::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::

ww

w.f

en

sep

eti

m.c

om

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::

KÜTLE VE HACİM KAVRAMLARI

* Kütle

Değişmeyen madde miktarına kütle adı verilir.

Kütle birimleri gram (g), kilogram (kg) ve ton (t)'dur.

Ayrıca kütle eşit kollu terazi ile ölçülür ve 'm' harfi ile

sembolize edilir.

** Hacim

Maddenin boşlukta kapladığı yere hacim

denir. Hacmin birimi mililitre (mL), santimetreküp

(cm3) ve metreküp (m3)'tür. Ayrıca hacim 'V' sembolü

ile gösterilir.

YOĞUNLUK

Bir maddenin birim hacminin kütlesine

yoğunluk denir. Yani bir maddenin yoğunluğu, o

maddenin kütlesinin hacmine bölünmesi ile bulunur.

Yoğunluk saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir.

Ayrıca yoğunluk "d" harfi ile sembolize edilir.

Günlük hayatımızda 'yoğunluk' kavramını sık

sık kullanırız. Örneğin, sınıf içerisinde öğrenci sayısı

artarsa yoğunluk artmış olur. Aynı şekilde bulun-

duğumuz yolda giden araç sayısı artarsa trafik yoğun

deriz.

*** Peki yoğunluk nasıl hesaplanır?

Yoğunluğu hesaplayabilmek için maddenin

kütlesinin ve hacminin bilinmesi gerekir. Kütlenin

hacme bölünmesi ile de yoğunluk bulunur.

Yoğunluk = d =

Uluslararası birim sisteminde (SI) kütle birimi

kg, hacim birimi ise m3 olarak alındığında yoğunluk

birimi kg/m3 olur. Fakat günlük yaşamda daha çok

kütle birimi g, hacim birimi cm3 olarak alındığından

yoğunluk birimi olarak g/cm3 kullanılmaktadır.

Örnek-1: Kütlesi 540 gram olan küp şeklindeki bir

cismin hacmi 27 cm3'tür.

Buna göre bu küpün yoğunluğunu hesaplayınız.

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

Çözüm-1:

Cismin kütlesi (m) = 540 g

Cismin hacmi (V) = 27 cm3

Cismin yoğunluğu = ?

d = eşitliğinden, d = , d = 20 g/cm3

Maddelerin kütle ve hacimleri hesaplanıp buna

bağlı olarak yoğunlukları bulunabilir.

Yukarıdaki tabloda bazı maddelerin yoğunluk

değerleri yer almaktadır. Tabloyu incelediğimizde

maddelerin yoğunluk değerlerinin birbirinden farklı

olduğunu söyleyebiliriz. Bu durum, maddelerin

yoğunluklarına bakarak onları birbirlerinden ayırt

edebilmemizi sağlar. O halde yoğunluğun maddeler

için ayırt edici bir özellik olduğunu söyleyebiliriz.

Tahta, kağıttan yapılmış gemi, plastik kapak

gibi maddelerin suyun üstünde yüzmesinin nedeni

yoğunluklarının sudan küçük olmasıdır. Taş, demir

misket ve madenî para gibi maddelerin suda batması-

nın nedeni ise yoğunluklarının sudan fazla olmasıdır.

MADDE VE ISI

*Yoğunluk*

Bu konu anlatımı seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. Konu anlatım seti ve diğer setler için www.fensepetim.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2020 ©

6.SINIF 4.ÜNİTE

KONU NO: 11

Kütle

Hacim

m

V

Küp

m

V

540 g

27 cm3

Madde Yoğunluk (g/cm3)

Su 1

Oksijen 1,3

Demir 7,8

Bakır 8,9

Cıva 13,6

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::

w

ww

.fe

nse

pe

tim

.co

m

::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

DÜZGÜN ŞEKLİ OLMAYAN KATILARDA YOĞUNLUK

Düzgün şekilli olmayan katı maddelerin yo-

ğunlukları hesaplanırken kütlelerinin ve hacimlerinin

hesaplanması gerekir.

Düzgün şekilli olmayan bir maddenin hacmi,

şeklinin düzgün olmayışından dolayı kolaylıkla hesap-

lanamaz. Bu maddeler için dereceli silindir kullanıla-

rak hacim hesaplanması yapılabilir.

