Монгол хэл 1-1. Эхний хичээл /эцэг, эх

Дэлхийн Банкны итгэлцлийн сан болох Японы Нийгмийн Хөгжлийн Сангийн санхүүжилтээр Хүүхдийг Ивээх Сангаас Монгол улсын Боловсрол, соёл, шинжлэх

ухааны яамтай хамтран хэрэгжүүлж буй “Алслагдсан хөдөөгийн малчдын хүүхдүүдийн бага боловсролын үр дүнг сайжруулах нь” төслийн хүрээнд хэвлүүлэв.

Уг бүтээлийн агуулга, үзэл санааг зохиогчид хариуцах бөгөөд ямар ч нөхцөлд Дэлхийн Банк болон Хүүхдийг Ивээх Сангийн байр суурийг илэрхийлэхгүй болно.

1

Д.Гүндэгмаа

ЭХНИЙ ХИЧЭЭЛМОНГОЛ ХЭЛ 1-1

Улаанбаатар 2014

Хянан тохиолдуулсан Б.Лхамноржмоо

Бага боловсрол нөхөн эзэмшүүлэхэд

эцэг эхийн ашиглах ном

2

ГАРЧИГ

1. БИ ...................................... .... 5

2. МИНИЙ АНХНЫ БҮТЭЭЛ ..... 9

3. ХИЧЭЭЛ ............................... 14

4. ХИЧЭЭЛИЙН ХЭРЭГЛЭЛ ... 17

5. ДУУ АВИА ............................ 20

3

Санамж

“Анхны хичээл” хэмээх гарын авлагыг хүүхдийнхээ сонсох, ярих, унших, бичих чадварыг гэрээр хөгжүүлэхэд ашиглана. Гарын авлага нь хүүхдэд бичиг сурах сонирхол төрүүлэх, анхаарах, ажиглах, дуурайх, давтан хэлэх, үйлдэх, чээжлэх, харьцуулах, ялгааг олох, зөв суух, үзэг харандааг зөв барих зэрэг оюуны үйлийн анхан шатны арга барил эзэмшүүлж, хүүхдийн ой тогтоолт, хэл яриа, хуруу гарны эвсэл хөдөлгөөнийг хөгжүүлэх зорилготой юм. Түүнчлэн хэлний ба хэлний бус дуу авиаг таних, ялгах, үе, үг, өгүүлбэр, эхийн тухай баримжаа төсөөлөлтэй болоход ч туслах болно.Эцэг эх та хүүхдээ “Анхны хичээл” номоор суралцахад туслахын тулд дараах хэдэн зүйлийг анхаарна уу. Үүнд:

• Өдөр бүр 30-40 минут хичээллэх тогтсон цагтай болж, түүнийгээ хүүхэдтэйгээ тохироод ягштал баримтлаарай. Өглөө 10.00-10.30 хүртэл хичээллэнэ гэж тохирсон бол тэр цагтаа өөрийнхөө ажлыг зохицуулж бэлэн байхаас гадна хүүхдээ бэлэн байлгаж заншаарай.

• Хүүхэд дуртай цагтаа суугаад хичээлээ хийх ширээ сандал, хичээлийн хэрэглэлээ тавих тавиур бэлтгэж, гэртээ сургалтын уур амьсгал бий болгоорой. Гэр бүлийн бүх гишүүд суралцагч-хүүхдэд хүндэтгэлтэй хандаж саад болохгүй байхыг хичээгээрэй. Танай хүүхэд багшаар биш ээж ааваараа заалгаад, бараг бие даагаад суралцаж байгааг ойлгож дэмжээрэй. Алдарт эрдэмтэн Ц.Дамдинсүрэн гуай хүртэл гэртээ ааваараа заалгаж, бичиг сурсан юм гэдгийг хааяа хэлж байхад илүүдэхгүй. Хамгийн гол нь хүүхдэд итгэл төрүүлэх, чухал юм хийж байна, би чадна гэсэн сэтгэл бий болгох нь чухал. Итгэл, сэтгэл хоёр байхад хүнд чадахгүй юм үгүй гэдэг дээ.

• “Анхны хичээл” хүүхдийн ном БИ, МИНИЙ АНХНЫ БҮТЭЭЛ, ХИЧЭЭЛ, ХИЧЭЭЛИЙН ХЭРЭГЛЭЛ, ДУУ АВИА гэсэн 5 бүлэгтэй бөгөөд 1 бүлгийг 6-8 цаг, нийтдээ 1 сар гаруй үзэхээр баримжаалж боловсруулсан болно. Хэрвээ танай хүүхэд арай удаан эсвэл хурдан үзмээр байвал өөрөө зохицуулаарай.

• Хичээлийн 30 минутад ярилцах, ойлгуулах зүйлийг нэг бүрчлэн сайн хийлгээд, зурлага зурах загварыг сайн ажиглуулаад 2-3 удаа зуруулж хянаарай. Засах зүйл байвал хэлж өгөөд, жаахан амарч байгаад зураарай гээд үлдээ. Хүүхэд чинь бие даан зураад танд шалгуулна. Нэг зурлагыг 3-4 мөр бичнэ. Хэтэрхий их бичүүлж бүү залхаагаарай.

• Сурагчийн номын эхэнд байгаа таних тэмдгүүдийг хүүхэд чинь, эцэг эх та ч гэсэн маш сайн нүдэлж тогтоох хэрэгтэй. Энэ бол та хоёрын “залуур” гэсэн үг. АЖИГЛААРАЙ, ЯРИЛЦААРАЙ, БҮТЭЭГЭЭРЭЙ гэсэн заавраар хүүхэд хийх юмныхаа талаар баримжаа авна. Та түүнийг нь “ЭЦЭГ ЭХИЙН НОМ”-оосоо харж байгаад тодруулж тайлбарлаж өгнө.

• Хичээлээ хийхээр суухдаа хүүхдийнхээ өмнө “Сурагчийн ном”-ыг, өөрийнхөө өмнө “Эцэг эхийн ном”-оо дэлгээд тавь. Хэн нь юу хийхийг алхам алхмаар зааж хөтлөх болно.

Танай хүүхдийн үзэх Монгол хэлний ном Амар, Лувсан, Туяа, Энхээ гэсэн дөрвөн баатартай. Эхний “Би” сэдэвт хичээлээр энэ хүүхдүүдтэй танилцана.

4

Сурагчийн ном Эцэг эхийн ном

“Сонсоорой”, “ярилцаарай” тэмдэг байна. Хүүхэд чинь уншиж чадахгүй байгаа учир таны номд танилцуулгыг оруулсан байна. Та уншиж өгнө. Хүүхэд чинь сонсож байгаад дараа нь тэр хүүхдүүд шиг өөрийнхөө тухай ярина. Амарын дуртай юм юу билээ, чинийх юу вэ? гэх мэтээр та дөхүүлж дэмжиж өгөөрэй. Танай хүүхэд та хоёр чадна аа. Амжилт хүсье!

НОМЫН ЦАГААН ҮЙЛС ДЭЛГЭРЭХ БОЛТУГАЙ!

