ชนประถมศกษาปท 5

กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ผเรยบเรยง

ผศ.เชาวลต ภมภาค กศ.บ., กศ.ม.

วชดา คงสทธ ค.บ., ค.ม.

ผตรวจ

รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.

พชต สนธศร กศ.บ., ศษ.ม.

กญญาวณ บญม ค.บ.

บรรณาธการ

นตยาพร สายเสนา วท.บ., ศศ.ม.

ทวาวล บญญดษฐ วท.บ., วท.ม.

กลยภฏร ศรไพโรจน วท.บ.

สมาพร ยงคณธนา ศษ.บ., ศษ.ม.

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล B.S., M.S, Ph.D.

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ป. 5ป. 5

2

ป. 5ป. 5

ผŒเรยบเรยง

ผศ.เชาวลต ภมภาค

วชดา คงสทธ

ผŒตรวจ

รศ. ดร.สมหมาย แตงสกล

พชต สนธศร

กญญาวณ บญม

บรรณาธการ

นตยาพร สายเสนา

ทวาวล บญญดษฐ

กลยภฏร ศรไพโรจน

สมาพร ยงคณธนา

ISBN 978-974-18-5856-9พมพ�ท บรษท โรงพมพ�วฒนาพานช จำ กด นายเรงชย จงพพฒนสข กรรมการผจดการ

สงวนลขสทธตามกฎหมาย หามละเมด ทำ ซำ ดดแปลง เผยแพร สวนหนงสวนใด เวนแตจะไดรบอนญาต

B

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

ชนประถมศกษาปท 5กล‹มสาระการเรยนรŒสขศกษาและพลศกษาตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

3

คานา

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน สขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษาปท 1–6 ชดน จดทำ ขน

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 สำ หรบนกเรยนชนประถมศกษา

โดยมเปาหมายใหนกเรยนและครใชเปนสอในการจดการเรยนร เพอพฒนานกเรยนใหมคณภาพ

ตามสาระ มาตรฐานการเรยนร ตวชวดทกำ หนดไวในหลกสตร และสาระการเรยนรแกนกลางทหลกสตร

กำ หนด รวมทงพฒนาผเรยนใหมสมรรถนะสำ คญตามทตองการทงดานการสอสาร การคด การแกปญหา

การใชทกษะชวต และการใชเทคโนโลย ตลอดจนพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะอนพงประสงค ทำ

ประโยชนใหสงคม เพอใหสามารถดำ รงชวตอยรวมกบผอนในสงคมไทยและสงคมโลกไดอยางมความสข

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน สขศกษาและพลศกษา ชดนยดแนวคดการจดการเรยนรทเนนผเรยน

เปนสำ คญ ใชหลกการสงเสรมใหนกเรยนมความรความเขาใจธรรมชาตของทกษะกระบวนการทางสขศกษา

และพลศกษา และสามารถนำ ความรไปประยกตใชในชวตประจำ วนไดอยางมประสทธภาพและยงยน

โดยพฒนานกเรยนแบบองครวมอยบนพนฐานของการบรณาการความคดรวบยอด ทเนนใหนกเรยนเรยน

รดวยกระบวนการสบคนความรและเรยนรโดยใชสมองเปนฐาน (Brain-Based Learning) ซงเนน

การเรยนรใหตรงกบรปแบบการเรยนร (Learning Styles) เนนทกษะทสรางเสรมความเขาใจทคงทนของ

นกเรยนซงเปนผลลพธปลายทางทตองการใหเกดตามหลกสตร

การจดทำ หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน สขศกษาและพลศกษา ชดนคณะผจดทำ ซงเปนผเชยวชาญ

ในสาขาวชาและการพฒนาสอการเรยนรไดกำ หนดหนวยการเรยนรใหครอบคลมกลมสาระการเรยนร

สขศกษาและพลศกษา ตามตวชวดชนปของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ทไดกำ หนดไว อกทงยงไดออกแบบกจกรรมการเรยนร กจกรรมเสนอแนะโครงงาน การประยกตใช

ในชวตประจำ วน คำ ถามประจำ หนวย และคำ สำ คญทแทรกอยในเนอหาของแตละหนวยมาอธบายให

ความหมาย โดยจดอยในสวนของอภธานศพทในสวนทายเลม

หวงเปนอยางยงวา หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน สขศกษาและพลศกษา ชดนจะชวยสนบสนน

