วารสารราชบณฑตยสถานปท ๓๗ ฉบบท ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๕

ศลปะกบวทยาศาสตรเลศศรร บวรกตต*

บทคดยอ

บทความนแปลและเรยบเรยงจากบทท ๘ หนา ๑๘๕-๒๐๕ ของหนงสอ Art-centered

Education and Therapy for Children with Disabilities นพนธโดย Prof. Dr.Frances E.

Anderson จดพมพโดยส�านกพมพ Charles C. Thomas, Springfield, IL. เมอ พ.ศ. ๒๕๓๗ ใน

บทความ ผนพนธไดน�าตวอยางแสดงความเกยวของระหวางศลปกรรมศาสตรกบวทยาศาสตร เชน

การศกษากระแสลมกบการสรางวาวแลวปลอยขนลอยลม, การศกษาความสวางจากแสงอาทตยกบ

ศลปกรรมกระจกส, การศกษาส�ารวจธรรมชาตกบศลปกรรมปะตด

ค�ำส�ำคญ: ศลปะ, วทยาศาสตร

* คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรงเทพมหานคร

ภมหลง

ศลปะกบวทยาศาสตรนนสมพนธใกลชดกนกวาทเคยคดกน ในหลกสตรวชาวทยาศาสตรและในต�าราวทยาศาสตรพนฐานไดแสดงจดมงหมายและเจตคตรวมกบดานศลปะ และบางสวนกไดผสมผสานเปนองครวมเชงสหวทยาการ หลกสตรหลายตอนเนนสถานการณการเรยนเชงรก เมอ พ.ศ. ๒๔๙๙ ปอะเจตและอนเฮลเดอร ไดศกษาแสดงวาศลปะท�าใหเดกนกเรยนสามารถตระหนกนยของสมรรถภาพการรคด ตวอยางสนบสนนเดกใหเรยนรวทยาศาสตรเชงรกไดโดยการน�ากจกรรมทางศลปะเขามารวม เชน การเรยนรการเจรญของพช โดยใหเดกส�ารวจววฒนาการ เรมจากใชเมลดปลกในภาชนะสรางขนบรรจดนปลกหรอใชภาชนะทมอย เชน กระปองหรอถวย พรอมไปกบการวาดบนทกภาพการเจรญตามระยะเวลา หรอในการศกษาแนวคดเรองลม เดกจะเขาใจงายขนโดยใหสรางกงหนหรอวาว ซงรวมดวยงานศลปะดานรปรางสสนและสญลกษณตาง ๆ เมอ พ.ศ. ๒๕๒๙ เกนเออรและไชลด (Gainer & Child) รายงานผลส�าเรจของการน�าโครงการศลปะรวมชววทยาไปประยกตใชในโรงเรยนมธยมศกษาตอนปลายโดยวธการสงเกตและน�าเสนอดวยภาพ เชน แผนท แมลง เปลอกหอย ดอกไม ในโครงการชอ “โรงเรยนวทยาศาสตรของเดก” เปนการเรยนภาคฤดรอน ๖ สปดาห โครงการนเรมขนตงแต พ.ศ. ๒๕๒๐ ตอมาถกน�าไปดดแปลงใชโดยนกวชาการอกหลายคน อาท แมคคลนทอก (McClintock) ศกษาพนธกรรมขาวโพด

ศลปะกบวทยาศาสตร๒๔๒

The Journal of the Royal Institute of ThailandVol. 37 No. 4 Oct-Dec 2012

ทกลาวมาเปนเพยงตวอยาง ๒-๓ ชนทใชวธผสมผสาน ๒ ศาสตรเขาดวยกน ล�าดบตอไปเปนการเสนอวธอนทจ�าเพาะวชาดานความมงหมายและเจตคต ดงตวอยางตอไปทน�าเสนอเพอกระตนผอานใหเกดการพฒนาบทเรยนองครวมดานศลปะกบวทยาศาสตร

ทกษะพนฐานกระบวนการวทยาศาสตร นกเรยนตองใฝทกษะพนฐานดานวทยาศาสตรเพอจะไดสามารถเกบประสบการณจากการเรยนวทยาศาสตรองการสบสวน ทเรยกวา “ทกษะเชงกระบวนการ” โดยอาศยความสามารถตอไปน : สงเกตการณ การแยกแยะจดเรยง การจดล�าดบชน การจดระเบยบเชงอนกรม ใหนยาม การตดตอ และคาดการณ