Зохиогч

1. БИ

1. Амарын яриаг уншиж өгөөд, хүүхэдтэйгээ ярилцаарай.

Ннаайаммахибосухудуха

амайг Лувсаастай. Манайймгийн Хархомьдардаг. Ааалчин. Би лаийдэд суралцолоод Энэтхэуралцах хүсэуурга идэх, үуртай. Хурдаайртай.

н гэдэг. Би 9йх Өвөрхангаорин сумандав, ээж хоёрам болохоор цаж байна. Тэг улс руу явэлтэй. Будаатлгэр сонсох ан хээр үрээн

9 ай д р

Том вж тай

ндээ

Намайг АмаЭэж, аав, дүаймгийн ИхтАав, ээж маээжийнхээ бжил сургуульшүлэг мэднэих хайртай. Бболоод багшкино, концер

араа гэдэг. Би үтэйгээ Архантамир суманд аань малчин. Ббүх ажилд тусаьдаа явж чадаэ. Эрх цагаан иБуузанд дурташ болно. Хүүхэрт үзэх дуртай

8 настай. нгай амьдардаг. Би алдаг. Энэ аагүй. Дуу, ишгэндээ ай. Том элдэйн .




9 ай д р

Том вж тай

ндээ




4

Сурагчийн ном Эцэг эхийн ном

“Сонсоорой”, “ярилцаарай” тэмдэг байна. Хүүхэд чинь уншиж чадахгүй байгаа учир таны номд танилцуулгыг оруулсан байна. Та уншиж өгнө. Хүүхэд чинь сонсож байгаад дараа нь тэр хүүхдүүд шиг өөрийнхөө тухай ярина. Амарын дуртай юм юу билээ, чинийх юу вэ? гэх мэтээр та дөхүүлж дэмжиж өгөөрэй. Танай хүүхэд та хоёр чадна аа. Амжилт хүсье!

НОМЫН ЦАГААН ҮЙЛС ДЭЛГЭРЭХ БОЛТУГАЙ!

Зохиогч

1. БИ





9 ай д р

Том вж тай

ндээ







9 ай д р

Том вж тай

ндээ




5

1. БИ


2. Дараагийн зургийг заагаад энэ лам хүүхэд сургуульд сурдаг болов уу? гэж асуугаарай. Лувсангийн тухай уншиж өгөөрэй.

3. Дараагийн зургийг заагаад охины хаана амьдардаг, сургуульд сурдаг эсэх талаар тааварлан ярилцаарай. Дараа нь Туяагийн яриаг уншиж өгөөрэй.




9 ай д р

Том вж тай

ндээ







9 ай д р

Том вж тай

ндээ







9 ай д р

Том вж тай

ндээ




6

4. Дараагийн зургийг заагаад энэ хүү хэдэн настай, юу сонирхдог талаар төсөөлөн ярилцаарай. Энхээгийн яриаг уншиж өгөөрэй.

5. Танай хүүхэд өөрийгөө хэр зэрэг танилцуулж байна, яриулж үзээрэй.

6. а) Сонсох, ярих тэмдэг байгааг сайн сануулаарай.

б) Ц. Түвшингийн “Би” шүлгийн хэсгийг хэмнэлээр уншаарай.Таслаагүй бичсэн үгийг уншихдаа 1 удаа удаан, тасалсныг уншихдаа 2 удаа хурдан алгаа ташаарай. Үүнийг бид цаашид “хэмнэлт уншлага” гэж нэрлэнэ.

“Хэмнэлт уншлага” нь:- Үелж уншиж сурахад бэлтгэх, - Хэмнэл мэдрэх, - Шүлэг хурдан чээжлэх,- Танай хүүхдийг сургуульд орж суралцахад хөгжмийн хичээлээ ойлгоход нь туслах сайн арга юм.

Би болЭнхээороогүНамай“ажилсдүүтэйаймгийамьдабайгааэмч боч уяна

л малчин Бо, 10 настай.үй ч сурсан йг манай нутсаг хүү” гэдэйгээ дөрвүүйн Дарьгангардаг. Гэртэад сургуульолно. Малааа

олдын ууган. Сургуульдюм ихтэй. тгийнхан эг юм. Ээж,үлээ Сүхбага суманд ээ сайн хичэд орно. Мала ч өсгөнө,

н хүү д

аав, аатар

ээллэж лын морио

у

эц




н хүү д

аав, аатар


у

эц

.

6

4. Дараагийн зургийг заагаад энэ хүү хэдэн настай, юу сонирхдог талаар төсөөлөн ярилцаарай. Энхээгийн яриаг уншиж өгөөрэй.

5. Танай хүүхэд өөрийгөө хэр зэрэг танилцуулж байна, яриулж үзээрэй.

6. а) Сонсох, ярих тэмдэг байгааг сайн сануулаарай.

б) Ц. Түвшингийн “Би” шүлгийн хэсгийг хэмнэлээр уншаарай.Таслаагүй бичсэн үгийг уншихдаа 1 удаа удаан, тасалсныг уншихдаа 2 удаа хурдан алгаа ташаарай. Үүнийг бид цаашид “хэмнэлт уншлага” гэж нэрлэнэ.

“Хэмнэлт уншлага” нь:- Үелж уншиж сурахад бэлтгэх, - Хэмнэл мэдрэх, - Шүлэг хурдан чээжлэх,- Танай хүүхдийг сургуульд орж суралцахад хөгжмийн хичээлээ ойлгоход нь туслах сайн арга юм.




н хүү д

аав, аатар


у

эц




н хүү д

аав, аатар


у

эц

.

7

Би бол мон - гол хүн

Би бол аа - вын хүү

Би бол эг - чийн дүү

Би бол ээ - жийн хүү - хэд

Би

7. а) Одоо сурагчийн номны өмнөх ТАНИХ ТЭМДГИЙГ хараарай. Алгаа 1 удаа удаан ташиж уншсан үгийн доор 1 дөрвөлжин, 2 хурдан ташиж уншсан үгийн доор 2 дөрвөлжин зурсан байгааг ажиглуулан 1 дөрвөлжинг ногоон, 2 дөрвөлжинг улаан өнгөөр будуулаарай. Жишээ нь:

8. Ц.Түвшингийн “Би”шүлгийн хэсгийг чээжлүүлээрэй. Шүлэг чээжлүүлэхдээ дараах аргыг хэрэглэж байгаарай.

б) Үе, үгийн тухай төсөөлөлтэй болгохыг хичээгээрэй.

Би бол Мон - гол хүн

Мон - гол

- Хэдэн үе байна вэ?Мон - гол

үе

үг

• Шүлгийг эхлээд 2-3 дахин уншиж өгнө. Дараа нь хүүхдэд ойлгомжгүй үг болгоныг тайлбарлаж ойлгуулаад чээжлүүлнэ.

