1. Wstęp................................................................................................................22. Ogólna charakterystyka systemów bezpieczeństwa.........................................3

2.1. System sygnalizacji pożaru........................................................................32. Dźwiękowy system ostrzegawczy.................................................................42.3. Kontrola dostępu........................................................................................52.4. System sygnalizacji włamania i napadu.....................................................62.5. System telewizji dozorowej CCTV............................................................6

3. Planowanie i projektowanie systemów sygnalizacji pożaru..............................83.1. Zasady planowania systemu sygnalizacji pożaru......................................83.2. Podział obiektu na strefy dozorowe.........................................................103.3. Dobór czujek i ich rodzaje........................................................................113.4. Zasilanie energią i okablowanie systemu sygnalizacji pożaru.................20

4. Projektowanie dźwiękowych systemów ostrzegawczych DSO.......................214.1. Priorytety..................................................................................................224.2. Zalecenia instalacyjne do montażu systemu DSO...................................224.4. Wymagania technice stawiane dźwiękowym systemom ostrzegawczym...................................................................................................234.5. Podstawowe zasady wykonywania pomiarów.........................................24

5. Planowanie i projektowanie systemów sygnalizacji napadu i włamania..........275.1. Projektowanie systemów SSWIN.............................................................275.2. Elementy systemów sygnalizacji włamania i napadu...............................28

6. System kontroli dostępu..................................................................................337. Projektowanie systemów telewizji przemysłowej CCTV..................................378. Integracja systemów pożarowych w dużych obiektach...................................39

8.1. Budowa systemu integrującego...............................................................418.2. Stosowane konfiguracje systemów sygnalizacji pożaru...........................428.3. Konfiguracja systemu sterowania............................................................45

1

1. Wstęp

Współczesne czasy gdzie priorytetem jest życie i zdrowie ludzkie sprawiają iż duży nacisk

kładzie się na rozwój oraz tworzenie nowych systemów mających zapewnić jak największą

ochronę i bezpieczeństwo ludzi.

Budynki o wielkiej kubaturze takie jak centra handlowe, kina, teatry, szkoły, hotele,

restauracje w których na raz przebywa często po kilka set osób mogą stanąć w obliczu

wszelakich zagrożeń.

Jednym z nich i bardzo niebezpiecznym jest ogień. Mimo dużej świadomości społeczeństwa o

tym żywiole prawdopodobieństwo wystąpienia pożaru występuje zawsze. Wystarczy często

niedopałek papierosa lub iskra z uszkodzonej instalacji elektrycznej, przegrzany silnik.

Szkody wynikłe z wystąpienia pożaru to głównie straty materialne oraz zagrożenie dla

ludzkiego życia. Aby zapobiec tego rodzaju zagrożeniom stosowane są nowoczesne systemy.

Podstawowe z nich to:

system sygnalizacji pożaru;

dźwiękowy system ostrzegawczy.

Oprócz pożaru mamy również do czynienia z innego typu niebezpieczeństwami, na które

narażeni są ludzie przebywający w budynkach. Dość realnym w dzisiejszych czasach i

jednocześnie jednym z najbardziej niebezpiecznych jest zagrożenie atakiem terrorystycznym.

Z myślą o takim charakterze niebezpieczeństwa powstały system ochrony mienia mające

zabezpieczyć przed wtargnięciem niepożądanych osób. Systemy te to :

Kontrola dostępu;

System sygnalizacji włamania i napadu;

Telewizja przemysłowa.

Zastosowanie tych systemów w budynkach nie daje 100% pewności bezpieczeństwa lecz do

minimum obniża mogące wystąpić zagrożenie.

2

2. Ogólna charakterystyka systemów bezpieczeństwa

2.1. System sygnalizacji pożaru.

System sygnalizacji pożaru zwany skrótowo SSP jest jednym z najważniejszych

systemów bezpieczeństwa w budynkach wielkokubaturowych. Skutki rozwijającego się w

sposób niekontrolowany pożaru prowadzą do bardzo poważnych strat materialnych, mogą być

także przyczyną utraty zdrowia lub życia znacznej liczby osób. Z tego powodu w pewnej

klasie obiektów budowlanych (budynkach handlowych lub wystawowych, teatrach, kinach,

budynkach służącym celom gastronomicznym, salach widowiskowych i sportowych,

szpitalach, domach pomocy społecznej i ośrodkach rehabilitacyjnych, większych zakładach

pracy, budynkach użyteczności publicznej wysokich i wysokościowych, budynkach

zamieszkania zbiorowego, archiwach, muzeach, ośrodkach elektronicznego przetwarzania

danych, centralach telefonicznych, garażach podziemnych, stacjach metra, dworcach i w

portach, bankach, bibliotekach) stosowanie systemów SSP jest obowiązkowe. Uregulowane

jest to przez odpowiednie przepisy prawne, ustawy i rozporządzenia. Urządzenia stosowane

w systemach SSP muszą spełniać specyficzne, bardzo wysokie wymagania, określone przez

Polską Normę oraz przez zalecenia Centrum Naukowo - Badawczego Ochrony

Przeciwpożarowej. Niedopuszczalne jest stosowanie jakichkolwiek urządzeń, nie

posiadających stosownych certyfikatów.

Najważniejszym elementem każdego systemu SSP jest centrala alarmowa. Ma ona

specyficzną konstrukcję, pozwalającą na podłączenie znacznej liczby czujek wykrywających

pożar, a także urządzeń sygnalizacyjnych i sterujących. Jest urządzeniem

mikroprocesorowym, zdolnym do analizy sytuacji w obiekcie objętym pożarem.

Wypracowuje odpowiednie decyzje w postaci sygnałów sterujących, uruchamiających

automatyczne urządzenia gaśnicze, klapy oddymiające a także urządzenia sygnalizacyjne.

Zasadą jest przekazywanie sygnału alarmowego do lokalnego oddziału Straży Pożarnej.

Duże znaczenie dla bezpieczeństwa osób znajdujących się w zagrożonym obszarze

budynku ma system oddymiania. Specjalnie zaprojektowane kontrolery sterują pracą

wentylatorów nawiewowych oraz wyciągowych zapewniając odpowiednie ciśnienia w

różnych strefach budynku, a także monitorują i ustawiają położenie klap dymowych podczas

3

akcji oddymiania. Zamykanie i otwieranie klap dymowych przebiega wg ustalonej procedury

programowej lub ręcznie.

2. Dźwiękowy system ostrzegawczy.

Mając na względzie bezpieczeństwo ludzi dąży się do stworzenia skutecznego sposobu

ostrzegania przed zagrożeniami oraz przekazywania informacji o sposobie postępowania w

sytuacjach zagrożenia.

Do niedawna ostrzeganie ludzi przed pożarem lub innym zagrożeniem realizowano w

większości obiektów za pomocą sygnalizatorów akustycznych (syrenami). Informowanie za

pomocą sygnalizatorów akustycznych niosło jednak za sobą szereg wad. Najważniejsze z nich

to:

Możliwość spowodowania paniki;

Brak możliwości przekazania innych informacji oprócz alarmu;

Brak możliwości odwołania alarmu;

Brak możliwości określenia rodzaju zagrożenia;

Brak możliwości przekazania sposobu postępowania w przypadku zagrożenia;

Brak możliwości przekazania informacji na temat dróg ucieczki;

Mała skuteczność przekazywania informacji.

Wad tych pozbawione są Dźwiękowe Systemy Ostrzegawcze DSO, w których przekazywanie

informacji realizowane jest za pomocą głośników. Dodatkowo oprócz funkcji przekazywania

komunikatów o niebezpieczeństwie systemy te mogą być używane do transmitowania reklam,

nadawania muzyki, co jest szczególnie przydatne w niektórych typach obiektów np. Centrach

Handlowych.

Zgodne z obowiązującym w Polsce rozporządzenie MSWiA z 16 czerwca 2003 r. Rozdział 6,

§ 25.1 , "Stosowanie dźwiękowego systemu ostrzegawczego, umożliwiającego rozgłaszanie

sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych dla potrzeb bezpieczeństwa osób

przebywających w budynku, nadawanych automatycznie po otrzymaniu sygnału z systemu

sygnalizacji pożarowej, a także przez operatora jest wymagane w:

budynkach handlowych lub wystawowych;

jednokondygnacyjnych o pow. strefy pożarowej >10 000 m2;

4

wielokondygnacyjnych o pow. strefy pożarowej > 8 000 m2;

salach widowiskowych i sportowych o liczbie miejsc > 1500;

kinach i teatrach o liczbie miejsc > 600;

szpitalach i sanatoriach o liczbie łóżek > 200 w budynku;

budynkach zamieszkania zbiorowego;

stacjach metra (kolei podziemnych);

dworcach i portach, przeznaczonych do jednoczesnego przebywania > 500 osób;

budynkach użyteczności publicznej wysokich i wysokościowych.

