คั�มภี�ร์�ตั�กศิ�ลา

โดย อาจารยจตุ�พร พนั�สโณทั�ย

คั�มภี�รตุ�กกะศิ�ลาเป็�นัตุ�าราทั��กล าวถึ#ง เป็�นัตุ�าราทั��ว าด%วยโรคัระบาด

อย างร%ายแรง โรคัซึ่#�งระบาดอย างรวดเร)วเหม+อนัห า ลงทั��เม+องตุ�กกะศิ�ลา ในัตุ�าราใช้%ว า "โรคัไข้%พ�ษ โรคัไข้%เหนั+อ และโรคัไข้%กาฬ"

ไข้%กาฬ  10 จ�าพวก

                ไข้%กาฬ คั+อ จ�าพวกโลห�ตุพ�การเป็�นัพ�ษอย างร%ายแรง ม�รอยโรคัทั��ผุ�ดออกมาภีายนัอก เป็�นัจ�ดแดงด�า ไม ม�ยอด เทั าเมล)ดถึ��วเข้�ยว เมล)ดถึ��วด�า หร+อเป็�นัวงโตุข้นัาด 1-3 นั�4ว ผุ�ดเป็�นัเม)ดเสมอผุ�วหนั�ง ในัผุ�วหนั�ง ในัเนั+4อ  ส วนัรอยโรคัทั��ผุ�ดทั��อว�ยวะภีายในั ถึ%าผุ�ดข้#4นัทั��ใด ทั�าให%ทั��นั� �นับวมหร+ออ อนัเหลวไป็ อาการไข้%จะเก�ดข้#4นัหร+อหล�งรอยโรคัทั��ผุ�ดข้#4นัภีายนัอกก)ได% คันัไข้%ตุ�วร%อนัจ�ดนัอนัซึ่บเซึ่าไม ล+มห5ล+มตุา ม�พ�ษร%อนัภีายในัเป็�นัก�าล�ง ม�กจะตุายในั 3–11 ว�นั เม+�อตุายแล%วจะเห)นัตุามผุ�วหนั�งเป็�นัแผุ นั เป็�นัแว นัเป็�นัวง ส�แดงไหม%เกร�ยม เล)บม+อเทั%าด�า ร�มฝี7ป็ากด�าไหม% ข้อบตุาก)ม�ส�ด�าเช้ นัก�นั ไข้%เหล านั�4ได%แก

ไข้%กาฬ  10 จ�าพวก 1. ไข้�ปร์ะกายดาษ 6.  ไข้�เร์�มน้ำ��าคั�าง 2. ไข้�ปร์ะกายเพล�ง 7.  ไข้�เร์�มน้ำ��าข้�าว 3 ไข้�ออกหั�ด. 8.  ไข้�ล�าลาบเพล�ง 4. ไข้�ออก 9.  ไข้�ไฟลามทุ่#$ง 5. ไข้�ง%สว�ด หัร์'อตัว�ด( ) 10.ไข้�ก�าแพงทุ่ะลาย

ไข้%ป็ระดง 8 จ�าพวก

                ไข้%ป็ระดง 8 ป็ระการนั�4 ม�อาการคัล%ายคัล#งก�นัคั+อ ตุ�วร%อนัด�งเป็ลวไฟ แตุ ม+อเทั%าเย)นั ป็วดศิร�ษะมาก เม+�อยในักระด5ก เจ)บเส�ยวทั��วตุ�ว สะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมม�ว เพ%อพกกล�%มใจ ป็ากล�4นัแห%ง ป็ากเป็9� อย ป็ากข้ม ป็ากหวานั คัอแห%ง ร%อนัในักระหายนั�4า หอบ สะอ#ก

ไข้%ป็ระดง 8 จ�าพวก 1. ไข้%ป็ระดงมด 5. ไข้%ป็ระดงล�ง 2. ไข้%ป็ระดงช้%าง 6. ไข้%ป็ระดงแมว 3. ไข้%ป็ระดงคัวาย 7. ไข้%ป็ระดงแรด 4. ไข้%ป็ระดงว�ว 8. ไข้%ป็ระดงไฟ

ล�กษณะอาการข้องไข้%พ�ษไข้%กาฬ การจ�บไข้% คันัไข้%อาจร5 %ส#กเป็�นัป็กตุ�ด� แล%วม�ผุ+�นัผุ�ดจาก

ภีายในั หร+อเป็�นัไข้% 1-3 ว�นัก อนั ทั�าพ�ษตุ างๆ แล%วผุ+�นัจ#งผุ�ดข้#4นัมา หร+อผุ+�นัผุ�ดข้#4นัมา 1-3 ว�นัก อนัแล%วจ#งม�ไข้%ก)ได%ล�กษณะผุ+�นั ผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัแว นั เป็�นัวง เป็�นัเม)ด หร+อเป็�นัเม)ดทัรายทั��วตุ�ว ม�ส�แดง ส�ด�า ส�เข้�ยว หร+อส�คัรามถึ%าผุ+�นัย�งอย5 ล#ก ย�งไม ผุ�ด ให%เอาเทั�ยนัส องด5

อาการแล%วแตุ กรณ� อาจถึ ายอ�จจาระเป็�นัม5กเป็�นัเล+อด ไม ถึ ายป็;สสาวะ บ%างอาเจ�ยนัเป็�นัเล+อด บ%างช้�กคัางแข้)ง ตุาเหล+อกตุากล�บ ในับางรายอาจม�อาการด�ซึ่ านั เหล+องไป็ทั�4งตุ�วไข้%ทั�าพ�ษ หร+อพ�ษกระทั�าภีายในั ม�กม�อาการตุ�วร%อนัด�งเป็ลว (ไข้%ส5ง) ร%อนัในักระหายนั�4า ป็ากแห%ง คัอแห%ง ฟ;นัแห%ง (อาการข้องการข้าดนั�4า) ตุาแดงด�งโลห�ตุ หอบ สะอ#ก ล�4นักระด%างคัางแข้)ง (จากไข้%ส5ง โดยไม ม�อาการช้�กก)ได%) เช้+�อมม�ว เพ%อ ช้�ก และหมดสตุ�

ไข้%กาฬ 10 จ�าพวก ไข้�ปร์ะกายดาษ ล�กษณะการผุ�ด ผุ�ดข้%นัมา

เหม+อนัเม)ดฝี7ดาษทั��วทั�4งตุ�ว ทั�าพ�ษให%สลบ อาการ์ จ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว จ�บเทั%าเย)นัม+อ

เย)นั ป็วดศิร�ษะ ตุาแดงด�งโลห�ตุ เช้+�อมซึ่#มป็วดในัเนั+4อในักระด5ก ล�4นักระด%าง คัางแข้)ง ให%หอบให%สะอ#ก

2.  ไข้�ปร์ะกายเพล�ง ล�กษณะการผุ�ด ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัป็ระกายดาษ แตุ เม)ดผุ�ดก�นั เม)ดใหญ่ กว าเม)ดทัรายข้#4นัทั��วทั�4งตุ�ว

อาการ์ เหม+อนัป็ระกายดาษ ร%อนัเป็�นัไฟ ศิร�ษะนั�4นัร%อนัเป็�นัไฟ เหม+อนัไฟลวก ทั�าพ�ษมาก

3.  ไข้�ออกหั�ด ล�กษณะการผุ�ด ผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัเม)ดทัรายทั��วทั�4งตุ�ว ม�ยอดแหลมๆ ถึ%าหลบเข้%าไป็ในัทั%องให%ลง

อาการ์ จ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมซึ่#ม เช้+�อมม�ว ให%ป็วดศิร�ษะอย5 ว�นัหนั#�งหร+อสองว�นั จ#งม�เม)ดผุ�ดข้#4นัมา

ม�กพบในัเด)กข้าดอาหารหร+ออ อนัแอ ทั��พบบ อยคั+อ ป็อดอ�กเสบ ทั%องเด�นั ทั�าให%ร างกายม�ภี5ม�ตุ%านัทัานัลดลง เป็�นัโรคัอ+�นัตุ อไป็ง ายข้#4นั

4.  ไข้�ออกเหั'อด (หั�ดเยอร์ม�น้ำ) ล�กษณะการผุ�ด ผุ+�นัอาจผุ�ดข้#4นัในัว�นัเด�ยวก�บทั��ม�ไข้% หร+อหล�งม�ไข้% 1-2 ว�นั ผุ+�นัม�ข้นัาดเล)ก ส�ช้มพ5อ อนั ข้#4นักระจายอย5 ทั� �วไป็ เร��มข้#4นัทั��หนั%าผุากตุรงช้ายผุม รอบป็ากและใบห5ก อนั แล%วลงทั��คัอ ล�าตุ�ว และแข้นัข้า อาจคั�นัหร+อไม คั�นัก)ได% ผุ+�นัจะจางหายไป็โดยเร)ว และไม ทั�4งรอยแตุ%มด�าๆ ไว%ให%เห)นัเหม+อนัผุ+�นัข้องห�ด

อาการ์ โดยทั��วไป็ม�กไม คั อยร�นัแรง  บางคันัอาจม�ผุ+�นัโดยไม ม�ไข้%หร+อม�ไข้%โดยไม ม�ผุ+�นัก)ได% ถึ%าม�ไข้%ก)เป็�นัไข้%ตุ��าๆ ถึ#งป็านักลาง คัล�าพบเม)ดนั�4าเหล+องโตุตุรงหล�งห5  หล�งคัอ และทั%ายทัอย ถึ%าเป็�นัหญ่�งตุ�4งคัรรภีในัระยะ 3 เด+อนัแรก อาจทั�าให%ทัารกพ�การได% ม�กแนัะนั�าให%ทั�าแทั%ง