• 3,6,9 цагийн дараа, мөн 3,6,9 өдрийн дараа хүүхдээрээ чээжилсэн шүлгийг нь уншуулж үзээрэй. Буруу хэлж байгаа үгийг засаж, мартсаныг сануулна. Хүүхдээ бичиж сурсны дараа чээжилсэн шүлгийг нь харуулалгүй бичүүлж байгаарай. Энэ бол хүүхдийн ой тогтоолтыг хөгжүүлдэг, тогтоосон зүйлээ мартахгүй удаан хадгалдаг болгох сайн арга юм.

8

9. Дараах зурлагуудыг сумын дагуу зөв зуруулаарай. Хүүхдийнхээ зурж байгаа байдлаас хамааран хэмжээг тогтоогоорой. Үзгээ зөв барьж байна уу анхаараарай.

10. Хүүхдээ үнэлээрэй. Эхлээд асуултуудыг эцэг/эх Та өөрөө уншиж өгөөд хүүхдээрээ өөрийг нь үнэлүүлэн хүснэгтийн харгалзах нүдийг будуулаарай. Чи өөрийгөө “сайн” гэж үнэлбэл – улаанаар, “дунд зэрэг” гэвэл – цэнхрээр, “тааруухан” гэвэл – хар хөхөөр будна гэж сайн тайлбарлаарай. Будаад дууссаны дараа “Одоо хамтдаа дүгнэе” гэж хэлээд өөрөө үнэлж зохих өнгөөр будаарай. Хүүхдээсээ илүү буюу дутуу үнэлбэл заавал тайлбарлаарай. Жишээ нь, зурлагаа шугамнаас гаргаж, хоорондох зайг тааруулалгүй зурсан байна гэх мэт.

- Сурагчийн номын төгсгөлд буй үнэлгээний хуудас 1-ийг ашиглана. - Үнэлгээний тэмдэглэгээ болон санамжийг сайн уншаарай.

Ц.Түвшин Би

Би бол Монгол хүнБи бол аавын хүүБи бол ээжийн хүүхэдБи бол эгчийн дүүБи шүлэг яруу найрагт дуртайБи шүтэн дуулах дуртайБи тал нутгийг ажих дуртайБи тэнгэр газраа шүтэх учиртайБи хүүхдээрээ гэж дуудуулах дургүйБи хүйтэн сэтгэлд дургүйБи хүнийг хайрлах дуртай

Үгийн тайлбар:

яруу найраг – шүлэглэсэн том хэмжээний ном (зохиол)хүйтэн сэтгэл- хүн, амьтан, байгальд үнэн сэтгэлээс хандахгүй байх

ТЭМДЭГЛЭГЭЭ, САНАМЖ:

Аль өнгө олон байгааг тоолж, хүүхдээ болон өөрийгөө үнэлээрэй

сайн дунд зэрэг тааруухан

8

9. Дараах зурлагуудыг сумын дагуу зөв зуруулаарай. Хүүхдийнхээ зурж байгаа байдлаас хамааран хэмжээг тогтоогоорой. Үзгээ зөв барьж байна уу анхаараарай.

10. Хүүхдээ үнэлээрэй. Эхлээд асуултуудыг эцэг/эх Та өөрөө уншиж өгөөд хүүхдээрээ өөрийг нь үнэлүүлэн хүснэгтийн харгалзах нүдийг будуулаарай. Чи өөрийгөө “сайн” гэж үнэлбэл – улаанаар, “дунд зэрэг” гэвэл – цэнхрээр, “тааруухан” гэвэл – хар хөхөөр будна гэж сайн тайлбарлаарай. Будаад дууссаны дараа “Одоо хамтдаа дүгнэе” гэж хэлээд өөрөө үнэлж зохих өнгөөр будаарай. Хүүхдээсээ илүү буюу дутуу үнэлбэл заавал тайлбарлаарай. Жишээ нь, зурлагаа шугамнаас гаргаж, хоорондох зайг тааруулалгүй зурсан байна гэх мэт.

- Сурагчийн номын төгсгөлд буй үнэлгээний хуудас 1-ийг ашиглана. - Үнэлгээний тэмдэглэгээ болон санамжийг сайн уншаарай.

Ц.Түвшин Би

Би бол Монгол хүнБи бол аавын хүүБи бол ээжийн хүүхэдБи бол эгчийн дүүБи шүлэг яруу найрагт дуртайБи шүтэн дуулах дуртайБи тал нутгийг ажих дуртайБи тэнгэр газраа шүтэх учиртайБи хүүхдээрээ гэж дуудуулах дургүйБи хүйтэн сэтгэлд дургүйБи хүнийг хайрлах дуртай

Үгийн тайлбар:

яруу найраг – шүлэглэсэн том хэмжээний ном (зохиол)хүйтэн сэтгэл- хүн, амьтан, байгальд үнэн сэтгэлээс хандахгүй байх




9

2.МИНИЙ АНХНЫ БҮТЭЭЛ

1. Зурах, бүтээх тэмдэг байгааг сануулаарай. Хэдэн хичээлийн дараа хүүхэд чинь тэмдгийг хараад юу хийхээ ойлгодог болно.

Хүүхэдтэйгээ хамт хүүхдийнхээ зургийн цомгийг хийгээд, ярилцаарай.а) Цаасан дээр модны их бие зурна.б) Гэр бүлийн гишүүн бүр дуртай өнгөө сонгон гараа будна.в) Хамгийн тохиромжтой байрлалыг сонгон өөрсдийн гарын хэвээ цаасан дээр дарж хатаана. Хатсаны дараа хэний зургийг хаана наахаа сонгон наана.г) Гэр бүлийн гишүүдийн зургаас гадна хүүхдийнхээ зурсан зургийг ашиглаарай.д) Зураг бүрийн доор цаас наалгаад, бичиж чаддаг болохоороо нэрийг нь бичнэ гэж хэлээрэй.е) Анхныхаа бүтээлийг хэрхэн хийсэн, таалагдсан эсэх, найздаа зааж өгч чадах эсэх талаар ярилцаарай.

2. Дараагийн зургууд дээр ажиллахаас өмнө эхлээд хүүхдээсээ ямар тэмдэг байгааг асуугаарай. Санахгүй байвал “бүтээгээрэй, яриарай” гэж байгааг сануулаарай. Зургууд дээр ярилцаад, чулуугаар цэцэг, амьтны дүрс бүтээх даалгавар өгөөрэй.

10

ЧУЛУУТАЙ ТАНИЛЦСАН МИНЬ

- Ээж ээ, надад тоглоом өгөөч! гэж би нэг өдөр гуйлаа. Ээж: - Гол дээр оч.Тэнд чиний тоглоом бэлэн бий гэв. Би гол руу явлаа......Намайг гол дээр очиход айлын хүүхдүүд ямар нэгэн юм эрэх мэт чулуун дунд доош бөхийн явцгааж байлаа. - Та нар юу хайж байгаа юм бэ? гэж сониучлан асуув. - Тоглоом гэж тэд нар ам амандаа товчхон хариулав... - Голын чулуун дотор байхгүй юм үгүй. Авдар, сав, аяга, дээл, боов, чихэр, морь, тэмээ цөм бий гэж нэг охин ярилаа......Би голын чулуун дотроос анх удаа бяцхан хар толботой цагаан “морь” олов......Миний гол дээрээс хормойлж ирсэн чулуун дотор юм бүгд байлаа. Хоёр дөрвөлжин чулууг авдар гэв. Хэдэн дугариг чулууг таваг, тогоо, аяга, шанага болгов. Өнгө өнгийн гулуузан чулуунууд дээл боллоо.

