ประวต และปฏปทา 1

๑ . สรนทรถนกำาเนดของหลวงป

หลวงปดลย อตโล เปนชาวสรนทรโดยกำาเนด ทานเกดเมอ พ.ศ.๒๔๓๑ ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕

เร องราวของจงหวดสรนทรถนกำาเนดของหลวงปเมอสมย ๑๐๐ กวาปมาแลว ตามทหลวงปเลาใหฟงและทานเจาคณ พระโพธนนทมน (สมศกด ปณฑโต) ไดเรยบเรยงบนทกไว มดงตอไปน

ชมชนสรนทรในอดตไมมหลกฐานวาเกดขนเมอใด แตสนนษฐานวามมาไมตำากวา ๒,๐๐๐ ป เคยผานความรงเรองมาสมยหนงในฐานะเปนเมองหนาดานจากผนทราบโคราช ลงสแควนเจนละของกมพชา

สรนทร หรอ เมองประทายสมนต หรอ ไผทสมนต ในอดต อยในพนทราบตำาทอดมสมบรณไปดวยทรพยากรธรรมชาต และมวลสตวปานานาชนด

หลกฐานเมองโบราณทพบเหน ไดแกปราสาทหนหลายแหง เชน ปราสาทหนภมโปน ปราสาทระแงง ปราสาทยายเหงา ปราสาทตาเหมอน ปราสาทจอมพระ ปราสาทเบง เปนตน รวมทงกำาแพงเมองสรนทรเดมซงม ๒ ชนเคยตงตระหงานมาเมอ ๑๐๐ ปทแลว กยงมหลกฐานเหลอใหเหนไดชดเจน

ในสมยนนบานเรอนมนอย ไมแออดเหมอนทกวนน

ดานทศใตของ วดบรพาราม ของหลวงป เปนกำาแพงเมองชนในสงตระหงานบงหลงคากฏ เพงจะอนตรธานหายไปเมอไมเกน ๑๐๐ ปมานเอง

จากกำาแพงเมองชนในออกไปทางทศใตเพยง ๕๐๐ เมตร จะเปนกำาแพงเมองชนนอก ซงม วดจมพลสทธาวาส (วดทหลวงปเขาอปสมบท) อยตดขอบกำาแพงดานใน

เลยกำาแพงเมองชนนอกออกไปเปนเขตชนบททงสน หางออกไปไมถง ๒ กโลเมตร จะเปน ลำาหวยเสนง ฝงหวยจะมไมยางปาขนาดมหมาเตมไปหมด ชกชมไปดวยสตวปานานาชนด ไมวาหมปา ลง ชะน คาง แมกระทงแรดกปรากฏใหเหนทวไป

ประวต และปฏปทา 2

หางออกไป ๕-๑๐ กโลเมตร จงจะพบหมบานสกแหง ซงมบานเรอนประมาณ ๔-๕ หลงเทานน

หมบานทหลวงปถอกำาเนดชอวา บานปราสาท หางจากตวเมองสรนทรไปทางทศใตประมาณ ๑๐ กโลเมตร

หลวงปไดเลาถงบรรพบรษของทานวา รนปทวดของทานอาศยอยทบานสลกได ตงอยนอกกำาแพงเมองดานตะวนออก

ประมาณป พ.ศ.๒๓๙๘ คณตาของหลวงปช อคณตาแสร และญาตพน องรวม ๕ ครอบครว ตงใจจะพากนอพยพไปตงบานเรอนอยท เขมรตำา (ประเทศกมพชา) จงเดนทางดวยชางมงลงทางใตไปเรอยๆ

เมอเดนทางไปไดประมาณ ๑๐ กโลเมตร กไดพบกบคณะของ พระยาสรนทรภกดศร ไผทสมนต (มวง) เจาเมองสรนทรลำาดบท ๕ กำาลงออกสำารวจพนทอย

ทานเจาเมองทราบวาครอบครวเหลานนกำาลงจะไปทำามาหากนทเขมรตำาจงไดทดทานไว โดยชแจงถงความยากลำาบากและอนตรายในการเดนทาง รวมทงสภาพบานเมองของเขมรทไมสงบเรยบรอย ยงไมนาไววางใจ

พรอมกนนน ทานเจาเมองกแนะนำาและขอรองใหพากนตงบานเรอนอยทำามาหากน ณ สถานทแหงนน ซงมความอดมสมบรณ ใครใครจะจบจองเอาทดนทนามากเทาไรกได

คณะผอพยพกคลอยตาม รวมทงยำาเกรงทานเจาเมองดวย จงตกลงตงหลกแหลงอย ณ สถานทนน ไดชวยกนหกรางถางพงสรางบานเรอนตงเปนหมบานขนมา และดวยหมบานนนตงอยใกลเคยงกบปราสาทโบราณ จงเรยกขานกนวา บานปราสาท

คณตาแสรของหลวงปเปนนายบาน ทำาหนาทปกครองดแลหมบานปราสาทแหงนน

คณตาแสรมลก ๖ คน คอ ๑. นายมาก ๒. นางเงม (มารดาของหลวงป) ๓. นายมวง ๔. นางแกว ๕. นางเมอะ และ ๖. นายออน

ประวต และปฏปทา 3

ครอบครวของคณตาแสรกขยายสาขาเพมสมาชกออกไป บางสวนกอยในบานปราสาท บางสวนกอยในหมบานใกลเคยง บางสวนกอพยพยายไปอยถนอนตามวถชวตของแตละคน

การประกอบอาชพของผคนสมยนน ไดแกการทำาไร เรมตนดวยการแผวถางปาทหนาทบ เพอปลกขาว ฟก แฟง แตงกวา สำาหรบใชทำาอาหาร นอกจากนกเกบของปา ลาสตว ซงมอยางอดมสมบรณ

สำาหรบผหญงทำางานบาน เลยงลก และดแลสตวเลยง มเปด ไก หม วว ควาย เปนตน นอกจากนนกทอผา ปนดาย เลยงไหม

บานเรอนกสรางกนอยางงายๆ พออยได ตดโคนตนไมกนเปนตนๆ ใชขวานถากไมทงตนใหเปนเสา หรอผาครงแลวถากใหบางเปนแผนกระดาน นำาใบไมหรอไมไผ มาขดแตะทำาเปนฝาบาน และมงหลงคาดวยหญาคา

แตละบานจะนำาไมไผมาสานเปนโจรก คอตะกราหรอเขงใบใหญ ภาษาเขมรพนเมองเรยกวา เจยลดอก ใชสำาหรบเกบขาวเปลอกไวทำาพนธหรอไวกนตลอดป โจรกแตละใบบรรจขาวเปลอกไดถง ๑๐ เกวยนกม บางบานกทำาไวหลายใบ

ขาว และพชผลสมยนนไมมการซอขายกน ใชวธแลกเปลยนหรอแบงปนกนตามมตามเกด เงนทองไมมตดบานแมแตบาทเดยวกไมเดอดรอน ครอบครวไหนทอผาหม ผานงไดมาก หรอมขาวเปลอกเกบสำารองไวมากกแบงปนครอบครวอนทขาดแคลน ใหกยมไปกนตามความจำาเปน

ชาวบานในสมยนนนบถอผปศาจ และเทวดาอารกษ อยางเหนยวแนน พระสงฆองคเจา รวมทงเจาอาวาสบางองคกเปนผมความชำานาญทางจตทางวญญาณ ใชไสยศาสตร และเวทยมนตคาถา มการปลกผ ปลกพระ รกษาไขดวยการเปา เสก พน ประสานกระดก ตอกระดก เซนไหว บวงสรวง เขาทรง เรยกขวญ เปนตน

หยกยากใชสมนไพร ทไดเลาเรยนและถายทอดกนมาจากผเฒาผแก ซงกเปนการชวยดแลรกษากนไดบางตามความเหมาะสม สวนใหญกไดพงพาอาศยพระโดยถอวาพระ

ประวต และปฏปทา 4

เปนผรกวาใคร แมฆราวาสททำาหนาทเปนหมอยาประจำาหมบาน กจะเรยนรวธรกษาโรคเมอตอนบวชพระนนเอง

อาหารการกนกอาศยผกหญาทหาไดในละแวกนน เกลอ เปนสงจำาเปนทสดซงขาดไมได เพราะสมยนนไมมกะป นำาปลา หรอสงปรงรสอยางอน เมอชาวบานจบปลาไดจะนำามาคลกผสมกบเกลอ บรรจไหทำาเปนปลารา ปลาจอม เกบไวประกอบอาหาร หรอใชรบประทานกบขาว

ครอบครวไหนมปลาราเตมไห มขาวเปลอกเตมโจรก กถอวามฐานะพออยพอกน ไมเดอดรอน

การอยการกนจงเปนไปอยางงายๆ ผานง ผาถง เสอผา กทอและตดเยบกนเอง ผ หญงแตงกายดวยผา ๒ ผน ผนหนงเปนผานงกระโจมอก เรยกวา จอมปง อกผนใชหมเปนสะไบ สวนผชายกนงผาขาวมาผนเดยวกใชไดแลว ถามงานพธกนงโสรงไหม ใสเสอ แลวมผาขาวมาพาดบากเปนอนเพยงพอ

เคร องสำาอางสำาหรบผหญงกมแปงขาว แปงดนสอพอง ขมนผสมมะนาว สำาหรบประเทองผว สวนเครองประดบกมสรอยคอ แหวน ตมห กำาไลมอ กำาไลเทา ซงมกจะทำาดวยเครองเงน ใชแตงในเทศกาลงานบญตางๆ

สตรสมยนนจะตองอยกบเหยาเฝากบเรอน ฝกหดงานฝมอ ป นดาย ทอผา ฝกทำากบขาว เพอผกจตผกใจเพศตรงขาม ญาตผใหญจะดวา หญงคนใดจะเปนแมบานแมเรอนทดได กดทความละเอยดประณตของผาททอ หรอดทฝมอการทำากบขาว และกรยามารยาททวไป

ฝายชายจะตองขยนขนแขงในการทำามาหากน และตองผานการบวชเรยนเสยกอนจงจดวาเปน คนสก สามารถเปนผนำาครอบครวได เพราะการบวชเรยนเปนการอบรมจตใจ และฝกความรตางๆ ใหเปนภมรภมธรรมประดบตน

นคอชมชนของชาวสรนทร ในสมยของหลวงป เมอประมาณ ๑๐๐ ปทผานมา

ประวต และปฏปทา 5

๒ . ชวตเมอวยเยาว

หลวงปถอกำาเนด ณ บานปราสาท ตำาบลเฉนยง อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร เมอวนท ๔ ตลาคม ๒๔๓๑ ตรงกบแรม ๒ คำา เดอน ๑๑ ปชวด ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕

โยมบดาของทานชอ นายแดง โยมมารดาชอ นางเงม นามสกล ดมาก

หลวงปมพนอง 5 คน คนแรกเปนหญงชอ กลง คนทสองคอตวหลวงปเอง ชอ ดลย คนทสามเปนชายชอ เคน คนทสและหาเปนหญงชอ รตน และ ทอง พนองทง ๔ คนของทานมชวตจนถงวยชรา และทกคนเสยชวตกอนทจะมอายถง ๗๐ ป มเพยงหลวงปเทานนทดำารงอายขยอยจนถง ๙๖ ป

พน องของหลวงปไดแยกยายไปทำามาหากนในทตางๆ พอเร มมพระราชบญญตนามสกลออกมาใช แตละคนกเลอกใชนามสกลตามทตนเหนสมควร หลวงปใช นามสกล ดมาก ตามโยมแม

มาตอนหลงหลวงปเปลยนมาใชนามสกล เกษมสนธ ซงทานเลาใหฟงวา เมอทานไปพำานกเพอศกษาธรรมะทจงหวดอบลราชธาน ประจำาอยทวด สทศนาราม ไดหลายป หลานชายคนหนงของทานชอพรอมตามไปอยดวย ทานจงตงนามสกลใหวา เกษมสนธ แลวทานกเปลยนใชนามสกลทตงใหมนดวย

แมหลวงปจะเปนลกคนทสอง แตกเปนลกชายคนโตของครอบครว ในชวงแรกทานกชวยพสาวทำางานบาน ตอเมอโตขนจงตองแบกรบภารกจมากทงในบานและนอกบาน นบตงแตหาบนำา ตำาขาว หงขาว เลยงดนองๆ ไปจนถงชวยพอแมทำาไรไถนา และเลยงววเลยงควาย

ในบรรดาคนหนมรนเดยวกนแหงบานปราสาท หลวงปจดวาเปนหนมหนาตาด ไดเปรยบเพอนๆ ดานรปสมบต นอกจากจะมรางกายแขงแรงสขภาพอนามยดแลว ยงมผวพรรณหมดจด รปรางโปรงไดสดสวนสมทรง นารกนาเอนด มทาทางแคลวคลองวองไว และยงมอปนสยเยอกเยน ออนโยน ความประพฤตเรยบรอยมาแตเยาว จงไดรบคำายกยองชมเชยจากบรรดาญาตพนอง และผทไดพบเหนโดยทวไป

ประวต และปฏปทา 6

ดวยเหตททานมรปรางงดงามนเอง ทานเจาเมองสรนทรสมยนนจงมบญชาใหนำาตวทานมารวมแสดงละครนอก โดยเลนเปนตวนางเอก

สำาหรบเร องราวชวตในอดตนน นานแสนนานกวาทานจะเลาใหฟงสกคร งหนง เมอมโอกาสดมเวลาวาง ทานกเลาเร องราวประวตศาสตรเมองสรนทรล ำาดบถงบคคลสำาคญๆ ตลอดจนเครอญาตในสมยนน

หลวงปเลาวา ประมาณป พ.ศ. ๒๔๓๔ พระยาสรนทรภกดฯ (มวง) ผทชกชวนคณตาของทานมาตงบานเรอนทบานปราสาท ไดถงแกอนจกรรม กรมหลวงพชตปรชากร ขาหลวงใหญ ไดแตงตง พระพไชยณรงคภกด (บญนาค) ผเปนนองชายขนดำารงตำาแหนงแทน เปนเจาเมองสรนทรลำาดบท ๖

ตอนทหลวงปอายประมาณ ๖ ขวบ ไดเกดเหตการณสรบกบตางชาต นนคอกรณพพาทเรองดนแดนฝงซายของแมนำาโขง เรยกวา เหตการณ ร.ศ.๑๑๒ ชายฉกรรจลกสรนทร ๘๐๐ คน ถกเกณฑเขารบการฝกในกองกำาลงรบและสงไปตรงแนวรบดานจงหวดอบลราชธาน รวมกบกองกำาลงจากเมองอนๆ เพอตอตานการรกรานจากฝรงเศส หลงจากการปะทะกนเลกนอย กตกลงทำาสญญาสงบศก

หลงจากกรณพพาทไมนาน พระพไชยณรงคภกด (บญนาค) กถงแกกรรม พระพไชยนครบวรวฒ (จรญ) ได รบแตงตงเป นเจาเมองสรนทรล ำาด บท ๗ และได รบพระราชทานบรรดาศกดเปน พระยาสรนทรภกดศรผไทสมนต เจาเมองคนนถงแกกรรมเมอหลวงปอายระหวาง ๑๓-๑๔ ป กำาลงเขาวยรน

พระยาพไชยณรงคภกด (บญจนทร) ไดดำารงตำาแหนงเจาเมองสรนทรลำาดบท ๘ เปนท พระยาสรนทรภกดศรผไทสมนต ตามตำาแหนง และเจาเมองคนนเองทบญชาใหนำาตวทานมาเลนละคร

หลวงปเลายอนถงเหตการณเมอครงทานเลนเปนนางเอกละครวา สมยนนคนนยมดละครกนมาก สมยนนมธรรมเนยมอยวา ถาเปนละครของเจาเมองในหวเมอง ตองเอาผชายแสดงทงหมด โดยสมมตเปนพระเปนนางเอา แตถาเปนละครหลวง หรอละครของพระเจาแผนดน ผแสดงตองเปนผหญงลวน สมมตเปนพระเปนนางเอาเหมอนกน

ประวต และปฏปทา 7

เร องทหลวงปเคยแสดงกมเร อง ไชยเชษฐ ลกษณวงศ จนทรกมาร เปนตน จำาไดชอหนงวา ทานเคยแสดงเปนนาง ชอนางรมภา ไมทราบวาอยในวรรณคดเรองใด

จากทหลวงปเลา พอจะสรปไดวาคนสมยโนนกบคนสมยน มกจะคลงดาราเหมอนกน ทานเลาวา ครงหนงหลงจากทจบการแสดงแลว มหญงสาวคนหนงพรวดพราดเขามาหาหลวงปในหองแตงตว คงคดจะทอดไมตรผกเปนมตรสหายกน นบวาแกนกลามใชนอย สำาหรบสภาพสงคมสมยนน

ขณะนน นางเอกละครของเรากำาลงถอดเครองทรงออกทละชน ทงแททงเทยม แมสาวคนนนถงกบตะลงเมอทราบวาทานเปนชาย เธออายมากรบกระโดดลงจากเวท วงหนไปอยางรวดเรวเหมอนกระตายปา

นแสดงวา หลวงปของเรากมความสามารถในการแสดงไมเบา ผหญงแทๆ ยงคดวาทานเปนผหญงจรงๆ แตเมอเหนทานเปนชายจงรบหนไป

จากเหตการณนชใหเหนวา เดกหนมเดกสาวสมยนนเขามจตสำานกในอนทจะปองกนมใหเกดความเสอมเสย และระวงในเรองระหวางเพศเปนอยางด ไมใหเกดความมวหมองในความเปนหนมสาวของตน มฉะนนจะถกดหมนดแคลนจากสายตาของสงคม

หลวงปยนยนวา ตลอดชวตของทานมความบรสทธผดผอง ไมเคยพองพานแตะตองสตรเพศเลยแมแตนอย ตราบเทาเขาสเพศพรหมจรรย ดำารงชพอยภายใตรมเงาแหงผากาสาวพสตรรวดเดยวตลอดชวอายขย

เมอ พ.ศ. ๒๔๔๘ หลวงปอายประมาณ ๑๘ ป ไดลงไป บางกอก เมองหลวงของประเทศเปนครงแรก เพอไปซอเครองแตงละคร เพราะตวนางเอกตองมาลองเครอง เลอกเครอง ใหไดเหมาะเจาะสมตว

หลวงปเดนทางดวยชางจากเมองสรนทร ใชเวลา ๔ วน ๔ คน จงถงเมองโคราช พกชางไวทนน แลวขนรถไฟตอเขากรงเทพฯ ใชเวลาเดนทางอก ๑ วน ในสมยนนรถไฟม เดนแค กรงเทพฯ-โคราช เทานน

เมอลงรถไฟทสถานหวลำาโพงแลว เหนเมองบางกอกสมยนนไมมตกรามบานชองหรอผคนมากมายอะไร ไมวาจะเดนไปทางไหน เมอปวดทองหนกทองเบากสามารถแวะเขา

ประวต และปฏปทา 8

ปาสะแก หรอปาสาบเสอขางทางไดอยางสบาย นำาทาแตละลำาคลองกใสสะอาดด อาบดมไดอยางสนทใจ

เมอกลบถงสรนทรแลวกทำาใหรสกกระหยมใจวามบญวาสนามใชนอย ทไดไปเหนบางกอกดวยสายตาตนเอง หลวงปจงมเรองเลาใหผอนฟงอยเสมอ เพราะเหตวานอยคนนกทจะมโอกาสวาสนาไดไปเหนกรงเทพฯ ในสมยนน

๓ . สรมกาสาวพสตร

ชวงทอยในคณะละครนเอง ทานไดมโอกาสเรยนรหนงสอไทย พออานเขยนไดบางจากเพอนในคณะ ทงนเพราะในสมยนนยงไมมโรงเรยน คนทอยากเรยนหนงสอจงตองบวชเรยน หรอไมกตองเดนทางไปแสวงหาความรทบางกอกเมองหลวงเทานน

หลวงปอยกบคณะละครถง ๔ ปเศษ แมวาจะอยในสภาพแวดลอมทใครๆ กตองรสกวานาเพลดเพลนและนาลมหลงเปนอยางยง เพราะนอกจากจะอยในวยกำาลงงามแลว ทานยงเปนนกแสดงทมผนยมชมชอบมากอกดวย ถงกระนนหลวงปของเรากมไดหลงใหลกบสงเหลานนเลย ตรงกนขาม ทานกลบมอปนสยโนมเอยงไปทาง เนกขมมะ คออยากออกบวช

หลวงปไดพยายามขออนญาตบวชจากบดามารดาหลายครง แตกถกคดคานเร อยมา เนองจากขาดกำาลงสำาคญทจะชวยแบงเบาภาระการงานของครอบครว เพราะทานเปนบตรชายคนโต เปนหวเรยวหวแรงของบาน

หลวงปเฝาออนวอนขออนญาตลาบวชหลายครง จนในทสด บดามารดาไมอาจขดขวางความตงใจจรงของทานได จงไดอนญาตใหบวชตามความปรารถนา แตบดากไดกลาวในนำาเสยงทออกจะเปนการประชดวา ถาบวชแลวตองไมสก หรออยางนอยตองใหไดเปนเจาอาวาส

ความจรงคณปของทานเคยบวชและไดเปนเจาอาวาสมาแลว ดวยเหตนกระมง ทมสวนสงเสรมอปนสยของทานใหโนมเอยงไปทางบรรพชาตงแตเยาววย คอมอปนสย รกการบญ และเกรงกลวบาป มไดเพลดเพลนคกคะนองไปในวยหนมเหมอนคนทวๆ ไป

ประวต และปฏปทา 9

เมอหลวงปไดรบอนญาตใหบวชเมอทานอายได ๒๒ ป พวกตระกลเจาเมองทเคยชบเลยงทานไดเปนผจดแจงเรองการบวชใหครบถวนทกอยาง

หลวงปไดเขาอปสมบทกอนเขาพรรษา เมอ พ.ศ. ๒๔๕๓ ณ พทธสมา วดจมพลสทธาวาส ซงตงอยในเขตกำาแพงเมองรอบนอกของจงหวดสรนทรในสมยนน โดยมทาน พระครวมลสลพรต (ทอง) เปนพระอปชฌาย ทานพระครบก เปนพระกรรมวาจารย และ ทานพระครฤทธ เปนพระอนสาวนาจารย

ในการอปสมบทครงน ทานอปสมบทในคณะ มหานกาย ทงนเพราะ คณะธรรมยต ในสมยนนยงไมมในจงหวดสรนทร

หลวงปไดรบฉายาวา อตโล หมายถง ผไมมใครเทยบได

นบตงแตบดนนเปนตนมา กเทากบเปนบาทกาวแรกแหงการแสวงหาความจรง บนเสนทางธรรมของ หลวงปดลย อตโล อนเปนความจรงทนำาไปสการดบทกขอยางถงทสดและสนเชง

๔ . ปต ๕ การฝกกมม ฏ ฐานครงแรก

เมอไดอปสมบทเปนพระภกษแลว หลวงปมความปรารถนาแรงกลาทจะศกษาธรรมใหยงขนเปนลำาดบ เมอดำารอยางนนจงไดไปขอจำาพรรษาทวดบานคอโค ตำาบลคอโค ซงอยหางจากบานของทานไปทางตะวนตก หางจากตวเมองสรนทรออกไปประมาณ ๑๐ กโลเมตร ตองเดนทางดวยเทาฝาปารกชฎไป

ทวดคอโคไดชอวาเปนวดทสอนการเจรญกมมฏฐานของจงหวดสรนทร ในสมยนน ม หลวงพอแอก เปนเจาอาวาส และเปนครฝกกมมฏฐานทานแรกสำาหรบหลวงป

การสอนพระกมมฏฐานและการอบรมความรดานพระศาสนา เมอสมย ๘๐ ปทแลว เปนการกระทำาไปตามมตามเกด ถอความเหนของครอาจารยเปนหลก

ประวต และปฏปทา 10

วธสอนกมมฏฐานของ หลวงพอแอก ในครงนน ทานใหเร มตนดวยการจดเทยนขนมา ๕ เลม แลวนงบรกรรมวา ขออญเชญปตทง ๕ จงมาหาเรา บรกรรมไปจนกวาเทยนจะไหมหมด จดวาเปนกศโลบายทแยบยลเทาทมในสมยนน

หลวงปไดพากเพยรปฏบตจามคำาชแนะของพระอาจารยอยางเครงครด ใชความอตสาหะและพยายามทองบนบรกรรมไปจนตลอดพรรษาโดยมไดลดละ แตกไมบงเกดผลอนใด

จนแลวจนรอด ความรสกอมใจ ความดมดำาทเรยกวา ปตทง ๕ กไมไดปรากฏขนในดวงหทย

ไมวาจะเปน ขททกาปต คอปตเลกนอยพอขนชชน นำาตาไหล

หรอ ขณกาปต ไดแก ปตชวขณะ ทำาใหรสกแปลบๆ เปนขณะๆ ดจฟาแลบ

หรอ โอกนตกาปต ไดแก ปตเปนระรอก หรอปตเปนพกๆ ใหรสกซาลงมาในกายดจคลนซดตองฝง

หรอ อพเพงคาปต คอ ปตโลดลอยเปนอยางแรง ใหรสกใจฟ แสดงอาการบางอยางโดยมไดตงใจ เชน เปลงอทาน หรอ ใหรสกตวเบาโลดลอยขนมาในอากาศ เปนตน

ตลอดจน พรณาปต คอ ปตซาบซาน ใหรสกเยนซานเอบอาบไปทวสรรพางค อนเปนปตทประกอบกบสมาธกระทงนำาไปสจตรวม

หลวงปเคยกลาวถงจตรวมวา เมอจตรวมสงบแลว คำาบรกรรมกหลดหายไปเอง แลวกถงรอยเดยวกน รสเดยวกน คอมวมตเปนแกน มปญญาเปนยง

การเพยรพยายามของหลวงปตลอดทงไตรมาสในครงนน ไมบงเกดผลเลย ไดเหนแตเทยน ๕ เลม มไดบงเกดปตทง ๕ ตามความปรารถนา

หลวงปไดใหขอสงเกตในภายหลง เมอทานผานการปฏบตกระทงไดพบธรรมะในใจแลว ทานใหขอสรปจากประสบการณแหงธรรมปฏบตของทานวา

ประวต และปฏปทา 11

การเร มตนปฏบตวปสสนาภาวนานน จะเร มตนโดยวธไหนกได เพราะผลมนเปนอนเดยวกนอยแลว ททานสอนแนวปฏบตไวหลายแนวนน เพราะจตของคนไมเหมอนกน จงตองสรางวตถ ส แสง และคำาสำาหรบบรกรรม เพอหาจดใดจดหนงใหจตรวมอยกอน

นอกจากหลวงปจะฝกบรกรรมเพออญเชญปตทง ๕ ตามทกลาวแลว ทานยงทดลองฝกทรมานรางกายเพอเผาผลาญกเลสในตว เพมขนอกทางหนง ดวยการเขมงวดกวดขนในการขบฉนอาหาร โดยลดจำานวนคำาขาวทฉนใหนอยลงไปเรอยๆ เชน วนกอนเคยฉน ๑๐ คำา วนตอมาลดเหลอ ๙ คำา ๘ คำา ลดลงไปเรอยๆ จนกระทงรางกายซบผอม ยามลกขนเดนกโซเซ โงนเงน ไมมเรยวแรง

เมอฝกทรมานรางกายดวยการอดอาหารตดตอกนหลายวน หลวงปกพบวามไดมผลอะไร นอกจากรางกายซบผอมออนโรยพลง ในทสดทานกตดสนใจเลก แลวกกลบมาฉนอาหารดงเดม

นอกจากปฏบตกมมฏฐาน และฝกทรมานรางกายตามวถแหงโยคะแลว หลวงปกไดทองบนบทสวดมนต เจดตำานาน บาง สบสองตำานาน บาง แตมไดเรยนพระธรรมวนย ซงถอเปนขอวตรปฏบตเพอฝกฝนขดเกลากาย วาจา ใจ เพอใหเปนรากฐานของสมาธภาวนา หลวงปไมทราบเรองน เพราะไมไดรบการบอกกลาวแตอยางใด

นอกจากน ระหวางทอยทนนทานยงถกใชใหสรางเกวยน และเลยงโคอกดวย ทานจงเกดความรสกสลดสงเวช และเกดความเบอหนาย แตทานกอดทนอยไดนานถง ๖ พรรษา

๕ . ไปศกษาพระปรยตทจงหวดอบลฯ

ในชวงทศวรรษท ๒๔๕๐ ตลอดทงภาคตะวนออกเฉยงเหนอ การศกษาในแวดวงสงฆคกคกอยางยงทจงหวดอบลราชธาน ทงนดวยการรเร มสรางสรรคของทานเจาประคณ พระอบาลคณปมาจารย (สรจนโท จนทร) และดวยการสานเสรมเตมตอของพระเดชพระคณ สมเดจพระมหาวรวงศ (ตสสเถระ) จนกลาวไดวาจงหวดอบลราชธานเปนทศาปาโมกขของผรกการเรยนในพระปรยตโดยแท

ในป พ.ศ. ๒๔๕๘ ขณะทหลวงปดลยยงพำานกทวดบานคอโค ทานกไดยนกตตศพทเกยวกบการสอนการเรยนพระปรยตทจงหวดอบลราชธาน ตามแบบของมหามกฎราช

ประวต และปฏปทา 12

วทยาลยแหงวดบวรนเวศวหาร หลวงปมความปตอยางลนพนเมอไดทราบขาวน และมความปรารถนาแรงกลาทจะไดเดนทางไปศกษายงจงหวดอบลฯ

หลวงปไดเพยรขออนญาตพระอปชฌายทจะเดนทางไปศกษา แตกถกทดทานในเบองตน เพราะในระยะนนการเดนทางจากสรนทรไปอบลราชธานลำาบากยากเขญเปนอยางยง

หลวงปเพยรขออนญาตหลายครง เมอพระอปชฌายเหนความมงมนของหลวงป จงไดอนญาต ทานไดออกเดนทางไปกบพระภกษอก ๒ องค คอ พระคง และ พระดษฐ

เมอทานไดเดนทางไปถงอบลราชธาน หลวงปตองประสบปญหาในเรองทพก เนองจากหลวงปบวชในมหานกาย ขณะท วดสปฏนาราม และ วดสทศนาราม แหลงศกษาพระปรยตธรรมนนเปนวดฝายสงฆธรรมยต

โชคดทไดพบ พระมนส ซงไดเดนทางมาเรยนอยกอนแลว ไดใหความชวยเหลอฝากใหอยอาศยท วดสทศนารามได แตในฐานะพระอาคนตกะ ทำาใหความราบรนในทางการเรยนคอยบงเกดขนเปนลำาดบ

การเลาเรยนพระปรยตธรรมในชวงป พ.ศ. ๒๔๕๐ กวาๆ นน เปนไปอยางเขมงวด การไล หรอการสอบพระธรรมบทหรอวนยมขตางๆ นน ผสอบจะถกไลเรยงซกถามเปนรายตวตามเนอหาทเรยนมาเปนบทๆ จนจบ ผทสอบไดจงถอไดวาเปนผทถงพรอมดวยความเพยรพยายามอยางทสด

หลวงปสามารถสอบไลไดประกาศนยบตรนกธรรมชนตร นวกภม เปนรนแรกของจงหวดอบลราชธาน นบเปนความสำาเรจอยางสงในสมยนน

นอกจากนหลวงปยงไดเรยนบาลไวยากรณ (มลกจจายน) ดวย เพราะความหมายแหง บาล คอภาษาทไดจดจำาและจารกรกษาพทธพจนแตเดมมาอนเปนหลกในทางพระพทธศาสนา ดงนน การศกษาเลาเรยนในทางปรยตธรรม โดยเนอแทกคอการศกษาภาษาบาลนนเอง

หลวงปไดเรยนบาลไวยากรณ จนสามารถแปลพระธรรมบทได

ประวต และปฏปทา 13

แมจะนำาความรในระดบ นกธรรมตร ไปเทยบกบ เปรยญธรรม ๙ ประโยค ซงเปนคณวฒสงสดในทางปรยตธรรม อาจถอไดวาหางไกลกนเปนอยางยง เหมอนกบนำาความรระดบชนประถมปท ๑ ไปเทยบกบปรญญาเอกกนาจะได

แตสงทไมควรมองขามกคอ การศกษาในทางปรยตธรรมของหลวงปนน เกดขนในทศวรรษ ๒๔๕๐ เชนเดยวกบการศกษาในทางโลกเมอประมาณ ๘๐ ปกอน การไดเรยนถงประถมปท ๑ หรอ ๒ กนบวายอดเยยมลำาเลศแหงยคสมยแลว

ภายหลงตอมา เมอหลวงปมพรรษาแกกลา ผานประสบการณดานธรรมปฏบตมามาก และมาตงโรงเรยนสอนปรยตธรรมทวดบรพาราม จงหวดสรนทรแลว คราวหนงทนกเรยนของทาน มพระภกษสอบเปรยญธรรม ๙ ประโยคไดเปนองคแรก และในงานฉลองพดประโยค ๙ ในครงนน หลวงปไดใหโอวาทในเชงปรารภธรรมวา

“ผทสามารถสอบเปรยญ ๙ ประโยคไดนน ตองมความเพยรอยางมาก และมความฉลาดเพยงพอ เพราะถอวาเปนการจบหลกสตรฝายปรยต และตองแตกฉานในพระไตรปฎก การสนใจในทางปรยตอยางเดยวพนทกขไมได ตองสนใจปฏบตทางจตตอไปอกดวย”

โดยไมตองตงคำาถามวา ทำาไม หลวงปกใหคำาอธบายสนๆ วา

“พระธรรมทง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธนน ออกไปจากจตของพระพทธเจาทงหมด ทกสงทกอยางออกจากจตใจ อยากรอะไรคนไดทจต”

ทหลวงปกลาวเชนน มไดหมายความวาหลวงปจะมองขามบทบาทและความหมายของปรยต เนองเพราะการศกษาในทางปรยตนนเปนรากฐาน หรอสะพานอนกอใหเกดความร ทจะเชอมโยงไปสความเขาใจในธรรมะ แตจะขาดการปฏบตไปไมไดอยางเดดขาด

ปรยตเพยงอยางเดยวพนทกขไมได ปจจยชขาดโดยแทจรงอยทการปฏบตทางจต

๖ . เขาสสงฆฝายวปสสนาธระ

ประวต และปฏปทา 14

เมอหลวงปประสบผลสำาเรจในการเลาเรยนดานปรยตในระดบหนงแลว สงทยงคงคางคาในใจของทานในขณะนนกคอ ความตองการทจะเปลยนจากนกายเดม มาเปน ธรรมยตกนกาย หรอ ฝายวปสสนาธระ

(คณะสงฆไดแบงลกษณะการบรหารออกเปน ๒ ฝาย คอ ฝายคนถธระ ซงเปน มหานกาย กบฝาย วปสสนาธระ ซงเปน ธรรมยตกนกาย ทง ๒ ฝายปฏบตธรรมเพอความสำาเรจในเปาหมายเดยวกน แตฝายมหานกายเนนทางสรางฐานพระศาสนา คอ สอนคนทวไป สวนฝายธรรมยตกนกาย เนนการฝกตนเองไปสความหลดพน)

แมหลวงปจะมความตองการญตตใหมอยางยงกตาม แตหาไดดำาเนนไปดวยความราบรน ทงนมใชวาหลวงปของเราจะออนดอยไมเหมาะสม หากแตพระเถระผใหญมสายตายาวไกลมากกวา

กลาวคอ พระธรรมปาโมกข (ตสโส อวน) เจาคณะมณฑลในขณะนนเหนวา อยากให“ทานเลาเรยนไปกอน ไมตองญตต”

พระคณเจาไดชแจงเหตผลวา เนองจากทางคณะสงฆธรรมยต“ มนโยบายจะใหทานกลบไปพฒนาการศกษาพระปรยตธรรม ทจงหวดสรนทร บานเดมของทานใหเจรญรงเรอง เพราะถาหากญตตแลว เมอทานกลบไปสรนทรทานจะตองอยโดดเดยว เนองจากไมมวดฝายธรรมยตทจงหวดสรนทรเลย”

สำาหรบ พระธรรมปาโมกข องคนกคอ สมเดจพระมหาวรวงศ ตสสเถระ ในเวลาตอมานนเอง ทานเปนพระอาจารยผแรกเร มสอนพระปรยตธรรมในภาคอสาน โดยเปด สำานกเรยนอบลวทยาคม ณ วดสปฏนาราม ในเมองอบลราชธาน ทำาใหการศกษาภาษาบาลและธรรมไดแพรกระจายไปทวมณฑลอสานเปนลำาดบมา

แมพระผใหญจะทดทานการญตตของหลวงปด ลย จะเป ยมดวยเจตนาอนด แตหลวงปมไดมความประสงคจะกลบไปสอนพระปรยตธรรมทจงหวดสรนทร

แทจรงแลว หลวงปตองการเปนพระนกปฏบต ดงนนความเพยรในการขอญตต จงยงดำาเนนตอไป

ประวต และปฏปทา 15

จะสงเกตไดวา การดำารงและการดำาเนนกจกรรมตางๆ ของหลวงป มกจะเรมตนดวยการมอปสรรคเสมอ และสดทายกสำาเรจลงไดดวยความพยายามและความตงใจจรงของทาน ซงการญตตในครงนกเชนกน

เหตการณตอมา ซงจะนบวาเปนโชคของหลวงปกวาได ททานไดมโอกาสรจกคนเคยกบ หลวงปสงห ขนตยาคโม ซงทานรบราชการคร ทำาหนาทสอนฆราวาส ทงทยงเปนพระสงฆอยทวดสทศนาราม จงหวดอบลราชธาน

หลวงปสงห และหลวงปดลย มอายรนราวคราวเดยวกน แตหลวงปดลยออนพรรษากวา

หลวงปทงสององคมความสนทสนมกนมากขนเปนอนดบ หลวงปสงหเหนปฎปทาในการศกษาเลาเรยน พรอมทงการประพฤตปฏบตกจในพระศาสนาของหลวงปด ลย วาเปนไปดวยความตงใจจรง จงไดรบภาระในเร องการขอญตตจนกระทงประสบผลสำาเรจ

ดงนนใน พ.ศ. ๒๔๖๑ ขณะมอาย ๓๐ ป หลวงปจงไดญตตจากนกายเดม มาอปสมบทเปนพระภกษในธรรมยตกนกาย ณ พทสมา วดสทศนาราม จงหวดอบลราชธาน โดยมพระมหารฐ เปนพระอปชฌาย และ พระศาสนดลก ( ชตเสโน เสน ) เจาคณะมลฑลอดร เปนพระกรรมวาจาจารย

หลวงปสงห ขนตยาคโม นบเปนกลยาณมตรอนยอดเยยมของหลวงป

กลาวในทางประวตความเปนมา หลวงปสงห เปนพระภกษทสอนหนงสอใหฆราวาส ภายหลงททานไดกราบนมสการ หลวงปมน-พระอาจารยใหญ เปนลำาดบมา ภายในหวงนกคดของทานกเร มแปรเปลยน เนองจากเพราะคำาชกชวนของ พระอาจารยใหญ ดงกกกองในโสตประสาทเสมอ

“การบวชเปนพระภกษสงฆจะตองปฏบตกรรมฐาน คอ พจารณา ตจปญจกกมมฏฐาน เปนเบองแรก เพราะเปนหนทางพนทกขไดอยางแทจรง”

กลาวกนวาจากการฝกปฏบตภาวนาตามคำาแนะนำาของ หลวงปมน อยางเอาจรง ถงกบ หลวงปสงห มองเหนศษยอนเปนฆราวาสทงชายหญง กลายเปนโครงกระดกนอยใหญ

ประวต และปฏปทา 16

นงเรยน และเคลอนไหวกอกแกก กอกแกก อยในชนเรยนททานกำาลงสอนอย พอวนรงขนทานกสะพายกลดธดงค ออกบำาเพญเพยรตามปาเขาลำาเนาไพรตงแตนนมา

หลวงปสงห ไดรบสมญาวาเปน แมทพใหญแหงกองทพธรรม นนคอ ทานไดรบมอบหมายภาระจาก หลวงปมน ใหนำาพระภกษสงฆสายพระกมมฏฐาน ออกทำาการเผยแพรธรรมะในแนวทางปฏบต จนกระทงแพรหลายมาจนทกวนน

ชวงหลงสด หลวงปสงห ไดมาสราง วดปาสาลวน ทจงหวดนครราชสมา และพำานกอยทวดแหงน จนวาระสดทายในชวตของทาน

หลวงปสงห ขนตยาคโม นบเปนกลยาณมตรอนยอดเยยมของหลวงปดลย นอกจากรบเปนภาระชวยใหหลวงปไดญตตอยในฝายธรรมยตแลว ตอมาไดนำาพาใหหลวงปเขาเปนศษย หลวงปมน ภรทตโต พระอาจารยใหญฝายวปสสนากมมฎฐานอกดวย

นบเปนคณปการใหญหลวงยง ในชวตของ หลวงปดลย อตโล ของเรา

๗ . เขาเปนศษยหลวงปมน ภรทตโต

เมอหลวงปญตตเขาเปนสงฆฝายธรรมยตแลว ทานกมสทธเปนพระอยในวดสทศนารามไดอยางสมบรณ มใชอยเยยงพระอาคนตกะเหมอนเมอกอน กจกรรมการเรยนดานปรยตของทานยงคงดำาเนนตอไป เพยงแตเมอเขามาอยใตชายคาแหงสายวปสสนาธระแลว ขอวตรปฏบตกมความเครงครดรดกมมากขน ทำาใหทานมใจใฝศกษาโดยเนนการปฏบตธรรมเปนอยางยง

ในชวงระหวางทศวรรษ ๒๔๖๐ นน ไมเพยงแต สมเดจพระมหาวรวงศตสสเถระ เทานน ททรงบทบาทเปนอยางสงดานพระพทธศาสนาในภาคอสาน และโดยเฉพาะอยางยงในจงหวดอบลราชธาน

อกทานหนงทไดรบความเคารพรก และศรทธาเปนอยางสง กคอ หลวงปมน ภรทตโต พระอาจารยใหญสายพระกรรมฐาน

เมอป พ.ศ. ๒๔๕๘ หลวงปมน เดนทางจาก วดบรมนวาส กรงเทพฯ มาพำานกทวดบรพา จงหวดอบลราชธาน

ประวต และปฏปทา 17

นบเปนขาวใหญ แพรกระจายไปในหมสงฆ และประชาชนทวไป ทำาใหบรรดาพระภกษสามเณร และชาวบานรานตลาดทงปวง พากนแตกตนหลงไหลไปฟงธรรมเทศนาของ หลวงปมน กนเปนโกลาหล

หลวงปสงห ไดชกชวน หลวงปดลย ไปกราบเพอฟงเทศน และศกษาธรรมะจาก พระอาจารยใหญ ทวดบรพา เชนเดยวกบคนอนๆ

พระอาจารยใหญ กลาวเมอพบหนา หลวงปสงห วา

“เราไดรอเธอมานานแลว อยากจะพบและชกชวนไปปฏบตธรรมดวยกน”

พระอาจารยใหญมน ไดกลาวในตอนนนอกวา

“การบวชเปนพระภกษสงฆ จกตองปฏบตกมมฏฐาน คอ พจารณาตจะปญจกะกมมฏฐานเปนเบองแรก เพราะเปนหนทางพนทกขไดอยางแทจรง”

จากนน หลวงปสงห กบ หลวงปดลย กถวายตวเปนศษยของ หลวงปมน ตลอดมา

หลวงปทงสององคพากนไปฟงเทศนจากพระอาจารยใหญเปนประจำา ไมเคยขาดแมสกครงเดยว

นอกจากจะไดฟงธรรมะแปลกๆ ทสมบรณดวยอรรถและพยญชนะ มความลกซง รดกม และกวางขวาง เปนทนาอศจรรยแลว ยงมโอกาสเฝาสงเกตปฏปทาของทานพระอาจารยใหญ ทงดงามเพยบพรอม นาเลอมใสทกอรยาบถอกดวย ทำาใหเกดความซาบซงถงใจ แตละคำาพดมนยแปลกด ไมเคยไดยนไดฟงจากทไหนมากอน จงทำาใหหลวงปทงสององคเพมความสนใจ ใครประพฤตปฏบตทางธดงคกมมฏฐานใหมากยงๆ ขนไป

การศกษาเลาเรยนดานพระปรยตธรรม ของหลวงปดลยมความกาวหนาตามลำาดบ ทานไดพจารณาตามขอธรรมเหลานน จนแตกฉานชำาชองพอสมควร และไดพจารณาเหนวา การเรยนพระปรยตธรรมอยางเดยวนน เปนแตเพยงการจำาหวขอธรรมะไดเทานน สวนการปฏบตใหเกดผล และรรสพระธรรมอยาซาบซงนน เปนอกเร องหนงตางหาก

ประวต และปฏปทา 18

หลวงปจงไดบงเกดความโนมเอยงไปในทางปฏบต คอ ธดงคกมมฏฐานอยางแนวแน จงไดตดสนใจทจะออกธดงคกมมฎฐาน ในฤดหลงออกพรรษานนอยางแนนอน เปนเหตใหการเรยนทางปรยตธรรมในหองเรยนของทานเปนอนสนสดลง

ตอไป คอการเขาสหองเรยนทเปนธรรมชาตอนกวางใหญไพศาล ประกอบทงดนฟามหาสมทร รวมทงการเสาะแสวงหาตวเองในโลกภมนกกวางไกลสดแสน เหลอทจะประมาณได

๘ . ออกธดงค

การบวชของ หลวงปดลย นน ความจรงทานมไดมเจตนาทจะรงโรจนทางดานปรยตธรรม หรอดานการปกครอง ถงแม สมเดจพระมหาวรวงค ตสสมหาเถระ ตงความหวงวาจะใหหลวงปเปนผนำาในการเผยแพร และปกครองเสมอนเปนหเปนตาแทนทานในเขตเมองสรนทรกตาม

แตเนอแทและความปรารถนาอยางแทจรงของหลวงป คอ การออกปฏบต ปรารถความเพยรในความวเวกตางหาก เปนความตองการทเคยมาดหมายไว เมอแรกบวชทจงหวดสรนทร และทอตสาหรอนแรมมาจงหวดอบลราชธาน กเพอการน

ดวยความตงใจของทาน และเมอ หลวงปสงห ออกปากชวนใหออกจารกธดงคไปตามปาเขาแหงภาคอสาน จงสอดรบกบความตองการของหลวงปอยางดยง

ครนออกพรรษาแลว เมอปลายป พ.ศ. ๒๔๖๑ นนเอง หลวงปมนพระอาจารยใหญ ก ออกธดงคอก หลวงปทงสองสหาย คอ หลวงปสงห และหลวงปดลย กตดสนใจเดดขาด สละละทงการเรยนการสอน ออกจารกธดงค ตดตามพระปรมาจารยผยงใหญ ไปทกหนทกแหง จนตลอดฤดกาลนอกพรรษานน

ตามธรรมเนยมธดงคกมมฏฐานของ พระอาจารยใหญมน นนมอยวา เมอถงกาลเขาพรรษา ไมใหจำาพรรษารวมกนมากเกนไป ใหแยกยายกนไปจำาพรรษาตามสถานทอนวเวก ไมวาจะเปนวด เปนปา เปนเขา โคนไม ลอมฟาง เรอนวาง หรออะไรตามอธยาศยของแตละบคคล แตละคณะ

ประวต และปฏปทา 19

ขณะเดยวกน เมอออกพรรษาแลว กจะถงวาระแหงการประชมกน หากทราบขาววา พระอาจารยใหญมน อย ณ ทใด กจะพากนไปจากทกทศทาง มงตรงไปยง ณ ทนน

ความประสงคกเพอเรยนพระกมมฏฐาน และเลาแจงถงผลของการประพฤตปฏบตทผานมา

เมอมอนใดผด พระอาจารยใหญ กจะชวยแนะนำาแกไข อนใดถกตองดแลว ทานจะไดแนะนำาขอกมมฏฐานใหยงๆ ขนไป

ในพรรษาแรกทรวมออกธดงคตดตาม พระอาจารยใหญมน น หลวงปบอกวายงไมมอะไรมาก เพยงแตเปนการฝกการใชชวตแบบพระปา และใชหลกความรในการฝกปฏบตเบองตน เปนการสรางฐานความรใหมนคง

สำาหรบผทมความตงใจจรงอยางหลวงปแลว ทานไมปลอยเวลาใหลวงไปโดยเปลาประโยชน ทานไดเรงการฝกปฏบตความเพยรอยางเครงครด โดยม ฉนทะ คอ ความเชอมนและศรทธาในความสำาเรจทหวงวาจะตองเกดขนในตวทานอยางแนนอน

จากการไดมโอกาสฝกปฏบตกบทานพระอาจารยใหญ ตลอดการออกธดงคในชวงน ทำาใหหลวงปเกดความเลอมใสในแนวทางธดงคกมมฏฐานเปนอยางยง

เมอใกลฤดกาลเขาพรรษาในปนน (พ.ศ. ๒๔๖๓) คณะของหลวงป ซงนำาโดยหลวงปสงห กแยกยายจากพระอาจารยใหญ พาหมคณะแสวงหาทสงบวเวก เพอบำาเพญเพยรในชวงเขาพรรษาตอไป

๙ . เหนอความตาย

คณะทนำาโดย หลวงปสงห ขนตยาคโม กม พระอาจารยบญ พระอาจารยสทา พระอาจารยหน และ หลวงปดลย อตโล รวม ๕ องค เมอแยกทางจาก พระอาจารยใหญมน ภรทตโต แลว กเดนธดงคเลยบเทอกเขาภพานไปเรอยๆ

ประวต และปฏปทา 20

เมอถง ปาทาคนโท อำาเภอทาคนโท จงหวดกาฬสนธ ไดพจารณาเหนวาสภาพปาแถวนน มความเหมาะสมทจะอยจำาพรรษา จงไดสมมตขนเปน สำานกปาทาคนโท แลวทง ๕ องค กอธษฐานอยจำาพรรษา ณ สถานทนน

เมอพจารณาทจำาพรรษาเปนทเรยบรอยแลว ทกองคกตงสจจะปรารภความเพยรอยางอกฤษฎ ดำาเนนขอวตรปฏบตตามคำาอบรมสงสอนของพระอาจารยใหญอยางสดชวต

ปาทาคนโท แถบเทอกเขาภพานในสมยนน ยงรกชฏ อดมไปดวยสตวปานานาชนด ท รายกาจกคอ มไขปาชกชม ชาวบานเรยกวา ไขหนาว“ ” ใครกตามทเปนจะมอาการหนาวสน เหมอนมคนจบกระดกเขยาใหโยกโคลนไปทงกาย

ปรากฏวาพระทกองค ยกเวนพระอาจารยหนเพยงองคเดยว ทไมถกพษไขหนาวเลนงานเอา นอกนนตางลมเจบไดรบความทกขทรมานอยางแสนสาหสดวยกนทงสน

ในทามกลางปาทบดงเถอนเชนนน หยกยาอะไรกไมม ไดแตเยยวยาชวยกนรกษากนไปตามมตามเกด

ในกลางพรรษา พระสหธรรมกรปหนงกถงแกมรณภาพไปตอหนาตอตา ยงความสลดสงเวชใหกบหมเพอนเปนอยางยง

อยางไรกตาม ความตายมอาจทำาใหเกดความหวนไหวรวนเร ในหมพระนกปฏบตทง ๔ รปทเหลออย

เมอจดการฝงสรระของพระสหธรรมกแลว ตางองคตางกรบเรงความเพยรหนกยงขน เสมอนหนงจะชวงชงชยชนะเหนอความตายทรกคบเขามา

เบองหนาคอความตาย เบองหนาคอความยากลำาบาก เบองหนาคอการจากพระสหธรรมกทรวมเสนทางกนมา นบเปนบททดสอบอนเดดขาดยง ทตองเผชญเปนครงแรกในชวตธดงคของหลวงป

สำาหรบหลวงปดลย เมอตองประสบชะตากรรมเชนน กไดอาศยความสำาเหนยกร เผชญกบความตายอยางเยอกเยนความเปนจรงทเหนและเปนอยกคอ การเผชญกบโรคาพยาธ ขณะทหยกยาขาดแคลนอยางหนาใจหาย

ประวต และปฏปทา 21

หลวงปเกดความคดขนในใจวา สงทจะพงไดในยามนกมแต อำานาจพทธคณ เทานน แมทานจะไดรบพษไขอยางแสนสาหส ดวยใจอดทนและมงมน ทานไดรำาลกถงพระพทธคณ แลวตงสจวาจาอยางแมนมนวา

”ถงอยางไร ตวเราคงไมพนเงอมมอแหงความตายในพรรษานแนแลว แมเราจกตาย กจงตายในสมาธภาวนาเถด”

จากนนหลวงปกเร มปรารภความเพยร ตงสตใหสมบรณเฉพาะหนา ธำารงจตใหอยในสมาธอยางมนคงทกอรยาบท พรอมทงพจารณาความตาย คอใช มรณานสตกมมฏฐาน เปนอารมณ โดยมไดยอทอพรนพรงตอมรณภยทกำาลงคกคามจะมาถงตวในไมชานเลย

เมอไมหวาดหวนตอความตาย แลวความตายจะมบทบาท และความหมายอะไรอกเลา !

๑๐ . แยกจตออกจากกเลส

ณ ปาทาคนโท จงหวดกาฬสนธ นเอง แมจะเปนพรรษาแรกของการปฏบตกมมฎฐานกตาม แตดวยความพยายามและดวยปณธานอนแนวแนไมลดละ ผลแหงการปฏบตกเรมบงเกดขนอยางเตมภาคภม

กลาวคอ ในระหวางทนงภาวนาซงเร มตงแตหวคำาไปจนถงตอนดกสงด จตของทานคอยๆ หยงลงสความสงบ เกดความปตชมเยน แลวเกดนมตทชดเจน คอไดเหนองคพระพทธรปปรากฎขนในตวทาน สวมทบรางของทานไดสดสวนพอด จนดประหนงวาทานเองเปนพระพทธรปองคหนง

ทานพยายามพจารณารปนมตนนตอไปอก กจะเหนเปนอยางนนอยตลอด แมกระทงออกจากสมาธแลว รปนมตนนกยงเหนตดตาอยอยางนน จนกระทงเชาไดเดนออกบณฑบาตสละแวกบานของชาวบานแถบนน นมตกยงปรากฏอยเชนนน ทานสงเกตดนมตนนไปเรอยๆ โดยไมไดปรปากบอกใครเลย

ประวต และปฏปทา 22

ขณะเดนทางกลบจากบณฑบาต กอนทรปนมตนนจะหายไป หลวงปไดพจารณาถงตวทานเอง กปรากฏเหนกระดกทกสดสวนอยางชดเจน ดานนอกมเนอและหนงหมพนเอาไว เมอเพงพจารณาตอ กเหนวากระดกและเนอหนงเหลานนลวนแตประกอบดวยธาตทง ๔ คอ ดน นำา ลม ไฟ นนเอง

เมอพจารณาเหนอยางนน ทานเกดความรสกไมอยากฉนอาหารในวนนน แตรสกอมเอบจากการทจตเปนสมาธ จงทำาความเพยรตอไป กปรากฏวารปนมตนนหายไป พอออกจากสมาธแลวปรากฎวาฤทธไขททานเปนอยกหายไปสน เหมอนถกปลดทงไปตงแตนน

นคอความมหศจรรย !

หลวงปเรงกระทำาความเพยรตอไปอก โดยเดนจงกรมบาง นงสมาธบางสลบกนไปตลอดทงวนทงคนอยางไมรจกเหนดเหนอย ดวยอาศยความอมเอบแหงจตทเปนสมาธ

เมอจตสงบไดท พลนกบงเกดแสงแหงพระธรรมปรากฏแกจตของทานอยางแจมแจง จนกระทงทานสามารถแยกจตกบกเลสออกจากกนได

รไดชดเจนวา อะไรคอจต และอะไรคอกเลส

จตปรงกเลส หรอ กเลสปรงจต

และเขาใจสภาพเดมของจตทแทจรงได

ยงไปกวานน ทานยงรไดอยางแจมแจงดวยวา กเลสสวนไหนละไดแลว และสวนไหนบางทยงละไมได

ในครงนน หลวงปยงไมไดเลาใหใครฟง นอกจากบอกหลวงปสงหใหทราบเพยงวา จตของทานเปนสมาธเทานน ซงหลวงปสงหกชมวา “ ”ทานมาถกทางแลว และอนโมทนาสาธดวย

ประวต และปฏปทา 23

หลวงปรสกบงเกดความแจมแจงในตนอยางไมเคยปรากฏมากอน รอใหถงเวลาออกพรรษา จะไดไปกราบเรยนใหพระอาจารยใหญทราบ และขอคำาแนะนำาในการปฏบตขนตอไป

๑๑ . กราบนมสการหลวงปมน

กาลเวลาทรอคอยไดมาถง เมอออกพรรษาในปนน ซ งเปนป พ.ศ.๒๔๖๕ พระทจ ำาพรรษา ณ เสนาสนะปาทาคนโท กาฬสนธ ตางกแยกยายกนเดนธดงคตอไป เพอคนหาพระอาจารยใหญ คอ หลวงปมน ภรทตโต

หลวงปดลย รวมเดนธดงคไปกบหลวงปสงห แลวตอมากแยกทางกน ตางองคตางก มงตามหาพระอาจารยใหญตามประสงค

หลวงปออกจารกตามลำาพงมาถง หนองหาร จงหวดสกลนคร แวะไปพำานกท เกาะเกต อนถอกนในหมพระธดงควาเปนแดนแหงความขลงและอาถรรพแรง ชาวบานในแถบนนตางกเกรงกลวไมกลาเขาไป และกขอรองไมใหหลวงปเขาไป เกรงทานจะไมปลอดภย

แตหลวงปของเรากลบเหนวาสถานทแหงนนเหมาะสมทจะบำาเพญภาวนา เพราะเปนทสงบสงด ชาวบานไมกลาเขาไปรบกวน เหมาะสมยงนกทจะตรวจสอบความแขงแกรงของจต

หลวงปพำานก ณ สถานทแหงนนหลายวน แลวจงเดนทางตอไปจนถงบานตาลเนง อำาเภอสวางแดนดน สกลนคร สอบถามชาวบานไดความวามพระธดงคจ ำานวนมากชมนมในปาใกลๆ หมบานนนเอง หลวงปรสกยนดอยางมาก คดวาคงจะเปนพระอาจารยใหญมนอยางแนนอน

หลวงปรบรดไปสถานทแหงนน และพบวาเปนความจรง เหนหลวงปสงหและพระรปอนๆ นงดวยอาการสงบแวดลอมพระอาจารยใหญอย

พระอาจารยใหญหนมาทางหลวงป แลวบอกแกคณะวา โนนๆ“ ทานดลยมาแลว ! ทานดลยมาแลว”

ประวต และปฏปทา 24

หลวงปมความปลาบปลมเปนอยางยง จนถงกบร ำาพนในใจวา ดวยอำานาจพระพทธ“คณ ประสงคอยางไรกสำาเรจอยางนน”

หลวงปเขาไปกราบนมสการพระอาจารยใหญดวยความเคารพอยางสดซง ไดสนทนาธรรมกนอยนานพอสมควร โดยพระอาจารยใหญเปนผสอบถาม และหลวงปดลยเปนผกราบเรยน

ถงตอนหนง หลวงปดลยกราบเรยนพระอาจารยใหญวา

“เดยวนกระผมเขาใจแลว กระผมไดทำาความรจกกบกเลสของกระผมไดดแลว คอ ถารวมกนทงหมด แลวแบงเปน 4 สวน สวนทหนง กระผมละไดเดดขาดแลว สวนทสอง กระผมละไดครงหนง และสวนทสามกบสวนทส กระผมยงละไมไดขอรบ"

เมอไดยนดงนน พระอาจารยใหญจงเอยวา เกงมาก“ ฉลาดมาก ทสามารถรจกกเลสของตนเอง และการปฏบตทผานมา ทเลาบอกนน กเปนการถกตองดแลว”

จากบทสนทนาน แสดงใหเหนวา การบำาเพญเพยรตามแนวคำาสอนของพระพทธองคกคอ การคนหาความจรงของตนเอง เปนการมองลกลงไปในสภาพตวตนทเปนจรงของตน และอกประการหนงเปนการคนหาสภาพความเปนจรงแหงกองทกข นนคอกเลส

เพราะหากไมรจกตนเอง และไมรจกกเลส กไมรจกกองทกข เมอไมรจกกองทกข กไมสามารถดบทกขใหหมดสนไปได เปาหมายสงสดคอ สามารถดบทกขอยางชนดไมมเหลออยเลย

พระอาจารยใหญ และหลวงปดลย ไดสนทนาธรรมกนดวยความเครงเครยด จรงจง แลวพระอาจารยกมอบการบานใหหลวงปไปพจารณา ความเปนอนจจงของสงขาร และภาวะแหงการแปรเปลยนโดยเรมจากกาย และสงขารแหงตน

โดยพระอาจารยใหญไดบอกเปนคำาบาล เปนการบานใหหลวงปน ำาไปพจารณาวา สพเพ“ สงขารา สพพสญญา อนตตา”

นคอการบานทพระอาจารยใหญมอบใหหลวงป กอนการอำาลาในครงนน

ประวต และปฏปทา 25

๑๒ . เปนทกขเพราะความคด

หลงจากหลวงปดลยไดรบคำาแนะนำา พรอมทงรบ การบาน จากพระอาจารยใหญแลว จงไดกราบลาและปลกตวไปบำาเพญภาวนาตามลำาพง

หลวงปนงเขาททำาสมาธ ประเดยวเดยวจตกสงบ แลวยกหวขอธรรม ซงเปนการบานทวา สพเพ สงขารา สพพสญญา อนตตา ขนพจารณาเพยงชวประเดยวเดยวกเกดความสวางแจงในธรรม คอเหน ปฏจจสมปปบาท กระจางชดตลอดสาย นนคอ

เหนความเปนมาของสงขารทงหลายวา เกดจากความคดปรงแตงของวญญาณทไดร จากอายตนะของตนนนเอง เมอละสงขารเหลานได ความทกขกดบหมดตลอดสาย และนคอหลกการของปฏจจสมปปบาท

แมจะไมมคำาอธบายโดยพสดารในทน แตเมอนำาคำาสอนของหลวงปในหนงสอ หลวงปฝากไว มาพจารณา จะเหนวาทานพดสนๆ เพยงวา

คนสมยนเขาเปนทกขเพราะความคด

ทใจเปนทกขเพราะเกดความยดมน แลวมการปรงแตงในความคดขน และอบายทจะละความทกขกคอ หยดการปรงแตง แลวปลอยวางใหเปน

นคอหลกการ แตการจะทำาเชนนนไดตองอาศยภาวนา ทำาใจใหสงบ จงจะเกดพลง มสตปญญามองเหนเหตเหนผล แลวจตกจะมการปลอยวางได เมอละความยดมนได ความทกขในสงนนกหมดไป

๑๓ . ตายแลวไปไหน

คร งนน เมอหลวงปดลยอยรบการอบรมสงสอน และปฏบตอาจารยวตรแดพระอาจารยใหญนานพอสมควร กไดกราบลาปลกตวออกธดงคแสวงหาความวเวกตอไป

ประวต และปฏปทา 26

ในชวงน (พ.ศ. ๒๔๖๓) คาดวาหลวงปจะธดงคไปทางจงหวดสรนทรระยะหนง แลวจงขนไปทางอสานเหนอ ไปทางอำาเภอพรรณานคม จงหวดสกลนคร โดยมสามเณรตดตามไปดวยองคหนง

หลวงปและเณรไดอธษฐานจำาพรรษาทชายปาแหงหนง ใกลบานกดกอม

ตอมาไมนานนก สามเณรกอาพาธ (ปวย) เกดเปนไขหนาวอยางแรง หยกยาจะรกษากไมม ในทสดสามเณรกถงแกมรณภาพ ลงไปตอหนาตอตา ดวยสภาพทชวนสงเวชยงนก

หลวงปเลาใหฟงวา สงสารเณรมาก“ อายกยงนอย หากมยารกษา เณรคงไมตายแน”

ครงนนบเปนครงท ๒ ทหลวงปไดอยใกลชดกบความตาย คอ ครงแรกเมอจำาพรรษาทสำานกปาทาคนโท จงหวดกาฬสนธ เมอพระสหธรรมก ของทานรปหนงไดมรณภาพในกลางพรรษา

จากการทสามเณรมรณภาพในครงนน หลวงปไดคอยสงเกต พจารณาอาการตายของคนเราวาเปนอยางไร จตหรอวญญาณออกไปทางไหน หรออยางไร ทานไดเหนแจงโดยตลอด

ดวยเหตผลบางประการ ทานเจาคณ พระโพธนนทมณ (อดต พระครนนทปญญาภรณ) เหนวาไมสมควรทจะบนทกไวในทน

ในหนงสอ หลวงปฝากไว หลวงปพดถงความตาย หรอตายแลวไปไหน อยตอนหนงเหมอนกน เรองนอยภายใตหวขอ ตองปฏบตจงหมดความสงสย ซงบนทกไววา :-

เมอมผถามถงการตาย การเกดใหม หรอถามถงชาตหนาชาตหลง หลวงปไมเคยสนใจทจะตอบ หรอเมอมผกลาวคานวาเชอหรอไมเชอ วานรกสวรรคมจรงหรอไมจรงประการใด หลวงปไมเคยคนควาหาเหตผลเพอจะเอาคานใคร หรอไมเคยหาหลกฐาน เพอยนยนใหใครยอมจำานนแตประการใด ทานกลบแนะนำาวา

ผปฏบตทแทจรงนน ไมจำาเปนตองคำานงถงชาตหนาชาตหลง หรอนรกสวรรคอะไรกได ใหตงใจปฏบตใหตรงศล สมาธ ปญญา อยางแนวแนกพอ

ประวต และปฏปทา 27

ถาสวรรคมจรงถง ๑๖ ชน ตามตำารา ผปฏบตดแลวกยอมไดเลอนฐานะของตนเองโดยลำาดบ

หรอถาสวรรคนพพานไมมเลย ผปฏบตดแลวในขณะน กยอมไมไรประโยชน ยอมอยเปนสข เปนมนษยชนเลศ

และในตอนทาย หลวงปสอนวา :-

การฟงจากคนอน การคนควาจากตำารานน ไมอาจแกขอบกพรองขอสงสยได ตองเพยรปฏบต ทำาวปสสนาญาณใหแจง ความสงสยกหมดไปเองโดยสนเชง

๑๔ . สรางความศรทธา

เมอสามเณรทตดตามหลวงปมรณภาพลงแลว หลวงปกพำานกจำาพรรษา แตเพยงองคเดยว ณ บานกดกอม อำาเภอพรรณานคม จงหวดสกลนคร นนคอสภาพการณทเกดขนเมอป พ.ศ. ๒๔๖๖ นบเปนเหตการณทนาสลดสงเวชยง

ชาวบานไดกราบอาราธนาหลวงปใหไปจ ำาพรรษา ณ วดมวงไข บานกดกอม แหงเดยวกนนนเอง ซงพอจะเปนทสบายเหมาะแกการประพฤตปฏบต ทานกอนโลมตามคำาอาราธนา

ทวดมวงไขนนมพระเณรจำาพรรษาอยดวยกนหลายรป มทานครบาญาคด เปนเจาอาวาส ทานเปนพระทมอธยาศยนำาใจด ไดแสดงความเออเฟ อและใหการตอนรบหลวงป ในฐานะพระอาคนตกะเปนอยางด

ตลอดพรรษานนหลวงป พำานกอยในโบสถแตเพยงรปเดยว เพราะเหนเปนทสงบสงด เหมาะแกการปฏบตภาวนา

หลวงปดำาเนนตามปฏปทาของพระอาจารยใหญมน ภรทตโต โดยมไดขาดตกบกพรอง ปฏบตขอวตรตางๆ ของพระธดงคอยางเครงครดครบถวนทกประการ เชน เดนบณฑบาตทกวน ตลอดจนเดนจงกรม และทำาสมาธภาวนาอยางตอเนองทกอรยาบถ มความสำารวมระวงและทำาดวยความมสต

ประวต และปฏปทา 28

ทงทานเจาอาวาส และพระภกษสามเณรทจำาพรรษาอยในวดนน เหนขอวตรปฏบตและปฏปทาของหลวงป มความสงบเยอกเยนนาเลอมใส ชนดทพวกตนไมเคยเหนมากอน กเกดความพศวงอยในใจ และแสดงความสนใจในการปฏบตของหลวงปเปนอนมาก

เมอพระภกษและสามเณรเหลานนมความสนใจ ไตถามถงขอวตรปฏบตเหลานน หลวงปกอธบายถงเหตและผลใหฟงอยางแจมแจง ไดเนนถงภารกจหลกของพระภกษสามเณร ซงเปนพทธบตร ไดชอวาเปนผเหนภยในวฏสงสาร จงไดละฆราวาสวสยออกมาบวชในบวรพทธศาสนา วามหนาทโดยตรงอยางไรบาง

ทานอธบายขอธรรมะ ตลอดจนแนวทางปฏบตธดงควตรอยางชดเจนแจมแจง ดวยถอยคำาและเนอหาทครบถวนบรบรณ พรอมทงมความหมายลกซง สมผสถงแกนใจของผทไดยนไดฟง

บรรดาพระภกษสามเณรเหลานน ตางกรสกซาบซง เลอมใสศรทธาในพระธรรมเทศนาทไพเราะ สมบรณดวยเหตและผล และแปลกใหมไปจากทเคยไดยนไดฟงมา จงพรอมใจกนปฏญาณตนขอเปนศษย และดำาเนนตามปฏปทาของพระธดงคกมมฏฐาน ตามแบบอยางของหลวงปหมดทงวด

ในบรรดาพระเณรวดมวงไข ทศรทธาในหลวงปนน มสามเณรรปหนง ชอวาสามเณรออน มวรยะอตสาหะแรงกลาในธรรมปฏบต ไดเจรญรงเรองในพระศาสนาในกาลตอมา จนเปนพระมหาเถระ ฝายวปสสนาธระทเปนทเคารพศรทธาแกพทธศาสนกชนอยางกวางขวาง

สามเณรออน ในขณะนนกคอ หลวงปออน ญาณสร แหงสำานกวดปานโครธาราม อำาเภอหนองววซอ จงหวดหนองบวลำาภ ในเวลาตอมานนเอง

15. เหตการณพลกแผนดนบานมวงไข

เหตการณทหลวงปดลย อตโล มาพำานกจำาพรรษาทวดมวงไข บานกดกอม อำาเภอพรรณานคม จงหวดสกลนคร นน ถอวาเปนขาวทมเสยงร ำาลอไปอยางกวางขวางทวา มพระดซ งเปนพระธดงคมาโปรด ชาวบานละแวกใกลเคยงตางเดนทางมากราบนมสการ ฟงเทศนฟงธรรม และฝกปฏบตกมมฏฐานกบหลวงปเปนอนมาก

ประวต และปฏปทา 29

ทสำาคญยงคอ บรรดาพระภกษและสามเณรทกรป นบตงแตเจาอาวาส คอครบาญาคด เปนตนมา ตางปวารณาขอเปนศษยตดตามปฏบตธรรมกบหลวงปหมดทงวด

ปรากฏการณคร งนน ถอเปน การพลกแผนดน ของวดมวงไข เลยทเดยวและเหตการณหลงออกพรรษาปนน ถอเปนเหตมหศจรรยเลอนลนอนเปนประวตศาสตรของบานกดกอมในยคสมยนน

กลาวคอ เมอออกพรรษาแลว หลวงปดลยกออกธดงค จารกหาสถานทสงบวเวก เพอบำาเพญภาวนาใหยงๆ ขนไป ไมยดตดสถานทหนงทใดโดยเฉพาะถอวตรปฏบตเยยง พระปา ทงหลาย

เหตการณทไมมชาวบานคนใดจะคาดคดได กคอ บรรดาพระภกษและสามเณรวดมวงไขทกรป นบตงแตทานเจาอาวาสเปนตนมา ไดพากนสละละทงวด ออกจารกธดงคตดตามหลวงปไป โดยมไดใสใจนำาพาตอคำาออนวอนทดทานของชาวบานเลย

ทกรปยอมสละทงวดมวงไขใหเปนวดราง ไมมใครยอมอยดแล ตางมใจมงมนเขาสความเปน อนาคารกะ คอเปนผไมมเหยาเรอน ทตองหวงหาอาลยกนอกตอไป

มใจมงมน มงบำาเพญภาวนา เพอคนหาพระธรรม คอความดบทกขแหงตน หนใหพนภยในวฏสงสาร คอ ความเวยนวายตายเกด โดยมไดอาลยอาวรณตอสงหนงสงใดเลย แมแตชวตของตนกมงอทศถวายตอพระธรรม ดำาเนนรอยตามพระยคลบาทของพระบรมศาสดาสมมาสมพทธเจา

เร องราวเหตการณพลกแผนดนทวดมวงไขน ลวนอยในสายตาและอยในความสนใจของ พระภกษฝน อาจาโร ซงเปนพระภกษหนม พำานกอยทวดใกลเคยงกบวดมวงไขแหงน ไดเขามอบตวเปนศษย ฟงพระธรรมเทศนาและฝกปฏบตวปสสนากรรมฐานกบหลวงปตลอดพรรษา

ดวยความเลองชอระบอของ พระอาจารยใหญมน ภรทตโต ประกอบกบวตรปฏบตอนงดงามของ หลวงปดลย อตโล ผเปนศษย ไดจำาหลกหนกแนนอยในดวงใจของ พระภกษฝน ในสมยนน

ประวต และปฏปทา 30

สงดงามทพระภกษฝน ไดรบในครงนน ไดกลายเปนแมเหลกอนทรงพลงดงดดใหทานกลายเปนศษยสำาคญในสายของ พระอาจารยใหญมน ภรทตโต อกรปหนง

ในเวลาตอมา คณงามความดและเกยรตภมของพระภกษฝน ไดแผออกไปอยางกวางขวาง จนเปนทรจกกนดในนามของ หลวงปฝ น อาจาโร แหงสำานกวดปาอดมสมพร อำาเภอพรรณานคม จงหวดสกลนคร ในเวลาตอมา