สงเกตการณ ทกษะดานนส�าคญตอการศกษาคนควาทางวทยาศาสตร โดยเฉพาะความสามารถทจะพนจรายละเอยดในเชงกวางและรายละเอยดปลกยอย ทกษะดานสงเกตการณเกดจากการศกษาสมบตกายภาพของวตถและระบบ สงเกตการณตามโอกาสทไดพบเหน ไดชม ไดฟง ไดดม และแตะสมผส สอศลปะและกจกรรมตาง ๆ ชวยใหเดกบรรลทกษะสงเกตการณ เชนใหรจกคณภาพของส สมบตของดนเหนยว สมบตของสแทง นอกจากนการชแนะดวยค�าถาม เชน เมอใหเดกวาดสถานทอยอาศย ควรแนะใหแสดงจ�านวนหอง สตวบาน และชนดตนไม ซงจะท�าใหทกษะดานสงเกตการณดขน

การจดแยก การจดแยกมจดมงหมายเพอรวบรวมวสดสงของเปนกลมตาง ๆ โดยอาศยสมบตเฉพาะตว วธการทงายทสดใชระบบฐานสอง จ�าแนกโดยความเหนวาใชไมใช ตวอยางสงของทแยกไดโดยระบบฐานสอง เชน มหรอไมมกลน มสหรอไมม มสงเราใจหรอไม หรอตวอยางใหเดกไปเดนเลนเกบสงของทพบเหนบนทางเดน น�ากลบมาหองเรยน แลวจดแยกเปน ๒ กลมตามสมบตจ�าเพาะ เชน ใบไมหยาบหรอเรยบ ใบไมแขงหรอออน แลวใหจดเรยงเทยบคกน ตามวธทจะกลาวตอไป

การจ�าแนกชน กระบวนการในหวขอนเปนการจดกลมวสด เชน เดกเดนเกบใบไมตามทาง น�ามาจดแยกกลม เชน ใบมหนามกบใบไมมหนาม ใบคหรอใบชอ ใบเรยบหรอไมเรยบ หลงจากนนเดกอาจพมพใบ หรอเรยงเมดเปนลวดลาย (โมเสก) กจกรรมศลปะทใชในการจ�าแนกชนอาจไดการเรยนรรปทรงเรขาคณตดวย ในสถานการณเรยนรเชนน เดกอาจถกสงใหบอกความแตกตางของวตถ โดยการดและคล�าเปรยบเทยบ เพอบอกสมบตแตกตาง เชน แขงหรอออน หนกหรอเบา

๒๔๓เลศศรร บวรกตต

วารสารราชบณฑตยสถานปท ๓๗ ฉบบท ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๕

การจดระเบยบเชงอนกรม โดยอาศยการสงเกต เชน ความยาวความกวางของขนพกน ความยาวความกวางของดามพกน ความเขมจางของส ความแหงหรอเปยกของดนเหนยว การจดเรยงเมดเปนลวดลายตามขนาดตาง ๆ แลวอาจตดแปะบนแผนกระดาษ

ค�านยาม ในกจกรรมดานวทยาศาสตรตองใชภาษาทชดเจนแนนอน ภาษาเฉพาะกลม หรอภาษาเฉพาะวงการ (jargon) และในการนยามตองสงเกตแยกแยะค�าในบรบททคนเคย เชน นยามสเหลองเปนสกลวยหอมสก สสมเปนสฟกทองสกหรอเปนผลลพธของการผสมสเหลองกบแดง

การสอสาร การแสดงผลการทดลองและสงเกตการณอยางกระจางชดเจนจะโดยการเขยนบนทกสาธยายเปนการสอสารส�าคญในกระบวนการวทยาศาสตรทชวยใหผลการศกษาคนควาคงอยสามารถน�าไปใชหรอท�าซ�าได การสอสารนเปนประสบการณทางศลปะเชนกน เชน การวาดภาพ การระบายภาพส การสรางรปแบบจ�าลองซงจะบนทกขอมลจากการสงเกตและการตดตอสอสารกนทางวทยาศาสตร

การคาดการณ เปนกระบวนการประยกตความรทางวทยาศาสตรในการคาดเหตการณทจะเกดขน เชน ความรทางวทยาศาสตรกลาววา ความรอนท�าใหเกดการเปลยนแปลงสมบตกายภาพของวสดตาง ๆ เดกนกเรยนกจะสามารถคาดเหตการณทจะเกดกบดนสอขผงเมอถกความรอนได หรอถายงไมมความรกใหเดกสรางงานศลปะท�าแผนกระดาษฉาบดนสอขผง

