คู่มือทักษะตามเกณฑ์ความรู้ความสามารถทางวิชาชีพ

คมอทกษะตามเกณฑความรความสามารถทางวชาชพ

ของผประกอบวชาชพเภสชกรรม

สภาเภสชกรรม

หลกการ

ตามขอบงคบสภาเภสชกรรมวาดวยหลกเกณฑการสอบความรเพอรบใบอนญาตเปนผประกอบวชาชพเภสช

กรรม พ.ศ. 2546 ซงอาศยอ านาจตามความในมาตรา 23 (4) (ฑ) แหงพระราชบญญตวชาชพเภสชกรรม

พ.ศ.2537 และดวยความเหนชอบของสภานายกพเศษตามมาตรา 27 จงออกขอบงคบวาดวยหลกเกณฑการสอบ

ความรเพอรบใบอนญาตเปนผประกอบวชาชพเภสชกรรม ก าหนดเกณฑมาตรฐานผประกอบวชาชพเภสชกรรม

ขอบงคบดงกลาวในหมวด 3 วาดวยการจดสอบความร ก าหนดใหมการจดสอบความร ในสวนการสอบความร

ขอเขยนและการสอบทกษะทางวชาชพ โดยใหสอดคลองกบความรความสามารถทก าหนดในหมวด 2 ขอ 3 ใน

ขอบงคบนน และใหคณะอนกรรมการสอบความรผขอขนทะเบยนเปนผประกอบวชาชพเภสชกรรม โดยความเหนชอบ

ของคณะกรรมการสภาเภสชกรรม ก าหนดเนอหา รปแบบและลกษณะของขอสอบ ตลอดจนรายละเอยดอนๆเกยวกบ

การออกขอสอบ

คณะอนกรรมการสอบฯ ไดด าเนนการก าหนดเนอหา รปแบบและลกษณะของขอสอบ ตลอดจนรายละเอยด

อนๆเกยวกบการออกขอสอบเปนคมอการสอบขนฉบบหนง เพอเปนเครองชวยในการสรางขอสอบส าหรบการ

ด าเนนการจดท าขอสอบรวมใหเปนแนวทางเดยวกน และเพอเปนแนวทางการเตรยมตวสอบแกผทจะเขาสอบ

เพอใหคมอการสอบดงกลาวมความสมบรณ คณะอนกรรมการสอบฯจงด าเนนการจดท า คมอทกษะตาม

เกณฑความรความสามารถทางวชาชพของผประกอบวชาชพเภสชกรรม พ.ศ.2546 นขน โดยความรวมมอของ

คณะเภสชศาสตรทกมหาวทยาลยเพอใชส าหรบการสอบในระยะปพ .ศ. 2546 – 2547 น

ตารางก าหนดดานทกษะเกณฑความรความสามารถทางวชาชพ

2

ของผประกอบวชาชพเภสชกรรม พ.ศ. 2546 - 2547

(คดจากสวนทกษะในเกณฑมาตรฐานผประกอบวชาชพเภสชกรรม พ.ศ. 2545)

เกณฑมาตรฐานขอ 1: มความรในกระบวนการผลตและประกนคณภาพยา

วตถประสงคเชงทกษะ

1. การระบชนด / รปแบบของยาจากลกษณะภายนอก

2. การเลอกบรรจภณฑใหเหมาะกบชนด / รปแบบของยา

3. การสอสารเพออธบายความส าคญของรปแบบผลตภณฑยาและกระบวนการผลตยาตอประสทธภาพและการ

ออกฤทธ

ตารางก าหนดดานทกษะ


2. ตรวจสอบลกษณะของยาทเสอมคณภาพ ยาหมดอาย

3. การแนะน าการใชและการเกบรกษายาบางชนดทส าคญ



ออกฤทธ

เกณฑมาตรฐานขอ 3: เตรยมผลตภณฑยาในรปแบบทเหมาะสมกบความตองการในผรบบรการแตละราย


สามารถเตรยมยาตามสตรต ารบทก าหนดโดยใชเทคนคทถกตอง


1. สามารถเตรยมยาตามสตรต ารบทก าหนดโดยใชเทคนคทถกตอง

1.1 การชงผงยาโดยการเลอกใชกระดาษ การใชชอนเขา และการเคาะผงยาลงเมอใกลถงน าหนกทตองการ

1.2 การชงของเหลวขน ๆ เชน mineral oil หรอ glycerin เมอในสตรต ารบก าหนดเปน

w/w

1.3 การเลอกใชกระบอกตวงใหเหมาะสมกบปรมาตรของของเหลวและเทคนคในการตวง

1.4 การทดสอบการตวงของเหลว 3 ลกษณะ เชน สารละลายใส, สารละลายสเขม , Mineral oil

เปนตน

1.5 การท า geometric dilution เชน

การผสมผงยาทงในโกรง และบน slab

3

การใชผงยาและน าตาล lactose หรอแปงเปนสารเจอจาง

1.6 การบดผงยา การผสมผงยาดวยโกรง

1.7 การกรอง การพบกระดาษกรอง

1.8 การหลอม เทคนคการใชความรอน

1.9 การ levigate ผงถานกบ ointment หรอ cream สขาวบน slab

1.10 การ Calibrate ของเหลวจ านวนนอยทมอปกรณขนาดเกนความเทยงตรง เชน ใหตวงน า

0.8 ml โดยมกระบอกตวง 10 ml และม dropper ให

2. เทคนคการท า aliquot ยา จากยาเมด เพอใหไดขนาดความแรงตอมอพอดส าหรบผปวยแตละราย

3. เทคนคในการผสมยาน าใหไดความเขมขนหรอสดสวนทก าหนด

4. การเจอจางยาใหมความแรงตามทก าหนด เชน แอลกอฮอล น ายาฆาเชอ

เกณฑมาตรฐานขอ 4: ประเมนสขภาพเบองตนเพอใหค าแนะน าทเหมาะสมในการปฏบตตวแกผรบบรการ รวมทง

การสงตอในกรณทจ าเปน


1. สอสารในลกษณะการสมภาษณเพอหาขอมลไดอยางมเปาหมายและเหมาะสม

2. ใหค าแนะน าการดแลสขภาพแกผรบบรการไดอยางถกตองและมคณภาพ



ตงค าถามเพอหาขอมลตอไปน

ความกงวลตอสขภาพของผมารบบรการ

สภาพแวดลอมอนอาจน ามาซงปญหาสขภาพ


2.1 ใหค าแนะน าดานสขอนามย โภชนาการ การออกก าลงกายทด รวมถงทางเลอกอนๆในการ

สงเสรมและปองกนโรค และบรรเทาอาการทไมตองรกษาดวยยา

2.2 อธบายใหเขาใจสาเหตและวธการสงตอหรอรบการรกษาระดบตางๆ

ระดบตองใชยา

ระดบตองพบแพทย

4

เกณฑมาตรฐานขอ 5: ก าหนดแผนการใชยาทเหมาะสมกบผรบบรการแตละราย และดแลการใชยาใหม

ประสทธภาพสงสด โดยเนนการสงเสรมความรวมมอของผรบบรการ


สามารถปฏบตงานตามหลกการจายยาทด


1. สามารถปฏบตงานตามหลกการจายยาทด (ภาคผนวก )

การหยบยาและเกบยาจากชนยา

นบเมดยาดวยถาดนบเมดยา

เขยนฉลากยา (วธการรบประทานยา)

เขยนฉลากการใหยาดวยวธการอน ๆ

เลอกใชฉลากชวยในกลมยาทจ าเปนอยางเหมาะสม

ตรวจสอบยาทจดแลวกบใบสงยา

2. หาขอมลเพอจายยาตามอาการในโรคทไมรนแรงและเพอสงตอในกรณทเปนโรคทควรจะไดรบการรกษาจาก

แพทยโดยเรว

2.1 อานผลทางหองปฏบตการ ไดแก FBS, BP, cholesterol

2.2 การแนะน าการตรวจเพมเตมและสงตอผปวย

2.3 การแนะน าอาการอน ๆ ทมาพรอมโรคและหายพรอมโรค

2.4 การแนะน าระยะเวลาการรกษาโรค

2.5 การแนะน าความแตกตางของการรกษาโรคทสาเหตและการรกษาตามอาการ

2.6 แนะน าผปวยในการดแลตนเองเบองตนในโรค/อาการบางอยาง เชน ทองเสย

3. แนะน าการปฏบตตวผปวยในการใชยา

3.1 การใชยาในโรคเรอรง

3.2 การใชยาหลายตวรวมกน

3.3 การลมรบประทานยา

3.4 การแพยาและผลขางเคยงของยา

3.5 การเกบรกษายา

3.6 การสงเกตยาหมดอาย

4. แนะน าการใชยาทมเทคนคพเศษ การใชยาทมลกษณะพเศษอนๆ เชน

การผสมยาปฏชวนะทเปนผงแหง

5

การผสมผงเกลอแร (ORS)

การใชยาสดพน (inhalations)

การใชการสวนลางน ามกโดยใชน าเกลอ

การระบจ าแนกยาทไมสามารถตดแยกเมดไดและใหค าแนะน าทถกตอง

5. ทกษะในการตอบค าถามเกยวกบ Drug Identification เฉพาะยาทเปนรายการในบญชยาหลก

แหงชาตและมลกษณะภายนอกทชดเจนและพบบอย

6. อธบายการใชยาตาม พ.ร.บ. วชาชพ เฉพาะยาทส าคญทใชบอย

เกณฑมาตรฐานขอ 6: ตดตาม ปองกน แกไขปญหาทเกยวกบการใชยาของผรบบรการและชมชน และแจงแกผท

เกยวของอยางเปนระบบ


1. สามารถสอสารผปวยถงแผนการประเมนผลการรกษา และการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา เพอให

เกดการเฝาระวงโดยตวผปวยเอง

2. สามารถสอสารกบบคลากรทางการแพทยถงปญหาทเกยวเนองจากการใชยาทพบในระหวางการรกษา พรอมกบ

ใหขอเสนอแนะทางแกไขปญหาทพบ


1. สามารถสอสารผปวยถงแผนการประเมนผลการรกษา และการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา

เพอใหเกดการเฝาระวงโดยตวผปวยเอง

1.1 การสอสารอาการไมพงประสงคขณะจายยา

1.2 การสอสารผลการรกษาทคาดหมายและไมคาดหมาย

2. สามารถสอสารกบบคลากรทางการแพทยถงปญหาทเกยวเนองจากการใชยาทพบในระหวางการรกษา พรอม

กบใหขอเสนอแนะทางแกไขปญหาทพบ

2.1 การเขยนสรปปญหาการใชยาแจงแกบคลากรการแพทยทเกยวของ

2.2 การแจงปญหาการใชยาแกบคลากรการแพทยทเกยวของโดยวาจา

2.3 กรอกแบบฟอรมรายงานอาการไมพงประสงคจากผลตภณฑสขภาพ

เกณฑมาตรฐานขอ 7: ใหขอมลยาและผลตภณฑสขภาพอนๆ แกผรบบรการ ชมชนและบคลากรทางสาธารณสข

อยางถกตองทนสมย และเชอถอได


1. สามารถสบคนขอมลจากแหลงขอมลทเหมาะสม

6

2. มกระบวนการในการตอบค าถามทางยา


1. กระบวนการในการตอบค าถามทางยา

1.1 การถามขอมลพนหลงของค าถามอยางเหมาะสม

1.2 สบคนขอมลจากแหลงขอมลทเหมาะสม

1.3 เลอกหนงสอต าราตรงหรอมค าตอบใหค าถามทก าหนด

1.4 เลอกหรอใชฐานขอมลทตยภมทางยาโดย

การก าหนดค าส าคญจากค าถามทก าหนด

การเลอกบทความทนาจะมค าตอบ

1.5 การตอบตรงประเดนโดยวาจาและ/หรอเขยนอยางสน

1.6 การเขยนอางองตามหลกสากล

เกณฑมาตรฐานขอ 8: มความรทางกฎหมายทเกยวของในการประกอบวชาชพเภสชกรรม


จดแยกประเภทยาและยากบผลตภณฑสขภาพ


1. จดแยกประเภทของยาตางๆ ไดแก ยาควบคมพเศษ ยาอนตราย ยาสามญประจ าบาน ยาสมนไพร ยาแผน

ปจจบน ยาแผนโบราณ เภสชเคมภณฑ และยาทตองตดตามการใชในสถานพยาบาล

2. จดแยกยา ผลตภณฑเสรมอาหาร และเครองส าอาง

7

คมอทกษะเกณฑความรความสามารถทางวชาชพ

ของผประกอบวชาชพเภสชกรรม พ.ศ. 2546 - 2547

คมอนจดท าขนเพอเปนเครองชวยในการสรางขอสอบส าหรบการด าเนนการจดท าขอสอบรวม ใหเปนแนวทาง

เดยวกน เปนแนวทางการใหคะแนนในการสอบทกษะ และเพอเปนแนวทางการเตรยมตวสอบแกผทจะเขาสอบ เปน

กรอบในการฝกฝนทกษะ โดยในระยะตนจะไมครอบคลมทกเกณฑ และแตละเกณฑอาจยงไมครอบคลมทกทกษะ

เกณฑมาตรฐานขอ 1: มความรในกระบวนการผลตและประกนคณภาพยา





ออกฤทธ



2. ตรวจสอบลกษณะของยาทเสอมคณภาพ ยาหมดอาย

3. การแนะน าการใชและการเกบรกษายาบางชนดทส าคญ


5. การสอสารเพออธบายความส าคญของรปแบบผลตภณฑยาและกระบวนการผลตยาตอ ประสทธภาพและการ

ออกฤทธ

ค าอธบายของแตละเทคนค

1.1 การระบชนด / รปแบบของยาจากลกษณะภายนอก

หมายถงสามารถบอกไดจากลกษณะภายนอกของยาทเหนวาเปนชนดหรอรปแบบของยาใด ตอไปน

- ยารปแบบของแขง (solid dosage forms)

ยาผง (powders)

ยาแกรนล (granules)

ยาแคปซลแขง (hard capsules)

ยาแคปซลออน (soft capsules)

ยาเมด (tablets)

ยาเมดเคลอบ (coated tablets)

- ยารปแบบของเหลว (liquid dosage forms) ยาน าใส

8

ยาสารละลาย (solutions)

ยาน าปรง (waters)

ยาน าเชอม (syrups)

ยาอลกเซอร (elixirs)

ยาสปรต (spirits)

- ยารปแบบของเหลว (liquid dosage forms) ยากระจายตว

ยาคอลลอยด (colloids)

ยาน าผสม (mixtures)

ยาน าแขวนตะกอน (suspensions)

ยาอมลชน (emulsions)

ยาโลชน (lotions)

ยาถนวด (liniments)

- ยารปแบบกงเหลวกงแขง (semisolid, semisolid dosage forms)

ยาครม (creams)

ยาขผง (ointments)

ยาเพสต (pastes)

ยาเจล (gels)

ยาเหนบ (suppositories)

ผลตภณฑยาตา ห จมกและคอ (eye, ear, nose and throat preparations)

ผลตภณฑยาฉด

ผลตภณฑควบคมการปลดปลอยยา (controlled released products)

ระบบการน าสงยา (drug delivery systems)

ขอสอบจะเปนเฉพาะชนดทมผลตภณฑจ าหนายในประเทศไทย เปนรายการในบญชยาหลกแหงชาต

พ.ศ.2542 และใชบอยเทานน

1.2 ตรวจสอบลกษณะของยาทเสอมคณภาพ ยาหมดอาย

เภสชกรตองสามารถแยกแยะยาทเสอมคณภาพ ยาหมดอายไดจาก

1) การเปลยนแปลงทางกายภาพ ไดแก การเปลยนแปลงของ ส กลน รส การแตกหก สกกรอน การ

ตกตะกอน

9

2) การดวนหมดอาย หรอคาดการจากวนทผลต

1) การสงเกตความไมคงตวของเภสชภณฑ

การเปลยนแปลงทางกายภาพทชใหเหนถงปญหาความไมคงตวของยา เภสชกรควรตงสมมตฐานวาเภสชภณฑท

มการเปลยนแปลงทางกายภาพทไมมการอธบายไวทฉลาก ไมควรจายยานนใหคนไข การเปลยนแปลงทางกายภาพท

พบไดบอยและบงบอกความไมคงสภาพของยามดงน

เภสชภณฑในรปแบบของแขง เภสชภณฑในรปแบบของแขงควรเกบในบรเวณทมความชนต า ดงนนจงควร

เกบใน tight container หรอในภาชนะบรรจจากบรษทผผลต สภาพทมไอน าหรอหยดน าหรอยาจบกนเปน

กอนภายในภาชนะบรรจแสดงถงสภาพทไมด ถาเภสชกรสงเกตเหนสารกนความชน (desiccant) ภายใน

ภาชนะบรรจจากบรษทผผลตแสดงวาควรระมดระวงความชนในการเกบยาและควรบอกผปวยเมอจายยา สารทเกด

จากการสลายตวบางชนด เชน salicylic acid ทสลายตวจาก aspirin สามารถระเหดและตกผลกกลบมา

เกาะอยตามผนงของภาชนะบรรจ

Hard Gelatin Capsules และ Soft Gelatin Capsules เนองจากยาเหลานไดรบ

การหอหมดวยเปลอกเจละตน การเปลยนแปลงลกษณะทางกายภาพของเปลอก เชนการเปลยนแปลงความยดหยน