เมอคราวหลวงปดลย ออกธดงคจากวดมวงไข ไปพรอมกบพระภกษและสามเณรวดมวงไขทงวดนน พระภกษฝน อาจาโร กไดตดตามออกจารกธดงคไปกบคณะดวย

16. พระฝน อาจาโร

หลวงปดลย อตโล เคยเลาถง หลวงปฝน อาจาโร เมอสมยยงเปนพระภกษหนม ออกปฏบตธรรมตดตามทานในสมยนนวา

“ทานอาจารยฝนนน ทำากมมฏฐานไดผลดมาก เปนนกปฏบตทเอาจรงเอาจง มนำาใจเปนนกสทสเสมอตาย ไมมการลดละทอถอย เขาถงผลการปฏบตไดโดยเรว นอกจากนน ยงมรปสมบตและคณสมบตพรอม”

หลวงปเคยทำานายหลวงปฝนไวในใจวา :-

“พระภกษรปน จะตองมความสำาคญใหญหลวง และเปนกำาลงอนยงใหญของพระพทธศาสนาในอนาคตอยางแนนอน”

ในชวงทออกธดงค จากวดมวงไขในครงนน หลวงปดลยตงใจวา จะตองพาทานอา“จารยฝน ไปพบและมอบถวายตอทานพระอาจารยมน ภรทตโต ผเปนพระปรมาจารยในโอกาสตอไปใหจงได”

เรองราวประการหนงเกยวกบหลวงปฝน ทเคยไดยนไดฟงมามอยวา

“เมอหลวงปดลยมาพำานกประจำาอยทจงหวดสรนทรแลว ทานอาจารยฝ นยงไดหาโอกาสเดนธดงคตดตามรบคำาแนะนำาแนวทางปฏบต กบหลวงปดลยเปนคร งคราว โดยเดนธดงคมาทางเทอกเขาดงเรก และเขามาพำานกอยทปาเลกๆ แถวชานเมองสรนทรดานทศใต เมอไดโอกาสอนควร กเขาไปหาหลวงป ณ วดบรพาราม”

ประวต และปฏปทา 31

บรเวณปาทหลวงปฝ นเคยมาพกปฏบตธรรมนน ตอมาไดกลายเปนสำานกสงฆฝายอรญวาส มชอวา วดปาโยธาประสทธ และปจจบนตงอยภายในบรเวณของวทยาลยเกษตรสรนทรนนเอง

๑๗ . อรยสจแหงจต

ในการออกจารกธดงค จากวดมวงไข บานกดกอม อำาเภอพรรณานคม จงหวดสกลนคร เมอประมาณป พ.ศ. ๒๔๖๖ ในครงนน หลวงปดลย อตโล พรอมทงพระภกษสามเณรวดมวงไข และ พระภกษฝน อาจาโร ไดเดนทางรอนแรมไปตามปาเขาลำาเนาไพรไปเรอยๆ เพอตดตามคนหา พระอาจารยใหญมน ภรทตโต

การเดนทางของหลวงป และสานศษยไมมกำาหนดการทแนนอน เดนทางดวยเทาไปตลอด บางแหงกหยดพก ๕ วน บางแหงก ๗ วน ตามแตสปปายะ และความเหมาะสมในการปรารภความเพยรของสถานทแตละแหง

การจารกธดงคครงนน ถอวาเปนครงสำาคญของหลวงป เนองจากทานไดดำารงตนมาสการเปนผนำาทางการปฏบตในกลมพระเณรทตดตาม โดยหลวงปทำาหนาทเปนพระอาจารย เหมอนกบท พระอาจารยใหญมน ภรทตโต ไดปฏบตใหเปนแบบอยาง

คณะของหลวงปไดจารกไปถง ถำาพระเวสฯ (ถำาพระเวสสนดร) ซงอยบนเทอกเขาภพาน ในทองทอำาเภอนาแก จงหวดนครพนม แลวไดพำานกบำาเพญภาวนาอย ณ สถานทนนเปนเวลาคอนขางนาน จนตลอดฤดแลงนน

คณะพระภกษสามเณร ลกศษยลกหาทตดตามหลวงปทกองค ตางบำาเพญเพยรกนอยางเอาจรงเอาจง และดวยใจมงมน จนกลาวไดวาทกองคไดรบผลแหงการปฏบตโดยทวกน

ในการบำาเพญภาวนาของหลวงปเอง ณ ถำาพระเวสฯ แหงน หลวงปไดเลาใหสานศษยใกลชดฟง ดงน

“เราไดตรตรองพจารณาตามหวขอหลกของกมมฏฐานทไดรบจากพระอาจารยใหญ ท วา สพเพสงขารา สพพสญญา อนตตา กบงเกดความสวางไสวรแจงตลอดวา

ประวต และปฏปทา 32

เมอสงขารขนธดบไปแลว ความเปนตวตนจกไมม เพราะไมไดเขาไปเพอปรงแตง ครนเมอความปรงแตงขาดไป และสภาพแหงความเปนตวตนไมม ความทกขจะเกดขนแกใครไดอยางไร”

ดงไดเคยเลาถงในตอนตนแลววา ความรในธรรมะดงกลาวกคอ ความรแจงในหลก ปฏจจสมปบาท คอ เหตและผลของการเวยนวายตายเกดนนเอง

นอกจากน หลวงปยงไดคนพบธรรมะทเปนหวใจ คำาสอนในพระพทธศาสนา และไดรซงถงแกนในเหลาธรรมทงหลาย แลวสรปลงเปน อรยสจแหงจต ดวยถอยคำาของหลวงปเอง วา

จตสงออกนอก เพอรบสนองอารมณทงสน เปนสมทยผลอนเกดจากจตทสงออกนอกแลวหวนไหว เปนทกขจตเหนจตอยางแจมแจง เปนมรรคผลอนเกดจากจตเหนจตอยางแจมแจง เปนนโรธ

หลวงปเลาวา เมอพจารณาตามหลก“ อรยสจ 4 โดยเหนแจงดงนแลว ยอมหมายถงการผานเลยแหงความรใน ปฏจจสมปบาท ไปแลว เนองเพราะความรในเหตแหงทกข การดำารงอยแหงทกข และวธดบทกขนน คอ แกนกลางแทจรงของปฏจจสมปบาท”

ทสำาคญยงกคอ ธรรมะใน อรยสจ 4 น เปนธรรมะหมวดแรก ทองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาไดทรงตรสร ภายใตตนพระศรมหาโพธ เมอ ๒๕๐๐ กวาปมาแลว ซงหลวงปดลย อตโล เปนศษยตถาคต ผหนงทสามารถให อรรถาธบายไดอยางแจมแจง

๑๘ . จต คอ พทธะ

ในหมผ ปฏบตธรรมสายพระกรรมฐาน ทงพระภกษและฆราวาสใหการยอมรบวา หลวงปดลย“ อตโล นบเปนองคเดยวทมความรลกซงในเรองของจต จนกระทงไดรบ

สมญาวา เปนบดาแหงการภาวนาจต”

ประวต และปฏปทา 33

ประจกษพยานแหงสมญานามดงกลาว จะเหนไดจาก คำาเทศน คำาสอนและความสนใจของหลวงป อยในเรอง จต“ ” เพยงอยางเดยว เรองอนนอกจากนนหาไดอยในความสนใจของหลวงปไม

ดวยความลกซงในเร องจตจงทำาใหหลวงปประกาศหลกธรรมโดยใชค ำาวา จต“ คอ พทธะ” โดยเนนสาระเหลาน เชน

“พระพทธเจาทงปวง และสตวโลกทงสน ไมไดเปนอะไรเลย นอกจากเปนเพยงจตหนง นอกจากจตหนงนแลว ไมมอะไรตงอยเลย”

“จตหนง ซงปราศจากการตงตนน เปนสงทมไดเกดขนและไมอาจถกทำาลายไดเลย”

“จตหนงเทานนทเปนพระพทธะ ดงคำาตรสทวา :-

ผใดเหนจต ผนนเหนเรา

ผใดเหนปฏจจสมปบาท ผนนเหนธรรม

ผใดเหนธรรม ผนนเหนตถาคต”

พระธรรมเทศนาของหลวงปในหวขอเรอง จต“ คอ พทธะ” โดยละเอยดไดนำาเสนอในภาคคำาสอน ในตอนทายของหนงสอเลมนแลว พรอมทงคำาแปลเปนภาษาองกฤษดวย

ในการสอนของหลวงป ทานจะเตอนสตสานศษยเสมอๆ วา

“อยาสงจตออกนอก”

หลวงปยงสอนแนวทางปฏบต อกวา

“จงทำาญาณใหเหนจต เมอเหนจตได กจะสามารถแยกรป ถอดดวยวชชามรรคจต เพอทจะแยกรปกบกายใหอยคนละสวน แลวจะเขาใจพฤตของจตไดในลำาดบตอไป”

คำาสอนเกยวกบเรองจตของหลวงป ทมการบนทกไวในทอนๆ อก กมเชน :-

ประวต และปฏปทา 34

“หลกธรรมทแทจรง คอ จต จตของเราทกคนนนแหละ คอ หลกธรรมสงสดในจตใจเรา นอกจากนนแลวไมมหลกธรรมใดๆ เลย

จตนแหละ คอ หลกธรรม ซงนอกไปจากนนแลวกไมใชจต แตจตนนโดยตวมนเองกไมใชจต

ขอใหเลกละการคดและการอธบายเสยใหหมดสน เมอนนเราอาจกลาวไดวา คลองแหงคำาพดไดถกตดทอนไปแลว พษของจตกไดถกถอนขนจนหมดสน

จตในจตกจะเหลอแตความบรสทธ ซงมอยประจำาแลวทกคน”

ดวยเหตน การสอนของหลวงป จงไมเนนทการพด การคดหรอการเทศนาสงสอน แตทานจะเนนท การภาวนา และใหดลงทจตใจ ของตนเอง อยาไปดสงอน เชน อยาไปสนใจดสวรรค ดนรก หรอสงอนใด แตใหดทจตของตนเอง ใหดไปภายในตนเอง

“อยาสงจตออกนอก” จงเปนคำาทหลวงปเตอนลกศษยอยเสมอ

ความร ความเขาใจเรองจต อยางลกซงน เปนผลจากการปฏบตท ถำาพระเวสฯ อำาเภอนาแก จงหวดนครพนม เมอครงนนนนเอง

๑๙ . คำารบรองจากพระอาจารยใหญ

ผลจากการบำาเพญภาวนาทถำาพระเวสฯ ทำาใหหลวงปมความอมเอบใจเปนลนพน เผารอวนทจะไดกราบนมสการทาน พระอาจารยใหญมน ภรทตโต อยตลอดเวลา

เมอหลวงปและคณะไดปรารภความเพยร ณ ถำาพระเวสฯ นานพอสมควรแลว กไดจารกออกตามหาพระอาจารยใหญ เปนคำารบสองตอไป

ปนนเปนป พ.ศ. ๒๔๖๗ คณะของหลวงป ไดไปพบพระอาจารยใหญ ทวดปาโนนสง (ปจจบนอยในเขตจงหวดมกดาหาร ซงแยกจากจงหวดนครพนมมาเปนจงหวดใหม)

หลวงปไดกราบเรยนพระอาจารยใหญ ใหทราบถงเร องราวของการปฏบตทผานมา โดยเฉพาะหวขอธรรม เกยวกบ ปฏจจสมปบาท และ อรยสจ 4 ทไดรบขณะบำาเพญภาวนาทถำาพระเวสฯ

ประวต และปฏปทา 35

พระอาจารยใหญมน ภรทตโต ไดกลาวคำารบรอง และยกยองหลวงปดลย ตอหนาทชมนมศษยานศษยวา

“ถกตองแลว เอาตวรอดไดแลว นบวาไมถอยหลงอกแลว อยากใหดำาเนนตามปฏปทานตอไป”

หลวงปดลย ไดนำาคณะพระภกษสามเณรจากวดมวงไข พรอมทงพระภกษฝน อาจาโร ทตดตามมา เขาถวายตวเปนศษยตอพระอาจารยใหญ

ทานพระอาจารยใหญมน ภรทตโต ไดกลาวยกยองสรรเสรญ การกระทำาใหปรากฏตอศษยทงหลายวา

“ทานดลยน เปนผทมความสามารถเปนอยางยง สามารถมสานศษยและผตดตามมาประพฤตปฏบตธรรมดวยเปนจำานวนมาก”

๒๐ . รางวลเกยรตยศ

ในครงนน หลวงปดลย อตโล ไดพำานกอยปรนนบต พระอาจารยใหญมน ภรทตโต เปนเวลานานพอสมควร กอนทจะกราบลาออกทองเทยวธดงคเพอปฏบตภาวนา และเผยแพรพระธรรมคำาสงสอนใหแกประชาชนผสนใจในถนอนตอไป

ในระหวางพำานกท วดปาโนนสง นเอง พระอาจารยใหญ ผทรงคณธรรมยงใหญไดใหความเมตตาตอหลวงปเปนอยางยง

กลาวคอ กอนทหลวงปดลยจะกราบลาเพอเดนทางไปจำาพรรษาทอน พระอาจารยใหญไดเมตตาตดผาไตรจวรดวยมอของทานเอง พระลกศษยลกหาชวยกนเยบยอม แลวมอบใหหลวงปดลย ๑ ไตร

หลวงปดลย ถอวาความเมตตาจากพระอาจารยใหญในคร งนนเปนผลหรอรางวลเกยรตยศแหงการปฏบตด ทครบาอาจารยมอบใหเปนกรณพเศษ และดวยเมตตาธรรม

ประวต และปฏปทา 36

เมอกราบลาพระอาจารยใหญแลว หลวงปกจารกธดงคเสาะหาสถานทสงบสงดเพอบำาเพญเพยรใหยงๆ ขนไป

หลวงปไดไปพกจำาพรรษาท อำาเภอทาบอ จงหวดหนองคาย ในครงนนไดม สามเณรออน (ตอมาคอ หลวงปออน ญาณสร) ไดตดตามไปปรนนบตหลวงปดวย

ในพรรษานน มอบาสกอบาสกา และภกษสามเณร ในบรเวณใกลเคยงพากนแตกตนมาฟงพระธรรมเทศนา และฝกปฏบตภาวนากบหลวงปเปนจำานวนมาก

หลวงปบอกวา มากมาย“ จนแทบไมมทนง และแทบทกคนไดประจกษผลแหงการปฏบต”

สานศษยทไปปฏบตธรรมกบหลวงปทอำาเภอทาบอ ในครงนน บางทานยงมชวตอยจนถงปจจบนน

หลงออกพรรษาแลวหลวงปตงใจวา จะเดนทางไปโปรดญาตโยมทจงหวดสรนทร บานเกดเมองนอนของทานตอไป

๒๑ . เหตอาถรรพทถำาผาบง

เมอออกพรรษาแลว หลวงปดลยกเดนธดงคตอไปถง จงหวดเลย มสามเณรตดตามไปดวย ๑ รป หลวงปมความประสงคจะไปพกภาวนาท ถำาผาบง บานนาแก อำาเภอวงสะพง ซงเปนสถานทรำาลอกนในดานความอาถรรพ มากไปดวยตำานานมหศจรรย

ชาวบานตามรายทางทผานไป มความเปนหวงหลวงปและสามเณรจะไดรบอนตราย จงไดทดทานไว

“ทถำานนพกไมได เพราะมสงเรนลบมหศจรรย มอาถรรพแรงราย”

ความอาถรรพของ ถำาผาบง ทร ำาลอกนมาเปนเวลานาน กคอเมอถงยามโพลเพลใกลคำา จะมเสยงพณพาทย ทงเสยงระนาด ฆอง กลอง กระหมบรรเลง

ประวต และปฏปทา 37

พรอมกนนนกมตวประหลาด มองเหนคลายควนดำา เหาะลอยฉวดเฉวยนขนสอากาศ แลวกหายลบไป ไมทราบวาเปนตวอะไร เปนทนาหวาดหวนพรนพรงแกผพบเหนเปนอยางยง

โดยปกตวสยของหลวงปดลย อตโล นน ทานไมเคยเชอถอในอำานาจสงศกดสทธทงหลาย และไมเคยยกยองสงใด นอกเหนอไปจากยดมนในพระรตนตรย วาเปนสรณะทพง

ในประวตชวตของทาน ไมเคยปรากฏวาทานใหความยอมรบในสงมหศจรรย หรออภนหารใดๆ ทงสน

แมไดฟงเรองเลา และคำาทดทานจากชาวบานแถบนน ทานกไมไดหวนไหว โดยวสยแหงศษยพระตถาคตซงไมกลวแมกระทงความตาย หลวงปจงตองการไปพสจนหาความจรงของความมหศจรรยท ถำาผาบง แหงนน

หลวงปพาสามเณรไปพกปฏบตภาวนาทถ ำาผาบงทนทในวนนน โดยไมตองเสยเวลารงรอ

หลวงปไดสงเกตพจารณาดวา สงทชาวบานรำาลอนนเปนอะไรกนแน ในทสดทานกพบความจรง และเปดเผยตอชาวบาน

ความจรงกคอ เมอถงเวลาโพลเพลจวนใกลคำา คางคาวทอาศยอยในถำานนจำานวนนบหมนนบแสนตว กพากนบนพรงพรเกาะกลมชงกนออกจากปากถำา เพอออกไปหากน ปรากฏเปนกลมควนดำาฉวดเฉวยนพวยพงขนสอากาศ บงเกดเปนกระแสลมกรรโชกหวดหวว เมอพดพงผานโกรกกรวยและรองรตางๆ ตามผนงถำา ทำาใหเกดเปนเสยงสงตำามลลา

เสยงปกคางคาวกระทบกนคกคกแหวกอากาศ ผสมผสานสอดคลองกบเสยงทสะทอนจากผนงถำา ดงกระหมเปนจงหวะจะโคนกกกองไปมา ราวกบเปนเสยงดนตรสวรรค ท เหลาเทพยดาพากนบรรเลงดวยพณพาทยระนาดกลองฉะนน

กลมคางคาวเปนหมนเปนแสน ทบนฉวดเฉวยนพวยพงออกจากถำาเปนเสนสายยกยายไปมา กดประหนงมงกรเทพยดา หรอสตววเศษในเทพนยายปรมปราทเลาสบๆ

ประวต และปฏปทา 38

กนมา พงเลอยหายไปในอากาศ ประจกษแกสายตาชาวบานปาทตะลงมองอยางขนลกขนชน ดวยความหวาดหวนระยอยำาเกรง

หลวงปไดนำาความจรงมาเปดเผยใหชาวบานฟง จนเปนทหวเราะขบขนของชาวบานแถบนน ความหวาดหวนเกรงกลวในอาถรรพของถำาผาบง ทเชอถอกนมานาน กหมดไป

๒๒ . สนทนาธรรมกบพระอาจารยใหญ

ในชวงเวลาระหวางป พ.ศ. ๒๔๖๓ จนถงป พ.ศ. ๒๔๗๔ แมไมมรายละเอยดชชดวา ในแตละพรรษาหลวงปดลยจารกไปปรารภธรรม ณ ทใด และคนพบขอธรรมลำาลกประการใด แตกนาเชอเปนอยางยงวา หลวงปดลย อตโล ยงคงจารกธดงควนเวยนอยแถบเทอกเขาภพาน อนเปนทสงบสงด เหมาะแกการบำาเพญภาวนาสำาหรบพระธดงค

นอกจากนน หลวงปกเดนทางไปโปรดญาตโยมทจงหวดสรนทร บานเกดของทานเปนบางครงบางคราว

หลวงปพกปฏบตธรรมทถำาผาบงอยประมาณ ๑ เดอน แลวกออกจารกธดงคตอไปทาง อำาเภอบานผอ จงหวดอดรธาน แลวเลยไปยง อำาเภอวารชภม จงหวดสกลนคร ไดพบและกราบมนสการ พระอาจารยใหญมน ภรทตโต ทนนอกครงหนง

การพบกบพระอาจารยใหญในคร งน ไมปรากฏวามการกราบเรยนถงผลการปฏบต หรอมขอแนะนำาจากพระอาจารยใหญเกยวกบแนวทางปฏบตตอไปอกอนใด หากแตเนนหนกในเรองสนทนาธรรมในเรองลกๆ และเปนเรองเกยวกบจตลวนๆ อนยงผลใหเกดความอาจหาญราเรงในธรรมปฏบตแตอยางเดยว

การสนทนาธรรมระหวางพระอาจารยใหญ กบหลวงปดลยในชวงนแตละครงจะใชเวลานานๆ บรรดาลกศษยลกหาตางเชอกนวา ชวงนนหลวงปดลยคงจะมคณธรรมสมควรแกการสนทนาธรรมแลวอยางแนนอน

หลวงปพกอยกบพระอาจารยใหญระยะหนง แลวกกราบลาออกเดนทางตอไป โดยมเปาหมายอยท จงหวดสรนทร ในระหวางทางมการแวะพกเพอบ ำาเพญภาวนา และเผยแผธรรมะแกผสนใจตามโอกาสอนควร

ประวต และปฏปทา 39

๒๓ . โนมนาวใจพระมหาป น

หลงจากหลวงปดลย อตโล กราบลาพระอาจารยใหญมน ภรทตโต แลว กออกเดนทางจากบานผอ อดรธาน มงไปจงหวดสรนทร

ในระหวางทางหลวงปไดแวะเย ยม หลวงปสงห ขนตยาคโม พระสหธรรมกผม คณปการใหญหลวงแกทาน ขณะนนหลวงปสงหพำานกอยในแถบจงหวดกาฬสนธ

มเหตการณสำาคญอยางหนงทควรกลาวถง แตไมสามารถกำาหนดกาลเวลาแนชดวาเหตการณนเกดในป พ.ศ.ใดแน นนคอเรองราวทหลวงปสงหกบหลวงปดลย ไดรวมมอกนไปโนมนาวใจทาน พระมหาป น ปญญาพโล พระนองชายของหลวงปสงห ใหเปลยนหนทางจากการมงแตปรยต มาอยฝายปฏบตไดในทสด

เรองมอยวา พระมหาป น ปญญาพโล เปนเปรยญธรรมจากสำานกวดบวรนเวศวหาร ม ความรดานพระปรยตธรรมอยางแตกฉาน เดนทางจากกรงเทพฯ มาเปนครสอนพระปรยตธรรมท วดสทศนาราม จงหวดอบลราชธาน

ทานพระมหาปนสนใจแตทางปรยตอยางเดยว ไมนำาพาตอการบำาเพญภาวนาฝกฝนจตและธดงคกมมฏฐานเลย

หลวงปสงห จงชกชวนหลวงปดลย ใหเดนทางไปจงหวดอบลราชธาน เพอใหชวยชกนำาพระมหาปนใหสนใจในทางปฏบตพระกมมฏฐานบาง ไมเชนนนจะไปไมรอด

หลวงปทง ๒ องค ไดพกจำาพรรษาท วดสทศนาราม วดททานเคยอยมากอน คราวนทานไดปลกกฏหลงเลกๆ อยตางหาก ปฏบตพระกมมฏฐานอยางเครงครด แลวกคอยๆ โนมนาวจตใจใหพระมหาป นเกดความศรทธาเลอมใสทางดานการปฏบตดวย

ทงหลวงปสงห และหลวงปดลย ไดชแจงแสดงเหตผลวา ในการครองเพศสมณะนน แมวาไดบวชมาในพระบวรพทธศาสนากนบวาดประเสรฐแลว ถาหากมการปฏบตใหร แจงในธรรม กจะยงประเสรฐขนอก คอจะเปนหนทางออกเสยซงความทกข ตามแนวคำาสอนขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา

ประวต และปฏปทา 40

ทานพระอาจารยป น ปญญาพโล เปนพระสงฆทมสตปญญา พจารณาปฏปทาขอวตรปฏบตธรรม พรอมทงคำาเทศนของพระอาจารยทง ๒ องค ทไดกระทำาเปนแบบอยาง กเกดความเลอมใสเปนอยางยง

โดยปกตแลวหลวงปสงห และหลวงปดลย เปนนกปฏบตธรรมขนสง แมจะมความอาวโส แตกมลกษณะประจำาตวในการรจกนอบนอมถอมตนระมดระวงกาย วาจา ใจ ไมคยโมโออวดวาตนเองไดธรรมขนสง และเหนวาธรรมะเปนสมบตอนลำาคาของนกปราชญมาประจำาแผนดน ซงควรระมดระวง ใหสมกบผมภมธรรมในใจ

ทานพระอาจารยมหาป น ไดพจารณารอบคอบดวยเหตดวยผลแลว พอถงกาลออกพรรษา จงรบเตรยมบรขาร แลวออกธดงคตดตามหลวงปสงห พระพชาย ไปทกหนทกแหง ทนตอสกบอปสรรคยากไร ทามกลางปาเขา มงหาความเจรญในทางธรรม จนสามารถรอบรธรรมดวยสตปญญาของทานในกาลตอมา

ผปฏบตธรรมเมอรธรรมอนสมควรแลว มกจะมองยอนมาดตวเองทเคยนำาชวตผานมา ทำาใหเกดความสงสารสลดใจในสงทผานมา ซงจะเหนวา แทจรงแลวความทกขรอนวนวายใจ มกเกดจากสงภายในใจเราทงสน คอ กเลส ตณหา อปาทาน มนกอขนภายในใจ จนตองดนรนอยางนาเวทนายง

กเลส หรอ ความทกขทงหลาย เมอเกดขนภายในจตใจเราแลว ไมมอะไรจะรกษามนได นอกเสยจากตองรกษาดวยธรรมะ ทเกดจากความเพยรดวยตวของเรา ตามแบบอยางของศากยบตรพทธสาวกทงหลายททานเคยทำามาแลวแตครงพทธกาล

การทพระอาจารยมหาป น ปญญาพโล ออกธดงคกมมฏฐานในครงนนประชาชนในภาคอสาน ไดแตกตนชนชมกนมากวา พระมหาเปรยญธรรมหนมจากเมองบางกอก“ ไดออกฝกจต ดำาเนนชวตสมณเพศ ตดบวง ไมหวงอาลยในยศถาบรรดาศกด ออกปาดง เดนธดงคกมมฏฐานฝกสมาธภาวนาเปนองคแรกในสมยนน”

ชอเสยงของพระอาจารยมหาป น ปญญาพโล ในครงนนจงหอมฟงรำาลอไปไกล ทานไดยนเคยงบาเคยงไหลกบพชาย คอ หลวงปสงห ขนตยาคโม นำากองทพธรรม ออกเผยแพรพระธรรมคำาสอนในสายพระธรรมกมมฏฐาน จนมผเลอมใสศรทธาอยางกวางขวางมาจนปจจบน

ประวต และปฏปทา 41

๒๔ . กลบสรนทรถนกำาเนด

นบแตหลวงปดลย อตโล จารกจากวดจมพลสทธาวาส อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร ไปพำานกยงวดสทศนาราม อำาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน เมอป พ.ศ. ๒๔๕๙

หลวงปเรมศกษาดานพระปรยต สอบไดเปนนกธรรมชนตร นวกภมนบเปนรนแรกของจงหวดอบลราชธาน ขณะเดยวกน กไดเรยนบาลไวยากรณทเรยกวา มลกจจายน“ ” จนสามารถแปลพระธรรมบทได

จากนน เมอไดรจกกบหลวงปสงห ขนตยาคโม ไดกราบนมสการฝากตวเปนศษยกมมฏฐานของ พระอาจารยใหญมน ภรทตโต ชวตแหงสมณะของหลวงปกแปรเปลยนจากการทเคยมงหวงการศกษาดานพระปรยต หนเขาหาทางดานการปฏบต

หลวงปออกจารกธดงคไปตามปาเขาลำาเนาไพร แสวงหาสจธรรมตามรอยพระบาทองคสมเดจพระบรมศาสดา

จนป พ.ศ. ๒๔๖๖ รวมเปนเวลา ๗ ป หลวงปจงไดคนกลบไปยงจงหวดสรนทร บานเกดของทาน เพอเปนการสงเคราะหญาต

การมาสรนทรของหลวงปในคร งน เปนการมาแบบพระธดงคครบเคร อง ดวยภมปญญาทแกกลา ดวยจรยาวตรทไมเบยดเบยน

หลวงปมาพำานกอยท วดนาสาม ตำาบลนาบว อำาเภอเมอง ซ งอยหางจากตวเมองสรนทรไปทางทศใตประมาณ ๑๕ กโลเมตร

การมาสรนทรของหลวงปในครงนน ถอไดวากรแหงพระธรรมไดเปดขนแกชาวสรนทรแลว ไดสรางความแตกตนใหกบชาวบานเปนอยางมาก

โดยเฉพาะชาวบานแถบตำาบลนาบว และตำาบลเฉนยง ไดพากนแตกตนพระธดงคเปนการใหญ พากนไปฟงพระธรรมเทศนา และบำาเพญสมาธภาวนากบหลวงปดลยอยางลนหลาม จนกระทงวดนาสามไมมทจะนง

ประวต และปฏปทา 42

เมอจวนจะถงวนเขาพรรษา หลวงปเหนวาวดนาสามตงอยในละแวกชมชนมากเกนไป ไมเหมาะทจะวเวกและปรารภธรรมตามแบบอยางของพระธดงค

หลวงปจงไดไปพำานกทปาบานหนองเสมด ตำาบลเฉนยง ซงอยหางจากวดนาสามไปทางตะวนออกเฉยงเหนอ ประมาณ ๑๐ กโลเมตร สมมตสถานทนนขนเปนสำานกปา อธษฐานจำาพรรษา ณ ทนน

บรรดาญาตโยมทมาปฏบตธรรมกบหลวงป เรมประสบผลในทางปฏบต กไดพากนเดนทางตดตามไปปฏบตทส ำานกปาบานหนองเสมด แมจะตองเดนดวยเทารวม ๑๐ กโลเมตร กไมลดละ หวงจะไดเจรญสมาธภาวนาใหมความกาวหนา และฟงพระธรรมเทศนาทมรสชาตซาบซงถงใจอยางชนดไมเคยไดฟงจากทใดมากอน

๒๕ . สรรเสรญและนนทาเปนธรรมดาของโลก

เปนธรรมดาของโลก ยอมหนไมพนกฎแหง โลกธรรม คอ เมอม สรรเสรญ กยอมม นนทา เปนของคกน

การมาตงสำานกปฏบตธรรมทบานหนองเสมด ของหลวงป กมทงฝายทศรทธาชนชอบ และฝายตอตานทำาลาย เชนเดยวกน เมอมคนรก กยอมมคนไมชอบ ตามตดเหมอนเปนเงา ถอเปนเรองปกตธรรมดา

ทางดานด บณฑตทงหลายยอมยกยองสรรเสรญ วาหลวงปเปนผประกาศธรรม ดวยการลงมอปฏบตดวยตนเอง บรรดาผทร ผทชอบ ผทสนใจ ผทศรทธา กรวมกนทำานบำารง สงเสรมและกราบฝากเนอฝากตวเปนลกศษย ฝกปฏบตธรรมกบหลวงป

อกดานหนง ถอเปนพวกมดบอดตอสจธรรม กมปฏกรยาในทางตอตานคดคาน ดวยการดาวาใหเสยหาย วางอบายทำาลายจนถงขนลงมอทำารายหลวงปกม แตกมอนแคลวคลาดปลอดภยดวยอำานาจพทธคณ และดวยคณธรรมความดของหลวงป

คำาพดทกระทบเสยดสเปรยบเปรยหลวงป เชน มวดใหอย“ กไมอย กลบไปอยป าเหมอนชะมด มขาวใหกนทกมอกกนมอเดยว เหมอนคนอนาถา มถวยชามใหใชกลบไมใช เอาแกงเอากบคลกขาวในบาตรกนเหมอนแมว …”

ประวต และปฏปทา 43

เมอเสยงตำาหนเหลานนแววเขาห หลวงปกไดแตยมๆ ไมไดโตตอบอะไร

หลวงปยงคงตงหนาตงตาสงสอนอบรมบรรดาลกศษยลกหาดวยความหนกแนน และเตมเป ยมดวยเมตตา ทำาใหจำานวนผทศรทธาเลอมใสขยายวงกวางออกไปเรอยๆ

๒๖ . ไดศษยสำาคญ

ในบรรดาญาตโยมทตดตามไปปฏบตธรรมกบหลวงป ทสำานกปฏบตธรรมบานเสมดอยเปนประจำานน มอบาสกาทสนใจธรรมของหลวงปอยางยงคนหนงชอ นางเหรยญ เมองไทย

นางเหรยญ เปนชาวบานกะทม ตำาบลนาบว อำาเภอเมองสรนทร มศรทธาตอหลวงปอยางแรงกลา มกจะพาบตรชาย อาย ๑๒ ป ชอ ด.ช.โชต เมองไทย มาปฏบตธรรมกบหลวงปเปนประจำา

เดกชายโชต มอปนสยชอบความสงบ ไดมาสมผสกบบรรยากาศเงยบสงดของวด และไดปฏบตภาวนากบหลวงปกตดใจ ไมอยากกลบบาน

นางเหรยญ ผมารดา จงมอบถวายบตรชายใหอยคอยรบใชอปฏฐากหลวงปเสยเลย

เดกชายโชต เปนเดกฉลาด มสตปญญาด ไดฝกปฏบตภาวนาและเรยนรธรรมวนยเปนอยางด อกทงมใจศรทธาตอพระศาสนา หลวงปจงไดจดการบรรพชาใหเปนสามเณร

ผสนใจศกษาประวตครบาอาจารยสายพระกมมฏฐาน คงจะทราบเรองราวของสามเณรโชตองคนด ดวยทานสามารถจำากำาเนด หรอระลกชาตได คอในชาตกอนทานเปนพชายของนางเหรยญ มารดาในชาตปจจบน ดวยความรกและหวงใยในนองสาว เมอทานปวยและถงแกกรรมกไดมาเกดใหมเปนลกของนางเหรยญ นองสาวของตน

เรองราวระลกชาตของสามเณรโชต หรอหลวงปโชต คณสมปนโน จะของดกลาวในทน ผสนใจคงคนหาอานจากแหลงอนไดไมยากนก

สามเณรโชตเปนคนขยนขนแขง มอปนสยออนโยน วานอนสอนงายจงปรากฏในภายหลงวาเปนผเจรญในสมณวสย ประกาศสปฏบต เปนกำาลงใหญในกจพระศาสนา เปนทนบถอบชา และรจกกนดในหมสาธชนผใฝธรรมทวประเทศ

ประวต และปฏปทา 44

สามเณรโชต เมองไทย นเองทตอมาไดตดตามหลวงปดลย บกเขาลำาเนาไพรอยางใกลชด รบรความเปนธรรมชาตแหงความเปนธรรมดาของพระอาจารยของตน และไดยดถอวตรปฏบตแหงพระอาจารยเปนแนวทางกระทงเปนทยอมรบนบถอในหมพทธศาสนกชนอยางกวางขวาง

สามเณรโชต เมองไทย ในระยะเวลาตอมากคอ หลวงปโชต คณสมปนโน แหงวดวชราลงกรณ อำาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา นนเอง

สมณศกดคร งสดทายของหลวงปโชต กคอ พระเทพสทธาจารย เร องราวเกยวกบคณธรรมของทานมมากมาย ทานมรณภาพเมอป พ.ศ. ๒๕๑๘ หลวงปดลย อตโล ไดเมตตานำาพาสงขารวย ๘๘ ของทานเดนทางไปเผาศษยรกของทานเมอวนท ๓ เมษายน ๒๕๑๘ ทวดวชราลงกรณ อำาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา ในครงนนดวย

๒๗ . ผจญภยควายปา

ในชวงทหลวงปดลย อตโล พำานกอยทสำานกสงฆบานหนองเสมดนน เมอถงฤดกาลออกพรรษาหลวงปมกจะพาพระภกษ สามเณร และฆราวาสผสนใจรวมเปนคณะเลกๆ ออกธดงคลงทางทศใตจงหวดสรนทรเสมอๆ โดยเฉพาะตามเทอกเขาพนมดงเรก ไปทางเขาพระวหาร และเขาไปในเขตประเทศกมพชา

เทอกเขาพนมดงเรก หรอดงรก นนเรยกตามภาษาเขมร ซงเรยกตามรปลกษณแหงภเขาทมองเหนแตไกล มลกษณะคลาย ไมคาน ทใชหาบของ ซงภาษาเขมรเรยกวา ดองแรก“ ”

บรเวณตอนใตของจงหวดสรนทร แถบเทอกเขาดงเรกในสมยนน เปนปารกชฎ ในลกษณะปาดงดบ ตนไมใหญๆ ขนาด ๓ คนโอบขนหนาทบ สตวปามมากมาย สตวราย เชน ชางปา เสอ หม กมชกชม แตภาพเหลานกไดกลายเปนอดตไปเสยแลว

แตกลาวสำาหรบคนสรนทร คนศรสะเกษ และคนบรรมย ทมอาย ๖๐ ปลวงแลวยงฝงใจกบสภาพปาดงเหลานนเปนอยางด

ประวต และปฏปทา 45

การออกธดงคของหลวงปดลย หลงออกพรรษาในปนน ทานไดพาสามเณรโชต กบสามเณรทอน ออกธดงคไปตามเทอกเขาพนมดงเรก ไปทางเขาพระวหาร เขาเขตจอมกระสาน ในประเทศกมพชา

การเดนทางเปนไปดวยความยากลำาบาก เพราะตองฝาปารกชฎ และมสตวรายชกชม

เวลากลางคน แตละองคปกกลดใหหางกนพอสมควร ตามแบบฉบบของพระธดงค ซงหลวงปถอปฏบตอยางเครงครด

สามเณรโชต เมองไทย ไดเลาเหตการณผจญภยของหลวงปคราวออกธดงคครงนนในภายหลง เมอทานมสมณศกดท พระเทพสทธาจารย ดงน

ในคราวเดนทางตอนหนง หลวงปเดนนำาหนา ทงสามเณรทงสองหางออกไป สามเณรตามไมทน

พลนควายปาตวหนง ตนเตลดมาจากไหนไมทราบ วงมาขางหลง สามเณรทงสองหลบเขาขางทาง ปนหนขนตนไมอยางวองไว

ควายปาตรงร พงเขาขวดหลวงปเตมแรง จนหลวงปกระเดนลมลง แลวมนกตรงเขาขวดฟดฟาดซำาหลายตลบ รางหลวงปกลงไปกลงมาตามแรงของมนจนสาแกใจแลว ควายมนจงเตลดวงหายไปในปาทบ

สามเณรทงสองตกใจมาก รบลงจากตนไมมาประคองหลวงป แตตองตะลงดวยความมหศจรรย เหนจวรทานขาดกะรงกะร งจนไมมชนด แตรางกายทานไมเปนอะไรเลย เพราะเขาควายขวดถกแตตามซอกแขนซอกขาของทานเทานน

ในภายหลง เมอญาตโยมเขากราบนมสการเพอขอใหหลวงปประพรมนำามนต และขอของขลงของวเศษ หลวงปมกจะพดแตเพยงวา อาตมามไดมปาฏหารย“ ” และหลวงปไมเคยพดถงเร องปาฏหารย หรอใสใจในเร องเหลานนเลย ทานเนนแตเร องการบรกรรมภาวนาเพอสรางพลงจต และสรางความบรสทธใหแกตนเอง

๒๘ . เดนทางเขากรงเทพฯ

ประวต และปฏปทา 46

หลงกลบจากธดงค หลวงปกมาพำานกทเสนาสนะปาบานหนองเสมดตามเดม มบางครงกไปอยท วดปราสาท สถานทเกดของทาน เพอโปรดญาตโยม ณ ทนนบางตามสมควรพอจวนจะเขาพรรษาอกครง หลวงปไดดำารทจะเรยนพระปรยตธรรมเพมเตมขนอกบาง จงไดเดนทางเขากรงเทพฯ ในครงนนไดพาสามเณรโชตไปดวย

หลวงปไดนำาสามเณรโชต ไปฝากใหอยศกษาพระปรยตธรรมทวดสทธจนดา จงหวดนครราชสมา แลวทานเองกเดนทางเขากรงเทพฯ พกจำาพรรษาอยท วดสมพนธวงศาวาส (วดเกาะ)

แตแรกเขากรงเทพฯ หลวงปตงใจจะเรยนพระปรยตธรรม แตปรากฏวาจตใจของทานโนมเอยงไปทางธดงคกมมฏฐานมากกวา จตใจจงไมถกกบเรองการเรยนหนงสอเลย ดำารทจะศกษาดานปรยตธรรม จงเปนอนตองยกเลกไป

หลวงปอยปฏบตภาวนา และโปรดญาตโยมทวดสมพนธวงศาวาส ตลอดพรรษานน

เมอออกพรรษาแลว ทานกออกเดนธดงคไปทางจงหวดลพบร

๒๙ . ไปภาวนาทถำาอรหนต ลพบร

เมอหลวงปไปถงจงหวดลพบร ไดไปพำานกกบ พระอาจารยอำา ซ งตอมาภายหลงมสมณศกดท พระเทพวรคณ เจาอาวาสวดมณชลขนธ

หลวงปพำานกทจงหวดลพบรเปนเวลา 3 เดอน พระอาจารยอำาทราบอธยาศยของหลวงปวาทานมงแสวงหาความวเวก เพอบำาเพญธรรมใหยงๆ ขนไป จงไดพาหลวงปไปพำานกท ถำานำาจนทร ซงตอมาเรยกวา ถำาอรหนต

ทชาวบานเรยกถำาแหงนวา ถำานำาจนทร“ ” หรอ ถำานำา“ ” กเพราะภายในถำาแหงนมแองนำาขนาดเลก นำาใสสะอาดและมกลนหอม

หลวงปตงใจวาจะบำาเพญภาวนาอยทนไปเรอยๆ อยางไมมกำาหนด แตแลวทานกไมอาจอยทนนใหเนนนานไปอกได

ประวต และปฏปทา 47

วนหนง ขณะทหลวงปกำาลงสรงนำา กไดเหน พระมหาพลอย อปสโม (จฑาจนทร) มาจากวดสมพนธวงศาวาส กรงเทพฯ เดนทางตามหาหลวงปจนพบ

พระมหาพลอย กราบเรยนทานถงจดมงหมายของการเดนทางมาครงนวา

“โยมของกระผม ตลอดจนอบาสก อบาสกาทางเมองสรนทร ผสนใจประพฤตธรรม และพอจะเหนผลของการปฏบต มความปรารถนาอยากจะพบทานอาจารย ขอใหทานอาจารยไดโปรดเหนแกโยมของกระผม และเหนแกญาตโยมทางสรนทรดวยเถด”

เมอไดรบการอาราธนานมนตจากพระมหาพลอย หลวงปจงตองเดนทางกลบจงหวดสรนทร เพอโปรดญาตโยมตอไป

๓๐ . หลวงปสาม : ศษยสำาคญอกองค

หลวงปดลย อตโล เดนทางกลบจงหวดสรนทร ตามคำาอาราธนาของพระมหาพลอย อปสโม แลวมาพำานกทส ำานกปาบานเสมด ยงความปลาบปลมใจแกสานศษยชาวสรนทรอยางลนพน

ในปนน พ.ศ.๒๔๖๘ ไดมภกษหนมรปหนง ผวพรรณหมดจด ผองใสกรยาทาทางสำารวม สอบถามไดความวามความมงมนในการศกษาทางพระศาสนา และเคยเดนทางไปแสวงหาทเรยนดานปรยตทกรงเทพฯ แตหาทพำานกไมได จงตองกลบมาจำาพรรษาทสรนทรคน

พระภกษหนมรปนน ชอ พระสาม อกญจโน ไดมากราบถวายตวเปนศษยเรยนพระกรรมฐานกบหลวงปดลย ทบานหนองเสมด

พระสาม อกญจโน ชอบใจตอแนวทางปฏบตภาวนาและกจธดงคเพราะถกกบจรตของทาน ตอมาไดตดตามหลวงปดลยออกธดงคไปในสถานทตางๆ ละแวกใกลเคยงจงหวดสรนทร

ป พ.ศ. ๒๔๖๙ หลวงปดลย เหนวาพระสาม อกญจโน ไดรบผลจากการปฏบตพอสมควร และมศรทธามนคงดแลว จงแนะนำาใหเดนทางไปกราบและศกษาธรรมกบ พระ

ประวต และปฏปทา 48

อาจารยใหญมน ภรทตโต ซงขณะนนพำานกอยทเสนาสนะปาบานสบบง อ.ทาอเทน จ.นครพนม

พระสาม กบพระบญธรรม รวม ๒ องค ใชเวลาเดนเทา ๑๕ วน จงไปถงจงหวดนครพนม ไดอยพำานกปฏบตธรรมกบ พระอาจารยใหญ ๓ เดอน แลวสงไปใหพำานกกบ หลวงป ส งห ขน ตยาคโม สหายสน ทของหลวงป ด ลย ซ งขณะน นอย ท ก ง อ.อากาศอำานวย จ.สกลนคร

ตอมา พระบญธรรม ไดมรณภาพลง เหลอแต พระสาม ไดตดตามหลวงปสงห ไปหลายแหง และเปนกำาลงสำาคญในการเผยแพรธรรมะใน กองทพธรรม

พระสาม อกญจโน ไดออกธดงคปฏบตธรรมไปทวทกภาคของประเทศ ถอเปนพระทเจรญดวยธดงควตร เทยวธดงคเปนเวลานาน พำานกจำาพรรษามากแหง เพงมาพำานกประจำาท วดปาไตรวเวก อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร ในป พ.ศ. ๒๕๑๑ เมอทานอาย ๖๘ ป

พระสาม อกญจโน กคอ หลวงปสาม อกญจโน ของพวกเรานนเอง เพอนสหธรรมกทสนทสนมกบทานมากทสด กค อ ทานพอล ธมมธโร แหงส ำานกวดอโศกการาม จ.สมทรปราการ กบหลวงปกงมา จรปญโญ แหงวดดอยธรรมเจดย จงหวดสกลนคร

เมอพดถง พระด“ ” ของจงหวดสรนทร เรามกจะนกถง หลวงปดลย อตโล กบหลวงปสาม อกญจโน คกนเสมอ เพราะทง ๒ องค มปฏปทาคลายคลงกน มเร องราวตางๆ ผกพนและเกยวของกนโดยตลอด ดงจะเหนไดจากเรองราวในตอนตอๆ ไป

หลวงปสาม อกญจโน มรณภาพเมอวนท ๑ กมภาพนธ ๒๕๓๔ สรรวมอายได ๙๑ ปเศษ ทานมรณภาพหลงหลวงปดลย ๘ ป (หลวงปดลยมรณภาพเมอ ๓๐ ตลาคม ๒๕๒๖)

๓๑ . หวนกลบอบลราชธาน

จากประวตชวตของหลวงปในชวงน พอจะกลาวไดวาเปนชวงแหงการตอสทางความคดกนาจะได

ประวต และปฏปทา 49

ความคดหนง เปนการศกษาเพมเตมทางดานปรยต อนเปนการศกษาทางภาคทฤษฎ ศกษาทางตวหนงสอ ดงจะเหนไดจากการเดนทางออกจากสำานกปาหนองเสมด ไปยงวดสทธจนดา นครราชสมา เพอฝากสามเณรโชต ใหอยศกษาเลาเรยน แลวทานเดนทางไปยงวดสมพนธวงศาวาส กรงเทพฯ ดวยความคดทจะศกษาเพมเตมทางพระปรยต

อกความคดหนง เปนการศกษาดวยการปฏบต คอ การออกธดงค มงหาประสบการณตรง คนหาสจธรรมดวยตนเอง ดงจะเหนจากททานเปลยนใจไมศกษาดานพระปรยต ทวดสมพนธวงศาวาส แลวเดนทางไปจงหวดลพบร เพอบำาเพญภาวนาทถำาอรหนตใหนานทสด แตกไดรบการอาราธนานมนตใหมาโปรดญาตโยมทจงหวดสรนทรอก

หลวงปกลบมาพำานกทสำานกปาหนองเสมดตามเดม หลงจากไดพระสาม อกญจโน เปนศษย และสงใหไปศกษาภาคปฏบตกบ พระอาจารยใหญมน ภรทตโตแลว หลวงปกพำานกโปรดญาตโยม ณ สำานกปาหนองเสมดอกระยะหนง

ดวยอธยาศยและจตใจของหลวงปโนมเอยงมาทางดานการปฏบต มากกวาทจะศกษาทางพระปรยต ทานจงดำารทออกกมมฏฐานธดงคอกเพอปฏบตภาวนาใหยงๆ ขนไป

ในทสด หลวงปดลย อตโล จงลาญาตโยมออกเดนทางจากสำานกปาหนองเสมด มงไปยงจงหวดอบลราชธานอกคร งหนง ดวยจดมงหมายทจะยอนกลบไปกราบครบาอาจารย และจะจารกธดงคตอไป

แตเมอหลวงปไปถง วดสทศนาราม จงหวดอบลราชธานแลว ความตงใจเดมกตองสะดดหยดลง

เนองจากพระอปชฌายะของทาน ไดขอรองใหทานพำานกทวดสทศนาราม เพอชวยกอสรางโบสถใหเสรจเสยกอน

เมอพระอปชฌายะผมพระคณขอรองเชนน ทานจงมกลาขด และถอวาเปนโอกาสอนดทมสวนทดแทนพระคณ จำาเปนตองอยชวยสรางโบสถ แตทานกตงปณธานไววา โบสถเสรจเมอไรกจะออกธดงคกมมฏฐานตอไป

ประวต และปฏปทา 50

การเรมตนกอสรางโบสถ วดสทศนารามในครงน ทางวดมทนเร มตนเพยง ๓๐๐ บาท ใชเวลากอสรางนานทงสน ๖ ป จงแลวเสรจ นบเปนพระอโบสถทสวยงาม และใหญโตทสดของจงหวดอบลราชธาน เปนทเชดหนาชตาของจงหวด และใชประกอบกจกรรมดานพระพทธศาสนาอยางคมคา

ในระหวางกอสรางโบสถนน หลวงปดลย ไดชวยเหลอพระอปชฌายดวยหนาทหลายอยาง นอกจากชวยดานงานสรางโบสถแลว กมงานปกครองพระภกษสามเณร และเปนพระกรรมวาจาจารยบวชนาค

๓๒ . ไดศษยสำาคญทอบล

ในชวตของหลวงปดลย อตโล ไดมสวนพวพนกบ พระมหาป น“ ” 2 องคดวยกน

มหาป น องคแรก กคอ พระมหาป น ปญญาพโล นองชายแทๆ ของหลวงปสงห ขนตยาคโม โดยทหลวงปดลยมสวนรวมเขาไปผลกดน และโนมนาวรวมกบหลวงปสงห เพอใหพระอาจารยมหาป น ทแตเดมใฝใจเฉพาะในดานปรยต ใหไดมาสนใจในการปฏบตธดงคกมมฏฐาน เพอเสรมเตมเตมการศกษาธรรมะใหครบถวนบรบรณ ทงดานทฤษฎและภาคปฏบต และตอมาพระอาจารยมหาป น ปญญาพโล ไดเปนกำาลงสำาคญออกเผยแผธรรมปฏบตธดงคกมมฏฐาน เคยงคกบหลวงปสงห ขนตยาคโม จนกลายเปน สองแมทพใหญ แหงกองทพธรรม

มหาป น อกองคนน มาเกยวของกบหลวงปในขณะททานพำานกอย ณ วดสทศนาราม จงหวดอบลราชธาน เพอทำาหนาทชวยเหลอพระอปชฌายะของทานในชวงทกำาลงสรางโบสถ

ไดมสามเณรนอยรปหนงหนาตาหมดจด ทาทเฉลยวฉลาด ขยนขนแขงในการศกษา ไดเขามาเปนศษยปรนนบตรบใชใกลชด และฝกปฏบตอยกบหลวงป

หลวงปไดพจารณาเหนแววของสามเณรนอยรปน จงตองการสนบสนนใหมความกาวหนาตอไป จงไดฝากสามเณรใหไปอยในความดแลของ พระมหาเฉยยโส (ภายหลงมสมณศกดท พระเทพปญญากว) เจาอาวาสวดสมพนธวงศาวาส กรงเทพมหานคร

ประวต และปฏปทา 51

สามเณรนอยมความเจรญกาวหนาในการศกษาดานปรยตมาเปนลำาดบจนสามารถสอบไดถง เปรยญธรรม ๗ ประโยค แลวลาสกขาบทไปรบราชการ เปนอนศาสนาจารยในกองทพบกไดเลอนยศ เปนถง นายพนเอก“ ”

ตอมาไดยายโอนจากกองทพบกไปรบราชการทกระทรวงศกษาธการ ไดเลอนตำาแหนงเปนถง อธบดกรรมการศาสนา

สามเณรนอยศษยทเคยรบใชใกลชดของหลวงปดลย อตโล นน คนทวประเทศไทยรจกทานดในนาม พนเอกปน มทกนต อดตอธบดกรมการศาสนา

พ.อ.ป น มทกนต เปนนกปาฐกฝปากคม เปนนกเผยแพรธรรมะทมชอเสยง และมผลงานดานหนงสอธรรมะมากมาย ทานมความรกและเคารพตอหลวงปประดจบดาบงเกดเกลา และเคารพทานเปนครบาอาจารย ตราบจนตลอดชวต

ในคำานำาหนงสอธรรมะชด กาวหนา“ ” พ.อ.ปน มทกนต ไดเขยนถงหลวงปวา

“ทานหลวงปดลย เปนอาจารยกมมฏฐานองคหนง เปนพระพดนอยแตทำามาก เทาทขาพเจาเคยเหนมา”

การพดนอยแตทำามาก จงดเปนเอกลกษณทโดดเดนของหลวงป

๓๓ . รบบญชาคณะสงฆ

หลวงปดลย อยทวดสทศนาราม จงหวดอบลราชธาน เพอชวยกจการอปชฌายะ ในขณะทกำาลงกอสรางโบสถ ดวยภารกจดานการปกครองและใหการอบรมภกษสามเณร และการเปนพระกรรมวาจาจารยบวชนาค รวมเปนเวลา ๖ ป จนกระทงการกอสรางพระอโบสถเสรจเรยบรอย

เมอหลวงปเหนวาภาระทรบปากพระอปชฌายะเสรจลงแลว จงเตรยมการทจะออกธดงค แสวงหาความวเวกตามปาเขาลำาเนาไพร ตามทตงใจไวแตเดมตอไป

แตแลว เหตการณไมเปนไปตามความประสงค จงตองเลกลมความตงใจเดมอยางฉบพลน

ประวต และปฏปทา 52

ดวยทานเจาประคณ สมเดจพระมหาวรวงศ (ตสโส อวน) ในสมยทยงดำารงสมณศกดท พระธรรมปาโมกข เจาคณะมณฑลนครราชสมา รวมกบคณะสงฆ ไดสถาปนาวดบรพาราม ขนเปนวดธรรมยตแหงแรกของจงหวดสรนทรในป พ.ศ. ๒๔๗๖

มบญชาให พระมหาพลอย อปสโม ป.ธ.๖ จากวดสมพนธวงศาวาส กรงเทพฯ เดนทางมาจดการฟ นฟการศกษา

ขณะเดยวกน กมบญชาให หลวงปดลย อตโล มาชวยอกแรงหนงทานดานวปสสนาธระ

ในขณะนน วดบรพาราม กำาลงอยในสภาพทชำารดทรดโทรมมาก เนองดวยกอสรางมานานรวม ๒๐๐ ป ตองการการบรณะซอมแซมเพอใหกลบฟ นคนสสภาพทด และใหเปนศนยการศกษาทางพระพทธศาสนาทงฝายปรยตและฝายวปสสนา ตามความดำารของคณะสงฆ

ดวยเหตทหลวงปดลย อตโล นนเปนพระภกษผเจรญดวยคณธรรม มความเปนผวานอนสอนงาย จงไมอาจขดบญชาของพระเถระผบรหารการคณะสงฆได จงตองเดนทางกลบจงหวดสรนทร เพอปฏบตศาสนกจตามทไดรบมอบหมาย

เปนอนวา ความประสงคทจะออกธดงคเพอบำาเพญคณธรรมสวนตวใหยงขนไป ซงไดร งรอไวถง ๖ ป จำาเปนตองยกเลกไปโดยสนเชง ตงแตบดนนเปนตนมา ตองเดนทางกลบมาตภม เพอบำาเพญประโยชนแกปวงชน โดยมเปาหมายแหงศาสนกจสำาคญ รออยขางหนา ท วดบรพาราม จงหวดสรนทร

หลวงปดลย อตโล ไดบนทกไดดวยมอของทานเองเอาไววา

“มาอยวดบรพาราม เมอวนท ๒๔ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๗๗ เปนเจาคณะอำาเภอรตนบร เมอวนท ๑ มนาคม พ.ศ. ๒๔๗๙”

๓๔ . วดบรพาราม จงหวดสรนทร

วดบรพาราม ตงอยในใจกลางเมองสรนทร หากถอเอาคเมองและกำาแพงเมองโบราณเปนบรรทดฐาน กจะมองเหนทตงของวดสำาคญๆ ในเมองสรนทรไดดงน

ประวต และปฏปทา 53

ขณะทวดจมพลสทธาวาส วดพรหมสรนทร วดหนองบว วดจำาปา และวดศาลาลอย ถอไดวาเปนวดนอกตวเมอง ตงอยตดกบคเมองดานนอก เรยงรายรอบตวเมอง

สำาหรบวดบรพาราม กบวดกลาง ๒ วดน ถอไดวาเปนวดทอยภายในกำาแพงชนใน คอ อยในใจกลางเมองสรนทร

วดบรพาราม เปนวดเกาแกเกดขนมาพรอมกบตวเมองสรนทร ตงแตครงยงเรยกวา เมองประทายสมนต หรอเมองไผทสมนต นนเทยว

สนนษฐานวาวดบรพาราม สรางขนในสมยกรงธนบร หรอสมยตนรตนโกสนทร มอายไมตำากวา ๒๐๐ ป เทาๆ กบอายของเมองสรนทร

ตามตำานานของเมองสรนทรเลาขานกนมาวา เมอพระยาสรนทรภกด ศรณรงคจางวาง (เชยงปม) ไดตำาแหนง จางวางเมองประทายสมนต กเรมทำานบำารงบานเมอง ดวยการ ฝกฟ นใจเมอง“ ” ตามธรรมเนยมการพฒนาบานเมองของไทยทนยมสบทอดกนมาแตโบราณ

คอ สงเสรมการพระศาสนาใหเจรญ ควบคกบการบำารง กายเมอง“ ” หรอพฒนาดานวตถใหเจรญควบคไปดวยกน

วดบรพาราม ไดรบการปลกสรางขนทใจกลางเมองพอด จงเปนวดทตงอยภายในกำาแพงเมองชนใน

เนองจากวดแหงนสรางขนมานาน สภาพจงชำารดทรดโทรม ทางคณะสงฆมณฑลนครราชสมา มความประสงคทจะบรณะขนใหม และสถาปนาเปนวดธรรมยตแหงแรกในจงหวดสรนทร ในป พ.ศ. ๒๔๗๖

เมอหลวงปดลย ไดรบบญชาจากทานเจาคณะมณฑล ใหมาดแลบรณะวดบรพาราม ทานจงรบภาระนดวยความเตมใจ

หลวงปดลยจงงดกจดานออกธดงค และพำานกประจำาทวดบรพารามน ตดตอกนตลอดมาตราบเทาถงวนมรณภาพของทาน ซงทานอยประจำาทวดแหงน รวมเวลาทงสน ๕๐ ป

ประวต และปฏปทา 54

๓๕ . หลวงพอพระชว : พระพทธรปคเมองสรนทร

ปชนยวตถสำาคญทถอวากำาเนดมาพรอมกบวดบรพาราม และเปนทเคารพนบถอวาเปนของคบานคเมองของจงหวดสรนทร กคอ พระพทธรปองคใหญ ซงเปนองคประธานในวด ทเรยกขานกนทวไปวา หลวงพอพระชว“ ” เปนพระพทธรปปางมารวชย หนาตกกวาง ๔ ศอก ประดษฐานอยในมณฑปจตรมขกออฐถอปน อยดานตะวนตกของพระอโบสถปจจบน

สำาหรบ หลวงพอพระชว องคนนบวาแปลกอยางหนง คอ ไมสามารถสบประวตไดวาสรางขนเมอไร และทานผใดเปนคนปรารภมา พอถามคนแกอายรอยป กไดคำาตอบวา เคยถามคนอายรอยปเหมอนกน เขากบอกวาเหนองคทานอยอยางนมาแลว โดยสรปกสามารถสบสาวไปไดแค ๒๐๐ ปกจบ และไมทราบวาผใดสรางและสรางเมอไร

สนนษฐานวาคงจะสรางมาพรอมกบเมองสรนทร และกสนนษฐานกนตอไปวาทำาไมจงชอวา หลวงพอพระชว“ ” เปนชอแตเดม ม ว“ ” การนต คอ ชวะ“ ” กคงจะเปน ชวต“ ” ซงอาจยกยองทานวาเปนเสมอน เจาชวต หรอเปน ยอดชวต ของคนสมยนนกระมง

ขอสนนษฐานอกทางหนงกวา อาจจะเกยวกบ ลำานำาช เปนลำานำาทไหลผานจงหวดสรนทร ทไดชอนอาจจะไดไมพเศษ หรอดนพเศษ มาจากลำาช มาป นเปนองคทานกระมง จงไดชออยางน

เคยกราบเรยนถามหลวงป ทานกไมทราบประวตของ หลวงพอพระชว เชนเดยวกน ทานวากเหนองคทานอยอยางนแหละ แตไหนแตไรมา ตงแตเลกจนโตมากถามคนโบราณเชนเดยวกน เขากวา กเหนอยอยางน“ ”

ถายอนนกถงสมยกอน เราตองยอมรบวา แถวสรนทร ซงถอเปนเมองบานนอกมความอตคต เรองพระพทธรปทจะกราบไหวกนเหลอเกน เมอสมย ๑๐๐ ป หรอ ๗๐ ๘๐– ปทผานมา หรอยอนไปถง ๒๐๐ ป จะเหนวาแถวนไมมพระพทธรปสำารด หรอทองเหลอง มเพยงพระพทธรปททำาดวยไม หรอดนป น ซงกไมไดป นใหไดปรสลกษณะทแทจรง เพยงแตทำาขนเสมอนหนงวาสมมตใหเปนพระพทธรปเทานน

ประวต และปฏปทา 55

สมยนนจงไมมพระพทธรปทงดงามใหกราบไหว ดวยเหตนกระมง“ คนสรนทรสมยนนจงไมคอยสวยงาม ไมคอยมลกษณะทด เพราะการสรางพระพทธรปไมไดพระพทธรปทงาม เมอกราบตดอกตดใจกไมไดลกเตาทงดงามกระมง”

ในสมยนน แถวจงหวดสรนทร บรรมย ศรสะเกษ หรอแถบอสานใต ยงไมมพระพทธรปป นองคไหนทงดงาม หรอมลกษณะทมอำานาจและกไมมขนาดใหญเทากบหลวงพอพระชวเลย ดวยทานมขนาดใหญและดเครงขรมมอำานาจนาเกรงขาม ชาวบานจงนบถอทานในดานความศกดสทธ

แมทางราชการ ในสมยทขาราชการมการทำาพธดมนำาพระพพฒนสตยา กตองมาทำาพธตอหนา หลวงพอพระชว องคนเอง

ดวยความเคารพนบถอทานในแงความศกดสทธ ประชาชนจงเชอวาทานสามารถดลบนดาล ใหเขาสำาเรจประโยชนโสตถผลอยางใดอยางหนงได

เมอสมยสงครามโลกครงท ๒ แถวสรนทร และบรรมย ถอวาเปนพนททหมนเหมตออนตราย ดวยการเปนเปาหมายโจมตทางอากาศ สมยนน พ.ศ. ๒๔๘๘ พวกอาตมายงเปนเดก เรยน ป.๑-ป.๒ จะมเคร องบนวนเวยนไปทงระเบดแถวกมพชา และแถบสรนทร-บรรมย ชาวบานตกอกตกใจ กไดแตไปกราบไปไหวขอบารมหลวงพอพระชวเปนทพง ขออยาใหบานเมองถกระเบดเลย หรอเครองบนมาแลวกอยาไดมองเหนบานเมอง

นอกจากนชาวบานกมกพากนมาบนบานศาลกลาวเวลาเกดยคเขญตาง ๆ เชน เมอเกดโรคภยไขเจบ เมออหวาตกโรค หรอโรคฝดาษมการระบาด ซงสมยนนถามโรคระบาดมาแตละชด ผคนจะลมตายจำานวนมาก พวกเขาเหลานนกไดหลวงพอพระชวเปนทพงทางใจ ใหเขารสกปลอดภย หรอพนภยพบต คนสรนทรจงนบถอทานตลอดมา

บางครงประชาชนกมาบนบานศาลกลาวใหประสบผลสำาเรจ ประสบโชคดในลกษณะนกม ซงทางวดกไมไดสนบสนน และกไมไดปฏเสธ ในเร องความเชอถอของประชาชน ก เพยงแตโมทนาสาธการ ถาความปรารถนาของเขาประสบผลสำาเรจ และเปดโอกาสใหประชาชนเขากราบไหวไดเตมท

ประวต และปฏปทา 56

ในแงน อาจกลาวไดวา หลวงปดลย อตโล กไดอาศยบารม หลวงพอพระชว ในการพฒนาวดบรพารามใหเจรญรงเรองโสตหนงดวย กลาวคอ เมอชาวบานพากนเคารพนบถอ หลวงพอพระชว เปนอนมาก กเปนการสะดวกตอหลวงปของเราทจะบรณะวดใหเจรญรงเรอง โดยเฉพาะอยางยงการสรางพระอโบสถใหสำาเรจ ซงนบเปนเร องทลำาบากยงในสมยนน

๓๖ . ปกหลกอยทวดบรพาราม

เมอหลวงปดลย อตโล ไดรบบญชาจากคณะสงฆมณฑลนครราชสมา ใหมาพฒนาวดบรพารามแลว ทานกมงตรงไปยงจงหวดสรนทร เพอปฏบตหนาททไดรบมอบหมายทนท

กจการดานพระศาสนาทรอรบหลวงปนบวาเปนภารกจทหนกมาก เพราะจะตองรเร มทกดาน ทงการศกษาดานปรยต และดานปฏบต ดานการกอสราง และการเผยแผสประชาชน ซงในขณะนนตองยอมรบวายงลาหลงในทกๆ ดานอยางมากทเดยว

ดงนน เมอหลวงปดลยตดสนใจวาจะปกหลกอยทวดบรพารามนแลว จงตองเร มงานดานพระศาสนาทกอยาง ตงแตจดการศกษาดานพระปรยตธรรม การเผยแผดานการปฏบตฝายวปสสนากรรมฐาน ทง ๒ ดานจะตองพฒนาไปดวยกน

ถายอนระลกถงอดต จะเหนวาการมาสรนทรครงนเปนการมาครงท ๒ ของทาน ในรอบแรก เมอทานมาสรนทรในครงนน ทานไดเรมแนะนำาเฉพาะดานปฏบตกมมฏฐานอยางเดยว เพราะทานเดนทางมาแบบพระธดงค เปนการเผยแผในระหวางปฏบต และผสนใจในวงทไมกวางนก รวมทงเผยแผในระหวางสหธรรมกทเปนพระสงฆดวยกน การเผยแผในครงนนลวนแตเปนเรองพระกมมฏฐานลวน

การมาสรนทรในครงทสองน เปนดวยบญชาจากคณะสงฆใหทานมาปกหลกอยจรงๆ เนนการศกษาทงดานปรยตและการปฏบต ทานจงตองเร มงานทง ๒ ดานนอยางจรงจงตอไป

ความจรงแลวการศกษาและการปฏบตดานพระศาสนาในสมยโนน เปนเพยงการทำาสบตอกนมาตงแตสมยบรรพกาล โดยเฉพาะอยางยง แถบจงหวดสรนทรนนเปนพนเมองทอยใกลเคยงกบประเทศกมพชามากทสด แตละแถบแตละถนของสรนทรมกจะม

ประวต และปฏปทา 57

ภาษาพนเมองเปนภาษาเขมร แตอสานทางเหนอ เชนอดรธาน ขอนแกน อบลราชธาน จะถนดไปทางภาษาลาว แมตวอกขระพยญชนะทใชในการเรยน การเทศน การสวด ก ยงมภาษาธรรม หรออกษรของประเทศลาวอย

ทางแถบอสานใต เชน สรนทร บรรมย และบางสวนของศรสะเกษนน แนนอนจะตองมความโนมเอยงทงดานภาษา ขนบธรรมเนยมไปทางเขมรอยมาก การเขยนกนยมใชอกษรขอม ไมวาจะใชในการเทศน การสวด หรอพธกรรมตางๆ ตามประเพณ กยงนยมใชอกษรขอมอย พระจะเทศนตามคมภร และคมภรเหลานนกเปนอกษรขอม

เมอเร มมการศกษาดานพระปรยตธรรมขน ไมวาจะเปนหลกสตรนกธรรมตร บาลศกษากเร มใชอกษรไทย และภาษาไทยมากขน จงกลาวไดวาในสมยของหลวงปนเอง เปนสมยเร มแรกของการศกษาดานพระปรยตธรรมเปนการศกษายคใหม ใชวธใหม หลวงปจงตองรบภาระนอยางเตมท

๓๗ . สงเสรมทงปรยตและปฏบต

ปฏปทาของหลวงปนน แมจะรบภาระดานการบรหารในฐานะทเปนเจาอาวาส เปนพระอปชฌาย อาจารยสอน เจาคณะอำาเภอ และเจาคณะจงหวดในภายหลง หนาทตางๆ เหลานยอมรบอยางเตมกำาลง

ในขณะเดยวกน ปฏปทาทางคณธรรม หรอขอปฏบตททานเคยศกษามาในทางกมมฏฐาน ทางธดงค ทานกยดแนวทางนเปนหลกสำาคญอย ทานยงปฏบตสมำาเสมอ ทงทเปนสวนตวของทาน ขณะเดยวกนกแบงเวลาสอนพระภกษสามเณร และประชาชนทสนใจเปนประจำาเสมอมา

ในชวงกลางๆ ชวต ในระหวางทหลวงปมาอยทสรนทรนน ทานจะมการสมาคมไปทางครบาอาจารยฝายกมมฏฐาน มความรวมมอ การตดตอ การไปมาหาสเยยมเยยน รวมทงสงพระเณรไปศกษาหาความรจากครบาอาจารยตางๆ ดวย

ทวดบรพาราม มพระภกษและสามเณรจำานวนมาก องคไหนทสนใจใสใจศกษาทางฝายปรยต นอกจากจะเรยนเบองตนในวดบรพารามแลว กสงมาเรยนตอทกรงเทพฯ ในระดบสงตอไป

ประวต และปฏปทา 58

สำาหรบบางรปทสนใจในการประพฤตปฏบตใหยงๆ ขนไป นนคอ องคไหนสนใจในการธดงคกมมฏฐานอยางแทจรง หลงจากหลวงปใหการฝกอบรมดวยองคทานเองแลว ทานกจะสงองคทสนใจไปอยกบ พระอาจารยฝน บาง ทพระอาจารยมหาบว ญาณสมปนโน วดปาบานตาด อดรธาน บาง

นคอภาระหนาทดานการศกษาทหลวงปทำา ในระหวางมาพำานกทวดบรพาราม จงหวดสรนทร จนกระทงการศกษาพระศาสนาทง ๒ ดาน มความกาวหนา เปนปกแผนมนคงมาตราบเทาทกวนน กเปนผลงานการวางรากฐานของหลวงปนนเอง

นอกจากภารกจดานการศกษาแลว ดานพธการปฏบตตางๆ ในจงหวดสรนทรในสมยนน กยงไมมแบบแผนอะไร แทบกลาวไดวายงไมมอะไรเลย เปนตนวาพธในวนวสาขบชา วนมาฆบชา การตกบาตรเทโว เปนตน คณะสงฆในสมยนนกไดรเร มจดใหมขน และกำาหนดแบบอยางในการปฏบต เชน พธเวยนเทยนในวนสำาคญ ศาสนพธตางๆ กเพงจะมการฟ นฟ มการจดทำาเปนพธการในสมยหลวงปนนเอง

สงตางๆ เหลาน คอ วธการทหลวงปมาเผยแผ หรอเปดกรแหงการศกษาทงทางปรยต ปฏบต และแบบอยางศาสนพธ ใหแกจงหวดสรนทรในยคนน และสบทอดมาจนถงปจจบนน นบวาเปนมรดกธรรมทเกดจากการรเรมของหลวงปดลย อตโล นเอง

๓๘ . กอสรางพระอโบสถ

เมอมาพำานกทวดบรพาราม จงหวดสรนทร ในป พ.ศ. ๒๔๗๗ แลว หลวงปดลย อตโล ไดรบแตงตงใหเปน เจาคณะอำาเภอรตนบร อยช วระยะเวลาหนง คร นไดโอกาสอนสมควร กเรมงานบรณะปฏสงขรณวดบรพารามทนท

ในป พ.ศ. ๒๔๗๙ หลวงปเร มงาน สรางพระอโบสถแบบคอนกรตเสรมเหลกเปนแหงแรกของจงหวดสรนทร และนบเปนพระอโบสถทใหญทสดของจงหวดสรนทรดวย ม ประโยชนใชสอยมากทสด แตใชงบประมาณนอยทสด เพราะแรงงานสวนใหญไดอาศยชาวบาน และพระภกษ เณรชวยกน โดยหลวงปเปนผคดแบบแปลนดวยตวทานเอง

การสรางพระอโบสถแหงน เสรจเรยบรอยเมอป พ.ศ. ๒๔๙๓ ใชเวลากอสรางรวมทงสน ๑๔ ป

ประวต และปฏปทา 59

ในการสรางพระอโบสถหลงน นอกจากอาศยความสามารถและบารมของหลวงปแลว ยงไดอาศยกำาลงสำาคญของศษยานศษยอกหลายทาน ทสำาคญไดแก

