หมู่บ้านป่าไม้แผนใหม่

การตดตาม ประเมนผล โครงการหมบานปาไมแผนใหม ตามแนวพระราชดาร

เฉลมพระเกยรต 72 พรรษา พระบรมราชนนาถ(ประเมนผลลพธของการใชกรอบแนวคดคนกบปาอยรวมกนไดอยางกลมกลน สมดล และยงยน)

การตดตาม ประเมนผล โครงการหมบานปาไมแผนใหม ตามแนวพระราชดาร เฉลมพระเกยรต 72 พรรษา พระบรมราชนนาถ

กองประสานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สารบญ เรอง บทท 1 บทนา 1

1.1 หลกการและเหตผล 1 1.2 วตถประสงค 2 1.3 ขอบเขตการดาเนนงาน 2 1.4 วธการดาเนนงาน 3

บทท 2 ผลการตดตามและการประเมนผล 4

2.1 ผลการตดตามโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ 4 2.2 การประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ 25

บทท 3 ปญหา อปสรรค สรปผล และขอสงเกต ในการดาเนนการ 29 และการตดตามประเมนผล

3.1 ปญหา อปสรรคในการดาเนนการและการตดตามประเมนผล 29 โครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ 3.2 สรปผลและขอสงเกตจากการตดตาม ประเมนผล 31 โครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ

บทท 4 ขอเสนอแนะในการดาเนนการและการตดตามประเมนผล 33

4.1 ขอเสนอแนะในการดาเนนการโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ 33 4.2 ขอเสนอแนะในการตดตามประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ 35


กองประสานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม บทนา สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

1

บทท 1 บทนา 1.1 หลกการและเหตผล

ชวงหลายทศวรรษทผานมา ประเทศไทยมการ

พฒนาเพอปรบตวใหเขากบสงคมโลกมากขน มผลทาใหนโยบายในการบรหารจดการประเทศเปลยนตามไปดวย มการใชทรพยากรธรรมชาตเปนฐานในการพฒนาประเทศ เชน การตดไมสงไปขายเพอไดเงนตราตางประเทศ รวมถงสงเสรมการสงออกผลผลตทางการเกษตร เพอตอบสนองตอความตองการของตลาดโลก ซงทาใหมการขยายพนท ในการเพาะปลกพชเศรษฐกจในพนทปาไม ทาใหปาไม ในประเทศลดลงอยางรวดเรว และสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมเปนอยางมาก

จากปญหาความเส อมโทรมของทรพยากร ปาไมดงกลาว นายกรฐมนตรจงไดมอบหมายใหกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงเปนหนวยงานหลกใ น ก า ร ส ง ว น อ น ร ก ษ ฟ น ฟ แ ล ะ ใ ช ป ร ะ โ ย ช นทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน ดาเนนการฟนฟทรพยากรปาไม โดยยดแนวทางตามพระราชดาร ในพระบาทสมเดจพระเจาอย หว ในการใหประชาชนรวมกลมกนเปนหมบานปาไม (แผนใหม) และมสวนรวมในการจดการปาไม ดวยความรา เร งใจไมถกขบไล ใชประโยชนพนททอาศยอยอยางเหมาะสมและไมกอใหเกดปญหาในพนทแหงอน รวมถงแนวพระราชดารสมเดจ พระนางเจา ฯ พระบรมราชนนาถ ไดแก แนวทางปารกนาและบานเลกในปาใหญ เพอแกปญหาการอยรวมกนระหวางคนกบปา ใหสามารถอยรวมกนไดอยางกลมกลน สมดล และยงยน

ด งน น กระทรวงทรพยากรธรรมชาต และ ส งแวดล อม จ ง ไดน าแนวพระราชด าร ด งกล า วมา จดทา โครงการหมบานปาไมแผนใหม ตามแนวพ ร ะ ร า ช ด า ร เ ฉ ล ม พ ร ะ เ ก ย ร ต 7 2 พ ร ร ษ า พระบรมราชนนาถ เพอฟนฟทรพยากรปาไมใหกลบคนส

ความอดมสมบรณ และประชาชนในพนทไดรบประโยชนอยางยงยนจากการดแลรกษาและใชประโยชนปาไมอยางเหมาะสม และเปนการเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจา ฯ พระบรมราชนนาถ เนองในวโรกาสเฉลมพระชนมพรรษาครบ 72 พรรษา ซงคณะรฐมนตรมมตเหนชอบในหลกการโครงการฯ เมอวนท 27 กรกฎาคม 2547 และวนท 10 สงหาคม 2547 โดยมระยะเวลาดาเนนโครงการฯ 4 ป ในป พ.ศ. 2548-2551 พนทดาเนนการเปนหมบานทอยในเขตและตดเขตพนทปาไมทกแหง จานวน 10,866 หมบาน ซงเปนพนทรบผดชอบของกรมปาไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช และกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง

แนวทางหลกของการด า เนนงานโครงการ หมบานปาไมแผนใหมฯ มดงน

1. เ ต ร ยมความพร อมของ โคร งการและ เจาหนาท รวมท งเตรยมความพรอมของชมชน เชน การจ ดท าค ม อ แนวทางการด า เน น งาน โครงการ จดประชมชแจงโครงการจดฝกอบรมสมมนาและศกษา ดงานใหแกหมบานเปาหมาย

2. เตรยมพนทโดยการสารวจ รงวด และจดทาขอบเขตทตงชมชน การจดผงหมบาน โดยจาแนกเปน ทอยอาศย ทดนทากน และพนทปาไมหมบานใหชดเจน

3. บ ร ห า ร จ ด ก า ร พ น ท โ ด ย ป ร ะ ช า ช น มสวนรวม และโดยการสนบสนนจากภาครฐ เชน การจดองคกรในการบรหารจดการปาไม การกาหนดกฎ ระเบยบ กตกา หรอขอตกลงรวมกนของประชาชนในหมบาน การพฒนาอาชพของประชาชน เปนตน

4. ตดตามและประเมนผล ทงน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ไ ด ม อ บ ห ม า ย ใ ห ส า น ก ง า น น โ ย บ า ย แ ล ะ แ ผ นทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตดตามและประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เพอประเมนผลลพธของ



2

การใชกรอบแนวคดคนกบปาอยรวมกนไดอยางกลมกลน สมดล และยงยน โดยใชตวชวด ดงน พนทปาไมเพมขน การสรางงานและรายไดเพมขน มเครอขายอาสาสมครทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหมบาน มกฎ ระเบยบ ขอตกลงรวมกน และไดรบการแนะนา ชวยเหลอ และสนบสนนจากภาครฐ

สาหรบการตดตาม ประเมนผล โครงการฯ ทนาเสนอในรายงานฉบบน เปนการดาเนนการในเบองตน ในปงบประมาณ พ.ศ. 2548 โดยการคดเลอกหมบานตวอยาง ในภาคกลาง (ราชบร) ภาคใต (ตรง) ภาคเหนอ (เชยงราย) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (เลย) และภาคตะวนออก (จนทบรและตราด)และสารวจสภาพพนท พรอมท งสมภาษณประชาชน เพ อรบทราบทศนคต วเคราะหปญหาและอปสรรคในการดาเนนการโครงการฯ และเสนอแนะแนวทางการดาเนนการโครงการฯ และแนวทางตดตามประเมนผลโครงการฯ ในระยะตอไป

นอกจากนน ยงเปนการพฒนาตวชวดในการประเมนผลลพธของโครงการฯ ใหมประสทธภาพยงขน

1.2 วตถประสงค

1.2.1 เพอวเคราะหปญหาและอปสรรคในการดาเนนโครงการฯ และการตดตามประเมนผลโครงการฯ

1.2.2 เพอใหขอเสนอแนะในการดาเนนการโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ และขอเสนอแนะในการตดตามประเมนผลโครงการ ฯ ในระยะตอไป

1.2.3 เพอเปนแนวทางในการกาหนดตวชวดสาหรบการประเมนผลลพธของการใชกรอบแนวคดคนกบปาอยรวมกนไดอยางกลมกลน สมดล และยงยน และสรางระบบการตดตาม ประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ใหมประสทธภาพยงขน

1.3 ขอบเขตการดาเนนงาน

1.3.1 ระยะเวลาดาเนนการ ปงบประมาณ พ.ศ. 2548

1.3.2 พนทดาเนนการ ดาเนนการสมสารวจสภาพพนทและสอบถามความคดเหนของประชาชนในหมบานตวอยาง ประกอบดวย

- ภาคกลาง ไดแก บานเขาปากกวาง ตาบลธรรมเสน อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร

- ภาคใต ไดแก บานทงไพร-นายอดทอง ตาบลวงวน อาเภอกนตง จงหวดตรง บานบางคางคาว ตาบล เขาไมแกว อาเภอสเกา จงหวดตรง บานทงสมปอย ตาบล

ละมอ อาเภอนาโยง จงหวดตรง และบานทอนนาหม ตาบลทงยาว อาเภอปะเหลยน จงหวดตรง

- ภาคเหนอ ไดแก บานศรปาซาง ตาบลทาสด อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย บานหวฝาย ตาบลบานด อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย และบานอาไฮ ตาบลเทอดไทย อาเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย

- ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก บานใหมพฒนา บานปากหมาก บานแกงมวง ตาบลศรสองรก อาเภอเมอง จงหวดเลย บานแกงมวงและบานนานอย ตาบลทาศาลา อาเภอภเรอ จงหวดเลย และบานแกงเกลยง ตาบลลาดคาง อาเภอภเรอ จงหวดเลย



3

- ภาคตะวนออก ท จงหวดจนทบรและตราด ไดแก บานคลองพอก ตาบลทบชาง อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร และบานสลกเพชรเหนอ ตาบลเกาะชางใต กงอาเภอเกาะชาง จงหวดตราด

1.3.3 ใชการสมภาษณ (interview guide) การสมภาษณกงโครงสราง (semi-structured interviews) และการสงเกตการณ (observation) เปนเครองมอในการตดตามประเมนผล

1.4 วธการดาเนนงาน

1.4.1 การเตรยมการศกษา 1) รวบรวมขอมลหมบาน และการดาเนนงาน

ของโครงการในเบองตน จากหนวยงานทรบโครงการไปปฏบต ไดแก กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กรมปาไม และกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง

2) ศกษา วเคราะหขอมลหมบาน ประกอบกบการแนะนาของเจาหนาททรบผดชอบ แลวพจารณาคดเลอกหมบานตวอยางในการตดตาม ประเมนผล

3) กาหนดขอบเขตและเนอหาของแบบสมภาษณ แลวสรางแบบสมภาษณ เพอตดตามการดาเนนการโครงการฯ ซงประกอบดวย ขอมลทวไปของประชากร ขอมลเกยวกบสถานภาพและการใชประโยชนจากปาไม ขอมลความคดเหนเก ยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม ขอมลการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม ปญหาและอปสรรคในการดแลรกษาทรพยากรปาไม และขอเสนอแนะในการดแลรกษาทรพยากรปาไม

1.4.2 การเกบรวมรวมขอมล สานกงานฯ ดาเนนการสารวจสภาพพนทและ

ใชแบบสมภาษณเกบขอมลจากหมบานตวอยาง โดยใชวธการสมตามความเหมาะสม ขณะเกบรวบรวมขอมล

1.4.3 การประมวลผลและวเคราะหขอมล 1) ประมวลผลทไดจากการรวบรวมขอมล

โดยน าแบบส มภาษณ ท งหมด ลงรห สข อม ล และประมวลผลทางสถตดวยคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรมสาเรจรปทางสถต เพอหาคาเฉลยเลขคณต (mean) คาสงสด คาตาสด และคารอยละ (percentage) สาหรบขอมลทวไปของกลมตวอยาง รวมถงใชวธการวเคราะหแบบวดระดบการมสวนรวมของกลมตวอยางในการอนรกษทรพยากรปาไม สวนคาถามปลายเปด ทมทงปญหาและ

อปสรรคในการดแลรกษาทรพยากรปาไม และขอเสนอแนะในการดแลรกษาทรพยากรปาไม วเคราะหขอมลโดยวธการพรรณนา (descriptive analysis)

2) ว เคราะหปญหาและอปสรรค เพอใหขอเสนอแนะในการดาเนนการโครงการหมบานปาไม แผนใหมฯ ตลอดจนวเคราะหหาแนวทางในการตดตาม ประเมนผลโครงการฯ ในระยะตอไป


กองประสานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ผลการตดตามและประเมนผล สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

4

บทท 2 ผลการตดตามและการประเมนผล

โครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มแผนการ

ดาเนนงานในชมชนทอยในเขตปาบกและปาชายเลน ซงลกษณะทางกายภาพของทงสองชมชนมความแตกตางกน กจกรรมตาง ๆ ในการจดการทรพยากรปาไม จงมความแตกตางกนดวย การนาเสนอผลการตดตามโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ในคร งน จงแบงการศกษาออกเปน 2 สวน คอชมชนปาบก และชมชนปาชายเลน สาหรบการประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เปนการนาเสนอการประเมนผลเฉพาะโครงการทไดดาเนนโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ไปแลว คอ โครงการหมบานปาชายเลนแผนใหมฯ หมบานทงไพร-นายอดทอง ต.วงวน อ.กนตง จ.ตรง

2.1 ผลการตดตามโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ในการตดตามประเมนผลนไดแยกการศกษาออกเปน 2 กลมพนทปาเนองจากความแตกตางของชมชมในแตละระบบนเวศ จงมผลกบการบรหารจดการทแตกตางกน คอ แยกเปนชมชนปาบก และชมชนปาชายเลน 2.1.1 ชมชนปาบก

การตดตามโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ไดศกษาและสารวจพนทชมชนทอาศยอยบรเวณปาบก ซงอยในเขตและตดเขตปาสงวนแหงชาต อทยานแหงชาต และเขตรกษาพนธสตวปา ซงอยในความรบผดชอบของกรมปาไม และกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช โดยมพนทศกษา ตาง ๆ ดงน

หมบาน ตาบล อาเภอ จงหวด

บานเขาปากกวาง ธรรมเสน โพธาราม ราชบร บานทอนนาหม ทงยาว ปะเหลยน ตรง บานทงสมปอย ละมอ นาโยง ตรง บานศรปาซาง ทาสด เมอง เชยงราย บานหวฝาย บานด เมอง เชยงราย บานอาไฮ เทอดไทย แมฟาหลวง เชยงราย

บานใหมพฒนา ศรสองรก เมอง เลย บานปากหมาก ศรสองรก เมอง เลย บานนานอย ทาศาลา ภเรอ เลย บานแกงมวง ทาศาลา ภเรอ เลย บานแกงเกลยง ลาดคาง ภเรอ เลย บานคลองพอก ทบชาง สอยดาว จนทบร

บานสลกเพชรเหนอ เกาะชาง กงอาเภอเกาะชาง ตราด



5

ผลการศกษาสามารถสรปไดดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง สวนท 2 ขอมลสถานภาพและการใชประโยชนจากทรพยากรปาไม สวนท 3 ขอมลความคดเหนเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม สวนท 4 ขอมลการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม สวนท 5 ประโยชนของการดแล รกษาทรพยากรปาไม สวนท 6 ปญหาและอปสรรคในการดแล รกษาทรพยากรปาไม ส วนท 7 ข อ เสนอแนะในการด แล ร กษาทรพยากรปาไม สวนท 8 ขอมลเกยวกบโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จากการศกษากลมตวอยางทงหมด 209 ตวอยาง

พบวา กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 67.0) เปนเพศชาย อายเฉลยของกลมตวอยาง คอ 46 ป โดยมชวงอายอยระหวาง 41-60 ป คดเปนรอยละ 48.3 กลมตวอยางสวนใหญเกดในชมชน คดเปนรอยละ 68.4 และนบถอศาสนาพทธมากทสด คดเปนรอยละ 86.6 กลมตวอยางส วนใหญ (รอยละ 59.9) มการศกษาอย ในระดบประถมศกษา รอยละ 62.7 ของกลมตวอยางมสมาชกในครวเรอน 4-6 คน ทงน กลมตวอยางสวนใหญ รอยละ 65.5 มอาชพหลกคอเกษตรกรรม และสวนใหญ (รอยละ 61.8) ไมมอาชพรอง กลมตวอยางสวนใหญมรายไดไมเกน 5,000 บาทตอเดอน คดเปนรอยละ 66.1 กลมตวอยางสวนใหญมทดนทากน คดเปนรอยละ 85.2 โดยมทดนทากนอยระหวาง 1-10 ไร มากทสด (รอยละ 78.4) ซงทดนทากนสวนใหญไมมเอกสารสทธ คดเปนรอยละ 52.1 ของกลมตวอยางทงหมด นอกจากน กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 85.6) มหนสน ซงกลมตวอยางทมหนสน กเงนมาจากกองทนหมบานมากทสด คดเปนรอยละ 47.0 รายละเอยดดงตารางท 1

ตารางท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จานวน (ราย) รอยละ เพศ

ชาย 140 67.0 หญง 69 33.0

รวม 209 100.0 อาย 20-41 79 37.3 41-60 101 48.3 61 ปขนไป 30 14.4

รวม 209 100.0 หมายเหต : อายมากทสด 80 ป อายนอยทสด 20 ป อายเฉลย 45.8 ป



6

ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จานวน (ราย) รอยละ ศาสนา

พทธ 181 86.6 อสลาม 5 2.4 ครสต 21 10.0 อน ๆ (ระบ) 2 1.0

รวม 209 100.0 หมายเหต : อน ๆ คอ นบถอสงเหนอธรรมชาต (ผสาง , เทวดา) ระดบการศกษา ไมไดเรยน 18 8.6 ประถมศกษา 125 59.9 มธยมศกษาตอนตน 37 17.7 มธยมศกษาตอนปลาย 18 8.6 ปรญญาตร 8 3.8 อน ๆ 3 1.4

รวม 209 100.0 จานวนสมาชกในครวเรอน

1-3 คน 58 27.8 4-6 คน 131 62.7 7-9 คน 17 8.1 10 คนขนไป 3 1.4

รวม 209 100.0 อาชพหลก(แหลงทมาของรายไดหลก) เกษตรกรรม 137 65.5 คาขาย 16 7.7 รบจาง 33 15.8 รบราชการ 4 1.9 อน ๆ 19 9.1

รวม 209 100.0 หมายเหต : อน ๆ คอ กจการของครวเรอน , ลกสงมาให , ทาจกสาน , เปนครอาสา ,เปนผใหญบาน , เปน ส.อ.บ.ต. อาชพรอง(แหลงทมาของรายไดรอง) ไมม 129 61.8 เกษตรกรรม 31 14.8 คาขาย 4 1.9 รบจาง 30 14.4 รบราชการ 7 3.3 อน ๆ 8 3.8

รวม 209 100.0 หมายเหต : อน ๆ คอ ตดหวายขาย , ขายสลากกนแบงรฐบาล , เปนเลขนายก อบต.



7

ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จานวน (ราย) รอยละ รายไดรวม ไมเกน 5,000 บาท 138 66.1 5,001-10,000 บาท 40 19.1 10,001-15,000 บาท 15 7.2 15,001-20,000 บาท 3 1.4 20,001-25,000 บาท 5 2.4 25,000 ขนไป 8 3.8

รวม 209 100.0 หมายเหต : รายไดเฉลยประมาณ 6,410 บาทตอเดอน ภมลาเนาเดม เกดในหมบาน 143 68.4 ยายมาจากทอน 66 31.6

รวม 209 100.0 ทดนทากน ไมม 31 14.8 ม 178 85.2

รวม 209 100.0 ขนาดทดนถอครอง ไมมทดนถอครอง 31 14.8 มทดน 1-10 ไร 101 48.4 มทดน 11-20 ไร 36 17.2 มทดน 21 ไรขนไป 41 19.6

รวม 209 100.0 หมายเหต : มทดนถอครองเฉลย 24.2 ไร เอกสารสทธทดน ไมมเอกสารสทธ 93 52.1 ภบท.5 26 14.6 สปก. 17 9.6 สค.1 1 0.6 นส.3 6 3.4 โฉนด 35 19.7 รวม 178 100.0 หนสน ไมม 30 14.4 ม 179 85.6

รวม 209 100.0



8

ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จานวน (ราย) รอยละ แหลงเงนก กองทนหมบาน 84 47.0

นายทน 11 6.1 ธกส. 51 28.5 กลมออมทรพย 12 6.7 ญาตพนอง 6 3.4 เพอนบาน 4 2.2 ธนาคารพาณชย 4 2.2 อน ๆ 7 3.9

รวม 179 100.0 หมายเหต : อน ๆ คอ สหกรณตางตาบล, สหกรณอาเภอ, สหกรณจงหวด, สหกรณโค,

เงนนอกระบบ

ส วนท 2 ข อม ลสถานภาพและการ ใชประโยชนจากปาไม

จากการศกษากลมต วอย างท งหมด (209 ตวอยาง) พบวา กลมตวอยางสวนใหญอาศยอยนอกเขตปา (ปาสงวนแหงชาต อทยานแหงชาต และเขตรกษาพนธ สตวปา) คดเปนรอยละ 92.8 โดยมระยะทางจากทพกอาศยถงเขตปาประมาณ 3.19 กโลเมตร

กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 30.1) มรายไดจากการใชประโยชนจากปาของชมชนนอยลง เมอเทยบกบชวง 10 ปทผานมา อาจเนองมาจาก ปจจบนประชาชน มทางเลอกในการประกอบอาชพมากขน รวมถงภาครฐ มความเขมงวดมากขน จงทาใหโอกาสเขาไปใชประโยชนจากปามนอยลง ทงน กลมตวอยางสวนใหญเหนวาสภาพปาของชมชนทเคยอดมสมบรณเสอมโทรมลง เนองมาจาก

การบกรกพนทเพอทาการเกษตร คดเปนรอยละ 29.7 แตอยางไรกตาม กลมตวอยางสวนใหญยงคดวาสภาพปาบรเวณชมชนในปจจบนนน มความอดมสมบรณด คดเปนรอยละ 44.5

ความคดเหนเกยวกบการแปลงสนทรพยใหเปนทน กลมตวอยางสวนใหญเหนดวยกบการนาพนทปาของชมชน เปนหลกทรพยกบสถาบนการเงน หรอธนาคาร เพอนาเงนมาพฒนาชมชน คดเปนรอยละ 72.2 โดยมเหตผล ดงน

- มเงนมาพฒนาหมบาน และสนบสนนกจกรรมการอนรกษปาไม

- เพอเปนแรงจงใจใหชมชนอนรกษปาไม อยางจรงจงมากขน

รายละเอยดดงตารางท 2

ตารางท 2 ขอมลสถานภาพและการใชประโยชนจากปาไม

ขอมลสถานภาพและการใชประโยชนจากปาไม

จานวน (ราย) รอยละ

ทพกอาศยอยในเขตปาชมชนหรอไม ไมใช 194 92.8 ใช 15 7.2

รวม 209 100.0



9

ขอมลสถานภาพและการใชประโยชนจากปาไม


ระยะทางจากทพกอาศยของทานถงเขตปาชมชน หาง 1-5 กโลเมตร 175 90.3 หาง 6-10 กโลเมตร 14 7.2 หาง 11-15 กโลเมตร 1 0.5 หาง 16-20 กโลเมตร 2 1.0 หาง 21-25 กโลเมตร 1 0.5 หาง 26-30 กโลเมตร 1 0.5

รวม 194 100.0 รายไดของครอบครวทไดประโยชนจากปาไมเมอ 10 ปทผานมาเมอเทยบกบปจจบน ปจจบนมรายไดนอยลงกวาเดม 63 30.1 มรายไดเทาเดม 62 29.7 ปจจบนมรายไดมากขนกวาเดม 45 21.5 อน ๆ 39 18.7

รวม 209 100.0 หมายเหต : อน ๆ หมายถง ไมเคยมรายไดจากการใชประโยชนจากปาไม สาเหตสาคญทสดททาใหปาไมเสอมโทรม การทาการเกษตรกรรม 62 29.7 การตดไมของประชาชน 57 27.3 สมปทาน 25 12.0 การขยายพนทอยอาศย 30 14.4 การปรบสภาพเปนแหลงทองเทยว 14 6.7 อน ๆ 21 10.

รวม 209 100.0 หมายเหต : อน ๆ หมายถง มความคดเหนวาปาไมไมไดเสอมโทรมลง, นายทนบกรก, ไฟปา ปจจบนสภาพปาไมของชมชนเปนอยางไร เสอมโทรม 30 14.4 ไมเปลยนแปลง 86 41.1 อดมสมบรณ 93 44.5

รวม 209 100.0 การนาพนทปาบรเวณของชมชนเปนหลกทรพยในการกเงนจากสถาบนการเงนเพอนามาพฒนาหมบาน ทานเหนดวยหรอไม ไมเหนดวย 58 27.8 เหนดวย 151 72.2

รวม 209 100.0



10

จากการศกษากลมต วอย างท งหมด (209 ตวอยาง) เรองทศนคตเกยวกบสถานภาพทรพยากรปาไม พบวา แมวากลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 44.5) คดวาสภาพปาบรเวณชมชนในปจจบนนน มความอดมสมบรณด แตก ล มต วอย า งส วนใหญ (ร อยละ 40 .2) ก ย งม ความคดเหนวาสภาพปาของชมชนในปจจบนมความอดมสมบรณนอยกวาชวง 10 ปทผานมา และมความคดเหนวาจานวนและชนดสตวปา รวมถงจานวนและชนดพรรณพชในปจจบนมนอยกวาชวง 10 ปทผานมา คดเปนรอยละ 50.3 และ 38.8 ตามลาดบ รายละเอยดดงตารางท 3

เรองการใชประโยชนจากปาไมของชมชน พบวา กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 51.7) ใชประโยชนจากปาเพอเปนอาหาร และสรางรายไดมากทสด รองลงมาเพอสรางบานเรอน รอยละ 52.6 เพอเปนยารกษาโรค รอยละ 51.7 เพอเปนพลงงาน รอยละ 49.3 เพอเปนแหลงพกผอนหยอนใจ รอยละ 46.9 เพอเปนแหลงทองเทยวเชง

อนรกษ และปองกนลมพาย คดเปนรอยละ 35.9 เทากน เพอปองกนการกดเซาะพงทลายของดน คดเปนรอยละ 34.0 และเพอเปนแหลงศกษาเรยนร คดเปนรอยละ 30.1 รายละเอยดดงตารางท 4

สวนเรองกลมองคกรทดแลปาไม พบวา กลมตวอยางทงหมด (209 ตวอยาง) ตอบวา ในชมชนมกลมองคกรตาง ๆ รวมกนดแลปาไม โดยเฉพาะภาคประชาชน และผนาชมชน เขารวมคดเปนรอยละ 100.0 และ 92.3 ตามลาดบ เจาหนาทปาไมเขามามสวนรวม คดเปนรอยละ 71.8 องคการบรหารสวนตาบลเขามามสวนรวม คดเปนรอยละ 67.9 สวนองคกรพฒนาเอกชน (NGOs) พฒนาชมชน และบคลากรสถาบนการศกษา ยงเขามามสวนรวมไมมากนก คดเปนรอยละ 17.2 , 12.4 และ 12.0 ตามลาดบ รายละเอยดดงตารางท 5

