(1)

การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง

The Development Model for Prevention and Control of Dengue Fever by Community Participation in Koksak Sub District, Bangkeaw District,

Phatthalung

มาธพร พลพงษ

Mathuporn Polpong

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการระบบสขภาพ

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Science in Health System Management Prince of Songkla University

2559 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของ

ชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ผเขยน นางมาธพร พลพงษ สาขาวชา การจดการระบบสขภาพ _____________________________________________________________________________ อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ……………………………………… (ดร.ซอฟยะห นมะ)

คณะกรรมการสอบ …………………….ประธานกรรมการ (นายแพทยอมร รอดคลาย)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม

……………………………..กรรมการ (ดร.ซอฟยะห นมะ)

……………………………………… (ดร.นายแพทยปรชญะพนธ เพชรชวย)

……………………………..กรรมการ (ดร.นายแพทยปรชญะพนธ เพชรชวย)

……………………………..กรรมการ (ดร.ธนษฐา ดษสวรรณ)

……………………………..กรรมการ (นางสวาท รามทพย)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบน เปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการระบบสขภาพ …………………………………………

(รองศาสตราจารย ดร.ธระพล ศรชนะ) คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว

ลงชอ............................................. (ดร.ซอฟยะห นมะ) อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ลงชอ............................................. (นางมาธพร พลพงษ) นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน

ลงชอ............................................. (นางมาธพร พลพงษ) นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวน

รวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ผเขยน นางมาธพร พลพงษ สาขาวชา การจดการระบบสขภาพ ปการศกษา 2558

บทคดยอ

การศกษาครงน เปนการวจยและพฒนา มวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกแบบมสวนรวมของชมชนในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง โดยประเมนการมสวนรวมของชมชนจากกระบวนการ A-I-C และพฒนาตวชวดความส าเรจในการด าเนนงาน รวบรวมขอมลเชงปรมาณดวยแบบสอบถาม จากประชากรและกลมตวอยาง ไดแก ผน าชมชน อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) และประชาชนในพนท จ านวน 203 คน และเกบขอมลเชงคณภาพโดยใชกระบวนการ A-I-C จากผมสวนเกยวของทงสน 52 คน การวเคราะหขอมลเชงปรมาณใชสถตพรรณนาและทดสอบความแตกตางกอนและหลงการใชรปแบบฯ ดวยสถต paired t-test สวนขอมลเชงคณภาพใชวธการวเคราะหเนอหา ตามล าดบ

ผลการศกษาพบวา ขนตอนในการพฒนารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกแบบมสวนรวมของชมชนโดยใชกระบวนการ A-I-C ประกอบดวย 6 ขนตอนดงน คอ 1) ศกษาขอมลพนฐานและการทบทวนทฤษฎ 2) น าขอมลทไดเขาสกระบวนการ A-I-C เพอก าหนดรปแบบฯ ทเหมาะสมกบบรบทชมชน 3) เสนอรางรปแบบฯ ตอผทรงคณวฒ 4) ปรบเนอหาตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ 5) น ารปแบบฯ ทไดไปทดลองใชในชมชน และ 6) ประเมนผลและประกาศใชอยางเปนทางการ โดยรปแบบฯ ดงกลาว มองคประกอบของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ 6 ดาน คอ 1) การมสวนรวมของประชาชน 2) การออกกฎเกณฑของชมชน 3) การมผน าทเขมแขงและกรรมการรบผดชอบทชดเจน 4) การประชาสมพนธ 5) การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายในชมชน 6) ชมชนมความตระหนกในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

ส าหรบการประเมนการมสวนรวมของชมชนจากกระบวนการ A-I-C และพฒนาตวชวดความส าเรจในการด าเนนงาน เปนดงน

1) การประเมนความส าเรจในการน ารปแบบฯ ไปใชพบวา กลมตวอยางรอยละ 95.7 มความพงพอใจตอรปแบบฯ ทได

(6)

2) การประเมนกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจทง 6 ดาน และการปฏบตตวในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก พบวา หลงการใชรปแบบฯ มระดบคะแนนเฉลยสงกวากอนการใชรปแบบฯ และมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) สวนของความรเกยวกบโรคไขเลอดออกทงกอนและหลงการใชรปแบบฯ ไมมความแตกตางกน

3) การประเมนอตราความชกชมของลกน ายงลาย พบวาลดลงโดยวดจากคา Breteau Index (BI) Container Index (CI) และ House Index (HI) โดยขอมลกอนและหลงการใชรปแบบฯ คอ BI =32.14/7.07 CI= 12.4/2.60 และ HI =15.2/ 5.60 ตามล าดบ

4) การประเมนอตราการปวยดวยโรคไขเลอดออกในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลงลดลง โดยอตราการปวย กอนเรมกระบวนการ A-I-C ในป พ.ศ. 2556-2557 มอตราปวย 61.27 - 98.03/ประชากรแสนราย ภายหลงไดเรมเทคนคกระบวนการ A-I-C ในป พ.ศ. 2558 และมการประกาศใชรปแบบฯ อยางสมบรณในตนป พ.ศ. 2559 พบอตราปวยในป พ .ศ. 2558-2559 คอ 0-35.03/ประชากรแสนราย แมจะมการผปวยดวยโรคไขเลอดออกหลงจากใชรปแบบฯ แตอยางไรกตาม พบวาไมมผปวยรายท 2 เกดขนในพนทเดยวกน