ใหนกเรยนไดรบการพฒนาดานทกษะกระบวนการทางสขศกษาและพลศกษา และตอบสนองการปฏรป

การเรยนรตามเจตนารมณของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542

คณะผŒจดทำ

4

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน สขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษาปท 1–6 แตละเลมไดออกแบบหนวยการเรยนรใหแตละหนวยการเรยนรประกอบดวย 1. ตวชวดชนป เปนเปาหมายในการพฒนานกเรยนแตละชนป ซงสอดคลองกบมาตรฐานการเรยนร มรหสของมาตรฐานการเรยนรและตวชวดชนปกำ กบไวหลงตวชวดชนป เชน พ 1.1 ป. 5/1 (รหสแตละตวมความหมาย ดงน พ คอ กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา 1.1 คอ สาระท 1 มาตรฐานการเรยนรขอท 1 ป. 5/1 คอ ตวชวดชนประถมศกษาปท 5 ขอท 1) 2. ผงมโนทศน�สาระการเรยนรŒ เปนการจดระเบยบและรวบรวมเนอหาแตละหนวย พรอมแสดงความเชอมโยงของเนอหาในสาระนน ๆ ไวดวย เพอสอใหเกดความเขาใจชดเจนขน นกเรยนเกดการเรยนรอยางมความหมาย เปนผงมโนทศนทแสดงขอบขายเนอหาในแตละหนวยการเรยนร โดยมชอหนวยการเรยนร หวขอหลก และหวขอรองของเนอหาในหนวยการเรยนรนน ๆ 3. ประโยชน�จากการเรยน นำ เสนอไวเพอกระตนใหนกเรยนนำ ความร ทกษะจากการเรยนไปประยกตใชในชวตประจำ วน 4. ลองคด ลองตอบ (คำ ถามนำ ส‹การเรยนรŒ) เปนคำ ถามหรอสถานการณเพอกระตนใหนกเรยนเกดความสงสยและสนใจทจะคนหาคำ ตอบ 5. เนอหา เปนเนอหาทตรงตามสาระ มาตรฐานการเรยนร ตวชวดชนป และสาระการเรยนรแกนกลาง โดยแบงเนอหาเปนชวง ๆ แลวแทรกกจกรรมพฒนาการเรยนรทพอเหมาะกบการเรยน รวมทงมการนำ เสนอดวยภาพ ตาราง แผนภม และแผนทความคด เพอเปนสอใหนกเรยนสรางความคดรวบยอดและเกดความเขาใจทคงทน 6. คำ สำ คญ ระบคำ สำ คญทแทรกอยในเนอหาโดยการเนนเสยงของคำ ไวตางจากตวพนคำ สำ คญนจะใชตวเนนเฉพาะคำ ทปรากฏคำ แรกในเนอหาไมเนนคำ ทเปนหวขอ 7. เรองน‹ารŒ (ความรŒเสรมหรอเกรดความรŒ) เปนความรเพอเพมพนใหนกเรยนมความรกวางขวางขน โดยคดสรรเฉพาะเรองทนกเรยนควรร 8. แหล‹งสบคŒนความรŒ เปนแหลงเรยนรตาง ๆ ตามความเหมาะสม เชน เวบไซต หนงสอ สถานท หรอบคคล เพอใหนกเรยนศกษาคนควาเพมเตมใหสอดคลองกบเรองทเรยน

คาชแจง

5

9. กจกรรมพฒนาการเรยนรŒ เปนกจกรรมทกำ หนดไวเมอจบเนอหาแตละตอนหรอหวขอเปนกจกรรมทหลากหลาย ใชแนวคดทฤษฎตาง ๆ ทสอดคลองกบเนอหา เหมาะสมกบวย และพฒนาการดานตาง ๆ ของนกเรยน สะดวกในการปฏบต กระตนใหนกเรยนไดคด และสงเสรมใหศกษาคนควาเพมเตม มคำ ถามเปนการตรวจสอบผลการเรยนรของนกเรยน ไดออกแบบกจกรรมไวอยางหลากหลายและมมากเพยงพอทจะพฒนาใหนกเรยนเกดการเรยนรตามเปาหมายของหลกสตร แตละกจกรรมไดระบสญลกษณเพอแสดงจดเนนของกจกรรมนน ๆ ไวเพอใหนกเรยนทราบวากจกรรมนนมงพฒนาทกษะใด อนจะชวยใหการจดกจกรรมการเรยนรครบถวนตามเปาหมาย 10. บทสรป ไดจดทำ บทสรปเปนผงมโนทศน (Concept Map) 11. กจกรรมเสนอแนะ เปนกจกรรมบรณาการทกษะทรวมหลกการและความคดรวบยอดในเรองตาง ๆ ทนกเรยนไดเรยนรไปแลวมาประยกตในการปฏบตกจกรรม 12. โครงงาน เปนขอเสนอแนะในการกำ หนดใหนกเรยนปฏบตโครงงาน โดยเสนอแนะหวขอโครงงานและแนวทางการปฏบตโครงงานทสอดคลองกบมาตรฐานการเรยนรและตวชวดชนปของหนวยการเรยนรนน เพอพฒนาทกษะการคด การวางแผน และการแกปญหาของนกเรยน 13. การประยกต�ใชŒในชวตประจำ วน เปนกจกรรมทเสนอแนะใหนกเรยนไดนำ ความร ทกษะในการประยกตความรในหนวยการเรยนรนนไปใชในชวตประจำ วน 14. คำ ถามประจำ หน‹วย เปนคำ ถามแบบอตนยทมงถามเพอทบทวนผลการเรยนรของนกเรยน 15. บรรณานกรม เปนรายชอหนงสอ เอกสาร หรอเวบไซตทใชคนควาอางองประกอบการเขยน 16. อภธานศพท� เปนการนำ คำ สำ คญทแทรกอยในเนอหามาอธบาย ใหความหมาย และจดเรยงตามลำ ดบตวอกษรเพอสะดวกในการคนควา