เจตคตดานวทยาศาสตร

เจตคตส�าคญดานวทยาศาสตร ไดแก ความอยากรอยากเหน กอใหเกดวสยส�ารวจ, การประดษฐคดคน ท�าใหเกดการใชอปกรณวทยาศาสตรเชงกอ, ความคดเชงวพากษ กอเจตคตเชงออกความคดเหน ใหขอยต และความคดทองหลกฐาน, การยนกราน เปนเจตคตท�านองไมยอมเลกราหรอลมเลก ทง ๆ ทคนอนหมดความสนใจแลว กยงพยายามท�ากจกรรมนนตอไป, ความกงขา ท�าใหเกดการถามไถอยางมเหตผล, การยอมรบความผดพลาดทเกดขน เปนวสยทางวทยาศาสตรทยอมรบความไมแนนอน

ศลปะกบวทยาศาสตร๒๔๔

The Journal of the Royal Institute of ThailandVol. 37 No. 4 Oct-Dec 2012

สงทกลาวมาเหลานเกดขนไดเชนกนทางศลปกรรม เชน เมอเดกจบพกนหรอดนสอสเขยนวาดบนแผนกระดาษ นนคอการประดษฐคดคน เมอเดกเลอกใชศลปะวสดหลายชนทมอบให นนคอความสนใจดานการส�ารวจ และเดกทพยายามผสมสรางสเมอยงไมถกใจ นนคอการยอมรบความผดพลาด และความไมยอมลมเลก ถาเดกตดสนใจท�ากจกรรมศลปะดวยตนเองจนส�าเรจ นนคอการแสดงความคดเชงวพากษ และมเจตคตแบบไมลมเลก โครงการศลปะทผนพนธน�าเสนอเปนตวอยางแสดงเจตคตเชงวทยาศาสตร โดยการอ�านวยบรรยากาศสงแวดลอมทหนนจตใจใหเดกกลาตดสนใจสรางงานศลปะจนสมฤทธผล ตวอยางทชดเจนของวธสรางเสรมเจตคตทน�าเสนอโดยอาศยศลปกรรมทท�าใหเดกสนใจอยากรความสงของตนวาเปนอยางไร โดยใหแสดงภาพขนาดเหมอนจรง (รปท ๑) การใหวสดตาง ๆ เชน เสอผา สระบาย ท�าใหเดกหาวธตกแตงรปภาพ ซงตองอาศยการตดสนใจเชงวพากษ ในกรณทเดกไมชอบผลงานทออกมาและลงมอท�าใหม นนคอเปนการแสดงความยอมรบการพายแพ หากเดกหวนท�าโดยการกระท�าอยางระวงระไวในความถกตอง (กงขา) ดวยการไตถาม งานดงกลาวกวาจะสนสดตองใชเวลา จงเขาเจตคตเชงไมยอมลมเลก

การคนพบ/การสอบถาม/การส�ารวจ การเขยนหลกสตรวทยาศาสตรมกเนนความส�าคญของการคนพบ การส�ารวจ และการสอบถาม การส�ารวจในวทยาศาสตรเบองตนท�าโดยจดใหเดกมประสบการณกบอปกรณและวสดในโลกแหงความเปนจรง ซงจะเปนหองปฏบตการวทยาศาสตรแหงแรกของเขา การส�ารวจสภาพแวดลอมของเดกเปนการท�างานขนตนเพอไปสการพฒนาความสามารถการสรางเชงนามธรรม ยงกวานน ในการเรยนวทยาศาสตรเมอเดกตงตนส�ารวจสงตาง ๆ เดกจะตงค�าถามเบองตน ๓ อยาง ไดแก “อะไร” เชน ทรายคออะไร, ดนเหนยวคออะไร; “อยางไร” เชน ของแขงกลายเปนไอไดอยางไร, กาน�าใหไอน�าไดอยางไร, ดนเหนยวเมอเผาแลวแขงเปนหนไดอยางไร; และ “ท�าไม” เชน ท�าไมสนามจงมสแดงเรอง ๆ ตอนพระอาทตยตกดน, ท�าไมส ๒ สผสมกนเกดเปนสท ๓ ในกระบวนการศลปะจะมการซกถามและการคนพบเชนกน เชนเมอเดกจบดนสอสหรอพกนและส�ารวจคณภาพของเสนหรอสทเกดขนบนแผนกระดาษ นนจะเปนสถานการณการเรยนร จากการส�ารวจและคนพบ การเรยนรทส�าคญไดจากปญหาทเดกตงค�าถาม ดงตวอยางในกระบวนการการสรางวาว (รปท ๒) และการท�าแผนฉาบขผงส (รปท ๓) การส�ารวจและการคนพบในทางศลปะเปนงานจ�าเพาะอยางหนง ทเปนจดหมายส�าคญในบทเรยนศลปะ ทตองใหโอกาสเดกไดศกษาสอวสดใหม ๆ เพราะศลปะจะไมบงเกดหากไรซงคลงความรเกยวกบสอวสดทควรใช เพราะเดกพรอมจะวาดหรอระบายสหรอสรางสรรคบนสอวสดทเดกได กระบวนการ