ตารางท 3 ทศนคตเกยวกบสถานภาพทรพยากรปาไม

ปจจบน มนอยลงกวาเดม

ปจจบนมเทาเดม ปจจบน

มมากขนกวาเดม อน ๆ ทศนคตเกยวกบ

สถานภาพทรพยากรปาไม จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ

รวม (รอยละ)

สภาพปาไมเมอ 10 ป ทผานมาเมอเปรยบเทยบกบปจจบน

84 40.2 47 22.5 76 36.4 2 1.0 209

(100.0)

จานวนและชนดสตวปาเมอ10 ปทผานมาเมอเทยบกบปจจบน

105 50.3 33 15.8 64 30.6 7 3.3 209

(100.0)

จานวนและชนดพรรณพชเมอ 10 ปทผานมาเมอเทยบกบปจจบน

81 38.8 50 23.9

75 35.9 3 1.4 209

(100.0)



11

ตารางท 4 การใชประโยชนทรพยากรปาไม

ไมไดประโยชน ไดประโยชน การใชประโยชนทรพยากรปาไม

จานวน รอยละ จานวน รอยละ รวม (รอยละ)

เพอใชเปนเชอเพลง 106 50.7 103 49.3 209 (100.0) เพอใชสรางบานเรอน 99 47.4 110 52.6 209 (100.0) เพอใชทายารกษาโรค 101 48.3 108 51.7 209 (100.0) เพอใชเปนอาหาร และสรางรายได 84 40.2 125 59.8 209 (100.0) เพอเปนแหลงพกผอนหยอนใจ 111 53.1 98 46.9 209 (100.0) เพอชวยปองกนการกดเซาะพงทลายของดน 138 66.0 71 34.0 209 (100.0) เพอชวยปองกนลมพาย 134 64.1 75 35.9 209 (100.0) เพอเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษ 134 64.1 75 35.9 209 (100.0) เพอเปนแหลงศกษาเรยนร 146 69.9 63 30.1 209 (100.0)

ตารางท 5 การมสวนรวมของภาคสวนตาง ๆ ในการอนรกษทรพยากรปาไม

ไมม ม การมสวนรวมของภาคสวนตาง ๆ ในการอนรกษทรพยากรปาไม จานวน รอยละ จานวน รอยละ


ประชาชนในหมบาน 0 0.0 209 100.0 209 (100.0) กานน/ผใหญบาน 16 7.7 193 92.3 209 (100.0) องคการบรหารสวนตาบล 67 32.1 142 67.9 209 (100.0) องคกรพฒนาเอกชน (NGOs) 173 82.8 36 17.2 209 (100.0) เจาหนาทปาไม 59 28.2 150 71.8 209 (100.0) เจาหนาทพฒนาชมชน 183 87.6 26 12.4 209 (100.0) บคลากรสถาบนการศกษา 184 88.0 25 12.0 209 (100.0) บคคลอน ๆ 205 98.1 4 1.9 209 (100.0)

สวนท 3 ขอมลความคดเหนเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม

จากการศกษา พบวา กลมตวอยางสวนใหญ มทศนคต ทดในการอนรกษทรพยากรปาไม โดยกลมตวอยางทงหมด (รอยละ 100.0) มความเหนวาภาครฐควรใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการอนรกษปาไม และ รอยละ 92.8 ของกลมตวอยางคดวาควรมการปลกปาสมาเสมอ

นอกจากน พบวา กลมตวอยางมความเขาใจมากพอสมควรเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม ดงคาถาม

ทวา การอนรกษปาไม หมายถง การหามใชประโยชนจากปาไม กลมตวอยางตอบวา ไมเหนดวย คดเปนรอยละ 71.3 ซงหมายความวา กลมตวอยางสวนใหญเขาใจวาการอนรกษปาไม ไมหามการใชประโยชน แตตองมกฎเกณฑการใชประโยชนทเหมาะสม

กลมตวอยาง รอยละ 51.2 ไมเหนดวยกบคาถามทวา การอนรกษปาไม จะไดผลกตอเมอมเงนสนบสนนเทานน ซงหมายความวา กลมตวอยางเขาใจวา การอนรกษปาไม แมไมมม เ งนสนบสนนกสามารถทจะดาเนนการได



12

อยางไรกตาม กลมตวอยาง รอยละ 51.2 เหนดวยกบคาถามทวา การอนรกษปาไมทาไดโดยการปลกปาเทานน ซงหมายความวา กลมตวอยางสวนใหญ ยงไมเขาใจวาการอนรกษปาไมทาไดหลายวธ การดแลรกษา การใชประโยชนอยางสมดลและเหมาะสมตามความจาเปนพนฐาน กเปนวธการอนรกษเชนเดยวกน รายละเอยดดงตารางท 6

สวนท 4 ขอมลการมสวนรวมในการอนรกษ

ทรพยากรปาไม ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ

53.1) มสวนรวมในการเขารวมประชมรบฟงคาชแจงจากทางราชการเรองปาไมมากทสด กลมตวอยางรอยละ 48.8

เขารวมปลกและดแลปาไม รอยละ 46.0 ของกลมตวอยางใหความรและแนะนาเดกในชมชนใหเหนคณคาของปาไม รอยละ 36.8 ของกลมตวอยางเขารวมฝกอบรมในกจกรรมทเกยวกบการอนรกษปาไม นอกจากน รวมกาหนดกฎเกณฑในการบรหารจดการทรพยากรปาไม รอยละ 36.4 รวมตรวจตราและเฝาระวงการลกลอบทาลายปาไม รอยละ 35.9 รวมเสนอความคดเหนเรองทเกยวกบปาไมในทประชม คดเปนรอยละ 26.8 รวมบรจาคเงนสนบสนนเพอกจกรรมการอนรกษปาไม รอยละ 22.0 รวมเตรยมกลาไมสาหรบปลกปา รอยละ 20.1 และรวมไปดกจกรรมการอนรกษปาไมในพนท อน ๆ คดเปนรอยละ 13.9 รายละเอยดดงตารางท 7

ตารางท 6 ขอมลความคดเหนเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม

ความคดเหนเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม ไมเหนดวย (รอยละ)

เหนดวย (รอยละ)


ภาครฐควรใหชมชนเขามารวมในการปองกน ดแลรกษา ฟนฟและใชประโยชนจากปาไม

0 (0.0) 209 (100.0) 209 (100.0)

การอนรกษปาไมทาไดโดยการปลกปาเทานน 102 (48.8) 107 (51.2) 209 (100.0) ควรปลกปาเพมเตมสมาเสมอ 194 (92.8) 15 (7.2) 209 (100.0) การอนรกษปาไม หมายถง การหามใชประโยชนจากปาไม 149 (71.3) 60 (28.7) 209 (100.0) การอนรกษปาไม จะไดผลกตอเมอมเงนสนบสนนเทานน 107 (51.2) 102 (48.8) 209 (100.0)

ตารางท 7 ขอมลการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม

การมสวนรวม ในการอนรกษทรพยากรปาไม

เขารวม ทกครง

เขารวมบางครง

ไมเคย เขารวม

รวม

ประชมและรบฟงคาชแจงจากทางราชการ ในเรองทเกยวการอนรกษทรพยากรปาไม 111 (53.1) 82 (39.2) 16 (7.7) 209 (100.0)

ปลกและดแลพนทปาไม 102 (48.8) 82 (39.2) 25 (12.0) 209 (100.0) บรจาคเงนสนบสนนสาหรบการบรหารจดการทรพยากรปาไม

46 (22.0) 88 (42.1) 75 (35.9) 209 (100.0)



13

การมสวนรวม ในการอนรกษทรพยากรปาไม




รวม

กาหนดกฎเกณฑ ในการบรหารจดการ และการใชประโยชนทรพยากรปาไม 76 (36.4) 69 (33.0) 64 (30.6) 209 (100.0)

ใหความรและแนะนาเยาวชนในชมชน ใหเหนความสาคญของปาไม 96 (46.0) 91 (43.5) 22 (10.5) 209 (100.0)

เตรยมกลาไมสาหรบปลกปา 42 (20.1) 46 (22.0) 121 (57.9) 209 (100.0) แสดงความคดเหนในทประชม ในเรองทเกยวกบปาไม

56 (26.8) 83 (39.7) 70 (33.5) 209 (100.0)

ตรวจตราและเฝาระวงการบกรกทาลายปาไม 75 (35.9) 86 (41.1) 48 (23.0) 209 (100.0) เขารวมฝกอบรมในกจกรรมทเกยวกบการอนรกษปาไม 77 (36.8) 62 (29.7) 70 (33.5) 209 (100.0)

ดกจกรรมการอนรกษปาไมในพนทอน ๆ 29 (13.9) 68 (32.5) 112 (53.6) 209 (100.0)

ส วนท 5 ประ โยชน ของการด แล รกษาทรพยากรปาไม

จากการสอบถามความคดเหนของประชาชนใน ทกๆภาค ทวประเทศ เกยวกบประโยชนทประชาชนคดวาจะไดรบจากการดแล รกษาทรพยากรปาไม สามารถสรปไดดงน

- ทาใหทรพยากรปาไมมความอดมสมบรณ และมสตวปาเพมขน

- ชวยทาใหฝนตกตองตามฤดกาล และเปนแหลงกกเกบนา ทาใหมนาใชสมาเสมอ ทงนาอปโภค บรโภค รวมถงนาใชในการเกษตร ทาใหมผลผลตทางการเกษตรดขน

- เกดความชมชน ทาใหสภาพแวดลอมในชมชนดขน

- มไมใชสอย และเปนแหลงอาหาร สมนไพร รวมถงเปนแหลงรายไดเสรมใหกบชมชน

- ในอนาคตลกหลาน จะไดมไมไวใชประโยชน - ปองกนการเกดนาทวม และดนถลม - เปนแหลงทองเ ทยว และแหลงศกษาทาง

ธรรมชาตทดสาหรบเยาวชน หรอบคคลสนใจทวไป

สวนท 6 ปญหาและอปสรรค ในการดแลรกษาทรพยากรปาไม

จากการสอบถามความคดเหนของประชาชนในทก ๆ ภาค ทวประเทศ เกยวกบปญหา และอปสรรคทประชาชนคดวาจะสงผลตอการดแล รกษาทรพยากรปาไม สามารถสรปไดดงน

- ประชาชนยงไมเขาใจ วาโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มวตถประสงค เพออะไร และชมชนจะไดประโยชนอยางไรบาง

- เ ก ดภ ยธรรมชาต ( ไฟป า ) ท า ใหป า ไม ถกทาลาย

- ขาดแคลน บคลากร วสด อปกรณ รวมถงงบประมาณในการจดการปาไม

- ประชาชนบางสวน ยงขาดความรความเขาใจในการอนรกษ จงใหความสาคญกบกจกรรมการอนรกษปาไมไมมากทควร

- เนองจากขาดความมนใจในสทธทดนทากนของตนเอง วาอาจจะตองสญเสยไปเพอขยายพนทปา จงไม เตมใจทจะใหความรวมมอกบทางหนวยงานราชการมากนก

- ยงมการลกลอบบกรกพนทปา เพอขยายทอยอาศย และพนททากน

- เยาวชนไมสนใจ เขารวมกจกรรมการอนรกษปาไม



14

- ขาดกลาไมในการปลกปา - การดาเนนงานใด ๆ ของภาครฐ ขาดความ

ตอเนอง ทาใหประชาชนคดวาหนวยงานรฐขาดความจรงใจ จงทาใหการดาเนนงานตาง ๆ ไมไดรบความรวมมอจากประชาชนมากนก

- นายทนกวานซอทดน และบกรกพนทเพม - บางชมชนไมสามารถหาพนทวางเปลา เพอ

ปลกปาของชมชนได

สวนท 7 ขอเสนอแนะการดแลรกษาทรพยากรปาไม และความตองการใหรฐชวยเหลอสนบสนน

จากการสอบถามความคดเหนของประชาชนในทก ๆ ภาค ทวประเทศ เกยวกบขอเสนอแนะในการดแล รกษาทรพยากรปาไม สามารถสรปไดดงน

- ควรแบงเขตพนทหมบาน และพนทสาธารณะ พรอมทงจดทาปายแนวเขตใหชดเจน

- ภาคร ฐควรส ง เสรม จดสรรงบประมาณ เครองมอ อปกรณตาง ๆ ทมสวนชวยในกจกรรมการอนรกษปาไม รวมทงจดเตรยมกลาไม เพอสนบสนน สงเสรมกจกรรมการปลกปา

- เจาหนาท ทรบผดชอบควรเขาไปแนะนา ใหความรแกประชาชน ในการดแลรกษาปาไม รวมทงสรางจตสานกในการอนรกษปาไม

- ประชาชนตองมความสามคคในการดแลรกษาปาใหมากขน

- ควรสงเสรมใหมการจดตงกลมอนรกษปาไมในชมชน

- มกฎเกณฑการใชประโยชนปาไม ทผานการเหนชอบของประชาชนภายในชมชน เพอสรางความเขาใจรวมกนในการอนรกษปาไม

- ควรสอดแทรกวชาเรยนเกยวกบการอนรกษปาไม เพอส ง เสรมให เยาวชนเกดจตสานกในการอนรกษทรพยากรปาไม

- สงเสรมและสนบสนนกจกรรมการปลกปาอยางสมาเสมอ โดยเฉพาะในพนทรกรางวางเปลา และพนทปาไมทเสอมโทรม

- เจาหนาทรฐควรมความจรงใจทจะชวยเหลอประชาชนใหมากขน

- เจาหนาทรฐรวมกบประชาชนหาวธการปองกนการเกดไฟปา

สาหรบความตองการของประชาชนในการใหรฐชวยเหลอสนบสนนเรองตาง ๆ มดงน

- ออกเอกสารสทธทดนทากน เพอสรางความมนใจในการประกอบอาชพใหกบประชาชน

- จดหาแหลงนา ใหกบชมชน เชน สนบสนนการขดสระใหกบชมชน

- พฒนาระบบสาธารณปโภคตาง ๆ เชน ไฟฟา ประปา ถนนลาดยาง

- จดสรรงบประมาณ เพอดาเนนกจกรรมพฒนาหมบาน

- สงเสรม และสนบสนน อาชพเสรมใหกบชมชน เชน ใหความชวยเหลอกลมแมบานทผลตสนคา OTOP โดยการหาตลาดรองรบสนคาทแนนอน เปนตน