6

สาระ

การเรย

นรŒชน

ป

ความ

สอดค

ลŒองก

บสาร

ะ มา

ตรฐา

นการ

เรยน

รŒ แล

ะตวช

วดชน

ปมา

ตรฐา

นกล

‹มฯพ 1

.1

มาตร

ฐานก

ล‹มฯ

พ 2

.1มา

ตรฐา

นกล‹ม

ฯพ 3

.1มา

ตรฐา

นกล‹ม

ฯพ 3

.2มา

ตรฐา

นกล‹ม

ฯพ 4

.1มา

ตรฐา

นกล‹ม

ฯพ 5

.1

12

12

31

23

45

61

23

41

23

45

12

34

5หน

‹วยกา

รเรย

นรŒท

1: เรย

นรŒตว

เรา

–

ระบ

บตาง ๆ

ของ

รางก

าย

หน‹วย

การเรย

นรŒท

2: ช

วตแล

ะครอ

บครว

1

. พฒ

นากา

รทางเพ

ศ

2

. คร

อบคร

วอบอ

นตาม

วฒนธ

รรมไ

ทย

3

. กา

รแกไ

ขปญหา

ความ

ขดแย

ง

หน‹วย

การเรย

นรŒท

3: เพมพ

นทกษ

ะการ

เคลอ

นไหว

1

. กา

รเคล

อนไห

วรางกา

ยตาม

หลกว

ทยาศ

าสตร

การก

ฬา

2

. เก

มนำ ไปส

กฬาแ

ละกจ

กรรม

แบบผ

ลด

3

. กฬ

า

4

. กจ

กรรม

นนทน

าการ

หน‹วย

การเรย

นรŒท

4: ใ

ส‹ใจส

ขภาพ

1

. กา

รปฏบ

ตตนต

ามสข

บญญตแ

หงชา

ต

2

. ขอ

มลขา

วสาร

สขภา

พ

3

. สอ

โฆษณ

ากบอ

าหาร

และผ

ลตภณ

ฑสข

ภาพ

4

. กา

รดแล

รกษา

ตนเองเบอ

งตนเ

มอเจบป

วย

5

. กา

รทดส

อบแล

ะปรบ

ปรงส

มรรถ

ภาพท

างกา

ยเพอ

สขภา

พ

หน‹วย

การเรย

นรŒท

5: ช

วตปล

อดภย

1

. ยา

และส

ารเสพต

ด

2

. อท

ธพลข

องสอ

ทมตอ

พฤตก

รรมส

ขภาพ

3

. กา

รปอง

กนอน

ตราย

จากก

ารเลนก

ฬา

ตารางวเคราะหสาระ มาตรฐานการเรยนร และตวชวดชนปกบหน�วยการเรยนร

กลมสาระการเรยนร สขศกษาและพลศกษา ป. 5

7 หน‹วยการเรยนรŒท 1 เรยนรŒตวเรา ...........1–12

U ตวชวดชนป ..........................................1U ผงมโนทศน�สาระการเรยนรŒ ......................1U ประโยชน�จากการเรยน ............................1U ลองคด ลองตอบ ....................................1U ระบบต‹าง ๆ ของร‹างกาย ..........................4 – ระบบยอยอาหาร ......................................4 – ระบบขบถายปสสาวะ ...............................7U บทสรปหน‹วยการเรยนรŒท 1 ....................10U กจกรรมเสนอแนะ ................................11U โครงงาน ...........................................11U การประยกต�ใชŒในชวตประจำ วน ...............12U คำ ถามประจำ หน‹วย ..............................12

หน‹วยการเรยนรŒท 2 ชวตและครอบครว .. 13–31

U ตวชวดชนป ........................................13U ผงมโนทศน�สาระการเรยนรŒ ....................13U ประโยชน�จากการเรยน ..........................13U ลองคด ลองตอบ ..................................13 1. พฒนาการทางเพศ ..........................16 – พฒนาการทางเพศและ การปฏบตตนทเหมาะสม ..................16 2. ครอบครวอบอ‹นตามวฒนธรรมไทย ......20 2.1 ลกษณะของครอบครวไทย ............21 2.2 ครอบครวทอบอน ตามวฒนธรรมไทย .......................22 3. การแกŒไขป˜ญหาความขดแยŒง ..............24 3.1 ปจจยทกอใหเกดความขดแยง .......24 3.2 พฤตกรรมทพงประสงคและไมพง ประสงคในการแกไขปญหาความขดแยง ในครอบครวและกลมเพอน ...........25U บทสรปหน‹วยการเรยนรŒท 2 ....................29U กจกรรมเสนอแนะ ................................30U โครงงาน ...........................................30U การประยกต�ใชŒในชวตประจำ วน ...............31U คำ ถามประจำ หน‹วย ..............................31