สรป ผลการพฒนารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกแบบมสวนรวมของชมชนโดยใชกระบวนการ A-I-C มสวนสนบสนนประสทธภาพของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชวงกอนฤดกาลระบาดในชมชนได โดยชมชนมกระบวนการและกจกรรมทท าใหความส าเรจทง 6 ดานเพมขน การปฏบตตนดขน มผลชวยลดความชกชมของลกน ายงลาย และสามารถลดอตราปวยไดในทสด

ขอเสนอแนะ กระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทส าคญในการด าเนนงานคอการมสวนรวมของชมชน โดยรปแบบฯ ทไดจะเปนกลไกก ากบความรวมมอระหวางภาคสวนตาง ๆ ใหสามารถด าเนนงานใหบรรลตามเปาหมายได จ าเปนตองมการเสรมพลงอ านาจของชมชนอยางตอเนองเพอให เกดการตดตาม การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทมความยงยนตอไป ค าส าคญ: รปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก และ การมสวนรวมของชมชน

(7)

Thesis Title The Development Model for Prevention and Control of Dengue Fever by Community Participation in Koksak Sub District, Bangkeaw District, Phatthalung Author Mrs Mathuporn Polpong Major Program Health System Management Academic Year 2015

Abstract This study was a research and development which aimed to develop a

community participation model for prevention and control of dengue fever in Koksak sub-district, Bangkeaw district, Phatthalung province by assessing community participation from Appreciation-Influence-Control (A-I-C) technique and developing performance indicators. Quantitative data was collected by structured questionnaires from 203 samples which were community leaders, village health volunteers, and local people, while qualitative data was gathered by A-I-C from 52 participants. The former and later data was analyzed by descriptive statistics and content analysis, respectively. Paired t-test was used to compare the mean difference before and after observation of using the developed model.

The results demonstrated that the developed community participation model for prevention and control of dengue fever were constructed in 6 stages: 1) baseline data assessment and documentary review 2) analyzed data for a model-building and selection in A-I-C process 3) model validation by expert approval 4) model fitting and improvement 5) model trial in community 6) model evaluation and announcement. This developed model consisted of 6 elements: (1) community participation (2) community measures (3) leadership and community committee (4) communication/advocacy (5) community networks and (6) community awareness.

For the assessment of community participation from AIC process and performance indicators development are presented as follows:

1) The success of using the developed model shown that 95.7% of samples were satisfied.

2) After following the model, the assessing community participation from AIC and developing of 6 performance indicators including the practice regarding a dengue fever, were

(8)

significantly better than before (p<0.05). In the other hands, the knowledge about dengue fever both before and after following the model, were not difference.

3) The assessment of larval/pupal mosquito population density indices revealed that after following the model, Breteau Index (BI) Container Index (CI) และ House Index (HI) were decrease as follows: BI =32.14/7.07 CI= 12.4/2.60 and HI =15.2/ 5.60, respectively.

4) The assessment of the dengue incidence rate fever in Koksak sub-district, Bangkeaw district, Phatthalung province indicated that the dengue incidence rate was decrease after following the model. Before using the model, the dengue incidence rate in 2013-2014 was 61.27 - 98.03 per 100,000 population. In contrast, after the period of developing and following the model, the dengue incidence rate in 2015-2016 was 0-35.03 per 100,000 population.

To sum up, the developed model for prevention and control of dengue fever by AIC community participation has a critical role to support the efficiency of early prevention before the dengue hyper endemic in rainy season. The 6 performance indicators and the practice regarding a dengue fever were better than before. These resulted to decrease of larval/pupal mosquito population density indices and finally reduce the incidence rate.

Suggestion, a key success factor in prevention and control of dengue fever in community was a community participation. This developed model played a major role of a synergistic mechanism among all sectors to archive this goal. However, a community empowerment needs to be continue in monitoring, prevention and control for further sustainability.

Keywords: model for prevention and control of dengue fever and community participation

(9)