ความแขง ความนม ชใหเหนถงความไมคงตวของผลตภณฑเปลอกของยาแคปซลทเกบในสภาวะทไมเหมาะสมอาจนม

และตดกน หรอแขงและแตกแมมแรงกดออนๆ

Uncoated Tablets ยาเมดทคงตวตองมขนาด รปราง น าหนกและสเหมอนตอนทเรมผลต ตลอด

อายของยา นอกจากนการแตกกระจายตวและการละลายตองไมเปลยนแปลงมากนก

ลกษณะความไมคงตวทางกายภาพของยาเมดทไมเคลอบ สงเกตไดจากผงยาจ านวนมากหรอเศษเมดยาท

แตกหกออกมาจากเมดยาทกนภาชนะ รอยราวหรอรอยบนทผวเมดยา เมดยาบวม รอยดางทเมดยา เมดยาเปลยนส

เมดยาเกาะตดกน หรอผลกทเมดยาหรอทผนงของภาชนะบรรจ

Coated Tablets ลกษณะทไมคงตวทางกายภาพคอ รอยราว รอยดาง ทเมดยา สารทใชเคลอบ

เหนยว และเมดยาเกาะกนเปนกอน

Dry Powders and Granules ผงยาและแกรนนล อาจเกาะกนเปนกอนแขงหรอเปลยนส ท า

ใหไมเปนทยอมรบ

Powders and Granules ทตองผสมนาใหอยในรปของสารละลายหรอยานาแขวนตะกอนกอนใช

เภสชภณฑในกลมนมกเปนยาปฏชวนะหรอวตามนทไวตอความชนเปนพเศษ เนองจากยาเหลานจายในภาชนะทมา

จากบรษทผผลต จงมกไมมปญหาการปนเปอนของความชน อยางไรกตาม เภสชกรควรใชวจารณญาณในการ

พจารณาลกษณะจบกนเปนกอนแขงทไมปกต และถาทผนงภาชนะบรรจมไอน าหรอหยดน ากแสดงวายาเตรยมนนไม

เหมาะทจะน าไปใชอกตอไป กลนทไมดกแสดงถงความไมคงตวเชนกน

10

เนองจากสตรต ารบเหลานเปนผงแหงทตองผสมน ากอนใช จงตองสงเกตสและกลนของผลตภณฑทงในรปผง

แหงและหลงจากผสมน าแลว

Effervescent Tablets, Granules, and Powders ผลตภณฑเหลานไวตอความชน

คอนขางมาก สญญาณทบงบอกความไมคงตวคอผงยาบวมหรอการเกดกาซท าใหเกดแรงดน แสดงวาปฏกรยาการ

เกดฟองฟเกดขนแลวกอนจายยา

เภสชภณฑในรปแบบของเหลว สงส าคญส าหรบเภสชภณฑในรปแบบของเหลวคอความสม าเสมอของยาและ

ความปราศจากการปนเปอนของเชอจลนทรย เภสชกรและผปวยอาจสงเกตความไมคงตวจากสารละลายขนหรอ

ตกตะกอน อมลชนแยก ยาน าแขวนตะกอนไมสามารถแขวนลอยไดหลงจากเขยาขวด หรอมการเปลยนแปลงของกลน

และรส การเจรญของเชออาจเกดรวมกบการเปลยนส การขน หรอการเกดกาซ

Solutions, Elixirs, และ Syrups ลกษณะทแสดงถงความไมคงตวหลกๆม 2 อยาง คอ การ

ขน และการเจรญของเชอหรอการเกดกาซจากปฏกรยาเคม

ยาน าใสทคงตวตองคงความใส ส และกลนเหมอนตอนเรมผลต ตลอดอายของยา โดยเฉพาะความใสของ

ต ารบจะเปนจดหลกในการทดสอบดานความคงตวทางกายภาพของยาน าใส

Emulsions อมลชนทคงตวตองมการกระจายตวอยางสม าเสมอเหมอนตอนเรมผลตดวยแรงเขยาปาน

กลางและสามารถเทออกจากขวดไดตลอดอายของยา

ลกษณะทไมคงตวของอมลชนสงเกตไดจากการแยกชนของผลตภณฑ อยางไรกตามอมลชนยงมความคงตวแม

เกด creaming คอเนออมลชนสามารถเขากนไดเมอเขยา

การเกบอมลชนทไมไดผานการทดสอบการเกบในตเยน อาจท าใหสารท าอมลชนทเปนพวกน ามนมคาการละลาย

ในระบบลดลงและเกดการตกตะกอน ซงเปนสาเหตใหต ารบไมคงตวได

Suspensions ยาน าแขวนตะกอนทคงตวตอ งมการกระจายตวอยางสม าเสมอ เมอเขยาดวยแรงปาน

กลาง และสามารถเทออกจากขวดไดงายตลอดอายของยา โดยไมมการเปลยนแปลงการกระจายของขนาดอนภาคยา

(particle size distribution) รปผลกยา หรอปรมาณยาทผปวยควรไดรบจากขนาดการใหยาเทาเดม

ลกษณะหลกทแสดงถ งความไมคงตวของยาน าแขวนตะกอนคอการเกด caking ซงเปนลกษณะทผงยาไม

สามารถกลบแขวนลอยไดอกดวยแรงเขยาปานกลาง ผงยาทมขนาดโตขนหลงจากเกบผลตภณฑไวระยะเวลาหนง อาจ

มสาเหตมาจากผลกยามขนาดใหญขนและแสดงถงการเปลยนแปลงทางกายภาพเชนกน

Tinctures และ Fluidextracts เภสชภณฑรปแบบเหลานหรอทมลกษณะคลายๆกนมกมสเขม

ขนเนองจากยาเตรยมมความเขมขนขน ดงนนเภสชกรจงควรตรวจสอบอยางละเอยดวามการตกตะกอนหรอไม

11

Sterile Liquids การคงสภาพปราศเชอเปนสงทส าคญมากส าหรบของเหลวทปราศจากเชอ การ

ปนเปอนของเชอจลนทรยในของเหลวปราศจากเชอมกสงเกตไมไดดวยตาเปลา เภสชกรอาจตงสมมตฐานวา

ผลตภณฑเกดการปนเปอนดวยเชอจากลกษณะหมอกบางๆ การขน การเปลยนส การเกดฟลมทผวหนา การเกาะกน

ของผงยา หรอการเกดกาซ ลกษณะทส าคญทสดของสารละลายปราศจากเชอทเปนยาตาหรอยาฉดคอความใส เภสช

กรควรตงขอสงสยถาสงเกตเหนการผนกผลตภณฑทไมสมบรณ

เภสชภณฑกงแขงกงเหลว ลกษณะทแสดงถงความไมคงตวหลกของครม ยาขผง และยาเหนบ คอ ส กลน

หรอความหนดทเปลยนไป

Creams โดยทวไปครมคออมลชนทประกอบดวยน าและน ามน เภสชกรและผปวยสามารถสงเกตความ

ไมคงตวของครมไดจากการแยกของอมลชน การโตของผลก การหดตวของเนอครมเนองจากการระเหยของน า และ

การปนเปอนของเชอจลนทรย

Ointments ยาขผงทคงตวตองมการกระจายตวของยาอยางสม าเสมอตลอดอายของยา ปญหาความไม

คงตวหลกของยาขผงคอ การแยกของของเหลวออกมาเยมทผวหนาของยาเตรยม (bleeding) และมความขน

หนด (consistency) เปลยนไป การเกดเมดหยาบๆ ในยาขผง กเปนปญหาความไมคงตวทางกายภาพของยา

ขผงเชนกน

Suppositories ลกษณะหลกทบงบอกความไมคงตวของยาเหนบคอยาเหนบทออนนมเกนไป ยา

เหนบบางชนดอาจแหงและแขง หรอเหยวแหง เภสชกรควรตรวจสอบยาเหนบแตละแทงอยางใกลชดถาสงเกตเหน

รอยน ามนทกลองโดยการเปดฟอยลทหมอยถาจ าเปน ยาเหนบโดยทวไปควรเกบในตเยน แมอาจมขอยกเวนในบาง

กรณ

2) การดวนหมดอาย หรอคาดการจากวนทผลต

ฉลากของยาสามญและอาหารเสรมควรบอกวนหมดอาย ทคนทวไปเขาใจไดงาย และควรแสดงวนหมดอาย

อยางเดนชด เชนใชสทตางจากสพน หรอใชสเขมเนน

กรณทอาจยกเวนการแสดงวนหมดอายของยาและอาหารเสรม คอ เภสชภณฑหรออาหารเสรมนนบรรจใน

ภาชนะส าหรบขายโดยไมตองใชใบสงแพทย ฉลากของผลตภณฑดงกลาวไมระบ ขอจ ากดของขนาดรบประทาน และ

ผลตภณฑนนมความคงตวไมนอยกวา 3 ปถาเกบภายใตสภาวะทก าหนด

วนหมดอายของยา (expiration date) บอกชวงเวลาทคาดวายาคงสภาพตามทก าหนดไวในเภสช

ต ารบถาเกบภายใตสภาวะทก าหนด ดงนนวนหมดอายของยาจงก าหนดชวงเวลาในการจายหรอใชยา ถาวนหมดอาย

ของยาระบไวในรป “เดอน/ป” หมายถงวนสดทายของเดอนทก าหนด วนหมดอายทก าหนดโดยบรษทผผลตนไม

สามารถน าไปใชกบผลตภณฑทแบงบรรจในภาชนะบรรจทแตกตางไปจากเดม

1.3 การแนะน าการเกบรกษายาบางชนดทส าคญ

12

การเกบรกษายาภายใตสภาวะทกาหนด

สภาวะการเกบยาทแนะน ามกระบไวบนฉลาก โดยอาจก าหนดชวงอณหภม หรอสถานทหรอเงอนไขในการเกบ

เภสชภณฑ เชน “เกบในตเยน” “เกบทอณหภมหอง” เภสชกรควรปฏบตตามค าแนะน าเสรมดวย เชน “เกบยาใหพน

แสง” ถาเภสชภณฑทตองเกบใหพนแสงบรรจในภาชนะใสหรอโปรงแสงแลวใสในกลองทบแสง เภสชกรและผปวยไม

ควรแกะกลองทงจนกวาจะใชยาหมดหรอทงยา ถาไมระบสภาวะในการเกบอยางเฉพาะเจาะจง เภสชกรและผปวย

ควรเกบเภสชภณฑนนในอณหภมหองทควบคม (controlled room temperature, 20-25 C)

ควรหลกเลยงเภสชภณฑจากบรเวณทรอน เยน หรอมแสงมากเกนไป หรอมการเปลยนแปลงอณหภมมากเกนไป

ยาทแบงบรรจควรเกบในสงแวดลอมทควบคมความชนและตามอณหภมทก าหนดในเภสชต ารบหรอตามฉลาก

ในกรณทไมระบอณหภมและความชน ควรเกบทอณหภมหอง (controlled room temperature)

แตไมเกน 23 C ทความชนสมพทธไมมากกวา 75% ในตเยนและในชองแชแขงไมถอเปนบรเวณทควบคม

ความชน ถายานนถกก าหนดใหเกบในทเยนจด (cold temperature) ใหเกบยาในตเยนหรอชองแชแขงโดย

ใสยาในภาชนะบรรจชนนอก (outer container) ทเขามาตรฐานทบงคบไวส าหรบยานนๆ

อณหภม เภสชภณฑหลายชนดตองเกบในทเยน โดยเฉพาะทอณหภมต ากวา 15 C เชนยาเหนบทตอง

หลอมละลายทอณหภมของรางกาย ยาเตรยมเหลานอาจเสยไดถาวางไวในทรอน ยาฉดอนซลนควรเกบทอณหภม 2

– 8 (หรอ 10) C คอในตเยนแตไมใชชองแชแขง

ยาปฏชวนะในรปแบบยาน าแขวนตะกอน ผลตภณฑทมน ามนหอมระเหย และครมบางชนดตองเกบในทเยน

ยาทมไซรบในปรมาณสงหรอมปญหาการละลายควรหลกเลยงการเปลยนแปลงอณหภม

ความชน ยาในรปแบบของแขงควรปองกนความชน ผลตภณฑเหลานควรบรรจในภาชนะทปองกนอากาศและ

ความชนได และควรชแจงใหผปวยปดฝาหลงจากใชยา ยาผงทแบงบรรจในกลอง/หอกระดาษควรเกบในทแหง

แสง ขวดสชาใชปองกนผลตภณฑทไวตอแสง การใสกลองชวยเพมการปองกนแสงได สารบางชนดเชน

paraldehyde ตองเกบในทมดสนท ภาชนะบรรจไมควรสมผสแสงอาทตยโดยตรงแมจะเปนภาชนะปองกนแสง

กตาม

การตดไฟ ผลตภณฑทมตวท าละลายอนทรยทตดไฟไดควรมฉลาก “ตดไฟได เกบใหหางจากเปลวไฟ”

ตวอยาง ยาเตรยม Salicylic Acid Lotion BP ทใชกบหนงศรษะ ควรแนะน าใหหลกเลยงการเปาผม

ใหแหงในบรเวณใกลไฟหรอเปลวไฟ

ขอสอบจะครอบคลมเฉพาะชนดทมผลตภณฑจ าหนายในประเทศไทย เปนรายการในบญชยาหลกแหงชาต

พ.ศ.2542 และใชบอยเทานน

13

1.4 การเลอกบรรจภณฑใหเหมาะกบชนด / รปแบบของยา

ยาทตองเกบในภาชนะ/บรรจภณฑตามทเหมาะสม

แกวชนดตาง ๆ

พลาสตกชนดตาง ๆ

โลหะ

การใชภาชนะปองกนแสง ความชน

ภาชนะบรรจ

ภาชนะ คอสงทใชส าหรบใสของ ในทนคอบรรจยาเตรยม และอาจสมผสกบยาเตรยมโดยตรงกได

immediate container คอภาชนะทมการสมผสกบยาเตรยมโดยตรงตลอดเวลา

closure หรอจกปด ซงเปนสวนหนงของภาชนะ

ภาชนะทใชไมควรท าปฏกรยากบยาเตรยมทบรรจอยทงทางกายภาพและเคม จนท าใหความแรง

(strength) คณภาพ (quality) และความบรสทธ (purity) ของยาเตรยมเปลยนแปลงไปเกนกวาท

ก าหนดไวตามเภสชต ารบ เภสชต ารบก าหนดภาชนะส าหรบบรรจยาเตรยมชนดตางๆส าหรบเภ สชกรและผจายยาดงน

ภาชนะบรรจมไดหลายลกษณะ เภสชต ารบก าหนดใหเลอกใชตามความเหมาะสมแลวแตกรณ และมค าศพทท

ใชเรยกภาชนะนน ๆ ดงตอไปน

child resistant packaging เปนการบรรจยาลงในภาชนะทมการปองกนไมใหเดกเลกเปดไดงาย

แตจะไมยงยากส าหรบผใหญ เชน ออกแบบฝาปดขวดยาใหการเปดตองใชทาทางหลายลกษณะพรอมกน เชน ขณะ

หมนเปดออกตองมการกดฝาดวย หรอ กดฝาลงและยกขนเพอใหฝาเปดออก

tamper resistant packaging หรอ tamper evident packaging หรอ

tamper proof packaging เปนภาชนะบรรจทไดมการปดผนก ซงจะตองท าลายหรอฉกผนกเหลานน

เมอตองการเปดภาชนะบรรจยา วตถประสงคคอใหเปนทสงเกตเพอใหเกดความปลอดภยแกผใช เพอไมใหสามารถ

น าสงปนปลอมอนบรรจลงไปไดโดยเฉพาะยาปราศจากเชอ

light-resistant container คอภาชนะทสามารถปกปองยาเตรยมจากผลของแสงดวยคณสมบต

ของสารทเปนสวนประกอบของภาชนะ รวมทงสารทใชเคลอบภาชนะดวย อาจใชภาชนะใส ปราศจากส หรอโปรงแสง

และปองกนแสงโดยการปดภาชนะดวยวสดทบแสง ในกรณนตองมฉลากทระบวาภาชนะนตองปดดวยวสดทบแสง

จนกวาจะมการใชหรอจายยาเตรยม light-resistant container ใชส าหรบบรรจยาเตรยมทระบวา

“protect from light” (หรอปองกนแสง)

well-closed container เปนภาชนะทใชปกปองยาเตรยมจากฝนละอองภายนอก และปองกนการ

สญเสยยาเตรยมทบรรจอย ภายใตสภาวะการใช ขนสง เกบรกษาและแจกจายปกต

14

tight container เปนภาชนะทปกปองยาเตรยมจากการปนเปอนของสารจากภายนอกทงในสภาวะ

ของเหลว ของแขงและกาซ ปองกนการสญเสยยาเตรยม และปองกนการเปลยนแปลงจากผลกยาเปนผงยา

(efflorescence) การเยมของยาจากการดดน า (deliquescence) หรอการระเหย ภายใตสภาวะการ

ใช ขนสง เกบรกษาและแจกจายปกต และยงสามารถปดไดแนนหลงจากเปดดวย อาจใช hermetic

container แทน tight container ในกรณของยาเตรยมทมการจายแบบ single dose ได

hermetic container ใชเพอปองการซมผานของอากาศหรอกาซอนๆภายใตสภาวะการใช ขนสง เกบ

รกษาและแจกจายปกต

single-unit container คอภาชนะทออกแบบเพอบรรจยาเตรยมในปรมาณทพอดกบขนาดการใช

ยาแตละครง (single dose) และมการใชทนทหลงจากเปดภาชนะ ดงนน immediate container

และ/หรอ หบหอภายนอกควรมลกษณะ tamper-resistant packaging ดวย แตละ single-

unit container ควรมฉลากแสดงเอกลกษณ ปรมาณ และ/หรอความแรง ชอบรษทผผลต รนผลต (lot

number) และวนหมดอายของยาเตรยมดวย

single-dose container คอ single-unit container ทใชบรรจยาเตรยมทเปนยาฉด

เทานน จงควรแสดงฉลากในลกษณะเดยวกน ตวอยางของ single-dose container คอ pre-filled

syringes, cartridges, fusion-sealed containers และ closure-sealed

containers

unit-dose container คอ single-unit container ทใชบรรจยาเตรยมทไมใชยาฉด และ

มการใหยาในปรมาณยาหนงขนาดจากภาชนะโดยตรง

multiple-unit container คอภาชนะบรรจทยอมใหมการน ายาเตรยมออกจากภาชนะในปรมาณ

ตางๆโดยไมเปลยนแปลงความแรง คณภาพ และความบรสทธของยาเตรยมทเหลอ

multiple-dose container คอ multiple-unit container ส าหรบยาเตรยมทเปนยา

ฉดเทานน

ยาทตองใสขวดสชา (PROTECT FROM LIGHT)

ควรสงเกตจากขอความทระบบนภาชนะหรอหบหอของยาแตละขนาน และ/หรอเปดจากหนงสออางอง

ตวอยาง เชน

- Nifedipine

- Glyceryl Trinitrate

- Nitrendipine

- Propranolol

- Metoprolol

15

- Phenytoin

- Dopergin

- Doxycyclin

- Eltroxin

- Essentiale

- Metronidazole

- Fludrocortisone (FLORINEF)

- Zalcitabine

- Hydroxyurea

- Terazosin

- Indomethacin Sustain-Released Tablet

- Isosorbide Dinitrate

- Isoniazid

- Digoxin

- Thioguanine

- Furosemide

- Gemfibrozil Tablet

- Madopar 250 mg. , HBS

- Meladinine

- Methotrexate

- Pizotifen

- Naproxen

- Hydroxychloroquine Sulfate

- Mercaptopurine

- Zidovudine

- Calcitriol

- Rowatinex

- Septrin DS

- Sinemet 125,275 mg.