๒๔๕เลศศรร บวรกตต

วารสารราชบณฑตยสถานปท ๓๗ ฉบบท ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๕

ทางศลปะจงตองสงเสรมความรเรองสอวสดศลปตาง ๆ ซงมทางเดยวทเดกสามารถรกษาความรดงกลาวไดโดยการส�ารวจเทานน การส�ารวจเปนเพยงขนตอนหนงของกระบวนการศลปะทงหมด ดงนน หากท�างานศลปะเพยงเพอการส�ารวจ เปนการส�าคญผดเกยวกบการเรยนรทางศลปะ ศลปะไมใชเพยงการส�ารวจ แตตองแสดงออกซงความคดเหน ความรสก และประสบการณ การแสดงออกตองอาศยความสามารถและทกษะศลปะและความรเกยวกบสอวสดทจะใชเพอแสดงออก

รปท ๑ ภาพถายศลปนอาย ๙ ป ยนเคยงขางผลงานภาพเหมอนขนาดเทาจรงของเธอ เปนกจกรรมทเสรมเจตคตทางวทยาศาสตร จากค�าถามใหเกดความอยากรอยากเหนความสงของตวเธอ การแตงตวใหภาพเกดจากการตดสนใจเลอกสอวสดและการประดษฐคดคน ความตงใจของเธอทจะลองท�าและจะส�าเรจหรอลมเหลวเปนความกงขาและการยอมรบผด เนองจากกระบวนการคอนขางยดเยอ แตเดกกยนกรานสจนท�าแลวเสรจ

รปท ๒ ภาพถายเดกชายอาย ๖ ปก�าลงงวนอยกบการสรางวาว เพอแสดงองครวมของกจกรรมศลปะและวทยาศาสตร งานศลปะคอปดกระดาษวาว แตงสแตงภาพ การเรยนรดานวทยาศาสตรคอการปลอยวาวขนสอากาศเมอมลม

รปท ๓ ภาพถายเดกหญงพการอาย ๘ ป แสดงผลงานการส�ารวจการท�าซอนเกยกนของกระดาษเยอกบดนสอเทยนทหลอมเหลว

ศลปะกบวทยาศาสตร๒๔๖

The Journal of the Royal Institute of ThailandVol. 37 No. 4 Oct-Dec 2012

หนาตาง : ความสวางใสผานกระจก

เปาหมาย/เหตผล กจกรรมนเปนบทเรยนศลปะเพอเขาสการคนพบ การสอบถาม และการส�ารวจ โดยอาศยแนวคดทางวทยาศาสตรพนฐานเปนศนยส�าคญ โดยตงโจทยใหเดกคดคนวธสกดกนแสงสวางจากดวงอาทตย การคนพบอาจน�าไปสการอภปรายความหมายค�า “โปรงใส” และ “กงโปรงใส” และการเรยนรธรรมชาตของกระดาษชนดตาง ๆ (รปท ๓ และ ๔) การท�าแผนกระดาษชนไขดนสอส ท�าใหเดกไดเรยนรวาความรอนมผลตอดนสอเทยน โดยขผงจะละลายและผสมกนเปนสใหม นอกจากนยงเรยนรวาสอาจแปรเปลยนเมอซอนกระดาษเยอสหรอกระดาษแกวส อนง การวดพนทเปนสงจ�าเปนเมอตองการใหปกคลมพอด

วสดทใชในกจกรรม -เศษกระดาษแกวสตาง ๆ -ดนสอเทยนทช�ารดใชเขยนไมไดแลว -เตารด -เทปเหนยว -กระดาษหนงสอพมพเกา -ตวหนบ -ไมบรรทด -กรรไกร ทขดผก หรอมดทอ -กระดาษเยอสขนาดตาง ๆ -หนาตางกระจกทจะปด

