Li % M

4* #$f %8f4*^¥.^ .f 5£3j£^j|£

DISPUT^TIODB CIM A

Do

*?Pmm»»mmmspi4P

mentorunuyjfc'dSifi.jp/oc,,Quarn_*

In Regia ac rcformataAcademiapatria Upfalienß,

SUB PR&SIDIO

im»

iLog. Prof. P«.

Difqutßtioni fubmittitC ARO LUS ^onmtwu

jUpfaliasaddiernii. Febr. auditoriomajori.I Ǥ8(0Sc*} IIP SALIM

( Excudebat E s c h i llu s M a tth i je , \£ K^Anno 1623.

*8**mam«1»mmipJpm*pmnt»*pwig*pm*p.*pi*Pi

*' -32? -i*-" >"■ -*^2?I;m 5^ «'■ m

DEO> PATRIiEratq; REGI.

, I

I

n

Thefis I.Ujuslibet difciplin« efi: cognofccrefubjedum illud, circa quod verfatur,& quamvis omnesfcientiae ad fubje-di ; artes verd ad finisconftitutio-nem diriganturt tamen fingul« aii-

quam fubjedi rationem habere tenentur*II.

Logicam fuomodo verfari circa omnes res abintclledu cognofcibiles, cum hadenus fit proba-cum,& fubjedi hujusgeneralem inipfis pra-dicamentis , prarmiflä tarnen inftituimus,nunc exada & plenaria ejus tradatio flagitat ut

quandam fuperaddamus,III,

Et quia afFediones qusedam fubjedi Logic i,prout reliquarum difeipünarum omnium in decemUlis fummis generibus, pro genuina eorum natur«explicationc Tunt adhibitas, quas ut rede percipia-mus terminorum quorunaam adhuc defideraturexpofitio, qui non folum horum cognitioniinfer-viunt, fed per cun&a philofophise yifcera ufurn ha-bent eximium.

f 't A i 4. Sub«

mSubftatrti#, quantitati, &: quibufdatri minus

principalibus catcgoriis non compctit habere eon-trarium ncc fufcipcremagis & minus, qaod reliquaadmittunt: Rclata dicuntur eile ümul, ubi priüs& pofterius implicantur / ut fecundum m^ec»ta-lia proftarentevoluta, igitur appcndicislaco poft-prasdimcnta fubjecerunt Logici«.

V.Ratio oppofitorum hic primo cnucleanda ve¬

nit, qua? proprie intcr duo agitatur,nam vere oppo-fita funt illa quando unum uni opponitur, undedifparataftri&éloquendo, exeorum numero nonfunt, quia non unum uni,fed multis paritcr opponi¬tur, interim fi oppofitio pro quacunq; repugnantiafumatur, tum dÜparata non excluduntur.

VI.Natura oppofitorum in hifce eonfiftit proprie^

tatibus, ut cidcm numero fubjc&o, fecundum idemh4e.eandem fubjetfipartem: adidemh.e.rcfpe&uejusdem, eodemq; tempore attribui non poflint.Una harum conditionurn omifså pugna,oppofito¬rum cclfat.

VII*Hifccferv2tis,quatuortantümdepraehendun-

tur oppofitorum fpeties, nam in fuperiori preffa'fi-gnificationc, oppofitio cft repugnantia per feQuo¬rum extremorum, fein eodem fubjedo fimulnonpermittentium; liinc uno eorum pofito, ftatim re-movctutaiterum.

S.Duo

VIII.Duo illa extrema, aut ambo funt errtia aut®*

num eft nun ens: illa pofitivé contrariantur ita*ut terminus uterq; realem entitatem involvat, 5c abaliis dicuntur contraria affirmantia, quia utrumq»aliquidaffirmat feuponit,.

IX.Dcinde termini illi pofitivi, aut fe mutuo cx-

pellunt fecundum adum tantum, aut fecundumpotentiam 5c ad um fimur: fi prius tunc contraria;fipoftcrius tunc relativa oritur oppofitiot fi veroterminus unus fignificatrionens, tunc illud fit velfimplicitcrpercontradicentia * vel fecundum quidperprivantia*

X.Relativa hic non dicunturoppofita, quatcnut

correlatum ut efFedum,dcpendet å relato ut caufa»quomodo non dilfentiunt fed confentiunt* fedinhoc, ut denominatio unius non fiat alterius, fic pa-ter refpedu ejufdcm, filius non eft : quare hic fem¬per interponenda eft particula negativa interter*minos, Sc quidem in cafu redo,ut pater non eft fili¬us, atq; fic perpetuö repugnabunt; alias quoad«bliquitatem, ut pater eft quigenerat vel habet fi-3ium,tollituroppofitio, unde difcriminis ergo di-flinguitui inter Relata 5c Relative oppofita, inteffrefpedum pofitivum 5c repugnantias.

xuTalern cum fubeant confiderationem redé di-

citur; uno relatorum pofito removetur altcrum;nec medium aliquodparticipationisinter utrumq;

A $ dari/;/\ ^ ■-V;;,"' ■

tUri quoådrcm fignlficata, quamvis fecundum nesmcnidficri poffit, ut hofpes, quac vox rcipicit Secxcipicntem & cxccptum.

