8.3 Sự cáo chung của Leviathan

Khế ướ c giữa ngườ i dân đ ể chuy ền giao quy ền tự nhiên cho ngườ i cai trị là dựa trên ướ cmuốn hòa bình và anh ninh của họ. Nếu thự c thể nắm quy ền tối cao không thể củngcố hòa bình và bảo v ệ ngườ i dân, thì khế ướ c xã hội qua đó họ từ bỏ quy ền tự nhiên của mình và trao nó cho quy ền tối cao trở nên vô ngh ĩ a.

Đây là cơ sở cho một sự phê phán quan trọng đ ối v ớ i Hobbe rằng: ông không nhấtquán. Ông bắt đ ầu v ớ i lập luận rằng quy ền của thực thể nắm quy ền tối cao là tuy ệt đ ối (khế ướ c qua đó ngườ i dân trao quy ền tự nhiên của mình là một khế ướ c chuy ển nhượ ng)– nhưng ở đâ y ông đ ang miêu tả một đ iều kiện mà khế ượ c có thể bị phá v ỡ một cách hợ ppháp (đ iều này hàm ý đó là một khế ướ c ủ y nhiệm).

Nhóm Khai Minh

Khai Minh chia sẻ những giá trị văn hóa tinh hoa nhằm thúc đ ẩ y và phát triển văn hóa Việt. Khai

Minh sở hữu các bài viết đ ượ c viết, biên dịch bở i các thành viên trong nhóm. Bất cứ cá nhân, tổ chức nào sử dụng bài viết từ đây đ ều cần trích nguồn.

Documents

2.bai giang hobbes.pdf