หน‹วยการเรยนรŒท 3 เพมพนทกษะ

การเคลอนไหว ................... 32–81

U ตวชวดชนป ........................................32

U ผงมโนทศน�สาระการเรยนรŒ ....................33

U ประโยชน�จากการเรยน ..........................33

U ลองคด ลองตอบ ..................................33

1. การเคลอนไหวร‹างกาย

ตามหลกวทยาศาสตร�การกฬา .............36

1.1 การเคลอนไหวรางกาย

โดยการรบแรง การใชแรง

และการรกษาความสมดล ..............37

1.2 ตวอยางกจกรรมทเคลอนไหวรางกาย

โดยการรบแรง การใชแรง

และการรกษาความสมดล ..............39

1.3 ทกษะกลไกในการปฏบตกจกรรม

ทางกายและการเลนกฬา ................41

2. เกมนำ ไปส‹กฬาและกจกรรมแบบผลด ...47

2.1 เกมนำ ไปสกฬา .............................47

2.2 กจกรรมแบบผลด ........................50

3. กฬา ............................................52

3.1 กรฑาประเภทล ............................52

3.2 ฟตบอล .......................................54

3.3 มวยไทย ......................................63

3.4 ตะกรอวง .....................................71

4. กจกรรมนนทนาการ .........................74

4.1 ความหมายและความสำ คญ

ของกจกรรมนนทนาการ ................74 4.2 หลกการเลอกกจกรรม

นนทนาการ ..................................75 4.3 ประเภทและตวอยาง ของกจกรรมนนทนาการ ................76

สารบญ

8

U บทสรปหน‹วยการเรยนรŒท 3 ....................79U กจกรรมเสนอแนะ ................................80U โครงงาน ...........................................80U การประยกต�ใชŒในชวตประจำ วน ...............81U คำ ถามประจำ หน‹วย ..............................81

หน‹วยการเรยนรŒท 4 ใส‹ใจสขภาพ ....... 82–126

U ตวชวดชนป ........................................82U ผงมโนทศน�สาระการเรยนรŒ ....................83U ประโยชน�จากการเรยน ..........................83U ลองคด ลองตอบ ..................................83 1. การปฏบตตนตามสขบญญตแห‹งชาต ....86 2. ขŒอมลข‹าวสารสขภาพ ........................92 2.1 วธคนหาและตวอยางแหลงขอมล ขาวสารสขภาพ .............................93 2.2 การใชขอมลขาวสาร ในการสรางเสรมสขภาพ ................96 3. สอโฆษณากบอาหาร และผลตภณฑ�สขภาพ ......................97 3.1 สอโฆษณากบการเลอกซออาหาร และผลตภณฑสขภาพ ...................97 3.2 การตรวจสอบขอเทจจรง ของสอโฆษณา .............................99 4. การดแลรกษาตนเองเบองตŒน เมอเจบป†วย .................................102 4.1 โรคไขหวด ................................ 102 4.2 โรคไขเลอดออก ........................ 103 4.3 โรคกลากและโรคเกลอน ............. 104 4.4 โรคฟนผและโรคปรทนต ............ 105 5. การทดสอบและปรบปรง สมรรถภาพทางกายเพอสขภาพ .........107 5.1 การทดสอบสมรรถภาพทางกาย เพอสขภาพ ............................... 108 5.2 การปรบปรงสมรรถภาพทางกาย เพอสขภาพ ............................... 115

4.4 โรคฟนผและโรคปรทนต ............ 1055. การทดสอบและปรบปรง

สมรรถภาพทางกายเพอสขภาพ .........107 5.1 การทดสอบสมรรถภาพทางกาย เพอสขภาพ ............................... 108 5.2 การปรบปรงสมรรถภาพทางกาย เพอสขภาพ ............................... 115

U บทสรปหน‹วยการเรยนรŒท 4 ..................124U กจกรรมเสนอแนะ ..............................125U โครงงาน .........................................125U การประยกต�ใชŒในชวตประจำ วน .............126U คำ ถามประจำ หน‹วย ............................126

หน‹วยการเรยนรŒท 5 ชวตปลอดภย .... 127–148

U ตวชวดชนป ......................................127U ผงมโนทศน�สาระการเรยนรŒ ..................127U ประโยชน�จากการเรยน ........................127U ลองคด ลองตอบ ................................127 1. ยาและสารเสพตด .........................130 1.1 ปจจยทมอทธพลตอ การใชสารเสพตด ....................... 130 1.2 ผลกระทบของการใชยา และสารเสพตด ......................... 131 1.3 การใชยาอยางปลอดภย .............. 134 1.4 การหลกเลยงการใชสารเสพตด ... 135 2. อทธพลของสอทม ต‹อพฤตกรรมสขภาพ ......................136 2.1 อทธพลของสอทสงผลด ตอพฤตกรรมสขภาพ ................. 140 2.2 อทธพลของสอทสงผลเสย ตอพฤตกรรมสขภาพ ................. 141 3. การป‡องกนอนตรายจากการเล‹นกฬา ...143 3.1 ปจจยทกอใหเกดอนตราย จากการเลนกฬา ........................ 143 3.2 การปองกนอนตราย จากการเลนกฬาในแตละปจจย .... 144U บทสรปหน‹วยการเรยนรŒท 5 ..................146U กจกรรมเสนอแนะ ..............................147U โครงงาน .........................................147U การประยกต�ใชŒในชวตประจำ วน .............148U คำ ถามประจำ หน‹วย ............................148บรรณานกรม .........................................149อภธานศพท� .................................. 150–152

1

ประโยชนจากการเรยน ลองคด ลองตอบ

ตวชวดชนป

ผงมโนทศนสาระการเรยนร

1. อธบายความสำ คญของระบบยอยอาหารและระบบขบถายทมผลตอสขภาพ การเจรญเตบโต และพฒนาการ (พ 1.1 ป. 5/1)2. อธบายวธดแลระบบยอยอาหารและระบบขบถายใหทำ งานตามปกต (พ 1.1 ป. 5/2)