๑. พระมหาโชต คณสมปนโน ตอมาเปนท พระเทพสทธาจารย เจาอาวาสวดวชราลงกรณ อำาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา (มรณภาพเมอ พ.ศ. ๒๕๑๘)

๒. พระมหาเปลยน โอภาโส ตอมาเปนท พระโอภาสธรรมภาณ เจาอาวาสวดปาโยธาประสทธ อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร (ในปจจบน-พ.ศ.๒๕๓๘-พำานกอยทวดบรพาราม)

๓. พระอาจารยสาม อกญจโน วดปาไตรวเวก ตำาบลนาบว อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร (มรณภาพเมอ ๑ กมภาพนธ ๒๕๓๔)

พระโพธนนทมน (อดตพระครนนทปญญาภรณ) ลกศษยใกลชดของหลวงป ไดเลาถงการตอสของหลวงปในการพฒนาวดในยคเรมแรก และการสรางพระอโบสถ จะวาใหญทสดในยคกอนของภาคอสานกได ดวยการกออฐถอปน เทคอนกรตเปนหลงแรก ผคนในสมยนนกแตกตนมาด โบสถวดบรพ“ ”

“วดบรพ” ในสมยกอนกดงไปทว เพราะแมแตอฐแตปน คนแถวนนกไมเคยเหน หลวงปทานกทำา ความพยายามของทานจงเปนการตอสอยางยง ซงในตอนหลงกม หลวงปสาม มาชวยอกแรงหนง เปนกำาลงสำาคญใหโบสถสำาเรจลงได

สมยกอนการบอกบญเร ยไรเปนการยากลำาบากจรงๆ หลวงปทานวาบางทพระเดนบอกบญเรยไรเงน ๒ หมบานแลวยงไดแค ๒ สตางคเทานน (ไมใช ๒ บาท แตเปน ๒ สตางคเทานน) พระตองเดนบอกบญไปหลายวนจงจะรวบรวมปจจยได ๑ บาท อยางนกม

การบอกบญในสมยนนจงไดใหประชาชนบรจาคเปนขาวเปลอก ไดอาศยขาวเปลอก ถาขอใหชาวบานบรจาคเปนเงนสดกจะไดเพยงหมบานละ ๒-๓ สตางค เทานน คงไมไหว

ขณะนนปนซเมนตกอสรางราคาถงละ ๘๐ สตางค ไปถง ๑ บาทกวา แลวในสมยนน ซเมนตสแดงๆ ไมมคณภาพเทาไร

ประวต และปฏปทา 60

หลวงปเลาบอกวา การบรจาคไดจากการเรยไรขาวเปลอก เมอทำาดงนนทกคนทกบานกมขาวเปลอกดวยกนทงนน เขาจงเอาขาวเปลอกมาบรจาคคนละกระบงคนละกะเฌอ ถาตราคากะเฌอละ ๑๓ ๑๔– สตางค กจะดกวาขอบรจาคเปนเงน และจะไดทกบาน

เมอไดขาวเปลอกมากจะทำาใหมองเหนเงนสด รอยบาทบาง สองรอยบาทบาง หรอบางทกไดถงพนแตละป กนำาเงนมาสรางโบสถ เร มสรางตงแต พ.ศ. ๒๔๘๙ มาเสรจเรยบรอยเมอป ๒๔๙๓ ลองคดดใชเวลากป นหลวงปไดตอสเร องสรางโบสถมากบหลวงปสาม

พอสรางโบสถ วดบรพเสรจแลว หลวงปสามทานจงออกทองเทยวธดงคไปเปนเวลานาน

นคอชวตการตอสของครบาอาจารยในสมยกอน กวาจะสำาเรจ

สำาหรบอฐนนไมมขาย พระเณรในวด และชาวบานชวยกนเหยยบเอง และทำาเตาเผาเองทงหมด แลวใชไมทางโรงเลอยมาชวย

๓๙ . หลวงพอพระประธาน

สำาหรบพระประธานในโบสถของวดบรพารามนน เปน พระพทธชนราชจำาลอง หลอดวยโลหะทองเหลอง หลอเสรจเมอ วนท ๒๗ เมษายน ๒๔๙๐ โดยม พระครคณสารสมบน (โชต คณสมปนโน) พระครนวกจโกศล (เปลยน โอภาโส) กบคณะสงฆ ประชาชนชาวสรนทรรวมกนสราง หลวงปดลย อตโล เปนประธานดำาเนนงาน

ทานเจาคณ พระโพธนนทมน ไดเลาถงเหตอศจรรยเกยวกบการสรางพระประธานวา

ในสวนนมนกแปลก มสวนทอาตมาวาแปลก เทาทอาตมาอยกบทานเหนวา ทานมความเกยวพนกบนำาฝนหลายครง จะวาเปนเรองฤทธหรอไมกไมทราบ เมอหลอพระพทธรป พระประธานทประดษฐาน ณ พระอโบสถ

เปนพระพทธรปหลอ ถอเปนการจดงานหลอพระพทธรปครงแรกในจงหวดสรนทร เหตการณครงนนโดงดงไปทวจงหวด คอ เมอมการสรางพระอโบสถใกลจะเสรจแลว ม

ประวต และปฏปทา 61

การหลอพระประธานกคอ หลอพระพทธชนราชจำาลองแบบสมยใหม องคทเปนพระประธานไวในพระอโบสถ ดวยการเชญชางหลอมาทำาการหลอทจงหวดสรนทร

ประชาชนใหความสนใจเปนอนมาก ไดสงขาวของมาชวย ไมวาจะเปนทองเหลอง ทองแดง อะไรตางๆ มาเยอะแยะ เสรจแลวกประกอบพธขน

ในสมยทเงนทองกำาลงหายาก กมชอโดงดงวา ในพธจดงานน ไดเงนบรจาคสงถงแปดหมนบาท เมอ พ.ศ. ๒๔๘๙ สามารถรวบรวมเงนทอง โดยชาวบานไปทำาบญกบหลวงปเพอหลอพระประธาน

การสรางพระประธานใชเงน ๓ หมนบาทในขณะนนไดรบเงนบรจาคถง ๘ หมนบาท กมเหตอศจรรยฟาผา ๘ ทศใหปรากฏ ความจรงเรองอศจรรยตางๆ หลวงปไมไดใหความสนใจ

อาตมากไมนยมเร องอศจรรยทำานองน แตทจะพดไมใชจดน ไมใชเร องน คอจะพดจดตรงทวา เมอหลอพระประธานเรยบรอยแลว ตอนนนอาตมาบวชเณรแลวนะ หลอพระประธานไดเรยบรอยแลว กจะอญเชญเขาประดษฐานในโบสถตามวนทกำาหนด

หลวงปกเชญผวาราชการจงหวด (สมยนนเรยกวา ขาหลวง) และบคคลสำาคญอนๆ ของจงหวด เชน เทศมนตร ขาราชการฝายตางๆ เพอแจงใหคณะกรรมการทราบวาวนทเทานนๆ จะยกพระประธานขนประดษฐานบนแทนในโบสถ ขอใหมาชวยกน มารวมมอกนใหมากหนอย

พวกเขาเหลานนกราบเรยนหลวงปวา พระพทธรปองคสำาคญขนาดนไมควรทำาอยางเงยบๆ ควรจะแหรอบเมองเสยกอน จดขบวนแหใหสวยงามและยงใหญเปนกรณพเศษ

หลวงปบอกวา ไมตองหรอก“ ไมตองแหหรอก มนจะเปนการลำาบาก และกดขวางถนนหนทาง เมอหลอเรยบรอยแลว กอาราธนานมนตทานประดษฐานในโบสถเลย” ทานตกลงอยางน

ประวต และปฏปทา 62

ทนเมอหลวงปตกลงตดบทอยางนแลว พวกเขาเหลานนกมาประชมกนตางหาก และตกลงกนวาจะแห เมอหลวงพอไมใหแหกเรองชองหลวงพอคงไมเปนไร“ พวกเราเหนควรแห กคงไมเปนไร”

ตกลงคณะกรรมการวด และขาราชการ ตกลงจดขบวนแห หลวงปกไมไดตอวาอะไรปลอยไปตามเรองของเขา

พอถงวนแห ผคนมารวมอยางมากมาย สมยนนกมพวกญวนอพยพกมารวมดวยจำานวนมาก จดขบวนแหกนอยางมโหฬาร มการแตงตวตามแบบโบราณบาง ตามแบบสมยใหมบาง คนแตกตนมารวมกนมาก

แลวกยกพระประธานขนรถ ตอนนนดเหมอนจะใชรถยนตคนเกาๆ ของเทศบาล ยกพระประธานขนรถเรยบรอย พอจะไดเวลาแห กำาลงจะเคลอนขบวนกนกขอเลอนเวลาออกไปหนอย เนองจากจะออกขบวนกนตงแตเท ยงกรอนไป เพราะเปนเดอนพฤษภาคม วนขน ๑๔ คำา กมาเปลยนเวลาไปตอนบาย ใหหายรอนสกหนอย

ขบวนแหทกอยางกเตรยมพรอม หลวงปทานอยในกฏ ไมไดออกมาดเลย พวกเขากจดการกนเอง คนรวมพธอยางเนองแนน เตรยมจะเคลอนขบวนออกไปทางหนาวด ทางตะวนออก

ทกคนมวแตกลกจอ ไมไดหนหนาไปดทางดานตะวนตก ปรากฏวาเมฆฝนตงเคาบนทองฟาดานตะวนตก พอเรมจะเคลอนขบวนเทานน ทงฝนทงลมกมาอยางหนกทวทศ ลมกแรง ตางคนตางกหนฝนขนศาลาบาง เขาโบสถบาง หลบใตถนกฏบาง

ตนไมหกระเนระนาด หลายคนหาทหลบฝนไมทน เพราะคนมนมากอาคารสถานทไมพอ กพากนกางรม แลวถกลมพดกระจดกระจายหมด

ฝนตกนานเกอบ ๒ ชวโมง ยงไมหยด พอฝนหยดกคำามดพอด ตางคนตางกแยกยายกนกลบโดยอตโนมต

คนทแตงหนาแตงตามาสวยงามเพอเขาขบวน กเสยหายหมด แปงทาหนาในสมยกอนสงสยวาจะสทกวนนไมได แปงมนไหลลงมายงกบอาคารรวแลวสมนเลอะออกมาอยางนนแหละ แลวรมกระดาษทประชาชนเอามากาง กถกลมพดเอาไปหมด เหลออยแตดาม

ประวต และปฏปทา 63

เหมอนกบพากนถอไมตะพด เพราะลมมนหอบเอาไปหมด กพากนเดนกลบบานไป ทกอยางจบสน ไมมใครพดถงเรองการแหพระอก

รงเชา หลวงปกใหเรยกพระเณรมารวมกน รวมทงญาตโยมทมาวดในเชานน ชวยกนยกพระประธานขนประดษฐานบนรตนบลลงก ตงแตบดนนเปนตนมา

เรองนเปนเหตการณหนงในกรณฝนตก ซงจะเหนวา เหตการณสำาคญๆ ในชวตของหลวงปผกพนกบฝนตกหลายครงหลายครา จนลกศษยลกหาสงสยกนวา หลวงปมวบากอะไรผกพนกบฝนกไมทราบ แตไมเคยมใครกราบเรยนถามหลวงปในเรองน

ทานพระโพธนนทมน สรปวา จะวาอยางไรกไมทราบ“ จะวาอทธฤทธหรอไมอทธฤทธ อาตมาไมทราบ อาตมาพดไดเพยงวา อนนเปนเรองแปลกเทานนเอง”

๔๐ . พระอารามหลวง

ในการบรหารการพระศาสนาทวดบรพารามนน หลวงปทานอยในฐานะประธานสงฆ ไดแบงงานดานการศกษาและการปกครองใหแก พระมหาพลอย อปสโม เปนผดำาเนนการ

ดานการเผยแพรเทศนาอบรมประชาชน ไดมอบให พระมหาเปลยน โอภาโส เปนผดำาเนนการ

จากวนท ๒๔ กรกฎาคม ๒๔๗๗ เมอหลวงปมาพำานกทวดบรพารามครงแรก จนกระทงละสงขารเมอเลา ๐๔.๑๓ น. ของวนท ๓๐ ตลาคม ๒๕๒๖ รวมเปนเวลา ๕๐ ปเศษ ท หลวงปดลย อตโล พำานกอย ณ วดแหงน

ป พ.ศ. ๒๔๗๘ หลวงปไดรบแตงตงเปน เจาคณะแขวงรตนบร ซงเปนอำาเภอทอยตดตอกบ อำาเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ และอำาเภอสวรรณภม จงหวดรอยเอด

จนกระทงถงวนท ๑ มนาคม ๒๔๗๙ จงไดรบแตงตงเปน พระครสญญาบตร เจาคณะแขวงรตนบร

วนท ๒๔ พฤษภาคม ๒๔๘๐ ไดรบแตงตงเปน พระอปชฌายวสามญ ฝายธรรมยตกนกาย

ประวต และปฏปทา 64

กระทงวนท ๑ พฤษภาคม ๒๕๐๑ จงไดรบแตงตงเปน เจาคณะจงหวดสรนทร ฝายธรรมยตกนกาย อก ๓ ปตอมา ไดรบแตงตงเปนพระราชาคณะชนสามญ (เจาคณ) ท พระรตนากรวสทธ วนยานยตธรรมกคณสสร หรอ พระรตนากรวสทธ“ ”

วนท ๒ ธนวาคม ๒๕๒๒ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานสมณศกดเปนพระราชาคณะชนราช ท พระราชวฒาจารย ศาสนาภารธรกจยตคณสสร บวรสงฆาราม คามวาส หรอ พระราชวฒาจารย“ ” อนเปนสมณศกดครงสดทายของหลวงป

ตงแตกลบจากจงหวดอบลราชธาน เมอ พ.ศ. ๒๔๗๗ หลวงปมาพำานกประจำาทวดบรพารามแหงเดยวตดตอกนมา ทานไดปฏสงขรณวดใหเจรญรงเรองมาเปนลำาดบ จนกระทงกรมการศาสนาไดยกขนเปนวดพฒนาตวอยาง ในป พ.ศ. ๒๕๑๑

วดบรพารามไดรบการพฒนาตอเนองกนมา และเปนทนาปลาบปลมแกปวงชนชาวสรนทรเปนอยางยง ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระมหากรณาธคณโปรดเกลาฯ ใหยกวดบรพาราม ขนเปนพระอารามหลวง เมอวนท ๑ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๒๐

ตงแตนนเปนตนมา วดบรพาราม จงหวดสรนทร กไดกลายเปนทรจกแกสาธชนผสนใจในธรรมทวไป และเปนแบบอยางแกวดทวไปในจงหวดสรนทรและจงหวดใกลเคยง ประชาชนทวไปไดเร มหลงไหลเขามาศกษาธรรมะ เขามาคารวะกราบขอพรจากหลวงป ตามกตตศกดทเลาลอกนไปอยางไมขาดสาย

แมกระทงทกวนน แมหลวงปไดละทงสงขารไปแลวตงแต พ.ศ. ๒๕๒๖ และไมมองคหลวงปอยทวดแลว กยงมผเลอมใสศรทธาดำาเนนตามแนวทางคำาสอนของทาน ไดชวยกนทำานบำารงรกษาไวซงแนวทางนนโดยทกประการ ผทเคารพศรทธาในองคหลวงปกยงแวะเวยนไปกราบรปเหมอนของหลวงป และมความรสกวาหลวงปยงคงเปนทพงทางธรรมใหแกลกศษยลกหาอยตลอดไป

๔๑ . ปชนยบคคลทหาไดยาก

ทานเจาคณ พระโพธนนทมน (พระมหาสมศกด ปณฑโต) ไดเลาถง หลวงปดลย อตโล ดงน

ประวต และปฏปทา 65

ในฐานะทอาตมาอยใกลหลวงปมาตงแตเมอทานมอาย ๖๒ ป จนกระทงทานมรณภาพเมอใกลรอยป กไดอยกบทานในฐานะทปฏบตรบใชทานตลอดมา สารทกขสขดบ ความยากความงาย ปญหาสารพนนน แมจะไมมปญญาทอยในระดบทจะชวยทานแกไขได แตหวสมองของอาตมานน ไดรบร รบทราบ รบสขรบทกข เขาถงอาตมามาโดยตลอดเชนเดยวกน ในแงของการบรหารงาน

ฉะนน ปฏปทาของหลวงปทเปนสวนรวม และโดยเฉพาะทเปนสวนตวของทานนน รสกวา ทานเปนพระเถระ หรอ เปนปชนยบคคลทหาไดยากอยางยง

คอ ทานจะทมเทกำาลงกาย กำาลงใจ กำาลงความสามารถ มาในทางการบรหารการพระศาสนาทงหมด

การพดถงปญหาภายนอก ไมวาจะเปนปญหาบานเมอง ปญหาการเปลยนแปลง หรอปญหาอะไรตางๆ นน หลวงปจะกลาวแตนอย รบรนอย

ทานจะพยายามมงมนแตในทางพระศาสนา โดยเฉพาะอยางยง องคหลวงปเอง เวลาทานมาอยวด ทเรยกวา วตรบรหาร“ ” คอไมใชตอนทถอธดงควตรตามปาเขากจรง แตกจวตรสวนตวของทานนน กลาวไดวาทานไมเคยบกพรองเลย

เคยปฏบตอยางไร กคงยดปฏปทาปฏบตอยอยางนนอยางสมำาเสมอ ไมขาดตกบกพรอง ดานการบณฑบาต ทานกทำาเปนประจำา ฉนในบาตร ฉนมอเดยว กรสกวาทานปฏบตมาไดตลอด

เวนไวแตมกจจำาเปน ทางราชการนมนตไปในภาระใดภาระหนง เชน ในรฐพธบางอยาง ทานกฉนใหเขาบางตามพธ เพอมใหขดกบสงแวดลอมนนเอง

นคอปฏปทาสวนตวของทาน ซงในแตละเรองแตละตอนลวนแตปฏบตถกตอง งดงาม และทำาเสมอตนเสมอปลาย

๔๒ . บณฑบาต ๒ ชน

ทานเจาคณ พระโพธนนทมน เลาถงปฏปทาของหลวงปดลย อตโล ตอไปวาสงทอาตมาภาพเหนวา ทานไมคอยเหมอนใคร และไมมใครหาโอกาสทำาเหมอนหลวงป กคอ

ประวต และปฏปทา 66

วา เมอทานมภาระมาก แลวกชราภาพพอสมควรแลว การเดนบณฑบาตโดยทวไปกอาจจะขดของ แตทานกไมทงบาตร เหมอนกน อยากจะใหทานผอานไดทราบในเรองน

ทวาหลวงปไมทงบาตร กคอ เมอหลวงปไมไดออกไปบณฑบาต ทานกเอาบาตรของทานมาตงไว ใหลกศษยนำาบาตรมาตงไวทหนากฏ พระเณรสานศษยทออกบณฑบาตมาจากทศตางๆ เมอเขาสบรเวณวดแลว ทกองคจะตรงไปทหนากฏหลวงป แลวเอาทพพทมนนตกขาวจากบาตรของตนใสบาตรหลวงปคนละ ๑-๒ ทพพ มอะไรกใสบาตรถวายทาน

จงเหมอนกบวาทานยงฉนขาวทลงในบาตรตลอดมา ตราบจนสนอายขยของทาน

ในการทำาอยางน พวกเราทงหลายเมอบณฑบาตมา กมาใสบาตรหลวงป บางองคกอธษฐาน บางองคกแสดงความเออเฟ ออยางยง ทจะใสบาตรถวายหลวงป

อนนเมอคดดแลว สำาหรบอาตมากมความรสกวา เปนการถกตองอยางยง

หมายความวา ทญาตโยมใสบาตรในทตางๆ เราไปรบบาตรจากญาตโยมกจะมความรสกวา บณฑบาตทเรารบมานน เราบณฑบาตมาถวายหลวงป ผเปนปชนยะ หรอผเปนอปชฌายะของตนเอง

เมอใสบาตรหลวงปแลว พวกเรารสกวาไดทำาหนาทในฐานะทแสวงหาภกขามาไดโดยชอบธรรมแลว กเอามาถวายหลวงป

บณฑบาตในบาตรหลวงป อาตมาถอวา บณฑบาต“ ๒ ชน” ใชคำาวา บณฑบาต“ ๒ ชน” กหมายความวา ญาตโยมยกอธษฐานใสบาตรพระเณรโดยทวไปแลว อนนชนทหนง แลวพระเณรกมาอธษฐานถวายหลวงป เพราะฉะนน ขาวในบาตรของหลวงปจงเปนบณฑบาต ๒ ชน ถอวาเปนของทบรสทธหมดจด และเปนของสง ใครจะไปประมาทการบณฑบาตของทานไมได ทานกฉนอาหารในบาตรของทานมาโดยตลอด

นเปนปฏปทาอกขอหนงทผดแผกจากองคอน ไมทราบวาหลวงปทานมองเหนอยางไร มเจตนาอยางไร คงจะเปนสงเคราะหลกหลาน สานศษย ใหเขาไดมโอกาสรบใชปฏบตครบาอาจารย

ประวต และปฏปทา 67

๔๓ . ใหโอกาสสานศษย

ปฏปทาของหลวงป ในการเปดโอกาสใหลกศษยลกหา ไดปรนนบตรบใชทานนน มการเกยวเนองกบพระเณรในวด คอ เราจะมการจดวาระไปปฏบตหลวงปเร มตงแต ๕ โมงเยน หรอ ๔ โมงเยนกสรงนำา ซงหลวงปจะสรงนำาอนตลอด

จะมการจดเวรพระไวชดหนง นอกนนแลวแตองคใดจะมศรทธา อยางนอยม ๓ องคขนไป ทไปรวมกนสรงนำาหลวงปทกวน

เมอผสมนำาอนเสรจเรยบรอยแลว กอาราธนาทาน ทานนงเกาอใกลตมนำาอนนน พระเณรกชวยกนสงผาอาบนำาถวายทาน เหมอนกบวาชวยนงใหทานนนแหละ ผลดเปลยนผา เสรจแลวกอาบ ถขางหนาหนงหรอสององค ขางหลงหนงหรอสององค ทานกถเองบนศรษะ ราดนำา แลวกหมสบง กเหมอนกบชวยทานนงนนแหละ กชวยเหลอชวยสงใหทาน ชวยเชดตวใหทาน เรยบรอยแลวกถอวาหมดวาระในชวงนน

สวนกลางคน กแลวแตพระเณรทมศรทธาไปถวายการนวด ไปนงเฝารบใชทาน คอยรบธรรมะคำาสอนจากทาน แตละองคกนยมทำา เพราะวา เวลาเขาใกลหลวงปแลวจะรสกวาเยอกเยน สบายอกสบายใจ แมเรากลมใจ กรสกสบายใจ ไดฟงขอคดธรรมะ คำาเตอน

อนนคลายๆ กบวา ตงแตคำาไปจนถง ๓ ทม พวกเราจะตองมาอยกบหลวงป ถาไมมแขกพวกเรากอยกบทาน แลวแตทานจะสอน แลวแตจะมโอกาสอะไรทจะรบใชทาน น คอกจวตรประการหนง

รสกวาเทาทเหนครบาอาจารยมา ฝายกมมฏฐาน เขาจะสนใจตอการปฏบตครบาอาจารยมาก ถอวาเปนกมมฏฐานขอหนงของพระเณร ในการทรบใชครบาอาจารย

บางองคเขากนกเขามาทางทตวเองวา โอ“ ! เราไมไดรบใชคณพอคณแม เมอเรามาบวชอยในพระศาสนา การไดรบใชครบาอาจารย รบใชหลวงปกเหมอนกบการไดรบใชพอแมดวย” กเกดความภมใจ ดใจ กนบเปนบญกศลของเขา บญกศลกคงจะตอไปใหกบบดามารดาของตวเองบาง

อนนคอปฏปทาอยางหนงของหลวงป ทเกยวกบสานศษยทพงจะรบใชทาน

ประวต และปฏปทา 68

๔๔ . งานเผยแพรไปสประชาชน

นอกจากงานดานคนถธระ จะไดรบการพฒนาใหเจรญรงเรองดงไดกลาวมาแลว ดานวปสสนาธระกมไดลาหลง นกปฏบตผใครในธรรมชาวสรนทร กไดหลวงปเปนหลกสำาคญในการใหการอบรมสงสอน และแกไขชแนะแนวทางปฏบต นบวาเปนบญญลาภอนประเสรฐของชาวสรนทร และจงหวดใกลเคยง

ถาเทยบกบประชาชนในถนอนหลายแหง จะเหนวาผใฝใจในธรรมปฏบต ตองเทยวเสาะหาครบาอาจารยกนเปนเวลาแรมเดอนแรมป เปนระยะทางไกลเปนรอยเปนพนกโลเมตร กยงไดพบบาง ไมไดพบบาง เนองจากครบาอาจารยตางๆ ทานไมคอยอยประจำาท

แตชาวสรนทรนน มหลวงปดลย ผสามารถชแนะไดตลอดสาย คอยอยเปนประจำาทวดแลว จงทำาใหการพระศาสนาดานวปสสนาธระ เจรญกาวหนาไปดวยด

จะเหนวาการสอนวปสสนาของหลวงปทสำานกวดบรพารามนน ไมมการยกปายเปดปายใหรวามการเรยนการสอนในดานนแตอยางใด แตกเปนทรจกกนดในหมผเสาะแสวงหาธรรมปฏบตจากทวประเทศ

อนง เปนทนาสงเกตวา ในสมยทหลวงปทานยงมชวตอยนน มชาวสรนทรจำานวนไมนอยทไมรจก หลวงปดลย อตโล ดงจะเหนจากเรองราวทวา ชาวคณะจงหวดสรนทร“ ผใฝในการบญการกศล ไดพากนเหมารถบส เพอไปกราบนมสการ หลวงปแหวน ส จณโณ ทดอยแมป ง เชยงใหม บาง ไปกราบ หลวงปฝ น อาจาโร ทสกลนครบาง พระคณเจาเหลานนไดกลาวเปนเชงชแนะแกชาวสรนทรเหลานนวา ทจงหวดสรนทรเองกมพระอรยเจาผมคณธรรมสงอยทนนคอ หลวงปดลย อตโล ทำาไมจงไมไปกราบ หรอทำาไมจงไมรกน อตสาหดนดน ตะเกยกตะกายไปถงทไกลๆ โดยทไมรวาทจงหวดของตนกมพระดพระดงชนสดยอดเหมอนกน”

ขอความนคดลอกจากบนทกในหนงสอ อกญจโนบชา“ ” อนสรณในงานพระราชทานเพลงศพของหลวงปสาม อกญจโน เมอวนท ๘ กมภาพนธ ๒๕๓๕

ประวต และปฏปทา 69

จากความทรงจำาของทานเจาคณพระโพธนนทมน ไดเลาถงภารกจดานการเผยแผพระศาสนาของหลวงปวา ในระหวางทหลวงปยงมชวตอยนน งานหลกประเภทหนงนนกคอ งานกอสราง ปฏสงขรณ และขยายวดวาไปตามสาขาตางๆ

กลาวคอ เมอฝายกมมฏฐาน เผยแผไปสญาตโยมทางไหนกตามกจกรรมทางดานวดวากจะเกดขนตามมา ไมวาแตละจดแตละแหง ญาตโยมแตละตำาบล แตละอำาเภอ ลวนอยากได วดปา“ ” ลวนอยากไดพระปฏบตทงนน

อนน เทาทไดฟงไดเหนมา นบวาเปนการลำาบาก เปนการเพมภาระแกหลวงปอยางยง คอไมมกำาลงพล ไมสามารถจะหาพระเณรไปโปรดญาตโยมใหไดหลายจด และใหไดหลายแหง กเปนอนวาขดของพอสมควร

แตเมอชาวบานเขาไมไดพระไป กหาโอกาสมาฟงเทศนฟงธรรมเปนครงคราว หรอมาทำาบญบรจาคทานทหลวงปเปนครงคราว เพอฟงขอวตรปฏบตหรอขอแนะนำากมมฏฐาน

อาจกลาวไดวา ญาตโยมผปฏบตกมมฏฐาน ปฏบตสมาธภาวนาในจงหวดสรนทร เมอเทยบกบจงหวดอนแลว มกจะมขอสงเกตวา ในจงหวดอนนนพระสงฆสามารถปฏบตกมมฏฐานไดด แตทางจงหวดสรนทร แสดงใหเหนวาญาตโยมจะมโอกาสทำาไดดเปนจำานวนมาก

เพราะเทาทหลวงปเผยแผคณธรรมมา การเขาถงสมาธปญญานน ทำาใหญาตโยมตนตวในการประพฤตปฏบต ฝายกมมฏฐานเปนอนมาก

ทานพระอาจารยสวจ สวโจ ศษยอาวโสองคหนงของหลวงป ไดเคยพดเปรยบเทยบในเรองนวา

ทางแถบอสานเหนอ เชน อบล อดร ขอนแกน นน ในแงการปฏบตรบใชเลยงด ถวายอาหารการบรโภค การบำารงพระกมมฏฐาน ทำาไดด แตในแงการตงใจทำาสมาธภาวนานน สทางจงหวดสรนทรไมได

สวนทางสรนทรนน ในแงการทะนบำารงจตปจจยใหถวายอปถมภแกพระกมมฏฐานทางวตถนน สทางอสานเหนอไมได แตถาในแงการตงใจดานสมาธภาวนารกษาศล ๘ ดตาม

ประวต และปฏปทา 70

จำานวนแลว ทางสรนทรนไมใชธรรมดาเลย ทางสรนทรกบบรรมยแถวนนบวาการปฏบตภาวนาอยในเกณฑด

พระเถระผใหญทานใหขอสงเกตดงน และเทาทสงเกตมากเหนวาเปนไปดงนนจรง ทงน คงเปนผลจากทหลวงปไดทมเทความรความสามารถในการเผยแผกมมฏฐาน พรอมกบสนใจใหการศกษาดานพระปรยตไปดวยกระมง จงไดผลออกมาในลกษณะดงกลาว

๔๕ . สงเคราะหศษยในการบวช

สำาหรบชวตประจำาวนของหลวงป กมกลาวถงปฏปทาในตอนอนมาพอสมควร วาทานมความเปนอยอยางไร คอ ทานอยอยางงายๆ คำาเตอนของทานโดยเฉพาะทานจะเตอนพระเณร ดวยคำาเตอนงายๆ

อยางเชน พระบางองคพอบวชมาแลวกตองการจะลาสก อยางนเปนตน หลวงปกมกจะแนะนำาวา

“เออ ! อยชวยวดวาศาสนาไป การจะสกหาลาเพศไปนน ญาตโยมเขากอยภายนอกเยอะแลว เขากอยไดทำาได เรามโอกาสไดมาบวชปสองปกตงใจศกษาปฏบต ชวยวดวา ชวยพระศาสนาไป”

โดยมากแลวพระทจะไปลาสกกนนนไมมใครไปขอลาครงเดยวแลวกสำาเรจ (ยกเวนลางาน ลาราชการบวชชวคราว) จะถกทานแนะนำาจนกระทงทานเหนวาคนนนถอยจรงๆ แลว ถอยศรทธาแลว ถงอยตอไปกคงไมไดอะไร ทานจงจะอนญาต

แตถาพอแกไข แนะนำาชกชวนใหอยประพฤตปฏบตตอได ทานกมกจะแนะนำาตกเตอนเสยกอน ซงมหลายองคจะไดผล และอยบวชเรยนตอๆ มา จนมชอเสยงมาจนปจจบนน

สงสำาคญอกประการหนงกคอ การสงเคราะหในการใหบรรพชาอปสมบท นบเปนเรองทนาสนใจยง และนาเหนใจทานมาก

ประวต และปฏปทา 71

การสงเคราะหใหคนเขาบวชนน บางคนไมรหนงสอ ไมได ก.ไก - ข.ไขมา เมอมาอยวดแลว บางทหลวงปตองลงทนสอนดวยตวทานเอง กระทงเขาอานออกเขยนได แลวสอบไดนกธรรมตร โท เอก ไปจนถงมหาเปรยญ กมเยอะ

ในเร องการสงเคราะหคนใหไดบวชเรยนนน ทานทงหลายคงยอมรบวาในชวงสมยสงครามนน หลวงปหลวงพอในรนนนถอเปนรนทกขยากลำาบากขาดแคลนมากในเรองปจจยส โดยเฉพาะเครองนงหม

สำาหรบทานทสงอายสกหนอย จะเหนวาจาก พ.ศ. ๒๔๘๐ กระทง พ.ศ. ๒๔๙๐ และถง ๒๕๐๐ นน เร องเคร องนงหม โดยเฉพาะในบานนอกบานนานนนบวาแรนแคนอยางทสด

ผทมาขอบวชกบหลวงป เมอสนใจเลอมใสแลว กจะถกพอแมนำาตวมาถวาย แลวแต“หลวงปจะเมตตา แลวแตหลวงพอจะกรณา สบงจวรอะไรกไมมหรอก แลวแตหลวงพอจะเมตตากรณาเถอะ”

แมแตสบงจวรทจะบวชกไมม หลวงปกบวชให โดยเฉพาะในชวงหลงๆ หลวงปบวชใหมากจรงๆ คอ ปหนงๆ ทานจะบวชพระ-เณร ตงแต ๒๐๐ องคขนไป

บรรมยและสรนทรในสมยนน ไมมพระอปชฌาย ฝายสงฆธรรมยตกมารวมงานบวชทวดนแหงเดยว พระอโบสถวดบรพารามนนจงใชในการบวชอยางคมคามาก จนกลาวไดวา ไมมวนไหนทไมมใครเดนทางมาบวช อนนวาโดยทวๆ ไป

ถาพดถงสงทหลวงปใหการสงเคราะหแลว ทานสงเคราะหทกอยาง ตวทานเองกจะใชของตางๆ เพยงพอยงอตภาพเทานน โดยเฉพาะดานการนมหม เมอไดมา มมา หรอบางครงตองไปหาซอจายมา เพอสงเคราะหใหคนไดบวช

ลกศษยอยางพวกอาตมากเคยวา หลวงป“ เมอเขาไมมอะไร แลวเราไมมอะไร กนาจะปลอยตามเรองเขาบาง”

แตไมไดหมายความวา ทกคนจะเปนในลกษณะนหมด คอ ถามมาบวชสกสบราย กจะมคนพรอมทจะจดหาเครองบวชประมาณ ๕-๖ ราย สวน ๒ ๓– -๔ รายนน จะมาตวเปลา ท หวงมาพงบารมหลวงป

ประวต และปฏปทา 72

ทานกใหการสงเคราะหตามมตามเกด แมแตสบงจวรกไมม ครนบวชแลวจะไปหวงอะไรถงเร องเสอ หมอน หรอเคร องใชไมสอยตางๆ ไมตองพดถง ทางหลวงปตองสงเคราะหทงนน หลวงปตองตอสมาอยางนน

พอกราบเรยนทานเรองน ทานเคยพดใหขอคดวา สงเคราะหกนไปสบไดหนง“ รอยไดสอง กยงด”

นนคอ ใครมาขอใหทานบวชให ทานกบวชใหการสงเคราะห เผอวาบางคนจะมบญมวาสนาในทางประพฤตปฏบต ไดเหลออยชวยวดวาไปนานๆ ทำานองวา บวชสก ๑๐ คน ยงเหลออย ๑ หรอบวช ๑๐๐ คน เหลออย ๒ คนกยงด

ถาพดถงการสงเคราะหในการบวชแลว รสกเหนใจหลวงปมาก ทานทำาไดมากเหลอเกน อยาวาแตมผมจตปจจยถวายพระอปชฌายเลย แมแตสบงจวรใหครบชดกยงไมม แตหลวงปกทำาของทานมาตลอดอายขยของทาน จะมการสงเคราะหประเภทนแหละ ทานใหการสงเคราะหตามมตามเกด

สามารถกลาวไดวา หลวงปท านอาศยคณธรรมอยางเดยว ใครจะรวาหลวงปม คณธรรมแคไหน เพยงไร นนยาก แตจะเหนวาหลวงปทานอยอยางสนโดษ อยในคณธรรม ไมคดสรางอบาย หรอนโยบายอยางใดอยางหนง เพอใหคนทวไปเกดความนบถอ หรอทำาใหเกดความอศจรรยแกใคร ทานเคยอยอยางไร กอยอยางนน แลวกลำาบาก

เพงจะมาชวงหลงๆ น ชาวเมองหรอชาวกรงเทพฯ เขามความนยมพระปา และหลวงปกเปนพระฝายปามากอน จงมคนหลงไหลมากราบไหวจำานวนมาก ฐานะความเปนอยของวด ของหลวงป จงมากระเตองตอนททานอาย ๙๐ ปแลว อนนพดตามสจตามจรงใหทานทงหลายไดทราบ

ในสวนของหลวงป ทานเคยอยอยางไร กอยอยางนนเอง อยอยางเสมอตนเสมอปลาย การกระทำาของทานไมมการแสดง การโออวด ไมมการพดเลยบเคยง หรอมการขวนขวายในเร องลาภสกการะ หลวงปจงอยตามสภาวะแลวกสงเคราะหเฉพาะสงทหมดจด

ประวต และปฏปทา 73

เมอหลวงปอยแบบน หมายถงวาสงททานไดมากบรสทธ สงนนกหมดจด สงนนกสะอาด กศลกเกดขนทงสองฝาย

ปฏปทาของทานมกจะเปนอยอยางน

๔๖ . อยอยางบรสทธ

เร องความเปนอยในชวตประจำาวน โดยเฉพาะดานอาหารการบรโภคนน ยงมองเหนชดเจนวาลำาบากอยางยง อยกนมาดวยความยากลำาบาก แตกไดผลตรงทสานศษยของหลวงป มความอดทน ทยงเหลออยในเพศสมณะนนมมากมาย ทงในสรนทร บรรมย ในจงหวดอนๆ ในกรงเทพมหานคร กระทงในตางประเทศ กยงมสานศษยทแผขยายออกไป

อนน คอ ปฏปทาสวนตวของทาน ททานดำารงตวอยไดกคอ ขนตธรรม

ขนตธรรมของหลวงปนบวาใหญหลวงนก สมกบททานสอนเสมอวา อยาสงจตออก“นอก” ขอนนบวาเหมาะสมอยางมาก

ในดานคำาพดของหลวงป แมจะปลอยโอกาสใหพดตามสบายบาง กเวลาทานทำางานกบพระเณร แตกพดแตเร องภายในธรรม ภายในพระวนย ไมมการตลกโปกฮาในเร องภายนอกอะไร

ถาจะพดใหคลายอารมณ กจะพดแตเร องในธรรมวนย แบบกระเซาเลนวาพระองคนนยะถาไมถก พระองคนรบสพพผด อะไรทำานองนน หรอ นาคนนขานแบบนนแบบน คอ จะเปนเรองขบขนในธรรมในวนย ในวดในวาเทานนเอง ไมมเรองภายนอกมาก ปฏปทาของทานจะอยอยางน

มานกถงวา ความผดพลาด บกพรอง ตลอดชวตของหลวงปทจะพงหยบยกมาวา ตรงนนนาจะเปนอยางนน ตรงนนาจะเปนอยางน รสกวาหาไดยาก มองจดออนของการวางตวของทานไดยาก มองไมเหนเลย

ประวต และปฏปทา 74

สำาหรบเรองของการบรหาร อยางเรองการบรหารภายนอก เกยวกบการทางราชการ ซงถอเปนเรองภายนอกนน ทานอาจจะปฏบตไมถกตองกบระเบยบทโลกภายนอกเขาถอปฏบตกนบาง เพราะทานไมคนเคย

แตถาเปนเร องภายใน เร องขอวตรปฏบตของทาน เราไมสามารถจะจบจดออน จดบกพรอง จดพลงเผลอของหลวงปไดเลยแมแตนอย จนตลอดชวตทาน ดงนถอวาเปนสงมหศจรรยอยางหนงของหลวงป

๔๗ . แนวทางการสอนศษย

สำาหรบศษยานศษยทเปนภกษสามเณร และปรารถนาจะเจรญงอกงาม อยในบวรพทธศาสนานน หลวงปจะชแนะแนวทางดำาเนนปฏปทาไว ๒ แนวทาง ซงทานใหความเหนวา ผทจะเปนศาสนทายาทนน ควรทำาการศกษาทงสองดานคอ ทงปรยตและปฏบต

ดงนน หลวงปจงแนะนำาวา ผทอายยงนอยและมแวว มความสามารถ ในการศกษาเลาเรยน กใหเลาเรยนพระปรยตธรรมไปกอน ในเวลาทวางจากการศกษากใหฝกฝนปฏบตสมาธภาวนาไปดวย เพราะจตใจทสงบ มสมาธ ยอมอำานวยผลดแกการเรยน

เมอมผสามารถทจะศกษาเลาเรยนตอไปในชนสงๆ ได หลวงปกจะจดสงใหไปเรยนตอในสำานกตางๆ ทกรงเทพฯ หรอทอนทเจรญดวยการศกษาดานพระปรยตธรรม

ศษยานศษยของหลวงปจงมมากมายหลายรป ทศกษาพระปรยตธรรมจบชนสงๆ ถงเปรยญ ๘ เปรยญ ๙ ประโยค หรอจบระดบปรญญาจากมหาวทยาลยสงฆ จนกระทงไปศกษาตอยงตางประเทศ เชน อนเดย ออสเตรเลย ฝรงเศส และสหรฐอเมรกา

สำาหรบอกแนวทางหนง นน สำาหรบผทมอายมากแลวกด ผทรสกวามนสมองไมอำานวยตอการศกษากด ผทสนใจในธดงคกมมฏฐานกด หลวงปกแนะนำาใหศกษาพระธรรมวนยใหพอเขาใจ ใหพอคมครองรกษาตวเองใหสมควรแกสมณสารป แลวจงมงปฏบตกมมฏฐานตอไปใหจรงจง

กแลสำาหรบผทเลอกแนวทางทสองนน หลวงปยงไดชแนะไวอก ๒ วธ

ประวต และปฏปทา 75

คอ ผทใฝในทางธดงคกมมฏฐานตามแบบฉบบของ พระอาจารยใหญมน ภรทตโต หลวงปกจะแนะนำาและสงใหไปอยรบการศกษาอบรมกบครบาอาจารยจงหวดสกลนคร อดรธาน และหนองคาย

โดยเฉพาะอยางยง ทสำานกวดปาอดมสมพร และสำานกถำาขาม ของทานพระอาจารยฝน อาจาโร หลวงปไดฝากฝงไปอยมากทสด และมาในระยะหลงมฝากไป สำานกวดปาบานตาดของทานอาจารยมหาบว ญาณสมปนโน บาง

เปนทสงเกตวาไมมลกศษยลกหาทสนใจใฝในกจธดงคคนใด ทหลวงปจะแนะนำาใหไปเอง หรอ เทยวเสาะแสวงหาเอาเอง หรอเดนทางไปสำานกนนๆ เอง

ในเร องนทานเจาคณ พระโพธนนทมน ยนยนวา หลวงปเคยใชใหทานเจาคณเองเปนผนำาพระไปฝากไวทสำานก ทานพระอาจารยฝน หลายเทยว หลายชดดวยกน ศษยทไดรบการฝกฝนอบรมจากสำานก ทานพระอาจารยฝน นน กไดกลบมาบำาเพญประโยชนแกการพระศาสนา ดานวปสสนาธระ ทจงหวดสรนทรและบรรมย หลายทานดวยกน จนกระทงมไปเผยแพรพระศาสนาในดานนถงสหรฐอเมรกา กหลายรป ในปจจบนน ทงนกเปนเพราะผลการสงเกตเหนแววและสงเสรมสนบสนนของหลวงปนนเอง

สวนอกวธนน หลวงปชแนะไวสำาหรบผทสนใจจะปฏบตทางดานสมาธวปสสนาเพยงอยางเดยว ไมสนใจในธดงคกมมฏฐาน อาจเปนดวยไมชอบการนงหมแบบนน หรอมสขภาพไมเหมาะแกการฉนอาหารมอเดยว หรอเพราะเหตผลอนใดกตาม

หลวงปจะไมแนะนำาใหไปทไหน แตใหอยกบททตนยนดชอบใจ ในจงหวดสรนทรหรอบรรมย อาจเปนวดบรพารามหรอวดไหนกไดทรสกวาอยสบาย

หลวงปถอวา การปฏบตธรรมอยางน ไมจำาเปนตองเดนทางไปทไหน ในเมอกายยาว ๑ วา หนา ๑ คบนแล เปนตวธรรม เปนตวโลก เปนทเกดแหงธรรม เปนทดบแหงธรรม เปนททพระผมพระภาคเจาไดอาศยบญญตไว ซงธรรมทงปวง แมใครใครจะปฏบตธรรมกตองปฏบตทกายและใจเราน หาไดไปปฏบตทอนไม

ประวต และปฏปทา 76

ดงนน ไมจำาเปนตองหอบสงขารนไปทไหน ถาตงใจจรงแลวนงอยทไหน ธรรมกเกดทตรงนน นอนอยทไหน ยนอยทไหน เดนอยทไหน ธรรมกเกดทตรงนนนนแล

ยงกวานน หลวงปอธบายวา ยงผใดสามารถปฏบตภาวนาในทามกลางความวนวายของบานเมอง ทมแตความอกทกครกโครม หรอแมแตกระทงในขณะทรอบๆ ตวมแตความเอะอะวนวาย กสามารถกำาหนดจตตงสมาธไดสมาธ ทผนนทำาใหเกดไดจงเปนสมาธทเขมแขงและมนคงกวาธรรมดา ดวยเหตทสามารถตอสเอาชนะสภาวะทไมเปนสปปายะ คอไมอำานวยนนเอง เพราะวา สถานททเปลยววเวกนน ยอมเปนสปปายะ อำานวยใหเกดความสงบอยแลว จตใจยอมจะหยงลงสสมาธไดงายเปนธรรมดา

หลวงปยงเคยบอกดวยวา การเดนจงกรม จนกระทงจตหยงลงสความสงบนน จะเกดสมาธทแขงแกรงกวาสมาธทสำาเรจจากการนงหรอนอนหรอแมแตการเขาปายงนก

ดวยเหตน จะสงเกตเหนวา ในแถบจงหวดสรนทร บรรมย จะมนกปฏบตหลายทานชอบไปนงทำาสมาธใกลๆ วงพณพาทย หรอใกลๆ ททมเสยงอกทกครกโครมตางๆ ยงดงเอะอะนาเวยนหวเทาไรยงชอบ

อยางไรกตามแมวาการทำาสมาธนน ตามความเปนจรงแลวยอมไมเลอกสถานทปฏบตกตาม แตสำาหรบผมจตเบา วอกแวกงาย หรอผทตองการ เครองทนแรง“ ” จำาเปนตองอาศยสภาพแวดลอมทอำานวยความสงบ พงแสวงหา สถานทวเวก หรอออกธดงคกมมฏฐานแสวงหาทสงดทเปลยว เชน ถำา เขา ปาดง หรอปาชาทนาสะพรงกลว จะไดเปนเครองสงบจตไมใหฟงซาน และตกอยภายใตการควบคมของสตไดโดยงาย กจะทำาใหการบำาเพญสมาธภาวนาสำาเรจไดสะดวกยงขน

๔๘ . วปสสนปกเลส

ในการปฏบตพระกมมฏฐานนน ในบางครงกมอปสรรคขดของตางๆ รวมทงเกดการหลงผดบางกม ซง หลวงปดลย อตโล กไดใหความชวยเหลอแนะนำาและชวยแกไขแกลกศษยลกหาไดทนทวงท ดงตวอยางทยกมาน

มอยคร งหนง เกดปญหาเกยวกบ วปสสนปกเลส ซงหลวงปเคยอธบายเรองนวา เมอไดทำาสมาธจนสมาธเกดขน และไดรบความสขอนเกดแตความสงบพอสมควรแลว จต

ประวต และปฏปทา 77

กคอยๆ หยงลงสสมาธสวนลก นกปฏบตบางคนจะพบอปสรรคสำาคญอยางหนง เรยกวา วปสสนปกเลส ซงม ๑๖ อยาง ม โอภาส คอเหนแสงสวาง และอธโมกข คอความนอมใจเชอ เปนตน

พลงแหงโอภาสนน สามารถนำาจตไปสสภาวะตางๆ ไดอยางนาพศวงเชน จตอยากร อยากเหนอะไร กไดเหนไดรในสงนน แมแตกระทงไดกราบไดสนทนากบพระพทธเจากม

เจาวปสสนปกเลสน มอทธและอำานาจ จะทำาใหเกดความนอมใจเชออยางรนแรง โดยไมรเทาทนวาเปนการสำาคญผด ซงเปนการสำาคญผดอยางสนทสนมแนบเนยน และเกดความภมใจในตวเองอยเงยบๆ บางคนถงกบสำาคญตนวาเปนพระพทธเจาองคหนงดวยซำา บางรายสำาคญผดอยางมจตกำาเรบยโสโอหงถงขนาดทเรยกกนวา เปนบาวกลจรตกม

อยางไรกตาม วปสสนปกเลส ไมไดเปนการวกลจรต แมบางครงจะมอาการคลายคลงคนบากตาม แตคงเปนเพยงสตวกล อนเนองจากการมจตตงมนอยก บอารมณภายนอก แลวสตตามควบคมไมทน ไมไดสดไมไดสวนกนเทานน ถาสตตงไวไดสดสวนกน จตกจะสงบเปนสมาธลกลงไปอก โดยยงคงมสงอนเปนภายนอกเปนอารมณอยนนเอง

เชนเดยวกบการฝกสมาธของพวกฤาษชไพร ทใชวธเพงกสณ เพอใหเกดสมาธ ในขณะแหงสมาธเชนน เราเรยกอารมณนนวา ปฏภาคนมต และเมอเพกอารมณนนออก โดยการยอนกลบไปส ผเหนนมต“ ” นน นนคอยอนสตนตอ คอ จต นนเอง จตกบรรลถงสมาธขนอปปนาสมาธ อนเปนสมาธจตขนสงสดไดทนท

ในทางปฏบตทมนคงและปลอดภยนน หลวงปดลย ทานแนะนำาวา การปฏบตแบบจต“เหนจต เปนแนวทางปฏบตทลดสน และบรรลเปาหมายไดฉบพลน กาวลวงภยนตรายไดสนเชง ทนททกำาหนดจตใจไดถกตอง แมเพยงเรมตนผปฏบตกจะเกดความรความเขาใจไดดวยตวเองเปนลำาดบๆ ไป โดยไมจำาเปนตองอาศยครบาอาจารยอก

ในประวตของหลวงปดลย อตโล พอจะเหนตวอยางของวปสสนปกเลส ๒ ตวอยาง คอ กรณของ ทานหลวงตาพวง และกรณของ ทานพระอาจารยเสรจ จะขอยกมาเลาเพอประดบความรตอไป

ประวต และปฏปทา 78

๔๙ . เรองของหลวงตาพวง

ศษยของหลวงป ชอ หลวงตาพวง ไดมาบวชตอนวยชรา นบเปนผบกเบก สำานกปฏบตธรรมบนเขาพนมรง จงหวดบรรมย

หลวงตาพวง ไดทมเทชวตจตใจใหแกการประพฤตปฏบต เพราะทานสำานกตนวามาบวชเมอแก มเวลาแหงชวตเหลอนอย จงเรงความเพยรตลอดวน ตลอดคน

พอเรมไดผล เกดความสงบ กเผชญกบวปสสนปกเลสอยางรายแรง เกดความสำาคญผด เชอมนอยางสนทวาตนเองไดบรรลอรหตผล เปนพระอรหนตองคหนง เปนผสำาเรจผเป ยมไปดวยบญญาธการ ไดเลงญาณ (คดเอง) ไปจนทวสากลโลก เหนวาไมมใครรหรอเขาถงธรรมเสมอดวยตน

บงเกดจตคดเอนดสรรพสตวทงหลาย ใครจะไปโปรดใหพนจากทกขโทษความโงเขลา เลงเหนพระสงฆทงหมด ตลอดจนครบาอาจารย ลวนแตยงไมร จงตงใจจะตองไปโปรด หลวงปดลย ผเปนพระอาจารยเสยกอน

ดงนน หลวงตาพวงจงไดเดนทางดวยเทาเปลามาจากเขาพนมรง เดนทางขามจงหวดมาไมตำากวา ๘๐ กโลเมตร มาจนถงวดบรพาราม หวงจะแสดงธรรมใหหลวงปฟง

หลวงตาพวงมาถงวดบรพาราม เวลา ๖ ทมกวา กฏทกหลงปดประตหนาตางหมดแลว พระเณรจำาวดกนหมด หลวงปกเขาหองไปแลว ทานกมารองเรยกหลวงปดวยเสยงอนดง

ตอนนนทานเจาคณ พระโพธนนทมน ยงเปนสามเณรอย ไดยนเสยงเรยกดงลนวา หลวงพอ“ หลวงพอ หลวงพอดลย…” กจำาไดวาเปนเสยงของหลวงตาพวง จงลกไป

เปดประตรบ

สงเกตดอากปกรยากไมเหนมอะไรผดแปลก เพยงแตรสกแปลกใจวาตามธรรมดาทานหลวงตาพวง มความเคารพออนนอมตอหลวงปพดเสยงเบา ไมบงอาจระบชอของทาน แตคนนคอนขางจะพดเสยงดงและระบชอดวยวา

“หลวงตาดลย ออกมาเดยวน พระอรหนตมาแลว”

ประวต และปฏปทา 79

ครนเมอหลวงปออกมาแลว ตามธรรมดาหลวงตาพวงจะตองกราบหลวงป แตคราวนไมกราบ แถมยงตอวาเสยอกวา อาว“ ! ไมเหนกราบ ทานผสำาเรจมาแลวไมเหนกราบ”

เขาใจวาหลวงปทานคงทราบโดยตลอดในทนทนนวาอะไรเปนอะไร ทานจงนงเฉย ไมพดอะไรแมแตคำาเดยว ปลอยใหหลวงตาพวงพดไปเรอยๆ

หลวงตาพวงสำาทบวา รไหมวา“ เดยวนผส ำาเรจอบตข นแลว ทมานกดวยเมตตา ตองการจะมาโปรด ตองการจะมาชแจงแสดงธรรมปฏบตใหเขาใจ”

หลวงปยงคงวางเฉย ปลอยใหทานพดไปเปนชวโมงทเดยว สำาหรบพวกเราพระเณรทไมรเรอง ไมเขาใจ กพากนตกอกตกใจกนใหญ ดวยไมรวามนเปนอะไรกนแน

ครนปลอยใหหลวงตาพวงพดนานพอสมควรแลว หลวงปกซกถามเปนเชงคลอยตามเอาใจวา ทวาอยางนนๆ“ เปนอยางไร และหมายความวาอยางไร” หลวงตาพวงกตอบตะกกตะกก ผดๆ ถกๆ แตกอตสาหตอบ

เมอหลวงปเหนวาอาการรนแรงมากเชนนน จงสงวา เออ“ เณรพาหลวงตาไปพกผอนทโบสถ ไปโนน ทพระอโบสถ”

ทานเณร (เจาคณพระโพธนนทมน) กพาหลวงตาไปทโบสถ จดทจดทางถวาย หลวงตาวางสมภาระแลวกกลบออกจากโบสถ ไปเรยกพระองคนนองคนททานรจก ใหลกขนฟงเทศนฟงธรรม รบกวนพระเณรตลอดทงคน

หลวงปพยายามแกไขหลวงตาพวงดวยอบายวธตางๆ หลอกลอใหหลวงตานงสมาธ ใหนงสงบแลวยอนจตมาดทตนตอ มใหจตแลนไปขางหนา จนกระทงสองวนกแลว สามวนกแลวไมสำาเรจ

หลวงปจงใชอกวธหนง ซงคงเปนวธของทานเอง ดวยการพดแรงใหโกรธหลายครงกไมไดผล ผานมาอกหลายวนกยงสงบลงไมได หลวงปเลยพดใหโกรธ ดวยการดาวา เออ“ ! สตวนรก สตวนรก ไปเดยวน ออกจากกฏเดยวน”

ทำาใหหลวงตาพวงโกรธอยางแรง ลกพรวดพราดขนไปหยบเอาบาตร จวร และกลดของทานลงจากกฏ มงหนาไป วดปาโยธาประสทธ ซงอยหางจากวดบรพารามไปทางใต

ประวต และปฏปทา 80

ประมาณ ๓-๔ กโลเมตร ซงขณะนนทานเจาคณ พระราชสทธาจารย (โชต คณสมปนโน) ยงพำานกอยทนน

ทเขาใจวาหลวงตาพวงโกรธนน เพราะเหนทานมอไมสน หยบของผดๆ ถกๆ ควาเอาไต (สำาหรบจดไฟ) ดนหนง นกวาเปนกลด และยงเปลงวาจาออกมาอยางนาขำาวา เออ“ ! กจะไปเดยวน หลวงตาดลยไมใชแมก” เสรจแลวกควาเอาบาตร จวร และหยบเอาไตดนยาวขนแบกไวบนบา คงนกวาเปนคนกลดของทาน แถมควาเอาไมกวาดไปดามหนงดวย ไมรเอาไปทำาไม

ครนพอหลวงตาพวงไปถงวดปา ทนททยางเทาเขาสบรเวณวดปาทนนเอง อาการของจตทนอมไปตดมนอยก บอารมณภายนอก โดยปราศจากการควบคมของสตทไดสดสวนกน กแตกทำาลายลง เพราะถกกระแทกดวย อานภาพแหงความโกรธ อนเปนอารมณทรนแรงกวา ยงสตสมปชญญะใหบงเกดขน ระลกยอนกลบไดวา ตนเองไดทำาอะไรลงไปบาง ผดถกอยางไร สำาคญตนผดอยางไร และไดพดวาจาไมสมควรอยางไรออกมาบาง

เมอหลวงตาพวงไดสตสำานกแลว กไดเขาพบทานเจาคณ พระราชสทธาจารย และเลาเร องตางๆ ใหทานทราบ ทานเจาคณฯ กไดชวยแนะนำาและเตอนสตเพมเตมอก ทำาใหหลวงตาพวงไดสตคนมาอยางสมบรณ และบงเกดความละอายใจเปนอยางยง

หลงจากไดพกผอนเปนเวลาพอสมควรแลว กยอนกลบมากราบขอขมาหลวงป กราบเรยนวาทานจำาคำาพดและการกระทำาทกอยางไดหมด และรสกละอายใจมากทตนทำาอยางนน

หลวงปกไดแนะทางปฏบตให และบอกวา สงทเกดขนเหลาน“ วาถงประโยชนกมประโยชนอยเหมอนกน มสวนดอยเหมอนกน คอจะไดเปนบรรทดฐาน เปนเครองนำาสตมใหตกอยสภาวะนอก เปนแนวทางตรงทจะไดนำามาประกอบการปฏบตใหดำาเนนไปอยางมนคง ในแนวทางตรงตอไป”

๕๐ . ชแนะศษยผหลงทาง

เมอหลวงตาพวงไดพกอยปฏบตสมาธภาวนากบหลวงปเปนระยะเวลาพอสมควรแลว กเดนทางกลบไปบำาเพญเพยร และปฏบตศาสนกจตอไป ทเขาพนมรง จงหวดบรรมย

ประวต และปฏปทา 81

หลวงตาพวงเจรญอยในพระศาสนาสบตอมาจนวาระสดทาย และถงแกมรณภาพเมอ พ.ศ . ๒๕๒๖ เมออายได ๘๘ ป และจนบดนสรระของทานกยงคงตงอยท วดปราสาทเขาพนมรง ยงมไดรบการกระทำาพธฌาปนกจแตประการใด

หลวงปเลาใหฟงตอมาภายหลงวา มหลายทานทประสบเหตทางธรรมปฏบตเชนเดยวกนกบหลวงตาพวง สำาหรบทเปนศษยของหลวงปเองกยงมอกองคหนง ท สำาคญตนผดอยางถงขนาด กคอ ทานพระอาจารยเสรจ ซงบดนมรณภาพไปแลว

ทานพระอาจารยเสรจ เปนผเร มกอตง วดกระดงทอง จงหวดบรรมย ทานเปนพชายของทานเจาคณ พระราชปญญาวสารตน (เหลอง ฉนทาคโม ) เจาคณะจงหวดบรรมยฝายธรรมยตในปจจบน

ในกรณของพระอาจารยเสรจน หลวงปเลาวา กำาลงเตรยมตวเดนทาง เพอจะไปแสดงธรรมเทศนาโปรด สมเดจพระสงฆราชเจา กรมพระวชรญาณวงศ (ม.ร.ว . ชน นพวงศ ) แหงวดบวรนเวศวหาร

หลวงปวา พระอาจารยเสรจสำาคญตนผด จนมความทะเยอทะยานมากถงขนาดนน ดวยเขาใจวาคนอนๆ ไมรธรรมะธรรมโมอะไรเลย

หลวงปกไดชวยแกไข และชแนวทางใหอยางทนตอเหตการณ

สำาหรบพระอาจารยเสรจน หลวงปวาแกไขไดงายกวาหลวงตาพวง เพราะไมถงขนตองยวใหโกรธเสยกอน

ใน ๒ กรณทยกมา เปนตวอยางแสดงใหเหนวา หลวงปเปนหลกทส ำาคญเพยงไร สำาหรบนกปฏบตแถวจงหวดสรนทร และบรรมย เมอศษยานศษยหรอผใดมขอสงสยไมเขาใจ หรอประสบกบอปสรรคสำาคญในทางปฏบต และชวยตนเองไมได ไมวาในลำาดบของการปฏบตขนใด หลวงปกสามารถขแนะไดตลอดสาย ทำาใหผเปนศษยเขาถงผลการปฏบตได แมในลำาดบทสงยงๆ ขนไป

ประวต และปฏปทา 82

๕๑ . โปรดนกเลงใหกลบใจ

ขอยอนถงเรองราวทหลวงปเดนทางกลบจากอบลฯ มาสรนทร เพอโปรดญาตโยมในครงแรก ทานมาในรปแบบของพระธดงคกมมฏฐาน และพำานกโปรดญาตโยมอยท สำานกปาบานหนองเสมด ตำาบลเฉนยง อำาเภอเมองสรนทร

ในชวงนน ไดมชายหวนกเลงอนธพาลผหนง มความโหดรายระดบเสอเปนทกลวเกรงแกประชาชนในละแวกนน กลมของชายผนทองเทยวหากนแถบชายแดนไทยและกมพชา

เมอไดยนขาวเลาลอเกยวกบพระธดงคมาพำานกทบานเสมด เขามนใจวาพระจะตองเปนผทมวชาดานคาถาอาคมอนลำาเลศอยางแนนอน จงมความประสงคจะไดวตถมงคลเครองรางของขลง ประเภทอยยงคงกระพน ยงไมออก ฟนไมเขา

ดงนน จงพาลกสมนตวกลน ๔ คน มอาวธครบครน แอบเขาไปหาหลวงปอยางเงยบๆ ขณะนนเปนเวลาประมาณ ๒ ทม แถวหมบานปาถอวาดกพอสมควรแลว ชาวบานทมาฟงธรรมและบำาเพญสมาธภาวนาพากนกลบหมดแลว

กลมนกเลงแสดงตนใหประจกษ กลาวออนวอนหลวงปวา พวกตนรกการดำาเนนชวตทามกลางคมหอกคมดาบ และไดกอศตรไมนอย ทมาคร งนกเพราะมความเลอมใสศรทธา มเจตนาจะมาขอวชาคาถาอาคมไวปองกนตวใหพนจากอนตราย

ขอพระครทานไดโปรดมจตเมตตา เหนแกความลำาบากยากเขญของพวกกระผม ท ตองฟนฝาอปสรรค หลบศตรมงรายหมายขวญ ไดโปรดถายทอดวชาอาคมใหพวกกระผมเถด

หลวงปกลาวกบชายกลมนนวา ขอนไมยาก“ แตวา ผทจะรบวชาอาคมของเราไดนน จะตองมการปรบพนฐานจตใจใหแขงแกรงเสยกอน มฉะนนจะรองรบอาถรรพไวไมอย วชากจะยอนเขาตว เกดวบตภยรายแรงได”

ประวต และปฏปทา 83

วาดงนนแลว หลวงปกแสดงพนฐานของวชาอาคมของทานวา คาถาทกคาถา“ หรอวชาอาคมทประสงคจะเรยนนน จะตองอาศยพนฐาน คอ พลงจต จตจะมพลงไดกตองมสมาธ สมาธนนจะเกดขนไดแตจากการนงภาวนาทำาใจใหสงบ วชาทจะรำาเรยนไปจงจะบงเกดผลศกดสทธ ไมมพบตภยตามมา”

ฝายนกเลงเหลานน เมอเหนอากปกรยาอนสงบเยนมนคง มไดรสกสะทกสะทานตอพวกเขา ประกอบกบปฏปทาอนงดงามของทาน กเกดความเยนกาย เยนใจ เลอมใสนบถอ อกอยางกมความอยากไดวชาอาคมดงกลาว จงยนดปฏบตตาม

หลวงปไดแนะนำาใหนงสมาธภาวนา แลวบรกรรมภาวนาในใจวา พทโธ-พทโธ ชวเวลาประมาณ ๑๐ ๒๐– นาทเทานน จอมนกเลงกรสกสงบเยน ยงปตใหบงเกดซาบซานขนอยางแรง เปนปตชนดโลดโผน เกดอาการสะดงสดตว ขนลกขนชนและรองไห

เหนปรากฏชดในสงทตนเคยกระทำามา เหนววควายกำาลงถกฆา เหนคนทมอาการทรนทราย เนองจากถกทำาราย เหนความชวชาเลวทรามตางๆ ของตน ทำาใหรสกสงเวชสลดใจอยางยง

หลวงปกปลอบโยน ใหการแนะนำาวา ใหตงสมาธภาวนาตอไปอก“ ทำาตอไป ในไมชากจะพนจากภาวะนนอยางแนนอน”

นกเลงเหลานนพากนนงสมาธภาวนาอยก บหลวงปไปจนตลอดคน คร นร งเชา อานภาพแหงศลและสมาธทไดรบการอบรมฝกฝนมาตลอดทงคนกยงปญญาใหเกดแกนกเลงเหลานน

จตใจของพวกเขารสกอมเอบดวยธรรม เป ยมไปดวยศรทธา บงเกดความเลอมใส จงเปลยนใจไปจากการอยากไดวชาอาคมขลง ตลอดจนกลบใจเลกพฤตกรรมอนทำาความเดอดรอนทงแกตนเองและแกผอนจนหมดสน ปฏญาณตนเปนคำาตายกบหลวงปวา จะไมทำากรรมชวทจรตอกแลว

ประวต และปฏปทา 84

เมอพจารณาเหตการณในคร งน จะเหนวาในขณะทพวกเขาทง ๕ อยตอหนาหลวงป พวกเขามไดกระทำากรรมชวอนใดลงไป สวนกรรมชวทเขาเคยกระทำามาแลว กหยดไวชวขณะ แฝงซอนเรนหลบอยในขนธสนดานของเขา

ในตอนนนพวกเขามเพยงความรสกโลภ ดวยการอยากไดคาถาอาคมจากหลวงป แตความโลภชวงนนไดสรางความศรทธาใหเกด ทำาใหตงใจปฏบตตามคำาสอน

ในขณะจตทตงใจ ความชวทงหลายกหยดพกไว ศลกมความสมบรณพอทจะเปนบาทฐานของสมาธภาวนาได เมอรกษาไดอยางนนไมขาดสาย จตยอมตงมนอยดวยด เรยกวา มสมาธจตทไมกำาเรบแปรปรวนเรยกวาจตมศล และอาการตงมนอยดวยดเรยกวามสมาธ ยอมมความคลองแคลวแกการงาน ควรแกการพจารณาปญหาตางๆ ไดเปนอยางด เรยกวา สตปญญา

ความรสกและอารมณดงกลาว ตรงตามคำาสอนของทาน พระอาจารยใหญมน ภรทตโต ทวา ศลอนใด“ สมาธอนนน สมาธอนใด ปญญาอนนน”

๕๒ . พดถงการเผชญสตวราย

ผเขยน (พระโพธนนทมน ) เคยไดยนไดฟงประวตของทานพระอาจารยตางๆ ทลวงลบดบขนธไปแลว มความรสกอยางหนงวา ประวตของทานทนำามาเลามาเขยนถงในระยะหลงๆ ยงนานมากยงวจตรพสดารขนทกท ยงมสสนฉดฉาดขนทกท ทงๆ ทประวตทปรากฏในยคแรกๆ นน เตมไปดวยความสะอาดหมดจด อมดวยรสพระธรรม งดงามไปดวยปฏปทาของพระมหาเถระเจาทนายดถอเปนแบบแผนสำาหรบอนชนรนหลง ไดประพฤตปฏบตตามไดโดยงาย

แตมาในระยะหลง เรองราวของพระมหาเถระเหลานน กลบกลายเปนเรองทเขาใจยาก มองเหนยาก พสดารและเหลอวสย

ครนเมอไดพจารณาถงพทธประวต อนเปนเรองราวของพระบรมศาสดาเองเลา กเกดความเขาอกเขาใจ จะเหนวาพทธประวตทปรากฏในพระไตรปฎกชนบาลนน มแตเร อง

ประวต และปฏปทา 85

เรยบงาย มแตเร องประสต ตรสร แสดงพระธรรมโดยพทธสาวกตางๆ การแยกยายกนไปประกาศพระศาสนา จนกระทงถงพทธปรนพพาน

แตพทธประวตทปรากฏในชนพระอรรถกถาจารย พระฎกาจารย ในตอนหลง จงเร มมสสน วรรณะฉดฉาดบาดนยนตามากขนทกท จนกระทง สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระวชรญาณวโรรส จำาเปนตองกลนกรองออกมา เพอประโยชนแกการศกษาของกลบตร กลธดาในภายหลง

เมอผเขยนพจารณาไดดงนแลว กเกดความเบาอกโลงใจ เพราะพนกงขาเสยได จงมาคดวา ในฐานะทเปนผเรยบเรยงประวตของ หลวงปดลย จากการไดอยรบใชใกลชดทานมาถง ๓๕ ป มเร องราวอนใดทเคยไดยนไดฟง กจะนำามาบรรยายไวอยางเตมท โดยไมตองเกรงใจตวเอง เผอวาประวตพสดารของทานเกดงอกงามขน กจะไดชแจงถกวา เรองทงหมดมอยเทานน ตามทขาพเจาไดรไดเหน

ธรรมดาการเดนธดงคตามปาเขาลำาเนาไพร เปนทแนนอนวาจะตองมการเผชญหนากบสตวปานานาชนด ดงนน การทหลวงปดลยเคยประจนหนากบสตวปาทดรายจงไมใชเรองประหลาดเหลอวสย

แตเหตการณทเกดขนกบหลวงป ดออกจะเปนเรองธรรมดาสามญ ไมโลดโผนตนเตน หรอนาประทบใจอะไรมาก แตในเมอเหตการณทเกดขนในชวตของทาน และทานเปนผเลาเอง หรอผทอยในเหตการณเปนคนเลา และหลวงปกรบรองวาเปนความจรง ก สมควรทจะตองบนทกไว เพอประโยชนแกผสนใจศกษาตอไป

เมอมใครๆ มาถามหลวงปวา ตอนทหลวงปเดนธดงคกมมฏฐานหรอตอนอยในปา“ลกๆ เคยพบเสอ หม งพษ หรอสตวอะไรอนๆ บางไหม ?”หลวงปจะตอบวา เคย“ ”

ถามตอไปอกวา แลวหลวงปทำายงไง“ , มนไมทำาอนตรายหรอ?”ทานตอบวา ตามธรรมดา“ พวกสตวเดรจฉานนน ยอมมความกลวมนษย มนจะตกใจแลวรบหลบหนไปเมอไดพบเหนมนษย”

ประวต และปฏปทา 86

ถามอกวา แลวชางละ“ หลวงปเคยเหนชางไหม ?”ตอบวา เคยเหน“ ”

ถามอกวา แลวหลวงปทำายงไง“ ?”ตอบวา เมอเหนททาวามนจะมาทำาอนตรายเรา“ กพยายามหลกหน ถาจำาเปนกขนตนไมใหญๆ สตวเหลานนกจะผานพนไปตามทางของมน แตถาเราไมเหนมน และชางนนกำาลงตกมน หรอสตวอนทเปนบา มนกจะเอาความบามาทำาอนตรายเราได ถาสตวนนเปนปกตธรรมดาแลว มนกยอมกลวเราเชนกน ยอมจะไปตามเรองของมน จะไมมการเบยดเบยนกนเลย”

เกยวกบเรองทำานองน หลวงปมกจะพดแบบนทกครง ไมเคยเลยทหลวงปจะพดเปนทำานองวา เสอมนกำาลงยองเขามาหาอาตมา อาตมากกำาหนดจตแผเมตตาใหมน พรอมกบพจารณาวา มหวงตายแน“ ” แลวสตวนนๆ กไมสามารถมาทำาอนตรายอาตมาไดเลย อยางนนอยางน…

คำาพดในทำานองแสดงฤทธอำานาจ หรอเปนเร องอศจรรยนน ไมเคยไดยนทานพดเลยแมแตครงเดยว

๕๓ . เรองเสอกลวหมา

หลวงตาซอม เคยเลาเหตการณเมอคร งตดตามหลวงปออกธดงคไปแถบประเทศกมพชาใหฟงอยเรองหนง

หลวงตาซอมทานนพำานกอยประจำาทวดสำาโรงทาบ อำาเภอสำาโรงทาบ จงหวดสรนทร

หลงจากทหลวงปไดเดนธดงคไปทางเขาพระวหาร และไปทางกมพชา เมอคร งมสามเณรโชต (พระเทพสทธาจารย ) และสามเณรทอนตดตามไป แลวหลวงปถกควายปาไลขวด แตไมไดรบอนตรายในครงนนแลว หลวงปกลบมาพำานกท วดปาหนองเสมด ตามเดม

ประวต และปฏปทา 87

พอออกพรรษาอกครงหนง หลวงปกออกทองธดงคไปทางกมพชาอกครง คร งนม เดกชายซอม เปนผตดตาม เดกชายซอมมกตตศพทวา มความดอดงผดปกตกวาเดกทวไป

ขณะทหลวงปและเดกชายซอมเดนทางผานปาโปรงแหงหนง กตองชะงกฝเทาลง เพราะปรากฏภาพทนาตนตระหนกสะทานขวญขนทตนไมใหญเบองหนา

บนตนไมนน มเสอตวหนงหมอบนงอยบนกงไม ตำาลงมาทคาคบไมไมหางจากกนมากนก มหมาปาตวหนงอยสงบนง นยนตาจองเขมงไปทเสอ สตวทงสองตวตางจองคมเชงกนอย

ทงอาจารยและศษยหลบอยใกลๆ นน ชนดไมไหวตง สกครหนงหลวงปกปลอบโยนเดกชายซอมใหคลายจากความตนตกใจกลว

เพราะเมอหลวงปสงเกตพจารณาดโดยละเอยดถถวนแลว กนกสงสยวาเหตใดสตวรายสองตวนจงมาจองคมเชงกนอยดวยอาการนงเงยบไมไหวตงเลย

แทนทเจาสนขปาจะวงหน และเจาเสอจะไลตะครบมาเปนภกษาหารกเปลา เมอสงเกตดดแลวทานจงพาเดกชายซอมคอยๆ แอบไปดใกลๆ ทานชใหเดกชายดวา เจาเสอทหมอบนงบนกงไมนน แสดงทาทางตระหนกตกใจอยางมาก ขนชชน และหางของมนหลบซกอยทกน แสดงอาการกลวชนดขวญหนดฝอใหเหนราวกบวาคงไมคดจะสกบหมาปาตวนนอกแลว

สวนเจาหมาปาทอยคาคบขางลางนน มอาการสงบนง อยในทากระโจนตาจองเปงอยทเสอตวนนอยางไมกระพรบ สวนคอของมนขดอยกบงามกงไมทอยสงถดขนไป เมอพจารณาอยางถวนถเหนวามนนาจะตายสนท

หลวงปพจารณาดพนดนและบรเวณรอบๆ ทานกสนนษฐานไดวา เมอคนนขณะทเจาเสอออกทองเทยวหาอาหารอยตามลำาพง กประจนหนาเขากบฝงสนขปาทนท ฝงสนขปาทดรายกวงไลลอมขยำากดอยางชลมนวนวาย เจาเสอกคงสสดฤทธ แตดวยสนขปามหลายตว เสอจงสไมไดตองหนเอาตวรอดชนดขวญหนดฝอ

ประวต และปฏปทา 88

เสอคงจะสพลางหนพลาง พอมาถงตนไมนพอด เสอกกระโจนขนไปหอบลนหอยอยบนนน สวนฝงสนขปาคงหอมลอมกนอยใตตนไมชนดไมยอมลดละ ตางเหากรรโชกใส ทำาใหเสอตระหนกตกใจมากยงขน ตางตวกพยายามกระโจนขนงบ

เจาตวทตายอยบนคาคบไมนน อาจจะเปนจาฝงกได ดทาจะกระโจนไดสงกวาเพอน แตเคราะหรายทมนกระโจนพรวดเขาไปในงามกงไมพอด ในจงหวะทมนรวงลงมา สวนศรษะจงถกงามกงขดเอาไว กระชากกระดกกานคอใหหลดจากกน ถงกบตายทนท โดยทตาทงคทฉายแววดรายกระหายเลอด ยงจองเปงอยทเสอตวนนอยางชนดมงรายหมายขวญ

ทำาใหเสอทเขดเขยวมาตงแตเมอคน ไมกลาขยบเขยอนหลบหนไปจากตนไมนน เพราะเกดอาการขวญกระเจง

เดกชายซอมฟงคำาสนนษฐานจากหลวงป กเขาใจตามนนและหวเราะออกมาเมอเหนทาทางอนขบขนของเสอ

หลวงปใหเดกชายซอมหากงไมมาแหยดนใหหมาปาหลดจากงามกงไมตกลงมายงพน แลวชวยกนตะเพดไลเจาเสอใหหลบหนไป

เมอเสอเหนเจาหมาปาหลนไปกองอยทพน ไมมาจองขมงทงจะกนเลอดกนเนออยอก มนกรบกระโจนพรวดหลบลงไปอกดานหนง แลวเผนหนไปอยางรวดเรว

๕๔ . ผพชตงจงอาง

บรรดาสตวปาทดรายทงปวง วากนวา เสอ นบเปนเจาปา เพราะแขงแรงวองไว มเขยวเลบแหลมคมและพลงมหาศาล ยากทสตวอนจะตานทานไหว เวนแตวาสตวอนจะมากนเปนฝง อยางพวกสนขปาดงกลาวแลว

ประวต และปฏปทา 89

สำาหรบ ชาง ถอวาเปนสตวทมรปรางใหญโตทสด มพละกำาลงมากทสดแตทงเสอและชางจะหลบหนทนทเมอเจอ งจงอาง เพราะงจงอางนนมพษรายแรงมาก สตวใหญๆ ขนาดชาง ถกงจงอางฉกทเดยวเทานน ชวเวลาอดใจเดยว กลมลงขาดใจตายทนท

แตวา ทกสงทกอยางในโลกนยอมมของขมกนอยโดยธรรมชาต เราอาจเคยไดยนคำาพดทวา ไกกลวหม“ หมกลวตะขาบ และตะขาบกลวไก” ดงนเปนตน

ถาเชนนน ใครละจะสามารถพชตงจงอางได ?