- ไมควรใหคนตางพนทเขามาประกอบอาชพในชมชนมากเกนไป เพราะสงผลกระทบตอการประกอบอาชพของคนในทองถน

- สนบสนนทนการศกษาใหกบเยาวชนในชมชน - จดทาแปลงพนธพชสมนไพรโดยเฉพาะ เพอ

เปนทงแหลงเรยนร และแหลงยารกษาโรค - ควรอนญาตใหตดไมยนตนทปลกในพนททากน

ของประชาชนเองได เพราะไมได เปนการทาลายปา แตอยางใด

- ร ฐควรมห ลกประกนราคาผลผลตทางการเกษตรใหกบประชาชน

สวนท 8 ขอมลเกยวกบโครงการหมบานปาไม

แผนใหมฯ จากการศกษากลมต วอย างท งหมด (209

ต วอย า ง) กลมต วอย า งส วนใหญ ไม เคยได ยนและ ไมเคยร จกโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มากอน คดเปนรอยละ 59.3 แตกลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 93.8) ยงเหนดวยกบการมโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เนองจากคดวาโครงการทรฐจะดาเนนการ เปนสงทด แตจะประสบผลส า เ ร จหร อ ไมน น ต องต ดตามดผลการดาเนนงานตอไป โดยกลมตวอยางมเหตผลกบการเหนดวยกบโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เพราะคาดวาถามโครงการจะทาใหไดประโยชนดงน

- ประชาชนมความรความเขาใจ ในความสาคญ และเกดจตสานกรกปาไมมากขน



15

- ความอดมสมบรณของปาไมจะมมากขน - มแหล งกกเกบน า ทาใหมน า ในแหลงน า

ใชตลอดป - มแหลงอาหาร และรายไดเสรมสาหรบชมชน - มการจางงาน เชน การจางปลกปา ทาให

ประชาชนมรายไดเสรม - มกฎเกณฑการดแล รกษา รวมถงการใช

ประโยชนปาไม ชดเจนมากยงขน - มการแบงเขตปาอนรกษ ปาเพอใชประโยชน

และทอยอาศย อยางชดเจน

- ทาใหชมชนสามารถอยรวมกบปาได โดยปาไมถกทาลาย

โดยกลมตวอยางเกอบทงหมด (รอยละ 83.7) คดวาโครงการหมบานปาไมจะชวยทาใหสงแวดลอมดขน กลมต วอย างร อยละ 67.0 คดว าจะช วยท าให ช ว ต ความเปนอยดขน รอยละ 58.9 คดวาชวยใหการบกรก ปาไมลดนอยลง และรอยละ 26.8 คดวาจะทาใหประชาชนมรายไดเพมมากขน รายละเอยดดงตารางท 8

ตารางท 8 ขอมลเกยวกบโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ

ขอมลเกยวกบโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ


ทานเคยไดยนโครงการหมบานแผนใหมหรอไม ไมเคย 124 59.3 เคย 85 40.7

รวม 209 100.0 ทานคดวาโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯมประโยชนหรอไม ไมมประโยชน 9 4.3 มประโยชน 200 95.7

รวม 209 100.0 ทานคดวาโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มประโยชนชวยทาใหการบกรกปาไมลดนอยลง ไมมประโยชน 9 4.3 ไมเหนดวย 77 58.9 เหนดวย 123 95.7

รวม 209 100.0 ทานคดวาโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มประโยชนชวยทาใหสงแวดลอมดขน ไมมประโยชน 9 4.3 ไมเหนดวย 25 12.0 เหนดวย 175 83.7

รวม 209 100.0 ทานคดวาโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มประโยชนชวยทาใหชวตความเปนอยดขน ไมมประโยชน 9 4.3 ไมเหนดวย 60 28.7 เหนดวย 140 67.0

รวม 209 100.0



16

ขอมลเกยวกบโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ


ทานคดวาโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มประโยชนชวยทาใหมรายไดเพมขน ไมมประโยชน 9 4.3 ไมเหนดวย 144 68.9 เหนดวย 56 26.8

รวม 209 100.0 2.1.2 ชมชนปาชายเลน

การตดตามโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ชมชนทอาศยอยบรเวณปาชายเลน ซงอยในความรบผดชอบของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง มพนทศกษา ตาง ๆ ดงน

หมบาน ตาบล อาเภอ จงหวด

บานทงไพร- นายอดทอง

วงวน กนตง ตรง

บานบางคางคาว เขาไมแกว สเกา ตรง

สามารถสรปผลการศกษาไดดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง สวนท 2 ขอมลสถานภาพและการใชประโยชนจากทรพยากรปาชายเลน สวนท 3 ขอมลความคดเหนเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาชายเลน สวนท 4 ขอมลการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาชายเลน สวนท 5 ประโยชนของการดแล รกษาทรพยากรปาชายเลน สวนท 6 ปญหาและอปสรรคในการดแล รกษาทรพยากรปาชายเลน ส วนท 7 ข อ เสนอแนะในการด แล ร กษาทรพยากรปาชายเลน สวนท 8 ขอมลเกยวกบตวชวดโครงการหมบานปาชายเลนแผนใหม

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จากการศ กษากล มต ว อย า งท ง หมด (50

ตวอยาง) พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศชายรอยละ 64.0 มอายเฉลย 46 ป และมชวงอาย 41-60 ป คดเปนรอยละ 58.0 กลมตวอยางทงหมด (รอยละ 100.0) เกดในชมชน ซงสวนใหญ (รอยละ 86.0) นบถอศาสนาอสลาม รอยละ 64.0 ของกลมตวอยางศกษาอยในระดบประถมศกษา ทงน มสมาชกในครวเรอน 4-6 คน คดเปนรอยละ 70.0 กลมตวอยางมอาชพหลก คอ เกษตรกรรม รอยละ 46.0 และสวนใหญไมมอาชพรอง คดเปนรอยละ 78.0 ทงน รอยละ 52.0 ของกลมตวอยางมรายไดไมเกน 5,000 บาท/เดอน สวนใหญมทดนทากน คดเปนรอยละ 76.0 โดยมทดนทากน อยระหวาง 1-10 ไร มากทสด และกลมตวอยางทมทดนทากน สวนใหญมเอกสารสทธประเภทโฉนด คดเปนรอยละ 44.8 ซงกลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 74.0) มหนสน โดยแหลงเงนก ทสาคญ คอ กองทนหมบาน คดเปนรอยละ 40.0 รายละเอยดดงตารางท 1



17

ตารางท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จานวน (ราย) รอยละ

เพศ ชาย 32 64.0 หญง 18 36.0

รวม 50 100.0 อาย 20-41 16 32.0 41-60 29 58.0 61 ปขนไป 5 10.0

รวม 50 100.0 หมายเหต : อายมากทสด 80 ป อายนอยทสด 20 ป อายเฉลย 45.8 ป ศาสนา

พทธ 7 14.0

อสลาม 43 64.0 รวม 50 100.0

ระดบการศกษา ไมไดเรยน 5 10.0 ประถมศกษา 32 64.0 มธยมศกษาตอนตน 5 10.0 มธยมศกษาตอนปลาย 7 14.0 ปรญญาตร 1 2.0

รวม 50 100.0 จานวนสมาชกในครวเรอน 1-3 คน 10 20.0 4-6 คน 35 70.0 7-9 คน 5 10.0 10 คนขนไป 0 0.0

รวม 50 100.0 อาชพหลก(แหลงทมาของรายไดหลก) ประมงพนบาน 14 28.0 เกษตรกรรม 23 46.0 คาขาย 7 14.0 รบจาง 4 8.0 รบราชการ 1 2.0 อน ๆ 1 2.0

รวม 50 100.0 หมายเหต : อน ๆ คอ เปนนกศกษา



18

ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จานวน (ราย) รอยละ

อาชพรอง(แหลงทมาของรายไดรอง) ไมม 39 78.0 ประมงพนบาน 1 2.0 เกษตรกรรม 2 4.0 คาขาย 3 6.0 รบจาง 1 2.0 รบราชการ 4 8.0

รวม 50 100.0 รายไดรวม ไมเกน 5,000 บาท 26 52.0 5,001-10,000 บาท 14 28.0 10,001-15,000 บาท 8 16.0 15,001-20,000 บาท 1 2.0 20,001-25,000 บาท 1 2.0 25,000 ขนไป 0 0.0

รวม 50 100.0 หมายเหต : รายไดเฉลยประมาณ 6,636 บาทตอเดอน ภมลาเนาเดม เกดในหมบาน 50 100.0 ยายมาจากทอน 0 0.0

รวม 50 100.0 ทดนทากน ไมม 12 24.0 ม 38 76.0

รวม 50 100.0 ขนาดทดนถอครอง มทดน 1-10 ไร 22 57.9 มทดน 11-20 ไร 11 28.9 มทดน 21 ไรขนไป 5 13.2

รวม 50 100.0 หมายเหต : มทดนถอครองเฉลย 24.2 ไร



19

ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จานวน (ราย) รอยละ เอกสารสทธทดน ไมมเอกสารสทธ 4 10.5 ภบท.5 13 34.2 สค.1 3 7.9 นส.3 1 2.6 โฉนด 17 44.8

รวม 50 100.0 หนสน ไมม 13 26.0

ม 37 74.0 รวม 50 100.0

แหลงเงนก ไมมหนสน 13 26.0 กองทนหมบาน 20 40.0 นายทน 1 2.0 ธกส. 10 20.0 กลมออมทรพย 2 4.0 ญาตพนอง 2 4.0 เพอนบาน 1 2.0 ธนาคารพาณชย 1 2.0

รวม 50 100.0

ส วนท 2 ข อม ลสถานภาพและการ ใชประโยชนจากปาชายเลน

จากการศ กษากล มต ว อย า งท งหมด (50 ตวอยาง) พบวา กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 90.0) อาศยอยนอกเขตปา (ปาสงวนแหงชาต อทยานแหงชาต และเขตรกษาพนธสตวปา) โดยมระยะทางจากทพกอาศยถงเขตปาประมาณ 1.48 กโลเมตร

กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 28.0) มรายไดจากการใชประโยชนจากปาของชมชนนอยลง เมอเทยบกบชวง 10 ปทผานมา อาจเนองมาจาก ปจจบนประชาชนมทางเลอกในการประกอบอาชพมากขน ทาให ได ใชประโยชนจากปาชายเลนไมมากนก ประกอบกบทางภาครฐมความเขมงวดมากขน จงทาใหโอกาสเขาไปใชประโยชนจากปาชายเลนนอยลงตามไปดวย กลมตวอยางสวนใหญคดวาสภาพปาของชมชนท เคยอดมสมบรณ เสอมโทรมลง เนองมาจากสมปทาน คดเปนรอยละ 58.0

และกลมตวอยางสวนใหญคดวาสภาพปาบรเวณชมชนในปจจบนมความอดมสมบรณด คดเปนรอยละ 88.0

ความคดเหนเกยวกบการแปลงสนทรพยใหเปนทน กลมตวอยางสวนใหญเหนดวยกบการนาพนทปาของชมชน เปนหลกทรพยกบสถาบนการเงน หรอธนาคาร เพอนาเงนมาพฒนาชมชน คดเปนรอยละ 56.0 โดยมเหตผล ดงน - มเงนเพอพฒนาหมบานมากขน

- เปนการสรางแรงจงใจใหประชาชน รวมกนอนรกษปาชายเลนมากขน รายละเอยดดงตารางท 2



20

ตารางท 2 ขอมลสถานภาพและการใชประโยชนจากปาชายเลน

ขอมลสถานภาพและการใชประโยชนจากปาชายเลน


ทพกอาศยอยในเขตปาชมชนหรอไม ไมใช 45 90.0 ใช 5 10.0

รวม 50 100.0 ระยะทางจากทพกอาศยของทานถงเขตปาชมชน หาง 1-5 กโลเมตร 44 97.8 หาง 6-10 กโลเมตร 1 2.2

รวม 50 100.0 รายไดของครอบครวทไดประโยชนจากปาชายเลนเมอ 10 ปทผานมาเมอเทยบกบปจจบน ปจจบนมรายไดนอยลงกวาเดม 14 28.0 มรายไดเทาเดม 13 26.0 ปจจบนมรายไดมากขนกวาเดม 12 24.0 อน ๆ 11 22.0

รวม 50 100.0 หมายเหต : อน ๆ หมายถง ไมเคยใชประโยชนจากปาชายเลน สาเหตสาคญทสดททาใหปาชายเลนเสอมโทรม การทาการเกษตรกรรม 15 30.0 สมปทาน 29 58.0 การปรบสภาพเปนแหลงทองเทยว 6 12.0

รวม 50 100.0 ปจจบนสภาพปาชายเลนของชมชนเปนอยางไร เสอมโทรม 4 8.0 ไมเปลยนแปลง 2 4.0 อดมสมบรณ 44 12.0

รวม 50 100.0 การนาพนทปาบรเวณของชมชนเปนหลกทรพยในการกเงนจากสถาบนการเงนเพอนามาพฒนาหมบาน ทานเหนดวยหรอไม ไมเหนดวย 22 44.0 เหนดวย 28 56.0

