Сурагч

Манай багачууд сургуульд оров.Энэ нь тэд сурагч боллоо гэсэн г юм.ү Сурагч х ний х д лм рийн голү ө ө ө зорилго нь эрдэм сурах явдал билээ. Манай ард т мэн ү ‘’Эрдмийг хичээлээр, эрлийг сургаар олдог’’ гэж сургасан байдаг.

Зориг

Аймхай х н арав хнэ. Айдагг йү ү ү х н нэг хнэ.гэсэн мэргэн г байдаг.ү ү ү Хэнээс ч айдагг й зодолддог х хэдү үү зоригтой нь биш, балмад муу х хэд юм.Харин тэвчээртэй суужүү даалгавраа хийдэг сурагч бол зоригтой х н м н. Тэвчээр нь х нийү ө ү эрхэм чанарын нэг юм.

Жин

Ердийн х сг р ачаа барааө өө тээвэрлэхийг жин тээх гэдэг байлаа.Жинг хэр тэрэг, моринү тэрэг, голдуу тэмээгээр тээнэ. Хомтой тэмээний хоёр талд тэнц лэн ачих ачааг тэмээний тэнүү гэнэ. Хоёр тэнг тэмээний б хнийө хоорондуур гогцоогоор холбож, шороор тэвхлэн ачна.Хоёр тэнгийн хооронд нэмэр ачааг тавина.

Ган гачиг

Олон хоногоор хурц нар шарж, хур чийг дутагдахад ган гачиг болно. Гангийн ед борооны л, манан,ү үү буданг халуун ргэлж х н . Гангү өө ө гагцх з л н з с бороо тайлна.үү өө ө ү Гантай жил голын л нг ашиглана.ө ө Ган нь байгалийн гамшигт билээ.

Зандан

Халуун орны сайхан нэртэй нэгү з йл модыг зандан гэнэ. Зандангү улаан, цагаан, хар зандан гэх мэт ялган нэрлэнэ. Т ний ойр т р лдүү ө ө суманг оруулдаг. Суман , зандан зэргийг ташуур, хашлага, шатар, даалуу тэрг тэнг хийхэд хэрэглэжүү байжээ.

Дэн

Харанхуйг гэрэлт лэхүү хэрэгл рийг дэн гэнэ. Дэнг х нүү өө ө тосоор хийнэ.Х в нг б р нхийлжө ө өө ө дэнгийн гол хийнэ. Цахилгаанаар асах дэнг чийдэн гэнэ. Чийдэнг анх зохион б тээгч Т. А. Эдисон хийжээ.ү

слэг анҮ

Халиу, булга, минж, суусар,харх, илбэнх тэрг тэнг слэг ан гэнэ.үү ү Бас нэг, чоно, хярс, мануул зэрэг ньү ц м л слэг анд орно. Учир ньө ү эдгээрийг з вх н л нэт слэгө ө ү ү арьсыг нь ашиглах л гэж агнана. Богд уулын з н суга Т р хурахынүү ө аманд слэг ангийн аж ахуй байдагү байжээ.

нэртэнҮ

нэртэх сэрэлд тааламжит нэрийгҮ ү сайхан нэр гэнэ. Тийм сайханү

нэртэнд арц, х ж тэрг тэн орно.ү ү үү Арц ургадаг уулыг Арцат гэдэг. Анхилуун цэцэгсийн нухдас нунтгийг зуурч шахаж х ж хийнэ. Х ж, саванү ү мэтийн нэртэнд агаарыг ариутгахү увдис бий.

Зун

Зургадугаар сар бол зуны эхэн сар гэдэг дуу байдгийг бид мэднэ. всӨ ногоо улам ихээр ургаж, малын сүү шим нэмэгдэнэ. Хур бороо орж, илчит нар шарахад уул талын ногоо улам нэмэгдэнэ. нээс улбааланҮү х н т р лхтний х нс тэжээл чү ө ө ү нэмэгддэг.

Туслах аж ахуй

Монголчууд эрт дээр еэс таванү хошуу малаа сг н рж лсээрө ө ү үү ирсэн билээ. С лийн жилд малаасүү дутахг й ашиг шим сайтай гахай,ү тахиа бсгбж рж лдэг болов.ү үү Гахай тахиа сг ж ашиглах нь махныө ө н цийг нэмэгд лэхэд тустай юм.өө үү Манай х д аж ахуйн заримө өө малчид гахай,тахиа тэжээж , махыг хоол х нсэндээ хэрэглэж байна.ү Гахай, тахиа тэжээж сг х идэшнийө ө ногоо тариалах нь туслах аж ахуйн гол хэсэг м н.ө

Х нсний ногооү

Х хд д та нарын эр л мэндэдүү үү үү зайлшг й хэрэгтэй амин дэмийн ихү уурхай бол х нсний ногоо юм.ү Х нсний ногоо нь з вх н амин дэмү ө ө т дийг й эрдэс давс чихэрлэг бусадө ү шим тэжээлт бодис уургаар их. Энэ чанараараа х ний вчинд рт хг йү ө ө ө ү байх чадварыг дээшл лэн, м нүү ө хоол боловсруулах ажиллагааг сайжруулдаг. Манай оронд улаан лооль рг ст хэмх, шар лууван,ө ө улаан,цагаан манжин, байцай ,т мсө сонгино зэргийг тариалдаг.