การจงใจ สถานการณในหองเรยนทหนาตางใสใหแสงสวางผานมากไป การแกไขโดยตดมานกจะตดแสงมากไป ตองหาวธอน เชน ใชกระดาษปะปดกระจกหนาตาง ท�าแวนตากนแดด วธใหเรยนรแสงสวางทางวทยาศาสตรคอ จดเตรยมดนสอเทยน และถาดรอน ใหนกเรยนส�ารวจรวาเมอดนสอเทยนถกความรอนจะเกดผลอยางไร การศกษาเรองแสงสวางในหองเรยนไดเกดบทอภปรายความแตกตางระหวางความ “สวางใส” กบ “ทบ”, เรยนรเรองภาพวาดแบบอยปต (Egyptian encaustic painting) ทใชสฝนในขผงเหลว, การใชกระดาษเยอหรอกระดาษแกวส หรอการใชเศษกระจกส

๒๔7เลศศรร บวรกตต

วารสารราชบณฑตยสถานปท ๓๗ ฉบบท ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๕

วธปฏบต ไมวาการเรยนรจะจากการส�ารวจหรอท�ากจกรรมคลมหนาตางกระจก เปนกระบวนการเปนแบบเดยวกน คอเรมดวยการวดเนอทเพอทราบขนาด เตรยมกระดาษไข ๒ แผนขนาดเทากน หรอใชกระดาษแผนใหญทบครงเขาหากน ตอไปคอการสอดไสดวยเศษแผนกระดาษเยอหรอกระดาษอนไวระหวางแผนกระดาษท�านองท�าแซนดวช ผนกแผนแซนดวชดวยเศษดนสอเทยนละลายเหลว แลวกรทบดานหนาดานหลงดวยกระดาษหนงสอพมพเกา เกดเปนแผนแซนดวช ๒ ชน (double-deckler sandwich) แลวปดหวทายดวยกระดาษหนงสอพมพเกาอกครงและใชตวหนบกนเลอนกอนน�าไปรดใหเรยบแนน กระบวนการทงหมดกนเวลาประมาณ ๓๐-๔๕ นาท

การดดแปลง ส�าหรบเดกปญญาออน : เนนการใชภาษา เชน ปดคลม วางเกย ผสม และบอกชอสกระดาษเยอ เชน แดง น�าเงน เหลอง เพอหวงใหเดกพบสแตกตางทจะเกดขน เดกกลมนไมมความอดทน ดงนน ในการรดแผนกระดาษสอดไสตองก�าหนดจ�านวนใหเดกนบการไถรด เชน ๔๐ รอบ เดกเรยนรชา : เดกกลมนมความตงใจคอนขางสน จงควรใหเวลาท�ากจกรรมสน ๆ เดกปญหาพฤตกรรม/อารมณรนแรง : ใหเดกสอดดนสอเทยนสไวระหวางแผนกระดาษหนงสอพมพแลวใชคอนทบใหแตก จากนนใหเดกโปรยเศษดนสอเทยนบนแผนกระดาษไขตามใจชอบแลวปดทบดวยแผนกระดาษไขอกแผน ขนตอนอนเชนทกลาวในวธปฏบต เดกพการทางกาย : ส�าหรบเดกกลมนควรใหบบเศษดนสอเทยนมากกวาแทงดนสอ และผลงานควรเปนแบบนามธรรมมากกวารปจรงจง เดกโตอาจสนกสนานกบผลงานกจกรรมนามธรรมแบบการแสดงออกของแจกสน พอลลอก (Jackson Pollock), ฟรานซ ไคลน (Franz Kline) และวลเลม เดอ คนง (Willem de Kooning)

เดกพการทางการไดยน : ใชค�าศพท เชน กด รด หลอมละลาย โปรงใส เพอใหเดกเรยนรความหมายของค�า เดกพการทางสายตา : เดกตาบอดอาจไมเขาใจประโยชนการปดคลมหนาตาง ควรใหเดกวาดเขยนดวยดนสอเทยนบนแผนกระดาษททาบอยกบถาดรอนหรอกระทะไฟฟา โดยกจกรรมนเดกจะเรยนรเรองความรอนและผลละลายทเกดขนจากการวาดดวยดนสอเทยน

การประเมนคา ผลลพธศกย : ๑. สรางหนาตางกระจกส ๒. เรยนรวาดนสอเทยนหลอมละลายเมอถกความรอน ๓. สเดม ๒ สเปลยนสเมอน�ามาทาบประกบกน ๔. แสงสวางลดลงเมอปดกนดวยกระดาษกงใส ผล

ศลปะกบวทยาศาสตร๒๔๘

The Journal of the Royal Institute of ThailandVol. 37 No. 4 Oct-Dec 2012

กจกรรมกอความอยากรอยากเหนเชงวทยาศาสตรเพมขน การปด : ใหนกเรยนไดศกษาผลงานทแสดงทหนาตางหองเรยน ภาพบนหนาตางและการศกษาแสงสวางกอใหเกดแนวคดหนาตางกระจกส นกเรยนควรศกษาภาพวาดของนกวาดภาพแสดงออกแบบนามธรรม ซงเปนลกษณะเดยวกน เพอน�าไปตดหนาตางกระจก ใหปดกนแสงหมดในบางสวนและท�าใหสลวลงในบางสวน