5.  ไข้�ง%สว�ด (ตัว�ด) ล�กษณะการผุ�ด เป็�นัเม)ดทัรายข้#4นัมาเป็�นัแถึว ม�ส�ณฐานัเหม+อนัง5เป็�นัเม)ดพองๆ เป็�นัเงาหนัองก)ม� ถึ%าหญ่�งเป็�นัซึ่%ายช้ายเป็�นัข้วา และถึ%าข้%ามส�นัหล�งไป็ร�กษาไม ได% (ตุาย)

อาการ์ จ�บสะบ�ดร%อนัสะบ�ดหนัาว บางทั�ป็วดศิร�ษะ บางทั�ก)ไม ม�ไข้% ป็วดตุามผุ�วกาย โดยเฉพาะตุามแนัวเส%นัป็ระสาทัทั��จะเก�ดเป็�นัง5สว�ด อาจป็วดมากหร+อป็วดแสบป็วดร%อนัคัล%ายถึ5กไฟไหม% ป็ระมาณ 3–4ว�นัตุ อมา ผุ+�นัจะข้#4นั เม)ดนั�4าเหล+องทั��ร �กแร%และคัอม�กโตุและเจ)บ

ถึ%าเก�ดข้#4นัทั��ตุาด�า อาจทั�าให%อ�กเสบเป็�นัแผุล ถึ#งก�บตุาบอดได% นัอกจากนั�4 ถึ%าเป็�นัทั��หนั%าอาจพบ อาการป็ากเบ�4ยวช้��วคัราวได%

6,7 ไข้�เร์�มน้ำ��าคั�าง, ไข้�เร์�มน้ำ��าข้�าว ล�กษณะการผุ�ด ผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัเม)ดนั�4าใสๆ ข้นัาด 2-3 มม. อย5 ก�นัเป็�นักล� มโตุข้นัาด 1-4 นั�4ว โดยรอบจะเป็�นัผุ+�นัแดง เร�ยกว า เร�มนั�4าคั%าง ตุ อมานั�4าใสๆ จะกลายเป็�นัส�เหล+องข้� นั เร�ยกว า เร�มนั�4าข้%าว แล%วแตุกกลายเป็�นัสะเก)ด หายไป็ได%เองในั 1-2 ส�ป็ดาห  ตุ�าแหนั งทั��พบบ อย ได%แก ร�มฝี7ป็าก แก%ม จม5ก ตุา ก%นั และอว�ยวะส+บพ�นัธุ์�

อาการ์ ม�อาการแสบๆ คั�นัๆ นั�ามาก อนัเล)กนั%อย จ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมม�ว ป็วดศิร�ษะ อาจตุ�ดเช้+4อแบคัทั�เร�ยซึ่�4าซึ่%อนั ทั�าให%กลายเป็�นัหนัองพ�พอง ถึ%าเป็�นัทั��ตุาด�า อาจทั�าให%อ�กเสบถึ#งบอดได% ถึ%าเป็�นัก�บหญ่�งใกล%คัลอด ทัารกอาจตุ�ดเช้+4อเร�มข้ณะคัลอดและอาจม�อาการร�นัแรงถึ#งตุายได% จ#งคัวรผุ าตุ�ดเอาทัารกออกทัางหนั%าทั%อง เช้+4อไวร�สเร�มอาจผุ านัรกไป็ส5 ทัารก ทั�าให%ทัารกพ�การตุ�4งแตุ อย5 ในัคัรรภีได%

8,9 ไข้�ล�าลาบเพล�ง, ไข้�ไฟลามทุ่#$ง   ล�กษณะการ์ผุ#ด ผุ#ดข้,�น้ำมาเป-น้ำจุ#ดเล/กๆ ก$อน้ำ แล�วจุะลามแผุ$ข้ยายออกไปเร์'1อยๆ ผุ�วหัน้ำ�งใน้ำบร์�เวณน้ำ��น้ำจุะน้ำ%น้ำเป-น้ำข้อบแยกออกจุากผุ�วหัน้ำ�งทุ่�1ปกตั�อย$างชั�ดเจุน้ำ เม'1อกดลงบร์�เวณน้ำ��น้ำส�จุะจุางลง และม�ร์อยบ#4มเล/กน้ำ�อย ถ้�าเป-น้ำมากอาจุม�ตั#$มน้ำ��าพอง

ม�กเก�ดทุ่�1บร์�เวณหัน้ำ�า ทุ่�1แก�มข้�างเด�ยวหัร์'อสองข้�าง หัร์'ออาจุเก�ดทุ่�1แข้น้ำข้า ถ้�าเป-น้ำบ$อย อาจุทุ่�าใหั�ทุ่$อน้ำ��าเหัล'องม�อาการ์พองตั�วอย$างถ้าวร์ ทุ่�าใหั�ผุ�วหัน้ำ�งบร์�เวณน้ำ��น้ำข้ร์#ข้ร์ะ

อาการ์ ม�กเก�ดข้,�น้ำเฉี�ยบพล�น้ำ เร์�1มแร์กจุะม�ไข้�ส%ง หัน้ำาวส�1น้ำ ปวดศิร์�ษะ อ$อน้ำเพล�ย เบ'1ออาหัาร์ อ�กไม$ก�1ชั�1วโมงตั$อมา จุะม�อาการ์ปวดบวมแดงร์�อน้ำทุ่�1ผุ�วหัน้ำ�ง ใน้ำคั�มภี�ร์�ว$า ถ้�าวางยาไม$ด� น้ำ��าเหัล'องแตักตัายเชั'�ออาจุล#กลามเข้�ากร์ะแสเล'อด ทุ่�าใหั�โลหั�ตัเป-น้ำพ�ษ ถ้�าเป-น้ำใน้ำเด/กเล/กหัร์'อผุ%�ส%งอาย# อาจุเป-น้ำอ�น้ำตัร์ายถ้,งตัายได�

10. ไข้�ก�าแพงทุ่ะลาย เป-น้ำฝี9 แล�วผุ�วหัน้ำ�งและเน้ำ'�อเย'1อใตั�ผุ�วหัน้ำ�งอ�กเสบล#กลาม ม�เม/ดข้,�น้ำมาหั�วเด�ยว ม�พ�ษมาก ใหั�ฟกบวม น้ำ��าเหัล'องแตักออก พ�งออก ถ้�าร์�กษาไม$หัย#ดพ�งออก ถ้,งตัายได�

อาการ์ สะทุ่�าน้ำร์�อน้ำสะทุ่�าน้ำหัน้ำาว เชั'1อมม�ว ร์�อน้ำใน้ำ กร์ะหัายน้ำ��า

ไข้�ปร์ะดง 8 จุ�าพวก 1.ไข้%ป็ระดงมด   ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัย�งก�ดทั��วตุ�ว ทั�าให%คั�นั

และแสบร%อนั2.ไข้%ป็ระดงช้%าง  ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัผุ�วมะกร5ด ทั�าพ�ษให%คั�นั และป็วดแสบป็วดร%อนั 3.ไข้%ป็ระดงคัวาย ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัเงาหนัอง ทั�าพ�ษให%ป็วดแสบป็วดร%อนั 4.ไข้%ป็ระดงว�ว    ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัผุลมะยมส�ก ทั�าพ�ษให%ป็วดแสบป็วดร%อนั 5.ไข้%ป็ระดงล�ง    ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัเมล)ดข้%าวสารคั��ว ทั�าพ�ษให%ป็วดแสบป็วดร%อนั 6.ไข้%ป็ระดงแมว ผุ�ดข้#4นัมาม�ส�ณฐานัด�งตุาป็ลา ทั�าพ�ษให%ป็วดแสบป็วดร%อนั7.ไข้%ป็ระดงแรด ผุ�ดข้#4นัมาม�ส�ณฐานัด�งหนั�งแรด แล%วคัล�4าเป็�นัด�า แตุกเป็�นัเกล)ดด�งหนั�ง แรด ทั�าพ�ษให%ป็วดแสบป็วดร%อนั 8.ไข้%ป็ระดงไฟ    ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัไข้%ระบ�ช้าด ม�เม)ดแดง ยอดด�า จ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมซึ่#ม กระหายนั�4ามาก

ไข้�ปร์ะดงทุ่��ง 8 ปร์ะการ์น้ำ�� ให%เร งวางยาด�บพ�ษและยากระทั�%งพ�ษกาฬ อย าให%พ�ษกล�บเข้%าในักระด5ก ถึ%ากระทั�%งพ�ษออกไม หมด กล�บทั�าพ�ษคั�ดในัข้%อในักระด5ก กลายเป็�นัโรคัเร+4อนั เป็�นัลมจ�บโป็ง และลมป็ระโคัมห�นั ให%บวมไป็ทั�กข้%อทั�กล�า ไหวตุ�วม�ได% ร%อนัทั�4งกลางว�นักลางคั+นัราวคัอจะแตุก

ส�าหัร์�บไข้�ปร์ะดงแร์ดน้ำ��น้ำ เม+�อแก%พ�ษตุกคัลายไป็ป็7หนั#�ง เป็�นัเม)ดยอดไม หาย กลายไป็ทั�าพ�ษ ม�อาการคั�นั ผุ�วหนั�งหนัาด�งหนั�งแรด อาการให%คัลายลงอ�กป็7หนั#�ง แล%วให%ตุกโลห�ตุ ก�นัตุ�บป็อดข้าดออกมาตุาย