2.3. Kontrola dostępu.

Systemy kontroli dostępu umożliwiają ograniczenie poruszania się po obiekcie osób, które

nie są do tego upoważnione, z możliwością wydzielenia stref, do których dostęp będą miały

tylko osoby upoważnione. Systemy te dają możliwość monitorowania, kto i jak długo

przebywał w danym pomieszczeniu. Systemy te mogą być również stosowane przy bramach

wjazdowych na parking. Można w ten sposób kontrolować zajętość miejsc parkingowych lub

ograniczyć dostęp do parkingu wyłącznie dla osób uprawnionych do parkowania.

Do systemów kontroli dostępu możemy zaliczyć również systemy kontroli czasu pracy.

Umożliwiają one rejestrowanie i automatyczne rozliczanie czasu pracy. Rejestratory

gromadzą w swojej pamięci informacje o wejściach i wyjściach pracowników. Dane te można

wysłać do komputera, a programy płacowe poddadzą je odpowiedniej obróbce. Kolejną

odmianą systemu kontroli dostępu jest system kontroli pracy wartowników. Pozwala on na

weryfikację pracy służb chroniących dany obiekt. Można dzięki takiemu rozwiązaniu

sprawdzić np. czy obchody są wykonywane zgodnie z harmonogramem. Każdy z

wymienionych systemów może pracować jako niezależna aplikacja spełniająca zadania

wynikające z cech charakterystycznych. Można również dokonać integracji poszczególnych

modułów w jeden duży system, który pozwoli na kompleksowe rozwiązanie problemów

związanych z kontrolą dostępu.

5

2.4. System sygnalizacji włamania i napadu.

Zasada działania systemu sygnalizacji włamania oparta jest na czujkach wykrywających

ruch w strefie objętej ich działaniem. W przypadku wykrycia ruchu czujki przekazują

zarejestrowany sygnał do centrali alarmowej, która w zależności od sposobu

zaprogramowania, przekazuje sygnał powiadamiający o intruzie na obszarze obiektu

chronionego. Sygnał taki najczęściej przekazywany jest do tzw. Stacji Monitorowania

Alarmów, do której podłączony jest system alarmowy danego obiektu. Stacja Monitorowania

Alarmów, w przypadku odebrania sygnału o naruszeniu strefy chronionej, powiadamia o

zaistniałym zagrożeniu odpowiednie służby ochrony czy też właściciela obiektu. Najczęściej

w momencie wykrycia włamania, centrala uruchamia również sygnały akustyczno - optyczne

na zewnątrz i wewnątrz chronionego obiektu. W profesjonalnych dedykowanych

rozwiązaniach zabezpieczenia technicznego System Sygnalizacji Włamania i Napadu

( SSWiN) jest tylko jednym ze składników systemu bezpieczeństwa obiektu. Systemy

Alarmowe Sygnalizacji Włamania i Napadu to bardzo skomplikowany zespół rozwiązań

technicznych wymagający wdrożenia specjalnie opracowanych procedur i działań czynnika

ludzkiego - dla skutecznej minimalizacji zagrożeń.

2.5. System telewizji dozorowej CCTV.

System Telewizji Przemysłowej (ang. CCTV) stanowi doskonałe rozwiązanie w

przypadku kiedy pewne obszary lub obiekty wymagają stałej kontroli i nadzoru, a na ich

terenie bezpieczeństwo i życie ludzkie jest zagrożone. Poprzez zastosowanie telewizji

przemysłowej zwiększamy poziom bezpieczeństwa na obszarze chronionym poprzez

zwiększenie skuteczności pracy służb odpowiedzialnych za realizację zadań ochrony.

Systemy telewizji przemysłowej realizując swoje podstawowe funkcje jakimi są identyfikacją

rodzaju zdarzenia, wykrywanie osób, identyfikacja osób, identyfikacja pojazdów - LPR

ANPR, detekcja ruchu, zapis materiałów audio i wideo oddają użytkownikowi szereg często

wyselekcjonowanych informacji niezbędnych dla utrzymania wymaganego poziomu

bezpieczeństwa obszarów, obiektów podlegających zabezpieczeniu. Daje to nowy wymiar w

6

dziedzinie zabezpieczeń: wykrycie intruza, przekazanie informacji w formie obrazu i dźwięku

do odbiorcy sygnału, zapis tego zdarzenia, pełną identyfikację i archiwizację. Wspieramy

projektowanie i dostawy systemów CCTV wykorzystując wyszukane dedykowane

oprogramowanie, urządzenia, osprzęt najwyższej klasy . Są to m.in kamery wewnętrzne i

zewnętrzne, kolorowe i czarno - białe, kamery przewodowe i radiowe, monitory CRT i TFT,

urządzenia do transmisji obrazu po łączach telefonicznych, światłowodowych, skrętce

telekomunikacyjnej, TCP/IP urządzenia do rejestracji obrazu, w tym rejestratory cyfrowe.

7

3. Planowanie i projektowanie systemów sygnalizacji pożaru

3.1. Zasady planowania systemu sygnalizacji pożaru.

Na samym początku należy zauważyć iż wytyczne nie obejmą każdego przypadku jaki

może się wydarzyć, stanowią zalecenia od których dopuszcza się odstępstwo pod warunkiem

że zostaną one przedyskutowane i uzgodnione przez zainteresowane strony.

Pierwszym etapem wdrażania systemu sygnalizacji pożaru (SSP) jest stwierdzenie jakie

wymagania musi spełniać budynek w zakresie wykrywania i alarmowania pożaru. Analizy tej

możemy dokonać poprzez:

Określenie jaki obszar budynku zostanie objęty ochroną tzw. zakres ochrony.

Zakresy ochrony można zdefiniować następująco:

a) ochrona całkowita (wszystkich części budynku);

b) ochrona strefowa (jednej lub więcej stref pożarowych w budynku);

c) ochrona dróg ewakuacyjnych (zapewnienie bezpiecznego korzystania z dróg

ewakuacyjnych, nim zostaną zablokowane przez ogień i dym);

d) ochrona lokalna ( ochrona wybranych urządzeń lub funkcji stanowiących

niekoniecznie całą strefę pożarową).

Stworzenie planu postępowania podczas alarmu pożarowego. Podstawowe kwestie

jakie należy rozpatrzyć to:

a) przewidywany plan ewakuacji i jego zależność od miejsca pożaru;

b) charakter wykorzystania budynku z uwzględnieniem pory dnia oraz określenie

wpływu na plan postępowania w razie alarmu;

c) czas przewidziany na powiadomienie straży pożarnej i sposób jej wzywania;

d) obowiązki i odpowiedzialność personelu podczas kierowania akcją gaszenia i

ewakuacji;

e) sposób informacji osób o pożarze w budynku;

f) wskazywanie miejsca wystąpienia pożaru;

g) czy istnieje konieczność zastosowania systemu hierarchicznego;

h) czy budynek będzie posiadał zasilanie awaryjne;

8

i) procedury postępowania podczas uszkodzeń lub alarmów fałszywych;

j) określenie czasu jaki instalacja ma pełnić swoje funkcje po wykryci pożaru.

Wytypowanie systemu do zainstalowania.

Współzależność SSP z innymi środkami ochrony przeciwpożarowej.

Drugi etap polega na planowaniu i projektowaniu instalacji. Swoim zasięgiem obejmuje on:

Dobór elementów systemu (czujek, ręcznych ostrzegaczy pożarowych) oraz

Podział budynku na strefy dozorowe i alarmowe.

Strefy dozorowe na podstawie wskazań urządzeń sygnalizacyjnych powinny

umożliwić w szybki sposób określenie miejsca wystąpienia alarmu. W celu uniknięcia

niejednoznaczności wskazań należy, przewidzieć środki identyfikacji sygnałów z

ręcznych ostrzegaczy pożarowych.

rozmieszeniu elementów systemu w obiekcie;

Określenie sposobu nadzoru nad instalacją i wyświetlaniem jej wskazań.

Trzeci etap to prace montażowe i łączeniowe.

Czwartym ostatnim etapem jest uruchomienie i sprawdzenie prawidłowego działania

instalacji.

9

Rys.1. Schemat przebiegu procesu tworzenia SSP.

3.2. Podział obiektu na strefy dozorowe.

Rzeczą najistotniejszą w trakcie podziału budynku wielokondygnacyjnego na strefy

dozorowe jest przeznaczenie obiektu, sposób alarmowania oraz sterowania urządzeniami

zabezpieczającymi i przeciwpożarowymi w obiekcie jak również własności funkcjonalne

zastosowanego systemu sygnalizacji pożaru. Podstawową zasadą jest wykonanie wszystkich

czynności w zakresie powiadamiania i sterowania urządzeniami w sposób jednoznaczny w

ramach wybranej strefy pożarowej obiektu a następnie kojarzenie działań strefy

zabezpieczonej ze strefami sąsiadującymi.

Istotny wpływ na wielkość strefy dozorowej ma rodzaj zastosowanych linii dozorowych.

Rodzaje linii dozorowych (charakterystyka).

