ՄագնիսներԷլեկտրամագնիսական երևույթներՈւսումնական դաս

Նկարում պատկերված ենշերտավոր և պայտաձևմագնիսներ

Եթե թղթի վրա լցված մետաղի խարտուքի տակմագնիս պահենք, ապա խարտուքի մասնիկներըկդասավորվեն մագնիսական ուժագծերըպատկերող դաշտի ձևով:Ցանկացած մագնիսիմագնիսական ուժագծերը, թվում է, դուրս են գալիսնրա ծայրերում գտնվող 2 կետերից: Դրանցանվանում են մագնիսի բևեռներ, որոնցից մեկըհյուսիսային բևեռն է, մյուսը՝ հարավային: Երկաթիմետաղական խարտուքը ցույց է տալիս մագնիսիուժագծերը. ա. նույնանուն բևեռները վանում ենիրար, բ. տարանուն բևեռները ձգում են իրար:Եթեուշադիր լինենք, ապա կտեսնենք, որ նույնիսկտանը մեզ ամենուրեք շրջապատում ենմագնիսներ: Դրանցից մի քանիսը փակ են պահումսառնարանի ու պահարանի դռները, մյուսներըթաքնված են դռան զանգի և հեռախոսի մեջ:

Մագնիսները ձգում են երկաթը, նիկելը, կոբալտը ևէլի ուրիշ մետաղներ: Սակայն կան բազմաթիվմետաղներ (օրինակ՝ պղինձը, ալյումինը, արույրը, անագը, արծաթը, կապարը և այլն), որոնցմագնիսները չեն ձգում:Եթե մագնիսի մոտ դնենքպողպատե ասեղ, այն կմագնիսանա և մագնիսացածկմնա, եթե նույնիսկ հիմնական մագնիսըհեռացնենք: Մագնիսի մոտ դրված երկաթե մեխընույնպես մագնիսանում է, սակայն մագնիսըհեռացնելիս, ի տարբերություն պողպատե ասեղի, մեխը կորցնում է իր մագնիսականհատկությունները: Մագնիսական հատկություններըպահպանող մագնիսներն անվանում ենհաստատուն մագնիսներ:

Տարանունմագնիսական բևեռներըիրար ձգում են իսկնույնանուն բևեռները`

վանում

Դրանց մեծ մասը պատրաստվում է պողպատիցկամ համաձուլվածքներից: Յուրաքանչյուրմագնիս ունի 2 բևեռ՝ հյուսիսային և հարավային: Մագնիսները ձգում են նաև միմյանց. միմագնիսի հյուսիսային բևեռը ձգում է մյուսիհարավային բևեռին, և հակառակը: Այսպիսով, 2 մագնիսների տարանուն բևեռները ձգում ենիրար, իսկ նույնանունները՝ վանում: Ցանկացածմագնիս ունի անտեսանելի ուժագծեր, որոնքդուրս են գալիս նրա 2 ծայրերում գտնվողբևեռներից:

Ինչպես են գործում մագնիսներըԵթե հոսանք անցնի կոճին փաթաթված հաղորդալարիգալարով, ապա այն կդառնա թույլ էլեկտրամագնիս: Պարզվում է, որ է՜լ ավելի թույլ՝ հյուլեաչափէլեկտրամագնիսներ կան նաև յուրաքանչյուր ատոմում: Երկաթում կամ պողպատում և դրանց նման այլ նյութերումյուրաքանչյուր ատոմ մի փոքրիկ մագնիս է: Սովորականվիճակում այդ «ատոմական մագնիսները» տարբեր կողմերեն ուղղված, ուստի նրանք փոխադարձաբար իրար մարումեն: Երբ որևէ առարկա մագնիսանում է, նրա ատոմներըշրջվում և ընդունում են նույն ուղղությունը, և առարկանվերածվում է մի մեծ մագնիսի: Մագնիսի շրջապատիտարածությունը, որտեղ գործում է մագնիսի ձգելու կամվանելու հատկությունը, անվանում են մագնիսական դաշտ:

Այժմ պարզենք, թե ինչպես են փոխազդումմագնիսների բևեռները:Եթե մագնիսներըմոտեցնենք թելից կախված մեկ այլ մագնիսի, ապա կնկատենք, որ վերջինս կպտտվի և կձգվիդեպի առաջին մագնիսը:Դա տեղի է ունենումայն պատճառով, որ մագնիսի հյուսիսայինբևեռը ձգում է թելից կախված մագնիսիհարավային բևեռը և վանում հյուսիսայինբևեռը:Նման փորձերը ցույց են տալիս, որտարանուն մագնիսների բևեռները իրար ձգումեն, իսկ նույնանուն բևեռները իրար վանում:

Մագնիսական դաշտը էլեկտրականհոսանքի և մագնիսականնյութերի մագնիսական ազդեցությանմաթեմատիկական նկարագրությունն է: Մագնիսական դաշտը ներկայացվում էերկու բաղադրիչներով՝ ուղղությամբև մագնիտուդով (կամ ուժով):Որպեսայդպիսին այն վեկտոր դաշտ է:

Իդեալականգլանաձև մագնիսիմագնիսականդաշտը:

Մագնիսական դաշտի մասինպատկերացում կարելի է կազմել հետևյալպարզ փորձով:Սեղանին դրված շերտավորմագնիսը ծածկենք թղթի կտորով և նրավրա ցանենք երկաթի խարտուք:Եթեթևթևակի թափահարենք թուղթըկստանանք նկար 71ում պատկերվածնկարը:Այս դեպքում խարտուքիմասնիկները մագնիսանում են դառնալովփոքրիկ մագնիսական սլաքներ, որոնքդասավորված են որոշակի գծերիերկայնքով:

Այն գծերը, որոնց երկայնքովդասավորվում են մագնիսականդաշտում տեղղադրված մագնիսականսլաքները, կոչվում են մագնիսականգծեր:Ընդունված է մագնիսական գծերինվերգրել ուղղություն:Այդ ուղղությունըհամընկնում է տվյալ կետումտեղադրված մագնիսական սլաքիհյուսիսային բևեռի ցույց տվածուղղությանը:

Հաստատուն մագնիսիմագնիսական դաշտիգծերը

Հոսանքի կոճի մագնիսական դաշտի գծերը

Նյութը պատրաստեց` ԱսյաԹադևոսյանը9.2դասարանՄիջին դպրոց