Д рв н уулө ө

Хан богд, Сонгинохайрхан, Чингэлтэй, Баянз рх уулсаарү Улаанбаатар хот х рээлэгдэнү оршино. Хэнтий нурууны т гсг лө ө хэсэг болох Нагалхаан уулын

ргэлжлэл юм. Хан Богд уул манайү дэлхийн хамгийн эртний дархан цаазтай болсон уул. Мянга хоёр зуун наяад оны ед дархан цаазтайү болгосон байна.

Ус

Ус бол амьдралын амин чухал эх булаг м н. Х н амьтанд усныө ү хэрэгцээ ургамлаас дутууг й ихү байдаг. Иймд амьтны биеийн жингийн лэмжхэн хэсгийг ус эзэлжү байдаг. Насанд х рсэн х нийү ү биеийн жингийн жаран таваас далан хувийг ус эзэлдэг. Харин эд эрхтэн б рд ус харилцан адилг йү ү хэрэгцээтэй. Булчингийн эдэд дал орчим байхад, Уушги з рхэнд наянү хувь цусны эргэлтэнд ерэн хувийн ус хэрэгцээтэй байдаг. Иймд усу хайрлая.

Сургаал гү

Сул г ил днэ. Сургаал гү үү ү ил ддэгг й. Аавын буйд х нтэйүү ү ү танилц. Агтны буйд газар з.ү Тэнхл н явахад тэмээгээрүү тусласнаас тэвдэж явахад тэвнээр тусласан нь дээр. Нэр хугарснаас яс хугар. Х н нэрээ, тогос д . ртэйү ө өө Ө х ний н д р олон дрийн хоолныү ө өө ө Ө эзэн олон нчин х ний ноён олон.Ө ү

З йр цэцэн гү ү

Аргыг олбол бэрхийг давнаБурууг хэлж з вийг сонсөДуслыг хураавал далайДуулсныг хураавал эрдэмИхийг санахаар багыг санаОроо морийг уургаар Ууртай х нийг аргаарү

нчинг тэжээвэл х н болноӨ үрг лдгийг тэжээвэл мал болноӨ үү

Амьд явбал алтан аяганаас ус ууна

г лбэр дӨ үү үү

Монгол х ний нг ний бэлгэдэл ихү ө ө юм. нг н дотроос цагаан нгийгӨ ө ө бэлгэшээдэг. Цагаан с гээрүү т с л н т рийн с лдийн тугийгө өө ө ө ү цагаан хялгасаар хийдэг. Х х нгийгө ө м нх х х тэнгэрийн нг гэжө ө ө ө бэлгэшээж, т рийн далбаандө оруулдаг. Улаан нгийг гал голомтынө

нг гэж, баярын нг гэжө ө ө ө бэлгэшээдэг. нг болгон учирӨ ө утгатай. Монголчууд адууны хялгасаар т рийн с р х чийгө ү ү илэрхийлсэн туг хийж иржээ.

Т вэр г лбэр дүү ө үү үү

Мэдэх сурахаас ил эрдэм г й.үү ү ү Эр л явахаас ил жаргал г й.үү үү ү ү Эрдэнэсийн чулуугаар гоёл чимэглэл з хээс гадна ордүү харшийн хана туургын чимэглэл хийнэ. Т лг н хонины ноосыг тө ө өө зузаан зулж , т м бум эрг лэнү үү

нхр лж , хориос гучин жилийнө үү эдэлгээ даах эсгий хийдэг. Санаж бодсоноо бусдад илэрхийлэхэд гү ярианы соёл их н л лн . Омголонө өө ө хээр цовхчино. Т ний хажуудүү х гшин хээр ялаархана.ө

Т вэр г лбэрүү ө үү

Эртний Монголчууд гэртээ рийнөө аягатай, явуулын х н ч аягааү алчууртай нь авч явдаг байв. Т ндүү нь хоол цай хийж гд г заншилтай.ө ө Х рш Азичууд болон Монголчуудө гэртээ чанга хашгирч ярьдагг й .ү Ялангуяа хоол ундны ед хоорондооү ярилцдагг й. Цай буцлаад уудалжү байхад, хонины гэдэс чанаж байхад боорцог хийж байхад х н ирвэлү

нийг бэлгэ дэмбэрэлтэйд тооцож,үү хоол цай чанасан айл ч азтайд тооцогдоно.