การ์ร์�กษาไข้�พ�ษไข้�กาฬ ม�ข้%อห%ามหลายป็ระการด�งนั�4 1.      ห%าม วางยารสร%อนั รสเผุ)ด รสเป็ร�4ยว

2.      ห%าม นัวดและป็ระคับ3.      ห%าม ถึ5กนั�4าม�นัและเหล%า4.      ห%าม อาบนั�4าร%อนั5.      ห%าม ก�นันั�4าร%อนั กะทั� นั�4าม�นั ส%ม (ทั��เป็ล+อกม�นั�4าม�นัระเหยหอม เม+�อป็อกม�ล�กษณะเป็�นัคัว�นัออกมา)6.      ห%าม ป็ล อยป็ล�งมาด5ดเล+อด (ห%ามเอาโลห�ตุออก)

ถึ%าไม ร5 %กระทั�าผุ�ดด�งกล าวมานั�4 อาจเป็�นัอ�นัตุรายถึ#งตุายได%

ยาร์�กษาไข้�พ�ษไข้�กาฬ ใหั�แพทุ่ย�ใชั�ยากร์ะทุ่#�งพ�ษใหั�ส��น้ำ ถ้�ากร์ะทุ่#�งพ�ษไม$หัมด ก/จุะกล�บลงไปก�น้ำตั�บก�น้ำปอด ใหั�

ถ้$ายออกมาเป-น้ำโลหั�ตัเสมหัะ ทุ่�าพ�ษตั$างๆ ถ้�าร์�กษาด�ก/ม�โอกาสร์อด ถ้�าร์�กษาไม$ด�ก/ตัาย ด��งน้ำ��น้ำแพทุ่ย�เม'1อจุะกร์ะทุ่#�งพ�ษ ใหั�ไข้�พ�ษไข้�กาฬออกมาน้ำ��น้ำ จุะตั�องใชั�ยาชั'1อ ยา 5 ร์าก (ยายาเบญจุโลกะว�เชั�ยร์) และยาอ'1น้ำๆ ตัามล�าด�บด�งน้ำ��

ยากร์ะทุ่#�งพ�ษ        ม� 1 ข้น้ำาน้ำ เป-น้ำยาก�น้ำ (ยา 5 ร์าก) ปร์ะกอบด�วยตั�วยาและส�ดส$วน้ำ ด�งน้ำ�� 1.      ร์ากชั�งชั�1

2.      ร์ากหัญ�าน้ำาง3.      ร์ากคัน้ำทุ่า4.      ร์ากเทุ่�ายายม$อม5.      ร์ากมะเด'1อชั#มพร์ยาทุ่��งน้ำ�� เอาส�1งละเสมอภีาคัก�น้ำ

ว�ธี�ทุ่�าและข้น้ำาดร์�บปร์ะทุ่าน้ำ เตั�มน้ำ��า 3 ส$วน้ำ ตั�มใหั�เหัล'อ 1 ส$วน้ำ เอาน้ำ��าด'1ม คัร์��งละคัร์,1ง ถ้,ง 1 ถ้�วยกาแฟหัร์'อ บดเป-น้ำผุงละลายน้ำ��าร์�อน้ำ หัร์'อป=� น้ำเม/ดข้น้ำาดล%กมะแว�งไว� ร์�บปร์ะทุ่าน้ำคัร์��งละ 3-7 เม/ด ก$อน้ำอาหัาร์ เชั�า-กลางว�น้ำ-เย/น้ำ ถ้�าไข้�ส%ง เพ�1มก$อน้ำน้ำอน้ำอ�ก 1 คัร์��ง แล�วตัามด�วยยาปร์ะสะกร์ะทุ่#�งภีายน้ำอก

สร์ร์พคั#ณ กร์ะทุ่#�งพ�ษไข้� ไข้�พ�ษ ไข้�กาฬ ไข้�หั�ว ถ้อน้ำพ�ษผุ�ดส�าแดง แก�ไข้�ตั�วร์�อน้ำ แก�อาการ์ล��น้ำกร์ะด�างคัางแข้/ง หัร์'อเป-น้ำไปตั$างๆเน้ำ'1องจุากเป-น้ำไข้�ทุ่�บร์ะด% หัร์'อก�น้ำข้องแสลง ทุ่�าพ�ษใหั�อาจุถ้,งตัาย ก$อน้ำใหั�ยาแก�ไข้�ทุ่�บร์ะด%ตั$อไป

ยาปร์ะสะกร์ะทุ่#�งภีายน้ำอก ม� 4 ข้น้ำาน้ำ เป-น้ำยาพ$น้ำ 2 ข้น้ำาน้ำ ทุ่��งก�น้ำทุ่��งพ$น้ำ 2 ข้น้ำาน้ำ

ข้น้ำาน้ำทุ่�1 1 เป-น้ำยาพ$น้ำ ปร์ะกอบด�วย 1.      ใบย$าน้ำาง

2.      ใบมะข้าม3.      เถ้าว�ลย�เปร์�ยงยาทุ่��งน้ำ�� เอาหัน้ำ�กส�1งละเสมอภีาคั บดแทุ่ร์กด�น้ำปร์ะส�ว ละลายน้ำ��าซาวข้�าวพ$น้ำ ถ้�าย�งม�ด�ข้,�น้ำ กร์ะทุ่�าพ�ษใหั�ตั�วร์�อน้ำเป-น้ำเปลวไฟ ถ้�าตั�วร์�อน้ำจุ�ดใหั�แตั$งยาข้น้ำาน้ำตั$อไป

ข้น้ำาน้ำทุ่�1 2  เป-น้ำยาก�น้ำยาพ$น้ำ ปร์ะกอบด�วย 1.      เถ้าข้��กาแดง เอาทุ่��งเถ้า ใบ และร์าก

2.      เถ้าย$าน้ำาง    เอาทุ่��งเถ้า ใบ และร์ากยาทุ่��งน้ำ�� เอาหัน้ำ�กส�1งละเสมอภีาคั บดแทุ่ร์กด�น้ำปร์ะส�วพอคัวร์ ละลายน้ำ��าซาวข้�าวทุ่��งใหั�ก�น้ำและพ$น้ำภีายน้ำอก เม'1อใชั�ยาด�งกล$าวแล�ว อาการ์ย�งไม$ด�ข้,�น้ำ ใหั�ใชั�ยาข้น้ำาน้ำตั$อไปน้ำ��

ข้น้ำาน้ำทุ่�1 3 เป็�นัยาก�นัยาพ นั ป็ระกอบด%วย 1.      ใบทัองหลางใบมนั

2.      เป็ล+อกทัองหลางใบมนั3.      ข้%าวสาร

ยาทั�4งนั�4 เอาหนั�กส��งละเสมอภีาคั บดแทัรกด�นัป็ระส�ว ทั�4งก�นัทั�4งพ นั เม+�อได%ใช้%ยาก�นักระทั�%งภีายในัและพ นัภีายนัอกแล%ว ก)ได%ตุ%มยาก�นัร�กษาภีายในัอ�กด%วย ด�งตุ อไป็นั�4

ข้น้ำาน้ำทุ่�1 4 ยาแป็รไข้% ม�ด�งนั�4 1.      ใบมะยม 

2.      ใบคันัทั�สอ3.      ใบมะนัาว4.      ใบหมากผุ5%5.      หญ่%าแพรก6.      ข้ม�4นัอ%อย7.      ใบมะกร5ด8.      ใบมะเฟ9อง9.      ใบมะตุ5ม10.  ใบหมากเม�ย11.  หญ่%าป็ากคัวาย ยา

ทั�4งนั�4หนั�กส��งละเสมอภีาคั บดละลายนั�4าซึ่าวข้%าว ร�บป็ระทัานัแป็รไข้%จากร%ายเป็�นัด� นัอกจากยาร�บป็ระทัานัแป็รไข้%ภีายในัแล%ว ย�งม�พ นัแป็รพ�ษภีายนัอกอ�กคั+อ

ข้น้ำาน้ำทุ่�1 5 ยาพ นัแป็รผุ�วภีายนัอก ม�ด�4งนั�4 1.      ร�งหมาร าทั��คั%างแรมป็7

2.      หญ่%าแพรก3.      หญ่%าป็ากคัวาย4.      ใบมะเฟ9อง

ยาทั�4งนั�4หนั�กละเสมอภีาคับดป็;4 นัเม)ด เอานั�4าซึ่าวข้%าวเป็�นักระสาย พ นัเพ�ยง 3 คัร�4งเทั านั�4นั เม+�อได%ทั�าการร�กษาเป็�นัระยะมาแล%ว อาการไข้%ด�ข้#4นัตุามล�าด�บ ก)คัวรให%ก�นัยาร�กษาไข้%เฉพาะ เร�ยกว า ยาคัรอบไข้%ตุ�กศิ�ลา ม�ด�งนั�4

ยาคัร์อบไข้�ตั�กกะศิ�ลา ปร์ะกอบด�วยตั�วยา ด�งน้ำ�� 1.  จุ�น้ำทุ่น้ำ�แดง

2. จุ�น้ำทุ่น้ำ�ข้าว3. ใบสวาด4. หั�วคัล�า5. ง�วน้ำหัม%6.  ร์ากสะแก7.  กฤษณา8.  ร์ากจุ�งจุ�อ9.  ร์ากฟ=กข้�าว10.  ข้�าวไหัม�11.  ใบผุ�กหัวาน้ำบ�าน้ำ12.  เถ้าย$าน้ำาง13.  ใบมะน้ำาว14.  กร์ะล�าพ�ก ยา

