3 38คัณฐีพระธัมมปทัฏฐกถา+ยกศัพท์แปล+ภาค๘

ประโยค๓ - คณฐพระธมมปทฏฐกถา ยกศพทแปล ภาค ๘ - หนาท 1

คณฐธมมปทฏฐกถา ยกศพทแปล ภาค ๘ เรองปลากปละ ๑. ๕/๑๗ ตงแต อถ ภควา ตสม ขเณ สนนปตตาย เปนตนไป. อถ ครงนน ภควา อ. พระผมพระภาคเจา โอโลเกตวา ทรง แลดแลว จตตวาร ซงวาระแหงจต ปรสาย ของบรษท สนนปตตาย อนประชมกนแลว ตสม ขเณ ในขณะนน กเถตวา ตรสแลว กปลสตต ซงกปลสตร สตตนปาเต ในสตตนบาตวา (ธรา) อ.นกปราชญ ท. อาห กลาวแลว เอต ทวธกมม ซงกรรมอนมอยางสองน ธมมจรย คอ ซงการระพฤตซงธรรม พรหมจรย คอ ซงการ ประพฤตอนประเสรฐ วสตตม วาเปนแกวอนสง สด อต ดงนเปนตน เทเสต เพออนทรงแสดง ธมม ซงธรรม ตขณานรป อนสมควร


แกขณะนน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ตณหา อ. ตณหา วฑฒต ยอมเจรญ มสส ปคคลสส แกบคคลผเกดแตมน ปมตจารโน ผมปกตประพฤตประมาทแลว มาลวา วย ราวกะ อ. เถายานทราย (วฑฒต) เจรญอย โส ปคคโล อ. บคคลนน ปรปลวต ยอมเรรอนไป หราหรในภพใหญและภพนอย วานโร อว ราวกะ อ. ลง อจฉ ตวตองการอย ผล ซงผลไม (ปรปลวนโต) เรรอนไปอย วนสม ในปา ตณหา อ. ตณหา เอสา นน ชมม เปนธรรม- ชาตลามก (หตวา) เปน วสตตกา อนมอน ซานไปในอารมณอนมอยางตาง ๆ โลเก ในโลก สหเต ยอมครอบงา ย ปคคล ซงบคคลใด โสกา อ. ความเศราโศก ท. ปวฑฒนต ยอมเจรญ ทว ตสส ปคคลสส แกบคคลนน วรณ อว ราวกะ อ. หญาคมบาง อภวฏ อนอนฝนตกรดแลว (วฑฒนต) เจรญอย จ แตวา โย ปคคโล อ. บคคลใด สหเต ยอมยาย ตณห ซงตณหา เอต นน ชมม อนลามก ทรจจย อนอนบคคล


ลวงไดโดยยาก โลเก ในโลก โสกา อ. ความ เศราโศก ท. ปปตนต ยอมตกไป ตมหา ปคคลา จากบคคลนน (ปปตนต) ตกไปอย โปกขรา จากใบ บว ต เพราะเหตนน อห อ. เรา วทาม จะกลาว โว กะทาน ท. วา ตมเห อ. ทาน ท. ยาวนตา มประมาณเพยงใด สมาคตา เปนผสมาคมกนแลว เอตถ าเน ในทน (อตถ) ยอมเปน ภทท อ. ความเจรญ (โหต) จงม โว แกทาน ท. (ตาวนตาน ผมประมาณเพยงนน (อต) ดงน ตมเห อ. ทาน ท. ขนถ จงขด มล ซงรากเหงา ตณหาย ของตณหา อสรตโล อว ราวกะ อ. บคคล ผมความตองการดวยหญาแฝก (ขนนโต) ขดอย วรณ ซงหญาคมบาง มาโร อ. มาร มา ภช อยางระรานแลว โว ซงทาน ท. ปนปปน บอย ๆ โสโต อว รากกะ อ. กระแส (ภชนโต) ระรานอย นฬ ว ซงไมออเทยว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ฌาน อ.ฌาน นเอว (วฑฌต) ยอม ไมเจรญนนเทยว วปสสนามคคผลาน อ. วปสสนาและมารดาและผล ท น วฑฌนต ยอมไมเจรญ ปคคลสส แกบคคล ปมตจารสส ผ ชอวามปกตประพฤตประมาทแลว ปมาเทน เพราะความประมาท


สตโวสสคคลกขเณน อนมการปลอยลงซงสตเปนลกษณะ (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา ปมตตจารโน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา ปน เหมอนอยางวา มาลวา อ. เถายาน ทราบ คอวา ลตา อ. เถาวลล สสพพนต หมหออย ปรโยนทธนต รวบรดอย รกข ซงตนไม วฑฒต ซงวายอมเจรญ วนาสาย เพอ ความพนาศ ตสส รกขสส แหงตนไมนน ยถา ฉนใด ตณหา อ. ตณหา วฑฒต ชอวายอมเจรญ อสส ปคคลสส แกบคคลนน ฉ ทวาราน นสสาย ปนปปน อปปชชนาโต เพราะอนอาศย ซง ทวาร ท. ๖ แลวเกดขน บอย ๆ เอว ฉนนน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปคคโล อ. บคคล โส นน คอวา ตณหาคตโก ผมตณหาเปนคต ปรปลวต ยอมเรรอนไป คอวา ธาวต ยอมแลนไป ภเว ในภพ ภเว ในภพ (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา โส ปรปลวต หราหร อต ดงน ฯ (ปจฉา) อ. อนถามวา (โส ปคคโล) อ. บคคลนน (ปรปลวต) ยอมเรรอนไป (หราหร) ในภพใหญและภพนอย ยถา โดยประการใด (ต ปการทสสน) อ. อทาหรณเปนเครองแสดงซง ประการนน ก วย เปนเพยงดงวาอะไร (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ (วสสชชน) อ.อนเฉลยวา (โส ปคคโล) อ. บคคลนน (ปรปลวต) ยอมเรรอนไป (หราหร) ในภพใหญและภพนอย


วานโร อว ราวกะ อ. ลง อจฉ ตวปรารถนาอย ซงผลไม (ปรปลวนโต) เรรอนไปอย วนสม ในปา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา วานโร อ. ลง อจฉนโต ตวปรารถนา อย รกขผล ซงผลของตนไม ธาวต ยอมแลนไป วนสม ในปา คณหาต ยอมจบ สาข ซงกงไม รกขสส ของตนไม ตสส ตสส นนนน มจตวา ปลอยแลว ต สาข ซงกงไมนน คณหาต ยอม จบ อ สาข ซงกงอน มจตวา ปลอยแลว ตป สาข ซงกง แมนน คณหาต ซงความเปนแหงสตวอนบคคลพงกลาววา (โส วานโร) อ.ลงนน อลภตวา ไมไดแลว สาข ซงกงไม สนนสนโน นงดวยดแลว อต ดงน ยา ฉนใด ปคคโล อ. บคคล ตณหา- คตโก ผมตณหาเปนคต ธาวนโต แลนไปอย หราหร ในภพใหญ และภพนอย น อาปชชต ยอมไมถงทว วตตพพต ซงความเปน แหงบคคลผอนใคร ๆ พงกลาววา (โส ปคคโล) อ. บคคลนน อลภตวา ไมไดแลว อารมมณ ซงอารมณ ปตโต ถงแลว อปปวตต ซงความไมเปนไป ตณหาย ตามตณหา อต ดงน เอวเอว ฉนนน นนเทยว อต ดงน (คาาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ผลมจฉว วนสม วานโร อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ฉทวารกตณหา อ. ตณหาอนเปนไปใน ทวาร ๖ เอสา นน ชมม ชอวาเปนธรรมชาตลามก (ตสสา ตณหาย)


ลามกภาเวน เพราะความทแหงตณหานน เปนธรรมชาตลามก (หตวา) เปน คตา อนถงแลว สงขย ซงอนนบพรอมวา วสตตกา อนมอนซานไป ในอารมณอนมอยางตาง ๆ อต ดงน (ตสสา ตณหาย) วสตตตาย เพราะความทแหงตณหานนเปนธรรมชาตซานไปแลว คอวา (ตสสา ตณหาย) อาสตตตาย เพราะความทแหงตณหานนเปนธรรมชาตของ แลว รปาทส อารมมเณส ในอารมณ ท. มรปเปนตน (ตสสา ตณหาย) วสาหารตาย โดยความทแหงตณหานน เปนธรรมชาตเพยง ดงวาอาหารอนเจอแลวดวยยาพษ (ตสสา ตณหาย) วสปปผตาย โดยความทแหงตณหานน เปนธรรมชาตเพยงดงวาดอกไมอนเจอแลว ดวยยาพษ (ตสสา ตณหาย) วสผลตาย โดยความทแหงตณหานน เปนธรรมชาตเพยงดงวาผลไมอนเจอแลวดวยอาพษ (ตสสา ตณหาย) วสปรโภคตาย โดยความทแหงตณหานน เปนธรรมชาตเพยงดงวา เครองบรโภคอนเจอแลวดวยยาพษ อภภวต ยอมครอบงา ย ปคคล ซงบคคลใด วรณตณ อ. หญาชอวาคมบาง ปนปปน วสสนเตน เทเวน อภวฏ อนอนฝน อนตกอย บอย ๆ ตกรดแลว วฑฒต ยอมเจรญ วเน ในปา ยถา นาม ชอฉนใด โสกา อ. ความ เศราโศก ท. วฏฏมลกา อนมวฏฏะเปนรากเหงาอภวฑฒนต ยอม เจรญยง อนโต ในภายใน ตสส ปคคลสส ของบคคลนน เอว ฉนนน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ย อต ดงนเปนตน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปน ก โย ปคคโล อ. บคคลใด สหต ยอมยาย คอวา อภภวต ยอมครอบงา ตณห ซงตณหา เอต นน


คอวา วตตปปการ อนมประการแหงคาอนอนขาพเจากลาวแลว ทรจจย ชอวาอนอนบคคลลวงไปไดโดยยาก (ตสสา ตณหาย) ทกกรตาย เพราะ ความทแหงตณหานน เปนธรรมชาตอนอนบคคลกระทาไดโดยยาก อตก- กมต เพออนกาวลวง คอวา ปชหต เพออนละ โสกา อ. ความ เศราโศก ท. วฏฏมลกา อนมวฏฏะเปนรากเหงา ปปตนต ยอมตก ไป ตมหา ปคคลา จากบคคลนน คอวา อทกพนท อ. หยาดแหง นา ปตต อนตกไปแลว โปกขเร บนใบบว คอวา ปทมปตเต บนใบแหงปทม น ปตฏาต ยอมไมตงอยเฉพาะ ยถา นาม ชอ ฉนใด น ปตฏหนต ยอมไมตงอยเฉพาะ เอว ฉนนน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ทรจจย อต ดงนเปนตน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เตน การเณน เพราะเหตนน อห อ. เรา วทาม จะกลาว ตมเห กะทาน ท. (อต) ดงน (ปทาน) แหงบท ท. วา ต โว วทาม อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ภทท อ. ความเจรญ โหต จงม ตมหาก แกทาน ท. (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหง บทวา ภทท โว อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา ตมเห อ. ทาน ท. มา ปาปณตถ อยา ถงแลว วนาส ซงความพนาศ อย กปโล วย ราวกะ อ. ภกษ ชอวากปละน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ตมเห อ. ทาน ท. ขนถ จงขด มล ซงรากเหงา ฉทวารกตณหาย ของตณหาอนเปนไปในทวาร ๖ อมสสา


น อรหตตมคคาเณน ดวยญาณอนประกอบพรอมแลวดวยอรหต- มรรค (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา มล อต ดงนเปนตน ฯ (ปจฉา) อ. อนถามวา (ตมเห) อ. ทาน ท. (ขนถ) จงขด (มล) ซงรากเหงา (ตณหาย) ของตณหา ก วย ราวกะ อ. อะไร อต ดงน ฯ (วสสชชน) อ. อนเฉลยวา (ตมเห) อ. ทาน ท. (ขนถ) จงขด (มล) ซงรากเหงา (ตณหาย) ของตณหา อสรตโถ อว ราวกะ อ. บคคลผมความตองการดวยหญาแฝก (ขนนโต) ขดอย วรณ ซงหญาคมบาง อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปรโส อ. บรษ อตถโก ผมความตอง การ อสเรน ดวยหญาแฝก ขนต ขดอย วรณ ซงหญาคมบาง กททาเลน ดวยจอบ มหนเตน ใบใหญ ยถา ฉนใด ตมเห อ.ทาน ท. ขนถ จงขด มล ซงรากเหงา อสสา ตณหาย ของตณหานน เอว ฉนนน อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา อสรตโถว วรณ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา กเลสมาโร จ อ. มารคอกเลสดวย มรณ- มาโร จ อ. มารคอความตายดวย เทวปตตมาโร จ อ. มารคอเทว- บตรดวย มา ภชต จงอยางระราน ตมเห ซงทาน ท. ปนปปน บอย ๆ นทโสโต วย ราวกะ อ. กระแสของแมนา อาคโต อนมา แลว มหาเวเคน ดวยกาลงอนใหญ (ภชนโต) ระรานอย นฬ ซงไมออ ชาต อนเกดแลว นทโสเต ใกลกระแสของแมนา อต


ดงน (คาถาปาททวยสส) แหงหมวดสองแหงบาทแหงพระคาถาวา มา โว นฬว โสโตว มาโร ภช ปนปปน อต ดงน ฯ


เรองนางลกสกร ๒. ๙/๑๒ ตงแต ต สตวา อานนทตเถรปปมขา ภกข เปนตนไป. ภกข อ. ภกษ ท. อานนทตเถรปปมขา ผมพระเถระชอวา อานนทเปนหวหนา สตวา ฟงแลว ต วตถ ซงเรองนน ปฏลภส ไดเฉพาะแลว สเวค ซงความสงเวช มหนต อนใหญ ฯ สตถา อ.พระศาสดา สเวค ยงความสงเวช อปปาเทตวา ทรงใหเกดขน แลว เตส ภกขน แกภกษ ท.เหลานน ปกาเสนโต เมอจะทรง ประกาศ อาทนว ซงโทษ ราคตณหาย แหงความอยากดวยอานาจ แหงความกาหนด อนตรวถย ตโก ว ผประทบยนอยแลว ใน ระหวางแหงถนนเทยว อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระ คาถา ท. อมา เหลานวา รกโข อ. ตนไม มเล ครนเมอรากเหงา อน- ปททเว อนไมมอปทวะ ทฬเห อนมน (สนเต) มอย ฉนโนป แมอนอนบคคลตดแลว รหต ยอม งอก ปนเอว อกนนเทยว ยถาป แมฉนใด อท ทกข อ. ทกขน ตณหานสเย ครนเมอความนอน ตามแหงตณหา (ปคคเลน) อนบคคล อนหเต


ไมขจดแลว นพพตตต ยอมบงเกด ปนปปน บอย ๆ เอวป แมฉนนน ฉตตสตโสตา อ. กระแส ๓๖ ท. มนาปสสวนา อนไหลไในอารมณอน เปนทยงใจใหเอบอาบ ภสา อนกลา (อตถ) ม อย ยสส ปคคลสส แกบคคลใด สงกปปา อ. ความดาร ท. มหา เปนของใหญ (หตวา) เปน ราคนสสตา อนอาศยแลวซงราคะ วหนต ยอมนาไป (ต ปคคล) ซงบคคลนน ทททฏ ผมทฏฐอนชว โสตา อ. กระแส ท. สวนต ยอม ไหลไป สพพธ อารมมเณส ในอารมณ ท. ทงปวง ลตา (อว) ราวกะ อ. เถาวลล อพภชช แตก ขนแลว ตฏต ยอมตงอย จ ก ตมเห อ. ทาน ท. ทสวา เหนแลว ต ตณห ซงตณหานน ลต อนเปนเพยงดงวาเถาวลล ชาต เกดแลว ฉนทถ จงตด มล ซงรากเหงา ปาย ดวยปญญา โสมนสสาน อ. ความโสมนส ท. สรตาน จ อน ซานไปแลวดวย สเหตาน จ อนเปอนแลวดวย ตณหาเพยงดงวายางเหนยวดวย ภวนต ยอมม ชนตโน แกสตวเกด เต ชนตโน อ. สตวเกด ท. เหลานน สาตสตา ผอาศยแลวซงความสาราญ สเขสโน เปนผแสวงหาซงความสด (โหนต)


ยอมเปน เต เว นรา อ. นระ ท. เหลานนแล ชาตชรปคา เปนผเขาถงซงชาตและชรา (โหนต) ยอมเปน ปชา อ. หมสตว ท. ตสณาย ปรกขตา ผอนตณหาอนกระทาซงความสะดงกระทาไวแลว ในเบองหนา ปรสปปนต ยอมกระเสอกระสน สโส อว ราวกะ อ. กระตาย (ลททเกน) พาธโต ตวอนนายพรานดงไดแลว (ปรสปปนโต) กระเสอกกระสนอย ปชา อ. หมสตว ท. สโยชน- สงคสตตา ผของแลวในกเลสเปนเครองประกอบ และเปนเครองของ อเปนต ยอมเขาถง ทกข ซงทก ปนปปน บอย ๆ จราย เพอกาลนาน ปชา อ.หมสตว ท. ตสณาย ปรกขตา ผอน ตณหาอนกระทาซงความสะดงกระทาไวแลวใน เบองหนา ปรสปปนต ยอมกระเสอกกระสน สโส อว ราวกะ อ. กระตาย (ลททเกน) พาธโต ตวอนนายพรานดกไดแลว (ปรสปปนโต) กระเสอก กระสนอย ตสมา เพราะเหตนน ภกข อ. ภกษ อากงข หวงอย วราค ซงธรรมอนมราคะไปปราศ แลว อตตโน เพอตน วโนทเย พงบรรเทา ตสณ ซงตณหาอนกระทาซงควาดนรน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา มเล ครนเมอรากเหงา ปจวเธ อนม


อยาง ๕ คเต อนไปแลว จตส ทสาส จ ในทศ ท. ๔ ดวย เหฏา จ ในภายใตดวย อชกเอว ตรงนนเทยว (ยสส รกขสส) ของ ตนไมใด อนปททเว ชอวาอนไมมอปทวะ เฉทนผาลนวชฌนาทน อนตรายาน แหงอนตราย ท. มการตดและการผาและการเจาะเปนตน หนา อปททเวน เพราะอปทวะ เกจ อะไร ๆ ทฬเห ชอวาอน มน (ตสส มลสส) ถรปปตตตาย เพราะความทหงรากเหงานนเปน รากถงแลวซงความมนคง (สนเต) มอย (โส) รกโข อ. ตนไม นน ฉนโนป แมอนอนบคคลตดแลว อปร ในเบองบน รหต ยอม งอกได ปนเอว อกนนเทยว วเสน ดวยอานาจ สาขานสาขาน แหงกงใหญและกงนอย ท. (ยถา) ฉนใด อท ทกข อ. ทกขน ชาตอาทเภท อนตางดวยทกขมชาตเปนตน อนสเย ครนเมอความ นอนตาม ตณหาย แหงตณหา ฉทวารกาย อนเปนไปในทวาร ๖ อรหตตมคคาเณน อนญาณอนประกอบพรอมแลวดวยอรหตมรรค อนหเต ไมขจดแลว คอวา อสมจฉนเน ไมตดขาดดวยดแลว นพพตตเอว ยอมบงเกดนนเทยว ปนปปน บอย ๆ ภเว ในภพ ตสม ตสม นนนน เอวเอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา มเล อต ดงนเปนตน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ตณหา อ. ตณหา สมนนาคตา อนมาตาม พรอมแลว โสเตห ดวยกระแส ท. ฉตตสตยา ๓๖ วเสน ดวยอานาจ คณหาวจรตาน แหงตณหาวจรต ท. อเมส เหลาน อต คอ ตณหา-


วจรตาน อ. ตณหาวจรต ท. อฏารส ๑๘ อปาทาย ดวยการเขาไป ถอเอา อชฌตตกสส อายตนสส ซงอายตนะอนเปนไปในภายใน ตณหา- วจรตาน อ. ตณหาวจรต ท. อฏารส ๑๘ อปาทาย ดวยการเขาไปถอ เอา พาหรสส อายตนสส ซงอายตนะอนเปนไปในภายนอก อต ดวย ประการฉะน มนาปสสวนา ชอวาอนไหลไปในอารมณอนเปนทยงใจ ใหเอบอาบ (วคคเหน) เพราะวเคราะหวา (ตณหา) อ. ตณหา อาสวต ยอมไหลไป คอวา ปวตตต ยอมเปนไป รปาทส อารมม- เณส ในอารมณ ท. มรปเปนตน มนาเปส อนเปนทยงใจใหเอบอาบ อต ดงน ภสา เปนธรรมชาตกลา คอวา พลวต เปนธรรมชาตกาลง โหต ยอมม ยสส ปคคลสส แกบคคลใด สงกปปา อ.ความดาร ท.มหา ชอวาเปนสภาพใหญ (เตส สงกปปาน) มหนภาเวน เพราะความ ทแหงความดาร ท. เหลานนเปนสภาพใหญ อปปชนโต โดยอน เกดขน ปนปปน บอย ๆ หตวา เปน อนสสาย ไมอาศยแลว ฌาน วา ซงฌานหรอ วปสสน วา หรอวา ซงวปสสนา ราคนสสตา อนอาศยแลวซงราคะ วหนต ยอมนาป ต ปคคล ซงบคคลนน ทททฏ ผชอวามทฏฐอนชว (อตตโน) วปนนาณตาย เพราะ ความทแหงตนเปนผมญาณอนวบตแลว อต ดงน (ปทสส) แหง บทวา ยสส อต ดงนเปนตน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ตณหาโสตา อ. กระแสแหงตณหา ท.อเม เหลาน สวนต นาม ชอวายอมไหลไป สพพธ อารมมเณส ใน อารมณ ท.ทงปวง จกขทวาราทน ทวาราน วเสน สพเพส รปาทส


อารมมเณส สวนโต วา เพราะอนไหลไป ในอารมณ ท.มรป เปนตน ทงปวง ดวยอานาจ แหงทวาร ท. มทวารคอจกษเปนตน หรอ สพพาป ตณหา รปตณหา สททตณหา คนธตณหา รสตณหา โผฏพพณหา ธมมตณหา อต (ตาส ตณหาน) สพพภเวส สวนโต วา หรอวา เพราะอนไหไปในภพทงปวง ท. แหง-อ. ตณหา ท. แมทงปวง คอ อ. ตณหาในรป อ. ตณหาในเสยง อ. ตณหาใน กลน อ. ตณหาในรส อ.ตณหาในโผฏฐพพะ อ. ตณหาในธรรม ตณหา ท. เหลานน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหง พระคาถาวา สวนต สพพธ โสตา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ตณหา) อ.ตณหา ลตา ชอวาลตา (วคคเหน) เพราะวเคราะหวา (ตณหา) อ. ตณหา ลตา วย เปนเพยงดงวาเถาวลล ปลเวนตเถน จ โดยอรรถวาเปนเครอง พวพนดวย สสพพนตเถน จ โดยอรรถวาเปนเครองรงรดไวดวย (โหต) ยอมเปน อต ดงน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ลตา อต ดงน น (อตโถ) อ. อรรถวา (ลตาตณหา) อ. ตณหาเพยงดงวาเถา- วลล อปปชชตวา เกดขนแลว ทวาเรห โดยทวาร ท.ฉห ๖ ตฏต ยอมตงอย อารมมเณส ในอารมณ ท. รปาทส มรปเปนตน (อต) ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปน ก ตมเห อ.ทาน ท. ทสวา


เหนแลว ตณหาลต ซงตณหาเพยงดงวาเถาวลล ต นน (ตสสา ตณหาลตาย) ชาตฏานวเสน ดวยอานาจแหงทแหงตณหาเพยงดงวา เถาวลลนนเกดแลววา ตณหา อ. ตณหา เอสา นน อปปชชมานา เมอเกดขน อปปชชต ยอมเกดขน เอตถ ปยรปสาตรเป ในปรป และสาตรปน อต ดงน (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวด สองแหงบทวา ตจ ทสวา อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ฉนทถ จงตด มเล ทรากเหงา มคคป- ปาย ดวยปญญาอนประกอบพรอมแลวดวยมรรค สตเถน วเน ชาต ลต (ปคคโล ฉนทนโต) วย ราวกะ อ. บคคล ตดอย ซง เถาวลล อนเกดแลว ในปา ดวยมด อต ดงน (ปทสส) แหงบท วา ปาย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อนสฏาน อนซานไปตามแลว คอวา ปยาตาน อนซมซาบไปแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สรตาน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา จวราทส ปรกขาเรส ปวตตสเนหวเสน สเนหตาน จ อนเปอนแลวดวยตณหาเพยงดงวายางเหนยว ดงอานาจ แหงความสเนหาอนเปนไปแลว ในบรขาร ท. มจวรเปนตนดวย อตโถ อ. อธบายวา ตณหาสเนหมกขตาน อนดนยางเหนยวคอตณหา ฉาบทาแลว อต ดงน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สเนห- ตาน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา โสมนสสาน อ. ความโสมนส ท. เอว-


รปาน อนมรปอยางน ภวนต ยอมม ชนตโน แกสตวเกด ตณหา- วสกสส ผเปนไปในอานาจแหงตณหา (อต) ดงน (ปทสส) แหง บทวา โสมนสสาน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เต ปคคลา อ. บคคล ท.เหลานน คอวา ตณหาวสกา ผเปนไปในอานาจของตณหา สาตนสสตา เปนผ อาศยแลวซงความสาราญ คอวา สนสสตา ว เปนผอาศยแลวซง ความสขเทยว หตวา เปน สเขสโน เปนผแสวงหาซงความสขโดย ปกต คอวา สขปรเยสโน เปนผเสาะหาซงความสโดยปกต ภวนต ยอมเปน (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา เต สาตสตา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา นรา อ. นระ ท. เอวรปา ผมรป อยางน เย เหลาใด เต นรา อ. นระ ท.เหลานน ชาตชราพยาธ- มรณาน อปคจฉนตเอว ยอมเขาถง ซงชาตและชาและพยาธและ มรณะ ท. นนเทยว อต เพราะเหตนน (เต นรา) อ. นระ ท. เหลานน ชาตชรปคา นาม ชอวาเปนผเขาถงซงชาตและชรา โหนต ยอมเปน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา เต เว อต ดงน เปนตน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อเม สตตา อ. สตว ท.เหลาน ตาสกรเณน ตสณา อต สงข คตาย ตณหาย ปรกขตา เปนผอน ตณหา อนถงแลว ซงอนนบพรอมวา ตสณา ดงน เพราะอนกระทา ซงความสะดง กระทาไวแลวในเบอหนา คอวา ปรวารตา เปนผ


อนตณหาแวดลอมแลว หตวา เปน (อต) ดงน (ปทสส) แหง บทวา ปชา อต ดงนเปนตน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (เต สตตา) อ. สตว ท.เหลานน ปรสปปนต ยอมกระเสอกกระสน คอวา ภายนต ยอมกลว สโส วย ราวกะ อ. กระตาย ลททเกน อรเ พทโธ ตวอนนายพรานดก ไดแลวในปา (ปรสปปนโต) กระเสอกกระสนอย (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา พาธโต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สตตา อ. สตว ท.ทสวเธน สโยชเนน จเอว สตตวเธน ราคสงคาทนา สงเคน จ พทธา วา เปนผอน กเลสเปนเครองประกอบไว อนมอยาง ๑๐ ดวยนนเทยว อนกเลส เปนเครองของ อนมอยาง ๗ อนมกเลสเปนเครองของคอราคะเปนตน ดวย ผกพนไวแลวหรอ ตสม สโยชนาทกเลเส ลคคา วา หรอวา เปนผของแลว ในกเลสมกเลสเปนเครองประกอบเปนตนนน หตวา เปน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สโยชนสงคสตตา อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา (สตตา) อ. สตว ท. อปคจฉนต ยอม เขาถง ทกข ซงทกข ชาตอาทก อนมชาตเปนตน ปนปปน บอย ๆ จร สนกาลนาน คอวา ทฆมทธาน สนกาลยดยาวนาน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา จราย อต ดงน ฯ อตโถ อ.อรรถวา สตตา อ. สตว ท. ตสณาย ปรกขตา ผ อนตณหาอนกระทาซงความสะดงกระทาไวแลวในเบองหนา คอวา


(ตสณาย) ปลเว ตา ผอนตณหาอนกระทาซงความสะดงผวพนแลว ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน ภกข อ. ภกษ ปฏเนโต ปรารถนาอย อากงมาโน ชอวาหวงอย วราค ซงธรรมอนมราคะ ไปปราศแลว คอวา นพพาน ซงพระนพพาน ราคาทวคมน อน เปนทไปปราศแหงกเลสมราคะเปนตน อตตโน เพอตน วโนทเย พงบรรเทา คอวา ปนทตวา พงบรรเทาแลว นหรตวา พงนาออก แลว ฉฑเฑยย พงทง ต ตสณ ซงตณหาอนกระทาซงความสะดง นน อรหตตมคเคนเอว ดวยอรหตมรรคนนเทยว อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ตสมา อต ดงนเปนตน ฯ


เรองวพภนตกภกษ ๓. ๑๕ /๑๐ ตงแต เถโร ปณฑาย จรต ปวสนโต ท เปนตนไป. เถโร อ.พระเถระ ปรสนโต เขาไปอย จรต เพออนเทยว ไป ปณฑาย เพอบณฑบาต ทสวา เหนแลว ต ปรส ซงบรษนน นหรยมาน ผอนราชบรษนาออกไปอย ทกขณทวาเรน โดยประต แหงทศทกษณ กาเรตวา ยงราชบรษใหกระทาแลว พนธน ซง เครองผก สถล ใหหยอน อาห กลาวแลววา ตว อ. เธอ อาวช- เชห จงราลก กมมฏาน ซงกรรมฐาน ตยา ปรจต อนอนเธอสง สมแล ปพเพ ในกาลกอน ปน อก อต ดงน ฯ โส ปรโส อ. บรษนน ลภตวา ไดแลว สตปปาท ซงความเกดขนแหงสต เตน โอวาเทน เพราะโอวาทนน จตตถชฌาน ยงฌานทส นพพตเตส ใหบงเกดแลว ปน อก ฯ อถ ครงนน (ราชปรสา) อ. ราชบรษ ท. เนตวา นาไปแลว น ปรส ซงบรษนน อาฆาตน สทเปนทฆา อตตาเสส ยงบรษใหนอนหงายแลว สเล บนหลาว (จนตเนน) ดวยอนคดวา มย อ. เรา ท. ฆาเตสสาม จกฆา อต ดงน ฯ โส ปรโส อ. บรษนน น ภายต ยอมไมกลว น สนตสต ยอมไม สะดงดวยด ฯ


อถ ครงนน มนสสา อ. มนษย ท. ตา ผยนอยแลว ทสาภาเค ในสวนแหงทศ ตสม ตสม นนนน อกขปตวาป แมยก ขนแลว อาวธาน ซงอาวธ ท. อสสตตโตมราทน มดาบและหอก และโตมรเปนตน อสส ปรสสส แกบรษนน ทสวา เหนแลว ต ปรส ซงบรษนน อสนตสตเอว ผไมสะดงดวยดอยนนเทยว (วตวา) กลาวแลววา โภนโต แนะผเจรญ ท. ตมเห อ. ทาน ท. ปสสถ จงเหน อม ปรส ซงบรษนเถด (โส ปรโส) อ. บรษนน นเอว อจฉมภต ยอมไมหวนไหวนนเทยว น เวธต ยอมไมสะทกสะทาน มชเฌ ในทามกลาง ปรสาน แหงบรษ ท. อาวธหตถาน ผมอาวธ ในมอ อเนกสตานป ผแมมรอยมใชหนงเปนประมาณ อโห โอ อจฉรย อ. ความนาอศจรรย อต ดงน อจฉรยพภตชาตา ผมความ อศจรรยและความประหลาดเกดแลว นทตวา บนลอแลว มหานาท บนลออนดง อาโรเจส กราบทลแลว ต ปวตต ซงความเปนไปนน รโ แกพระราชา ฯ ราชา ตรสแลววา ตมเห อ. ทาน ท. วสสชเชถ จงปลอย น ปรส ซงบรษนนเถด อต ดงน คนตวา เสดจไปแลว สนตกป แมสสานก สตถ ของพระศาสดา อาโรเจส กราบทลแลว ต อตถ ซงเนอความนน ฯ สตถา อ. พระศาสดา ผรตวา ทรงแผไปแลว โอภาส ซง พระรศม เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม ตสส ปรสสส แกบรษนน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา


โย ปคคโล อ. บคคลใด นพพนฏโ ผมอาลย เพยงดงวาหมไมอนตงอยในปาออกแลว วนาธมต- โต ผนอมไปแลวในปา วนมตโต เปนผพนแลว จากปา (หตวา) เปน ธาวต ยอมแลนไป วนเอว สปานนเทยว ตมเห อ. ทาน ท. ปสสถ จงด ต ปคคลเอว ซงบคคลนนนนเทยว (โส ปคคโล) อ. บคคลนน มตโต ผพนแลว (พนธนา) จากเครองผก ธาวต ยอมแลนไป พนธนเอว สเครองผกพนนนเทยว อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา โย ปคคโล อ. บคคลใด นพพนฏโ ชอวาผมอาลยเพยงดงวาหมไมอนตงอยในปาออกแลว คหภาเว อาลย- สงขาต วนฏ ฉฑเฑตวา (อตตโน) ปพพชตตาย เพราะความท แหงตนเปนผทงแลว ซงหมไมอนตงอยในปา อนอนบณฑตนบพรอม แลววาอาลย ในความเปนแหงคฤหสถบวชแลว อธมตโต เปนผนอม ไปแลว ตโปวเน ในปาคอตบะ วหารสงขาเต อนอนบณฑตนบพรอม แลววาธรรมเปนเครองอย มตโต เปนผพนแลว ตณหาวนา จากปา คอตณหา ฆราวาสพนธนสงขาตา อนอนบณฑตนบพรอมแลววาเครอง ผกพนคอการอยครองซงเรอน หตวา เปน ธาวต ยอมแลนไป ตณหาวนเอว สปาคอตณหานนเทยว หราวาสพนธน อนเปนเครอง ผกพนคอการอยครองซงเรอน ต นน ปน อก ตมเห อ.ทาน ท. ปสสถ จงด ต ปคคล ซงบคคลนน เอว อยางน เอโส ปคคโล


อ. บคคลนน มตโต พนแลว ฆราวาสพนธนโต จากเครองผกพน คอการอยครองซงเรอน ธาวต ยอมแลนไป ฆราวาสพนธนเอว ส เครองผกพนคอการอยครองซงเรอนนนเทยว ปน อก อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ โส ปรโส อ. บรษนน สตวา ฟงแลว อม ธมมเทสน ซง พระธรรมเทศนาน สลคเค นสนโน ว ผนงแลว บนปลายแหง หลาวเทยว อนตเร ในระหวาง ราชปรสาน ของราชบรษ ท ปฏ- เปตวา เรมตงไวแลว อทยพพย ซงความเกดขนและความเสอมไป อาโรเปตวา ยกขนแลว ตลกขณ สลกษณะ ๓ สมมสนโต พจารณา อย สงขาเร ซงสงขาร ท. ปตวา บรรลแลว โสตาปตตผล ซง โสดาปตตผล อนภวนโต เสวยอย สมาปตตสข ซงความสขอนเกด แลวจากสมาบต อปปตตวา เหาะขนไปแลว เวหาส สเวหาส อาคตวา มาแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา อากา- เสนเอว โดยอากาศนนเทยว วนทตวา ถวายบงคมแลว สตถาร ซงพระศาสดา ปพพชตวา บวชแลว ปาปณ บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต สราชกาย ปรสาย มชเฌเอว ในทาม กลางแหงบรษท อนเปนไปกบดวยพระราชานนเทยว อต ดงนแล ฯ


เรองเรอนจา ๔. ๑๗/๔ ตงแต เอกสม กร กาเล พห สนธจเฉทก- เปนตนไป. กร ไดยนวา เอกสม กาเล ในกาลหนง (ราชปรสา) อ. ราชบรษ ท. อาเนตวา นามาแลว โจเร ซงโจร ท. สนธจเฉทก- ปนถฆาตกมนสสฆาตเก ผตดซงทตอและฆาในทางเปลยวและฆาซง มนษย พห มาก ทสเสส ทลแสดงแลว โกสลรโ แกพระราชา พระนามวาโกศล ฯ ราชา อ. พระราชา พนธาเปส ทรงยงราชบรษ ใหจองจาแลว เต โจเร ซงโจร ท.เหลานน อนทพนธนรชชพน- ธนสงขลพนธนห ดวยเครองจองจาคอขอและเครองจองจาคอเชอก และเครองจองจาคอตรวน ท. ฯ ภกข อ. ภกษ ท. ชานปทา ผอยในชนบท ตสมตตาป โข ผแมม ๓๐ รปเปนประมาณแล ทฏ กามา ผใครเพออนเฝา สตถาร ซงพระศาสดา อาคนตวา มาแลว ทสวา เหนแลว วนทตวา ถวายบงคมแลว จรนตา เทยวไปอย ปณฑาย เพอบณฑบาต สาวตถย ในเมองสาวตถ ปนทวเส ในวนใหม คนตวา ไปแลว พนธนาคาร สเรอนอนเปนทจองจา ทสวา เหนแลว เต โจเร ซงโจร ท. เหลานน ปณฑปาตปปฏกกนตา ผกาวกลบแลวจากบณฑบาต อปสง- กมตวา เขาไปเฝาแลว ตถาคต ซงพระตถาคต สายณหสมเย ในสมย