เขาใจการท�างานและความส�าคญของระบบยอยอาหารและระบบขบถายปสสาวะทสงผลตอสขภาพและการเจรญเตบโต ตลอดจนสามารถดแลรกษาระบบยอยอาหารและระบบขบถายปสสาวะไดอยางเหมาะสม

ถาขาดการดแลเอาใจใสระบบตาง ๆของรางกาย นกเรยนคดวาจะสงผลใหรางกายผดปกตหรอไม อยางไร

ระบบตางๆของรางกาย

ระบบยอยอาหาร ระบบขบถายปสสาวะเรยนรตวเรา

เรยนรตวเรา

2 หนงสอ เรยน รายวชา พนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป. 5

ปาก

ไต

ลำ ไสใหญ

กระเพาะอาหาร

ลำ ไสเลก

หนงสอ เรยน รายวชา พนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป. 5 3

ระบบยอยอาหารทำ หนาทยอยและดดซมอาหารเพอใหรางกายไดเจรญเตบโต สวนระบบขบถายปสสาวะชวยกรอง

ของเสยออกจากเลอดและกำ จดออกมาในรปของนำ ปสสาวะ ดงนนนกเรยนควรดแลรกษาระบบอวยวะดงกลาวใหทำ งานไดตามปกต เพอการมสขภาพทดและการเจรญเตบโตของรางกายตามวยนกเรยนควรดแลรกษาระบบอวยวะดงกลาวใหทำ งานไดตามปกต เพอการมสขภาพทด

4 หนงสอ เรยน รายวชา พนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป. 5

นกเรยนไดเรยนรระบบตาง ๆ ของรางกายมาบางแลวในระดบชนทผานมา ในระดบชนนจะไดเรยนรเกยวกบระบบตาง ๆ ของรางกายเพมเตม ไดแก ระบบยอยอาหารและระบบขบถายปสสาวะ

อาหารทเรารบประทานจ�าเปนตองถกยอยและดดซมโดยระบบยอยอาหาร เพอใหรางกายไดน�าสารอาหารไปใชประโยชนในการเจรญเตบโตและสรางพลงงาน ระบบยอยอาหารจงเปนระบบทมความส�าคญไมนอยไปกวาระบบอน ๆ

1.หนาทของระบบยอยอาหาร ระบบยอยอาหารมหนาทหลกคอยอยอาหารทรบประทานเขาไปใหแตกตวและมขนาดเลก จากนนอาหารทถกยอยจะกลายเปนสารอาหารและถกดดซมไปใชประโยชนในรางกาย สวนอาหารทไมสามารถยอยหรอถกดดซมได จะกลายเปนกากอาหารและถกก�าจดออกนอกรางกายเปนอจจาระตอไป 2.โครงสรางของระบบยอยอาหาร ระบบยอยอาหารประกอบดวยอวยวะทส�าคญ ไดแก ปาก หลอดอาหาร ตบ กระเพาะอาหาร ล�าไสเลก และล�าไสใหญ นอกจากนยงมอวยวะชวยท�างานในระบบอก ไดแก ตอมน�าลาย ตบออน และถงน�าด ซงอวยวะชวยท�างานเหลานจะขบเอนไซม (enzyme) ออกมาชวยยอยอาหารภาพแสดงโครงสรางของระบบยอยอาหาร

ปาก

ลำ ไสใหญ

ลำ ไสเลกกระเพาะอาหาร

ระบบตางๆของรางกาย

หลอดอาหาร

ระบบยอยอาหาร

ตบ

¤Ó ¶ÒÁ¹Ó ÊÙ‹º·àÃÕ¹

รหรอไม อาหารทเรารบประทานตองผานการท�างานของระบบยอยอาหารอยางไร

หนงสอ เรยน รายวชา พนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป. 5 5

ปากเปนอวยวะแรกของระบบยอยอาหาร

ปาก เปนอวยวะแรกของระบบยอยอาหาร ภายในปากจะมฟน ลน และตอมน�าลายซงสรางน�าลาย ในน�าลายจะมเอนไซมชวยในการยอยอาหาร

ภาพแสดงลกษณะของหลอดอาหารและกระเพาะอาหาร

หลอดอาหาร เปนสวนแรกของทางเดนอาหาร มความยาวประมาณ 25 เซนตเมตร ภายในหลอดอาหารจะมกลามเนอทจะหดและคลายตวเพอใหอาหารเคลอนทผานหลอดอาหารลงไปยงกระเพาะอาหาร

ภาพแสดงลกษณะของลำ�ไสเลกลำ�ไสใหญ�และไสตรง

ลาไสเลก เปนสวนทตอมาจากกระเพาะอาหาร มลกษณะเปนทอทขดมวน การยอยอาหารและการดดซมสารอาหารสวนใหญเกดขนในล�าไสเลก

ลาไสใหญ เปนสวนทมขนาดใหญกวาล�าไสเลก แตสนกวามาก ล�าไสใหญไมไดท�าหนาทยอยอาหารแตจะท�าหนาทดดน�าจากอาหารกลบเขาสรางกาย