1. Linia dozorowa nie adresowalna i adresowalna otwarta:

jedna linia dozorowa na strefę pożarową;

maksymalna powierzchnia strefy nadzorowanej przez jedną linię dozorową

1600m2;

jedna linia dozorowa na strefę pożarową;

przy nie adresowalnej linii dozorowej jedno pomieszczenie do 1600m2, do 5

pomieszczeń sąsiadujących gdy ich łączna powierzchnia nie przekracza

400m2, do 10 pomieszczeń o powierzchni do 1000m2 z zewnętrznymi

wskaźnikami zadziałania;

przy adresowalnej linii dozorowej do 32 pomieszczeń o powierzchni do

1600m2;

na jednej linii dozorowej można zainstalować do 10 ręcznych ostrzegaczy

pożarowych (ROP), dopuszcza się prowadzenie ROP na klatkach schodowych

na nie więcej niż 3 kondygnacjach.

2. Linia dozorowa adresowalna pętlowa:

jedna linia dozorowa na kilka stref pożarowych;

pomiędzy strefami pożarowymi konieczność zastosowania izolatorów zwarć;

10

maksymalna ilość czujek na linii dozorowej 128sztuk;

maksymalnie co 32 elementy liniowe zastosowanie izolatora zwarć;

do 128 pomieszczeń o łącznej powierzchni do 6000m2;

maksymalnie do 10 ręcznych ostrzegaczy pożarowych (ROP) możemy

zainstalować w wydzielonych przy pomocy izolatorów zwarć strefach,

dopuszcza się prowadzenie ROP na klatkach schodowych na nie więcej niż 3

kondygnacjach.

Należy pamiętać że na jednej linii dozorowej możemy zainstalować nie więcej niż 10

ręcznych ostrzegaczy pożarowych, dotyczy to zarówno linii dozorowych adresowalnych oraz

nie adresowalnych.

3.3. Dobór czujek i ich rodzaje.

Prawidłowo dobrane czujki pożarowe mają za zadanie możliwie wcześni i niezawodnie

alarmować o powstałym zagrożeniu pożarowym w chronionej strefie czy też obiekcie.

W celu ich prawidłowego doboru należy uwzględnić wpływ następujących czynników:

wymagania prawne:

materiały występujące w danej strefie i ich sposób zachowania się podczas spalania;

wpływ wentylacji i ogrzewania;

warunki środowiskowe panujące wewnątrz nadzorowanego pomieszczenia;

możliwość wystąpienia alarmów fałszywych.

Założonego scenariusza pożarowego:

a) pożar płomieniowy

b) pożar bezpłomieniowy

Warunków otoczenia:

a) wysokość temperatury (czujki dymu oraz płomieni mogą być stosowane w

temperaturze od –20 oC pod warunkiem że nie będą ulegać oblodzeniu do

50 oC o ile inna wartość nie jest podana w certyfikacie. Czujki ciepła nie

mogą być stosowane w pomieszczeniach gdzie występują duże wahania

temperatury.)

11

b) szybkość przepływu powietrza (jonizacyjne czujki dymu mogą być

stosowane do prędkości 5m/s, czujki ciepła i płomieni nie podlegają

żadnym ograniczeniom w tym względzie)

c) zawilgocenie (czujki mogą być eksploatowane przy wilgotności względnej

nie większej niż 95%)

Wysokości pomieszczenia:

a) ograniczona wysokość instalowania czujki ciepła

b) ograniczona wysokość instalowania czujki dymu

Oddziaływanie środowiska:

a) wilgotność powietrza

b) spaliny

c) pył (w przypadku zastosowania czujek dymu występowanie pyłu, kurzu,

dymu oraz drobnych aerozoli może spowodować fałszywe zadziałanie

natomiast czujki płomieniowe mogą mieć znacznie obniżoną czułość)

d) zmiany temperatury.

Rodzaje czujek pożarowych:

a) czujki dymu - czujki jonizacyjne, optyczne, punktowe i liniowe.

czujka jonizacyjna – działa na zasadzie zmniejszania prądu jonizacji pomiarowej

komory jonizacyjnej KJ. W wyniku zmniejszania się ruchliwości nośników prądu, do

których przyłączają się drobiny aerozolu. Prądy jonizacyjne we współczesnych

czujkach mają wartość od 10 do 20pA. Jonizację wnętrza komory pomiarowej

uzyskuje się wykorzystując promieniowanie izotopowe źródła, wykonanego na bazie

Am241 o aktywności do 40kBq. Prąd komory jonizacyjnej silnie zależy od

następujących czynników: temperatury, wilgotności, ciśnienia, wentylacji komory.

Miarą czułości czujki jonizacyjnej jest względna zmiana prądu jonizacji wzorcowej

komory jonizacyjnej, wywołana panującą w momencie zadziałania koncentracją

dymu. Wartość czułości jest podawana w świadectwie dopuszczenia przy pomocy

współczynnika Y. Jest on funkcją względnych zmian jonizacji komory, dla której prąd

jonizacji w czystym powietrzu wynosi 100pA.

Y = Io/I – I/Io

I – prąd KJ w powietrzu z aerozolem;

Io – prąd KJ w powietrzu bez aerozolu.

12

Czujka przeznaczona jest do wykrywania dymu, powstającego w początkowym

stadium pożaru, wtedy, gdy materiał zaczyna się palić, a więc na ogół długo przed

pojawieniem się otwartego płomienia i zauważalnego wzrostu temperatury. Jest

przewidziana do pracy w pomieszczeniach zamkniętych, w których w normalnych

warunkach nie występuje dym, kurz i skraplanie pary wodnej.

Czujka optyczna

Czujki optyczne dymu działają na zasadzie pomiaru promieniowania podczerwonego, na

którego natężenie wpływ mają aerozole. Czułość czujek optycznych określa liniowy

parametr D, jako procentowe zmniejszenie przezroczystości na drodze 1m. Przeznaczona

do wykrywania widzialnego dymu, powstającego w bezpłomieniowym początkowym

stadium pożaru, wtedy, gdy materiał zaczyna się tlić, a więc na ogół długo przed

pojawieniem się otwartego płomienia i zauważalnego wzrostu temperatury.

Posiada nowoczesny, wysokoczuły układ wykrywania dymów z czujnikiem

optoelektronicznym, działającym na zasadzie rozpraszania światła przez cząstki dymu.

Przewidziana jest do pracy w pomieszczeniach zamkniętych, w których w normalnych

warunkach nie występuje dym, kurz i skraplanie pary wodnej.

13

Czujka optyczno-temperaturowa

przeznaczona do wykrywania dymu i wzrostu temperatury, towarzyszących powstawaniu

pożaru we wczesnym stadium jego rozwoju. Wbudowane dwa sensory: dymu i ciepła,

pozwalają na stosowanie czujki w pomieszczeniach, gdzie w przypadku powstania pożaru

może pojawić się widzialny dym lub następować wzrost temperatury albo oba czynniki

jednocześnie.

Czujka liniowa

14

Przeznaczona do wykrywania dymu powstającego we wczesnym stadium rozwoju pożaru.

Czujka składa się z nadajnika i odbiornika promieniowania podczerwonego.

Zasada działania czujki polega na analizie przezroczystości optycznej powietrza w

przestrzeni pomiędzy czujka a lustrem/reflektorem. Jeżeli w powietrzu znajdzie się

pewna, określona zawartość aerozoli (dymu), zmniejszająca przezroczystość, to czujka,

zgodnie z ustawionym progiem czułości, wejdzie w stan alarmowania. Całkowite

przerwanie strumienia promieniowania jest sygnalizowane jako stan uszkodzenia,

ponieważ- nawet największe stężenie dymu w powietrzu, nie powoduje całkowitego

przerwania toru optycznego czujki.

Nadaje się zwłaszcza do ochrony pomieszczeń, gdzie w pierwszej fazie pożaru

spodziewane jest pojawienie się dymu i tam, gdzie ze względu na dużą powierzchnię

pomieszczenia należałoby dla jego ochrony, zastosować dużą liczbę punktowych czujek

dymu.

b) czujki ciepła – uważane są za najmniej czułe spośród wszystkich rodzajów czujek,

zadziałają dopiero gdy płomienie pożaru osiągną około jednej trzeciej wysokości

pomieszczenia.

Nadmiarowo-różniczkowa czujka ciepła (temperatury)

jest przeznaczona do wykrywania zagrożenia pożarowego w pomieszczeniach, w których

w pierwszej fazie pożaru można spodziewać się nadmiernego lub bardzo szybkiego

przyrostu temperatury i gdzie ze względu na panujące warunki, nie jest możliwe

15

zastosowanie czujek dymu. Czujka TUP-40 reaguje na wzrost temperatury występujący

podczas pożaru. Czujka działa nadmiarowo - po przekroczeniu temperatury zadziałania,

odpowiedniej dla jej klasy i różniczkowo - przy gwałtownym przyroście temperatury.

c) czujki płomienia – reagują na promieniowanie nadfioletowe, podczerwone pochodzące od

pożaru. Pożar płomieniowy wykrywany jest szybciej niż przez czujki ciepła czy dymu. Ze

względu na brak możliwości wykrywania pożarów bezpłomieniowych nie mogą zostać

uznane za czujki uniwersalne. Czujki płomieniowe stosuje się do ochrony dużych

otwartych przestrzeni jak magazyny, składy materiałów palnych.

d) System wykrywania pożaru LIST (Linear Sensing of Temperature - Liniowe Pomiar Temperatury).