รวม 50 100.0



21

จากการศกษากลมตวอยางทงหมด (50 ตวอยาง) เรองทศนคตเกยวกบสถานภาพทรพยากรปาชายเลน พบวา กลมตวอยางสวนใหญมความคดเหนวาสภาพปาของชมชนในปจจบนมความอดมสมบรณมากกวาชวง 10 ปทผานมา คดเปนรอยละ 82.0 และมความคดเหนวาจานวนและชนดสตวปา รวมถงจานวนและชนดพรรณพชในปจจบนมมากกวาชวง 10 ปทผานมา คดเปนรอยละ 54.0 และ 72.0 ตามลาดบ รายละเอยดดงตารางท 3

เรองการใชประโยชนจากปาชายเลนของชมชน พบวา กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 86.0) ใชประโยชนจากปาชายเลนเพอเปนอาหารและสรางรายไดมากทสด รองลงมา เพอสรางบานเรอน คดเปนรอยละ 60.0 เพอเปนยารกษาโรค คดเปนรอยละ 48.0 เพอเปนพลงงาน คดเปนรอยละ 46.0 เพอเปนแหลงพกผอนหยอนใจ และเปนแหลงศกษาเรยนร คดเปนรอยละ 42.0 เทากน ปองกนลมพาย และปองกนการกดเซาะพงทลายของดน คดเปนรอยละ 2.0 เทากน รายละเอยดดงตารางท 4

สวนเรองกลมองคกรทดแลปาชายเลน พบวา กลมตวอยางทงหมด (50 ตวอยาง) ตอบวา ในชมชน มกลมองคกรตาง ๆ รวมกนดแลปาชายเลน โดยเฉพาะภาคประชาชน และผนาชมชน เขารวมคดเปนรอยละ 100.0 เทากน องคการบรหารสวนตาบลเขารวมดวยคดเปนรอยละ 72.0 เจาหนาททเกยวของกบการบรหารจดการปาชายเลนเขามามสวนรวมคดเปนรอยละ 66.0 องคกรพฒนาเอกชน (NGOs) มสวนรวม คดเปนรอยละ 42.0 สวนพฒนาชมชนเขามามสวนรวมนอยมาก คดเปนรอยละ 2.0 สวนบคลากรจากสถาบนการศกษา ยงไมมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาชายเลน รายละเอยดดงตารางท 5

ตารางท 3 ทศนคตเกยวกบสถานภาพทรพยากรปาชายเลน

ปจจบน มนอยลงกวาเดม

ปจจบนมเทาเดม ปจจบน

มมากขนกวาเดม ทศนคตเกยวกบ

สถานภาพทรพยากร ปาชายเลน จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ


สภาพปาชายเลนเมอ 10 ป ทผานมาเมอเปรยบเทยบกบปจจบน

9 18.0 0 0.0 41 82.0 50 (100.0)

จานวนและชนดสตวปาเมอ10 ปทผานมาเมอเทยบกบปจจบน

19 38.0 4 8.0 27 54.0 50 (100.0)

จานวนและชนดพรรณพชเมอ 10 ปทผานมาเมอเทยบกบปจจบน

11 22.0 3 6.0 36 72.0 50 (100.0)

ตารางท 4 การใชประโยชนทรพยากรปาชายเลน

ไมไดประโยชน ไดประโยชน

การใชประโยชนทรพยากรปาชายเลน จานวน รอยละ จานวน รอยละ


เพอใชเปนเชอเพลง 27 54.0 23 46.0 50 (100.0) เพอใชสรางบานเรอน 20 40.0 30 60.0 50 (100.0) เพอใชทายารกษาโรค 26 52.0 24 48.0 50 (100.0) เพอใชเปนอาหารและสรางรายได 7 14.0 43 86.0 50 (100.0) เพอเปนแหลงพกผอนหยอนใจ 29 58.0 21 42.0 50 (100.0)



22

ไมไดประโยชน ไดประโยชน การใชประโยชนทรพยากรปาชายเลน

จานวน รอยละ จานวน รอยละ รวม

(รอยละ) เพอชวยปองกนการกดเซาะพงทลายของดน 49 98.0 1 2.0 50 (100.0) เพอชวยปองกนลมพาย 49 98.0 1 2.0 50 (100.0) เพอเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษ 50 100.0 0 0.0 50 (100.0) เพอเปนแหลงศกษาเรยนร 29 58.0 21 42.0 50 (100.0)

ตารางท 5 การมสวนรวมของภาคสวนตาง ๆ ในการอนรกษทรพยากรปาชายเลน

ไมม ม การมสวนรวมของภาคสวนตาง ๆ ในการอนรกษทรพยากรปาชายเลน จานวน รอยละ จานวน รอยละ


ประชาชนในหมบาน 0 0.0 50 100.0 50 (100.0) กานน/ผใหญบาน 0 0.0 50 100.0 50 (100.0) องคการบรหารสวนตาบล 14 28.0 36 72.0 50 (100.0) องคกรพฒนาเอกชน (NGOs) 29 58.0 21 42.0 50 (100.0) เจาหนาทปาชายเลน 17 34.0 33 66.0 50 (100.0) เจาหนาทพฒนาชมชน 49 98.0 1 2.0 50 (100.0) บคลากรสถาบนการศกษา 0 0.0 50 100.0 50 (100.0) บคคลอน ๆ 41 82.0 9 18.0 50 (100.0)

สวนท 3 ขอมลความคดเหนเกยวกบการ

อนรกษทรพยากรปาชายเลน ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญมความเขาใจเรองการอนรกษทรพยากรปาชายเลนเปนอยางด ดงเชน กลมตวอยางทงหมด (50 ตวอยาง) คดวาภาครฐควรใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการอนรกษปาชายเลน และคดวาควรมการปลกปาสมาเสมอ คดเปนรอยละ 96.0

กลมตวอยางมความเขาใจมากพอสมควรในการอนรกษทรพยากรปาชายเลน ดงคาถามทวา การอนรกษปาชายเลน หมายถง การหามใชประโยชนจากปาชายเลน กลมตวอยางตอบวา ไมเหนดวย คดเปนรอยละ 78.0 ซงหมายความวา กลมตวอยางเขาใจวาการอนรกษปาชายเลน ไมหามการใชประโยชน แตตองมกฎเกณฑ และขอปฏบตรวมกนในการใชประโยชน

กลมตวอยางไมเหนดวย กบคาถามทวา การอนรกษปาชายเลนจะไดผลกตอเมอมเงนสนบสนนเทานน คดเปนรอยละ 78.0 ซงหมายความวา กลมตวอยางเขาใจวา การอนรกษปาชายเลน แมไมมเงนสนบสนน กสามารถ ทจะดาเนนการได

นอกจากนน กลมตวอยางไมเหนดวยกบคาถามทวา การอนรกษปาชายเลนทาไดโดยการปลกปาเทานน คดเปนรอยละ 64.0 ซงหมายความวา กลมตวอยาง สวนใหญเขาใจวาการอนรกษปาชายเลนทาไดหลายวธ การดแลรกษา การใชประโยชนอยางสมดลและเหมาะสมตามความจาเปนพนฐาน กเปนวธการอนรกษเชนเดยวกน รายละเอยดดงตารางท 6

สวนท 4 ขอมลการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาชายเลน จากการศกษากลมตวอยางทงหมด 50 ตวอยาง กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 62.0) มสวนรวมในการเขารวมปลกและดแลปาชายเลนมากทสด กลมตวอยาง รอยละ 54.0 เขารวมประชมรบฟงคาชแจงจากทางราชการเรองทเกยวกบปาชายเลน กลมตวอยางรวมกาหนดกฎเกณฑในการบรหารจดการทรพยากรปาชายเลน ใหความรและแนะนาเดกในชมชนใหเหนคณคาของปาชายเลน และรวมเตรยมกลาไมสาหรบปลกปา คดเปนรอยละ 42.0 เทา ๆ กน เขารวมฝกอบรมในกจกรรมทเกยวกบการอนรกษปาชายเลน



23

คดเปนรอยละ 40.0 รวมไปดกจกรรมการอนรกษปาชายเลนในพนทอน ๆ คดเปนรอยละ 32.0 รวมตรวจตราและเฝาระวงการลกลอบทาลายปาชายเลน และรวมเสนอความ คดเหนเรองทเกยวกบปาชายเลนในทประชม คดเปนรอยละ 30.0 เทากน และสดทาย รวมบรจาคเงนสนบสนนเพอ

กจกรรมการอนรกษปาชายเลน คดเปนรอยละ 10.0 รายละเอยดดงตารางท 7

ตารางท 6 ขอมลความคดเหนเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาชายเลน

ความคดเหนเกยวกบการอนรกษ ทรพยากรปาชายเลน

ไมเหนดวย เหนดวย รวม

ภาครฐควรใหชมชนเขามารวมในการปองกน ดแลรกษา ฟนฟและใชประโยชนจากปาชายเลน

0 (0.0) 50 (100.0) 50 (100.0)

การอนรกษปาชายเลนทาไดโดยการปลกปาเทานน 32 (64.0) 18 (36.0) 50 (100.0) ควรปลกปาเพมเตมสมาเสมอ 2 (4.0) 48 (96.0) 50 (100.0) การอนรกษปาชายเลน หมายถง การหามใชประโยชน จากปาชายเลน

39 (78.0) 11 (22.0) 50 (100.0)

การอนรกษปาชายเลน จะไดผลกตอเมอมเงนสนบสนนเทานน 39 (78.0) 11 (22.0) 50 (100.0) ตารางท 7 ขอมลการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาชายเลน

การมสวนรวม ในการอนรกษทรพยากรปาชายเลน




รวม

ประชมและรบฟงคาชแจงจากทางราชการ ในเรองทเกยวการอนรกษทรพยากรปาชายเลน 27 (54.0) 18 (36.0) 5 (10.0) 50 (100.0)

ปลกและดแลพนทปาชายเลน 3 (6.0) 16 (32.0) 31 (62.0) 50 (100.0) บรจาคเงนสนบสนนสาหรบการบรหารจดการทรพยากรปาชายเลน

33 (66.0) 12 (24.0) 5 (10.0) 50 (100.0)

กาหนดกฎเกณฑ ในการบรหารจดการ และการใชประโยชนทรพยากรปาชายเลน

13 (26.0) 16 (32.0) 21 (42.0) 50 (100.0)

ใหความรและแนะนาเยาวชนในชมชน ใหเหนความสาคญของปาชายเลน

10 (20.0) 19 (38.0) 21 (42.0) 50 (100.0)

เตรยมกลาไมสาหรบปลกปา 10 (20.0) 19 (38.0) 21 (42.0) 50 (100.0) แสดงความคดเหนในทประชม ในเรองทเกยวกบปาชายเลน 11 (22.0) 24 (48.0) 15 (30.0) 50 (100.0) ตรวจตราและเฝาระวงการบกรกทาลายปาชายเลน 11 (22.0) 24 (48.0) 15 (30.0) 50 (100.0) เขารวมฝกอบรม ในกจกรรมทเกยวกบการอนรกษปาชายเลน 9 (18.0) 21 (42.0) 20 (40.0) 50 (100.0) ดกจกรรมการอนรกษปาชายเลนในพนทอน ๆ 16 (32.0) 18 (36.0) 16 (32.0) 50 (100.0)



24

ส วนท 5 ประ โยชน ของการด แล รกษา

ทรพยากรปาชายเลน จากการสอบถามความคดเหนของประชาชน

เกยวกบประโยชนทประชาชนคดวาจะไดรบจากการดแล รกษาทรพยากรปาชายเลน สามารถสรปไดดงน

- ทรพยากรปาชายเลนอดมสมบรณมากขน และทาใหมสตวนาเพมขน

- ชวยทาใหฝนตกตองตามฤดกาล และยงเปนแหลงกกเกบนา ทาใหมนาในแหลงนาใชสมาเสมอ รวมถงมนาใชในการทาการเกษตร

- ทาใหสภาพแวดลอมในชมชนดขน - มไมใชสอย และมของปา เพอเปนทงอาหาร ยา

สมนไพร และยงเปนแหลงเพมรายไดเสรมใหกบชมชน - ปองกนการเกดนาทวม และดนถลม - เพอเปนแหลงทองเทยว และแหลงศกษาทาง

ธรรมชาตสาหรบเยาวชน และบคคลทวไป

สวนท 6 ปญหาและอปสรรค ในการดแลรกษาทรพยากรปาชายเลน

จากการสอบถามความคดเหนของประชาชน เกยวกบปญหาและอปสรรคทประชาชนคดวามผลตอการดแล รกษาทรพยากรปาชายเลน สามารถสรปไดดงน

- ประชาชนมความคดเหนในเรองการจดการทรพยากรปาชายเลนไมตรงกน สงผลใหความสามคคของชมชนในเรองอน ๆ มปญหาตามไปดวย

- ประชาชนขาดความม น ใจในสถานภาพ ความเปนอยของตนเอง เพราะพนท ทากนอย ในเขต ปาสงวน กลวถกขบออกจากพนท ทาใหประชาชนไมเตมใจทจะรวมมอกบเจาหนารฐ ในการอนรกษปาชายเลน

- ประชาชนบางสวนยงไมใหความรวมมอเทาทควร - องคการบรหารสวนตาบลเขารวมกจกรรมการ

อนรกษปาชายเลนของชมชน ไมมากเทาทควร

สวนท 7 ขอเสนอแนะในการอนรกษทรพยากรปาชายเลน

จากการสอบถามความคดเหนของประชาชน เกยวกบขอเสนอแนะทประชาชนคดวาจะสามารถเพมประสทธภาพการอนรกษทรพยากรปาชายเลน มดงน

- ควรสงเสรม อบรมใหความรประชาชน เกยวกบความสาคญของการอนรกษ และผลกระทบทเกดจากการบกรกทาลายปาชายเลน อยางตอเนอง เพอใหประชาชนเกดความตระหนก รกและหวงแหนปาชายเลน