ทุ่��งน้ำ��หัน้ำ�กส�1งละเสมอภีาคั บดแทุ่ร์กพ�มเสน้ำพอคัวร์ ใชั�น้ำ��าซาวข้�าวเป-น้ำกร์ะสาย ร์�บปร์ะทุ่าน้ำเป-น้ำยาร์�กษาภีายใน้ำ ร์�บปร์ะทุ่าน้ำเป-น้ำปร์ะจุ�าจุน้ำกว$าจุะหัาย

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 21 จุ�าพวก ไข้%กระดานั

ห�นั ไข้%ระบ�ช้าด ไข้%สายฟ@า

ฟาด ไข้%ไฟเด+อนั

ห%า ไข้%เป็ลว

ไฟฟ@า ไข้%ข้%าวไหม%

นั%อย ไข้%ข้%าวไหม%

ใหญ่

ไข้%ส�งวาลยพระอ�นัทัร

ไข้%ข้%าวไหม%ใบเกร�ยม

ไข้%ดาวเร+อง ไข้%หงสระทัด ไข้%จ�นัทัรส5ตุร ไข้%ส�ร�ยส5ตุร ไข้%เมฆส5ตุร

ไข้%อ�ด�า ไข้%อ�แดง ไข้%ป็านัด�า ไข้%ป็านัแดง ไข้%มหาเมฆ ไข้%มหานั�ล ไข้%ดานัห�นั

ไข้�อ�ด�า จ�บเทั%าเย)นัม+อเย)นั ตุ�วร%อนัเป็�นัเป็ลวไฟ จ�กษ�แดง

ด�งโลห�ตุ ร%อนัเป็�นัตุอนัเย)นัเป็�นัตุอนัม�ได%เสมอก�นั บางทั�จ�บแตุ ร� งจนัเทั��ยง บางทั�จ�บแตุ เทั��ยงจนัคั��า บางทั�จ�บแตุ คั��าจนัร� ง บางทั�ป็วดศิ�รษะ

ผุ�ดเป็�นัแผุ นั 1 นั�4ว 2 นั�4ว ก)ม� เทั าใบพ�ดซึ่าก)ม� บางทั�ผุ�ดข้#4นัมาเทั าใบเทั�ยนัทั��วทั�4งตุ�ว ผุ�ดข้#4นัเป็�นัส�ด�า

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 1

ไข้�อ�แดง จ�บเทั%าเย)นัม+อเย)นั ตุ�วร%อนัเป็�นัเป็ลวไฟ จ�กษ�แดง

ด�งโลห�ตุ ร%อนัเป็�นัตุอนัเย)นัเป็�นัตุอนัม�ได%เสมอก�นั บางทั�จ�บแตุ ร� งจนัเทั��ยง บางทั�จ�บแตุ เทั��ยงจนัคั��า บางทั�จ�บแตุ คั��าจนัร� ง บางทั�ป็วดศิ�รษะ

ผุ�ดเป็�นัแผุ นั 1 นั�4ว 2 นั�4ว ก)ม� เทั าใบพ�ดซึ่าก)ม� บางทั�ผุ�ดข้#4นัมาเทั าใบเทั�ยนัทั��วทั�4งตุ�ว ผุ�ดข้#4นัเป็�นัส�แดง

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 2

ไข้�ปาน้ำด�า จ�บเทั%าแลม+อเย)นั บางทั�ทั�าให%เทั%าร%อนัม+อร%อนั ตุ�ว

ร%อนัเป็�นัเป็ลว ป็วดศิ�รษะ จ�กษ�แดงเป็�นัสายเล+อด ร%อนัในัอก เช้+�อมม�ว ร%อนักระหายนั�4า ล�4นักระด%างคัางแข้)ง

ผุ�ดออกเทั าสะบ%ามอญ่บ%าง เทั าใบพ�ทัราบ%าง เทั านั�4วหนั#�งสองนั�4วบ%าง ผุ�ดข้#4นัเป็�นัส�ด�า ถึ%าข้#4นัคัร#�งตุ�วก)ร�กษารอดบ%างตุายบ%าง ถึ%าข้#4นัทั�4งตุ�วส�ด�งล5กตุ�าล#งส�ก ส�ด�งล5กหว%าส�ก ส�ด�งส�คัราม ส�ด�าด�งหม#ก ด�งนั�4ตุายแล

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 3

ไข้�ปาน้ำแดง จ�บเทั%าแลม+อเย)นั บางทั�ทั�าให%เทั%าร%อนัม+อร%อนั ตุ�ว

ร%อนัเป็�นัเป็ลว ป็วดศิ�รษะ จ�กษ�แดงเป็�นัสายเล+อด ร%อนัในัอก เช้+�อมม�ว ร%อนักระหายนั�4า ล�4นักระด%างคัางแข้)ง

ผุ�ดออกเทั าสะบ%ามอญ่บ%าง เทั าใบพ�ทัราบ%าง เทั านั�4วหนั#�งสองนั�4วบ%าง ผุ�ดข้#4นัเป็�นัส�แดง ถึ%าข้#4นัคัร#�งตุ�วก)ร�กษารอดบ%างตุายบ%าง ถึ%าข้#4นัทั�4งตุ�วส�ด�งล5กตุ�าล#งส�ก ส�ด�งล5กหว%าส�ก ส�ด�งส�คัราม ส�ด�าด�งหม#ก ด�งนั�4ตุายแล

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 4

ไข้�มหัาเมฆ ถึ%าผุ�ดข้#4นัในัเนั+4อย�งข้#4นัไม หมด ม�ส�ณฐานัเทั าผุล

จ�งจ%อส�ก เป็�นัเงาอย5 ในัเนั+4อ ผุ�ดข้#4นัทั�4งตุ�วก)ม� ส�ด�าเมฆ

กระทั�าพ�ษจ�บเช้+�อมม�ว ล�4นักระด%าง คัางแข้)ง หอบ สะอ#ก ไม เป็�นัสมป็ระด� ป็ากแห%งฟ;นัแห%ง ถึ ายอ�จจาระป็;สสาวะไม ร5 %ตุ�ว ไม ร5 %ส#กว าด�ว าช้��ว เช้+�อมม�วไม เป็�นัเวลา บางทั�ทั�าให%สลบ ให%แพทัยพ�จารณาร�กษาโดยละเอ�ยด จะตุาย 3 ส วนั รอด 1 ส วนั

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 5

ไข้�มหัาน้ำ�ล ถึ%าผุ�ดข้#4นัในัเนั+4อย�งข้#4นัไม หมด ม�ส�ณฐานัเทั าผุล

จ�งจ%อส�ก เป็�นัเงาอย5 ในัเนั+4อ ผุ�ดข้#4นัทั�4งตุ�วก)ม� ส�ด�านั�ล

กระทั�าพ�ษจ�บเช้+�อมม�ว ล�4นักระด%าง คัางแข้)ง หอบ สะอ#ก ไม เป็�นัสมป็ระด� ป็ากแห%งฟ;นัแห%ง ถึ ายอ�จจาระป็;สสาวะไม ร5 %ตุ�ว ไม ร5 %ส#กว าด�ว าช้��ว เช้+�อมม�วไม เป็�นัเวลา บางทั�ทั�าให%สลบ ให%แพทัยพ�จารณาร�กษาโดยละเอ�ยด จะตุาย 3 ส วนั รอด 1 ส วนั

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 6

ไข้�ดาน้ำหั�น้ำ ข้#4นัตุ%นัข้าทั�4ง 2 ข้%าง เป็�นัวงเข้�ยวก)ม� เป็�นัส�ล5กหว%า ส�

คัราม ส�ล5กตุ�าล#งส�ก ส�หม#กก)ม� จ�บตุ�วเย)นัด�งห�นั ทั�าพ�ษให%ร%อนักระหายนั�4า ให%ล�4นั

กระด%างคัางแข้)ง ให%ป็ากแห%ง คัอแห%ง ฟ;นัแห%ง เช้+�อมม�ว ทั�าพ�ษจนัสลบ ทั านัให%เร งร�กษาแตุ ย�งอ อนั ถึ%าเป็9� อยลอกออกไป็อย าร�กษาเลย อาการตุ�ดจะตุายในั 3 ว�นั 7 ว�นั

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 7

ไข้�กร์ะดาน้ำหั�น้ำ จ�บสะบ�ดสะทั%านัหนัาว ป็วดศิ�รษะเป็�นัก�าล�ง จ�กษ�

แดง ด�งโลห�ตุ เทั%าเย)นัม+อเย)นั เจ)บในัเนั+4อในักระด5กทั�าพ�ษให%ล�4นักระด%างคัางแข้)ง หอบสะอ#ก

ผุ�ดข้#4นัทั��วตุ�วเหม+อนัเป็�นัลมพ�ษ แดงด�งล5กตุ�าล#งส�ก เป็�นัเม)ด ๆ ด�งเม)ดผุดแล%วกล�บด�าไป็ตุ�ดเนั+4อให%คั�นั

ถึ%าแพทัยแก%ด�พ�ษคัลายข้#4นั แตุ ทั��ผุ�ดข้#4นัมานั�4นัไม หายตุ อสามเด+อนัจ#งตุาย ไข้%ล�กษณะด�งนั�4 ถึ%าแก%ด�จะรอดส วนัหนั#�งตุายสามส วนั ถึ%าแก%ไม ด�ตุายหมด