XII*Oppofitio inter relata non infringitur,cum di-

citur quis filius alicujus fceundum gcnerationem,ejufdemq; pater dum ipfius eft conftitutusmagiftra.tus veipaftor, namhiccft diverfus refpe&us: aliudenim eft Phyfleé generare; & aliud eft politicéSccorporalkernutrire, aut fpiritualitcr pafcero.

XIII.Contraria funt oppofita, quac fub eodem ge-

nercmaximé diftant &ab uno fubjetto mutuo feexpellunt, fucceftivc tamen ineflspoftunt, nifi u~num å natura infit, hoc modo virtus & vitium op-ponuntum

XIV,Quamvis contraria ttoTiöwwj dicanturin Phi-'

lofophia , fpecialiter tamen hic intelligcnda funtca repugnantia, quse tam hoftiliter inter fe diflenti-unt, ut unum alterius naturam nunquam induerepolTit, fed velut éregione perpetuo ftbi adverfan-tur, prout adverfa å Ramo definjuntur, quac Arifto«-tclicis funt contraria^.

XV.Maxime diftant, h. c. per formalem fui ratio-

nem, ita ab invicem divelluntur, ut unum in elfen-tia fua fpecifica confideratum, cum altero mini-méconveniat: fub uno genere fcilicet proximoLogicé accepto, quibus etiam verbis å contradi-ccntibusfc privantibijs fecernitur, quorum unurri

pro*

proprié löqnendo cfl noneni, quod Tub gcnerc alt«quo noncontinctun..

XVI*Expcllunt fe mutuo, quare unum per a&io-

nemvel propriam vel alicnam expellit, alteruinteroexpellitur, patet in cxemplo virtutis &vitij#fcientise & ignorantise mutuo fe difturbantium/implicité etiam in hac proprietate difparata cxclu-duntur, & differential effentialcs, quse proptcr fu-bie&i difpofitionem tali formce,non vero aJteri ad-&quatam,le invicém non cxpellunt, nec cidern<quia fufeeptibile non cfl ) fueccffivé infunt, pro.ut etiam ipfa relativa , fecundum adum & poten-tiam fe expellentia, fucceffivé cidern ineffc ne-qucuno.

XVII.Applicata jam hujus definitionis expofitione,

fubftantiar & quantitati, conftabit eas contrarianon habere, quod aliqui tamen ex reccntioribusffrenué inpugnant, quodq; uberius in ipfa difquifutionepublica dicemusr*. k

XIIX. *

Dividuntur contraria in mediata & immediä-ta, illa funtqua? medium babcrt, cujus utrumq;,extremum fit particeps, atq; hinc dicuntur haberemedium participationis: hazc, quibus tale quid nonincervcnit, quse tamenmelium negationis habcr#poffunn..

XIX-Remoto uno contrariorum immediatorum,

acceflåriö penendum é alterum, ut fi numerusnon«

non eftpaf, tam fequitur cum efTe imparem, & fianimal non eft fanum, E aegrum: verum in cotra-riis mediatis, regula haec locum non habet,.

XX. '(Qua? pofitivé opponuntur , fcu quorum

utrumq; affirmat, expoftta funt* fequuntur nega-tiva, quorum unum eft non ens ut privantia & con-tradicentia. Privativeoppofita Tunt, quando u- 'num negat id quod å naturå ineffe debuit vel potu-itjdiciturq; habitus,non tarnen is, de quo in primafpecie qualitatis egimus,fed qui quocunq; modobaberipoftit: ficdicftafunt, qnia privant ac aufe-

s

runt aliquid, & quaft vim naturali pofleftioni in-feruno-

XXI.^domnem veramprivationemrequiriturirm#

primis fubje<ftum habile, & å natura ica difpofttum,uthabitus inefle queat, hinc nuila res propriéfpo-teftdicicazca, muta, qu» habicudinem videndi au£loquendi naturaliter inditäm hon habet,.

xxntDeindejion folurn aptitudd illa, fed etiam

certa fubje&ipats & deftinatum tempus ipedandafuntideoq; non dic.enduseft atiquis&secus fecun-dum manus vel pedes,fed relpe&u oculorum .* ficcnixis catulis nonus ad videndumprsefixus eft dies,ante quem non funtdicendi cjeci, privatio enim utplurimumhabitum praefupponit, quiq; femper ha¬bet rationem boni, ficut illa mali.