Detekcja pożaru

bardzo dokładny pomiar temperatury i rejestrowanie wzrostu temperatury w jednostce

czasu (wykrycie pożaru zanim wystąpią jego wizualne objawy czyli dym-ogień)

dokładna lokalizacja pożaru na podstawie adresowalnych sensorów wewnątrz kabla

(odpowiedź na pytanie w którym miejscu zainicjowany został pożar lub jego pierwsze

symptomy)

pełna wizualizacja w/w zdarzeń na PC oraz połączenie z centrala pożarową lub

jednostka straży pożarnej

w pełni programowalny i skalowalny system.

Ciągły monitoring temperatury

szerokie spektrum zastosowania -40C do +200C w miejscach nawet bardzo

zanieczyszczonych;

skalowalna czułość pomiaru temperatury;

bardzo dokładny pomiar temperatury w dowolnym miejscu i lokalizacji nawet w

ciężkim zapyleniu

16

dokładny monitoring temperatury dla poszczególnych pomieszczeń lub lokalizacji w

obiekcie z podziałem na dowolne strefy;

pełna wizualizacja w/w zdarzeń na PC i przesyłanie tych danych do Centrum

Zarządzanie w zakładzie przemysłowym.

Wykrywanie oblodzeń

bardzo dokładny pomiar temperatury i rejestrowanie spadku temperatury w czasie;

Zalety:

nie wywołuje fałszywych alarmów;

w pełni adresowalny;

bezobsługowy;

bezawaryjny;

bardzo wczesna wychwycenie zmian temperatury czyli bardzo wczesna detekcja ognia

lub oblodzenie;

precyzyjna lokalizacja;

odporne na niekorzystne oddziaływania środowiska zewnętrznego;

odporny na wpływ pola elektromagnetycznego;

odporny na wibracji;

odporne na kurz;

odporny na związki chemiczne.

Przykłady niewłaściwego doboru czujek:

Czujka ciepła (nadmiarowa) – zbyt niska temperatura progu nadmiarowego w

przypadku pomieszczeń gorących np. kotłownia.

Czujka ciepła (różniczkowa) – szybkie zmiany temperatury spowodowane np.

otwarciem drzwi.

Czujka optyczna rozproszeniowa – obecność pary wodnej, zabrudzenie, zapylenie,

dym papierosowy.

Czujka optyczna liniowa – zabrudzenie układów optyki, przelotne zadymienie,

zapylenie.

Czujka jonizacyjna dymu – zmiany ciśnienia, wilgotności, temperatury silnie

wpływają na prąd jonizacyjny komory jonizacyjnej.

17

Czujka płomieni UV – lampy bakteriobójcze, wyładowania elektryczności statycznej,

łuk podczas spawania elektrycznego.

Czujka płomieni IR – obecność gazów pochłaniających promieniowanie.

Rozplanowanie i rozmieszczenie czujek

Tablica 1. Wytyczne stosowania czujek pożarowych z uwzględnieniem wysokości montażu.

Typ czujki

pożarowej

Wysokość pomieszczenia (m)

4,5 6

4,5

8

6

11

8

25

11 25

Promień działania (m)

Ciepła

EN 54-5

Klasa 1

5 5 5 NN NS NS

Dymu

punktowa

EN 54-7

7,5 7,5 7,5 7,5 NN NS

Dymu

liniowa

EN 54-12

7,5 7,5 7,5 7,5 7,5 NS

NS – nieprzydatna do stosowania przy danej wysokości.

NN – normalnie nieprzydatna lecz może być użyta w zastosowaniach specjalnych.

W pomieszczeniach o szerokości poniżej 3m, odległości między czujkami nie powinny

przekraczać:

- dla czujek dymu - 15m ,

- dla czujek ciepła -10m.

Odległość między czujką a ścianą nie może przekraczać odpowiednio 7,5 oraz 5m.

W żadnym przypadku nie należy jednak przekraczać maksymalnej powierzchni dozorowania

Odstępy czujek od ścian nie mogą być mniejsze niż 0.5 m. W przypadku korytarzy, kanałów

i podobnych części budynków o szerokości poniżej 1m, czujki dymu należy umieścić na

środku stropu.

Jeżeli w pomieszczeniu występują podciągi, belki, lub przebiegające pod stropem kanały

wentylacyjne, w odległości mniejszej niż 15 cm od stropu, to odległość czujek od tych

elementów również nie powinna być mniejsza niż 0.5 m.

18

Odstęp poziomy i pionowy czujek od urządzeń lub materiałów składowanych nie może być

mniejszy niż 0.5 m.

Nie można umieszczać czujek w strumieniu powietrza instalacji klimatyzacji, wentylacji

nawiewnej lub wyciągowej. Minimalna odległość czujek od kratek nawiewnych wynosi

1,5m. Stropy perforowane, przez które jest doprowadzane powietrze do pomieszczenia

powinny być zakryte w promieniu min. 0.5 m wokół czujki.

Rozmieszczenie ręcznych ostrzegaczy pożarowych.

Ręczne ostrzegacze pożarowe ROP należy umieszczać:

przy każdym wyjściu, na drogach ewakuacyjnych oraz na klatkach schodowych na

każdej kondygnacji;

na obszarach szczególnie zagrożonych pożarem, (odległość między

ostrzegaczami nie powinna przekraczać 40m);

w pobliżu miejsc umieszczenia hydrantów ściennych i/lub gaśnic,

w pobliżu central sygnalizacji pożarowej

w przypadku, gdy system wykrywania pożaru jest przyłączony do Jednostki

Państwowej Straży Pożarnej.

Ręczne ostrzegacze należy instalować na wysokości od 1200mm do 1600mm.

3.4. Zasilanie energią i okablowanie systemu sygnalizacji pożaru.

Zasilanie główneSystemy sygnalizacji pożaru są zasilane z publicznej sieci energetycznej. Przepisy

dopuszczają zasilanie z elektrowni prywatnych o ile posiada taką samą niezawodność jak sieć

publiczna. Zasilanie główne SSP powinno mieć wydzielone zabezpieczenie odcinające,

zlokalizowane możliwie jak najbliżej wejścia zasilania do budynku.

Zasilanie rezerwoweW przypadku braku zasilania głównego, zasilanie rezerwowe powinno zapewnić poprawne

działanie instalacji przez co najmniej 72h po czym musi jeszcze posiadać wystarczającą ilość

energii aby przez co najmniej 30min móc pracować w stanie alarmowania. Zasilanie

rezerwowe jest realizowane przy pomocy baterii akumulatorów o odpowiedniej pojemności.

OkablowanieDo budowy systemu sygnalizacji pożaru używać należy kabli i przewodów posiadających

aktualny certyfikat dopuszczenia wyrobu do użytkowania w ochronie przeciwpożarowej

19

wydany przez odpowiednią jednostkę certyfikacyjna. Kable należy układać na dedykowanych

korytkach kablowych.

Zastosowane typy kabli: Dla pętli dozorowych – kable stacyjne ekranowane YnTKSY ekw;

Zasilanie zestawów sterowniczych – kable ognioodporne HDGs lub NKGs;

Kable światłowodowe – do połączenia w pętlę centrali Master i Slave.

Prowadzenie kabli w SSP.

Podczas prowadzenia kabli zasilających i sterowniczych w systemie sygnalizacji pożaru

musimy pamiętać aby uniknąć niekorzystnych wpływów na instalację.

Elementy jakie należy wziąć pod uwagę to:

możliwość uszkodzenia mechanicznego, włącznie z uszkodzeniami, które

mogłyby spowodować zwarcia pomiędzy kablami systemowymi a kablami innych

instalacji;

zakłócenia elektromagnetyczne o natężeniu uniemożliwiającym normalną pracę;

możliwość uszkodzenia przez pożar;

uszkodzenia powstałe podczas prac konserwacyjnych innych instalacji.

Poniżej na Rys.2. przedstawiony został schemat poglądowy centrali sygnalizacji pożaru wraz

z przyłączonymi pętlami pożarowymi.

Rys.2. Schemat ideowy Systemu sygnalizacji pożaru.

4. Projektowanie dźwiękowych systemów ostrzegawczych DSO.

20

Podstawową funkcją dźwiękowych systemów ostrzegawczych jest nadawanie zrozumiałej

informacji o środkach jakie zostały podjęte w jednym określonym obszarze, kilku

określonych obszarach lub w całym obiekcie w celu ochrony życia i zdrowia podczas

zagrożenia.