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยความกรณา และความชวยเหลออยางดยงจาก ดร.ซอฟยะห นมะ อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก และ ดร.นพ.ปรชญะพนธ เพชรชวย อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ทกรณาใหค าปรกษาชแนะแนวทางทถกตองอนเปนประโยชน จดประกายความคดอนทรงคณคา คอยสนบสนนใหก าลงใจ ใหโอกาสแกผวจย รวมถงใหขอคดเหนในการแกไขขอบกพรองในทกขนตอนของการท าวทยานพนธมาโดยตลอด ผวจยซาบซงและประทบใจในความกรณาเปนอยางยง จงขอขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน ขอขอบพระคณ ดร.ซอฟยะห นมะ ประธานกรรมการสอบโครงรางวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.เนตรนภา คพนธว และ นพ.อมร รอดคลาย กรรมการสอบโครงรางวทยานพนธ ขอขอบพระคณ นพ.อมร รอดคลาย ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ และ ดร.ธนษฐา ดษสวรรณ และ นางสวาท รามทพย กรรมการสอบวทยานพนธ ทกรณาสละเวลาและใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนในการท าวทยานพนธฉบบนใหมความสมบรณมากยงขนขอขอบพระคณคณาจารยทกทานทไดประสทธประสาทวชาความร สรางปญญาใหกบผวจยอนเปนพนฐานในการท าวทยานพนธและการท างาน ขอขอบพระคณผรทงหลายซงผวจยไดศกษาแนวคดของทานผานต ารา และเอกสารวชาการในการท าวทยานพนธครงน ขอขอบพระคณ ผทรงคณวฒทกรณาเสยสละเวลาตรวจสอบเครองมอในการท าวจยรวมถงขอเสนอแนะทเปนประโยชนและมคณคายง ขอขอบพระคณผมสวนรวมในการวจยเรองการพฒนารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ทกทาน ทเสยสละ ใหโอกาสและความรวมมออยางดยง ขอขอบพระคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทสนบสนนทนวจยในการท าวทยานพนธ ขอขอบพระคณเจาหนาทของสถาบนการจดการระบบสขภาพภาคใต เพอนๆ หลกสตรการจดการระบบสขภาพ มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทกทานทคอยชวยเหลอและเปนก าลงใจใหกนตลอดมา ทายทสดขอขอบพระคณบดา มารดา และสาม ทเปนแรงบนดาลใจ ก าลงใจและใหการดแลสนบสนนในทก ๆ ดาน ท าใหผวจยมความมงมนตงใจในการเรยนจนประสบผลส าเรจ ผวจยหวงเปนอยางยงวางานวจยนจะมคณคาและเปนประโยชนตอผสนใจ มาธพร พลพงษ

(10)

สารบญ บทคดยอ ......................................................................................................................................... (5) ABSTRACT ................................................................................................................................... (7) กตตกรรมประกาศ .......................................................................................................................... (9) สารบญ ......................................................................................................................................... (10) สารบญตาราง ............................................................................................................................... (12) สารบญรปภาพ ............................................................................................................................. (15) สารบญกราฟ ................................................................................................................................ (16) บทท 1 บทน า ................................................................................................................................... 1

ความส าคญและทมาของการวจย ................................................................................................. 1 วตถประสงคการวจย ................................................................................................................... 4 ค าถามการวจย ............................................................................................................................. 5 ความส าคญของการวจย .............................................................................................................. 5 ขอบเขตของการวจย .................................................................................................................... 5 นยามศพทเฉพาะ ......................................................................................................................... 5 กรอบแนวคดในการวจย .............................................................................................................. 6

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรม ....................................................................................................... 8 บรบทของต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ................................................................ 9 ความรเรองโรคไขเลอดออก ...................................................................................................... 11 การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ................................................................................... 19 การมสวนรวมของชมชน........................................................................................................... 31 เทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการ A-I-C ..................................................................... 33 งานวจยทเกยวของ ..................................................................................................................... 40

บทท 3 วธด าเนนการวจย ................................................................................................................ 67 กลมประชากรและกลมตวอยาง ................................................................................................. 67 พนทด าเนนการวจย ................................................................................................................... 70 เครองมอทใชในการวจย ............................................................................................................ 71 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ .......................................................................................... 73 วธด าเนนการศกษา .................................................................................................................... 74

(11)

สารบญ (ตอ) การเกบรวบรวมขอมล ............................................................................................................... 75 การวเคราะหขอมล .................................................................................................................... 76 จรยธรรมในการวจย .................................................................................................................. 77

บทท 4 ผลการวจย .......................................................................................................................... 78 การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนดวยกระบวนการ A-I-C .................................................................................................................... 79 ประเมนผลความส าเรจในการน ารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ................ 108

บทท 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ ............................................................................. 126 สรปผล .................................................................................................................................... 126 อภปรายผล .............................................................................................................................. 129 ขอเสนอแนะ ............................................................................................................................ 139

บรรณานกรม ................................................................................................................................. 141 ภาคผนวก ...................................................................................................................................... 147 ภาคผนวก ก แบบพทกษสทธกลมตวอยาง .................................................................................... 148 ภาคผนวก ข เครองมอทใชในการวจย ........................................................................................... 149 ภาคผนวก ค รายนามผทรงคณวฒ ................................................................................................. 165 ภาคผนวก ง แบบฟอรมตาง ๆ ....................................................................................................... 166 ภาคผนวก จ ภาพกจกรรม ............................................................................................................. 169

ประวตผขยน..................................................................................................................................173

(12)

สารบญตาราง ตารางท 1 ผลการทบทวนงานวจยทเกยวของ .................................................................................. 40

ตารางท 2 แสดงการสมผใหขอมลแบบแบงชนใชสดสวนไมเทากน .............................................. 68