Yukarı verilen düzgün şekilli olmayan taşın

yoğunluğunun bulunabilmesi için kütlesi eşit kollu

terazi ile ölçülebilir. Hacmi ise yanında bulunan ve

içerisinde belirli miktarda su bulunan dereceli bir

silindir yardımıyla bulunabilir.

Düzgün şekilli olmayan taşın içine atılacağı

kapta 300 mL su bulunmaktadır. Taş bu dereceli

silindir içerisine atıldığında, su seviyesi 500 mL'ye

çıkmaktadır. Su miktarının son hali ile ilk hali

arasındaki fark (500 mL - 300 mL = 200 mL) bize

taşın hacmini vermektedir.

SIVILARIN YOĞUNLUĞU

Yoğunluğu sudan daha büyük olan maddelerin

suda battığını, küçük olanların ise yüzdüğünü biliyor

musunuz?

Yukarıda verildiği gibi plastik top, pet şişe,

balon, ataç gibi maddeler suya atıldıklarında yüzerler,

çünkü bu maddelerin yoğunlukları sudan küçüktür.

Yine taş, cam bardak, demir küre gibi maddeler suya

atıldıklarında batarlar çünkü bu maddelerin yoğun-

lukları suyun yoğunluğundan büyüktür.

Peki sıvı maddeler birbirlerine karıştırıldık-

larında nasıl davranırlar? Özellikle birbiri içerisinde

çözünmeyen sıvıların yoğunluk kıyaslamaları nasıl

yapılır?

Şekilde görüldüğü gibi birbirine karışmayan su

ve yağ aynı kaba konulduğunda, yoğunluğu büyük

olan su altta, yoğunluk küçük olan yağ ise üstte kalır.

Yukarıdaki şekilde birbirine karışmayan K, L,

M, N ve P sıvılarının yoğunlukları ise L > N > P > M > K

şeklindedir.

YOĞUNLUK VE CANLILAR İÇİN ÖNEMİ

Sıvı haldeki maddeler soğudukça tanecikleri

yavaşlar, birbirine yakınlaşır, hacmi azalır ve

yoğunluğu artar. Bütün sıvılar soğudukça büzülürken

bu duruma uymayan tek sıvı sudur. Su donarken

hacmi artar, bu nedenle yoğunluğu azalır. Saf suyun

yoğunluğu 4˚C'ta 1 g/cm3 iken, buzun yoğunluğu 0,9

g/cm3'tür.

Suyun bu özel durumu canlılar için çok önem-

lidir. Buz tutan bir gölde, buz suyun üzerinde

batmadan yüzer. Bu sayede gölün dipten donması

önlenmiş olur ve alt bölgelerindeki sıcaklık üst

bölgelere kıyasla fazla olur.

Doğanın canlılara yaptığı bu güzel sürpriz çok

soğuk havalarda göl, akarsu, deniz gibi yaşam

alanlarında su içinde ve altındaki canlılığın devam

etmesini sağlar.

300 mL

500 mL

L

N

P

M

K

MADDE VE ISI / Yoğunluk

Adı: .................................. Soyadı: ............................. Sınıfı: ..../....

6.SINIF

D/Y ETKİNLİĞİ

No:11

Bu D/Y etkinlik seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. D/Y etkinlik setleri ve diğer setler için www.fensepetim.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2019 ©

1

Aşağıda verilen cümleleri dikkatlice okuyarak doğru olanların başına 'D', yanlış olanlarının başına ise 'Y' harfi yazınız. (..........) 1. Yoğunluk, 'd' harfi ile gösterilir.

(..........) 2. Kütle, 'V' harfi ile sembolize edilir.

(..........) 3. Hacim birimi olarak m3 ya da cm3 kullanılır.

(..........) 4. Kütle birimi olarak kilogram ya da gram kullanılır.

(..........) 5. Bir maddenin birim hacminin kütlesine hacim denir.

(..........) 6. Yoğunluk saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir.

(..........) 7. Yoğunluğu sudan daha büyük olan maddeler suda yüzer.

(..........) 8. Aynı hacme sahip farklı maddeler aynı yoğunluğa sahiptir.

(..........) 9. Bir maddenin birim hacminin kütlesi basınç olarak adlandırılır.

(..........) 10. Günlük yaşamda yoğunluk birimi olarak g/cm3 kullanılmaktadır.