แหงวนในเวลาเยน ปจฉส ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองค ผเจรญ อชช ในวนน โจรา อ. โจร ท. พห มาก พนธนาคาเร ในเรอนอนเปนทจองจา (ราชปรเสห) พทธา ผอนราชบรษ ท. จองจาแลว อนทพนธนาทห พนธเนห ดวยเครองจองจา ท. มเครอง จองจาคอขอเปนตน อนภวนตา เสวยอย มหาทกข ซงทกขอนใหญ อมเหห อนขาพระองค ท. จรนเตห ผเทยวไปอย ปณฑาย เพอ บณฑบาต ทฏา เหนแลว เต โจรา อ. โจร ท. เหลานน น สกโกนต ยอมไมอาจ ตาน พนธนาน ฉนทตวา ปลายต เพออนตด ซงเครองจองจา ท. เหลานน แลวหนไป ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ พนธน นาม ชอ อ. เครองจองจา อ อน ถรตร อนมนคงกวา เตห พนธเนห กวาเครองจองจา ท. เหลานน อตถ น โข มอย หรอหนอแล อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. เอตาน พนธนาน อ. เครองจองจา ท. เหลานน กพนธนาน นาม ชอวาเปนเครองจองจาอะไร (โหนต) ยอมเปน ปน สวนวา กเลสพนธน อ.เครองจองจาคอกเลส ตณหาสงขาต อนอนบณฑตนบพรอม แลววาตณหา ธนธปตตทาราทส สวาณกาวาณเกส ในทรพย อนเปนไปกบดวยวญญาณและทรพยอนไมมวญญาณ ท. มทรพยและ ขาวเปลอกและบตรและเมยเปนตน ย เอต นนใด เอต กเลสพนธน อ.เครองจองจาคอกเลสนน ถรตร เปนธรรมชาตมนคงกวา เอเตห พนธเนห กวาเครองจองจา ท.เหลานน สตคเณน ดวยอนคณดวยรอย


สหสสคเณน ดวยอนคณดวยพน สตสหสสคเณน ดวยอนคณดวยแสน (โหต) ยอมเปน ปน แตวา โปราณกปณฑตา อ. บณฑตในกาลกอน ท. ฉนทตวา ตดแลว พนธน ซงเครองจองจา เอต นน มหนตป แมอนใหญ เอว อยางน ทจฉนทย อนอนบคคลตดไดโดยยาก ปวสตวา เขาไปแลว หมวนต สประเทศชอวาหมวนต ปพพชส บวชแลว อต ดงน อาหร ทรงนามาแลว อตร วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว ฯ ๕. ๑๘/๒๐ ตงแต สตถา อม อตต อาหรตวา เตน เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา อาหรตวา ครนทรงนามาแลว อม อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลวน ปกาเสนโต เมอจะทรงประกาศ อทาน ซงอทาน เตน โพธสตเตน อทานต อนอนพระโพธสตนน เปลงแลว อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ทง อมา เหลานวา ย พนธน อ. เครองจองจาใด อยส จ อนเกด แตเหลกดวย ทารปพพช จ อนเกดแตไมและ เกดแตหญาปลองดวย ธรา อ. นกปราญ ท. น อาห ไมกลาวแลว ต พธน ซงเครองจองจานน ทฬห วามนคง ธรา อ. นกปราชญ ท. อาห


กลาวแลว เอต (เย ชนา) สารตตรตตา มณกณฑเลส (โหนต เตส ชนาน ราค จ) ปตเตส จ ทาเรส จ ยา อเปกขา (ต อเปกข จ) ซง - อ. ชน ท. เหลาใด เปนผกาหนดแลว และกาหนดนกแลว ในแกวมณและตมห ท. ยอมเปน ความกาหนด แหงชน ท.เหลานนดวย ซง - อ. ความเยอใย ในบตร ท. ดวย ในทาระ ท. ดวยใด ความเยอใยนนดวยนน พนธน วาเปนเครอง จองจา ทฬห อนมน โอหารน อนมปกตเหยยวลง สถลทปปมจ อนหยอนและอนบคคลเปลองได โดยยาก (ธรา) อ. นกปราชญ ท. เฉตวาน ตดแลว เอตป พนธน ซงเครองจองจาแมนน อนเปกขโน เปนผไมมความเยอใย (หตวา) เปน ปหาย ละแลว กามสข ซงความสขในกาม ปรพพชนต ยอมเวนรอบ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปณฑตปรสา อ. บรษผเปนบณฑต ท. พทธาทโย มพระพทธเจาเปนตน น วทนต ยอมไมกลาว (พนธน) ซงเครองจองจา นพพตต อนบงเกดแลว อยสา แตเหลก อยสงขลกสงขาต อนอนบณฑตนบพรอมแลววาตรวนอนเปนวการแหงเหลก อยส ชอวา อนเกดแตเหลก ทารช อนเกดแตไม อนทพนธนสงขาต อนอนบณฑต นบพรอมแลววาเครองจองจาคอขอ รชชพนธน ซงเครองจองจาคอ


เชอก ปพพชตเณห วา อเห วากาทห วตถห วา รชช กตวา กต อนอนบคคลกระทาแลว ดวยหญาปลอง ท. หรอ หรอวา ดวยวตถ ท. มปอเปนตน เหลาอน กระทา ใหเปนเชอก วา ถร เปนของ มนคง อต ดงน (ตสส พนธนสส) สกกเณยยภาเวน เพราะความ ทแหงเครองจองจานน เปนของอนบคคลอาจ ฉนทต เพออนตด อสอาทห วตถห ดวยวตถ ท. มดาบเปนตน อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา ธรา อต ดงนเปนตน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สารตตา เปนผกาหนดแลว หตวา เปน รตตา เปนผอนราคะยอมแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สารตตรตตา อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา พหลราครตตา เปนผอนราคะอนหนายอมแลว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา มณส จ ในแกวมณ ท. ดวย กณฑเลส จ ในตมห ท.ดวย วา อกอยางหนง กณฑเลส ในตมห ท. มณจตเตส อนวจตรและดวยแกวมณ (อต) ดงน (ปทสส) แหง บทวา มณกณฑเลส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เย ชนา มณกณฆเลส สารตตรตตา (โหนต) เตสเอว ชนาน โส ราโค จ อ.ชน ท.เหลาใด เปนผ กาหนดแลวและอนราคะยอมแลว ในแกวมณและตมห ท. ยอมเปน อ. ความกาหนดนน แหงชน ท. เหลานนนนเทยวดวย ยา ปตตทาเรส อเปกขา ตณหา จ อ. ความเยอใย คอวา อ. ความอยาก ในบตร และเมย ท.ใดดวย ปณฑตปรสา อ. บรษผเปนบณฑต ท. วทนต


ยอมกลาว เอต ราคาเปกข ซงความกาหนดและความเยอใยนน พนธน อนเปนเครองจองจา กเลสมย อนสาเรจแลวดวยกเลส วา ทฬห เปนของมนคง อต ดงน (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวด สองแหงบทวา เอต ทฬห อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ย พนธน) อ. เครองจองจาใด อวหรต ยอมนาลง คอวา หรต ยอมนาไป เหฏา ในภายใต อากฑฒตวา จตส อปาเยส ปาตนโต เพราะอนครามาแลวใหตกไป ในอบาย ท. ๔ อต เพราะเหตนน (ต พนธน) อ.เครองจองจานน โอหารน ชอวามปกตเหนยวลง (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา โอหารน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ย พนธน) อ.เครองจองจาใด น ฉนทต ยอมไมตด ฉวจมมมสาน ซงผวและหนงและเนอ ท. พนธนฏาเน ในทอนเปนทจองจา คอวา น นหรต ยอมไมนาออก โลหต ซง โลหต (พนธนฏาเน) ในทอนเปนทจองจา คอวา อชานาเปตวา ไมยงบคคลใหรแลว พธนภาวป แมซงความเปนคออนจองจา เทต ยอมให กาต เพออนกระทา กมมาน ซงการงาน ท. ถลปถชลปถาทส ปเถส ในทาง ท. มทางบนบกและทางบนนาเปนตน อต เพราะ เหตนน (ต พนธน) อ. เครองจองจานน สถล ชอวาอนหยอน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สถล อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ห ก กเลสพนธน อ.เครองจองจา คอกเลส อปปนน อนเกดขนแลว โลภวเสน ดวยอานาจแหงความโลภ


เอกวารป แมสนวาระหนง ทมโมจย เปนธรรมชาตอนบคคลเปลอง ไดโดยยาก โหต ยอมเปน กจฉโป วย ราวกะ อ.เตา (ทมมจนโต) พนไดโดยยากอย พนธนฏานโต จากทอนเปนทจองจา อต เพราะ เหตนน (ต กเลสพนธน) อ. เครองจองจาคอกเลสนน ทปปม ชอวาอนบคคลเปลองไดโดยยาก (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ทปปมจ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ธวา) อ. นกปราชญ ท. ฉนทตวา ตดแลว กเลสพนธน ซงเครองจองจาคอกเลส เอต นน ทฬหป แมอนมน เอว อยางน าณขคเคน ดวยพระขรรคคอญาณ อนเปกขโน เปนผไมมความเยอใย หตวา เปน ปหาย ละแลว กามสข ซงความสข ในกาม ปรพพชนต ยอมเวนรอบ คอวา ปกกมนต ยอมหลกไป อตโถ อ. อธบายวา ปพพชนต ยอมบวช อต ดงน (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา เอตป เฉตวาน อต ดงน ฯ


เรองพระนางเขมา ๖. ๒๑/๙ ตงแต เขมาป เทว ปวสมานา ว ต อตถ เปนตนไป. เทว อ.พระเทว เขมาป แมพระนามวาเขมา ปวสมานา ว เสดจเขาไปอยเทยว ทสวา ทรงเหนแลว ต อตถ ซงหญงนน จนเตตวา ทรงดารแลววา (ชนา) อ. ชน ท. วทนต ยอมกลาววา สมมาสมพทโธ อ. พระสมมาสมพทธเจา กเถต ยอมตรส โทส ซงโทษ รปสส ของรป อต ดงน จ ก อย อตถ อ. หญงน วชมานา ตา ยนพดอยแลว สนตเก ในทใกล อสส สมมาสมพทธสส ของพระสมมาสมพทธเจานน อห อ. เรา น อเปม ยอมไมเขาถง กลภาคป แมซงสวนแหงเสยว อมสสา อตถยา ของหญงน อตถรป อ. รปแหงหญง อทส อนเชนน น มยา ทฏปพพ เปนรอนเรา ไมเคยเหนแลว (โหต) ยอมเปน (ชนา) อ. ชน ท. อพภาจกขนต มฌ ชะรอยจะกลาวต สตถาร ซงพระศาสดา อภเตน วจเนน ดวยคาอนไมมแลว อต ดงน อนสาเมตวา ไมทรงพจารณาแลว กถาสททป แมซงเสยงแหงถอยคา ตถาคตสส ของพระตถาคต โอโลกยมานา อฏาส ไดประทบยนทรงแลดอยแลว ตเอว อตถ ซงหญงนนนนเทยว ฯ


สตวา อ. พระศาสดา ตวา ทรงทราบแลว ตสสา เขมาย ตสม รเป อปปนนพหมานต ซงความทแหงพระเทวพระนามวา เมานน ทรงเปนผมพระมานะอนมาก อนเกดขนแลว ในรปนน ทสเสนโต เมอจะทรงแสดง ต รป ซงรปนน ปมวยาทวเสน ดวยอานาจแหงวยมปฐมวยเปนตน ทสเสส ทรงแสดงแลว กตวา ทรงกระทา อฏ มตตาวสาน ใหสนสดลงสกวากระดก ปรโยสาเน ในกาลเปนทสดลง เหฏา วตตนเยนเอว ตามนยแหงคาอนอนขาพเจา กลาวแลว ในภายใตนนเทยว ฯ เขมา อ. พระเทวพระนามวาเขมา ทสวา ทรงเหนแลว ต รป ซงรปนน จนเตส ทรงดารแลววา ต รป อ. รปนน เอวรปป นาม ชอแมอนมรปอยางน ปตต ถงแลว ขยวย ซงความสนไปและความเสอมไป มหตเตนเอว โดยครเดยว นนเทยว สาโร อ. สาระ อมสม รเป ในรปน นตถ วต ยอม ไมมหนอ อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา โอโลเกตวา ทรงแลดแลว จตตาวาร ซงวาระแหงจต ตสสา เขมาย ของพระเทวพระนามวาเมขานน วตวา ตรสแลววา เขเม ดกอนเขมา ตว อ. เธอ จนเตส คดแลววา สาโร อ. สาระ อมสม รเป ในรปน อตถ มอยหรอ อต ดงน อทาน ในกาลน ตว อ. เธอ ปสส จงด อสส รปสส นสสารภาว ซงความทแหงรปนน เปนรปมสาระออกแลว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา


เขเม ดกอนเขมา ตว อ. เธอ ปสส จงด สมสสย ซงกายเปนทอนกระดกยกขน อาตร อนกระสบกระสาย อสจ อนไมสะอาด ปต อนเนา อคฆรนต อนไหลเขาอย ปคฆรนต อนไหลออกอย พาลาน อภปตถต อนอนคนเขลา ท. ปรารถนา เฉพาะแลว อต ดงน ฯ คาถาปรโยสาเน ในกาลเปนทสดลงรอบแหงพระคาถา สา เขมา อ. พระเทวพระนามวาเขมานน ปตฏห ทรงตงอยเฉพาะแลว โสตาปตตผเล ในพระโสดาปตตผล ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระ ศาสดา วตวา ตรสแลววา เขเม ดกอนเขมา อเม สตตา อ. สตว ท.เหลาน ราครตตา เปนผอนราคะยอมแลว โทสทฏา เปนผอน โทสะประทษรายแลว โมหมฬหา เปนผหลงแลวเพราะโมหะ (หตวา) เปน น สกโกนต ยอมไมอาจ สมตกกมต เพออนกาวลวงดวยด ตณหาโสต ซงกระแสแหงตณหา อตตโน ของตน ลคคนต ยอมของ ตตถเอว ตณหาโสเต ในกระแสแหงตณหานนนนเทยว อต ดงน น เขม กะพระเทวพระนามวาเขมานน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา เย สตตา อ. สตว ท. เหลาใด ราครตตา เปนผ อนราคะยอมแลว (โหนต) ยอมเปน (เต สตตา) อ. สตว ท. เหลานน อนปตนต ยอมตกไปตาม โสต ซงกระแส กต อนอนกระทาแลว สย เอง


มกกฏโก อว ราวกะ อง แมลงมม (อนปตนโต) ตกไปตามอย ชาล ซงขาย กต อนอนตนกระทาแลว สย เอง ธรา อ. นกปราชญ ท. เฉตวาน ตดแลว เอตป ตณหาโสต ซงกระแสแหงตณหาแมนน อนเปกขโน เปนผไมมความเยอใย (หตวา) เปน ปหาย ละแลว สพพทกข ซงทกขทงปวง วชนต ยอมไป อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา มกกโก อ.แมลงมม กตวา กระทาแลว สตตชาล ซงขายคอใย นปนโน นอนแลว นาภมณฑเล ทมณฑล แหงสะดอ มชฌฏาเน ในทแหงทามกลาง คนตวา ไปแลว เวเคน โดยเรว วชฌตวา เจาะแลว ปฏงค วา ซงตกแตนหรอ มกขก วา หรอวา ซงแมลง ปตต ตวตกแลว ปรยนเต ณ ทสดรอบ ปวตวา ดมแลว รส ซงรส ตสส ปฏงคสส วา มกขกสส วา ของตงแตนหรอ หรอวาของแมลงนน อาคนตวา มาแลว นปชชต ยอมนอน ตสมเอว าเน ในทนนนนเทยว ปน อก ยถา นาม ชอฉนใด เย สตตา อ.สตว ท.เหลาใด ราครตตา เปนผอนราคะ ยอมแลว โทสทฏา เปนผอนโทษประทษรายแลว โมหมฬหา เปน ผหลงแลวเพราะโมหะ (โหนต) ยอมเปน เต สตตา อ. สตว ท. เหลานน อนปตนต ยอมตกไปตาม ตณหาโสต ซงกระแสแหง ตณหา กต อนอนตนกระทาแลว สย เอง คอวา น สกโกนต ยอม ไมอาจ สมตกกมต เพออนกาวลวงดวยด ต ตณหาโสต ซงกระแส


แหงตณหานน เอวเอว ฉนนนนนเทยว (ตณหาโสต) อ. กระแส แหงตณหา ทรตกกาม เปนธรรมชาตอนบคคลกาวลวงไดโดยยาก เอว อยางน (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา มกกฏโกว ชาล อต ดงนเปนตน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปณฑตา อ. บณฑต ท.ฉนทตวา ตดแลว เอต พนธน ซงเครองจองจานน อนเปกขโน เปนผไมมความเยอใย คอวา นราลยา เปนผไมมความอาลย หตยา เปนหาย ละแลว สพพทกข ซงทกข ทงปวง อรหตตมคฌคน ดวยอรหตมรรค วชนต ยอมไป คอวา คจฉนต ยอมดาเนนไป อต ดงน (คาถาปาทสส) เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา เขมา อ. พระ- เทวพระนามวาเขมา ปตฏห ทรงตงอยเฉพาะแลว อรหตฌต ในความ เปนแหงพรอรหนต ฯ เทสนา อ. เทศนา สาตถกา อนม วาจาเปนไปกบดวยประโยชน อโหส ไดมแลว มหาชนสสอป แมแก มหาชน ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร เขมาย ปพพชต วา อ. อนอนพระเทวพระนามวา เขมาบวชหรอ (เขมาย) ปรนพพายต วา หรอวา อ. อนอนพระ- เทวพระนามวาเขมาปรนพพาน วฏฏต ยอมควร อต ดงน ราชาน กะพระราชา ฯ (ราชา) อ. พระราชา (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. น เขม


ยงพระเทวพระนามวาเขมานน ปพพาเชถ จงใหบวชเถด อล อ. อยาเลย ปรนพพาเนน ดวยการรนพพาน อต ดงน ฯ สา เขมา อง พระเทวพระนามวาเขมานน ปพพชตวา บวชแลว อคคสาวกา เปนสาวกาผเลศ อโหส ไดเปนแลว อต ดงนแล ฯ


เรองเศรษฐบตรชออคคเสน ๗. ๒๖/๔ ตงแต ตสม ขเณ สตถา นคร ปวสนโต เปนตนไป. ตสม ขเณ ในขณะนน สตถา อ. พระศาสดา ปวสนโต เสดจเขาไปอย นคร สพระนคร ปรสา อ. บรษท น โอโลเกส ไมแลดแลว ต อคคเสน ซงบตรของเศรษฐชอวาอคคเสนนน ยถา โดยประการใด กตวา ทรงกระทาแลว เอว โดยประการนน โอโลกาเปส ทรงยงบรษทใหแลดแลว อตตานเอว ซงพระองคนนเทยว ฯ อคคเสโน อ. บตรของเศรษฐชอวาอคคเสน โอโลเกตวา แลดแลว ปรส ซงบรษท โทมนสสปปตโต ผถงแลวซงความโทมนสวา ปรสา อ. บรษท น โอโลเกต ยอมไมดแล ม ซงเรา อต ดงน จนเตส คดแลววา อท สปป อ. ศลปะน มยา อนเรา กตตพพ พงกระทา สวจฉเร ในป จ ก สตถร ครนเมอพระศาสดา ปวสนเต เสดจ เขาไปอย นคร สพระนคร ปรสา อ. บรษท อโนโลเกตวา ไมแลดแลว ม ซงเรา โอโลเกต ยอมแลด สตถารเอว ซงพระศาสดานนเทยว สปปทสสน อ. การแสดงซงศลปะ เม ของเรา โมฆ วต เปนของ เปลาหนอ ชาต เกดแลว อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา ตวา ทรงทราบแลว จตต ซงจต ตสส อคคเสนสส ของบตรของเศรษฐชอวา อคคเสนนน อามนเตตวา


ทรงเรยกแลว มหาโมคคลลาน ซงพระเถระชอวามหาโมคคลลานะ อาห ตรสแลววา โมคคลลาน ดกอนโมคคลลานะ ตว อ. เธอ คจฉ จงไป วเทห จงกลาววา กร ไดยนวา (อคคเสโน) อ. บตรของเศรษฐชอวาอคคเสน ทสเสต จงแสดง สปป ซงศลปะเถด (อต) ดงน เสฏ ปตต กะบตรของเศรษฐ อต ดงน ฯ เถโร อ. พระเถระ คนตวา ไปแลว วสสส เหฏา โต ว ยนอยแลว ในภายใต แหงไมแปนเทยว อามนเตตวา เรยกแลว เสฏ ปตต ซงบตรของเศรษฐ อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม เสฏ ปตต ซงบตรของเศรษฐ อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา อคคเสน ดกอนอคคเสน นฏปตต ผเปนบตร ของนกฟอน มหพพล ผมกาลงมาก องฆ เชญเถด ตว อ. ทาน ปสส จงดเถด ตว อ. ทาน กโรห จงกระทา ราค ซงความยนด ปรสาย แกบรษทเถด มหาชน ยงมหาชน หาสยสส จงใหราเรงเถด อต ดงน ฯ โส อคคเสโน อ. บตรของเศรษฐชอวาอคคเสนนน สตวา ฟงแลว กถ ซงถอยคา เถรสส ของพระเถระ ตฏมานโส เปนผ มฉนทะมนในใจอนยนดแลว หตวา เปน (จนเตตวา) คดแลววา สตถา อ. พระศาสดา ปสสตกาโม เปนผใครเพออนทอดพรเนตรด สปป ซงศลปะ มม ของเรา (โหต) ยอมเปน อต ดงน วสมตถเก ตโก ว ผยนอยแลว บนทสดแหงไมแปงเทยว อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา


โมคคลลาน ขาแตทานโมคคลลานะ มหาป ผมปญญามาก มหทธก ผมฤทธมาก องฆ เชญเถด ตว อ. ทาน ปสส จงดเถด อห อ. ขาพเจา กโรม จะกระทา ราค ซงความยนด ปรสาย แกบรษท มหาชน ยงมหาชน หาสยาม จะให ราเรง อต ดงน ฯ จ ปน กแล (อคคเสโน) อ. บตรของเศรษฐชอวาอคคเสน วตวา ครนกลาวแลว เอว อยางน อพภคคนตวา กระโดดขนไปแลว วสมตถกโต จากทสดแหงไมแปน เวหาส สเวหาส ปรวตตตวา เปนไปรอบแลว อากาเส ในอากาศ จททสกขตต ๑๔ ครง โอรยห ลงแลว อฏาส ไดยนอยแลว วสมตถเก บนทสดแหงไมแปน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา อคคเสน ดกอนอคคเสน ปณฑเตน นาม อตตานาคตปปจจปปนเนส ขนเธส อาลย นกนต ปหาย ชาตอาทห ทกเขห มจจต อ. อนชออนบณฑตละ ซงความอาลย ซงความพอใจ ในขนธ ท. อนเปนอดตละอนาคต และปจจบนแลวพน จากทกข ท. มชาตเปนตน วฏฏต ยอมควร อต ดงน น อคคเสน กะบตรของเศรษฐชอวาอคคเสนนน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ตว อ.ทาน มจ จงเปลอง (อาลย) ซงอาลย ปเร ในกอน มจ จงเปลอง (อาลย) ซงอาลย ปจฉโต ขางหลง มจ จงเปลอง (อาลย)


ซงอาลย มชเฌ ในทามกลาง ตว อ. ทาน ปารค เปนผถงซงฝง ภวสส แหงภพ (หตวา) เปน วมตตมานโส ผมฉนทะอนมในใจอนพนวเศษแลว สพพตถ ธมเม ในธรรมทงปวง น อเปหส จกไมเขาถง ชาตชร ซงชาตและชรา ปน อก อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ตว อ. ทาน มจ จงเปลอง อาลย ซงอาลย คอวา นกนต ซงความพอใจ คอวา อชโฌสาน ซงความ หมกมน คอวา ปตถน ซงความปรารถนา คอวา ปรยฏาน ซงความขลกขลย คอวา ตณห ซงความอยาก ขนเธส ในขนธ ท. อตเตส อนเปนอดต (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา ม จ ปเร อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ตว อ.ทาน มจ จงเปลอง อาลยาทน การณาน ซงเหต ท. มอาลยเปนตน ขนเธส ในขนธ ท. อนาคเตสป แมอนเปนอนาคต (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปจฉโต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ตว อ. ทาน มจ จงเปลอง ตาน อาลยาทการณาน ซงเหตมอาลยเปนตน ท. เหลานน ปจจปปนเนสป ขนเธส ในขนธ ท.แมอนเปนปจจบน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา มชเฌ อต ดงน ฯ


อตโถ อ. อรรถวา เอว ครนเมอความเปนอยางน สนเต มอย ตว อ. ทาน ปารค เปนผถงซงฝง คอวา ปารคโต เปนผถง แลวซงฝง ภวสส แหงภพ ตวธสสอป แมอนมอยางสาม อภา- ปราปหานภาวนาสจฉกรยาวเสน ดวยอานาจแหงการกาหนดรแลว การละและการใหเจรญและการกระทาใหแจง ดวยความรยง หตวา เปน วมตตมานโส ผมฉนทะอนมในใจอนพนวเศษแลว สพพสงขเต ธมเม ในธรรมอนอนปจจยปรงแตงแลว ทงปวง ขนธธาตอายตนาทเภเท อนตางดวยธรรมมขนธและธาตและอายตนะเปนตน วหรนโต อยอย น อปคจฉส จะไมเขาถง ชาตชรามรณาน ซงชาตและชราและมรณะ ท. ปน อก อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา ภวสส ปารค อต ดงน ฯ


เรองจฬธนคคหบณฑต ๘. ๓๐/๑๗ ตงแต สตถา สจจ กร ตว ภกข เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกข ดกอนภกษ กร ไดยนวา ตว อ. เธอ อกกณ โต เปนผกระสนขนแลว อส ยอมเปน สจจ จรงหรอ อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา (ภนเต) ขาแตพระองคผเจรญ อห อ. ขาพระองค (อกกณ โต) เปนผ กระสนขนแลว (อมห) ยอมเปน สจจ จรง อต ดงน (เตน ภกขนา) อนภกษนน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกข ดกอนภกษ ตว อ.เธอ ปพพชตวา บวชแลว สาสเน ในศาสนา พทธสส ของพระพทธเจา อารทธวรยสส ผมความเพยร อนปรารภแลว มาทสสส ผเชนกบดวยเรา อวทาเปตวา ไมยงบคคล ใหเรยกแลว อตตาน ซงตนวา โสตาปนโน อต วา อ. พระโสดาบน ดงนหรอ สกทาคาม อต วา หรอวา วา อ. พระสกทาคาม ดงน วทาเปส ยงบคคลใหเรยกแลววา อกกณ โต เปนผกระสนขนแลว อต ดงน กสมา เพราะเหตอะไร กมม อ. กรรม ภารย อนหนก เต อนเธอ กต กระทาแลว อต ดงน ปจฉตวา ตรสถามแลววา ตว อ. เธอ อกกณ โต เปนผกระสนขนแลว อส ยอมเปน กการณา เพราะเหตอะไร อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแต


พระองคผเจรญ เอกา อตถ อ. หญงคนหนง อาห กลาวแลว เอว อยางน ม กะขาพระองค อต ดงน (เตน ภกขนา) อนภกษนน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกข ดกอน ภกษ เอต กรย อ. กรยานน ตสสา อตถยา ของหญงนน อนจฉรย เปนกรยาไมนาอศจรรย (โหต) ยอมเปน ห เพราะวา ปพเพ ในกาลกนอ สา อตถ อ.หญงนน ปหาย ละแลว อคคปณฑต ซงบณฑตผเศ สกลชมพทเป ในชมพทวปทงสน สเนห ยงความ สเนหา เอกสม ปรเส ในบรษคนหนง ตมหตตทฏเก ผอนตน เหนแลวครเดยวนน อปปาเทตวา ใหเกดขนแลว ต อคคปณฑต ยงบณฑตผเลศนน ปาเปส ใหถงแลว ชวตกขย ซงความนไป แหงชวต อต ดงน ตสส วตถส ปกาสนตถ ภกขห ยาจโต ผอนภกษ ท. ทลวงวนแลว เพออนทรงประกาศ ซงเรองนน อาวกตวา ทรงกระทาใหแจงแลว อตเต กาเล (อตตโน) จฬธนคคหปณฑตกาเล ตกกสลาย ทสาปาโมกขสส อาจรยสส สนตเก สป) อคคเหตวา เตน อาจรเยน ตฏฌเน ทนน ธตร อาทาย พาราณส คจฉนตสส เอกสม อฏวมเข เอกนปาสาย กณเฑห เอกนปาส โจเร ฆาเฏตวา กณเฑส ขเณส (จฬธนคคหปณฑเตน) โจรเชฏก คเหตวา ภมย ปาเตตวา ภทเท อส อาหร อต (วจเน) วตเต ตาย อตถยา ตขณฑทฏโจเร สเนห กตวา โจรสส หตเถ อสถร เปตวา โจเรน จฬธนคคหปณฑตสส มารตภาว จ ซงความทแหง บณฑตชอวา จฬธนคคหะ ผเรยนเอาแลว ซงศลปะ ในสานก


ของอาจารย ชอวาทสาปาโมกข ในเมองตกกสลา พาเอาแลว ซงธดา ผอนอาจารยนน ผยนดแลว ใหแลว ไปอย สเมอง พาราณส ครนเมอคาวา แนะนางผเจรญ อ. เธอ จงนามา ซงดาบ ดงน อนบณฑตชอวาจฬธนคคหะ ฆาแลว ซงโจร ท. ๕๐ หยอน หนง ดวยลกศร ท. ๕๐ หยอนหนง ทปากแหงดง แหงหนง ครน เมอลกศร ท. สนแลว จบแลว ซงโจรผเจรญทสด ยงโจรผเจรญท สดใหลมลงแลว บนภาคพน กลาวแลวเปนผอนหญงนน กระทา แลว ซงความสเนหาในโจรผอนตนเหนแลวในขณะนน วางไวแลว ซงดามแหงดาบ ในมอของโจร ใหใหตายแลวในกาลอนลวง ไปแลว คอวา ในกาลแหงตนเปนบณฑตชอวาจฬธนคคหะดวย โจเรน ต อตถ อาทาย คจฉนเตน มป เอสา อตถ อ ปรส ทสวา อตตโน สามก (มาราเปนต) วย มาราเปสสต ก ปโยชน เม อมาย อตถยา อต (จนเตตวา) เอก นท ทสวา โอรมตเร ต อตถ เปตวา ตสสา อตถยา ภณฑก อาทาย ตว อธเอว เน โหห ยาว อห ภณฑก อตตาเรม อต (วตวา) ตตถเอว าเน ต อตถ ปหาย คมนภาว จ ซงความเปนคออน อนโจร ผพาเอา ซงหญงนน แลวไปอย คดแลววา อ. หญงนเหน แลว ซงบรษอน ยงแมเรา จกใหตาย เพยงดงวา ยงสาม ของตน ใหตายอย อ. ประโยชนอะไรของเรา ดวยหญงน ดงน เหนแลว ซงแมนาสายหนง พกไวแลว ซงหญงนน ทฝงอนมในฝงใน ถอเอา แลว ซงสงของ ของหญงนน กลาวแลววา อ. เธอ จงม ในทน


นนเทยว อ. ฉนยงสงของ ยอมใหขามขน เพยงใด เพยงนน ดงน ละซงหญงนน ในทนนนนเทยว แลวไปดวย จฬธนคคหชาตก ยงชาดกอนบณฑตกาหนดแลวดวยบณฑตชอวาจฬธนคคหะ ปจก- นปาเต ในปญจกนบาต อม นวา (อตถ) อ. หญง (อาห) กลาวแลว (คาถ) ซงคาถา (ปม) ทหนงวา พราหมณ ขาแต พราหมณ ตว อ.ทาน สมาทาย ถอเอาดวยด แลว ภณฑ ซงสงของ สพพ ทงปวง ตณโณ เปนผขามแลว ปาร ซงฝง อส ยอมเปน ปจจาคจฉ จงกลบมา ลห เรว ขปป พลน โภ ขาแตผเจรญ ตว อ. ทาน มป แมยงดฉน ตาเรห จงใหขาม อทาน ในกาลน (อต) ดงน ฯ (โจโร) อ. โจร (อาห) กลาวแลว (คาถ) ซงคาถา (ทตย) ทสองวา โภต อ. นางผเจรญ มนาต ยอมแลก ม ซงฉน อสนถต ผอนตน ไมเชยชดแลว อธว ผเปนผวหามได ธเวน ดวยผว จรสนถเตน ผอนตนเชยชดแลวสนกาล นาน โภต อ. นางผเจรญ นมเนยย พงแลก อ ปรส ซงบรษอน มยาป แมดวยฉน อห อ. ฉน คมสส จกไป ทรตร าน สทอนไกล กวา อโต านโต กวาทน (อต) ดงน ฯ


(สคาโล) อ. สนขจงจอก (อาห) กลาวแลว (คาถ) ซงคาถา (ตตย) ทสามวา กา อย อตถ อ. หญงอะไรน กโรต กระทาอย มหาหาสย ซงการหวเราะอนดง เอฬคณคมเพ ทพมอง ตะไครนา นจจ วา อ. การฟอนหรอ คต วา หรอวา อ. การบรอง ตาฬ วา หรอวา อ. การ ประโคม สสมาหต อนอนบคคลตงไวพรอมดแลว น (อตถ) ยอมไมม อธ เน ในทน โสภเณ แนะนางงาม สสโสณ ผมตะโพกอนงาม ตว อ. ทาน ชคฆส ยอมซกซ อนมห กาเล ในกาลน ก น เพราะเหตอะไรหนอ (อต) ดงน ฯ (อตถ) อ. หญง (อาห) กลาวแลว (คาถ) ซงคาถา (จตตถ) ทสวา สกาล แนะสนขจงจอก ชมพก ชอวาชมพกะ พาล ผเชลา ทมเมธ ผมปญญาชว ตว อ. ทาน อปปปปโ เปนผม ปญญาอนนอย อส ยอมเปน ตว อ. ทาน ฉนโน ตดขาดแลว มจฉ จ ซงปลาดวย เปส จ ซงชนเนอดวย ฌายส ซบเซาอย กปโณ วย ราวกะ อ.สตวผกาพรา (อต) ดงน ฯ (สคาโล) อ. สนขจงจอก (อาห) กลาวแลว (คาถ) ซงคาถา (ปจม) ทหาวา วชช อ. โทษ


อเส ชนาน ของชน ท.เหลาอน (ปคคเลน) อนบคคล สทสส เหนไดโดยงาย ปน สวนวา (วชช) อ.โทษ อตตโน ของตน (ปคคเลน) อนบคคล ทททส เหนไดโดยยาก ตวเอว อ. ทานนนเทยว ฉนนา ตดขาดแลว ปต จ ซง ผวดวย ชาร จ ซงชายช ดวย ฌายส ซเซาอย มป แมกวาฉน (อต) ดงน ฯ (อตถ) อ. หญง (อาห) กลาวแลว (คาถ) ซงคาถาวา มคราช แนะเนอผพระราชา ชมพก ชอวาชมพกะ ตว อ. ทาน ภาสส กลาวอย ยถา ฉนใด เอต วตถ อ.เรองนน (โหต) ยอมม เอว ฉนนน สา อห อ. ดฉนนน คนตวา ไปแลว อโต านโต จากทน วสานคา จกเปนผไปตามซงอานาจ ภตต ของภสดา เหสส จกเปน นน แน (อต) ดงน ฯ (สกโก) อ. ทาวสกกะ (อาห) ตรสแล (โอสานคาถ) ซงคาถาอนเปนทสดลงวา โย ปคคโล อ. บคคลใด หเร พงนาไป ถาล ซงถาด มตตก อนเปนวการแหงดนเหนยว โส ปคคโล อ. บคคลนน หเร พงนาไป กสถาลป แมซงถาดอนเปนวการแหงสารด ปาป กมม อ. กรรมอนลามก ตยา อนทาน กตเอว กระทา


แลวนนเทยว ตว อ. ทาน กรสสส จกกระทา เอว อยางน ปนป แมอก (อต) ดงน อต ดงน วตถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว วตวา ตรสแลววา จฬธนคคหปณฑโต อ. บณฑตชอวาจฬธนคคหะ ตทา ในกาลนน ตว เปนเธอ อโหส ไดเปนแลว (เอตรห) ในกาลบดน สา อตถ อ. หญงนน (ตทา) ในกาลนน อย กมารกา เปนเดกหญงน (อโหส) ไดเปนแลว เอตรห ในกาลบดน เทวราชา อ. เทวดาผพระราชา สกโก พระ นามวาสกกะ สคาลรเปน อาคนตวา ตสสา อตถยา นคคหการโก ผเสดจ มาแลว ดวยรปของสนขจงจอก กระทาซงการขมขซงหญงนน (ตทา) ในกาลนน อหเอว เปนเรานนเทยว (อโหส) ไดเปนแลว (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน โอวทตวา ตรสสอนแลว ต ภกข ซงภกษนน วา สา อตถ อ. หญงนน โวโรเปส ปลงลงแลว อคคปณฑต ซงบณฑตผ เลศ สกลชมพทเป ในชมพทวปทงสน สเนเหน ดวยความสเนหา เอกสม โจเร ในโจรคนหนง ตมหตตทฏเก ผอนตนเหนแลวคร เดยวนน ชวตา จากชวต เอว อยางน ภกข ดกอนภกษ ตว อ. เธอ ฉนทตวา จงตดแลว ตณห ซงตณหา ตว ของเธอ อปปนน อนเกดขนแลว อารพภ ปรารภ ต อตถ ซงหญงนน วหร จงอย เถด อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อตตร ยงขน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. เหลานวา ตณหา อ. ตณหา ปวฑฆต ยอมเจรญทว ภยโย ยง ชนตโน แกสตวเกด วตกกมถตสส ผอน


วตกยายแลว ตพพราคสส ผมราคะอนกลา สภานปสสโน ผมปกตตามเหนซงอารมณวางาม เอโส โข ปคคโล อ. บคคลนนแล กโรต ยอมกระทา พนธน ซงเรองจองจา ทฬห ใหมน จ สวนวา โย ภกข อ. ภกษใด รโต ยนดแลว วตกกปสเม ในธรรมทเขาไปสงบแหงวตก สโต ผมสต สทา ในกาลทกเมอ อสภ ยงอารมณ อนไมงาม ภาวยต ยอมใหเจรญ เอโส โข ภกข อ. ภกษนนแล กาหต จกกระทา (ตณห) ซงตณหา พยนต ใหเปนธรรมชาตมทสดไป ปราศแลว เอโส ภกข อ. ภกษนน ฉนทต จะตด มารพนธน ซงเครองผกพนของมาร อต ดงน ฯ (อตโถ) อ.อรรถวา กามวตกกาทห ตห วตกเกห นมมถตสส ผอนวตก ท. ๓ มกามวตกเปนตน ยายแลว (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา วตกกมถตสส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา พหลราคสส ผมราคะอนหนา (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ตพพราคสส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อนปสนตสส ชอวาผตามเหนอย (อารมมณ) ซงอารมณวา สภ งาม อต ดงน (อตตโน)