- ภาครฐควรสนบสนนทางดานการเงน ในกจกรรมการอนรกษปาชายเลน

- สงเสรมการเพาะพนธสตวนาใหกบชมชน เพอเพมแหลงอาหารใหกบชมชน

- สงเสรมและสรางจตสานกรกษทรพยากรปาไมใหกบเยาวชนในชมชน

- ขดสระนา เพอเปนแหลงนาอปโภคของชมชน - ควรสงเสรมใหเกดอาชพใหม ๆ เพอสรางงาน

สรางรายไดใหกบชมชน - ร ฐควรส ง เสรมและสนบสนนการปลกไม

เศรษฐกจ เชน สะตอ มงคด เพอเปนอาหาร และสรางรายไดเสรมใหกบชมชน

- หนวยงานภาครฐควรลงพนท เพ อส ารวจ ตรวจสอบสภาพปาชายเลน อยางสมาเสมอ หรออยางนอยเดอนละ 1 ครง

- หนวยงานทรบผดชอบควรประชาสมพนธ สรางความเขาใจกบประชาชน ถงวตถประสงค และแผนการดาเนนงานโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เพอลดปญหาระหวางการดาเนนงาน

- ควรมแนวนโยบายทชดเจนในการดาเนนงาน ภายใตโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เพอไมใหเกดความสบสน หรอดาเนนการซาซอนกบโครงการอน ๆ ทมความใกลเคยงกน

- องคการบรหารสวนตาบล ควรใหความสาคญและเขามามบทบาทในกจกรรมการอนรกษทรพยากร ปาชายเลนมากขน

- หนวยงานภาครฐและตวแทนชมชนรวมกนกาหนดเขตการใชประโยชนพนทปาชายเลน พรอมทงตงกฎกตกา การใชประโยชน ใหมความชดเจน เพอความเขาใจรวมกนของชมชนและเจาหนาทของรฐ

- สงเสรมใหพนทปาชายเลนของชมชน เปนศนยศกษาธรรมชาต และแหลงทองเทยวเชงอนรกษ เพอสรางรายไดเสรมใหกบชมชน

- สรางแรงจงใจ เพอกระตนใหชมชนมสวนรวมในกจกรรมการอนรกษปาชายเลนมากขน



25

2.2 การประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ การประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ

เปนการนาเสนอการประเมนผลเฉพาะโครงการทไดดาเนนโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ไปแลว คอ โครงการหมบานปาชายเลนแผนใหมฯ หมบานทงไพร-นายอดทอง ต.วงวน อ.กนตง จ.ตรง ซงไดรบเลอกใหเปนหมบานนารอง ภายใตโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เพอรบทราบความคดเหนของประชาชน และศกษาวธการดาเนนกจกรรม ตาง ๆ รวมถงปญหาและอปสรรค ทเกดขนกบหมบานทงไพร-นายอดทอง โดยประเมนตามตวชวด ทกาหนด ไดแก พนทปาไมเพมขน การสรางงานและรายไดเพมขน มเครอขายอาสาสมครทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหมบาน มกฎ ระเบยบ ขอตกลงรวมกน และไดรบการแนะนา ชวยเหลอ และสนบสนนจากภาครฐ โดยสรปผลการศกษา ไดดงน

ขอมลเกยวกบตวชวดท 1 (พนทปาชายเลนเพมขน) จากผลการศกษากลมต วอยางท งหมด (16 ต ว อ ย า ง ) พบ ว า ก ล ม ต ว อ ย า ง ส ว น ใ หญ ม ค ว า ม คดเหนวา กอนการเปดตวโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ พนทปาชายเลนมสภาพอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 43.8 แตหลงจากการเปดตวโครงการไปแลว กลมตวอยางสวนใหญมความคดเหนวาสภาพปาชายเลนมความอดมสมบรณมากขน คดเปนรอยละ 87.5 และกลมตวอยาง สวนใหญยงเขาใจดวยวาโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มผลทาใหพรรณไม ปรมาณสตวนาเพมขน คดเปนรอยละ 68.8 กลมตวอยางสวนใหญรอยละ 56.3 เขาใจวาโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ไมมผลตอการตดไมชายเลนภายในหมบาน ซงอธบายเพมเตมไดวาไมมการตดไมชายเลนในหมบานมานานพอสมควรแลว ดงนนโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ จงไมมผลตอการตดไมชายเลนของชมชน รายละเอยดดงตารางท 8

ตารางท 8 คาถามเพอตอบตวชวดท 1 (พนทปาไมเพมขน)

คาถามเกยวกบตวชวดท 1 จานวน (ราย) รอยละ สภาพปาชายเลนกอนการเปดตวโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เสอมโทรม 5 31.3 ปานกลาง 7 43.7 อดมสมบรณ 4 25.0

รวม 16 100.0 สภาพปาชายเลนหลงการเปดตวโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เสอมโทรม 0 0.0 ปานกลาง 2 12.5 อดมสมบรณ 14 87.5

รวม 16 100.0 โครงการหมบานปาไมแผนใหมฯมผลตอการเปลยนแปลงพรรณไมปาชายเลนอยางไร พรรณไม และปรมาณสตวนาลดลง 4 25.0 พรรณไม และปรมาณสตวนาเทาเดม 1 6.3 พรรณไม และปรมาณสตวนาเพมขน 11 68.7

รวม 16 100.0



26

คาถามเกยวกบตวชวดท 1 จานวน (ราย) รอยละ โครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มผลตอการตดไมปาชายเลนภายในหมบานหรอไม ไมมผล 9 56.3 มผล 7 43.7

รวม 16 100.0 ขอมลเกยวกบตวชวดท 2 (มการสรางงานและ

เพมรายไดใหกบชมชน) จากผลการศกษากลมตวอยางท งหมด (16 ตวอยาง) พบวา ชมชนไมไดมการสรางงานและมรายไดเ พ ม ข น จ ากกา รร บ จ า งปล กป า ด ง จ ะ เห น ได จ าก กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 68.7) ตอบวาไมมการจางปลกปาภายในชมชน และกลมตวอยางเกอบทงหมดไมไดรบจางปลกปา (93.7) ทงน เนองจาก ชมชนไดมการตงกฎการใชประโยชนปาชายเลนของหมบาน ทกาหนดใหมการปลกปาทดแทน ถามการตดไมไปใชประโยชน และการดาเนนงานและกจกรรมตาง ๆ ทเกยวกบปาชายเลน ชมชนใหความรวมมอกนเปนอยางด และทาดวยความเตมใจ แตอยางไรกตาม กลมตวอยางสวนใหญรอยละ 62.5 เหนวาโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มผลทาใหมรายไดมากขน จากประโยชนทางออมของปาชายเลน ทงจากการทมทรพยากรประมงทมมากขนกวาเดม มนกทองเทยวเขามาเยยมชม รวมถงรายไดจากการงานหตถกรรม เชนการทาจกรสาน รายละเอยดดงตารางท 9

ขอมลเกยวกบตวชวดท 3 (มเครอขาย

อาสาสมครทรพยากรธรรมชาต) จากผลการศกษากลมตวอยางท งหมด (16

ตวอยาง) พบวากลมตวอยางสวนใหญทราบดวาในหมบานมการจดตงกลมอนรกษทรพยากรธรรมชาต การจดตงกลมโดยใหประชาชนเขามามสวนรวม แสดงความคดเหน โดยใชวธการยกมอ ถอเสยงขางมากเปนหลกเพอหาขอสรป นอกจากนน ยงมการประสานงานกบชมชนอน ๆ ในเรองการจดการทรพยากรธรรมชาต โดยมชมชนเครอขายตาง ๆ ดงน บานทงตาเซะ บานควนเกรง บานทงกง บานปากพล ทงหมดอยในอาเภอยานตาขาว บานแตะหรา บานทาเรอ บานแหลม บานปาเต บานปากพรน เครอขายลมนาปะเหลยน เครอขายปาชายเลนชมชนจงหวดตรง รายละเอยดดงตารางท 10 สวนปญหาทเกยวกบการจดตงกลมอนรกษ และการประสานงานกบชมชนอนนนกลมตวอยางกลาววา ไมม

ปญหาในการจดตงกลมและการประสานงานกบชมชนอน เพราะประชาชนมความตระหนกถงความสาคญของปาชายเลน และการประสานงานขอความรวมมอกบชมชนอน ๆ จงไดรบความรวมมอเปนอยางด

ขอมลเกยวกบตวชวดท 4 (มกฎ ระเบยบ ขอตกลงรวมกน)

จากผลการศกษากลมตวอยางท งหมด (16 ตวอยาง) พบวากลมตวอยางสวนใหญทราบเปนอยางดวาในหมบานมการต งกฎ ระเบยบ ขอบงคบ ในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและพ งพอใจกบมาตรการตาง ๆ คดเปนรอยละ 81.3 โดยใหเหตผลวา กฎ กตกาทใหประชาชนมสวนรวมในการแสดงความคดเหน เปนสงทด เพราะเกดจากความตองการของชมชนจรง ๆ นอกจากนนกฎกตกาตาง ๆ สามารถปรบเปลยนไดตามความเหมาะสมของสถานการณ รายละเอยดดงตารางท 11

ขอมลเกยวกบตวชวดท 5 (ไดรบการแนะนา ชวยเหลอ และสนบสนนจากภาครฐ)

ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทงหมด (16 ตวอยาง) กลาววาเจาหนาทรฐโดยเฉพาะเจาหนาท กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงใหความชวยเหลอ และรวมมอกบชมชนในการจดการทรพยากรปาชายเลน คอนขางด โดยมการจดประชม อบรม ใหความรเกยวกบการอนรกษปาชายเลนแกชมชน นอกจากนน ยงมหนวยงานอน ๆ เชน กรมประมง รวมใหการสนบสนนดวย สาหรบขอเสนอแนะทกลมตวอยางตองการไดรบความชวยเหลอจากหนวยงานรฐเพมเตม มดงน 1. ควรสงเสรมใหมศนยการเรยนร และพฒนาทางเดนศกษาธรรมชาตปาชายเลนของชมชน 2. สงเสรมอาชพใหม ๆ ทเกยวของกบการใชประโยชนผลผลตจากปาใหกบประชาชน เพอเพมทางเลอกใหกบประชาชน



27

3. ควรมงบประมาณสนบสนนในกจกรรมตาง ๆ ทเกยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาต 4. จดเตรยมความพรอม เพาะพนธกลาไมชายเลนสาหรบปลก และแจกใหเพยงพอ 5. นาพนธสตวนามาปลอยอยางสมาเสมอ

6. ควรมเรอสาหรบลาดตะเวน เพอตรวจตราสภาพปาชายเลน

ตารางท 9 คาถามเพอตอบตวชวดท 2 (มการสรางงานและเพมรายไดใหกบชมชน)

คาถามเกยวกบตวชวดท 2 จานวน (ราย) รอยละ โครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มการจางปลกปาหรอไม ไมมการจางปลกและดแลปา 11 68.7 มการจางปลกและดแลปา 5 31.3

รวม 16 100.0 ทานรบจางปลกปาภายในโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ไมไดรบจาง 15 93.7 รบจาง 1 6.3

รวม 16 100.0 โครงการหมบานปาไมแผนใหมฯมผลทาใหทานมรายไดเพมขนหรอไม ไมมผล 6 37.5 มผล 10 62.5

รวม 16 100.0 ตารางท 10 คาถามเพอตอบตวชวดท 3 (มเครอขายอาสาสมครทรพยากรธรรมชาต)

คาถามเกยวกบตวชวดท 3 จานวน (ราย) รอยละ ในหมบานของทานมกลมอนรกษทรพยากรธรรมชาตหรอไม ไมม 0 0.0 ม 16 100.0

รวม 16 100.0 ในหมบานของทานรวมมอ และประสานงานกบชมชนอนในการจดการทรพยากรปาชายเลน ไมม 0 0.0 ม 16 100.0

รวม 16 100.0



28

ตารางท 11 คาถามเพอตอบตวชวดท 4 (มกฎ ระเบยบ ขอตกลงรวมกน)

คาถามเกยวกบตวชวดท 4 จานวน (ราย) รอยละ ในหมบานของทานมการตงกฎ ระเบยบขอบงคบในการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต ไมม 2 12.5 ม (ไมพอใจ) 1 6.3 ม (พอใจ) 13 81.2

รวม 16 100.0


กองประสานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ปญหา อปสรรค สรปผล และขอสงเกต สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในการดาเนนการและการตดตามประเมนผล

บทท 3 ปญหา อปสรรค สรปผล และขอสงเกต

ในการดาเนนการและการตดตามประเมนผล

3.1 ปญหา อปสรรคในการดาเนนการและ การตดตามประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ จากการตดตาม ประเมนผลหมบานตวอยางในภาคตาง ๆ ทวประเทศ พบวายงมปญหา อปสรรค หลายประการทมผลตอการดาเนนการโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ รวมทงปญหา อปสรรคทสานกงานฯ พบในการตดตามประเมนผลโครงการฯ ซงสรปไดดงน

3.1.1 ปญหา อปสรรคในการดาเนนการโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ

1. ประชาชนบางสวนไมเตมใจทจะใหความรวมมอในการดาเนนการโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เนองจากประชาชนยงขาดความเขาใจและความมนใจ ทชดเจนในสทธ ขอบเขต และอานาจของตนในการจดการ ดแล และใชประโยชนทรพยากรปาไม และประชาชนบางสวนคดวาการทางานของหนวยงานรฐ ขาดความจรงใจในการดาเนนงาน

2. การดาเนนโครงการฯ ในพนทรบผดชอบของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช จะมปญหาการดาเนนงานกบชมชน มากกวาโครงการฯ ทอยในพนทรบผดชอบของกรมปาไมและกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง เนองจากเจาหนาทของกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช เดมมหนาทปราบปราม และมปญหาขดแยงกบชาวบานเนองจากการเขาจบกมชาวบานอยเสมอ เมอปรบเปลยนมาทาหนาทสงเสรมการดาเนนงานหมบาน ปาไมแผนใหมฯ จงทาใหไมไดรบความรวมมอเทาทควร