หลอดอาหาร

กระเพาะอาหาร ตบ

เปนอวยวะในระบบยอยอาหารทท�าหนาทผลตน�าดเพอชวยยอยไขมนใหแตกตวเปนเมดเลก ๆ จนรางกายสามารถดดซมและน�าไปใช

ลำ ไสเลก

ไสตรง

ลำ ไสใหญ

กระเพาะอาหาร เปนสวนของทางเดนอาหารทใหญทสด มลกษณะเปนถงพองรปคลายตวเจ (J) ภายในกระเพาะอาหารจะมผนงทมลกษณะเปนคลน มตอมสรางน�ายอย กระเพาะอาหารจงเปนทรวมอาหารทรบประทานเขาไปและท�าหนาทยอยอาหารใหมขนาดทเลกลง

6 หนงสอ เรยน รายวชา พนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป. 5

สวนกากอาหารทเหลอจะกลายเปนอจจาระ ถกก�าจดออกจากรางกาย โดยล�าไสใหญจะบบตวใหอจจาระเคลอนทไปยงสวนทเรยกวา ไสตรง�และผานออกทางทวารหนก 3.การดแลระบบยอยอาหาร เพอใหระบบยอยอาหารท�างานไดปกตควรปฏบต ดงน 1. ไมรบประทานอาหารทมรสจด เชน เผดหรอเปรยวจด เพราะจะท�าใหเราปวดทองและแสบทองได 2. เคยวอาหารใหละเอยดกอนกลน เพอชวยใหกระเพาะอาหารท�างานไมหนก และลดอาการทองอดจากอาหารไมยอย

3. รบประทานผกและผลไมเปนประจ�า เพราะเปนอาหารทยอยงายสงผลดตอกระเพาะอาหารและล�าไส เนองจากในผกและผลไมมใยอาหารมาก ชวยในการขบถายไดด

4. ดมน�าสะอาดอยางนอยวนละ 8 แกว เพอใหระบบยอยอาหารท�างานไดอยางปกต 5. รบประทานอาหารใหครบทง 3 มอ และตรงเวลา เพอปองกนโรคกระเพาะอาหาร 6. ออกก�าลงกายสม�าเสมอ เพราะการออกก�าลงกายชวยใหระบบยอยอาหารท�างานไดดขน 7. รกษาฟนใหแขงแรง เนองจากฟนชวยในการบดเคยวอาหาร ท�าใหอาหารทเรารบประทานมขนาดเลกลงและยอยงายขน

หนงสอ เรยน รายวชา พนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป. 5 7

1. วาดภาพพรอมระบายสอวยวะทอยในระบบยอยอาหาร 1 ชนด ทนกเรยนสนใจ2. ศกษาเรอง ระบบยอยอาหารแลวเขยนบอกหนาทและความส�าคญ ตลอดจนวธการดแล รกษาอวยวะตาง ๆ ของระบบยอยอาหารลงในสมดรายงาน

กจกรร

มพฒ

นาการเรยนร

พฒ าร

¤Ó ¶ÒÁ¾Ñ²¹Ò¤ÇÒÁ¤Ô´

ถานกเรยนมอาการปวดทอง ทองอด หรอจกเสยดทองบอย ๆ นกเรยนจะแกไขปญหานอยางไร

การก�าจดของเสยหรอการขบถายของรางกาย โดยปกตจะผานการท�างานของอวยวะทส�าคญใน 4 ระบบ ไดแก ระบบหายใจ ทมการก�าจดของเสยผานทางปอดในรปของแกสคารบอนไดออกไซดจากกระบวนการหายใจ ระบบผวหนงหรอระบบหอหมรางกาย ซงก�าจดของเสยผานทางผวหนงในรปของเหงอ ระบบขบถายของเสยทางล�าไสใหญ ทก�าจดของเสยออกมาในรปของอจจาระ และสดทายระบบขบถายปสสาวะ จะก�าจดของเสยผานทางไตออกมาในรปของน�าปสสาวะ

ระบบขบถายปสสาวะ

¤Ó ¶ÒÁ¹Ó ÊÙ‹º·àÃÕ¹

น�าปสสาวะเกดขนไดอยางไร และท�าไมเราไมควรกลนปสสาวะ

เมอรางกายน�าอาหารทผานการยอยและดดซมจากระบบยอยอาหารไปใชประโยชนแลว ยอมมสงทเหลอจากการยอยและดดซมกลายเปนของเสยทรางกายตองก�าจดออก ระบบขบถายปสสาวะเปนระบบหนงของรางกายทก�าจดของเสยในรปของน�าปสสาวะ

8 หนงสอ เรยน รายวชา พนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป. 5

1.หนาทของระบบขบถายปสสาวะ ระบบขบถายปสสาวะมหนาทกรองของเสยออกจากเลอดและก�าจดออกจากรางกายในรปของน�าปสสาวะ โดยผานการท�างานของอวยวะทส�าคญ คอ ไต

ภาพแสดงตำ�แหนงของไต�ทอไต�กระเพาะปสสาวะ�และทอปสสาวะ

ไต

ทอไต

ทอปสสาวะ

กระเพาะปสสาวะ

2.โครงสรางของระบบขบถายปสสาวะ ระบบขบถายปสสาวะประกอบดวยอวยวะทส�าคญ ไดแก ไต ทอไต กระเพาะปสสาวะ และทอปสสาวะ