วสสฏมานสตาย เพราะความทแหงตนเปนผมฉนทะอนมใจใจอนสละ วเศษแลว อฏารมมเณส ในอารมณอนอนบคคลปรารถนาแลว ท. สภนมตตคคาหาทวเสน ดวยอานาจแหงการยดถอเอามการยดถอเอา โดยนมตวางามเปนตน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สภาน ปสสโน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ฌานาทส คเณส ในคณ ท. มฌานเปนตน หนา เอกป ฌาน อ. ฌานแมอนหนง น วฑฌต ยอมไมเจรญ เอวรปสส ปคคลสส แกบคคลผมรปอยางน อถโข ทแท ฉทวารก- ตณหา อ. ตณหาอนเปนไปในทวาร ๖ วฑฒต ยอมเจรญ ภยโย ยง (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ตณหา อต ดงนเปนตน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เอโส โข ปคคโล อ. บคคลนนแล กโรต ยอมกระทา ตณหาพนธน ซงเครองผกพนคอตณหา ถร นาม ชอวาใหมน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา เอส โข อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ทสส อสเภส ในอสภะ ท. ๑๐ หนา ปมชฌาเน ในปมฌาน วปสมสงขาเต อนอนบณฑตนบพรอมแลววา ธรรมเปนทเขาไปสงบวเศษ มจฉาวตกกาน แหงมจฉาวตก ท. (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา วตกกปสเม อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา โย ภกข อ. ภกษใด อภรโต เปนผ ยนดยงแลว เอตถ ปมชฌาเน ในปฐมฌานน หตวา เปน สโต ชอวาผมสต (อตตโน) อปฏ ตสสตตาย เพราะความทแหงตนเปน


ผมสตอนเขาไปตงไวแลว นจจ เปนนจ ต อสภฌาน ยงอสภฌาน นน ภเวต ใหเจรญอย (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวด สองแหงบทวา สทา สโต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เอโส ภกข อ. ภกษนน กรสสต จกกระทา ตณห ซงตณหา อปปชชนก อนเปนเครองเกดขน ตส ภเวส ในภพ ท. ๓ วคต ใหไปปราศแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา พยนตกาหต อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา เอโส ภกข อ. ภกษนน ฉนทสสต จกตด มารพธนป แมซงเครองผกพนของมาร เตภมกวฏฏสงขาต อนอนบณฑตนบพรอมแลววาวฏฏะอนเปนไปในภมสาม อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา มารพนธน อต ดงน ฯ


เรองมาร ๙. ๓๕/๘ ตงแต สตถา คธกฏย นปนโน ตสส มารภาว เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา นปนโน ทรงบรรทมแลว คนธกฏย ในพระคนธกฎ ตวา ทรงทราบแลว ตสส หตถโน มารภาว ซงความทแหงชางนนเปนมาร วตวา ตรสแลววา มาร ดกอนมาร สตสหสเสนอป แมอนแสน ตาทสาน ชนาน แหงชน ท. ผเชน กบดวยทาน น สกกา ไมอาจ ภย อปปาเทต เพออนยงความกลว ใหเกดขน ปตตสส แกบตร มม ของเรา ห เพราะวา ปตโต อ. บตร เม ของเรา อสนตาส เปนผไมสะดงดวยดโดยปกต วตตณโห เปนผมตณหาไปปราศแลว มหาวรโย เปนผมความเพยรใหญ มหา- ปโ เปนผมปญญามาก (โหต) ยอมเปน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา (โย ปคคโล) อ. บคคลใด คโต ถงแลว นฏ ซงความสาเรจ อสนตาส ผไมสะดงดวย ดโดยปกต วตตณโห ผมตณหาไปปราศแลว อนงคโณ ผไมมกเลสเพยงดงวาเนน อจฉนท ไดตดแลว ภวสลลาน ซงลกศรอนมปกตยงสตว ใหไปสภพ ท. อย สมสสโย อ. กายอนเปนทอน


กรรมยกขนดวยดน (ตสส ปคคลสส) ของบคคล นน อนตโม เปนกายมในทสด (โหต) ยอม เปน (โย ปคคโล) อ. บคลใด วตตณโห ผมตณหาไปปราศแลว อนาทาโน ผไมถอมน นรตตปทโกวดท ผฉลาดในบทแหงนรกต อกข- ราน สนนปาต ชา จ พงร ซงอนประชมแหง อกษร ทง ดวย (อกขราน) ปพพาปราน ชา จ พงร ซงเบองตนและเบองปลาย ท. แหงอกษร ท. ดวย โส เว ปคคโล อ. บคคลนนแล อนตมสารโร ผมสรระอนมในทสด (มยา) อนเรา วจจต ยอม เรยกวา มหาปโ ผมปญยามาก (มหาปรโส) เปนมหาบรษ อต ดงน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา อรหตต อ. ความเปนแหงพระอรหนต นฏ นาม ชอวาความสาเรจ ปพพชตาน แหงบรรพชต ท. อมสม สาสเน ในพระศาสนาน คโต ผถงแลว คอวา ปตโต ผบรรลแลว ต อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนตนน อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา นฏ คโต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อสนตสโก ชอวาผไมสะดงดวยด อภาเวน เพราะความไมม ราคสนตาสาทน สนตาสาน แหงความสะดงดวยด ท. มความสะดงดวยดคอราคะเปนตน อพภนตเร ในภายใน (อต) ดงน


(ปทสส) แหงบทวา อสนตาส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อจเฉชช ไดตดแลว ภวคามสลาน ซงลกศรอนมปกตยงสตวใหไปสภพ ท. สพพานป แมทงปวง (อต) ดงน (คาถาปาทสส แหงบาทแหงพระคาถาวา อจฉนท ภสลลาน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อย เทโห อ. กายน ตสส ปคคลสส ของบคคลนน อนตโม เปนกายมในทสด (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สมสสโย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา นคคหดณ ผไมยดถอเอา ขนธาทส ธมเมส ในธรรม ท. มขนธเปนตน (อต) ดงน (ปทสส) แหง บทวา อนาทาโน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา เฉโก ผเฉยบแหลม ปฏสมภทาส ใน ปฏสมภทา ท. จตสป แมส อต คอ นรตตย จ ในนรกตดวย เสสปเทส จ ในบทอนเหลอ ท. ดวย อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา นรตตปทโกวโท อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อกขราน สนนปาตสงขาต อกขรปณฑ ชานาต จ ยอมร ซงกลมแหงอกษร อนอนบณฑตนบพรอมแลววาการ ประชม แหงอกษร ท. ดวย ปพพกขเรน อปรกขร ชานาต จ ยอมร ซงอกษรเบองปลาย ดวยอกษรเบองตนดวย อปรกขเรน ปพพกขร ชานาต จ ยอมร ซงอกษรเบองตน ดวยอกษรเบองปลายดวย ชานาต นาม ชอวายอมร อปรกขร ซงอกษรเบองปลาย ปพพกขเรน


ดวยอกษรเบองตน คอวา อาทมห ครนเมอเบองตน ปายมาเน ปรากฏอย มชฌปรโยสาเนส ครนเมอทามกลางและทสดลงรอบ ท. อปป ายมาเนสป แมไมปรากฏอย ชานาต ยอมรวา อท อกขร อ. อกษรน มชฌ เปนทามกลาง อเมส อกขราน แหงอกษร ท. เหลาน (โหต) ยอมเปน อท อกขร อ. อกษรน ปรโยสาน เปนทสดลงรอบ (อเมส อกขราน) แหงอกษร ท. เหลาน (โหต) ยอมเปน อต ดงน ชานาต นาม ชอวายอมร ปพพกขร ซงอกษร เบองตน อปรกขเรน ดวยอกษรเบองปลาย คอวา อนเต ครนเมอ ทสด ปายมาเนสป แมไมปรากฏอย ชานาต ยอมรวา อท อกขร อ. อกษรน มชฌ เปนทามกลาง อเมส อกขราน แหงอกษร ท.เหลาน (โหต) ยอมเปน อย อกขโร อ. อกษรน อาท เปนเบองตน (อเมส อกขราน) แหงอกษร ท. เหลาน (โหต) ยอมเปน อต ดงน มชเฌ ครนเมอทามกลาง ปายมาเน ปรากฏอย อาทปรโยสาเนส ครนเมอเบองตนและทสดลงรอบ ท. อปปายมาเนสป แมไมปรากฏอย ชานาตเอว ยอมรวา อย อกขโร อ. อกษรน อาท เปนเบองตน อเมส อกขราน แหง อกษร ท.เหลาน (โหต) ยอมเปน อย อกขโร อ. อกษรน อนโต เปนทสด (อเมส อกขราน) แหงอกษร ท. เหลาน (โหต) ยอมเปน อต ดงนนนเทยว (อต) ดงน (คาถาปาททวยสส) แหง หมวดสองแหงบาทแหงพระคาถาวา อกขราน สนนปาต ชา


ปพพาปราน จ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา เอโส ปคคโล อ. บคคลนน ตสรโร ผมสรระอนตงอยแลว โกฏย ในทสด (สตถารา) อนพระศาสดา มหนตาน อตถธมมนรตตปฏภาณาน จ สลกขนธาทน คณาน จ ปรคคาหกาย ปาย (อตตโน) สมนนาคตตตา มหาปโ (อต วจจต) จ ยอมตรสเรยกวา ชอวาผมปญญามากดงน เพราะ ความทแหงตนเปนผมาตามพรอมแลว ดวยปญญา อนเปนเครอง กาหนดถอเอา ซงอรรถและธรรมและนรกตและปฏภาณ ท. ดวย ซงคร ท. มกองแหงศลเปนตนดวย อนใหญดวย วมตตจตต โข (ปคคล) อห สารปตต มหาปรโส อต วทาม อต วจนโต (อตตโน) วมตตจตตตาย มหาปรโส อต วจจต จ ยอมตรสเรยกวา ชอวา เปนมหาบรษ ดงน เพราะความทแหงตนเปนผมจตอนหลดพนแลว โดยพระดารสวา ดกอนสารบตร อ. เรา ยอมเรยก ซงบคคลผมจต อนหลดพนแลวแลวา เปนมหาบรษ ดงน ดงนดวย อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา มหาปโ อต ดงน ฯ


เรองทาวสกกเทวราช ๑๐. ๓๙/๑๗ ตงแต สกโก ตาตา อเมส ปหาน อโ เปนตนไป. สกโก อ. เทวดาผพระราชาพระนามวาสกกะ วตวา ตรสแลว วา ตาตา แนะพอ ท. อญโ ปคคโล อ. บคคลอน น สกโกต ยอมไมอาจ ชานต เพออนร อตถ ซงเนอความ อเมส ปหาน แหงปญหา ท.เหลาน เอเต ปหา อ. ปญหา ท. เหลาน พทธวสยา เปฯวสยของพระพทธเจา (โหนต) ยอมเปน อต ดงน ปจฉตวา ตรสถามแลววา ปน ก สตถา อ. พระศาสดา วสต ยอม เสดจประทบอย กห าเน ณ ทไหน เอตรห ในกาลบดน อต ดงน สตวา ทรงสดบแลววา (สตถา) อ. พระศาสดา (วสต) ยอม เสดจประทบอย เชตวเน ในพระเชตวน (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน (วตวา) ตรสแลววา ตมเห อ. ทาน ท. เอถ จงมาเถด มย อ. เรา ท. คมสสาม จกไป สนตก สสานก ตสส สตถ ของ พระศาสดานน อต ดงน เชตวน ยงพระเชตวน สกล ทงสน โอภาเสตวา ใหสวางแลว รตตภาเค ในสวนแหงราตร อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา สทธ กบ เทวคเณน ดวยหม แหงเทพ วนทตวา ถวายบงคมแลว โต ประทบยนอยแลว


เอกมนต ณ สวนสดขางหนง (วจเน) ครนเมอพระดารสวา มหาราช ดกอนมหาบพตร ตว อ. พระองค อาคโต เปนผเสดจมาแลว สทธ กบ เทวคเณน ดวยหมแหงเทพ มหาตา หมใหญ อส ยอมเปน ก เพราะเหตอะไร อต ดงน (สตถารา) อนพระศาสดา วตฌต ตรสแลว อาห ทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อเม นาม ปหา อ. ปญหา ท. ชอเหลาน เทวคเณน อนหมแหงเทพ สมฏาปตา ใหตงขนพรอมแลว อโ ปคคโล อ. บคคลอน สมตโถ นาม ชอวาผสามารถ ชานต เพออนทราบ อตถ ซงเนอความ อเมส ปหาน แหงปญหา ท. เหลาน นตถ ยอมไมม ตมเห อ. พระองค ท. ปกาเสถ ขอจงทรงประกาศ อตถ ซงเนอความ อเหส ปหาน แหงปญหา ท.เหลาน โน แกขาพระองค ท.เถด อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา มหาราช ดกอน มหาบพตร สาธ อ. ดละ สพพญ ต าณ อ. ญาณคอความเปน แหงพระสพพญ มยา อนอาตมภาพ ปารมโย ยงบารม ท. ตส ๓๐ ปเรตวา ใหเตมแลว ปรจจชตวา บรจาคแลว มหาปรจจาเค ซงการ บรจาคอนใหญ ท. ปฏวทธ แทงตลอดแลว ตมหาทสาน ชนาน กงขาเฉทนตถเอว เพออนตดซงความสงสย ของชน ท. ผเชนกบดวย พระองคนนเทยว ตว อ. พระองค สณาห จงทรงสดบ ตยา ปจฉตปเห ซงปญหาอนอนพระองคถามแลว ท. เถด สพพทานาน แหงทานทงปวง ท. หนา ธมมทาน อ. ธรรมทาน เสฏ เปนทาน


ประเสรฐทสด (โหต) ยอมเปน สพพรสาน แหงรสทงปวง ท. หนา ธมมรโส อ. รสแหงธรรม เสฏโ เปนรสประเสรฐทสด (โหต) ยอมเปน สพพรตน฿ แหงความยนดทงปวง ท. หนา ธมมรต อ. ความยนดในธรรม เสฏา เปนความยนดประเสรฐทสด (โหต) ยอมเปน ปน สวนวา ตณหกขโย อ. ความสนไปแหงตณหา เสฏโเอว ชอวาเปนธรรมประเสรฐทสดนนเทยว (ตสส ตณฆกขยสส) สมปาปกตตา เพราะความทแหงความสนไปแหงตณหานน เปนธรรม ยงสตวใหถงดวยด อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต (โหต) ยอมเปน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ธมมทาน อ.ธรรมทาน ชนาต ยอมชนะ สพพทาน ซงทานทงปวง ธมมรโส อ. รสแหง ธรรม ชนาต ยอมชนะ สพพรส ซงรสทงปวง ธมมรต อ. ความยนดในธรรม ชนาต ยอมชนะ สพพรต ซงความยนดทงปวง ตณหกขโย อ ความสนไปแหงตณหา ชนาต ยอมชนะ สพพทกข ซงทกขทงปวง อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ห ก สเจ ถาวา (ปคคโล) อ. บคคล ทเทยย พงถวาย ตจวราน ซงจวร ๓ ผน ท. กทลคพภสทสาน อนเชนกบดวยหองแหงกลวย พทธปจเจกพทธณาสวาน แหพระ พทธเจาและพระปจเจกพทธเจาและพระขณาสพ ท. นสนนาน ผนง แลว จกกวาฬคพเภ ในหองแหงจกรวา ยาว เพยงใด พรหมโลกา


แตพรหมโลก กตวา กระทา นรนตร ใหมระหวางออกแลวไซร อนโมทนา ว อ. อนอนโมทนาเทยว (พทเธน) กตา อนอน พระพทธเจาทรงกระทาแลว คาถาย ดวยพระคาถา จตปปทกาย อน ประกอบดวยบาท ๔ ตสม สมาคเม ในสมาคมนน เสฏา เปน ธรรมชาตประเสรฐทสด (โหต) ยอมเปน ห ก ต ทาน อ. ทานนน น อคฆต ยอมไมถงคา กล ซงเสยว โสฬส ท ๑๖ ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน เทสนาป อ. การแสดงกด วาจนาป อ. การบอก กด สวนป อ. การฟงกด ธมมสส ซงธรรม มหนต เปนคณชาตใหญ (โหต) ยอมเปน เอว อยางน จ อนง ธมมสสวน อ. การฟงซง ธรรม เยน ปคคเลน อนบคคลใด การต ใหกระทาแลว มหานสโส อ. อานสงสอนใหญ (โหต) ยอมม ตสสเอว ปคคลสส แกบคคล นนนนเทยว ธมมทานเอว อ. ธรรมทานนนเทยว (พทธาทปณฑเตห) อนอนบณฑตมพระพทธเจาเปนตน ท. ปวตตต ใหเปนไปแลว อน- โมทนวเสนอป แมดวยอานาจแหงอนอนโมทนา คาถาย ดวยพระคาถา จตปปทกาย อนประกอบดวยบาท ๔ อนตมโส โดยทสด เสฏ เปน ทานประเสรฐทสด ตถารปายเอว ปรสาย ปณตปณฑปาตสส ปตเต ปเรตวา (ทายเกน) ทนนทานโตป กวาทานอนอนทายก ยงบาตร ท. ใหเตมแลว ดวยบณฑบาตอนประณต ถวายแลว แกบรษท อนม รปอยางนนนนเทยวบาง สปปเตลาทน วตถน ปตเต ปเรตวา (ทายเกน) ทนนเภสชชทานโตป กวาเภสชทานอนอนทายก ยงบาตร ท. ใหเตมแลว ดวยวตถ ท. มเนยใสและนามนเปนตน ถวายแลวบาง


มหาวหารสทสาน วหาราน จ โลหปาสาทสทสาน ปาสาทาน จ อเนกาน สตสหสสาน กาเรตวา (ทายเกน) ทนนเสนาสนทานโตป กวาเสนาสนทานอนอนทายก ยงบคคลใหกระทาแลว ซงแสน ท. อนมใชหนง แหงวหาร ท. อนเชนกบดวยมหาวหารดวย แหงปราสาท ท. อนเชนกบดวยโลหปราสาทดวย ถวายแลวบาง อนาถปณฑกาทห ชเนห วหาเร อารพภ กตปรจจาคโตป กวาการบรจาคอนอนชน ท. มเศรษฐชอวาอนาถบณฑกเปนตน ปรารภ ซงวหาร ท. กระทา แลวบาง (โหต) ยอมเปน ฯ (ปจฉา) อ. อนถามวา (ธมมทาน) อ. ธรรมทาน (สฏ) เปนทานประเสรฐทสด (โหต) ยอมเปน กการณา เพราะเหตอะไร (อต) ดงน ฯ (วสสชชน) อ. อนเฉลยวา ห เพราะวา (ชนา) อ. ชน ท. กโรนตา เมอจะกระทา ปาน ซงบญ ท. เอรปาน อนมรปอยางน ธมม สตวา ว ฟงแลว ซงธรรม เทยว กโรนต ยอมกระทา อสสตวา ไมฟงแลว (ธมม) ซงธรรม โน (กโรนต) ยอมไมกระทา ห ก สเจ ถาวา อเม สตตา อ. สตว ท. เหลาน น สเณยย ไมพงฟง ธมม ซงธรรมไซร น ทเทยย ไมพง ถวาย ยาคป แมซงขาวยาค อฬงกมตต อนมกระบวยเปนประมาณ ภตตป แมซงภต กฏจฉมตต อนมทพพเปนประมาณ อมนา การเณน เพราเหตน ธมมทานเอว อ. ธรรมทานทงปวง ท. (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน ฯ อปจ อกอยางหนง สารปตตาทโยป สาวกา อ. สาวก ท. แมมพระเถระชอวาสารบตรเปนตน เปตวา เวน พทเธ จ ซง


พระพทธเจา ท. ดวย ปจเจกพทเธ จ ซงพระปจเจกพทธเจา ท. ดวย สมนนาคตา ผมาตามพรอมแลว ปาย ดวยปญญา สมตถาย อน สามารถ สกลกปป เทเว วสสนเต อทกพนทน คเณต เพออน ครนเมอฝน ตกอย ตลอดกปทงสน นบซงหยาดแหงนา ท. น อสกขส ไมไดอาจแลว อธคนต เพออนถงทบ โสตาปตตผลาทน อรยผลาน ซงอรยผล ท. มโสดาปตตผลเปนตน ธมมตาย ตามธรรมดา อตตโน ของตน อสสชตเถราทห เถเรห กถต ธมม สตวา ว ฟงแลว ซงธรรม อนอนพระเถระ ท. มพระเถระชอวา อสสชเปนตน กลาวแลวเทยว สจฉกรส กระทาใหแจงแลว สาวกปารมาณ ซง ปตตผล จ อนง สจฉกรส กระทาใหแจงแลว สาวกปารมาณ ซง สาวกบารมญาณ ธมมเทสนาย ดวยพระธรรมเทศนา สตถ ของพระ- ศาสดา มหาราช ดกอนมหาบพตร อมนาอป การเณน เพราะเหต แมน ธมมทานเอว อ. ธรรมทานนนเทยว เสฏ เปนทานประเสรฐ ทสด (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา สพพทาน อต ดงนเปนตน ฯ เตน การเณน เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา ธมมทาน อ. ธรรมทาน ชนาต ยอมชนะ สพพทาน ซงทานทงปวง อต ดงน (สตถารา) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ ปน อนง รสา อ. รส ท. สพเพ ทงปวง ขนธรสาทโย มรส อนเกดจากลาตนเปนตน สธาโภชนรโสป แม อ. รสแหงโภชนะ อนหมดจด เทวตาน ของเทวดา ท. อกกสโต โดยสวนสง ปจโย เปนปจจย สสารวฏเฏ ปาเตตวา ทกขานภวนสสเอว แหงอนยงสตว


ใหตกไป ในสงสารวฏ แลวเสวยซงทกขนนเทยว (โหนต) ยอมเปน ป สวนวา ธมมรโส อ. รสแหงธรรม สตตตตสโพธปกขยธมมสงขาโต จ อนอนบณฑตนบพรอมแลววาธรรมอนมในฝกฝายแหงพระปญญาเปน เครองตรสร ๓๗ ดวย นวโลกตตรธมมสงขาโต จ อนอนบณฑตนบ พรอมแลววาธรรมอนเปนโลกตระ ๘ ดวย โย เอโส นนใด อยเอว (โส) ธมมรโส อ. รสแหงธรรมนนนนนเทยว เสฏ เปนรสประเสรฐทสด สพพรสาน กวารสทงปวง ท. (โหต) ยอมเปน ฯ เตน การเณน เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา ธมมรโส อ. รสแหงธรรม ชนาต ยอมชนะ สพพรส ซงรสทงปวง อต ดงน (สตถารา) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ ปน อนง ปตตรต จ อ. ความยนดในบตรดวย ธตรต จ อ. ความยนดในธดาดวย ธนรต จ อ. ความยนดในทรพยดวย อตถรต จ อ. ความยนดในหญงดวย นจจคตวาทตาทรตปปเภทา อเนกปปเภทา รต จ อ. ความยนด อนมประเภทมใชหนง อนตางดวยความยนด มความยนดในการฟอนและการขบรองและการประโคมเปนตนดวย ยา เอสา นนใด สาป รต อ. ความยนดแมนน ปจจโย เปนปจจย สสารวฏเฏ ปาเตตวา ทกขานภวนสสเอว แหงอนยงสตวใหตกไป ในสงสารวฏ แลวเสวยซงทกขนนเทยว (โหต) ยอมเปน ปน สวนวา ปต อ. ความอมใจ อปปชชมานา อนเกดขนอย อนโต ในภายใน (ปคคลสส) ของบคคล กเถนตสส วา ผกลาวอยกด สณนตสส วา ผฟงอยกด วาเจนตสส วา ผบอกอยกด ธมม ซงธรรม


ยา เอสา นนใด อทคคภาว ยงความเบกบานใจ ชเนต ยอมใหเกด อสสน ยงนาตา ท. ปวตเตต ยอมใหเปนไป โลมหส ยงความชชน แหงขน ชเนต ยอมใหเกด สา ปต อ. ความอมใจนน สสารวฏฏสส อนต กตวา อรหตตปรโยสานา เปนธรรมชาตกระทา ซงทสด แหงสงสารวฏ แลวมความเปนแหงพระอรหนตเปนทสดลงรอบ โหต ยอมเปน เอวรปา ธมมรตเอว อ. ความยนดในธรรมอนมรปอยางน นนเทยว เสฏา เปนธรรมชาตประเสรฐทสด สพพรตน กวาความ ยนดทงปวง ท. (โหต) ยอมเปน ฯ เตน การเณน เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา ธมมรต อ. ความยนดในธรรม ชนาต ยอมชนะ สพพรต ซงความยนดทงปวง อต ดงน (สตถารา) อน พระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ ปน สวนวา ตณหกขโย อ. ความสนไปแหงตณหา อรหตต คอ อ. ความเปนแหงพระอรหนต อปปนน อนเกดขนแลว ขยนเต ในทสดแหงความสนไป ตณหาย แหงตณหา ต อรหตต อ. ความ เปนแหงพระอรหนตนน สพพเสฏเอว เปนคณชาตประเสรฐทสด กวาธรรมทงปวงนนเทยว อภภวนโต เพราะอนครอบงา วฏฏทกสส ซงทกขในวฏฏะ สกลสสอป แมทงสน (โหต) ยอมเปน ฯ เตน การเณน เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา ตณหกขโย อ. ความสนไปแหงตณหา ชนาต ยอมนะ สพพทกข ซงทกขทงปวง อต ดงน (สตถารา) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ สตถร ครนเมอพระศาสดา เอว อมสสา คาถาย อตถ


กเถนเตเอว ตรสอย ซงเนอความ แหงพระคาถาน อยางนนนเทยว ธมมาภสมโย อ. การตรสรพรอมเฉพาะซงธรรม อโหส ไดมแลว ปาณสหสสาน แกพนแหงสตวผมลมปราณ ท. จตราสตยา ๘๔ ฯ สกโกป แม อ. ทาวสกกะ สตวา ทรงสดบแลว ธมมกถ ซงพระ- ธรรมกถา สตถ ของพระศาสดา วนทตวา ความบงคมแลว สตถาร ซงพระศาสดา อาห กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. น ทาเปถ ยอมไมทรงยงภกษใหให ปตต ซงสวนบญ ธมมทาเน ในธรรมทาน เชฏเก นาม ชอวาอนเจรญทสด เอว อยางน อมหาก แกขาพระองค ท. กมตถ เพออะไร ภนเต ขาแต พระองคผเจรญ ตมเห อง พระองค ท. กเถตวา จงตรสแลว ภกข- สงฆสส แกหมแหงภกษ ทาเปถ จงทรงยงภกษใหให ปตต ซง สวนบญ โน แกขาพระองค ท. ปฏาย จาเดม อโต กาลโต แต กาลน อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว วจน ซงคา ตสส สกกสส ของทาวสกกะนน ภกขสงฆ ยงหมแหงภกษ สนนปาตาเปตวา ทรงใหประชมกนแลว อาห ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. กเถตวา กลาวแลว มหาธมมสสวน วา ซงการฟงซงธรรมอนใหญกด ปกตธมมสสวน วา ซงการฟงซงธรรม ตามปกตกด อปนสนนกถ วา ซงถอยคากะบคคลผนงใกลแลวกด อนโมทนป แมซงอนโมทนา อนตมโส โดยทสด ทเทยยาถ พงให ปตต ซงสวนบญ สพพสตตาน แกสตวทงปวง ท. กตวา กระทา อชช ในวนน อาท ใหเปนตน อต ดงน ฯ


เรองอปตตกเศรษฐ ๑๑. ๔๔/๑๕ ตงแต อถ น เสฏ อทาน ตาเวส เอว เปนตนไป. อถ ครงนน เสฏ อ. เศรษฐ (จนเตตวา) คดแลววา อทาน ในกาลน เอโส ทารโก อ. เดกน วเทต ยอมกลาว เอว อยางน ตาว กอน ปน ก อมสส ทารกสส วฑฒปปตตกาเล ใน กาลแหงเดกนถงแลวซงความเจรญ โก อ. ใคร รกขสสต จกรกษา โภเค ซงโภคะ ท. อมสม เคเห ในเรอนน อต ดงน เนตวา นาไปแลว ต ทารก ซงเดกนน อร สปา คเหตวา จบแลว น ทารก ซงเดกนน ควาย ทคอ ปเฬตวา ปบแลว คว ซงคอ มลกนท (ปเฬนโต ปคคโล) วย ราวกะ อ. บคคล บบอย ซงหวมน มาเรตวา ยงเดกใหตายแลว คจฉมเล ทโคนแหงกอไม เอกสม กอหนง ฉฑเฑส ทงแลว ตตถเอว าเน ในทนนนนเทยว ฯ อท กมม อ. กรรมน ปพพกมม เปนกรรมในกาลกอน อสส เสฏ สส ของ เศรษฐนน (โหต) ยอมเปน ฯ เตน การเณน เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา มหาราช ดกอนมหาบพตร คหปต อ. คฤหบด เสฏ ผเปนเศรษฐ โส นน ปจเจกพทธ ยงพระปจเจกพทธเจา ตครสข ชอวาตครสข ปฏปาเทส


ใหถงเฉพาะแลว ปณฑปาเตน ดวยบณฑบาต ย โข ใดแล อปปช เขาถงแลว สคต ซงสคต สคค ซงสวรรค โลก ซงโลก สตตกขตต ๗ ครง วปาเกน เพราะผล ตสส กมมสส องกรรมนน กาเรส ยงบคคลใหกระทาแลว เสฏ ตต ซงความเปนแหงเศรษฐ สาวตถยา ในเมองสาวตถ อมสสาเอว นนนเทยว สตตกขตต ๗ ครง วปากา- วเสเสน เพราะผลอนเหลอลง ตสสเอว กมมสส ของกรรมนน นนเทยว ฯ มหาราช ดกอนมหาบพตร โส เสฏ คหปต อ. คฤหบด ผเปนเศรษฐนน ทตวา ถวายแลว ทาน ซงทาน วปปฏสาร เปนผ มความเดอดรอนวา ทาสา วา อ. ทาส ท. หรอ กมมกรา วา หรอวา อ. กรรมกร ท. ภเชยย พงบรโภค ปณฑปาต ซงบณฑบาต วร อนประเสรฐ เอต นน อต ดงน อโหส ไดเปนแลว ปจฉา ในภายหลง ย โข ใดแล จตต อ. จต อสส เสฏ โน องเศรษฐนน น นมต ยอมไมนอมไป ภตตโภคาย เพออนบรโภคซงภต อฬาราย อนอฬาร วปาเกน เพราะผล ตสส กมมสส ของกรรมนน (จตต) อ. จต อสส เสฏ โน ของเศรษฐนน น (นมต) ยอมไมนอมไป วตถโภคาย เพออนใชสอยซงผา อฬาราย อนอฬาร (ตสส กมมสส วปาเกน) เพราะผล ของกรรมนน (จตต) อ. จต อสส เสฏ โน ของเศรษฐนน น (นมต) ยอมไมนอมไป ยานโภคาย เพออน ใชสอยซงยาน อฬาราย อนอฬาร (ตสส กมมสส วปาเกน) เพราะผล ของกรรมนน จตต อ. จต อสส เสฏ โน ของเศรษฐนน น นมต ยอมไมนอมไป โภคาย เพออนบรโภค กามคณาน ซง


กามคณ ท. ปจนน ๕ อฬาราน อนอฬาร (ตสส กมมสส วปาเกน) เพราะผล ของกรรมนน มหาราช ดกอนมหาบพตร โส เสฏ คหปต อ. คฤหบด ผเปนเศรษฐนน โวโรเปส ปลงลงแลว เอกปตตก ซงบตรนอยคนเดยว ภาต ของพชาย ชวตา จารชวต การณา เพราะเหต สาปเตยยสส แหงทรพยสมบต ย โข ใดแล (โส เสฏ คหปต) อ. คฤหบด ผเปนเศรษฐนน (อคคนา) อนไฟ ปจจตถ ไหมแลว นรเย ในนรก วสสาน สนป ท. พหน มาก วสสสตาน สนรอยแหงป ท. พหน มาก วสสสหสสาน สนพนแหงป ท. พหน มาก วสสสตสหสสาน สนแสนแหงป ท. พหน มาก วปาเกน เพราะผล ตสส กมมสส แหงกรรมนน (ชนา) อ. ชน ทง สาปเตยย ยงทรพยสมบต อปตตก อนไมมบตร สตตม ท ๗ อท น ปเวเสนต ยอมใหเขาไป ราชโกส สพระคลงหลวง วปากาวเสเสน เพราะผลอนเหลอลง ตสสเอว กมมสส ของกรรมนนนนเทยว มหาราช ดกอนมหาบพตร ปน อนง ตสส โข เสฏ สส คหปตสส ปราณก ป ปรกขณ จ อ. บญอนมในกอน ของคฤหบด ผเปนเศรษฐนนแล สนรอบ แลวดวย (ตสส เสฏ สส คหปตสส) นว ป อนปจตร จ อ. บญอนใหม อนคฤหบด ผเปนเศรษฐนน ไมเขาไปสงสมแลวดวย มหาราช ดกอนมหาบพตร จ ปน กแล คหปต อ. คฤหบด เสฏ ผเปนเศรษฐ (อคคนา) อนไฟ ปจจต ไหมอย นรเย ในนรก มหาโรรเว ชอวา มหาโรรวะ อช ในวนนน อต ดงน (สตถารา) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ


เรององกรเทพบตร ๑๒. ๔๖/๑๖ ตงแต โส กร อนรทธตเถรสส อนโตคาม เปนตนไป. กร ไดยนวา โส อนทโก อ. เทพบตรชอวาอนทกะนน ทาเปส ยงบคคลใหถวายแลว กฏจฉภกข ซงภกษอนมทพพเปน ประมาณ อาภต อนอนบคคลนามาแลว อตตโน เพอตน อนรทธต- เถรสส แกพระเถระชอวาอนรทธะ ปวฏสส ผเขาไปแลว อนโตคาม สภายในแหงบาน ปณฑาย เพอบณฑบาต ต ป อ. บญนน อสส อนทกสส ของเทพบตรชอวาอนทกะนน มหปผลตร เปนบมผล มากกวา องกเรน ทสวสสสหสสาน ทวาทสโยชนก อทธนปนต กตวา ทนนทานโต กวาทานอนอนเทพบตรชอวาองกระ กระทาแลว ซง แถวแหงเตา อนประกอบดวยโยชน ๑๒ ถวายแลว สนพนแหงป ๑๐ ท. ชาต เกดแลว ตสมา เพราะเหตนน (โส อนทโก) อ. เทพบตร ชอวาอนทกะนน อาห กราบทลแลว เอว อยางน ฯ เอว วจเน ครนเมอคาอยางน (เตน อนทเกน) อนเทพบตร ชอวาอนทกะนน วตเต กราบทลแลว สตถา อ. พระศาสดา (วตวา) ตรสแลววา องกร ดกอนองกระ ทาน นาม วเจยย ทาต อ. อน เลอกแลวให ชอซงทาน วฏฏต ยอมควร ต ทาน อ. ทานนน


มหปผล เปนทานมผลมาก โหต ยอมเปน สวตตพช วย ราวกะ อ. พชอนอนบคคลหวานดแลว สกเขตเต ในนาอนด เอว อยางน ปน แตวา ตว อ. ทาน น อกาส ไมไดกระทาแลว ตถา เหมอนอยางนน เตน การเณน เพราะเหตนน ทาน อ. ทาน เต ของทาน มหปผล เปนทานมผลมาก ชาต เกดแลว น หามได อต ดงน อม อตถ วภาเวนโต เมอจะทรงยงเนอความนใหเปนแจง วตวา ตรสแลววา ทนน ทาน อ. ทาน อนอนบคคลใหแลว ยตถ เขตเต ในเขตใด มหปผล เปนทานมผลมาก (โหต) ยอมเปน ทาน อง ทาน (ปคคเลน) อนบคคล วเจยย พงเลอกแลว ทาตพพ พงให (ตตถ เขตเต) ในเขตนน วเจยย ทาน อ. อนเลอกแลวให สคตปปสตถ เปนทานอนพระสคตทรงสรรเสรญ แลว (โหต) ยอมเปน ทกขเณยยา อ. บคคล ผควรเพอทกษณา ท. เย เหลาใด (อตถ) มอย อธ ชวโลเก ในโลกแหงสตว( ยงเปนอยน ทนนาน ทานาน อ. ทาน ท. อนอนบคคลใหแลว เอเตส ทกขเณยเยส ในบคคลผควรเพอทกษณา ท. เหลา นน มหปผลาน เปนทานมผลมาก (โหนต) ยอมเปน วชาน อ. พช ท. วตตาน อนอนบคคล หวานแลว สเขตเต ในนาอนด (มหปผลาน) เปนพชมผลมาก (โหนต) ยอมเปน ยถา ฉนใด


(ตถา) ฉนนน อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อตตร ยงขน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา เขตตาน อ. นา ท. ตณโทสาน เปนทมหญาเปน เครองประทษราย (โหนต) ยอมเปน ปชา อ. หมสตว อย น ราคโทสา เปนผมราคะเปนเครอง ประทษราย (โหต) ยอมเปน ตสมา ห เพราะ เพราะเหตนนแล ทาน อ. ทาน ทนน อนอนบคคล ใหแลว วตราเคส ปคคเลส ในบคคล ท. ผม ราคะไปปราศแลว มหปผล เปนทานมผลมาก โหต ยอมเปน เตตาน อ. นา ท. ตณโทสาน เปนทมหญาเปนเครองประทษราย (โหนต) ยอม เปน อย ปชา อ. หมสตวน โทสโทสา เปนผม โทสะเปนเครองประทษราย (โหต) ยอมเปน ตสมา ห เพราะเหตนนแล ทนน ทาน อ. ทาน อนอนบคคลใหแลว วตโทเสส ปคคเลส ในบคคล ท. ผมโทสะไปปราศแลว มหปผล เปนทานม ผลมาก โหต ยอมเปน เขตตาน อ. นา ท. ตณโทสาน เปนทมหญาเปนเครองประทษราย (โหนต) ยอมเปน อย ปชา อ. หมสตวน โมห- โทสา เปนผมโมหะเปนเครองประทษราย (โหต)