Сайхан чанар

Х ний муу чанар бол догшин уурү хилэн, зэн ядахуй, шунал атааү ж т , бардамнал юм. Сайн явъяө өө гэвэл рийнх дайсан болох уурөө өө хилэнгээ атаа ж т , хорсолө өө заналыг орхих хэрэгтэй. Сайхан чанар бол т в шударга сэтгэлтэй,ө илэн даланг й , х нд тусархагү ү х нийг х ндэтгэх ариун сэтгэл юм.ү ү Энэ сайхан сэтгэлийг м нг рө өө худалдаж авч болдогг й юм. Иймээсү х нийг хайрлаж х ндэтгэж явбалү ү хариуд нь чи х нээс х ндэтгэлү ү хайрыг авч чадна.

Монгол х ний эрхэмлэх зургаанү з йлү

нэн бат журмыг ргэлж хичээжҮ ү явах

вг д дээдсийн сургаалийг санажӨ ө сэрж явах, йлийн дээд ачийгҮ буцааж хариулж явах, г х гээхийнӨ ө хорвоог учирлан таньж явах , лэмжҮ мэргэн номыг тогтоон тунгааж явах,

гээг й доорд ардыг рг нҮ ү ө ө тэнхр лж явах.үү

г лбэр дӨ үү үү

Х н б рд рийн уулс, рийн оргилү ү өө өө гэж байдаг. рийнх оргилдӨө өө х м сийг дагуулж яваарай гэж ээжү үү минь захидаг байж билээ. н д рӨ өө ө би р л с ч булаахг й р бусдадө өө өө ү өө ч г хг й уулсынхаа оргилд гарахө ө ү гэж явна. Бид л анзаардагг йү болохоос биш р з л н сэтгэлт ээжө өө ө нар минь биднийгээ р вд ж ,ө ө ө хайрласаар лмий дээрээ з л нө өө ө гишгэсээр д р б р биднээсээө ө ү холдож байгаа гэлцдэг.

г лбэр дӨ үү үү

Х н т р лхт н р х хдээрээү ө ө ө ү үү бахархдаг. Ахмад малчдын мн сө өө та нарт баяр х ргэе. Мал т лл хү ө ө

ед та нарын илгээсэн уут, нэмнээ,ү угж, лаа, ч дэнз, захидлын таньү дотно гс их тус боллоо. Олонү мянган сурагчид малчин буурлуудынхаа уурга, шилб р,үү саалийн хувин х лээж авах болсондү баярлаж байна. Малчин болохын сайхныг дахин хэлье.

Хайлдаг элс

Монгол нутагт байгалийн сонин хачин з йл элбэг байдгийн нэг ньү хайлдаг элс юм. Оройдоо зэрвэгэр хадтай в р бэл дээр хэсэгхэнө ө нунтаг шаргал элстэй толгойг нутгийнхан нь Алтан элс гэнэ. Элсийг нутгийн буурлууд эртнээс нааш дотрын элдэв вчнийгө анагаахад ашигласаар дий х рчээ.ө ү Хайлдаг элс Отгон сумаас баруун

хойш Отгонтэнгэрийн цаст оргилын з н талд байдаг.үү

Хамгийн нд р модө ө

Манай орны х вчийн моддынө дотроос хамгийн нд р нь Жодооө ө юм. Энэ нь нэхээр ойн чимэг басү байгалийн гайхамшиг зэсгэлэнү б рдсэн м чр с эфирийн тосү ө өө ялгаруулж авдаг. Монгол оронд 2000 орчим га талбайд ургадаг жодоо 300 орчим жилийн настай ажээ. Жодоон ойн агаар нь элдэв нянг й болтлооү цэвэршсэн байдаг нь хамгийн онцлог юм.

Т лө

Т лийн дуу т мний баясгалан гэдэг.ө ү Т л олноор авбал мал сайн сд г.ө өө ө ө Х йтний эрч буурч налгар хаврынү тэнэгэр д р удахг й эхэлнэ. Манайө ө ү малчид нг рс н онд арван нэгэнө ө ө сая гаруй т л х лээн авсан. Газарө ү сайг й мал т лл ж нялх т лийн дууү ө ө ө цангинах цаг ойртов. Т л болгоныгө мал болгоход малчин х нд ихү чармайлт шаардагдана. Малчдад туслах сайхан чанар бидэнд бий.

Гурван их санаатан

Намайг чанга гишгэвэл газар дэлхий ц мр х вий гэж тогоруу з лн рө ө өө өө гэдэн годон гэж гишгэлдэг. Аадар бороо орж их усанд амьтан урсах вий гэж голио чулуун дээр гарч хардаг. Тэнгэр нурж хамаг амьтан с йдэх вий гэж сарьсан багваахайү уруугаа харж д жлэн тэнгэр харжүү байгаа нь тэр гэнэ билээ.