หลวงป และหลวงตาซอม ไดเคยเผชญกบงจงอางมาแลว และสามารถใหคำาตอบในเรองนได

ในระหวางทหลวงปกบเดกชายซอมทองธดงคกมมฏฐานอยในปา แถบชายแดนประเทศกมพชาในชวงนนเอง ปาแถบนนเปนปาดงดบ รกชฏหาบานผคนอาศยอยไดยาก ชกชมไปดวยสตวปานานาชนด

สตวปาทเคยชกชมตามชายแดนไทย ทนตอการตามลาตามลางเองชวตของคนไทยไมไหว กหลบหนมารวมกนในแดนกมพชา จงมสตวอยอยางชกชม

หลวงปและเดกชายซอมรสกเมอยลา ดวยเดนทางมาไกล จงแวะพกผอนทกอนหนใหญปลายเนนแหงหนง

ขณะนน แลเหนสตวเลกสตวนอยแตกตนกลวภยอยางใดอยางหนง หลวงปจงพาเดกชายซอมไปหลบในททเหมาะ บอกวา คงจะตองมสตวรายอะไรสกอยางผานมาแนๆ พวกสตวพวกนจงดตนตกใจเชนน

สกครหนง ปรากฏรางดำามะเมอม ละเลอมมน ของงจงอางขนาดใหญตวหนงเลอยปราดๆ มาอยางรวดเรว ผานพนหลวงปไปในพรบตา

หลวงปบอกวางจงอาจตวนไมไดไลทำารายสตวอนอยางแนนอน เพราะไมเหนมนไลสตวอะไร

ประวต และปฏปทา 90

ตามธรรมชาตมนจะเลอยอยางแชมชา ตามวสยของงทมพษ ทหยงทรนงในความรายกาจแหงพษของตน แตเมอมนเลอยเรวอยางน แสดงวามนจะตองหนอะไรมาอยางแนนอน

หลวงปบอกใหเดกชายซอมคอยดใหด วามนเปนตวอะไรกนแน จงสามารถทำาใหงจงอางกลวได

ไมนานนก กปรากฏรางผพชตงจงอาง พอเหนเขาเทานน เดกชายซอมถงกบหวเราะขบขน เมอเหนรางของผพชตนนมสแดง มเกราะหมตวเปนปลองๆ เรยงซอนกนไปเปนแถว ยาวประมาณวากวา ๆ มเทาสองแถวนบเปนรอยๆ คอยโผลงมงามออกมา สวนหวของมนกมสายไปตามพนดน นยนตาสองขางแดงกำาดงทบทมสองเมดงาม

มนคอ ตะขาบยกษทมขนาดใหญทสดเทาทเคยเหนมา และมนคอผมอำานาจ สามารถสยบงจงอางได

งจงอางทมพษรายกาจ เปนทหวาดหวนของสตวปานอยใหญทงหลาย ตองมาพายแพแกเจาตะขาบยกษนเอง

สกครหนง เมอเจาตะขาบยกษจบระหสรองรอยของงจงอางได มนกคอยๆ เคลอนขบวนอนยาวของมนงมงามๆ ตอไป

จากนน หลวงปกสอนเดกชายซอมผเพงหายจากอาการตระหนกตกใจวา ทกอยางในโลกยอมมของแกของขมกนอย ยงใหญเยยงพญาง กยงสยบไดดวยพญาตะขาบ

ดงนน บคคลผมปญญา แมมอำานาจในโลก กไมพงมวเมาผยองหยงวาหาผเสมอเหมอนตนมได

สวนผทประสบภยพบต หรอตกอยในสภาวะอบจน กไมควรหมดอาลยตายอยาก ควรทำาจตใจใหสงบระงบตงมนอย กจะคอยๆ หาทางออกใหแกตนได เพราะปญหาทกอยางทไมมทางออกทางแกยอมไมมในโลก

ประวต และปฏปทา 91

ดเอาเถอะวา แมแตปญหาเรองความทกข อนเกดจากความเกด แก เจบ ตาย พระพทธองคกยงหาคำาตอบไวใหได สำาหรบปญหาอนๆ อนเลกนอยจะไมมคำาตอบไดอยางไร

๕๕ . จตเสมอกน

ตอเนองกบเรอง ผพชตงจงอาง หลวงปกใหการอบรมสงสอนเดกชายซอมตอไปวา

“สตวทงหลายทงปวง เมอมสภาวะแหงจตเสมอกน ยอมไมกระทำาอนตรายแกกนและกน และอาจสอสารสนทนากนได สามารถเขาอกเขาใจกนได”

ยกตวอยางเชน สตวทตกอยในสภาวะแหงความกลวตอสงเดยวกน กสามารถวงหนภยไปดวยกน หรอไปชมนมอยในทแหงเดยวกน เมอเผชญกบนำาปาหรอไฟปา เปนตน

บางครงเราจะเหนเสอเดนผานฝงสตวตางๆ ไปอยางปกตธรรมดาและสตวเหลานน เมอเหลอบเหนเสอกมไดแตกตนหน เพราะมนรวา เสอไดอาหารอมทองสบายใจแลว

สตวเดรจฉานเหลาน จะมจตกำาเรบเปนอนตรายตอกนและกน กตอเมอมความหวโหยและปรารถนาความอยรอดแกตน แยงชงถนทอยและเกดคลมคลงในสมยฤดกาลสบพนธเทานน

มนษยตางหากทมความดราย เปนอนตรายตอกนและกนไดมากกวา

การอยในปา จงนบวาสามารถหลบหลกอนตราย ซงเปนไปอยางเปดเผยไดงายกวาการอยในบานในเมอง เพราะในสงคมมนษยนน นอกจากจะมการมงรายหมายขวญกนอยางเปดเผยแลว การประทษรายกนอยางลบๆ กยงเปนไปอยตลอดเวลา ดวยวธการสารพดวธ

อนง หลวงปเคยสงสอนพระเณรวา เมออยในปาและประจญหนากบงจงอาง งตกใจแลนไลจะทำาอนตรายแกเรา อยาไดวงหนตรงๆ ในทศทางใดทศทางหนง ใหวงหลบหกซายบางขวาบาง งจะเขาถงตวไดชา หรอไมกจะเลกความมงรายไปในทสด

ประวต และปฏปทา 92

เมอมนยงไลตามอย ใหแกไขโดยเอาสงของอยางใดอยางหนง เชนผาขาวมาหรออะไรกตาม โยนทงไวขางหลง มนจะพงเขาฉกพวพนอยกบของสงนน เลกลมการไลตดตามเราอยางสนเชง กจะทำาใหรอดพนอนตรายไปได

๕๖ . แบบฉบบการเดนธดงค

ตามธรรมเนยมถอปฏบตในการเดนธดงคกมมฏฐานนน เมอเดนไปเร อยๆ จนถงหมบานหนง ในระยะเวลาบายมากแลว ถาขนเดนทางตอไปจะตองคำามดกลางทางแน พระธดงคกจะกำาหนดเอาหมบานทมาถงในเวลาบายมากนนเปนทเทยวภกขาจารหาอาหารในเชาวนรงขน

ครนไดระยะหางจากหมบานประมาณ ๕๐๐ ชวงคนธน หรอประมาณ ๑ กโลเมตร ตามทพระวนยกำาหนดแลว กจะแสวงหารมไมหรอสถานทสมควรปกกลด กำาหนดเปนทพำานกภาวนาในคนนน

พอรงเชา กจะยอนเขาในหมบานเพอบณฑบาต ชาวบานทรขาวตงแตเมอวาน กนำาอาหารมาใสบาตรตามกำาลงศรทธา และกำาลงความสามารถ

ครนกลบถงทพกปกกลด กทำาการพจารณาฉนภตตาหาร เสรจแลวจงเดนทางตอไป ยกเวนแตจะกำาหนดสถานทนนพกภาวนามากกวา ๑ คน กจะอยบ ำาเพญภาวนา ณ สถานทแหงนนตอไป

ชาวบานทสนใจ กอาจจะตดตามมาฟงพระธรรมเทศนา และแนวทางปฏบตในตอนคำาบาง ในตอนเชาหลงการบณฑบาตบาง

เมอเปนเชนน พระธดงคกจะถามชาวบานถงเสนทางทจะเดนทางตอไป เพอจะไดสามารถกำาหนดเสนทางและกำาหนดหมบานอนเปนทสมควรแกการเทยวภกขาจารในวนตอๆ ไปได

ประวต และปฏปทา 93

เปนการเดนธดงคไปตามเสนทางธรรมดาของพระธดงคแทพระธดงคจรงตามแบบอยางท พระอาจารยใหญมน ภรทตโต และบรรดาสานศษยไดถอปฏบตกนมา

สำาหรบการ ปกกลด นน ในทางปฏบตกตองเอามงกลดแขวนไวกบเสนเชอกทผกตรงกบตนไม ไมใชปกไวกบพนดน เพราะการขดดนหรอทำาใหดนเสยปรกตสภาพของมนไปเปน การอาบตโทษ อยางหนง

ขอปฏบตทถอเปนธรรมเนยมประการตอไป คอจะไปเทยวปกกลดในหมบาน ในสถานทราชการ ใกลเสนทางคมนาคม เชน รมถนน รมทางรถไฟหรอทมคนพลกพลานผานไปมา อยางนนไมสมควร

สถานทพำานกปกกลดควรเปนทสงบวเวก เหมาะแกการบำาเพญเพยร เชนในปา ภเขา ถำา โคนไม เรอนราง หรอปาชา เปนตน

ถามพระ เณร หรอฆราวาสทรวมเดนทางดวย แตละคนกแยกกนไปปกกลดหางกนพอสมควร เพอไมใหการปฏบตภาวนามการรบกวนกน ไมใชปกกลดอยเปนกลมใกลชดตดกน

อยางไรกด การเดนธดงคตามแบบดงกลาว ถอเปนธรรมเนยมหรอแบบฉบบทครบาอาจารยสายกมมฏฐานอบรมสงสอน และพากนปฏบตสบตอกนมา

ในยคหลงๆ ในสมยปจจบน จะเหนการเดนธดงคไปเปนคณะใหญๆ มการโฆษณาประชาสมพนธใหญาตโยมทราบ และเชญชวนมารวมทำาบญ ตลอดถงการนงรถไฟ รถทวร ไปธดงคกม ททนสมยกวานนกจดธดงคเปนคณะขนเคร องบนไปธดงคทตางประเทศ เชน ฮองกง โตเกยว ปารส ออสเตรเลย หรอดสนยแลนด เปนตน จดเปนการประยกตหรอววฒนาการของการธดงคไปตามยคสมย หรออยางไรกไมทราบ

๕๗ . หลงปา – อดอาหาร

ในชวงทหลวงปดลย ยงไมไดพำานกประจำาทวดบรพารามนน ในระหวางทอยสรนทร ทานนยมพาลกศษยลกหาเดนธดงคทองเทยวไปในปาดงดบแถบชายแดนกมพชา ใน

ประวต และปฏปทา 94

บรเวณเขตตอเนองกบจงหวดสรนทร และศรสะเกษถอเปนทเหมาะแกการหลกเรนจากหมคณะตามแบบอยางของพระธดงค

ในปาแถบน มผอาศยอยนอย จงลำาบากตอการแสวงหาอาหารบณฑบาต กวาจะไปพบหยอมบานแตละแหง แหงละหลงสองหลง ตองใชเวลาเดนทางเปนวน สองวน หรอมากกวานน

การอดอาหารของหลวงปและลกศษยจงเปนเร องธรรมดาทหลกเลยงไมได บางครงตองอดตดตอกนหลายวนกม

แตไมเคยไดยนหลวงปพด หรอเลาวาไดอาศยพวก อทสสมานกายหรอพวกทรปกายไมปรากฏ เชน เทพเทวดา หรอภตผปศาจตางๆ เอาอาหารมาถวาย อะไรทำานองน

ทานบอกแตเพยงวา กอดทนไปในระยะสองสามวน“ รางกายยงไมเดอดรอน” หรอไมกพดวา ดมแตนำากสามารถอยได“ เดนทางตอไปได” อยางนเทานน

ทานหลวงตาซอม เลาวา ครงหนง ไปกบหลวงป เกดหลงทางในปาอดอาหารเสยแทบแย ตกกลางคนกตองนอนคางอางแรมกนกลางปา ทงหวทงกลว

สวนหลวงปนน นอกจากทาทางทดอดโรยเลกนอยแลว ทานกยงเปนปกตเฉยอย

พอรงเชา ในขณะทเดกชายซอมรสกหมดอาลยตายอยากแลว คดวาในวนนนจะตองอดขาวตอไปอกเปนแน เพราะไมมวแววจะมผคนหรอหมบานแถวนนเลย ผลหมากรากไมทเดกชายอยางทานจะกนกนตายกไมม

ทนใดนน ดหลวงปมทาทางกระปรกระเปรา บอกวา ไมตองกลวอดแลว“ ไดขาวกนแนวนน”

เดกชายซอมไมเชอหตวเองวาหลวงปจะพดอยางนนจรง จนหลวงปตองยำาอกท จงคอยรสกวามความหวงขน คอยมกำาลงเดนตามหลวงปตอไป

ประวต และปฏปทา 95

หลวงปเดนนำาลว บกปาดงออกไปอกดานหนงอยางไมร งรอ เดกชายซอมเรงฝเทาตดตามหลวงปอยางไมลดละ แตรสกวายงบกปาไปนานเทาไรกยงเปนปาทบเหมอนเดม จงลงความเหนใหกบตนเองวา หลวงปคงจะพดใหกำาลงใจ“ เพอจะไดมแรงเดนนนเอง”

คดดงนแลว กเปนอนวาแขงขาไมมแรงเดน แทบจะลมพบลงไป แตกตองพยายามแขงใจ ลากขาตามหลวงปไปแบบหมดอาลยตายอยาก

หลงจากนนไมนานนก หลวงปกเดนนำาลวไปอยางรวดเรว กาวพรวดพนดงทบออกไปยนนงอย เดกชายซอมชกสงสย รบเรงฝเทากระโจนออกไปยนขางๆ หลวงป

แทบไมเชอสายตาตนเอง ภาพทปรากฏเบองหนานน หลวงตาซอมเลาวา , “เปนภาพกระทอมนอย มงหญาเกาคร ำาครา แตมความสวยงามทสดสงายงกวาปราสาทราชวงเสยอก”

ครนไดขาวไดนำาเปนทสำาราญพอสมควรแลว จตของเดกชายซอมกเรมถกสงออกนอกตามความเคยชน สงสยเสยจรงๆ วา หลวงปรไดอยางไรวามบานอยตรงน จงไดมนใจวาวนนมขาวกนแน และนำาลวมาถกทางเสยดวย

เมอทนอดอนอยไมไหว จงเรยนถามทาน

หลวงปบอกวา ทานเดนปามามาก กมประสบการณ รจกสงเกตสงกาและอนมานเอาได ขอใหพยายามฝกฝนตอไป บมนสยตนเองใหรจกสงเกตมากขนกจะรไดเอง

จงเปนอนวา หลวงตาซอมไดคำาตอบจากหลวงปมาเพยงเทาน

๕๘ . หลวงปพดถงพระอาจารยใหญ

ลกศษยลกหาทวดบรพารามเคยกราบเรยนหลวงปดลย อตโล เกยวกบเรองราวของทาน พระอาจารยใหญ คอ หลวงปมน ภรทตโต ซงหลวงปกไดเลาใหฟงในอกแงมม

ประวต และปฏปทา 96

หนง ทอาจแตกตางจากทเคยไดยน ไดฟง ไดอานพบในทตางๆ ไปบาง เหนวานาจะนำามาบนทกรวมไวเพอประโยชนแกผสนใจดวย

ครงนน ผเขยน (พระโพธนนทมน ) ไดกราบเรยนถามหลวงปวา , “ไดอานประวต ทานพระอาจารยมน ทมผเขยนไวอยางพสดาร มสงเรนลบเหนอวสยและอภนหารบางอยางอยในนนมากมาย หลวงปเคยอานบางไหม และมความเหนอยางไร?”

หลวงปตอบวา เคยอานเหมอนกน“ แตเมอสมยทเราอยกบทานนน ไมเคยไดยนทานพดสงเหลานใหฟงเลย แตถาจะพดในแงธดงคแลว ทานอาจารยใหญจะถอธดงคอยางเครงครดทสด ยนยนไดเลยวา ลกศษยของทานทงหมด ยงไมมผใดถอไดเทาเทยมกบทานอาจารยใหญเลยแมแตองคเดยว”

แลวหลวงปกเลาตอวา ทานพระปรมาจารย หรอทานอาจารยใหญของหลวงปนน จะไมยอมใชผาสบงจวรสำาเรจรป หรอ คหบดจวร ทมผซ อจากทองตลาดมาถวายเลย นอกจากไดผามาเอง แลวมาตดเยบยอมเองทงหมดจงใช และ ไมเคยดำารหรอรเร มใหใครคนใดคนหนงสรางวดสรางวาเลย มแตสญจรไปเร อยๆ เมอเหนวาปาตรงไหนเหมาะสมทานกอย เรมดวยการปกกลดแลวทำาทสำาหรบเดนจงกรม

สวนญาตโยมผมศรทธาเลอมใส เมอมาพบและมองเหนความเหมาะสมสำาคญ กจะสรางกฏนอย สรางศาลาชวคราวถวายทาน นอกจากนน สถานทนนกกลายเปนวดปาเจรญรงเรองตอมา

ยงกวานน แมแตการรบกฐนทานกไมเคย สมยตอมานนไมทราบและทานไมเคยถอเอาประโยชนทไดรบอานสงสพรรษาตามพระพทธบญญต ทใหสทธพเศษแกภกษสงฆทอยจำาพรรษาตลอด ๓ เดอน ไดรบการยกเวนบางอยางในการปฏบต

ทานจะ ถอตามสกขาบทโดยตลอด ไมเคยยกเวน ถอเปนหนาททจะตองปฏบตตามกฎของธดงควตรโดยสมำาเสมอ

ดานอาหารการฉนกเชนเดยวกน ทานถอการบณฑบาตโปรดสตวเปนประจำาไมเคยขาด แมจะเจบไขไดปวย แตพอเดนไดทานกเดน จนกระทงในทสด เมอเดนไปบณฑบาตไมได

ประวต และปฏปทา 97

ทานกลกขนยนแลวอมบาตร ศษยานศษยทกลบมาจากบณฑบาต และญาตโยมกมาใสบาตรใหทาน แลวทานก จะขบฉนเฉพาะอาหารทอยในบาตรเทานน

แมเมอเวลาทานชราภาพมากแลว เวลาทานเจบไข หรอปวยมากจนไมอาจเดนออกนอกวดได กทราบวาทานเปนอยอยางน และยงฉนอาหารมอเดยวตลอด

แมแตหยกยาคลานเภสชตางๆ ทใชในยามเจบไข ทานอาจารยใหญก ไมนยมใชยาสำาเรจรป หรอแมแตยาตำาราหลวง หากแตพยายามใชสมนไพรตวยาตางๆ มาทำาเอง ผสมเองเปนประจำา

แมแตการเขาไปพกตามวดกนยมพกทวดปา จำาไดวา ไมเคยเขาไปอยในวดบานเลย แตจะอยวดทเปนปาหรอชายปา เมอไมมวดเชนนอย ทานจะหลกเรนอยตามชายปา แมวาจะมความจำาเปนเวลาเดนทางกยากนกทจะเขาไปอาศยวดวาในบาน

คร งหนง หลวงปไดเลาถงคำาสอนของทานพระอาจารยใหญเกยวกบการขบฉนภตตาหารไดวา

“ทานอาจารยใหญสงสอนไววา การฉนอาหารตองฉนอยางประหยด มสตสมปชญญะ เพอขดเกลาจตใจมใหเกดความโลภ

วธการฉนนน เมอรบขาวสกมากะวาพออมสำาหรบตนแลว ใหแบงขาวสกทตนพออมนนออกเปน ๔ สวน เอาออกเสยสวนหนง แลวจงรบเอากบขาวมาในปรมาณทเทากบสวนหนงทเอาออกไป กลาวคอ ใหมขาว ๓ สวน กบขาว ๑ สวน แลวจงลงมอฉน ทานอาจารยใหญเอง กจะฉนภตตาหารในลกษณะเชนนโดยตลอด

เมอมผใดจะตระเตรยมภตตาหารในบาตรถวายทาน ทานอาจารยใหญกจะแนะนำาใหจดแจงมาในลกษณะเชนน แลวทานจงฉน”

นคอปฏปทาสวนตวของ ทานพระอาจารยใหญ ทานหลวงปมน ภรทตโต ตามทหลวงปเลาใหฟง ซงหลวงปจะพดถงแตในแงททานถอธดงค ในแงททานเครงครดอยางไร เพอใหผสนใจซกถามนนไดถอเปนแบบแผนเยยงอยาง

ประวต และปฏปทา 98

สวนคณธรรมดานอนๆ นน หลวงปเคยกลาวในแวดวงนกปฏบตวา ทานอาจารยใหญ“เปนผทมญาณใหญไมมใครเทยบเทาได” ดงนเทานน สวนคณวเศษหรออภญญาใดๆ ทมในตวพระอาจารยใหญมนนน หลวงปไมเคยพดถงเลย

๕๙ . พดถงครบาอาจารยองคอนๆ

นอกจาก พระอาจารยใหญมน ภรทตโต แลว เมอพดถงครบาอาจารยอนๆ กทำานองเดยวกน แมวาในบางครง จะมพระอาจารยองคใดองคหนงตอบคำาถามของผสนใจใครร วาองคโนนมคณพเศษอยางนน องคนนมอานภาพอยางน หลวงปดลย อตโล ซงอยในทนนดวย กจะตงใจรบฟง

แตเมอถงคราวททานจะตองพดถงครบาอาจารยองคอนๆ ทานกจะพดถงแตปฏปทา จรยาวตรอนนาเลอมใสของครบาอาจารยองคนนๆ วาเปนอยางนนอยางนเทานน

คร งหนง มผถามหลวงปถง พระอาจารยฝ น อาจาโร หลวงปกเลาถงปฏปทาในทางธดงคกมมฏฐานอนนาศรทธาเลอมใสของพระอาจารยฝน แลวเนนวา

“ทานอาจารยฝน นน มพลงจตสงมาก นาอศจรรยในดานการธดงคกมมฏฐาน หรอการปฏบตของทาน ทานเปนนกตอสและเอาชวตเขาแลกทเดยวตอการปฏบต ดงนน ในระยะหลงจงมคนนบถอทานมาก ผสนใจการปฏบตกมาหาทานมาก

เมอมคนมาหาทานมาก ทานมเมตตา กตองรบแขกมาก คนเหลานนไมรหรอกวาไดทำาความลำาบากแกขนธของทานเพยงไร

ตวเรานถามแขกมาก หรอทำาอะไรมากๆ อยางทานอาจารยฝนแลว กจะไมมอายยนนานถงขนาดนดอก

แตกเปนธรรมดาสำาหรบนกปฏบตระดบน ทจะตองเออเฟ อตอสรรพสตว เพราะตนเองกไมหวงสงขารอะไรอยแลว”

ประวต และปฏปทา 99

ครงหนง หลวงปไดพดถง หลวงปขาว อนาลโย แหงวดถำากลองเพลจงหวดอดรธานวา ทานพอจะทราบประวตบางเหมอนกน คลายๆ ประวตพระเถระในสมยพทธกาล

หลวงปขาว นนมาบวชเมอมอายพอสมควรแลว และมครอบครวมากอนทานมอาชพเดมเปนพอคาขายววขายควาย

คร งหนง เดนทางตอนววควายไปขายในทไกล จะเปนเพราะมความจำาเปนหรอมอปสรรคอนใดไมทราบ ทานหายหนาหายตาไปหลายเดอนทเดยว

ทนสมยนน การสงขาวคราวมนไมไดรวดเรวเหมอนสมยน และคนมอาชพอยางน เมอเกดสญหายไปไมมรองรอย ในสมยนน เขาสนนษฐานไวประการเดยว

ดงนน ภรรยาของทานทางบาน จงคดวาทานตายจากไปแลว กเลยมสามใหม

เมอทานกลบมาทราบเร องเขากเกดความสลดสงเวชใจ จงออกบวชและมงปฏบตธดงคกมมฏฐาน จนกระทงเปนพระอาจารยทมชอเสยงโดงดง

สำาหรบ หลวงปแหวน สจณโณ แหงวดดอยแมป ง อำาเภอพราว จงหวดเชยงใหม นน หลวงปเคยกลาววา หลวงปแหวนนเคยมชอเสยงมาตงแตยงดำารงภกษภาวะอยในคณะสงฆฝายมหานกาย คร งเมอญตตเปนฝายธรรมยตกนกายแลว กเปนพระอาจารยฝายกมมฏฐานทมชอเสยงโดงดงตลอดมา

สวนหลวงปหลย จนทสาโร แหงวดถำาผาบง อำาเภอวงสะพง จงหวดเลย และหลวงปเทสก เทสรงส แหงสำานกวดหนหมากเปง จงหวดหนองคาย นน หลวงปกเคยกลาวยกยองชมเชยไวเปนอนมากวา

ทงสองทานนเปนผมปฏปทาดมาก ทงยงมรปรางงดงามไดสดสวนกรยามารยาทงดงามเหมาะเจาะ สมเสยงมกงวานไพเราะ ทงยงแตกฉานเชยวชาญตลอดปรยต ปฏบต จนถงปฏเวธ ฉลาดในการแสดงพระธรรมเทศนา คอ สมบรณดวยองคประกอบทกอยางททำาใหเกดความเลอมใสศรทธา เปนกำาลงใหญในพระศาสนาดาน

ประวต และปฏปทา 100

วปสสนาธระเปนอยางยง และไดเคยรวมเดนธดงคบางบางครงบางคราวในระยะหลง จงทราบประวตและปฏปทาของทานด

อนงในชวงสดทายทหลวงปอาพาธ นยวาหลวงปเทสกไดสงจดหมายฉบบหนง มาเยยมเยยนถามไถสขภาพอนามยหลวงป ไมทราบวาหลวงปไดรบหรอเปลา?

ในตอนหลง พระอาจารยชยชาญ ลกศษยหลวงปเทสกไดมาเยยมหลวงป และบงเอญมาถงตอนทหลวงปมรณภาพพอด ไดถามถงจดหมายนนวาหลวงปไดรบหรอไม

ปรากฏวา สอบสวนซกถามเทาไหร ๆ กไมพบวาผใดไดรบ หรอไดเหนจดหมายประวตศาสตรฉบบนน เพราะอยากทราบเปนอยางยงวา ทานเขยนถงกนวาอยางไร โดยเฉพาะอยางยงเปนจดหมายทเขยนถงกนฉบบสดทายดวย

๖๐ . ผไมมโทษทางวาจา

ในพระสตตนตปฏก มพระสตรๆ หนงวาดวยการพด ซงพระผมพระภาคเจาตรสสอนพระสงฆสาวกวา ควรจะพดถอยคำาทประกอบดวยองค ๔ คอ เปนเรองจรง มประโยชน ผฟงพอใจและถกตองเหมาะกบเวลาและสถานท จะขาดองคหนงองคใดไมได

หมายความวา ถาขาดองคหนงองคใดกไมควรพด เชน เปนเร องยกเมฆ แตกมประโยชน คนฟงชอบ ไดจงหวะเหมาะสม อยางนกไมควรพด

เร องจรง มประโยชน ถกกาลเทศะ แตพดแลวคนฟงจะตองโกรธกไมควรพดอกเหมอนกน ดงนเปนตน

สำาหรบหลวงปดลยของพวกเรานน รสกวา ทานดำาเนนปฏปทาในเร องการพดนไดถกตองตามพระพทโธวาทเปนอยางด เพราะเทาทไดอยใกลชดกบทานมานานป มความเหนวา "ทานเปนผไมมโทษทางวาจา"

ทงน โดยปกตทานเปนคนพดนอย แตคำาพดเหลานนมกจะรวบรดจำากดความ หมดจดชดเจน แตกมความหมายลกซง ยงคดยงมองเหนความหมายมากขนไปอก

ประวต และปฏปทา 101

เปนถอยคำาทไมผดพลาดจากความเปนจรง ถกกาลเทศะ ตรงตอพระธรรมวนย ไมเปนไปเพอเบยดเบยนตนและผอนทงโดยเจตนาหรอไมเจตนา พดตามความจำาเปนตามเหตการณ

คำาพดแตละคำาไมมมายาเจอปนแมแตนอย ไมพดพรำาเพรอเพอเจอ เชงเลนหวกบทงสานศษยกบทงบคคลอนทวไป ไมพดตลกคะนองหรอพดเสยงดง ไมพดเลาถงความฝน ไมพดหรอปลอบโยนเอาอกเอาใจ หรอพดเลยบเคยงหวงประโยชน

เมอมเหตการณอะไรไมสมควร ทลกศษยประพฤตปฏบต หลวงปจะพดครงเดยวแลวกหยดไมพดพร ำาเพร อ หรอเมอจำาเปนตองปรามใหหยดการกระทำานน กจะปรามคร งเดยวไมมอะไรตอ คอจะมอะไรทแรงออกมาคำาหนงแลวทานกสงบระงบไปอยางรวดเรว แตเมอมอะไรทนาพอใจ นาขน กจะหวเราะออกมาในวาระแรก แลวตอไปกยมๆ และเปนยมทสะอาดหมดจด เปนปรกต จรงใจ

บคลกอกอยางหนงทมประจำาตวหลวงปกคอ เมอเวลาสนทนากน ทานจะไมมองหนาใครตรงๆ จะมองเพยงครงแรกทพบ จากนนกจะทอดสายตาลงตำา นานๆ ครงจงจะหนหรอเงยหนาขนมองบางเมอจำาเปน แมแตเมอพดกบสมณะดวยกน เชน ทานหลวงปขาว เปนตน ทานกปฏบตเชนน ดงนน เรองการจดจำาบคคลของหลวงป ทานจงจำาไมคอยเกง

สำาหรบผทหลวงปจำาไดดเปนพเศษ สวนมากเปนบคคลทมาปฏบตธรรมดวย หรอผทนงสมาธภาวนามาแลวไดผลอยางไร แลวมากราบเรยนทาน เพอทานจะไดแนะนำาแนวทางปฏบตใหยงๆ ขนไป

สวนผทอปฎฐากดวยปจจยสนน ทานกจำาไดเปนครงคราว แลวแตเหตการณ

ในเร องการประชาสมพนธ ตดตอขอรอง ขอความชวยเหลอ หรอขอความเหนใจจากบคคลอน หรอสวนราชการตางๆ หลวงปไมเคยทำา ทานทำาไมเปนหรอไมสนใจทจะทำา

เชน การจะเทยวขอรองฝากใหลกศษยเขาโรงเรยนหรอเขาทำางาน หรอขอความรวมมอจากหนวยงานราชการ ใหชวยอยางนนอยางน ทานไมเคยม ไมมแมกระทงความใกลชตสนทสนมกบใคร หรอกบตระกลใดเปนพเศษ

ประวต และปฏปทา 102

ในกจนมนตนน หลวงปกจะสงเคราะหรบไปตามความสะดวก ตามความเหมาะควรโดยไมคำานงถงฐานะของเจาภาพ ไมคำานงถงชนวรรณะหรอเหนแกหนาใคร ไมขนอยกบคำาแนะนำาของใคร ทานใหความอนเคราะหเสมอภาคกนหมด

การชแจงแสดงธรรมะหรอขอปฏบตนน หลวงปไมนยมออกตวหรอการอารมภบท เมอจะพด กพดชไปตรงจด ตรงความมงหมายอนสงสดของการปฏบตธรรม พดถงจต อบายวธทำาใหจตสงบ หรอการพนจากทกขโทษทางใจ นพพาน ความวาง จตเดม จตหนง ทานจะแสดงเฉพาะจด เฉพาะแนวทางตามภมของผปฏบต หรอตามความสนใจของผเรยนถามทานเทานน บางทกพดแบบถามคำาตอบคำา

เคยมนกปฏบตธรรมระดบสงผหนงยกยองทานวา หลวงปแสดงธรรมดวยการไมพดอยางไพเราะเพราะพรง ดงนกม

หลวงปไมเคยแสดงธรรมนอกเรองนอกราว ตลกคะนอง สาธกยกนทานชาดก หรอเลนสำานวนโวหาร

มอยคร งหนง เมอหลวงปไปกจนมนต และพระองคอนแสดงพระธรรมเทศนา แลวมใครคนหนงวจารณการแสดงธรรมใหทานฟง และขอคำาวจารณจากทาน หลวงปกสนองตามความตองการ โดยไมขดอธยาศยทนท ดวยการวจารณวา "ทานองคนนกแสดงธรรมไปตามความถนด ตามความสามารถของทานเอง"

การแนะนำาศษยในเรองการเทศนการแสดงธรรมนน หลวงปไมโปรดเรองตลกคะนองหรอเร องภายนอกมากเกนไป ทานยอมรบการเทศนตลก มมกขำาขนของพระเดชพระคณทานเจาคณอบาลคณปมาจารย (สรจนโท จนทร) แหงวดบรมนวาส สมยกอน ซงเปนมกขำาขนทมสาระและประกอบดวยธรรมะ

หลวงปแนะนำาวา ในการแสดงพระธรรมเทศนานน ควรแสดงธรรมใหเปนกระแส จากตำาไปหาสง จากงายไปหายาก ทานยำาวา ถาตองการจะใหผฟงเกดอารมณขน ไมงวงกแสดงใหเขาทราบซงในเนอหาแหงธรรม หรอเขาใจสจธรรมขอใดขอหนง มนกขนขนมาเอง ความโงงมหลงเซอะบรรดามในโลก พอรสกตว "ร" เทานน มนกนาขนเสยทงนน ผฟงกจะขำาขนในความเขลาของตน ตนตวตนใจขนมาเอง

๖๑ . ศกษาจากตำารา หรอวาปฏบตเอง ?

ประวต และปฏปทา 103

ในหมผสนใจศกษาศาสนาจะมขอโตแยกนเสมอระหวางการศกษาจากตำารา คอศกษาดานปรยต กบอกฝายหนงเนนการปฏบตและไมเนนการศกษาจากตำารา วาแนวทางใดจะใหผลดกวากน หรอตรงกวากน

สำาหรบ หลวงปดลย อตโล ทานเสนอแนะใหดำาเนนสายกลาง นนคอถาเนนเพยงดานใดดานหนง และละเลยอกดานหนง กเปนการสดโตงไป

หลวงปทานแนะนำาลกศษยลกหาทมงปฏบตธรรมวา ใหอานตำาหรบตำาราสวนทเปนพระวนยใหเขาใจ เพอทจะปฏบตไมผด แตในสวนของพระธรรมนนใหตงใจปฏบตเอา

จากคำาแนะนำานแสดงวาหลวงปถอเร อง การปฏบตใหถกตองตามพระวนยเปนเร องสำาคญ และจะตองมากอน ศกษาใหเขาใจ และปฏบตตนใหถก แลวเรองคณธรรมและปญญาสามารถสรางเสรมขนไดถาตงใจ

ยกตวอยางในกรณของ หลวงตาแนน

หลวงตาแนน ไมเคยเรยนหนงสอ ทานมาบวชพระเมอวยเลยกลางคนไปแลว ทานเปนพระทมความตงใจด วางายสอนงาย ขยน ปฏบตกจวตรไมขาดตกบกพรอง เหนพระรปอนเขาออกไปธดงคกอยากไปดวย จงไปขออนญาตหลวงป

เมอไดรบอนญาตแลว หลวงตาแนนกใหบงเกดความวตกกงวล ปรบทกขข นวา "กระผมไมรหนงสอ ไมรภาษาพดเขา จะปฏบตกะเขาไดอยางไร"

หลวงปจงแนะนำาดวยเมตตาวา

"การปฏบตไมไดเกยวกบอกขระ พยญชนะ หรอคำาพดอะไรหรอก ทรวาตนไมรกดแลว สำาหรบวธปฏบตนน ในสวนวนย ใหพยายามดแบบเขา ดแบบอยางครบาอาจารยผนำา อยาทำาใหผดแผกจากทาน ในสวนธรรมะนน ใหดทจตของตวเอง ปฏบตทจต เมอเขาใจจตแลว อยางอนกเขาใจไดเอง"

เนองจากหลวงปไดอบรมสงสอนลกศษยผปฏบตมามากตอมาก ทานจงใหขอสงเกตในการปฏบตธรรม ระหวางผทเรยนนอยกบผทเรยนมากมากอน วา

ประวต และปฏปทา 104

"ผทยงไมรหวขอธรรมอะไรเลย เมอปฏบตอยางจรงจง มกจะไดผลเรว เมอเขาปฏบตจนเขาใจจต หมดสงสยเรองจตแลว หนมาศกษาตรตรอง ขอธรรมะในภายหลง จงจะร แจงแทงตลอด แตกฉานนาอศจรรย"

"สวนผทศกษาเลาเรยนมากอน แลวจงหนมาปฏบตตอภายหลง จตจะสงบเปนสมาธยากกวา เพราะชอบใชวตกวจารมาก เมอจตวตกวจารมาก วจกจฉากมาก จงยากทจะประสบผลสำาเรจ"

อยางไรกตาม ขอสงเกตดงกลาว หลวงปยำาวา "แตทงนกไมเสมอไปทเดยว" แลวทานใหขอแนะนำาตอไปอกวา

"ผทศกษาทางปรยตจนแตกฉานมากอนแลว เมอหนมามงปฏบตอยางจรงจง จนถงขนอธจต อธปญญาแลว ผลสำาเรจกจะยงวเศษขนไปอก เพราะเปนการเดนตามแนวทางปรยต ปฏบต ยอมแตกฉานทงอรรถะและพยญชนะ ฉลาดในการชแจงแสดงธรรม"

หลวงปไดยกตวอยางพระเถระทงในอดตและปจจบน เพอสนบสนนความคดดงกลาว กมท านเจาคณ พระอบาลคณ ปมาจารย (สรจน โท จนทร ) แหงวดบรมนวาส กรงเทพฯ และ ทานอาจารยพระมหาบว ณานสมปนโน แหงสำานกวดปาบานตาด จงหวดอดรธาน เปนตน

ทงสององคน "ไดทงปรยต ปฏบต ปฏเวธ อาจหาญชาญฉลาดในการแสดงธรรม เปนประโยชนใหญหลวงแกพระศาสนาเปนอยางยง"

โดยสรป หลวงปสนบสนนทงตำารา คอ ปรยตและปฏบต ตองไปดวยกนและทานยำาวา

"ผใดหลงใหลในตำาราและอาจารย ผนนไมอาจพนทกขได แตผจะพนทกขได ตองอาศยตำาราและอาจารยเหมอนกน"

๖๒ . ปรยตคกบปฏบต

ในหวขอทผานมาไดกลาวถงการสอนของ หลวงปดลย อตโล วาทานไมทงทงปรยตและปฏบต ตองมประกอบกน

ประวต และปฏปทา 105

ในหวขอนเปนตวอยางการสอนของหลวงปจากประสบการณของ หลวงพอเพม กตตวฒโน (พระมงคลวฒนคณ) แหงวดถำาไตรรตน อ.ปากชอง จ.นครราชสมา ขอยกขอความมาดงน

การศกษาความรกบ หลวงปดลย เมอครงททาน (หลวงพอเพม) ยงเปนสามเณรนอยไดรบการชแนะอบรมพรำาสอนจากหลวงปดลยอยางใกลชด โดยทานจะเนนใหศษยของทานมความสำานก ตรกอยในจตเสมอถงสภาวะความเปนอยในปจจบนวา

บดนเราไดบวชกายบวชใจ เขามาอยในบวรพทธศาสนา เปนสมณะทชาวบานทงหลายใหความเคารพบชา ทงยงอปฎฐากอปถมภคำาจนดวยปจจยส ควรทจะกระทำาตนใหสมกบทเขาเคารพบชา ถอประพฤตปฏบตตามศลธรรม ตามพระวนยอยางเครงครด ไมฝาฝนทงทลบและทแจง

พระเณรทมาบวชกบทานหลวงป จงใหศกษาทงในดานปรยตและปฏบตควบคกนไป

ดานปรยต ทานใหเรยนนกธรรม บาล ไวยากรณ ใหเรยนรถงเร องศล ธรรม พระวนย เพอจะไดจดจำา นำาไปประพฤตปฏบตใหถกตอง ไมออกนอกลนอกทางทพระพทธองคทรงวางไว ซงจะทำาใหสามารถดำารงตนอยไดอยางเหมาะสมเยยงผถอบวช ทชาวบานศรทธาเขากราบไหวบชา

ดานปฏบต ทานเนนหนกเปนพเศษใหพระเณรทกรปทกองคปฏบตกมมฏฐาน เพราะการปฏบตพระธรรมกมมฏฐานน จะเปนการฝกกายฝกจตใหผศกษาธรรม ไดรไดเหนของจรงโดยสภาพทเปนจรง อนเกดจากการรการเหนของตนเอง ไมใชเกดจากการอานจดจำาจากตำารบตำาราซงเปนการรดวยสญญาแหงการจำาไดหมายร คอรแตยงไมเหน ยงไมแจงแทงตลอดอยางแทจรง

ขอธรรมกมมฏฐานท หลวงปดลย ทานใหพจารณาอยเปนเนองนตยกคอ หวขอกมมฏฐานทวา สพเพ สงขารา สพพสญญา อนตตา

การพจารณาตามหวขอธรรมกมมฏฐานดงกลาวน หากไดพจารณาทบทวนอยางสมำาเสมอแลว ในเวลาตอมากจะรแจงสวางไสว เขาใจไดชดเจนวา สงขารทงหลายทงปวงเปนสงไมเทยงแท หาความจรงยงยนไมได มการเกดดบ-เกดดบ อยตลอดเวลา

ประวต และปฏปทา 106

เมอพจารณาเหนอยางนแลว จะทำาใหเลกละจากการยดถอตวตนบคคลเราทาน เพราะไดรไดเหนของจรงแลววา สงขารทเรารกหวงแหนนน ไมชาไมนาน มนกตองเสอมสญ ดบไปตามสภาวะของมน ไมอาจทจะฝาฝนได

เมอสงขารดบไดแลว ความเปนตวเปนตนกจะไมม เพราะไมไดเขาไปเพอปรงแตง ครนเมอความปรงแตงขาดหายไป ความทกขจะเกดไดอยางไร

๖๓ . ศล สมาธ ปญญา แตละระดบ

เนอหาในหวขอนคดลอกมาจากประวตของ หลวงพอเพม กตตวฒโน (พระมงคลวฒนคณ) เชนเดยวกบตอนทผานมา ดงตอไปน

คำาสอนของ หลวงปดลย อตโล อกประการหนง ททานแนะนำาพร ำาสอนตอผมาขอแนวทางการปฏบตจากทาน ไมวาจะเปนพระภกษ สามเณร อบาสก อบาสกา จะเปนเดกหรอผใหญกด ทานจะใหปฏบตโดยแนวทางแหงศล สมาธ ปญญา เหมอนกนหมด

หลวงพอเพม ทานไดเลาวา สมยททานยงเปนสามเณร และอยกบหลวงปดลย ทวดบรพาราม จงหวดสรนทร มคนเคยมาถามหลวงปถงคำาสงสอนดงกลาวของทานวา

"สอนเดก กสอนศล สมาธ ปญญาสอนหนมสาว กสอนศล สมาธ ปญญาสอนผเฒาผแก กสอนศล สมาธ ปญญาสอนพระเณร กสอนศล สมาธ ปญญาศล สมาธ ปญญา ในระดบตางๆ กนนน เหมอนกนหรอแตกตางกนอยางไร?"

ขณะทมผถามนน ตอนนนหลวงปดลยกำาลงปะชนเยบจวรอย เมอทานฟงคำาถามนนจบลง ทานกยกเขมใหด แลวกลาววา

"คณลองดวาเขมนแหลมไหม?"ผถามกตอบวา "แหลมขอรบหลวงป"

หลวงปอธบายวา :-

ประวต และปฏปทา 107

"ความแหลมคมของสตปญญาในระดบเดก ระดบผใหญ กมความแหลมคมไปคนละอยาง แตในระดบความแหลมคมของสตปญญาพระอรหนตนน อยเหนอความแหลมคมทงหลายทงปวง

ความแหลมคมของเขมนน เกดจากคนเราทำาขน แตสตปญญาทเกดจากพระพทธเจา และพระอรหนตทงหลายนน เปนศล สมาธ ปญญา ระดบโลกตรธรรม ทไมมสงใดเสมอเหมอน มความมนคงไมแปรเปลยนอกแลว

สำาหรบสตปญญาระดบปถชน กเปนศล สมาธ ปญญา เชนกน แตเปนศล สมาธ ปญญาทจะตองระมดระวง เพราะยงอยในขนโลกยธรรม ยงคงมความเปลยนแปลงผนแปรไดเสมอ"

คำาตอบของหลวงปดลยดงกลาวนน ชใหเปนถง ไหวพรบและปฏภาณในการอธบายขอธรรมทลมลกไดอยางฉบไว โดยสามารถยกสงเลกๆ นอยๆ ทเราคดไมถงมาเปนตวอยางประกอบ ชใหเหนปญญาทไตถามไดอยางแจมแจง ซงนบวาเปนการอธบายขอธรรมทนาอศจรรยยง

๖๔ . ภาวนา กบ นมต

หลวงพอเพม ไดเลาถงประสบการณในการปฏบตกมมฏฐานสมยเร มตน เมอครงยงเปนสามเณรวา ตอนทฝกกมมฏฐานใหมๆ นน ทานยงไมประสประสาอะไรเลย หลวงปดลย ไดแนะนำาถงวธการทำาสมาธ วาควรนงอยางไร ยน เดน นอน ควรทำาอยางไร

ในชนตน หลวงปใหเร มทการนง เมอนงเขาทเขาทางกใหหลบตาภาวนา "พทโธ" ไว อยาสงใจไปคดถงเร องอน ใหนกถงแต พทโธ-พทโธ เพยงอยางเดยว กจดจำานำาไปปฏบตตามทหลวงปสอน

ปกตของใจเปนสงทไมหยดนง มกจะคดฟงซานไปโนนไปนเสมอ ในระยะเรมตนคนทไมเคยฝกมากอน อยๆ จะมาบงคบใหมนหยดนง คดอยแตพทโธประการเดยวเปนสงททำาไดยาก

สามเณรเพมกเชนกน เมอภาวนาไปตามทหลวงปสอนไดระยะหนงกเกดความสงสยขน จงถามหลวงปวา "เมอหลบตาภาวนาแตพทโธแลวจะเหนอะไรครบหลวงป"

ประวต และปฏปทา 108

หลวงปบอก "อยาไดสงสย อยาไดถามเลย ใหเรงรบภาวนาไปเถด ใหภาวนาพทโธไปเรอยๆ แลวมนจะรเองเหนเองแหละ"

มอยคราวหนง ขณะท สามเณรเพม ภาวนาไปไดระยะหนง จตเร มสงบก ปรากฏรางพญางยกษดำามะเมอมขนมาอยตรงหนา มนจองมองทานดวยความประสงคราย แผแมเบยสงเสยงขฟ-ฟ อยไปมา

สามเณรเพมซงเพงฝกหดภาวนาใหมๆ เกดความหวาดกลว ผวาลมตาขนกไมเหนพญางยกษ จงรไดทนทวา สงททานเหนนนเปนการเหนดวยสมาธจตทเรยกวา นมต นนเอง จงไดหลบตาลงภาวนาตอ พอหลบตาลงเทานน กพลนเหนงยกษแผแมเบยสงเสยงข ทำาทาจะฉกอก แมจะหวาดกลวนอยลงกวาครงแรก แตกกลวมากพอทจะตองลมตาขนอก

เมอนำาเรองนไปถามหลวงป ไดรบคำาอธบายวา"อยาสงใจไปดไปรในสงอน การภาวนาทานใหดใจของตนเองหรอก ทานไมใหดสงอน"

"การบำาเพญกมมฏฐานน ไมวาสงหนงสงใดจะเกดขน ไปรไปเหนอะไร เราอยาไปด ใหดแตใจ ใหใจอยทพทโธ

เมอกำาลงภาวนาอย หากมความกลวเกดขน กอยาไปคดในสงทนากลวนน อยาไปดมน ดแตใจของเราเพยงอยางเดยวเทานน แลวความกลวมนจะหายไปเอง"

หลวงปไดชแจงตอไปวา สงทเราไปรไปเหนนน บางทกจรง บางทกไมจรงเหมอนกบวา คนทภาวนาแลวไปรไปเหนสงตางๆ เขา การทเขาเหนนนเขาเหนจรง แตสงทเหนนนมนไมจรง เหมอนอยางทเราดหนง เหนภาพในจอหนงกเหนภาพในจอจรงๆ แตสงทเหนนนไมจรง เพราะความจรงนนภาพมนไปจากฟลมตางหาก

ฉะนน ผภาวนาตองดทใจอยางเดยว สงอนนอกจากนนจะหายไปเอง ใหใจมนอยทใจนนแหละ อยาไปสงออกนอก

ใจนมนไมไดอยจำาเพราะทวา จะตองอยตรงนนตรงน คำาวา "ใจอยกบใจ" นคอ คดตรงไหนใจกอยตรงนนแหละ ความนกคดกคอตวจตตวใจ

ประวต และปฏปทา 109

หากจะเปรยบไปกเหมอนเชนรปกบฟลม จะวารปเปนฟลมกได จะวาฟลมเปนรปกได ใจอยกบใจ จงเปรยบเหมอนรปกบฟลมนนแหละ

แตโดยหลกปฏบตแลว ใจกเปนอยางหนง สตกเปนอยางหนง แตทจรงแลวมนกเปนสงเดยวกน เหมอนหนงวา ไฟกบกระแสไฟ ความสวางกบไฟกอนหนงอนเดยวกนนนแหละ แตเรามาพดใหเปนคนละอยาง

ใจอยกบใจ จงหมายถง ใหมสตอยกำากบมนเอง ใหอยกบสต

แตสตสำาหรบปถชน หรอสตสำาหรบผเร มปฏบต เปนสตทยงไมมนคง มนจงมลกษณะขาดชวงเปนตอนๆ ถาเราปฏบตจนสตมนตอกนไดเรว จนเปนอนหนงอนเดยวกน ใหเปนแสงสวางอยางเดยวกน

อยางเชน สญญาณออด ซงทจรงมนไมไดมเสยงยาวตดตอกนเลย แตเสยงออด - ออด - ออด ถมาก จนความถเปนอนหนงอนเดยวกน เราจงไดยนเสยงออดนนยาว

ในการปฏบต ทวา ปฏบตจต ปฏบตใจ โดยใหใจอยกบใจน กคอใหมสตกำากบใจ ใหเปนสตถาวร ไมใชเปนสตคลายๆ หลอดไฟทจวนจะชาด เดยวกสวางวาบ เดยวกดบ เดยวกสวาง แตใหมนสวางตดตอกนไปตลอดเวลา

เมอสตมนตดตอกนไปอยางนแลว ใจมนกมสตควบคมอยตลอดเวลา เรยกอกอยางหนงวา "อยกบตวรตลอดเวลา"

ตวร กคอ สต นนเองหรอจะเรยกวา "พทโธ" กได พทโธทวา ร ตน เบกบาน กคอตวสตนนแหละ

เมอมสต ความรสกนกคดอะไรตางๆ มนกจะเปนไปไดโดยอตโนมตของมนเอง เวลาดใจกจะไมดใจจนเกนไป สามารถพจารณารไดโดยทนทวา สงนคออะไรเกดขน และเวลาเสยใจมนกไมเสยใจจนเกนไป เพราะวาสตมนรอยแลว

คำาชมกเปนคำาชนดหนง คำาตกเปนคำาชนดหนง เมอจบสงเหลานมาถวงกนแลวจะเหนวามนไมแตกตางกนจนเกนไป มนเปนเพยงภาษาคำาพดเทานนเอง ใจมนกไมรบ

ประวต และปฏปทา 110

เมอใจมนไมรบ กรวาใจมนไมมความกงวล ความวตกกงวลในเรองตางๆ กไมม ความกระเพอมของจตกไมม กเหลอแตความรอยในใจ

สามเณรเพมจดจำาคำาแนะนำาสงสอนจากหลวงปไปปฏบตตอ ปรากฏวาสงทนาสะพงกลวไมทำาใหทานหวาดหวนใจอกเลย

ทำาใหทานสามารถโนมนาวใจสความสงบ คนพบปญญาทจะนำาสความสขสงบในสมาธธรรมตงแตบดนนมา

๖๕ . สามเณรขอลา ส ก

ดงทหลวงปอธบายแตตนวา ศล สมาธ ปญญา ของผปฏบตทกคนเหมอนกนหมดแตตางระดบกน มความแหลมคมรอบรธรรมไมเหมอนกน ในระดบของผบรรลธรรมขนสงเปน โลกตรธรรม ทไมมสงใดเสมอเหมอน มความมนคงไมแปรเปลยนอกแลว

แตศล สมาธ ปญญาของปถชน ซ งอยในขอบขายของโลกยธรรม ยงคงมการเปลยนแปลงผนแปรไดเสมอ

ดงเชน สามเณรเพม แมจะปฏบตภาวนามารวม ๓ ป แตกยงไมอาจยกระดบจตระดบใจกาวขนสภมธรรมขนโลกตระได ความผนแปรในใจจงเกดขนเปนธรรมดา คอ ในชวงของพรรษา ป พ.ศ. ๒๔๙๗ เปนปท ๓ แหงการบวชสามเณรเพมวย ๑๘ ป เกดมความอยากจะสกหาลาเพศไปใชชวตฆราวาสเตมกำาลง

สามเณรเพมเขาไปกราบขอลาสกจากหลวงปถง ๓ คร ง แตดวยเหตผลใดไมทราบ หลวงปตอบปฏเสธทกครง สามเณรเพมเฝาเพยรพยายามหาลทางขอสกใหได

หลงจากจดๆ จองๆ มองหาโอกาสอยหลายวน จนกระทงเหนวาโอกาสเหมาะ หลวงปพกผอนอยในกฏองคเดยว สามเณรเพมจงตงใจวาวนนละอยางไรเสยตองลาสกใหได จงจดหาดอกไมธปเทยนใสฝาบาตร คอยยองเขาไปหาหลวงปในกฏ

ขณะนนเปนเวลาประมาณ ๑ ทม พอสามเณรโผลหนาเขาไป หลวงปเหลอบมองมานดหนง แตไมพดอะไร สามเณรคอยคลานเขาไปกราบหลวงปแลวพดวา "หลวงปครบ ขอใหผมบบนวดใหหลวงปนะครบ"

ประวต และปฏปทา 111

สามเณรเพมไมเขาใจเหมอนกนวาทำาไมตองพดเชนนน ทงๆ ทเตรยมคำาพดมาอยางด และตดสนใจอยางเดดขาดแลวกตาม

สามเณรบบนวดหลวงปตงแต ๑ ทม จนกระทงถง ๖ ทม หลวงปไมเอยปากพดแมแตคำาเดยว พอเลย ๖ ทมไปเลกนอย ทานจงเอยปากวา

"เอาละ! แคนพอแลว คงจะนวดเปนทพอใจแลวนะ"กลาวจบ หลวงปกเงยบไปชวอดใจ แลวถามสามเณรวา"มาคนน เณรถาจะมาลาสกอกละส"โดนคำาถามจใจเชนน สามเณรเพมรสกตกใจเลกนอย แตแทนทจะตอบรบหลวงปตามทตงใจ กลบตอบไปวา"เปลาครบ หลวงป"

หลวงปถามตอ "ถายงงนคนนเขามาทำาไมละ""กระผมจะมาลาหลวงปไปอย วดสทธจนดา ครบ"

วดสทธจนดา อยทจงหวดนครราชสมา เปนวดหนงทมการสอนดานปรยตธรรม และหลวงปมกสงพระภกษและสามเณรไปศกษาทวดแหงน

หลวงปตอบวา "เปนยงไง อยทนไมสบายใจหรออยางไร ไปอยวดสทธจนดากบอยทนกเหมอนกนนนแหละ เณรอยาไปเลย"

สามเณรเพมจงกราบเรยนหลวงปวา "ถาอยางนนกระผมขอไปเรยนหนงสอทวดบรมนวาส นะขอรบ""ออ! อยากไปอยเมองหลวงละซ เอาเถอะ ถาเณรอยากไปจรงๆ กไปอยวดบวรฯซ (หมายถง วดบวรนเวศวหาร) ทนนเขามการเรยนการสอนเหมอนกน""ขอรบหลวงป"

สามเณรตอบรบคำา ทงๆ ทใจไมเคยนกอยากไปวดบวรฯ เลย เพราะทนนการเรยนการสอนเขาเขมงวดมาก สวดมนตกหลายบท ตง ๙๕ สตร เกรงวาสตปญญาของตนเองจะไปไมไกล แตภายหลงจากทไปอยแลว ทานกลาววา สงททานเกรงกลวกลบไมมปญหาอะไรเลย ซำายงไดรบเลอกใหเปนเณรหวหนาซอมสวดมนตอกดวย

ประวต และปฏปทา 112

สามเณรเพมเดนทางเขาวดบวรนเวศฯ ในป ๒๔๙๘ โดยม หลวงปโชต คณสมปนโน (พระเทพสทธาจารย) นำาไปฝากตวกบ สมเดจพระสงฆราชเจากรมหลวงวชรญาณวงศ ซงเปนเจาอาวาสวดบวรนเวศฯ ในสมยนน

ในกรณของสามเณรเพม เปนตวอยางหนงทแสดงถงเมตตาในการใหการศกษาแกลกศษย

๖๖ . อบตเหตทเขาพนมสวาย

ในหวขอนยงเปนเร องราวของ สามเณรเพมอย ซงเปนเหตการณหนงในประวตของ หลวงปดลย อตโล เหนวานาสนใจจงคดลอกมาไว ณ ทน

ในสมยท หลวงพอเพม กตตวฒฑโน ยงเปนสามเณรอย ทานกลาววา หลงจากทเรยนรพนฐานดานศลธรรมจรรยา อนเปนขอวตรปฏบตทเหมาะสมตามควรแลว หลวงปดลย กนำาออกฝกภาคสนามยงปาเขาลำาเนาถำาตางถนตางสถานท การทไดตดตามหลวงปไปยงทตางๆ นน สามเณรเพมไดเรยนรส งตางๆ ทไมอาจหาไดในวดหลายประการ

ความวเวกสงบสงดของปาเขากเปนครบาอาจารยประการหนง ทสอนใหผปฏบตเกดความกลาหาญ มจตใจมงคง เชอมนในพระรตนตรยมากยงขน

คร งแรกทหลวงปน ำาสามเณรออกสสนามของพระอรยะนน ไดพาไปฝกปฏบตท เขาพนมสวาย ซงอยในเขตอำาเภอเมองสรนทรนนเอง และสถานทแหงนเองทถกกำาหนดใหเปนสถานประกอบพธพระราชทานเพลงศพของหลวงปในภายหลง

ในสมยนนเขาพนมสวายยงเปนปาดงรกชฏอย หางไกลบานเมอง และมความสงดเงยบจนวงเวง สามเณรทงหลายมความหวาดกลว โดยเฉพาะยามคำาคน เมอเขามงเขากลดแลวจะมความรสกคลายใจ เมอนกถงวาหลวงปคอยปกปองดแลอย

ในชวงกลางวน เมอวางเวนจากการปฏบตชวคราว บรรดาสามเณรกชกชวนกนไปวงเลนบนเขา ตามประสาเดกทยงคกคะนองชอบเลนสนกสนาน

ประวต และปฏปทา 113

ของเลนทพอหาไดกมพวกกอนหนขนาดตางๆ คณะสามเณรชวยกนกลงหนกอนเลกกอนนอยลงมา ทำาใหเกดความสนกสนานเบกบานใจของคณะสามเณร ตามประสาเดกกลางปากลางเขาชาวดงดอย

ในขณะทสามเณรเหลานนกำาลงเลนกลงกอนหนอยอยางเพลดเพลนจนเกนขอบเขต กเกดเหตการณทไมคาดฝน จนเกอบจะกอโศกนาฏกรรมขนโดยไมเจตนา

ปรากฏวา ครงหนงเมอสามเณรชวยกนผลกหนกอนใหญใหกล งลงไป ปรากฏวากอนหนพงตรงลวเขาหารางของหลวงปทยนอยขางลางอยางรวดเรว

สามเณรทงกลมตะลงลานดวยความตกใจสดประมาณ เพราะพวกตนรแกใจวาความเรวของกอนทพงตวลงไปนน หลวงปผเปนอาจารยทอยในวยชราจะตองกระโดดหลบหลกไมทนอยางแนนอน และครงนนยวาพวกตนรวมกนสรางบาปกรรมขนมหนตขนแลว

ขณะทบรรดาสามเณรยนตะลงตวแขงอยเบองบนเขา ดวยความรสกทยากจะบรรยายอยนน ฝายหลวงปซงกำาลงจะถกหนพงเขาชน กลบยนนงเฉยไมมอาการหวาดหวนสะทกสะทานตออนตรายทจะเกดขนในเสยววนาท

ดอาการทานสงบราบเรยบ ไรอาการตนกลว สายตาทานเพงจบทกอนหน ดประหนงวาทานพรอมทจะรบชะตากรรมทลกศษยกำาลงกอขน คลายกบวาหากเปนเวรกรรมททานเคยกระทำาไว ทานกคงยนดทจะชดใชกรรมดวยความเตมใจ

ชวเวลาททกคนกำาลงตะลงดงตองมนตสะกดอยนน เหตการณทไมนาจะเปนไปไดกอบตขนใหปรากฏแกสายตาทกค

เมอหนกลงมาดวยความเรว ใกลรางหลวงปประมาณ ๓ วาเศษ มนกลบเบนเบยงเปลยนทศทางไปจากเดมอยางกระทนหน ประดจมมอยกษททรงพลงมาปดใหเฉออกนอกทศทางเดม พงเลยรางหลวงปออกไปอกทางหนง

บรรดาสามเณรจอมซนรสกโลงใจ เมอไดสตตางกรบวงลงมายงพนลาง ทรดตวหมอบกราบแทบเทาของหลวงป อยางสำานกในความผด

หลวงปมองการกระทำาของสามเณร แลวกลาวดวยนำาเสยงราบเรยบวา

ประวต และปฏปทา 114

"พวกเณรทบวชเขามาในพระพทธศาสนา ผทคนทวไปยกยองวาเปนผมศลมธรรม ควรทจะหมนศกษาพระธรรมวนย ยดมนในศล มความเพยรในการประพฤตปฏบตธรรม เพอทจะสรางคณธรรมใหเกดขนกบตน สมกบทเขาเชอถอ

บดนพวกเธอไมใชเดกนอยลกหลานชาวบาน ทจะเทยววงเลนซกซนไดตามอำาเภอใจเหมอนเชนแตกอน แตเธอเปนบตรศากยะในพระพทธศาสนา ทจะตองปฏบตตามศลตามธรรมอยางเครงครด ขอใหเธอมความสำานกเชนนอยทกเมอ"

หลวงปกลาวแลวกเดนจากไป เหมอนกบไมมเหตวกฤตอะไรเกดขนกอนหนานน จตใจของสามเณรทกรปตางกเกดปณธานขนโดยฉบพลนวา

"ตงแตนไป พวกตนจะไมแสวงหาความสนกสนานคกคะนองเหมอนททำามา แตจะตงหนาศกษาศล ปฏบตธรรม ใหสมกบความรกความเมตตาทหลวงปทานสอนสงอยางจรงจงเสยท"

๖๗ . ภต ผ วญญาณ และเทวดา

โดยปกตนน เมอหลวงปจะพดอะไรกมกจะพดแตสงทเปนภายใน คอ เร องจตเร องใจเปนสวนมาก แตกมบางนานๆ ครง ทพดถงสงภายนอก เชนเรองเกยวกบภตผปศาจ สมภเวสหรอโอปปาตกะ เปนตน แตไมเคยไดยนหลวงปพดออกมาตรงๆ วา เคยพบเคยเหน หรอมอะไรมาเบยดเบยน หรอมาเปนมตรสนบสนนทานอยางใดอยางหนง

แตกมเรองประหลาดอยเรองหนง

ครนนน หลวงปและคณะศษยเดนทางไปเยยม พระอาจารยสวจ สวโจ ทสำานกถำาศร แกว อำาเภอกดบาก จงหวดสกลนคร

หลวงปพำานกอยทศาลาตอนรบ ตอนกลางคนดกสงด ทานนอนอยแตยงไมหลบ ยงอยในภาวะตนมสตสมปชญญะเตมท ทานไดเหนรางชาย ๒ คน ยนอยทปลายเตยง ทานผงกศรษะขนถามวาใคร กไมไดรบคำาตอบ ทานจงลกขนนงมองด รางทงสองนนกหายวบไปในทนท

หลวงปรสกแปลกใจ จงเลาเหตการณใหลกศษยทตดตามฟงในตอนเชาวนรงขน

ประวต และปฏปทา 115

ในชวงทายๆ ของชวต ตอนทหลวงปไปพกรกษาตวอยทโรงพยาบาลจฬาฯ กมเหตการณแปลกๆ คลายกบวาทานกำาลงพดคยหรอเทศนใหใครฟง ทำาใหพระเณรทอยพยาบาลเชอวาทานมกรยาวาจากบใครอยางใดอยางหนงในเวลาดกสงด

เมอถามภายหลงวา ทำาไมหลวงปจงสวดยถาใหพร ทำาไมจงกลาวอรรถะคาถาธรรมขอใดขอหนงในระหวางนน จนผอยเฝาพยาบาลไดยน กไดรบคำาตอบทไมอาจขจดความพศวงสงสยไดชดเจน

แตกยนยนกนไดวา ทานแสดงกรยาอยางนน โดยทสงเกตไดชดวา สตสมปชญญะของทานยงสมบรณดทกประการ

เรองทำานองเดยวกนน คณบำารงศกด กองสข ไดเขยนบรรยายไวดงน

ผเขยน (หมายถงคณบำารงศกด) ไดยนพระเณรวดบรพาราม จงหวดสรนทร เลาสกนฟงวา ในตอนดกๆ มกจะไดยนหลวงปใหพร ทำาคลายๆ วามแขกมาเยอนในยามวกาล ผแอบสงเกตการณเหลานน สรปเอาเองวา หลวงปพดกบเทวดา

ผเขยนไดฟงเปนคร งแรก คดอกศลวา คงจะเปนแผนของทานพระครฯ (หมายถง พระครนนทปญญาภรณ ภายหลงเลอนสมณศกดท พระโพธนนทมน) ออกอบายเพอจะไดจำาหนายเหรยญหลวงปกระมง จงไดใหพระเณรป นเรองเปนขาวลอเชนน

ผเขยนรจกหลวงปมา กไมเคยไดยนวามเร องลกลบอะไรแบบน รแตวาหลวงปทานสอนไมใหงมงาย สอนเรองจตภาวนาปจจบนทนสมย

เมอหลวงปอาพาธ เขารกษาตวทโรงพยาบาลจฬา ฯ ลกศษยทเฝาพยาบาลหลวงปกไดรเหนทวกนวา ในคนวนนน เมอเวลาต ๒ หลวงปตนขนกลางดก บอกใหพระจดเทยนรบเทวดาทมาหา

พระครเยอนบอกหลวงปวา เปดไฟฟาแลว หลวงปกไมวาอะไร ตกลงไมจดเทยน หลวงปกสวดมนตเจรญพระคาถา นงสมาธพกใหญๆ จงเอนตวลงนอน

มผถามหลวงปเรองเทวดาในวนตอมา หลวงปกตอบวา"ไมใชเรองของการปฏบตภาวนา"

ประวต และปฏปทา 116

วนตอมา ผเขยน(คณบำารงศกด) ไดโอกาสเหมาะ ลองถามหลวงปบางวา "เทวดาทมาหาหลวงป พวกเขาแตงกายแบบลเก หรอแบบไหนครบ"

ทานชมาทผเขยนแลววา "แตงกายแบบนแหละ" ทานวา "ทอยของพวกพรหมนนเขาอยหางไกลจากโลกมนษยมาก"

๖๘ . ความเชอถอเรองอทธฤทธ

ในตอนตนไดเคยเขยนถงเหตการณทหลวงปผจญภย โดยถกควายปาไลขวดตอนออกธดงค ในแดนกมพชามาแลว

หลายครงทมผถามหลวงปวา ตอนททานเดนธดงคไปกมพชา แลวมควายปามาไลขวดทานอตลดไปหมด แตทานไมเปนอนตรายนน หลวงปมของดหรอคาถาอาคมอะไรหรอเปลา

หลวงปตอบวา "ไมมอะไร มนขวดไมถกเอง ถกแตตามซอกแขนซอกขาเทานน ถาถกเตมทมนกอนตรายเหมอนกน"

ทงๆ ททานกตอบตามความเปนจรงอยางน คนกมกไมคอยเชอกน พยายามพากเพยรรบเราขอวตถมงคล หรอของดอะไรตางๆ จากหลวงปอยเรอยๆ

ความจรงแลว สำาหรบ หลวงปดลย อตโล นน เปนททราบกนดวาความเชอถอในสงศกดสทธกด ในสงเรนลบเหลอวสยกด ในเร องฤกษงามยามดตางๆ ไมมเอามาเปนสาระในจตใจทาน ซงเปนทรกนทวไปจากอาการทปรากฏทางรางกาย ทางวาจาของทานนนเอง

เมอมผใดจะดำาเนนกจกรรมอะไร มาถามความเหนทานเรองฤกษงามยามด หลวงปกจะบอกวา วนไหนกได วนไหนพรอม วนไหนสะดวกสบาย ใชไดทงหมด และกนงเฉย ไมคอยจะพดวา วนนนด วนนเหมาะ วนนนใชไมได

หลวงปเคยพดในหมสงฆวา "ถากาย วาจา และจตใจด อำานาจความดงามกจะเกดขนเอง"

ประวต และปฏปทา 117

ในหนงสอ หลวงปฝากไว ไดยกตวอยางเหตการณทเกดขนเมอตนเดอนกนยายน ๒๕๒๖ ซงคณะแมบานกระทรวงมหาดไทย ไดแวะไปกราบหลวงปเมอเวลา ๑๘.๒๐ น. แลวมสภาพสตรทานหนงถอโอกาสพเศษ กราบหลวงปวา "ดฉนขอของดจากหลวงปดวยเถอะเจาคะ..."