ยอมเปน ตสมา ห เพราะเหตนนแล ทนน ทาน อ. ทานอนอนบคคลใหแลว วตโมเหส ปคคเลส ในบคคล ท. ผมโมหะไปปราศแลว มหปผล เปนทานมผลมาก โหต ยอมเปน เขตตาน อ. นา ท. ตณโทสาน เปนทมหญาเปนเครอง ประทษราย (โหนต) ยอมเปน อย ปชา อ. หม สตวน อจฉาโทสา เปนผมความอยากเปนเครอง ประทษราย (โหต) ยอมเปน ตสมา ห เพราะ เหตนนแล หนน ทาน อ.ทานอนอนบคคลใหแลว วคตจเฉส ปคคเลส ในบคคล ท. ผมความอยาก ไปปราศแลว ปคคเลส ในบคคล ท. ผมความอยาก ไปปราศแลว มหปผล เปนทานมผลมาก โหต ยอมเปน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ห จรงอย ตณาน อ. หญา ท. สามากาทน มขาวฟางเปนตน อฏหนตาน เมองอกขน ทเสนต ยอมประทษราย ปพพณณาปรณณกเขตตาน ซงนาแหงวตถอนบคคล พงกนในกอนและวตถอนบคคลพงกนในภายหลง ท. เตน การเณน เพราะเหตนน ตาน เขตตาน อ. นา ท. เหลานน พหฏาน เปน นางเอกขนมาก โหนต ยอมเปน น หามได ราโค อ. ราคะ อปปชชนโต เมอเกดขน อนโต ในภายใน สตตานป แมของสตว ท. ทเสต ชอวายอมประทษราย สตเต ซงสตว ท. เตน การเณน เพราะ เหตนน ทนน ทาน อ. ทานอนอนบคคลใหแลว เตส ราคทฏปคคเลส


ในบคคลผอนราคะประทษรายแลว ท. เหลานน มหปผล เปนทานม ผนมาก โหต ยอมเปน น หามได ปน สวนวา ทนน ทาน อ. ทานอนอนบคคลใหแลว ขณาสเวส ในพระขณาสพ ท. มหปผล เปน ทานมผลมาก โหต ยอมเปน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา ตณโทสาน อต ดงน ฯ เตน การเณน เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา เขตตาน อ. นา ท. ตณโทสาน เปนทมหญาเปน เครองประทษราย (โหนต) ยอมเปน อย ปชา อ. หมสตวน ราคโทสา เปนผมราคะเปนเครอง ประทษราย (โหต) ยอมเปน ตสมา ห เพราะ เหตนนแล ทนน ทาน อ. ทานอนอนบคคลใหแลว วตราเคส ปคคเลส ในบคคล ท. ผมราคะไป ปราศแลว มหาปผล เปนทานมผลมาก โหต ยอมเปน อต ดงน (สตถารา) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ


เรองภกษ ๕ รป ๑๓. ๔๙/๑๐ ตงแต สตถา เอก ภกขป อโนสาเทตวา เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา เอก ภกขป อโนสาเทตวา ไมทรงยง ภกษแมรปหนงใหนอยใจแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. เอตาน ทวาราน อ. ทวาร ท. เหลานน สพพานป แมทงปวง ทรกขานเอว เปนทวารอนบคคลรกษาไดโดยยากนนเทยว (โหนต) ยอมเปน อปจ โข อกอยางหนงแล ตมเห อ. เธอ ท. อสวตา เปนผไมสารวมแลว ทวาเรส ในทวาร ท. ปจส ๕ (อตถ) ยอม เปน อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได (ตมเห) อ. เธอ ท. อสวตา เปนผไมสารวมแลว (ปส ทวาเรส) ในทวาร ท. ๕ (อตถ) ยอมเปน ปพเพป แมในกาลกอน จ ก ตมเห อ. เธอ ท. อวตตตวา ไมประพฤตแลว โอวาเท ในโอวาท ปณฑตาน ของบณฑต ท. ปาปณตถ พงแลว ชวตกขย ซงความสนไปแหงชวต (เตส ทวาราน อตตนา) อสวตตตาเอว เพราะความทแหงทวาร ท. เหลานน เปนทวารอนตนไมสารวมแลวนนเทยว อต ดงน เตห ภกขห ยาจโต ผอนภกษ ท. เหลานนทลวงวอนแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ (มย) อ. ขาพระองค ท. (อสวตา) เปนผไมสารวมแลว (ปจ- ทวาเรส) ในทวาร ๕ ท. (อวตตตวา) ไมประพฤตแลว (โอวาเท)


ในโอวาท (ปณฑตาน) ของบณฑต ท. (ปาปณมหา) ถงแลว (ชวตกขย) ซงความสนไปแหงชวต กทา ในกาลไร อต ดงน วตถ ยงเรอง ตกสลชาตกสส แหงตกกสลชาดก วตถาเรตวา ทรงให พสดารแลว ทสเสตวา ทรงแสดงแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา มย อ. เรา ท. น อคมมห เส ไมไดถงแลวส วส กสลปเทเส ธตยา ทฬหาย อวฏ ตตตา จ เพราะ ความทแหงเรา ท. เปนผตงลงแลว ดวยความเพยร อนมน ในอบายเปนเครองแนะนาของบณฑตผ ฉลาดดวย (อมหาก) ภยภรตาย จ เพราะความท แหงเรา ท. เปนผขลาดตอภยดวย โส โสตถภาโว อง ความเปนแหงความสวสดนน ภเยน จากภย มหตา อนใหญ (อโหส) ไดมแลว เม แกเรา อต ดงน มหาสตเตน อนอนพระมหาสตว ราชกเล ครนเมอพระราชตระกล ปตเต ถงแลว ชวตกขย ซงความสนไปแหงชวต วเสน ดวยอานาจ รกขสน ของผเสอ ท. ปตตาภเสเกน มอภเษกอนถงแลว นสนเนน ผ ประทบนงแลว ราชาสเน เหนอพระราชอาสน เหฏา ในภายใต เสตจฉตตสส แหงฉตรอนขาว โอโลเกตวา ทรงแลดแลว สรสมปตต ซงสมบตอนเปนสร อตตโน ของพระองค วตวา ตรสแลววา วรย นาม ชอ อ. ความเพยร เอต น สตเตห อนสตว ท. กตตพพเอว


พงกระทานนเทยว อต ดงน อทานต ทรงเปลงแลว อทานวเสน ดวยอานาจแหงอทาน ชาตก ยงชาดก สโมธาเนตวา ทรงใหตงลง พรอมแลว (วจเนน) ดวยพระดารสวา ตถาป แมในกาลนน ตมเห อ. เธอ ท. ปจชนา เปนชน ๕ คน (หตวา) เปน อาวธหตถา ผมอาวธในมอ ปรวาเตวา แวดลอมแลว มหาสตต ซงพระมหาสตว นกขมนต ผเสดจออกไปอย คหณตถาย เพอประโยชนแกอนยดเอา ตกกสลรชช ซงความเปนแหงพระราชาในเมองตกกสลา คจฉนตา ไปอย มคค สหนทาง อสวตา ไมสารวมแลว รปารมมณาทส อารมมเณส ในอารมณ ท. มอารมณคอรปเปนตน รกขสห อปนเตส อนอนผเสอ ท. นาเขาไปแลว จกขทวาราทวเสน ดวยอานาจแหง ทวารมทวารคอจกษเปนตน อนตรามคเค ในระหวางแหงหนทาง อวตตตวา ไมประพฤตแลว โอวาเท ในโอวาท ปณฑตสส ของ บณฑต โอโลกยนตา แลดอย รกขสห ขาทตา ผอนผเสอ ท. เคยวกนแลว ปาปณตถ ถงแลว ชวตกขย ซงความสนไปแหงชวต ปน สวนวา ราชา อ. พระราชา สวโต ผทรงสารวมแลว เตส อารมมเณส ในอารมณ ท. เหลานน อนาทยตวา ไมทรงเออเฟอแลว ยกขน ซงนางยกษณ เทววณณ ผมวรรณะเพยงดงวาวรรณะแหงเทวดา อนพนธนตป ผแมตดตามอย ปฏ โต ขางหลง ปฏ โต ขางหลง คนตวา เสดจไปแลว ตกกสล สเมองตกกสลา โสตถนา โดยสวสด ปตโต ทรงถงแลว รชช ซงความเปนแหงพระราชา (ตทา) ใน กาลนน อหเอว เปนเรานนเทยว (อโหส) ไดเปนแลว (เอตรห)


ในกาลบดน อต ดงน วตวา ตรสแลววา ทวาราน อ. ทวาร ท. สพพานป แมทงปวง ภกขนา นาม ชออนภกษ สวรตพพาน พงสารวม ห เพราะวา (ภกข) อ. ภกษ เอตาน ทวาราน สวรตวาเอว สารวม แลว ซงทวาร ท.เหลานนนนเทยว ปมจจต ยอมหลดพน สพพทกขา จากทกขทงปวง อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา สวโร อ. การสารวม จกขนา ดวยจกษ สาธ เปนคณยงประโยชนใหสาเรจ (โหต) ยอมเปน สวโร อ. ความสารวม โสเตน ดวยห สาธ เปน คณยงประโยชนใหสาเรจ (โหต) ยอมเปน สวโร อ. ความสารวม ฆาเนน ดวยจมก สาธ เปนคณ ยงประโยชนใหสาเรจ (โหต) ยอมเปน สวโร อ. ความสารวม ชวหาย ดวยลน สาธ เปนคณยง ประโยชนใหสาเรจ (โหต) ยอมเปน สวโร อ. การสารวม กาเยน ดวยกาย สาธ เปนคณยง ประโยชนใหสาเรจ (โหต) ยอมเปน สวโร อ. การสารวม วาจาย ดวยวาจา สาธ เปนคณยง ประโยชนใหสาเรจ (โหต) ยอมเปน สวโร อ. ความสารวม มนสา ดวยใจ สาธ เปนคณยง ระโยชนใหสาเรจ (โหต) ยอมเปน สวโร อ. การสารวม สพพตถ ทวาเรส ในทวาร ท. ทงปวง


สาธ เปนคณยงประโยชนใหสาเรจ (โหต) ยอม เปน ภกข อ. ภกษ สวโต ผสารวมแลว สพพตถ ทวาเรส ในทวาร ท. ทงปวง ปมจจต ยอม หลดพน สพพทกขา จากทกขทงปวง อต ดงน ฯ (วนจฉโย) อ. วนจฉย ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปเท) ในบทวา จกขนา อต ดงนเปนตน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ ห ก ยทา ในกาลใด รปารมมณ อ. อารมณคอรป อาคจตต ยอมมา อาปาถ สคลอง จกขทวาเร ใน ทวารคอจกษ ภกขโน ของภกษ ตทา ในกาลนน (ภกขโน) เมอภกษ อรชนตสส ไมกาหนดอย อฏารมมเณ ในอารมณอนอนบคคล ปรารถนาแลว อทสสนตสส ไมประทษรายอย อนฏารมมเณ ใน อารมณอนอนบคคลไมปรารถนาแลว โมห อนปปาเทนตสส ไมยงความ หลงใหเกดขนอย อสมเปกขเน ในเพราะความเพงเลงอนไมสมาเสมอ สวโร อ. ความสารวม คอวา ถกน อ. ความกน คอวา ปทหน อ. ความปด คอวา คตต อ. ความคมครอง (ภกขนา) กตา นาม ชอวาเปนกรยาอนภกษกระทาแลว ตสม ทวาเร ในทวารนน โหต ยอมเปน สวโร อ. การสารวม จกขนา ดวยจกษ โส นน เอวรโป อนมรปอยางน ตสส ภกขโน แหงภกษนน สาธ เปนคณยงประโยชน ใหสาเรจ (โหต) ยอมเปน ฯ นโย อ.นย เอโสเอว นนนเทยว โสตทวาราทส ทวาเรส ในทวาร ท. มทวารคอโสตะเปนตน ฯ


ปน ก สวโร วา อ. การสารวมหรอ อสวโร วา หรอวา อ. การไมสารวม น อปปชชต ยอมไมเกดขน จกขทวาราทสเอว ทวาเรส ในทวาร ท. มทวารคอจกษเปนตนนนเทยว ปน แตวา เอโส สวราสวโร อ. การสารวมและการไมสารวมน (ปณฑเตน) อนบณ- ฑต ลพภต ยอมได ชวนวถย ในวถแหงชวนจต ปรโต ขางหนา ห จรงอย ตทา ในกาลนน อสวโร อ. การไมสารวม อปปชชนโต เมอจาเกดขน อย ปจวโธ เปนอกศลธรรมมอยางหาน อต คอ อสสทธา อ. ความไมเชอ อกขนต อ. ความไมอดทน โกสชช อ. ความเกยจคราน มฏสจจ อ. ความเปนแหงบคคลผมสตอนหลง แลว อาณ อ. ความไมร (หตวา) เปน (ปณฑเตน) อนบณฑต ลพภต ยอมได อกสลวถย ในวถแหงอกศล ฯ สวโร อ. การสารวม อปปชชนโต เมอเกดขน อย ปจวโธ เปนกศลธรรมอนมอยางหาน อต คอ สทธา อ. ความเชอ ขนต อ. ความอดทน วรย อ. ความ เพยร คอ สทธา อ. ความเชอ ขนต อ. ความอดทน วรย อ.ความ เพยร สต อ. ความระลกได าณ อ. ความร (หตวา) เปน (ปณฑเตน) อนบณฑต ลพภต ยอมได กสลวถย ในวธแหงกศล ฯ ปน ก ปสาทกาโยป อ. ปสาทกายกด โจปนกาโยป อ. โจปน- กายกด (ปณฑเตน) อนบณฑต ลพภต ยอมได เอตถ ปททวเย ในหมวดสองแหงบทวา กาเยน สวโร อต ดงน ฯ ปน ก เอต ปสาทกายโจปนกายชาต อ. ปสาทกายและโจปนกายนน อภยป แม- ทงสอง กายทวารเอว เปนทวารคอกายนนเทยว (โหต) ยอมเปน สวราสวโร อ. การสารวมและการไมสารวม (สตถารา) อนพระ-


ศาสดา กถโต ว ตรสแลวเทยว ตตถ ทวาเรส ในทวาร ท. เหลา นนหนา ปสาททวาเร ในทวารคอปสาท ฯ ปาณาตปาตอทนนาทาน- มจฉาจารา อ. ปาณาตบาตและอทนนาทานและมจฉาจาร ท. ตวตถกา อนมปสาททวารนนเปนทตง (สตถารา) อนพระศาสดา (กถตา) ตรสแลว โจปนทวาเรป แมในโจปนทวาร ฯ ปน ก ต ทวาร อ. ทวารนน (ภกขนา) อสวต ชอวาเปนทวารอนภกษไมสารวมแลว เตห อกสลธมเมห เพราะอกศลธรรม ท.เหลานน อปปชชนเตห อนเกดขนอย อกสลวถย ในวถแหงอกศล สทธ กบ เตห ปสาท- ทวารโจปนทวาเรห ดวยปสาททวารและโจปนทวาร ท.เหลานน โหต ยอมเปน (ต ทวาร) อ. ทวารนน (ภกขนา) สวต ชอวาเปน ทวารอนภกษสารวมแลว ปาณาตปาตาเวรมณอาทห กสลธมเมห เพราะกศลธรรม ท. มเจตนาเปนเครองงดเวนจากปาณาตบาตเปนตน อปปชชนเตห อนเกดขนอย กสลวถย ในวถแหงกศล (โหต) ยอมเปน ฯ โจปนวาจา อ. โจปนวาจา (สตถารา) อนพระศาสดา (กถตา) ตรสแลว เอตถอป ปททวเย ในหมวดสองแหงบทแมนวา สาธ วาจาย อต ดงน ฯ ต ทวาร อ. ทวารนน (ภกขนา) อสวต ชอวาเปนทวารอนภกษไมสารวมแลว มสาวาทาทห วจทจจรเตห เพราะวจทจรต ท. มมสาวาทเปนตน อปปชชนเตห อนเกดขนอย สทธ พรอม ตาย โจปนวาจาย ดวยโจปนวาจานน โหต ยอมเปน (ต ทวาร) อ. ทวารนน (ภกขนา) สวต ชอวาเปนทวารอนภกษ


สารวมแลว มสาวาทาเวรมณอาทห วรตห เพราะวรต ท. มเจตนา เปนเครองงดเวนจากมสาวาทเปนตน (อปปชชนเตห) อนเกดขนอย (สทธ) พรอม (ตาย โจปนวาจาย) ดวยโจปนวาจานน (โหต) ยอมเปน ฯ อภชฌาทโย อกสลธมมา อ. อกศลธรรม ท. มอภชฌาเปนตน สทธ พรอม มเนน ดวยใจ อเน อน ชวนมนโต จากใจดวง แลนไป นตถ ยอมไมม เอตถอป ปททวเย ในหมวดสองแหงบท แมนวา มนสา สวโร อต ดงน ฯ ปน แตวา ต ทวาร อ. ทวารนน (ภกขนา) อสวต ชอวาเปนทวารอนภกษไมสารวมแลว อภชฌาทห อกสลธมเมห เพราะอกศลธรรม ท. มอภชฌาเปนตน อปปชชนเตห อนเกดขนอย ชวนกขเณ ในขณะแหงชวนจต มโนทวาเร ในมโน- ทวาร โหต ยอมเปน (ต ทวาร) อ. ทวารนน (ภกขนา) สวต ชอวาเปนทวารอนภกษสารวมแลว อนภชฌาทห กสลธมเมห เพราะ กศลธรรม ท. มอนภชฌาเปนตน (อปปชชนเตห) อนเกดขนอย (ชวนกขเณ) ในขณะแหงชวนจต (มโนทวาเร) ในมโนทวาร (โหต) ยอมเปน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สวโร อ. การสารวม สพเพสป ทวาเรส ในทวาร ท. แมทงปวง จกขทวาราทส มทวารคอจกษ เปนตน เตส เหลานน สาธ เปนคณยงประโยชนใหสาเรจ (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา สาธ สพพตถ อต ดงน ฯ


ห ก อฏ สวรทวาราน จ อ. ทวารอนเปนเหตอนภกษสารวม ท. ๘ ดวย อฏ อสวรทวาราน จ อ. ทวารอนเปนเหตอนภกษไม สารวม ท. ๘ ดวย (สตถารา) อนพระศาสดา กถตาน ตรสแลว เอตตาวตา วจเนน ดวยพระดารสอนมประมาณเทาน ฯ ภกข อ. ภกษ โต ผตงอยแลว อสวรทวาเรส ในทวารอนเปนเหตอน ภกษไมสารวม ท. อฏส ๘ เตส เหลานน น มจจต ยอมไมพน สกลวฏฏมลกทกขโต จากทกขอนมวฏฏะเปนมลทงสน ปน สวนวา โต ภกข อ. ภกษผตงอยแลว สวรทวาเรส ในทวารอนเปนเหต อนภกษสารวม ท. มจจต ยอมพน วฏฏมลกทกขโต จากทกขอนม วฏฏะเปนมล สพพสมาป แมทงปวง เตน การเณน เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา ภกข อ. ภกษ สวโต ผสารวมแลว สพพตถ ทวาเรส ในทวาร ท. ทงปวง ปมจจต ยอมหลดพน สพพทกขา จากทกขทงปวง อต ดงน (สตถารา) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ


เรองภกษฆาหงส ๑๔. ๕๕/๘ ตงแต สตถา อม อตต อาหรตวา เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา อาหรตวา ครนทรงนามาแลว อม อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลวน ชาตก ยงชาดก สโมธาเนตวา ทรงให ตงลงพรอมแลว (วจเนน) ดวยพระดารสวา (ตทา) คณกา (เอตรห) อปปลวณณา (อโหส) จ อ. หญงแพศยา ในกาลนน เปนภกษณ ชอวาอบลวรรณา ไดเปนแลว ในกาลบดนดวย ตทา โทวารโก (เอตรห) ปณโณ (อโหส) จ อ. บคคล ผรกษาซงประต ในกาลนน เปนภกษชอวาปณณะ ไดเปนแลว ในกาลบดนดวย (ตทา) วชชคาโห (เอตรห) กจจาโน (อโหส) จ อ. อามาตยผ ถอเอาซงเชอก ในกาลนน เปนภกษชอวากจจานะ ไดเปนแลว ในกาลบดนดวย (ตทา) โทณมาตา (เอตรห) โกลโต (อโหส) จ อ. อามาตยผ ตวงดวยทะนาน ในกาลนน เปนภกษชอวาโกลตะ ไดเปนแลว ในกาลบดนดวย ตทา เสฏ (เอตรห)


สารปตโต (อโหส) จ อ. เศรษฐ ในกาลนน เปนภกษชอวาสารบตร ไดเปนแลว ในกาลบดน ดวย (ตทา) สารถ (เอตรห) อนรทโธ (อโหส) จ อ. นายสารถ ในกาลนน เปนภกษ ชอวาอนรทธะ ไดเปนแลว ในกาลบดนดวย (ตทา) พราหมโณ (เอตรห) กสสโป เถโร (อโหส) จ อ. พราหมณ ในกาลนน เปนพระ เถระชอวากสสปะ ไดเปนแลว ในกาลบดนดวย (ตทา) อปราชา (เอตรห) นนทปณฑโต (อโหส) จ อ. อปราช ในกาลนน เปนภกษ ชอวานนทบณฑต ไดเปนแลว ในกาลบดนดวย (ตทา) มเหส (เอตรห) ราหลมาตา (อโหส) จ อ. พระมเหส ในกาลนน เปนพระมารดาของ พระกมารพระนามวาราหล ไดเปนแลว ในกาล บดนดวย (ตทา) ชเนตตกา (เอตรห) มายา- เทว (อโหส) จ อ. พระชนน ในกาลนน เปน พระนางมายาเทว ไดเปนแลว ในกาลบดนดวย (ตทา) กรราชา (เอตรห) โพธสตโต (อโหส) จ อ. พระราชาพระนามวากร ในกาลนน เปน พระโพธสตว ไดเปนแลว ในกาลบดนดวย


ตมเห อ. ทาน ท. ธาเรถ จงทรงจา ชาตก ซง ชาดก เอว อยางน อต ดงน วตวา ตรสแลววา ภกข ดกอนภกษ ปณฑตา อ. บณฑต ท. ปพเพ ในกาลกอน กกกจเจ ครนเมอความรงเกยจ อปปมตตเกป แมอนม ประมาณอนนอย อปปนเน เกดขนแลว กรส กระทาแลว สลเภท ซงความแตกแหงศล อตตโน ของตน อาสงก ใหเปนเครองรงเกยจ เอว อยางน ปน สวนวา ตว อ. เธอ ปพพชตวา บวชแลว สาสเน ในศาสนา พทธสส ของพระพทธเจา มาทสสส ผเชนกบดวยเรา กโรนโต กระทาอย ปาณาตปาต ซงปาณาตบาต อกาส ไดกระทาแลว กมม ซงกรรม อตภารย อนหนกยง ภกขนา นาม ชออนภกษ สเตน พงเปนผสารวมแลว หตเถห จ ดวยมอ ท. ดวย ปาเทห จ ดวยเทา ท. ดวย วาจาย จ ดวยวาจาดวย ภวตพพ พงเปน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา (โย ปคคโล) อ. บคคลใด หตถสโต เปนผสารวมแลวดวยมอ ปาทสโต เปนผ สารวมแลวดวยเทา วาจาสโต เปนผสารวม แลวดวยวาจา สตตตโม เปนผมตนอนสารวม แลว อชฌตตรโต เปนผยนดแลวในธรรมอนเปน ไปในภายใน สมาหโต เปนผตงมนดวยดแลว


เอโก เปนคนเดยว สนตสโต เปนผยนดดวยด แลว (โหต) ยอมเปน (ปณฑตา) อ. บณฑต ท. อาห กลาวแลว ต ปคคล ซงบคคลนนวา ภกข เปนภกษ (อต) ดงน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา หตถสโต ชอวาเปนผสารวมแลว ดวยมอ อภาเวน เพราะความไมม หตถกฬาปนาทน อาการาน วา แหงอาการ ท. มการยงมอใหเลนเปนตนหรอ หตฌถน ปเรส ชนาน ปหรณาทน การณาน วา หรอวาแหงเหต ท. มการประหาร ซงชน ท. เหลาอน ดวยมอ เปนตน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา หตถสโต อต ดงน ฯ นโย อ. นย เอโสเอว นนนเทยว ทตยปเทป แมในบททสอง ฯ ปน ก วาจาสโจ ชอวาเปนผสารวมแลวดวยวาจา อกรณโต เพราะอนไมกระทา มสาวาทาทน วจทจจรตาน ซงวจทจรต ท. ม มสาวาทเปนตน วาจาย ดวยวาจา ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สตตตภาโว เปนผมอตภาพอน สารวมแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สตตตโม อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา อการโก เปนผไมกระทา กายจลน- สสกขปนภมกวการาทน อาการาน ซงอาการ ท. มการยงกายใหหวน - ไหวและการยกขนซงศรษะและวการแหงควเปนตน อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา รโต เปนผยนดแลว กมมฏานภาวนาย ในการยงกรรมฐานใหเจรญ โคจรชฌตตสงขาตาย อนอนบณฑตนบ พรอมแลววาธรรมอนเปนไปในภายในอนเปนอารมณ (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา อชฌตตรโต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สมาหโต เปนผตงมนดวยดแลว สฏ โดยด (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สมาหโต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เอกวหาร เปนผมปกตอยคนเดยว หตวา เปน ตสโต เปนผยนดแลว สฏ โดยด คอวา ตฏมานโส เปนผมฉนทะอนมในใจอนยนดแลว อธคเมน ดวยมรรคและผลเปน เครองบรรล อตตโน ของตน ปฏาย จาเดม วปสสนาจารโต แตอนประพฤตซงวปสสนา (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวด สองแหงบทวา เอโก สนตสโต อต ดงน ฯ ห จรงอย เสขา อ. พระเสขะ ท. สพเพป แมทงปวง กตวา กระทาแ ปถชชนกลยาณก ซงปถชนและกลยาณเชน อาท ใหเปนตน สนตสนต ยอมยนดดวยด อธคเมน ดวยมรรคและผลเปนเครองบรรล อตตโน ของตน อต เพราะเหตนน (เต เสขา) อ. พระเสขะ ท. เหลานน สนตสตา ชอวาเปนผยนดดวยดแลว (โหนต) ยอมเปน ปน สวนวา อรหา อ. พระอรหนต เอกนตสนตสโต ว เปนผยนด ดวยดแลวโดยสวนเดยวเทยว (โหต) ยอมเปน เอต ปททวย อ. หมวดสองแหงบทนวา (เอโก สนตสโต อต) ดงน (สตถารา)


อนพระศาสดา วตต ตรสแลว สนธาย ทรงหมายเอา ต อรหนต ซงพระอรหนตนน ฯ


เรองโกกาลกภกษ ๑๕. ๕๘/๔ ตงแต ต ตถา หเสห นยมาน คามทารกา เปนตนไป. คามทารกา อ. เดกในบาน ท. ทสวา เหนแลว ต กจฉป ซงเตานน หเสห นยมาน ตวอนหงส ท. นาไปอย ตถา เหมอน อยางนน อาหส กลาวแลววา หสา อ.หงส ท. เทว ๒ หรนต นาไปอย กจฉป ซงเตา ทณเฑน ดวยทอนไม อต ดงน ฯ กจฉโป อ. เตา วตตกาโม เปนผใครเพออนกลาววา ยท ผวา สหายกา อ. สหาย ท. เนนต นาไปอย ม ซงขาไซร ทฏเปตา แนะเดกเปรต ผชวราย ท. ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร ตมหาก ของเธอ ท. เอตถ วตถมห ในเรองน อต ดงน (หตวา) เปน วสสชเชตวา ปลอยแลว ทณฑก ซงทอนไม ฑสนฏานโต จากทอนเปนทคาบ (อตตโน) สมปตตกาเล ในกาลแหงตนถงพรอมแลว พาราณสนคเร ในพระนครชอวาพาราณส หสาน สฆเวคตาย เพราะความทแหงหงส ท. เปนสตวมกาลงเรว ปตตวา ตกแลว ราชงคเณ ทเนนของพระราชา ภชช แตกแลว ทวธา โดยสวนสอง ฯ


สตถา อ. พระศาสดา อาหรตวา ครนทรงนามาแลว อม อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลวน พหภาณชาตก ยงชาดกอนบณฑต กาหนดแลวดวยเตาตวมปกตกลาวมาก ทกนปาเต ในทกนบาต อม นวา กจฉโป อ. เตา วยาหร เมอเปลง คร ซงวาจา อวธ วต ไดฆาแลวหนอ อตตาน ซงตน กฏสม ครนเมอไม (อตตนา) อนตน สคคหตสม คาบไวดแลว วธ ฆาแลว (อตตาน) ซงตน วาจาย ดวยวาจา สกยา อนเปนของตน นรวร- เสฏ ขาแตพระองคผทงแกลวกลาทงประเสรฐ ทสดในนระ (ปคคโล) อ. บคคล ทสวา เหนแลว เอตป การณ ซงเหตแมนน ปมเจ พงเปลง วาจ ซงวาจา กสล อนฉลาด น (ปมเจ) ไมพงเปลง อตเวล วาจ ซงวาจา อนลวงซงเวลา ตว อ. พระองค ปสสส ยอม- ทรงเหน กจฉป ซงเตา คต ตวถงแลว วยสน ซงความยอยยบ พหภาเณน เพราะอนกลาวมาก อต ดงน วตถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ภกขนา นาม ชออนภกษ มขสเตน พงเปนผสารวม


แลวดวยปาก สมจารนา พงเปนผมปกตประพฤตสมาเสมอ อนทธเตน พงเปนผไมฟงซานแลว นพพตจตเตน พงเปนผมจตอนดบแลว ภวตพพ พงเปน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา โย ภกข อ. ภกษใด มขสโต ผสารวมแลว ดวยปาก มนตภาณ ผมปกตกลาวดวยความร อนทธโต ผไมฟงซานแลว ทเปต ยอมแสดง อตถ จ ซงอรรถดวย ธมม จ ซงธรรมดวย ภาสต อ. ภาษต ตสส ภกขโน ของภกษนน มธร เปนคาไพเราะ (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สโต ชอวาผสารวมแลว มเขน ดวยปาก อวทนตาย เพราะความเปนคออนไมกลาว (วจนาน) ซงคา ท. อนมคาวา ตว อ. ทาน ทชชาโต เปนผเกดชวแลว (อส) ยอมเปน ตว อ. ทาน ทสสโล เปนผมศลชว (อส) ยอม เปน อตอาทน ดงนเปนตน ทาสจณฑาลาทโยป ชเน กะชน ท. แมมทาสและคนจณฑาลเปนตน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท.เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา มขสโต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปา อ. ปญญา (ภควตา) อนพระ ผมพระภาคเจา วจจต ยอมตรสเรยก มนตา วามนตา ภณนสโล ผมปกตกลาว ตาย มนตาย ดวยปญญาชอวามนตานน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา มนตภาณ อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา นพพตจตโต ผมจตอนดบแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา อนทธโต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา กเถต ยอมกลา ภาสตตถ จเอว ซง อรรถแหงภาษตดวยนนเทยว เทสนาธมม จ ซงธรรมคอเทศนาดวย (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา อตถ ธมมจ ทเปต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ภาสต อ. ภาษต ภกขโน ของภกษ เอวรปสส ผมรปอยางน มธร นาม ชอวาเปนคาไพเราะ (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา มธร อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อธบายวา ปน ก โย ภกข อ. ภกษใด อตถเอว ยงอรรถนนเทยว สมปาเทต ยอมใหถงพรอม ปาล ยงพระบาล น สมปาเทต ยอมไมใหถงพรอม ปาลเอว ยงพระบาลนนเทยว สมปา- เทต ยอมใหถงพรอม อตถ ยงอรรถ น สมปาเทต ยอมไมใหถง พรอม วา ปน กหรอวา อภย อตถปาลวจน ยงคาคออรรถและ พระบาล ทงสอง น สมปาเทต ยอมไมใหถงพรอม ภาสต อ. ภาษต ตสส ภกขโน ของภกษนน มธร นาม ชอวาเปนคาไพเราะ โหต ยอมเปน น หามได อต ดงน ฯ


เรองภกษคบฝายอนรปใดรปหนง ๑๖. ๖๒/๗ ตงแต อถ น ภควา กจาป ลทธ น เปนตนไป. อถ ครงนน ภควา อ.พระผมพระภาคเจา วตวา ตรสแลววา ตว อ. เธอ น โรเจส ยอมไมชอบใจ ลทธ ซงลทธ กจาป แมโดยแท ปน ถงอยางนน ตว อ. เธอ วจรส ยอมเทยวไป โรเจนโต วย เพยงดงวาชอบใจอย ลทธ ซงลทธ ทฏทฏานเอว ชนาน ของชน ท. ผอนตนเหนแลวและเหนแลวนนเทยว ตว อ. เธอ กโรส ยอมกระทา เอว อยางน อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได ตว อ. เธอ เอวรโปเอว เปนผมรปอยางนนนเทยว (อส) ยอมเปน ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน น ภกข กะภกษนน ภกขห ยาจโต ผอนภกษ ท. ทลวงวอนแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ (เอโส ภกข) อ. ภกษน อมเหห อนขาพระองค ท. ทฏโ เหนแลว สาม เอง อทาน ในกาลน ตาว กอน ปน แตวา เอโส ภกข อ. ภกษน โรเจนโต ชอบใจอย ลทธ ซงลทธ เกส ชนาน ของชน ท. เหลาไหน วจร เทยวไปแลว ปพเพ ในกาลกอน ตมเห อ. พระองค ท. อาจกขถ ขอจงตรสบอก โน แกขาพระองค ท. เถด อต ดงน อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว มหลา-


มชชาตก ยงชาดกอนบณฑตกาหนดแลวดวยชางชอวามหลามข อม นวา มหลามโข อ. ชางชอวามหลามข นสมม ใครครวญ แลว วโจ ซงคา ปราณโจราน ของโจรผมใน กอน ท. โปถย โบยอย อนจาร ซงบคคลผม ปกตเทยวไปตาม นสมม ใครครวญแลว วโจ ซงคา สสตาน ห สมณาน ของสมณะ ท. ผสารวมดวยดแลวแล คชตตโม เปนชางตวสงสด (หตวา) เปน อฏ ไดตงอยแลว สพพคเณส ในคณทงปวง ท. อต ดงน วตถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน- ภกษ ท. ภกขนา นาม ชออนภกษ สนตฏเน พงเปนผยนดดวยด แลว สกลาเภนเอว ดวยลาภอนเปนของตนนนเทยว ภวตพพ พงเปน ปตเถต อ. อนปรารถนา ปรลาภ ซงลาภของบคคลอน น วฏฏต ยอมไมควร ห เพราะวา ฌานวปสสนามคคผเลส ในฌานและวปสสนา และมรรคและผล ท. หนา เอกธมโมป แม อ. ธรรมอนหนง น อปปชชต ยอมไมเกดขน (ภกขโน) แกภกษ ปตเถนตสส ผปรารถนา อย ปรลาภ ซงลาภของบคคลอน ปน แตวา ฌานาทน ครชาตาน อ. คณชาต ท. มฌานเปนตน อปปชชนต ยอมเกดขน (ภกขโน) แกภกษ สกลาภสนตฏสสเอว ผยนดดวยดแลวดวยลาภอนเปนของตา


นนเทยว อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา (ภกข) อ. ภกษ น อตมยย ไมควรดหมน สลาภ ซงลาภอนเปนของตน น ปหย จเร ไมควร เทยวไปปรารถนาอย (ลาภ) ซงลาภ อเส ชนาน ของชน ท. เหลาอน ภกข อ. ภกษ ปหย ปรารถนาอย (ลาภ) ซงลาภ อเส ชนาน ของชน ท.เหลาอน น อธคจฉต ยอมไมถงทบ สมาธ ซงสมาธ เจ หากวา ภกข อ. ภกษ อปปลาโภป แมเปนผมลาภอนนอย (สมาโน) เปนอย น อตมต ยอมไมดหมน สลาภ ซง ลาภอนเปนของตนไซร เทวา อ. เทวดา ท. สทธาชว ผมอาชพอนหมดจดแลว อตนทต ผไมเกยจครานแลว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อปปชชนกลาภ ซงลาภอนเกดขน อตตโน แกตน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา สลาภ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อธบายวา ห จรงอย (ภกข) อ. ภกษ วชเชตวา เวนแลว สปทานจาร ซงการเทยวไปตามลาดบตรอก กปเปนโต สาเรจอย


ชวต ซงชวต อเนสนาย ดวยการแสวงหาอนไมสมควร อตมต ชอวา ยอมดหมน คอวา หเฬต ชอวายอมดแคลน คอวา ชคจฉต นาม ชอวายอม รงเกย สลาภ ซงลาภอนเปนของตน ตสมา เพราะเหตนน ภกข อ. ภกษ น อตมเยย ไมพงดหมน สลาภ ซงลาภอนเปนของตน อกรเณน ดวย การไมกระทา เอว อยางน (อต) ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปตเถนโต น จเรยย ไมควรเทยวไป ปรารถนาอย ลาภ ซงลาภ อเส ชนาน ของชน ท.เหลาอน อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา อฌส ปหย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ห เพราะวา ภกข อ. ภกษ ปหยนโต ปรารถนาอย ลาภ ซงลาภ อเส ชนาน ของชน ท.เหลาอน อาปนโน ถงทวแลว อสสกก ซงความขวนขวาย จวราทกรเณ ใน การกระทาซงบรขารมจวรเปนตน เตส ชนาน แกชน ท. เหลานน น อธคจฉต ยอมไมถงทบ อปปนาสมาธ วา ซงอปปนาสมาธหรอ อปจารสมาธ วา หรอวาซงอปจารสมาธ (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา สมาธ นาธคฉต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ภกข อ. ภกษ อปปลาโภป เปนผ แมมลาภอนนอย สมาโน เปนอย จรนโต เทยวไปอย สปทาน ตามลาดบตรอก อจจนจกลปปฏปาฏยา โดยลาดบแหงตระกลทงสง ทงตา น อตมต นาม ชอวายอมไมดหมน สลาภ ซงลาภอน เปนของตน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแทงพระคาถาวา สลาภ นาตมต อต ดงน ฯ


อตโถ อ. อรรถวา เทวตา อ. เทวดา ท. ปสสนต ยอม สรรเสรญ คอวา โถเมนต ยอมชมเชย ภกข ซงภกษ ต นน คอวา เอวรป ผมรปอยางน สทธาชว ชอวาผมอาชพอนหมดจดแลว (อตตโน) สารชวตตาย เพราะความทแหงตนเปนผมชวตอนเปนสาระ อตนทต ชอวาผไมเกยจครานแลว (อตตโน) อกสตตาย เรพาะ ความทแหงตนเปนผไมเกยจครานแลว ชงฆพล นสสาย ชวตกปปเนน ดวยการอาศย ซงกาลงแหงแขง แลวสาเรจซงชวต อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ต เว อต ดงนเปนตน ฯ