ตารางท 3 แสดงปญหาและสาเหตของปญหาและสภาพทอยากเหนในอนาคต ............................... 80

ตารางท 4 แสดงกจกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง (กอนการระบาด) ........................................................ 89

ตารางท 5 แสดงผลการใชธงสญลกษณบานปลอดลกน ายงลาย .................................................... 101

ตารางท 6 แสดงจ านวนผปวยโรคไขเลอดออกแยกรายหมบาน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ................................................................................................................................. 107

ตารางท 7 จ านวน รอยละ คาเฉลยของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคล (N=203) ......... 110

ตารางท 8 จ านวน รอยละ คาเฉลยของกลมตวอยางจ าแนกตามอาชพ และรายได (N=203) .......... 111

ตารางท 9 จ านวน และรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลโรคประจ าตว (N=203) ........... 112

ตารางท 10 จ านวน รอยละ ของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสถานภาพในชมชน (N=203) ..... 112

ตารางท 11 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ........................... 113

ตารางท 12 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ...... 114

ตารางท 13 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานการมสวนรวมของชมชน ในการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ............................................................................................................... 114

ตารางท 14 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานการมสวนรวมของชมชน กอน -หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ..................................................................................................................... 115

ตารางท 15 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานการออกกฎเกณฑของชมชน ในการปองกนและควบคมโรคกอน -หลงการใชรปแบบฯ (n=203) .......................................................................................................................... 116

ตารางท 16 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานการออกกฎเกณฑของชมชน กอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ................................................................................................................ 116

(13)

สารบญตาราง (ตอ) ตารางท 17 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานการมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน กอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) .......................................................................................................................... 117

ตารางท 18 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานการมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน กอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ........................................................ 117

ตารางท 19 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานการประชาสมพนธ กอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ..................................... 118

ตารางท 20 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานการประชาสมพนธกอน -หลงการใชรปแบบฯ (n=203) .......................................................................................................................... 118

ตารางท 21 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง ในการปองกนและควบคมโรคกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)...................................................................... 119

ตารางท 22 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนองกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ........................................ 119

ตารางท 23 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตาม ระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานชมชนมความตระหนก กอน-หลงการใชรปแบบฯ(n=203) ........................................ 120

ตารางท 24 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานชมชนมความตระหนก กอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ..................................................................................................................... 120

ตารางท 25 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบความรเกยวกบโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ..................................................................................................................... 121

ตารางท 26 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของความรเกยวกบโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) .......................................................................................................................... 121

ตารางท 27 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบการปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ........................................................................... 122

(14)

สารบญตาราง (ตอ) ตารางท 28 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของการปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) ........................................................................... 122

ตารางท 29 แสดงคาดชนความชกชมลกน ายงลายเปรยบเทยบกอนและหลงการใชรปแบบฯในหนวยงานตาง ๆ และสถานทสาธารณะ ......................................................................................... 123

ตารางท 30 แสดงคาดชนความชกชมลกน ายงลายกอนและหลงการใชรปแบบฯ .......................... 124

ตารางท 31 แสดงผลการเปรยบเทยบอตราปวยดวยโรคไขเลอดออกกอนและหลงการใชรปแบบฯ(ขอมลเดอนกมภาพนธ-เมษายน) .................................................................................................. 125

(15)

สารบญรปภาพ

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการพฒนารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก โดยการมสวนรวมของชมชนดวยเทคนคการระดมความคดตามกระบวนการ A-I-C (Appreciation Influence Control) ......................................................................................................... 7

ภาพท 2 แผนทต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ............................................................... 10

ภาพท 3 แสดงการตดเชอไวรสเดงก ................................................................................................ 15

ภาพท 4 แสดงลกษณะตวเตมวยของยงลายบานและยงลายสวน ........................................................... 17

ภาพท 5 วงจรชวตยง........................................................................................................................ 19

ภาพท 6 รปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก .............................................................. 86

ภาพท 7 รปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวม ของชมชนต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว .......................................................................................... 88

(16)

สารบญกราฟ กราฟท 1 แสดงอตราปวยดวยโรคไขเลอดออกของต าบลโคกสกทงแตป พ.ศ. 2549-2556 ........... 13

กราฟท 2 แสดงอตราปวยดวยโรคไขเลอดออกของต าบลโคกสกทงแตป พ.ศ. 2554-2556 เปรยบเทยบกบคามธยฐาน ................................................................................................................ 13