หลวงปเจรญพรวา "ของดกตองภาวนาเอาเองจงจะได เมอภาวนาแลวใจกสงบ กายวาจากสงบ แลวกายกด วาจาใจกด เรากอยดมสขเทานนเอง"

"ดฉนมภาระมาก ไมมเวลาจะนงภาวนา งานราชการเดยวนรดตวมากเหลอเกน มเวลาทไหนมาภาวนาไดเจาคะ" สภาพสตรทานนนชแจง

หลวงปอธบายวา "ถามเวลาสำาหรบหายใจ กตองมเวลาสำาหรบภาวนา"

เรองการประพรมนำามนต หรอเจมรถเจมบานรานคาอะไรตางๆ แตกอนหลวงปไมยนดทำาเลย มาในระยะหลงๆ เหนวา บคคลมหลายระดบ เพอเปนการใหกำาลงใจแกเขา ใหเขาไดพนทกขเลกๆ นอยๆ ทานจงปฏบตไป เพอโลกตถจรยา เปนการอนเคราะหอนโลมตามความประสงคของทางโลกเทานน

คร งหนง มพระภกษสงฆนำารถของตนมาใหทานเจม หลวงปไมยอมทำาและดเอาวา "งมงาย"

บางครงมคนมาขอชานหมาก ทานกวา "เอาไปทำาไมของสกปรก"

มคนมาขอใหเปาหว ทานกวา "เปาทำาไม เดยวนำาลายเลอะ"

เรองวตถมงคล เชนเหรยญตางๆ เปนตน หลวงปไมนยมยนดทจะทำาหรอใหทำาเลย แตภายหลงทานกอนโลมตามบาง เมอมลกศษยลกหาจดทำาขนดวยวตถประสงคตางๆ ทานกอนโลมแผพลงจตใหตามสมควร เพอไมใหเปนการขดศรทธาตอทายกทายกา และลกศษยลกหาทมความปรารถนาเชนนน

๖๙ . วตถมงคลศกดสทธจรงหรอ

ประวต และปฏปทา 118

หลวงปเลาวา คร งหนง มพวกสาธชนปญญาชนกลมหนงมาสนทนาธรรมดวย และถามทานวา

"วตถมงคลมความศกดสทธจรงหรอ หลวงปจงไดสราง หรออนญาตใหสรางเหรยญขน?"

หลวงปจงวสชชนาวา

"พวกทานทงหลายแสดงความสนใจในการบำาเพญภาวนา กพากนบำาเพญภาวนาไป ไมต องไปหวงไปสนใจกบวตถมงคลอนเป นของภายนอกน แตส ำาหรบผ มจตใจเพลดเพลนอย ยงยนดในการเกดตายในวฏฏสงสาร ยงไมสามารถหนมาสการปฏบตธรรมได กใหอาศยวตถภายนอกเชนวตถมงคลเชนนเปนทพงไปกอน อยาไปตำาหนตเตยนอะไรเลย

ครนเขาเหลานนประสบเหตเภทภยมอนตรายแกตน และเกดแคลวคลาดดวยคณแหงพระรตนตรยกด โดยบงเอญกด กจะเกดความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนาไดในภายหลง ซงกจะเปนเหตใหเจรญงอกงามในทางทถกตองไดเอง

สำาหรบผทมศรทธามากแลวชอบการบำาเพญภาวนาจตใจในธรรมปฏบตอนยงๆ ขนไป

ในเรองวตถมลคลน หลวงปจะบอกตามสจจะธรรมวาไมมอะไร เปนเพยงชวยดานกำาลงใจเทานน"

หลวงปมกกลาววา "เอาไปทำาไม ของทเปนภาระตองเอาใจใสดแลของทตองทงเสยในภายหลง"

แลวทานกสอนเปนปรศนาธรรมวา "จงเอาสงทเอาได จงอยาเอาสงทเอาไมได"

ถามองในแงของปถชนสามญธรรมดาแลว ความศกดสทธแหงคณพระรตนตรยยอมมปรากฏเปนอศจรรยได ดงเชนพระพทธานภาพแหงพระบรมศาสดาทไดทรงแสดงแกเหลาเดยรถยนอกศาสนา

ประวต และปฏปทา 119

ดงนน ความอศจรรยของอานภาพแหงคณพระรตนาตรยจะบงเกดคณประโยชนอยางไร ขอทานทงหลายพจารณาถอเอาตามสมควรแกตนเทอญ

๗๐ . ผเจรญดวยยถาลาภสนโดษ

โดยเหตทหลวงปถอธดงควตร ทานจงมความยนดในการบณฑบาตเปนวตร และไดประพฤตปฏบตมาอยางสมำาเสมอ จนกระทงมาในระยะหลง เมอทานชราภาพมากแลว ประกอบกบอาพาธขาขางซายเลอดลมเดนไมสะดวก และบรรดาภกษสามเณรพยายามวงวอนขอรอง ขอใหหลวงปงดออกเดนบณฑบาตนอกวด ขอใหทานรบบณฑบาตภายในวดเทานน โดยภกษสามเณรจะพากนใสบาตรทานทวดในตอนเชาดวย ถาหลวงปยงคงออกบณฑบาตนอกวดอย และเกดอาพาธระหวางทาง เทากบวาจะยงทำาใหลกศษยลกหา และญาตโยมเกดความลำาบากใจเปนแนแท หลวงปไดแตเพยงหวเราะและยอมอนโลมตาม

ครนเมอภกษสามเณรและญาตโยมใสบาตรใหทานแลว ทานกจะฉนภตตาหารทไดรบจากบาตรนน โดยปรกตหลวงปฉนแตนอย เปนผเจรญดวยยถาลาภสนโดษ คอ ยนดในของบรโภคตามมตามได

เมอรบการถวายมาอยางไร ทานกยนดอยางนน ไมเดอดรอนเร องการขบฉน ไมฉนพลางดมนำาพลาง เพราะจตวญญาณไมเรารอน ไมเคยตำาหนหรอชมเชยอาหารทสาธชนถวาย วา "สงนอรอย - สงนไมอรอย" หรอ "เออ! วนนมอาหารถกปาก อยางนนไมถกโรคกน" เหลานเปนตน

อาหารจะจดจะเคมอยางไรทานกไมเคยเรยกหาอะไรเพมเตม ประเคนอยางไรกฉนอยางนน ทำาใหภกษสามเณรทอปฏฐากทานถงกบละเลยเลนเลอ เมอตอนรบอาคนตกะอยบอยๆ

ลกศษยลกหาบางทานมนสยตรงขาม จงถกหลวงปดเอาวา "แคนกทนไมได แลวจะทำาอะไรได"

ในระหวางการขบฉน หลวงปมความสำารวมระวงไมบกพรองในขอวตรปฏบตทเคยไดรบอบรมมา ไมนยมพดในขณะฉน เมอมผถามไถทานกจะตอบเมอจำาเปนและไมมคำาขาวอยในปาก ไมมการชะเงอทกทายโหวกเหวกกบญาตโยม

ประวต และปฏปทา 120

ปรมาณการฉนของทานกเปนไปตามปกตธรรมดา มนอยกฉนเทาทม มมากกฉนพออมเทาทเคย

เมอเสรจจากภตตกจแลว หลวงปมกจะเดนจงกรม ทำาตามพระวนยและขอวตร

ปจจยอนๆ นอกจากอาหารกทำานองเดยวกน เมอมลาภสกการะมาก ทานไมเคยสงสม คอยดแลพระเณรทขาดแคลนตามวดตางๆ อยเสมอ ทไหนขาดกแบงบนไปใหทวถง เมอถงคราวมนอยกวากนไปตามมตามเกด

หลวงปไมเคยปรารถนาอยากไดอะไร เชน "รอนมาก ถามแอรกจะด" หรอวา "แกมากแลว ไปมาลำาบาก มรถยนตนงตดแอรเยนๆ สกคนกเหมาะ" ตามแบบอยางทเรยกกนขำาๆ ทำานองประชดวา "ยถาโลภะสนโดษ" หรอ "ยถาราคะสนโดษ" คอ ยนดตามแตความโลภหรอความทะยานอยากในกามสขจะบงการใหเปนไป อยางนเปนการไมสมควร

แตในวสยสมณะ คอ การเจรญดวยลาภะสนโดษ หมายถง การยนดในของบรโภคตามมตามได มนอยกใชนอย ไมมกไมตองใช มมากกใชเทาทจำาเปน ไมดนรนแสวงหา

๗๑ . รสอาหารดอยทใจ

ทานเจาคณพระโพธนนทมน (อดตทานพระครนนทปญญาภรณ) เลาใหฟงวาในอดตทาน "มความไมคอยดอยอยางหนง" คอ ทงๆ ทพยายามปฏบตตามคำาสงสอนของหลวงปและครบาอาจารยทงหลาย แตกสงเกตตวเองไดวา ถาวนไหนมภตตาหารเปนปกตธรรมดา เชน นำาพรกผกตม หรออาหารพนบานทวๆ ไป กมความสขกายสบายใจเปนธรรมดาตามความเคยชน แตถาวนไหนมอาหารทพเศษพศดารขนกวาปกตกชกจะรสกสนกสนานผดธรรมดาไปหนอย จนกระทงเกดความรำาคาญตวเองขนมา จงตองแกไขดดนสยตวเองดวยการฉนเฉพาะอาหารผกเสยบาง ใหมนรสกยากลำาบากตอการไดมายงขน ใหรสชาตอาหารเปนธรรมดาๆ มากขน

ดวยเหตนเอง ทำาใหเกดความคดขนมาอยางหนงวา พระเถระกดอบาสกอบาสกากด ท เจรญดวยการปฏบตธรรมยงๆ ขนไป ชะรอยจะตดความยนดในรสอาหารเสยได จงไมยนดยนรายในรสอาหารเสยเลย ไมวาจะเปนอาหารอะไร ลวนพอใจทงสนทจะไดรบ ไมร

ประวต และปฏปทา 121

สกรงเกยจไมรสกอรอยหรอไมอรอย ไมเรยกรองการปรงรสเพมเตม นบวาเปนทนาชนชมควรคารวะยงนก

ครนคดไดเชนนแลว จงเขาไปหาหลวงป และกราบเรยนทานถงความคดของตน พรอมทงขอทราบความคดเหนของทาน

หลวงปบอกวา "เขาใจถกครงหนง เขาใจผดครงหนง แตกเปนการดแลวทมาพบ เพอพยายามทำาความเขาใจ"

แลวหลวงปกอธบายตอไปวา

"ทวาเขาใจถกนน กคอทานผปฏบตดปฏบตชอบแลว สามารถตดความยนดในรสอาหารไดจรง

ทวาผดนนกเพราะทานมความรสกรบรถ งรสอาหารไดเปนอยางดผดคนธรรมดาสามญ ทงนเนองจากขนธธาตของทานบรสทธหมดจดแลว สะอาดแลวดวยการชำาระลางแหงธรรมอนยง ประสาทรบรรสอนประกอบดวยเสนตงพน ตามทปรากฏใหพระธรรมบทขททกนกายตางกปฏบตหนาทรบรรสของตนไดอยางอสระเตมทเตมทาง ตามความสามารถแหงคณสมบตของตน จงรรสชาตตางๆ ไดอยางชดเจนละเอยดละออ ไมขาดไปแมแตรสเดยว และแตละรสมรสชาตขนาดไหนกรสกได เสยแตวาไมมคำาพดหรอภาษาทบญญตไวใหพออธบายไดเขาใจเทานนเอง ซงดวยภมธรรมของปถชนสามญธรรมดา หากสามารถรบรรสชาตเหนปานนนได นาทจะตองเกดคลงไคลใหลหลงอยางแนนอน ถาไดบรโภคอาหารทสมบรณดวยคณคาและรสชาตจรงๆ

ดงนนไมวาอาหารนนจะไดรบการปรงแตงใหมรสชาตมาก หรอรสชาตนอยอยางไร รสชาตบรรดาทมอยในตวอาหารนนๆ ทานทปฏบตชอบแลว กสามารถรบรไดจนครบถวนทกรส แตเมอรบรแลวกหมดกนเทานน ไมเกดความยนดพอใจสบเนองตอไป"

๗๒ . พระอรหนตไมรบรอะไรจรงหรอ

ประวต และปฏปทา 122

หวนคดขนมาไดถงเหตการณทเกดขนครงหนง ครนนนสามเณร ๒ รป เสรจจากการศกษาพระปรยตธรรมแลว นงพกผอนอยใตตนไมหนากฏ ถกเถยงกนอยถงคณแหงพระอรหนตทศกษามาจากหองเรยน

สามเณรใหญชแจงวา "พระอรหนตนนละกเลสไดหมดสนแลว ไมรบรอะไรทงสน ไมยงเกยวกบอะไรทงนน หมดความยดมนถอมนโดยสนเชง"

สามเณรนอยเถยงทนท "พระอรหนตของหลวงพชางนาเวทนานก เหมอนเสาตนหนง กอนหนกอนหนง จะเกดนำาทวมไฟไหมกไมรอะไรเลย คงจะตองตายเสยเปลา และยงเปนบคคลทไรประโยชนสนเชง"

ขณะทววาทะกำาลงดำาเนนไปอยางผดเปาหมาย กมเสยงกระแอมดงขนจากในกฏ สามเณรทง ๒ จงสามคคกนหลบหนไป

ครนขอถกเถยงนลวงรถงหลวงป ทานกบอกวา "แมจะเปนการถกเถยงเอาชนะกนแตกเปนการตงขอสงเกตทนาพนจพจารณา"

แลวหลวงปอธบายวา

"จตเปนสภาพรอารมณ ตราบใดทมจต การรบรอารมณกยอมมเปนธรรมดา โดยไมตองสงสย ดงนนบคคลธรรมดารบรอารมณอยางไร พระอรหนตกยอมจะตองรบร อารมณอยางนน และการรบรอารมณของทานนาจะเปนไปดวยด ยงเสยกวาคนธรรมดาสามญดวยซำา เพราะจตของทานไมมเมฆหมอกคอกเลสปกคลมอย อนจะทำาใหความสามารถรบรอารมณลดลง"

ดงน การกลาวหาวาพระอรหนตไมรบรอะไร ไมยงไมเกยวอะไรทงนน จงไมถกตองอยางแนนอน

สวนการททานหมดความยดมนถอมนโดยสนเชงนน ยอมหมายความวาแมกระทงความไมยดมนในสงหนงสงใดกยอมไมมแกทาน

กลาวคอ ทานหมดทงความยดมนถอมน และความไมยดมนถอมน ไมมทงความพอใจในสงใด ทงความรงเกยจในสงใด ดงนจงจะเรยกวา "โดยสนเชง" ได

ประวต และปฏปทา 123

จตของทานจงลอยเดนเหนอความดงดดและผลกดนตอสรรพสงเปนอสระชวนรนดร

หลวงปไดชแนวทางพจารณาวา

"อยาพยายามทกทกเอาเองตามความรสกของตนวา พระอรยบคคลไมวาในสำาดบใด เปนบคคลทมอะไรผดแปลกไปจากคนธรรมดาสามญ ทานกมอะไรทกอยางเหมอนๆ กบคนธรรมดาสามญ ทงรางกายและจตใจ

หรอถาจะวาใหถก ทานเสยอกเปนธรรมดาสามญ ปถชนตางหากทมอะไรผดธรรมดาวปรตไปดวยการปรงของกเลสตณหาอนเปนเหตแหงทกข

พระอรหนตทานเปนปกตธรรมดา พนจากการปรงแตง จงอยอยางไมมทกข

พระอรยบคคลทรองๆ ลงมา กมการดำารงอยอยางมทกขมากขนตามลำาดบ และกำาลงดำาเนนไปสการดำารงอยอยางไมมทกขตอไป

กแล การดำารงอยอยางไมมทกขนยอมเปนยอดปรารถนาของสตวโลกทงมวล

สรรพสตวทกหมเหลาทวงเตนดนรนอยดวยประการตางๆ ทกวนเวลาน กลวนแตเพอจดประสงคทจะระงบดบทกขของตนๆ อยางเดยวเทานน มไดเปนไปเพอประการอนใดเลยแมแตนอย เมอหวกเสาะแสวงหาอาหาร เมอเกดโรคภยกว งหายารกษาโรค เปนตน"

๗๓ . ทกหมเหลาลวนแสวงหานพพาน

ครงหนง หลวงปกลาววา "โดยนยอนปรากฏอยใน พระธรรมจกกปปวตตนสตร อนเปนพระปฐมเทศนานน พระศาสดาแสดงไวชดเจนวา สตวทกหมเหลาลวนแสดงหาพระนพพาน คอความดบแหงทกข แตเพราะความเขลารเทาไมถงการณ จงพยายามดบทกขดวยวธทไมถกตอง ความทกขจงเกดมมาใหดบอยร ำาไป

วธอนโงเขลาทสรรพสตวใชในการดบทกข ม ๒ วธ คอ กามสขลลกานโยค อธบายงายๆ วา วธคลอยตามความปรารถนา คอเมอปรารถนาสงใดกใหสมปรารถนาในสง

ประวต และปฏปทา 124

นน ความทกขกระงบดบไป และ อตตกลมถานโยค หมายถง วธหกหามความปรารถนา คอ เมอเกดปรารถนาสงใดกแกไขหกหามตรงๆ บาง หนเหจตใจไปสอารมณอนทสขมประณตกวา เชน การเลนกฬา เลนตนไม เปนตนบาง ในทสดความทกขนนกระงบดบไป

สรรพสตวทกหมเหลาลวนแสวงหาพระนพพานแกตนดวยวธการอนโงเขลาทง ๒ วธมาเปนเวลานาน ความทกขกยงเกดมมาใหดบอยร ำาไป

จนพระพทธเจาเสดจอบตขนมาในโลก และทรงรแจงจงชแนวทางทถกตองใหดำาเนนตาม

ทรงชใหเหนวา ปญหาทแทจรงอยทตวความปรารถนานนนนเอง ถาสามารถทำาความเขาใจใหแจงชด รถงเหตปจจยการปรงแตงของมน หรอรรากเหงาของมน ธำารงจตเสยใหมใหถกตอง ธำารงจตใหอยโดยประการทความทกขไมอาจทวมทบได โดยประการทเหตปจจยทงหลายไมอาจปรงแตงจตใหหลงโงเขลาได ดงนแลว กเปนอนวาไดบรรลถงวธการดำารงอยอยางไมมทกขโดยสนเชง

เหลอภารกจโดยธรรมดาอยอยางเดยว คอการดแลรกษาขนธนตอไปจนกวาจะสนอายขย เมอมนตองการอาหารกหาให เมอมโรคภยกเยยวยารกษาไปดงนแล"

จากโอวาทของหลวงปขางตนน แสดงใหเหนวา สตวทกหมเหลาตางดำาเนนกจกรรมตางๆ เพอหาทางระงบความทกข ความกระวนกระวายทงทางกายและทางวญญาณของตน

ทกขทางกาย อนเปนทกขประจำาน กบำาบดเสยดวยการแสวงหาปจจย ๔ คอ อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค

สวนทกขทางใจ อนเปนความกระวนกระวายทางวญญาณ ตางกบำาบดกนไปตามแตจะเหนชอบ ซงพอสรปไดเปน ๒ วธ คอ กามสขลลกานโยค ระงบความกระวนกระวายทางวญญาณดวยการคลอยตามความปรารถนา เมอเกดความทะเยอทะยานอยากในอารมณ กบ อตตกลมถานโยค คอการหกหามจตใจใหพนจากอำานาจความปรารถนาในอารมณทนาปรารถนา ใหพนจากความไมปรารถนา ในอารมณทไมนาปรารถนา ดวยอบายวธตางๆ เชน หกหามจตใจโดยตรงไมยอมคลอยตาม หรอดวยการเตอนตวเองวาไมอาจสนองตอบได และหกหามจตใจใหหนไปสอารมณอนเปนตรงขาม เชน หนไป

ประวต และปฏปทา 125

เลนกฬา เปนตน ตลอดจนถงการทรมานกายดวยประการตางๆ ของพวกโยคเปนตวอยาง กเปนการทำาใหวญญาณสงบลงไดเหมอนกน

การระงบดบทกขทง ๒ วธ สามารถบำาบดไดเพยงชวครงชวคราว บางอยางกลบเพมความทกขซำาซอนขนมาเสยอก จงไมใชวธระงบดบทกขทไดผลอยางแทจรง เพราะตนเหตมนอยทความปรารถนาทเกดขนทจตใจ ตองแกกนทเหตตองดบกนทเหต ทกขจงจะระงบดบไปไดแนนอน

วธแกกดวยการธำารงจตใหถกตอง จะทำาใหเหนและเขาใจทกสงทกอยางตามทเปนจรง แลวจตใจกจะสมบรณดวยปญญา สามารถรเทาทนเหตปจจยทงหลายทเคยปรงแตงใหหลงโงเขลา กจะถกขดเกลาใหหมดไป บคคลนนๆ กจะ ดำารงชวตอยอยางเปนสข ปราศจากความทกขทางวญญาณโดยสนเชง

เมอเราสามารถธำารงจตไดถกตอง เรายอมดำารงชวตอยทามกลางสรรพสงไดอยางสบายสรรพสงทงหลาย ทคร งหนงเคยเปนปฏปกษชกนำาใหทกขเกดแกเรา กจะกลบกลายมาเปนมตร มาเปนเคร องอำานวยประโยชนสขใหแกเรา เพราะเหตวาแทจรงนน สรรพสงหาไดเปนเหตแหงทกขไม ความหลงผดตางหากทเปนตวการ

เมอความหลงผดถกกำาจดสญสนไป เพราะการรเทาทนทกสงทกอยางตามทเปนจรง การปรงแตงใหจตหลงผดซำาๆ ซอนๆ กสลายตวลงอยางราบคาบสนตสขถาวรยอมดำารงอยชวนรนดร

ดวยเหตน หลวงปดลย ทานจงชอบใจนกหนากบคำากลาวใน สตรของเวยหลาง ทวา "คนโงยอมหลบหลกปรากฏการณ แตไมหลบหลกความคดปรงแตง สวนคนฉลาดยอมหลบหลกความคดปรงแตง และไมจำาเปนตองหลกปรากฏการณ"

๗๔ . ผมตนเปนทพงตลอดกาล

ผลทไดรบจากการอยรบใชใกลชดหลวงปมานานป มอยอยางหนงซงบอกไมถกวาเปนผลดหรอไมด คอเปนคนทไมฉลาดและไมพถพถนในการเอาอกเอาใจผอน ทงนกเพราะเหตท หลวงปทานเปนคนทสดแสนจะปรนนบตงาย

ประวต และปฏปทา 126

หลวงปดลย อตโล ไมยนดใหผอนตองเสยเวลามาปรนนบตทานจนเกนจำาเปน ทานจะยนยอมใหพอสมควรแกการทศษยไดนบวาบำาเพญอปชฌายวตร อาจารยวตรเรยบรอยตามพระวนยเทานน เสรจแลวทานกรบไลใหไปดตำารบตำารา หรอไปทำาสมาธภาวนากนตอไป

กจทยงมเหลอใหทำาอยอกทานกจะชวยตวเอง บางครงแมจะมพระเณรคอยรบใชอยทานกยงทำาเอง เชน เดนไปหยบของ เดนไปเปดปดไฟ หรอรนนำาใสแกว เปนตน และทานทำาดวยความคลองแคลวรวดเรวมาก จนผคอยปฏบตอาจารยวตรขยบตวไมทนเลยทเดยว แมการนงหมสบงจวร แตงเครองบรขารทานกมกจะทำาเองโดยไมยอมใหใครชวย

เมอลองมาพจารณาดแลว กพอจะสรปเหตผลไดดงน

ประการแรก หลวงปทานเปนคนไมมมายา ไมมการวางมาดนงอยางนน ยนอยางน พดอยางน เดนอยางน อะไรทำานองททกทกดวยตนเองวาทำาใหเกดความภมฐาน นาเลอมใสนานบถอ นายำาเกรง หรอมบญญาธการ

เวลาจะพด กไมมการทำาสมเสยงใหหาวกระหมผดปรกต ใหนาเกรงขามทำาตนใหเปนคนทใครๆ เอาใจยากๆ หนอย ไมเชนนนจะดเปนคนปกตธรรมดาสามญไป

หลวงปจะทำาอะไรทำาโดยกรยา พดโดยกรยา ไมทำาใหใครลำาบากโดยใชเหต ไมพดใหใครอดอดใจ เพยงเพอจะสนองตณหาหรอปมดอยหรออสมมานะ (การถอเขาถอเรา) อะไรบางอยาง

ประการทสอง หลวงปทานเปนคนเขมแขง คนทเขมแขงยอมไมนยมการพงพาผอนเปนธรรมดา โดยเฉพาะในกจทเลกๆ นอยๆ คนออนแอเทานน ทคอยแตจะอาศยคนอนโดยไมจำาเปน เดกทออนแอยอมคอยแตจะออนมารดา โยกเยกโยเยดวยอาการตางๆ เปนอาจณ ผใหญทออนแอกเชนกน อยกยาก กนกลำาบาก งอแงหงดหงด เจาโทสะ ตองมคนคอยเอาอกเอาใจอยตลอดเวลาเหมอนเดกออนขโรค

หลวงปทานเปนคนหาความออนแอไมพบ เปนผทมความสงาผาเผยโดยไมตองวางมาด ทกอรยาบถของทาน อวยวะทกสวน เคลอนไหวตวเองตามหนาทอยางอสระ ปราศจากการควบคมบรรจงจด ใหนาประทบใจแตอยางใด ไมเคยนงตวงอหรอ

ประวต และปฏปทา 127

เอนกายในทสาธารณสถาน ไมเอนกายเอกเขนก หรอนอนรบคารวะจากสหธรรมกแมสามเณรทเพงบวชในวนนน

เมอทานจะลกขนยน ทานจะลกโดยไมตองคำายน หรออาศยสงพกพงสงใดและลกขนนงตวตรง หรอยนตวตรงทนท ยกเวนเมออาพาธเทานน

บางครงเราจะเหนภาพทผมองอดขำาเสยไมได คอ เมอทานมอายมากกวา ๙๐ ปแลว ญาตโยมกมจตศรทธาซอหาไมเทามาถวายใหทานไดใชเปนเครองพยงกาย

ทานกฉลองศรทธาญาตโยม ดวยการนำาไมเทานนตดตวไปไหนมาไหนดวย แตกลบไมไดใชไมเทานนคำายนกายเลย จงเกดภาพทนาขนทเหนทานนำาไมเทาไปในลกษณะทถอไปทกครง ทำาใหดกลบกลายเปนวา หลวงปไมไดพงอาศยไมเทานน แตไมเทานนกลบตองพงพาใหหลวงปเอาไปไหนมาไหนดวย

๗๕ . สตรอายยน

โดยทวไปหลวงปดลย อตโล มรางกายแขงแรง รปรางคอนขางสงโปรงผวพรรณผองใสสะอาดหมดจด การยน เดน นง นอน กระฉบกระเฉงคลองแคลวไมมอาการรรอลงเล แมทานจะมอายมากกตามท เมอเปรยบเทยบกบบคคลทอยในวยเดยวกน ทกคนจะยอมรบเปนเสยงเดยวกนวา หลวงปเปนคนแขงแรงและสขภาพด

นายแพทยใหญผหนง เคยตรวจรางกายทานเมอหลายปมาแลว และออกความเหนวา หลวงปนาจะมอายเกนกวารอยปแนนอน

ความคลองแคลวในการเดนของหลวงปนน บางคร งถงกบพระเณรเดนตามไมทน ทงๆ ทหลวงปกเดนตามปกตธรรมดา

การทหลวงปมสขภาพแขงแรงอยางน เปนเหตใหมผ ไตถามทานบอยคร งวา ทำาอยางไรใหมสขภาพดอยางทานบาง?

หลวงปตอบวา เมอหวกกน“ เมองวงกนอน และทำางานตามหนาทดวยความเอาใจใส และความรบผดชอบเปนอยางด เทานนกทำาใหแขงแรงได”

ประวต และปฏปทา 128

เมอพจารณาตามคำาแนะนำาของหลวงป กเหนจรงตามทาน ปกตรางกายคนเราเมอเกดความหวกตองกนกนอยแลว เพอยงอตภาพรางกายใหเปนไปได แตคนทวไปไมเปนเชนนน ไมไดกนเทาทรางกายตองการ แตกนเพอสนองตณหาคอความอยากดวย

หลวงปกนเมอหว แตเราลำาหนาทานเลกนอย เพราะเรากนเมอหวดวยและกนเมออยากดวย

เมอหลวงปหายหว และเหนวาพอแกความตองการของรางกายแลว ทานกพอ แตพวกเราหายหวแลวแตยงไมหายอยาก เมอหายอยากดวยเราจงจะอมได ปญหาเร องสขภาพจงตดตามเรามาอยตลอดเวลา

ในเร องการนอนกเหมอนกน เมอรางกายตองการพกผอนหลบนอน กแสดงอาการงวงใหปรากฏ หลวงปกนอน ครนรางกายไดรบการพกผอนพอเพยงแลวทานกตนและไมนอนอก

พวกเราไมเปนอยางนน เรามการนอนหลายประเภท นอนเพราะรางกายตองการพกผอน นอนเพราะอยากนอน นอนเพราะขเกยจทำางาน นอนอานหนงสอ นอนฟงเพลง นอนเลน นอนเพราะไมมอะไรทำา เปนตน

อรยาบถ ๔ ของเรา คอ ยน เดน นง นอน จงดำาเนนไปอยางไมไดสดสวนเหมาะสม ปญหาดานสขภาพจงตดตามเรามา

การงานและภาระหนาทเปนกจกรรมจำาเปนสำาหรบทกคน การเอาใจใสรบผดชอบตอหนาทเปนอยางดนน ทำาใหสขภาพจตด ไมโลดแลนไปดวยอำานาจกเลสตณหา ดวยอำานาจของความเกยจคราน ดวยการทอดธระ เปนตน นอกจากทำาใหกจการงานเสยหายแลว ยงทำาใหสขภาพจตไมดอกดวย

สขภาพจตดอนเกดจากการรจกรบผดชอบตอหนาทน มใชเปนเพยงสขภาพจตทดอยางธรรมดา แตเปนสขภาพจตทดถงขนาดบรรลมรรคผลนพพานได ถาไดรบการปฏบตอยางเอาใจใสเปนเวลานานพอสมควร

ประวต และปฏปทา 129

สำาหรบภกษสามเณร มหนาทตองปฏบตตามขอวตรตางๆ มอาจารยวตรและอปชฌายวตร รกษาศล เจรญสมาธภาวนา และปฏบตกจพระศาสนา เหลานลวนแลวแตนำาไปสมรรคผลพระนพพานทงสน

สำาหรบฆราวาสนนเลา ผเปนบดามารดามหนาทอยางไร ผเปนบตรมหนาทอยางไร ตองปฏบตฆราวาสธรรมอะไรบาง เหลานเปนตน กลวนแลวแตเปนการปฏบตทน ำาไปสมรรคผลนพพานดวยกนทงสน

ดงนน เราทานทงหลาย พงยงความไมประมาทใหเกดขนในตน วางแนวทางดำาเนนชวตตามทหลวงปแนะนำา คอ

“เมอหวกกน เมองวงกนอน และทำาตามภาระหนาททรบผดชอบ ดวยความเอาใจใส”

๗๖ . ไมมงวงเหงาหาวนอน

ลกษณะแปลกอกอยางหนงในตวหลวงปกคอ ไมเคยมใครเหนทาน ในอาการทแสดงถงความงวงเหงาหาวนอน หรอสปหงกงวงงน แมวาจะผานการนงรถตลอดทงวน หรอผานการตรากตรำาทำากจอะไรมาจนเหนดเหนอยออนเพลย เชนนงในพธตางๆ เปนเวลานานๆ หรอการนงปรกทรบนมนตไปเปนตน

โดยเฉพาะอยางยง ในเวลานงสมาธ ผเขยนเคยเหนหลายทาน แมจะเปนนกปฏบตกตาม พอนงลงทำาสมาธเปนหาหรอสบนาท กสปหงกนำาลายไหลใหชาวบานเหนเสยแลว หลวงปเคยบอกวา นนเปน โมหะสมาธ แตอาการเชนนไมเคยปรากฏมในตวหลวงป

ยงกวานน เมอเวลาตนนอนแลว ไมยอมเสยเวลาแมเพอจะนอนอยเฉยๆ สกพก แตสำาหรบหลวงป เมอตนรตว ทานจะรบลกขนนงทนท แลวเร มเคลอนไหวทำากจกรรมตางๆ ตอไปโดยไมมอาการรรออะไร โดยสหนาทาทางไมปรากฏรวรอยวาผานการนอนมาแลวแมแตนอย เปนเชนนมาจนตลอดชวตของทาน นบวาเปนเร องทนาประหลาดอยางยงในหมลกศษยลกหา

ประวต และปฏปทา 130

เกยวกบเร องความงวงน คณบำารงศกด กองสข เคยกราบเรยนถามหลวงปวา พระอรยบคคลทง ๔ ทานมความงวงเหงาหาวนอนบางหรอเปลา? หลวงปตอบวา

พระโสดาบน ยงมงวงนอนอยพระสกทาคาม มงวงนอนนอยลงพระอนาคาม ยงมงวงนอนนดหนอยพระอรหนต ไมมงวงนอน

คณบำารงศกด ยงได เคยกราบเรยนถาม พระอาจารยสวจ สวโจ ในชวงททานมาเฝาอาพาธ หลวงปฝน อาจาโร ทโรงพยาบาลจฬาฯ โดยกราบเรยนถามขอความตางๆ เชน พระอรหนต“ เวลานอนจตทานหลบหรอไม”

ไดรบคำาตอบจากพระอาจารยสวจวา พระอรหนตทานจะหลบกไดตนกได“ อาตมาเคยถาม หลวงปมน ภรทตโต วาทานอาจารย เมอคนทานอาจารยจำาวดหลบสบายดหรอขอรบกระผม เลยถกหลวงปมนดเอาวาถามเหมอนคนภาวนาไมเปน สมาบตซดกวา ม กำาลงมากกวาการนอนหลบ”

จากขอเขยนของคณบำารงศกดอกเชนกน ซ งเขยนถงตอนท หลวงปดลย อตโล อาพาธหนก เขารบการรกษาตว ณ โรงพยาบาลจฬาฯ พยาบาลถามบอยๆ วา หลวงปนอนหลบไหม ทานตอบวานอนไมหลบทกคร งไป หมอกจะถวายยานอนหลบและทกครงทหลวงปฉนยา ทานจะไมสบายจากการแพยานอนหลบ

คณบำารงศกดเองอดใจมได จงอธบายเรองการนอนของนกภาวนาใหพยาบาลฟง ถงการตนรอยกบสมาธจต หรอการพกจตในสมาบต จตจะเปนอสระจากนวรณซงแปลกไปจากคนธรรมดาทวไป แลวผเขยนไดหนไปกราบเรยนหลวงปวากระผมอธบายถกไหม เพอยนยนกบพยาบาล หลวงปไมไดพดอะไร ทานพยกหนารบ

ยามดกสงดบางคน สงเกตเหนทานนอนหลบแลวกรนเบาๆ ทกครงทแอบเพงมองจดจองใบหนาหลวงป ใจผเขยนกคดไปตางๆ นานา หลวงปจะหยดกรนแลวลมตาถามเร องทผเขยนกำาลงคดอย ดงนนจงตองระมดระวงไมเพงมองใบหนาทาน และพยายามไมสงจตออกนอก

ถามหลวงปวา รความนกคดของคนอนไดอยางไร“ ”

ประวต และปฏปทา 131

หลวงปตอบวา ถาสงจตถงกนกรได“ ”

๗๗ . สะอาดทงกายทงใจ

จะเปนดวยอปนสยดงเดมของหลวงป หรอวาเปนเพราะผลการปฏบตพระธดงคกมมฏฐานมานาน หรออยางไรไมทราบ นอกจากความหมดจดในอรยาบถตางๆ เชน ไมนงเอนองสปหงก นอนสงบเรยบรอยไมละเมอเพอพก ยนเปนสงา เดนกระฉบกระเฉง ดงนเปนตน

หลวงปดลย อตโล ยงไดชอวาเปนผทมความสะอาดทงกายทงใจ ทานรกษาความสะอาดทางรางกายเปนอยางด ไมเคยมเลบมอเลบเทาสกปรก หรออวยวะอนๆ เกรอะกรงนารงเกยจ

เครองนงหม สบงจวรตางๆ สะอาดสะอาน ไมหมกหมมโสโครก

เสนาสนะทอยอาศยนนเลา พอเชาขนแตละวน ตองทำาความสะอาดใหเรยบรอยตามแบบฉบบพระกมมฏฐาน

หลวงปสอนศษยเสมอวา

เมอฝกใหเคยชนกบการรกษาความสะอาด และทนความสกปรกไมไดเปนนสยแลว นสยนจะแฝงฝงอยในใจ เมอใดเกดกเลสตณหาอนเปนความสกปรกทางใจเกดขน มนกจะดำารงอยไดไมนาน เพราะใจจะทนไมไดไปเอง อดทจะกำาจดขดเกลาทงเสยไมได

ดานจตใจของทานนน หลวงปดลยนบเปนแบบฉบบของบคคลทเขาเรยกกนวา ผมใจสะอาด เปนผใหญทควรเคารพบชาอยางแทจรง ไมมเลนแงแสนงอนเอาเหลยมเอาเชงกบใคร ไมมทษฐมานะถอวาขาเปนใหญกวา ผนอยจะมาลำาหนากำาเกนไมได แมจะไมเจตนากตาม

มเรองทควรยกขนมาเปนอทาหรณอยเรองหนง ดงน

ประวต และปฏปทา 132

เหตการณคร งหนง เมอใกลเทศกาลเขาพรรษาในปหนง ท วดปาโยธาประสทธ ทอยชานเมองจงหวดสรนทร มการบวชนาคหลายรปดวยกน บดามารดาและญาตมตรสหายของนาคทงหลาย กมาชมนมทำาพธสมโภชนาคพรอมกน กำาหนดการวารงเชากจะแหนาคมาบวชทวดบรพารามพรอมกน โดยไดเผดยงหลวงปเปนพระอปชฌายะไวเปนทเรยบรอยลวงหนา

พอดในคนทกำาลงทำาพธสมโภชนาคนนเอง ทานเจาคณพระเทพสทธาจารย (โชต คณสมปนโน) เดนทางมาจากวดวชราลงกรณ อ.ปากชอง จ.นครราชสมา เพอเยยมเยอนวดปาโยธาประสทธ ททานเคยอยพำานกเปนเวลานานในกาลกอน

ผปกครองนาคคนหนง เปนผมความเลอมใสเคารพนบถอในตว หลวงปโชต มาก ม ความดอกดใจ จงขอแยกนาคทเปนบตรชายของตนออกมาทำาพธบวชตางหาก โดยอาราธนาหลวงปโชตเปนพระอปชฌายะ แมจะถกนาคอนๆ ทฝกหดสวดขานนาคเปนทมเดยวกนขอรอง และทดทานไววาไมควรทำาเชนนน ควรจะบวชพรอมกนดกวา

เหตผลอกประการทท ำาใหผอนทดทานคอ กราบอาราธนานมนตหลวงปดลยเปนอปชฌายะแลว ไมควรจะมาเปลยนตอนน โดยไมไดบอกคนการนมนตทาน

ทางฝายนาคคนนนไมฟงคำาชแจงจากคนอนๆ ตกลงจะเปลยนแปลงตามความตงใจของเขาใหได

พอรงเชา ขบวนแหนาคกพากนยกมาถงวดบรพารามโดยพรอมเพรยงกน นาคทกคนยกเวนนาคผนน กพากนไปทำาพธบวชในพระอโบสถ ครนหลวงปทำาพธบวชใหเรยบรอยแลว กพากนออกจากโบสถ

บดามารดาของนาคทแยกตวออกมากอาราธนา ทานเจาคณเทพสทธาจารย ใหทำาพธบวชใหบตรของตนแตผเดยว ทานกไมขดของ ปรากฏวานาคผนนซงเคยซอมขานนาคมาดวยกน ๔ คน ตอนซอมกทำาคลองแคลวด เมอมาขานนาคเดยวเขากไมคลองแคลว ขานตะกกตะกกผดๆ ถกๆ อกขระพยญชนะไมถกตองชดเจน

ทานเจาคณพระเทพสทธาจารยผเปนศษยหลวงปดลย และทานกถอเครงครดตออกขระพยญชนะเหมอนหลวงปอยแลว ไมมการชวยเหลอบอกคำาเคอะเขนเลยแมแตเลกนอยให เพราะทานถอวา เมออยากบวชกตองซกซอมมาใหด

ประวต และปฏปทา 133

ทานเจาคณโชต (พระเทพสทธาจารย) จงเอดเอาวา อาว“ ! ทำาไมอยางน แบบนบวชไมไดหรอก ไมบวชให กลบไปซอมมาใหมใหดเสยกอน เรองบวชนน จะบวชเมอไรกได ไมมปญหา”

จงเปนอนวาหลวงปโชตไมบวชใหนาคผนน ทงนาคและบดามารดาญาตมตรสหาย กพากนลากลบไปยงวดปาโยธาประสทธดวยความผดหวง

สำาหรบผททำาพธบวชแลว กมพธเจรญพระพทธมนตในคำาวนนน สวนนาคผนนกยงคงเปนนาคอยอยางเดม ความรสกจะเปนอยางไรกคงคาดเดากนได

ในวนรงขน คณะของนาคคนนนกยกขบวนมาวดบรพารามอกครงเพอมาขอบวช โดยอาราธนาหลวงปดลยใหเปนอปชฌายะ

ทานพระมหาสมศกด (พระครนนทปญญาภรณ ตอมาเปนพระโพธนนทมน) ไดกราบเรยนหลวงปวา หลวงปครบ“ นาคองคนแหละทไมยอมบวชกบหลวงปเมอวานน เขานมนตทานเจาคณโชตใหบวชใหตางหากเปนพเศษ เมอเขามานมนตใหบวชใหอกในวนน หลวงปจะตองลงโบสถไปบวชใหเขาทำาไม ใหเขาไปบวชทโคราชไมดหรอ?”

หลวงปตอบวา เมอเขาอยากบวชกบวชได“ เมอเขาไมบวชกเปนเรองของเขา เมอวานเขาไมพรอม วนนเขาพรอม มหนาทบวชใหเขากบวชใหเขาไป”

นเปนตวอยางหนงในเหตการณหลายๆ อยางทเกดขน ทแสดงใหเหนชดวา หลวงปเปนยอดบคคลทมใจสะอาดปราศจากทษฐมานะ เป ยมลนไปดวยเมตตากรณา ผเขยนกเลยไดขอคดแกตนวา นบเปนการดทไมตองไปซ ำาเตมไปอะไรใหเปนมลทนแกใจ ธรรมชาตนนแหละเปนผสงสอนไดด ดงนน เมอมอะไรทไมดเกดขนจงไมตองไปนกคดอะไรใหมากความไปอก

เรองราวตางๆ ในทำานองเชนน บรรดาลกศษยลกหาชอบจดจำามาคยมาเลาสกนฟงวา ใครประสบพบเหนมาอยางไร และตางกไดถอเอาเปนนทศนอทาหรณ ไวสอนตนเองและเยาวชนรนตอไป ถอเปนเครองชวยบรรเทากเลส ทษฐมานะของแตละคนไดเปนอยางด

ประวต และปฏปทา 134

๗๘ . เขาใกลรมเยนเปนมงคล

ไดกลาวแลววา หลวงปเปนคนเขมแขง ความเขมแขงและความเปนผเป ยมดวยขนตธรรมของทาน เปนทปรากฏชดแกคนทวไป โดยเฉพาะอยางยงเวลาทหลวงปอาพาธ ทานไมเคยแสดงความออนแอออกมาใหใครเหน แมกระทงแพทย พยาบาลททำาหนาทเยยวยารกษา

จนกระทงวา เมอทานเกดอาพาธเลกๆ นอยๆ ภกษสามเณรททำาหนาทอปฏฐากทาน ยงเขาใจวาทานไมไดเปนอะไร หรอเมอมอาการปรากฏชดกนกวา ทานอาพาธเพยงเลกๆ นอยๆ เทานน

อำานาจแหงขนตบารมทมประจำาตวทาน อนเปนคณธรรมททำาใหงามตาทพระผมพระภาคตรสไว และอานภาพแหงความสงบระงบทมอยในตวทาน ทำาใหบคคลทอยใกลทาน หรอไดเขามาหาทาน ออกปากเสยงเดยวกนวา รสกเยนอยางประหลาด

มทานผหนงอดรนทนความพศวงอยไมได จงเรยนถามทานวา ทำาไมผมอยใกลหลวง“ปแลว รสกเยนอกเยนใจสบายกายสบายใจเหลอเกน อยากจะอยใกลหลวงปนานๆ”

หลวงปกตอบวา อยากรกทำาเอาเองซ“ ”

ยงกวานนแมแตบรรดาสานศษยทอยทางกรงเทพฯ ทเคยไปกราบเยยมอาพาธหลวงปทโรงพยาบาล กยงรสก อยากใหทานปวยนานๆ“ ” ดงเชนบนทกของคณบำารงศกด กองสขดงน

ทกคนมความรกและบชา หลวงปดลย อตโล เหมอนๆ กน ไมมใครกลวทาน มแตอยากใกลชด ระหวางอยโรงพยาบาลจฬาฯ ผวพรรณวรรณะของหลวงปผองใสยงนก คณจำานงค พนธพงศ ลกศษยคนหนงบอกหลวงปวา แกมแดงเหมอนเดกสาวรน“ ”

เมอทานหายปวย แพทยอนญาตใหกลบวดได โยมพประสาน สงคเสลต บอกหลวงปวา หลวงปครบ“ ผมอยากใหหลวงปปวยอยทนอกนานๆ”

ประวต และปฏปทา 135

หลายคนทกรงเทพฯ ตองการใหทานพกอยทโรงพยาบาล จะไดมาเฝาทานสะดวก แตถาทานปวยหนกทกคนกเปนหวง พอทานสบายกอยากใหอยนานๆ เพราะการอยใกลหลวงปเปนมงคล จตใจเบกบาน

๗๙ . ไมหวนไหวในกาลทกเมอ

ตราบเทาทกวนน ผเขยน (พระโพธนนทมน หรอทานเจาคณสมณศกด) ยงเหนตดตาตรงใจกบบคลกภาพอนมนคงแนนอนของหลวงป งดงามสมบรณดวยเอกภาพอนนาอบอนใจแกผอยใกล ใบหนาทสงบเยอกเยนตลอดเวลา ประหนงวาแมภเขาจะถลมทลายตรงหนากด อยทามกลางสนามรบ ทกำาลงตะลมบอนรบพงกนอยางเอาเปนเอาตายอยกด ความเปลยนแปลงแมนอยหนงกจะไมปรากฏบนใบหนานนเลย

มเหตการณหลายครง ทเลาขานกนอยในหมลกศษย เกยวกบความเปนผไมหวนไหวในกาลทกเมอของหลวงป วาทานเปนผทมสตมงคงมาก ไมเคยตนตระหนกตกใจหรอดอกดใจ หรอเสยอกเสยใจไปตามเหตการณ แมจะเกดขนใหญหลวงสกปานใดกตาม ทานยงทรงไวซงความเปนปกตภาพทกกรณ

มเหตการณหนงทนาจะหยบยกมาเลาเปนอทาหรณ ดงตอไปน

คร งนน ๔๐ ปกวาลวงมาแลว เกดมหนตภยรายแรงทสดทเคยมมาในประวตศาสตรเมองสรนทร คอเกดเหตการณอคคภยครงใหญในตลาดจงหวดสรนทร ชาวบานชาวเมองเรยกไฟไหมคร งนนวา ไฟบรรลยกลป“ ” เพราะเปนการลกไหมเผาผลาญอยางวนาศสนตะโรจรงๆ

ไฟเรมไหมทใจกลางเมองพอด แลวลกลามขยายออกไปเปนวงกลมรอบทศ หนวยดบเพลงตางสนหวงและหมดปญญาจะสกดไฟได สามารถปองกนไดเพยงบางจดเทานน ในสวนอนๆ ตองปลอยใหเปนไปตามยถากรรม เปนทแนชดวาแทบทงเมอง จะตองราพณาสญไปดวยแรงฤทธของพระเพลงอยางไมตองสงสย

ทงในวดและบรเวณใกลเคยงนน เกดความโกลาหลทวไปหมด ชาวบานวงกนสบสนอลหมาน คนจำานวนมากวงหนเขามาหวงจะพงวด หอบลกจงหลานแบกขาวของกนองคะนง

ประวต และปฏปทา 136

พระเณรชตางกอกสนขวญหน เพราะทงกฏและเสนาะสนะตางๆ ในวดและอาคารบานเรอนรอบๆ วด ลวนแตเปนไมเกาแกนบวาเปนเชอเพลงอยางด ตางไมรจะทำาอยางไร เพราะไฟแลบเลยลกไหมใกลเขามา และจะตองเขามาถงในวดอยางไมตองสงสย

ความสบสนอลหมานในวดเกดขน จนไมรวาใครเปนใคร ทงชาวบานวงชนพระเถรเณรช และวงขนขาวของกนดชลมนวนวายไปหมด

พระเณรจำานวนหนงกรกนขนไปบนกฏหลวงป เหนทานนงจบนำาชาอยดวยสหนาปกต ตางกลนลานขอโอกาสทานเพอขนของหนไฟ หลวงปหามวา

“ไมจำาเปน”

ไฟโหมลกไหมใกลวดเขามาทกท อกไมกคหากจะถงวดแลว พระเณรกรกนลงมาจากกฏหลวงป วงไปดานหลงมณฑปหลวงพอพระชว เหนเปลวเพลงแลบเลยใกลเขามาจวนเจยนจะถงวดแลว จงพากนวงกรขนไปบนกฏหลวงปเพอชวยกนขนยายอก หลวงปยงนงอยทเดม แลวหามไวดวยอาการสงบเยนวา ไมจำาเปน“ ”

ทนใดนน ขณะไฟลกลามมาตดเขตวด สดยอดแหงความบงเอญทเกดขน เกดมลมกรรโชกขนมาอยางแรง พดกระพอจากทศตะวนออกอนเปนเขตวด ตลบกลบไปทางทศตะวนตกอนเปนเขตภายนอกวด พดเปลวไฟกลบไปสบรเวณทลกไหมอยกอน จนกระทงมอดไหมสงบไปในทสด

มหนตภยครงนนกสนสดลง ดวยความสญเสยครงรายแรงของชาวบานรานตลาดในจงหวดสรนทร ทกคนภายในวดตางกเหนอยออนกนถวนทว แตกคลายใจขนเมอไฟสงบลง เหลาชาววดคอยหายใจทวทองกนขน

เหตการณครงน ผเขยนไมไดมเจตนาจะชใหเหนอทธฤทธ หรอปาฏหารยประการใด แตมงแสดงใหเหนวา แมแตเหตการณคบขนหลวงปของเรากมไดแสดงอาการสะทกสะทานหวนไหวอยางใด แสดงถงคณลกษณะแหงความ ไมหวนไหวในกาลทกเมอ“ ” ของทาน

๘๐ . ไมพยากรณอรยมรรคอรยผล

ประวต และปฏปทา 137

ป ญหาหนงทผ สนใจทางธรรมชอบสอบถามกนมากไดแก เร อง การพยากรณอรยมรรคอรยผล คอมกจะสอบถามกนวาหลวงปเคยพยากรณหรอรบรองวา หลวงป หลวงพอองคนนองคน ครบาอาจารยองคนนองคนบรรลธรรมในระดบใด หรอเปนพระอรยเจาระดบใดแลว ผใดเปนพระโสดาบน ผใดเปนพระอรหนตแลว อะไรอยางนเปนตน ผสอบถามจงอยากรขอเทจจรงวาเปนอยางไรกนแน

ครงหนง ทานเจาคณพระโพธนนทมน เคยถามหลวงปถงผลการปฏบตของหมคณะปฏบต ซงไดรบคำาตอบจากหลวงปวา

“การทจะพยากรณผใดวาบรรลอรยมรรคอรยผลนน ผทจะพยากรณไดมเพยงผเดยว คอ องคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา เทานน แมพระอรยสาวกจะไปพยากรณหรอบอกวาผนนเปนโสดาบน ผนเปนอรหนตกไมได ไมถกตองตามพระวนยบญญต”

ไดกราบเรยนถามหลวงปตอไปอกวา แลวจะรไดอยางไร“ วาองคไหนปฏบตธรรมเปนอยางไรในหมพระสงฆสาวก”

หลวงปตอบวา ทปฏบตปฏปทาเดยวกน“ ยอมจะรกน ยอมจะเขาใจกนไดเมอไดสนทนาแลกเปลยนความคดเหนในเมอไดอยรวมกน หรอแมไมไดอยรวม แตไดทราบขาวถอยคำาหรอขอความทผนนๆ แสดงออกมา เพราะขอความททานผนนๆ แสดงออกมาจะชชดเจนถงภมธรรมของทานวาอยในระดบใด”

นเปนถอยคำาทออกจากปากหลวงปเอง ททานพดกบทานเจาคณพระโพธนนทมนโดยตรง สวนทเคยไดยนเมอหลวงปกลาวกบทานผอนนน มอยวา

เมอไดยนวามใครประพฤตปฏบตธรรมไดผลด และมผนำามาถามหลวงปถงผลการปฏบตของทานผนน หลวงปกมกจะบอกวา ถาเขามศรทธามนคงแลวกจะไมถอยหลง ถาหากไดดำาเนนอยางมนคงตอไป กจะไดเขาถงพระรตนตรยอยางแนนอน

หลวงปเคยพดคยกบพระราชาคณะชนผใหญทานหนง เมอพระราชาคณะรปนนถามถงผลการปฏบต ของพระภกษรปหนงวาเปนอยางไร หลวงปเพยงแตตอบวา เขาเขาถง“ทางตรงแลวไมมการเสอมศรทธาไปจากพระรตนตรยไดเลย”

ประวต และปฏปทา 138

เทาทสอบถามพระทเปนลกศษยลกหาของหลวงป ตางกยนยนวาเคยไดยนหลวงปกลาวในลกษณะขางตนเทานน ไมเคยไดยนทานพยากรณอรยมรรคอรยผลของทานผใดเลย แมแตครงเดยว

นอกจากน ยงปรากฏวา เมอหลวงปไดยนผใดพยากรณใครถงอรยมรรคอรยผลตางๆ แมผพยากรณเปนฆราวาสกตาม หลวงปกยงหามปรามวาเปนการทำาทไมถกตอง

ดงนน กเปนอนสรปไดวา ทหลายๆ ทานไดยนใครคนใดคนหนงพดวา หลวงปบอกวา“คนนนเปนโสดาบน คนนเปนอรยบคคลชนนนชนน” ดงนเปนตน กแสดงวาใครคนหนงนนพดกนเอง ทกทกเอาเอง ดวยความสำาคญผด หรอดวยเจตนาอนใดกตาม จงขอยนยนวาเปนความเขาใจทไมถกตอง

ทถกคอ หลวงปไมเคยพยากรณอรยมรรคอรยผลของทานผใดเลย และทานกหามไมใหพระหรอฆราวาสกระทำาการอยางนนดวย เพราะไมเหมาะไมควร

๘๑ . ถามปญหาไดทกเมอ

หลวงปเคยเลาใหฟงวา ความหนกอกหนกใจทสำาคญอยางหนงของนกปฏบตคอ การขาดกลยาณมตร ทมความสามารถแนะนำาแนวทาง และวธแกไขปญหาในการปฏบตใหไดตลอดสาย

บางทแมมกลยาณมตร คอ มครบาอาจารยทสามารถ แตทานกบงเอญอยไกลบาง โอกาสไมอำานวยบาง ทำาใหไมอาจแกไขแนวทางปฏบตไดทนทวงท ทำาใหเกดการเนนชาไปโดยใชเหต

ทรายกวานน กคอ บางครงทำาใหหลงวกวนไปไกลจนกระทงหลงผดไปกม บางกรณถามผชแนะใหทนการ กจะเปนประโยชนอยางใหญหลวง ทงแกเพอนนกปฏบต และทงแกกจการพระศาสนาเอง

ดวยเหตทหลวงปเลงเหนอยางน ทานจงมกยำาอยเสมอวา ผใดมปญหาหรอขอสงสยแมเลกนอยในทางปฏบต ขออยาไดรรอลงเล หรอวาเกรงอกเกรงใจอะไร ขอใหไปพบเพอไตถามทานไดตลอดเวลา

ประวต และปฏปทา 139

แมวาเมอไปแลวพบวา หลวงปเขาทไปเสยแลว กขอใหเรยกไดทนท อยาไดตองพลาดโอกาสใหสญเสยประโยชนใหญ เพราะเหตความเกรงใจเพยงเลกนอยเลย

ตวอยางในเรองน เมอครงทหลวงปนอนรบการรกษาพยาบาลอยทโรงพยาบาลจฬาฯ ขณะทกำาลงนอนใสทอออกซเจนชวยหายใจอย ไดมผเขากราบเรยนถามธรรมมะทานหลงเทยงคนไปแลว หลวงปไมสามารถลกนงได แตทานกเมตตาตอบใหจนผถามพอใจ และเมอกราบลากลบไปแลว ทานยงชมเขาวา รจกธรรมมะ“ ใชได”

หลวงปไดพดถงตวทานวา ตวทานนนเปนเพยงนกปฏบตเฒาชรา ทผานประสบการณมานานป พอจะสามารถเปนกลยาณมตรไดบาง อยาไดลำาบากใจวาตองมามทานเปนครบาอาจารย และตนเองตองมาเปนศษย ขอใหถอทานเปนเพอนผรวมศกษาหาแนวทางรอด

หลวงปเองกไมเคยถอใครวาเปนศษย หรอถอตวทานเปนอาจารยของผใด นเปนปฏปทาของหลวงป ทมตอเพอนสหธรรมกทกหมเหลา ปรากฏอยอยางนเสมอมาจนตลอดชวตของทาน ทานกไมเคยอาง หรอวางตนในฐานะครบาอาจารยเลย

ทงนกมยกเวนบางสำาหรบศษยใกลชดจรงๆ ซงทานถอเปนเสมอนลกหลานหรอผคนเคย เวลาอธบายชแจงปญหาธรรม หลวงปมกจะพดวา ผมเขาใจวาอยางนนะ“ เทาทผมเคยปฏบตมา ผมแกไขอยางน ผมทำาอยางน คณลองนำาไปประกอบพจารณาด อาจจะไดขอคดวาควรปฏบตของตนอยางไร”

หรอบางททานกวา ทานอาจารยใหญเคยบอกวาอยางน“ ทานเจาคณอบาลฯ เคยประสบแลวทานแกอยางน”

หรอวา ทานอาจารยใหญเคยแนะไวอยางน“ ผมกพบมาและแกไขตวเอง แตของคณจะเปนอยางไร ลองเอาไปเทยบเคยงด เพราะธรรมของใครกของมน ธรรมของพระพทธเจากของพระพทธเจา ของทานอาจารยใหญกของทานอาจารยใหญ ของผมกของผม และธรรมของคณกของคณ แมมเปาหมายเดยวกน แตกไมเหมอนกน ทางใครทางมน”

ประวต และปฏปทา 140

ลกศษยลกหาเคยถามวา ไดยนมาวาทานอาจารยใหญ“ (ทานอาจารยมน ภรทตโต) ทานแนะแนวทางแกผสงสยไดอยางชดเจน เหมอนประสบดวยตนเอง ซงบางครงผสงสยไตถามเองยงบอกเลาไมคอยจะถกดวยซำา เปนความจรงไหม?”

พอไดยนนาม ทานอาจารยใหญ“ ” เทานน หลวงปกรวบเนอรวบตวอยางเรยบรอย แลวจงตอบดวยเสยงอนเป ยมไปดวยคารวะนอบนอมวา

“ทานอาจารยใหญทานมญาณใหญหลวง หาผใดเทยบมได ทานยอมแนะนำาบคคลไดอยางถกตอง ไมมผดพลาดเลย”

ตามปกต ในดานการคณะสงฆกด ในดานอนๆ กด หลวงปจะตอบสนองปฏบตตนไปตามสมควร อยางธรรมดา แตสำาหรบวงการปฏบต หรอยงเมอมผมาสนทนาไตถามปญหา จะสงเกตเหนวา หลวงปดจะมทาทคกคกเขมแขงกวาธรรมดา สามารถอยสนทนากบนกปฏบตไดดกๆ ดนๆ ถงตสองตสามหรอบางคนถงสวางคาตากม

ทนาประหลาดกคอ บางครงหลวงปไมไดเปนผพดหรอผอธบายอะไร แตผอนเปนผคยใหทานฟง ทานกฟงดวยความเอาใจใสสนใจอยางจรงจง และดวยทาทางทมความสขอยางยง เมอไดฟงวา ผนนประสบปญหาในทางปฏบตอยางนนอยางน ทานกจะซกวาแกไขอยางไร เมอทราบวาเขาแกไขไดแลวเปนอยางน แลวตอมาเปนอยางน ทานกจะชนชมยนด ชมเชยวามปญญาแยบคายจรงๆ แลวเลาเทยบเคยงวา เมอทานเจอปญหาแบบน ทานแกอยางนน และทานพระอาจารยใหญเคยสอนไววาอยางนนๆ ดเปนทสนกสนานบนเทงในการสนทนาธรรมกนตลอดทงคน ดวยอาการอยางน

๘๒ . การถามปญหาทนาพศวง

หลวงปเปนผทมความยนดตอการไดอธบายปญหาในแนวทางปฏบตธรรม รวมทงยอมรบ และชอบฟงแนวทางปฏบตของผอนเปนอยางยง ไมวาผนนจะเปนใคร เดกหรอผใหญ ฆราวาสหรอบรรพชต ทานใหความสนใจและพอใจทงนน

ถามผสนใจ และตงใจปฏบตแลวปรากฏผล เชน มนมตเกดขน หรอมลกษณะอาการอยางใดอยางหนงเกดขน เกดสงสยวาควรปฏบตตอไปอยางไร แลวนำามาไตถาม เพอใหทานชแนะแนวทาง อยางนหลวงปจะคกคกเขมแขงเปนพเศษ และจะใหคำาแนะนำาไดตลอดสาย โดยลกษณะการรวมปรกษาหารอ และศกษาเทยบเคยงดงทไดกลาวมาแลว

ประวต และปฏปทา 141

หลวงปมปฏภาณไหวพรบทเฉยบคม อธบายไดรวบรดจำากดความ ทงแนนอนและตรงจด และกาวหนาไปตลอดเปนลำาดบไมขาดสาย ไมทำาใหผสนใจไตถามผดหวงเลย ตางกไดรบความพอใจและความอบอนซงใจโดยทวกน

มหลายทานทเคยศกษาและปฏบตในสำานกตางๆ มากอน บางทานกมความภาคภมใจในวหารธรรมของตน พอใจวาตนถงทสดแลวกม เมอหลวงปชแนะเพยงคำาสองคำา ทานเหลานนกพอใจ เขาใจ เกดความปลอดโปรงโลงใจ และออกปากวาเบาใจและหายขอสงสยแลว

บางทานเขาใจตนเองผดกม เชนตนเองตดอยท อสญญภพ“ ” อนเปนจดบอดอยท โคตรภญาณ“ ” ซงเปนจดรวมระหวาง โลกยภมและโลกตรภม ตดแนบแนนอยทตรง

นนโดยไมรไมเขาใจอะไรเลย กลบสำาคญวาตนไมยดมนถอมนขนมา เพราะจตไมเกาะเกยวอะไร เกดอวชชาแหงความไมยดมนถอใน เมออยตามปกตกหงอยเหงาเซาซม เพราะจตขาดความคลองตว ขาดปญญา ยงนานวนเขาความงมโงกยงเพมพน แตตนเองไมรตวตองมคนชวย

ครนหลวงปแนะนำา พอฟงไดความเขาใจกสะดงสะทานขน คอยรสกตว ในหลายกรณหลวงปจะพดจจดแรงๆ หรอไมกเปนคำาทเขาไปจใจ กระแทกจดจนกระทงจตเคลอนออกจากอสญญภพนนๆ ได

หลวงปบอกวา เขาปฏบตมาไดถงขนน กนบวามความสามารถไมนอย เพยงแตกำาลงสตออนไปหนอย ไมเหมาะสมกลมกลนกน ปญญาแกไมทน เลยตกอสญญภพไปอยางนาเวทนา พอชแนะคำาสองคำาใหเขารเรองเขาใจ ตอไปเขากแกไขไดเอง เมอเขาปรบปรงใหกำาลงแกธรรมทงมวล ผสมผสานสอดคลองกลมกลนกนได อรยมรรคสมงค กยอมเปนไปเองตามกฏแหงธรรมดา

บรรดาทานทงหลาย ทงทมภมการปฏบตสง ทงทกำาลงดำาเนนไปอยและทเพงเร มปฏบต ทมาสนทนาธรรมไตถามปญหากบหลวงปนน ตางกมหวขอธรรมและวธการไตถามแตกตางกนไปโดยประการตางๆ ซงลวนนาสนใจทงสน นาเสยดายทผเขยนและผใกลชดอนๆ มไดสำาเหนยกถงการจดบนทกรายละเอยดไว ไมเชนนนจะไดตวอยางทเปนประโยชนใหญหลวงแกการศกษาและปฏบตตอไป

ประวต และปฏปทา 142

ในบรรดาการถามปญหานน มการถามแปลกๆ นาพศวงอยหลายทาน ตวอยางเชน ทานพระอาจารยเฉลยว ถามหลวงปเพยงคำาเดยวแลวไมถามอะไรอก ผเขยน (พระโพธนนทมน) กพาซอหวงใหทานไดประโยชนทอตสาหแวะมา จงกระตนทานวา ทำาไมไม“ถามตอ” ทานตอบวา หมดคำาถาม“ พอใจในคำาตอบของหลวงปแลว”

ทแปลกประหลาดทสดคอ ทผเขยนทราบแนชด เพราะเกดขนทวดบรพารามนเอง ม พระภกษผสนใจในการปฏบต และไดดำาเนนตามแนวทางทหลวงปสงสอนมาพอสมควรแลว วนหนงขณะทหลวงปนงพกผอนอยใตหอระฆง ภกษผนนเดนผานมาทางผเขยน ผเขยนถามวา ทานจะไปไหน“ ” ภกษผนนตอบวา มปญหาบางอยางจะเรยนถามหลวง“ป”

ผเขยนกชบอกวาหลวงปอยทหอระฆง ทานกเดนไปหาหลวงป และเขาไปนงใกลดวยอาการนอบนอมอยางด ทงทานรปนน ทงหลวงปตางองคตางนงเฉยเปนเวลานานพอสมควร สงเกตวาไมไดพดอะไรเลย ไดแตมองหนากนเงยบเฉยอย ครนแลวทานรปนนกกราบลาหลวงป ลกขนยอบตวเดนมาจากหอระฆง ดวยสหนาอมเอบยนด

ผเขยนอดรนทนไมได เมอทานผนนผานมาจงถามวา ไมไดถามปญหาหลวงปหรอ“ ” ทานตอบวา ถามเรยบรอยแลว“ ” , ออ! แลวหลวงปไมตอบหรอ” , “ตอบแลว” ทานยมอยางยนด ตอบวา หลวงปตอบอยางกระจางแจงชดเจนและไพเราะเพราะพรง“ทสด” ผเขยนอดกลนอยไมไหว ยอมปลอยโงออกไปวา เอะ“ ! กผมเหนวาทานไมไดพดอะไรนนา”

ทานรปนนหยดยม มองผเขยน แลวพดวา การพดไมสามารถตอบปญหาไดทกปญหา“หรอก” วาแลวกเดนจากไป คำาพดนยงจบใจผเขยนอยจนตราบเทาทกวนน

๘๓ . ตอบคำาถามเกยวกบยกษ

มอยคราวหนง เรองทเกดขนดจะเกนภมธรรมความสามารถของผเขยน แตเหนวาควรนำามากลาวไว เพอเปนขอสงเกตสำาหรบนกปฏบตทงหลาย จะไดนำาไปเทยบเคยงศกษาด เพอประโยชนแกการกำาหนดแนวทางปฏบตเฉพาะตนตอๆ ไป หากขาดตกบกพรองอยางไร จะตำาหนกนกไมวา เพราะยอมรบวาโงไวลวงหนาอยแลว

ประวต และปฏปทา 143

ครงหนง หลวงปเสรจจากศาสนกจในพระราชพธในพระบรมมหาราชวง กกลบมาพำานกทพระตำาหนกทรงพรต วดบวรนเวศนวหาร ครนหลวงปสรงนำาเสรจกเอนกายพกผอน ใหภกษสามเณรบำาเพญอาจารยวตรดวยการนวดเฟนพดวตางๆ

ครงนน พระราชาคณะรปหนงกแวะเขามาเยยมขอโอกาสวา ใหหลวงปผเฒาเอนกายพกผอนตามสบาย เพราะประสงคเพยงแวะมาคยอยางกนเองดวยความคนเคย

ในระหวางการสนทนาดวยเรองราวหลากหลายนน ทานเจาคณรปนนเอยขนตอนหนงวา เขาวาคนทสนใจเรยนคาถาอาคมอนศกดสทธ“ สมยกอนเปนยกษ”

หลวงปลกขนนงทนท แลวกลาววา

“ผมไมไดสนใจในเรองเหลานเลยทานเจาคณ ทานเจาคณเองเคยศกษาถง ปญจทวาราวชชนจต ไหม”

ปญจทวาราวชชนจตน คอ กรยาจตทแฝงอยกบทวารทง ๕ ไดแก ตา ห จมก ลน กาย เปนกรยาจตทท ำาหนาทประจ ำารปกาย อาศยอยตามทวารทง ๕ เปนทางทตดตอเชอมสมพนธระหวางจตกบสงภายนอก หรออารมณภายนอกเปนกรยาจตอยอยางนน

เปนอยอยางนน หามไมได บงคบไมใหเปนไปไมได แตอาจเปนพาหะใหเกดทกขไดและทนาตนใจกคอ ใหกรยาจตเหลานเปนไปได โดยประการททกขจะเกดขนไมไดกได

อนนแหละทนาสนใจ นาสำาเหนยกศกษาทสด วาทำาอยางไร เมอตาเหนรปแลวรวาสวยงาม หรอนารงเกยจอยางไร แลวกหยดเพยงเทาน

เมอหไดยนเสยง รวาไพเราะ หรอนารำาคาญอยางไร แลวกหยดเพยงเทาน

เมอลนไดลมรส รวาอรอยหรอไมอรอย เปรยวหวานมนเคมอยางไร แลวกหยดเพยงเทาน

เมอจมกไดกลนหอมหรอเหมนอยางไรแลว กหยดเพยงเทาน

เมอกายสมผสโผฏฐพพะ รวาออนแขงเปนอยางไร แลวกหยดเพยงเทาน

ประวต และปฏปทา 144

ครนเมอศกษาถงขนนแลว กจะปรากฏเหตอนนาอศจรรยทเรยกวา หสสตปปาทะ“ ” คอกรยาทจตยมขนมาเองโดยไมมตนสายปลายเหต หาสาเหตทมาไมได

อน หสสตปปาทะ หรอ กรยาทจตยมเองน ยอมไมปรากฏมในสามญชนโดยทวไป

ดงนน นกปฏบตธรรมทงหลายควรกระทำาไวในใจ ในอนทจะสำาเหนยกศกษา ทำาความกระจางแจงใน อเหตกจต“ ” อนน เพอเปนบรรทดฐานในการปฏบต

ตองเขาใจใหถองแทวา เมอปฏบตไปถงลำาดบนแลว จตจะเกดยมขนมาเองไมมการกระทำา ไมมการบงคบใหเกดขน ยอมเปนไปเองโดยไมรตว

อนง เมอปฏบตตามหลก จตเหนจต“ ” อนมการ หยดคดหยดนก“ ” เปนลกษณะ ถาใชปญญาอนยงสอดสองสำารวจตรวจตราดตามทวารทง ๕ เหลาน เพอจะหาวธปองกนทจตจะแลนไปหาเรองใสตวภายนอก กจะเหนและเขาใจไดวา เปนธรรมดาอยเองทคนเราใชทวารทง ๕ เหลานน กระทำาการอนสมพนธกบภายนอก

เมอพจารณาใหถวนถยงขน กจะไดอบายอนแยบคาย วาในขณะทเกดสมพนธภาพกบภายนอก จตกควรจะกำาหนดใหอยในจต เมอเหนกกำาหนดใหรเทาทนการเหน แตไมถงกบตองร ำาพงร ำาพนออกมาวา เหนแลวนะ เหนแลวหนอ อะไรหรอก เพราะขณะจตหนงๆ นน มนไมกนเวลาอะไร เมอรเทาทนแลวกไมตองไปรำาพงรำาพนเปนการปรงแตงเพมเตมอก

ในการกำาหนดใหรใหเทาทนนน อยาไดถกลวงดวยสญญาแหงภาษาคนภาษาโลก ดงเชนการรเทาทนคนทจะมาหลอกลวงเรา เปนตน

การรเทาทนอารมณในภาษาธรรมนน หมายความวา ความ ร “ ” จะตองทนกนกบการรบอารมณของทวารทง ๕ เชน ในขณะทตาเหนรป จะตองมสตร อยอยางเตมทสมบรณ มความรตวพรอมอยตลอดเวลา โดยไมจำาเปนตองรอะไร เมอเปนเชนน ทกขอนอาศยปจจยคอ การเหน เปนตนนน ยอมไมเกดและเรากสามารถมองอะไรไดอยางอสระเสร โดยทรปหรอสงทเรามองเหนไมอาจมอทธพลอนใดเหนอเราไดเลยแมแตนอย

ประวต และปฏปทา 145

ปญจทวารวชชนจต หรอกรยาจตทแลนอยตามทวารทง ๕ ยอมสมพนธกนกบมโนทวาร ในมโนทวารนนม มโนทวาราวชชนจต อนเปนกรยาจตแฝงอย มหนาทคดนกตางๆ สนองตอบอารมณทมากระทบไปตามธรรมดา

ดงนน ในทางปฏบต จะใหหยดคดหยดนกทกกรณยอมเปนไปไมได แตกดวยการอาศยอบายวธดงกลาวนแหละ เมอจตตรกความนกคดอนใดออกมาทงฝายดและฝายชว ก ทำาความกำาหนดรพรอมใหเทาทนกน

เชนเดยวกน เมอมความรพรอมทนๆ กนกบการรบอารมณ ดงนแลว ปญญาทรเทาเอาทนยอมตดวฏจกรใหขาดออกจากกน ไมอาจสบเนองหมนเวยนตอไปได

กลาวคอ การกอรปกอรางตอไปของจตยอมไมอาจเกดขนได และความไมยดมนถอมนกมอยเองโดยไมตองมการลวงๆ วา ไมยดมนถอมนอะไรเลย ความไมยดมนถอมนกเปนแตเพยงชอทเรานำามาใชเรยกขานกนใหรเรอง เมอวฏฏะมนขาดไปเทานน

โดยนยอยางน จงนาจะศกษาใหเขาใจในอนทจะกำาหนดรอยางไรจงจะถกตอง เมอจตกระทบเขากบอารมณภายนอกอยางไร กใหหยดอยแคนน อยาไปทะเลาะววาทโตแยง อยาไปเอออวยเหนดเหนงาม ใหจตไดโอกาสกอรปกอรางเปนตเปนตะเปนเรองเปนราวยดยาวออกไป อยาไปวพากษวจารณตอไป อยาไปใสใจอกตอไป พอกนเพยงรอารมณเทาน หยดกนเพยงเทาน

๘๔ . เรองจตเรองอทธฤทธ

เร องตอไปนทานเจาคณ พระโพธนนทมน ไดเลาใหฟงเมอวนท ๑๕ กรกฎาคม ๒๕๓๘ เปนการถอดคำาพดจากการบนทกเทป ดงน

ถาจะพดไปแลวนะอาจารย (หมายถง อ.ปฐม-อ.ภทรา นคมานนท) เรองของจต หรอ อทธฤทธน อาตมากไมอยากจะใชคำาวาอทธฤทธ เพราะหลวงปทานไมนยม และกไมทำา ไมแสรงทำา ไมอะไรดวยทงนน กเลยไมอยากใชคำาวา เรองจตเรองอทธฤทธ แต จต น หลวงปทานกพดวา จต“ ”

แตถาพดเกยวกบหลวงป กมเรองแปลกๆ หรอเรองทนาอศจรรยเหมอนกนในขณะทเราอยกบทาน ทานกไมไดปฏเสธ ทานกไมไดยกยอง ทานกไมไดพดเพออะไรมากมาย

ประวต และปฏปทา 146

ในเรองเหลาน แมแตเรองไสยศาสตร กพดกนวาชาวสรนทรเหนมไสยศาสตรกนมาก สามารถใชคาถาอาคมอะไรตางๆ เหลาน แมมคนถามทาน ทานกไมคอยอธบาย ทานกบอกเพยงวา ทานเองกไมเคยเหนเหมอนกนอะไรทำานองนน

สำาหรบเรอง จต“ ” นนทานพด คอทานพดเรอง จต ทานไมคอยใชคำาวาอทธฤทธ อะไรหรอก จะใชวา พลง“ ” โดยมากทานจะพดวา พลงจต“ ” นนมอย พลงจตจะมไดกเกดจากขอเดยว คอ พลงสมาธ“ ”

ถาผใดสรางสมาธจตไมได ทานวาพลงจตนนเกดขนไมได ถงเกดขนกเปนพลงจตทเปน มจฉา หรอไมมนคง เชนวาคนบางคนเขาใชพลงจตในทางทผด หรอนำาไปใชในทางรกษาความเจบไขไดปวย กอาจจะมสวนของพลงจตเหมอนกน

พลงจตทเกดจากสมาธถกตองนน คอเมอมสมาธเกดขนแลวกอาศยพลงแหงจต เพราะสมาธนนเกดจาก จตรวม คอมนละอารมณตางๆ เมอมนไปแบกเอาอารมณตางๆ ไวมาก จตมนกไมมกำาลง ไมมพลงอะไร ตอเมอจตสามารถตดอารมณตางๆ ได กเกดสมาธ กใชคำาวา จตเดยว“ ” ทปราศจากอารมณมากเกนไป” จตกจะเกดมพลงขนมา

ถามพลงแลว ตามทหลวงปเคยอธบาย ระหวางทจตเราเกดมพลงสมาธนแหละ บคคลจะเอาไปใชทางไหนกไดผลในทางนน แตเมอใชในทางทเสยหาย มนกทำาใหเสยหายได หรอใชไปในทางทใหประโยชนใหเกดพลงปญญากได

หมายความวา อยางทพดในหลกวชาการเรยนทางศาสนาวา ศล สมาธ ปญญา ทวาศลทำาใหเกดการอบรมสมาธ สมาธอบรมปญญา ฉะนน พลงจตทเกดประโยชนอยางแทจรงหลงจากเกดสมาธนน หมายถงวา จตนนยกสภาวธรรมขนมาไตรตรองใหเกดวปสสนาญาณ เกดปญญาแลวปญญานนกจะแจมแจง ดกวาจตทไมเกดสมาธ หรอจตทไมมสมาธ

ฉะนน หลวงปจะใชวา พลงจตนนสามารถยกระดบภาวะ หรอปองกนความทกขยากอนเนองจากการทจตสงออกไปเพอรบอารมณตางๆ ได

ประวต และปฏปทา 147

มคนชอบถามหลวงปเกยวกบเร องอทธฤทธบาง หรอจตทมฤทธ มพลงอยางหนงอยางใดบางนนกเคยม แตเนองจากวาหลวงปทานไมสนใจในเรองสงมหศจรรย หรอสงอศจรรยในอทธฤทธตางๆ เหลาน ทานจงไมนยมพดใหใครฟง

แตหลวงปกยอมรบวาจตนนยอมเปนจตทมพลง เมอจตมพลงแลวมนกจะเปนคณประโยชนไดหลายอยาง แตทานกจะขนตนวา จตจะมพลงไดนนกตอเมอไดสมาธ หรอเกดสมาธ จตมอารมณเดยว จตจงจะมพลง เมอจตมพลงแลวจะหนไปใชทางไหนกยอมได แมหนไปทางทผดทางพระพทธศาสนากยอมจะได อยางเชนฤาษชไพร หรออะไรๆ นน ลวนแตเปนสมาธซงนบวาเปนมจฉาสมาธได

สวน สมมาสมาธ นน หมายถงจตทเปนสมาธตามลำาดบ ตงแตขนตน คอ ขณกะสมาธ จนกระทงเขาส อปปนาสมาธ อะไรในกระแสน แลวจตนนกจะเปนพลงสองทางไปใหเกดปญญา

ในทางตรงขาม ถาอาศยพลงจตไปในเรองอน เรองอทธฤทธอะไรนนไมถกตอง หรอไมถกพทธประสงคทงหมด

แตถาใชพลงจตนนเพอเปนเหตใหปญญาผดผองขน เพอจะตดกเลสปญหาและความชวรายตางๆ เพอยกระดบจตของเราใหพนจากทกข จงจะเปนพลงจตทเปนสมมาทฏฐ และเปนทางทถกตอง หลวงปมกจะอธบายในแนวทางน

สวนในทางทวาเอาพลงจตไปแสดงอทธฤทธอยางนนอยางนแลว รสกวา หลวงปจะไมคอยกลาวถง หลวงปจะระมดระวงทสดในเรองการปฏบตใหเปนไปในทางทดทถกตอง

๘๕ . หลวงปแสดงอทธฤทธบางไหม ?