เรองปญจคคทายกพราหมณ ๑๗. ๖๕/๖ ตงแต ตสม ขเณ สตถา เคหาภมข โอภาส เปนตนไป. ตสม ขเณ ในขณะนน สตถา อ. พระศาสดา มจ ทรง- เปลงแลว โอภาส ซงพระรศม เคหาภมข อนมหนาเฉพาะตอเรอน ฯ พราหมโณป แม อ. พราหมณ ปฏ ทตวา นสนโนเอว นงใหแลว ซงหลงนนเทยว พราหมณยา หสตสทท สตวา จ สดบแลว ซงเสยง แหงนางพราหมณหวเราะแลวดวย ฉพพณณาน รสน โอภาส โอโล- เกตวา จ แลดแลว ซงแสงสวาง แหงพระรศม ท. อนมพรรณะ ๖ ดวย อททส ไดเหนแลว สตถาร ซงพระศาสดา ฯ ห ก พทธา นาม ชอ อ. พระพทธเจา ท. อทสสเตวา ไมทรงแสดงแลว อตตาน ซงพระองค เหตสมปนนาน ชนาน แหชน ท. ผถงพรอมแลวดวย เหต คาเม วา ในบานหรอ อรเ วา หรอวา ในปา น ปกกมนต ยอมไมเสดจหลกไป ฯ พราหมโณป แม อ. พราหมณ ทสวา ครนเหนแลว สตถาร ซงพระศาสดา วตวา กลาวแลววา โภต แนะนางผเจรญ อห อ. ฉน ตยา ราชปตต อาคนตวา ทวาเร ต มยห อนาจกขนตยา นาสโต เปนผอนเธอ ผไมบอกอย ซงพระราชบตรผมแลว ประทบยนอยแลว ทประต แกฉน ใหฉบหายแลว อมห ยอมเปน กมม อ. กรรม


ภารย อนหนก เต อนเธอ กต กระทาแลว อต ดงน อาทาย ถอเอาแลว อฑฒภตตโภชนปาฏ ซงถาดแหงโภชนะอนอนตนบรโภคแลว ทงกง คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา (อาห) กราบทลแลววา โคตม ขาแตพระโคดม โภ ผเจรญ อห อ. ขาพระองค ทตวา ใหแลว อคค ทาน ซงทานอนเลศ เนส ในฐานะ ท. ปจส ๕ ภชาม บรโภคอย จ ก ภตตโกฎาโส อ. สวนแหงภต เอโก ว สวนหนงเทยว เม อนขาพระองค ภนทตวา แบงแลว มชเฌ ในทามกลาง อโต โกฏาสโต แตสวนน ภตโต บรโภคแลว ภตตโกฏาโส อ. สวนแหงภต เอโก สวนหนง อวสฏโ เหลอลงแลว (โคตโม) อ. พระโคดม ปฏคคณหาต ของทรงรบเอา อท ภตต ซงภตน เม ของขาพระองคเถด อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา อวตวา ไมตรสแลววา อตโถ อ. ความ ตองการ อจฉฏภตเตน ดวยภตอนเปนเดน ตว ของทาน น (อตถ) ยอมไมม เม แกเรา อต ดงน วตวา ตรสแลววา พราหมณ ดกอน พราหมณ อคคป อ. สวนเลศกด มชเฌ ภนทตวา (ตยา) ภตต- ภตตป อ. ภตอนอนทาน แบงแลว ในทามกลาง บรโภคแลวกด อนจฉวก เปนภตสมควร มยหเอว แกเรานนเทยว (โหต) ยอมเปน จรมกภตตปณโฑป แม อ. กอนแหงภตอนมในเบองหลง อนจฉวโก เปนของสมควร มยหเอว แหเรานนเทยว (โหต) ยอมเปน พราหมณ ดกอนพราหมณ ห เพราะวา มย อ. เรา ท. ปรทตตปชวโน เปน ผเขาไปอาศยซงภตอนอนบคคลอนใหแลวเปนผโดยปกต เปตสทสา


เปนผเชนกบดวยเปรต (อมห) ยอมเปน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา (ภกข) อ. ภกษ ปรทตตปชว ผเขาไปอาศย ซงภตอนอนบคคลอนใหแลวเปนอยโดยปกต ลเภถ พงได ปณฑ ซงกอนขาว ย ใด อคคโต วา จากสวนเลศหรอ มชฌโต วา หรอวา จากสวน ทามกลาง เสสโต วา หรอวาจากสวนอนเหลอ (โส ภกข) อ. ภกษนน น อล เปนผไมควร ถต เพออนชมเชย (ต ปณฑ) ซงกอนขาวนน (โหต) ยอมเปน นอป อล เปนผแมไมควร นปจจขาท (ภวต) เพออนเปน เปนผตเตยน แลวเคยวกน (ต ปณฑ) ซงกอนขาวนน (โหต ยอมเปน ธรา อ. นกปราชญ ท. (ชเน) ยงชน ท. เวทยนต ยอมใหร ต วาป ภกข ซงภกษ แมนนบาง มน วาเปนมน อต ดงน ฯ พราหมโณ อ. พราหมณ ต วจน สตวา ว ฟงแลว ซงพระ- ดารสนนเทยว ปสนนจตโต เปนผมจตอนเลอมใสแลว หตวา เปน (จนเตตวา) คดแลววา อโห โอ อจฉรย อ. ความนาอศจรรย ราชปตโต อ.พระราชบตร ทปสามโก นาม ชอวาผเปนเจาของแหง ประทป อวตวา ไมตรสแลววา อตโถ อ. ความตองการ อจฉฏภต- เตน ดวยภตอนเปนแดน ตว ของทาน น (อตถ) ยอมไมม เม


แกเรา อต ดงน วกขต ยอมตรส เอว อยางน อต ดงน ทวาเร ตโก ว ผยนอยแลว ทประตเทยว ปจฉ ทลถามแลว ปห ซง ปญหาวา โคตม ขาแตพระโคดม โภ ผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. วทถ ยอมตรสเรยก สาวเก ซงสาวก ท. อตตโน ของพระองควา ภกข เปนภกษ อต ดงน (ปคคโล) อ. บคคล ภกข นาม ชอวา เปนภกษ โหต ยอมเปน กตตาวตา การเณน ดวยเหตอนมประมาณ เพยงไร อต ดงน สตถาร กะพระศาสดา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อปธาเรนโต ทรงใครครวญอยวา ธมม- เทสนา อ. พระธรรมเทศนา กถรปา น โข อนมรปอยางไรหนอแล สปปายา เปนทสบาย อมสส พราหมณสส แกพราหมณน (โหต) ยอมเปน อต ดงน (จนเตตวา) ทรงพระดารแลววา อเม เทวป ชนา อ.ชน ท. แมสองเหลาน สณส ฟงแลว กถ ซงถอยคา (ภกขน) ของภกษ ท. วทนตาน ผกลาวอยวา นามรป อ. นามและรป อต ดงน กสสปพทธกาเล ในกาลแหงพระพทธเจาทรงพระนามวากสสปะ (มยา) นามรป อวสสชชตวา ว เนส ชนาน ธมม เทเสต อ. อนอน เรา ไมสละวเศษแลว ซงนามและรปเทยว แสดงซงธรรม แกชน ท. เหลานน วฏฏต ยอมควร อต ดงน วตวา ตรสแลววา พราหมณ ดกอนพราหมณ (ปคคโล) อ. บคคล อรชชนโต ผไมกาหนดอย อสชชนโต ผไมของอย นามรเป ในนามและรป ภกข นาม ชอวา เปนภกษ โหต ยอมเปน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระ คาถา อม นวา


มมายต อ. การยดถอเอาวาเปนของของเรา นาม- รปสม ในนามและรป นตถ ยอมไมม ยสส ปคคลสส แกบคคลใด สพพโส โดยประการ ทงปวง จ อนง (โย ปคคโล) อ. บคคลใด น โสจต ยอมไมเศราโศก (เตน นามรเปน) เพราะนามและรปนน อสตา อนไมมอย โส เว ปคคโล อ. บคคลนนแล (มยา) อนเรา วจจต ยอมเรยกวา ภกข เปนภกษ อต ดงน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา นามรเป ในนามและรป สพพสม ทงปวง ปวตเต อนเปนไปแลว วเสน ดวยอานาจ ขนธาน แหงขนธ ท. ปจนน ๕ อต คอ เวทนาทน จตนน ขนธาน จ แหงขนธ ท. ๔ มเวทนาเปนตนดวย รปกขนธสส จ แหงรปขนธดวย (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา สพพโส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา คาโห อ. การยดถอเอาวา อห อ. เรา อต วา ดงนกด วา มม ของเรา อต วา ดงนกด นตถ ยอม ไมม ยสส ปคคลสส แกบคคลใด (อต) ดงน (ปทสส) แหงบท วา มมายต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ตสม นามรเป ครนเมอนามและรปนน ปตเต ถงแลว ขยวย ซงความสนไปและความเสอมไป (โย ปคคโล)


อ. บคคลใด น โสจต ยอมไมเศราโศก คอวา น วหต ยอม ไมเดอดรอนวา รป อ. รป มม ของเรา ขณ สนไปแล (เวทนา) อ. เวทนา ท. (มม) ของเรา (ขณา) สนไปแลว (สา) อ. สญญา (มม) ของเรา (ขณา) สนไปแลว (สงขารา) อ.สงขาร ท. (มม) ของเรา (ขณา) สนไปแลว วาณ อ. วญญาณ มม ของเรา ขณ สนไปแลว อต ดงน คอวา ปสสต ยอมเหนวา (นามรป) อ. นามและรป ขยวยธมมเอว อนมความสนไปและความเสอมไปเปน ธรรมนนเทยว ขณ สนไปแลว อต ดงน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา อสตา จ น โสจต อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา โส ปคคโล อ. บคคลนน คอวา เอวรโป ผมรปอยางน คอวา มมายตรหโต ผเวนแลวจากการยดถอเอาวาเปน ของของเรา นามรเป ในนามและรป วชชมาเนป แมอนมอย อโสจนโต ผไมเศราโศกอย เตน นามรเปน เพราะนามและรปนน อสตาป แมอนไมมอย (สตถารา) อนพระศาสดา วจจต ยอมตรส เรยกวา ภกข เปนภกษ อต ดงน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ส เว อต ดงนเปนตน ฯ


เรองสมพหลภกษ ๑๘. ๗๓/๖ ตงแต สตถา วสโยชนสตมตถเก เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา วสโยชนสตมตถเก เชตวนมหาวหาเร นสนโน ว ประทบนงแลว ในมหาวหารชอวาเชตวน ในทสดแหง รอยแหงโยชน ๒๐ เทยว โอโลเกตวา ทรงแลดแลว เต ภกข ซง ภกษ ท.เหลานน ววฏเปตวา ทรงกาหนดแลว ธมมเทสน ซง ซงพระธรรมเทศนา จรยวเสน ดวยอานาจแหงความประพฤต เตส ภกขน แหงภกษ ท. เหลานน ผรตวา ทรงแผไปแลว โอภาส ซง พระรศม สมมเข นสทตวา กเถนโต วย ผราวกะวาประทบนงตรส อย ในทมหนาพรอม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา โย ภกข อ. ภกษใด เมตตาวหาร ผอยดวยเมตตา โดยปกต ปสนโน เปนผเลอมใสแลว พทธสาสเน ในคาสงสอนของพระพทธเจา (โหต) ยอมเปน (โส ภกข) อ. ภกษนน อธคจเฉ พงถงทบ ปท ซงบท สนต อนสงบแลว สงขารปสม อน เปนทเขาไปสงบแหงสงขาร สข อนเปนสข ภกข ดกอนภกษ ตว อ. เธอ สจ จงวด อม นาว ซงเรอน เต สตตา นาวา อ. เรออนอนเธอวด แลว เอสสต จกถง ลห เรว ตว อ. เธอ เฉตวา


ตดแลว ราค จ ซงราคะดวย โทส จ ซงโทสะ ดวย เอหส จกถง นพพาน ซงพระนพพาน ตโต กาลโต แตกาลนน (ภกข) อ. ภกษ ปจ ธมเม ฉนเท จ พงตด ซงธรรม ท. ๕ ดวย ปจ ธมเม ชเห จ พงละ ซงธรรม ท. ๕ ดวย ปจ ธมเม อตตร ภาวเย จ พงยงธรรม ท. ๕ ใหเจรญยงขนดวย ภกข อ. ภกษ ปจ- สงคาตโค ผลวงแลวซงธรรมเปนเครองของ ๕ (มยา) อนเรา วจจต ยอมเรยกวา โอฆตณโณ ผขามแลวซงโอฆะ อต ดงน ภกข ดกอนภกษ ตว อ. เธอ ฌาย จ จงเพงดวย มา ปมาโท จ อยาประมาทแลวดวย จตต อ. จต เต ของเธอ มา ภมสส จงอยาหมนไป กามคเณ ในกามคณ ตว อ. เธอ มา ปมตโต (หตวา) คล อยาเปน ผประมาทแลว เปน กลนกนแลว โลหคฬ ซงกอน แหงโลหะ ตว อ. เธอ มา ทยหมาโน (หตวา) กนท อยาเปนผอนไฟเผาอย เปน คราครวญแลว วา อท การณ อ. เหตน ทกข เปนทกข (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฌาน อ. ฌาน นตถ ยอม ไมม อปสส ปคคลสส แกบคคลผไมมปญญา ปา อ. ปญญา นตถ ยอมไมม อฌายโน


ปคคลสส แกบคคลผไมมฌาน ฌาน จ อ. ฌาน ดวย ปา จ อ. ปญญาดวย (อตถ) มอย ยมห ปคคเล ในบคคลใด โส เว ปคคโล อ. บคคล นนแล ( โต) ตงอยแลว นพพานสนตเก ในท ใกลแหงพระนพพาน รต อ. ความยนด อมานส อนมใชของมอยของมนษย โหต ยอมม ภกขโน แกภกษ ปวฏสส ผเขาไปแลว สาคาร ส เรอนอนวาง สนตจตตสส ผมจตอนสงบแลว วปสสโต ผเหนแจงอย ธมม ซงธรรม สมมา โดยชอบ (ภกข) อ. ภกษ สมมสต พจารณาอย อทยพพย ซงความเกดขนและความเสอมไป ขนธาน แหงขนธ ท. ยโต ยโต อาการโต โดย อาการใดใด ลภต ยอมได ปตปาโมชช ซงปตและ ปราโมทย (ตโต ตโต อาการโต) โดยอาการ นนนน ต ปตปาโมชชลภน อ. อนไดซงปตและ ปราโมทยนน อมต เปนคณชาตไมตายแลว วชานต ชนาน ของชน ท. ผรแจงอย (โหต) ยอมเปน อย ธมโม อ. ธรรมน อนทรยคตต จ คอ อ. ความคมครองซงอนทรย ดวย สนตฏ จ คอ อ. ความยนดดวยดดวย ปาฏโมกเข สวโร จ คอ อ. การสารวม


ในพระปาฏโมกขดวย อาท เปนเบองตน ตตร อมตธมเม ในธรรมอนไมตายแลวนน ภวต ยอม ม ภกขโน แกภกษ ปสส ผมปญญา อธ สาสเน ในพระศาสนาน ตว อ. เธอ ภชสส จงคบ มตเต ซงมตร ท. กลยาเณ ผดงาม สทธาชเว ผมอาชพอนหมดจดแลว อตนทเต ผ ไมเกยจครานแลว (ภกข) อ. ภกษ ปฏสนถาร- วตต พงเปนผประพฤตในปฏสนถาร อสส พง เปน อาจารกสโล พงเปนผฉลาดในอาจาระ สยา พงเปน ตโต เพราะเหตนน ตว อ. เธอ ปาโมชชพหโล เปนผมากดวยปราโมทย (หตวา) เปน กรสสส จกกระทา อนต ซงทสด ทกขสส แหงทกข อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ปคคโล) อ. บคคล กโรนโตป แม กระทาอย กมม ซงกรรม เมตตากมมฏาเน ในกรรมฐานอนประกอบ แลวดวยเมตตา เมตตาวเสน ตกจตกกชฌาน นพพตตตวา โตป แมผยงฌานอนประกอบดวยหมวดสามและหมวดสใหบงเกดแลว ดวย อานาจแหงเมตตา ดารงอยแลว เมตตาวหารเอว นาม ชอวาเปนผมปกตอย ดวยเมตตานนเทยว (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ใน บท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา เมตตาวหาร อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปน ก โย ภกข อ. ภกษใด ปสนโน เปน


ผเลอมใสแลว พทธสาสเน ในคาสงสนของพระพทธเจา โหต ยอม เปน คอวา โรเปตเอว ยอมปลก ปสาท ซงความเลอมใส (พทธ- สาสเน) ในคาสงสอนของพระพทธเจา นนเทยว อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปสนโน อต ดงน ฯ เอต ปททวย อ. หมวดสองแหงบทนวา ปท สนต อต ดงน นาม เปนชอ นพพานสส ของพระนพพาน (โหต) ยอมเปน ฯ อตโถ อ. อธบายวา ห จรงอย ภกข อ. ภกษ เอวรโป ผ มรปอยางน อธคจฉต ยอมถงทบ คอวา วนทตเอว ยอมประสพ นนเทยว นพพาน ซงพระนพพาน สนตโกฏาส อนเปนสวนแหง ความสงบ สงขารปสม อนชอวาเปนทเขาไปสงบแหงสงขาร สพพ- สงขาราน อปสนตตาย เพราะความทแหงสงขารทงปวง ท. เปน ธรรมชาตเขาไปสงบแลว ลทธนาม อนมชออนไดแลววา สข เปน สข อต ดงน (ตสส นพพานสส) ปรมสขตาย เพราะความทแหง พระนพพานนน เปนธรรมชาตเปนสขอยางยง อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ภกข ดกอนภกษ ตว อ. เธอ สจตวา วดแลว ฉฑเฑนโต ทงอย มจฉาวตกกอทก ซงนาคอมจฉาวตก สจ ชอวาจงวด นาว ซงเรอ อม น คอวา อตตภาวสงขาต อนอน บณฑตนบพรอมแลววาอตภาพ (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหง บาทแหงพระคาถาวา สจ ภกข อม นาว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ห เหมอนอยางวา นาวา อ.เรอ ภรตา อนเตมแลว มหาสมทเท อทกสสเอว ดวยนาในมหาสมทรนนเทยว


สตตา ชอวาอนอนบคคลวดแลว ฉททาน ปทหตวา อทกสส (ปคคเลน) สตตตาย เพราะความทแหงนา เปนนาอนบคคลปดแลว ซงชอง ท. วดแลว สลลหกา เปนเรอเบาพรอม หตวา เปน อโนสทตวา ไม จมลงแลว มหาสมทเท ในมหาสมทร คจฉต ยอมไป สปฏฏน ส ทา สฆ เรว ยถา ฉนใด อย อตตภาวนาวา อ. เรอคออตภาพน ตวอป แมของเธอ มจฉาวตกกอทกภรตา อนเตมแลวดวยนาคอมจฉา- วตก (เต) สตตา ชอวาอนอนเธอวดแลว จกขทวาราทน ฉททาน สวเรน ปทหตวา อปปนนสส มจฉาวตกกอทกสส (ตยา) สตตตาย เพราะ ความทแหงนาคอมจฉาวตก อนเกดขนแลว เปนนาอนเธอปดแลวซง ชอง ท. มชองคอจกษเปนตน ดวยความสารวม วดแลว สลลหกา เปนเรอเบาพรอม (หตวา) เปน อโนสทตวา ไมจมลงแลว สสารวฏเฏ ในสงสารวฏ คมสสต จกถง นพพาน ซงพระนพพาน พระคาถาวา สตตา เต ลหเมสสต อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ตว อ. เธอ ฉนท จงตด ราคโทสพนธนาน ซงเรองผกพนคอราคะและโทสะ ท. ฉนทตวา ครนตดแลว เอตาน ราคโทสพนธนาน ซงเครองผกพนคอราคะและโทสะ ท. เหลานน ปตโต จกเปนผถงแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต (ภวสสส) จกเปน เอหส ชอวาจกถง นพพาน ซงพระนพพาน อนปาทเสส อนมขนธบญจกอนกรรมกเลสเขาไปยดถอเหลออยหามได ตโต กาลโต แตกาลนน คอวา อปรภาเค ในกาลเปนสวนอนอก


อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา เฉตวา อต ดงนเปนตน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ภกข) อ. ภกษ ฉนเทยย พงตด ปโจรมภาคยสโชนาน ซงกเลสเปนเครองประกอพรอมอนมใน สวนเบองตา ๕ ท. เหฏาอปายสมปาปกาน อนยงสตวใหถงพรอม ซงอบายในภายใต เหฏามคคตตเยน ดวยหมวดสามแหงมรรคใน ภายใต ปาเท พทธรชชก ปรโส สตเถน (ฉนทนโต) วย ราวกะ อ.บรษ ตดอย ซงเชอกอนอนบคคลผกแลว ทเทา ดวยศสตรา (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา ปจ ฉนเท อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ชเหยย พงละ คอวา ปชเหยย พงละ ขาด อตโถ อ. อธบายวา ฉนเทยย พงตด อต ดงน ปจทธมภาคย- สโชนาน ซงกเลสเปนเครองประกอบพรอมอนมในสวนเบองบน ๕ ท. อปรเทวโลกสมปาปกาน อนยงสตวใหถงพรอมซงเทวโลกในเบองบน อรหตตมคเคน ดวยอรหตมรรค ปรโส ควาย พทธรชชก (ฉนทนโต) วย ราวกะ อ. บรษ ตดอย ซงเชอกอนอนบคคลผกแลวทคอ (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา ปจ ชเห อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปจนทรยาน ยงอนทรย ๕ ท. สทธาทน มศรทธาเปนตน ภาเวยย พงใหเจรย อตตร ยงขน ปหานตถาย เพอประโยชนแหอนละ อทธมภาคยสญโชนาน ซงกเลสเปนเครอง ประกอบพรอมอนมในเบองบน ท. (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ปจ จตตร ภาวเย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เอว ครนเมอความเปนอยางน สนเต


มอย ภกข อ. ภกษ ปจสงคาตโค ชอวาผกาวลวงแลว ซงกเลสเปน เครองของ อตกกมเนน เพราะอนกาวลวง ราคโทสโมหมานทฏ - สงคาน ซงกเลสเปนเครองของคอราคะและโทสะและโมหะและมานะ และทฏฐ ท. ปจนน ๕ (สตถารา) อนพระศาสดา วจจต ยอมตรสเรยกวา โอฆตณโณ ผขามแลวซงโอฆะ อต ดงน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปจสงคาตโค อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา (โส ภกข) อ. ภกษนน (สตถารา) อนพระศาสดา วจจต ยอมตรสเรยกวา จตตาโร โอเฆ ตณโณเอว ผขามแลว ซงโอฆะ ท. ๔ นนเทยว อต ดงน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ภกข ดกอนภกษ ตว อ. เธอ ทวนน ฌานาน วเสน ฌาย จเอว จงเพงดวยอานาจ แหงฌาน ท. ๒ ดวย นนเทยว กายกมมาทส กมเมส (อตตโน) อปปมตตวหารตาย มา ปมชช จ ชอวาอยาประมาทแลว เพราะความทแหงตนเปนผมธรรมเปน เครองอยอนไมประมาทแลว ในกรรม ท. มกายกรรมเปนตนดวย (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา ฌาย ภกข อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา จ อนง จตต อ. จต เต ของเธอ มา ภมต จงอยาหมนไป กามคเณ ในกามคณ ปจวเธ อนมอยาง ๕ (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ภมสส อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ห ก (ชนา) อ. ชน ท. ปมตตา ผ ประมาทแลว ปมาเทน ดวยความประมาท สตโวสสคคลกขเณน อนมการปลอยลงซงสตเปนลกษณะ คลนต ยอมกลนกน โลหคฬ


ซงกอนแหงโลหะ ตตต อนรอนแลว นรเย ในนรก เตน การเณน เพราะเหตนน อห อ. เรา วทาม ยอมกลาว ต กะเธอ ตว อ. เธอ มา ปมตโต หตวา โลหคฬ คล อยาเปนผประมาทแลว เปน กลน กนแลว ซงกอนแหงโลหะ มา นรเย ทยหมาโน (หตวา) กนท อยาเปนผอนไฟเผาอย ในนรกเปน คราครวญแลววา อท การณ อ. เหตน ทกข เปนทกข (โหต) ยอมเปน อท การณ อ. เหตน ทกข เปนทกข (โหต) ยอมเปน อต ดงน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา มา โลหคส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ฌาน นาม ชอ อ. ฌาน นตถ ยอม ไมม อปปสส ปคคลสส แกบคคลผไมมปญญา วายามปปาย ดวยปญญาอนเปนเหตพยายาม ฌานปปาทกาย อนประกอบดวยการยง ฌานใหเกดขน (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา นตถ ฌาน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา จ ก ปา อ. ปญญา วตตลกขณา อนมลกษณะอนอนพระศาสดาตรสแลววา ภกข อ. ภกษ สมาหโต ผ ตงมนดวยดแลว ชานาต ยอมร ปสสต ยอมเหน ยถาภต ตามความ เปนแลวอยางไร อต ดงน นตถ ยอมไมม อชฌายนตสส ปคคลสส แกบคคลผไมเพงอย (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหง บทวา นตถ ปา อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา อท อภยป ฌานปาสงขาต อ. ฌาน และปญญาแมทงสองน อตถ มอย ยมห ปคคลมห ในบคคลใด โส


ปคคโล อ. บคคลนน โตเอว ชอวาตงอยแลวนนเทยว สนตเก ใน ทใกล นพพานสสเอว แหงพระนพพานนนเทยว อต ดงน (คาถา- ปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ยมห ฌานจ ปา จ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา กสมจเอว ววตโตกาเส กมมฏาน อวชหตวา กมมฏานมนสกาเรน นสนนสส ผไมละวเศษ ซงกรรม- ฐาน แลวนงแลว ดวยการกระทาไวในใจซงกรรมฐาน ในโอกาสอน สงดแลว บางแหงนนเทยว (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาท แหงพระคาถาวา สาคาร ปวฏสส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา นพพตจตตสส ผมจตอนดบแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สนตจตตสส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา รต อ. ความยนด อมานส อนเปน ของมใชของมอยของมนษย วปสสนาสงขาตา อนอนบณฑตนบพรอม แลววาวปสสนา รต อ. ความยนด ทพพาป แมอนเปนทพ อฏาสมาปตตสงขาตา อนอนบณฑตนบพรอมแลววาสมาบต ๘ โหต ยอม ม อตโถ อ. อธบายวา อปปชชต ยอมเกดขน อต ดงน วปสสนตสส ปคคลสส แกบคคลผเหนแจงอย ธมม ซงธรรม เหตนา โดยเหต คอวา การเณน โดยการณ (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สมมา อต ดงนเปนตน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา กโรนโต กระทาอย กมม ซงกรรม อารมมเณส ในอารมณ ท. อฏตตสาย ๓๘ อากาเรน โดยอาการ


เยน เยน ใดใด คอวา ปเรภตตาทส กาเลส ยสม ยสม อตตนา อภรจเต กาเล (กมม กโรนโต) วา กระทาอย ซงกรรม ในกาล ท. มกาลกอนแตกาลแหงภตเปนตนหนา ในกาลใดใด อนอนตนชอบ ใจยงแลวหรอ อภรจเต กมมฏาเน กมม กโรนโต วา หรอวา กระทาอยซงกรรม ในกรรมฐาน อนอนตนชอบใจเฉพาะแลว สมมสต ชอวายอมพจารณา (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระ- คาถาวา ยโต ยโต สมมสต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปจนน ขนธาน ปจวสตยา ลกขเณห อทย จ ซงความเกดขน แหงขนธ ท. ๕ โดยลกษณะ ท. ๒๕ ดวย (ปจนน ขนธาน) ปจวสตยาเอว ลกขเณห วย จ ซงความเสอม ไปแหงขนธ ท. ๕ โดยลกษณะ ท. ๒๕ นนเทยวดวย (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา อทยพพย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สมมสนโต เมอพจารณา อทยพพย ซงความเกดขนและความเสอมไป ขนธาน แหงขนธ ท. เอว อยางน ลภต ชอวายอมได ธมมปต จ ซงปตในธรรมดวย ธมมปาโมชช จ ซงความปราโมทยในธรรมดวย (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปตปาโมชช อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา นามรเป ครนเมอนามและรป สปปจจเย อนเปนไปกบดวยปจจย ปากเฏ เปนสภาพปรากฏแลว หตวา เปน อปฏหนเต เขาไปตงอย ต ปตปาโมชช อ. ปตและปราโมทยนน อปปนน อนเกดขนแลว อมตเอว ชอวาเปนอมตะ วชานต ชนาน


ของชน ท. ผรแจงอย คอวา ปณฑตาน ของบณฑต ท. นนเทยว (ตสส ปตปาโมชชสส) อมตมหานพพานสมปาปกตตา เพราะความ ทแหงปตและปราโมทยนน เปนธรรมชาตยงสตวใหถงพรอมซงมหา- นพพานอนเปนอมตะ (โหต) ยอมเปน อต ดงน (ปทสส) แหง บทวา อมต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อย ธมโม อ. ธรรมน อาท เปน เบองตน (โหต) ยอมเปน คอวา อท ปตปาโมชช อ. ปตและ ปราโมทยน ปพพฏาน เปนฐานะมในเบองตน โหต ยอมเปน ตตถ แหงพระคาถาวา ตตรายมาท ภวต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปณฑตภกขโน แกภกษผเปนบณฑต อมสม สาสเน ในพระศาสนาน (อต) ดงน (ปททวยสส) แหง หมวดสองแหงบทวา อธ ปสส อต ดงน ฯ อทาน ในกาลน (สตถา) อ. พระศาสดา ทสเสนโต เมอจะ ทรงแสดง ปพพฏาน ซงฐานะอนมในเบองตน วตต อนอนพระองค ตรสแลววา อาท เปนเบองตน อต ดงน ต นน อาห ตรสแลว (วจน) ซงพระดารสอนมคาวา อนทรยคตต อ. การคมครองซง อนทรย อตอาท ดงนเปนตน น ห จรงอย จตปารสทธสล อ. ศล คอความบรสทธ ๔ ปพพฏาน นาม ชอวาฐานะอนมในเบองตน ฯ อนทรยสวโร อ. การสารวมซงอนทรย อนทรยคตต อต ชอวาการ คมครองซงอนทรย ตตถ คาถาย ในพระคาถานน ฯ


จตปจยสนโตโส อ. ความยนดดวยดดวยปจจย ๔ สนตฏ อต ชอวาความสนโดษ ฯ อาชวปารสทธ จเอว อ. ความบรสทธแหง อาชพดวยนนเทยว ปจจยสนนสสต สล จ อ. ศลอนอาศยแลวซงปจจย ดวย (สตถารา) อนพระศาสดา กถต ตรสแลว เตน สนตฏ อต ปเทน ดวยบทวา สนตฏ ดงนนน ฯ (ภกขสส) ปารปรการตา อ. ความทแหงภกษเปนผมปกต กระทาใหบรบรณ เชฏกสเล ในศลอนเจรญทสด ปาฏโมกขสงขาเต อนอนบณฑตนบพรอมแลววาพระปาฏโมกข (สตถารา) อนพระศาสดา กถตา ตรสแลว (ปเทน) ดวยบทวา ปาฏโมกเข อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ตว อ. เธอ วชเชตวา จงเวนแลว อปปฏรปสหาเย ซงสหายผไมสมควร ท. วสสฏกมมนเต ผมการ งานอนสละวเศษแลว ภชสส จงคบ คอ เสวสส จงเสพ กลยาณ- มตเต ซงมตรผดงาม ท. สทธาชเว ชอวาผมอาชพอนหมดจดแลว (อตตโน) สารชวตตาย เพราะความทแหงตนเปนผมชวตอนเปน สาระ อกสเต ชอวาผไมเกยจครานแลว ชงฆพล นสสาย ชวต- กปปนาย เพราะอนอาศยซงกาลงแหงแขง แลวสาเรจซงชวต อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา มตเต ภชสส กลยาเณ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปฏสนถารวตต พงเปนผชอวาประพฤต ในปฏสนถาร (อตตโน) สมปนนวตตตาย เพราะความทแหงตน เปนผมความประพฤตอนถงพรอมแลว อามสปฏสนถาเรน จ ดวย


อามสปฏสนถารดวย ธมมปฏสนถาเรน จ ดวยธรรมปฏสนถารดวย อสส พงเปน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถา วา ปฏสนถารวตยสส อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา ปฏสนถารการโก พงเปนผกระทาซง ปฏสนถาร ภเวยย พงเปน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สลป แม อ. ศล อาจาโร ชอวาอาจาระ วตตปปฏวตตป แม อ. วตรและวตรอนสมควร อาจาโร ชอวา อาจาระ กสโล พงเปนผฉลาด สยา พงเปน อตโถ อ. อธบายวา เฉโก พงเปนผเฉยบแหลม ภเวยย พงเปน อต ดงน ตตถ อาจาเร ในอาจาระนน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา อาจารกสโล อต ดงน ฯ อตโถ อรรถวา ตว อ. เธอ ปาโมชชพหโล ชอวาเปนผมาก ดวยความปราโมทย ธมมปาโมชเชน เพราะความปราโมทยในธรรม อปปนเนน อนเกดขนแลว ปฏสนถารวตตโต จ จากการประพฤต ในปฏสนถารดวย อาจารโกสลลโต จ จากความเปนแหงบคคลผฉลาดใน อาจาระดวย ตโต นน หตวา เปน กรสสส จกกระทา อนต ซงทสด วฏฏทกขสส แหงทกขในวฏฏะ สกลสสอป แมทงสน อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ตโต ปาโมชชพหโล อต ดงน ฯ ปรโยสาเน ในกาลเปนทสดลงรอบ คาถาส ในพระคาถา ท. อมาส เหลาน สตถารา เทสตาส อนอนพระศาสดาทรงแสดงแลว


เอว อยางนหนา คาถาย แหงพระคาถา เอกเมกสสา คาถาหนง คาถาหนง ภกขสต อ. รอยแหงภกษ เอกเมก หนงหนง ปตวา บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต สห พรอม ปฏสมภทาห ดวยปฏสมภทา ท. (อตตโน) นสนนนสนนฏาเนเอว ในทแหงตนนงแลวและนงแลวนนเทยว อพภคคนตวา เหาะขนไป แลว เวหาส สเวหาส เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน สพเพป แม ทงปวง อตกกมตวา กาวลวงแลว กนตาร ซงกนดาร วสโยชนสตก อนประกอบดวยรอยแหงโยชน ๒๐ อากาเสนเอว โดยอากาศนนเทยว วณเณนตา พรรณนาอย สรร ซงพระสรระ สวณณวณณ อนมวรรณะ เพยงดงวาวรรณะแหงทอง ตถาคตสส ของพระตถาคต วนทส ถวาย บงคมแลว ปาเท ซงพระบาท ท. อต ดงนแล ฯ


เรองพระนงคลกฏเถระ ๑๙. ๘๒/๑๕ ตงแต อถ น ภกข ตตถ อภณห คจฉนต เปนตนไป อถ ครงนน ภกข อ. ภกษ ท. ทสวา เหนแลว น เถร ซง พระเถระนน คจฉนต ผไปอย ตตถ าเน ในทนน อภณห เนอง ๆ ปจฉส ถามแลววา นงคลกฏตเถร แนะนงคลกฏเถระ อาวโส ผมอาย ตว อ. ทาน คจฉส ยอมไป เยตถ าเน ในทนน กสมา เพราะ เหตอะไร อต ดงน ฯ โส นงคลกฏตเถโร อ. พระเถระชอวา นงคลกฏะนน วตวา กลาวแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ อห อ. ผม คจฉาม ยอมไป สนตก สสานก อาจรยสส ของอาจารย อต ดงน ปาปร บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต กตปาหสสเอว ตอวนแมเลกนอยนนเทยว ฯ ภกข อ. ภกษ ท. กโรนตา เมอจะกระทา เกล ซงการเยาะเยย สทธ กบ เต เถเรน ดวย พระเถระนน อาหส กลาวแลววา นงคลกฏตเถร แนะนงคลกฏเถระ อาวโส ผมอาย วจรณมคโค อ. หนทางอนเปนทเทยวไป ตว แหง ทาน อวลโช วย เปนเพยงดงวาไมมเครองใชสอย ชาโต เกดแลว ตว อ. ทาน น คจฉส มเ ชะรอยจะไมไป สนตก สสานก อาจรยสส ของอาจารย อต ดงน ฯ (เถโร) อ. พระเถระ (อาห) กลาวแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ อาม ขอรบ มย อ. ผม ท. สสคเค ครนเมอความเกยวของ สต มอย อคมมหา ไดไปแลว ปน แตวา อทาน ในกาลน สสคโค อ. ความเกยวของ โน อนผม ท.