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 8

ไข้�ร์ะบ#ชัาด ผุ�ดเป็�นัเมล)ดเทั าเมล)ดผุ�กป็ล�งก)ม� เทั าเมล)ดเทั�ยนัก)

ม� เทั าเมล)ดงาก)ม� เป็�นัเหล าก�นัอย5 โตุเทั านั�4วหนั#�งสองนั�4วก)ม� ส�ด�งช้าด เป็�นัยอดทั��วทั�4งตุ�ว

กระทั�าพ�ษให%เช้+�อมม�ว ร%อนัในักระหายนั�4า หอบสะอ#ก ทั�าพ�ษตุ าง ๆ ถึ%าร�กษาด�รอดบ%าง

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 9

ไข้�สายฟAาฟาด ผุ�ดเป็�นัร�4วลงมาตุามตุ�ว นั�4วหนั#�งสองนั�4ว แดงด�งส�

ล5กตุ�าล#งส�กก)ม� เข้�ยวด�งส�คัรามก)ม� ด�งส�ล5กหว%าส�กก)ม� ด�งส�ด�นัหม%อก)ม� ผุ�ดข้#4นัทั�4งข้%างหนั%าข้%างหล�ง

ทั�าพ�ษให%ร%อนัให%กระหายนั�4า ทั�าให%ป็ากข้มป็ากแห%ง ฟ;นัแห%ง ตุ�วร%อนัเป็�นัเป็ลวไฟ เช้+�อมเป็�นัก�าล�ง ทั�าให%สลบ ให%แพทัยแก%จงด� จะรอด 1 ส วนั ตุาย 3 ส วนั

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 10

ไข้�ไฟเด'อน้ำหั�า ทั�าพ�ษให%ร%อนัในัอกเป็�นัก�าล�ง ผุ�ดข้#4นัทั��อก ด�าก)ม� แดงก)ม� ส�ด�งเป็ลวไฟ ทั�าให%ร%อนัให%กระหายนั�4า เช้+�อมม�ว ล�4นักระด%างคัาง

แข้)งทั�าให%สลบ ถึ%าแก%ด�จะรอด ๑ ส วนั ตุาย ๓ ส วนั

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 11

ไข้�เปลวไฟฟAา ทั�าพ�ษให%ร%อนัเป็�นัก�าล�ง ร%อนัเป็�นัเป็ลว ทั�าให%หนั%าด�า จม5กด�า อกด�า ส�ด�งคัว�นั ป็ากแห%ง ล�4นัแห%ง ฟ;นัแห%ง ป็ากและล�4นัแตุกระแหง

ล�4นัด�า เพดานัลอก ทั�าให%สลบ ไม ร5 %สมป็ระด� ถึ%าม�อาการด�งกล าว จะรอดส วนั 1 ตุาย 4 ส วนั

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 12

ไข้�ข้�าวไหัม�น้ำ�อย จ�บตุ�วร%อนัเป็�นัเป็ลว ม+อเทั%าเย)นัเจ)บไป็ทั��วร างกาย

เจ)บในัเนั+4อในักระด5กเป็�นัก�าล�ง หอบ สะอ#กเช้+�อมม�ว ล�4นักระด%างคัางแข้)ง

ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัมดก�นัเป็�นัแผุ นัทั��วตุ�ว ม�ยอดแหลมข้าว ๆ

ให%แพทัยเร งยาให%หนั�ก จะได%บ%างเส�ยบ%าง ถึ%าลอกป็อกหม5แล%วตุายไม รอดส�กคันั

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 13

ไข้�ข้�าวไหัม�ใหัญ$ จ�บสะบ�ดร%อนัสะทั%านัหนัาว ป็วดศิ�รษะเป็�นัก�าล�ง

จ�กษ�แดง ด�งเล+อด เทั%าเย)นัม+อเย)นั เจ)บในัเนั+4อในักระด5ก ทั�าพ�ษให%ล�4นักระด%างคัางแข้)ง

ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัมดก�ดเป็�นัแผุ นัทั��วตุ�ว ม�ยอดแหลมข้าว ๆ

ให%แพทัยเร งยาจงหนั�ก ได%บ%างเส�ยบ%าง ถึ%าลอกป็อกหม5แล%ว ตุายไม รอดส�กคันั

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 14

ไข้�ส�งวาลพร์ะอ�น้ำทุ่ร์� ม�ล�กษณะส�ณฐานัผุ�ดข้#4นัเป็�นัเม)ดแดง ๆ เป็�นัแถึว

ๆ ถึ%าหญ่�งข้#4นัซึ่%ายช้ายข้#4นัข้วา สะพายแล ง คัล%ายส�งวาล

เป็�นัพ�ษหอบแลสะอ#ก สะบ�ดร%อนัสะบ�ดหนัาว ให%แพทัยป็ระกอบยาจงหนั�ก จะรอดส วนัหนั#�งเส�ยสามส วนั

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 15

ไข้�ข้�าวไหัม�ใบเกร์�ยม ม�ล�กษณะจ�บสะบ�ดร%อนัสะบ�ดหนัาว ป็วดศิ�รษะเป็�นั

ก�าล�ง จ�กษ�แดงด�งโลห�ตุ ร%อนัเป็�นัก�าล�ง ม+อเย)นัเทั%าเย)นั ป็วดในัเนั+4อในักระด5ก ทั�าพ�ษให%ล�4นักระด%างคัางแข้)ง หอบสะอ#ก สลบ

ผุ�ดข้#4นัมาทั�4งตุ�วด�งลมพ�ษ แดงด�งล5กตุ�าล#งส�ก เป็�นัแผุ นัไป็ทั��วทั�4งตุ�วใหญ่ เทั านั�4วหนั#�งสองนั�4วสามนั�4วก)ม� เป็�นัเม)ดเล)ก ๆ เหม+อนัมดก�ดเป็�นัทัว�แล%วด�าเป็�นัหนั�งแรด

ถึ%าม�นัก�นัตุ�บก�นัป็อดออกมาแล%วตุาย ร%อยคันัจะรอดส�กหนั#�งคันั

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 16

ไข้�ดาวเร์'อง ล�กษณะไข้%ดาวเร+องนั�4จ�บเทั าเย)นัม+อเย)นั ตุ�วร%อนั

เป็�นัเป็ลว จ�กษ�แดงด�งโลห�ตุ ป็วดศิ�รษะเป็�นัก�าล�ง ด�งว าจ�กษ�แตุกออกมา อาเจ�ยนั เช้+�อมม�ว ร%อนัในักระหายนั�4า หอบสะอ#ก ล�4นักระด%างคัางแข้)ง ทั�าพ�ษถึ#งสลบ

ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัลายโคัมคัร#�งล5ก ถึ%าแก%ด�รอดส วนัหนั#�งตุายส วนัหนั#�ง

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 17

ไข้�หังส�ร์ะทุ่ด ม�ล�กษณะจ�บตุ�วร%อนัเป็�นัเป็ลว เทั%าเย)นัม+อเย)นั

เช้+�อมม�ว ไม เป็�นัสมป็ระด� หอบสะอ#ก ตุ�วแข้)งด�งทั อนัไม% ล�4นักระด%างคัางแข้)ง จ�บไม เป็�นัเวลา

ไม ผุ�ด เม+�อพระจ�นัทัรข้#4นัทั�าพ�ษให%สลบ พระจ�นัทัรไม ข้#4นัพ�ษ

ถึอย

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 18

ไข้�ส#ร์�ยะส%ตัร์ ม�ล�กษณะเหม+อนัก�นัก�บไข้%จ�นัทัรส5ตุร ผุ�ดก�นัแตุ ว าถึ%าพระอาทั�ตุยข้#4นัทั�าพ�ษมาก จนั

พระอาทั�ตุยตุกบางทั�ทั�าให%สลบ

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 5

ไข้�เมฆส%ตัร์ ม�ล�กษณะอาการเหม+อนัไข้%ส�ร�ยะส5ตุร ผุ�ดก�นับ%างคั+อ ถึ%าเก�ดพาย�ฝีนัเมฆตุ�4งข้#4นัทั��วทั�ศิเม+�อ

ใด ก)กระทั�าพ�ษให%สลบ ไข้%สามป็ระการนั�4 ถึ%าแก%ด�จะรอดส�กส วนัหนั#�งตุายส วนัหนั#�ง

ไข้�พ�ษไข้�กาฬ 5

ไข้�ร์ากสาด (ไข้�กาฬ) 9 จุ�าพวก ไข้%รากสาดป็านัข้าว ไข้%รากสาดป็านัแดง ไข้%รากสาดป็านัเหล+อง ไข้%รากสาดป็านัด�า ไข้%รากสาดป็านัเข้�ยว