3. นโยบายทขดแยงกนระหวางหนวยงานของรฐ ระหวางการสงเสรมการเกษตร กบการปองกนการบกรกพนทปา เชน การสงเสรมการปลกพชไร การสงเสรมการปลกยางพารา ซงเปนสาเหตทาใหประชาชนบกรก แผวถางพนทปาเพอขยายพนททาการเกษตรมากขน เปนผลให

ประชาชนเกดความสบสนในการดาเนนงานของรฐ และทาใหบางสวนไมเตมใจใหความรวมมอในการดาเนนโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เนองจากเกรงวาจะทาใหพนท ทากนของตนลดนอยลง

4. โครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ขาดการเผยแพรและประชาสมพนธโครงการ อกทงมกระแสขาวในแงลบของโครงการตามสอสงพมพอยเสมอ ทาใหประชาชนบางสวนทไมเขาใจขอเทจจรงมความรสกตอตานโครงการตงแตยงไมไดเรมดาเนนการในพนทของตน นอกจากน วธปฏบตของเจาหนาทบางสวนทไมไดทาความเขาใจหรอชแจงกบประชาชนกอนการดาเนนโครงการ กเปนสาเหตหนงททาใหประชาชนตอตานโครงการ

5. ความ ไม พ ร อมและ ไม เ พ ย งพอขอ งเจาหนาททรบผดชอบการดาเนนการหมบานปาไมแผนใหมฯ ทาใหการดาเนนการหมบานปาไมแผนใหมฯ ในบางพนทยงไมมความกาวหนาเทาทควร

6. การดาเนนงานโครงการหมบานปาไม แผนใหมฯ ขาดงบประมาณทตอเนอง อาจทาใหโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ไมมความยงยน

7. ในบางพนท องคกรปกครองสวนทองถน ยงไมใหความสนใจกบโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มากนก

8. ขาดการสรางเครอขายระหวางชมชน ชาวบานจะรกษาปาเฉพาะในเขตพนทปาของชมชนตนเอง แตจะมองปาของชมชนอนทไมมความเขมแขงในการดแลรกษาเปนป า เปดสาหรบทกคน และเข า ไปฉกฉวยผลประโยชนเปนครงคราว ในทางกลบกนชาวบานในชมชนอนกเขามาใชประโยชนในพนทปาของชมชนทมการดแลอยางด

29



9. ชมชนขาดความรทางวชาการทจะตอยอดภมปญญาทองถนในการจดการดแลปา และขาดการสนบสนนทางดานเทคนควชาการ

3 .1 .2 ปญหา อ ปสรรคในการต ดตามประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ

1. การตดตาม ประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ในปงบประมาณ 2548 ของสานกงานฯ เปนการศกษาในขณะทการดาเนนการโครงการหมบาน ปาไมแผนใหมฯ ยงไมมงบประมาณในการดาเนนงานทชดเจน ตองปรบเปลยนจากการดาเนนงานโครงการอน จงยงขาดความกาวหนาของโครงการเทาทควร เปนเหตใหขอมลทไดรบจากการศกษา ยงไมสามารถนามาประเมนผลลพธของการใชกรอบแนวคดคนกบปาอยรวมกนไดอยางกลมกลน สมดล และยงยน ไดอยางครอบคลม

2. ในบางพนท ยงไมมการประกาศเปนหมบานปาไมแผนใหมฯ แตกระทรวงฯ ไดเรงดาเนนการเพอใหเปนไปตามแผนงาน หนวยงานทรบผดชอบจงเรงประกาศหมบานปาไมแผนใหมฯ โดยทไมไดศกษาสภาพของหมบาน และไมมขอมลพนทในปจจบน (Baseline Data) ของหมบานเลย ทาใหการตดตาม ประเมนผลไดรบขอมลทยงไมมความชดเจนนก

3. เจาหนาทผปฏบตงานในพนท ยงไมเขาใจบทบาทหนาท ในการตดตาม ประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ทมการประเมนผลลพธของการใชกรอบแนวคดคนกบปาอยรวมกนไดอยางกลมกลน สมดล และยงยน บางคร งมความคาดหว งท จะใหการตดตามประเมนผลน ชแจงถงแนวทางการดาเนนงานหมบานปาไม

แผนใหมฯ ใหกบประชาชนในพนทของตน ซงผตดตาม ประเมนผลสามารถตอบขอซกถามเกยวกบแนวทางการดาเนนงานทว ๆ ไปของโครงการฯ ได แตไมสามารถชแจงแนวทางการดาเนนงานในแตละพนทได เนองจากควรจะเปนแนวทางเฉพาะของแตละพนทเองทไดจากวนศาสตร การระดมความคดเหน ภมปญญาทองถน และลกษณะการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตของแตละพนท หลายกลมตวอยางจงเกดความสบสน

4. กลมตวอยางททาการศกษา บางครงเปนกลมตวอยางทไมสามารถเปนตวแทนของกลมตวอยางทงหมดได เชน หมบานอาไฮ ตาบลเทอดไทย อาเภอ แมฟาหลวง จงหวดเชยงราย กลมตวอยางทงหมดเปนผชาย เนองจากเปนวฒนธรรมของชาวไทยภเขาทผหญงตองไปทางานนอกบาน และกลมตวอยางผชายทงหมด มเพยงบางสวนทพดภาษาไทยได หรอบางหมบานมกลมตวอยางทงหมดเปนผหญง เนองจากผชายไปทางานในพนทรอบหมบาน หรอบางหมบานมแตผสงอาย เปนตน

5. ตวชวด (พนทปาไมเพมขน การสรางงานและรายไดเพมขน มเครอขายอาสาสมครรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหมบาน มกฎ ระเบยบ ขอตกลงรวมกน และไดรบการแนะนา ชวยเหลอ และสนบสนนจากภาครฐ) บางตวเปนธรรมชาตทตองใชเวลาในการประเมน เชน พนทปาไมเพมขน ไมสามารถประเมนไดในระยะเวลาอนสน อกทงไมสามารถประเมนจากการสมภาษณและสงเกตสภาพพนทเทานน จาเปนตองมการใชเทคโนโลย ไมวาจะเปนเทคโนโลยสารสนเทศ ภาพถายทางอากาศ ทงในอดตและทเปนปจจบน

30



3.2 สรปผลและขอสงเกตจากการตดตาม ประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ จากการตดตาม ประเมนผลโครงการหมบาน ปาไมแผนใหมฯ สามารถสรปผลและขอเสนอแนะ ไดดงน

3.2.1 สรปผลจากการตดตาม ประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ

1. ประชาชนคดวาโครงการหมบานปาไมแผน ใหม ฯ เ ป น โค ร งกา รท ด ถ ง แม ว า ปร ะช าชน บางสวนจะยงไมเขาใจและมนใจในโครงการฯ มากนก ดงนน จงควรเรงประชาสมพนธโครงการหมบานปาไม แผนใหมฯ ดวยวธการตาง ๆ เพอเปนการสรางความเขาใจและความมนใจใหกบสาธารณะชนมากยงขน รวมทงเจาหนาทของรฐในพนทกมความเหนวาเปนโครงการทดเชนเดยวกน โดยเฉพาะหมบานทอยในเขตพนทเพอการอนรกษตามกฎหมาย ซงในอดตการดาเนนการใด ๆ ทจะเปนการสงเสรมใหมการดาเนนงานใด ๆ ในชมชนจะเปนการขดกฎหมาย ดงนนมตคณะรฐมนตร ทใหดาเนนโครงการนจงเปนทางออกทเจาหนาทรฐในพนทสามารถทจะประสานงานกบชมชนไดดยงขน ดงนนจงเปนไปตามแนวพระราชดารทจะใหคนอยกบปาไดอยางสมดลและยงยน

2. แนวทางการดาเนนโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ทงเจาหนาทรฐและประชาชน ในขณะนยงไมมความชดเจนเทาทควร ดงนนแนวทางเรงดวน จงควรสรางความเขาใจใหกบเจาหนาท โดยมกรอบการดาเนนงานหรอคมอทชดเจนในการดาเนนโครงการฯ และการจดอบรมเกยวกบแนวทางการดาเนนโครงการฯ ตอไป

3. กจกรรมเครอขายของชมชนและความตอเนองของกจกรรมดงกลาว มความสาคญตอความยงยนของโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เพราะเปนการกระตนและเปนแรงจงใจใหสมาชกเขามามสวนรวม ทงน องคกรปกครองสวนทองถนควรเขามามสวนรวมและสนบสนนการดาเนนกจกรรม ซงเปนไปตามรฐธรรมนญ พ.ศ.2540

4. ประชาชนบางสวนยงขาดความรความเขาใจในการดแลรกษาทรพยากรปาไม ดงนนจงควรสนบสนนการเผยแพร ภมปญญาทองถน บรณาการ องคความรทางวชาการ รวมทงความร ทจะตอยอดแกประชาชนในการจดการดแลปา ซงจะเปนสวนสาคญททา

ใหการด า เนนโครงการหมบ านป า ไมแผนใหมฯ มประสทธภาพยงขน

5. การพบปะเย ยมเยยนประชาชนอยางสมาเสมอของเจาหนาททเกยวของ มผลตอความรวมมอของประชาชนในการดาเนนโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ

6. การดาเนนโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ นอกจากจะเปนการรกษาและเพมพนทปาแลว ยงใหผลตอบแทนทางสงคมดวย เชน เปนการสรางความเขมแขงในชมชน ในการเปลยนวธการทประชาชนคดใชพนทปาแตกตางไปจากเดม เปนการคดถงผลประโยชนแบบสวนรวม

3.2.2 ขอสงเกตจากการตดตาม ประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ

1. ไมควรละเลยในการใหความสาคญกบหมบานทยงไมมศกยภาพเปนหมบานปาไมแผนใหมฯ เชน หมบานทไมมความเขมแขงในการดแลรกษาทรพยากรปาไม เนองจากเปนสวนหนงททาใหเกดปญหากบทรพยากรปาไม เพราะยงคงมความตองการใชประโยชนจากปาไม

2. การสงเสรมสนบสนนอยางเตมทกบผนา ทเสยสละทมเท และการเสรมสรางชมชนใหมความเขมแขงมสวนสาคญทาใหโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ มความกาวหนา และประสบความสาเรจในทสด

3. ความคดเหนสวนใหญของประชาชน มองวาสภาพปาชายเลนมความอดมสมบรณด สวนหนงอาจเนองจากพนทศกษา เปนสถานทเปดตวโครงการหมบ านปา ไมแผนใหมอย าง เปนทางการ จ งมการดาเนนการจนประสบผลสาเรจในระดบทนาพอใจ ซงแสดงใหเหนวา ถาหนวยงานรฐมการดาเนนกจกรรมตาง ๆ อยางจรงจง กสามารถทจะประสบผลสาเรจได

4. โดยธรรมชาตของปาชายเลน มการเจรญเตบโตทคอนขางเรว เมอเทยบกบปาบก ดงนน จงควรแยกมาตรฐาน ระยะเวลาการเจรญเตบโตของปาชายเลน หลงการปลก ฟนฟ กบเกณฑวดการเจรญเตบโตของปาบก

5. ปจจบน ประชาชนใชประโยชนจากปาเพอบร โภคและสร า ง รายได เ สรม ไมมากน ก แต ไม ไดหมายความวาประชาชนเขาใจและเหนความสาคญของการอนรกษมากขน เพยงแตมเหตผลอน ๆ เชน ประชาชนปร ะ กอบอาช พนอกหม บ า นม าก ข น สภาพพ น ท ไมเอออานวยตอการเขาไปใชประโยชนจากปา เปนตน ดงนน จงไมควรทจะละเลยภารกจการเสรมสรางความร

31



ความเขาใจ เกยวกบประโยชน และความสาคญของปาไมในชมชน เพอสรางจตสานกในการดแลรกษาทรพยากรปาไม

6. ชวงเวลาทผ านมา ม โครงการตาง ๆ เกดขนมาก รวมถงมวตถประสงคและวธการดาเนนงาน ทใกลเคยงกน ทาให ทงเจาหนาท ในระดบปฏบตและประชาชนเกดความสบสน ยงผลใหการดาเนนงานไมประสบผลสาเรจเทาทควร

32


กองประสานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ขอเสนอแนะในการดาเนนการและการตดตามประเมนผล สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

บทท 4 ขอเสนอแนะในการดาเนนการและการตดตามประเมนผล

จากปญหา อปสรรคทพบจากการดาเนนการและ

การตดตามประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ สามารถนามาเสนอแนะแนวทางการดาเนนการโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ และการตดตามประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ในระยะตอไป ไดดงน

4.1 ขอเสนอแนะในการดาเนนการโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ

1. ในการจดทากรอบการดาเนนงานหรอค ม อ ท ช ด เ จน ในการด า เน น งานภาย ใต โ ค ร งการ หมบานปาไมแผนใหมฯ ควรสรางความเขาใจรวมกนระหว า ง เ จ าหน าท ใน ระดบต า ง ๆ ของหน วยงาน ทรบผดชอบอยางเรงดวน เพอลดความสบสนทมหลายพนทเหนวามความซาซอนกบโครงการอนทมลกษณะ การดาเนนงานท ใกลเคยงกน รวมท งควรจดประชมเกยวกบแผนการดาเนนงานเปนระยะตอเนอง เพอรบทราบสถานภาพปจจบนของโครงการหมบานปาไม แผนใหมฯ