- Prochlorperazine Maleate

- Methimazole

- Thyroid Hormone

- Carbamazepine

- Atenolol

- Tetracyclin

16

- Vitamin A

- Vitamin C

- Vitamin E

- Multivitamin

- Salbutamol 1.5 การสอสารเพออธบายความส าคญของรปแบบผลตภณฑยาและกระบวนการผลตยาตอประสทธภาพและการออก

ฤทธ

รายการยาทหามแบง/บดหรอเคยวเมดยา

1. รายชอยาทเปน Controlled release dosage forms

Adalat CR (30 mg.)

Addi-K

Bezalip Retard

Bricany Durule

Cardil SR (หกแบงได)

Codipront

Dimetapp Extentab

Dynacirc SRO (5 mg)

Inderal LA

Indocid R.

Isoptin Retard (หกแบงได)

Pluryle – K

Kalium SR

Kinidin Durule

Madopar HBS

MST (Morphine Sulfate)

Oruvail (100,200 mg.)

Panbesy

Plendil (หรอ Munobal)

Ponderal Pacaps

Roxil (75,150 mg.)

Tegretol CR (หกแบงได)

Volmax

17

Voltaren 100 mg

2. รายชอยาทเปน Enteric-Coated Dosage Forms

Aspent

Dicetel

Dulcolax

Erytab

Salazopyrin

Voltaren 25 mg

Vivotif

เกณฑมาตรฐานขอ 3: เตรยมผลตภณฑยาในรปแบบทเหมาะสมกบความตองการในผรบบรการแตละราย


สามารถเตรยมยาตามสตรต ารบทก าหนดโดยใชเทคนคทถกตอง


1. สามารถเตรยมยาตามสตรต ารบทก าหนดโดยใชเทคนคทถกตอง


1.2 การชงของเหลวขน ๆ เชน mineral oil หรอ glycerin เมอในสตรต ารบก าหนดเปน

w/w


1.4 การทดสอบการตวงของเหลว 3 ลกษณะ เชน สารละลายใส, สารละลายสเขม , ของเหลวความหนด

สง เปนตน

1.5 การท า geometric dilution เชน

การผสมผงยาทงในโกรง และบน slab

การใชผงยาและน าตาล lactose หรอแปงเปนสารเจอจาง





1.10 การ Calibrate ของเหลวจ านวนนอยทมอปกรณขนาดเกนความเทยงตรง เชน ใหตวงน า 0.8

ml โดยมกระบอกตวง 10 ml และม dropper ให



18




ก. การชงดวยเครองชงไฟฟา (Top Loading Balance)

- ปรบสมดลของเครองชง เครองชงไฟฟาสวนใหญปรบโดยการหมนสกรทขาซายขวาของเครองชง ใหสงเกต

ฟองอากาศทเปนตวบงชสมดลอยตรงกลางเครองหมายวงกลม หลกการหมนปรบคอ การหมนตามเขมนาฬกาเครอง

ชงจะยกสงขน การหมนทวนเขม เครองชงจะลดต าลง (ในขนนเนองจากเวลาจ ากด อาจมการปร บเครองชงสมดลให

แลว ซงจะแจงใหผสอบทราบ ในกรณนกอาจขามขนตอนนได )

- พบกระดาษชง ใชกระดาษสะอาด ตดเปนรปสเหลยมผนผา โดยทวไปขนาด 8 ซม. X 10 ซม. พบรมดานขาง

(ดานยาว) เขามาทง 2 ดานๆละ 1 ซม. พบดานท 3 เขามา 2 ซม แลวพบกลบออกไป 1 ซม. คลรอยพบออก จบ

ดานท 3 จบซอนใหเปนมมกระทง ท าทง 2 มม แลวพบสวนทยาวเกนอยลงเพอใหกระทงแขงแรงขน

- เขยนชอยาและน าหนกทตองการชง โดยเขยนลงสวนทพบไวเพอหลกเลยงสารเคมสมผสกบทใชเขยน

- Tare เครองชง (auto-zero) หรอปรบน าหนกเครองชงเปน 0

- อานฉลากขวดยา หยบขวดยา เปดฝาขวด วางฝาหงายบนพนทสะอาดหรอบนแผนกระเบองวางขวดยา อานฉลาก

อกครงใหแนใจ จบชอนดวยมอขางทถนด ลกษณะคว าเตมมอ ใหนวชวางทอดคว าบนดามชอนเขาตกยาจากขวดยา ซง

ถอในมอขางทไมถนด เคาะนวช (ลกษณะคว ามอ) ใหผงยาคอยๆลงบนกระดาษ โดยเฉพาะเมอใกลถงน าหนกท

ตองการ ปดกระจกกนลม(ถาม) สงเกตคาน าหนกจากหนาปดตลอดเวลาทชง

- เมอไดปรมาณทตองการ ยกกระดาษชงยาออกจากจานชง ปดกระจกกนลม ปรบน า หนกเปนศนยตามเดม ปดฝา

ขวดยาใหสนท ท าความสะอาดดวยแปรงปดถามผงยาหกบรเวณเครองชง อานฉลากอกครง

ข. การชงดวยเครองชง 2 จาน

- พบกระดาษชง ใชกระดาษสะอาด ตดเปนรปสเหลยมผนผา โดยทวไปขนาด 8 ซม. X 10 ซม. พบรมดานขาง

(ดานยาว) เขามาทง 2 ดานๆละ 1 ซม. พบดานท 3 เขามา 2 ซม แลวพบกลบออกไป 1 ซม. คลรอยพบออก จบ

ดานท 3 จบซอนใหเปนมมกระทง ท าทง 2 มม แลวพบสวนทยาวเกนอยลงเพอใหกระทงแขงแรงขน

- เขยนชอยาและน าหนกทตองการชง โดยเขยนลงสวนทพบไวเพอหลกเลยงสารเคมสมผสกบทใชเขยน

- วางกระดาษชงทเหมอนกนบนจานทง 2 ดาน

- ปรบสมดลของเครองชง ใหสงเกตเขมช (indicator) ใหตรงขดศนยหรอตรงกลาง (ในขนนเนองจากเวลา

จ ากด อาจมการปรบเครองชงสมดลใหแลว ซงจะแจงใหผสอบทราบ ในกรณนกอาจขามขนตอนนได )

- เตมตมน าหนกลงบนจานชง

- อานฉลากขวดยา หยบขวดยา เปดฝาขวด วางฝาหงายบนพนทสะอาดหรอบนแผนกระเบองวางขวดยา จบชอนดวย

มอขางทถนด ลกษณะคว าเตมมอ ใหนวชวางทอดคว าบนดามชอนเขา ตกยาจากขวดยาซงถ อในมอขางทไมถนด

19

เคาะนวช (ลกษณะคว ามอ) ใหผงยาคอยๆลงบนกระดาษ โดยเฉพาะเมอใกลถงน าหนกทตองการ สงเกตคาน าหนกบน

หนาปดตลอดเวลาทชง

- เมอไดปรมาณทตองการ ยกกระดาษชงยาออกจากจานชง ปรบน าหนกเปนศนยตามเดม ท าความสะอาดดวยแปร ง

ปดถามผงยาหกบรเวณเครองชง ปดฝาขวดยาใหสนท อานฉลากอกครง

1.2 การชงของเหลวขนหนด เชน mineral oil หรอ glycerin เมอในสตรต ารบก าหนดเปน w/w

ของเหลวขนหนด หากใชการตวงจะตองรอเวลาใหไหลออกนาน (draining time) และตองทราบคา

ความถวงจ าเพาะ (specific gravity) เปลยนน าหนกเปนปรมาตร การชงจงเปนวธทสะดวก

การชงของเหลวปรมาณไมมาก ใหใชกระจกนาฬกา ใชขนาดเทากน 2 อน มหลายขนาด เลอกขนาดใหเหมาะ

หากปรมาณมากๆ สามารถใชบคเกอรขนาดเทากน 2 อน เลอกขนาดใหเหมาะเชนกน

เทคนคการชงเหมอนการชงของแขง หากสารหกหรอหยดไหลเปอนเครองชง ใหรบใชกระดาษเชดท าความ

สะอาด

- เขยนชอยาและปรมาณบนสตกเกอรตดบนบคเกอรหรอใชปากกาเมจกเขยน วางบคเกอรทใชส าหรบใสยาบนจานชง

ใชแทงแกวชวยในการชงได

ในบางกรณทไมมเครองชงท มความไวทเหมาะสม การชงของเหลวปรมาณนอย อาจใชการเทยบจ านวนหยด

ของของเหลวตอกรม แลวค านวณปรมาณหยดตามปรมาณน าหนกทตองการ


- กระบอกตวงโดยทวไปมขนาด 10, 25, 50, 100 ml

- เลอกกระบอกตวงขนาดทใกลเคยงกบปรมาณทตองการตวงใหมากทสด เพอใหมคาคลาดเคลอนนอยทสด

- อานฉลากขวดยา หยบขวดยา เปดฝาขวด วางฝาหงายบนพนทสะอาดหรอบนแผนกระเบองวางขวดยา (หากเปนสาร

รเอเจนตทท าดวยแกวซงไมคอยใชในปจจบนแลว นยมใช นวกอยหนบไว แตยกเวนน ายาทเปนกรดดาง ) ถอกระบอก

ตวงมอซาย โดยวางฐานกระบอกตวงไวระหวางนวใหมนคง (ไมก ามอ)

- อานฉลากอกครง ถอโดยใหฉลากอยดานบน ฉลากจะอยในองมอ เพอไมใหเวลาน ายาไหลยอยลงจะไมเปอนฉลาก

- ยกกระบอกตวงระดบสายตา แตะขวดยากบปากกระบอกตวง รนยาออกจากขวดชาๆ หากตวงยาหกหรอหยด ใหใช

กระดาษเชดใหสะอาดกอนจะตวงตอ โดยทวไป ส าหรบของเหลวใส มกอานปรมาตรตรงระดบ lower

meniscus คอสวนโคงต าสดของของเหลว ในกรณตวงไดปรมาตรเกน ใหเทสวนเกนออกจากกระบวงตวงทงไป

อยางระมดระวง ไมนยมเทคนลงขวด

- เมอไดปรมาตรทตองการ ปดฝาจกขวด อานฉลากอกครง กอนวางขวดยาทเดม

- รนยาออกจากกระบอกตวงใหหมด

1.4 การตวงของเหลว 3 ลกษณะ เชน สารละลายใส, สารละลายสเขม, Mineral oil เปนตน

1.4.1 การตวงของเหลวใส เชน น า แอลกอฮอล เปนตน

20

- ใชเทคนคการตวงขางตน อานปรมาตรทระดบ lower meniscus (โคงลาง) เมอรนยา ปลอยใหน ายาไหล

ออกกระบอกตวงจนหมด

1.4.2 การตวงของเหลวสเขม เชน ดางทบทม (potassium permanganate), iodine

solution เปนตน

- ใชเทคนคการตวงขางตน อานปรมาตรทระดบ upper meniscus (โคงบน)

1.4.3 การตวงของเหลวขนหนด เชน mineral oil, glycerin น าเชอม เปนตน

- ใชเทคนคการตวงขางตน โดยในการรนของเหลวจากขวดยา พยายามใหของเหลวไหลลงตรงกลางกระบอกตวง

ไมใหตดผนงดานขางกระบอกตวง จนปรมาตรแนนอน แลว อานปรมาตรทระดบ lower meniscus (โคงลาง)

เมอรนยา ปลอยใหของเหลวไหลออกกระบอกตวงจนหมดซงตองใชเวลานานมากเนองจากความหนดสง


1.5.1 การบดผงยา

- การบดผงยาทไมตดส (staining) โดยทวไป ใชโกรงกระเบอง (porcelain mortar & pestle)

- ใหท าการบดกอนการชงยา

- ใสสารลงตรงกลางโกรง มอขางทถนดถอลกโกรง มอขางไมถนดยดจบขอบดานขางโกรง โดยทวไป ถอลกโกรง

ลกษณะคลายการจบปากกา เพอใหสามารถเคลอนหมนลกโกรงในลกษณะบดขอมอไดอยางอสระโดยข อศอกไมตอง

กางขยบออก

- หมนลกโกรงวนเปนวงกลมตามเขมนาฬกาหรอทวนเขมจากกนโกรงขนไปใกลขอบโกรง แลววนลงอก สลบกน จนได

ผงยาละเอยดตามตองการ

- หากผงยาตดโกรง ใชมอขางทไมถนดถอ spatula แซะขดไดโดยไมจ าเปนตองวางลกโกรงลงและใชมอขางทถนด

จบ spatula เพราะเสยเวลาและผงยาจะเปอนลกโกรงทน ามาวางพกไว

- ของแขงบางชนด เมอบดโดยตรงจะเกดจบกอนเหนยว เชน camphor จะตองเตมตวท าละลายทระเหยงาย

เชน แอลกอฮอล เลกนอยหยดลงบนสารระหวางบด จะไดผงละเอยด เรยกวา pulverization by

intervention 1.5.2 การผสมผงยา

- เปนการ trituration ซงไมตองการแรงบดผสม การผสมจงใชโกรงแกว (glass mortar &

pestle) ผสมผงทละเอยดแลว

- ใชเทคนค geometric dilution โดยใสผงยาทมปรมาณนอยทสดกอน จากนนเตมสารอนจ านวนเทากน

กบทมอยในโกรง บดผสมจนเขากนเบาๆ (โดยลกษณะการหมนลกโกรงเหมอนการบด ) เตมสารทเหลอในลกษณะ

เทากบทมในโกรงไปเรอยๆจนสารหมด

การผสมผงยาจ านวนนอย บางครงอาจใช slab & spatula เรยกวา spatulation

21

- วาง slab ทขอบโตะใหสนดานลางยนอยนอกขอบโตะเพอท าให slab วางราบไมเอยง มอซายถอดาม slab

มอขวาถอ spatula การจบ spatula ใหจบในลกษณะคว ามอ นวชทาบไปตามแผน spatula เพอใชชวย

บงคบให spaula ออนไปตามแรงบดผสม หมนวน spatula ในลกษณะวนเปนวงกลมจากในไปนอกแลววน

กลบ หรอวนเปนเลขแปดหรอขดลวดอยางใดอยางหนง บใหทว ใช spatula ปาดใหผงยามารวมกนเปนกองเปน

ครงคราวตรงกลาง

- ใช geometric dilution เชนเดยวกบการผสมโดยโกรง

1.6 การท า geometric dilution เชน การผสมผงยาทงในโกรง และบน slab และการผสมผงยา

และน าตาล lactose หรอแปงเปนสารเจอจาง


1.7.1 การพบกระดาษกรอง ม 2 แบบคอ plain filter ใชกบการกรองส าหรบเกบตะกอน และ plaited

filter ใชกบการกรองเกบน ายาทกรองได (filtrate) ซงใชในทางเภสชกรรมเพอเตรยมน ายาตางๆ

Plain Filter - พบทบใหได 60 องศา โดยพบสแลวใหเหลอมเลกนอย ฉกมมกระดาษกรองเลกนอยเพอใหกระดาษกรองแนบกรวย

Plaited Filter - พบแบบจบใหมจบ 16 หรอ 32 จบเปนอยางนอย โดยการพบทบไปเรอยๆ ควรระวงใหขนาดจบเทากน มลกษณะ

จบเขาออกสลบกนเพอเพมพนทกรองไดสม าเสมอ

1.7.2 การกรอง

- เลอกขนาดกรวยกรองใหพอเหมาะ กระดาษกรองควรอยต ากวาขอบกรวยประมาณ 0.5-1 ซม.