ไข้%รากสาดป็านัม วง ไข้%รากสาดนัางแย%ม ไข้%รากสาดพนั�นัเม+อง ไข้%รากสาดสามสหาย

ไข้�ร์ากสาด เทั%าเย)นัม+อเย)นั ตุ�วร%อนัเป็�นัเป็ลวป็วดศิ�รษะเป็�นั

ก�าล�ง จ�กษ�แดงเป็�นัโลห�ตุ จ�บเพ%อพกด�งป็7ศิาจเข้%าส�ง ช้�กม+อก�าเทั%าก�า ตุาเหล+อกตุาซึ่%อนัร%อนัเป็�นัตุอนั เย)นัเป็�นัตุอนั บางทั�จ�บเหม+อนัหล�บ ตุ�วเย)นัเหง+�อตุกมาก แตุ ร%อนัในัอกเป็�นัก�าล�ง หอบสะอ#ก ล�4นักระด%างคัางแข้)ง จ�บเช้+�อมม�วไม ม�สตุ�สมป็ระด� บางทั�ทั�าพ�ษภีายในั ทั�าให%ลงเป็�นัโลห�ตุ ไอเป็�นัโลห�ตุ อาเจ�ยนัเป็�นัโลห�ตุ เป็�นัเสมหะโลห�ตุเนั าก)ม� ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัตุ%นัลายกระดาดก)ม� ผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัทัรายข้าวทั�4งตุ�วก)ม� ลายเหม+อนัง5ลายสาบก)ม� ลายเหม+อนัสายเล+อดก)ม� ลายเหม+อนัด�บ�กก)ม� ล�กษณะด�งนั�4เร�ยกว ารากสาดป็านัข้าว ให%แพทัยเร งแก% จะได%หนั#�งส วนัเส�ยหนั#�งส วนั

ไข้�ร์ากสาดปาน้ำข้าว ม�ล�กษณะผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัวงเทั าผุลพ�ดซึ่า ข้าวเหม+อนั

ส�นั�4าข้%าวเช้)ด ข้#4นัทั��วทั�4งตุ�ว ตุาย

ไข้�ร์ากสาด 1

ไข้�ร์ากสาดปาน้ำแดง ผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัเมล)ดถึ��วเล)ก ๆ แดง ๆ เป็�นัหม5 เทั า

หนั#�งนั�4ว ทั�4งตุ�ว เร�ยกว ารากสาดป็านัแดง ตุายแล

ไข้�ร์ากสาด 2

ไข้�ร์ากสาดปาน้ำเหัล'อง ม�ล�กษณะผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัเม)ดเล)ก ๆ โตุเทั านั�4วหนั#�ง

สองนั�4วสามนั�4ว ผุ�วตุ�วเหล+อง ล�4นัเหล+อง

ไข้�ร์ากสาด 3

ไข้�ร์ากสาดปาน้ำด�า ม�ล�กษณะผุ�ดข้#4นัมาเทั าแว นันั�4าอ%อยด�า ด�งนั�ล ล�4นัด�า

ผุ�ดข้#4นัทั��วทั�4งตุ�ว

ไข้�ร์ากสาด 4

ไข้�ร์ากสาดปาน้ำเข้�ยว ม�ล�กษณะผุ�ดมาเป็�นัหม5 โตุนั�4วหนั#�งสองนั�4วสามนั�4วก)

ม� เข้�ยวด�งส�คัราม ล�4นัก)เข้�ยว ผุ�ดข้#4นัทั��วทั�4งตุ�ว ตุาย

ไข้�ร์ากสาด 5

ไข้�ร์ากสาดปาน้ำม$วง ผุ�ดข้#4นัทั��วทั�4งตุ�ว ส�ด�งผุลผุ�กป็ล�งส�ก ตุาย

ไข้�ร์ากสาด 6

ไข้�ร์ากสาดน้ำางแย�ม ผุ�ดข้#4นัมาทั��งทั�4งตุ�ว เป็�นัเม)ดเล)ก ๆ นั�4วหนั#�งสองนั�4ว

สามนั�4วม�ส�ณฐานัด�งดอกนัางแย%ม ตุาย

ไข้�ร์ากสาด 7

ไข้�ร์ากสาดพน้ำ�น้ำเม'อง ม�ล�กษณะข้#4นัมาเป็�นัหม5 ร �4วเหม+อนัตุ�วป็ล�ง โตุนั�4ว

หนั#�งสองนั�4วสามนั�4ว ด�าด�งด�นัหม%อข้�4นัทั��วทั�4งตุ�ว

ไข้�ร์ากสาด 8

ไข้�ร์ากสาดสามสหัาย ม�ล�กษณะผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัเม)ดเหม+อนัเทั%าส�นั�ข้ ส�แดง

ทั��วทั�4งตุ�ว

ไข้�ร์ากสาด 9

ไข้�ปร์ะดง (ไข้�กาฬแทุ่ร์กไข้�พ�ษ) 8 จุ�าพวก

ไข้%ป็ระดงมด ไข้%ป็ระดงช้%าง ไข้%ป็ระดงคัวาย ไข้%ป็ระดงว�ว

ไข้%ป็ระดงล�ง ไข้%ป็ระดงนัางแย%ม ไข้%ป็ระดงพนั�นัเม+อง ไข้%ป็ระดงสามสหาย

ไข้�ปร์ะดง จ�บเทั%าเย)นัม+อเย)นัตุ�วร%อนัเป็�นัเป็ลว ร%อนัในักระหาย

นั�4า หอบสะอ#ก เม+�อยในักระด5ก เส�ยวไป็ทั�4งตุ�ว สะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมม�ว ป็วดศิ�รษะเป็�นัก�าล�ง ให%ป็ากข้ม ป็ากเม+�อย ป็ากหวานั ป็ากแห%ง คัอแห%ง ล�4นัแห%ง เพ%อพกกล�%มอกกล�%มใจ

ไข้�ปร์ะดง 1. ไข้%ป็ระดงมด ผุ�ดข้#4นัทั�4งตุ�ว ม�ส�ณฐานัด�งย�งก�ด

ทั�าพ�ษให%คั�นัแลแสบร%อนั 2. ไข้%ป็ระดงช้%าง ผุ�ดข้#4นัมา ม�ส�ณฐานัเหม+อนัผุ�ว

มะกร5ด ทั�าพ�ษให%คั�นัและป็วดแสบป็วดร%อนั 3. ไข้%ป็ระดงคัวาย ผุ�ดข้#4นัมา ม�ส�ณฐานัเหม+อนัเงา

หนัอง ทั�าพ�ษให%ป็วดแสบป็วดร%อนั 4. ไข้%ป็ระดงว�ว ผุ�ดข้#4นัมา ม�ส�ณฐานัด�งผุลมะยมส�ก

ทั�าพ�ษให%ป็วดแสบป็วดร%อนั

ไข้�ปร์ะดง 5. ไข้%ป็ระดงล�ง ผุ�ดข้#4นัมาทั�4งตุ�ว ทั�าพ�ษให%ป็วดแสบ

ป็วดร%อนั 6. ไข้%ป็ระดงแมว ผุ�ดข้#4นัมา ม�ส�ณฐานัด�งตุาป็ลา

ทั�าพ�ษให%ป็วดแสบป็วดร%อนั 7. ไข้%ป็ระดงแรด ผุ�ดข้#4นัมา ม�ส�ณฐานัแดงหนัาแล%ว

คัล�4าด�าเข้%าเป็�นัเกล)ด เหม+อนัหนั�งแรด ทั�าพ�ษให%ป็วดแสบป็วดร%อนั

8. ไข้%ป็ระดงไฟ ผุ�ดข้#4นัมา ม�ส�ณฐานัเหม+อนัไข้%ระบ�ช้าด เม)ดแดงยอดด�า จ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมม�ว กระหายนั�4าเป็�นัก�าล�ง

ไข้�ปร์ะดง ป็ระดง 8 ป็ระการนั�4 ให%แพทัยพ�จารณาจงละเอ�ยด

ให%เร งวางยาด�บพ�ษกาฬแลยากระทั�%งกาฬ อย าให%พ�ษเข้%าในัข้%อกระด5ก แก%ด�รอดบ%างตุายบ%าง ถึ%าข้�บพ�ษกาฬออกไม ส�4นั เข้%าไป็ทั�าพ�ษในัข้%อกระด5กแล%ว จะกลายไป็เป็�นัโรคัเร+4อนัเป็�นัพยาธุ์� เป็�นัลมจะโป็งและลมป็ระโคัมห�นัทั�าให%บวมตุามข้%อทั�าพ�ษให%ไหวตุ�วม�ได% ร%องคัรางไป็ทั�4งคั+นัด�งคัอจะแตุก พ�ษป็ระดง 7 ป็ระการ

แตุ ล�กษณะป็ระดงแรดนั�4นั แก%พ�ษตุกคัลายไป็ได%ป็7หนั#�ง เป็�นัเม)ดยอดไม หายกลายไป็ทั�าพ�ษให%คั�นัผุ�วหนัาเป็�นัหนั�งแรด คัลายลงป็7หนั#�ง ทั�าให%ตุกโลห�ตุ ก�นัตุ�บก�นัป็อดข้าดออกมาตุายแล

ไข้�กาฬ 10 จุ�าพวก ไข้%ป็ระกายดาษ ไข้%ป็ระกายเพล�ง ไข้%ออกห�ด ไข้%ออกเห+อด ไข้%ง5สว�ด

ไข้%เร�มนั�4าคั%าง ไข้%เร�มนั�4าข้%าว ไข้%ล�าลาบเพล�ง ไข้%ไฟลามทั� ง ไข้%ก�าแพงทัะลาย

ไข้�ปร์ะกายดาษ ม�ล�กษณะจ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เทั%าเย)นัม+อ

เย)นั ป็วดศิ�รษะ จ�กษ�แดงเป็�นัโลห�ตุ เช้+�อมม�วเป็�นัก�าล�ง ป็วดในักระด5กป็วดในัเนั+4อ ล�4นักระด%างคัางแข้)ง หอบสะอ#ก