2. ควรใหความสาคญ และเรงสรางความช ด เ จ น แ ก ห ม บ า น น า ร อ ง ข อ ง โ ค ร ง ก า ร ฯ แ ล ะ เรงประชาสมพนธโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ ทงในระดบพนท และส อส งพมพสาธารณะทมการแสดง ความคดเหนในหลายแงมมแตยงไมสะทอนจดประสงค ทแทจรงของโครงการ และมอบหมายใหทกสวนงาน ทรบผดชอบเพมชองทางประชาสมพนธดวยวธการตาง ๆ ตามความเหมาะสม เพอสรางความเขาใจและความมนใจใหกบสาธารณะชน และชมชนทเขารวมโครงการ

3. เจาหนาทในระดบปฏบต ยงมความเขาใจเกยวกบโครงการไมมากนก ประกอบกบมงานรบผดชอบอน ๆ ขนตอนการดาเนนงาน เชน กระบวนการคดเลอกรายชอหมบาน เพอประกาศเปนหมบานปาไมแผนใหมฯ เกดความเร งรบ เพ อ ให ทนส งหน วยงานกลางตาม

กาหนดเวลา ในการแกไขปญหาน เหนควรอนญาตใหหนวยงานในระดบปฏบต ปรบเปลยนรายชอหมบานในแผนการดาเนนงานปตอ ๆ ไป แทนหมบานเดมทรายงานมาถงสวนกลาง ไดตามความเหมาะสม โดยคงจานวนรวมเดมไว เพอใหการดาเนนงานในระยะตอไป มประสทธภาพมากขน

4. เน อ งจากหน วยงานในระดบปฏบ ต มความพร อม และร บผดชอบหม บ านแตกต า งกน ทงจานวน ขนาดหมบาน และหมบานแตละแหงยอมมความแตกตางกนทงสภาพทางกายภาพ และจานวนประชากร จงควรพจารณาจดสรรงบประมาณใหเกด ความเหมาะสม รอบคอบ และเปนธรรมมากทสด

5. ควรสนบสนนชมชนอยางจรงจงใหมการจดตงกลมองคกร และกลมอาสาสมครอนรกษทรพยากร ปาไม รวมประสานงานกบชมชนอน ๆ เพอเปนการสรางเครอขายในระดบทกวางขวางขน และสนบสนนกจกรรมใหมความตอเนอง เนองจากมความสาคญตอความยงยนของโครงการฯ

6. เรงประสานงานกบหนวยงานทรบผดชอบดานการทองเทยว เขามาศกษา แนะนา และรวมวางแผนพฒนาชมชนทมศกยภาพ ใหสามารถเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศได

7. ควรพฒนาอาชพและสนบสนนอาชพเสรมแกประชาชนทใชผลตผลจากปา เชน กลมแมบานทผลตสนคา เพอเปนการเพมรายไดใหกบประชาชน

8. เจาหนาททเกยวของควรใหความสาคญในการเยยมเยยนประชาชนอยางสมาเสมอ เพอประสานและปรบใหเขาใจวถการดาเนนชวตของแตละชมชน พรอมทง รบฟงปญหาตาง ๆ เพอนาไปปรบและวางแผนชวยเหลอ ใหสอดคลองกบความตองการของชมชนตอไป

9. สงเสรม สนบสนน และใหความร เชงวชาการ พรอมทงใหประชาชนเขามามสวนรวมในการ

33



อนรกษปาไม เพอสงเสรมใหเกดจตสานก รกและหวงแหนทรพยากรปาไมของชมชน โดยใชวธการทสอดคลองกบ ภมปญญาทองถน เพอใหเปนไปตามรฐธรรมนญฉบบปจจบน

10. องคกรปกครองสวนทองถนควรเขามา ม ส ว น ร ว ม อย า ง จ ร ง จ ง ใ น ก จ ก ร รมก า ร อน ร ก ษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมากยงขนเพอเปนทนทางทรพยากรใหลกหลานสบไป

11. ระหวางการดาเนนโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ เจ าหน าท ท ร บผดชอบควรสานตอการดาเนนงานโครงการใหเกดความตอเนอง และตดตามผลการดาเนนงานอยางสมาเสมอ อยางนอยเดอนละ 1 ครงในแตละหมบ าน และเจ าหนาท ระดบภมภาค และเจาหนาทจากสวนกลางจะตองลงพนทเพอตดตามผล การดาเนนงานอกชนหนง เปนระยะใหบอยครง

12. ในหมบานทมการดาเนนโครงการหมบานปาไมแผนใหม ควรจดกลองรบฟงความคดเหนของประชาชน ตามสถานทสวนกลางของชมชน เชน วด โรงเรยน และหลายพนทมการใชงานอนเตอรเนตไดกควรจดทาเวปไซตเพอประชาสมพนธโครงการและรบฟงขอคดเหน เพอเปนอกชองทางหนงในการรบทราบทศนคตของประชาชน และนาความคดเหนตาง ๆ มาปรบใชใหเกดความเหมาะสมกบการดาเนนการในระยะตอไป

13. ในหลายพนทมความหลากหลายของ พนธไมและพนธสตวปา เหนควรสงเสรมการพฒนาจดทาพนท เพอรวบรวมพรรณไมสมนไพร เพออนรกษไวใหลกหลานเรยนร และใชประโยชนตามความเหมาะสม โดยสนบสนนใหผรหรอผสงอายในหมบาน เปนผถายทอด ภมปญญาในการรวบรวม และใชประโยชนจากสมนไพร แกคนรนหลงตอไป

14. หมบานทไมมปาไมบรเวณหมบาน อาจจะประสาน รวบรวม รบบรจาคพนทสวนบคคลเพอสรางใหเปนปาหมบาน ทงนหมบานทอยในความรบผดชอบของรฐ ในบางพนท ไมสามารถหาพนทวางเปลา หรอพนทสาธารณะเพอปลกปาของชมชนได เชน บานสลกเพชรเหนอ จ.ตราด จงควรหาแนวทางดาเนนกจกรรมในรปแบบอน ๆ ใหสอดคลองกบวตถประสงคของโครงการ ฯ ตอไป

15. ควรส ง เสรมและอน ร กษ วฒนธรรม ประเพณดงเดมของแตละชมชนไว เชน ปาตามประเพณ ซงผกพนกบพธกรรมและความเชอทางศาสนา ซงนอกจาก

จะเปนการสนบสนนการอนรกษปาไม ตามวฒนธรรม ประเพณอนดงามของชมชนแลว ยงเปนจดแขงทสามารถปรบใหเกดประโยชนในการสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศและวฒนธรรมได โดยจ ดท าป ายบอกช อ สถาน ท สงศกดสทธ พรอมคาอธบายตามความเชอของชมชนนน ๆ ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ รวมทงขอควรปฎบต และการวางตวใหกลมกลนกบวฒนธรรมชมชน พรอมทงสรางทพกในลกษณะ home stay เพอสรางรายไดเสรมใหกบชมชน และยงเปนการเผยแพรวฒนธรรม ประเพณอกดวย นอกจากนน ยงเปนการสงเสรมใหชมชนเรยนร และพฒนาการบรหารจดการดวยตนเอง อยางไรกตาม หากการทองเทยวมการขยายตวเพมมากขนในอนาคต ควรตองหาแนวทางการจดการทด โดยรฐอาจสนบสนนเปนความชวยเหลอทางวชาการและใหขอเสนอแนะ โดยตองระมดระวงไมเปนการแทรกแซงขอตกลง หรอกฎ กตกาของชมชน

16. ในการกาหนดเขตการใชประโยชน กฎ ระ เบยบ และกตกาการใชประ โยชนป าชมชนควรดาเนนการโดยคณะกรรมการหมบานปาไมแผนใหมฯ ทจดตงขนโดยชมชน ซงในการกาหนดนอาจจะมการดงานระหวางหมบาน ทหลายหมบานมการดาเนนงานมาเปนระยะเวลายาวนานและประสพผลสาเรจในการสงวนหรออนรกษทรพยากรปาไม เชน การกาหนดขนาดหรออายของไมทสามารถจะใชประโยชน การปลกทดแทน การเวนชวงเวลา เพอใหปาฟนตว ซงคณะกรรมการผอนญาต การใชประโยชนเมอกาหนดแลวจะตองยดถอกฎ ระเบยบ และกตกาเหลานโดยเครงครด โดยอาจเลอกวนประชมหมบานประจาเดอนเปนวนทตกลงอนญาตการใชประโยชน เพอใหประชาชนในชมชน รบทราบโดยทวกน และแสดงถงความโปรงใสในการอนญาตดวย

17. การดาเนนกจกรรมตาง ๆ ของหนวยงานรฐ เกยวกบการจดการทรพยากรปาไม ควรคานงถงความเหมาะสมของสภาพชมชนในแตละพนทเปนหลก ดงเชน หมบานอาไฮ จงหวดเชยงราย เปนชมชนชาวไทยภเขา ทอาศยอยในเขตปาสงวนแหงชาต และมลกษณะพเศษเปนชมชนเสมอนไขแดงในผนปา ดงนน รปแบบการดาเนนงานเพอการอนรกษปาไม จงควรมลกษณะแตกตางจากชมชนอน ๆ

34



4.2 ขอเสนอแนะในการตดตามประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯในระยะตอไป

1. การประเมนผลในระยะเร มแรกของโครงการ เปนการเรมตนเกบขอมลเพอใชเปรยบเทยบกบตอนทโครงการไดดาเนนการไปทงระยะสนและระยะยาว แมวาขณะนยงไมสามารถประเมนผลลพธตามตวชวดทกาหนดได แตจากการประเมนจากตวชวด ในความเขาใจของประชาชนทมตอโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ พบวามความพอใจทประชาชนไดรบจากโครงการหมบานปาไมแผนใหมฯ และไดรบความรวมมอในการจดการทรพยากรปาไมของชมชนเพมขน เปนตน

ทงน ในระยะตอไป การกาหนดตวชวดควรจะมความยดหยนและเหมาะสมในแตละสภาพพนท และเปนตวชวดทประชาชนเขาใจงาย ทคณะกรรมการประจาหมบานพจารณากาหนดขนมา ดงตวชวดสภาพความสมบรณของปา อาจจะกาหนดจาก เชน พนทปาชายเลน วดจากจานวนกโลกรมของปแสมทเกบไดใน 1 ชวโมง ขนาดของตนไมใหญทมความสาคญของพนทปานน ๆ นอกจากนยงมตวชวดความพรอมขององคกร ทเปนระดบ

ตาง ๆ เชน 1) การมหรอยงไมมองคกรชมชน 2) การทมองคกรชมชนและมกตกา 3) การมองคกรชมชน มกตกา และมกจกรรมตอเนอง 4) มองคกรชมชน มกตกา มกจกรรมตอเนอง และมเครอขาย เปนตน

2. การตดตามประเมนผลในระยะตอไป สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอม ควรจดทาและพฒนาระบบการตดตามประเมนผล โดยใชขอมลสารสนเทศ ทงในอดต ปจจบน เพอเปรยบเทยบสถานการณ และเผยแพรใหเกดความเขาใจและประสานการดาเนนงานใหเกดประสทธภาพยงขน

3. การสมตวอยางควรดาเนนการภายใตขอมลทางวชาการ ดานสถต เพอใหไดตวอยางขอมลทเปนตวแทนของพนทอยางแทจรง รวมทงการประสานกบพนทเพอเขาไปตดตาม ประเมนผลโครงการฯ อาจจะใชสถาบนการศกษาในพนทเพอทาการสมสารวจกลมตวอยางทมความหลากหลาย ทงของชมชน และประชาชน ซงจะมการใชเวลาสวนใหญอาศยอยในพนท เพอใหเปนตวแทนของกลมตวอยางทงหมด และไดขอมลทถกตองยงขน

3535



สาหรบการตดตามประเมนผลโครงการฯ ในภาพรวมของโครงการทงประเทศ เจาหนาทสวนกลางจะตองใชเวลาในหมบานทดาเนนโครงการฯ ใหมากขนเพอใหไดขอมล ทแทจรง และการประเมนผลลพธทมประสทธภาพยงขน

36


กองประสานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

คณะผตดตามและประเมนผลโครงการหมบานปาไมแผนใหม ตามแนวพระราชดาร เฉลมพระเกยรต 72 พรรษา พระบรมราชนนาถ

นายเกษมสนต จณณวาโส นายสนต บญประคบ

นายสมชาย ตะสงหษะ นายสมศกด บญดาว นางจตตนนท เรองวรยทธ นายประเสรฐ ศรนภาพร นางมารสา องธรรมจตร นายสกลยช ศรตานนท นางสาวกตญชล เวชวมล นางอภชญา สวะวรรณวงศ นางวาสนา ศรใหม นายธวชชย สขลอย นางสาวสทธรตน จตระวง นายวทยา ตงพทยาเวทย

ขอขอบคณ - เจาหนาทจากกรมปาไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช และกรมทรพยากร

ทางทะเลและชายฝง ทชวยประสานงานกบพนท พรอมทงใหความอนเคราะหขอมลเบองตน

- เจาหนาทสวนทองถนและประชาชนในพนทตางๆ ทอานวยความสะดวก และให ความรวมมอเปนอยางด ดงน

ตาบลธรรมเสน อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร ตาบลวงวน อาเภอกนตง จงหวดตรง ตาบลเขาไมแกว อาเภอสเกา จงหวดตรง ตาบลละมอ อาเภอนาโยง จงหวดตรง ตาบลทงยาว อาเภอปะเหลยน จงหวดตรง ตาบลทาสด ตาบลบานด อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย ตาบลเทอดไทย อาเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย ตาบลปากหมาก ตาบลศรสองรก อาเภอเมอง จงหวดเลย ตาบลทาศาลา ตาบลลาดคาง อาเภอภเรอ จงหวดเลย ตาบลทบชาง อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร ตาบลเกาะชางใต กงอาเภอเกาะชาง จงหวดตราด

Documents

หมู่บ้านป่าไม้แผนใหม่