- วางกระดาษกรองทพบแลวลงในกรวย น ากรวยกรองไปวางบน supportory funnel

- ท าใหกระดาษกรองเปยกชนดวยของเหลวทเปนชนดเดยวกบกระสายยา เชน น า แอลกอฮอล หยดดวยห ลอดหยด

พอเปยก

- ใชบกเกอรหรอฟลาสกรองรบน ายาทกรอง โดยปลายกรวยดานแหลมแตะทผนงบกเกอรหรอฟลาสกตลอดการกรอง

เทน ายาลงในกรวยโดยใชแทงแกวตงตรงหรอเอยง 45 องศา น าลงไปดานขางๆ ไมควรเทโดยตรงลงกลางกรวยเพราะ

กระดาษกรองอาจจะทะล

- หากกรองสารทระเหยงาย ใหน ากระจกนาฬกาปดทกรวยกรองและใชแผนฟลมปดปากภาชนะรองรบหรอใชขวดปาก

แคบรองรบน ายาทกรอง

1.7.3 การกรองดวยส าล ใชกรณกรองฝนผง และใชกบของเหลวขนหนด เชน น าเชอม สารสกด

- ใชส าลสะอาด แผเปนแผนบางๆ ขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 2 นว วางบนกรวยกรอง

- ท าใหชนเชนเดยวกบกรองดวยกระดาษกรอง

- เมอกรองเสรจใหใชแทงแกวกดบบใหน ายาทคางอยในแผนส าลกรองใหหมด

22

1.7.4 การกรองดวยผาขาวบาง ใชกรณกรองฝนผง และใชกบของเหลวขนหนด เชน น าเชอม สารสกด

- ใชผาทซกสะอาดลางสงเจอปนออกแลว พบ 2 หรอ 4 ทบใหมความหนาตามตองการ วางลงบนกรวยกรอง


1.8.1 เทคนคการควบคมและใหความรอน

1) การใหความรอนโดยตรง (direct heat)

- วางตะเกยง (burner) หรอเตาไฟฟา (hot plate) บนแผนกระเบองทนไฟ ระวงใ หหางจากวสดตดไฟ

และเครองใชอนเชน เครองชง

- การจดตะเกยง ปรบ collar ทตะเกยงใหอากาศเขาพอเหมาะ

- เปดกาซ จากนนจดไฟ ปรบจนไดเปลวไฟชนด nonluminous flame

- หากใชตะเกยง ใหวางขาตง (tripod) น าแผน wire gauze มาวางบนขาตง

- หากใชเตาไฟฟา ใหน าแผน wire gauze มาวางบนเตาไฟฟา

- ตงภาชนะทใสสารทตองการใหความรอนบน wire gauze เชน beaker, casserole หากตองการ

ควบคมความรอน ใหใชเทอรโมมเตอรวดอณหภมทของเหลว

2) การใหความรอนจากหมอองไอน า (water bath)

ใชกรณตองการใหความรอนแกสารทสลายไดงายทอณหภมไมเกน 100 องศาเซลเซยส เชน wax, fat

บางชนด หรอใชในการระเหยแหง

- เตมน าลงใน water bath พอประมาณไมเตมเกนไป ปดฝา วางตงบนขาตงหรอเตาไฟฟาโดยไมตองใช

wire gauze

- เมอน าเดอด เปดฝาทเปนวงแห วนจนไดขนาดทพอตงภาชนะไดพอด ตงภาชนะลงบนฝาใหไอน าแผกระจายความ

รอน (ในบางกรณ สามารถใชภาชนะจมลงในหมอองไอน า)

1.8.2 การหลอม

- หากจดหลอมเหลวไมสงเกน 100 องศาเซลเซยส ใชหมอองไอน า หากสงเกนใหความรอนโดยตรงอยางระมดระวง

เพราะจะสลายงาย

- ใช casserole หรอ beaker ใสสารทตองการหลอม โดยทวไปนยมหลอมสารทมจดหลอมเหลวสงสดกอน

จากนนจงเตมสารทมจดหลอมเหลวต ากวาลงมาเปนล าดบ (order of melting point) ในบางกรณเชน

จดหลอมเหลวของสารไมสงมากนกและมคาใกลเคยงกน อาจน ามาหลอมรวมกนได

- ใชแทงแกวคนขณะใหความรอนตลอดเวลา

- หากมฝนผง ตองกรองขณะรอน โดยใชผาขาวบาง (ไมตองท าใหเปยก ) หมวางบนบคเกอรขนาดพอเหมาะโดยไมใช

กรวยกรอง เทสารทหลอมเหลวลงบนผา ใชแทงแกวบบสวนทคางอยออกจนหมด


23

การบดผสม (levigation) ใชส าหรบลดขนาดผงยาและบดผสมผงยาเขากบครมหรอขผงโดยใชสารชวย

บด (levigating agent) โดยทวไปมกใช slab & spatula อาจท าโดยใชโกรงและลกโกรงกม

- เลอกสารชวยบดผสมทเหมาะสม กลาวคอ เปนของเหลวห นดทตองไมละลายสารทบดแตเขากนไดกบครมหรอขผง

เชน glycerin, mineral oil

- วาง slab ลงบนโตะใหราบ จบดวยมอซาย เทผงยาลงบนกลาง slab ใชมอขวาจบ spatula บดผงยาเบาๆ

ใหละเอยด การจบ spatula ใหจบในลกษณะคว ามอ นวชทาบไปตามแผน spatula เพอใชชวยบงคบให

spatula ออนไปตามแรงบดผสม

- เตมสารชวยบดผสมประมาณ 2-3 หยด พอทว บดผสมไปมาจนไดเนอเนยน (smooth paste) กวาดใหผง

ยาอยตรงกลาง

- กองครมหรอขผงวางบน slab ดานขางๆผงยา ใช spatula ปาดครมปรมาณใกลเคยงกบผงยากอนมาผสม

แบบ geometric dilution ท าเชนนจนไดครมหรอขผงเปนเนอเดยวกน การบดผสมใหหมนวน

spatula ในลกษณะวนเปนวงกลมจากในไปนอกแลววนกลบ หรอวนเปนเลขแปดหรอขดลวดอยางใดอยางหนง

บดใหทว ใช spatula ปาดใหผงยามารวมกนเปนกองเปนครงคราวตรงกลาง

1.10 การ Calibrate ของเหลวจ านวนนอยทมอปกรณขนาดเกนความเทยงตรง เชน ใหตวงน า 0.8 ml

โดยมกระบอกตวง 10 ml และม dropper ให

ใชส าหรบการวดปรมาตรของเหลวปรมาณนอยทไมสามารถใชกระบอกตวง นอกจากการใช pipette หรอ

burette แลว ของเหลวทไมใชตวยาส าคญสามารถค านวณโดยการเทยบหยด

- ใชกระบอกตวงขนาด 10 ml ใชหลอดหยดดดน ายามา ตงหลอดใหตรงในแนวดง (ไมเอยง) หากตงเอยงจะตอง

ระวงใหเอยงเทากนตลอดการเทยบหยดซงจะยากกวา นบจ านวนหยดของของเหลว 2 ml

- เมอไดจ านวนหยดใน 2 ml ค านวณหยด ในกรณไมใชยาอนตราย หากไมไดเลขลงตว คาทศนยมเกน 0.5 ปดเศษ

ขน หากต ากวาใหปดเศษทงไป

- หยดของเหลวตามจ านวนหยดทค านวณได


ในกรณทไมสามารถหาตวยาทเปนสารเคมจากทองตลาดในการเตรยมยา เภสชกรอาจเตรยมยาเชน ยาน า

แขวนตะกอน ยาน า ยาหยอดตา ครมทาผว ฯลฯ จากยาในรปแบบตางๆ เชน ยาเมด ยาฉด ฯลฯ ทจ าหนายใน

ทองตลาดอยแลว

2.1 การท า aliquot จากยาเมด

- ค านวณเทยบจ านวนยาเมดทตองใชใหมปรมาณยาตามตองการในยารปแบบใหม

- บดยาเมดใหไดผงละเอยด น าไปเตรยมยารปแบบใหม การน าไปใชจะเปนรปผงยาหรอกระจายในของเหลวให

พจารณาจากลกษณะของรปแบบของยาทตองการเตรยม

24

2.2 การท า aliquot จากยาฉด

- ค านวณเทยบจ านวนมลลลตรของยาฉดทตองใช

- หากเปนยาฉดผง จะตองท าการ reconstitution โดยการเตมน ากระสายลงไปละลาย ปรมาณน ากระสายท

เตมค านวณไดจากการหกลบจากปรมาตรของผงยาซงจะสามารถทราบจากขอมลในใบแทรกผลตภณฑ เมอละลายยา

เปนสารละลายแลว ดดยาฉดออกมาใหมปรมาตรตามทค านวณเทยบ


- หากผงยาเปนผลก เปนผงหยาบ ใหบดกอนชง

- ค านวณปรมาณโดยประมาณ (approximate volume)ของน ากระสายในต ารบ ใชสวนหนงของน า

กระสาย นยมปรมาณ 3/4 ของปรมาณน ากระสายในต ารบในการน ามาละลายผงยา

- ใสผงยาลงในบคเกอร เตมน ากระสายทค านวณไดโดยการตวงจากกระบอกตวงขนาดทใกลเคยงกบปรมาตรท

ตองการตวง ใชแทงแกวคนใหผงยาละลายจนหมด

- เทสารละลายลงในกระบอกตวง ปรบปรมาตรโดยการเตมน ากระสายจนถงปรมาตรทตองการ เทกลบลงในบคเกอร

แลวคนผสม แลวบรรจขวด


- ค านวณปรมาณของสารทตองใชเพอน ามาเจอจางทเปนสารละลายทเขมขนกวา เชน stock solution

- ตวงสารละลายเขมขนมาโดยใชเครองตวงทเหมาะสม เชน ดดโดยใช pipet หรอตวงโดยกระบอกตวง ใส

สารละลายลงในภาชนะส าหรบเตรยมทมขนาดเหมาะสม เชน บคเกอร

- เตมตวท าละลายหรอน ากระสายลงไปผสม ใชแทงแกวคนใหผสมเขากน

- เทลงในกระบอกตวง ปรบปรมาตรใหไดตามตองการ

เกณฑมาตรฐานขอ 4: ประเมนสขภาพเบองตนเพอใหค าแนะน าทเหมาะสมในการปฏบตตวแกผรบบรการ รวมทง

การสงตอในกรณทจ าเปน






ตงค าถามเพอหาขอมลตอไปน

ความกงวลตอสขภาพของผมารบบรการ

สภาพแวดลอมอนอาจน ามาซงปญหาสขภาพ

25


2.1 ใหค าแนะน าดานสขอนามย โภชนาการ การออกก าลงกายทด รวมถงทางเลอกอนๆในการ

สงเสรมและปองกนโรค และบรรเทาอาการทไมตองรกษาดวยยา

2.2 อธบายใหเขาใจสาเหตและวธการสงตอหรอรบการรกษาระดบตางๆ

ระดบตองใชยา

ระดบตองพบแพทย

เกณฑมาตรฐานขอ 5:

ก าหนดแผนการใชยาทเหมาะสมกบผรบบรการแตละราย และดแลการใชยาใหมประสทธภาพสงสด โดยเนนการ

สงเสรมความรวมมอของผรบบรการ


สามารถปฏบตงานตามหลกการจายยาทด


1. สามารถปฏบตงานตามหลกการจายยาทด (ภาคผนวก )

การหยบยาและเกบยาจากชนยา

นบเมดยาดวยถาดนบเมดยา

เขยนฉลากยา (วธการรบประทานยา)

เขยนฉลากการใหยาดวยวธการอน ๆ

เลอกใชฉลากชวยในกลมยาทจ าเปนอยางเหมาะสม

ตรวจสอบยาทจดแลวกบใบสงยา

2. หาขอมลเพอจายยาตามอาการในโรคทไมรนแรงและเพอสงตอในกรณทเปนโรคทควรจะไดรบการรกษาจาก

แพทยโดยเรว

2.1 อานผลทางหองปฏบตการ ไดแก FBS, BP, cholesterol

2.2 การแนะน าการตรวจเพมเตมและสงตอผปวย

2.3 การแนะน าอาการอน ๆ ทมาพรอมโรคและหายพรอมโรค

2.4 การแนะน าระยะเวลาการรกษาโรค

2.6 การแนะน าความแตกตางของการรกษาโรคทสาเหตและการรกษาตามอาการ

2.6 แนะน าผปวยในการดแลตนเองเบองตนในโรค/อาการบางอยาง เชน ทองเสย

3. แนะน าการปฏบตตวผปวยในการใชยา

3.1 การใชยาในโรคเรอรง

26

3.2 การใชยาหลายตวรวมกน

3.3 การลมรบประทานยา

3.4 การแพยาและผลขางเคยงของยา

3.5 การเกบรกษายา

3.6 การสงเกตยาหมดอาย

4. แนะน าการใชยาทมเทคนคพเศษ การใชยาทมลกษณะพเศษอนๆ ไดแก

การผสมยาปฏชวนะทเปนผงแหง

การผสมผงเกลอแร (ORS)

การใชยา

สดพน (inhalations)

เหนบทวารหนก

เหนบชองคลอด

หยอดตา

ปายตา

พนจมก

หยอดจมก

หยอดห

อมใตลน

คมก าเนดชนดเมด

การระบจ าแนกยาทไมสามารถตดแยกเมดไดและใหค าแนะน าทถกตอง

5. ทกษะในการตอบค าถามเกยวกบ Drug Identification เฉพาะยาทเปนรายการในบญชยาหลก

แหงชาตและมลกษณะภายนอกทชดเจนและพบบอย

6. อธบายการใชยาตาม พ.ร.บ. วชาชพเภสชกรรม พ .ศ. 2537 (รายละเอยดหนา 44) เฉพาะยาทส าคญทใช

บอย


1.สามารถปฏบตงานตามหลกการจายยาทด (ภาคผนวก 4 คมอสอบความร ฯ)

27

1.1 การหยบยาและเกบยาจากชนยา

การหยบและเกบยาจากชนยา ควรมทกษะทเหมาะสมในการทจะลดความเสยงของการหยบยาผด และท าให

เปนนสย ดวยการอานชอยาทภาชนะบรรจยาซ าอยางนอย 3 ครง ครงแรกเมอมองหาและหยบยาทต/ชนยา ครงทสอง

กอนหรอหลงนบยา และครงสดทาย เมอน ายากลบไปวางทเดม

1.2 นบเมดยาดวยถาดนบเมดยา

การนบเมดยาดวยถาดนบเมดยา เปนสงทงาย เภสชกรควรท าจนคลองแคล ว ท าใหดนาเชอถอ แมบางครง

ไมใชงานทเภสชกรตองท าเองเสมอ แตเมอตองท าตองถกเทคนค ถกจ านวน

เชดถาดดวยส าลทสะอาด ในแตละวนควรมการเชดดวยแอลกอฮอลเปนครงคราว และควรมถาดนบยาบาง

ชนดเฉพาะเพอปองกนการปนเปอน เชน เพนนซลลน

เมอหยบยาทตองการไดแลว เทลงในถาดดวยจ านวนพอสมควรกบปรมาณยาทจะนบ โดยยงไมเปดฝาดาน

ชองเทยา เปดฝาชองเทยา ใชทนบยาทสะอาดนบยาจากถาดลงในชองเทยา นยมนบครงละ 5 เมด จนครบจ านวน

หากยาทเทไวไมพอ จ าจ านวนยาทนบได ปดฝาชองเทยา แลวจงเทยาจากขวดล งเพมในถาด เปดฝาชองเทยาใหม นบ

จนครบ เทลงภาชนะทเตรยมไวพรอมแลว ปดภาชนะใหเรยบรอยท าความสะอาดถาดอกครงหนง

1.3 การจดท าฉลากและจดเตรยมเพอจายยาอยางมคณภาพ

1) ยาทจายตองครบถวน มฉลากถกตอง บรรจในภาชนะทเหมาะสมไดมาตรฐาน

2) ฉลากยาทกขนานทจายควรพมพหรอเขยนใหอานงาย โดยอยางนอยตองมขอมลตอไปน

(1) วนทจายยา

(2) เลขทจายยา หรอเลขทใบสงยา (ถาเปนการจายยาในโรงพยาบาล)

(3) ชอผปวย

(4) ชอยา และความแรง และจ านวน (อาจใชชอทางการคาประกอบดวย)

(5) ขอบงใชของยา (ถามขอมล)