งานศลปกรรมปะตดวสดธรรมชาต

จดมงหมายและเหตผล ความสมพนธอนลกซงระหวางวทยาศาสตรกบศลปะอาจแสดงไดโดยใหเดกออกภาคสนามไปเกบวสดธรรมชาตตาง ๆ (รปท ๕ และ ๖) รวมถงการศกษาปรากฏการณ เชน ใบไม หญา วชพช ตนไม กงไม เปลอกไม เดก ๆ จะสามารถเรยนรเปรยบเทยบสงมชวตกบสงไรชวต และแนวคดเกยวกบสงแวดลอม การตดสนใจในรายละเอยดของแนวคดดานความสมพนธระหวางวทยาศาสตรกบศลปะขนอยกบระดบความสนใจของชนเรยน ซงควรไดอภปรายกนกอนออกไปภาคสนามวาควรเกบอะไรบาง และระหวางทท�ากจกรรมอยภายนอก เดกควรบนทกการสงเกตตาง ๆ เปนภาพวาดดวย

วสดทใช - แปรงขนาดขนครงนว - กระดาษแขงขนาด ๖ x ๑๐ นว - วสดธรรมชาต ไดแก ใบไม เปลอกไม และหญา - กระดาษหนงสอพมพเกา

รปท ๔ การท�าหนาตางกระจกส : ภาพเดกพการทางกายอาย๙ ป ก�าลงส�ารวจและเหลาดนสอเทยนสออนแก

๒๔๙เลศศรร บวรกตต

วารสารราชบณฑตยสถานปท ๓๗ ฉบบท ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๕

- เสอกนเปอน - กระดาษเชดมอ - สนามเดกเลนหรอปา - ถงใสของทเกบ - น�าส�าหรบลางแปรง - แปงเปยกในกระปองเลก ๆ

การจงใจ กจกรรมนอกสถานทเปนการจงใจเดก ๆ แตควรใหท�าเปนระบบดงกลาวขางตน เพอเปนแนวทางการท�างาน หลงจากกลบมาใหเดกใชวสดทเกบมาสรางงานศลปะ หรอสรางงานทออกแนวลกลบ

วธปฏบต เมอกลบจากภาคสนาม น�าสงเกบไดมากองไว ใหแนวการจดแยก และอภปรายสงทพบงานศลปะสงปะตดเปนรปแบบตามตกลงกนในชนเรยน สรางเปนงานจากสงทพบและเกบมา ซงแตกตางจากงานของศลปนทสรางขนโดยศลปน การสรางงานศลปะตองวางแผนเพอจะไดใสวสดธรรมชาตไดเตมท และไมสะเปะสะปะ บรรจสงทมองดนาสนใจ ซงมกเปนวสดขนาดใหญชน ๑-๒ ชน เมอไดรปแบบแลว ทาแปงเปยกลงบนหนากระดาษแขง แลวแปะวสดทเกบมา แลวน�าไปวางปลอยใหแหงขามคน สงทตดทมขนาดใหญเกนหรอเปนกอนทอาจหนกเกนทจะตดได จะเปนการสรางแนวคดเชงวทยาศาสตรถงเรองน�าหนก แรงโนมถวง และความสามารถรองรบของแปงเปยก

รปท ๕ ภาพเดกอาย ๘ ป ก�าลงแยกวสดธรรมชาต ทเกบมาจากการออกไปภาคสนาม และเตรยมท�าศลปะแบบปะตด