1

บทท 1 บทน า

ความส าคญและทมาของการวจย โรคไขเลอดออกเปนโรคตดตออนตราย ทเกดจากเชอไวรสเดงก (Dengue virus) โดยมยงลายบาน (Aedes aegypti) เปนพาหะหลก และยงลายสวน (Aedes albopictus) เปนพาหะรอง เปนโรคทพบมากในประเทศเขตรอนและกงเขตรอน ทแพรกระจายไดอยางรวดเรว และมจ านวนผปวยเพมขนอยางมาก โดยทผานในระยะเวลา 50 ป องคการอนามยโลก ไดประมาณการวาในแตละปมผตดเชอประมาณ 50-100 ลานคน ซงเปนประชากรประมาณเกอบครงหนงของประชากรในโลกทอาศยอยในพนท ทโรคนเปนโรคประจ าถน และกลายเปนปญหาสาธารณสขทส าคญในหลายประเทศทวโลกรวมทงประเทศไทย (ฐปนรรฆ ประทปเกาะ 2556) ปจจยทมผลตอการแพรกระจายของโรคมาจากความเสยงหลายดาน (multiple risk factors) และแตกตางกนไปในแตละพนท ไดแก ชนด (serotype) ของเชอไวรสเดงก ภมตานทานของคน การเคลอนยายของผคนจากสถานทหนงไปสอกสถานทหนง ความหนาแนนของประชากรและทพกอาศย สภาพภมอากาศ ชนดของยงพาหะ การขาดความร ความเขาใจ และความตระหนกตอการก าจดแหลงเพาะพนธลกน ายงลายอยางตอเนองและจรงจงทงจากภาครฐและภาคประชาชน ลกษณะการระบาดไมมรปแบบทแนนอนโดยจะพบผปวยโรคไขเลอดออกไดตลอดทงปแตพบไดบอยในฤดฝน อาจมการระบาดปเวนปหรอปเวนสองป เดกเปนกลมทมการตดเชอไวรสชนดนบอยทสด และอตราตายสงโดยเฉพาะในชวงอาย 5-9 ป แตปจจบนพบวาผปวยไขเลอดออกมอายเฉลยสงขนกวาในอดต โดยพบไดบอยขนในเดกโตและวยรนรวมทงมรายงานของผปวยผใหญอาย 15-25 ปเพมขน (ศรเพชร มหามาตย และคณะ 2557) ส าหรบประเทศไทยพบผปวยกลมโรคไขเลอดออก ตงแตป พ.ศ. 2552-2556 มอตราปวยดวยโรคไขเลอดออก 89.27, 177.87, 107.02, 122.22 และ 234.81 ตอประชากรแสนราย ตามล าดบ มอตราตายรอยละ 0.09, 0.22, 0.09, 0.13 และ 0.09 ตามล าดบ โดยในภาคใตมอตราปวย 97.39, 338.58, 62.07, 146.20 และ 256.89 ตอประชากรแสนราย ตามล าดบ และมอตราตายรอยละ 0.13, 0.68, 0.9, 0.11 และ 0.15 ตามล าดบ (ส านกระบาดวทยา 2556) จงหวดพทลงมการระบาดของโรคไขเลอดออกอยางตอเนอง ตงแตป พ.ศ. 2552-2556 มอตราปวย 143.55, 406.08, 93.42, 186.05 และ 261.84 ตอประชากรแสนราย ตามล าดบ (ส านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง 2556) โดยอบตการณของโรคมแนวโนมสงมากขน ลกษณะการระบาดของโรคพบวาไมมรปแบบหรอลกษณะการระบาดแบบจ าเพาะเจาะจง อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง พบวามปญหาการระบาดของโรคไขเลอดออก ซงในแตละปมอตราปวย

2

สงกวาพนทอนทงในระดบจงหวด ภาค และประเทศ โดยมอตราปวยในชวงป พ.ศ. 2552-2556 คอ 85.84, 490.20, 101.01, 290.43 และ 362.47 ตอประชากรแสนราย ตามล าดบ โดยไมมผปวยเสยชวต (ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว 2556) จากสถตการเกดโรคไขเลอดออกของอ าเภอบางแกว พบมอตราปวยสงเปนอนดบตน ๆ เมอเปรยบเทยบกบอ าเภออน ๆ ของจงหวดพทลง โดยในป พ.ศ. 2554 มอตราปวยเปนอนดบ 2 ของจงหวดพทลง ป พ.ศ. 2555 มอตราปวยสงเปนอนดบ 4 โดยในชวงเดอน ตลาคม-ธนวาคม พ.ศ. 2555 มอตราปวยเปนอนดบ 1 ตดตอกน 3 เดอน และในปพ.ศ. 2556 มอตราปวยเปนอนดบ 2 ของจงหวดพทลง (ส านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง 2556) ถงแมวาในอ าเภอบางแกวจะไมพบผปวยเสยชวตดวยโรคไขเลอดออก จากการจดล าดบความส าคญโรคทเปนปญหาทางสาธารณสขของอ าเภอบางแกว พบวาโรคไขเลอดออกเปนปญหาทางสาธารณสขทส าคญอนดบตนๆ ของทกป (ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว 2556) นอกจากน ปญหาโรคไขเลอดออก ทงยงสงผลกระทบตอสขภาพของผปวยและครอบครว สญเสยคาใชจายในการรกษาพยาบาล และกอใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจเปนจ านวนมาก (ฐปนรรฆ ประทปเกาะ 2556)

อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ประกอบดวย 3 ต าบล 34 หมบาน คอ ต าบลทามะเดอ ม 7 หมบาน ต าบลนาปะขอม 14 หมบาน และต าบลโคกสกม 13 หมบาน ซงมผปวยโรคไขเลอดออกกระจายทกต าบล ในป พ.ศ. 2554-2556 พบวา มอตราปวยแยกรายต าบล ดงน ต าบลทามะเดอ อตราปวย 40.17, 326.71 และ 400 ตอประชากรแสนราย ต าบลนาปะขอ อตราปวย 262.37, 328.46 และ 339.08 ตอประชากรแสนราย และต าบลโคกสก อตราปวย 104.77, 213.50 และ 356.86 ตอประชากรแสนราย ตามล าดบ (ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว 2556) จากอตราปวยจะเหนไดวาทกต าบลในอ าเภอบางแกว มอตราปวยเพมขนตอเนองในทก ๆ ป โดยเฉพาะในต าบลโคกสกพบวาเปนพนททมการเกดโรคไขเลอดออกในทกหมบาน ระบาดในพนทซ าซาก มการกระจายของโรคอยางรวดเรว พบผปวยในทกกลมอาย และการเกดโรคจะเกดตลอดทงป โดยจะพบการระบาดของโรคไขเลอดออกในชวงเดอนตลาคม-ธนวาคม สงกวาชวงอน ส าหรบต าบลโคกสกมจ านวนประชากรทงหมด 8,177 คน 2,188 ครวเรอนสถานบรการสาธารณสข ประกอบดวยโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลจ านวน 3 แหง มเจาหนาทสาธารณสข แหงละ 3 คน มอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) จ านวน 171 คน ลกษณะพนทแบงออกเปน 2 สวน คอพนทสวนใหญเปนพนทเกษตรกรรมซงเปนพนททพบอบตการณของโรคไขเลอดออกสง และพนทบางสวนเปนชมชนเมอง ส าหรบปจจยทท าให เกดการระบาดของโรคไขเลอดออก เนองจากประชาชนสวนใหญมอาชพท าสวนยางพารา และสวนมะพราว โดยมบานเรอนอยในสวนยางพารา หรอ มการสรางกระทอมไวในสวนยางเพอพกผอนระหวางการกรด

3

ยาง แหลงเพาะพนธยงลายในชมชน สวนใหญเกดจาก เศษวสดเหลอใช น าแชหนลบมดกรดยาง กาบมะพราว รวมถงภาชนะรองน าประเภทตมน าหรอโองน า เนองจากพนทต าบลโคกสกเปนพนทขาดแคลนน าดมน าใช การประปายงมไมทวถง และเพยงพอ ท าใหประชาชนตองมภาชนะไวส าหรบส ารองน าไวใชซงบางภาชนะไมมฝาปด การประเมนคาดชนลกน ายงลายทใชเปนคาดชนมาตรฐานของกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ซงวธการเกบรวบรวมทไมซบซอน และสามารถปฏบตไดจรงในชมชน ไดแก คา BI (Breteau Index) (มคาไมเกนรอยละ 50 ) คา HI (House Index) และคา CI (Container Index) (มคาไมเกนรอยละ 10) (กองแผนงาน กรมควบคมโรค 2554) จากการศกษาขอมลการด าเนนงานในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง โดยการส ารวจคาดชนความชกชมของลกน ายงลายในชมชน พบวามคาสงเกนคามาตรฐาน และมคาสงกวาในทกต าบลในอ าเภอบางแกว (ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว 2556) ซงคาดชนความชกชมของลกน ายงลาย สงผลถงการก าจดแหลงเพาะพนธยงลายในชมชน และยงสามารถท านายการเกดโรคไขเลอดออกไดดทสด และแสดงความยงยนในการแกปญหาโรคไขเลอดออก (ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2554) ทผานมาการด าเนนการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในต าบลโคกสก เจาหนาทสาธารณสขของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล และ อสม. ในพนททรบผดชอบ จะเปนผด าเนนการ ในขณะทชมชนเขามามบทบาทและมสวนรวมในการด าเนนการคอนขางนอย มสวนรวมในบางขนตอนเทานน รวมทงแผนงานหรอกจกรรมทจดขนพบวาชมชนไมไดเปนผน ามาปฏบตเอง แสดงใหเหนวายงมปญหาในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในระดบการมสวนรวมของชมชน ขาดการใหความส าคญ ในการขบเคลอนโดยอาศยภาคประชาชนเปนหลก ทมงใหสมาชกในชมชนมความร มความเขาใจรวมกน ดแลและรวมบรหารจดการท าใหเกดสขภาวะทดดวยตนเอง รวมทงไดรบการสนบสนนจากภาครฐ ภาคเอกชน และองคกรปกครองสวนทองถน เกดเครอขายเชอมโยงกนในการพฒนาดานสขภาพของชมชน (ศนยฝกอบรมและพฒนาสขภาพภาคประชาชน 2550) จากการศกษาบทบาทการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก จากรายงานการประเมนผลการเฝาระวงปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกภาพรวมระดบประเทศ (ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2554) พบวา ชมชนทมอบตการณการเกดโรคไขเลอดออกต าจะมพฤตกรรมการในการมสวนรวมในการปองกนควบคมโรคไขเลอดออกในระดบครวเรอนดกวา ชมชนทมอบตการณโรคไขเลอดออกสง และจากการศกษารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกพบวากระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก เกดจากการมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผรบผดชอบอยางชดเจน การประชาสมพนธ มองคกรภาคเครอขาย และประชาชนม