(6) วธใชยาทชดเจน เขาใจงาย

(7) ฉลากชวยค าแนะน าหรอค าเตอนทจ าเปน

(8) ชอทตง หมายเลขโทรศพทของสถานทจายยา

นอกจากนน ควรมชอแพทยผสงใชยาและเภสชกรผจายยาเพอกรณเกดเหตฉกเฉนกบผปวย หรอเกดความผดพลาดท

เรงดวน

3) ตรวจสอบความถกตองของยาทจดเทยบกบค าสงใชยา ในประเดนตอไปน

1.ชอผปวย

2.ชนดของยา ไดแก ชอ รปแบบ ความแรง

3.จ านวน

28

4.ฉลาก อยางนอยในสวนตอไปน

4.1 ชอยา

4.2 ความแรง

4.3 จ านวน

4.4 วธใชยา

5.ฉลากชวย

ตวอยางวธเขยนฉลากยารบประทาน

รบประทานครงละ 2 เมด วนละ 2 ครง หลงอาหาร เชา เยน

รบประทานครงละ 1 เมด วนละ 1 ครง กอนอาหารเชาครงชวโมง

รบประทานครงละ 1/2 (ครง) เมด วนละ 3 ครง หลงอาหาร เชา กลางวน เยน

รบประทานครงละ 1 เมด วนละ 2 ครง พรอมอาหาร เชา เยน

ตวอยางวธเขยนฉลากยาทมรปแบบอนๆ

อมใตลนครงละ 1 เมด เมอมอาการเจบเคนหนาอก

ปายตาขางทมอาการ วนละ.....ครง

พนเวลาเจบหนาอก

ผสมน าถงขดก าหนด

ทาผนคน วนละ....ครง

ทางบางๆ บรเวณทเปน วนละ.....ครง

ใชทาตามแพทยสง

เหนบทวารหนกครงละ 1 เมด วนละ.....ครง หลงถายอจจาระ และกอนนอน (ส าหรบยารดสดวง)

เหนบชองคลอดครงละ 1 เมด วนละ.....ครง

ทาบรเวณชองคลอด วนละ.....ครง

หยอดจมกขางทเปนขางละ 1-2 หยด วนละ.....ครง

พนคอครงละ 2 ท วนละ.....ครง

สดเขาคอครงละ 1 ท วนละ.....ครง

หยอดตาซายครงละ 1-2 หยด วนละ.....ครง

หยอดตาขวาครงละ 1-2 หยด วนละ.....ครง

หยอดตาทง 2 ขาง ครงละ 1-2 หยด วนละ.....ครง

หยอดหซายครงละ 1-2 หยด วนละ.....ครง

หยอดหขวาครงละ 1-2 หยด วนละ.....ครง

29

หยอดหทง 2 ขางครงละ 1-2 หยด วนละ.....ครง

พนจมกทง 2 ขาง ขางละ 1 ท วนละ.....ครง

ฉดใตผวหนง วนละ.2....ครง กอนอาหารเชายนต และกอนอาหารเยนยนต

ในกรณทในฉลากส าเรจรปทมขอความใหเลอก เชน เชา กลางวน เยน กอนนอน ใหขดฆาขอความทไมตองการทง

1.4 เลอกใชฉลากชวยในกลมยาทเหมาะสม

ฉลากชวยส าหรบค าแนะน าหรอขอควรระวง

ฉลากชวยชดน เปนขอความส าหรบค าแนะน าหรอขอควรระวงทส าคญและจ าเปนในอนทจะเพมความ

ปลอดภยและประสทธภาพในการใชยาแกผปวยซงไดรบยาจากเภสชกรเพอน าไปใชดวยตนเอง เปนองคประกอบเสรม

หรอย าสงทเภสชกรไดใหขอมลหรอค าแนะน าในการใชยาแกผปวยขณะจายยา โดยไมประสงคใหเปนเครองทดแทน

ค าแนะน าของเภสชกรอนพงใหผปวยโดยตรงแตอยางใด

ฉลากชวยทจ าเปนอาจมมากกวาทก าหนดในคมอน ควรอาศยความรและทกษะของตนเพอพจารณาเลอกและ

ใชใหเหมาะสมกบผปวยแตละราย รวมทงเลอกทจะไม ตดฉลากชวยบางอนในผปวยบางคนทอาจมปญหาความเขาใจ

โดยเฉพาะถาไมชวยใหประกอบการอธบายทกระจางชด รวมทงในกรณทแพทยขอไมใหตดฉลากชวยนน

เภสชกรตองตระหนกวาฉลากชวยเหลานมงใหเกดประโยชนตอการใชยาของผปวย แตเนองดวยขอความจะ

สนและกระชบอยางมาก บางครงอาจท าใหผปวยตความผดหรอเกดการวตกกงวลจนไมกลาใชยาได

คมอนจะใชตวเลขก ากบหนาขอความแตละขอความของฉลากชวยเปนรหสทระบในรายละเอยดของยาแตละ

รายการในหวขอฉลากชวย ซงผใชคมอนตองอาศยขอมลทแสดงตอไปนในการถอดรหสฉลากชวย ซงรหสดงกลาว

ระบ

ไวในหนงสอ British Medical Association and Royal Pharmaceutical

Society of Great Britain. British National Formulary the latest

edition, Wallingford: The Pharmaceutical Press .

ฉลากชวย

“ใชเฉพาะภายนอก” ฉลากนใชกบยาเตรยมในรปแบบของเหลวหรอเจลทใชทาภายนอก รวมทงยากงแขงกงเหลวและ

ของแขงทใชภายนอก เชน ยาขผง ครม และผง

“หามรบประทาน ” ฉลากนใชกบยาเตรยมทไมใหโดยการรบประทาน แตค าวา “ใชเฉพาะภายนอก ” อาจท าใหผปวย

กงวล เชนยาเตรยมทใช ทางทวารหนก ชองคลอด หรอจมก ในกรณดงกลาวอาจใชฉลาก “ใชทางจมก” “ใชทางทวาร

หนก” หรอ “ใชทางชองคลอด”

ยาอมบวนปากและยากลวคอ ทผใชอาจไมสามารถหลกเลยงการกลนผลตภณฑลงไปเลกนอย แตไมควร

กลนในปรมาณมาก จงอาจใชฉลาก “หามกลนในปรมาณมาก”

30

“ระวงเดกหยบ” ”ควรเกบใหพนมอเดก” ยาทกชนดควรเกบในททเดกหยบไมไดและควรมฉลากดงกลาวก ากบดวย

“ใชรกษาสตวเทานน” ยาทใชในคนควรแยกใหเหนความแตกตางจากยาทใชในสตว

ฉลากชวยทแนะน า

ผปวยควรไดรบขอมลมากพอ เพอใหการใชยาเปนไปอย างปลอดภยและมประสทธภาพ Royal

Pharmaceutical society ในประเทศองกฤษ ก าหนดฉลากชวยตางๆเพอเปนแนวทางใหเภสชกร ฉลาก

เหลานแบงเปน 2 กลม กลมท 1 คอฉลากท 1-19 เปนค าเตอนทแยกออกมาเดยวๆ และกลมท 2 คอฉลากท

21-28 อาจใชรวมกบรปแบบยาหรอการบรหารยา

คาเตอนเกยวกบอาการงวงนอน

ผปวยควรไดรบค าเตอนถายาทไดรบอาจท าใหงวงนอน มนงง ตาพรา หรออาจท าใหการขบรถหรอการท างาน

เกยวกบเครองจกรมความปลอดภยลดลง โดยเฉพาะเมอผปวยดมแอลกอฮอลรวมดวย ขอความทใชเตอนอาจ

แตกตางกนตามสถานการณ ดงน

1 ฉลากนเหมาะกบเดก เนองจากยาอาจท าใหเดกซม แตไมจ าเปนตองมค าเตอนเกยวกบการดมแอลกอฮอลรวมดวย

อาจเพมค าเตอนเกยวกบการขบขรถจกรยานได

2

ฉลากท 2 นเหมาะกบผใหญ

3

ฉลากนเหมาะกบผปวยทไมดมแอลกอฮอล

19

ถาผปวยรบประทานยานอนหลบกอนเขานอน ในวนรงขนอาจมอาการงวงนอน ตกคาง ควรมฉลากเตอนโอกาสทอาจ

เกดขน แตไมใชกบยากลมเดยวกนซงน ามาใชรกษาโรคอน และใหรบประทานเวลากลางวน

ค าเตอน อาจท าใหงวงนอน

ค าเตอน อาจท าใหงวงนอน การถางวงนอนไมควรขบรถหรอท างาน

เกยวกบเครองจกร หลกเลยงดมแอลกอฮอล

ค าเตอน ท าใหงวงนอนและอาจมอาการงวงนอนจนถงวนรงขน

ถางวงนอนไมควรขบรถหรอท างานเกยวกบเครองจกร

หลกเลยงการดมแอลกอฮอล

ค าเตอน อาจท าใหงวงนอน ถางวงนอนไมควรขบรถ

หรอท างานเกยวกบเครองจกร

31

คาเตอนเกยวกบปฏกรยากบอาหารและเครองดม

4

แอลกอฮอลอาจกระตนปฏกรยาบางอยาง เชน หนาแดง เมอดมรวมกบ ยาบางชนด เชน metronidazole หรอ

chlorpropamide จงควรหลกเลยงแอลกอฮอลเมอรบประทานยาดงกลาว

21

ฉลากท 21 นควรใชกบผลตภณฑทมแนวโนมท จะระคายเคองทางเดนอาหาร และ ยาทดดซมไดดเมอรบประทาน

พรอมอาหาร ในทนไมจ าเปนตองรบประทานจนอม

22

ฉลากท 22 นเหมาะกบยาทตองการใหสงผลททางเดนอาหารกอนรบประทานอาหาร หรอยาเตรยมทดดซมไดดเมอ

รบประทานกอนอาหาร

23

ฉลากนใ ชกบยาปฏชวนะทใหโดยการรบประทานและการดดซมจะลดลงอยางมนยส าคญถามอาหารและกรดใน

กระเพาะอาหาร

แนวโนมในการเกดอนตรกรยากบยาอน

12

ฉลากนใชกบยาทมฤทธลดลงถาไดรบ พรอม แอสไพรน หรอใชกบยาทมฤทธคลายแอสไพรน เชน

probenecid sulfinpyrazone

5

เพอปองกนยาทอยในรปแบบ enteric coated tablet หรอยาทไมตองการใหแตกตวในกระเพาะถกภาวะ

ดาง ท าใหแตกตว

6

7

ค าเตอน หลกเลยงการดมแอลกอฮอล

..พรอมหรอหลงอาหาร

..ครงถงหนงชวโมงกอนอาหาร

..หนงชวโมงกอนอาหารหรอชวงทองวาง

หามรบประทานแอสไพรนขณะทรบประทานยาน

หามรบประทานยาหรออาหารทมธาตเหลกหรอยาลดกรดพรอมกบยาน

หามดมนม ยาหรออาหารทมธาตเหลกหรอยาลดกรดพรอมกบยาน

ไมควรรบประทานยาลดกรดพรอมยาน

32

ยาบางชนดเชนยากลม tetracyclines สามารถเกดสารประกอบเชงซอนกบแคลเซยม แมกนเซยม และเหลก

สงผลใหการดดซมยาลดลงถามอออนเหลานอย ผปวยอาจหลกเลยงปญหานโดยแยกรบประทานยาและอออนดงกลาว

ในชวงเวลาหางกนอยางนอย 2 ชวโมง เฉพาะ doxycycline, minocycline อาจมผลจากนมไมมาก

ค าแนะน าพเศษ

8

ใชกบยาทจ าเปนตองรบประทานอยางตอเนองแตผปวยอาจไมรสกวามผล เชน ยารกษาวณโรค

9

ใชกบยาทจ าเปนตองรบประทานอยางตอเนองและควรใหระดบยาคงททงวน เชน ยาปฏชวนะ

10

ฉลากเหลานใชกบยาเตรยมทม เอกสารค าแนะน าแยกออกมาตางหากอยแลว เชน anticoagulant lithium

oral corticosteroids

28 ฉลากนใชกบผลตภณฑทใชภายนอก และถาใชในปรมาณมากอาจกอใหเกดอาการขางเคยงหรอการดดซมผานผวหนง

ทไมตองการ เชน steroids

ค าเตอนไมใหใชยาเกนขนาด

17

ฉลากนควรใชกบเภสชภณฑทใชรกษาไมเกรนชนดเฉยบพลน (ยกเวนเภสชภณฑทม ergotamine ใหดฉลากท

18) ฉลากนอาจมประโยชนกบยาทใชตามความตองการของผปวยและมการก าหนดขนาดทไมควรเกนภายในหนง

วน

18

ฉลากนใชกบยาเตรยมทม ergotamine tartrate

หามหยดยานจนกวาแพทยจะสง

รบประทานยาในชวงเวลาทสม าเสมอ และใหหมด

นอกจากจะสงเปนอยางอน

ค าเตอน ท าตามค าแนะน าในเอกสารทไดรบพรอมยาน

อยางเครงครด

ใชทาในปรมาณเลกนอยหรอทาบาง ๆ

หามใชเกน(จ านวนเมด).ใน 24 ชวโมง

หามใชเกน(จ านวนเมด)..ใน 24 ชวโมง หรอ.(จ านวนเมด)..ใน 1 สปดาห

หามรบประทานเกน 2 เมดในหนงครง

หามรบประทานเกน 8 เมดใน 24 ชวโมง

33

29

ฉลากท 29 นใชกบ paracetamol ส าหรบผใหญ ค าเตอนนควรไดรบการปรบขนาดยาส าหรบเดก

ฉลากส าหรบวธบรหารยาแบบพเศษ

13

ฉลากนใชกบยาเตรยมทละลายได หรอผงยาหรอแกรนนลทควรกระจายตวในน ากอนรบประทาน

27

ฉลากนใชกบยาเตรยมทมแนวโนมในการกออาการระคายเคองททางเดนอาหาร นอกจากจะไดรบการเจอจางกอน และ

ใชกบยาเตรยมทตองดมน ามากๆ

25

ฉลากนใชกบยาชนด enteric-coated, sustained-release และยาทมรสไมด

26

ฉลากนใชกบยาเตรยมทตงสตรต ารบเพอใหดดซมทเนอเยอใตลน

16

ฉลากนใชกบยาเมดอมใตลน glyceryl trinitrate ซงมขอความเสร ม เนองจาก glyceryl

trinitrate ระเหดได

24

ส าหรบรปแบบ Pastilles และ Lozenges ซงตงสตรต ารบใหละลายในปาก และส าหรบยาเมดทมขนาดใหญ

หรอตองเคยว

ฉลากส าหรบขอควรระวงในการใช

11

ใชกบยาเตรยมทอาจเหนยวน าใหเกด phototoxic หรอ photoallergic reaction

14

ใชกบยาเตรยมทท าใหปสสาวะหรออจจาระเปลยนสจากปกต

15

ละลายหรอผสมกบน ากอนรบประทาน

ดมกบน ามากๆ

กลนทงเมด หามเคยว

..ละลายใตลน

ปลอยใหละลายใตลน หามเปลยนภาชนะบรรจ

ปดขวดใหสนท ทงหลงจากเปด 8 สปดาห

อมหรอเคยว

หลกเลยงไมใหผวสมผสแสงไฟเลยนแสงอาทตยหรอแสงอาทตยโดยตรง

ยานอาจท าใหปสสาวะหรออจจาระมส

ระวง ตดไฟได: วางใหหางจากไฟ

34

ใชกบยาเตรยมทมตวท าละลายทตดไฟไดในปรมาณสง

เภสชกรควรระมดระวงการเลอกใชฉลาก ในบางครงอาจใหค าปรกษากบผปวยแทนการใชฉลาก หรออาจตอง

เขยนขอมลบางอยางเพมเตม

ฉลากแนะน าพเศษส าหรบรปแบบยาบางชนด

Pressurized Inhalation (Aerosol Inhalations)

Applications

Capsules

Collodions

Inhalations

ถายาระเหยเรวทอณหภมหอง ควรใชฉลากตอไปน

หรอถาตองการเตมลงในน ารอน

ภาชนะบรรจภายใตความดน หามวางใกลความรอน

และแสงแดด หามเจาะรหรอเผาแมเปนภาชนะเปลาๆ

เขยาขวดกอนใช

ปฏบตตามค าแนะน า และหามใชยาเกนขนาดทสง

ใชเฉพาะภายนอก

รบประทานทงเมดพรอมน า


ตดไฟได

หามรบประทาน


เทปรมาณนอยลงบนส าล และสดหายใจ

เตมยา 1 ชอนชา ลงในน ารอน(แตไมเดอด)ครงลตร แลว

สดหายใจ 5-10 นาท

ใชส าหรบสดพนทางปาก

35

Insufflations

Linctuses

Liniments และ Lotions

Mixtures

ยา Mixtures ของผใหญสวนใหญควรรบประทานพรอมน า บางชนดควรเจอจางกอน และอาจมฉลากการเจอจาง

เพม ส าหรบเดกทมขนาดรบประทานหนงชอนชา ใหรบประทานไดเลยโดยไมตอง เจอจาง นอกจากจะบอกไวในเอกสาร