ไต เปนอวยวะทมลกษณะคลายเมลดถวแดง มอย 2 ขาง ทางดานหลงบรเวณเอว ท�าหนาทกรองของเสย เชน น�า เกลอแร ออกจากเลอดแลวกลายเปนน�าปสสาวะ

ทอไต เปนทอทออกมาจากไตแตละขางไปสกระเพาะปสสาวะ ทอไตจะรองรบน�าปสสาวะจากไตไปสกระเพาะปสสาวะ

กระเพาะปสสาวะ มลกษณะคลายถง อยบรเวณชองทองดานลาง มหนาทกกเกบน�าปสสาวะกอนจะปลอยออกสภายนอกรางกายทางทอปสสาวะ

ทอปสสาวะ เปนทอเลก ๆ ทออกมาจากกระเพาะปสสาวะเพอจะน�าน�าปสสาวะออกไปนอกรางกาย

หนงสอ เรยน รายวชา พนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป. 5 9

กจกรร

มพฒ

นาการเรยนร

พฒ าร

แหลงสบคนความร

3.การดแลระบบขบถายปสสาวะ เพอใหระบบขบถายปสสาวะท�างานไดปกต ควรปฏบตดงน 1. ควรดมน�าทสะอาดอยางนอยวนละ 8 แกว เพอใหการท�างานของระบบขบถายปสสาวะเปนปกต 2. ไมควรกลนปสสาวะ เพราะอาจท�าใหกระเพาะปสสาวะอกเสบได 3. ไมรบประทานอาหารทมรสเคมจด เพราะจะท�าใหไตท�างานหนกเกนไป และอาจเปนโรคไตได 4. ดแลความสะอาดของอวยวะเพศอยเสมอ เพราะการมสขอนามยทดชวยปองกนการตดเชอโรคในระบบขบถายปสสาวะได 5. ถามอาการผดปกตในการขบถายปสสาวะ เชน ปสสาวะไมออก ปวดหรอเจบอวยวะเพศในขณะปสสาวะใหรบบอกผปกครองพาไปพบแพทย

l นกเรยนสามารถคนควาความรเรอง ระบบตาง�ๆ �ของรางกาย เพมเตมไดจากเวบไซต www.thaigoodview.com/node/40967 โดยการขอค�าปรกษาจากครและเจาหนาทสาธารณสข

1. จบคศกษาถงลกษณะและหนาทของระบบขบถายปสสาวะ แลวรวมกนพดคยในชนเรยน2. ศกษาวธการดแลรกษาระบบขบถายปสสาวะ แลวเขยนเปนแผนทความคด

¤Ó ¶ÒÁ¾Ñ²¹Ò¤ÇÒÁ¤Ô´

“การดมนำ มาก ๆ ชวยใหระบบขบถายปสสาวะทำ งานไดด” นกเรยนเหนดวยกบคำ กลาวนหรอไม อยางไร

10 หนงสอ เรยน รายวชา พนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป. 5

บทสรปห

นวยก

ารเรยน

รท1

บ

ระบบ

ยอยอ

าหาร:�ม

หนาท

หลกค

อ ยอ

ยอาห

ารให

แตกต

วและ

มขนา

ดเลก

จาก

นนอา

หารท

ถกยอ

ยจะก

ลายเ

ปนสา

รอาห

ารแล

ะถก

ดดซม

ไปใช

ประโยช

นในร

างกา

ย สว

นอาห

ารทไ

มสาม

ารถย

อยหร

อถกด

ดซมไ

ด จะ

กลาย

เปนก

ากอา

หารแ

ละถก

กำ จดอ

อกนอ

กรา

งกาย

เปนอ

จจาร

ะ ระ

บบยอ

ยอาห

ารปร

ะกอบ

ดวยอ

วยวะ

ทสำ ค

ญ ไ

ดแก

ปาก

หลอด

อาหา

ร กร

ะเพา

ะอาห

าร ล

ำ ไสเลก

และ

ลำ ไส

ใหญ ก

ารดแ

ลระบ

บยอย

อาหา

รเพอใ

หระบ

บยอย

อาหา

รทำ ง

านได

ปกตค

วรรบ

ประท

านผก

และผ

ลไม

ควรเคย

วอาห

ารให

ละเอยด

ไมร

บประ

ทานอ

าหาร

รสจด

และ

ออกก

ำ ลงก

ายอย

างสม

ำ เสมอ

ระบบ

ขบถายป

สสาวะ:�ม

หนาท

กรอง

ของเสย

ออกจ

ากเล

อดแล

ะกำ จ

ดออก

ในรป

ของน

ำ ปสส

าวะ

ระบบ

ขบถา

ยปสส

าวะป

ระกอ

บดว

ยอวย

วะทส

ำ คญ ไดแ

ก ไต

ทอไ

ต กร

ะเพา

ะปสส

าวะ แล

ะทอป

สสาว

ะ เพ

อใหร

ะบบข

บถาย

ปสสา

วะทำ งา

นไดอ

ยางป

กตเราค

วรดม

นำ อยา

งเพย

งพอ

ไมกล

นปสส

าวะ

ไมรบ

ประท

านอา

หารท

มรสเคม

จด

เรยนรตวเรา

ระบบ

ตางๆ

ของรางกาย

หนงสอ เรยน รายวชา พนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป. 5 11

โครงงาน

1. วาดภาพระบายสกจกรรมทถอวาเปนการดแลรกษาระบบยอยอาหารและ ระบบขบถายปสสาวะ พรอมกบอธบายวากจกรรมทวาดภาพออกมานน จดเปนการดแลรกษาระบบดงกลาวอยางไร แลวน�ามาอภปรายหนาชนเรยน2. แบงกลม กลมละ 4–5 คน แตละกลมรวมกนจดกจกรรมการใหความร และรณรงคใหกบสมาชกภายในชมชนของนกเรยนเกยวกบการดแลรกษา ระบบยอยอาหาร และระบบขบถายปสสาวะ