4

ความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก (ปวตร ชยวสทธ 2551, สวฒน เรกระโทก 2553, ธนกร จระออน 2553, ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2554) ท าใหเกดการพฒนาในการด าเนนงานปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชน มการพฒนาและเปลยนแปลงดานตาง ๆ ทดขน กระบวนการ A-I-C (Appreciation influence control) เปนเทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการสรางพลง และกระตนการยอมรบของชาวบานใหรวมพฒนาหมบาน โดยจะใหความส าคญตอความคดและการมสวนรวมของสมาชกในชมชนบนพนฐานแหงความเทาเทยมกน เพอระดมความคดในการวางแผนพฒนาโดยประชาชน (จระศกด เจรญพนธ 2553) กระบวนการมสวนรวมนนอาจมหลากหลายรปแบบขนอยกบบรบท หรอสภาพแวดลอมของแตละชมชน ผวจยจงมความสนใจท าการศกษาพฒนารปแบบการปองกนและควบคมไขเลอดออกโดยการมสวนรวมชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง โดยการระดมความคดดวยเทคนคกระบวนการ A-I-C (Appreciation Influence Control) โดยเนนกลไกการปองกนโรคไขเลอดออกกอนฤดกาลระบาด ซงมกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในระดบชมชน ประกอบดวย การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผรบผดชอบอยางชดเจน การประชาสมพนธ มองคกรภาคเครอขาย และประชาชนมความตระหนกในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก โดยมตวชวดความส าเรจ คอคาดชนความชกชมของลกน ายงลายในชมชนมคาต ากวาเกณฑมาตรฐานทกระทรวงสาธารณสขก าหนด ซงประสทธภาพในการลดปรมาณยงพาหะจะท าใหโอกาสในการแพรเชอของยงพาหะลดลง และลดความเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออก และประชาชนในชมชนมความพงพอใจ มความรและสามารถปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกดขน ซงเกดจากความรวมมอ การผสมผสานแนวคด ระหวางประชาชน องคกรชมชน และองคกรภาครฐในการเสรมพลงกนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในระดบชมชนตอไป วตถประสงคการวจย เพอพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกแบบมสวนรวมของชมชนในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง

5

ค าถามการวจย รปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนทเหมาะสมกบต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง เปนอยางไร ความส าคญของการวจย 1. เกดกระบวนการมสวนรวมของชมชน มความยงยน สามารถน ามาแกไขปญหาการระบาดของโรคไขเลอดออกในพนท ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง 2. น ารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกแบบมสวนรวมทไดจากการศกษาไปใชแกปญหาในพนทและประยกตใชในพนทอนทมบรบทเหมอนกนหรอคลายกน 3. ใชเปนขอเสนอแนะเชงนโยบายตอกระทรวงสาธารณสขในการก าหนดรปแบบการควบคมปองกนโรคไขเลอดออกในระยะกอนระบาดของโรคในชมชน ขอบเขตของการวจย การศกษาครงนเปนการวจยและพฒนา (research and development) รปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกแบบมสวนรวมของชมชน ในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ทเกยวของกบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในระดบชมชนดวยเทคนคการระดมความคดตามกระบวนการ A-I-C (Appreciation Influence Control) เพอพฒนารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกแบบมสวนรวมของชมชน ในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ขอบเขตพนททศกษา ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ขอบเขตเนอหา ในการวจยครงนผวจยจะศกษาในเนอหา การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก การมสวนรวมของชมชน และเทคนคการระดมความคดตามกระบวนการ A-I-C (Appreciation Influence Control) ระยะเวลาทท าการศกษา ตงแตเดอนพฤศจกายน 2557- เดอน เมษายน 2559 นยามศพทเฉพาะ รปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน

หมายถง วธการหรอแนวทางการด าเนนการโดยชมชนเขามารวมในขนตอนตาง ๆ เพอปองกนไมให

เกดโรคไขเลอดออก

6

กรอบแนวคดในการวจย การวจยนเปนการวจย เพอศกษาและพฒนาการรปแบบการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกดวยเทคนคการระดมความคดตามกระบวนการ A-I-C (Appreciation Influence Control) ทค านงถงกระบวนการหรอกจกรรมทเปนกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในระดบชมชน ดงแผนภมตอไปน

7

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการพฒนารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนดวยเทคนคการระดมความคดตามกระบวนการ A-I-C (Appreciation Influence Control)

ขนตอนท 2 การพฒนารปแบบการมส วนร วม โดยใชกระบวนการ A-I-C: 1) น าขอมลท ได เข า สกระบวนการ A-I-C ในชมชน 2) ไดรปแบบฯ ฉบบราง และน า เ สนอต อ ผ ท ร ง ค ณ วฒพ จ ารณาตรวจสอบความถกตอง 3) ปรบรปแบบตามค าแนะน าของผทรงคณวฒ 4) ทดลองใชรปแบบฯ ในชมชน 5) ประเมนผลการใชรปแบบโดยชมชนและประกาศใชรปแบบฯ อยางเปนทางการ