System ma zapewniać następujące tryby funkcjonalne:

Przekazanie komunikatu alarmowego “na żywo” do wybranych rejonów

Przekazanie nagranego wcześniej komunikatu alarmowego do

wybranych rejonów, zarówno uruchomione ręcznie jak i automatycznie

poprzez system SSP (np. komunikaty ewakuacyjne, wiadomości

alarmowe i kodowane ostrzeżenia dla obsługi),

System będzie zdolny do rozgłaszania w ciągu 10s po włączeniu

podstawowego lub rezerwowego źródła zasilania,

W ciągu 3s od zaistnienia zagrożenia system będzie zdolny do

rozgłaszania sygnału ostrzegawczego nadawanego automatycznie lub

przez operatora,

W przypadku alarmu, system stanie się niezdolny do wykonywania

funkcji niezwiązanych z ostrzeganiem o niebezpieczeństwie

Uszkodzenie pojedynczego wzmacniacza lub obwodu nie powinno

spowodować całkowitej utraty pokrycia działalności działania głośnika,

gdyż system zapewnia redundancję linii głośnikowych,

4.1. Priorytety.Każdemu zdarzeniu powinien być przyporządkowany odpowiedni poziom priorytetu.

Główne poziomy priorytetów to:

a) ewakuacja – sytuacja potencjalnego zagrożenia życia, wymagająca

natychmiastowej ewakuacji;

b) alarm – sytuacja bezpośredniej bliskości niebezpieczeństwa, wymagająca

ostrzeżenia w trakcie ewakuacji;

c) brak zagrożenia – komunikaty eksploatacyjne (sprawdzanie systemu).

Przy rozdziale komunikatów konieczne jest ustalenie kolejności priorytetów na podstawie:

a) działań zaprogramowanych automatycznie;

21

b) przewidywanego ryzyka zajętości systemu co może wymagać ręcznego

sterowania zaprogramowanym działaniem.

Podczas ręcznej interwencji mającej na celu pominięcie zaprogramowanych funkcji

automatycznych, sterowanie ręczne powinno pozwolić na:

a) uruchomienie lub zatrzymanie zapisanych wcześniej komunikatów

alarmowych;

b) przeprowadzenie selekcji w zapisanych uprzednio komunikatach alarmowych;

c) włączenie lub wyłączenie wybranych stref głośnikowych;

d) nadawanie komunikatów na żywo przez mikrofon alarmowy.

4.2. Zalecenia instalacyjne do montażu systemu DSO. Ważnymi elementami całej tej struktury są przewody, kable oraz systemy ich

układania. Muszą one spełniać warunki podtrzymania pracy podczas pożaru i

wspólnie tworzyć zintegrowany system podtrzymania funkcji;

Trasy linii głośnikowych prowadzone są kablem HDGs 2×1,5mm²;

Trasy linii głośnikowych prowadzić w dedykowanych metalowych korytach

kablowych;

Trasy linii głośnikowych mocować w przestrzeni międzystropowej

bezpośrednio do ścian lub stropu, co 30cm za pomocą metalowych uchwytów i

kołków;

Kable linii głośnikowych w szachtach kablowych mocować do metalowych

koryt kablowych;

Przewody linii głośnikowych układać w odległości nie mniejszej niż 5cm od

innych instalacji;

Nie wolno mocować przewodów instalacji nagłośnieniowej do linek nośnych

opraw oświetleniowych i innych instalacji;

Głośniki należy montować zwracając szczególną uwagę na zachowanie

zgodności faz. Głośniki łączyć równolegle;

Nie łączyć przewodów w innych punktach niż łączówki przy głośnikach;

Przebicia przez stropy i ściany stanowiące przegrody ogniowe należy

uszczelnić zaprawą ogniochronną.

22

4.4. Wymagania technice stawiane dźwiękowym systemom ostrzegawczym.

Zrozumiałość mowy – na całym obszarze działania DSO zrozumiałość mowy

powinna być większa lub równa 0,7 w skali zrozumiałości CIS.

Automatyczna sygnalizacja stanu – sygnalizacja powinna być uzyskiwana

automatycznie w miejscach pulpitu sterowniczego i pokazywać: gotowość

systemu, zasilania, stan uszkodzenia.

Podczas gdy w systemie mamy wiele stref głośnikowych, system powinien

zapewniać odpowiednie sygnalizowanie jaki komunikat podawany jest w danej

strefie.

Sprawdzenie, czy sygnał ostrzegawczy zgodnie z PN EN 60849:2001 spełnia

wymagania w całym obszarze pokrycia, zawarte w tablicy.

TablicaMinimalny poziom sygnału dźwiękowego

POmieszczene ogólne 65 dBAPomieszczenia sypialne – w pobliżu głowy spiącego

75 dBA

Maksymalny poziom sygnału dźwiękowego

Pomieszczenie ogólne 120 dBAPomieszczenia sypialne 85 dBA

Różnica pomiędzy poziomeme sygnału dźwiękowego a poziomem hałasu

Minimum 6 dBAMaximum 20 dBA

4.5. Podstawowe zasady wykonywania pomiarów.

Wybór obszarów.

Przy wyborze obszarów, w których należy wykonać pomiary zrozumiałości należy

posługiwać się podobnymi zasadami obowiązującymi przy pomiarach poziomu dźwięku.

Każde pomieszczenie stanowi jedną oddzieloną strefę np.: hole, korytarze, schody.

W przypadku, gdy poszczególne części pomieszczenia mają różną wysokość (>20%), te

części pomieszczenia stanowią różne strefy pomiarowe.

Jeżeli różne części pomieszczenia jest nagłośniane różnymi rodzajami głośników, każda z

tych części stanowi oddzielną strefę pomiarową.

23

Ilość pomiarów i miejsc ich wykonania:

Pomiary należy wykonywać na siatce o boku nie większym niż 6m. Oczywiście z tego

wynika, że w pomieszczeniu o wymiarach mniejszych od 6m x 6m będzie wykonywany jeden

pomiar.

Nie są wymagane pomiary w rogach pomieszczeń, niszach itp., a więc tam, gdzie istnieje

małe prawdopodobieństwo przebywania ludzi.

Pomiary powinny być wykonywane na całej powierzchni pomieszczenia a nie tylko w części

objętej obszarem pokrycia głośników.

Pomieszczenia powtarzalne należy przyporządkować do grup o identycznych właściwościach:

- wymiarach, proporcjach, aranżacji wnętrz, wyposażenia, przeznaczeniu, poziomie tła itd.

W pomieszczeniach każdej klasy należy wykonać pomiary.

Warunki wykonania pomiarów:

Pomiary zrozumiałości można wykonać jedynie w pomieszczeniach całkowicie

wykończonych, w których nie przewiduje się już zmian w zakresie: wymiarów, proporcji,

aranżacji wnętrz, wyposażenia, przeznaczeniu, poziomie tła (bardzo ważne).

Zmiana któregokolwiek z powyższych warunków, na przykład w wyniku remontu, powinna

powodować podjęcie decyzji o wykonaniu pomiarów.

W przypadku wprowadzonych zmian w systemie nagłośnienia. Dotyczy również zmian w

nastawach korektorów, regulatorów poziomów, zmian w rozmieszczeniu głośników itp.

Monitorowanie uszkodzeń.

Bardzo istotna sprawą jest monitorowanie wszelkiego rodzaju uszkodzeń dotyczących:

Zwarcia, odłączeni lub uszkodzenia głównego lub rezerwowego źródła zasilania;

Zwarcia, odłączeni lub uszkodzenia urządzenia do ładowania akumulatorów

głównego lub rezerwowego źródła zasilania;

Przerwy w wyłączniku, bezpieczniku;

Uszkodzenia mikrofonu;

Braku wzmacniaczy lub krytycznych modułów;

Uszkodzenia któregokolwiek obwodu głośnika;

Uszkodzenia dowolnego wzmacniacza rezerwowego;

Uszkodzenia generatorów sygnałów alarmowych łącznie z pamięcią;

Zwarcia lub rozłączenia wizualnych sygnalizatorów alarmowych.

24

Poniżej na Rys.3. przedstawiony został schemat poglądowy dźwiękowego systemu

ostrzegawczego DSO wraz z elementami wykonawczymi.

Rys.3. Schemat ideowy Dźwiękowego systemu ostrzegawczego.

25

5. Planowanie i projektowanie systemów sygnalizacji napadu i włamania.

Podstawową funkcją systemów sygnalizacji włamania i napadu (SSWiN) jest wykrywanie

naruszenia chronionej przestrzeni przez osoby nieuprawnione i odpowiednie

zasygnalizowanie tego faktu.

Sygnalizacja naruszenia chronionej strefy może odbywać się miejscowo przez uruchomienie

sygnalizatorów dźwiękowych lub optycznych, lub też zdalnie poprzez przekazanie sygnału

alarmowego instytucją sprawującym ochronę nad obiektem.

5.1. Projektowanie systemów SSWIN.

Projektowanie systemów sygnalizacji włamania i napadu powinno być skierowane na

zabezpieczenie obiektu przed różnymi metodami przestępczymi, z uwzględnieniem

istniejących już na obiekcie zabezpieczeń mechanicznych. Projektant elektronicznych

systemów alarmowych powinien biegle orientować się w zakresie danych technicznych

urządzeń używanych do ochrony mienia, życia i zdrowia ludzkiego.

Przyjmując pewną koncepcję ochrony, projektant powinien podjąć poniższe działania:

uzgodnić z inwestorem co należy chronić z ewentualnym podziałem obiektu na

strefy ochrony;

ustalić rodzaj zagrożeń dla obiektu i kierunki ewentualnego ich pochodzenia;

ustalić kto i w jakim czasie podejmie interwencję w przypadku zagrożenia;

opracować wstępny projekt systemu sygnalizacji włamania i napadu z

uwzględnieniem istniejących zabezpieczeń mechanicznych, powiązań z ochroną

fizyczną;

w przypadku dużych obiektów uzgodnić opracowania techniczno-ekonomiczne ze

służbami ochrony, policją, służbą pożarową oraz innymi instytucjami, jeżeli jest

to konieczne na etapie projektowania.