จากคำาถามทวา หลวงปเคยแสดงอทธฤทธอะไรบางไหม“ ?” ทานเจาคณ พระโพธนนทมน อธบายดงตอไปน

คอ แมแตความสนใจ ความใสใจของทานในเรองเหลาน ทานกไมมอยแลว ถามวาทานเคยแสดงฤทธใหปรากฏนน ทานจะแสดงไดอยางไร ทานไมแสดง ไมทำาอยางแนนอน

ประวต และปฏปทา 148

แตวา พดกพดเถอะ เมอหลวงปมอะไรๆ ทเปนความมหศจรรยอยในตวทาน กมสงแปลกประหลาดมหศจรรยออกมาใหเหนบาง อาตมาไมถอวาทานแสดง แตในฐานะทอยกบทานมานาน อาตมาเหนวามสงมหศจรรยเกยวกบหลวงปหลายอยาง ขอยำาวา ไ“มใชฤทธนะ แตวามนอศจรรย”

เทาทนกทบทวนด กเหนวามอยหลายครง อาตมาเคยนกทบทวนอยในใจ เทาทอาตมาเคยเหนปรากฏ รสกจะม ๗ ครงดวยกน เราจะเรยกวาฤทธหรออะไรกไมทราบ?”

เรองแรก เกยวกบเรอง ความปลอดภยของหลวงป

หลวงปนนคงมภาวะอะไรทไมทำาใหบาดเจบ ไมทำาใหแขนขาหก หรอไมทำาใหตายโดยอบตภย อบตเหต อนนจะเปนบญหรอเปนฤทธอะไรกสดแทแตจะเรยก

เคยเหนความคบขนในชวตของทาน ไมวาเกยวกบเร องรถ ไมวาในเร องเขาลอบปองราย ไมวาจะเปนเหตการณทกอนหนกลงมาจากบนภเขาจะทบทาน ในระหวางทหลวงปพาพระเณรไปพำานกทำางานพฒนาเขาสวาย และฝกอบรมกมมฏฐานใหแกพระเณร ม กอนหนใหญกลงลงมายงทานพอด แตมนกเบยงหลบไปเมอมาใกลทาน เหมอนจะมอะไรผลกใหหลกไปนดหนอย ใหทานพนภยไป นเรองหนงเทาทปรากฏ

(โปรดดในตอนท ๖๖ อบตเหตทเขาพนมสวาย)

เร องทสอง เปนเร องแปลกคอ เร องเกยวกบนำาฝน จะวาฤทธหรอเปลากไมทราบ (โปรดดรายละเอยดในตอนท ๓๔ เรองหลวงพอพระประธาน เมอคราวหลอพระพทธรปพระประธานในโบสถเสรจแลว คณะกรรมการตองการใหอญเชญทานแหรอบเมอง แตหลวงปเหนวาไมจำาเปน ปรากฏวาเกดฝนและลมพายใหญจนไมสามารถเคลอนขบวนแหไดสำาเรจ)

(เรองทสาม และเรองอนๆ ไดนำาเสนอในตอนตอๆ ไป)

๘๖ . หลวงปสามถกทำาราย

เร องทสาม เปนเหตการณทเกดกบ หลวงปสาม อกญจโน วดปาไตรวเวก ซงอยหางจากตวเมองไปทางทศใต ๑๓ กโลเมตร

ประวต และปฏปทา 149

เร องนมอยวา มพระจากจงหวดรอยเอดมาบวช และพำานกอยท วดหลวงปสาม พระองคนเปนลกคนทมฐานะด เลอมใสในพระศาสนา จงมาบวชในระหวางเขาพรรษา

พอมาถงชวงกลางพรรษา โรคเกากกำาเรบ คอพระองคนเคยเปนบาหรอโรคประสาทมากอนทจะบวชเปนพระ พระองคนนมการกระทำาคลายคนบาอาละวาด กระโดดเขาไปกอดปลำาหลวงปสามอยางแนนเหนยว ปลำากอดหลวงปอยเปนเวลานานรวม ๑ ชวโมง ไมมใครสามารถแกะออกได หลวงปสามอยในสถานการณลำาบาก ตนตระหนกตกใจกนไปทงวด

โดยปกต ในตอนเชามด หลวงปทานจะอยแตภายในกฏ ไมเคยคดทจะออกไปเยยมคนนนคนน หรอเดนไปดอะไรนอกกฏ เปนปฏปทาอยางหนงททานไมเคยคดออกนอกเทาไร กไมเคยคดวาจะไปเยยมใคร

เชาวนนน ไมรเปนอยางไร ทานใหเดกไปเรยก ผใหญสรศกด กองสข ซงบานอยใกลๆ วด ใหเอารถไปสงหลวงปทวดของหลวงปสาม พอทานไปถง เหนพระองคนนกำาลงกอดปลำาหลวงปสามอย ใครไปชวยกไมยอมปลอย หลวงปเขาไปถงวดพอด มคนรองวา หลวงปดลยมาแลว ! หลวงปดลยมาแลว !

พระองคนนตกใจปลอยหลวงปสาม แลววงไปหลบซอนตวสนอยขางๆ กฏ หลวงปสามกสะบกสะบอมพอสมควร แตไมถงกบอาพาธ ลกศษยลกหาทกคนอยในอาการตกใจ

หลวงปเรยกพระองคนนมาถามวา ทำาไม? เปนอยางไร? ทานไมไดดดาวา ทำาไมจงตองไปทำาอยางนน ถามเพยงวา ทำาไม และเปนอยางไร?

พระองคนนกกราบเรยนหลวงปวา ขณะทกำาลงปฏบตสมาธภาวนาอยนน กเกดนมตเหนเปนสวรรควมานตางๆ จงตงใจจะพาหลวงปสามเหาะขนไปดของสวยงามเหลานน ไมไดมความประสงคจะทำารายทานแตประการใด ทกคนกเขาใจและหลวงปกชวยแกไขเหตการณนน โดยไมไดตำาหนพระองคนนแตอยางใด

ทอาตมาเหนวาอศจรรย กเหตวาหลวงปไมเคยไปไหนในตอนเชามด ทำาไมทานจงรวามภยพบตเกดขนกบหลวงปสาม ไดถามหลวงปวา หลวงปรหรอวาหลวงปสามจะเปนอะไร จงไดเดนทางไป

ประวต และปฏปทา 150

หลวงปกไมไดตอบรบ ทานบอกเพยงวา คดๆ“ ไปกอยากไป เยยมเยยนดบาง”

ทานกพดแคน พวกเรากไมกลาซกถามอะไรทานมากนก

๘๗ . หลวงตาแปะมรณภาพ

ทเลามาคอลกษณะทวาอศจรรยในแตละครงเทาทสงเกตเหน

มอยคร งหนง มพระรนราวคราวเดยวกนกบหลวงป แตบวชคนละนกาย ทานอยทอำาเภอปราสาท แตอยบานนอกเขาไปอก (อยหางจากตวเมองสรนทรไปทางใตประมาณ ๓๐ กโลเมตร) ทานเปนพระรนเกาแกดวยกน พระองคนนทานไมไดสนใจเร องการปฏบต ทานถอแบบโบราณๆ เคยอยอยางไร ทำาอยางไร เคยมพธกรรมอยางไร กอยกทำาอยางนน แตคนนบถอทานมาก

ทานชอ หลวงพอแปะ อยวดบานตาเมาะ ตำาบลไพล อำาเภอปราสาท

วนนนหลวงปออกมานงในกฏแตเชามด มลกศษยคนหนงช อ นายจนครบ บญประสทธ กเขาไปรบใชหลวงป ทานกพดขนวา ครบ“ เองไมไดไปบานหรอ? หลวงตาแปะตายแลว”

นายครบกวา ยงไมทราบครบ“ ”

นายครบคนน เปนคนทอยหมบานเดยวกน และเปนลกหลานของหลวงตาแปะ

หลงจากนนอก ๒-๓ ชวโมง กมคนมากราบเรยนใหหลวงปทราบวา หลวงตาแปะทานถงแกมรณภาพแลว เมอตอนต ๔ ของวนนนเอง

เรองนกนบวาแปลก ไดเรยนถามหลวงปวา หลวงปทราบไดอยางไรวาหลวงตาแปะตาย มคนมาบอกกอนหนานหรอ ใครมาบอกหลวงปหรอ

หลวงปตอบวา รไมรกวาไปยงงนๆ“ แหละ”

คอหลวงปทานไมคอยตอความยาวสาวความยด ทานจะรบตดบทไปเสย เร องในลกษณะคลายๆ กนนมอยเสมอๆ

ประวต และปฏปทา 151

๘๘ . เรองเกยวกบฝนตก

ทนในเรองของฝนตกนกเหมอนกน

ครงหนง เมอไมนานมาน คอระหวางเดอนมนาคม พ.ศ.๒๕๒๐ หลวงปคดอยางไรกไมทราบ ทานประสงคจะไปพกผอนทปา กเลยแนะนำาชกชวนทานวาใหไปพกผอนทวดของ พระอาจารยสวจ สวโจ คอวดถำาศรแกว อำาเภอกดบาก จงหวดสกลนคร ซงอยบนเทอกเขาภพาน

กอนหลวงปเดนทางไปประมาณ ๑๐ วน ไดใหพระไปสงขาวใหพระอาจารยสวจทราบลวงหนา บอกวา หลวงปจะมาพกผอนทนดวยสก“ ๑๐ วน ทานเหนวาอยางไร”

ทานพระอาจารยสวจกมความยนด ไดจดแจงสถานทไวรอตอนรบหลวงป พระทสงไปแจงขาวกกลบมา กราบเรยนใหหลวงปทราบ

กอนหลวงปเดนทางไมกวน พระอาจารยสวจไมคอยสบายใจ เหนวาหลวงปยงไมนาจะเดนทางในชวงน เพราะเกดไฟไหมปาคร งใหญในแถบนน ทงตนไมใบหญาโดนเผาผลาญไปในวงกวาง บรเวณนนเตมไปดวยควน รอนกรอนอบอาว ตนไมสงๆ กถกไฟไหมขนไปจนใบไมถกไหมหมด บรรยากาศไมเปนทสบายเลย

พระอาจารยสวจ เหนวาหลวงปไมนาจะมาในชวงน นาจะเลอนออกไปกอน ทานรสกปรวตกในเร องน แตในชวงนน ไมมใครจะเดนทางจากสกลนครมาสรนทรเพอสงขาวหลวงป จงปลอยเหตการณใหเลยตามเลย

ปรากฏวา กอนหลวงปเดนทาง ๒-๓ วน เกดฝนตกในบรเวณนน ไฟปาทงตามทสงและทตำากดบมอดหมด หลงจากฝนตกใหญแลวบรรยากาศแถวนนกดขน อากาศเยนขน กลนเถาถานและกลนดนทเผาสกกหอมกรน เสยงจกจนเรไรกเร มรองระงม ชวงทหลวงปเดนทางไปถงจงเปนชวงทบรรยากาศกำาลงด

พระอาจารยสวจ จงไดปรารภอศจรรยกบเหตการณในครงน แตเดมนกวาเมอหลวง“ปมาแลวจะไมสบาย กอนหลวงปมาถงแค ๒ วนเกดฝนตกอยางหนกกเลยทำาใหหลวงปพกผอนสบาย ไมลำาบาก”

ประวต และปฏปทา 152

หลวงปบอกวา เออ“ ! มาอยนภาวนาด บรรยากาศด”

พระอาจารยสวจอยากนมนตใหหลวงปอยตอ แตทานพกเพยง ๑๐ วนกเดนทางกลบ

ในขณะนนหลวงปอยในวยชราทสดแลว (ทานมอาย ๙๐ ป) ทพวกอาตมาแปลกใจ และดใจทวาทานชราภาพแลว กไดมโอกาสไปพกผอนเปลยนบรรยากาศตามอธยาศยครงหนง

เหตการณครงน ไมใชหลวงปแสดงฤทธเดช แตอาตมาพดในฐานะทอยใกลชดทาน กเหนวาเปนเรองแปลก

๘๙ . แขกยามวกาล

เรองนไมอยากจะพด และไมเคยพดเลย แตเหตการณกผานมานานแลว ทานเหลานนกลวงลบไปหมดแลว

ตอนนน อาตมาเพงมาบวชเณร มาพำานกอยกบหลวงป

เร องเชนน ไมวาคนเรา แมแตองคพระสมมาสมพทธเจายงตองมสงทเปนอนตราย หรอวามศตรปจจามตรปองรายพระองคทานไมรเทาไร เมอนกถงองคพระสมมาสมพทธเจาแลว เหนวาเปนเหตการณปกตธรรมดา อาตมาจงกลาพดเรองนใหอาจารยฟง (หมายถง อ.ปฐมและอ.ภทรา นคมานนท)

เหตการณนเกดขนเมอ พ.ศ. ๒๔๙๐ ตอนนนหลวงปก ำาลงดง กำาลงเดน ทงการกอสรางทงการทมผศรทธาเลอมใส คอชวงทหลวงปอยในวยกลางๆ โบสถอศจรรยกกำาลงจะเสรจ

ชวงนนกคงจะมศตรหมปจจามตรเชนกน คนหนงหลวงปนอนอยบนกฏ ซงความจรงแลวทานไมคอยจะนอน เพราะกลางคนมกไดยนเสยงกระแอมเสยงสดใสอยเร อยๆ ตามทอาตมาเฝาสงเกตมา

คนนน มคนแอบไปทำารายหลวงป พระทนอนในหองใกลๆ หลวงปชอพระหมน กบพระสำาล พกอยดวยกน สมยนนมดมาก ยงไมมไฟฟาใช ไดยนเสยงคนพดซบซบกนใตถน

ประวต และปฏปทา 153

กฏ ปรกษากนวา เอ“ ! พวกเราไดคาจางเขามาสพนบาทเทานน ใหเรามาฆาพระผเปนครบาอาจารยถงขนาดน เปนบาปหนก แลวเราจะเลยงชวตปลอดภยหรอ”

พระทง ๒ องค ไดยนคำาพดนนอยางชดเจน ตกอกตกใจมากจนตวสน แลวไดยนเสยงหลวงปกระแอมขน ทำาใหคนทลอบอยทางใตกฏเดนไปดานหนาตางหองหลวงป หลวงปกระแอมอกครง แลวเปดประตหองออกมาเรยกใหพระทง ๒ องคออกไปคยดวย

พระทง ๒ องคตวสน เลาบอกเหตการณดวยเสยงสนเครอวา ไดยนใครมาปรกษากนวาจะมาลอบฆาหลวงป

หลวงปตอบวา เฮย“ ! จะไปเชออะไร เขาอาจจะมธระอะไรกได อาจมความจำาเปนมาหาใครกได”

ตอนนนเปนเวลาประมาณต ๒ นแหละ เปนจงหวะนนพอด ไมทราบวาทำาไมทานตองลกขนมาแลวเรยกพระทง ๒ ไปถามอะไรบางอยาง พระกเลาบอกเรองราวตางๆ ทานกวา พดอะไรเรอยเป อย“ ”

ในทสดพระเณรกพากนไปดใตถนกฏ กมรอยเทาคนเดนไปมาตามทศทางทไดยนเสยง

พวกอาตมากบเณรชอแกน กลวเขาจะแอบยงทะลจากใตถนกฏหลวงปขนมา เลยพากนเอากอนอฐไปเรยงไวใตเตยงหลวงป ทานกไมวาอะไร

หลงจากนนมาประมาณหนงป คนนนกมาสารภาพกบทาน เลาเร องราวใหฟงจนหมดสน หลวงปกไมไดวาอะไร

ถาจะบอกชอกได เขาชอนาย…

(ทานเรยกชอเปนภาษาเขมร แตขอปดไว เพราะอาจไปเกยวของเปนญาตมตรของคนรนหลง ทำาใหเกดความรสกทไมดได)

๙๐ . เรองของหลวงตายทธ

เรองน เปนเรองของ หลวงตายทธ ทานอยท วดจอมสรนทร หางจากตวเมองออกไปทางเหนอประมาณ ๕-๖ กโลเมตร เปนวดสาขาของวดบรพาราม

ประวต และปฏปทา 154

หลวงตายทธทานเปนพระนกพฒนา ไดสงพระเณรมาเรยนทวทยาลยสงฆวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา และสำานกเรยนทอนอกหลายแหง ตอนนทานมรณภาพไปแลวในชวงใกลๆ กบหลวงป เพราะทานเปนพระสงอายแลว

หลวงตายทธมกจตองเดนทางเขากรงเทพฯ บอย ในสมยนนการเดนทางกยากลำาบากพอสมควร

มอยคร งหนง มเถาแกนกธรกจขบรถกระบะจะเดนทางเขากรงเทพฯ หลวงตาจะพาสามเณร ๔ องคไปฝากเรยนทกรงเทพฯ จงไดอาศยนงรถไปดวย เพราะชวยใหทนรายจายไดและสะดวกมาก

เจาของรถไมคอยเตมใจนก เพราะเขาไมคอยศรทธาพระเทาไรหรอก แตเมอไดรบการขอรองจากพระ เขากรบไปดวยอยางเสยไมได

ตอนนนมเณร ๒ องค ยงไมมหนงสอสทธ จงตองแวะไปใหหลวงปเซนหนงสอเสยกอน ใหเจาของรถรอใกลกฏ สามเณรกนงรออยในรถดวย

หลวงตายทธขนไปกราบหลวงปบนกฏองคเดยว ขนไปถงกไมเหนหลวงป ออกมาดนอกหองกไมเหน กลบเขาไปดขางในใหมกไมเหน เถาแกเจาของรถกเรงเพราะกลวถงกรงเทพฯ ตอนมดคำา จะไมสะดวก

หลวงตายทธรสกหวเสย พรวดพราดลงมาถามพระเณรแถวนนวาหลวงปไปไหน พระเณรกบอกวาทานไมไดไปไหน ทานอยในหองนนแหละ หลวงตายทธกลบขนไปอกกไมเหนหลวงป กหวเสยลงมาอก ขอโทษเถาแกเจาของรถบอกวาไปดวยยงไมไดหรอก ใหเณรลงจากรถ

ดวยเถาแกเขารบจะไปอยแลว เขาจงออกรถไปตวคนเดยว ปลอยหลวงตายทธและพระเณรไวทวดบรพาราม

ฝายหลวงตายทธกเดนบน หลวงปไปไหนกไมร “ ผมมธระกไมสำาเรจ”

ประวต และปฏปทา 155

แมชยศ อยใกลๆ แถวนน กพดกบหลวงตายทธวา หลวงตาพดไปกอยาหาวาฉนพด“สงทเปนไปไมได ขอใหทานขนไปอก ขนไปดอกทซ”

พอหลวงตายทธขนไปกเหนหลวงปนงอยในทททานนงเปนประจำา

“โอ! หลวงปอยนเอง ทำาไมผมขนมาจงไมเหน ขนมาตง ๒ ครง!”

“เออ! คนตาวปรต จะไปเหนอะไร!” หลวงปพดเรยบๆ ตามประสาของทาน

หลวงตายทธกนงคยแบบหวเสยอยกบทานนานพอสมควร แลวกลากลบวด

ฝายเถาแกทขบรถเขากรงเทพฯ นน เดนทางมาเลยอำาเภอนางรองจงหวดบรรมยกประสบอบตเหตรถควำา รถแหลกลาญหมด ตวเองกถงแกกรรม ณ ทนน

กลอกนในครงนนวา ถาหลวงตายทธไปพบหลวงปอยางงายๆ ในตอนนน ทงหลวงตายทธรวมทงพระเณร กคงจะรวมไปกบเถาแกคนนนดวย หลวงตายทธเพงจะโลงใจบอกวา ไมเจอหลวงปกดแลว“ ”

๙๑ . เหตเกดทกำาแพงแสน

อกครงหนง ลกศษยไดนมนตหลวงปไปทกำาแพงแสน จงหวดนครปฐม ทางนนเขาเตรยมภาพถายของหลวงปไวรปหนงแลว ทเขาบอกวาเหนรปกายทพยซอนอยอะไรนนแหละ เขาเตรยมไวปกหนงไวสำาหรบแจกญาตมตรและบรวาร

คนทนมนต เขาเปนเลขาสมาคมชาวไรออย อำาเภอกำาแพงแสน บอกชอกไดยงมชวตอย เขาชอ กำานนราชย เดยวนยงเปนกำานนอยทกำาแพงแสนตำาบลอะไรจำาไมได

ทางผนมนตกบนใหหลวงปฟงวา ออยปนทาจะแยแลว ฝนไมตก ออยกำาลงจะเฉาตายเดอนเจดเขาไปแลวใกลจะถงเดอนแปด จะเขาพรรษาแลวฝนไมตกเลย ออยจะเฉาตาย ผมกเผอญทำาบญ จงมากราบนมนตหลวงป

ประวต และปฏปทา 156

ตอนนนดเหมอนจะทำาบญเปดป มนำามนของเสยอะไรคนหนงหรอเปลาชกจำาไมได เขามานมนตหลวงป อาตมากตามไปดวย พระรปหนงเปนพระบวชใหมกไปดวย

กลางคนกอนวนทหลวงปออกเดนทาง ฝนตกใหญเลย จนกระทงนำานองพอสมควร ขณะทหลวงปประกอบพธใหเขาแลวฝนกตกประปรายอย

ทางเจาภาพเอารปถายทวาประมาณ ๑๐๐ ภาพเหนจะได พรอมทงเอาแปงมาใหหลวงปเจมให ทานเจมภาพบนสดเพยงภาพเดยว แตปรากฏวารอยนวมอของทานทะลลงไปถงทกภาพทงปกนน

อนนกไมใชทำาอทธฤทธ แตอาตมาเหนวาแปลก กำานนคนนนกยงมชวตอย ไปสอบถามเขาดได

๙๒ . เรองแปลกเกยวกบฝนตก

ชวงสดทายแหงชวตของหลวงปกมเรองแปลกอกเรองหนง ทเหนวาหลวงปคงมอะไรทเกยวกบเรองนำาฝน ซงอาตมาสงเกตเหนวาเปนเรองแปลก

ระยะนนเปน เดอนมนาคม กเปนหนารอน อากาศกำาลงรอน ในกรงเทพฯ ปนนรอนมาก หลวงปอาพาธอยทตกจงกลน โรงพยาบาลจฬาฯ เปนตกพเศษ เปนหองพระราชทานทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระมหากรณาพระราชทานรบอาพาธหลวงปไวในพระอปถมภ หลวงปมาพกอย ๕๒ วน

เมอ ในหลวงเสดจเยยมหลวงป ทรงถามสารทกขสขดบหลวงป พระองคไดสนทนากบผรกษาพยาบาลหลวงป แลวกสนทนากบหลวงป มอยจงหวะหนง พระองคทรงปรารภขนวา

“หลวงป หนานรอนเหลอเกน เดอนมนาปนรสกวาจะรอนกวาทกป ไมทราบวาเมอไหรฝนจะตกมา”

พระองคทรงปรารภกบหลวงปดงน เมอเสดจกลบแลวปรากฏวา คนนนฝนตก ฝนในกรงเทพฯ หนกพอสมควรทเดยว ปนนเปนป ๒๕๒๖ เปนปทหลวงปอาพาธ ปนนแหละ

ประวต และปฏปทา 157

อนนกเหนวาแปลกเหมอนกนทวา ทรงปรารภเสรจฝนกตกในระหวางหนาแลง-หนารอน เปนเหตใหอากาศรอนบรรเทาพอสมควร

๙๓ . วบากเกยวกบฝนตก

เทาทลองนกทบทวนด หลวงปทานคงจะมวบากอะไรทเกยวกบฝนตกกระมง?

ในระหวางทายสดแหงชวตของหลวงป ทางคณะศษยกำาหนดจดงานในวนท ๒๙ ๓๐– ตลาคม ๒๕๒๖ เปนการทำาบญวนเกดครบแปดรอบของหลวงป คอทานมอายครบ ๙๖ ป

สานศษยเตรยมจดงานฉลองวนเกดหลวงปใหใหญเปนกรณพเศษ เพราะนอกจากฉลองวนเกดแลว ยงเปนการฉลองการหายจากอาพาธของทานอกดวย

สานศษยทอยทางกรงเทพฯ เตรยมจดขบวนใหญ เตรยมพรอมเพอจะเดนทางไปรวมงานแสดงมทตาจตถวายหลวงป แตละจดแตละกลมในกรงเทพฯ ทอาตมาทราบเหนมหลายจดหลายคณะ แจงความประสงคลวงหนาวา จดนนจะไปตงโรงครว จดนนจะไปทอดผาปา คณะโนนจะไปทำาการใหญขนาดนนๆ

ชวงนนจำาไมไดวาฝนตกตงแตวนทเทาไร คร งนนเปนเหตการณทนำาทวมกรงเทพฯ ครงใหญ ดเหมอนจะกอนวนหลวงปมรณภาพสก ๕ วน หรอ ๓ วนนแหละ

ขบวนทจะไปรวมงานหลวงปทางกรงเทพฯ ทงสานศษย และทานทสนทสนม ทานทเคารพนบถอหลวงป เดนทางไปรวมงานไมได ตองงดหมดเพราะ

ประวต และปฏปทา 158

ละแวกบานของทานเหลานนนำาทวม ถนนกลายเปนลำาคลอง เปนการทวมกรงเทพฯ ครงใหญ

ทางพระราชสำานก ไดขาวหลวงปมรณภาพแลว จะมการเดนทางไปรวมสรงนำาศพถวายทานนนจงขดของทงหมด

ทางกรงเทพฯ ไมมคณะไหนเดนทางไปไดเลย

ทำาไมชวงอนจงไมตก ทำาไมจะตองไปตกวนนนดวย นก คงไมเกยวกบอทธฤทธ หรอฤทธานภาพอะไรของหลวงป เปนแตวบากของนำาฝน ทำาใหชาวกรงเทพฯ จำานวนมากไปรวมงานไมได เพราะเมอไปแลวอาจไมไดรบความสะดวกสบายกระมง จงไมมโอกาสไดไป

แมวนมรณภาพของหลวงป ทางสรนทรกมฝนตกเหมอนกน แตไมหนกเหมอนทางกรงเทพฯ มตกแบบปรอยๆ ตลอดคน ขนาดพอเดนผานไปมาได ไมถงกบเปยกเทาไร มละอองฝนอย จนกระทงถงเวลาตสกบสสบกวานาท (๐๔.๔๓ น.) เวลาทหลวงปมรณภาพปลอยสงขาร ฝนกกำาลงตกพรำาๆ เยนสบาย

ตกลงผทจะไปรวมงานหลวงป จะไปตงโรงครว หรอถวายทาน จดงานบญตางๆ เพอถวายกศลแกหลวงป ตางกไปไมได ทานทตงใจไปสรงนำาหลวงปกไปไมได เพราะปนนนำาทวมกรงเทพฯ ประมาณเดอนครง ใชไหมอาจารย?

นคอเรองนำาฝน เกยวกบนำาฝน ไมรหลวงปมความผกพนอะไรกบเรองน

๙๔ . จดงานใหญหนาฝน

เร องฝนตกยงไมหมด เมอตอนจดงานพระราชทานเพลงศพหลวงป ทานทไปรวมงานคงจะทราบดวา พวกอาตมาภาพและสานศษยทรบผดชอบการ

ประวต และปฏปทา 159

จดงานอยทางโนน ไดรบความทกขความวตกกงวล หรอความเสยหายทางใจ ซ งอาจจะเสยหายในทางรปธรรมมามากแลว ยงมาเสยหายในทางนามธรรม คอทางใจของคณะศษยานศษย โดยเฉพาะผรบผดชอบงานหนกๆ เชนพวกอาตมา เปนตน

ครงนน ฝนตกตลอดชวงการจดงาน

โดยปกตการจดงานศพหลวงปหลวงพอแตละองคทเปนงานใหญๆ เมอตงศพทไหน กจะพระราชทานเพลงศพในละแวกนน ไมหางกนนก แตสำาหรบการจดงานคร งนน พวกเราตงศพหลวงปบำาเพญกศลในพระบรมราชานเคราะหทวดบรพาราม แตเมรพระราชทานเพลงศพครงนน อยหางจากวดบรพารามไปจดทเขาพนมสวาย ซงหางออกไป ๒๒ กโลเมตร ระยะทางไกลจดเปนอปสรรคประการหนง

อปสรรคประการทสอง ธรรมดางานใหญงานโต กควรจะเปนหนาหนาวหรอหนาแลง แตงานหลวงปนนเปนหนาฝน เปนวนท ๘ กรกฎาคม ๒๕๒๘ อกแค ๘ วนกจะถงวนเขาพรรษา ชวงนนฝนกตกดวย

ในงานไดจดประร ำาพธตามดงตามปา มพระกมมฏฐานมารวมนบจำานวนพน ญาตโยมจากทวสารทศหลงไหลมานบไมถวน แลวฝนกตกตลอดทานทไปรวมงานครงนน คงไมตองอธบายกทราบดวา มความโกลาหลแคไหนเพยงไร ซงกโทษใครไมได ไมวาทางโรงครวทานและอะไรทงหลายแหล ทงทานทไปและพระสงฆองคเจาสวนมากคงไมคอยอมเทาไหร ภตตาหารไมคอยทวถง คอไมมปญญาจดใหทวถงได ตองตงครวทานทงทวดบรพาราม และทเขาพนมสวาย ซงอยหางกน ๒๒ กโลเมตร คำานวณจำานวนคนไมถก ยงกวานนฝนกตก

ประวต และปฏปทา 160

เมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวใกลจะเสดจ ฝนกยงพรำาอย คนกกร ำาฝนได แตพอพระองคเสดจไปถงบรเวณงาน ดวยพระพทธานภาพและพระอานภาพ ฝนกหยดตก ฝนกหาย ไดประกอบพธอยางเรยบรอย

เมอพระเจาอยหวเสดจกลบ ฝนกเรมตกอก

เมอถงเวลาเผาจรง ฝนตกมาปรอยๆ และนำาฝนกหยดลงมาตรงโกศทองลงตรงนนพอด ลงมาตอนไฟกำาลงลกไหม เจาหนาทสำานกพระราชวงเขาวา

เอ“ ! แปลก ธรรมดาเมอเผาแลวไฟจะลกแรง ตองเอานำาฉดไวกนไมใหไฟลกแรง ใชนำาชวยใหไฟลกสมำาเสมอ ทำาไมวนนฝนรวลงมาตรงเตาพอด กไมมากนก เพยงแตชวยใหไฟลกพอดพองาม ไมลำาบากทจะควบคมไฟ”

ฝนปรอยไปเร อย พวกเรากอยไปจนกระทงวาประมาณ ๓ ทม ไฟไหมหมดเรยบรอยแลวจงกลบ

พอรงเชาจงไปทำาพธเกบอฐ ฝนกโปรยปรายลงมาอกจนตลอดพธ แตงานทกอยางกสำาเรจลลวงดวยด แมงานจะลำาบากหนอยแตทกคนกตงอกตงใจ และมความอดทนเปนอยางด ทงฝายผจดงานและฝายผไปรวมงาน

ถอวาเปนการฝกความอดทนของเหลาสานศษยไดเปนอยางดอกโอกาสหนงกระมง!

๙๕ . ฝนพนป

เรองนำาฝนทเกยวกบเรองราวของหลวงปยงไมพอ

เมอ พ.ศ. ๒๕๒๘ วนนนตรงกบวนท ๑๐ เดอนพฤษภาคม เปนชวงตนฤดฝน ยงไมถงฤดฝนหรอก เปนปลายฤดรอน

ประวต และปฏปทา 161

วนท ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๒๘ เป นก ำาหนดงานใหญ เน องจากไดสรางพพธภ ณฑหลวงปแล ว ได ก ำาหนดการบรรจอ ฐธาตหลวงป และเป ดพพธภณฑดวย

ไดกราบอาราธนาทานเจาประคณ สมเดจพระญาณสงวร วดบวรนเวศฯ (สมยนนยงไมไดเปนสมเดจพระสงฆราช) ไปเปนองคประธาน ดวยพระเมตตาของทานแผไพศาล เมอทานเสดจไป ชาวสรนทรถวายการตอนรบอยางลนหลาม

กลางคนกอนวนจดงาน ฝนตกหนกทสดจนประร ำาพธตางๆ ในบรเวณงานลมระเนระนาดหมด ฝนตกหนก และหนกทวประเทศ

โดยเฉพาะทกรงเทพฯ ฝนตกหนกมาก เปนครงทมหาจำาลอง ศรเมอง บอกวาเปน ฝนพนป“ ” คอตกหนกทสดในรอบ ๑,๐๐๐ ป เหนวาอยางนน

ถาหากไมใชเปนตนฤดฝน กรงเทพฯ คงจะมอาการหนก คอถาเปนฝนปลายฤดเหมอนป ๒๕๒๖ กรงเทพฯ คงจะถกนำาทวมหนกกวานน ชาวกรงเทพฯ ลองคดดเอาเอง

อาตมาอยบานนอกไดแตสดบตรบฟงขาวเทานน ในกรงเทพฯ นำาทวมเพยงไมกวน ทานพลตรจำาลอง ทานไดชอเสยงสามารถกำาจดฝน ๑,๐๐๐ ป ใหแหงไดภายในวนสองวน แตถาหากเปนชวงปลายฤด คดวาทานจำาลอง ๓๐ คน กคงจะเอาไมอย อนนเปนเพยงการเปรยบเทยบเทานน

น นค อเหตการณท วางานบรรจอ ฐธาตของหลวงปคร งน น ท ำาใหคนกรงเทพฯ ไปรวมงานไมไดอกเหมอนกน หลายคณะตางกงดไปไมได

ประวต และปฏปทา 162

อนนเปนเรองของหลวงปทเกยวเนองกบฝนตกเชนกน

ทนหลงจากหลวงปมรณภาพแลว กจดทำาบญหลวงปในงานครบรอบตอมาโดยลำาดบ อนนกเจอฝนบางไมเจอบาง

งานหลวงปทวดม ๒ ระดบ คอ วนครบรอบมรณภาพของทาน วนท ๒๙ ๓๐– ตลาคมของทกป และอกวนหนงทอาตมาภาพจดเปนการภายใน จดสวนตว คอวนท ๘ กรกฎาคม ซงเปน วนมลายขนธ หลวงป คอวนเผาไหมใหรางหลวงปหมดไป งานนบอกญาตๆ และลกศษยไมกคน เพยงนมนตพระกมมฏฐานมา ๓๒ รป มารบบณฑบาตทบรเวณพพธภณฑ ทมณฑปอฐธาตหลวงปถอเปนงานยอย

สำาหรบงานททำาใหญ ทำาเปนทางการคอวนท ๒๙-๓๐ ตลาคม จดเปนประจำาทกป ในงานนจดทไรเจอฝนทกครงไปเลย จนถงปจจบนกเชนเดยวกน

๙๖ . เดาใจหลวงปไมเคยถก

เรองนกเกยวกบฝนตกอก ทพอนกขนมาได

ขอสำาคญอกประการหนงกคอวา ไมมการเดาใจหลวงปถก เราอยกบทาน บรหารงานกบทาน บางอยางกผด บางอยางกพลาด ทานกเรยกไปเตอนไปวา บางอยางกพลาดโดยการเผลอกได ทสำาคญเมอมการตงใจ โดยเดาใจหลวงปไวกอนวาทานจะวาอยางไร จะทำาอะไร คดวาเตรยมหาลทางแกไขไวกอน รบรองไดวาไมมทางจะเปนไปตามนน

สมมตวามเร องอะไรเกดขน เราเปนพระหนม พระเดกกมกจะตองตกอกตกใจไวกอน หลวงปใหเณรไปเรยกมาหา มกจะเดาวาหลวงปจะตองวาอยาง

ประวต และปฏปทา 163

นนๆ แลวเราจะอธบายหรอแกตววาอยางนนๆ แตไมเคยถกสกท ทานจะไมพดในเรองทเราคดเอาไว

มอยคร งหนง ททำาใหอาตมาอดอดใจมาก วนนนอยในเดอนสาม (เดอนกมภาพนธ) ซงเดอนสามของภาคอสานจะฝนจะไมตก เหตการณเกดขนนานแลว ในสมยทหลวงปไปพฒนาสรางโบสถทเขาพนมสวาย ระหวางป พ.ศ. ๒๔๙๖ ๒๔๙๗–

สมยนนการเดนทางโดยรถยนตไมสะดวก ถนนมตรภาพยงไมม การขนสงทกอยางจากกรงเทพฯ ตองไปทางรถไฟ ไมวาจะขนปนซเมนต เหลกเสน ตองไปทางรถไฟ สงมาลงทสถานสรนทร แลวขนตอไปทเขาพนมสวาย ระยะทาง ๒๒ กโลเมตร จากตวเมองกไมมรถ ตองใชเกวยนครงละ ๕-๖ เลม ไดอาศยชาวบานบาง จางเขาบาง อะไรทำานองนน

เมอหลวงปทานไปคางทเขาสวายเปนเวลาหลายๆ วน อาตมาซงยงเปนพระหนม ยงมพรรษาไมเทาไหร ทำาหนาทดแลอะไรตางๆ ทางวดบรพารามแทนทาน กชวยดแลเฝากฏทานตลอดมา ชวยดนนดนภายในวดไป

มอยวนหนง ปนซเมนตใสตรถไฟมาถงสรนทร ประมาณสก ๕๐ ถง หลวงปทานสงไววา วนนนปนคงจะมาถง ใหไปดทสถาน เมอเหนกใหพาเดกเอาเกวยนไปบรรทกมาไวทวด

อยานกวาจะสบายเหมอนทกวนน ใชเกวยน ๒ เลม พาพระ เณร เดกวด ไปชวยกนขนปนใสเกวยนแลวเขนมาวางไวหนาโบสถ แลวอก ๒ วน หลวงปจะหาเกวยนจากเขาสวายมารบเอาปนไป ทำาอยางนนเรอยมา

ทนวนนนพวกเราพากนไปขนปนมาไวหนาโบสถ กวางไวเรยราดบนพน ไมมใครคดวาฝนจะตก จงไมไดเอาเขารม เพราะพรงนเชาหลวงปกจะสงเกวยน

ประวต และปฏปทา 164

มาขนไปแลว จะไดขนเอางายๆ ยกงายๆ พวกเราตางกเมอยลากนจงปลอยถงปนระเกะระกะแถวนน

ทำาไมจงเปนอยางนนไปได !

คนนน ประมาณต ๒ ฝนตกหนก เรากไมใชไมรตว รทงรวาทงปนไวกลางฝน แลวกลกพรวดพราดมา จะไปเรยกหาใครทน เรยกหาพระเณรได ๒ องคใหมาชวยกน ชวยอยางไร สงกะสกไมม เตนทกไมมหรอจะแบกเขาไปเกบไวกไมไหว

ไมใชวาฝนตกปบตนป บ ฝนตกมานานพอสมควรแลวจงตน ชวงนนทงเหนอยและกำาลงนอนหลบด เลยนำาฝนนองพน ปนเสยหายหมด

เชาวนรงขน เกวยนจากเขาสวายกมาถงพอด เผอญหลวงปทานกมาดวย ทานมาพกผอน ปลอยใหเกวยนเอาปนไปกอน

ทนปนมนเสยหายหมด เราตกใจมาก อยางไรเสยเราตองโดนแน หลวงปทานกพดกบคนอนวา ไมดไมแล“ ” ทานวาอยางนน ทำาไมไมดไมแลปลอย“ใหนำาทวมปนเสยหายหมด” ทานกพดเทานนเอง เกวยนกตองกลบไปเปลา

ปนมนแชนำาอย ไมรจะทำาอยางไร กไมไดกองซอนกนไวสง แตกองเรยราดไวแถวนน เรากยอมรบวาผดอยางรายแรง เรากตกใจ คดวาคงเสรจแนเทยวน วนนหลวงปคงจะดดาวาเราอยางใดอยางหนง

หลวงปพกอยทกฏทงวน เรากไมกลาไปใหทานเหนหนา ไมกลาไปหาทาน

ประมาณทมหนง หลวงปใหเณรมาเรยกใหไปหา !

ประวต และปฏปทา 165

“คงเสรจแลวเราคราวน !!!”

เราเตรยมขอแกตว เตรยมคำาอธบายวา ไมนกวาฝนเดอนนจะตก แลวทกคนกเหนอย ไมมใครไปชวย เตรยมขอแกตวไวแลว เหมอนกบเราเตรยมอดอดไวกอนแลว

พอไปถง หลวงปทานกนงอย คยอยกบเณรตวเลกๆ องคหนง สหนาทานเปนปกต ไมมอะไรเปลยนแปลง

หลวงปพดขนวา :-

“เออ! พากนไปสวดมนตงานศพทบานตากกนะ ไป ๕ องค ไปไดไหมพรงน?“

“ครบผม”

กนงรอดวาทานจะพดวาอะไรตอไปอก ไมเหนทานวาอะไร กเลยนงรออยสกพก ถามทานวา มอะไรอกไหมครบหลวงป“ ”

ทานวา เทานแหละ“ ไมมอะไร ! “

เรากกราบทาน กลบกฏทพก รสกอดอดตลอดคน ถาหลวงปจะดจะดาเราสกคำา สองคำา วาไมดไมแล อะไรอยางนจะดกวา

แต การททานไมพดอะไร ทำาใหเราอดอดใจไปตลอดคน

น หมายความวาถงขนาดนแลวยงเดาใจทานไมถก แลวเร องเลกๆ นอยๆ อยางอนละ ไมมใครเดาใจทานถกเลย สงสยวาเราคดอยางไร ทานอาจจะรใจ

ประวต และปฏปทา 166

เรากอนกเปนได ใครจะรไดใชไหม? ครงนนทานจงปลอยใหเราอดอด หรอทานไมอยากวาตามทเราคดเอาไว คอทานไมแสดงแลวกไมมมารยาอะไรอยางทเคยกลาวมาแลว

๙๗ . มารยา กเลสชนดละเอยด

เคยกลาวถงตอนตนแลววา หลวงปไมมมารยา คอ ทานไมชอบแสดง อยางทเคยยกตวอยางวา ถาเราขอถายรปทาน ขอใหทานหมผาใหเรยบรอย แลวขอใหทานนงถายรป ทานจะไมทำา แตจะขอถายรปทานไดในจงหวะททานหมเรยบรอยแลว ลงโบสถ ลงบวชนาค หรอทำาอะไรตามปกต แลวขอถายรปทานในจงหวะนนๆ ได ทานจะอนญาตใหตามประสงค

แตถาขอใหทานลกขน หรอเตรยมทาสำาหรบถายรปโดยเฉพาะ ทเรยกวา แอคทา“ ” นน ทานไมทำา

หมายความวาหลวงปทานไมทำาแบบ แสดง“ ” คอไมมการ แอคทา“ ” ทเปนการแสดง หรอการเสแสรงเชนนน ทานไมทำา

มปฏปทาอยางหนงนะอาจารย อยากจะเจรญพรใหทราบ คอ หลวงปทานไมมมารยา อนนถอเปนกเลสชนดละเอยด สงนทานละได สงนมนเปนสงแปลก คอทานไมมมารยา ไมแอคทาแอคทาง

เรองนจะเหนวาพระเถระบางทาน หรอคนบางคน ถาไปนงในทชมนมหรออะไรกตามจะเลอกทานงใหดโก มสงา ดภมฐาน ลกศษยลกหาจะชวยจดใหใชไหม?

หรออยางสมมตวา ถาเราจะนงสามลอกบเดก อยางอาตมาถนดนงดานขวาอยางเดยว นงดานซายไมไดเพราะไมถนด บางองคบางทานกเปนเหมอนกน

สวนหลวงปนน จะไมมทางซายหรอทางขวา แลวแตจงหวะจะมาถง

หรอสมมตภายหลงการสวดมนต โยมกจดเกาอถวายทานเรยบรอย แลวนมนตทานนง ขอนมนตใหทานนงฉนบนเกาอ บางองคจะตองเลอกวาตองนงมมโนนมมน หนไปทางโนนจงจะดสงาดด อะไรทำานองน สงเหลานหลวงปทานไมมเหลออยเลย

ประวต และปฏปทา 167

แมแตการทกทายปราศรยดวยการกลาววาจาทเปนกจลกษณะ ตองแอคทา วางทา หรอพดโอเอาใจ อะไรเหลานทานไมทำา ทานอยทานทำาเปนปกต สงเกตไดวาทานไมมการแสดง หรอไมแอคทา ไมโชว ไมวาจะเปนเครองนงหมทดงาม ซงอาจจะไดรบถวายผาพเศษมา เจาภาพขอใหหมใหลองทาบตวเพอใหเจาของเขาดหนอย แมแตทำาเอง ทานกไมเคยทำา ไมเคยคด

หลวงปจะใชสงของตางๆ ทใชประจำา จนกวาสงนนจะใชอกตอไปไมไดแลว จงจะเปลยนใหม

๙๘ . กระโถนธรรม

เรองนเปนบนทกของคณบำารงศกด กองสข เปนตวอยางหนงทแสดงวา หลวงปจะใชสงของทมไปจนกวาสงนนจะใชไมไดตอไปอกแลว

เมอ พ.ศ.๒๕๐๙ ผเขยนเปนพระนวกะอยรบใชหลวงปดลย อตโล กอนทผเขยนจะลาสกขา กตงใจดแลความสะอาดหองนอนหองนำา ตกกลางคนถวายการนวดเทาหลวงป ทานนงเกาอเอน

ขณะนวดผเขยนกปลอยใหใจคดไปตางๆ นานา สวนองคทานกหลบตา หลายเร อง หลายครง ทานจะลมตาถามเรองทผเขยนกำาลงคดอยในขณะนน

พระทกรปทเขาไปปฏบตรบใชหลวงป ทราบดวา หลวงปรวาระจตคน แตหลวงปไมไดแสดงใหใครๆ รทวไป

การนวดของผเขยนใหวธขยำาๆ ไมมหลกการนวด องคทานกปลอยใหนวดไป ไมแนะนำาวธนวดแตอยางใด

การสรงนำา ๕ โมงเยน ตองผสมนำาอน บางทกรอนไปบาง ทานเอามอจมด ทานวาพอดทกครง ทานสรงนำาอนทกครง วนละครง ทำาใหสขภาพด

ใกลวนลาสกขา ผเขยนเกดวตกวา เรายงไมไดทำาหนาทอปชฌาวตรใหสมบรณแบบ เราไดแตเทกระโถนปสสาวะทกเชา ยงขาดเพยงเรองอจจาระอยางเดยวเทานน

ประวต และปฏปทา 168

พอรงขนเชา เหมอนเทพบนดาล เปดฝากระโถนด ไมมนำาปสสาวะ แตเปนกอนอจจาระนดหนงแทน

สมยนนไมมฟองนำา ผเขยนใชกาบมะพราวทำาความสะอาดกระโถนและใชขเถาแทนสบ

รสกภาคภมใจมาก ทงนสบเนองมาจากไดรบการอบรมจาก หลวงปฝน อาจาโร สอนใหรจกรบใชผมพระคณ เชน บดามารดา ครบาอาจารย

ความกตญญ เปนธรรมเบองตนทผเขยนเขาใจ ไมใชหลบตาภาวนาแลวไมรอะไร แตกใชวาจะรไปหมด

ผเขยนเคยรงเกยจกระโถนของหลวงปอกใบหนง คอกระโถนเคลอบสลายดอก ซงมใชกนทกวดในสมยนน

ทอศจรรยไมเหมอนใครเลยกตรงทหลวงป ใชสผงหรอเทยนอดรร ว เวลาทำาความสะอาดไมสะดวก เกะกะสายตาเหลอเกน

ผเขยนปรกษากบ ทานพระครนนทปญญาภรณ วา ขออนญาตถวายกระโถนใบใหมใหหลวงป

ทานพระครบอกวา หลวงปทานไมใชหรอก ถวายใหมหลวงปกจะเกบใสตเปนของกลางสงฆ เวลาพระเถระระดบเจาคณมาเยยมเยอน หลวงปกตอนรบดวยกระโถนใบน บางทเกดรว นำาหมากทานเจาคณไหลลงใตถน อยางนกเคยมมาแลว

กระโถนทะลใบนอยกบหลวงปมากวา ๔๕ ปแลว

เมอสรางพพธภณฑหลวงปดลย ผเขยนถามถงกระโถนใบนน ทานพระครนนทฯ ตอบวา ไมรวามมอเลวไหนขโมยไปเสยแลว“ ”

๙๙ . อาพาธครงแรก

โดยปกต หลวงปดลย อตโล จดวาเปนผทมสขภาพอนามยดเยยมคนหนงตราบเทาอายเขาปท ๗๕ นอกจากเคยเปนไขปาเมอตอนออกธดงคทปาทาคนโทแลว กไมมโรคภยไขเจบอะไรเบยดเบยนทานเลย นอกจากไขหวดเลกๆ นอยๆ ในบางครงเทานน ทงน

ประวต และปฏปทา 169

สวนหนงอาจเปนผลเนองมาจากการดำารงศลวตรดวย สปฏบตอยางเครงครดกเปนได ทำาใหทานมสขภาพกายและสขภาพจตดสมบรณอยเสมอ

เมอเปรยบเทยบกบญาตพนองของทาน จะเหนวาทกคนเสยชวตกอนอาย ๗๐ ป ม เพยงหลวงปองคเดยวทยงดำารงคขนธมาไดยาวนาน เพงปวยเขาโรงพยาบาลครงแรกเมอทานอายได ๗๕ ป หลงจากมาพำานกทวดบรพารามได ๓๐ ปเศษ

ตนเดอน กมภาพนธ พ.ศ.๒๕๐๘ หลวงปมอาการอาพาธรนแรงเปนคร งแรก หมอสนนษฐานวาเปน โรคตบอกเสบ มอาการปวดทองรนแรงเปนครงคราว ฉนอาหารไมได ฉนทไรเปนตองอาเจยนออกมาภายหลง ทำาใหเปนทวตกกนในหมสานศษย

การอาพาธครงนหลวงปไดเขาพกรกษาตวทโรงพยาบาลสรนทร เปนเวลา ๙ วน กหายเปนปกต

ในการเจบปวยครงน หลวงปไมไดแสดงทาทปรวตกใหเหนแตประการใด สหนายงคงสงบเฉยอยตามปกต เปนคนไขทผเปนพยาบาลไมตองทำาอะไรพเศษไปกวาทเคยทำาในชวตประจำาวน นอกจากการถวายยาตามทหมอสงเทานน

ไมวาจะอยในชวงทถวายนำาเกลอทางเสนเลอดกด ในชวงเวลาทอาการเจบปวดกำาเรบกด สหนาของทานยงคงสงบเหมอนเดม พระผเฝาพยาบาลเลาวา กมอยนดเดยว คอตอนทโรคเสยดแทงรนแรงเกดความเวทนากลา กลามเนอบนใบหนาของทานจะกระตกอย ๒-๓ ครง แลวกสงบลงตามเดม นยนตาทานหลบนง ดใบหนาสงบเสงยมงดงาม

มอยประการหนงททำาใหลกศษยลกหาผเฝาพยาบาลยนดพอใจ ถงกบตองแยงหนาทกนคอยเฝาพยาบาลกคอ เมอหลวงปอาพาธ ภารกจอนๆ ของทานกเปนอนตองงด และการหลบตาพกผอนของหลวงปจะมเพยง ๒ ระยะ คอ ตอนดกทตองพกผอนตามปกต คนละ ๒-๓ ชวโมง กบตอนทเกดเวทนาแรงกลาเทานน

ดงนน หลวงปจงมเวลาวางพอทจะพดคย และตอบปญหาตาง ๆ ทมผเรยนถามได

ผเฝาพยาบาลจงมโอกาสไดใกลชดหลวงป ไดยนไดฟงเร องราวดๆ รวมทงเร องพสดารทหาฟงไดยาก กมโอกาสตอนนนแหละ

ประวต และปฏปทา 170

ผทมโอกาสไดเฝาพยาบาลหลวงปจงถอเปนวาสนาดทใครๆ ทำาไดยาก

๑๐๐ . หลวงปหวเราะกม

ในสายตาของศษยานศษย และอบาสกอบาสกาทงหลาย เหนวาหลวงปมความสงบเสงยมเปนปกต งดงามตามควรแกสมณวสยอยตลอดเวลา ไมแสดงอาการพลกผนแปรปรวนไปตามเหตการณตาง ๆ

เมอประสบอารมณทนาพอใจ หลวงปกเพยงแตยม หรออยางมากกหวเราะนอยๆ

แตมอยคร งหนง ชวงทหลวงปอยระหวางพกรกษาตวทโรงพยาบาลสรนทร เนองจากอาพาธคราวนเอง ทเคยเหนทานหลวงปหวเราะอยางเตมท และมอาการสะกดกลนการหวเราะนนเปนระยะ เพอใหตนเองหยดหวเราะ

นบเปนการหวเราะครงแรก ครงเดยว และครงสดทายของหลวงป เทาทลกศษยลกหาเคยไดพบเหน!

เร องมอยวา เมอหลวงปเขารบการรกษาพยาบาลทโรงพยาบาลสรนทรเมอวนท ๑๒ กมภาพนธ ๒๕๐๘ ในครงนนแลว ขาวคราวการเขาโรงพยาบาลของหลวงปกแพรสะพดไปอยางรวดเรว การเยยมเยยนเปนไปอยางคกคก ทงญาตโยมพทธบรษททวไป ตลอดทงพระภกษสามเณรและคณาจารยเจาสำานกตางๆ กพากนมาเยยมไขหลวงปมไดขาด

ชวงบายวนหนง พระอาจารยรปหนง มากบโยมสองสามคน ครนกระทำาสามจกรรม คอ กราบนมสการหลวงปแลว กกรากเขาไปชดหลวงปกรดกรายฝามอประคองตนแขนหลวงปอยางนมนวล พลางพดเสยงออนเสยงหวานวา

“หลวงพอ อยาไปคดอะไรมาก ปลอยวาง ปลอยวาง สงขารทงหลายมนไมเทยงอยางนแหละนะ หลวงพอนะ ปลอยวาง ปลอยวางนะหลวงพอ”

แลวพระอาจารยองคนนยมออนโยนนาประทบใจ ทำาเอาหลวงปเกดความขบขนเปนอยางมาก ทานหวเราะออกมาอยางชนดทไมเคยเหนมากอน แลวทานกพยายามสะกดกลนเปนระยะๆ ครหนงอาการหวเราะกหยดลง วางสหนาเฉยเปนปกต แลวเอยวาจา

ประวต และปฏปทา 171

ขอบอกขอบใจพระอาจารยรปนน และญาตโยมทอตสาหมาเยยม และกสนทนาธรรมดาอนๆ ตอไปดวยอาการราบเรยบตามปกตของหลวงป

๑๐๑ . ตาบอดใสแวน

เมอหลวงปออกจากโรงพยาบาลในครงนนแลว ทานกกลบมาพกฟ นทกฏของทานดงเดม

คำาวนหนง หลวงปพกผอนเอนกายอยบนเกาอ ศษยผเฝาพยาบาลกำาลงเชดตวทานดวยนำาอน แลวถวายการบบนวดปรนนบตทานตามปกต

ญาตโยมทมาภาวนาปฏบตธรรมทศาลาโรงธรรม กขนมากราบเยยมนำานำาปานะมาถวาย

หลงจากถามไถอาการปวยไขของหลวงปและสนทนาเรองราวตางๆ พอสมควร อบาสกทานหนงกนมสการถามทานถงวธการเรมตนในการบำาเพญภาวนา

อบาสก: “พวกกระผมถกเถยงกนไมตกลง บางคนบอกวากอนทจะนงสมาธภาวนา ตองกลาวคำาแสดงตนถงพระรตนตรยกอน แลวกรบศล จงจะทำาสมาธใหบงเกดผลได บางคนบอกวาไมตอง สะดวกสบายตอนไหนกนงกำาหนดจตไดเสมอ ขอฟงคำาแนะนำาจากหลวงปครบ”

หลวงป: “เราเคยบอกแลววา ตราบใดทมลมหายใจกทำาได และควรจะทำาทกอรยาบถ ยน เดน นง นอน ตองใหจตอยในจต มสตกำากบอยเสมอ

ในการนงสมาธนน จะเร มตนยงไงกตามแตจะพอใจ ใครจะแสดงตนถงพระรตนตรย สมาทานศลกอนกทำาไป เพราะถงอยางไรมนก เปนเพยงแวนดำาทคนตาบอดสวมใส ไมไดชวยใหมองเหนอะไร เพยงแตชวยใหคนอนดดขนบางเทานน ทงๆ ทตวเองกไมรไมเหนวาจะดดขนไดอยางไร”

๑๐๒ . ตองตายใหเปน

ขอยอนกลบไปกลาวถงเหตการณทหลวงปอาพาธเขาโรงพยาบาลอกครง

ประวต และปฏปทา 172

หลวงปอยทโรงพยาบาลจงหวดสรนทรเปนเวลา ๙ วน ไดรบการดแลเอาใจใสจากนายแพทยและพยาบาล ตลอดจนเจาหนาททกฝายของโรงพยาบาลเปนอยางด จนกระทงหลวงปทเลาจากโรครายและหายปวยโดยสนเชง

ในวนท ๒๑ กมภาพนธ ๒๕๐๘ ขณะทเตรยมตวรอการจดการตามระเบยบ ในการทจะออกจากโรงพยาบาลอยนน ผเขยน (พระครนนทปญญาภรณ หรอ พระโพธนนทมน ในเวลาตอมา) แสดงความยนดทหลวงปหายปวย จะไดอยเปนรมโพธรมไทร และเปนแสงสวางแกนกปฏบตตอไป

พรอมทงปรารภถงตนเองวา ถากระผมเองเกดปวยหนกใกลจะตาย“ คงจะทำาใจไมไดอยางหลวงป”

หลวงปกลาวแนะนำาวา ถงคราวตาย“ ตองตายใหเปน ตองตดสนใจวา ถงยงไงกจะตายแนแลว ไปวตกทกขรอนหวนกลวกไมมประโยชน จากนนตองสำารวมจตใจใหสงบเปนหนง แลวกหยดเพง ปลอยวางทงหมด สคตกเปนอนหวงไดแนนอน ถายงไมถงทสดทกขในตอนนน หากกำาลงเพยงพอ กอาจหมดปญหาไปเลย”

จากนน หลวงปกกลบจากโรงพยาบาล และสนสดเรองราวตอนอาพาธครงแรกเพยงเทาน

๑๐๓ . รวมงานศพหลวงปฝน

ครนเมอหลวงปมอายยางเขาปท ๙๑ แลว ศษยานศษยทงหลายมความภาคภมใจ และปราบปลมยนดเปนลนพน ทเหนหลวงปยงมสขภาพแขงแรง มพลานามยด

ในระหวางวนท ๑๙ ๒๒– มกราคม ๒๕๒๑ นนเอง หลวงปได เด นทางไปรวมพธ พระราชทานเพลงศพทาน พระอาจารยฝน อาจาโร ทวดปาอดมสมพร จงหวดสกลนคร และไดเขารวมในพธสวดพระพทธมนต ชกผามหาบงสกลหนาศพ และรบพระราชทานฉนภตตาหารในพระราชพธสามหาบอกดวย ทามกลางพระสงฆฝายอรญญาวาสนบจำานวนเปนพนๆ รป และสาธชนพทธบรษทจากทวทกสารทศนบเปนจำานวนแสนๆ เปนประวตการณของประเทศไทย และของวงการพระพทธศาสนาทเดยว

ประวต และปฏปทา 173

ในงานน หลวงปไดมโอกาสสนทนาวสาสะกบพระเถระฝายธดงคกมมฏฐานหลายองค เปนตนวา ทานพระอาจารยออน ญาณสร ทานพระอาจารยเทสก เทสรงส และครบาอาจารยองคอนๆ อกมากมายหลายรป ทงทรจกคนเคยและไมคนเคย เปนการยอนถงบรรยากาศเกาๆ เมอครงยงหาญกลาบกปาฝาดงเพอผจญจตตน ฝกฝนใหพนภยในวฏสงสาร

เปนการสนทนาถงอดตแหงการเดนธดงค อนยงใหเกดความอาจหาญราเรงในทางธรรมเปนอยางยง โดยเฉพาะสำาหรบเหลาภกษผอนชนรนหลงๆ ทเงยหฟงอยกใหเกดพลงพลาน ฮกเหมในอนทจะเจรญรอยตามบรพคณาจารยทงหลายเหลานน

เมอมผไตถามถงพระอาจารยชอดงๆ เชน หลวงปแหวน สจณโน หลวงปขาว อนาลโย เปนตน หลวงปตอบวา

“เคยไดยนชอมาแตตนเหมอนกน แตลำาดบความจำาไมไดวาเคยรวมสนทนาหรอปฏบตธรรมรวมกนในชวงไหนบาง เพราะทานอาจารยเหลาน แมจะมอายไลเลยกบทานกจรง แตกเขามาเปนศษยทานพระอาจารยมนในรนหลงๆ”

นอกจากนหลวงปยงไดปรารภถงตวทานเองวา

“การมาสกลนครครงน เปนครงสดทายแลว”

๑๐๔ . ตอบพระราชปจฉา

เหตการณทถกบนทกไวเปนเกยรตประวตของวดบรพาราม จงหวดสรนทร และของหลวงปในทนกคอ

เมอวนท ๑๘ เดอนธนวาคม พ.ศ.๒๕๒๒ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ พรอมดวยพระราชโอรสพระราชธดาสองพระองค พระราชสนสา และพระเจาหลานเธอ รวม ๗ พระองค ไดเสดจมาทวด ในเวลา ๑๘.๔๐ - ๑๙.๓๐ น.

ประวต และปฏปทา 174

หลงจากตรสถามถงสขภาพพลานามยของหลวงปแลว ทรงอาราธนาใหหลวงปแสดงพระธรรมเทศนา และทรงอดเทปไวดวย

เมอหลวงปแสดงพระธรรมเทศนายอๆ ถวายจบแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดตรสถามหลวงปวา

“หลวงป การทจะละกเลสใหไดนน ควรจะละกเลสอะไรกอน”

หลวงปถวายวสชนาวา

“กเลสทงหมดเกดรวมอยทจต ใหเพงมองดทจต อนไหนเกดกอน ใหละอนนนกอน”

ครนทรงมพระราชปจฉาในธรรมขออนๆ พอสมควรแกเวลาแลว ทรงถวายจตปจจยแกหลวงป เมอเสดจกลบ ทรงมพระราชดำารสคำาสดทายวา

“ขออาราธนาหลวงปใหดำารงขนธอยใหนานตอไปอกเกนรอยป เพอเปนทเคารพนบถอของปวงชนทวไป หลวงปจะรบไดไหม”

ทงๆ ทพระราชดำารสนเปนสมมาวจกรรม ทรงประทานพรแกหลวงป โดยพระราชอธยาศย หลวงปกไมกลารบ และไมอาจฝนสงขาร จงถวายพระพรวา

“อาตมภาพรบไมไดหรอก แลวแตสงขารเขาจะเปนไปของเขาเอง จะอยไดนานอกเทาไรไมทราบ”

ตอจากนนทกพระองคกเสดจกลบ แตในการเสดจพระราชดำาเนนกลบนน ทรงไดรบความลำาบากพอสมควร เนองจากประชาชนไดไปเฝาชนชมพระบารมกนอยางเนองแนน

๑๐๕ . อาพาธหนกครงทสอง

หลงจากทหลวงปเคยเขารกษาอาพาธในโรงพยาบาลครงแรกเมอ พ.ศ.๒๕๐๘ หลงจากนนอก ๑๘ ป เมอทานเจรญขนธมาจนถง ๙๕ ป ทานจงมอาการผดปกตดานสขภาพอกครงหนง

ประวต และปฏปทา 175

เมอวนท ๒๗ มกราคม พ.ศ.๒๕๒๖ หลวงปเร มมอาการปวดชาตงแตบนเอวลงไปถงปลายเทา เร มเปนดานซายขางเดยวกอน ความจรงเคยเปนเลกนอยมานานแลว เคยนวดถวายทานกสงเกตเหนไดวา ชพจรเดนเบามาก ตอมาอาการอยางนกลามมาทขาขางขวา ทานบอกวารสกเหมอนจะปวดหนกปวดเบาอยตลอดเวลา พาไปเขาหองนำากถายไมออกทงหนกและเบา แถมยงมอาการเดยวหนาวเดยวรอนระคนกน

จะใหคนไปตามหมอ ทานกหามบอกวา ไมจำาเปน“ ” ความจรงทานไมเคยเรยกหาหมอ หรอใชใหใครไปตามหมอ ตลอดจนไมเคยบอกใหใครพาไปโรงพยาบาล เทาทเคยมหมอมารกษาพยาบาล หรอเคยเขาไปรกษาในโรงพยาบาลนน ลวนเปนเรองของลกศษยลกหาเปนหวงและขอรองทานทงสน

ในคนนน ถาไมสงเกตใหลกจะไมรเลยวาทานอาพาธอยางรนแรง ใบหนาและผวพรรณดเปนปกต สงบเยน ไมมความวตกกงวล เหมอนทานไมไดเปนอะไรเลย

ผรกษาดแลทานอยางใกลชดมาตลอดจะรสกวาหลวงปมอาการออนเพลยมากในคนนน และแสดงวาออนเพลยมากขนทกท จงตองตดสนใจพาทานไปเขาโรงพยาบาลสรนทรเมอเวลาประมาณ ๐๔.๐๐ น.