ศลปะกบวทยาศาสตร๒๕๐

The Journal of the Royal Institute of ThailandVol. 37 No. 4 Oct-Dec 2012

การดดแปลง ส�าหรบเดกปญญาออน : ใหชบอกความแตกตางและใชถอยค�าแนะน�า เชน ความแตกตางระหวางใบไม หญา เปลอกไม เปรยบเทยบชนดใบไมทคลายกน การท�างานศลปะทงายหรอยากซบซอนขนอยกบความตองการของครผสอน เดกเรยนรชา : อาจตองใชวธก�าหนดโครงสรางทชดเจน ถาไมไดจดภาคสนาม ตองน�าวสดธรรมชาตมาทชนเรยน แลวอภปรายกนวาจะใสซกซายซกขวา ขางบนขางลางอยางไร เดก ๆ อาจชอบรปรางแบบทเปนจรงมากกวาการใชวสดธรรมชาต การใชวสดทมความเดนชดเจนจะชวยใหเดกสามารถแยกโดยรปรางจากพนฉาก เดกปญหาพฤตกรรม/อารมณรนแรง : การออกภาคสนามอาจชวยกระตนเดกทหดหมาก เมอเดกไดรบผดชอบใหเลอกเกบวสดโดยตวเอง ก�าหนดกตกาและขอบเขตวาเกบวสดอยางไร และใหดแลสงแวดลอมดวย ส�าหรบเดกกลมนควรใชกระดาษแขงแผนใหญ และท�างานเปนกลม และบอกใหอดทนกบการตดวสดกอนกาวแหง เพราะวสดบางชนตองใหเวลาในการตด การบอกอาจชวยไมใหเดกเกดอารมณเสย เดกพการทางกาย : ตองจดวางแผนกระดาษแขงไวกบทไมใหขยบเขยอนงาย เมอเดกตองการยายต�าแหนงวสดทวางลง กใชไมสน ๆ เขยขยบไปในต�าแหนงทตองการ และอาจท�าใหเสรจทละสวนกจะท�าใหงายขน เดกพการทางการไดยน : นอกเหนอจากทกลาวมาขางตน ใหย�าความหมายของค�า “คลาย” “แตกตาง” และ “เหมอน” และแสดงปญหาเกยวกบน�าหนกของวสดทตดบนกระดาษแขง บอกชอใบไมและตนไม เมออภปรายเหตและผลจะชวยกระตนความคดเชงวทยาศาสตร และดานภาษา เดกพการทางสายตา : ตองวางแผนการเดนทางเปนพเศษ น�าวสดทจะใหเกบมาใหพจารณาเรยนรกอนเดนทาง ใชกระดาษแขงขนาดใหญท�านองเดยวกนกบเดกพการทางการไดยน เดกในกรณนตองคอยเวลาใหกาวแหง ควรใหเดกท�าจากซายไปขวา เพอไมใหวสดทตดไวกอนถกดนใหหลดไป และควรรอใหการตดแตละชนแหงดเสยกอนท�าชนตอไป

รปท ๖ ภาพแผนงานศลปกรรมแผนปะ เตรยมโดยเดกชายตาบอดอาย ๑๔ ป

๒๕๑เลศศรร บวรกตต

วารสารราชบณฑตยสถานปท ๓๗ ฉบบท ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๕

การประเมนผล

ผลลพธศกย : ๑. เกบวสดธรรมชาตไดหลายชน ๒. เรยนรการจดแยกประเภทจากรปราง ส ผวพรรณ ขนาด และสณฐาน ๓. เรยนรชอวสดธรรมชาต ๔. ไดท�างานศลปะแบบใชวสดธรรมชาต ๕. รจกการตดวสด ๖. ตดวสดไดดไมเหลอชองวางบนฉากมากไป เดกแตละคนควรมโอกาสแสดงผลงานในชนเรยน รวมอภปรายวสดชนดตาง ๆ ดานชอ ความเหมอนและความแตกตาง รวมอภปรายวาเดกแตละคนแกปญหาดานการตดวสดโดยไมเหลอชองวางมากเกนไปไดอยางไร ควรจดแสดงผลงานและอภปรายดานดของงาน

การศกษาสตว

การคนควาเรยนรสตวชนดตาง ๆ อยในหลกสตรวทยาศาสตรพนฐาน ใหเดกรจกสตวจ�าเพาะชนดวาหนาตาเปนอยางไร เคลอนไหวอยางไร เสยงรองอยางไร ทอยอาศยเปนอยางไร กนอาหารอะไร มศตรอะไรบาง ศกษาสตวชนดทพบในโลกไมใชสตวในนยาย ตดสนใจการเปนแหลงอาหารแกมนษย และเรยนรโซอาหาร

เรยนรสตวในสนามเดกเลน ใชวสดตอไปน - ดนสอแปงสตาง ๆ - สนามเดกเลนพนสด�าหรอคอนกรตทใหวาดเขยน - สถานทโลงแจง อากาศอบอน

การจงใจ กอนออกไปทสนาม ใหเดกเลอกชนดสตวตามรายชอ และแสดงการเดนของสตวทเลอก

วธการปฏบต ใหเดกออกไปทพนทจดสรรไวให ใหวาดสตวทรจกพรอมทอยอาศย (รปท 7) แลวพาเดกทงกลมไปชมผลงานของแตละคน และอภปราย (รปท ๘)