Podstawą do zaprojektowania systemu jest przygotowanie tabeli zagrożeń dla poszczególnych

stref - na podstawie tak zebranych informacji można sprecyzować wymagania stawiane dla

projektowanego systemu. Częstym błędem popełnianym przez projektantów jest zakładanie

jednakowego zagrożenia dla całego chronionego obiektu w sytuacjach, gdy zagrożenie w

26

poszczególnych strefach ochrony jest różne. Dla prawidłowego doboru systemu ochrony,

należy brać pod uwagę zagrożenia w danym obiekcie i następnie wybrać dla każdej strefy te,

przed którymi powinny być zastosowane odpowiednie zabezpieczenia.

W projekcie powinien znaleźć się sensowny i spójny logicznie schemat numerowania

kabli, punktów rozdzielczych i czujek, dla ich łatwej identyfikacji. Schemat ten powinien być

oparty na konfiguracji samej sieci alarmowej, a nie na konstrukcji budynku, w którym sieć ta

się znajduje. Z uwagi, iż w nawet najlepiej zaprojektowanym systemie często zdarza się

konieczność dokonania pewnych zmian na etapie jego montażu, pożądany jest nadzór autora

projektu nad jego realizacją.

Jeśli w trakcie projektowania oraz instalacji systemu, inwestor narzuca montaż

poszczególnych elementów systemu poprzez wskazywanie miejsca ich montowania,

konieczne staje się pozostawienie śladów takich ustaleń na piśmie, w celu uniknięcia

późniejszych kłopotów w przypadku przełamania systemu. W praktyce bardzo często zdarza

się, że o wyborze instalatora i konfiguracji systemu decyduje przede wszystkim niska cena

przedstawiona w ofercie. Skutkiem tego jest użycie do instalacji urządzeń o niskiej jakości

oraz wykonanie niedostatecznie zabezpieczonego obiekt. W takich sytuacjach konieczne staje

się uświadomienie inwestorom, że Polska Norma "Systemy Alarmowe" (PN-93 E-08390/14)

określa klasy systemów alarmowych w zależności od kategorii zagrożonej wartości.

5.2. Elementy systemów sygnalizacji włamania i napadu.

Podstawowym elementem systemów sygnalizacji włamania i napadu bezpośrednio

odpowiedzialnym za wykrywanie intruzów są czujki. Podczas doboru rodzaju czujki do

ochrony wybranej przestrzeni należy pamiętać, że nie istniała jedna czujka skuteczna w

każdych warunkach. O prawidłowym doborze czujek możemy mówić wtedy, gdy środki

ochrony są proporcjonalne do występującego zagrożenia.

Przełączniki mechaniczne.

Wywołują alarm po otwarciu chronionych drzwi, włazów, klap itp. Ze względu na

dużą odporność na wstrząsy idealnie nadają się do ochrony dużych drzwi.

Pętle alarmowe.

Montowane są w szybach na etapie ich produkcji. Alarm zostaje wywołany po

przerwaniu przewodu pętli. Stosowane w miejscach o dużych zakłóceniach oraz tam,

gdzie nie można stosować innych czujek.

Czujki magnetyczne stykowe.

27

Czujki te złożone są z dwóch części: jednej zawierającej magnes i drugiej

zawierającej kontaktron. W wyniku oddalania magnesu od kontaktronu następuje

rozwarcie lub zwarcie (w zależności od wykonania) styku kontaktronu.

Stosowane są do ochrony drzwi, okien, rolet. Kontaktron instaluje się w nieruchomej

części drzwi lub okien, zaś magnes w ruchomym ich skrzydle.

Najczęstsze błędy przy instalacji czujek magnetycznych to stosowanie czujek

niedostosowanych do ochrony drzwi stalowych - po pewnym czasie następuje

stopniowe rozmagnesowanie powodujące niestabilność pracy kontaktronu oraz

instalowanie magnesu i kontaktronu zbyt daleko od siebie, co powoduje, że

niewielkie drgania są przyczyną fałszywego alarmu. Nie należy również mocować

czujek magnetycznych stykowych w ościeżnicy od strony zawiasów - możliwość

szerokiego uchylenia drzwi lub okna bez wywołania alarmu.

Czujki pasywne podczerwieni.

Działanie czujek pasywnych podczerwieni polega na wykrywaniu zmiany

promieniowania cieplnego z zakresu dalekiej podczerwieni przez czujnik , którego

sygnał elektryczny jest analizowany przez układ elektroniczny. Czujki pasywne

podczerwieni powinny być montowane tak, aby wykrywały ruch człowieka

przecinającego pod kątem prostym sektory wykrywania.

Podczas montażu należy zwrócić uwagę, aby bezpośrednie lub odbite światło

słoneczne nie padało wprost na układ optyczny czujki. Czujek nie należy instalować

bezpośrednio nad źródłem wytwarzanego ciepła oraz w pomieszczeniach

nieszczelnych, gdzie mogą występować gwałtowne zmiany temperatury powietrza.

Częstym błędem przy instalowaniu czujek pasywnych podczerwieni jest umieszczanie

ich przy drzwiach lub oknach od strony ewentualnego zagrożenia - otwierane

skrzydło drzwi lub okna zmniejsza ich pole widzenia.

Czujki aktywne podczerwieni

Aktywne czujki podczerwieni reagują na przesłonięcie wiązki promieniowania

podczerwonego, emitowanego przez nadajnik czujki w kierunku odbiornika. Czujki

aktywne podczerwieni są odporne na zakłócenia pod warunkiem, że zostaną

stabilnie zamocowane oraz bezpośrednie lub odbite światło słoneczne nie będzie

padać na odbiornik. Są skutecznymi urządzeniami o dużym zasięgu, instalowanymi

wzdłuż okien, elewacji budynków lub ogrodzeń. Należy jednak zwracać uwagę, aby

nie instalować czujek aktywnych podczerwieni wzdłuż ścian odbijających wiązkę.

Czujki ultradźwiękowe

28

Czujki ultradźwiękowe z wykorzystaniem zjawiska Dopplera, działają na zasadzie

podobnej do radaru wykorzystując zamiast fal radiowych ultradźwięki. Ze względu

na dużą wrażliwość na ruchy powietrza, zalecane są do stosowania w niewielkich

szczelnych pomieszczeniach. Niektóre wykonania czujek umożliwiają montaż w

jednym pomieszczeniu kilku czujek, które nie zakłócają się nawzajem. Czujki

ultradźwiękowe podatne są na fałszywe alarmy wywołane przeciągami, poruszaniem

się różnych przedmiotów np. zasłony, dźwiękami wytwarzanymi przez urządzenia

domowe np. dzwonek. Wybór miejsca jest najważniejszy do prawidłowej pracy czujek

i dlatego nie należy umieszczać ich nad grzejnikiem, w bliskiej odległości od

wyjść szybów wentylacyjnych, obok czynnych dzwonków elektrycznych, blisko

zasłon, firanek lub dużych roślin. Szczególną ostrożność należy zachować przy

instalowaniu tych czujek w pomieszczeniach klimatyzowanych.

Czujki mikrofalowe ruchu.

Podobnie jak czujki ultradźwiękowe czujki mikrofalowe ruchu działają na zasadzie

efektu Dopplera, z tym, że w czujkach mikrofalowych wykorzystano fale

elektromagnetyczne (mikrofale). Czujki mikrofalowe wykrywają najlepiej ruch w

kierunku do i od czujki. Fale elektromagnetyczne mogą przenikać poza chronione

pomieszczenia i jest to podstawowym elementem, który należy uwzględniać przy

montażu tych czujek. Ponadto należy pamiętać, że mikrofale odbijają się od

przedmiotów metalowych oraz, że w niektórych typach czujek pasmo częstotliwości

Dopplera, odpowiadające wykrywanemu zakresowi prędkości poruszających się

obiektów zawiera częstotliwość napięcia sieci energetycznej 50 Hz. Częstym

błędem przy montażu mikrofali jest umieszczanie jej w pobliżu rur ściekowych

oraz na niestabilnej konstrukcji. Czujki mikrofalowe tzw. bariery wykorzystywane

są do ochrony peryferyjnej.

Czujki wibracyjne.

Czujki wibracyjne (sejsmiczne) wykrywają drgania mechaniczne konstrukcji, do

których są przymocowane (piłowanie, wiercenie, cięcie, kucie itp.). Czujki

wibracyjne posiadają czujnik piezoelektryczny, przetwarzający drgania mechaniczne

na sygnał elektryczny w wybranym paśmie częstotliwości. Czujki te służą do ochrony

kas pancernych, szaf metalowych oraz ścian i stropów pomieszczeń. Z uwagi, że

czujki te mogą być zakłócone przez drgania konstrukcji chronionej spowodowane

ruchem ulicznym, nie należy stosować ich w budynkach położonych blisko ulic o

dużym natężeniu ruchu. Czujki wibracyjne mogą reagować na silne dźwięki i

29

ultradźwięki. Z tego względu w przypadku ochrony szaf metalowych, należy

sprawdzić czy nie występuje zjawisko rezonansu mechanicznego spowodowane

pojedynczym wstrząsem szafy.