ตงแตไปถง จนถง ๐๘.๓๐ น. ของเชามดวนท ๒๘ มกราคม หมอไดใหนำาเกลอและสวนปสสาวะออก แตอาการของหลวงปยงไมดขน ถงกระนนทานกรบเราขอใหพาออกจากโรงพยาบาล ไมมใครกลาทดทาน จงตองนำาทานกลบวดเมอเวลา ๑๕.๔๐ น. วนเดยวกน

เมอกลบถงวดคณะศษยไดปรกษาหารอกนและตกลงจะนำาหลวงปเขากรงเทพฯ ครงแรกจะไปรกษาทโรงพยาบาลธนบร ตงใจจะออกเดนทางเชาวนท ๒๙ มกราคม เวลา ๐๙.๐๐ น.

ตลอดคนทผานมา สงเกตดอาการปวยของหลวงปหนกขน ทงอากาศกหนาวจดอกดวย ตอนเชาถวายอาหารทาน ทานกฉนไดเพยงเลกนอย

เมอใกลจะถงเวลาออกเดนทาง ทานพระครนนทปญญาภรณกำาลงยนดแลความเรยบรอยอยนอกกฏหลวงป มพระภกษบางทานเขามาคดคานแสดงความไมเหนดวยท

ประวต และปฏปทา 176

จะนำาหลวงปเขากรงเทพฯ โดยเหตวา หลวงปออนเพลยมากแลว“ ไมควรนำาทานไป ขนไปกคงไมถงกรงเทพฯ แน”

ทานเจาคณจงพดกบทานเหลานนวา เทาททานแสดงความเหนมาน“ นบวาเปนการถกตองแลว ในฐานะทเปนศษยยอมมสทธเตมททจะคดคานได แตผมเหนวา ถาไมไปกมทางเดยว คอหลวงปหมดลมแน แตถาไปยงมสองทาง เพราะฉะนนตองไป”

และกอนออกเดนทางนนเอง คณหมอทวสน สงขาวใหทราบวาไดตดตอประสานงานทโรงพยาบาลจฬาฯ ใหแลว จงขอใหเปลยนจากโรงพยาบาลธนบรไปเปนโรงพยาบาลจฬาฯ แทน

ตงแตรถพยาบาลเคลอนออกจากวด หลวงปนอนสงบนงตลอด จนกระทงถงอำาเภอนางรอง จงหวดบรรมย เวลา ๑๑.๐๐ น. จงหยดรถเพอถวายเพลหลวงป โดยไปจอดหนารานอาหารแหงหนง เจาของรานตนเตนดใจมาก เพราะหลวงปเคยมาทำาพธเปดรานให เปนการแวะมาจอดโดยบงเอญ เขาจดแจงถวายอาหารเปนอยางด แตหลวงปฉนขาวตมไดเพยงเลกนอย

ระยะทางจากสรนทรถงกรงเทพฯ รถวงตามปกตใชเวลา ๖-๗ ชวโมง แตวนนนขอไมใหวงเรวเพราะเกรงหลวงปจะกระเทอน จงใชเวลาถง ๙ ชวโมง ตลอดระยะการเดนทางหลวงปนอนสงบเงยบ ไมมเหตอะไรใหนาวตกตลอดการเดนทาง

ถงโรงพยาบาลจฬาฯ เวลา ๑๗.๔๐ น. ตองพาหลวงปเขารกษาทตกฉกเฉน เนองจากเปนวนเสารและนอกเวลาราชการ ในตอนนลกศษยลกหาตางทกขกงวล ทเหนอาการของหลวงปหนกมาก แถมยงลำาบากตองเดนทางไกล และยงตองรอเวลาใหหมอตรวจเปนเวลานาน หมอสอบถามขอมลหลายอยางและฉายเอกซเรยดวย เสรจเรยบรอยแลวจงไดพาหลวงปเขาพกทหองพกพเศษ ตกวชราวธ ชน ๒ หมายเลขหอง ๒๒

๑๐๖ . ความโกลาหล

เพราะเหตทมาถงโรงพยาบาลนอกเวลาราชการ หลวงปจงตองเขาตกคนไขฉกเฉนเสยกอน ไมใชหอง ไอ.ซ.ย. ตามทบางทานเขาใจ

ประวต และปฏปทา 177

หลวงปเขาพกไดประมาณ ๒ ชวโมงกวา คณหมอจรส กบคณะ กมาตรวจอาการแลวบอกวา ตองเอาหลวงปเขาหองเอกซเรยอก เพราะมความจำาเปนมาก แมจะเหนหลวงปออนเพลยมากกตองทำา

ตอนนนเวลา ๕ ท มแลว หลวงปท านนอนสงบนง จนบางทานคดวา ท านคงจะมรณภาพละทงสงขารไปแลว ตองใสทอออกซเจนชวยหายใจนานนบ ๕ ชวโมง การทำางานของหมอจงแลวเสรจ แตการวนจฉยของหมอในคนนนไมไดรบผลอะไรเลย

เมอยกหลวงปข นนอนบนแทนฉายในหองเอกซเรยแลว เจาหนาทกลงมอฉาย ๒ ชวโมงกวากยงไมเสรจ สงสยวาเคร องฉายเสยหรอฟลมหมดอาย เพราะปรากฏวาฟลมทออกมาแตละแผนดำาสนทมองไมเหนอะไรเลย

ทานพระครนนทปญญาภรณ (พระโพธนนทมน) บนทกไววา ใชฟลมเอกซเรยหลายแผน หนาเกอบครงคบ กไมไดผลเลย ทงจอภาพกไมปรากฏภาพใหเหนไดตลอด มเหนบางไมเหนบาง ตองฉายแลวฉายอกตงหลายครง หลวงปคงตองอดทนอยางมาก เหนทานนอนหลบตานงไมไหวตงเลย

พยาบาลจะฉดยา จะใหนำาเกลอ กทำาไมสะดวก บางครงกแทงเขมไมเขาบาง จนหมอบอกวา รางกายของทานไมรบ ทางหมอเองกทอใจและแปลกใจ

คณหมอสตรทานหนงออกมาถามคณะศษยวา ทำาไมถงเปนอยางน“ ” ตางคนตางกไมทราบ และไมมใครกลาตอบ

เมอมาคดด โดยลกษณะนอาจเปนวา หลวงปคงจะเขาสมาธสวนลกและละเอยดเพอระงบทกขเวทนา เพราะเวลา ๑๔ ชวโมงทผานมา ทานหลบตาอยอยางนนโดยไมไหวตงเลย ตลอดเวลาเขาหองฉกเฉน ตรวจรางกาย ฉายเอกซเรย ตลอดจนเขาหองพก แลวกลบเขาหองเอกซเรยอก

ตลอดเวลา ๑๔ ชวโมงนน ทานอาจไมไดรบรการกระทำาของพวกเราเลยแมแตนอยกเปนได

เมอไดเหนภาพหลวงปนอนสงบอยบนเตยงพยาบาล ไดรบการดแลรกษาดวยการแพทยสมยใหม มการใหออกซเจนชวยหายใจ ใหนำาเกลอ และใหอาหารทางสายยางเปน

ประวต และปฏปทา 178

ทเรยบรอยพอวางใจไดแลว ความวตกกงวล ความเครงเครยดกระวนกระวายทมอยในหวสมองของผเขยน (พระครนนทปญญาภรณ) เปนเวลานาน นบตงแตออกเดนทางจากจงหวดสรนทรมา กไดบรรเทาเบาบางลงและรสกโลงใจ เกดความมนใจวาหลวงปจะตองหายไดในครงนอยางแนนอน

คร นเวลาต ๓ ลวงแลว หมอกลบไปหมดแลว หลวงปจงลมตาขนพรอมกบคำาถามประโยคแรกวา หมอตรวจเสรจแลวหรอ“ ”

ไดกราบเรยนทานวา เสรจแลวครบ“ ”

ทานกสงวา ใหกลบเดยวน“ ”

หมายถงใหพากลบวด ตองคอยพดอธบายใหทานทราบวา ทานยงกลบไมได ตองอยพกรกษาทโรงพยาบาลอกหลายวน พรอมทงเลาเหตการณทผานมาใหทานทราบโดยตลอด ทานกฟงเฉยโดยไมวาอะไร

ในวนนนคณะศษยไดกราบเรยนทานเจาประคณสมเดจพระญาณสงวร (สมเดจพระสงฆราชองคปจจบน) ใหทรงทราบ ทานเจาประคณสมเดจฯ จงเจรญพรไปยงสำานกพระราชวงตอไป

๑๐๗ . เหนอเอกซเรย

ตรงนขอแทรกเร องเบาสมองสกเลกนอย ขอเขยนตอไปนเปนบนทกของคณบำารงศกด กองสข ทนาสนใจไวเปนอทาหรณ ดงน

คณจำานงค พนธพงศ เลาใหผเขยนฟงถงเมอคร งหลวงปดลย อตโล อาพาธหนก พระครนนทปญญาภรณ เปนผนำาหลวงปเขากรงเทพฯ ใหแพทยตรวจอาการ ณ โรงพยาบาลจฬาฯ

เมอนำาหลวงปเขาหองเอกซเรย พนกงานคนหนงกพดกบคณจำานงควา

“ออ! คนแก ๆ แบบน เอกซเรยงายสบายมาก”

คณจำานงคนกในใจวา ประเดยวกร “ เลนพดกบหลวงปแบบน!”

ประวต และปฏปทา 179

พอยกหลวงปขนเตยงเลอนไฟฟา เตยงไมเลอนเขาท เมอคณจำานงคกมกระซบกราบขออนญาตหลวงป เตยงกเลอนเขาทได

เจาหนาทถายเอกซเรยอยนานถง ๒ ชวโมง ขณะถายกไมมภาพปรากฏบนจอทว หมดฟลมไปเปนจำานวนมาก พอลางออกฟลมทกใบดำาหมด

คณหมอมากราบขออนญาตกบหลวงป คณจำานงคปลกหลวงปพอใหรสกตว แลวกราบเรยนทานวา หลวงปครบ“ อยาเขาสมาธ เขาถายเอกซเรยไมตด”

หลวงปวา ออ“ ! อยางนนร”

หลงจากนน จงมภาพปรากฏบนจอทว และฟลมเอกซเรย กไดภาพตามตองการ

๑๐๘ . ถกตวหลวงปไดไหม

รงขนวนท ๓๐ มกราคม ๒๕๒๖ หลวงปมอาการดขนพอทจะประคองใหนงบาง นอนบาง หลวงปพดเสยงชดเจนด

เกดเหตขดของทางผรกษาพยาบาลนดหนอยเพราะลวนแตเปนสภาพสตร เมอจะทำาหนาทมกจะถาม ทานพระครนนทปญญาภรณ ซงเฝาไขอย ณ ทนน วา

“หนถกตองหลวงปไดไหมคะ”

ทานพระครฯ ตอบ ไมได“ เจรญพร”

“อาว! แลวจะใหหนทำาอยางไร”

“ไมทราบ เจรญพร”

ทานพระครฯ บอกวา อยากจะใหพวกเขาเขาใจคำาพดของทานเอาเอง เขากไมเขาใจ งงอยอยางนนเอง ทานจงตองอธบายวา

ประวต และปฏปทา 180

“คณเปนผหญง หลวงปและอาตมาเปนพระสงฆ เมอคณถามวาถกตองตวหลวงปไดไหม จะใหอาตมาตอบวาได อยางนไมสมควร ผดสมณวนย ใครมหนาทอยางไร พงทำาไปตามหนาทของตน”

พวกเขาเขาใจ และทำาตามหนาทของตนดวยความระมดระวง และออนนอมนาชมเชย ตอมาจงขอใหมบรษพยาบาลจากตกสงฆมาทำาหนาทแทนตลอดเวลาทหลวงปอยในโรงพยาบาล ปญหาขดของตางๆ จงหมดไปดวยด

๑๐๙ . ผลการวนจฉยโรค

เชาวนท ๓๐ มกราคม ๒๕๒๖ คณะหมอไดเขาตรวจรางกายของหลวงปอกคร งหนง คณหมอยกมอนมสการขอพร และขออภย แลวกทำาการตรวจ เหตการณทกอยางเปลยนแปลงไปจากวนกอน ผลการตรวจทกอยางชดเจนด จากการถายฟลมเอกซเรยมา ๖ แผน เมอนำามาวนจฉย ปรากฏวาหลวงปมอาการหนกอย ๓ อยาง คอ เกยวกบ กระดก ปอด และสมอง ซงจะตองใชเวลาอยรกษานานเปนเดอนขนไป และมความหวงวามทางรกษาหายได จงปลงใจวาแมนานเทาใดกจะอย

ปญหาทมในขณะนกเนองจากระเบยบของตกแหงนคอ ไมใหผอยเฝาพยาบาลในหองเกน ๒ คน ทานพระครนนทปญญาภรณจงตองไปคางคนทวดบวรนเวศฯ

เมอเขากราบเรยนทานเจาประคณ สมเดจพระญาณสงวร เพอกราบทลใหทราบถงอาการของหลวงป สมเดจฯ ทานแนะนำาวา ถามอะไรขดของใหตดตอ พระมหาวระ ซงเปนเลขาฯ และอปฏฐากของทานเจาคณ พระญาณวโรดม รองสมเดจฯ

ทานมหาวระไดตดตอไปท คณหญงสมรกษ เพอใหหลวงปไดยายจากตกวชราวธมาพกทตก จงกลน วฒนวงศ ณ หองพระราชทาน บนชนท ๓ ของตก

จงเปนอนวาหลวงปไดยายมาอยหองพระราชทาน ตกจงกลน วฒนวงศ เมอวนท ๑ กมภาพนธ ๒๕๒๖ เวลาบายสองโมงเศษ

ประวต และปฏปทา 181

นบวาเปนพระมหากรณาธคณเปนอยางยง เพราะทนมความกวางขวางสะดวกทจะใหลกศษยลกหา และผมศรทธาในหลวงปไดเขาเยยมไขและเขากราบหลวงป เนองจากในแตละวนมญาตโยมมาเยยมหลวงปจ ำานวนมาก หองพกเดมคบแคบ จงรสกหนกใจ และเกรงใจโรงพยาบาลเปนอยางมาก

๑๑๐ . หองพระราชทาน

นบเปนพระมหากรณาธคณอยางลนพน ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงมพระราชทาน สงเคราะหรบหลวงปไวในพระบรมราชปถมภ และพระราชทานแพทยหลวงมาทำาการรกษาเปนพเศษ

สำาหรบหองพระราชทานน ภายในแบงเปน ๓ หอง ดานซายมอเปนหองผปวย ตอนกลางเปนหองโถงใหญสำาหรบแขกหรอเปนทประชม ดานขวามอเปนหองจดเตรยมอาหาร มเครองสขภณฑพรอมมล

ทเรยกวาหองพระราชทานนน กเพราะทรงมไวเพอพระราชทานเพอความสะดวกแกเจานายชนผใหญ หรอพระเถระชนผใหญ หรอผอนใดตามพระราชอธยาศย

กำาลงปลมปตวาหลวงปไดอยหองพระราชทาน ในขณะเดยวกนความกงวลความหนกใจกเกดขนมา ทงนเนองจากสำานกตนวาเปนผมสตปญญานอย มความสามารถนอย ไมรธรรมเนยมและระเบยบปฏบตของหองพเศษเชนน

อกประการหนง ไมทราบวาตนเองจะสามารถรบผดชอบ ในการดแลรกษาพยาบาลหลวงป รวมทงตองรบบคคลทจะมานมสการเยยมหลวงปอยางมากมายไดหรอไม ตลอดถงอาจตองรบเสดจดวย

นอกจากนควรจะแนะนำาลกนองของเรา ทจะมาอยชวยอปฏฐากหลวงปใหประพฤต และวางตวอยางไรจงจะเหมาะสม

ทงหมดนลวนแตเปนสงทตองคด ตองเตรยมการไว จงไดพยายามศกษาและสอบถามเจาหนาทพยาบาล และผสนทดกรณคนอนๆ ตามสมควร

๑๑๑ . อาการไขของหลวงป

ประวต และปฏปทา 182

ดงไดกลาวแลววาอาพาธของหลวงป คอ กระดกและปอดมจดดำา แลวลามไปถงสมอง

การรกษาจงหนกไปในการบำารง และพกผอนใหมากทสด ทงยงตองอาศยเวลานานอกดวย

ลกษณะอาการของโรคดงกลาว แสดงออกใหเหนไดโดยอาการ ๓ อยาง คอ เบออาหาร ออนเพลยเปนเวลานาน ๆ ปวดเมอยทวสรรพางคกาย นอกจากนกมอาการกระสบกระสาย นอนหลบยาก

สวนตวของหลวงปนนทานอาศยสมาธชวยในการหลบและพกผอนสมอง

ในระยะครงเดอนแรก เกอบจะกลาวไดวา อาการของทานทรงๆ อย ไมมอะไรดขน

วนหนง เวลาเชามด ประมาณ ๐๔.๐๐ น . หลวงปใหพระมาเรยกผเขยนเขาไปพบในหอง ตกใจ นกวามอะไรเกดขนกบหลวงป

เมอเขาใกลแลว ทานปรารถวา"เทาทมาอยนกหลายวนแลว ไมเหนมอะไรดขนเลย การเจบปวดกไมเหนทเลา นอนกหลบยาก หมอกไมเหนทำาอะไรมากนก มแตใหฉนมากๆ ใหนอนมากๆ เทานนเอง"

ผเขยนเขาใจความหมายของทาน วาทานตองการจะกลบวดแนนอน แตททานพดอยางนนเปนการพดอยางเกรงใจลกศษยลกหา รสกสงสารทานอยางสดซง แตกจำาเปนอยางยงทจะตองอยเพอรกษาไปกอน จนกวาหมอจะมคำาสงใหกลบได จงไมมอะไรดกวาการหาคำาพดมาอธบาย และขอรองใหทานเขาใจ

"หลวงปครบ หมอทนเขาเชยวชาญการรกษาเฉพาะโรคแตละสาขา เชนคณหมอจรสมาตรวจกระดก คณหมอองคณามาตรวจปอดและสมอง เปนตน แลวเขากประชมกนทกวน เพอวนจฉยหาสมฏฐานของโรค และหาวธการบำาบดอยางถกตองตามหลกวชา ในการดแลรกษาหลวงป ขออาราธนานมนตหลวงปอยตอไปอกสกหนอยเถด จะตองดขนอยางแนนอน

ประวต และปฏปทา 183

หลวงปกนงเฉยไมวาอะไร

เมอเวลาผานไป ๒ อาทตยกวา อาการของหลวงปคอยๆ ดขน และสามารถปรบตวใหชนกบเครองปรบอากาศได ทานกไมวาอะไรอก

๑๑๒ . ผมาเยยมนมสการหลวงป

สงทเคยนกกงวลใจไวลวงหนากคอยๆ ปรากฏเปนจรงขน กลาวคอ พอขาวแพรสะพดออกไปวา หลวงปอาพาธอยทโรงพยาบาลแหงน บรรดาสานศษยและผทเคารพนบถอ กไดทะยอยกนมาเยยมนมสการมากขนทกท

รวมทงผทเคยพบเคยกราบไหวมากอน และผทเคยไดยนแตชอเสยง แตไมเคยเหนตวหลวงป กถอโอกาสนเปนสำาคญทจะไดมากราบมารจกทาน

ฝายทางโรงพยาบาลกแนะนำาวา ขอใหหามเยยมหามรบกวน เพราะตองการใหหลวงปไดพกผอนอยาง เตมท

ผเขยนยอมรบวาไมมปญญาทจะปฏบตตามระเบยบของโรงพยาบาลอยางเครงครดได เพราะบงเอญเปนผทมธาตแหงคนใจออน เกรงใจเขา สงสารเขา เหนใจเขา

เขาอตสาหขามบานขามเมองมาไกล หวขาวของ ถอเครองสกการะมาดวยความศรทธาเลอมใส ตองการทจะกราบไหวหลวงป เพอเปนบญเปนกศล นประการหนง

อกประการหนง เหนวา หลวงปอาพาธดวยโรคทไมใชไข ยงมสตสมปชญญะสมบรณทกประการ หากวาหลวงปเปนทตงแหงบญกศล อนผทไดกราบไหวจะพงไดบญไดกศล กสมควรจะอำานวยความสะดวก

เพราะคดอยางนนเอง ชนทกชนวรรณะทไปเยยมนมสการหลวงปจงไมมผใดผดหวง เมอไปถงแลว ทกคนยอมมโอกาสไดกราบไหวหลวงปอยางใกลชดไมมากกนอย ไมเรวกชา บางกไดถายรปรวมกบหลวงปอกดวย

ประวต และปฏปทา 184

ทงนมใชจะบมบาม หรอขาดกาละเทศะจนเกนไป ทกอยางกไดพจารณาแลววาควรไมควรประการใดดวย

สมยพทธกาล เมอพระพทธองคทรงประชวรหนกกอนจะปรนพพาน ทานพระอานนท พทธอปฏฐาก ไดหามมาณพผหนงซงรองขอเขาเผาพระพทธเจาในขณะนน แมมาณพขอรองถง ๓ ครง พระอานนทกไมยอมอยางเดดขาด จนกระทงเสยงขอเสยงขดดงถงพระพทธองค

พระองคจงตรสวา "อานนท อยาหามมาณพนนเลย จงใหเขามาเถด"

เมอไดเขาเฝาและฟงพระธรรม มาณพกบรรลมรรคผล ขอบวชเปนพระสาวกองคสดทาย มนามวา "สภททะ"

เมอนำามาพจารณาดจะเหนไดวา พระอานนททานทำาตามหนาทของทานถกตองแลว ไมมความผดพลาดอนใด

สวนการทพระพทธเจาทรงใหมาณพเขาเฝา กเปนพระมหากรณาธคณของพระองค ท ทรงมตอสรรพสตวทงหลายไมมประมาณ

บรรดาพระสาวกรนหลง ตลอดมาจนถงพระเถรานเถระ และครบาอาจารยทงหลายทมเมตตาธรรมสง ยอมเปนทเคารพสกการะของหมชนมาก ทานอทศชวตเพอกจพระศาสนา ไมเคยคำานงถงความชรา ความอาพาธของทาน เมอเหนวาผใดพงจะไดประโยชนจากการสกการะทานแลว ทานกอำานวยประโยชนนนใหแกเขา

หลวงปทานมเมตตาสงอยแลว ไมเคยบนหรอเออมระอาในเร องเหลาน ตอนรบญาตโยมไดโดยไมเลอกชนวรรณะ

ดงนน อาศยทผเขยนเคยทำาหนาทนมานาน จงไมคอยลำาบากใจอะไรนก จะมกแตลำาบากกาย เพราะบางวนตองนงรบแขกตงแต ๖ โมงเชา ตลอดจนถง ๔ ทมกม

ประวต และปฏปทา 185

ตองตอนรบแขกแบบประชาสมพนธ ทงอธบายธรรม ทงตอบคำาถาม เพราะผทไปนมสการหลวงป สวนมากเปนผสนใจในธรรมปฏบต บางทกขอรองใหหลวงปอธบายขอธรรมะ และแนะนำากมมฏฐานใหกม

๑๑๓ . ไมมกลำาบาก มมากกยง

บรรดาผทไปเยยมหลวงปเปนจำานวนมากนน ไมมผใดไปมอเปลา ตางนำาภตตาหารและของขบฉนอนๆ ไปดวย ตลอดถงเครองสกการะ เชน ดอกไม ธปเทยน เปนตน

โดยเฉพาะอาหารทตองฉนประจำาวน ในเวลาทจำากด พอมมากเกนไปกเกดปญหาเรองภาชนะ ทงพระทฉนกมนอยรป ทงปญหาในการรกษาความสะอาดกตดตามมา ดงนน จงตองนำาของกนของใชไปแจกจายทำาบญตอตามหองคนไขอนาถา หลายตอหลายครง

ตอมา เมออาการของหลวงปคอยหายวนหายคน ทกคนกคอยสบายใจในความปลอดภยของหลวงปในครงน

แตหมอกยงไมอนญาตใหออกจากโรงพยาบาล ตองอยรกษาตอไปอก

ผคนทไปเยยมกมมากขนทกท บรรดาทานทไปเยยมหลวงปนน ไมสามารถคณนาไดวามทานผใดบาง แตสำาหรบพระเถระผใหญนน มดงน

สมเดจพระญาณสงวร วดบวรนเวศวหารสมเดจพระธรญาณมน วดจกรวรรดราชาธวาสพระธรรมวโรดม วดปทมคงคารามพระธรรมบณฑต วดสมพนธวงศาวาสพระพรหมมน วดนรนาถสนทรการามพระเทพโสภณ วดไทยลอสแอนเจลส สหรฐอเมรกาพระอาจารยหน สจตโต วดดอยแมป ง เชยงใหมพระอาจารยยนตระ พระธรรมจารกทวไปหลวงปสาม อกญจโน วดปาไตรวเวก สรนทร

ประวต และปฏปทา 186

พระอาจารยสวจ สวโจ วดถำาศรแกว สกลนคร

ภกษสามเณรและชวดสงฆทาน นนทบร ไปเยยมเปนกลมๆ

นอกจากน มพระเถระและภกษสามเณรอนๆ อกมากมาย ซงมอาจระบไดหมดทไปนมสการเยยม แลวยงไปชวยผลดเปลยนรกษาพยาบาลหลวงปตลอดระยะเวลาทอยในโรงพยาบาลอกดวย โดยเฉพาะแพทยหญง หมอมเจาพนธวโรภาส เศวตรณ ทรงเปนแขกพเศษทเสดจมาเยยมกราบหลวงป และสนทนาเสมอๆ พรอมกบคณะแพทยและพยาบาล จฬาลงกรณ

๑๑๔ . เสดจเยยมเปนการสวนพระองค

เมอวนท ๔ มนาคม ๒๕๒๖ เวลา ๑๙.๔๕ น . สมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ เสดจเยยมหลวงป ทรงสนพระทยไตถามอาการของหลวงปดวยพระปรวตก เกรงวาหลวงปจะไมปลอดภยในครงน

เมอทรงทราบวาหลวงปมอาการดขนมากแลว กทรงคลายความเปนหวง ทรงสนทนากบหลวงปพอสมควรแกเวลา ทรงถวายจตปจจยไทยทานแกหลวงปและพระภกษสามเณร ตลอดจนศษยทอยรกษาพยาบาล โดยทวหนากน

แลวจงเสดจกลบ เมอเวลา ๒๐.๓๐ น . รวมเวลาเสดจเยยมทงหมด ๔๕ นาท

วนท ๑๒ มนาคม ๒๕๒๖ เวลา ๑๘.๑๙ น . พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พรอมดวยสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ เสดจมาเยยมหลวงป ทำาใหผรกษาพยาบาลหลวงปตองตกตะลงเปนอนมาก เนองจากไมมผใดไดทราบมากอนวาพระองคทานจะเสดจ ทราบกตอเมอพระองคทานเสดจมาถงหองหลวงปแลว

แตหลวงปทานนงเตรยมพรอมอยแลว

ประวต และปฏปทา 187

ในระหวางทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสนทนากบหลวงปนน สมเดจพระบรมราชนนาถทรงจดดอกไมทโตะหมบชาดวยพระองคเอง และทรงปรงนำาปานะจากสมเขยวหวานดวยฝพระหตถ แลวนอมเกลาถวายในหลวงเพอทรงถวายหลวงป

หลวงปฉนนำาปานะพระราชทานโดยใชหลอดดด พระครนนทปญญาภรณกราบเรยนหลวงปวา "ในหลวงถวายแลวหลวงปตองฉนใหหมด"

หลวงปตอบวา "ไมหมดหรอก"

ในหลวงทรงแยมพระโอษฐ แลวทรงสนทนาธรรมกบหลวงปตอไป โดยหลวงปไดแสดงถวายถงการเขาฌาณ เขาสปรนพพานขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา

ในระหวางนนคณะแพทยผใหการรกษาไดเปดโอกาสใหหลวงปพจารณาตามอธยาศยวา จะกลบไปรกษาพยาบาลทวดกได ทานพระครนนทฯ กำาหนดวาจะรบหลวงปกลบวดในวนท ๒๒ มนาคม จงถอโอกาสถวายพระพรพระบาทสมเดจพระเจาอยหวใหทรงทราบ

พระองคทรงยนด และตรสวา "ถาหลวงปไดกลบไปกคงทำาประโยชนไดมาก " แลวทรงปรารภถงการเดนทางวา การไปสรนทรทางไหนจงจะสะดวก ทสรนทรมสนามบนไหม ถาไปรถยนตหรอรถไฟใชเวลากชวโมง

ทานพระครนนทฯ ถวายพระพรวา ถาไปรถยนตใชเวลา ๖-๗ ชวโมง รถไฟ ๘ ชวโมง สำาหรบสนามบนนน เนองจากไมมการบนพาณชย จงยงไมมสนามบนคอนกรต เวลาลงคงจะระวงไดยาก จงถวายพระพรขอพาหนะรถยนตซงจะสะดวกกวา

พระองคทรงเหนชอบดวย ตรสวา จะพระราชทานยานพาหนะรถยนตของพระราชสำานก พรอมรถพยาบาล และใหมตำารวจทางหลวงนำาทาง

หลงจากนน ทรงถวายจตปจจยแกหลวงปและภกษสามเณร ตลอดจนศษยอยพยาบาล หลวงปอนโมทนาถวายพระพร

ประวต และปฏปทา 188

กอนเสดจกลบ ทงสองพระองคทรงถวายพระพรหลวงปเหมอนกบครงกอนวา "ขอใหหลวงปดำารงขนธอย มากกวาหนงรอยป"

หลวงปกตอบเหมอนครงกอนวา "แลวแตสงขารเขาจะเปนไปเองของเขาหรอก"

เมอเสดจออกจากหองหลวงปนน ศษยหลวงปจ ำานวนมากเฝารอสงเสดจอย ทงสองพระองคใหโอกาสเขาเฝาไดโดยใกลชดทวกน

รวมเวลาเสดจครงน ๑ ชวโมง ๕ นาท

วนท ๑๕ มนาคม ๒๕๒๖ เวลา ๑๗ นาฬกาเศษ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ ไดเสดจมาเยยมหลวงปดวยเวลาอนสน เมอทรงทราบวาหลวงปมพลานามยดขน กทรงดพระทย และทรงชมวาหลวงปแขงแรงด แลวกเสดจกลบไปแวะเย ยมอาการปวยของศาสตราจารยทานหนงทอยหองถดไป

การทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ และสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ ทรงมพระมหากรณาธคณสงเคราะหหลวงปคร งน นำาความปลาบปลมยนดแกบรรดาสานศษย และทานทเคารพนบถอตอหลวงปเปนลนพนสดทจะพรรณา

๑๑๕ . กำาหนดออกจากโรงพยาบาล

ครนมกำาหนดการเปนทแนนอนแลว วาจะเดนทางกลบใน วนท ๒๒ มนาคม ๒๕๒๖ จงไดชกชวนสาธชนทงหลายจดทำาบญ เพออทศสวนกศลแดบรรพบรษและทานผมสวนกอสรางโรงพยาบาลจฬาลงกรณ ตลอดถงทกทานทลวงลบดบชวตในการรกษาพยาบาลทน และสรรพสตวทงหลายไมมประมาณ

การทำาบญไดจดในตอนเชาวนท ๒๐ มนาคม มการถวายภตตาหารแดพระสงฆจำานวน ๑๐ รป มผมารวมทำาบญกนอยางลนหลาม

ประวต และปฏปทา 189

ผเขยนทงรสกยนด ทงเกรงใจเจาหนาทโรงพยาบาลเปนอยางมาก เพราะเปนเหตทำาใหสถานทนนพลกพลานดวยผคนมากมาย แตไดรบความรวมมอจากบรรดาเจาหนาทอยางดยง

อนง จตปจจยททานผมจตศรทธาถวายตลอดเวลาทหลวงปอยทโรงพยาบาลนน ไดรวบรวมสวนทเหลอจากการใชจาย แลวนำาไปบรจาคบำารงโรงพยาบาลเปนเงน ๕๐,๐๐๐ บาท (หาหมนบาทถวน)

ยงมผมเกยรตและสาธชนหลายทาน นอกจากจะไดไปกราบนมสการเปนครงคราวแลว ยงไดสละกำาลงกายกำาลงทรพยและเวลา ไปอยเฝารกษาพยาบาลหลวงปดวย ตลอดเวลาทหลวงปพกรกษาตวอยทโรงพยาบาล

ไดชวยถวายภตตาหาร ตลอดจนสงจำาเปนและอำานวยความสะดวกตางๆ รวมทงชวยอปฏฐากรบใชทงหลวงปทงพระสงฆทมาอยเฝาพยาบาล

นบวาทานเหลานนไดมกศลเจตนาอนสงสง จนใจทมอาจระบพระนามและนามของทานทงหลายใหปรากฏ ณ ทนได จงขอจารกไวในความทรงจำา

บญอนใดททานทงหลายไดมกศลจตทำาไปแลวอยางไร ขอผลแหงบญนนจงสำาเรจแหงคณงามความดของทานเถด และขออนโมทนาบญกศลโดยทวกน

๑๑๖ . เดนทางกลบวด

วนท ๒๒ มนาคม ๒๕๒๖ เวลา ๐๘.๑๘ น . หลวงปกไดอำาลาคณะแพทยพยาบาล และเจาหนาทผถวายการรกษา แลวออกจากโรงพยาบาล เพอเดนทางกลบไปยงวดบรพาราม อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร

คณะแพทย พยาบาล เจาหนาท ตลอดจนทานผมเกยรต ศษยานศษย และทานทเคารพนบถอทวไป ไดพรอมเพรยงกนมาสงหลวงปทหนาโรงพยาบาลกนอยางลนหลาม

ประวต และปฏปทา 190

พณฯ ดร.เชาว ณ ศลวนต องคมนตร เปนผแทนพระองคมาสงหลวงปและกราบเรยนหลวงปวา "หลวงป จะมถอยคำาอะไรถงในหลวง กระผมจะนำาไปกราบทลถวายในหลวงใหทรงทราบ"

หลวงปตอบวา "ขอบคณมาก"

ขบวนรถจากพระราชสำานก รถโรงพยาบาล และรถสวนตวของลกศษยลกหา และทานทเคารพศรทธาในหลวงป ไดตดตามสงเรยงรายเปนแถวยาวเหยยด โดยมรถตำารวจทางหลวงนำาหนา และปดทายขบวนไปตลอดทาง

บางทานไดมาสงถงกบหลงนำาตาร ำาพนวา "ไมอยากใหหลวงปหายเรวๆ เลย อยากใหอยโรงพยาบาลนานๆ จะไดมาทำาบญถวายทานเปนประจำา"

ตลอดการเดนทางหลวงปอยในอรยาบถนอนสงบเงยบราวกบหลบสนท พอมใครกระซบถามวาหลวงปรไหมวาขณะนถงไหนแลว หลวงปกตอบไดถกตองวาถงทนนๆ แลว โดยไมตองลมตาขนด

ขบวนรถมาสงหลวงป เดนทางถงวดบรพาราม เวลาประมาณ ๑๕.๐๐ น . ไดมลกศษยลกหา และญาตโยมพทธบรษทมารอรบหลวงปอยางมากมาย

เปนอนวาการทไดตดสนใจนำาหลวงปเขาพกรกษาตวทโรงพยาบาลในกรงเทพฯ ครงน กประสบผลสำาเรจเปนทนาปลมใจจากทกฝาย กลาวคอ หลวงปทานหายจากอาพาธหนก ยงมอาการอยบางกเปนโรคของคนวยชรา ซงถอเปนเรองธรรมดาสำาหรบบคคลทมอายวยลวงมาถง ๙๕ ปเหมอนกบหลวงป

ในโอกาสน คณะสงฆนำาโดยพระเถรานเถระ ตลอดจนญาตโยมพทธบรษทชาวจงหวดสรนทร ไดรวมกนทำาบญประกอบพธเจรญพระพทธมนตถวายกศลเพอแสดงกตเวทตาคณแกหลวงป

ประวต และปฏปทา 191

ตอนเชารวมกนทำาบญตกบาตรถวายกศลแดหลวงป เพอจะไดเจรญดวยอาย วรรณะ สขะ พละ เพออยเปนรมโพธรมไทรของลกหลานไปอกนานเทานาน

ทกคนตางรสกปลมปตทหลวงปหายจากการอาพาธ และกลบมาอยทวดบรพาราม เพอเปนศนยรวมแหงความศรทธาในทางพทธศาสนาของเหลาสานศษยอกตอไป

๑๑๗ . งดกจนมนตนอกวด

ตลอดเวลาทหลวงปพกฟ นอยท วดบรพาราม เปนเวลา ๘ เดอนกวา แมจะอยในลกษณะโดยนยมวาหายจากอาพาธแลว แตทานกยงมไดหายโดยเดดขาดเลย

ดงนน จงตองจดใหมการกำาหนดวา "งดรบกจนมนตนอกวด " และจำากดเวลาในการตอนรบแขกไวอยางเปนระเบยบ

แตโดยเหตทอปนสยของหลวงปนนตางจากคนสงอายทวไป ทไมชอบนอนจบเจาอยกบท ถาแขงแรงพอลกขนไปไหนมาไหนได ทานกจะออกเดนไปตามจดตางๆ ในบรเวณวด หยดยนบาง นงบาง ตามททานเหนวาสมควร เปนการพกผอนเปลยนอรยาบถไปในตว ดวยเหตนจงยากทจะจำากดเวลารบแขกใหแนนอนชดเจนลงไปได เพราะใครเหนหลวงปกอยากจะเขาไปกราบไหวดวยกนทงนน สดทใครจะหามใครได และหลวงปกมใจเมตตาอยแลว

การรกษาพยาบาลในระยะนไมมอะไรเปนพเศษ นอกจากถวายยาฉนตามทโรงพยาบาลจดไวให และรายงานอาการใหแพทยประจำาทราบโดยสมำาเสมอ

ในสวนตวของหลวงปนน ตามปกตไมเคยทำาความลำาบากใจใหใครอยแลว ทานวางตนเปนผสขสบายทกกรณ จงทำาใหศษยานศษยและบคคลทวไปเหนวา ทานมสขภาพอนามยแขงแรงดเปนปกต

โดยแทจรงแลว ผเขยนในฐานะทอยอปฏฐากใกลชด เหนวาหลวงปไมไดหายจากอาพาธโดยสนเชงเลย แตททานอยอยางมปกตสภาพนนกดวยอำานาจแหงขนตธรรม และดวยบญบารมสวนตวของทาน ตลอดจนดวยคณธรรมอนเกดจากสมาธภาวนา ท

ประวต และปฏปทา 192

ทานฝกฝนอบรมมานานตางหาก คณธรรมเหลานเอง ทชวยใหทานดำารงขนธสบตอมาไดอกถงหนงป หลงจากออกจากโรงพยาบาลในครงนน

จะมใครตงขอสงเกตบางไหมวา ในชวงระยะหลงน หลวงปใชเวลาใหหมดไปดวยการกลาวธรรม ทานจะเทศนหรออธบายธรรมแกภกษสามเณร และทานทมากราบนมสการทาน

สวนมากเปนขอธรรมทเปนขอปฏบตภายใน ไมเคยปรารภถงงานกอสรางหรอการคณะสงฆอกเลย

บางครงกเรยกศษยฝายกมมฏฐานมาสนทนาธรรม และชแจงขอปฏบตซงผเขยนเอง (พระครนนทปญญาภรณ ) กพยายามใชเวลาอยกบหลวงปใหมากทสด

๑๑๘ . ขาวมรณภาพของหลวงปขาว

ในเดอนพฤษภาคม ๒๕๒๖ ไดขาวการมรณภาพของหลวงปขาว อนาลโย แหงสำานกวดถำากลองเพล อำาเภอหนองบวลำาพ จงหวดอดรธาน

ลกศษยจงไปกราบเรยนใหหลวงปทราบ ขณะนนเวลา ๑ ทมเศษๆ หลวงปนงบนเกาอเอนในหองพก ครนทราบขาวหลวงปขาวมรณภาพแลว หลวงปกปรารภวา

"เออ ! ทานขาวกหมดภาระการแบกสงขารไปเสยท"

แลวทานกพดตอวา

"พบกนเมอ ๓-๔ ปทผานมา เหนลำาบากสงขาร เพราะตองใหคนอนชวยอยเสมอ เรองวบากของสงขารน แมจะเปนพระอรยเจาชนไหนกตาม กตองตอสกบมนจนกวาจะขาดจากกนได ไมเกยวของกนอก"

ประวต และปฏปทา 193

ทานพระครนนทปญญภรณถามวา "ผมเหนหลวงปเมอเร มอาพาธใหมๆ มอาการกระสบกระสาย พลกไปพลกมา ผมสมาธแกกลาอยางหลวงปจะพนภาระอยางนไปไมไดหรอครบ"

หลวงปตอบวา "เมอใหจตอยกบเวทนาสงขารรางกาย มนกรบรเร องของเวทนาอย แตเมอทำาจตใหพนเวทนาไปแลว อาการเหลานมกไมปรากฏ แตตามปกตสภาพของจตแลว มนกยงอยกบสงเหลานเอง แตกตางจากจตทฝกดแลว เมอสงเหลานเกดขนยอมละและระงบไดเรว ไมกงวลไมยดถอ หมดภาระเกยวของกบสงเหลานน มนกแคนนเอง"

ขอทนาสงเกตอกอยางหนงเกยวกบสขภาพของหลวงปในระหวางนคอ เรองอาหารฉนกฉนไดตามปกต นำาหนกตวกทรงอยไมขนไมลง และทนาแปลกใจอกประการหนงกคอ ราศผวพรรณของทานสดใสเปลงปลงกวาปกต ญาตโยมบางคนชอบมานงพจารณาดหลวงปเปนเวลานานๆ ทกคนชอบทำานายหลวงปวาทานมอายเกนรอยปอยางแนนอน

สงทผดสงเกตกคอ เทาทงสองของทานบวมขนเปนบางครง เมอปรกษาหมอ หมอบอกวาเกดจากการใหยาเกยวกบปอด ประกอบกบหลวงปนงหอยเทาเปนเวลานานๆ จงทำาใหเทาทานบวมเปนครงคราว

พอปรกษาหลวงป ทานกบอกวา "นเปนสญญาณอนตรายของคนมอายมากแลว " ซงผเขยนกมไดใสใจมาก ดวยคดวาทานพดปรารภธรรมตามธรรมดา

จำาไดวาหลวงปเคยพดถง ๒ คร งวา "เราไมมวบากทางสงขาร " แตไมเคยนำามาคดหาเหตผลวาทานหมายถงอะไร

๑๑๙ . กำาหนดงานฉลองอาย ๘ รอบ

หลวงปยงคงดำารงอยในปกตสภาพเชนนมาจนถงเดอนตลาคม ๒๕๒๖ ซงเปนเดอนทหลวงปไดดำารงขนธมาถง ๘ รอบ มอาย ๙๖ ปบรบรณ นบเปนโอกาสทหายากอยางยงทจะมคนอายยนยาวถงขนาดน

ประวต และปฏปทา 194

ทางคณะศษยจงตกลงกนจะจดงานฉลองใหแกหลวงปเปนกรณพเศษ ดวยถอเปน อภลกขตกาล ประกอบกบการทหลวงปไดหายจากการอาพาธ อนเปนเรองทนำาความปลาบปลมยนดมาสเหลาสานศษยและผมจตศรทธา

ทกฝายจงพรอมใจกนคดทจะจดงานใหเปนพเศษกวาทกครงทผานมา โดยไดอาราธนาพระเถระทงฝายคามวาส และอรญญวาส ตลอดจนสานศษยทกสารทศไดมารวมงานถวายมทตาจตแกหลวงป และทสำาคญคอ ทางคณะศษยจะจดใหมพธพทธาภเษกเหรยญรนพเศษในโอกาสนดวย

การเตรยมงาน และการประชาสมพนธดำาเนนไปอยางแขงขน สานศษยและผศรทธาหลวงปทอยในจงหวดตางๆ โดยเฉพาะในกรงเทพฯ ไดมหลายคณะหลายกลมแสดงความจำานงมาทางวด บางกลมจะจดโรงครวทานถวาย บางกลมจะนำาผาปามาทอด แตละกลมแสดงเจตนาจดงานบญกศลในครงนดวยกจกรรมทแตกตางกน จงหวงไดวาจะเปนงานฉลองอายครงยงใหญทสดในชวตของหลวงป

กำาหนดงานจะเปนวนท ๒๙-๓๑ ตลาคม ๒๕๓๖ ตางฝายตางกตงใจรองานนดวยโอกาสทจะไดรวมงานบญคร งใหญ เหมอนทเคยจดมาเปนประจ ำาปตงแตป พ.ศ . ๒๕๒๐ เปนตนมา

ทางฝายหลวงปทานรบทราบการจดงานดวยอาการสงบเฉยตามปกต ทานไมแสดงอาการคดคาน หรอสนบสนนแตอยางใด เพราะเปนเรองทลกศษยลกหาประสงคจะจดขนดวยเจตนาอนด โดยปรารภเหตครบรอบวนเกดของหลวงปเปนโอกาสรวมชมนมเพอทำาบญในครงน

๑๒๐ . อาการผดปกตเรมปรากฏ

วนท ๒๘ ตลาคม ๒๕๒๖ กอนงานเรมเพยงวนเดยว หลวงปเรมแสดงอาการผดปกตมาตงแตเวลาประมาณ ๐๔.๐๐ น . คอทานมอาการออนเพลย ปวดเมอยตามรางกาย แลวกกระสบกระสาย ตวรอนคลายจะเปนไข แตไมปวดศรษะ

ประวต และปฏปทา 195

อาการทกอยางคลายคลงกบเมอกอนเขาโรงพยาบาลคร งทแลวไมมผด พระผเฝาพยาบาลไดชวยกนทานำามน แลวถวายนวดไปตามททรสกปวดเมอย อาการคอยทเลาลงบางเลกนอย

ครงถงเวลา ๐๗.๐๐ น . ตามปกตหลวงปจะออกมารบถวายภตตาหารเชาและตอนรบแขก แตวนนทานไมออกจากหองพก จงไดนำาภตตาหารไปถวายทานขางใน

หลวงปสามารถลกขนมานงฉนบนเกาอได และฉนไดเกอบเหมอนปกต

หลงจากนนไดเชญ คณหมอมนญ มาตรวจรางกายทาน คณหมอรายงานวาความดนขนสงหนอย แตหลวงปบอกวาไมปวดศรษะเลย แลวทานกฉนยาทหมอให จากนนกนอนหลบไปชวโมงกวาๆ รางกายรสกวาดเปนปกต แตยงเพลยอย

พอถงเวลาเพล ทานกลกขนมานงฉนบนเกาอแตไมยอมฉน เมอลกศษยคะยนคะยอทานกฉนขาวตมให ๔ ชอน และของหวานอกเลกนอย หลงจากนนทานกนอนพกผอน ดผวพรรณทานผดผองด เวนแตอาการเปลยนแปลงเรวมาก ระหวางกระปรกระเปรากบออนเพลย จะเปนไปทก ๔๐ หรอ ๔๕ นาท

ตลอดทงวนทสานศษยฝายกมมฏฐานมาอยเฝาทานหลายรป ทานใชเวลาสวนใหญในการอธบายธรรมใหฟง สตสมปชญญะของทานยงสมบรณดมาก สามารถลำาดบธรรมะเปนกระแสทชดเจน และตอบคำาถามขอปฏบตขนปรมตถอยางด ดวยนำาเสยงชดเจนแจมใส ทำาใหคณะศษยอนใจวาหลวงปคงไมเปนอะไร

ครนเวลา ๕ โมงเยน ถวายนำาสรงทานตามปกตเสรจแลว หลวงปกนงบนเกาอในหอง ดกรยาทาทางของทานเปนปกตดเหมอนกบไมไดไขไมไดเจบอะไรดทานสดใสดมาก

ตอมาสกคร ทานปรารภธรรมใหฟงวา

"ในทางโลกเขามสงทม แตในทางธรรมมสงทไมม"

เมอถามถงความหมาย ทานกพดวา

ประวต และปฏปทา 196

"คนในโลกนตองมสงทม เพออาศยสงนนเปนอย สวนผปฏบตธรรมตองปฏบต จนถงสงทไมม และอยกบสงทไมม"

เมอเหนวาหลวงปทานรสกเพลย จงขอใหทานพกผอนอาการออนเพลยเพมมากขน แตทานกนอนพดธรรมใหฟงตอไปอก

ขณะนนฝนตกหนกมาก (โปรดดในตอนท ๙๓ เรองวบากเกยวกบฝนตก)

ผเขยนอยเฝาหลวงปถง ๕ ทมกวา สงเกตเหนวา หลวงปมกจะพดธรรมะชนสง เกยวกบการปฏบตเรอง การเขาฌาณออกฌาณ บางชวงทานกอยเฉยๆ คลายกบเขาสมาธหรอพจารณากมมฏฐานขอใดขอหนง พอทานนงไปสกพกหนงแลวกปรารภธรรมบทใดบทหนงตอทนท

ทานพระครนนทปญญาภรณ ถามวา "หลวงปเชอความศกดสทธไหม"

หลวงปตอบวา "ความศกดสทธไมเคยม มแตพลงและความสามารถของจต"

มตอนหนง ทานพระครฯ ไดเรยนถามแบบทเลนทจรงวา "ตามตำาราบอกวาเทวดามาฟงธรรมะของพระพทธเจาครงละหลายโกฎนน จะมศาลาโรงธรรมทไหนใหฟงไดหมด"

ทกคนตางรสกงงงวยกนมาก เพราะไมเคยไดยนไดฟงและไมเคยพบในตำาราทไหนมากอน เมอหลวงปตอบวา

"ในเนอทหนงปรมาณ เทวดาอยได ๘ องค"

๑๒๑ . นไมใชครงกอน !

ประวต และปฏปทา 197

ยางเขา วนท ๒๙ ตลาคม ๒๕๒๖ ซงเปนวนเร มงานพธฉลองอายหลวงปเปนวนแรก หลวงปมอาการกระสบกระสายเลกนอย และปวดทางเทาซายขนมาจนถงบนเอว พรอมทงมอาการไขขนเลกนอย ชพจรมอาการเตนผดปกตจนถงเวลา ๖ โมงเชา อาการเปลยนไปมาแบบทรงๆ ทรดๆ

เมอเหนอาการของหลวงปเปนเชนน ทานพระครนนทปญญาภรณจงไดโทรศพททางไกลเขากรงเทพฯ กราบเรยนอาการทานเจาประคณสมเดจพระญาณสงวร ใหทรงทราบ

ทางดาน อาจารยพวงทอง ไดโทรศพทไปบอก คณหมอชฉตร กำาภ ททางพระราชสำานกมอบหมายใหดแลหลวงป และเป นผ น ำาหลวงปเด นทางกลบจากโรงพยาบาลจฬาลงกรณมาพกทวด เมอครงไปรบการรกษาเมอคราวกอน

คณหมอชฉตร แนะนำาใหรบนำาหลวงปเขาไปรกษาอาการทกรงเทพฯ แตยงไมเปนทตกลงกนวาจะเอาอยางไรกนแน

๐๖.๓๐ น . หลวงปยงออกจากหองได นงฉนภตตาหารขางนอกตามปกต เสรจแลวนงพกประมาณ ๑๐ นาท แลวเขาไปพกผอนในหอง

๐๗.๒๐ น . หมอมาตรวจอาการอก วดความดนดยงอยในระดบปกต หมอไดฉดยานอนหลบถวายเพอใหหลวงปไดพกผอนมากๆ

ในการฉดยาแตละครงหลวงปมกจะหามไวไมใหฉด แตสวนใหญหมอจำาเปนตองฝนฉดให

หมอไดถวายนำาเกลอเขาเสน แตหลวงปไมยอมรบ ทานสงใหเอาสายออก ทานบอกวาขออยเฉยๆ ดกวา

ขณะนนเหนวาเปนจงหวะด ทานพระครนนทปญญาภรณจงไดกราบเรยนหลวงปวา "จะนำาหลวงปไปรกษาทโรงพยาบาลในกรงเทพฯ อก"

ประวต และปฏปทา 198

ทานรบตอบปฏเสธ "ไมตองเอาไปหรอก"

และหามตอไปวา "หามไมใหพาไป"

ถามทานวา "ทำาไมหลวงปจงไมไป"

หลวงปวา "ถงไปกไมหาย"

"ครงกอนหลวงปหนกวานยงหายได ครงนไมหนกเหมอนแตกอนตองหายแนๆ " ทานพระครชแจง

หลวงปวา "นนมนครงกอน นมนไมใชครงกอน"

ทานพระครนนทฯ ยอมรบวาครงนมความลงเลใจอยางยง ตรงกนขามกบครงกอนทสามารถตดสนใจไดอยางเดดขาด

๑๒๒ . วนแรกของงาน

ตอมาทานผวาราชการจงหวดสรนทร คอ นายเสมอ มลศาสตร พรอมดวยขาราชการชนผใหญของจงหวด ๔-๕ คน ไดมากราบเยยมอาการของหลวงป จงไดปรกษากนวา ควรจะนำาหลวงปเดนทางเขาไปรกษาทกรงเทพฯ หรอไม

ทกคนทเหนหลวงปมกจะเขาใจวาทานไมเปนอะไรมาก เมอเหนวาทานไมอยากไปดวยแลว กพากนวางเฉยตามทานไปดวย

โดยปกตชวตของหลวงป ทานไมเคยเรยกหาหมอยาเลย เทาทเคยเขารกษาในโรงพยาบาล ๒ ครง กเมอทานมอาการหนกแลว คณะศษยจงพาทานไป ทานไมอยากขดใจจงตองปลอยตาม

ประวต และปฏปทา 199

อาการปวยไขทจะแสดงใหคนอนกงวลหนกใจการรกษาพยาบาลนนไมม เพราะทานมความอดทนเปนเยยม ตงแตสมยออกบำาเพญเพยรตามปาเขา ทานเคยตอสกบความเจบปวยและความตายมาอยางโชกโชน

เทาทผเขยนอยใกลชดกบหลวงปมาตลอด ไมเคยไดยนเสยงทานครวญครางโอดโอย หรอถอนหายใจแมแตคร งเดยว เวลาทานลก นง เปลยนอรยาบถตางๆ เปนไปดวยความคลองแคลวกระฉบกระเฉงเสมอ

วนน วนท ๒๙ ตลาคม ๒๕๒๖ เปนวนเรมทำาบญครบรอบอายของทาน การจดงานครงนกจดกนเปนพเศษ ศษยานศษยฝายสงฆมากนอยางพรงพรอม พทธศาสนกชนทวไปทงในจงหวดสรนทร และจงหวดอนตางหลงไหลกนมาอยางมากมาย มสภาพสตรมารวมบวชชปฏบตธรรมจำานวนมากกวาหนงพนคน

ทางฝายทานพระครนนทฯ ทานคดวา รออยใหเสรจงานเสยกอน หากอาการของหลวงปยงไมดขน จะตองพาทานเขาไปรกษาในกรงเทพฯ อยางแนนอน ไดปรกษาและตกลงกบทานผวาราชการจงหวดวาอยางนน ทานผวาฯ จงไดแตงตงนายแพทยผอำานวยการโรงพยาบาลสรนทร พรอมทงนายแพทยอก ๒ ทาน เปนกรรมการถวายการรกษาพยาบาลหลวงป

เมอถงเวลาตามหมายกำาหนดการ ประชาชนตางหลงไหลกนมาเปนจำานวนมาก

เวลา ๑๐.๐๐ น . พระสงฆ ๑๐ รป เจรญพระพทธมนต

เวลา ๑๑.๐๐ น . ถวายภตตาหารเพล

เวลา ๑๓.๐๐ น . ทานเจาคณพระพทธพจนวราภรณ วดราชบพธ แสดงพระธรรมเทศนาเรอง "ปชนยบคคลประยกตกบคณธรรมความดของหลวงป"

๑๒๓ . เรารออยางนอยแลว

ประวต และปฏปทา 200

ขณะทการแสดงพระธรรมเทศนากำาลงดำาเนนอย กมพระมากระซบบอกทานพระครนนทปญญาภรณวา "หลวงปเรยกใหไปพบ"

ทานพระครฯ รสกตกใจเลกนอย รบไปหาหลวงป พอไปถงเหนทานนอนหงายหนนหมอนสงอย ดอาการทานยงสดใสเปนปกต

เมอเขาไปใกล หลวงปกถามถงการจดงานวาเปนอยางไร ฟงเสยงทานคลายกบปากคอแหงไมมนำาลาย

ทานพระครฯ รายงานทานใหทราบวา งานทกอยางเปนไปดวยความเรยบรอยตามทกำาหนดไว ปนมผมาบวชเปนแมชพราหมณมากกวาทกคร ง จนศาลาใหมเตมหมดทงชนบนและชนลาง

หลวงปจงถามถงศษยฝายสงฆ วาครบหมดทกองคแลวยง ทานพระครฯ กราบเรยนวามาแลว แตกำาลงอยในพธแสดงพระธรรมเทศนาอยบนศาลา เมอจบพธแสดงธรรมแลว ทกองคจะเขามามนสการถวายสกการะหลวงปในทน

หลวงปพดวา "เออ ! เรารออยางนอยแลว"

ตอจากนนหลวงปพดอะไรกไมทราบ เพราะทานพดเบามาก ทานพระครนนทปญญาภรณเอยงหไปฟงชดกบทานมาก ทานจบแขนไวแลวนงเฉย ทานพระครฯ สะดงตกใจนกวาหลวงปสนลมแลว

เมอพจารณาดโดยละเอยดเหนวาหลวงปหายใจเปนปกต แตแผวเบามาก เหนทานอยในอาการสงบนง จงแนใจวาทานไมเปนไร ไดผละหางจากทานเลกนอย หลวงปนงเฉยอยคอนขางนาน เขาใจวาทานคงเขาสมาธอย

เมอหลวงปลมตาขนมา เหนวามอาการผองใสสดชนเปนพเศษ ทานพระครฯ จงปรารภเรองงานใหหลวงปฟง เพอทานจะไดไมตองเปนกงวล

ตอมาไดเรยนถามทานวา "หลวงปหลบหรอเขาสมาธขอรบ"

ประวต และปฏปทา 201

หลวงปตอบวา "พจารณาลำาดบฌาณอย"

พอดจงหวะนนมศษยอาวโสหลายองคเขามานมสการหลวงป บางองคสงสยในขอปฏบตกไดกราบเรยนถามทาน ทานอธบายลำาดบขอปฏบตธรรมใหฟงตลอดสายอยางชดเจนไมตดขด

เมอเหนเหตการณเปนดงน ทานพระครฯ คอยรสกเบาใจ จงผละจากหลวงปออกไปทงานบนศาลา ซงมญาตโยมสนใจมาบำาเพญกศลบวชเปนชอยางมากมาย

๑๒๔ . สวดมนตใหฟง

ครง ๔ โมงเยนลวงแลว หลวงปสามารถออกมานงรบแขกขางนอกได ญาตโยมจำานวนมาก ไดถอโอกาสรบมากราบหลวงป

สกครใหญตอมา หลวงปกกลบเขาหอง พระเณรถวายนำาสรงแกทาน เชดตวและนงหมเรยบรอย กถวายนำาผงผสมมะนาว และสมอตำาละเอยด ทานฉนนำาผงอยางเดยว ไมฉนสมอ

แลวหลวงปนอนพกผอนทามกลางสงฆฝายอรญญวาส ซงนงหอมลอมเปนจำานวนมาก อยในอรยาบถนอนหงาย หนนหมอนสง หลบตาลง ดสผวของทานเปลงปลงผดธรรมดา

ทานพระครนนทปญญาภรณบอกวาชวงนนทำาใหทานคดสงหรณใจไปตางๆ นานา แทนทจะรสกสบายใจเหมอนกบคนอนๆ พระลกศษยทกรปทนงอย ณ ทนน เหนหลวงปนอนนงเฉยอย กพากนเงยบกรบไมมการพดจากนแตอยางใด

หนงทมผานไป หลวงปลมตาขนมองไปตรงชองวางทเปนกระจกทมผามานปดอย ทานยกแขนขวาขนบอกทาทางใหรดมานออก สกครตอมาทานบอกใหพระเณรออกจากหองไปได ยงเหลอพระคอยดแลรบใช ๘-๙ องค

ประวต และปฏปทา 202

หลงจากนนสกพกทานกสงใหพระทอยสวดมนตใหทานฟง ดสหนาของพระเหลานนเรมฉงนสนเทหใจ พรอมใจกน สวดมนตเจดตำานาน ใหหลวงปฟงจนจบ

แลวหลวงปบอกใหสวดเฉพาะ โพชฌงคสตร อยางเดยว ๓ จบ

แลวใหสวด ปฏจจสมปบาท อก ๓ รอบ

พอสวดจบหมอกเขาไปตรวจอาการ ตอนนนเปนเวลา ๔ ทมลวงแลว หมอและพยาบาลคงรสกถงบรรยากาศของการเปลยนแปลงบางอยาง ทกคนตางอยในอาการสงบนง ไมมใครพดอะไร

ทกคนทอยในทนน ตางประจกษชดดวยกนวาอะไรจะเกดขน หมอกกราบลาหลวงปกลบออกไป เชอวาทกคนคงจะรวาเปนการกราบลาหลวงปเปนครงสดทาย บรรยากาศ ณ ทนน อยในความสงบนง ไมมใครปรปากพดอะไร

๑๒๕ . สวดมหาสตปฏฐานสตร

หลงจากหมอกลบออกไปแลว หลวงปลมตาขน บอกใหพระสวด มหาสตปฏฐานสตร ใหฟง ปรากฏวาพระทอย ณ ทนน ๘-๙ องคไมมใครสวดได เพราะเปนพระสตรทยาวกวาสตรอนๆ ทงหมด

หลวงปบอกใหเปดหนงสอสวด เผอญหนงสอกไมมอก

พอดพระอาจารยพนศกด ซงเฝารกษาหลวงปมาโดยตลอด มหนงสอสวดมนตฉบบหลวงเลมใหญตดมาดวย จงหยบมาเปดคนหาพระสตรนน กำาลงพลกไปพลกมาเปดหาอย

หลวงปสงวา "เอามาน"

ประวต และปฏปทา 203

พระอาจารยพนศกดรบยนถวาย หลวงปรบไป แลวเปดหนงสอขนโดยไมตองด บอกวา "สวดตรงน"

ทกองคทอยในทนนตางตะลง เพราะหนาทหลวงปเปดเปนหนาท ๑๗๒ เปนบทสวด มหาสตปฏฐานสตร พอด

พระอาจารยพนศกดรบหนงสอจากหลวงปมานงสวดองคเดยว หลวงปนอนฟงโดยตะแคงขางขวา อยในอาการสงบนง

พระสตรนมความยาวถง ๔๑ หนา ใชเวลาสวดเกอบ ๒ ชวโมง เพราะหลวงปบอกใหสวดแบบชาๆ

ระหวางนพระบางองคทะยอยออกไปบาง

หลงจากทสวด มหาสตปฏฐานสตร จบลง หลวงปยงอยในอาการปกต ทานพดธรรมะกบพระทเฝาอยเปนครงคราว ลกขนนงบนเกาอบาง นอนบาง

มตอนหนงหลวงปใหพาออกไปนอกหอง และออกไปนอกกฏเพอสดอากาศบรสทธภายนอก หลวงปเพงมองไปทศาลาทอยตรงหนากฏของทาน ซงในขณะนน ทงพระเณรและฆราวาสเปนจำานวนมาก ตางชมนมปฏบตธรรมกนอย มการสวดมนต ฟงเทศน ปฏบตสมาธภาวนากนอย

อากปกรยาทหลวงปออกมานอกกฏน ทานไดกวาดสายตามองดไปรอบๆ บรเวณวด ไมมใครทราบวาเปนการมองดครงสดทาย คลายกบเปนการใหศลใหพร และเปนการลาสถานทและสานศษยของทานทกคน

ไมมใครเฉลยวใจ เพราะเหนวาทานยงมอาการเปนธรรมดา มสตสมปชญญะบรบรณและพดธรรมปฏบตใหพระเณรฟงไดอยางชดเจน

๑๒๖ . แสดงธรรมครงสดทาย

ประวต และปฏปทา 204

ผานเขามาถงต ๓ ของวนท ๓๐ ตลาคม ๒๕๒๖ หลวงปไดแสดงธรรมใหแกลกศษยลกหาทอยในหองนนไดรบฟง

ธรรมทหลวงปแสดงเปนธรรมวาดวย ลกษณาการแหงพทธปรนพพาน ทานแสดงดวยนำาเสยงปรกตธรรมดา และอยในอรยาบถนอนหงาย มเนอหาดงน

"เมอพระสมมาสมพทธเจาทรงสรางพระพทธศาสนา ใหกอเกดเปนชวตอยางบรบรณดงประสงคแลว พระองคจงไดละ วภวตณหา นน เสดจเขาส อนปาทเสสนพพาน คอ เปนผหมดสนทกตณหา เปนผดบรอบโดยลกษณาการแหงอนปาทเสสนพพานของพระองค"

ลำาดบแรกกเจรญฌาณ ดงสนทไปจน สญญาเวทยตนโรธ หมายความวาเขาไปลกสดอยเหนอรปฌาณ

ในวาระแรกนน พระองคยงมไดดบขนธตางๆ ใหสนสนทเดดขาดแตอยางใด เพยงเขาไปเพอทรงกระบวนการแหงการเขาสนพพาน หรอนโรธ เปนครงสดทายแหงชวต

พดงายๆ กคอ สสงทพระองคไดสรางไดพากเพยรกอเปนทางเปนแบบอยางไวเปนครงสดทายเสยหนอย ซงเรยกไดวา สงอนเกดจากการทพระองคไดยอมอยกบ ธลทกข อนเปนธลทกขทมนษยธรรมดามจตหยาบเกนกวาทจะสมผสไดวามนเปนทกข

นแหละกระบวนการกระทำาจตตนใหถง สญญาเวทยตนโรธ เปนกระบวนการทพระอนตรสมมาสมพทธเจา ผเปนยอดศาสดาในโลกเทานนททรงคนพบ ทรงนำามาตเผยแผแจงออกสโลกใหพงปฏบตตาม

เมอทรงสงสดทายนแลว จงไดถอยกลบมาสภาวะตน คอ ปฐมฌาณ แลวตดสนพระทยครงสดทายเสดจดบขนธตางๆ ไปทละขนธ

วญญาณขนธแหงชวตและรางกายนนไดดบไปเสยตงแตกอนจะเขาสปฐมฌาณนานแลว เพราะตองการดบสงขารขนธ หรอสงขารธรรมขนแรกกอนวญญาณขนธจงไดดบ

ประวต และปฏปทา 205

ดงนน จงไมมเชอใดเหลออยแหงวญญาณขนธทหยาบนน

พระองคเร มดบสงขารขนธ หรอสงขารธรรมชนในสด อนจะสงผลใหกอวภวตณหาไดชนหนงเสยกอน แลวจงเลอนเขาส ทตยฌาณ แลวจงดบสญญาขนธเลอนเขาส ตตยฌาณ

เมอพระองคทรงดบสงขารขนธ หรอสงขารธรรมชนใจสดอกท กเปนอนเลอนขนส จตตถฌาณ คงมแตเวทนาขนธสดทายแหงชวต นนแลคอลกษณาการแหงขนสดทายของการจะดบสนไมเหลอ

เมอพระองคดบสงขารขนธ หรอสงขารธรรมใหญสดทายทมทงสนแลว กมาดบ เวทนาขนธ เปน จตขนธ หรอนามขนธทในจตสวนในคอ ภวงคจตเสยกอน แลวจงไดออกจาก จตตถฌาณ พรอมทงมาดบจตขนธหรอนามขนธสดทายจรงๆ ทตรงน

พระองคไมไดเขาสพระนพพานในฌาณสมาบตอะไรทไหนหรอก เมอพระองคออกจากจตตถฌาณแลว จตขนธหรอนามขนธกดบพรอมไมมอะไรเหลอ ไมถกภาวะอนใดมาครอบงำาอำาพรางใหหลงใหลใดๆ ทงสน เปนภาวะแหงตนเองอยางบรบรณ ภาวะอนนนจะเรยกวา "มหาสญญตา " หรอ "จกรวาลเดม " หรอวาเรยก "พระนพพาน " อยางใดอยางหนงกได เราปฏบตมากเพอถงภาวะอนน

วจสงขารหรอวาจาของหลวงปดลย อตโล สนสดลงเพยงแคน หลงจากนน ไมมวาจาใดออกมาจากทานอกเลย

๑๒๗ . หลวงปละทงสงขาร

เวลาผานเลยถงต ๓ ของวนท ๓๐ ตลาคม ๒๕๒๖

หลวงปนอนสงบนง หายใจเบาๆ ดอาการเปนปกตคลายนอนหลบตามธรรมดา สงเกตเหนลมหายใจทานเบาลงมาก ทกคนปลอยใหทานอยของทานไมมการรบกวน รสกจะ

ประวต และปฏปทา 206

เหนตรงกนวา ถาหากหลวงปจะปลอยวางสงขาร กใหทานปลอยวางตามสบาย ไมควรทำาใหทานตองลำาบากจากการชวยเหลอของแพทยหรอพยาบาล

หลวงปอยในอาการสงบนง ไมมใครแนใจวาทานปลอยวางสงขารในชวงวนาทใด

ผทเฝาพยาบาลอยดานซายเชอวาหลวงปหยดการหายใจเมอเวลา ๐๔.๑๓ น . สำาหรบผทเฝาอยทางดานขวา เขาใจวาเมอเวลา ๐๔.๔๓ น . (ทางวดตกลงถอเวลา ๐๔.๑๓ น.)