นกเรยนสามารถเลอกทำ โครงงานตอไปน (เลอก 1 ขอ) หรออาจเลอกทำ โครงงานอนตามความสนใจตามรปแบบโครงงานทผสอนกำ หนด (ซงอยางนอยตองมหวขอตอไปน เหตผลทเลอกโครงงานน จดประสงค แผนการปฏบตการ) 1. โครงงานการคนควาขอมลเรอง ปจจยทสงผลกระทบตอระบบยอยอาหาร 2. โครงงานการทดลองเรอง การรณรงคใหคนในชมชนดแลรกษาระบบขบถาย� � ปสสาวะ 3. โครงงานการคนควาขอมลเรอง อาหารทชวยใหระบบยอยอาหารทางานไดดขน หมายเหต: โครงงานทเลอกตามความสนใจควรไดรบค�าแนะน�าแกไขจากผสอน เมอไดรบความเหนชอบแลวจงด�าเนนโครงงานนน ๆ โดยผสอน/ผปกครอง/กลมเพอน ประเมนลกษณะกระบวนการท�างาน และนกเรยนควรมการสรปแลกเปลยนความรซงกนและกนกอนพจารณาเกบในแฟมสะสมผลงาน

¡Ô ¡ÃÃÁàʹÍá¹Ð

12 หนงสอ เรยน รายวชา พนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป. 5

นกเรยนน�าความรทไดจากการศกษาหนวยการเรยนรนไปปฏบตโดยการรบประทานผกและผลไมเปนประจ�า เคยวอาหารใหละเอยด และออกก�าลงกายอยางสม�าเสมอ แลวสงเกตดวาตนเองมการขบถายอจจาระทดขนหรอไม และหลกเลยงการกลนปสสาวะและการรบประทานอาหารรสทมเคมจด เพอการมระบบขบถายปสสาวะทด

1. ระบบยอยอาหารมความส�าคญและสงผลตอการเจรญเตบโตตอคนเราอยางไร 2. ถากลาวถงระบบยอยอาหาร นกเรยนจะนกถงอวยวะใดเปนอนดบแรก และ เพราะอะไร 3. นกเรยนคดวา ถาฟนของเราไมแขงแรงจะมผลตอระบบยอยอาหารของเรา อยางไร 4. “การกลนปสสาวะนาน ๆ จะท�าใหเปนโรคนว” นกเรยนเขาใจวาอยางไร 5.ถานกเรยนตองการใหตนเองมระบบขบถายปสสาวะทปกตจะตองปฏบต อยางไรบาง

¤Ó ¶ÒÁ»ÃÐ¨Ó Ë¹‹ÇÂ

การประยกต ใช ในชวตประจาวน

ผงมโนทศนสาระการเรยนร

ตวชวดชนป

1. อธบายการเปลยนแปลงทางเพศและปฏบตตนไดเหมาะสม (พ 2.1 ป. 5/1)2. อธบายความสำ คญของการมครอบครวทอบอนตามวฒนธรรมไทย (พ 2.1 ป. 5/2)3. ระบพฤตกรรมทพงประสงคและพฤตกรรมทไมพงประสงคในการแกไขปญหาความขดแยง ในครอบครวและกลมเพอน (พ 2.1 ป. 5/3)

1. พฒนาการทางเพศ – พฒนาการทางเพศ และการปฏบตตนทเหมาะสม

2. ครอบครวอบอ‹นตามวฒนธรรมไทย 2.1 ลกษณะของครอบครวไทย 2.2 ครอบครวทอบอนตามวฒนธรรมไทย

ชวตและครอบครว

เขาใจพฒนาการทางเพศและปฏบต-ตนไดเหมาะสมตามเพศของตน ปฏบต-ตนตามวฒนธรรมไทยเพอใหครอบครวอบอน และหลกเลยงพฤตกรรมทไมพงประสงคในการแกไขปญหาทกอใหเกดความขดแยงไดอยางเหมาะสม

นกเรยนคดวาครอบครวทอบอนตามวฒนธรรมไทย มลกษณะอยางไร

3. การแกŒ ไขป˜ญหาความขดแยŒง 3.1 ปจจยทกอใหเกดความขดแยง 3.2 พฤตกรรมทพงประสงคและ ไมพงประสงคในการแกไข ปญหาความขดแยงในครอบครว และกลมเพอน

äÁ‹à»š¹ääÃѺ¼Á¡â·ÉãËŒ

¢Íâ·É¤ÃѺ¼ÁäÁ‹ä´ŒµÑé§ã¨

ประโยชนจากการเรยน ลองคด ลองตอบ

ชวตและครอบครว2