4. Л.Түдэвийн “Хорвоотой танилцсан түүх” туужийн зургийг үйл явдлын дарааллаар дугаарлаад будуулаарай.

5. Зурлагыг зөв сайн зурдаг болтол нь зуруулаарай. Гэхдээ 1 удаа 15 минутаас удаан зуруулахгүй байхыг анхаараарай. Хүүхэд чинь өөрөө хүсээд байвал бага зэрэг амраад бич гэж хэлээрэй.

6. Ердийн чулуу олон гоё бүтээл болдгийг бид мэдлээ. Үсэг, тоо үзэхээрээ дээр нь бичих хавтгай чулуунууд цуглуулж байгаарай гэж хүүхдэдээ даалгавар өгөөрэй. Хүүхэд чулуугаа хадгалах уутыг таны тусламжтай өөрөө хийвэл бас

Үйл явдалт зураг дээр ярилцах, зургийг зөв дараалалд оруулах дасгал таны хүүхдийн хэл яриа, сэтгэхүйг хөгжүүлэх сайн арга шүү. Сайн хийлгээрэй.

1

3. Л.Түдэвийн “Хорвоотой танилцсан түүх” туужийн хэсгээс уншиж өгөөрэй. Дараа нь зургийн дарааллын дагуу хүүхдээрээ яриулаарай (Дагалдах цахим хэрэглэгдэхүүнийг ашиглана уу. Мөн хүүхдээрээ цахим хэрэглэгдэхүүнээс дасгал ажиллуулаарай.)

10

ЧУЛУУТАЙ ТАНИЛЦСАН МИНЬ

- Ээж ээ, надад тоглоом өгөөч! гэж би нэг өдөр гуйлаа. Ээж: - Гол дээр оч.Тэнд чиний тоглоом бэлэн бий гэв. Би гол руу явлаа......Намайг гол дээр очиход айлын хүүхдүүд ямар нэгэн юм эрэх мэт чулуун дунд доош бөхийн явцгааж байлаа. - Та нар юу хайж байгаа юм бэ? гэж сониучлан асуув. - Тоглоом гэж тэд нар ам амандаа товчхон хариулав... - Голын чулуун дотор байхгүй юм үгүй. Авдар, сав, аяга, дээл, боов, чихэр, морь, тэмээ цөм бий гэж нэг охин ярилаа......Би голын чулуун дотроос анх удаа бяцхан хар толботой цагаан “морь” олов......Миний гол дээрээс хормойлж ирсэн чулуун дотор юм бүгд байлаа. Хоёр дөрвөлжин чулууг авдар гэв. Хэдэн дугариг чулууг таваг, тогоо, аяга, шанага болгов. Өнгө өнгийн гулуузан чулуунууд дээл боллоо.

4. Л.Түдэвийн “Хорвоотой танилцсан түүх” туужийн зургийг үйл явдлын дарааллаар дугаарлаад будуулаарай.

5. Зурлагыг зөв сайн зурдаг болтол нь зуруулаарай. Гэхдээ 1 удаа 15 минутаас удаан зуруулахгүй байхыг анхаараарай. Хүүхэд чинь өөрөө хүсээд байвал бага зэрэг амраад бич гэж хэлээрэй.

6. Ердийн чулуу олон гоё бүтээл болдгийг бид мэдлээ. Үсэг, тоо үзэхээрээ дээр нь бичих хавтгай чулуунууд цуглуулж байгаарай гэж хүүхдэдээ даалгавар өгөөрэй. Хүүхэд чулуугаа хадгалах уутыг таны тусламжтай өөрөө хийвэл бас

Үйл явдалт зураг дээр ярилцах, зургийг зөв дараалалд оруулах дасгал таны хүүхдийн хэл яриа, сэтгэхүйг хөгжүүлэх сайн арга шүү. Сайн хийлгээрэй.

1

3. Л.Түдэвийн “Хорвоотой танилцсан түүх” туужийн хэсгээс уншиж өгөөрэй. Дараа нь зургийн дарааллын дагуу хүүхдээрээ яриулаарай (Дагалдах цахим хэрэглэгдэхүүнийг ашиглана уу. Мөн хүүхдээрээ цахим хэрэглэгдэхүүнээс дасгал ажиллуулаарай.)

11

л нэг бүтээл болно. Та дараах зургаас санаа авч, хүүхдэдээ туслаарай.

Энэ бүхнийг бүтээж байхдаа хүүхэдтэйгээ сайн ярилцаарай. Таны хүүхдийн хэл яриа, сэтгэхүй хөгжиж, хөдөлгөөний эвсэл сайжирна. Үйлдэх, бүтээх явцдаа суралцах нь хамгийн сайн арга юм. Надад хэл- би мартана Надад үзүүл- би ойлгоно Намайг дагуулаад хий- би сурна гэдэг үгийг байнга санаж байгаарай.

7. Тоомойн Очирхүүгийн “Чулууны магтаал” шүлгийн хэсгийг үеэр таслан, удаан хурдан алга ташилтын хэмнэлээр хүүхэдтэйгээ хамт уншаарай. Өмнөх хэсэгт Ц.Түвшингийн “Би” шүлгийн хэсгийг хэмнэлээр уншсанаа эргэн хараарай.

Ма - най нут - гийн буу - рал өв - гөд

Алаг ма - нан хөөр - гөөр там - хил - даг

Айл - чин гийч - ний - хээ ам - рыг эрж

Ма - ши - ны үнэ - тэй гаанс зуу - даг

Чулууны магтаал

12

б) Үг үеэс, өгүүлбэр үгээс бүтдэг.

Алаг манан хөөргөөр тамхилдаг.

1 үетэй үг

2 үетэй үг

3 үетэй үг

8. Дээрх шүлгийг 2-3 дахин уншаад, утгыг ярилцаарай. Ярилцахдаа дараах зургийг ашиглаарай.

Чиглүүлэх асуултууд:

- Чи гаанс үзсэн үү? - Гаансны соруулыг юугаар хийдэг вэ? - Гаанс их үнэтэй юу, чи юу гэж ойлгосон бэ? - Машины үнэтэй гаанс зуудаг гэж юу гэсэн үг вэ? - Хөөрөг гэж юу вэ? - Хөөргийг юугаар хийдэг вэ? - Мана гэж юу вэ? - Цагаан сараар хүмүүс юугаар тамхилдаг вэ? гэх мэт

9. а) Шүлгийн үеийг алга ташилтын тоогоор зуруулж будуулаарай. Зурах будах тэмдэг байгааг анхааруулаарай. Жишээ нь:

А - лаг ма - нан хөөр - гөөр там - хил - даг

12

б) Үг үеэс, өгүүлбэр үгээс бүтдэг.