. XXIII.Deniq,-quod dici fölet deordine irregreflibi-,

li,

li, vel qudd a privatione ad habitum non daiur re-grcßus, limitatiyé per hafcc conditiones efl intel-ligendum, nempe i. in privacione totali, qaee turacöntingxt, quando omnes cau& tolluntur quoad.adum <k potentiam proximam excitandapi , &:quamvis pöteiitia remota permaneat, tarnen nonpft Iufficiens,conftat idipfum in privatione fenfuumauditus k vifus, ubi potentia prima non adimitur :2. dicitur de- habitu connaconon verb aCquilito.^.de ordine naturali non autem lupranaturaii.

XXIV.Diximus antea privationem efle non ens,quod

Ari&é debet inteliigi de carentia formar,vel adu a-liquando introdudse,vel quanadhuc ob fubje&i ea-pacitatem introduci poffit, alias privatio infuppo-iito,non percipitur niß fub ratione alicujus entispofitivi: v^rum peccatum originale, non (olum efl:carentia juflitis originales, fed etiam habitus viti—ofus, loco prioris io natura hujqianå fuppofitus, exuna tam enoanis uelidi adione comparatusr%

;;■ xxv. - tContradicentia funt, qux irnmediatéinter fe

per efle k non efle opponuhturt e. quando po-AeriuS oppofitum negat idem in omni fubjedo,quod antea erat affirmacum_s+

XXVI,Oppofitio liaec omnium efl maxima & fortifli-

ma, quia reludantia haud gravior efle poflit,quåminter efle & no eflc,& magis intcr fe difiidét ea,quaein nulIo,quåraqtia? in aliquo conveniunt? ut con¬traria; £t licet non ens,non flt extrem lim fecun -

B dum

dum rem, tarnen feeundum intelleåum, qui con-cipit non ens per negationem entis%

XXVIIMediumquamyis multifariämufürpetur,ut a-

liud fit negationis,participationis, loci fen pofitio-nis,perfedionis Seaftecutionis, quodcurnq; tramen.fuerit hic reijcietDr, quia nihil terminatuf in eo>quodnon eft.

XXIX;De modis prlorkatis non levis fölet efle difien-

tiö> quos ferc omnes, antquiflimi Logici verfibus,Jhifce memoriälibus tradideruno.*

Tempore)natura,prtus ordine dictf honortj>,Caufam caußto, dtcimus ejfeprtus.

XXX.Primusmodus eft'cxiftentiae, qui competit im -

dividuis ingeneratione fucceflivé produdis, nam«quis non videt, homines paulo vel longé ab hincuntegrelfo tempore, nobis efle priores; quo illudreferatur, prior tempore prior eft jure, cseteris ta¬llen paribus"*^

XXX IrSecundüs modus eft eftentiåe, qui efl: vel fecun-.

dum naturam ipfam, vel feeundum ejus intentio-nem .- natura: prius , eft conftitucns genus, quåmconftituta fpecies, quia illud huic largitur eflenti-a.m, quo fublato, qti^vis etiam tollitur, fed nonvice verfaifublatabac vel illafpecic, non ftatim inuniverfum tollitur genus; intentione quidem na¬tura? prior eft fpecies, quia genere perfedior; Haec>ulgo efFeruntnr diflingvendo inter ordinemgene-Wionis & perfeäionir! 32.Or-

XXXII.Ordineprius efi: modus tertius,qui nonfoluiSi-

dnLogicis, fed omnibusdifciplinis efi: fervandus,ifrGrarnmaticå enimpriores Tut fyllabae quam didio*& diciiones quam oratio.

XXXIII.Quar'tu's modus quam maximé ferväturin pö>

liticis, ubi digniores perfonse, digniori etiamloco& asftimatione habeqtur. Dignitas autem illa prx*Gpueconfiftit in virtute & eruditione, dodior n.(quå talis dignior eil indoclo.

XXXIV.Deniq; caufa prior efi caufato,& hicmod^rek

spf'a cotinetur in fecudo, nam caufa tarn natura pri¬or eil caufato,quam cognitione diftindä,non enimcognofci poteft quomodo fit effedum, nifiutde-pendens å caufa priori / cognitione verd fenfuali,effeda, fmgularia& coSipofita| priora funt caufis& univerfalibus, å fenfu remotioribus.

XXXVPoftfcrius in relatione ad prius,tot modis dici-

;tur quot fuum oppofitum, & fimul eflc fufcipit c-ofdemmodos, quibus exprimiturTbefle prius, namfimul tempore feu cvyxfoi/oi funt illi, qui fimul exi-fiunt, ut duogcmeili r loco, ut duo contubcrnalesr'.