ฉนโน ตดแลว เตน การเณน เพราะเหตนน มย อ. ผม ท. น คจฉาม ยอมไมไป อต ดงน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. สตวา ฟงแลว ต วจน ซงคานน (วตวา) กลาวแลววา เอโส ภกข อ. ภกษน วตวา กลาวแลว อภต วจน ซงคาอนไมมแลว พยากโรต ยอมพยากรณ อ อรหตตผล ซง อรหตผลอนบคคลพงรทว อต ดงน อาโรเจส กราบทลแลว ต อตถ ซงเนอความนน สตถ แดพระศาสดา ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อาม เออ ปตโต อ. บตร มม ของเรา โจเทตวา ตกเตอนแลว อตตาน ซงตน อตตนา ว ดวยตนเทยว ปตโต บรรลแลว มตถก ซงทสด ปพพชตกจจสส แหง กจของบรรพชต อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ตว อ. เธอ โจทย จงตกเตอน อตตาน ซงตน อตตนา ดวยตน ปฏมส จงพจารณา เอต อตตาน ซงตนนน อตตนา ดวยตน ภกข ดกอนภกษ โส ตว อ. เธอนน อตตคตโต เปนผมตนอน คมครองแลว สตมา เปนผมสต (หตวา) เปน วหาหส จกอย สข เปนสข อตตา ห อ. ตนแล นาโถ เปนทพง อตตโน ของตน (โหต) ยอม เปน อตตา ว อ. ตนเทยว คต เปนคต อตตโน ของตน (โหต) ยอมเปน ตสมา เพราะเหตนน


ตว อ. เธอ สยม จงสงวน อตตาน ซงตน วาณโช อว ราวกะ อ. พอคา (สยเมนโต) สงวนอย อสส ซงมา ภทร ตวเจรญ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ตว อ. เธอ โจทย จงตกเตอน อตตาน ซงตน อตตนา ว ดวยตนเทยว คอวา (อตตาน) ยงตน สารย จงใหระลก (อตตนา ว) ดวยตนเทยว (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา โจทยตตาน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปรวมส จงพจารณา อตตาน ซงตน อตตนา ว ดวยตนเทยว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปฏมเส อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ภกข ดกอนภกษ โส ตว อ. เธอนน เอว ครนเมอความเปนอยางน สนเต มอย อตตคตโต ชอวาเปนผมตน อนคมครองแลว (ตสส อตตโน) อตตนา ว คตตตาย เพราะ ความทแหงตนนน เปนสภาพอนตนคมครองแลว ดวยคนเทยว สตมา ชอวาเปนผมสต (อตตโน) อปฏ ตสสตตาย เพราะความทแหงตน เปนผมสตอนเขาไปตงไวแลว หตวา เปน วหรสสส จกอย สข เปน สข สพพรยาปเถส ในอรยาบถทงปวง ท. อต ดงน (ปทสส) แหง บทวา โส อต ดงนเปนตน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อวสสโย เปนทพานก คอวา ปตฏา เปนทตงเฉพาะ (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา นาโถ อต ดงน ฯ (ปโร ปคคโล อ. บคคลอน โก ห ใครแล นาโถ พงเปนทพง


ภเวยย พงเปน) ฯ (ปคคเลน) อนบคคล ปตฏาย ตงอยเฉพาะ แลว อตตภาเว ในอตภาพ ปรสส ปคคลสส ของบคคลอน น สกกา ไมอาจ ภวต เพออนเปน กสล กตวา สคคปรายเนน วา เปนผกระทา ซงกศลแลวมสวรรคเปนทไปในเบองหนาหรอ มคค ภาเวตวา สจฉกตผเลน วา หรอวา เปนผยงมรรคใหเจรญแลวมผล อนกระทาใหแจงแลว ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน อตโถ อ. อธบายวา ปโร ชโน อ. ชนอน โก ห นาม ชอวาใครแล นาโถ พงเปนทพง ภเวยย พงเปน อต ดงน (โหต) ยอมม ฯ อตโถ อ. อรรถวา อตตา ว อ. ตนเทยว คต เปนคต คอวา ปตฏา เปนทตงเฉพาะ คอวา สรณ เปนทระลก อตตโน ของตน (โหต) ยอมเปน ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน (วาณโช) อ. พอคา นสสาย อาศยแลว ภทร อสส ซงมาตวเจรญ คอวา อสสชานย ซงมาตวอาชาไนย ต นน ปตถยนโต ปรารถนาอย ลาภ ซงลาภ ปรจฉนทตวา กาหนดแลว วสมฏานจาร ซงการเทยวไปใน ทอนมความสมาเสมอไปปราศแลว ตสส อสสสส แหงมานน นหา- เปนโต ยงมาใหอาบอย โภเชนโต ยงมาใหบรโภคอย ตกขตต ๓ ครง ทวสสส ตอวน สยเมต ชอวายอมสงวน คอวา ปฏชคคต ชอวา ยอมประคบประคอง ยถา ฉนใด ตวป แม อ. เธอ นวาเรนโต เมอหาม อปปาท ซงความเกดขน อกสลสส แหงอกศล อนปปนนสส อนไมเกดขนแลว ปชหนโต เมอละ อปปนน อกสล ซงอกศลอน เกดขนแลว สตสมโมเสน เพราะความหลงพรอมแหงสต สยม ชอวา


จงสงวน คอวา โคปย ชอวาจงคมครอง อตตาน ซงตน เอว ฉนนน เอว ครนเมอความเปนอยางน สนเต มอย ตว อ.เธอ อธคมสสส จกถงทบ โลกยโลกตตรวเสส ซงคณวเศษอนเปนโลกยและโลกตระ กตวา กระทา ปมชฌาน ซงปฐมฌาน อาท ใหเปนตน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ตสมา อต ดงนเปนตน ฯ


เรองพระวกกลเถระ ๒๐. ๘๕/๕ ตงแต อถ น สตถา นาย ภกข สเวค เปนตนไป. อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา (จนเตตวา) ทรงพระ ดารแลววา อย ภกข อ. ภกษน อลภตวา ไมไดแลว สเวค ซง ความสงเวช น พชฌสสต จกไมรสก อต ดงน วสสปนายกาย ครนเมอดถอนเปนทนาเขาไปสกาลฝน อปกฏาย ใกลเขามาแลว คนตวา เสดจไปแลว ราชคห สเมองราชคฤห ปณาเมต ทรงขบไล อย น วกกลตเถร ซงพระเถระชอวาวกกลนน (วจเนน) ดวย พระดารสวา วกกล ดกอนวกกล ตว อ. เธอ อเปห จงหลกไปเถด อต ดงน วสสปนายกทวเส ในวนแหงดถเปนทนาเขาไปสกาลฝน ฯ โส วกกลตเถดร อ. พระเถระชอวาวกกลนน (จนเตตวา) คดแลว วา สตถา อ. พระศาสดา น อาลปต ยอมไมทรงรบสง ม กระเรา อต ดงน อสกโกนโต เมอไมอาจ าต เมออนดารงอย สมมเข ในทมหนาพรอม สตถ ตอพระศาสดา เตมาส ตลอดกาลประกอบ ดวยเดอนสาม (จนเตตวา) คดแลววา ก ปโยชน อ. ประโยชน อะไร มยห ของเรา ชวเตน ดวยชวต อห อ. เรา อตตาน ยงตน ปาเตสสาม จกใหตก ปพพตา จากภเขา อต ดงน อภรห ขนไป


เฉพาะแลว คชฌกฏ สภเขาชอวา คชฌกฏ ฯ สตถา อ. พระศาสดา ตวา ทรงทราบแลว กลมนภาว ซง ความเปนคอความลาบาก ตสส วกกลตเถรสส แหงพระเถระชอวา วกกลนน (จนเตตวา) ทรงพระดารแลววา อย ภกข อ. ภกษน อลภนโต เมอไมได อสสาส ซงความเบาใจ สนตกา จากสานก มม ของเรา อปนสสย ยงอปนสย มคคผลาน แหงมรรคและผล ท. นาเสยย พงใหฉบหาย อต ดงน มจ ทรงเปลงแลว โอภาส ซง พระรศม ทสเสต เพออนทรงแสดง อตตาน ซงพระองค ฯ อถ ครงนน โสโก อ. ความเศราโศก ตาวมหนโตป แมอนใหญเพยงนน ปหย เสอมไปแลว ปฏาย จาเดม อสส วกกลตเถรสส สตถ ทฏกาลโต แตกาลแหงพระศาสดา ผอนพระเถระชอวาวกกลนนเหน แลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา สกขตฬาก โอเฆน ปเรนโต วย ทรงเปนผเพยงดงวา ยงสระอนแหง ใหเตมอย ดวยหวงนา (หตวา) เปน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ภกข อ. ภกษ ปาโมชชพหโล ผมากดวยปราโมทย ปสนโน เลอมใสแลว พทธสาสเน ในคาสงสอน ของพระพทธเจา อธคจเฉ พงถงทบ ปท ซงบท สนต อนสงบแลว สงขารปสม อนเปนทเขาไป สงบแหงสงขาร สข อนเปนสข อต ดงน


พลวปปตปาโมชช อปปาเทต เพออนยงปตและปราโมทยอนมกาลง ใหเกดขน เถรสส แกพระเถระ ฯ อตโถ อ. เนอความวา ภกข อ. ภกษ ปาโมชชพหโล ผมาก ดวยความปราโมทย ปกตยาป แมโดยปกต โรเปต ยอมปลก ปสาท ซงความเลอมใส พทธสาสเน ในคาสงสอนของพระพทธเจา โส ภกข อ. ภกษนน ปสนโน เลอมใสแลว เอว อยางน อธคจเฉยย พงถงทบ นพพาน ซงพระนพพาน พทธสาสเน ในพระพทธศาสนา ลทธนาม อนมชออนไดแลววา ปท อ. บท สนต อนสงบแลว สงขารปสม อนเปนทเขาไปเขาไปสงบแหงสงขาร สข อนเปนสข อต ดงน อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ จ ปน กแล สตถา อ. พระศาสดา วตวา ครนตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม น ปสาเรตวา ทรงเหยยดออกแลว หตถ ซงพระหสถ วกกลตเถรสส แกพระเถระชอวาวกกล อภาส ไดทรง ภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา วกกล ดกอนวกกล ตว อ. เธอ เอห จงมา มา ภาย อยากลวแลว โอโลเกห จงแลด กถาคต ซงตถาคต อห อ. เรา อทธรสสาม จกยกขน ต ซงเธอ (ปคคโล) อว ราวกะ อ. บคคล (อทธรนโต) ยกขนอย กชร ซงชาง สนน


ตวจมลงแลว ปงเก ในเปอกตม วกกล ดกอน วกกล ตว อ. เธอ เอห จงมา มา ภาย อยา กลวแลว โอโลเกห จงแลด ตถาคต ซงคถาคต อห อ. เรา อทธรสสาม จกยกขน ต ซงเธอ (ปคคโล) อว ราวกะ อ. บคคล (อทธรนโต) ยกขนอย จนทม ซงพระจนทร ราหคคต อน อนราหจบแลว อต ดงน ฯ โส วกกลตเถโร อ. พระเถระชอวาวกกลนน พลวปปต ยง ปตอนมกาลงวา ทสพโล เม ทฏโ จ อ. พระทศพล อนเราเหน แลวดวย เอห อต อวหาน (เม) ลทธ จ อ. พระดารสวา อ. เธอ จงมา ดงน อนเรา ไดแลวดวย อต ดงน อปปาเทตวา ใหเกด ขนแลว (จนเตตวา) คดแลววา (มยา) อนเรา คนตพพ พงไป กโต น โข านโต โดยทไหนหนอแล อต ดงน อปสสนโต เมอไมเหน คมนมคค ซงหนทางอนเปนทไป อปปตตวา เหาะขน ไปแลว อากาเส ในอากาศ สมมเข อนมหนาพรอม ทสพลสส ตอ พระทศพล ปมปาเท ครนเมอเทาทหนง ปพพเต เตเอว ตงอย แลว บนภเขานนเทยว อาวชชนโต ราพงถงอย สตถารา วตตคาถ ซงพระคาถาอนอนพระศาสดาตรสแลว วกขมเภตวา ขมแลว ปต ซงปต อากาเสเอว ในอากาศนนเทยว ปตวา บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต สห พรอม ปฏสมภทาห ดวยปฏสม- ภทา ท. ตถาคต วนทมาโน ว ถวายบงคมอย ซงพระศาสดาเทยว


โอตรตวา ขามลงแลว อฏาส ไดยนอยแลว สนตเก ในสานก สตถ ของพระศาสดา ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา เปส ทรงตงไวแลว น วกกลตเถร ซงพระเถระชอวาวกกลนน อคคฏาเน ในฐานะอนเลศ สทธาธมตตาน ภกขน กวาภกษ ท. ผหลดพน แลวดวยศรทธา อต ดงนแล ฯ


เรองสมนสามเณร ๒๑. ๙๖/๓ ตงแต โส สาธต อปชฌาย วนทตวา เปนตนไป. โส สามเณโร อ. สามเณรนน (สมปฏจฉตวา) รบพรอม แลววา สาธ อ. ดละ อต ดงน วนทตวา ไหวแลว อปชฌาย ซงพระอปชฌาย อพภคคนตวา เหาะขนไปแลว เวหาส สเวหาส อคมาส ไดไปแลว าน ตลอดท ปจโยชนสต อนมรอยแหง โยชนหาเปนประมาณ ฯ ปน ก ตทวส ในวนนน นาคราชา อ. นาคผพระราชา นาคนาฏกปรวโต ผอนนาคนกฟอนแวดลอมแลว กฬตกาโม เปนผใครเพออนเลน อทกกส เลนซงนา โหต ยม เปน ฯ โส นาคราชา อ. นาคผพระราชานน สามเณร คจฉนต ทสวา ว เหนแลว ซงสามเณร ผมอยเทยว กชฌ โกรธแลววา อย มณฑกสมโณ อ. สมณะผโลนน โอกรนโต วจรต ยอมเทยวไป โปรยอย ปาทปส ซงฝนทเทา อตตโน ของตน มตถเก บน กระหมอม มม ของเรา อาคโต จกเปนผมาแลว ปานยตถาย เพอ ประโยชนแกนาอนควรดม อโนตตเต ทสระชอวาอโนดาด ภวสสต จกเปน อทาน ในกาลน อห อ. เรา น ทสสาม จกไมให ปานย ซงนาอนควรดม อสส มณฑกสมณสส แกสมณะผโลนนน อต ดงน ปทหตวา นปชช นอนปดแลว อโนตตตทห ซงสระชอวาอโนดาด


ปาสโยชนก อนประกอบดวยโยชนหาสบ ผเณน ดวยพงพาน ปทหนโต ปคคโล วย ราวกะ อ. บคคลปดอย อกขล ซงหมอขาว มหาปาตยา ดวยถาดใบใหญ ฯ สามเณโร อ. สามเณร นาคราชสส อาการ โอโลเกตวา ว แลดแลว ซงอาการ ของนาคผพระราชาเทยว ตวา ทราบแลววา อย นาคราชา อ. นาคผพระราชาน กทโธ โกรธแลว อต ดงน อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา นาคราช ดกอนนาคผพระราชา อคคเตช ผมเดช อนกลา มหพพล ผมกาลงอนมาก ตว อ. ทาน สโณห จงฟง (วจน) ซงคา เม ของขาพเจา ตว อ. ทาน เทห จงให ปานยฆฏ ซงหมอแหง นาอนควรดม เม แกขาพเจา อห อ. ขาพเจา อาคโต เปนผมาแลว เภสชชตถ เพอเภสช อมห ยอมเปน อต ดงน ฯ นาคราชา อ. นาคผพระราชา สตวา ฟงแลว ต วจน ซง คานน อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา มหานท อ. แมนาอนใหญ คงคา นาม ชอวา คงคา ทสาภาเค ในสวนแหงทศ ปรตถมสม อน มในเบองหนา อปเปต ยอมไหลไป มหาสมทท สมหาสมทร ตว อ. ทาน หร จงนาไป ปานย


ซงนาอนควรดม ตโต คงคาโต จากแมนาชอวา คงคานนเถด อต ดงน ฯ สามเณโร อ. สามเณร สตวา ฟงแลว ต วจน ซงคานน จนเตตวา คดแลววา อย นาคราชา อ. นาคผพระราชาน น ทสสต จกไมให อจฉาย ตามคามปรารถนา อตตโน แหงตน อห อ. เรา กตวา จกกระทาแลว พลการ กระทาดวยกาลง ชานาเปตวา ยง นาคผพระราชาใหทราบแลว มหานภาว ซงอานภาพอนใหญ อภ- ภวตวา จกครอบงาแลว อม นาคราชาน ซงนาคผพระราชาน คณหสสาม จกดกเอา ปานย ซงนาอนควรดม อต ดงน วตวา กลาวแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร อปชฌาโย อ. พระอปชฌาย ม ยงขาพเจา อาหราเปต ยอมใหนามา ปานย ซงนาอนควรดม อโนตตตโต ว จากสระชอวาอโนดาดเทยว เตน การเณน เพราะ เหตนน อห อ. ขาพเจา หรสสาม จกนาไป อทเอว ปานย ซง นาอนควรดมนนนเทยว ตว อ. ทาน อเปห จงหลกไปเถด มา คาถ ซงคาถา อม นวา อห อ. ขาพเจา หาสส จกนาไป ปานย ซงนา อนควรดม อโต ว อโนตตตโต จากสระชอวา อโนดาดนเทยว อห อ. ขาพเจา อตถโก เปนผ มความตองการ อมนา ว อโนตตตปานเยน ดวย


นาอนควรดมจากสระชอวาอโนดาดนเทยว อมห ยอมเปน ยท ผวา ถามพล อ. เรยวแรงและกาลง อตถ มอยไซร นาคราช ดกอนนาคผพระราชา ตว อ. ทาน นวารย จงหามเถด อต ดงน ฯ อถ ครงนน นาคราชา อ. นาคผพระราชา อาห กลาวแลววา สามเณร แนะสามเณร สเจ ถาวา วกกมโปรส อ. ความเปนแหงบรษผพากเพยร ตว ของทาน อตถ มอยไซร อห อ. ขาพเจา อภนนทาม ยอมชอบ ใจยง วาจ ซงวาจา เต ของทาน ตว อ. ทาน หรสส จงนาไป ปานย ซงนาอนควรดม มม ของขาพเจาเถด อต ดงน น สามเณร กะ สามเณรนน ฯ


เรองพระสารบตรเถระ ๒๒. ๑๑๒/๙ ตงแต ภกข อชฌายส กนนาเมต เปนตนไป. ภกข อ. ภกษ ท. อชฌายส โพนทนาแลววา เอต การณ อ. เหตนน ก นาม ชออะไร สารปตตตเถโร อ. พระเถระชอวา สารบตร เยน พราหมเณน ปหโฏ ผอนพราหมณใดประหารแลว นสทตวา นงแลว เคเห ในเรอน ตสสเอว พราหมณสส ของ พราหมณนนนนเทยว คเหตวา รบเอาแลว ภกข ซงภกษา อาคโต มาแลว อทาน ในกาลน โส พราหมโณ อ. พราหมณนน น ลชชสสต จกไมละอาย กสสจ ตอใคร ๆ ปฏาย จาเดม เถรสส (พราหมเณน) ปหฏกาลโต แตกาลแหงพระเถระอนพราหมณ ประหารแลว (โส พราหมโณ) อ.พราหมณนน โปเถนโต วจรสสต จกเทยวไปโบยอย อวเสเส ภกข ซงภกษ ท. ผเหลอลง อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน (วจเน) ครนเมอ คาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนงประชม กนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน (อมห) ยอมม


(เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. พราหมโณ อ. พราหมณ ปหรนโต นาม ชอวาผประหารอย พราหมณ ซงพราหมณ นตถ ยอมไมม ปน แตวา สมณพราหมโณ อ. พราหมณ ผเปนสมณะ คหพราหมเณน ปหโฏ จกเปนผอนพราหมณผเปน คฤหสถประหารแลว ภวสสต จกเปน โกโธ นาม ชอ อ. ความ โกรธ เอโส นน คจฉต ยอมถง สมคฆาต ซงอนถอนขนดวยด อนาคามมคฌคน ดวยอนาคามมรรค อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรง แสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา พราหมโณ อ. พราหมณ น ปหเรยย ไมพง ประหาร พราหมณสส ตอพราหมณ น มญฌจถ ไมควรจอง (เวร) ซงเวร อสส พราหมณสส ตอพราหมณนน (อห) อ. เรา (ครหาม) ยอม ตเตยน หนตาร พราหมณ ซงพราหมณผประหาร พราหมณสส ซงพราหมณ ธ แท (พราหมโณ) อ. พราหมณ มจต ยอมจอง (เวร) ซงเวร ยสส พราหมณสส ตอพราหมณใด (อห) อ. เรา (ครหาม) ยอมมตเตยน (ต พราหมณ) ซง พราหมณนน ตโต ธ ปหรณกพราหมณโต


กวาพราหมณผประหารนนแท อานเสโธ อ. ความ เกยดกน มนโส ซงใจ ปเยห อารมมเณห จาก อารมณ ท. อนเปนทรก ย ใด เอต อานเสธน อ. ความเกยดกนนน เสยโย เปนคณชาตประเสรฐ กวา น กจ ไมนอย พราหมณสส แกพราหมณ (โหต) ยอมเปน หสมโน อ. ใจอนระกอบ แลวดวยความเบยดเบยน นวตตต ยอมกลบได ยโต ยโต วตถโต จากวตถใดใด ทกข อ. ทกข สมมตเอว ยอมสงบนนเทยว ตโต ตโต วตถโต เพราะวตถนนนน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ขณาสวพราหมโณ อ. พราหมณผเปน พระขณาสพ ชานนโต รอยวา อห อ. เรา อสม ยอมเปน อต ดงน น ปหเรยย ไมพงประหาร ขณาสวสส พราหมณสส วา ตอพราหมณผเปนขณาสพหรอ อสส พราหมณสส วา หรอวา ตอพราหมณอน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา ปหเรยย อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ขณาสวพราหมโณ อ. พราหมณผเปน ขณาสพ โสป แมนน (คหพราหมเณน) ปหโฏ ผอนพราหมณผ เปนคฤหสถประหารแลว น มเจถ ไมควรจอง เวร ซงเวร อสส คหพราหมณสส ตอพราหมณผเปนคฤหสถนน ปหรตวา ตสส ผ


ประหารแลว จงยนอยแลว คอวา น กเรยย ไมควรกระทา โกป ซงความโกรธ ตสม คหพราหมเณ ในพราหมณผเปนคฤหสถนน อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา นาสส มเจถ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อห อ. เรา ครหาม ยอมตเตยน หนตาร พราหมณ ซงพราหมณผประหาร ขณาสวพราหมณสส ซง พราหมณผเปนขณาสพ (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ธ พราหมณสส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปน ก โย ปคคโล อ. บคคลใด ปฏปปหรนโต ประหารตอบอย ต ปคคล ซงบคคลนน ปหรนต ผประหารอย มจต ชอวายอมจอง เวร ซงเวร อปร ในเบองบน ตสส ปคคลสส ของบคคลนน อห อ. เรา ครหามเอว ยอมตเตยน นนเทยว ต ปคคล ซงบคคลนน ตโตป ปหรณกปคคลโต กวา บคคลผประหารแมนน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ตโต ธ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา อกโกสนต ปคคล อปปจจกโกสน วา อ. การไมดาตอบ ซงบคคลผดาอยหรอ ปหรนต ปคคล อปปฏปปหรณ วา หรอวา อ. การไมประหารตอบ ซงบคคลผประหารอย ขณา- สวสส แหงพระขณาสพ ย ใด เอต อปปจจกโกสนปปฏปปหรณ อ. การไมดาตอบและการไมประหารตอบนน เสยโย เปนคณชาต ประเสรฐกวา น กจ ไมนอย คอวา อปปมตตกเสยโย เปนคณ


ชาตประเสรฐกวามประมาณนอย โหต ยอมเปน น หามได ตสส ขณาสวพราหมณสส แกพราหมณผเปนขณาสพนน อถโข ทแท (เอต อปปจจกโกสนปปฏปปหรณ) อ. การไมดาตอบและการไม ประหารตอบนน เสยโย เปนคณชาตประเสรฐกวา อธมตตเอว ม ประมาณยงนนเทยว (โหต) ยอมเปน อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา เอตทกจ เสยโย อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ห ก โกธปปาโท อ. ความเกดขนแหง ความโกรธ ปโย นาม ชอวาอารมณเปนทรก มนโส แหงใจ โกธนสส ปคคลสส แหงบคคลผโกรธโดยปกต (โหต) ยอมเปน ปน ก (เอโส โกธนปคคโล) อ. บคคลผโกรธโดยปกตนน อปรชฌต จะผด มาตาปตสป ในมารดาและบดา ท. กด พทธาทสป ปณฑเตส ใน บณฑต ท. มพระพทธเจาเปนตนกด เตห ปเยห อารมมเณห เพราะ อารมณ ท. อนเปนทรก เหลานน ตสมา เพราะเหตนน นเสโธ อ. ความเกยดกน มนโส ซงใจ เตห ปยารมมเณห จากอารมณอน เปนทรก ท. เหลานน คอวา นคคโห อ. การขม จตตสส ซงจต อปปชชมานสส อนเกดขนอย โกธวเสน ดวยอานาจแหงความโกรธ อสส โกธนสส แหงบคคลผโกรธโดยปกตนน โย ใด เอต นเสธน อ. ความเกยดกนนน เสยโย เปนคณชาตประเสรฐกวา น กจ ไมนอย (โหต) ยอมเปน อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาท แหงพระคาถาวา ยทานเสโธ มนโส ปเยห อต ดงน ฯ โกธมโน อ.ใจอนประกอบแลวดวยความโกรธ หสมโน อต


ชอวาใจอนประกอบแลวดวยความเบยดเบยน ฯ โส โกธมโน อ. ใจ อนประกอบแลวดวยความโกรธนน ตสส ปคคลสส ของบคคลนน คจฉนโต เมอจะถง สมคฆาต ซงการถอนขนดวยด อนาคามมคเคน ดวยอานาคามมรรค นวตตต ชอวายอมกลบได ยโต ยโต วตถโต จากวตถใดใด ฯ อตโถ อ. อรรถวา วฏฏทกข อ. ทกขในวฏฏะ สกลป แม ทงสน นวตตตเอว ยอมกลบไดนนเทยว ตโต ตโต วตถโต เพราะวตถนนนน อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหง บทวา ตโต ตโต อต ดงน ฯ ๒๓. ๑๑๕/๑๖ ตงแต โส กรายสมา อสสชตเถรสส เปนตนไป. กร ไดยนวา โส อายสมา สารปตตตเถโร อ. พระเถระ ชอวาสารบตร ผมอายนน สณาต ยอมสดบวา เถโร อ. พระเถระ วสต ยอมอย ยสส ทสาย ในทศใด อต ดงน ปฏาย จาเดม (อตตโน) อสสชตเถรสส สนตเก ธมม สตวา โสตาปตตผล ปตตกาลโต แตกาลแหงโสดาปตตผลอนอนตนสดบแลว ซงธรรม ใน สานก ของพระเถระชอวาอสสช บรรลแลว ปคคยห ประคองแลว อ ชล ซงอญชล ตโต ทสโต โดยทศนน นปชช นอนแลว


กตวา กระทา สล ซงศรษะ ตโต ว ทสโต โดยทศนนเทยว ฯ ภกข อ. ภกษ ท. (วตวา) กลาวแลววา สารปตโต อ. พระเถระ ชอวาสารบตร มจฉาทฏ โก ผมความเหนผด นมสสมาโน วจรต ยอมเทยวไปนอบนอมอย ทสา ซงทศ ท. อชชอป แมในวนน อต ดงน อาโรเจส กราบทลแลว ต อตถ ซงเนอความนน ตถาคตสส แกพระตถาคต ฯ สตถา อ. พระศาสดา ปกโกสาเปตวา ทรงยงบคคลใหรอง เรยกมาแลว เถร ซงพระเถระ ปจฉตวา ตรสถามแลววา สารปตต ดกอนสารบตร กร ไดยนวา ตว อ. เธอ นมสสมาโน วจรส ยอมเทยวไปนอบนอมอย ทสา ซงทศ ท. สจจ จรงหรอ อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตมเห ว อ. พระองค ท.เทยว ชานาถ ยอมทรงทราบ นมสสนภาว วา ซง ความเปนคออนนอบนอมหรอ อนมสสนภาว วา หรอวา ซงความ เปนคออนไมนอบนอม ทสา ซงทศ ท. มม แหงขาพระองค อต ดงน (เตน เถเรน) อนพระเถระนน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. สารปตโต อ. ภกษชอวาสารบตร น นมสสต ยอมไมนอบนอม ทสา ซงทศ ท. ปน แตวา (สารปตโต) อ. ภกษชอวาสารบตร นมสสต ยอมนอบนอม อาจรย ซงอาจารย อตตโน ของตน อสสชตเถรสส สนตกา ธมม สตวา โสตาปตตผล (อตตโน) ปตตตาย เพราะความทแหงโสดาปตตผลอนอนตนเปนผ สดบแลว ซงธรรม จากสานก ของพระเถระชอวาอสสช บรรลแลว ห


เพราะวา ภกข อ. ภกษ นสสาย อาศยแลว ย อาจรย ซงอาจารย ใด วชานาต ยอมรแจง ธมม ซงธรรม โส อาจรโย อ. อาจารย นน เตน ภกขนา อนภกษนน สกกจจ มนสสตพโพเอว พง นอบนอม โดยเคารพนนเทยว พราหมเณน อคค (นมสสยมาโน) วย ราวกะ อ. ไฟ อนอนพราหมณ นอบนอมอย อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสง ธมม ซง ธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา (ปคคโล) อ. บคคล วชาเนยย พงรแจง ธมม ซงธรรม สมมาสมพทธเทสต อนอนพระสมมา- สมพทธเจาทรงแสดงแลว ยมหา อาจรยา จาก อาจารยใด มนสเสยย พงนอบนอม ต อาจรย ซงอาจารยนน สกกาจจ โดยเคารพ พราหมโณ อว ราวกะ อ. พราหมณ (นมสสมาโน) นอบ นอมอย อคคหตต ซงการบชาซงไฟ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา พราหมโณ อ. พราหมณ นมสสต นอบนอมอย อคคหตต ซงการบชาซงไฟ สกกจจ โดยเคารพ สมมา ปรจรเณน จเอว ดวยการบาเรอ โดยชอบ ดวยนนเทยว อชล- กมมาทห กจเจห จ ดวยกจ ท. มการกระทาซงอญชลเปนตนดวย ยถา ฉนใด (ปคคโล) อ. บคคล วชาเนยย พงรแจง ธมม ซงธรรม ตถาคตปปเวทต อนอนพระตถาคตทรงยงมหาชนใหรทวแลว


ยมหา อาจรยา จากอาจารยใด นมสเสยย พงนอบนอม ต อาจรย ซง อาจารยนน สกกจจ โดยเคารพ เอว ฉนนน อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท.เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา อคคหตตว อต ดงนเปนตน ฯ


เรองกหกพราหมณ ๒๔. ๑๑๙/๖ ตงแต ตาปโส มส ขาทตวา ว รสตณหาย เปนตนไป. ตาปโส อ. ดาบส มส ขาทตวา ว เคยวกนแลว ซงเนอ เทยว รสตณหาย พทโธ ผอนความอยากในรส ผกพนแลว ปจฉตวา ถามแลววา มส นาม ชอ อ. เนอ เอต นน ก เปนเนออะไร (โหต) ยอมเปน อต ดงน สตวา ฟงแลววา (เอต มส) อ. เนอนน โคธมส เปนเนอของเหย (โหต) ยอมเปน อต ดงน จรตวา เทยวไปแลว ภกขาย เพอภกษา คเหตวา รบเอาแลว สปปทธกฏกภณพาทน วตถน ซงวตถ ท. มเนยใสและนมสมและ สงของอนเปนเครองเผดเปนตน คนตวา ไปแลว ปณณสาล ส บรรณศาลา เปส วางไวแลว เอกมนเต ณ ทสดขางหนง ฯ ปน ก โคธราชา อ. เหยผพระราชา วหรต อยอย วมมเก ในจอมปลวก เอกสม แหงหนง อวทเร ณ ทไมไกล ปณณสาลาย แตบรรณศาลา ฯ โส โคธราชา อ. เหยผพระราชานน อาคจฉต ยอมมา วนทต เพอ อนจบ ตาปส ซงดาบส กาล ตลอดกาล กเลน ตามกาล ฯ ปน ก ตทวส ในวนนน เอโส ตาปโส อ. ดาบสนน (จนเตตวา) คดแลววา อห อ. เรา วธสสาม จกฆา ต โดยราชาน


ซงเหยผพระราชานน อต ดงน ปฏจฉาเทตวา ปกปดแลว ทณฑ ซงทอนไม นสท นงแลว นททายนโต วย เพยงดงวาประพฤต หลบอย าเน ในท อวทเร อนไมไกล ตสส วมมกสส แหง จอบปลวกนน ฯ โคธราชา อ. เหยผพระราชา นกขมตวา ออกไป แลว วมมกโต จากจอมปลวก อาคจฉนโต มาอย สนตก สสานก ตสส ตาปสสส ของดาบสนน สลลกเขตวา กาหนดแลว อาการ ซงอาการ (จนเตตวา) คดแลววา อชช ในวนน อากาโร อ. อาการ อาจรยสส ของอาจารย เม อนเรา น รจจต ยอมไมชอบใจ อต ดงน นวตต กลบแลว ตโต ว านโต จากทนนเทยว ฯ ตาปโส อ. ดาบส ตวา ทราบแลว นวตตนภาว ซงความเปนคออนกลบ ตสส โคธรโ แหงเหยผพระราชานน ขป ขวางไปแลว ทณฑ ซงทองไม มรณตถาย เพอประโยชนแหอนตาย ตสส โคธรโ แหงเหยผพระราชานน ฯ ทณโฑ อ. ทอนไม วรชฌตวา ตโต พลาดไปแลว ฯ โคธราชา อ. เหยผพระราชา ปวสตวา เขาไปแลว วมมก สจอมปลวก นหรตวา นาออกแลว สส ซงศรษะ ตโต วมมกโต จากจอมปลวกนน โอโลเกนโต แลดอย (อตตโน) อาคตมคค ซง หนทางแหงตนมาแลว อาห กลาวแลววา อห อ. ขาพเจา มมาโน สาคญอย ต ซงทาน อสต ผไมสารวมแลว สมณ วาเปนสมณะ


อปคฉ เขาไปหาแลว ตว อ. ทาน อสสมโณ เปนผไมใชสมณะ (อส) ยอมเปน โส ตว อ. ทานนน ปาหาส ไดประหารแลว ม ซงขาพเจา ทณเฑน ดวยทอนไม ยถา โดยประการใด ตถา โดยประการนน ทมเมธ แนะทานผมปญญาชว ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร เต ของทาน ชฏาห ดวยชฎา ท. ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร เต ของทาน อชนสาฏยา ดวยผาอนอนบคคลกระทา แลวดวยหนงเสอ อพภนตร อ. ภายใน เต ของ ทาน คหน เปนธรรมชาตรกชฏ (โหต) ยอม เปน ตว อ. ทาน ปรมชชส ยอมขดเกลา พาหร ในภายนอก อต ดงน ตาปส กะดาบส ฯ อถ ครนนน ตาปโส อ. ดาบส อาห กลาวแลว เอว อยางนวา โคธ ดกอนเหย ตว อ. ทาน เอห จงมา นวตตสส จงกลบมา ภช จงบรโภค โทน ซงขาวสก สาลน แหงขาวสาล ท. เตล จ อ. นา มนดวย โลณ จ อ. เกลอดวย เม ของเรา อตถ มอย ปปผล อ. ดปล มยห ของเรา ปหต เพยงพอแลว อต ดงน


ปโลเภต เพออนประเลาประโลม น โคธราชาน ซงเหยผพระราชา นน สนตเกน ดวยวตถอนเปนของมอย อตตโน ของตน ฯ โคธราชา อ. เหยผพระราชา สตวา ฟงแลว ต วจน ซงคา นน วตวา กลาวแลววา ตว อ. ทาน กเถส กลาวแลว ยถา ยถา โดยประการใด โดยประการใด เม ปลายตกามตา ว อ.ความท แหงขาพเจาเปนผใครเพออนหนไปเทยว โหต ยอมม ตถา ตถา โดยประการนน โดยประการนน อต ดงน อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา เอโส อห อ. ขาพเจานน ปเวกขาม จกเขาไป วมมก สจอมปลวก สตโปรส อนมบรษมรอย เปนประมาณ ภยโย ยง เตล จ อ. นามนดวย โลณ จ อ. เกลอดวย เต ของทาน ก เปน อะไร อาส ไดเปนแลว ปปผล อ. ดปล อหต เปนของไมเกอกล มยห แกขาพเจา (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ จ ปน กแล (โคธราชา) อ. เหยผพระราชา วตวา ครน กลาวแลว เอว อยางน อาห กลาวแลววา อห อ. ขาพเจา อกาส ไดกระทาแลว สมณส ซงความหมายรวาเปนสมณะ ตย ในทาม กาล สนกาล เอตตก อนมประมาณเทาน อทาน ในกาลน ทณโฑ อ. ทอนไม เต อนทาน ขตโต ขวางไปแลว (อตตโน) ม ปหรต-


กามตาย เพราะความทแหงตนเปนใครเพออนประหาร ซงขาพเจา ตว อ. ทาน อสสมโณ เปนผไมใชสมณะ ชาโต เกดแลว (อส) ยอมเปน ตสส ทณฑสส (ตยา) ขตตกาลโตเอว แตกาลแหงทอน ไมนนอนอนทานขวางไปแลวนนเทยว ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร ปคคลสส ของบคคล ทปปสส ผมปญญาชว ตาทสสส ผเชนกบ ดวยทาน ชฏาห ดวยชฎา ท. ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร อชนจมเมน ดวยหนงของเสอเหลอง สขเรน อนเปนไปกบดวยเลบ ห เพราะวา อพภนตร อ. ภายใน เต ของทาน คหน เปนธรรม- ชาตรกชฏ (โหต) ยอมเปน ตว อ. ทาน ปรมชชส ยอมขดเกลา เกวล พาหรเอว ในภายนอก อยางเดยวนนเทยว อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาหรตวา ครนทรงนามาแลว อม อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลวน วตวา ตรสแลววา เอโส พราหมโณ อ. พราหมณน ตาปโส เปนดาบส กหโก ผหลอกลวง อโหส ได เปนแลว ตทา ในกาลนน ปน สวนวา โคธราชา อ. เหยผพระ ราชา (ตทา) ในกาลนน อหเอว เปนเรานนเทยว (อโหส) ได เปนแลว (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน ชาตก ยงชาดก สโมธา- เนตวา ทรงใหตงลงพรอมแลว ทสเสนโต เมอจะทรงแสดง ตทา โคธปณฑเตน ตสส ตาปสสส นคคหตการณ ซงเหตแหงดาบสนน ผอนเหยตวฉลาดขมขแลว ในกาลนน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระ คาถา อม นวา


ทมเมธ ดกอนบคคลผมปญญาชว ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร เต ของเธอ ชฏาห ดวยชฎา ท. ก โยชน อ. ประโยชนอะไร เต ของเธอ อชนสาฏยา ดวยผาอนอนบคคลกระทาแลวดวยหนง ของเสอเหลอง อพภนตร อ. ภายใน เต ของเธอ คหน เปนธรรมชาตรกชฏ (โหต) ยอมเปน ตว อ. เธอ ปรมชชส ยอมขดเกลา พาหร ใน ภายนอก อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ทปป ดกอนบคคลผมปญญาทราม อมโภ ผเจรญ ก อตโถ อ. ประโยชนอะไร ตว ของเธอ ตว สพทธาหป อมาห ชฎาห จ ดวยชฎา ท. เหลาน แมอนอนเธอ ผกไวดแลวดวย สขราย นวตถาย อมาย อชนจมมสาฏยา จ ดวย ผาอนอนบคคลกระทาแลวดวยหนงของเสอเหลองน อนเปนไปกบดวยเลบ อนอนเธอนงแลวดวย (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท.เหลานน หนา (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา กนเต ชฏาห อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ห เพราะวา อพภนตร อ. ภายใน เต ของเธอ ราคาทกกเบสคหน เปนธรรมชาตรกชฏดวยกเลสมราคะ เปนตน (โหต) ยอมเปน ตว อ. เธอ ปรมชชส ยอมขดเกลา พาหร ในภายนอก เกวล อยางเดยว หตถลณฑ (วย) ราวกะ