Алаг манан хөөргөөр тамхилдаг.

1 үетэй үг

2 үетэй үг

3 үетэй үг

8. Дээрх шүлгийг 2-3 дахин уншаад, утгыг ярилцаарай. Ярилцахдаа дараах зургийг ашиглаарай.

Чиглүүлэх асуултууд:

- Чи гаанс үзсэн үү? - Гаансны соруулыг юугаар хийдэг вэ? - Гаанс их үнэтэй юу, чи юу гэж ойлгосон бэ? - Машины үнэтэй гаанс зуудаг гэж юу гэсэн үг вэ? - Хөөрөг гэж юу вэ? - Хөөргийг юугаар хийдэг вэ? - Мана гэж юу вэ? - Цагаан сараар хүмүүс юугаар тамхилдаг вэ? гэх мэт

9. а) Шүлгийн үеийг алга ташилтын тоогоор зуруулж будуулаарай. Зурах будах тэмдэг байгааг анхааруулаарай. Жишээ нь:

А - лаг ма - нан хөөр - гөөр там - хил - даг

13

10. “Чулууны магтаал” шүлгийн хэсгийг чээжлүүлээрэй. Өмнө нь “Би” шүлгийг чээжлүүлсэн аргаа хэрэглээрэй.

11. Номынхоо дараагийн даалгаврын таних тэмдгийг хараарай. Хүүхэд чинь “Бич” гэж байна гэж хариулбал “сайн байна” гэж урамшуулаарай. - Эхлээд бичих чиглэлийг заасан улаан сумыг сайн ажиглуулаарай.

12. Хүүхдээ үнэлээрэй. Өмнөх “Би” сэдвийн үнэлгээтэй ижил аргаар үнэлнэ. Анхаарах зүйл нь: - Хүүхдийн номын ард буй үнэлгээний хуудас 2-ыг ашиглана. - “Чулууны магтаал” шүлгийг чээжилсэн үү? Уран тод уншиж чадах уу? гэсэн асуултад хариулахдаа уншуулж үзэж болно. - Дараах тэмдгийг сайн санахгүй байвал 1, 2, 3 үетэй үгийг тус тус тэмдэглэсэн байгааг хэлээрэй.

- Дараах тэмдгийг сайн санахгүй байвал өгүүлбэр гэж хэлээд өгүүлбэр үгсээс бүтдэгийг сануулаарай.

- Дараа нь ямар ялгаатай байгааг асуугаарай. - Өөрөө бичиж үзүүлж болно. - Шугамнаас илүү дутуугүй, хоорондох зайг тохируулан бичихийг зөвлөөрэй.




14

3. ХИЧЭЭЛ

1. Хүүхдийн биеийн өндөрт тохирсон ширээ, сандал бэлтгэж өгөөрэй. Эгц дээрээс юм уу бичиж буй гарын эсрэг талаас гэрэл тусах газар ширээгээ байрлуулаарай. Зөв суух талаар сануулаарай.

2. Ажиглах, ярилцах тэмдэг байгааг сануулаарай. Доорх зургууд дээр ярилцаарай.

4. Шүлгийг уншиж өгөөд, дараах зураг дээр ярилцаад, чээжлүүлээрэй.

Ширээнд яаж суух вэ? Шинэ сурагч чи Ширээндээ зөв суу Асуултын тэмдэг шиг бүү суу Анхаарлын тэмдэг шиг цэх cуу

• Сандал дээр бүх биеийн жингээр чөлөөтэй сууна.• Хоёр гарын тохойг ширээн дээр тавьсан байна.• Хөлийн улыг ширээний зориулалтын хөндөл юм уу шалан дээр бүрэн тавьсан

байна.• Хүүхдийн яс сайн бэхжээгүй байдаг. Буруу сууж заншвал нурууны яс мурийх,

бөгтөр болох аюултай.• Дунд хуруун дээрээ хэтэрхий дарж бичвэл хуруу өвддөг. Бичиж сурах эхний

үед тусгай зөөлөвчтэй үзэг хэрэглэж хамгаалдаг.

√ √

3. Хүүхэд чинь хичээлээ хийхдээ яаж сууж байгааг нь ажиглаад, зөв суулгаж хэвшүүлээрэй.

14

3. ХИЧЭЭЛ

1. Хүүхдийн биеийн өндөрт тохирсон ширээ, сандал бэлтгэж өгөөрэй. Эгц дээрээс юм уу бичиж буй гарын эсрэг талаас гэрэл тусах газар ширээгээ байрлуулаарай. Зөв суух талаар сануулаарай.

2. Ажиглах, ярилцах тэмдэг байгааг сануулаарай. Доорх зургууд дээр ярилцаарай.

4. Шүлгийг уншиж өгөөд, дараах зураг дээр ярилцаад, чээжлүүлээрэй.

Ширээнд яаж суух вэ? Шинэ сурагч чи Ширээндээ зөв суу Асуултын тэмдэг шиг бүү суу Анхаарлын тэмдэг шиг цэх cуу

• Сандал дээр бүх биеийн жингээр чөлөөтэй сууна.• Хоёр гарын тохойг ширээн дээр тавьсан байна.• Хөлийн улыг ширээний зориулалтын хөндөл юм уу шалан дээр бүрэн тавьсан

байна.• Хүүхдийн яс сайн бэхжээгүй байдаг. Буруу сууж заншвал нурууны яс мурийх,

бөгтөр болох аюултай.• Дунд хуруун дээрээ хэтэрхий дарж бичвэл хуруу өвддөг. Бичиж сурах эхний

үед тусгай зөөлөвчтэй үзэг хэрэглэж хамгаалдаг.

√ √

3. Хүүхэд чинь хичээлээ хийхдээ яаж сууж байгааг нь ажиглаад, зөв суулгаж хэвшүүлээрэй.

15

√ X

5. Оньсогыг таалгаарай. Чээжлээд 2-3 хүнээр таалгах даалгавар өгч шалгаарай.

6. Зурлагыг зуруулаарай. Анхаарах нь:

а. Эхэлж зурах цэгийг сайн зааж өгнө. б. Дэвтрийн ташуу шугамыг баримжаалан доош нь ташуу зураад дугуйруулан эргүүлж дээш нь зурна. в. Дараах 2 зурлагын ялгааг ажиглуулж хэлүүлээд зуруулаарай.

Тайлаг тэмээ Таван бурантагтай. Тэр юу вэ?

(гар)

Гурван нөхрөөр түшүүлдэгГуа нарийн биетэй. Тэр юу вэ?

(үзэг)

Цагаан талд хар үр таринаХар үрээс хамаг ухаан гарна Тэр юу вэ?

(бичиг)

Эсгий бүрхээр элсэн ёроолтойТэр юу вэ?

(гэр)

Гар, үзэг, бичиг, гэрийн тухай оньсогыг санаж байна уу? Хэлүүлээрэй.А.Бартогийн “Амьтдын өглөөний дасгал” шүлгийг чээжээр уншуулаад биеийн чилээ гаргах дасгалыг хийлгэж үзээрэй.