Czujki tłuczenia szkła.

Czujki tłuczenia szkła wykrywają drgania mechaniczne szyby występujące podczas

silnego uderzenia. Istnieją czujki wykrywające tylko pęknięcie szkła, które

reagują na sygnały o wysokich częstotliwościach i czujki wykrywające uderzenie

podczas tłuczenia, które reagują na sygnały w paśmie akustycznym. Czujki tłuczenia

szkła są dość skutecznym zabezpieczeniem z uwagi, gdyż alarm następuje jeszcze

prze wtargnięciem intruza do wnętrza obiektu.

Czujki dualne.

Są to czujki o konstrukcji złożonej najczęściej z połączenia czujki pasywnej

podczerwieni z czujką mikrofalową. Sygnały alarmowe z obu czujek odbierane są

przez mikroprocesor, dzięki czemu mogą zostać wyeliminowane wady

poszczególnych czujników, a tym samym fałszywe alarmy. Stosowane są w obiektach

gdzie występują duże zakłócenia zewnętrzne.

Czujki dymu lub gazu.

Stanowią uzupełnienie systemów sygnalizacji włamania i napadu o elementy

sygnalizacji innych występujących zagrożeń. Czujki te są dostępne w wykonaniu

specjalnym dla zastosowań w systemach sygnalizacji włamania i napadu (napięcie

zasilania 12V).

Poniżej na Rys.4. przedstawiony został schemat poglądowy systemu sygnalizacji włamania i

napadu SSWiN wraz z elementami wykonawczymi.

30

Rys.4. Schemat ideowy Systemu sygnalizacji włamania i napadu (SSWiN).

6. System kontroli dostępu

31

Podczas projektowania system kontroli dostępu KD należy określić:

producenta i typ zastosowanych rozwiązań;

zakres działania systemu np.: wejścia do budynku, wybrane pomieszczenia

techniczne oraz pomieszczenia ochrony;

możliwość rozbudowy systemu w zależności od potrzeb użytkownika obiektu.

Podstawowe funkcje System kontroli dostępu:

stan drzwi (zamknięte-otwarte);

ochrona przed próbami sabotażu - siłowe otwarcie drzwi (forsowanie), próby użycia

innych kart dostępu;

rozpoznanie niedomkniętych drzwi;

przedstawienia alertu po otwarciu przejścia kontrolowanego pomimo braku

przyznania dostępu;

komunikacja z innymi systemami;

zanik zasilania nie powinien powodować błędnych odblokowań;

rozpoznawanie - będzie identyfikował dzięki numerom kart osoby otwierające

poszczególne drzwi.

Klasyfikacja zabezpieczeń w systemach kontroli dostępu oparta jest na klasyfikacji

rozpoznawania i klasyfikacji dostępu i może być rozpatrywana dla każdego przejścia

kontrolowanego osobno.

Klasyfikacja rozpoznawania:

Klasa rozpoznawania 0 – brak rozpoznania pozytywnego. System rozpoznania opiera

się o zapytaniu dostępu bez podania tożsamości (styk, przycisk);

Klasa rozpoznania 1 – informacja zapamiętana. System rozpoznania oparty jest na

haśle, kodzie. Po wprowadzeniu złej informacji w pięciu kolejnych próbach system

powinien zablokować przyznanie dostępu na minimum 5 minut.

Klasa rozpoznania 2 – Identyfikator lub biometryka. System rozpoznawania oparty

jest danych biometrycznych lub danych zawartych na identyfikatorach (klucze, karty,

odciski palców);

Klasa rozpoznawania 3 - Identyfikator lub biometryka oraz informacja zapamiętana.

System rozpoznawania oparty jest na haśle lub kodzie w połączeniu z danymi

biometrycznymi lub na identyfikatorach. Po wprowadzeniu nieważnej informacji w

pięciu kolejnych próbach system powinien wygenerować alert.

32

Klasyfikacja dostępu:

Klasa dostępu A – zaliczamy tutaj przejścia kontrolowane stosowane tam gdzie

żądany stopień zabezpieczeń nie wymaga stosowania siatki czasu oraz rejestrowania

transakcji uzyskanego dostępu;

Klasa dostępu B – zaliczamy tutaj przejścia kontrolowane stosowane tam gdzie

żądany stopień zabezpieczeń wymaga stosowania siatki czasu oraz rejestrowania

transakcji uzyskanego dostępu;

Ochrona przed zmianami w programie.

System powinien posiadać odpowiednie zabezpieczenia które uniemożliwią

wprowadzanie zmian w zaprogramowanej strukturze programu.

Stosunek liczby możliwych kodów do liczby uprawnionych osób powinien wynosić

minimum 1 000 : 1;

Minimalna liczba kombinacji wynosi 10 000;

Administrator powinien mieć możliwość zmiany kodu dostępu w programie.

Rys.5. Podział funkcji w systemie kontroli dostępu.

33

Rys.6. Przebieg tradycyjnej procedury przyznawania dostępu.

Należy pamiętać aby cały system powinien być tak zaprojektowany aby w chwili pożaru

lub konieczności ewakuacji określone drzwi i systemy wjazdowo-wyjazdowe dla pojazdów

przełączyły się w pozycję określoną w scenariuszu pożarowym.

Identyfikatory

Każda ze stref, do której wejście wymaga kontrolowania, staje się dostępna wyłącznie dla

uprawnionych osób. Obok tradycyjnych elementów jak klawiatury numeryczne czy kart

magnetycznych coraz większe znaczenie zdobywają karty zbliżeniowe, karty Wieganda oraz

nadajniki radiowe.

Karty zbliżeniowe zawierają w sobie układ scalony z wpisanym kodem. Działając na

zasadzie indukcji magnetycznej (najczęściej) pobierają energię z czytnika i wysyłają

następnie swój kod. Dzięki takiemu rozwiązaniu karty te nie wymagają wkładania do

czytnika. Wystarczy zbliżenie karty do czytnika - nawet bez wyjmowania z kieszeni, czy

torebki. Czytnik może być ukryty w ścianie - system jest więc odporny na uszkodzenia i

dewastacje. Istnieją także karty aktywne z wbudowanymi bateriami. Dzięki temu

34

charakteryzują się one znacznie większym zasięgiem> Należy jednak podkreślić, iż po

wyczerpaniu się baterii kartę należy wyrzucić.

Nieco inaczej są wykonywane karty Wieganda. W plastykowej karcie znajduje się specjalny

moduł przewodów Wieganda. Po poddaniu karty oddziaływaniu zewnętrznego pola

magnetycznego, emituje ona własne pole, które jest z kolei wykrywane przez czujnik. Kod

karty jest określony przez lokalizację przewodów oraz kolejność, w jakiej pobudzają czujnik.

Chociaż karta Wieganda musi być przesunięta wzdłuż czytnika, to jednak odczyt danych

odbywa się bezdotykowo. Dzięki temu ani karta, ani czytnik nie zużywają się w trakcie

użytkowania. Ponadto stosuje się nadajniki (piloty) oddziałujące na czytnik za pomocą fal

radiowych. Zasięg oddziaływania wynosi od kilkudziesięciu do kilkuset metrów. Takie

rozwiązania stosuje się z miejscach narażonych na wandalizm, przy bramach wjazdowych na

posesję (nie ma konieczności wysiadania z pojazdu) itp.

Poniżej na Rys.7. przedstawiony został schemat poglądowy Systemu kontroli dostępu KD

wraz z elementami wykonawczymi.

Rys.7. Schemat ideowy Systemu kontroli dostępu (KD).

35

7. Projektowanie systemów telewizji przemysłowej CCTV.

Ze względu na bardzo istotną rolę systemu CCTV ważne jest stosowanie sprawdzonych

algorytmów projektowania i wykonywania tego typu instalacji.

Zaleca się następującą procedurę projektowania systemów CCTV:

Sformułowanie precyzyjnych wymagań użytkowych mające na celu zapewnienie

prawidłowe zaprojektowanie systemu i dokonania optymalnego doboru sprzętu.

Podstawowe wymagania użytkowe jakie należy rozpatrzyć to:

a) Jakiego rodzaju zagrożenia mają być monitorowane i jaki ma być stopień

odporności na zniszczenia systemu?

b) Jaki obszar ma być monitorowany?

c) Jaki jest cel monitorowania poszczególnych stref?

d) Jaki typ kamer, obiektywów i monitorów ma zostać zastosowany?

e) Jaka powinna być reakcja systemu na naruszenia poszczególnych stref?

f) Jaki ma być stopień automatyzacji?

g) Jaki powinien być czas reakcji systemu?

h) W jakich warunkach środowiska mają funkcjonować urządzenia?

i) Jaki ma być sposób sterowania systemem?

j) Ile jednoczesnych zdarzeń powinien obsłużyć system?

k) Jaki jest czas pracy systemu?

l) Jaki jest czas przechowywania nagrań?

m) Jaka powinna być forma przeszkolenia pracowników obsługujących?

n) W jakiej formie i przez kogo ma być prowadzona konserwacja systemu?

projektowanie systemu;

zainstalowanie i uruchomienie systemu;

przekazanie systemu klientowi;

konserwacja.