ผุ�ดข้#4นัเหม+อนัตุ� มฝี7ดาษทั��วตุ�ว ทั�าพ�ษให%สลบ เร งวางยาจงด�แก%ไม ด�ตุาย

ไข้�กาฬ 1

ไข้�ปร์ะกายเพล�ง ม�ล�กษณะและอาการเหม+อนัไข้%ป็ระกายดาษ ผุ�ด�นั

แตุ เม)ดใหญ่ เทั าเมล)ดเทั�ยนัเมล)ดทัรายข้#4นัทั��วตุ�ว ม�พ�ษร%อนั ห�วนั�4นัร%อนัด�งไฟลวก ให%แพทัยร�กษา

จงด�

ไข้�กาฬ 2

ไข้�ออกหั�ด ม�ล�กษณะจ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาวเช้+�อมม�ว ป็วด

ศิ�รษะหนั#�งว�นัหร+อสองว�นั ผุ�ดข้#4นัเป็�นัเม)ดทัรายทั��วตุ�วเป็�นัยอดแหลม ถึ%าหลบ

เข้%าไป็ในัทั%องทั�าให%ลง ห�ดเห+อดม�ล�กษณะคัล%ายคัล#งก�นั

ไข้�กาฬ 3

ไข้�ออกเหั'อด ม�ล�กษณะอาการคัล%ายไข้%ออกห�ด ผุ�ดข้#4นัเป็�นัเม)ดทัรายทั��วตุ�วเป็�นัยอดไม แหลม

ไข้�กาฬ 4

ไข้�ง%สว�ด ม�ล�กษณะจ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว ป็วดศิ�รษะ

บางทั�ก)ไม จ�บ ข้#4นัเป็�นัเม)ดเป็�นัแถึวม�ส�ณฐานัด�งง5 เม)ดพองเป็�นั

เงาหนัองก)ม� ถึ%าผุ5%หญ่�งเป็�นัซึ่%ายผุ5%ช้ายเป็�นัข้วาและข้%ามส�นัหล�งไป็ ร�กษาไม ได%

พ�ษร%อนัด�งถึ5กไฟ

ไข้�กาฬ 5

ไข้�เร์�มน้ำ��าคั�าง ม�ล�กษณะจ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมม�ว

ป็วดศิ�รษะ ผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัแผุ นันั�4วหนั#�งสองสามนั�4ว เป็�นัเหล า ๆ

ก�นั ม�นั�4าใส ให%เร งยาจงหนั�ก

ไข้�กาฬ 6

ไข้�เร์�มน้ำ��าข้�าว ม�ล�กษณะเหม+อนัไข้%เร�มนั�4าคั%าง ผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัไข้%เร�มนั�4าคั%าง เม)ดส�ข้� นั

ไข้�กาฬ 7

ไข้�ล�าลาบเพล�ง ม�ล�กษณะผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัแผุ นั จ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว ป็วดศิ�รษะ เช้+�อมม�ว

ทั�าพ�ษตุ าง ๆ วางยาไม ด�นั�4าเหล+องแตุกตุาย

ไข้�กาฬ 8

ไข้�ไฟลามทุ่#$ง ล�กษณะและอาการเหม+อนัล�าลาบเพล�ง ว าม�อาการ

เป็�นัรวดเร)วกว าล�าลาบเพล�งมาก

ไข้�กาฬ 9

ไข้�ก�าแพงทุ่ะลาย ม�ล�กษณะเม+�อจะตุ�4งข้#4นันั�4นั ม�ห�วผุ�ดข้#4นัมาห�วเด�ยวม�

พ�ษมาก จ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อม�วร%อนัในักระหาย

นั�4า ทั�าให%ฟกบวมข้#4นั นั�4าเหล+องแตุกพ�งออกถึ%าวางยาไม ถึ5กพ�งออกมา

ตุาย

ไข้�กาฬ 10

ฝี9กาฬบ�งเก�ดใน้ำไข้�พ�ษ 10 จุ�าพวก กาฬฟองสม�ทัร กาฬเล��ยมสม�ทัร กาฬทัามสม�ทัร กาฬทัามคัวาย กาฬละลอกแก%ว

กาฬทั5ม กาฬทัาม มะเร)งตุะมอย มะเร)งป็ากทั5ม มะเร)งเป็ลวไฟ

กาฬฟองสม#ทุ่ร์ เก�ดข้#4นัในัป็าก ในัล�4นั ในัเพดานั ม�ล�กษณะผุ�ดข้#4นัมา

เป็�นัเม)ดเทั าเมล)ดงาเมล)ดถึ��ว เทั าผุลผุ�กป็ล�ง นั5นัส5งข้#4นัมาเป็�นัหล�งเบ�4ย ทั�าพ�ษก�นัข้%าวก�นันั�4าม�ได% จ�บสะทั%านัร%อนั สะทั%านัหนัาว เช้+�อมม�ว ตุ�วร%อนัเป็�นัเป็ลว

ฝี9กาฬบ�งเก�ดใน้ำไข้�พ�ษ 1

กาฬเล�1ยมสม#ทุ่ร์ เก�ดจ�4ทั��ร �มฝี7ป็ากข้%างบนัข้%างล าง เป็�นัเม)ดเทั าเมล)ด

ถึ��วด�า แตุกร%าวเป็�นัโลห�ตุไหล ทั�าพ�ษจ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมม�ว ให%

แพทัยวางยาจงด� แก%ไม ด�ตุาย

ฝี9กาฬบ�งเก�ดใน้ำไข้�พ�ษ 2

กาฬทุ่ามสม#ทุ่ร์ ม�ล�กษณะบวมข้#4นัมาข้%างล�4นั ข้%างข้ากรรไกรไรฟ;นั

ตุ%นัล�4นั จ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมม�วล�4นัแข้)งพ5ดไม

ได% ให%แพทัยแก%จงด� แก%ไม ด�ตุาย

ฝี9กาฬบ�งเก�ดใน้ำไข้�พ�ษ 3

กาฬทุ่ามคัวาย ม�ล�กษณะเก�ดข้#4นัทั��ตุ%นักราม ๒ ข้%างม�ส�ณฐานัยาว

ไป็เหม+อนัตุ�วป็ล�ง ทั�าพ�ษจ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมม�วให%

แพทัยแก%โดยเร)ว

ฝี9กาฬบ�งเก�ดใน้ำไข้�พ�ษ 4

กาฬละลอกแก�ว เก�ดข้#4นัในัทั ามกลางไข้%พ�ษ ม�ล�กษณะส�ณฐานัโตุเทั าผุลผุ�กป็ล�งเทั าเมล)ดถึ��วด�า

เมล)ดถึ��วเข้�ยว เทั าเมล)ดจ�งจ%อก)ม� เป็�นัเงาหนัอนั ให%แพทัยร�กษาจงด�

ฝี9กาฬบ�งเก�ดใน้ำไข้�พ�ษ 5

กาฬทุ่%ม ม�ล�กษณะบวมตุามข้ากรรไกรทั�4ง ๒ ข้%าง บวมข้%าง

เด�ยวก)ม� จ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมม�ว ตุ�วร%อนัเป็�นั

เป็ลว ร%อนัในั กระหายนั�4า ให%แพทัยแก%จงด�

ฝี9กาฬบ�งเก�ดใน้ำไข้�พ�ษ 6

กาฬทุ่าม ม�ล�กษณะเหม+อนักาฬทั5ม ผุ�ดก�นัทั��บวมตุ�4งแตุ ข้า

กรรไกรมาถึ#งคัอทั�4ง ๒ ข้%าง ให%แพทัยแก%จงด� แก%ไม ด�ตุาย

ฝี9กาฬบ�งเก�ดใน้ำไข้�พ�ษ 7

กาฬมะเร์/งตัะมอย ม�ล�กษณะส�ณฐานัผุ�ดข้#4นัมาเทั าห�วแม ม+อเทั าผุล

จ�งจ%อ ถึ%าฐานัข้าวห�วด�าทั�าพ�ษหนั�ก จ�บสะทั%านัร%อนัสะทั%านัหนัาว เช้+�อมม�ว บางทั�ผุ�ดข้#4นัมาทั��ตุ�วทั��แข้นัทั��ข้าให%แพทัยเร งยาจงด�

จ�ดยาม�ฟ;งแตุกออกไป็ ถึ%าไม ตุายก)กลายเป็�นัมะเร)ง

ฝี9กาฬบ�งเก�ดใน้ำไข้�พ�ษ 8

กาฬมะเร์/งปากทุ่%ม ม�ล�กษณะบวมข้#4นัมาจากหล�งทั�4ง ๒ ข้%าง ก)ม�ข้%าง

เด�ยวก)ม� ม�ส�ณฐานัยอดเข้�ยวเหม+อนั�4าคัราม ทั�าพ�ษตุ างๆ ถึ%าจ�ดยาม�หาย จะแตุกออกไป็เหม+อนัป็ากทั5ม ถึ%าแก%ด�ไม ตุาย แตุ กลายเป็�นัมะเร)งป็ากหม5

ฝี9กาฬบ�งเก�ดใน้ำไข้�พ�ษ 9

กาฬมะเร์/งไฟฟAา ผุ�ดข้#4นัมาม�ส�ณฐานัเทั าวงสะบ%า ยอดเข้�ยวทั�าพ�ษ

เหม+อนัถึ5กไฟสลบไป็ ให%แพทัยแก%จงด� ถึ%าแตุกหวะออกไป็ตุาย

ฝี9กาฬบ�งเก�ดใน้ำไข้�พ�ษ 10

ไข้�กร์ะโดง (ไข้�กาฬ) 4 จุ�าพวก ไข้%กระโรงไฟ ไข้%กระโดงนั�4า ไข้%กระโดงห�นั ไข้%กระโดงแกลบ