16

7. а) Дараах шүлгийг уншингаа биеийн чилээ гаргах дасгал хийлгэж байгаарай.

Шүлгийн агуулгаар хүүхэд хөдөлгөөн хийнэ. Жишээ нь:Нэг доошоо суулаа- хүүхэд суунаХоёр харайлаа- хүүхэд харайнаНуруугаа хотойлгоно- нуруугаа хотойлгоноХөнгөн үсэрнэ - хөнгөн үсэрнэ гэх мэт

А.Барто “Амьтдын өглөөний дасгал”

Нэг доошоо суулааХоёр харайлааЭнэ бол туулайн дасгалХарин бэлтрэгүүд нойрноосоо сэрэхээрНуруугаа хотойлгоноХөнгөн үсэрнэМайга бор баавгайХөлөө алцайж зогсоодДороо ээлжлэн алханаНэг, хоёр, гурав

б) Сурагчийн номын “АМЬТДЫН ӨГЛӨӨНИЙ ДАСГАЛ” сэдвийн зураг дээр ярилцаад бөжин болон бамбаруушийг будуулаарай. Зурах, будах тэмдгийг сайн хэлж өгөөрэй.

Биеийн чилээ гаргах дасгалыг бичих даалгавраа хийхийн өмнө хийж заншаарай. Энэ нь хүүхдээ ядраахгүй байх сайн арга юм.

8. Өдрийн дэглэм сэдвийн зургийг дараалуулан зааж ярилцаарай. Чиглүүлэх асуулт:

- Хүүхэд юу хийж байна?- Хэд орчим настай бол?- Чи хэдэн цагт босдог вэ, бичээрэй гэх мэт9. Гараа сайн угаах дарааллыг ярилцаж, хэвшүүлээрэй. Чиглүүлэх асуулт:- Чиний гараа угаадгаас өөр байна уу?- Чи гараа зурагт үзүүлснээс сайн угаадаг уу, муу угаадаг уу?

10. Хүүхдээрээ өөрийнх нь өдрийн ажлын талаар яриулаарай. Өглөө хэдэн цагт босоод ямар ажлаа хэзээ хийж байх талаар тохиролцоорой. Хичээлийг нь тогтмол цагт хийлгэж хэвшүүлээрэй. Эцэг/эх Та ч

16

7. а) Дараах шүлгийг уншингаа биеийн чилээ гаргах дасгал хийлгэж байгаарай.

Шүлгийн агуулгаар хүүхэд хөдөлгөөн хийнэ. Жишээ нь:Нэг доошоо суулаа- хүүхэд суунаХоёр харайлаа- хүүхэд харайнаНуруугаа хотойлгоно- нуруугаа хотойлгоноХөнгөн үсэрнэ - хөнгөн үсэрнэ гэх мэт

А.Барто “Амьтдын өглөөний дасгал”

Нэг доошоо суулааХоёр харайлааЭнэ бол туулайн дасгалХарин бэлтрэгүүд нойрноосоо сэрэхээрНуруугаа хотойлгоноХөнгөн үсэрнэМайга бор баавгайХөлөө алцайж зогсоодДороо ээлжлэн алханаНэг, хоёр, гурав

б) Сурагчийн номын “АМЬТДЫН ӨГЛӨӨНИЙ ДАСГАЛ” сэдвийн зураг дээр ярилцаад бөжин болон бамбаруушийг будуулаарай. Зурах, будах тэмдгийг сайн хэлж өгөөрэй.

Биеийн чилээ гаргах дасгалыг бичих даалгавраа хийхийн өмнө хийж заншаарай. Энэ нь хүүхдээ ядраахгүй байх сайн арга юм.

8. Өдрийн дэглэм сэдвийн зургийг дараалуулан зааж ярилцаарай. Чиглүүлэх асуулт:

- Хүүхэд юу хийж байна?- Хэд орчим настай бол?- Чи хэдэн цагт босдог вэ, бичээрэй гэх мэт9. Гараа сайн угаах дарааллыг ярилцаж, хэвшүүлээрэй. Чиглүүлэх асуулт:- Чиний гараа угаадгаас өөр байна уу?- Чи гараа зурагт үзүүлснээс сайн угаадаг уу, муу угаадаг уу?

10. Хүүхдээрээ өөрийнх нь өдрийн ажлын талаар яриулаарай. Өглөө хэдэн цагт босоод ямар ажлаа хэзээ хийж байх талаар тохиролцоорой. Хичээлийг нь тогтмол цагт хийлгэж хэвшүүлээрэй. Эцэг/эх Та ч

17

хүүхдийнхээ хичээл хийх цагт нь бэлэн байж тусалж байгаарай.

11. А.Барто “Амьтдын өглөөний дасгал” шүлгийг чээжлүүлж, биеийн чилээ гаргах дасгал хийлгэж заншаарай.

12. Хүүхдээ үнэлээрэй. Өмнөх сэдвүүдийн үнэлгээтэй ижил аргаар үнэлнэ. Анхаарах зүйл нь: - Үнэлгээний хуудас 3-ыг ашиглана. - Дараах зурлагуудыг зурсныг үнэлэхдээ хүүхдийнхээ дэвтрийг хамтдаа дахин үзээрэй.

- Гар, үзэг, бичиг, гэрийн тухай оньсогыг санаж байна уу? Хэлүүлээрэй. - А.Барто “Амьтдын өглөөний дасгал” чээжээр уншуулаад биеийн чилээ гаргах дасгалыг хийлгэж үзээрэй. - Доор улаанаар бичсэнийг анхаараарай.




4. ХИЧЭЭЛИЙН ХЭРЭГЛЭЛ

1. а) Хичээлийн хэрэглэлийн зургийг нэрлүүлээрэй.

б) Баллуураар баллаарай. Даллуураар даллаарай гэж хүүхдээ дагуулан 2-3 удаа чанга уншаарай.

в) Зургийг дарааллаар зааж цэгийн оронд тохирох үгийг гүйцээж хэлүүлээрэй.

? ??

Харандаагаар зураарай. Үзгээр. . . . . Будгаар. . . . .

18

Норовын намтар

2. Хэмнэлээр унших дасгал хийгээрэй. Хүүхэд алга ташилтын зургийг харж алгаа ташингаа таныг дагаж уншина. Та үеэр тасалж, тод сайхан уншиж өгнө.