รปท ๗ ภาพเดกอาย ๙ ป ก�าลงวาดรปมาลาย

ศลปะกบวทยาศาสตร๒๕๒

The Journal of the Royal Institute of ThailandVol. 37 No. 4 Oct-Dec 2012

ส�าหรบเดกปญญาออน ไมควรใหแตละคนเลอกชนดสตวซ�ากน เพราะจะท�าใหเกดการลอกงานกน เดกประเภทนเหมาะทจะท�ากจกรรมในหองเรยนใชกระดานด�าหรอกระดาษหอของแผนใหญ ๆ คลายการเรยนในหองเรยนทวไป เดกพการดานการเรยนร ใหเดกแสดงจ�าเพาะสงงาย ๆ เชน แสดงเปนสงโตไมกนทกอยางทขวางหนา เดกแรคคนใชมอขวาหรอซายคยเขยกนอาหารดวยมอซายหรอขวา เดกพฤตกรรมหรออารมณผดปรกต ใหเลอกสตวประเภทวานอนสอนงาย และอยรวมกนไดด เชน สนข แมว เดกพการทางกาย ใชสฝนดกวาดนสอแปง อาจตองพนดามพกนใหหนาเหมาะมอจบ และอาจตองตอดามยาวในกรณเดกนงเกาอลอ เดกพการทางการไดยน ใชภาพสตวหลากหลายชนดใหเดกอภปรายกน ท�าใหเดกเกดการสรางสรรคและสรางภาพสตวอนนอกจากภาพเหลานน และจะไมลอกแบบกน เดกพการทางสายตา ไมจ�าเปนใหเดกเลอกชนดสตวตาง ๆ เพราะเดกกลมนจะไมลอกเลยนแบบกน พาเดกไปสวนสตวไปส�ารวจสตวจรง ๆ หรอใชหนสตวจะชวยใหเดกเกดแนวคดในเรองสตวตาง ๆ การใหเดกผานการเรยนการปนตวสตวมากอนจะชวยการเขยนภาพไดมาก การใหเดกออกไปวาดภาพบนพนสนามเนอหยาบ ควรใชดนสอเทยนวาดบนแผนกระดาษหอของแผนใหญ เพราะเดกสามารถคล�ารเสนทวาดไดจากพนหยาบใตกระดาษ

รปท ๘ ภาพเดกก�าลงชมผลงานศลปะในสนาม

๒๕๓เลศศรร บวรกตต

วารสารราชบณฑตยสถานปท ๓๗ ฉบบท ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๕

การประเมน จากการอภปรายและการวาดแสดงความรเกยวกบสตวทงรปราง ทาทาง เสยงรอง รวมถงสถานทอยอาศย ท�าใหเดกรจกสตวชนดนน ๆ จากเวลาทใชไปในการวาดภาพสตวบนสนามเดกเลน เดกไดทราบความร เกยวกบสตว ชนดนน ๆ ใหเดกศกษาตอยอดโดยใหสรางหนากากหรอเครองแตงกายเปนสตว และใหเดกเขยนบทละครเกยวกบสตว แลวแสดงใหเดกกลมอนชม การใหแสดงออกประสบการณโดยตรงทนควนเปนกจกรรมจงใจดานศลปกรรม

สรป ผนพนธ บทความน (ดร.แอนเดอรสน) ไดแสดงกจกรรมการเรยนรทโยงวทยาศาสตรกบศลปกรรมศาสตรเขาดวยกน เชน การศกษาเรองแสงสวาง (ความโปรงใส และกงโปรงใส) โดยการสรางกระจกส หนาตาง การผลตภาพศลปกรรมปะตดจากวสดธรรมชาตเกบจากภาคสนาม การสอนใหเรยนรจกสตวในหองเรยน แลวออกไปวาดรปสตวตามมโนภาพบนพนสนาม ผนพนธอางเอกสารประกอบการเรยบเรยง ๑๒ ชน

ศลปะกบวทยาศาสตร๒๕๔

The Journal of the Royal Institute of ThailandVol. 37 No. 4 Oct-Dec 2012

Abstract Art and Science Lertsiri Bovornkitti Faculty of Fine Arts, Srinakharinwirot University, Bangkok

This is an edited translation of the chapter 8th in Frances Anderson’s book entitled “Art-centered Education and Therapy for Children with Disabilities”. In that article the author provided lessons of learning to implicate the tie-in between science and art by letting the child’s active involvement in science learning through art activi-ties. For instances, making stained glass windows for the light study, the construction of a collage with the items collected during activity on a field trip, and playground drawing of animal under study.

Keywords: art, science