XXXVI+•Elfentia feu natura fimul funt relatum & corre-

Iqtum, & dua* fpecies fub uno genere : Dignitatefimul funtjcum unius praerogaciva feu excellentia>altérius nonexcedit, utduo commilitones, aequa-lem.m literis profe&um habéntes: cognitione fi¬mul funt relata^,

B z ~ 37, Li*

xxxyiuLicet adlio oc pafilo (ine motu non percipi-

antur, tarnen ejus Cöfideratio pr'oprie non eft hujusloci niü cx accidente, nec de modis habendi, pecu-liariterut quid tradatur, neceifariüm v ide tur j- ^cum

per omnia prsedicamenta diiatentur,&ipfe(. familiaris loquendi ufus. eos

reprsefenteo,.

7 vera nobditäs cenßßat in virtutz,ac difciplinarumcognitione ad ufum applicata?Af:

/+ notatione,qttia nobiles (ic dißifunt, qtiaßno-ßcibiles, namcic. tnparad cum mult'is alijsprobatiß:Autboribus, opponit ignotum nobili: jam alio modoquam t>irtu(c Hf eruditione inclarefcerc , feu relicjuisnotior cum nota commendationis , quomodo quisfat ?2. A taufa ejus proercante ac confervantc.j».Prudentia enim & excellentipra alijs intelligentia y

prirno eft acquißta,atq. hueufep confcrvata.q. rb oppoßtis, narn fieleflus quamlois origine nebt-lü, jure tarnen efl dicendus ignobilis♦

iL Utrum nobilißt Vbilcßopbandum? Äff:1. fine qnia httic redditur nobilior h. e. perfeålioryexercitijs enim Pbilofophtcis Ingenium expolitur, e .iußf rudilas infiar sruginis expurgatur.2. K^ib adjunblautilitate,quia tum demum reßpublicacenfitur bcata, cum a Philofophis b.e, bominibusßt-pientia deditisgubernatur.

IlL lltrum rebbte Plato, Arißoteles& DiogenesphiloßophusPytagoricus dixerint,tnanes eßhomnes in republtra leges ,nßjut>ent9rebte inßituaturyatcp fundamentum totiuslieip.1conftHere in adolefcentum cducations ? Reßp; aß-

fimlh ut i# ftwehte tstaßpes tntßk teßta eil, tUUtius rdicruat %>sM txpe&atif findet ab educationeprima tß&tü.

1K i^dnßudkß dir. f- immorandum in fubhmioribus Phi-hßpbi*prrtibu ? T.efp:

ißf'caup. 'fiidh dißitfy'endz .wlefdifoeffis vitafla¬tus acgenera&' fc quilibet fisa Bucha ad certum vi¬ta géntu a c fcopum coUimknsßquam citißime furipo-terit, media apprabcndat ca , quapro fre oblinendofaciant: df quamPispolitico7nonadebinter alia vi-deatur neceffatiaMethapbyfies cognitio\ tamen ejusneceßmtem cum infgni uiilitate conjuftBam,reali¬ter experluntur Theologus (f Pbiloßpbus ? qui infcholis a c Académijs, te la Adverfartorum 7 tall exPharetra cum fülmin'e ejaculata, retundere ccguntur.Simpliciter ergo tältsfchnti t non funt explodendav

f+ UtruLogica art if:cialis futuropolitico ft nec<fjaria?ReJp:t. toto adpartes 7 fomnibus adperfcilam di-fciplmarum cognitionem inurvitAnm etiampolitico:antecedens doBiori non ef ambiguU&iku2♦ Difingv)lur interpohticuminpraxijam confitu-tum, experientia longocj rerum ufu Palentem; £fconftituendum, jamcu hutc facultati informandum ;isbuju; opera fi adjutus fitiffet, prius" & melius adfmempropoßtum pévrenifet t bunc magis proßccrequam Logic£ ignarum, res tp(a loquitur, nec omnesdißputztt'tones, pro habita Logico affequcnäo [ufceptsy

i tricarum mercntur nomtn , quafy nemo 16taliterfaflidit, nijiartis oßor, craffa laborans ignorantia : (fdito uftim , quem ahqui tantoperc urgent ( urgendusetiam eß) fne prsceptorum diligenti Pcntilatume an-tcgreffa-, cmitbet non ejje obvtum, cumdextra appli-catioprsrcquirat exadam Cognitionen^*

ii 4

*

K

«$©&»«&» -§§§# «&£«scs/

ifcip. fuo carifs. it"■Ä-

OPpofitum, QAROLE, at%prius rimarü:attflhocLaudcm ? Non laudo. ßc? Te fufpicotindt^.Ni prior effeBmn quoridam [ententia currauPluribus oppoßtum„ Sed major adorea <vul-

go eß.Christianus smh^i^a