(..........) 11. Bir maddenin birim hacminin kütlesi yoğunluk olarak adlandırılır.

(..........) 12. Bir cismin yoğunluğu, o cismin kütlesinin hacmine oranı ile bulunur.

(..........) 13. Uluslararası birim sisteminde yoğunluk birimi olarak kg/m3 kullanılır.

(..........) 14. Maddelerin yoğunluklarına bakarak onları birbirlerinden ayırt edebiliriz.

(..........) 15. Yoğunluğu büyük olan madde yoğunluğu küçük olan madde içerisinde batar.

(..........) 16. Zeytin yağı ile suyu birbirine karıştırdığımızda su üstte, zeytinyağı altta kalır.

(..........) 17. Buzun yoğunluğu suyun yoğunluğundan büyük olduğundan buz, suda yüzer.

(..........) 18. Bir araç lastiğine hava basıldığında lastik içindeki havanın yoğunluğu değişmez.

(..........) 19. Bir maddenin yoğunluğunun hesaplanabilmesi için ağırlığı ve hacmi bilinmelidir.

(..........) 20. Düzgün şekli olmayan bir katının hacmi dereceli silindir yardımıyla bulunabilir.

MADDE VE ISI / Yoğunluk

6.SINIF

D/Y ETKİNLİĞİ

No:11

Bu D/Y etkinlik seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. D/Y etkinlik setleri ve diğer setler için www.fensepetim.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2019 ©

2

Aşağıda verilen cümleleri dikkatlice okuyarak doğru olanların başına 'D', yanlış olanlarının başına ise 'Y' harfi yazınız. (..........) 21. Su, buz hâline geçtiğinde hacmi artar.

(..........) 22. Buzun yoğunluğu suyun yoğunluğundan küçüktür.

(..........) 23. Yoğunluk tüm maddeler için ayırt edici bir özelliktir.

(..........) 24. Yoğunluk birimi g/cm3 ya da kg/m3 olarak ifade edilir.

(..........) 25. Hacim 'V' harfi ile kütle ise 'm' harfi ile sembolize edilir.

(..........) 26. Demir bir bilye ısıtılarak genleştiğinde yoğunluğu azalır.

(..........) 27. Yoğunluğu sudan daha büyük olan maddeler suda batar.

(..........) 28. Bir cismin yoğunluğu, o cismin hacminin kütlesine oranı ile bulunur.

(..........) 29. Kütlesi aynı kalmasına rağmen hacmi artan maddenin yoğunluğu azalır.

(..........) 30. Bir sürahi suyun yoğunluğu bir bardak suyun yoğunluğundan büyüktür.

(..........) 31. Aynı kütledeki maddelerden hacmi fazla olanın yoğunluğu daha küçüktür.

(..........) 32. Düzgün bir şekle sahip olmayan katı maddelerin yoğunlukları hesaplanamaz.

(..........) 33. Zeytin yağı ile suyu birbirine karıştırdığımızda zeytinyağı üstte, su altta kalır.

(..........) 34. Yoğunluğu büyük olan madde, yoğunluğu küçük olan madde içerisinde yüzer.

(..........) 35. Bir maddenin yoğunluğunu hesaplayabilmek için hacmini bilmemiz yeterlidir.

(..........) 36. Bir maddenin yoğunluğu ve hacmi biliniyorsa, bu maddenin kütlesi hesaplanabilir.

(..........) 37. Birbiri içerisinde çözünmeyen sıvılardan, yoğunluğu büyük olan sıvı üstte toplanır.

(..........) 38. Katı bir madde kendisinden daha büyük bir yoğunluğa sahip olan sıvı içerisinde batar.

(..........) 39. Eşit hacimli bakır ve demirden yapılmış iki bilyenin yoğunlukları birbirinden farklıdır.

(..........) 40. Suyun yüzeyden donmaya başlaması, deniz ve göl tabanlarında yaşamın devam etmesini sağlar.

Yoğ. d/y

1.D 2.Y 3.D 4.D 5.Y 6.D 7.Y 8.Y 9.Y 10.D 11.D 12.D 13.D 14.D 15.D 16.Y 17.Y 18.Y 19.Y

20.D 21.D 22.D 23.Y 24.D 25.D 26.D 27.D 28.Y 29.D 30.Y 31.D 32.Y 33.D 34.Y 35.Y 36.D

37.Y 38.Y 39.D 40.D