ก ากบยา

Nasal Drops

หรอ

โดยปกต ส าหรบยาลดอาการคดจมก ควรมค าเตอนตอไปน

Ointments

หรอในกรณทปราศจากเชอ

หามกลน

ส าหรบจบและกลนชาๆโดยไมเตมน า



ไมใชกบแผลเปด


ใชกบจมกเทานน


หลกเลยงการใชยาเปนระยะเวลานานหรอมากเกนไป


ปราศจากเชอ

36

Paints

หรอในบางกรณ อาจมฉลาก

Pastes

Pessaries

หรอ

ถายาหออย ควรมฉลาก

Powders (สาหรบรบประทาน)

ยาผงทบรรจส าหรบใชครงเดยวควรเตมลงในน า แลวคนกอนดม หรอเทยาลงลน แลวกลนพรอมน า

Effervescent powders ควรละลายในน ากอนดม

Bulk powders อาจตวงมา 1 ชอนชา แลวละลายหรอกระจายในน าปรมาณเลกนอย กอนดม

Solutions ในกรณทใชภายนอก ใหใชฉลาก

ในกรณทไมใชส าหรบรบประทานหรอทาภายนอก ใหใชฉลาก

ในกรณทปราศจากเชอ ใชฉลาก

Suppositories


ตดไฟได


ใชกบชองคลอดเทานน


เกบในทเยน

แกะหอกอนสอด



ปราศจากเชอ - ไมใชส าหรบฉด

37

หรอ

ในบางกรณอาจใชฉลาก

Tablets ส าหรบยาเมดทตองละลายหรอกระจายยากอน

ส าหรบยาเมดทตองเคยว

ส าหรบยาเมด sustained-release, enteric-coated หรอยาเมดทมรสไมด ใชฉลาก

ค าแนะน าและวธการใชยา

ยาเหนบทวารหนก (Rectal suppositories)

ขอแนะน าวธการใช

-ลางมอใหสะอาด

-ถายาเหนบนมใหแชยาในตเยนกอน หรออาจแชในน าเยนกได เพอใหยาแขงตวจะสอดไดงายขน

-แกะเมดยาออกจากกระดาษหอ

-นอนตะแคง โดยใหขาลางเหยยดตรง และงอขาบนขนจนหวเขาจรดกบหนาอก

-สอดยาเหนบเขาไปในทวารหนก เอาดานทมปลายแหลมกวาเขาไปกอน โดยใชนวดนยาเขาไปอยางชาๆและเบาๆ

พยายามสอดใหลก เพอไมใหแทงยาหลดออกมา

-นอนในทาเดมสกครหนง (ประมาณ 15 นาท)

ถาเปนการเหนบยาระบายควรนอนในทาเดมไมต ากวา 15-20 นาท จงลกไปถายอจจาระแมวาหลงจาก

สอดยาแลวจะมความรสกอยากถายกตองกลนอจจาระไวกอน หากลกไปถายทนทหลงจาก สอดยาจะท าใหยาหลด

ออกมาจากทวารหนกกอนทจะออกฤทธไดเตมท

ยาเหนบชองคลอด (Vagina Suppositories)

ใชทางทวารหนกเทานน

หามกลน

เกบในทเยน

แกะหอกอนสอด

ละลายหรอกระจายยาในน ากอนรบประทาน

เคยวกอนกลน

หามบดหรอเคยว

38

ก. วธสอดยาเหนบชองคลอดโดยใชมอ

วธการใชยา

- ลางมอใหสะอาด

- แกะกระดาษทหอยาออก แลวจมในน าสะอาดพอชน (ประมาณ 1-2 วนาท) เพอชวยใหเมดยาลน

- นอนหงายโดยชนหวเขาขนและแยกขาออก

- สอดยาเขาชองคลอดใหลกทสดเทาทจะท าได โดยใชนวชวยดนยาเขาไป

- นอนในทาเดมสกคร ไมต ากวา 15 นาท

ค าแนะน าเพมเตม

ควรเหนบยาตดตอกนทกวนอยางนอยตามจ านวนวนหรอขนาดยาทก าหนด เชน 7 วน หรอขนกบชนดของยา

และตามค าแนะน าของแพทยหรอเภสชกร เมอสอดยาเหนบแลวควรนอนทาเดมนง ๆ จนกวายาจะละลายหมด ปกต

มกจะเหนบกอนนอน ควรใชกระดาษช าระซอนทบกนหลาย ๆ ชนรองทกางเกงในไว เพอรองรบสวนของเมดยาทจะไหล

ออกมา

ข. วธสอดยาเหนบชองคลอดโดยใชเครองมอชวยสอด

วธการใชยา


- แกะยาออกจากกระดาษหอ แลวจมยาในน าละอาดพอชน (ประมาณ 1-2 วนาท)

- ใสเมดยาในเครองมอชวยสอด โดยมขนตอนดงน

- ดงกานสบของเครองมอออกมาจนสด

- ใสยาในชองใสยาทปลายของเครองมอ เมดยาจะตดทชองใสยา

- นอนหงาย โดยชนหวเขาขนและแยกขาออก (หามนงยองๆ)

- สอดยาเขาในชองคลอด โดยมขนตอนดงน

- จบตวเครองมอสอดยาทใสยาแลวดวยนวหวแมมอและนวกลาง สวนนวชใหแตะอยทปลายกานสบ

- หนปลายทมยาเขาไปชองคลอด คอยๆสอดเครองมอเขาไปเบาๆ เมอสอดเขาไปลกพอควรใหใชนวชดนกาน

ลกสบเพอไลตวยาออกจากเครองมอ โดยยาจะตกอยในชองคลอด

- เอาเครองมอออกจากชองคลอด

- นอนทาเดมสกคร ประมาณ 15 นาท เพอไมใหยาไหลออกมาจากชองคลอด

- หลงจากใชเคร องมอทกครงตองท าความสะอาดเครองมอสอดยาดวยน าอนและสบ (หามใชน าเดอดเพราะท าให

เครองมอเสยหายได) แลวเชดเครองมอใหแหงเกบไวใชคราวตอไป

ยาหยอดตา

39

ยาหยอดตามทงชนดทเปนน าใสและเปนน าแขวนตะกอน การใชยาหยอดตาทเปนยาฆาเชอตามทฤษ ฎแลวตอง

ใชยาใหหมดตามทแพทยสง โดยเฉลยยาหยอดตา 1 หยด มปรมาตร 50 ไมโครลตร (ทงนขนกบความหนด

และขนาดของหลอดยาดวย)

วธการใช


- เปดเกลยวจกของขวดยาไว แตยงไมตองเอาหลอดหยดออกจากขวด

- นอนหรอเงยหนาขน

- ใหใชมออกขางหนงจบหลอดหยดและดดยาใหเขาไปในหลอด (เฉพาะยาทมหลอดหยดซงเอาออกจากตวขวดได)

- คอยๆใชมอขางหนงดงหนงตาลงมาใหเปนกระพง และเหลอบตาขนขางบน

- หยอดยาตามจ านวนทแพทยสงลงในดานในของเปลอกตาลาง

ระวง ! อยาใหปลายหลอดหยดถกตา มอ หรอสงใดๆ

- ปลอยมอจากการดงหนงตา และอยากระพรบตาสกคร (อยางนอย 30 วนาท)

- เอาหลอดหยดใสขวดและปดฝาใหสนท

- ถาตองการใชยาหยอดตา 2 ชนดขนไป ควรเวนระยะหางในการหยอดยาแตละชนดประมาณ 5-10 นาท จง

หยอดยาชนดตอไป ถายาอกชนดเปนยาขผงปายตา ใหหยอดยากอนและรอประมาณ 10 นาท จงใชยาขผงปายตา

ขอแนะน าอนๆ

- หามใชยาหยอดตารวมกบผอน เพราะอาจท าใหตดโรคได

- อาจท าใหตาพร า แสบตา หรอเคองตาหลงจากหยอดตาได ดงนนไมควรขบรถหรอตองท างานทเสยงตออนตร าย

จนกวาตาจะมองเหนไดชดเจนตามปกต

- หามลางหลอดหยด

- ถาลมหยอดตา ใหหยอดตาทนทนกขนได แตถาจวนจะถงเวลาทจะหยอดตาครงตอไปใหรอหยอดตาครงตอไปไดเลย

- ถายาหยอดตาเปนชนดยาน าแขวนตะกอน จะตองเขยาขวดกอนใช

- ยาหยอดตาขวดทเปดใชแลว หามใชเกน 1 เดอน ถามยาเหลอควรทงไป

- ยาหยอดตาบางชนดควรเกบในตเยน ฉะนนตองอานฉลากใหเขาใจ

- ยาหยอดตาบางชนด จะท าใหรสกขมได เพราะตาและปากมทางตดตอถงกนได อาจกดหวตาเบา ๆ

- ผใชเลนซสมผส ควรถอดออกกอนหยอดตา

ยาขผงปายตา

ขอแนะน าวธการใช


- เปดจกหลอดยาไว โดยวางใหฝาหลอดหงายขน

40

- นอน หรอ นงเงยหนาขน

- คอยๆ ใชมอขางหนงดงหนงตาลางลงมาใหเปนกระพง และเหลอบตาขนขางบน

- ใหใชมออกขางหนงจบหลอดขผงปายตา และบบขผงขนาดยาวประมาณ 1 เซนตเมตร หรอประมาณ 1/2 นว

ลงในดานในของเปลอกตาลาง

ระวง ! อยาใหปลายหลอดขผงถกตาหรอสงใดๆ

- ปลอยมอจากการดงหนงตา

- คอยๆ ปดตาและกลอกลกตาไปมาทกทศทางขณะทยงปดตาอยสกคร

- ปดฝาจกหลอดยาใหสนท

- ถาตองใชยาขผงปายตา 2 ชนดขนไปควรเวนระยะหางในการปายยาแตละชนดประมาณ 10 นาท ถายาอกชนด

เปนยาหยอดตาใหหยอดยากอนและรอประมาณ 10 นาท จงใชขผงปายตา

ขอแนะน าอนๆ

- หามใชยาปายตารวมกบผอน เพราะอาจท าใหตดโรคได

- อาจท าใหตาพรา แสบตา หรอเคองตาหลงจากปายตาได ดงนนไมควรขบรถหรอตองท างานทเสยงตออนตราย

จนกวาตาจะมองเหนไดชดเจนตามปกต

- หามลางปลายหลอดขผงปายตา

- ถาลมปายตาใหปายตาทนททนกขนได แตถาจวนจะถงเวลาทจะปายตาครงตอไปใหรอปายตาครงตอไปไดเลย

ยาพนจมก (Nasal Spray)

ขอแนะน าขนตอนในการใชยาพนจมก

- ก าจดน ามกออกจากจมกใหหมด (ถาม)

- เขยาขวดยา นงตวตรงเอนศรษะไปดานหลงเลกนอย หบปาก

- เปดฝาขวดยาออก แลวสอดปลายทพนยาเขาไปในรจมก ใชนวมออกขางกดรจมกขางทเหลอ

- สดหายใจเขาพรอมกบกดทพนยาเขาจมก

- กลนหายใจ 2-3 วนาท

- พนยาในรจมกอกขางดวยวธเดยวกน (ถาตองพนยา 2 ขางจมก)

- เชดท าความสะอาดทปลายพน ปดฝาเกบใหเรยบรอย

ค าแนะน าและค าชแจงเพมเตม

- กรณเปนยาพนบรรเทาอาการคดจม ก สามารถใชบรรเทาอาการไดใหใชเปนครงคราวเมอจ าเปน แตถาเปนยาพนท

เปนสเตยรอยด จะตองใชยาสม าเสมอตามแพทยสง เพราะยานไมสามารถบรรเทาอาการไดโดยทนท

- กรณทผปวยตองใชยาสม าเสมอ ถาลมพนยาใหพนทนททนกขนไดและพนครงตอไปตา มปกต แตถานกขนไดใน

ระยะเวลาใกลเคยงกบเวลาทจะพนครงตอไป ใหพนยาของครงตอไปเลย โดยไมตองเพมขนาดยาเปน 2 เทา

41

- ไมควรหยดยา, ลดขนาดยา หรอเพมขนาดยาเอง โดยไมปรกษาแพทย

- การใชยาพนจมก อาจท าใหรสกถงรสขมของยาได เพราะชองจมกกบล าคอมทางตดตอถงกน

ยาพนสด (Inhalation)

ขอแนะน าในการใชยาพนสด

- เปดฝาครอบปากขวดยาพนออก เขยาขวดยา (กรณทใชเปนครงแรก หรอใชเพอบรรเทาอาการเปนครงคราว

ควรทดลองกดทพนยาดกอนใชจรง)

- คว าขวดพนยาลง ตงขวดพนยาตรง

- หายใจออกใหสดเตมท

- ใชรมฝปากอมรอบปากขวดพนยาใหสนท เอนศรษะไปดานหลงเลกนอย (วธนเหมาะกบผทเพงเรมใชยาพน แต

วธนยาจะตกคางในชองปากไดมาก ) หรอ อาปากใหปากขวดพนยาอยหางจากปาก ประมาณ 3-4 เซนตเมตร

หรอ 1-2 นว เอนศรษะไปดานหลงเลกนอย (วธนมขอดทยาตกคางในชองปากนอยกวาและจะท าใหไดละอองยา

ขนาดเลกกวา เขาไปในปอดไดดกวา)

- หายใจเขาลกๆทางปากพรอมๆ กบกดทพนยา 1 ครง ตวยาจะเขาสล าคอพรอมกบลมหายใจ

- เอาขวดพนยาออกจากปาก หบปากใหสนท กลนหายใจใหนานทสดเทาทจะท าได

- ผอนลมหายใจออกทางจมกชาๆ

- กรณทตองพนยาอกครง ควรเวนระยะหางจากครงแรกอยางนอย 30 วนาท จงเรมปฏบตใหมตามขางตน

- ถาเปน MDI หลงใชเสรจควรท าความสะอาดปากขวดพนดวยน าอน เชดดวยกระดาษซบใหแหงป ดฝาครอบให

เรยบรอย

- บวนปากเพอลางยาทตกคางในปากออก

ขอแนะน าในการใชยาพนสด 2 ชนด

กรณทผปวยตองใชยาพนสดรวมกน 2 ชนด ตองเวนระยะในการพนแตละชนด เชน ยาพนสดขยาย

หลอดลม และยาพนสเตยรอยด ควรพนยาขยายหลอดลมกอน และเวนระยะ 5 นาทจงคอยพนยาสเตยรอยด

ค าแนะน าและชแจงเพมเตม

- กอนใชยาผปวยควรฝกซอมการหายใจทางปากกอน โดยสดหายใจเขาออกชาๆลกๆจนช านาญ

- ผปวยอาจทดลองพนยาหนากระจก ถาขณะพนยามไอระเหยของละอองยารอบๆปากแสดงวาใชยาไมถกตอง

- ถาผปวยมเสมหะ กอนพนยาควรก าจดเสมหะออกจากล าคอกอน

- หลงพนยาเสรจเรยบรอยกลวยาภายในปากและคอดวยน าสะอาด เพอลดอาการปากคอแหง ชวยลดการเกดเชอราใน

ชองปาก และการเกดเสยงแหบโดยเฉพาะจากการใชสเตยรอยด

- การลมพนยาใหพนทนททนกขนได และพนครงตอไปตามปก ต แตถานกขนไดในระยะเวลาทใกลกบเวลาของการพน

ครงตอไป ใหพนครงตอไปไดเลย โดยไมตองเพมขนาดการพนเปน 2 เทา

42

- ยาพนทเปนยาขยายหลอดลมเทานนทสามารถใชกบอาการจบหดฉบพลนได สวนยาพนทเปนสเตยรอยดและยาอนๆ

ไมสามารถขยายหลอด ลมได แตจะใชส าหรบปองกนอาการในระยะยาวและใชเวลา 1-4 สปดาหจงจะเหนผลเตมท

ดงนนจงควรใชยาพวกนตามแพทยสงอยางตอเนอง

- เมอใชยาหมดแลว ไมควรทบขวดหรอเผาไฟ เพราะอาจท าใหขวดระเบดได

วธการทดสอบวายาพนสดชนด metered dose inhaler (MDI) ในขวดยาหมดหรอไม

โดยน าขวดทบรรจยาใสภาชนะทมน าอย แลวสงเกตดงน

- ถาขวดยาพนจมลง กนภาชนะแสดงวายงมยาอยเตม

- ถาขวดยาพน ลอยขนาน บนผวน า แสดงวายาหมดแลว

- ถาขวดยาพน ลอยท ามมตางๆ กบผวน า แสดงวายงมยาเหลออยในปรมาตรตางๆกน

- อยาแชขวดยาในน านาน ๆ น าอาจซมเขาได

ยาหยอดห



- เอยงศรษะใหหขางทจะหยอดยาอยดานบน

- หยอดยาเขาไปในหตามทก าหนด ระวง ! อยาเอาหลอดหยดสอดเขาไปในรห

- นอนตะแคงอยในทาเดม 3-5 นาท และอาจเอาส าลใสในรหไวเลกนอย เพอไมใหยาไหลออกมา

- ถาเปนยาน าแขวนตะกอน ใหเขยาขวดกอนใช

อาจแนะน าเพมเตมวา ถายาหยอดหมอณหภมต ากวาอณหภมรางกายมาก ใหก ายาหยอดหไวประมาณ 2-3 นาท เพอปรบ