อ. คถแหงชาง อสสลณฑ วย ราวกะ อ. คถแหงมา มฏ อน เกลยงเกลาแลว (พาหร) ในภายนอก อต ดงน (ปทสส) แหง บทวา อพภนตร อต ดงน ฯ


เรองอกโกสกภารทวาชพราหมณ ๒๕. ๑๒๖/๔ ตงแต อกโกสกภารทวาชสส ห ภาต ภารควาชสส เปนตนไป. ห ความพสดารวา พราหมณ อ. นางพราหมณ ธนชาน นาม ชอวาธนญชาน ภารทวาชสส ของพราหมณชอวาภารทวาชะ ภาต ผเปนพชาย อกโกสกภารทวาชสส ของพราหมณชอวาอกโกสกภาร- ทวาชะ โสตาปนนา เปนโสดาบน อโหส ไดเปนแลว ฯ สา ธนชาน อ. นางพราหมณชอวาธนญชานนน ขปตวาป จามแลวกด กาสตวาป ไอแลวกด ปกขลตวาป ซวนแลวกด อทาเนส เปลงแลว อทาน ซงอทาน อม นวา นโม อ. ความนอบนอม (อตถ) จงม ภควโต แดพระผมพระภาคเจา ตสส พระองคนน อรหโต ผเปนพระ อรหนต สมมาสมพทธสส ผตรสรแลวดวยพระองคเองโดยชอบ อต ดงน ฯ เอกทวส ในวนหนง สา ธนชาน อ. นางพราหมณชอวา ธนญชานนน ปกขลตวา ซวนแลว พราหมณปรเวสนาย ในเวลาเปน ทเลยงดซงพราหมณ อทาเนส เปลงแลว อทาน ซงอทาน มหาสทเทน ดวยเสยงอนดง ตถาเอว เหมอนอยางนนนนเทยว ฯ พราหมโณ อ. พราหมณ กชฌตวา โกรธแลว วตวา กลาว แลววา อย วสล อ. หญงถอยน ปกขลตวา ซวนแลว ยตถ


าเน วา ในทใดหรอ ตตถ าเน วา หรอวาในทนน ภาสต ยอมกลาว วณณ ซงคณอนบคคลพงพรรณนา สมณสส ของสมณะ มณฑกสส ผโลน ตสส นน เอวเอว อยางนนนเทยว อต ดงน อาห กลาว แลววา วสล แนะหญงถอย อทาน ในกาลน อห อ. ขา คนตวา จกไปแลว อาโรเปสสาม จกยกขน วาท ซงวาทะ ตสส สตถโน ตอ พระศาสดานน เต ของเธอ อต ดงน ฯ อถ ครนนน สา พราหมณ อ. นางพราหมณนน อาห กลาวแลววา พราหมณ ขาแตพราหมณ ตว อ. ทาน คจฉ จงไปเถด โย ปคคโล อ. บคคลใด อาโรเปยย พง ยกขน วาท ซงวาทะ ตสส ภควโต ตอพระผมพระภาคเจานน อห อ. ดฉน น ปสสาม ยอมไมเหน ต ปคคล ซงบคคลนน อปจ อกอยางหนง ตว อ. ทาน คนตวา ไปแลว ปจฉสส จงทลถาม ปห ซงปญหา ภควนต กะพระผมพระภาคเจาเถด อต ดงน น พราหมณ กะพราหมณนน ฯ โส พราหมโณ อ. พราหมณนน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา อวนทตวา ว ไมถวายบงคมแลวเทยว โต ยนอยแลว เอกมนต ณ สวนสดขางหนง ปจฉนโต เมอจะ ทลถาม ปห ซงปญหา อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา (ปคคโล) อ. บคคล ฆตวา ฆาแลว ก ส ซง อะไรส เสต ยอมนอน สข เปนสข ฆตวา ฆา แลว ก ส ซงอะไรส น โสจต ยอมไมเศรา


โศก โคตม ขาแตพระโคดม ตว อ. พระองค โรเจส ยอมทรงชอบใจ วธ ซงการฆา กสส ส ธมมสส ซงธรรมอะไรส เอกธมมสส อนเปน ธรรมอนเอก อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา พยากโรนโต เมอจะทรง กระทาใหแจง ปห ซงปญหา อสส พราหมณสส แกพราหมณนน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา (ปคคโล) อ. บคคล ฆตวา ฆาแลว โกธ ซง ความโกรธ เสต ยอมนอน สข เปนสข ฆตวา ฆาแลว โกธ ซงความโกรธ น โสจต ยอมไม เศราโศก พราหมณ ดกอนพราหมณ อรยา อ. พระอรยเจา ท. ปสสนต ยอมสรรเสรญ วธ ซงการฆา โกธสส ซงความโกรธ วสมลสส อน มรากเปนพษ มธรคคสส อนมยอดหวาน ห เพราะวา (ปคคโล) อ. บคคล ฆตวา ฆาแล ต โกธ ซงความโกรธนน น โสจต ยอมไม เศราโศก อต ดงน ฯ โส พราหมโณ อ. พราหมณนน ปสทตวา เลอมใสแลว สตถร ในพระศาสดา ปพพชตวา บวชแลว ปาปณ บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต ฯ อถ ครงนน อกโกสกภาร-


ทวาโช อ. พราหมณชอวาอกโกสกภารทวาชะ กนฏโ ผเปนนองชาย อสส ภารทวารชสส ของพราหมณชอวาภารทวาชะนน สตวา สดบ แลววา กร ไดยนวา ภาตา อ. พชาย เม ของเรา ปพพชโต บวชแลว อต ดงน กทโธ โกรธแลว อาคนตวา มาแลว อกโกส ดาแลว สตถาร ซงพระศาสดา วาจาห ดวยวาจา ท. ผรสาห อน หยาบ อสพภาห อนมใชวาจาของสตบรษ ฯ โสป อกโกสกภารทวาโช อ. พราหมณชอวาอกโกสกภารทวาชะแมนน สตถารา สตโต ผ อนพระศาสดาทรงใหรพรอมแลว ขาทนยาททานโอปมเมน ดวยความ เปรยบเทยบดวยการใหซงวตถมวตถอนบคคลพงเคยวเปนตน อตถน แกแขก ท. ปสนโน เลอมใสแลว สตถร ในพระศาสดา ปพพชตวา บวชแลว ปาปณ บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต ฯ กนฏภาตโร อ. นองชายผนอยทสด ท. เทว ๒ อต คอ สนทรก- ภารทวาโช อ. พราหมณชอวาสนทรกภารทวาชะ พลงคกภารทวาโช อ. พราหมณชอวาพลงคกภารทวาชะ อปเรป แมเหลาอนอก อสส ภารทวาชสส ของพราหมณชอวาภารทวาชะนน สตถาร อกโกสนตา ว ดาอย ซงพระศาสดาเทยว สตถารา วนตา ผอนพระศาสดาทรง แนะนาแลว ปพพชตวา บวชแลว ปาปณส บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต ฯ อถ ครงนน เอกทวส ในวนหนง (ภกข) อ. ภกษ ท. กถ ยงถอยคาวา อาวโส แนะผมอาย ท. พทธคณา อ. พระคณของพระ พทธเจา ท. อจฉรยา วต เปนคณนาอศจรรยหนอ (โหนต) ยอม


เปน ภาตเกส พราหมเณส ครนเมอพราหมณ ท. ผเปนพนองชาย จตส นาม ชอวา ๔ อกโกสนเตส ดาอย สตถา อ. พระศาสดา อวตวา ไมตรสแลว กจ วจน ซงพระดารสอะไร ๆ ปตฏา ทรง เปนผเปนทตงเฉพาะ เตสเอว พราหมณาน ของพราหมณ ท.เหลานน นนเทยว ชาโต เกดแลว อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอม แลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน (อมห) ยอมม (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. อห อ. เรา อทสสนโต ไมประทษรายอย ทฏเส ชเนส ในชน ท. ผประทษรายแลว มม ขนตพเลน สมนนาคตตตา เพราะ ความทแหงเราเปนผมาตามพรอมแลว ดวยกาลงคอขนต ปตฏา เปนผเปนทตงเฉพาะ มหาชนสส ของมหาชน โหมเอว ยอมเปนนน เทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา โย ปคคโล อ. บคคลใด อทฏโ ผไมประทษ- รายแลว ตตกขต ยอมอดกลน อกโกส จ ซง


การดาดวย วธพนธ จ ซงการฆาและการจองจา ดวย อห อ. เรา พรม ยอมเรยก ต ปคคล ซง บคคลนน ขนตพล ผมกาลงคอขนต พลานก ผมหมแหงกาลง พราหมณ วาเปนพราหมณ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา โย ปคคโล อ. บคคลใด อกทธมานโส เปนผมฉนทะอนมในใจอนไมโกรธแลว หตวา เปน ทสห อกโกส- วตถห อกโกส จ ยงการดา ดวยวตถอนเปนเครองดา ท. ๑๐ ดวย ปรภาส จ ยงการบรภาษาดวย ปาณอาทห วตถห โปถน จ ยง การโบย ดวยวตถ ท. มฝามอเปนตนดวย อธวาเสต ยอมใหอยทบ เอว อยางน อห อ. เรา วทาม ยอมเรยก ต ปคคล ซงบคคล นน คอวา เอวรป ผมรปอยางน ขนตพล ชอวาผมกาลงคอขนต (อตตโน) สมนนาคตตตา เพราะความทแหงตนเปนผมาตามพรอม แลว ขนตพเลน ดวยกาลงคอขนต พลานก ชอวาผมหมแหงกาลง (อตตโน) สมนนาคตตตา เพราะความทแหงตนเปนผมาตามพรอม แลว ขนตพเลน ดวยกาลงคอขนต ปนปปน อปปตตยา อนกภเตน- เอว อนชอวาเปนหมเปนแลว เพราะความเกดขน บอย ๆ นนเทยว พราหมณ วาเปนพราหมณ อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลา นนหนา (ปทสส) แหงบทวา อทฏโ อต ดงนเปนตน ฯ


เรองสามเณร ๒๖. ๑๔๑/๔ ตงแต อถ น พราหมณ เอห พราหมณ เปนตนไป. อถ ครงนน พราหมณ อ. นางพราหมณ (อาห) กลาวแลว วา พราหมณ ขาแตพราหมณ ตว อ. ทาน เอห จงมา ตว อ. ทาน คณห จงจบ เอกสม หตเถ ทมอขางหนง อห อ. ดฉน คณหสสาม จกจบ เอกสม หตเถ ทมอขางหนง อต ดงน น พราหมณ กะพราหมณนน ฯ อโภป ชายปตกา อ. เมยและผว ท. แมทงสอง คเหตวา จบแลว ทวส หตเถส ทมอ ท. ๒ โปเถนตา โบยอย ปฏ ย ทหลง อกส ไดกระทาแลว พห ในภายนอก เคหทวารโต แตประตแหงเรอน ฯ สกโกป แม อ. ทาวสกกะ นสนโน ประทบ นงแลว (อตตโน) นสนนฏาเนเอว ในทแหงพระองคประทบนง แลวนนเทยว หตถ ยงพระหตถ ปรวตเตส ทรงใหเปนไปรอบแลว ฯ เต ชายปตกา อ. เมยและผว ท. เหลานน นวตตตวา กลบแลว ทสวา เหนแลว น สกก ซงทาวสกกะนน นสนนเอว ผประทบ นงแลวนนเทยว รวนตา รองอย ภตรว รองเพยงดงวาบคคลผกลวแลว วสสชเชส ปลอยแลว ฯ ตสม ขเณ ในขณะนน สกโก อ. ทาวสกกะ ชานาเปส ทรงยงเมยและผวใหรแลว อตตโน สกกภาว ซงความทแหง


พระองคทรงเปนทาวสกกะ ฯ อถ ครงนน (ชายปตกา) อ. เมยและ ผว ท. อทส ไดถวายแลว อาหาร ซงอาหาร เนส สามเณราน แกสามเณร ท. เหลานน ฯ ชนา อ. ชน ท. ปจป แมหา คเหตวา รบเอาแลว อหาร ซงอาหาร เอโก สามเณโร อ. สามเณรรปหนง วนวชฌตวา เจาะ แลว กณณกมณฑล ซงมณฑลแหงชอฟา (นกขม) ออกไปแลว เอโก สามเณโร อ. สามเณรรปหนง (วนวชฌตวา) เจาะแลว ปรมภาค ซงสวนอนมในเบองหนา ฉทนสส แหงชายคา (นกขม) ออกไปแลว เอโก สามเณโร อ. สามเณรรปหนง (วนวชฌตวา) เจาะแลว ปจฉมภาค ซงสวนอนมในเบองหลง (ฉทนสส) แหงชายคา (นกขม) ออกไปแลว เอโก สามเณโร อ. สามเณรปหนง นมชชตวา คาลงแลว ปวย ในแผนดน (นกขม) ออกไปแลว สกโกป แม อ. ทาวสกกะ นกขม เสดจออกไปแลว เอเกน าเนน โดยททหนง ชนา อ. ชน ท. ปจป แมหา อคมส ไดไปแลว านาน สท ท. ปจ ๕ เอว อยางน อต ดวยประการฉะน ฯ จ ปน กแล กร ไดยนวา ต เคห อ. เรอนนน ปจฉททเคห นาม ชอวาเปนเรอนมชอง ๕ ชาต เกดแลว ปฏาย จาเดม ตโต กาลโต แตกาลนน น (เตส สามเณราน) วหาร คตกาเล ในกาลแหง สามเณร ท. เหลานน ไปแลว สวหาร ภกข อ. ภกษ ท. ปจฉส ถามแลว สามเณเรป แมซงสามเณร ท. วา อาวโส แนะผมอาย (อท วตถ) อ. เรองน กทส เปนเรองเชนไร (โหต) ยอมเปน


อต ดงน ฯ (สามเณรา) อ. สามเณร ท. (อาหส) เรยนแลววา ตมเห อ. ทาน ท. มา ปจฉถ จงอยาถาม โน ซงกระผม ท. พราหมณ อ. นางพราหมณ โกธาภภตา ผอนความโกรธครอบงาแลว ปฏาย จาเดม อมหาก (อตตนา) ทฏกาลโต แตกาลแหงกระผม ท. ผอน ตนเหนแลว อทตวา ไมใหแลว นสทตป แมเพออนนง ปตตา- สเนส บนอาสนะอนตนปลาดแลว ท. โน แกกระผม ท. อาห กลาวแลววา ตว อ. ทาน อาเนห จงนามา มหลลกพราหมณ ซง พราหมณผแก สฆ เรว อต ดงน อปชฌาโย อ. พระอปชฌายะ อมหาก ของกระผม ท. อาคนตวา มาแลว ทสวา เหนแลว อมเห ซงกระผม ท. (วตวา) กลาวแลววา อเมส นสนนพราหมณาน ลทธ อ. อนอนพราหมณผนงแลว ท. เหลานได วฏฏต ยอมควร อต ดงน อาหราเปตวา ยงพราหมณใหนามาแลว ปตต ซงบาตร นกขม ออกไปแลว (วจเน) ครนเมอคาวา ตว อ. ทาน อาเนห จงนามา มหลลกพราหมณ ซงพราหมณผแก อ อน อต ดงน (ตาย พราหมณยา) อนนางพราหมณนน วตเต กลาวแลว พราหมโณ อ. พราหมณ อาเนส นามาแลว มหาโมคคลลานตเถร ซงพระเถระ ชอวามหาโมคคลลานะ โส มหาโมคคลลานตเถโร อ. พระเถระชอวา มหาโมคคลลานะนน ทสวา เหนแลว อมเห ซงกระผม ท. วตวา กลาวแลว ตถาเอว เหมอนอยางนนนนเทยว ปกกาม หลกไปแลว อถ ครงนน พราหมณ อ. นางพราหมณ ปหณ สงไปแลว พราหมณ


ซงพราหมณ (วจเนน) ดวยคาวา เอเต พราหมณา อ. พราหมณ ท. เหลานน ภชตกามา เปนผใครเพออนฉน (โหนต) ยอมเปน น หามได ตว อ. ทาน อาเนห จงนามา มหลลกพราหมณ ซง พราหมณผแก เอก คนหนง พราหมณวาทกโต จากทเปนทกลาว แหงพราหมณ อต ดงน โส พราหมโณ อ. พราหมณนน คนตวา ไปแลว ตตถ าเน ในทนน อาเนส นามาแลว สกก ซงทาว สกกะ อาคต ผเสดจมาแลว พราหมณเวเสน ดวยเพศแหงพราหมณ ตสส สกกสส อาคตกาเล ในกาลแหงทาวสกกะนนเสดจมาแลว (พราหมณพราหมณโย) อ. พราหมณและนางพรหมณ ท. อทส ได ถวายแลว อาหาร ซงอาหาร อมหาก แหกระผม ท. อต ดงน ฯ (ภกข) อ. ภกษ ท. (ปจฉส) ถามแลววา ปน ก ตมเห อ. เธอ ท. น กชฌตถ ไมโกรธแลว เตส ชนาน ตอชน ท. เหลานน กโรนตาน ผกระทาอย เอว อยางนหรอ อต ดงน ฯ (สามเณรา) อ. สามเณร ท. (อาหส) เรยนแลววา มย อ. กระผม ท. สตวา ฟงแลว ต วจน ซงคานน อาโรเจส กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อเม สามเณรา อ. สามเณร ท. เหลาน วตวา กลาวแลว อภต วจน ซงคาอนไมมแลววา ม ย อ. กระผม ท. น กชฌมหา ไมโกรธแลว อต ดงน พยากโรนต ยอมพยากรณ อ อรหตตผล ซงอรหตผลอนบคคลพงรทว อต ดงน สตถ แหพระ ศาสดา ฯ


สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ขณาสวา นาม ชอ อ. พระขณาสพ ท. วรทเธสป ชเนส น วรชฌนตเอว ยอมไมเคยดแคน ในชน ท. ผแมเคยดแคนแลว นนเทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา อห อ. เรา พรม ยอมเรยก (ปคคล) ซงบคคล อวรทธ ผไมเคยดแคนแลว วรทเธส ชเนส ใน ชน ท. ผเคยดแคนแลว นพพต ผดบแลว อตตทณเฑส ชเนส ในชน ท. ผมอาชญาในตน อนาทาน ผไมถอมน สาทาเนส ชเนส ในชน ท. วาเปนพราหมณ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา อห อ. เรา วทาม ยอมเรยก ต ปคคล ซงบคคลนน คอวา เอวรป ผมรปอยางน อวรทธ ชอวาผไมเคยด แคนแลว อาฆาตาภาเวน เพราะความไมมแหงความอาฆาต โลกย- มหาชเนส ในโลกยมหาชน ท. วรทเธสป ผแมเคยดแคนแลว อาฆาต- วเสน ดวยอานาจแหงความอาฆาต นพพต ชอวาผดบแลว คอวา นกขตตทณฑ ชอวาผมอาชญาอนวางลงแลว ชเนส ในชน ท. อตต- ทณเฑส ชอวาผมอาชญาในตน (เตส ชนาน) อวรตตตา เพราะ ความทแหงชน ท. เหลานน เปนผไมเวนแลว หตถคเต ทณเฑ วา สตเถ วา อวชชมาเนป ปเรส ปหารทานโต จากอน - ครนเมอ


ทอนไมหรอ หรอวา ครนเมอศสตรา อนไปแลวในมอ แมไมมอย ใหซงการประหาร ซงชน ท. เหลาอน อนาทาน ชอวาผไมถอมน อภาเวน เพราะความไมม ตหณสส แหงการถอเอา ตสส นน สาทาเนส ชเนส ในชน ท. ชอวาผเปนไปกบดวยความถอมน ปจนน ขนธาน (อตตนา) อห อต มม อต คหตตตา เพราะความท แหงขนธ ท. ๕ เปนสภาพอนตนถอเอาแลววา อ.เรา ดงน วา ของเรา ดงน พราหมณ วาเปนพราหมณ อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา อวรทธ อต ดงน เปนตน ฯ


เรองพระสนทรสมทรเถระ ๒๗. ๑๕๙/๑๐ ตงแต สา เถร นสทาเปตวา จตตาลสาย เปนตนไป. สา คณกา อ. หญงแพศยานน เถร ยงพระเถระ นสทาเปตวา ใหนงแลว ทสเสตวา แสดงแลว อตถกตต ซงแงงอนแหงหญง อตถลฬห ซงลลาศแหงหญง อาคต อนมาแลว เอว อยางนวา สมม แนะสหาย ปณณมข ผมหนาอนเตมแลว ขล ไดยนวา อตถ อ. หญง อจจาวทต ยอมพดเกยว ปรส ซงบรษ าเนห ดวยฐานะ ท. จตตาลสาย ๔๐ คอวา วชมภต ยอมสะบดสะบง วนมต ยอมนอมลง วสสต ยอมกรดกราย วลชชต ยอมชะมด ชะมอย ฆฏเฏต ยอมดด นข ซงเลบ นเขน ดวยเลบ อกกมต ยอมเหยยบ ปาท ซงเทา ปาเทน ดวยเทา วลขต ยอมขด ปว ซงแผนดน กฏเน ดวยไม ทารก อลลงเฆต ยอมยงเดก ใหกระโดดขน โอลงเฆต ยอมยงเดกใหกระโดดลง กฬต ยอม เลน กฬาเปต ยอมยงเดกใหเลน จมพต ยอมจบ จมพาเปต ยอมยงเดกใหจบ ภชต ยอมบรโภค ภชาเปต ยอมยง เดกใหบรโภค ททาต ยอมให อายาจต ยอมขอ อนกโรต ยอมกระทาตาม กต กรย ซงกรยา อนอนเดกกระทาแลว ภาสต


ยอมกลาว อจจ วจน ซงคาอนดง ภาสต ยอมกลาว นจ วจน ซงคาอนตา ภาสต ยอมกลาว อาวจจ วจน ซงคาอนเปด เผย ภาสต ยอมกลาว ววจจ วจน ซงคาอนลลบ (กโรต) ยอมกระทา (นมตต) ซงนมต นจเจน ดวยการฟอน คเตน ดวยการขบรอง วาทเตน ดวยการประโคม โรทเตน ดวยการรองไห วลสเตน ดวยการเยองกราย วภสเตน ดวยการแตงตว ชคฆต ยอมซกช เปกขต ยอมเพงด กต จาเลต ยอมยงสะเอวให ไหวหวน คยหภณฑก จาเลต ยอมยงภณฑะอนบคคลพงถอเอาให หวนไหว ววรต ยอมเปด อร ซงขาออน ปทหต ยอมปด อร ซงขาออน ทสเสต ยอมแสดง ถน ซงนม ทสเสต ยอม แสดง กจฉ ซงรกแร ทสเสต ยอมแสดง นาภ ซงสะดอ นขนต ยอมขยบ อกข ซงนยนตา อกขปต ยอมพยก ภมก ซงคว ปลขต ยอมเมม โอฏ ซงรมฝปาก ชวห นลลาเลต ยอม ยงลนใหแลบออก มจต ยอมเปลอง ทสส ซงผา พนธต ยอมผก ทสส ซงผา มจต ยอมเปลอง สรส ซงศรษะ พนธต ยอมผก สรส ซงศรษะ อต ดงน ตา ยนอยแลว ปรโต ขางหนา ตสส เถรสส ของพระเถระนน อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา เวสยา อ. หญงแพศยา ปาทา มเทา อลลตตกตา อนอนบคคลกระทาแลวดวยครงอนสด อารยห ขน แลว ปากทา สเขยงเทา ท. ตวป มม ทหโร


(อส) จ แม อ. ทาน เปนชายหนม เพอดฉน ยอมเปนดวย อหป ตว ทหรา (อมห) จ แม อ. ดฉน เปนหญงสาว เพอทาน ยอมเปนดวย อโภป มย อ. เรา ท. แมทงสอง ชณณา ผชรา แลว ทณฑปรายนา ผมไมเทาเปนทไปในเบอง หนา ปพพชสสาม จกบวช อต ดงน ฯ อถ ครงนน มหาสเวโค อ. ความสงเวชอนใหญวา อโห วต โอหนอ เม อนปราเธตวา กตกมม อ. กรรมอนอนเราไมใครครวญ แลว กระทาแลว ภารย เปนกรรมหนก (โหต) ยอมเปน อต ดงน อทปาท ไดเกดขนแลว เถรสส แกพระเถระ ฯ ตสม ขเณ ในขณะนน สตถา อ. พระศาสดา ปจจตตาลสโยชนมตถเก เชตวเน นสนโน ว ประทบนงแลว ในพระเชตวน ในทสดแหงโยชน ๔๕ เทยว ทสวา ทรงเหนแลว ต การณ ซงเหตนน อกาส ไดทรง กระทาแลว สต ซงอนแยม ปาต ใหปรากฏ ฯ อถ ครนนน อานนทตเถโร อ. พระเถระชอวาอานนท ปจฉ ทลถามแลว น สตถาร ซงพระศาสดานนวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ โก น โข อ. อะไรหนอแล เหต เปนเหต (สตสส ปาตกมมาย) เพอ การกราทาซงอนแยม ใหปรากฏ (โหต) ยอมเปน โก อ. อะไร ปจจโย เปนปจจย สตสส ปาตกมมาย เพออนกระทา ซงอนแยม ใหปรากฏ (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา อานนท ดกอนอานนท สงคาโม อ. สงคราม


สนทรสมททสส ภกขโน จ แหงภกษ ชอวาสนทรสมทรดวย คณกาย จ แหงหญงแพศยาดวย วตตต เปนไปอย สตตภมกปาสาทตเล บน พนแหงปราสาทอนประกอบดวยภาคพน ๗ ราชคหนคเร ในพระนคร ชอวาราชคฤห อต ดงน ฯ (อานนโท) อ. พระเถระชอวาอานนท (ปจฉ) ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ชโย อ. ความ ชนะ ภวสสต จกม กสส น โข แกใครหนอแล ปราชโย อ. ความ แพ (ภวสสต) จกม กสส แกใคร อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา (วตวา) ตรสแลววา อานนท ดกอน อานนท ชโย อ. ความชนะ ภวสสต จกม สนทรสมททสส แก ภกษชอวาสนทรสมทร ปราชโย อ. ความแพ (ภวสสต) จกม คณกาย แกหญงแพศยา อต ดงน ปกาเสตวา ทรงประกาศแลว ชย ซงความชนะ เถรสส แหงพระเถระ ตตถ เชตวเน นสนนโก ว ผประทบนงแลว ในพระเชตวนนนเทยว ผรตวา ทรงแผไปแลว โอภาส ซงพระรศม วตวา ตรสแลววา ตว อ. เธอ นรเปกโข จงเปนผไมมความเยอใย (หตวา) เปน ปชห จงละ กาเม ซงกาม ท. อโภป แมทงสอง อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ปหนตวาน ละแลว กาเม ซงกาม ท. อธ โลเก ในโลกน อนาคาโร เปนผไมมเรอน (หตวา) เปน ปรพพเช พง


เวนรอบ อห อ. เรา พรม ยอมเรยก ต ปคคล ซงบคคลนน กามภวปรกขณ ผมกามและภพอน สนรอบแลว พราหมณ วาเปนพราหมณ อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา โย ปคคโล อ. บคคลใด หตวา ละแลว กาเม ซงกาม ท. อโภป แมทงสอง อธ โลเก ในโลกน อนาคาโร เปนผไมมเรอน หตวา เปน ปรพพชต ยอมเวนรอบ อห อ. เรา วทาม ยอมเรยก ต ปคคล ซงบคคลนน ปรกขณกาม จเอว ผมกามอนสนรอบแลวดวยนนเทยว ปรกขณภว จ ผมภพอน สนรอบแลวดวย พราหมณ วาเปนพราหมณ อต ดงน อตโถ เปน เนอความ ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน (โหต) ยอมเปน ฯ เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา เถโร อ. พระ เถระ ปตวา บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต อพภคคนตวา เหาะขนไปเฉพาะแลว เวหาส สเวหาส อทธพเลน แหงชอฟา สตถ สรร โถเมนโตเอว ทลชมเชยอย ซงพระสรระ ของพระศาสดานนเทยว อาคนตวา มาแลว วนท ถวายบงคมแลว สตถาร ซงพระศาสดา ฯ (ภกข) อ. ภกษ ท. กถ ยงถอยคาวา อาวโส แนะผมอาย สนทรสมททตเถโร อ. พระเถระชอวาสนทร สมทร นสสาย อาศยแลว รส ซงรส ชวหาวเยย อนอนบคคลพง รแจงดวยลน นฏโ ฉบหายแลว มน เลกนอย ปน แตวา


สตถา อ. พระศาสดา อวสสโย เปนผทรงเปนทพานก อสส เถรสส ของพระเถระนน ชาโต เกดแลว อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขน พรอมแลว ธมมสภายป แมในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว ต กถ ซงถอย คานน วตวา ตรสแลววา อห อ. เรา (อวสสโย) เปนผเปนท พานก (เอตสส สนทรสมททสส) ของภกษชอวาสนทรสมทรนน (อมห) ยอมเปน อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได อห อ. เรา เอตสส สนทรสมททสส รสตณหาย พชฌมานสส อวสสโย ชาโตเอว เปนผเปนทพานก ของภกษชอวาสนทรสมทรนน ผอน ความอยากในรสผกพนอย เกดแลวนนเทยว (อมห) ยอมเปน ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน เตห ภกขห ยาจโต ผอนภกษ ท. เหลานนทลวงวอนแลว อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรอง อนลวงไปแลว ปกาสนตถ เพออนทรงประกาศ ตสส อตถสส ซงเนอความ นน วาตมคชาตก ยงชาดกอนอนบณฑตกาหนดแลวดวยเนอสมน อม นวา กร ไดยนวา (ฉนทราโค) อ. ความกาหนดดวย อานาจแหงความพอใจ ปาปโย อนลามกกวา รเสห กวารส ท. อาวาเสห วา คอกวาความเคย ชน ท. หรอ สนถเวห วา คอหรอวา กวาความ สนทสนม ท. น อตถ ยอมไมม สชโย อ. บคคลผรกษาซงอทยานชอวาสญชย อาเนต


ยอมนามา วาตมค ซงเนอสมน คหนนสสต ตวอาศยแลวซงรกชฏ วส สอานาจ รเสห เพราะรส ท. อต ดงน วตถาเรตวา ทรงใหพศดารแลว ชาตก ยงชาดก สโมธาเนส ทรง ใหตงลงพรอมแลว (วจเนน) ดวยพระดารสวา ตทา ในกาลนน สนทรสมทโท อ. ภกษชอวาสนทรสมทร วาตมโค เปนเนอสมน อโหส ไดเปนแลว ปน สวนวา มหามจโจ อ. มหาอามาตย รโ ของพระราชา อม คาถ วตวา ตสส วาตมคสส วสสชชาปโต ผ กลาวแลว ซงคาถาน ยงบคคลผรกษาซงอทยานใหปลอยแลว ซงเนอ สมนนน อหเอว เปนเรานนเทยว (อโหส) ไดเปนแลว อต ดงน ฯ


เรองพระโชตกเถระ ๒๘. ๑๖๓/๖ ตงแต ปจเจกพทโธ ปน ปม อจฉรสสส เปนตนไป. ปน สวนวา ปจเจกพทโธ อ. พระปจเจกพทธเจา สวกชตกาโม เปนผใครเพออนแบง ต อจฉรส ซงรสแหงออยนน สทธ กบ อเห ปจเจกพทเธห ดวยพระปจเจกพทธเจา ท. เหลาอน อจฉรสสส (อตตนา) ปตตตา เพราะความทแหงรสแหงออย เปนรสอนตนดม แลว ปม กอน หตวา เปน คเหตวา ว รบเอาแลวเทยว นสท นงแลว ฯ โส กนฏกฏมพโก อ. กฎมพผนอยทสดนน ตวา ทราบแลว อาการ ซงอาการ ตสส ปจเจกพทธสส ของพระปจเจก- พทธเจานน วนทตวา ไหวแลว ปจปปตฏ เตน ดวยอนตงไว เฉพาะแหงองค ๕ เปส ตงไวแลว ปตถน ซงความปรารถนาวา ภนเต ขาแตทานผเจรญ โย อย อคครโส อ. รสอนเลศนใด มยา อนขาพเจา ทนโน ถวายแลว อห อ. ขาพเจา อนภวตวา พง เสวยแลว สมปตต ซงสมบต เทวมนสเสส ในเทวดาและมนษย ท. ปาปเณยย พงบรรล ตมเหห ปตตธมมเอว ซงธรรมอนอนทาน ท. บรรลแลวนนเทยว ปรโยสาเน ในกาลเปนทสดลงรอบ นสสนเทน ดวยผล เปนเครองหลงไหลออก (ตสส) อมสส อคครสสส แหงรสอนเลศนนน


อต ดงน ฯ ปจเจกพทโธป แม อ. พระปจเจกพทธเจา วตวา กลาวแลววา เอว ตยา วตตวจน อ. คาอนอนทานกลาวแลวอยางน โหต จงมเถด อต ดงน อสส กนฏกฏมพกสส แกกฏพผนอยท สดนน กตวา กระทาแลว อนโมทน ซงอนอนโมทนา คาถาห ดวยคาถา ท. ทวห ๒ อนมคาวา อจฉต ปตถต ตยห อตอาทห ดงนเปนตน โส กนฏกฏมพโก อ. กฎมพผนอยทสดนน ปสสต ยอมเหน ยถา โดยประการใด อธฏหตวา อธษฐานแลว เว โดยประการนน คนตวา ไปแลว คนธมาทน สภเขาชอวาคนธมาทน อากาเสน โดยอากาศ อทาส ไดถวายแลว รส ซงรส ปจเจกพทธ- สตาน แกรอยแหงพระปจเจกพทธเจา ท. ปจนน ๕ ฯ โส กนฏกฏมพโก อง กฎมพผนอยทสดนน ทสวา เหนแลว ต ปาฏหารย ซงปาฏหารยนน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก ภาต ของพชาย (วจเน) ครนเมอคาวา ตว อ. เธอ คโต เปนผ ไปแลว กห าเน ณ ทไหน อส ยอมเปน อต ดงน (เตน เชฏกฏมพเกน) อนกฎมพผเจรญทสดนน วตเต กลาวแลว (วตวา) กลาวแลววา อห อ. ขาพเจา คโต เปนผไปแลว โอโลเกต เพอ อนตรวจด อจฉกเขตต ซงไรแหงออย อมห ยอมเปน อต ดงน ภาตรา วตโต ผอนพชายกลาวแลววา ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร ตาทเสน ปคคเลน ดวยบคคลผเชนกบดวยเธอ คเตน ผไมแลว อจฉกเขตต สไรแหงออย (ตยา) เอก อจฉยฏ วา เทว อจฉยฏ โย วา อาทาย อาคนตพพ อ. อนอนเธอ ถอเอา ซงลา


แหงออยลาหนงหรอ หรอวา ซงลาแหงออย ท. ๒ แลวพงมา ภเวยย พงม นน นาม ชอมใชหรอ อต ดงน อาห กลาวแลววา ภาตก ขาแตพชาย อาม เออ เทว อจฉยฏ โย อ. ลาแหงออย ท. ๒ เม อนขาพเจา คหตา ถอเอาแลว ปน แตวา รโส อ. รส อจฉยฏ โต จากลาแหงออย ตมหากป แมของทาน ท. เม อนขาพเจา ทสวา เหนแลว เอก อจเจกพทธ ซงพระปจเจกพทธเจารปหนง ทตวา ถวายแลว รส ซงรส อจฉยฏ โต จากลาแหงออย มม ของขาพเจา ทนโน ถวายแลว (จนตเนน) ดวยอนคดวา อห อ. ขาพเจา ทสสาม จกให มล วา ซงมลคาหรอ ปตต วา หรอวา ซงสวน บย อต ดงน ตมเห อ. ทาน ท. คณหสสถ จกรบเอา มล ซงมล คา ตสส อจฉสส ของออยนน ก น โข หรอหนอแล อทาห หรอวา (ตมเห) อ. ทาน ท. (คณหสสถ) จกรบเอา ปตต ซง สวนบญ อต ดงน ฯ (เชฏภาตโก) อ. พชายผเจรญทสด (อาห) กลาวแลววา ปน ก ก อ. อะไร ปจเจกพทเธน อนพระปจเจกพทธเจา กต กระทาแลว อต ดงน ฯ (กนฏกฏมพโก) อ. กฎมพผนอยทสด (อาห) กลาวแลววา (ปจเจกพทโธ) อ. พระปจเจกพทธเจา ปวตวา ดมแลว รส ซงรส อจฉยฏ โต จากลาแหงออย มม ของขาพเจา อาทาย ถอเอาแลว รส ซงรส อจฉยฏ โต จากลาแหงออย ตมหาก ของทาน ท. คนตวา ไปแลว คนธมาทน สภเขาชอวา คนธมาทน อากาเสน โดยอากาศ อทาส ไดถวายแลว ปจเจกพทธาน แกพระ