ความรสกของศษยทงสองฝาย ตางกนถง ๓๐ นาท ไมมใครทนสงเกตเหนได เพราะหลวงปมไดหายใจแรงใหเรารไดวาเฮอกใดเปนลมหายใจเฮอกสดทายของทาน

นบเปนลกษณาการมรณภาพทไมปรากฏรองรอย เปนความงดงามบรสทธ และสงบเยนอยางสนเชง

สงขารธรรมทอบตขนเมอวนท ๔ ตลาคม ๒๔๓๑ ณ บานปราสาท ตำาบลเฉนยง อำาเภอเมองจงหวดสรนทร ได พฒนามาโดยลำาด บ ร งเรอง สดใส ม นคงและบรสทธ ปราศจากละอองธลอยางแทจรง ไดทองเทยวไปมาทวแดนแหงพทธจกรจนรแจงเหนธรรม อยาง “ไมมผใดเทยบ” ตรงตามฉายา อตโล“ ” ของทาน บำาเพญประโยชนตนและประโยชนผอนอยางมหาศาล เผยแพรดวงประทปแกชาวโลกเปนเวลานาน กดบลงแลว ดวยการยกชวตสงขารของทาน สอนคนใหรถงความเปนจรงแหงชวต ซงทานชอบใชคำาวา ยงงน“ ยงงนแหละ”

หลวงปดลย อตโล ละทงสงขาร มรณภาพเมอวนท ๓๐ ตลาคม พ.ศ . ๒๕๒๖ เวลา ๐๔.๑๓ น . รวมอายได ๙๖ ป กบ ๒๖ วน พรรษา ๗๔

สาธ ! ศษยทกคนกราบแทบเทาขอขมากรรมหลวงป ธรรมะใดทหลวงปเขาถงแลว ขอใหศษยทกคนไดเขาถงธรรมะนน และไดดวงตาเหนธรรมดวยเถด

๑๒๘ . ไมมวบากของสงขาร

ประวต และปฏปทา 207

บรรดาศษยเพงทราบความหมายทหลวงปเคยพดเสมอวา ทานไมมวบากของสงขาร ซงหมายถง เมอคราวจะตองละสงขารจรงๆ แลวทานกละไปเลย โดยไมตองทงความออนแอ ความเจบไขไดปวยใหปรากฏ เปนการทรมานทงแกตนเอง และสรางความลำาบากยงยากใหแกผอน อนเนองมาจากสงขารเปนเหต

รวมไปถงการทตองเปลองหมอเปลองยา ทำาใหไดรบความลำาบากกายลำาบากใจ สรางความวตกกงวล และความเปนหวงใหแกบคคลทอยภายหลง

เมอหลวงปดำารงขนธจนยางเขาปจฉมวยจะเขาสรอยปกตาม สขภาพพลานามยของทานยงอยในเกณฑแขงแรง ทงสงขารรางกาย ทงสตสมปชญญะสมพนธกนอยางสมบรณ

เมอคราวทจะตองละทงสงขารไปจรงๆ ความไมมวบากของสงขารของทาน จงปรากฏออกมาใหทกคนไดประจกษอยางชดเจน คอ ทานปลอยวางสงขารในทามกลางความมสตสมปชญญะทสมบรณ ดานสขภาพรางกายกแขงแรงสมบรณตามสภาพของวย ซงนบวาเปนเรองทหายากอยางยง สำาหรบคนทวไป

ทนาคดประการหนงคอ เสมอนหนงวาหลวงปกำาหนดวาระการปลอยวางสงขาร ในระหวางทมการเตรยมงานพรอมมลอยแลว คอ งานทสานศษยจดขนเปนพเศษเพอเปนการฉลองการหายอาพาธ และทำาบญฉลองครบรอบถวายทาน ในระหวางวนท ๒๙-๓๐-๓๑ ตลาคม ๒๕๒๖

สานศษยฝายบรรพชตทงฝายคามวาส และอรญวาส มาประชมกนพรอมเพรยง เพอเปดโอกาสใหมการสนทนาวสาสะ รบสกการะบชา ตลอดถงตอบปญหาขอวตรปฏบตใหแกสานศษยของทานไดฟงอยางครบถวนบรบรณ เหมอนหนงเปนการทบทวนขอวตรปฏบต อนเปนคณสมบตทท านรกษามาตลอดอายขยใหสมบรณ เปนทอบอนใจ สบายใจของทกฝาย

ประวต และปฏปทา 208

ลกษณาการแหงการสนสดสงขารขนธของหลวงปครงน ยงความอศจรรยใจ ระคนกบความเศราโศกอาลยอาวรณ ในบรรยากาศของการทำาบญครบรอบของทาน เทากบวาศาสนกชนทวไปมาในงานเดยวไดสองงาน

ไดมารวมงานศรมงคลอายครบรอบ พรอมกบไดมารบรการละสงขารของทานในชวงเวลาเดยวกน นบเปนเหตการณทนาอศจรรยและเกดขนไดยากยง

๑๒๙ . การบำาเพญพระราชกศลงานศพหลวงป

ชวเพยงไมกนาท ขาวมรณภาพของ หลวงปดลย อตโล กแพรสะพดไปทวจงหวดสรนทรและทวประเทศ สาธชนและสานศษยจากทกสารทศหลงไหลมานมสการและสรงนำาสรระของหลวงปจำานวนมากเหลอคณานบ ตลอดวนท ๓๐ และ ๓๑ ตลาคม ๒๕๒๖ มประชาชนเบยดเสยดกนมาอยางคลาคลำา เพอถวายนำาสรงสรระหลวงป ทกคนทศรทธาในหลวงปเมอรขาวกเรงรบมา โดยทไมตองมการประกาศเชญชวน

ทราบซงในพระมหากรณาธคณเปนลนพน เนองจากหลวงปเปนพระเถระชนผใหญฝายวปสสนา ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถทรงเคารพนบถอ ทรงใหการสงเคราะหหลวงปมาตลอด ทงยามปกตและยามอาพาธ

ทรงพระกรณาโปรดเกลาพระราชทานหองพเศษ และพระราชทานหมอหลวง เพอทำาการรกษาพยาบาลหลวงป เมอคราวหลวงปอาพาธทโรงพยาบาลจฬาลงกรณ และทรงเสดจเปนการสวนพระองคเพอเยยมอาพาธ

ครนเมอหลวงปมรณภาพลง พระองคทานไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯพระราชทานนำาสรงศพ พรอมทงพระราชทานโกศโถฉตรเบญจาตงประดบ และทรงพระมหากรณาโปรดบำาเพญพระราชกศล ดงน

ทรงพระมหากรณาโปรดบำาเพญพระราชกศล ๗ วน ในวนท ๕-๖ พฤศจกายน ๒๕๒๖

ทรงพระมหากรณาโปรดบำาเพญพระราชกศล ๕๐ วน ในวนท ๒๘-๒๙ ธนวาคม ๒๕๒๖

ประวต และปฏปทา 209

ทรงพระมหากรณาโปรดบำาเพญพระราชกศล ๑๐๐ วน ในวนท ๖-๗ กมภาพนธ ๒๕๒๗

นบเปนพระมหากรณาธคณอยางหาทสดมได ทพระองคทานไดทรงเมตตาตอหลวงปและพสกนกรชาวสรนทร ตลอดจนสานศษยและสาธชนผเคารพศรทธาในหลวงป

๑๓๐ . งานพระราชทานเพลงศพหลวงป

ศพของหลวงปไดตงบำาเพญกศล และใหประชาชนกราบสกการะ ทวดบรพาราม อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร ตงแตวนมรณภาพ คอวนท ๓๐ ตลาคม ๒๕๒๖ เปนตนไป จนถงวนพระราชทานเพลงศพ เมอวนท ๘ กรกฎาคม ๒๕๒๘ เปนเวลา ๒ ป ภายหลงการมรณภาพละทงสงขารของหลวงป

ในงานพระราชทานเพลงศพของหลวงปน ไดจดใหมขนทวนอทยานแหงชาตเขาพนมสวาย ซงอยหางจากจงหวดสรนทรไปทางทศใตประมาณ ๒๒ กโลเมตร

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ ไดเสดจพระราชด ำาเนนไปพระราชทานเพลง พรอมดวยสมเดจพระเทพรตนราชสดาสยามบรมราชกมาร สมเดจพระเจาลกยา

เธอเจาฟาจฬาภรณ และ น.อ . วรยทธ ดษยศรนทร ยงความปลาบปลมแดสานศษยหลวงป และชาวสรนทรอยางลนพน

แมสถานทจดงานพระราชทานเพลงศพจะอยหางไกลจากตวเมองสรนทรไปถง ๒๒ กโลเมตร กมผไปรวมงานอยางลนหลาม คลาคลำาไปดวยพระเถรานเถระ พระภกษสามเณร นกบวชชพราหมณ ขาราชการทกหมเหลา และพอคาประชาชนจากทวสารทศ ทกคนทไปรวมงานตางกปลมใจ ทมารวมแสดงกตญญตาคณ ในงานมลายขนธของหลวงปในครงนน

๑๓๑. ทำาไมจงสรางเมรทเขาพนมสวาย

คำาถามหนงทผตงขอสงเกต และซกถามกนเสมอ ในงานพระราชทานเพลงศพของหลวงป วาทำาไมจงตองไปจดทเขาพนมสวาย ทงๆ ทตองเดนทางหางจากทตงบำาเพญกศลถง ๒๒ กโลเมตร และไปจดกลางปากลางเขาเชนนน มเหตผลอะไร

คำาถามดงกลาวแมจะถอวาไมใชเรองสำาคญ กไมควรจะใหตดคางอย

ทานผวาราชการจงหวดสรนทรในครงนน คอ นายเสนอ มลศาสตร ไดชแจงในหนงสอทระลก งาน

พระราชทานเพลงศพของหลวงป ในหวเรอง "จะสรางเมรพระราชทานเพลงศพหลวงปฯ ทไหน" ดงขอความตอไปน

ประวต และปฏปทา 210

เมอ พระราชวฒาจารย (หลวงปดลย อตโล ) มรณภาพ จงหวดไดนำาความขนกราบบงคมทลพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ ทรงทราบฝาละอองธลพระบาท และไดรบพระราชทานนำาอาบศพ โกศ ฯลฯ ซงเปนคร งแรกทชาวจงหวดสรนทรไดรบพระมหากรณาธคณ และเรากคดตอไปวา โอกาสเชนนคงจะไมมอกแลว

ระหวางทเกบศพหลวงปรอพระราชทานเพลงศพ ไดมผตงคำาถามมากมาย มทงพากนไปพบผมทบาน มทงสอบถาม พระครสถตสารคณ พระครนนทปญญาภรณ ทวดบรพฯ เชน

ไดมผบอกผมวาเปนญาตของหลวงป พากนไปหาผมทบานพก และขอวาศพหลวงปนนเกบไวตลอดไป โดยไมตองเผาจะไดไหม

ผมตอบวาไมได เพราะเราไดดำาเนนการในหลายๆ เรอง ลวงเลยมาจนบดนแลว ทานเหลานนกเขาใจและหมดขอกงขา

มผถามวา เมอตองทำาพธพระราชทานเพลงศพ จะเลอกทไหนจงจะเหมาะสม เพราะมปญหาตามมามากมาย ทงในเร องคนจะมารวมงานจะตองมาก จะมทรบพอหรอ รถยนตทงสวนตว และโดยสารจำานวนเปนรอยเปนพน จะใหจอดกนทไหน การใหความสะดวกแกผมารวมงาน ทเคารพศรทธาหลวงปมเปนหมนๆ จะใหเขาไดรบความสะดวกสบายอยางไร มผเสนอความเหนหลายอยางอาท

ใหจดพธพระราชทานเพลงศพทวดบรพาราม

ใหจดทหนาศาลากลางจงหวด

ใหจดทสนามกฬาจงหวด

ใหจดทบรเวณวทยาลยเทคโนโลยและอาชวศกษา วทยาเขตเกษตรสรนทร ตรงหนาวดปาโยธาประสทธ โดยใหรอแปลงหมอนของทางวทยาลยออก และใชสถานทบรเวณนน

ทกสถานททมผเสนอดงกลาวขางตน ตางมผแยงในเรองสถานทดงกลาววามบรเวณแคบ ไมพอทจะรบผมารวมงาน ซงคาดวาจะตองเปนเรอนหมนเรอนแสน แมจะมบรเวณพอจะรบคนได แตกไมมบรเวณพอทเปนสถานทจอดรถ ไมสามารถกำาหนดเสนทางเขาออกโดยมใหสวนทางและเกดรถตด จะตองร อถอนทรพยสนของหลวง เชน ถาใชบรเวณวทยาเขตเกษตรสรนทร กตองร อแปลงหมอนจำานวนมากออกทงแปลง หลวงปเปนทเคารพศรทธาของคนทวไป เมอเราคดจะทำาอะไรเพอหลวงปกตองคดใหรอบคอบ และไมเกดความเสยหายแกสวนรวม ประเดนส ำาคญททกคนคดเหมอนกนกคอ สถานททสรางเมรตงศพ และทำาพธพระราชทานเพลงศพของหลวงปนน เมอพระราชทานเพลง เกบอฐ ร อเมรออกแลว กควรจะเปนสถานทศกดสทธ ทมควรปลอยใหถกเหยยบยำา และเราตองมาชวยกนคดสรางสงใดสงหนงครอบสถานทตรงนน เพอเปนทสกการะระลกถงหลวงปในอนาคตดวย

สถานทททกคนตองการหาไดไมงายนก แตเรากชวยกนคดหาจนได สถานทนนคอบรเวณหมเขา

"พนมสวาย " ตำาบลนาบว อำาเภอเมองสรนทร

ทำาไมเลอกเอาทตรงนน เพราะตรงนนมวด

ประวต และปฏปทา 211

วดแหงนกำาเนดขนมาโดยหลวงป

พระพทธสรนทรมงคล ศาลาอฎฐมขประดษฐานรอยพระพทธบาทจำาลอง

เปนทแสวงหาบญของพทธศาสนกชนในเทศกาลขนเขาสวาย ในเดอนหาทกป เมอพระราชทานเพลงศพหลวงปแลว เราจะสรางสถปประดษฐานรปหลวงป บรรจอฐหลวงปไวเปนทสกการะกทำาได

ขณะนทางจงหวดไดกำาหนดบรเวณดงกลาวเปนวนอทยานแลว เราสามารถปลกตนไม พฒนาใหสวยงามได

การกำาหนดเสนทางใหรถเขาออกในขณะมงาน เรากแกไดและทำาแลว

การไมมไฟฟาแสงสวางใหความสะดวก เรากแกได

เรองนำาดมนำาใช เรากแกได

เร องทพกผมารวมงาน เรากแกได โดยจดทำาทพกชวคราว โดยชาวบานบรเวณใกลเคยงทเลอมใสศรทธาหลวงป

ทตรงนนไมไกลไปหรอ ผมกวาไมไกลเพราะเมอหลวงปยงมชวตอย เคยมสามลอคนหนงนมนตหลวงปขนนงสามลอ แลวถบสามลอไปสงหลวงปถงวดพนมสวาย ถาคดวาการเดนทางเขาไปในบรเวณไกล เรากแกไดโดยจดรถรบสงเพมขน

เรองความสะดวกในการเดนทาง การใหความปลอดภยแกผมารวมงานเรากแกได และไดเตรยมการไวแลว

นค อขอยต และเหตผลทวา ท ำาไมจงเลอกบรเวณภเขา "พนมสวาย " เป นสถานทสรางเมร

พระราชทานเพลงศพ พระราชวฒาจารย (หลวงปดลย อตโล) ของชาวสรนทร

ลงชอ นายเสนอ มลศาสตร ผวาราชการจงหวดสรนทร

๑๓๒ . อนสรณสถาน ภายหลงการมรณภาพของหลวงป ทางคณะกรรมการฝายสงฆและฆราวาส ไดมมตใหจดสรางอาคารอนสรณสำาหรบหลวงปขน สำาหรบเปนทสกการะระลกถงทาน ภายในบรเวณวดบรพาราม อาคารดง

กลาวสรางเสรจในป พ.ศ . ๒๕๒๘ มชอวา "พพธภณฑกมมฎฐาน หลวงปดลย อตโล"ภายในพพธภณฑมรปเหมอนของหลวงปอยในทานงหอยเทา หลอดวยโลหะ ขนาด ๒ เทาครงขององคจรง และยงเปนสถานทเกบอฐธาตของหลวงป ไวใหประชาชนทวไปไดสกการะ และเปนสงเตอน

ใจใหระลกถงความด และเตอนใจใหเหนวา "ความตาย " เปนสงธรรมดาททกคนจะตองพบ จงไมควรใชชวตอยดวยความประมาท

ประวต และปฏปทา 212

นอกจากนยงไดรวบรวมเคร องอฎฐบรขาร และเคร องใชตางๆ ของหลวงป ตงแตสมยออกทองธดงคกมมฎฐาน และของใชตางๆ ทหลงเหลออย นบตงแตหลวงปเขามาพำานกประจำาทวดบรพาราม ตลอดระยะเวลา ๕๐ ป

ทางวดไดกำาหนดการไววา ในป พ.ศ . ๒๕๓๘ ซงเปนปทหลวงปมอายครบรอบ ๑๐๘ ป หรอ ๙ รอบ ถอวาเปนโอกาสมงคลอยางยง จงไดจดสรางรปหลอหนขผงของหลวงปขนาดเทาองคจรง บรรจไวเพมเตมเพอเปนทพงทระลกสำาหรบผศรทธาตอหลวงปไดเคารพกราบไหว หรอผทตองการความสงบมานงสมาธภาวนา เสมอนนงอยตอหนาของหลวงป ยอมชกนำาจตใจใหเกดความสงบความเยนได

อนสรณสถานสำาหรบหลวงปอกแหงหนง คอ พระธาตเจดยบรรจอฐธาตของหลวงป อยทบรเวณวนอทยานแหงชาตเขาพนมสวาย กอสรางครอบเมรทพระราชทานเพลงศพของหลวงปมลกษณะเปนเจดย ภายในมรปเหมอนของหลวงป หลอดวยโลหะขนาดเทาองคจรง และมภาพจตรกรรมฝาผนงเกยวกบประวตชวตของหลวงป พระธาตเจดยนตงอยทตำาบลนาบว อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร อยหางจากตวเมองไปทางทศใตระยะทางประมาณ ๒๒ กโลเมตร

อนสรณธรรมทง ๒ แหง เปนสงเวชนยสถานเพอระลกถงหลวงป เปดใหประชาชนเขากราบไหวตลอดเวลา

๑๓๓ . ครบาอาจารยของหลวงป

นอกจากบดามารดา ญาตสนท ทานเจาเมองสรนทรทใหความอปการะ และเพอนรวมคณะละครทหลวงปสงกดอย ทใหการสนบสนนและชวยเหลอหลวงปตลอด ๒๒ ปในการใชชวตฆราวาสแลว กมครบาอาจารยในทางธรรมทเปนผมพระคณแกหลวงป ในฐานะผรวมสรางสมใหหลวงปไดพบความสำาเรจในทางธรรม มดงน๑. พระครวมลศลพรต (ทอง) เปนพระอปชฌาย ใหการบรรพชาแกหลวงป ณ พทธสมา วดจมพลสทธาวาส ในเมองสรนทร เมอ พ.ศ. ๒๔๕๓ โดยม พระครบก เปนพระกรรมวาจาจารย และ พระครฤทธ เปนพระอนสาวนาจารย๒. หลวงพอแอก เจาอาวาสวดคอโค ตำาบลคอโค อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร นบเปนพระอาจารยสอนกมมฎฐานองคแรกแกหลวงป ซ งไดเพยงสอนใหฝกหดทอง สวด และฝกวตรปฏบตทนยมในสมยนน รวมทงฝกบรกรรมภาวนาโดยวธ "อญเชญปตทง ๕" หลวงปไดเฝาเพยรรบการอบรมกบ หลวงพอแอก เปนเวลา ๖ ป ระหวางพ.ศ. ๒๔๕๓ - ๒๔๕๙ กอนเดนทางไปศกษาดานปรยตธรรมทจงหวดอบลราชธาน

ประวต และปฏปทา 213

๓. พระมหารฐ พระอปชฌาย เมอหลวงปไดญตตสกขาบทจากมหานกายมาอปสมบทในธรรมยตกนกาย เมอวนท ๑๔ ตลาคม ๒๔๖๑ ณ พทธสมาวดสทศนาราม อำาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน โดยม พระศาสนดลก เจาคณะมณฑลอดรในสมยนน เปนพระกรรมวาจาจารย๔. หลวงปมน ภรทตโต พระอาจารยใหญฝายอรญญวาส หรอฝายธดงคกมมฎฐานเปนครบาอาจารยทหลวงปใหความเคารพศรทธามากทสด ในฐานะทเปนผใหแนวทางการภาวนา และวางแบบอยางในการถอธดงควตร หลวงปไดเปนกำาลงสำาคญของ พระอาจารยใหญ ในการเผยแผแนวคำาสอน ในฐานะแมทพธรรมทมความรบผดชอบในพนทภาคอสานตอนใต บรเวณจงหวดสรนทร ศรสะเกษ และบรรมย หลวงปมน ภรทตโต จงเปนผใหความงอกงาม ในทางธรรมแกหลวงปอยางแทจรง ในชวงทายสด หลวงปมน มาพำานกอยประจำาท ทวดปาบานหนองผอ อำาเภอพรรณานคม จงหวดสกลนคร และมรณภาพทวดปาสทธาวาส อำาเภอเมองสกลนคร เมอวนท ๑๑ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๔๙๒๕. สมเดจพระมหาวรวงศ (ตสโส อวน) ในสมยทดำารงสมณศกดท พระธรรมปาโมกข เจาคณะมณฑลนครราชสมา เปนผใหความอปการะและสนบสนนการศกษาดานปรยตแกหลวงป ในสมยทศกษาอยทวด สทศนาราม จงหวดอบลราชธาน พระองคทานเปนผวางแผน และสงการใหหลวงปมาพฒนาวดบรพาราม ใหเปนวดธรรมยตกนกาย เปนแหงแรกในภาคอสานตอนใตเปนเหตใหหลวงปตองพำานกประจำาท ทวดแหงนตดตอกนเปนเวลา ๕๐ ป ตงแตวนท ๒๔ กรกฎาคม ๒๔๗๗ จนกระทงมรณภาพเมอวนท ๓๐ มกราคม ๒๕๒๖๖. สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช พระองคมความสนทสนมคนเคยและตดตอกนกบหลวงปเสมอมา ตงแตสมยดำารงสมณศกดทสมเดจพระญาณสงวร (เจรญ สวฒโน) เจาอาวาส วดบวรนเวศวหาร ทานเจาประคณสมเดจฯ เคยไปรวมงานฉลองอายของหลวงปเมอป พ.ศ. ๒๕๒๐ ครนเมอหลวงปเขารกษาตวทโรงพยาบาลจฬาลงกรณ พระองคทานไดใหความอนเคราะห และชวยประสานงานใหทกอยาง นอกจากนยงไดเสดจไปเปนประธานฝายสงฆ ในงานพระราชทานเพลงศพของหลวงป เมอวนท ๘ กรกฎาคม ๒๕๒๘ และเปนประธานบรรจอฐธาต และเปดพพธภณฑกมมฎฐานของหลวงป เมอวนท ๓๐ ตลาคม ๒๕๒๘

๑๓๔ . เพอนสหธรรมกของหลวงป

ประวต และปฏปทา 214

ในสวนของพระสหธรรมกของหลวงปนนมมากมายเหลอเกน ทงสมยททานอยศกษาพระปรยตธรรมทจงหวดอบลราชธาน สมยทศกษาดานปฏบตภาวนากบ พระอาจารยมน ภรทตโต สมยทออกธดงคกมมฏฐาน รวมทงทสนทสนมคนเคยกนในโอกาสตางๆ

พระสหธรรมกของหลวงปนบวามมาก ทงนเพราะอธยาศยและคณธรรมของหลวงป ทเปนทศรทธาและชนชอบอยางกวางขวาง ดวยทานมจรยาวตรทงดงามบรสทธ จรงใจ ไมตฉนนนทาใครทงตอหนาและลบหลง

อยางไรกตาม ในทนจะขอยกมาเฉพาะพระสหธรรมก ทเปนศษยรวมพระอาจารยใหญรนแรกกบหลวงป ซงไดแก

พระอาจารยสงห ขนตยาคโม นบวามความสนทสนมคนเคยกบหลวงปมากทสด ทานเปนผมอปการะ

คณตอหลวงป ในฐานะสนบสนนใหหลวงปไดเปลยนญตตมาสธรรมยตกนกาย เมอ พ.ศ . ๒๔๖๑ รวมเปนศษยรนแรกของ ทานพระอาจารยใหญ รวมออกธดงคดวยกนครงแรก และใชชวตจำาพรรษาอยดวยกนในชวงออกธดงคนานกวาทกรป ในระยะตอมาหลวงปดลยไดสงลกศษยของทานใหไปฝกภาวนาอยกบหลวงปสงห ทมชอเสยงและเปนทรจกกนดคอ หลวงปสาม อกญจโน ในชวงสดทาย หลวงปสงห ทานพำานกอยประจำาท ทวดปาสาลวน อำาเภอเมอง จงหวดนครราชสมา ดำารงสมณศกดท พระญาณวศษฏสมทธ วราจารย และมรณภาพเมอวนท ๘ กนยายน ๒๕๐๔ หลวงปสงหเปน ผนำาแหงกองทพธรรม ในสายของ พระอาจารยใหญมน ภรทตโต

หลวงปขาว อนาลโย แหงสำานกวดถำากลองเพล อำาเภอเมอง จงหวดหนองบวลำาภ เปนเพอนสหธรรมกทสนทสนมคนเคย ในฐานะทเฝาตดตามศกษาธรรมกบ พระอาจารยใหญ รวมกน และรวมออกธดงคในปาเขาแถบจงหวดสกลนคร หนองคาย และอดรธาน โดยเฉพาะการธดงคบรเวณถำากลองเพล และหลวงปขาวไดยดสถานทนเปนทพำานกประจำาสบมา จนกระทงทานมรณภาพเมอวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๒๖ กอนการมรณภาพของหลวงปเพยง ๖ เดอน แมทง ๒ องคจะมอายรนราวคราวเดยวกน คอเกดปเดยวกน แตหลวงปขาวออนอายพรรษากวา เพราะทานบวชหลงหลวงปถง ๙ ป

ยงมสหธรรมกรนหลงหลวงปอกเปนจำานวนมาก ทเปนทเคารพศรทธาและรจกกวางขวางไดแก

หลวงปแหวน สจณโณ วดดอยแมปง อำาเภอพราว จงหวดเชยงใหม

พระนโรธรงส คมภรปญญาจารย (หลวงปเทสก เทสรงส ) วดหนหมากเปง อำาเภอศรเชยงใหม จงหวดหนองคาย

หลวงปหลย จนทสาโร วดถำาผาบง อำาเภอวงสะพง จงหวดเลย

สหธรรมกรนหลงของหลวงปทยงมชวตอยไดแก พระอาจารยหลวงตามหาบว ญาณสมปนโน วดปาบานตาด จงหวดอดรธาน เปนลกศษยผอปฎฐากใกลชด พระอาจารยใหญมน ภรทตโต ไดรวมปฏบตธรรมกบหลวงปบาง ซงทานมความสนทสนมกนพอสมควร ในชวงหลงๆ หลวงปไดสงลกศษยหลายองคไปอยศกษาดานสมาธภาวนากบ ทานหลวงตาฯ หลงจาก พระอาจารยใหญ มรณภาพแลว ทาน

ประวต และปฏปทา 215

หลวงตามหาบว ไดปฏบตหนาทรกษามรดกธรรมคลายๆ กบองคแทนของ พระอาจารยใหญ ซง

ครบาอาจารยรนอาวโสบางทานไดแนะนำาวา "ถาอยากรวาทานพระอาจารยใหญทานเปนอยางไร ใหไป

ดไดทหลวงตาวดบานตาด แลวจะเขาใจ"

๑๓๕ . ลกศษยของหลวงป

ลกศษยผสบทอดมรดกธรรมของหลวงป มหลายยคหลายรน พอจะลำาดบไดดงน

รนแรกสด ในสมยทหลวงปยงทองธดงคอยในแถบภาคอสานตอนบน หลวงปไดสรางพทธบตร ใหแกวงการพระศาสนาฝายอรญญวาสจำานวนไมนอย ทเปนทรจกอยางกวางขวางม ๒ รปคอ

๑ . หลวงปฝน อาจาโร วดปาอดมสมพร อำาเภอพรรณานคม จงหวดสกลนคร ไดพบและฝากตวเปนศษยปฏบตธรรมกบหลวงปสมยเปนพระหนม เมอหลวงปไปพกจำาพรรษาท วดมวงไข บานกดกอม

อำาเภอพรรณานคม จงหวดสกลนคร ในปพ.ศ . ๒๔๖๓ คร งนนถอเปนเหตการณ พลกแผนดนของวดมวงไข คอหลงออกพรรษาปนน พระเณรทงวดพากนสละทงวดแลวออกธดงคตามหลวงปไปทงหมด จนปลอยใหวดราง หลวงปฝน ซงยงเปนพระหนมอยวดใกลกนนน กออกตดตามไปปฏบตธรรมกบหลวงปดวย แลวหลวงปไดนำามาถวายเปนศษยปฏบตธรรมกบพระอาจารยใหญในเวลาตอมา ดงปรากฏหลกฐานภาพป นทซมประวต ซมท ๗ ทเจดยพพธภณฑหลวงปฝ น อาจาโร ศษยรนหลงๆ ของหลวงปดลย ทสนใจดานปฏบตภาวนาจะถกสงตวมาใหอยฝกปฏบตกบหลวงปฝนจำานวนหลายรน หลวงปฝนมรณภาพเมอวนท ๔ มกราคม ๒๕๒๐ กอนหลวงป ๖ ป

๒ . หลวงปออน ญาณสร วดปานโครธาราม อำาเภอหนองววซอ จงหวดหนองบวลำาพ ปวารณาตวเปนศษยตดตามหลวงปตงแตสมยยงเปนเณรอยวดมวงไข แลวไดไปปฏบตธรรมอยกบ หลวงปมน อยระยะหนง แลวทองธดงคกมมฏฐานจนมคณธรรมแกกลา ไดรบมรรคผลจนมชอเสยงขจรขจาย

สานศษยเมอครงทหลวงปมาอยสรนทร และรวมในกองทพธรรมแหงอสานใต ในชวงทหลวงปมาพกทวดนาสาม วดปาหนองเสมด และวดบรพาราม รวมเวลาทงสน ๖๐ ปเศษ ไดสรางพทธบตรไวประดบวงการสงฆฝายวปสสนาธระมากมาย จำานวนนบดวยเรอนพน

ลกศษยอาวโสทมรณภาพแลว (กอนปพทธศกราช ๒๕๓๘ - วทวส ) ซงไดกลาวถงบอยในประวตชวตของทานทนำาเสนอขางตน ไดแก

๑ . พระเทพสทธาจารย (โชต คณสมปนโน ) วดวชราลงกรณ อำาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา มรณภาพเมอวนท ๓ เมษายน ๒๕๑๘

๒ . หลวงปสาม อกญจโน วดปาไตรวเวก ตำาบลนาบว อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร มรณภาพเมอวนท ๑ กมภาพนธ ๒๕๓๔ อาย ๙๑ ปเศษ

ประวต และปฏปทา 216

๓ . พระมหาพลอย อปสโม ป.ธ . ๖ จากวดสมพนธวงศาวาส กรงเทพฯ เมอคณะสงฆมลฑลนคร

ราชสมา ไดสถาปนาวดบรพารามขนเปนวดธรรมยตแหงแรกของจงหวดสรนทร เมอป พ.ศ . ๒๔๗๖ แลว จงมบญชาให พระมหาพลอย เดนทางมาฟ นฟการศกษาฝายพระปรยตธรรม และไดลาสกขาบทออกมาใชชวตฆราวาสในภายหลง

ลกศษยอาวโสทยงมชวตอยในขณะน (พ.ศ . ๒๕๓๘ ) มดงน

๑ . พระราชวสทธธรรมรงษ (เปลยน โอภาโส ) อดตเจาอาวาสวดปาโยธาประสทธ ปจจบนพำานกอยทวดบรพาราม เปนศษยผรวมงานเคยงบาเคยงไหลกบหลวงปมาตลอด ปจจบนอาย ๗๙ สขภาพยงแขงแรงมาก ยงออกเดนบณฑบาตทกเชา

๒ . พระราชปญญาวสารท (เหลอง ฉนทาคโม ) เจาอาวาสวดกระดงทอง อำาเภอเมอง จงหวดบรรมย และเจาคณะจงหวดบรรมยฝายธรรมยต

๓ . พระรตนากรวสทธ (เสถยร สถโร ) เจาอาวาสวดบรพารามสบตอจากหลวงปขณะน (พ.ศ. ๒๕๓๘ ) มอาย ๗๓ ป

๔ . พระครเขมคณโสภณ (จนทร เขมสร ) วดปาสาลวน อำาเภอเมอง จงหวดนครราชสมา

๕ . หลวงพอสวจ สวโจ วดถำาศรแกว อำาเภอกดบาก จงหวดสกลนคร

ลกศษยรนกลาง ทพอจะนกชอได มดงน

๑ . พระโพธนนทมน (พระมหาสมศกด ปณฑโต ) อดตพระครนนทปญญาภรณ อปฏฐากใกลชดหลวงปมาตงแตบวชเปนสามเณร ตดตอมาจนกระทงหลวงปมรณภาพ เปนเวลา ๔๐ ป ปจจบนอาย ๖๔ ป พรรษา ๔๒

๒ . พระมงคลวฒนคณ (พระมหาเพม กตตวฒฑโน ) เจาอาวาสวดถำาไตรรตน และอดตเจาอาวาสวดวชราลงกรณ อำาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา

๓ . พระวสทธนายก (บญเอยด พทธวำโส ) เจาอาวาสวดไตรรตนาราม อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร เจาคณะจงหวดสรนทรฝายธรรมยต

๔ . พระครพนมศลคณ (สวน สารธมโม ) เจาอาวาสวดเขาสวาย อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร สถานทจดพธพระราชทานเพลงศพ และทประดษฐานพระธาตเจดยของหลวงป

๕ . พระครญาณกจไพศาล (ใหญ ญาณวโร ) เจาอาวาสวดปาตาเตน อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร

๖ . พระครปยธรรมโสภณ (หน ) วดปาไพศาล อำาเภอประโคนชย จงหวดบรรมย

ประวต และปฏปทา 217

๗ . พระครวรากรณวสทธ (เดน ) วดปาชยมงคล จงหวดสรนทร

ลกศษยรนหลงๆ เทาทพอนกได มดงน

๑ . พระครญาณวรยาคม (เยอน ) วดเขาศาลา อำาเภอบวเชด จงหวดสรนทร

๒ . พระครภาวนาวสทธ (ตรคณ ) วดปาประโคนชย อำาเภอประโคนชย จงหวดบรรมย

๓ . พระครเกษตรคณารกษ (เคลม ) วดปาอดมธรรม อำาเภอกระสง จงหวดบรรมย

๔ . พระครธรรมประเวท วดทงโพธ อำาเภอเมอง จงหวดบรรมย

๕ . พระครบรรกษพฒนา (เสวย ) วดบรรมยรตนารมย อำาเภอเมอง จงหวดบรรมย

๖ . หลวงพอกม ทปธมโม วดปาดงด อำาเภอลำาดวน จงหวดสรนทร มชอเสยงในดานจตภาวนา

๗ . พระอาจารยคน วดบวรสงฆาราม ตงอยหนาเรอนจำาจงหวดสรนทร

๘ . พระอาจารยสพร วดปราสาทจอมพระ อำาเภอจอมพระ จงหวดสรนทร

๙ . พระอาจารยวสนต วงคโส วดเขาโตะ อำาเภอกาบเชง จงหวดสรนทร

๑๐ . พระเทพสทธญาณรงส (จนทร เควสโก ) หรอ "หลวงตาจนทร " วดปาชยรงส อำาเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร

๑๑ . พระครสถตปญญาคณ (พรณ ครปณโณ ) วดปรอเกยน อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร

๑๒ . พระครบญเลยง วดวอชงตนวราราม กรงวอชงตน ด.ซ . สหรฐอเมรกา

๑๓ . พระอาจารยทองยอย วดธรรมรงษ นครซดนย ประเทศออสเตรเลย

๑๔ . พระอาจารยจำาเรญ วดปารส นครปารส ประเทศฝรงเศส

๑๕ . พระอาจารยสจต สจนโน วดเบอรลน นครเบอรลน ประเทศเยอรมน

๑๖ . พระอาจารยทนงศกด วดปาธรรมชาต จงหวดเชยงใหม

๑๗ . พระมหาเหรยญ วดปาธรรมชาต ลองบช แคลฟอรเนย สหรฐอเมรกา

๑๘ . พระอาจารยเจม วดนรนารถสนทรการาม กรงเทพฯ

ประวต และปฏปทา 218

๑๙ . พระอาจารยทอง วดญาณสงวราราม จงหวดชลบร

๒๐ . พระครลบาลอง วดอโศการาม กรงนวเดล ประเทศอนเดย

ยงมพระภกษสามเณรอกเปนจำานวนมากทเปนศษยหลวงปชวงหลงๆ ตองกราบขออภยดวยทไมสามารถกลาวนามไดหมด ณ ทน

๑๓๖ . งานของคณะสงฆและสมณศกดของหลวงป

หลวงปดลย อตโล มาอยประจำาทวดบรพาราม จงหวดสรนทร ตงแตวนท ๒๔ กรกฎาคม ๒๔๗๗ เมอ

ทานอาย ๔๖ ป พรรษา ๒๔ หลงจากวดบรพารามไดรบการสถาปนาเปนวดปาธรรมยตในป พ.ศ. ๒๔๗๖

งานของคณะสงฆและสมณศกดของหลวงปมตามลำาดบดงน

ป พ.ศ . ๒๔๗๘ ไดรบแตงตงเปนเจาคณะแขวงรตนบร

๒๔๗๙ เรมลงมอกอสรางโบสถวดบรพาราม แลวเสรจป พ.ศ . ๒๔๙๓ รวมเวลากอสราง ๑๔ ป

๑ มนาคม ๒๔๗๙ ไดรบแตงตงเปนพระครสญญาบตร เจาคณะแขวงรตนบร โดยมสมณศกด ท พระครรตนากรวสทธ

๒๔ พฤษภาคม ๒๔๘๐ ไดรบแตงตงเปนพระอปชฌายสามญ ฝายธรรมยตกนกาย

๒๔ เมษายน ๒๔๙๐ เปนประธานสงฆในการหลอพระพทธชนราชจ ำาลอง เพอเปนพระประธานประดษฐานในอโบสถ

๒๔๙๔ ไดรบแตงตงเปนเจาคณะอำาเภอเมองสรนทร ฝายธรรมยตกนกาย

๑ พฤษภาคม ๒๕๐๑ ไดรบแตงตงเปนเจาคณะจงหวดสรนทร ฝายธรรมยตกนกาย

๒๕๐๔ ไดรบแตงตงเปนพระราชาคณะชนสามญ ทพระรตนากรวสทธ

๒๕ ๐ ๕ ป ฏ ส ง ข ร ณ ม ณ ฑ ป ห ล ว ง พ อ พร ะ ช ว เ ป ล ย น จ า ก อ า ค า ร ไ ม เป น อ า ค า ร จ ต ร ม ข คอนกรตเสรมเหลก

๒๕๑๑ กรมการศาสนาประกาศใหวดบรพารามเปนวดพฒนาตวอยาง

๑ กมภาพนธ ๒๕๒๐ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหยกวดบรพารามเปนพระอารามหลวงชนตร ประเภทสามญ

ประวต และปฏปทา 219

๒๕๒๐ ไดสรางศาลาการเปรยญ "ศาลาอตโลเถระ " ขนาด ๑๖ x ๔๖ เมตร มลคาประมาณ ๑.๘ ลานบาทเศษ

๒๕๒๒ สรางโรงเรยนพระปรยตธรรม "ราชบรพา " เปนตก ๒ ชน ๘ หองเรยน มลคาประมาณ ๑.๒ ลานบาทเศษ

๒ ธนวาคม ๒๕๒๒ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานสมณศกดเปนพระราชาคณะชนราช ทพระราชวฒาจารย ศาสนราชธรกจ ยตคณสสรบวรสงฆราช คามวาส

๑๘ ธนวาคม ๒๕๒๒ ลนเกลาทง ๒ พระองค พรอมดวยพระบรมวงศานวงศ เสดจนมสการหลวงป ทวดบรพาราม ไดแสดงพระธรรมเทศนาถวายดวย

๒๙ ตลาคม ๒๕๒๖ เวลา ๑๖.๐๐ น . ออกรบแขกเพอการสงลาครงสดทายตามธรรมเนยม ทงพระ

สงฆและประชาชนเขากราบ เวลา ๒๒.๐๐ น . เร มแสดงธรรมบทสดทาย ออกมาลาสถานทดวยองคทานเอง

๓๐ ตลาคม ๒๕๒๖ เวลา ๐๒.๐๐ น . เทศนบทสดทายเรองลกษณาการปรนพพานของพระพทธองค

เวลา ๐๔.๑๓ น . แสดงความเปน "ตถตา " คอแสดงใหเหนความเปนธรรมดาแกชาวโลก ดวยการละสงขารเหลอไวแตมรดกธรรมใหชาวโลกถอเปนอทาหรณ

๘ กรกฎาคม ๒๕๒๘ งานพระราชทานเพลงศพจดขนทเมรชวคราว ณ วนอทยานแหงชาต เขาพนมสวาย ตำาบลนาบว อำาเภอเมอง จงหวดสรนทร พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ พรอมดวย สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร สมเดจพระเจาลก

ยาเธอเจาฟาจฬาภรณฯ และ น.อ . วรยทธ ดษยศรนทร เสดจมาในงาน

๑๓๗ . ปฏปทาพระเถระ

นบตงแตป ๒๔๗๗ เมออาย ๔๖ ป จนถงวาระสดทายเมออาย ๙๖ ปกบ ๒๖ วน หลวงปดลย อตโล มไดไปจำาพรรษาทไหนอกเลย ดวยความซอสตยมนคงตอภาระหนาททไดรบมอบหมาย ทานไดบากบนเอาชนะอปสรรคนานาดวยความอดทนและทมเท

ตองบรหารการคณะสงฆ ทงดานการปกครอง การศกษา การเผยแพร และสาธารณปการ รวมทงการกอสรางปฏสงขรณ แผขยายสงฆมณฑลสรางวดใหมทงฝายคามวาสและอรญวาสอยางมากมาย ทงในจงหวดสรนทรและบรรมย ศษยานศษยกเพมทวคณขนเปนลำาดบ

แมหลวงปจะอยในปจฉมวยกตาม ทานกยงมสขภาพพลานามยแขงแรง เปนผทสมบรณดวยพรหมวหารธรรมเปนนจ ผใดใครจะไดเขาไปพบนมสการเวลาไหนไมมจ ำากด ไมมพธรตองใหตองยงยากลำาบากหรออดอดใจ

ประวต และปฏปทา 220

พรอมจะสงเคราะหในกจนมนตของพทธศาสนกชนโดยไมเลอกชนวรรณะ ใครจะเอารถมารบกได ไมมารบกเดนไปดวยระยะทางนบสบๆ กโลเมตร ทานกยนดไปสงเคราะหได โดยไมมการบนหรอเกยงงอนอะไรกบใคร ไมวาจะเปนสถานทหรอจงหวดไกลๆ ถามผศรทธานมนตทานกยนดสงเคราะหเสมอ

อนง แมวาทานจะมไดออกธดงคตามเจตนาเดมกตาม ทานกยงถอธดงควตรเปนนสยตลอดมา ผลททานเคยประพฤตปฏบตมาทำาใหทานมชวตทบรสทธงดงามในสมณวสย พอสรปลกษณะเดนๆ ทปรากฏในองคทานไดดงน

บำาเพญเพยรทางจตเปนปกตไมขาดสาย ไมเคยบกพรอง กลางคนจะพกผอนเพยง ๒ ชวโมงเทานน

สงบเสงยมเยอกเยน ไมหวนไหวแปรปรวน หรอตนเตนตามเหตการณ

มใบหนาสงบราบเรยบ ผวพรรณผองใส โดยเฉพาะวนโกน หลงปลงผมเสรจจะดผองใสงดงามเปนพเศษ

มอเบกขาตอความลำาบาก ไมเคยบนเรองอาหาร ทอย และความสะดวกสบายทงหลาย

มความเปนอยงาย เมอขาดไมดนรนแสวงหา เมอมไมสงสม เปนอยตามมตามได

ฉนมอเดยวตลอดมาเวนแตเมอมกจนมนตจงอนโลมฉนสองมอบาง และลกศษยออนวอนขอใหฉน ๒ มอเมออาพาธและชราภาพมากแลว

มโรคนอย สขภาพแขงแรงด พลานามยด

มสจจะ พดอะไรตองทำาอยางนน ตงใจทำาอะไรตองทำาใหสำาเรจ

มปฏภาณไหวพรบด ชขอธรรมะไดถกตองชดเจน สนและงาย แนะแนวทางปฏบตไดตลอดสาย

"สลลหกวตต " เปนผมความประพฤตเบาพรอมเปนปกต กระฉบกระเฉงวองไว เดนตวตรงและเรว

ไมมอาการหลงลมหงำาเหงอะเลอะเลอน ไมมใครเคยเหนทานแสดงอาการงวเงยงวงเหงา เมอตนนอนจะลกขนทนท สหนาไมเหมอนคนผานการนอน เหมอนคนทตนพรอมเตมทเสมอ

ไมเคยปรากฏแววหมองคลำาอดโรยหลงจากผานงานกลางแจงมาอยางหนก นอกจากอาการออนเพลยทางรางกายบางเลกนอย ไมมเหงอไคลไหลโทรม

นยมการทำาตววางตวงายๆ ไมมพธรตรอง มกตำาหนผทเจาบทเจาบาทมากเกนควร

บทสวดมนตทโปรดปราน "อรญเญ รกขมเล วา สญญาคาเร ว ภกขโว" เปนตน แสดงถงจตใจทใฝวเวกของทาน

ศษยานศษยทกคนใหความรกเคารพและยำาเกรงอยางสดซง ประหนงทานเปนบดาบงเกดเกลา เพราะจรยาวตรของทานเป ยมพรอมไปดวยพรหมวหารธรรมอยางแทจรง ทกคนเรยกหลวงพอ หลวงป ไดอยางสนทปากสนทใจ

ประวต และปฏปทา 221

คตธรรมประจำาใจทสอนผอน "อยาสงจตออกนอก " พรอมทงปรศนาธรรมวา "คดเทาไหรกไมร

ตอเมอหยดคดจงร แตตองอาศยคด"

คำาสอนทสนทสด "หยดคดหยดนก " หรอหยดกรยาจตในกายยาววาหนาคบน

นมตในคำาสอนของทานม ๒ คอ รปนมต กบ นามนมต สงทถกรและถกเหนทงสนเรยกวา รปนมต ญาณทงหลายมบพเพนวาสานสตญาณ จตปปาตญาณ เปนตน ชอวานามนมต นมตทงสองไมควรใ ส ใ จ ท ง ส นสรปหลกธรรมของทานในแนวอรยสจสคอ

"จตทสงออกนอก เปนสมทย

ผลอนเกดจากจตทสงออกนอก เปนทกข

จตเหนจต เปนมรรค

ผลอนเกดจากจตเหนจต เปนนโรธ"

๑๓๘ . เหรยญและวตถมงคลของหลวงป

เรองทมผสอบถามกนมากไดแก เรองเหรยญและวตถมงคลของหลวงป มหลายทานปรารถนา และมเจตนาอยากใหรวบรวมเปนทำาเนยบ เปนหลกฐานวามกรน รนไหนมความหมาย ความดงอยางไร อยากจะไดไวเปนประวตสำาหรบศกษาคนควา อะไรทำานองนน ซงกนาจะเปนอยางนน

ตามความเปนจรง เมอพดถงเหรยญหรอวตถมงคลของหลวงป อาตมภาพ(พระโพธนนทมน ) กมความลำาบากใจ และกไมสบายใจอยหลายขอ เนองจากหลวงปทานไมเคยใสใจและไมสนใจเกยวกบเรองวตถมงคลเลย เรองเหลานไมมอยในความสนใจของทาน

จากประวตและปฏปทาของหลวงปทกลาวมาทงหมดแตตน จะเปนขอยนยนไดวา ถาพดถงเรองสงศกดสทธ อทธฤทธ สงอาถรรพลกลบ หรอเรองราวภายนอกการปฏบตธรรมแลว หลวงปไมสนใจและไมใสใจเลย ไมเคยชชวนใหใครเชอ หรอใหเกดความรสกโนมเอยงไปในทางทเหนความสำาคญของสงเหลานน

แมแตมใครมาขอใหหลวงปชวยกำาหนดฤกษยาม เชน หาวนดทจะบวช หาฤกษดทจะทำางานมงคล วน

ไหนควรหรอไมควรทำากจกรรมเชนไร หลวงปมกจะบอกวา "วนไหนกได วนไหนกด " นดเดยวทานกไมเคยบอกวาวนนนวนนดแบบหมอดฤกษยามทวไป

ในเรองไสยศาสตรตางๆ ทานกไมเคยสนบสนน ไมเคยปฏเสธ ใครมาถามหรอชวนคย ทานกจะตดบทออกไป ไมตอความยาวสาวความยด ในทำานองวาทานไมเคยเหน แลวกไมไดใสใจในเรองเหลานน

ประวต และปฏปทา 222

ทนมาพดเร องเหรยญของหลวงป จดกำาเนดอยตรงทวา สมยหนงเมอชาวกรงเทพฯ และคนในจงหวดตางๆ มการไปมาหาสกนในรปทศนาจร หรอจดพาคณะไปกราบครบาอาจารยสายพระกมมฏฐาน โดยเฉพาะอยางยงทางภาคอสาน รวมทงไปเทยวงานใหญๆ เชน งานชาง รวมทงมเหตการณสงครามแถบชายแดนของประเทศ เปนตน

ภาวะการณเหลานไดทำาใหมผมากราบนมสการหลวงปมากขน แตละคนแตละคณะมกจะถามหาวตถมงคลของหลวงป ปกตหลวงปพดนอยอยแลว ทานกพดเพยงวาอาตมาไมม อาตมาไมเคยทำา ทานปฏเสธอยางนเสมอมา แมคนจะรบกวนถามทานเรอยๆ สงเกตดกไมเหนทานหวนไหวอะไร

เรองทำาเหรยญน ตองโทษทอาตมภาพ(พระโพธนนทมน ) ซงไดตรตรองพอสมควร เหนวาหลวงปจะตองกลาวปฏเสธคนไปเรอยๆ เกรงทานจะลำาบากกเลยกราบเรยนทานวา นาจะไดจดทำาเหรยญทระลกของหลวงปสกครงหนง สำาหรบแจกคนทเขาสนใจ

ทานกบอกวาไมตอง ไมจำาเปน และกไมใหสราง อาตมาจงเงยบเฉยไปเปนป คนกมาขอเหรยญหลวงปอยางนเร อยๆ ไป

อาตมากกราบเรยนหลวงปเปนคร งท ๒ โดยยกตวอยางพระเถระองคอนๆ ทางฝายกมมฏฐาน สานศษยกสรางเหรยญถวาย เพอใหทานแจกเปนทระลกสำาหรบคนทเขายงมภาวะจตวา ตองมวตถไวเปนทยดเหนยว ไมวาทานอาจารยฝน หลวงปแหวน ทานกมมานาน

การมเหรยญทระลก กไมไดมเจตนาเพอสงอนใด เพยงชวยหลวงปไมตองอธบาย ไมตองปฏเสธ ถาใครถามหากยนใหเขาไปหนงเหรยญ คงจะทำาใหหลวงปสะดวกใจขน คนทมาขอเขากจะไมรสกผดหวง

พยายามเรยนทานอยางน ทานกพดวา "เออ ! ทำากทำาซ"เมอหลวงปอนญาตแลว อาตมากจดทำาขนเปนรนแรก ทำาเสรจแลวกถวายหลวงปไวตลอดพรรษา ชวงนนเปนชวงทกำาลงพฒนาปฏสงขรณวดดวย กมผลประโยชนจากการทำาบญเอามาพฒนาวดบางตามทมคนศรทธา เหรยญรนนนไมมการตงราคาแตอยางใด

เมอเหรยญรนแรกออกมากมคนฮอฮาพอสมควร แลวกมลกศษยลกหาทงฝายคฤหสนบาง ฝายสงฆบาง เรมเขาหาหลวงปขออนญาตสรางเหรยญสรางวตถมงคลกนตอมาเรอยๆ

ตามความเปนจรง ทางวดไมเคยมโครงการ ไมมเปาหมาย หรอจดระเบยบในการจดสรางวตถมงคลแตอยางใดเลย เมอมคนมาขอ บางทอาตมากพาไปพบหลวงปซงมขาราชการผใหญบาง ทางกองทพ แมทพบาง เมอเขาบอกเจตนาแลวหลวงปกอนญาตใหเขาทำา

ทางวดไมเคยมโครงการ จงไมเคยมทำาเนยบ มรน ไมเคยมการจดระเบยบเร องนแตอยางใด คนททราบเรองเหลานดทสดกคออาตมานแหละ คอรวามใครมาขอ มาสราง แลวกชวยเหลอสงเคราะหเขาไปตามควร

ประวต และปฏปทา 223

แตขอยนยนวา เหรยญและวตถมงคลททำาจากวดเอง สำาหรบแจกเปนทระลกนนไมมโอกาสออกไปขางนอก กแจกกนหมดภายในวดนนเอง ไมมการออกประกาศเร องการพทธาภเษก การใหสงจอง และประกาศประชาสมพนธตางๆ รบรองวาไมเคยมเดดขาด

การกระทำาอยางนนทางวดเรารสก ไมโปรงใจ ไมสบายใจ เร องเหลานเราไมถนด อาตมาไมถนด พดงายๆ คอสงเหลานหลวงปไมชอบนนเอง แตททางเราทำาขนบางกเพอสนองความตองการ โดยทหลวงปไมตองปฏเสธ ไมตองอธบาย

ชวงหลงๆ มผมาขอสราง ขอทำากนหลายพวก หลายคน หลายรน จนไมทราบวาใครทำารนไหน เมอไร ไมมการจดจำา ไมมการรวบรวมเปนทำาเนยบ

อยางไรกตาม ถาจะมาบงคบใหอาตมาบอกวามกรน อาตมากจดรนจดระเบยบตามแบบฉบบของ

อาตมาเอง ใครจะเหนอยางไรกแลวแต อาตมาจดออกเปน ๗ รนคอ "รนวางเฉย รนใสใจ รนสบายใจ

รนสะดวกใจ รนลำาบากใจ รนตอ และรนปลอมอยางแทจรง"เหรยญและวตถมงคลของหลวงปคงจดไดในลกษณะน ทตองจดอยางนเพราะเรองมนมอยอยางนนจรง

คนทมาขออนญาตสรางเหรยญ หรอ ประธานการจดสรางแตละรนนน เขาไดรบความรสกอยางนนจรง บางทานสรางแลวกปลมใจ บางทานกสบายใจ บางทานกไมคอยสบายใจเทาใดนก

การสรางเหรยญรนแรก คอ "รน ๐๘ " รนนเปนการรเร มของ นายอำาเภอพศาล มลศาสตรสาทร ในสมยนน จดทำามาเสรจเรยบรอยแลวกมาถวายไวทหลวงป หลวงปกออออไปตามเรอง ใหเขาเกบไวทกฏ เมอนานพอสมควรแลว เจาของเหรยญกมารบไป และแบงถวายวดไวบางสวน ไวใหหลวงปแจกใหคนทมาทำาบญสรางอะไรตออะไร ใครมาขอกแจกใหทกคน

รนแรกนจำาไดด เพราะเกดขนเปนครงแรก ในป ๒๕๐๘ มจำานวน ๓,๐๐๐ เหรยญเทานนเอง ใชเวลาแจก ๑๐ปกยงไมหมด ใครมาทำาบญ ๕ บาท กใหไป ไมรวาเขาสนใจหรอเปลา หรอใครขอกให

รนนจงเรยกวา "รนวางเฉย " คอไมไดใสใจวาสำาคญหรอไมสำาคญ ทงหลวงปทงอาตมา รวมไปถง

คนทไดรบกเชนกน นคอ "รน๐๘ " สรางเมอหลวงปอาย ๘๔ ป

เหตการณผานมาอก ๑๐ ป จนถง พ.ศ . ๒๕๑๘ เมออาตมาไดขอรองทานเปนคร งท ๒ แลวทานอนญาต อาตมาจงจดทำาเหรยญของทาน ๑ หมนเหรยญ และเหรยญหลวงพอพระชวอก ๑ หมนเหรยญ

รนนจดเปน รนท ๒ เปน รนใสใจ เพราะหลวงปอนญาตใหทำาแลวทานกใหคาถาดวย คาถาทอยในเหรยญเปนภาษาขอมทานกเขยนให สรางเสรจกนำามาถวายหลวงป เกบไวในกฏของทานจนตลอดพรรษา ตงใจวาออกพรรษาแลวจะเอามาแจกจาย ประกอบกบทางวดมภาระในการพฒนาและปฏสงขรณหลายอยาง จงกำาหนดราคาคาบชาเหรยญละ ๒๐ บาท เพอความเปนระเบยบ

ประวต และปฏปทา 224

ชวงนนทางวดไดเหนตวอยางการทำาพธพทธาภเษก พระกรงจอมสรนทร ททางผจดสรางไดมาอาศยสถานทของวดทำาพธพทธาภเษก

ขอทำาความเขาใจวา พระกรงจอมสรนทร นนทำาพธพทธาภเษกทวดบรพาราม แตไมใชเปนของวด

ชวงนนหลวงปยงวางเฉยในเรองน เพยงแตตอนนน ทานผวาฯ วเชยร ศรมนตร (พล.ต.ต . วเชยร

ศรมนตร ผวาราชการจงหวดสรนทร ในสมยนน ) ปรารภสราง พระกรงจอมสรนทร เพอใหคนบชาแลวนำาปจจยไปสรางพระประธานทเขาพนมสวาย และสรางถาวรวตถทวดหนองบว

ในการสรางไดตงคณะกรรมการขน แลวไดจดพธพทธาภเษกทวดบรพาราม ทางวดเพยงเออเฟ อสถานทเทานน พระกรงเปนของคณะกรรมการ เขาแบงพระทองใหหลวงปองคหนง แลวกใหพระเงนอาตมาองคหนง ทราบเรองเพยงแคน

ทนเมอเหนตวอยางการจดพธพทธาภเษกขน ทางวดกมด ำารจดขนดวย แตเหรยญหลวงปดลย

๑๐,๐๐๐ เหรยญ กบเหรยญหลวงพอพระชว ๑๐,๐๐๐ เหรยญ ททำาไวเดม คงไมพอแจก จงขอใหทางโรงงานทำาเพมอกอยางละ ๑ หมนเหรยญ รวมเปนอยางละ ๒ หมนเหรยญ ๑หมนเหรยญแรกเกบไวกบหลวงปตลอดพรรษา อก ๑ หมนเหรยญป มเพม ใชแบบเดยวกน เอามาเขาพธพทธาภเษกพรอมกน นอกจากนกมพระกรงหลวงพอพระชวรนแรก และรปเหมอน ๕ นวกบ ๙ นวจำานวนหนงดวย

เหรยญ และวตถมงคลททำาพธพทธาภเษก ในป ๒๕๑๘ น จงเรยกวา รนใสใจ ตามทกลาวแลว

หลงจากรนนสำาเรจออกมากมรน ๒ , ๓ , ๔ และรนอนๆ ตามมา มทานผใหญขออนญาตทำา บางททางทหารขอทำา เพอแจกทหารและทานทออกปฏบตหนาทแถวชายแดน หนวยงาน องคการตางๆ ขอทำาดวยวตถประสงคอยางใดอยางหนง หลวงปทานมเมตตาอยแลว ทานจงอนญาตตามประสงค หรอ

ไมกเออออไปตามอธยาศย เมอทำาเสรจเขากนำามาถวายทาน ใหทานแผเมตตาจต-แผพลงจตให บางรนกเขาพธพทธาภเษก ทานกใหความสงเคราะหตามควร

หลงจาก รนวางเฉย และ รนใสใจ ผานไปแลว ตอมากเปน รนสบายใจ กคอรนททานทวๆ ไป และหนวยงานตางๆ ไปกราบเรยนขออนญาต ทานกอนญาตใหทำา แลวนำาไปใหทานแผเมตตาจต ทานกทำาใหโดยสมบรณ แตละคนแตละกลมททำาก สบายใจ อาตมาพดตามอาการคอ ตางคนตางกสบายใจ

แลวรนตอมากคอ รนดใจ กหมายความวา เมอแตละคนไปขออนญาตจากทาน ทานกอนญาตใหเขาทำา เขากดใจ ไมวาเขาเอาไปถวายใหทานแผเมตตาจต หรอขอใหพระเกจรปอนทำากแลวแต เขากดใจวาเขาไดพระจากหลวงป

ตอมากรน สะดวกใจ กคอวาการดำาเนนเร องราวของเขาไดรบความสะดวกตงแตเขาสราง ตงแตกรรมการ เขาไปหาหลวงป ขอเมตตาจากทานกสะดวกใจ เมอสะดวกใจกเปนโชคของเขาไป

ตอมากมรน ลำาบากใจ คอบางทานทำาเหรยญเสรจเรยบรอยแลวกเกดความลำาบากใจขนมา คอเขาไม

ไดรบอนญาตจากหลวงป ทำาใหเขาเขาหาหลวงปดวยความลำาบากใจ (คอตวเขาเองลำาบากใจ แต

หลวงปไมไดลำาบากใจ)

ประวต และปฏปทา 225

รนตอมา หนกกวาน คอ ไปจดทำาเหรยญเรยบรอยแลว มการโฆษณาและสงจองกนแลว ทำาเหรยญไดดเปนพเศษดวย บางททำาแลวไมกลาเขาหาหลวงป เกบไวเปนปกม ในทสดกวงเขาหาคนนนบางคนนบาง บางทหลวงปทราบขาว ทานกไมเหนดเหนงามดวย ตองพยายามไปตอลกศษยทงนอกวดและในวด จนกระทงมโอกาสเขาหาหลวงป เขาไปตอหลวงป แตเมอเขาเขาหาขอความเมตตาแลว ทานกแผเมตตาจตให เขากรบไป รอดตวไป นกใชอาการพอสมควร เรยกวา รนตอ

รนลำาดบถดมาคอ รน ๑๐๐ % คอ ปลอมรอยเปอรเซนต คอจดทำาขนมาแลวกแจกจายไปเลย จำาหนายไปเลย อาศยชอเสยงตางๆ มาทำาประโยชนในการคาขาย อนนกเปนเรองของเขาไป

เพราะฉะนนอาตมาจงตองขออภยทตองพดเชนน เพอไมใหเปนการระคายเคองความรสกของทานทเปนประธานการสรางเหรยญแตละรน กคอ เมอการสรางเหรยญของทานทำาใหสบายใจ ดใจ สะดวก

ใจ และกอนใจแลว กถอวาเปนของดงามดวยกนทงนน ถอวาไดรบ "พระคณ " จากหลวงปเชนเดยวกน

ทนทานผใดไดรบรนไหน รนอะไร อยากจะพดวากแลวแตวาสนาของทานเถอะ "สพเพ สตตา" แตถาทานบชาพระคณของหลวงปเสยอยางแลว เมอมคณธรรมของหลวงป มความเลอมใส สงเหลานนลวนมความหมาย แมทานมไดรนพเศษเทาไหร แตถาหากวาสภาวะทางจตใจ ความประพฤต ความเลอมใส ภมใจ ไดมาดวยจตบรสทธ เพอสกการะบชากถอเปนเรองวเศษเรองมงคลทงนน

ถาเปนไปในทางตรงกนขาม อานภาพกไมมเชนเดยวกน อนนจงเปนเร องของวาสนา และเรองของภาวะจตใจของแตละคน

เหรยญรนแรกๆ ยงมอยไหม?ไมมหรอก หมด แมแตเคยเกบไวองคสององค ไวเปนทระลกสวนตวกมผหลกผใหญมาถามหา กบอกวามเหรยญสองเหรยญ เขาบอกขอเถอะๆ กตดใจวาอยางไรเสยอยามเสยเลยกแลวกน อยาใหมเลยจะไดไมตองมามกงวล

ตกลงเดยวนกไมม แตนานๆ บางทกหมนกลบมาบางเหมอนกน ไปเหนพระรปอนๆ ทเปนลกศษยเขามมากกวาเรา เรากไปตอเขา เขากใหมา แลวคนอนกมาขอตอ กหมนเวยนอย แตตอนนไมมกสบายใจไปอยางหนง

มคนมาถามหาบอยไหม?

"บอย " ดงนนอาตมาตองระวงอารมณพอสมควร มคนมาถามมาเซาซอยเรอย ตองเตอนสตตวเองไมใหโกรธ ตองระวงอยางมาก ไมงนเกดอารมณไมดไดเหมอนกน เพราะวามนเปนสงทไมมและหา

ยาก แมแตรนสรางหลงๆ เมอตอนทหลวงปยงมชวตอย แตพอทานมรณภาพ ระหวาง ๒-๓ วนแรก มอะไรทเกยวกบหลวงปกหมดในวนนนแหละ คนมาจากใกลจากไกล เมอเขามาแลวอะไรๆ กมความหมายหมด กสรปความไดวาเหรยญทสรางเมอสมยหลวงปมชวตอย กหมดไปในวนททานมรณภาพนนแหละ

ประวต และปฏปทา 226

หลงจากทานมรณภาพแลว กมการสรางตามหลงเพอเปนทระลกเพราะชาวตางจงหวดบางทานมาร กตตศพทหลวงปเมอหลงจากทานมรณภาพแลว ทางวดเหนวาสรางไวเพอเปนทระลก สรางแลวกจดพธพทธาภเษกเองบาง เอาไปเขาพธรวมกบพธใหญๆ ททอนจดบาง เมอคนเขามาวดมากราบบารมหลวงป แมจะไดเหรยญรนใหมเขากพอใจ เขารบไวเปนทระลก หรอไวแจกในงานทอดกฐนบาง ทอดผาปาตามวดสาขาตางๆ บาง คนทไดรบไปเขากพอใจ วตถประสงคกมแคนนเทานนเอง

สรป ในชวงทหลวงปยงมชวตอย ทางวดบรพารามเองไดจดทำาเหรยญและวตถมงคลทงสนรวม ๘ รนดวยกน นอกนนคณะและหนวยงานอนๆ เปนผจดทำา และทมอยในวดในขณะนเปนเหรยญทจดทำาขนหลงจากทหลวงปมรณภาพแลว

อนง จากบนทกของคณบำารงศกด กองสข ในหวขอ "วตถมงคลกบจต " มดงน

…ในระหวางทหลวงปเรมมลกศษยไปขอใหทานเมตตาชวยทำาวตถมงคล กมเพอนนำารปถายมาอวด

กบผเขยน ใหดรอยเจมดานหนา แตซมผานภาพมาปรากฏดานหลง (ทานเจมดวยหมกป มตรายาง)สวนหลวงพ พระสมพนธ ไดนำาแผนทองแดง ๒ แผนประกบกนมาอวด โดยแยกออกใหดรอยแปงเจมทงดานหนา ดานหลง รวม ๔ ดาน มรอยแปงเจมปรากฏทง ๔ ดานตรงกนพอด รอยเจมดวยแปงดนสอพองน พระสมพนธทานบอกวา หลวงปทานเจมใหดานหนาดานเดยวเทานน

รอยเจมของหลวงปแพรออกไปในหมศษย ผเขยน (บำารงศกด ) เคยสอบถามคณเอกชย สบนการณ ซงมรถยนตหลายคน และชอบใหหลวงปเจมรถ คณเอกชยบอกวา หลวงปเจมกระโปรงรถแลวแปงเจมไปปรากฏอกดานหนงดวยเปนความจรง

ผเขยนทราบแตวาหลวงปสอนเฉพาะภาวนาเทานน เมอมโอกาสจงกราบเรยนถามทานวา "หลวงปทำา

ของแบบน (วตถมงคล ) เปนดวยหรอขอรบ"

หลวงปตอบวา "อนนเปนวชาโลกยทเคยเรยนรมา สวนเรองจตนนเปนอกเรองตางหาก"และเมอครงหลวงปอาพาธอยโรงพยาบาลจฬาลงกรณ ไดมผขอเกบเศษอาหารทหลวงปขบฉนแลว

คายทง นยวาเพอนำาไปเปนทระลกและทำาวตถมงคล หลวงปทานกไมขด แตทานแนะนำาวา "อยาเอา

ของสกปรกไปทำาวตถมงคล"

๑๓๙ . หลวงปเทสกพดถงหลวงปดลย

ผเขยนไดพบหลวงปดลย อตโล (พระราชวฒาจารย ) แตครงแรกทานไปพกเรยนหนงสออยทวดสทศนาราม อบลราชธาน ในสมยนนดเหมอนทานได ๑๐ พรรษา ทานมเมตตาแกผเขยนเปนอนมาก พอเหนหนาตาเขาเรยกรองใหไปหาและกไดสมโมทนยกถาโดยสภาพเรยบรอย ตามวสยของทาน ผม

ประวต และปฏปทา 227

นสยเชนนน เพราะทานพดแตละคำานนดเหมอนกลนกรองแลวจงคอยพด พดเฉพาะทจำาเปน ไมไดพดพรำาเพรอ และพดในสงทควรทำาและทำาได นบวาเปนทนาเลอมใสศรทธาอยางยง นสยอนนนบไดวาเปนประโยชนอยางยงสำาหรบผทคบหาสมาคม

ผเขยนกไดเขาไปหาทานเมอทานเรยกโดยสภาพเรยบรอย ฟงโอวาทของทานแลวประทบใจจนกระทงบดน ไมเฉพาะแตผเขยนเทานนทเหนทานแลวเคารพนบถอ พระเณรทงวดกเคารพนบถอ ถงแมทานเปนคณะมหานกายมาอาศยเรยนหนงสอชวคราวกตาม กจการงานทานเปนหวหนาหมในวดนนได แมแตสมภารกยงนบถอทานวาเปนผใหญคนหนง และการสรางพระอโบสถวดสทศนฯ สมภารยงนมนตทานมาชวยควบคมการกอสราง

ทานไดญตตเปนธรรมยตกอนเขาพรรษา หรอออกพรรษาแลวผเขยนชกจะลมเสยแลว แตถงอยางไรกด เมอออกพรรษาแลวทานอาจารยสงหออกจากอบลราชธาน ไปเทยววเวกขนมาทาง

จงหวดสกลนคร-อดรธาน-หนองคาย ทานกไดตดตามทานอาจารยสงหไปดวย จากนนหลายปผเขยนกำาลงเรยนหนงสอไมไดตดตามขาวของทาน

จนกระทงผเขยนไดบวชเปนพระ เม อ พ.ศ . ๒๔๖๖ เพราะเวลานนทานอาจารยสงหกลบคนอบลราชธานอก ไดขาววาหลวงปดลยกกลบไปดวย แตไมไดไปอบลราชธาน ทานแยกไปทางจงหวดสรนทร เลยไมไดพบทาน ไดขาววาเมอทานกลบไปทางจงหวดสรนทรแลว กไมไดกลบไปทางจงหวด

สกลนคร-อดรธาน-หนองคายอก ทานคงเทยวอยแถวจงหวดสรนทรบานเดมของทาน

เมองานศพหลวงปฝน ทอำาเภอพรรณานคม จงหวดสกลนคร จงไดพบทานอก ทานยงไดแสดงความเมตตาปรารถนาหวงดตอผเขยนอยางยง ในทประชมพระเถรานเถระเปนอนมาก ทานยงอตสาหมาทกทายปราศรยกบผเขยน แลวกพดธรรมะทละเอยดลกซงสขมทเปนแนวปฏบตทงนน ทานมกพดแตเร องจตคอ เรยกวา จตคอพทธะ และจตทสงออกไปภายนอกเรยกวา สมทย อนเปนเหตน ำาทกขมาให ทานพดอยางนบอยๆ ทานพดกบผเขยนอยนาน คลายๆ กบวาทานจะเมตตากบผเขยนโดนเฉพาะ ทานพดแตในทางปฏบต เหนวาผเขยนเปนผปฏบต คลายๆ กบวาจะมความรสงในดานปฏบตแตแทจรงแลวเปลา กพระเทสกธรรมดาๆ นเอง

ตอมา ครงสดทายทานไดไปวางศลาฤกษอโบสถวดหนงทอำาเภอผอ จงหวดอดรธาน แลวทานไปนอนคางทวดของผเขยนคนหนง ทานกพดอยางเกา รสกวาทานกระฉบกระเฉงแขงแรงมาก ชราภาพถงขนาดนนแลวรปรางลกษณะของทานยงไมเปลยนแปลงไปนก และทานไมเคยถอไมเทาเลย

ในโอวาทของทานททานพดวา จต คอ พทธะ ในตอนนผเขยนขออธบายวา พทธะ คอความรทวไป ไมไดหมายถงสมมาสมพทธะ พทธะ คอผรทวไป หรอธาตรกวา

แลวกอกคำาหนงทานวา จตสงออกนอกเปนตวสมทย มนกแนทเดยว ถาจตสงแลวมนเปนตวสมทย โดยความเขาใจของผเขยน จต คอผคดผนก ผสง ผปรงแตง ผจดผจ ำา เปนอาการวนวายของจตทงหมด ครนมาเหนโทษเหนภยเหนเชนนนแลวถอนเสยจากความยง ความวนวายแลว เขามาหาตวเดม คอ ใจ แลวไมมคดไมมนก ไมมสงไมสาย ไมมจดไมมจำาอะไรทงหมด คอเปนกลางๆ อยเฉยๆ น

ประวต และปฏปทา 228

ละ ผเขยนเรยกวา ใจ คออยกลางๆ ของความดความชว ความปรงความแตง อดตอนาคตปลอยวางหมด จงกลบมาเปนใจ จตคอ พทธะ ทานคงหมายเอาตอนน

ผใครอยากรใจแท ถงแมยงไมเปนสาวกพทธะปจเจกพทธะ สมมาสมพทธะกตาม ขอใหศกษาพอเปนสตตะพทธะเสยกอน คอ จงกลนลมหายใจไปสกพกหนงลองด ในทนนจะไมมอะไรทงหมด นอกจากความรเฉยๆ ความรวาเฉยนนแหละเปนตวใจ พทธะ ทงสจะมขนมาได กเพราะมใจ ดงน ถาหาไมแลว พทธะทงสจะมไมไดเลยเดดขาด

แทจรง จตกบใจ กอนเดยวกนนนเอง พระสมมาสมพทธเจาพระองคตรสไววา จตอนใดใจกอนนน แตผเขยนมาแยกออกเพอใหผฟงเขาใจงายตามภาษาบานเราเทานน เมอพดถงใจแลวตองหมายความของกลาง อยางใจมอ ใจเทา หรอใจไม แมแตใจของคนกชเขาตรงททามกลางอกนนเอง แตความจรงแลวใจไมไดอยทนน ใจยอมอยในททวไป สดแทแตจะเอาไปเพงไวตรงไหน แมแตฝาผนงตกหรอตนไม เมอเอาใจไปไวตรงนน ใจกยอมปรากฏอย ณ ทนน

คำาพดของหลวงปดลยทวา จต คอ พทธะ ยอมเขากบคำาอธบายของผเขยนทวา ใจ คอ ความเปนกลางนงเฉย ไมปรงแตง ไมนกไมคด ไมมอดตอนาคต ลงเปนกลางมแตรตววานงเฉยเทานน เมอออกมาจาก ใจ แลวจงรคดนกปรงแตงสารพด วชาทงปวงเกดจากจตนทงสน

นกปฏบตทงหลายจงตองควบคมจตของตน ดวยตง สตรกษาจต อยตลอดเวลา ถาจตแสสายไปในกามโลก รปโลก อรปโลก รวาเปนไปเพอกอแลว รบดงกลบมาใหเขาใจ นบวาใชไดแตยงไมด ตองเพยรพยายามฝกหดตอไปอก จนกระทงใจนกคดปรงแตงไปในกามโลก รปโลก อรปโลก ก รเทาทน ทกขณะ อยาไปตามรหรอรตาม จะไมมเวลาตามทนเลยสกท เหมอนคนตามรอยโคไมเหนตวมน จงตามรอยมน

รเทา คอ เหนตวมน แลวผกมดเอาตวมนเลย แลวฝกหดจนกระทงมนเชอง แลวจะปลอยใหมนอยอยางไรกตาม ไมตองตามหามนอก นบวาใชไดด

ถาตามใจของตนไมทน หรอไมเหนใจตน มนจะไปหรออย หรอมนจะคดดคดรายอยางไรกไมรเร องของมน นนใชไมไดเลย จมดงลงกามภพโดยแท

เราขอตกเตอนเพอนสหธมมก ผบวชมาหวงความบรสทธเจรญกาวหนาในพทธศาสนาวา การกระทำาสงใดดวยกาย วาจา และใจอนเปนไปเพอโลก เมอถามตนเองกรอยและโลกมนษยทงหลายกรอย สงนนผดวสยของสมณะ จงละเสยอยากระทำา จงศกษาแตธรรมวนยและขอวตรปฏบตใหเขาใจถองแท และปฏบตตามใหถกทกประการ อนจะนำามาซงความเยนใจแกตน และเปนเหตใหคนอนเกดความเลอมใสศรทธา เปนเหตใหพทธศาสนาจรงถาวรสบไป

หลวงปดลย อตโล (พระราชวฒาจารย ) ไดสละทงรางกายอนกอปรดวยของปฏกลโสโครกทนไดยาก พรอมทงญาตโยมและสานศษยจำานวนมากไปแลว แตเมตตาธรรมททานไดประสาทไวแกสานศษยทงหลาย ยงเหลออย คณธรรมดงกลาวแลวประทบจตใจของทกๆ คนไมลมหาย กระผม พระเทสรงส พรอมดวยอบาสกอบาสกา และสานศษยพระภกษสามเณรทงหลาย ขอนอมถวายความเคารพดวยกายวาจาและใจ ในททกสถาน ทกกาล ทกเมอ

ประวต และปฏปทา 229

พระนโรธรงส คมภรปญญาจารย (เทสก เทสรงส)๙ มนาคม ๒๕๒๘

วดหนหมากเปง อำาเภอศรเชยงใหม จงหวดหนองคาย