Харандаа дэвтэрНа-рийн гоё ха-ран-дааНан-дин сай-хан дэв-тэрХи-чээ-лийн чу-хал хэ-рэг-сэлХэ-зээ ч би-дэнд тус-тай

3. Д.Содномдоржийн “Норовын намтар” зохиолын хэсгийг зургийн дарааллаар уншиж өгөөд ярилцаарай (Дагалдах цахим хэрэглэгдэхүүнийг ашиглана уу. Мөн хүүхдээрээ цахим хэрэглэгдэхүүнээс дасгал ажиллуулаарай).Чиглүүлэх асуулт: - Хэн гэдэг хүүхдийн тухай өгүүлсэн бэ? - Дэвтэр, ном нь яагаад зугтаасан бэ? - Дэвтэр Норовт юу гэж хэлсэн бэ? - Харандаа юу гэж хэлсэн бэ? - Ном юу гэж хэлсэн бэ? - Цүнх юу гэж хэлсэн бэ? - Ер нь ийм явдал байж болох уу? гэх мэт

Үзүүрлэгчээр. . . . . Шугамаар. . . . . Хайчаар. . . . . Цавуугаар. . . . .? ?

?

?

Ном дэвтрээ хайрладаггүй Норов гэдэг хүүхэд байж гэнэ.

Зугатаасан цүнхээ гүйцэж очоод Норов

зүйл бүрээр гуйж гэнэ

Ном, дэвтэр, цүнх нь гомдоодНоров эзнээсээ зугатааж

гэнэ.

Дэвтэр:Хуудсыг минь урж Онгоц хийж тоглодог, таХичээлээ давтахгүй Муу үнэлгээ тавиулдаг, та-Би эргэж очихгүй ээ

12

3

4

18

Норовын намтар

2. Хэмнэлээр унших дасгал хийгээрэй. Хүүхэд алга ташилтын зургийг харж алгаа ташингаа таныг дагаж уншина. Та үеэр тасалж, тод сайхан уншиж өгнө.

Харандаа дэвтэрНа-рийн гоё ха-ран-дааНан-дин сай-хан дэв-тэрХи-чээ-лийн чу-хал хэ-рэг-сэлХэ-зээ ч би-дэнд тус-тай

3. Д.Содномдоржийн “Норовын намтар” зохиолын хэсгийг зургийн дарааллаар уншиж өгөөд ярилцаарай (Дагалдах цахим хэрэглэгдэхүүнийг ашиглана уу. Мөн хүүхдээрээ цахим хэрэглэгдэхүүнээс дасгал ажиллуулаарай).Чиглүүлэх асуулт: - Хэн гэдэг хүүхдийн тухай өгүүлсэн бэ? - Дэвтэр, ном нь яагаад зугтаасан бэ? - Дэвтэр Норовт юу гэж хэлсэн бэ? - Харандаа юу гэж хэлсэн бэ? - Ном юу гэж хэлсэн бэ? - Цүнх юу гэж хэлсэн бэ? - Ер нь ийм явдал байж болох уу? гэх мэт

Үзүүрлэгчээр. . . . . Шугамаар. . . . . Хайчаар. . . . . Цавуугаар. . . . .? ?

?

?

Ном дэвтрээ хайрладаггүй Норов гэдэг хүүхэд байж гэнэ.

Зугатаасан цүнхээ гүйцэж очоод Норов

зүйл бүрээр гуйж гэнэ

Ном, дэвтэр, цүнх нь гомдоодНоров эзнээсээ зугатааж

гэнэ.

Дэвтэр:Хуудсыг минь урж Онгоц хийж тоглодог, таХичээлээ давтахгүй Муу үнэлгээ тавиулдаг, та-Би эргэж очихгүй ээ

12

3

4

19

Харандаа:Хэтэрхий урт үзүүрлэжХошууг минь хугалдаг, таХэрэггүй зүйл эрээчинБиеийг минь бардаг, та-Би эргэж танд очихгүй ээ

Үзэг харандаа, үүрдэг цүнх миньҮнэхээр намайг уучлаач дээҮүнээс хойш та нарыгааҮнэхээр гамтай эдлэхээ амлая

Ном:Хувцас болсон хавтсыг минь Хугалж нугалж хаядаг, таНом гэхээр нойр нь хүрдэгНоров чам дээр эргэж очихгүй ээ

Найзууд аа, хүүхдүүд ээ! Над шиг битгий болооройНомын цүнх хүртэл эзэндээ гомддог юм байна шүү!

Цүнх:Оосрыг минь тасчижОёдлоор минь ханзалсан, таЭнд тэндгүй чулуудажЭлдвээр зовоодог, таЭргэж би л лав очихгүй ээ

5

6

7

8

9

4. Дэвтэр, харандаа, ном, цүнхний үгийг өөрийн үгээр хэлүүлээрэй. Жишээ нь:Дэвтэр: - Дэвтэр юу гэж хэлсэн бэ? - Та миний хуудсыг урж онгоц хийж тоглодог. Хичээлээ хийхгүй муу дүн тавиулдаг. Би танд эргэж очихгүй.

5. Сурагчийн номын дараагийн даалгаврыг харуулаад “За одоо бид юу хийх хэрэгтэй байна вэ?” гэж асуугаарай. “Ажиглана, бичнэ” гэж хариулж байвал сайшаагаарай. Бичихдээ хүүхэд чинь зөв сууж, үзгээ зөв барьж байна уу гэдгийг анхаараарай.

6. Чээжлүүлээрэй.

Ж.Дашдондог

Харандаа, дэвтэр Нарийн гоё харандаа Нандин сайхан дэвтэр

20

7. Хүүхдээ үнэлээрэй. Анхаарах зүйл нь:

- Үнэлгээний хуудас 4-ийг ашиглана. - Номынхоо таних тэмдгүүдийг ойлгож байна уу? асуултыг үнэлэхдээ сурагчийн номын таних тэмдгүүдийг зааж, бүгдийг асуугаарай. - Дэвтэр, харандаа, ном, цүнх нь Норовт юу гэж хэлсэн бэ? асуултыг үнэлэхдээ зохиолын хэсгийг дахин уншиж сануулж болно.

Хичээлийн чухал хэрэгсэл Хэзээ ч бидэнд тустай Хазаж үмхэж суувал Хайртай харандаа минь хугарна Дэндүү гамгүй байвал Дэвтэр минь халтар болчихно Харандаа, дэвтэр байхгүй бол Хаана юугаар бичих вэ Хичээл номоо бичихгүй бол Хэзээ ч олигтой сурахгүй




5. ДУУ АВИА

1. а) Зургийг дарааллаар зааж, дуу авиагаар илэрхийлэхийг хүсээрэй. Жишээ нь:

б) Мал яаж дуугардаг вэ? Дуурайх, хувиргах дасгал хийлгээрэй.

шарр- шар-шар с- с -с

20


- Үнэлгээний хуудас 4-ийг ашиглана. - Номынхоо таних тэмдгүүдийг ойлгож байна уу? асуултыг үнэлэхдээ сурагчийн номын таних тэмдгүүдийг зааж, бүгдийг асуугаарай. - Дэвтэр, харандаа, ном, цүнх нь Норовт юу гэж хэлсэн бэ? асуултыг үнэлэхдээ зохиолын хэсгийг дахин уншиж сануулж болно.