Zalecane jest stworzenie niezależnej sieci zasilającej urządzenia sieciowe i system

monitoringu podtrzymywanej z zasilania awaryjnego (UPS-a) przez co najmniej 15 minut.

36

Poniżej na Rys.8. przedstawiony został schemat poglądowy systemu telewizji przemysłowej

CCTV wraz z elementami wykonawczymi.

Rys.8. Schemat ideowy Systemu telewizji przemysłowej CCTV.

37

8. Integracja systemów pożarowych w dużych obiektach.

Ochrona obiektów o dużej kubaturze z punktu widzenia systemów przeciwpożarowych

wymaga zastosowania praktycznie wszystkich dostępnych urządzeń przeciwpożarowych

wyszczególnionych w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia

21 kwietnia 2006 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków i innych obiektów

budowlanych. Zgodnie z tym rozporządzeniem jako urządzenia przeciwpożarowe rozumie się

urządzenia stałe lub półstałe, uruchamiane ręcznie lub automatycznie służące do zwalczania i

wykrywania pożaru oraz ograniczenia jego skutków.

W celu zapewnienia skuteczności działania poszczególnych systemów zabezpieczeń w

realizowaniu powierzonych im funkcji, wszystkie systemy zabezpieczające muszą posiadać

wspólny program ochrony obiektu tzw. scenariusz pożarowy na bazie którego powstają

tablice sterowań.

Wyróżniamy dwa rodzaje realizacji sterowania procedurami ochrony obiektu poprzez

wykorzystanie:

a) Centrali sygnalizacji pożaru, która inicjuje i realizuje procedury sterowania (Rys.9.);

Rys.9. Schemat ideowy konwencjonalnego systemu sterowania zabezpieczeniami obiektu.

38

b) Systemu integrującego – inicjatorem jest CSP, natomiast realizuje ją system integrujący (Rys.10.).

Rys.10. Schemat ideowy systemu integrującego do sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi.

System integracyjny ma na celu stworzenie sieci powiązań procedur w której działanie

elementu jednego systemu spowoduje zadziałanie elementów w innych systemach.

Przykładem takiej integracji może być element systemu sygnalizacji pożaru – ręczny

ostrzegacz pożarowy (ROP). Po uruchomieniu tego elementu następuje szybka weryfikacja

jego adresu i lokalizacji w obiekcie po czym automatycznie na ekranie monitora zostaje

wyeksponowany obraz z kamery, w której pola widzeniu znajduje się ROP o danym adresie.

39

8.1. Budowa systemu integrującego.

System integrujący może składać się z:

- centrali sygnalizacji pożaru CSP;

- dźwiękowego systemu ostrzegawczego DSO;

- kontroli dostępu KD;

- systemu sygnalizacji włamania i napadu SSWiN;

- telewizji dozorowej CCTV;

- systemu sterowania oświetleniem awaryjnym;

- systemu tryskaczowego;

- systemu sterowania klapami oddymiającymi.

Przyłączenie do systemu integrującego może być realizowane poprzez:

- wyjścia przekaźnikowe systemu integrującego, przyłączone do wejść

nadzorowanych sterowanych urządzeń i systemów integrowanych;

- wyjścia przekaźnikowe urządzeń i systemów integrowanych, przyłączone do

wejść nadzorowanych systemu integrującego;

- łącza cyfrowe pomiędzy systemem integrującym a urządzeniami

integrowanymi.

Należy pamiętać o tym że polecenia wysterowania wydawane przez uprawnionego operatora

mają wyższy priorytet niż polecenia generowane przez system integrujący.

W celu zapewnienia poprawnego działania elementów systemu integrującego powinien

zostać stworzony scenariusz pożarowy dla chronionego obiektu wraz z tabelą sterowań.

Zakres informacji jakie powinna zawierać tabela sterowań jest następujący:

sterowanie dźwiękowym systemem ostrzegawczym,

sterowanie systemem sygnalizacji pożaru,

sterowanie instalacją tryskaczową,

sterowanie systemem oddymiania,

sterowanie automatycznego zamknięcia przegród przeciwpożarowych,

sterowanie wentylacją bytową,

sterowanie systemem kontroli dostępu.

40

W przypadku powstania pożaru, instalacja sygnalizacji pożarowej realizuje odpowiednie

algorytmy zgodne z koncepcją bezpieczeństwa pożarowego obiektu.

Realizację wyżej wymienionych celów zapewniają między innymi następujące elementy

zabezpieczenia przeciwpożarowego:

Instalacja sygnalizacji alarmu pożaru — wykrycie pożaru, sterowanie i kontrola

innych urządzeń.

Stałe Urządzenie Gaśnicze – szybkie podjęcie działań gaśniczych.

Dźwiękowy System Ostrzegawczy - szybkie powiadomienie osób o ewakuacji,

Systemy odymiania odpowiedzialne za odprowadzanie ciepła i dymu — układy

wentylacji mechanicznej oddymiającej kanałowej i strumieniowej, instalacje

grawitacyjnego odymiania klatek schodowych, sterowane otwory doprowadzające

świeże powietrze;

Sterowane elementy oddzieleń przeciwpożarowych zapewniające szczelne

wydzielenie stref pożarowych w przypadku powstania pożaru — drzwi i bramy

przeciwpożarowe, klapy odcinające w kanałach wentylacji użytkowej.

8.2. Stosowane konfiguracje systemów sygnalizacji pożaru.

Zastosowanie poprawnej konfiguracji systemu sygnalizacji pożaru w sposób bardzo

znaczący wpływa na zabezpieczenie się przed skutkami awarii w systemie.

Często jest tak iż chroniony obiekt składa się z kilku przylegających do siebie mniejszych

budynków. System wówczas musi umożliwić przyłączenie do centrali wielu linii

dozorowych w postaci pętli o pojemności do 128 adresowalnych elementów w każdej.

Jeżeli taki system złożony jest z jednej centrali sygnalizacji pożaru wówczas często

zawodzi. Związane jest to często z odległościami pomiędzy poszczególnymi budynkami i

występującymi na nich spadkami napięcia spowodowanymi rezystancją pętli.

Długie linie dozorowe narażone są na różnego rodzaju zakłócenia elektromagnetyczne,

przez co centrale muszą posiadać odpowiednie zabezpieczenia oraz filtry umożliwiające

pracę poza obszarem budynku. Dotyczy to zwłaszcza odporności na zakłócenia związane

z wyładowaniami atmosferycznymi, które mogą oddziaływać na linie w sposób

bezpośredni lub pośredni w postaci przepięć indukowanych.

41

Na Rys.11. przedstawiony został sposób dozorowania kilku budynków przy pomocy

pojedynczej centrali sygnalizacji pożaru i długich linii dozorowych.

Rys.11. Nadzór zespołu budynków za pomocą jednej CSP.

42

Obecnie na etapie projektowym przyjmuje się możliwość pojedynczego uszkodzenia ,

które nie powinno w sposób znaczący wpłynąć na poprawną pracę systemu. Rozwiązanie

to oparte jest na połączeniu ze sobą dwóch lub więcej central sygnalizacji pożaru. Idea ta

przedstawiona została na Rys.12. poniżej.

Rys.12. Nadzór zespołu budynków za pomocą sieci (czterech) CSP.

W przypadku zakłóceń centrale sygnalizacji pożaru przedstawione na Rys.12. są w pełni od

siebie niezależne i brak wymiany danych pomiędzy nimi nie uniemożliwia ich poprawnego

indywidualnego nadzoru.

43

8.3. Konfiguracja systemu sterowania.

1. Niededykowane systemy sterowania – charakterystyka:

Realizacja najprostszych, dwustanowych sterowań typu załącz-wyłącz,

wyprowadzenie informacje o stanie urządzenia;

Stosowane w małych obiektach w których nie jest wymagane skomplikowane

uruchamianie urządzeń;

Brak wizualizacji stanu pracy całego systemu ochrony;

Brak automatycznego, okresowego uruchamiania urządzeń celem ich przetestowania;

Brak możliwości przywrócenia urządzeń do pracy normalnej;

W przypadku stanu alarmu brak możliwości podawania dodatkowych informacji

mogących pomóc w określeniu przez operatora poziomu zagrożenia.

2. Dedykowane systemy sterowania – charakterystyka:

Stosowane w dużych obiektach w których ze względu na dużą ilość systemów

bezpieczeństwa wymagających różnej obsługi uruchomienie urządzeń jest

skomplikowane;

Brak połączenia z urządzeniem inicjującym (czujki, ręczne ostrzegacze pożarowe) nie

ogranicza pracy systemu i wykonania wymaganych procedur;

Poprawnie dobrane sterowniki umożliwiają przeprowadzenie dowolnej sekwencji

sterowań;

Możliwość jednoczesnego przyłączenia do sterownika kilku urządzeń np. kilku

napędów klap oddymiających.

44