อณหภมใหใกลเคยงกบรางกายกอนหยด

ยาอมใตลน


- ในขณะทอมยา ควรอยในทานง หรอจะอยในทานอนกได

- อมยา 1 เมดไวใตลน เมอมอาการปวดหนาอก แนนหนาอกหรอเจบหนาอก โดยปลอยใหยาละลายจนหมด

- หามเคยว หามกลนทงเมด หามบวนหรอกลนน าลาย-

- อาการจะดขนหลงจากอมยาไปแลว 5 นาท ถาอาการไมดขนดงกลาวใหอมยาซ าไดถง 2 ครง ครงละ 1

เมด หางกนครงละ 5 นาท แตไมเกน 3 เมด (3 ครง) ถาใชยาตดตอกนถง 3 เมดแลว อาการยงไมด

ขน ใหรบน าผปวยสงโรงพยาบาล

- อาจอมยานเพอปองกนการเกดอาการ กอนประกอบกจกรรมทคาดวาจะท าใหมอาการ 5 – 10 นาท

ค าแนะน าเพมเตม

- ส าหรบ Isosorbide sublingual จะไมมความซาหรอรอนเมออม

43

ยาทตองผสมน ากอนใช

ยาน าเชอมชนดผงแหง

ถาผปวยไดรบขวดเดยว ควรผสมน าใหผปวยเลย ถา 2 ขวด ควรผสมให 1 ขวด อกขวดอธบาย

วธผสมน า


- ควรรอใหยาขวดแรกหมดกอน จงผสมขวดท 2

- การผสมยาตองใชน าสก หรอน าสะอาด ทเยน หามใชน ารอนหรอน าอน

- กอนผสมน าควรเคาะผงยาในขวดใหรวน ไมจบตวกน

- เตมน าครงแรก ประมาณ 1/2 – 2/3 ของขดทก าหนด หรอพอทวมผงยา

- เขยาใหยากระจายตวทว ไมมกอนแขง

- เตมน าปรบระดบใหพอดขดทก าหนด แลวเขยาอกครง

- หลงผสมน าแลว เกบทอณหภมหองได 7 วน ถาเกบในตเยนไดนาน 2 สปดาห

- ควรใหยาทผสมแลวใหหมด ถาเหลอไมสามารถเกบไวไดนานเพราะยาจะเสอมสภาพ

Sodium Thiosulfate วธการใช

- ยานเปนยาใชภายนอก หามรบประทาน

- ใชยาขวดแรกจนหมดกอน จงผสมยาขวดท 2

- ใชน าสกทเยนแลวผสม

- เคาะผงยาในขวดใหรวน แลวเตมน าประมาณ 1/2 – 2/3 ของระดบคอขวด

- เขยาใหยาละลาย

- เตมน า ปรบระดบถงคอขวด

- หลงผสมน าแลวเกบไวไดนาน จนกวาจะเกดตะกอนสเหลองขน จงทงไป

ผงเกลอแร

วธการใช ขนาดซองใหญ

- ใชน าตมสกทเยนแลว 1 แกว ละลายผงน าตาลเกลอแร 1 ซอง คนใหละลายจนหมด

- ปรบระดบน าใหได 750 มล. จะเทากบ 1 ขวดสรากลม หรอขวดน าปลาหรอ 3 แกวน า

- หลงผสมน าแลวควรดมภายใน 24 ชวโมง ถาเหลอควรเททง เพราะอาจเกดบดเสยได

**หากเปนขนาดอนใหเปลยนปรมาณน าตามความเหมาะสม

Cholestyramine ชนดผง


44

- เทยา 1 ซองลงในน าตมสกทเยนแลวประมาณ 60-90 มล. คนใหเขากน

- ดมชาๆ ถามยาเหลอใหใชน าเตม ผสมยาสวนทเหลอดมจนหมด

- กรณไมชอบรสชาตยา ใหผสมกบเครองดมอนๆ ได เชน น าผลไม น าสม น าโซดา อาหารเหลว (ยาทผสม

แลวเกบในตเยนไดนาน 3 วน)

การใช syringe ในการปอนยาเดกเลก

- เลอกขนาด syringe ใหเหมาะสมกบปรมาณยา

- ชแจงถงจ านวนยาทระบเปน house hold measurement เชน ชอนชาเปนปรมาณยาทตองดด

ยาจาก syringe เปนมลลลตร

- ชใหเหนถงขด จ านวน มลลลตรทตองดดแตละครง ท syringe แกผรบบรการ

- วธปอน ควรฉดยาเขากระพงแกมของเดก

- ท าความสะอาด syringe หลงการใช

6. อธบายการใชยาตาม พ.ร.บ. วชาชพ เฉพาะยาทส าคญทใชบอย

โดยขอบงคบสภาเภสชกรรมวาดวยขอจ ากดและเงอนไขในการประกอบวชาชพเภสชกรรม พ.ศ.2540 ซง

ก าหนดขอบเขตการปฏบตงานขอ งเภสชกรผประกอบวชาชพใหเกดความชดเจนนน ไดก าหนดเรองการจายยาไวในขอ

4 ในเรองการปรงยาและจายยาตามใบสงยาของผประกอบวชาชพเวชกรรม ผประกอบวชาชพทนตกรรมหรอ

ผประกอบการบ าบดโรคสตว และขอ 5 การปรงยาและการขายยาตามกฎหมายวาดวยยาไวดงตอไปน

“ขอ 4. การปรงยาและจายยาตามใบสงยาของผประกอบวชาชพเวชกรรม ผประกอบวชาชพทนตกรรม

หรอผประกอบการบ าบดโรคสตว

4.1 ตรวจสอบความถกตองเหมาะสมของยาทจะจาย และสงมอบยาใหกบผปวยทมารบบรการ

4.2 ตดตามและประเมนปญหา เพอวางแผนและประสานงานกบผประกอบวชาชพทางการแพทย สาขา

อนทเกยวของ ในการแกไขปญหาทเกดจากการใชยาของผปวย

4.3 ใหคาปรกษาปญหาดานยาแกผปวยและประชาชนทมารบบรการ

4.4 ปรงยา ผสมยา ตามคาสง (ใบสง) ของผประกอบวชาชพเวชกรรม ผประกอบวชาชพทนตกรรม

หรอผประกอบการบาบดโรคสตว

4.5 ใหคาปรกษา แนะนาและใหขอมลดานยาแกบคลากรทางการแพทยสาขาตางๆ

4.6 ตองจดใหมเวชภณฑทถกตองตามกฏหมายและมคณภาพตามหลกเกณฑวธการทดในการผลตยา

ไวบรการ

4.7 ตองแสดงชอยา ความแรง ขนาดการใช ทชดเจนทกครงทมการจาหนาย จายหรอสงมอบให กบผมา

รบบรการ

4.8 ตองใหคาแนะนาเกยวกบยาทจายหรอสงมอบใหกบผมารบบรการ ในประเดนตางๆ ดงน

45

1) ชอยา

2) ขอบงใช

3) ขนาดและวธการใช

4) ผลขางเคยง (Side effect) (ถาม) และอาการไมพงประสงคจากการใชยา (Adverse

Drug Reaction) ทอาจเกดขน

5) ขอควรระวงและขอควรปฏบตในการใชยาดงกลาว

6) การปฏบตเมอเกดปญหาจากการใชยาดงกลาว

ในชวงตนเนนยา เชน

1. มดชนในการรกษาแคบ (Narrow therapeutic drugs) เชน

- Warfarin

- Phenytoin

- Theophylline

- Digoxin

2. มโอกาสเกดอาการไมพงประสงคจากยาสงและอนตราย เชน

- ยาตานมะเรง

- ยาตานวณโรค

เกณฑมาตรฐานขอ 6: ตดตาม ปองกน แกไขปญหาทเกยวกบการใชยาของผรบบรการและชมชน และแจงแกผท

เกยวของอยางเปนระบบ


1. สามารถสอสารผปวยถงแผนการประเมนผลการรกษา และการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา เพอให

เกดการเฝาระวงโดยตวผปวยเอง

2. สามารถสอสารกบบคลากรทางการแพทยถงปญหาทเกยวเนองจากการใชยาทพบในระหวางการรกษา พรอมกบ

ใหขอเสนอแนะทางแกไขปญหาทพบ


1. สามารถสอสารผปวยถงแผนการประเมนผลการรกษา และการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา

เพอใหเกดการเฝาระวงโดยตวผปวยเอง

1.1 การสอสารอาการไมพงประสงคขณะจายยา

1.2 การสอสารผลการรกษาทคาดหมายและไมคาดหมาย

46

2. สามารถสอสารกบบคลากรทางการแพทยถงปญหาทเกยวเนองจากการใชยาทพบในระหวางการรกษา พรอม

กบใหขอเสนอแนะทางแกไขปญหาทพบ

2.1 การเขยนสรปปญหาการใชยาและเสนอแนวทางแกไขปญหาแกบคลากรการแพทยทเกยวของ

2.2 การแจงปญหาการใชยาและเสนอแนวทางแกไขปญหาแกบคลากรการแพทยทเกยวของโดยวาจา

2.3 กรอกแบบฟอรมรายงานอาการไมพงประสงคจากผลตภณฑสขภาพ

ค าแนะน าในการกรอกแบบรายงานอาการอนไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ

ค าแนะน า

1. แบบรายงาน 1 ฉบบ ส าหรบผปวย 1 คน (ยกเวนบางกรณ ใหอยในดลยพนจของผประเมน)

2. ถามขอมลเพมเตมใหเขยนแทรกลงในพนทวางทเหมาะสมหรอแนบทายมากบแบบรายงาน

1. ขอมลทวไป

1.1 เลขทรายงาน และ ว/ด/ป ทรบรายงาน ส าหรบศนยตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใช

ผลตภณฑสขภาพ ระดบศนยแมขายและส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเปนผกรอก

1.2 ชนดของรายงาน ท าเครองหมาย ในชอง

ใหม หมายถง รายงานทยงไมเคยไดรายงานมากอน

ตดตามผลจากรายงานเดม หมายถง รายงานทเคยรายงานมาแลว แตมขอมลเพมเตม

2. ขอมลเกยวกบผปวย

2.1 เลขทผปวย ระบเลขททวไปของผปวย โดยระบ HN กรณผปวยนอก ระบทง HN และ

AN กรณเปนผปวนใน

2.2 ชอ/นามสกล ระบชอและนามสกลผปวย (เวนแตผปวยไมยนยอม)

2.3 อาย ระบอายผปวยในขณะทเกดอาการอนไมพงประสงค ดงน

- ถาผปวยอายนอยกวา 1 เดอน รายงานหนวยเปนวน พรอมระบน าหนก เชน 5 วน

น าหนก 3 กก.

- ถาผปวยอายนอยกวา 3 ป รายงานหนวยเปนเดอน พรอมระบน าหนก เชน 24 เดอน

น าหนก 12 กก.

- ถาผปวยอาย 3 ปหรอมากกวา รายงานหนวยเปนป เชน 4 ป

- ในกรณทไมทราบอายทแนนอนโปรดใชการคาดคะเนทใกลเคยงทสด

- ส าหรบมารดาทใหก าเนดทารกพการ (เนองจากการใชผลตภณฑสขภาพของ

มารดา) กรณาระบอาย เพศ และน าหนกของทารกรวมดวย

2.4 เคยมประวตแพผลตภณฑหรอไม ท าเครองหมาย ในชอง

47

ไมม หมายถง ผปวยไมเคยเกดอาการอนไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพนนมา

กอน

ม (ระบ) .เชน ยา Co-trimoxazole เกดผน

2.5 ภาวะอนๆของผปวยทเกยวของ ระบภาวะทอาจเกยวของกบการเกดอาการอนไมพง

ประสงค เชน ภาวะความเจบปวยหรอโรคประจ าตว ภาวะตงครรภ พฤตกรรมทางสงคม (สบบหรดมเครองดมทม

แอลกอฮอล)

3. ขอมลเกยวกบผลตภณฑสขภาพ

3.1 ประเภทของผลตภณฑ เลอกประเภทผลตภณฑสขภาพทสงสยวาท าใหเกดอาการอนไมพงประสงค

3.2 ชอผลตภณฑ ระบชอสามญ ชอการคา และชอผผลต/ผจ าหนาย, เลขทผลต (Lot No.)

กรณทราบ

S = Suspected product หมายถง ผลตภณฑสขภาพทสงสยวาท าใหเกด

อาการไมพงประสงคทพบ

O = Other product หมายถง ผลตภณฑสขภาพอนๆทใชรวมกน

I = Product interaction หมายถง การเกดปฏกรยาตอกนของ

ผลตภณฑ

สขภาพแลวท าใหเกดอาการไมพงประสงค (ในรายงานใหระบผลต

ภณฑสขภาพทเกดปฏกรยาตอกน)

3.3 ขนาดและวธใช ระบความแรงตอรปแบบของผลตภณฑสขภาพ ปรมาณ หนวย ความถ และ

วธการใชผลตภณฑ (route of administration) เชน 500 mg/tablets, 1 tablet 3

time per day, per oral

3.4 ว/ด/ป ทเรมใช ระบวน เดอน ปทเรมใชผลตภณฑสขภาพนน

3.5 ว/ด/ป ทหยดใช ระบวน เดอน ปทหยดใชผลตภณฑสขภาพนน กรณใชตอใหเขยนค าว า

"Continue"

3.6 โรคหรอสาเหตทใชผลตภณฑ และ ICD CODE ระบโรคหรออาการของโรคหรอเหตผลท

ตองใชผลตภณฑสขภาพ และระบเลข ICD-CODE ลงในชองวาง (กรณทราบ)

4. ขอมลเกยวกบอาการไมพงประสงค

4.1 อาการอนไมพงประสงค ระบอาการอนไมพงประ สงคจากการใชผลตภณฑสขภาพทสงสยทงหมดลง

ในชองวาง โดยระบอาการตาม Preffered terms หรอ Included terms ใน WHO

Adverse Reaction Terminology แตถาไมสามารถระบไดกรณาบรรยายอาการอนไมพงประสงค

อยางละเอยดครบถวน และระบ ICD CODE กรณทราบ

48

4.2 ว/ด/ป ทเรมเกดอาการ ระบวนเดอนปทผปวยเกดอาการอนไมพงประสงค หรอวนทใกลเคยงทสด

ในกรณทอาการอนไมพงประสงคเกดวนเดยวกบวนแรกทใชผลตภณฑโปรดระบเวลา หรอชวงเวลาหลงจากไดรบ

ผลตภณฑสขภาพครงสดทาย

4.3 คาความผดปกตทางหองปฏบตการและผลการตรวจรางกายทอาจเปนผลมาจากการใช

ผลตภณฑทสงสย ระบวาความผดปกตนนพรอมกบคาปกตก ากบไวในวงเลบ

4.4 ความรายแรงของอาการ ท าเครองหมาย ในชอง O และ

O ไมรายแรง กรณอาการอนไมพงประสงคทเกดขนนอกเหนอจากหวขอทอยในรายแรง

O รายแรง กรณอาการอนไมพงประสงคทเกดขนมความรายแรง ดงตอไปน

1. Death (เสยชวต) เมอสงสยวาการเสยชวตนนเปนผลมาจากอาการอนไม

พงประสงคทเกดขนจากการใชผลตภณฑสขภาพนน และใหระบวนเด อนปทผปวยเสยชวต (ถาทราบ) โดยการ

เสยชวตไมรวมถงกรณท าใหเกดทารกเสยชวตขณะตงครรภ (การแทงบตร) อนเนองมาจากความผดปกตมาแตก าเนด

หรอการตงครรภลมเหลว

2. Life-threatening (อนตรายถงชวต) เมอสงสยวาผปวยมความ

เสยงสงตอการเสยชวต ในขณะทเกดอาการอนไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ หรอถาใชผลตภณฑ

สขภาพอยางตอเนอง อาจมผลใหผปวยเสยชวตได

3. Hospitalization-initial/prolonged (การเขารบการรกษา

ในโรง

พยาบาลในระยะแรกหรอเพมระยะเวลาในการ รกษานานขน) เมอสงสยวาอาการอนไมพงประสงคทเกดขนนน เปน

เหตใหตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลหรอใชเวลาในการรกษายาวนานขน (กรณทผปวยตองสงเกตการณทฉกเฉน

โดยไมจ าเปนตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาล สามารถระบดวยตวเลอกอน เชน life-threatening,

required intervention to prevent permanent impairment or damage)

4. Disability (ความพการ) เมอสงสยวาอาการอนไมพงประสงคท

เกดขนเปนผลใหบคคลใหบคคลดงกลาวไมสามารถด ารงชวตตามปกตเพราะสงผลตอการเปลยนแปลงแบบชวค ราว

หรอถาวร หรอท าใหเกดความเสยหาย หรอการท าลายตอโครงสรางหนาทของรางกายผปวย หรอความสามารถและ

หรอคณภาพชวตของผปวย เชน ตาบอด ไตวาย เปนตน

5. Congenital anomaly (ความผดปกตแตก าเนด ) เมอสงสยวา

ผปวยไดรบผลตภณฑสขภา พกอนการตงครรภ หรอในระหวางการตงครรภ แลวสงผลใหเกดความปกตแตก าเนด

ของทารกซงเปนผลของอาการอนไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ

6. Required intervention to prevent permanent

impairment or damage (ตองการวธการในการปองกนความเสยห ายหรอการถกท าลายอยางถาวร )