Хичээлийн чухал хэрэгсэл Хэзээ ч бидэнд тустай Хазаж үмхэж суувал Хайртай харандаа минь хугарна Дэндүү гамгүй байвал Дэвтэр минь халтар болчихно Харандаа, дэвтэр байхгүй бол Хаана юугаар бичих вэ Хичээл номоо бичихгүй бол Хэзээ ч олигтой сурахгүй




5. ДУУ АВИА

1. а) Зургийг дарааллаар зааж, дуу авиагаар илэрхийлэхийг хүсээрэй. Жишээ нь:

б) Мал яаж дуугардаг вэ? Дуурайх, хувиргах дасгал хийлгээрэй.

шарр- шар-шар с- с -с

21

?? ?

Ижий хонь хургаа дууднаМэ-э-э

Эвий хурга нь ижийгээ дууднаМа-а-а

Ижий ямаа ишгээ дууднаМэ-э-э

Эвий ишиг нь ижийгээ дууднаМа-а-а

Ижий ингэ ... Ижий гүү ... Ижий үнээ...

2. Нохой хэрхэн архирдаг вэ? гэж асуугаад шүлгийг уншиж өгөөрэй. Дараа нь муур хариуд нь юу гэж хэлэх бол гээд шүлгийг өөрчлөн хэлүүлээрэй.

Хоолонд минь ойртов Р– р –рХолдсон чинь дээр шүү р –р –рМанайх руу оров р –р –рМанаач нь би шүү р –р –р

Хоолонд минь ойртов Мяу- мяуХолдсон чинь дээр шүү Мяу- мяуМиний хоол шүү Мяу- мяуМэдээж чамд өгөхгүй шүү Мяу- мяу

22

3. Эд юмс, мал амьтан, байгалийн дуу авиа хэлний авианаас ямар ялгаатайг тайлбарлаж өгөөрэй.

Тоглоом, салхи шуурга, бороо цахилгаан, мал амьтны элдэв дуу авиа нь чихэнд сонсогдохоос биш тодорхой утга ялгахгүй. Хэлний авиа нь сонсогдохоос гадна утга ялгадаг. Жишээ нь: хонь, ямаа “маа- мээ” хэмээн янз янзаар майлавч ямар нэг утга байхгүй. Хэлний авиаг сольж хэлэхэд өөр утгатай болдог. Аав – айв үүл – үйл сар – шар Оо – ой ангир - янгир дэр– тэр

4. “МАЛЧИН АЙЛЫН АЖИЛ” сэдвийн зураг бүр дээр яриулахдаа цаг агаар, жилийн улирал, хаана үйл явдал өрнөж байгаа зэргийг заавал асуугаарай. Ямар дуу чимээ гарч, ямар яриа өрнөж байгааг тааварлан ярилцаарай.

5. Зураг бүрт тохирсон бэлгэ дэмбэрлийн үг хэлж өгөөд чээжлүүлээрэй.

Үйл уран болог!

Хайч нь хурц Хайчилсан хонь нь

Мянга түм хүрч байг!

Сүрэг тогтох болтугай!

23

6. Хэмнэлээр уншиж ярилцаарай. Тойг – тойг – тойг!

7. “Манжин” орос ардын үлгэрийг уншиж өгөөд, зургийн дагуу яриулаарай (Дагалдах цахим хэрэглэгдэхүүнийг ашиглана уу. Мөн хүүхдээрээ цахим хэрэглэгдэхүүнээс дасгал ажиллуулаарай).

Манжин (орос ардын үлгэр) Эрт урьдын цагт нэгэн өвгөн манжин тарьжээ. Томоос том манжин ургажээ.Өвгөн манжингаа хураахаар татаад татаад дийлсэнгүй. Өвгөн эмгэнээ дуудав. Эмгэн өвгөнөөсөө, өвгөн манжингаасаа татаад татаад бас л дийлсэнгүй гэнэ. Эмгэн ач охиноо дуудав. Ач охин эмээгээсээ, эмгэн өвгөнөөсөө, өвгөн манжингаасаа татаад татаад дийлсэнгүй. Ач охин нь нохойгоо дууджээ. Нохой ач охиноос, ач охин эмээгээсээ, эмгэн өвгөнөөсөө, өвгөн манжингаасаа татаад татаад манжингаа сугалж чадсангүй. Нохой нь муураа дууджээ. Муур нь нохойноос, нохой ач охиноос, ач охин эмээгээс, эмгэн өвгөнөөсөө, өвгөн манжингаасаа татсан боловч бас л дийлсэнгүй. Муур нь хулганаа дууджээ. Хулгана гүйж ирээд муурнаас, муур нохойноос, нохой ач охиноос, ач охин эмгэнээс, эмгэн өвгөнөөсөө, өвгөн манжингаасаа барьж бүгдээрээ хүчээ нийлүүлэн татаад, манжингаа газраас суга татан гаргажээ.

8. Сурагчийн номын ард хавсаргасан зургуудыг будуулаарай. Будсанаа хайчилж аваад хуучин ном, сэтгүүл, зургийн дэвтрийн аль нэг дээр наалган “Манжин” хэмээх зурагтай ном хийлгээрэй. Зургийн тайлбарыг бичиж чаддаг болохоор нь бичүүлээрэй.

Ан-гир шу-вуу ир-лээАгь бут ур-га-лааАт-га дэ-лэн чинь чи-нэр-лээА-вах-гүй юунд го-лоо вэ?Тойг-тойг-тойг!

Эвдэршгүй бат бэхЭвтэй дулаан хашаа болог!

Сав нь дүүрэнСааль нь арвин

байг!

24

- Энэ зургаар юуг тэмдэглэдэг вэ? гэсэн асуултыг үнэлэхдээ - Нэг дөрвөлжингөөр юуг тэмдэглэдэг вэ? Дундуур нь яагаад зурсан бэ? гэж асууж дөхүүлж өгөөрэй.

- Энэ зурагт хэдэн үг байна?- Эхний үг яагаад өндөр зураастай байна?- Төгсгөлд нь яагаад цэг тавьсан бэ? гэж асууж дөхүүлж өгөөрэй.

9.Чээжлүүлээрэй.

Хөөс, хөөс, хөөс!

Өөдөсхөн бага ботгооЮунд голсон юм бэ?Хөөс, хөөс, хөөсӨнчрүүлэн юунд орхисон юм бэ?Хөөс, хөөс, хөөсӨглөө босоод өмөлзөн зогсоноХөөс, хөөс, хөөсӨтгөн сүүгээ шимүүлээчХөөс, хөөс, хөөс


- Үнэлгээний хуудас 5-ыг ашиглана. - Хонины дуу авиаг дуурайсан шүлгийг үхэр болгож хувирган хэлэхдээ “үхэр” гэж байна уу, “үнээ” гэж байна уу, хурга гэдгийг тугалаар сольж хэлж байгаа эсэхийг тус тус анхаараарай.

“Ижий хонь хургаа дуудна Мэ-э-эЭвий хурга нь ижийгээ дуудна Ма-а-а” шүлгийг үхэр болгож хувиргаж хэлээрэй.


Аль өнгө олон байгааг тоолж, хүүхдээ болон өөрийгөө үнэлээрэй.


Documents

Монгол хэл 1-1. Эхний хичээл /эцэг, эх