ไข้�กร์ะโดงไฟ ม�ล�กษณะทั�าพ�ษเหม+อนัเป็ลวไฟเผุาไป็ทั��วกาย

ไข้�กร์ะโดง 1

ไข้�กร์ะโดงน้ำ��า จ�บให%นัอนัเช้+�อมม�วไป็ไม เป็�นัสตุ�สมป็ฤด� ถึ#งจะเอา

ร�งมดแดงเข้%ามาเคัาะ ให%ทั� �วตุ�วก)ม�ร5 %ส#กตุ�ว

ไข้�กร์ะโดง 1

ไข้�กร์ะโดงแกลบ ม�ส�ณฐานัผุ�ดข้#4นัมาเหม+อนัเม)ดทัรายทั��วตุ�ว ให%คั�นัเป็�นัก�าล�งมาตุรว าจะเกาให%ทั��วตุ�วก)ไม หายคั�นั

ถึ#งจะเอาไม%ข้5ดให%โลห�ตุออกไป็ทั�4งตุ�วก)ไม หายคั�นั

ไข้�กร์ะโดง 1

ไข้�กร์ะโดงหั�น้ำ ทั�าพ�ษตุ าง ๆ ไม ร5 %ทั��จะบอกแก ใคัรได%ให%ย+นัทั��เด�ยว

ถึ%าจะให%นั� �งลงถึ ายอ�จจาระป็;สสาวะแทับจะข้าดใจตุาย แตุ ล�กษณะไข้%กระโดงทั�4ง ๔ นั�4ม�อาย�แตุ ๑ ว�นั ๒ ว�นั ถึ%าแพทัยจะแก%แตุ ว�นั ๑ ไม ถึอยตุาย

ไข้�กร์ะโดง 1

ไข้�คัดไข้�แหังน้ำ 2 จุ�าพวก ไข้%คัด ไข้%แหงนั

ไข้�คัดไข้�แหังน้ำ ไข้%คัด ม�ล�กษณะจ�บช้�กงอเข้%าจนัเส%นัหล�งข้าดตุาย ไข้%แหงนั ม�ล�กษณะจ�บช้�กแอ นัเข้%าจนัเส%นัทั%องข้าด

ตุาย

ไข้�หัว�ด 2 จุ�าพวก ไข้%หว�ดนั%อย ไข้%หว�ดใหญ่

ไข้�ร์ากสาดสามสหัาย ไข้%หว�ดนั%อย ม�อาการสะบ�ดร%อนัสะบ�ดหวานั ป็วด

ศิ�รษะเป็�นัก�าล�ง ระว�ง ระไว ไอ จาม นั�4าม5กตุก ล�กษณะด�งนั�4เป็�นัไข้%หว�ดนั%อย ไข้%นั�4ม�ก�าหนัดเพ�ยง ๓-๔ ว�นั ไม ก�นัยาก)หายเอง

ไข้�กร์ะโดง 1

ไข้�ร์ากสาดสามสหัาย ไข้%หว�ดใหญ่ ม�อาการจ�บสะบ�ดร%อนัสะบ�ดหนัาว ป็วด

ศิ�รษะ ไอจาม นั�4าม5กตุกเป็�นัก�าล�ง ตุ�วร%อนั อาเจ�ยนั ป็ากเป็ร�4ยว ป็ากข้ม ก�นัข้%าวไม ได% ไอเป็�นัก�าล�ง คัอแห%ง ป็ากแห%ง ฟ;นัแห%ง จม5กแห%ง นั�4าม5กแห%ง บางทั�ทั�าให%นั�4าม5กไหลหยดย%อย เพราะวาม�นัสมองเหลวไหลออกไป็หยดออกจากนัาส�กทั�4ง ๒ ข้%าง ไป็ป็ะทัะก�บศิอเสมหะจ#งทั�าให%ไอ ถึ%าแก%ม�ฟ;งจะกลายเป็�นัร�ดส�ดวงมองคัร อห+ดไอ แลฝี7 ๗ ป็ระการ จะบ�งเก�ด ถึ%ายาม�ฟ;งคัวามตุายจ�กม�แก คันัไข้%นั�4นั

ไข้�กร์ะโดง 1

ไข้�ก�าเดา 2 จุ�าพวก ไข้%ก�าเดานั%อย ไข้%ก�าเดาใหญ่

ไข้�ร์ากสาดสามสหัาย ไข้%ก�าเดานั%อยนั�4นั ม�อาการป็วดศิ�รษะจ�กษ�แดง ตุ�ว

ร%อนัเป็�นัเป็ลว ไอ สะบ�ดร%อนัสะบ�ดหนัาว ป็ากข้มป็ากเป็ร�4ยว ก�นัข้%าวไม ได% อาเจ�ยนั นัอนัไม หล�บ

ไข้�กร์ะโดง 1

ไข้�ร์ากสาดสามสหัาย ไข้%ก�าเดาใหญ่ นั�4นั ม�อาการป็วดศิ�รษะเป็�นัก�าล�ง จ�กษ�แดง

ตุ�วร%อนัเป็�นัเป็ลว ไอ สะบ�ดร%อนัสะบ�ดหนัาว ป็ากแห%งคัอแห%ง เพดานัแห%ง ฟ;นัแห%ง เช้+�อมม�ว เม+�อไป็ทั�4งตุ�ว จ�บไม เป็�นัเวลา บางทั�ผุ�ดข้#4นัเป็�นัเม)ดเทั าย�งก�ดทั�4งตุ�ว เม)ดนั�4นัยอดไม ม� บางทั�ไอเป็�นัโลห�ตุออกมาทัางจม5กทัางป็าก บางทั�ช้�กม+อก�าเทั%างอหง�ก ถึ%าแก%ไม ฟ;งในั ๓-๕ ว�นั ส�าคั�ญ่ว าเป็�นัไข้%เพ+�อเส%นัเพ+�อลมอ�มพฤกษ แลไข้%ส�นันั�บาตุ ไม ร5 %แก%ก)จะเก�ดกาฬ ๕ จ�าพวกแทัรกข้#4นัมา คั+อกาฬฝี7พ�ษ ๑ กาฬฝี7ฟก ๑ กาฬคั5ถึ ๑ กาฬม5ตุร ๑ กาฬส�งคัล� ๑ คัวามตุายก)จะม�แก บ�คัคัลทั��เป็�นัไข้%นั�4นั ไข้%ก�าเดาม�ใช้ ไข้%เล)กนั%อย ล�กษณะไข้%ก�าเดานั�4นั อาการทั��จะผุ�ดอออกมาข้%างนัอกนั�4นัไม ม� ม�แตุ ว าจะเก�ดกาฬข้#4นัทั��เด�ยว ถึ%าไม ตุายภีายในั ๗ ว�นั ๙-๑๑ ว�นั ก)จะกลายไป็เป็�นัส�นันั�บาตุส�าป็ระช้วร โบราณช้วรตุ อไป็

ไข้�กร์ะโดง 1

ไข้� 3 ฤด% 3 จุ�าพวก ไข้%ในัคั�มห�นัตุฤด5 ไข้%ในัวส�นัตุฤด5 ไข้%ในัเหม�นัตุฤด5

ไข้� 3 ฤด% ไข้%ในัคั�มห�นัตุฤด5 คั+อไข้%เด+อนั ๕-๖-๗-๘ นั�4นั เป็�นัไข้%

เพ+�อโลห�ตุเป็�นัใหญ่ กว าลมกว าเสมหะทั�กป็ระการ ไข้%ในัว�สสานัะฤด5 คั+อในัเด+อนั ๙-๑๐-๑๑-๑๒ นั�4นั เป็�นั

ไข้%เพ+�อลม เป็�นัใหญ่ หัว$า(กว า)เล+อดกว าเสมหะทั�กป็ระการ

ไข้%เหม�นัตุฤด5คั+อในัเด+อนั ๑-๒-๓-๔ นั�4นั เป็�นัไข้%เพ+�อก�าเดาแลเพ+�อด�พล� ง เป็�นัใหญ่ กว าเสมหะแลลมอาการม�ตุ างๆ

ไข้� 3 ฤด% ทั�าให%นัอนัละเมอฝี;นัร%ายแลเพ%อไป็ ย อมเป็�นัหว�ด

มองคัร อห�วหาแรงม�ได%ทั�าให%เจ)บป็าก เทั%าเย)นัม+อเย)นั ม�นั�4าลายมาก กระหายนั�4าเนั+อง ๆ อยากก�นัเนั+4อพล าป็ลาย�าทั��สดคัาวอยาก�นัข้องหวานัข้องคัาว ม�กบ�ดข้�4เก�ยจ ม�กเป็�นัฝี7พ�พอง เจ)บข้%อเทั%าข้%อม+อ สะทั%านัหนัาว ทั านัให%วางยาร%อนัจ#งจะช้อบก�บโรคั

ไข้�ร์ากสาดสามสหัาย ม�ล�กษณะผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัเม)ดเหม+อนัเทั%าส�นั�ข้ ส�แดง

ทั��วทั�4งตุ�ว

ไข้�กร์ะโดง 1

ไข้�ร์ากสาดสามสหัาย ม�ล�กษณะผุ�ดข้#4นัมาเป็�นัเม)ดเหม+อนัเทั%าส�นั�ข้ ส�แดง

ทั��วทั�4งตุ�ว

ไข้�กร์ะโดง 1