49

เมอสงสยวาผปวยไดรบผลตภณฑสขภาพแลวเกดอาการอนไมพงประสงค มความจ าเปนตองไดรบการรกษา เพอ

ขจดความเสยหายทจะเกดขน เชน อาการหลอดลมตบจากการแพ (allergic bronchospasm) เปน

ภาวะทตองไดรบการรกษาอย างรบดวนในหองฉกเฉน ภาวะผดปกตของระบบเลอด (blood sysplasia)

ภาวะชด (convulsion) เปนตน

4.5 ภายหลงเกดอาการอนไมพงประสงค หมายถงภายหลงเกดอาการอนไมพงประสงคไดมการหยดใช

(Dechallenge) หรอใชผลตภณฑสขภาพทสงสยตอไป หรอทดลอง ใชผลตภณฑสขภาพทสงสยซ า

(Rechallenge) หรอไมมการใชซ า ท าเครองหมาย ในชอง O และ

O หยดใช (Dechallenge)

1. อาการดขนอยางชดเจน (Definite improvement) หมายถง

เมอหยดผลตภณฑสขภาพทสงสยแลวอาการดขนอยางชดเจน

2. อาการไมดขน (No improvement) หมายถง เมอหยดใช

ผลตภณฑสขภาพทสงสยแลวผปวยมอาการไมดขน

3. ไมทราบ (Unknown) หมายถง ไมทราบผลหรอไมมขอมลของอาการ

อนไมพงประสงคหลงจากหยดผลตภณฑสขภาพทสงสย

O ใชผลตภณฑทสงสยตอไป หมายถง ผลตภณฑสขภาพทสงสย ยงมความจ าเปนส าหรบ

ผปวยท าใหตองใชผลตภณฑทสงสยนนตอไป

1. ใชตอในขนาดเดม

2. ใชตอแตลดขนาดลง

O ทดลองใชซ า (Rechallenge)

1. เกดอาการเดมซ าขนอก (Recurrence of symptoms) หมายถง

เมอใหผลตภณฑสขภาพทสงสยซ าแลวเกดอาการอนไมพงประสงคเดมซ าอก

2. ไมเกดอาการอก (No recurrence) หมายถง เมอใหผลตภณฑ

สขภาพทสงสยแลวไมเกดอาการอนไมพงประสงคนนอก

3. ไมทราบ (Unknown) หมายถง ไมทราบผล หรอไม มขอมลอาการอน

ไมพงประสงคหลงจากการใหผลตภณฑสขภาพทสงสยซ า

O ไมมการใชซ า (no rechallenge performed) หมายถงไมมการใชผลตภณฑ

สขภาพทสงสยซ า

4.6 ผลลพธ (Outcome) ทเกดขนหลงเกดอาการอนไมพงประสงค

50

1. หายเปนปกต โดยไมมรองรอยเดม หมายถง ไมมอาการหรอรองรอยทเปนผลจากการ

เกดอาการอนไมพงประสงค

2. หายโดยมรองรอยเดม หมายถงวา หายจากอาการอนไมพงประสงค แตยงมรองรอยท

เปนผลจากการเกดอาการอนไมพงประสงค ทงน ใหระบรองรอยดงกลาว เชน ตาบอด

3. ยงมอาการอย หมายถง ยงพบอาการอนไมพงประสงคนนอยในวนทกรอกรายงาน

4. ตาย-เนองจากอาการอนไมพงประสงค หมายถง อาการอนไมพงประสงคนนเปนตนเหต

ใหผปวยเสยชวต ทงนใหระบ วน เดอน ป ทผปวยเสยชวต

5. ตาย-เนองจากอาจเกยวของกบผลตภณฑสขภาพทสงสย หมายถง กรณทปจจยทท าให

ผปวยเสยชวตมหลายปจจยและหนงในปจจยนน คออาการอนไมพงประสงคทเกดขนจากการใชผลตภณฑสขภาพท

สงสย

6. ตาย-เนองจากสาเหตอนทไมเกยวของกบผลตภณฑสขภาพ (ระบสาเหต)

7. ไมสามารถตดตามผลได

5. ขอมลเกยวกบผรายงาน

5.1 ระบแผนกทพบผปวย ชอผวนจฉยอาการ และชอผประเมน หรอผบนทกรายงานลงในชองวาง

5.2 ระบต าแหนงของผวนจฉยอาการ และผประเมนหรอผบนทกรายงาน

6. ขอมลเกยวกบสถานพยาบาลหรอแหลงทรายงาน

6.1 เลขทรายงาน ใหแตละสถานพยาบาล ทเปนผบนทกรายงานบนทกเลขทรายงาน ตามรปแบบ พ.ศ./

เลขท เชน 43/1

6.2 ว/ด/ป ทบนทกรายงาน ระบวน เดอน ป ทบนทกรายงานฉบบนน

6.3 ชอสถานพยาบาล/แหลงทรายงาน ระบชอสถานพยาบาล/แหลงทรายงาน

6.4 จงหวด ระบชอจงหวดของสถานพยาบาล/แหลงทรายงานนน

7. ผลการประเมนความสมพนธของผลตภณฑกบอาการอนไมพงประสงค

หมายถง ใหเลอกผลการประเมนความเชอมนของความสมพนธระหวางผลตภณฑสขภาพทสงส ยกบอาการอน

ไมพงประสงคทเกดขน โดยแบงเปน 4 ระดบ ท าเครองหมาย ในชอง

Certain (ใชแนนอน) หมายถงกรณทอาการอนไมพงประสงค (อาการทางคลนก

รวมทงผลทผดปกตทางหองปฏบตการ) มลกษณะดงน

(1) เกดขนในชวงระยะเวลาทสอดคลองกบการใชผลตภณฑสขภาพ และ

(2) ไมสามารถอธบายดวยโรคทเปนอย หรอยาหรอสารเคมอนๆทใชรวมและ

51

(3) เมอหยดใชผลตภณฑสขภาพแลวอาการอนไมพงประสงคดขน หรอหายจากอาการ

นนอยางเหนไดชด และ

(4) หากมการใชผลตภณฑสขภาพซ าใหม จะตองเกดอากา รอนไมพงประสงค ท

สามารถอธบายดวยฤทธทางเภสชวทยาหรอเปนอาการอนไมพงประสงคทปรากฏ

เหนชด

Probable (นาจะใช) หมายถงกรณทอาการอนไมพงประสงค (อาการทางคลนก


(1) เกดขนในชวงระยะเวลาทสอดคลองกบการใชผลตภณฑสขภาพ และ

(2) ไมนาจะเกยวของกบโรคทเปนอย หรอยาหรอสารเคมอนๆทใชรวม และ

(3) เมอหยดใชผลตภณฑสขภาพ อาการอนไมพงประสงคดขนหรอหายจากอาการ

นน แต

(4) อาจไมมขอมลของการใหซ า

Possible (อาจจะใช) หมายถง กรณทอาการอนไมพงประสงค (อาการทางคลนก


(1) เกดขนในชวงระยะเวลาทสอดคลองกบการใชผลตภณฑสขภาพ แต

(2) อาจสามารถอธบายดวยโรคทเปนอย หรอยาหรอสารเคมอนๆทใชรวม และ

(3) ไมมขอมลเกยวกบการหยดใชผลตภณฑสขภาพ หรอมแตขอมลไมสมบรณ

Unlikely (สงสย) หมายถง กรณทอาการอนไมพงประสงค (อาการทางคลนก


(1) เกดขนในชวงระยะเวลาทไมสอดคลองกบระยะเวลาการใชผลตภณฑส ขภาพ

และ

(2) สามารถอธบายดวยโรคทเปนอย หรอยาหรอสารเคมอนๆทใชรวมไดอยาง

ชดเจน

เกณฑมาตรฐานขอ 7: ใหขอมลยาและผลตภณฑสขภาพอนๆ แกผรบบรการ ชมชนและบคลากรทางสาธารณสข

อยางถกตองทนสมย และเชอถอได


1. สามารถสบคนขอมลจากแหลงขอมลทเหมาะสม

2. มกระบวนในการตอบค าถามทางยา


52

1. กระบวนในการตอบค าถามทางยา


1.2 สบคนขอมลจากแหลงขอมลทเหมาะสม


1.4 เลอกหรอใชฐานขอมลทตยภมทางยาโดย

การก าหนดค าส าคญจากค าถามทก าหนด

การเลอกบทความทนาจะมค าตอบ




การสอบถามขอมลพนฐานของค าถามเพมเตม แมวาจะทราบวาผถามเปนใครแลวการจะตอบค าถามใหตรงประเดน

หรอใหไดค าตอบถกตองตามทผถามตองการจรงๆ ยงตองอาศยขอมลพนฐานบางประการเพมเตม เพอประโยชน 2

ประการ คอ

1. ชวยใหผปฏบตการเขาใจถงวตถประสงคทแทจรงของค าถาม ท าใหตอบไดตรงมกพบ เสมอวาความเขาใจครงแรกของผรบค าถามอาจไมตรงกบเจตนาของผถามจนไดซกถามขอมลทพนฐานเพมเตมแลว

2. ชวยใหการคนหาค าตอบมเปาหมายชดเจน ท าใหงายและเรวกวาเพราะทราบวาควรจะเลอกเอกสารใด

การซกถามขอมลพนฐานเพมเตมตองอ าศยทกษะจงจะเกดประสทธภาพ แตอยางไรกดอาจใชแนวทางตอไปนชวยใน

เบองตนได

ประการแรก คอ ตองทราบวาค าถามในเรองยานนเปนปญหาทเกดในผปวยเฉพาะรายใดหรอไม ถาใช

สงทควรถามตอไดแก

1. ประวตการเจบปวย

- เพศ,อาย,น าหนก

- ประวตการเจบปวยโดยยอ

- สภาพอวยวะทส าคญ เชน หวใจ ตบ ไต

2. ประวตการใชยา

- ยาทผปวยไดรบปจจบน นอกจากชอยาแลว ควรถามถงขนาดและวธใชดวย

- ประวตการแพยาของผปวย

ค าถามเหลานจะท าใหเภสชกรทราบภาวะปจจบนของผปวยพอสมควรทจะประเมนปญหาไดถกตอง ประมวล

ค าตอบไดตรงเปา และอาจเปนเครองบงชแนวทางการคนหาค าตอบไดงายขน

53

ประการทสอง ตอมานนจะเปนค าถามเฉพาะตามประเภทของค าถาม ตวอยางตอไปนไมจ าเปนตองถาม เรยงหรอถาม

ทกขอทกครง แลวแตลกษณะของค าถาม แตทกครงควรทราบวาส าหรบผปวยเฉพาะรายหรอไม

1. ค าถามเพอการพสจนเอกลกษณหรอรปแบบกบความแรงทมจ าหนาย

: ยานนใชเพออะไร, โรคอะไร

: ทราบชอหรอไม เชน ชอการคา, ชอทวไป

: ยาของบรษทใด

: ไดยามาจากไหน ประเทศ, โรงพยาบาล?

2. ค าถามเกยวกบขนาดใชยา ในเรองนจ าเปนมากทตองการทราบวาเปนผปวย

: ค าถามพนฐานส าหรบผปวยเฉพาะราย

: ขนาดยาในโรคหรออาการใด

3. ค าถามประเภทปฏกรยาระหวางยากบยา อาหาร หรอผลทางหองปฏบตการและอาการไมพงประสงคของ

ยา


: ขนาดและก าหนดการใหยาทกขนานปจจบน

: อาการหรออาการแสดงทสงสยวาจะเกดจากปฏกรยานน

: อาการนนเกดเมอไหร หลงไดยานานเทาไหร

: การแกไขอาการจนถงปจจบน

4. ค าถามประเภทเภสชจลศาสตรและชวเภสชกรรม และการบ าบดทางยาลกษณะค าถามเชน เดยวกบค าถามพนฐานส าหรบผปวยเฉพาะราย

5. ค าถามประเภทอาการพษและการบ าบด


: อาการทเกด

: ยาหรอสารเคมสงสยวาจะกอใหเกดอาการพษ

: ปรมาณ, ระยะเวลา และวธการทผปวยไดรบสารพษ

: การแกไขอาการจนถงปจจบน

จะเหนวาปญหาทมลกษณะจ าเปนตองถามขอมลพนฐานเพมเตมมกเปนค าถามในกรณทเกดกบผปวยเฉพาะ

รายจงมกตองถามประวตการเจบปวยและการใชยาเสมอ


หนงสอทก าหนดใหใชในการสอบ 7 เลม

54

1. Anderson PO, Knoben JE and Troutman WG, eds. Handbook

Of Clinical Drug Data. 9th

ed. Stamford : Appleton & Lange;

2002.

2. British Medical Association and Royal Pharmaceutical Society

of Great Britain. British National Formulary . Wallingford:

Pharmaceutical Press.

3. Hebel SK, eds. Drug Facts And Comparisons. St. Louis (MI):

Facts and Comparisons.

4. Lacy C, Amstrong LL, Ingrim N, Lance LL. Drug

Information Handbook. Hudson(OH) : Lexi-Comp Inc.

5. American Society of Health System Pharmacists. Medication

Teaching Manual : The guide to patient drug information

Bethesda (MA)

6. Reynolds JEE, eds. Martindale The Extra Pharmacopoeia. 32rd

ed. Singapore : Info Access & Distribution; 1999.

7. MIMS (ตอบขอมลยาทมจ าหนายในประเทศไทย/การพสจนเอกลกษณ)

1.4 เลอกหรอใชฐานขอมลทตยภมทางยาโดยการก าหนดค าส าคญจากค าถามทก าหนด

เทคนคการก าหนดค าส าคญเพอการคนหาจากฐานขอมลทตยภมทางยา


การประมวลเสนอค าตอบใหตรงประเดน เมอเภสชกรคนหาขอสนเทศจนคาดวาเพยงพอ

แลวจะตองประมวลค าตอบใหผถามโดยยดหลกวาค าตอบทดควรมลกษณะ ดงน

1. เสนอเฉพาะขอเทจจรงเทาทสามารถอางองไดในขณะนน ไมควรใชการคาดเดา

2. ทบทวนค าถาม เพอใหค าตอบตรงประเดน ถกตอง แมนย า

3. มลกษณะทางวชาการ คอ มการอางองทเหมาะสม โดยเฉพาะเมอผถามเปนผประกอบโรคศลป

4. การใชถอยค าหรอขอเขยนกระทดรด เขาใจงาย ถกตองทางดานภาษา

5. ควรตอบภายในเวลาทสมควร

ค าตอบนนอาจใหโดยทางวาจา หรอดวยลายลกษณอกษร หรอทง 2 แบบรวมกน ในสวนค าตอบทเปน

ลายลกษณอกษรนนอาจใชตามแบบแผนทพบเสมอซงจะมลกษณะโครงสราง ดงน

1. ทบทวนค าถามและขอมลพนฐานเพมเตม

2. สวนค าตอบ

- ค าน า อาจมเพอชวยในการล าดบเรองราวหรอชแจงความหมายในสวนค าตอบ

- สรปขอสนเทศทเกยวของ จากเอกสารอางองทคนพบ เฉพาะประเดนทเกยวกบค าถาม

55

- ตารางหรอกราฟหรอแผนภม ทคดวาจะท าใหผถามเขาใจงาย

3. สรป เปนการทผตอบสรปความเหนของตนจากขอสนเทศทอางองไดวาค าตอบนนคออะไร ตอบไดพอใจ

หรอไม มสงใดทคดวาไมเพยงพอ

4. เอกสารอางอง ควรเขยนตามหลกเกณฑทถกตองแบบใดแบบหนง


เกณฑมาตรฐานขอ 8: มความรทางกฎหมายทเกยวของในการประกอบวชาชพเภสชกรรม


จดแยกประเภทยาและยากบผลตภณฑสขภาพ


1. จดแยกประเภทของยาตางๆ ไดแก ยาควบคมพเศษ ยาอนตราย ยาสามญประจ าบาน ยาสมนไพร ยาแผน

ปจจบน ยาแผนโบราณ เภสชเคมภณฑ และยาทตองตดตามการใชในสถานพยาบาล

2. จดแยกยา ผลตภณฑเสรมอาหาร และเครองส าอาง

เอกสารอางอง

1. พนดา วยมหสวรรณ แนวทางการพจารณายาทควรเกบ กรงเทพ. 2543

2. อภฤด เหมะจฑา, นารต เกษตรทต, และ สธาทพย พชญไพบลย. 2543. คมอการจายยาของเภสชกร .

กรงเทพมหานคร: จนทรมวงการพมพ.

3. British Medical Association and Royal Pharmaceutical

Society of Great Britain. British national formulary . .

Wallingford: Pharmaceutical Press

4. USP DI

5. Pharmaceutical Practice

6. แนวทางปฏบตงานตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา ฉบบ พ.ศ. 2543 ของศนยตดตามอาการไม

พงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

7. ส านกนายกรฐมนตร . 2540. ขอบงคบวาดวยขอจ ากดและเงอนไขในการประกอบวชาชพเภสชกรรม

พ.ศ.2540. ใน ราชกจจานเบกษา เลม 114 ตอนท 26ง, หนา 76-80.

8. มงกร ประพนธวฒนะ . 2541. การสงมอบยาและใหค าแนะน าส าหรบผปวยนอก . เภสชกรรมคลนก

7(1): 66-73.

Documents

คู่มือทักษะตามเกณฑ์ความรู้ความสามารถทางวิชาชีพ