ปจเจกพทธเจา ทง ปจสตาน ผมรอยหาเปนประมาณ อต ดงน ฯ โส เชฏกฏมพโก อ. กฏมพผเจรญทสดนน ตสม กนฏกฏมพเก ครนเมอกฎมพผนอยทสดนน กเถนเตเอว กลาวอยนนเทยว ปตยา ผฏสรโร เปนผมสรระอนอนปตถกตองแลว นรนตร มระหวางออก แลว หตวา เปน อกาส ไดกระทาแลว ปตถน ซงความปรารถนา วา อธคโม อ. การถงทบ เตน ปจเจกพทเธน ทฏธมมสสเอว ซงธรรมอนอนพระปจเจกพทธเจานนเหนแลวนนเทยว ภเวยย พงม เม แกเรา อต ดงน ฯ สมปตตโย อ. สมบต ท. ตสโส ๓ กนฏเน อนนองชาย ปตถตา ปรารถนาแลว เอว อยางน ปน สวนวา อรหตต อ. ความเปนแหงพระอรหนต เชฏเน อนพชาย ปตถต ปรารถนาแลว อต ดวยประการฉะน ฯ อท กมม อ. กรรมน ปพพกมม เปนกรรมในกาลกอน เตส ชนาน ของชน ท. เหลานน (โหต) ยอมเปน ฯ เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน ตวา ดารงอยแลว ยาวตายก กาหนดเพยงใดแหงอาย จตา เคลอนแลว ตโต อตตภาวโต จาก อตภาพนน นพพตตตวา บงเกดแลว เทวโลเก ในเทวโลก พทธนตร ยงพทธนดร เอก หนง เขปยส ใหสนไปแลว ฯ เตส ชนาน เทวโลก คตถาเลเอว ในกาลแหงชน ท. เหลานน ไปแลวสเทวโลก นนเทยว สมมาสมพทโธ อ. พระสมมาสมพทธเจา วปสส ทรงพระ นามวาวปสส อปปชช ทรงอบตแลว โลเก ในโลก ฯ เตป ชนา อ. ชน ท. แมเหลานน จวตวา เคลอนแลว เทวโลกโต จากเทวโลก


เชฏโ อ. พชาย เชฏโ ว เปนพชายเทยว หตวา เปนแลว กนฏโ อ. นองชาย กนฏโ ว เปนนองชายเทยว หตวา เปนแลว คณหส ถอเอาแลว ปฏสนธ ซงปฏสนธ เอกสมค กลเคเห ในเรอน แหงตระกลหลงหนง พนธมตย ในพระนครชอวาพนธมด ฯ (มาตา- ปตโร) อ. มารดาและบดา ท. อกส ไดกระทาแลว (วจน) ซง คาวา เสโน อ. เสนะ อต ดงน นาม ใหเปนชอ เตส ทารเกส ในเดก ท. เหลานนหนา เชฏสส ของเดกผเปนพชาย (อกส) ไดกระทาแลว (วจน) ซงคาวา อปราชโต อ. อปราชตะ อต ดงน (นาม) ใหเปนชอ กนฏสส ของเดกผเปนนองชาย ฯ เตส เชฏกนฏเส ครนเมอพชายและนองชาย ท. เหลานน สณเปตวา ตงไวดวยดแลว กฏมพ ซงขมทรพย วหรนเตส อยอย (อตตโน) วยปปทตตกาเล ในกาลแหงตนถงแลวซงวย เสนกฏมพโก อ. กฎมพชอวาเสนะ สตวา สดบแลว โฆสน ซงการโฆษณา พนธมตนคเร ในพระนครชอวาพนธมด ธมมโฆสกสส อปาสกสส แหงอบาสก ผโฆษณาซงธรรมวา พทธรตน อ. รตนะคอพระพทธเจา อปปนน เกดขนแลว (โลเก) ในโลก ธมมรตน อ. รตนะคอพระธรรม (อปปนน) เกดขนแลว (โลเก) ในโลก สงฆรตน อ.รตนะคอ พระสงฆ (อปปนน) เกดขนแลว (โลเก) ในโลก ตมเห อ. ทาน ท. เทถ จงถวาย ทานาน ซงทาน ท. กโรถ จงกระทา ปาน ซงบญ ท. อชช อ. วนน จาตททส เปนดถท ๑๔ (โหต) ยอมเปน อชช อ. วนน ปณณรส เปนดถท ๑๕ (โหต) ยอมเปน ตมเห


อ. ทาน ท. กโรถ จงกระทา อโปสถ ซงอโบสถ สณาถ จงฟง ธมม ซงธรรม อต ดงน ทสวา เหนแลว มหาชน ซงมหาชน ปเรภตต ทาน ทตวา ปจฉาภตต ธมมสสวนาย คจฉนต ผถวายแลว ซงทาน ในกาลกอนแตกาลแหงภต ไปอย เพออนฟงซงธรรม ในกาล ภายหลงแตกาลแหงภต ปจฉตวา ถามแลววา ตมเห อ. ทาน ท. คจฉถ ยอมไป กห าเน ณ ทไหน อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา (มย) อ. เรา ท. (คจฉาม) ยอมไป สนตก สสานก สตถ ของ พระศาสดา ธมมสสวนาย เพออนฟงซงธรรม อต ดงน (มหาชเนน) อนมหาชน วตเต กลาวแลว (วตวา) กลาวแลววา อหป แม อ. เรา คมสสาม จกไป อต ดงน คนตวา ไปแลว เตห ชเนห สทธเอว พรอม ดวยชน ท. เหลานนนนเทยว นสท นงแลว ปรสปรยนเต ณ ทสดรอบแหงบรษท ฯ สตถา อ. พระศาสดา วทตวา ทรงทราบแลว อชฌาสย ซง อธยาศย ตสส เสนกฏมพกสส ของกฎมพชอวาเสนะนน กเถส ตรส แลว อนปพพกถ ซงอนบพพกถา ฯ โส เสนกฏมพโก อ. กฎมพ ชอวาเสนะนน สตวา สดบแลว ธมม ซงธรรม สตถ ของพระศาสดา อสสาหชาโต ผมความอาจหาญขนเกดแลว ปพพชชาย ในบรรพชา ยาจ ทลขอแลว ปพพชช ซงอนบรรพชา สตถาร กะพระศาสดา ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา ปจฉ ตรสถามแลว น เสนกฏมพก ซงกฎมพชอวาเสนะนนวา ปน ก าตกา อ. ญาต ท. เต อปโลเก- ตพพา ผอนทานพงอาลา อตถ มอยหรอ อต ดงน ฯ (เสนกฎมพโก)


อ. กฎมพชอวาเสนะ (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองค ผเจรญ (าตกา) อ. ญาต ท. (เม อปโลเกตพพา) ผอนขาพระองค พงอาลา อตถ มอย อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา เตนห ถาอยางนน ตว อ.ทาน อปโลเกตวา อาลาแลว เอห จงมาเถด อต ดงน ฯ โส เสนกฏมพโก อ. กฎมพชอวาเสนะนน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก กนฏสส ของนองชาย อาห กลาวแลววา สาปเตยย อ. ทรพยสมบต กเล ในตระกล อมสม น ย ใด ต สาปเตยย อ. ทรพยสมบตนน สพพ ทงปวง โหต จงม ตว แกเธอเถด อต ดงน ฯ (กนฏโ) อ. นองชาย (ปจฉ) ถามแลววา สาม ขาแตนาย ปน ก ตมเห อ.ทาน ท. (คมสสถ) จกไป (กห าเน) ณ ทไหน อต ดงน ฯ (เสนกฏมพโก) อ. กฎมพชอวาเสนะ (อาห) กลาว แลววา อห อ. ฉน ปพพชสสาม จกบวช สนตเก ในสานก สตถ ของพระศาสดา อต ดงน ฯ (กนฏโ) อ. นองชาย (อาห) กลาวแลววา สาม ขาแตนาย ตมเห อ. ทาน ท. วเทถ ยอมกลาว ก วจน ซงคาอะไร อห อ. ขาพเจา มาตร ครนเมอมารดา มตาย ตายแลว (อลตถ) ไดไดแลว (ตมเห) ซงทาน ท. มาตร (ปคคโล ลภนโต) วย ราวกะ อ. บคคล ไดอย ซงมารดา อห อ. ขาพเจา ปตร ครนเมอบดา มเต ตายแลว อลตถ ไดไดแลว ตมเห ซงทาน ท. ปตร (ปคคโล ลภนโต) วย ราวกะ อ. บคคล ไดอย ซงบดา อท กล อ. ตระกลน มหาโภค เปนตระกลมโภคะมาก (โหต)


ยอมเปน (ตยา) อนทาน เคเห เตนเอว ผดารงอยแลว ในเรอน นนเทยว สกกา อา กาต เพออนกระทา ปาน ซงบญ ท. ตมเห อ. ทาน ท. มา กรตถ อยากระทาแลว เอว อยางน อต ดงน ฯ (เสนกฏมพโก) อ. กฎมพชอวาเสนะ (อาห) กลาวแลววา ธมโม อ. ธรรม มยา อนฉน สโต ฟงแลว สนตเก ในสานก สตถ ของพระศาสดา (มยา) อนฉน เตน ผดารงอยแลว อคารมชเฌ ในทามกลางแหงเรอน น สกกา ไมอาจ ต ธมม ปเรต เพออน ยงธรรมนนใหเตม อห อ. ฉน ปพพชสสามเอว จกบวชนนเทยว ตว อ. เธอ นวตตาห จงกลบเถด อต ดงน ฯ ๒๙. ๑๗๖/๑๒ ตงแต อถ น สา ทาส ทสวา อมม เปนตนไป. อถ ครงนน สา ทาส อ. นางทาสนน ทสวา เหนแลว น คพภ ซงครรภนน วตวา กลาวแลววา อมม แนะแม อท วตถ อ. วตถน ก เปนอยางไร (โหต) ยอมเปน อต ดงน ตาย เสฏ ธตรา วตตา ผอนธดาของเศรษฐนนกลาวแลววา (เอต วตถ) อ. เรองนน โหต จงมเถด ตว อ. ทาน มา อาจกข อยางบอกแลว กสสจ แกใคร ๆ อต ดงน ตณห เปนผนง ภเยน เพราะความกลว อโหส ไดเปนแลว ฯ สาป เสฏ ธตา อ. ธดาของเศรษฐแมนน


วชายตวา คลอดแลว ปตต ซงบตร ทสมาสจจเยน โดยอนลวงไป แหงเดอน ๑๐ อาหราเปตวา ยงนางทาสใหนามาแลว นวภาชน ซง ภาชนะอนใหม ต ทารก ยงเดกนน นปชชาเปตวา ใหนอนแลว ตตถ ภาชเน ในภาชนะนน ปทหตวา ปดแลว ต ภาชน ซงภาชนะนน เปตวา วางไวแลว ปปผทามาน ซงพวงแหงดอกไม ท. อปร ในเบองบน ทาส ยงนางทาส อาณาเปส ใหรทวแลว (วจเนน) ดวยคาวา ตว อ. ทาน อกขปตวา จงยกขนแลว อม ภาชน ซง ภาชนะน สเสน ดวยศรษะ คนตวา จงไปแลว วสสชเชห จงปลอย คงคาย ในแมนาชอวาคงคา จ อนง ตว อ. ทาน (เกนจ) ปฏา ผอนใคร ๆ ถามแลววา อท วตถ อ. วตถน ก อะไร อต ดงน วเทยยาส พงกลาววา (อทท วตถ) อ. วตถน พลกมม เปนพลกรรม อยยาย ของแมเจา เม ของดฉน (โหต) ยอมเปน อต ดงน อต ดงน ฯ สา ทาส อ. นางทาสนน อกาส ไดกระทาแลว ตถา เหมอนอยางนน ฯ จ ก อตถโย อ. หญง ท. เทว ๒ นหายมานา อาบนาอย เหฏาคงคาย ในภายใตแหงแมนาชอวาคงคา ทสวา เหนแลว ต ภาชน ซงภาชนะนน อทเกน อาหรยมาน อนอนนานามาอย เอกา อตถ อ. หญงคนหนง อาห กลาวแลววา เอต ภาชน อ. ภาชนะนน ภาชน เปนภาชนะ มยห ของฉน (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ เอกา อตถ อ. หญงคนหนง วตวา กลาวแลววา ย วตถ อ. วตถใด (อตถ) มอย อนโต ในภายใน เอตสส ภาชนสส ของ ภาชนะนน ต วตถ อ. วตถนน (โหต) ยอมม มยห แกฉน


อต ดงน (ตา อตถโย) อ. หญง ท. เหลานน ภาชเน ครนเมอภาชนะ สมปตเต ถงพรอมแลว อาทาย ถอเอาแลว ต ภาชน ซงภาชนะนน เปตวา วางไวแลว ถเล บนบก ววรตวา เปดแลว ทสวา เหนแลว ทารก ซงเดก เอกา อตถ อ. หญงคนหนง อาห กลาวแลววา ทารโก อ. เดก โหต ยอมม มมเอว แกดฉนนนเทยว มม ภาชน (เอต ภาชน โหต) อต (วจนสส มยา) วตตตตา เพราะความท แหงคาวา อ. ภาชนะนน เปนภาชนะ ของฉน ยอมเปน ดงน เปนคาอนดฉนกลาวแลว อต ดงน ฯ เอกา อตถ อ. หญงคนหนง อาห กลาวแลววา ทารโก อ. เดก (โหต) ยอมม มม แกดฉน ย วตถ ภาชนสส อนโต (โหต) ต มมเอว โหต อต (วจนสส มยา) วตตตตา เพราะความทแหงคาวา อ. วตถใด มอย ในภายใน ของภาชนะ อ. วตถนน ยอมม แกฉนนนเทยว ดงน เปนคาอน ดฉนกลาวแลว อต ดงน ฯ ตา อตถโย อ. หญง ท. เหลานน ววทมานา ววาทกนอย คนตวา ไปแลว วนจฉย สทเปนทวนจฉย อาโรเจตวา บอกแลว ต อตถ ซงเนอความนน อมจเจส ครนเมออามาตย ท. อสกโกนเตส ไมอาจอย วนจฉต เพออนวนจฉย อคมส ไดไปแลว สนตก สสานก รโ ของพระราชา ฯ ราชา อ. พระราชา สตวา ทรงสดบแลว วจน ซงคา ตาส อตถน ของหญง ท. เหลานน อาห ตรสแลววา ตว อ. เธอ คณเห จงรบเอา ทารก ซงเดก ตว อ. เธอ คณห จงรบเอา ภาชน ซงภาชนะ อต ดงน ฯ ปน ก ทารโก อ. เดก


ยาย อตถยา อนหญงใด ลทโธ ไดแลว สา อตถ อ. หญงนน อปฏายกา เปนหญงอปฏฐาก มหากจจายนตเถรสส ของพระเถระ ชอวามหากจจายนะ อโหส ไดเปนแลว ฯ ตสมา เพราะเหตนน (สา อตถ) อ. หญงนน โปเสส เลยงดแลว ต ทารก ซงเดกนน (จนตเนน) ดวยอนคดวา อห อ. เรา อม ทารก ยงเดกน ปพพา- เชสสาม จกใหบวช สนตเก ในสานก เถรสส ของพระเถระ อต ดงน ฯ เกสา อ. ผม ท. ชฏตา เปนผมรกรงรงแลว หตวา เปน อฏส ไดตงอยแลว คพภมลสส โธวตวา (ปคคเลน) อนปนตตาย เพราะ ความทแหงมลทนแหงครรภเปนมลทนอนบคคล ลางแลว ไมนาไป ปราศแลว ตสส ทารกสส ชาตกาเล ในกาลแหงเดกนนเกดแลว ฯ เตน การเณน เพราะเหตนน (ชนา) อ. ชน ท. กรส กระทาแลว (วจน) ซงคาวา ชฏโล อ. ชฏละ อตเอว ดงนนนเทยว นาม ใหเปนชอ อสส ทารกสส ของเดกนน ฯ วจรณกาเล ในกาลอนเปนท เทยวไป ปทสา ดวยเทา ตสส ทารกสส แหงเดกนน เถโร อ. พระเถระ ปาวส ไดเขาไปแลว ต เคห สเรอนนน ปณฑาย เพอบณฑบาต ฯ อปาสกา อ. อบาสกา เถร ยงพระเถระ นสทาเปตวา ใหนงแลว อทาส ไดถวายแลว อาหาร ซงอาหาร ฯ เถโร อ. พระเถระ ทสวา เหนแลว ทารก ซงเดก ปจฉ ถามแลววา อปาสเก ดกอนอบาสกา ทารโก อ. เดก เต อนทาน ลทโธ ไดแลว ก หรอ อต ดงน ฯ


เรองพระวงคสเถระ ๓๐. ๑๙๐/๑๒ ตงแต อถ น สตถา ก วงคส น เปนตนไป. อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา วงคส ดกอนวงคสะ ตว อ. ทาน น ชานาส ยอมไมร ก หรอ อต ดงน น วงคส กะพราหมณชอวาวงคสะนน (วจเน) ครนเมอคาวา อาม พระเจาขา อห อ. ขาพระองค น ชานาม ยอมไมร อต ดงน (วงคเสน) อนพราหมณชอวาวงคสะ วตเต กราบทลแลว อาห ตรสแลววา อห อ. เรา ชานาม ยอมร อต ดงน ฯ (วงคโส) อ. พราหมณชอวาวงคสะ (ปจฉ) ทลถามแลววา ตว อ. พระองค ชานาส ยอมทรงทราบ เกน ดวยอะไร อต ดงน ฯ (สตถา) อ.พระ ศาสดา (อาห) ตรสแลววา อห อ. เรา ชานาม ยอมทราบ มนตพเลน ดวยกาลงแหงมนต อต ดงน ฯ อถ ครงนน วงคโส อ. พราหมณชอวาวงคสะ ยาจ ทลออนวอนแลว น สตถาร ซง พระศาสดานนวา ตมเห อ. พระองค ท. เทถ ขอจงประทาน อม มนต ซงมนตน เม แกขาพระองคเถด อต ดงน ฯ (สตถา) อง พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา (มยา) อนเรา น สกกา ไมอาจ ทาต เพออนให อปพพชตสส ปคคลสส แกบคคลผไมบวชแลว อต ดงน ฯ


โส วงคโส อ. พราหมณชอวาวงคสะนน จนเตตวา คดแลววา อมสม มนเต ครนเมอมนตน (มยา) อนเรา คหเต เรยนเอาแลว อห อ. เรา เชฏโก จกเปนผเจรญทสด สกลชมพทเป ในชมพ ทวปทงสน ภวสสาม จกเปน อต ดงน อยโยเชตวา สงไปแลว เต พราหมเณ ซงพราหมณ ท. เหลานน (วจเนน) ดวยคาวา ตมเห อ. ทาน ท. วสถ จงอย ตตถเอว าเน ในทนนนนเทยว กตปาห สนวนแมเลกนอย อห อ. ฉน ปพพชสสาม จกบวช อต ดงน ปพพชตวา บวชแลว สนตเก ในสานก สตถ ของพระศาสดา ลทธปสมปโท ผมอปสมบทอนไดแลว วงคสตเถโร นาม เปนผ ชอวาวงคสเถระ อโหส ไดเปนแลว ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา ทตวา ทรงประทานแลว ทวตตสาการกมมฏาน ซงพระ กรรมฐานอนมอาการ ๓๒ เปนอารมณ อสส วงคสสส แกภกษชอวา วงคสะนน อาห ตรสแลววา ตว อ. เธอ สชฌายาห จงสาธยาย ปรกมม ซงบรกรรม มนตสส แหงมนต อต ดงน ฯ โส วงคโส อ. ภกษชอวาวงคสะนน สชฌายนโต สาธยายอย ต มนต ซงมนตนน พราหมเณห ปจฉยมาโน ผอนพราหมณ ท. ถามอยวา มนโต อ. มนต เต อนทาน คหโต เรยนเอาแลวหรอ อต ดงน อนตรนตรา ในระหวางและระหวาง วตวา กลาวแลววา ตมเห อ. ทาน ท. อาคเมถ จงยงกาลใหมา ตาว กอนเถด อห อ. ฉน คณหาม เรยนเอาอย อต ดงน ปตวา บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต กตปาหสสเอว ตอวนแมเลกนอยนนเทยว พราหมเณห ปฏโ ผอน


พราหมณ ท. ถามแลว ปน อก อาห กลาวแลววา อาวโส ดกอน ผมอาย อห อ. ฉน อภพโพ เปนผไมควร คนต เพออนไป (อมห) ยอมเปน อทาน ในกาลน อต ดงน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. สตวา ฟงแลว ต วจน ซงคานน อาโรเจส กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อย วงคสตเถโร อ. พระเถระชอวาวงคสะน พยากโรต ยอมพยากรณ อ อรหตตผล อต ดงน สตถ แกพระศาสดา ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. มา อวจตถ อยาไดกลาวแลว เอว อยางน ภกขเว ดกอนภกษ ท. อทาน ในกาลน ปตโต อ. บตร มม ของเรา จตปฏสนธกลโล เปนผฉลาดในการ จตและปฏสนธ ชาโต เกดแลว อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา โย ปคคโล อ. บคคลใด เวท รแลว จต จ ซงการจตดวย อปปตต จ ซงการอบตดวย สตตาน แหงสตว ท. สพพโส โดยประการทงปวง อห อ. เรา พรม ยอมเรยก ต ปคคล ซงบคคลนน อสตต ผไมของแลว สคต ผไปดแลว พทธ ผรแลว พราหมณ วาเปนพราหมณ ฯ เทวา อ. เทวดา ท. คนธพพมานสา อง คนธรรพและหม


แหงมนษย ท. น ชานนต ยอมไมร คต ซงคต ยสส ปคคลสส ของบคคลใด อห อ. เรา พรม ยอมเรยก ต ปคคล ซงบคคลนน ขณาสว ผ มอาสวะสนแลว อรหนต ผเปนพระอรหนต พราหมณ วาเปนพราหมณ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ชานาต ยอมร จต จ ซงการจตดวย ปฏสนธ จ ซงการปฏสนธดวย สตตาน แหงสตว ท. สพพากาเรน โดยอาการทงปวง กตวา กระทา ปากฏ ใหปรากฏแลว อห อ. เรา วทาม ยอมเรยก ต ปคคล ซงบคคลนน อสตต ชอวาผไมของแลว (อตตโน) อลคคตาย เพราะความทแหง ตนเปนผไมของแลว สคต ชอวาผไปดแลว (อตตโน) สฎ คตตตา เพราะความทแหงตนเปนผไปแลวดวยด ปฏปตตยา ดวยการปฏบต พทธ ชอวาผรแลว จตนน สจจาน (อตตนา) พทธตาย เพราะ ความทแหงสจจะ ท. ๔ เปนธรรมชาตอนตนรแลว พราหมณ วาเปน พราหมณ อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท.เหลานนหนา (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา โย เวท อต ดงนเปนตน ฯ อตโถ อ. อรรถวา เทวาทโย สตตา อ. สตว ท. มเทวดา เปนตน เอเต เหลานน น ชานนต ยอมไมร คต ซงคต ยสส ปคคลสส ของบคคลใด อห อ. เรา วทาม ยอม เรยก ต ปคคล ซงบคคลนน ขณาสว ชอวาผมอาสวะสนแลว อาสวาน ขณตาย


เพราะความทแหงอาสวะ ท. เปนกเลสสนไปแลว อรหนต ชอวาผ เปนพระอรหนต (อตตโน) อารกตตา เพราะความทแหงตนเปนผไกล กเลเสห จากกเลส ท. พราหมณ วาเปนพราหมณ อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ยสส อต ดงนเปนตน ฯ


เรองเทวหตพราหมณ ๓๑. ๑๙๕/๑๒ ตงแต เอกสม ห สมเย ภควา วาเตห เปนตนไป. ห ความพสดารวา เอกสม สมเย ในสมยหนง ภควา อ. พระผมพระภาคเจา อาพาธโก เปนผทรงมพระอาพาธ วาเตห ดวย พระวาโย ท. หตวา เปน ปหณ ทรงสงไปแลว อปวานตเถร ซงพระเถระชอวาอปวานะ สนตก สสานก เทวหตพราหมณสส ของพราหมณชอวาเทวหตะ อณโหทกตถาย เพอประโยชนแกนาอน รอน ฯ โส อปวานตเถโร อ. พระเถระชอวาอปวานะนน คนตวา ไปแลว อาจกขตวา บอกแลว สตถ อาพาธกาภาว ซงความทแหง พระศาสดา เปนผทรงมพระอาพาธ ยาจ ขอแลว อณโหทก ซงนา อนรอน ฯ พราหมโณ อ. พราหมณ สตวา ฟงแลว ต วจน ซงคานน ตฏมานโส เปนผมฉนทะอนมในใจอนยนดแลว หตวา เปน (จนเตตวา) คดแลววา สมมาสมพทโธ อ. พระสมมาสมพทธเจา ปหณ ทรงสงไปแลว (อปวานตเถร) ซงพระเถระชอวาอปวานะ สนตก สสานก มม ของ เรา อตถาย เพอประโยชน อณโหทกสส แกนาอนรอน ย ใด ลาภา วต อ. ลาภ ท. หนอ (โหนต) ยอมม (ตสส) เม แกเรานน อต ดงน อณโหทกสส กาช ปรเสน คาหาเปตวา จ ยงบรษให ถอเอาแลว ซงหาบ แหงนาอนรอนดวย ผาณตสส ปฏ (ปรเสน


คาหาเปตวา) จ ยงบรษใหถอเอาแลว ซงหอ แหงนาออยดวย ปาทาส ไดถวายแลว อปวานตเถรสส แกพระเถระชอวาอปวานะ น เถโร อ. พระเถระ คาหาเปตวา ยงบคคลใหถอเอาแลว ต ผาณตาทวตถ ซงวตถมนาออยเปนตนนน คนตวา ไปแลว วหาร สวหาร สตถาร ทลยงพระศาสดา นหาเปตวา ใหทรงสรงนาแลว อณโหทเกน ดวย นาอนอน อาโลเฬตวา ละลายแลว ผาณต ซงนาออย อณโหทเกน ดวยนาอนอน ปาทาส ไดถวายแลว ภควโต แกพระผมพระภาคเจา ฯ โส อาพาโธ อ. พระอาพาธนน ตสส สตถ ของพระศาสดานน ปฏปสสมภ ระงบเฉพาะแลว ตขณเอว ในขณะนนนนเทยว ฯ พราหมโณ อ. พราหมณ จนเตส คดแลววา เทยยธมโม อ. ไทยธรรม (มยา) อนเรา ทนโน ใหแลว กสส น โข แกใคร หนอแล มหปผโล เปนของมผลมาก โหต ยอมเปน อห อ. เรา ปจฉสสาม จกทลถาม สตถาร ซงพระศาสดา อต ดงน ฯ โส พราหมโณ อ. พราหมณนน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา ปจฉนโต เมอจะทลถาม ต อตถ ซงเนอความนน อาห ทลแลว คาถ ซงคาถา อม นวา (ปคคโล) อ. บคคล ทชชา พงให เทยยธมม ซงไทยธรรม กตถ ปคคเล ในบคคลไหน ทนน เทยยธมมวตถ อ. วตถคอไทยธรรม อนอนบคคล ใหแลว กตถ ปคคเล ในบคคลไหน มหปผล เปนวตถมผลมาก (โหต) ยอมเปน ทกขณา


อ. ทกษณา ท. ปคคลสส ของบคคล ยชมานสส ผบชาอย กถ อยางไร อชฌนต ยอมสาเรจ กถ อยางไร อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ทนน เทยยธมมวตถ อ. วตถคอไทยธรรม อนอนบคคลใหแลว พราหมณสส แกพราหมณ เอวรปสส ผมรปอยางน มหปผล เปนทานมผลมาก โหต ยอมเปน อต ดงน ปกาเสนโต เมอจะทรงประกาศ พราหมณ ซงพราหมณ อสส พราหมณสส แกพราหมณนน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ปพเพนวาส เวท จ รแลว ซงขนธเปนทอาศยอยในกาลกอนดวย สคคาปาย ปสสต จ ยอมเหน ซงสวรรคและ อบายดวย อโถ อนง (โย ปคคโล) อ. บคคลใด ปตโต ถงแลว ชาตกขย ซงความสนไปแหงชาต โวสโต อยเสรจสนแลว อภา เพราะรยง มน เปนมน (โหต) ยอมเปน อห อ. เรา พรม ยอมเรยก ต ปคคล ซงบคคลนน สพพโวสตโวสาน ผมพรหมจรรยเปนทอยจบแหงกเลสทงปวงอนอย เสรจสนแลว พราหมณ วาเปนพราหมณ อต ดงน ฯ


อตโถ อ. เนอความวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ชานาต ยอมร ปพเพนวาส ซงขนธเปนทอาศยอยในกาลกอน กตวา กระทา จ ซงสวรรค อนตางดวยเทวโลก ๒๖ ดวย จตพพธ อปาย จ ซง อบายอนมอยาง ๔ ดวย ทพพจกขนา ดวยจกษอนเปนทพ อโถ อนง (โย ปคคโล) อ. บคคลใด ปตโต บรรลแลว อรหตต ซงความ เปนแหงพระอรหนต ชาตกขยสงขาต อนอนบณฑตนบพรอมแลววา ความสนไปแหงชาต โวสโต อยเสรจสนแลว อภชานตวา เพราะรยง ธมม ซงธรรม อภเยย อนอนบคคลพงรยง ปรชานตวา เพราะกาหนดร ปร เยย ธมม ซงธรรม อนบคคลพงกาหนดร ปหาย เพราะละ ปหาตพพ ธมม ซงธรรม อนอนบคคลพงละ สจฉกตวา เพราะกระทา ใหแจง สจฉกาตพพ ธมม ซงธรรม อนอนบคคลพงกระทาใหแจง คอวา นพพาน ปตโต วา บรรลแลว ซงพระนพพานหรอ วสตโวสาน ปตโต วา หรอวา บรรลแลว ซงพรหมจรรยเปนทอยเสรจสนอนตนอย เสรจสนแลว มน ชอวาเปนมน (อตตโน) ปตตตตา เพราะความ ทแหงตนเปนผบรรลแลว โมนภาว ซงความเปนแหงบคคลผร อาสวกขยปป าย ดวยปญญาอนเปนเหตสนไปแหงอาสวะ (โหต) ยอมเปน อห อ. เรา วทาม ยอมเรยก ต ปคคล ซงบคคลนน สพพโวสตโวสาน ชอวาผมพรหมจรรยเปนทอยเสรจสนแหงกเลสทงปวง อนอยเสรจสนแลว (อตตโน) วตถภาเวน เพราะความทแหงตน เปนผอยแลว พรหมจรยวาส อยเพอพรหมจรรย โวสาน อนเปนท


สนสดลง กเลสาน แหงกเลส ท. สพเพส ทงปวง คอวา อรหตตมค- คาณ อนเปนญาณประกอบพรอมเฉพาะแลวดวยอรหตมรรค พราหมณ วาเปนพราหมณ อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ


สรปและปณธานของผแตง ๓๒. ๑๙๘/๑ ตงแต เอตตาวตา สพพปเม ยมกวคเค เปนตนไป. อฏกถา อ. อรรถกถา ธมมปทสส แหงพระธรรมบท ทวา- สตตตภาณวารปปมาณา อนมภาณวาร ๗๒ เปนประมาณ (มยา) อนอนขาพเจา ปกาเสตวา ประกาศแลว วตถสตาน ซงรอยแหงเรอง ท. ตณ ๓ อนาน อนหยอน เอเกน วตถนา ดวยเรองหนง อต คอ วตถน ซงเรอง ท. จททส ๑๔ ยมกวคฌค ในยมกวรรค สพพปเม อนเปนทหนงแหงวรรคทงปวง นว วตถน ซงเรอง ท. ๙ อปปมาทวคเค ในอปมาทวรรค นว วตถน ซงเรอง ท. ๙ จตตวคเค ในจตตวรรค ทวาทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๒ ปปผวคเค ในปปผวรรค ปณณรส วตถน ซงเรอง ท. ๑๕ พาลวคเค ในพาลวรรค เอกาทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๑ ปณฑตวคเค ในบณฑตวรรค ทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๐ อรหนตวคเค ในอรหนตวรรค จททส วตถน ซงเรอง ท. ๑๔ สหสสวคเค ในสหสสวรรค ทวาทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๒ ปาปวคเค ในปาปวรรค เอกาทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๑ ทณฑวคเค ในทณฑวรรค นว วตถน ซงเรอง ท. ๙ ชราวคเค ในชราวรรค ทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๐ อตตวคเค ในอตตวรรค เอกาทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๑ โลกวคเค ในโลกวรรค อฏ วตถน ซงเรอง


ท. ๘ พทธวคเค ในพทธวรรค อฏ วตถน ซงเรอง ท. ๘ สขวคเค ในสขวรรค นว วตถน ซงเรอง ท. ๙ ปยวคเค ในปยวรรค อฏ วตถน ซงเรอง ท. ๘ โกธวคเค ในโกธวรรค ทวาทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๒ มลวคเค ในมลวรรค ทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๐ ธมมฏวคเค ในธมมฏฐวรรค ทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๐ มคควคเค ในมรรควรรค นว วตถน ซงเรอง ท. ๙ ปกณณกวคเค ในปกณณกวรรค นว วตถน ซงเรอง ท. ๙ นรยวคเค ในนรยวรรค อฏ วตถน ซงเรอง ท. ๘ นาควคเค ในนาควรรค ทวาทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๒ ตณหาวคเค ในตณหาวรรค ทวาทส วตถน ซงเรอง ท. ๑๒ ภกขวคเค ในภกษวรรค เอกนจตตาฬส วตถน ซงเรอง ท. ๔๐ หยอมหนง พราหมณวคเค ในพราหมณวรรค อปรจตา เขาไปรจนาไวแลว นาตสงเขปนาต- วตถารวเสน ดวยอานาจแหงความไมยอเกนและความไมพสดารเกน นฏ ตา จบลงแลว เอตตาวตา วจเนน ดวยคาอนมประมาณเพยงเทาน ฯ ธมมปท อ. พระธรรมบท อนตตร อนยอดเยยม เยน ภควตา อนพระผมพระภาคเจาพระองคใด ธมมราเชน ผเปนพระธรรมราชา ปตต ทรงบรรล แลว คาถา อ. พระคาถา ท. ยา เหลาใด ธมมปเท ในพระธรรมบท จตสสตา อนมรอยสเปนประมาณ สเตวสา อนเปนไปกบดวย ๒๓ สมฏ ตา อนตง ขนพรอมแลว สตตตยมห ในเพราะหมวดสาม แหงรอย วตถน แหงเรอง ท. อเน อนหยอน


เอเกน วตถนา ดวยเรองหนง เตน ภควตา อนพระผมพระภาคเจาพระองคนน มเหสนา ผทรง แสวงหาซงคณอนใหญโดยปกต จตสสจจวภาวนา ผทรงยงสจจะสใหเปนแจงโดยปกต ภาสตา ทรงภาษตแลว ย กสล อ. กศลอนใด มยา อนขาพเจา วหรตา ผอยอย ปาสาเท ในปราสาท สรกฏสส รโ ของพระราชาพระนามวาสรกฏ วหาเร ในวหาร อธราเชน กต นา การตมห อนอนพระราชาผยงใหญ ผทรงพระกตญ ทรงยง บคคลใหกระทาแลว กโรนเตน ผกระทาอย อฏกถ ซงอรรถกถา เอต น ตาส คาถาน แหงพระคาถา ท. เหลานน อตถพยชนสมปนน ใหถงพรอม แลวดวยอรรถและพยญชนะ สนมมล ใหมมลทน ออกแลวดวยด ปาลยา ตามพระบาล ทวาสตตตป- ปมาณาย อนมพระบาล ๗๘ เปนประมาณ ภาณ- วาเรห โดยภาณวาร ท. อตถาย จ เพอประโยชนดวย หตาย จ เพอเกอกลดวย โลกสส แกชาวโลก (อตตโน) สทธมมฏ ตกามตา เพราะความทแหง ตนเปนผใครเพอความตงอยแหงพระสทธรรม โลกนาคสส ของพระโลกนาถเจา ปตต บรรลแลว สงกปปา อ. ความดาร ท. กสลา อนเปนกศล


สพเพ ทงปวง ผลนตา เมอเผลด ผล ซงผล มธร อนอรอย อชฌนต จงสาเรจ สพพปาณน แกสตว ผมลมปราณทงปวง ท. เตน กสลวเสน ดวยอานาจ แหงกศลนน อต ดวยประการฉะน ฯ อตถวณณนา อ. การพรรณนาซงเนอความ ธมมปทสส แหง พระธรรมบท อย น เถเรน อนพระเถระ ครห คหตนามเธยเยน ผมนามภไธยอนอนคร ท. ถอเอาแลววา พทธโฆโส อ. พทธโฆสะ อต ดงน ปรมวสทธสทธาพทธวรยปฏมณฑเตน ผประดบแลวดวย ศรทธาและความรและความเพยรอนหมดจดรอบแลวอยางยง สลา- จารชชวมททวาทคณสมทยสมทเตน ผมความเกดขนดวยดแหงคณมศล และอาจาระและความเปนผซงตรงและความเปนผออนโยนเปนตนอน เกดขนดวยดแลว สกสมยสมยนตรคหนชโฌคาหนสมตเถน ผสามารถ เพออนหยงลงทบในการถอเอาซงลทธอนเปนของตนและลทธอน ป- าเวยยตตสมนนาคเตน ผมาตามพรอมแลวดวยความเปนผเฉยบแหลม ดวยปญญา อปปฏหตาณปปเวทเตน ผยงบคคลอนใหรทวแลวซงความ ร อนอนอะไร ๆ ไมกระทบแลว สตถสาเสน ในคาสงสอนของพระศาสดา สาฏกเถ อนเปนไปกบดวยอรรถกถา เตปฏกปรยตตปปเภเท อน ตางดวยปรยตคอประชมแหงปฎกสาม มหาเวยยากรเณน ผมไวยากรณ มาก กรณสมปตตชนตสขวนคคตมธโรทารวจนลาวณณยตเตน ผ ประกอบแลวดวยความเกลยงเกลาแหงคาอนไพเราะอนเปลงออกแลว โดยสะดวกอนยงความถงพรอมแหงกรณใหเกดแลว ยตตมตตวาทนา


ผกลาวซงคาอนควรแลวและพนแลวเปนปกต วาทวเรน ผประเสรฐ ในบคคลผมปกตกลาว มหากวนา ผเปนมหากว วสาลงการภเตน ผเปนเครองประดบซงวงศเปนแลว เถราน ของพระเถระ ท. มหา- วหารวาสน ผอยในมหาวหารโดยปกต เถรวสปปทปาน ผเพยงดงวา ประทปในวงศของพระเถระ อปปฏหตพทธน ผมความรอนอนอะไร ๆ ไมกระทบแลว อตตรมนสสธมเม ในธรรมของมนษยอนยอดเยยม ฉฬภาปฏสมภทาทปปเภทคณปปฏมณฑเต อนประดบแลวดวยคณ อนตางดวยคณมอภญญาหกและปฏสมภทาเปนตน วปลวสทธพทธนา ผมความรทงไพบลทงหมดจดวเศษแลว กตา กระทาแลว ฯ คณฐธมมปทฏฐกถา ยกศพทแปล ภาค ๘ จบบรบรณแล.

Documents

3 38คัณฐีพระธัมมปทัฏฐกถา+ยกศัพท์แปล+ภาค๘