ขนตอนท 1 ศกษาขอมลพนฐานและทบทวนทฤษฎ 1) ศกษาสถานการณและบรบทของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทผานมา 1.1) ความรเกยวกบโรคไขเลอดออก 1.2) การปฏบตตนในการปองกนโรค 1.3) ความชกของลกน ายงลายในครวเรอน 1.4) อตราการปวยดวยโรคไขเลอดออกในปทผานมา 1.5) การจดสภาพแวดลอมของครวเรอน 1.6) Documentary research ศกษากระบวนการ/กจกรรมในปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ในชมชนไดขอสรปกจกรรมปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ไดแก (1) การมสวนรวมของประชาชน (2) มาตรการของชมชน (3) การมผรบผดชอบอยางชดเจน (4) การประชาสมพนธ (5) มองคกรภาคเครอขาย (6) ประชาชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก

รปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง

ข นตอนท 3 ประ เม นผล ความส าเรจในการน ารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 1) ระดบความพงพอใจตอรปแบบการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน 2) เปรยบเทยบกระบวนการและกจกรรมทเปนความส าเรจ และปจจยอน ๆ ทมผลตอการป อ ง ก น และค วบค ม โ ร คไขเลอดออก 3) ประเมนผลจากตวชวดทใชในงานควบคมโรค ไดแก ดชนความชกชมของลกน ายงลาย แ ล ะ อ ต ร า ป ว ย ด ว ย โ ร คไขเลอดออก

8

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรม

การศกษาครงนเปนการวจยและพฒนา (research and development) ซงผสมผสาน (mix methodologies) ระหวางเชงปรมาณ (quantitative) และเชงคณภาพ (qualitative) เพอศกษาการพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง โดยการใชเทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการ A-I-C (Appreciation Influence Control) เพอพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ผวจยไดทบทวนแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของในประเดน ดงตอไปน 1. บรบทของพนทต าบลโคกสก และสถานการณโรคไขเลอดออกในพนทต าบลโคกสก 2. ความรเรองโรคไขเลอดออก 2.1 ระบาดวทยาโรคไขเลอดออก 2.2 ปจจยทมผลตอการเกดโรคไขเลอดออก 2.3 สาเหตการตดตอ 2.4 การดแลรกษาผปวยโรคไขเลอดออก 2.5 ยงพาหะน าโรคไขเลอดออก 3. การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 3.1 แนวทางในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 3.2 การหาดชนวดความชกชมของลกน ายงลาย 3.3 แนวทางการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ป พ.ศ. 2557 3.4 ผลงานตนแบบและนวตกรรมปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 4. การมสวนรวมของชมชน 5. เทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการ A-I-C 6. งานวจยทเกยวของ

9

บรบทของต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง อ าเภอบางแกวตงอยทางทศใตของจงหวดพทลง มอาณาเขตตดตอทางทศเหนอตดตออ าเภอเขาชยสน ทศตะวนออกตดตอทะเลสาบสงขลา ทศใตตดตออ าเภอปากพะยน ทศตะวนตกตดตออ าเภอตะโหมด และอ าเภอเขาชยสน มสภาพภมประเทศเปนทราบ และลาดเอยงจากทศตะวนตกลงสทศตะวนออก จดตดทะเลสาบสงขลา มทสงหรอทดอนเพยงบางสวน สวนใหญอยทางทศตะวนตกของอ าเภอบางแกว ต าบลโคกสก ม 2 ฤด คอฤดฝน เรมตงแตเดอนสงหาคม-มกราคม และฤดรอนเรมตงแตเดอนกมภาพนธ-กรกฎาคม สภาพน าฝนทตกลงมาเฉลยฝนตกมากในเดอนพฤศจกายนและธนวาคม ฝนตกนอยทสดในเดอน มนาคมและเมษายน อณหภมเฉลย 27.3 องศาเซลเซยส ประกอบดวย 3 ต าบล คอ ต าบลทามะเดอ ต าบลนาปะขอ และต าบลโคกสก (ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว 2557) ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลงม 13 หมบานประกอบดวย หมท 1 บานหลงสถาน หมท 2 บานโคกสก หมท 3 บานลอน หมท 4 บานตนสน หมท 5 บานหวยเนยง หมท 6 บานล าธาร หมท 7 บานคอแหงงาม หมท 8 บานทงโตะหยะ หมท 9 บานทงนาเจรญ หมท 10 บานงามทอง หมท 11 บานบอนางช หมท 12 บานทวดทอง และหมท 13 บานทงนายพน ตงอยทางทศตะวนตกของทวาการอ าเภอบางแกว มประชากร 8,177 คน 2,188 ครวเรอน ประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาพทธรอยละ 65 และนบถอศาสนาอสลามรอยละ 35 มเนอททงหมดโดยประมาณ 46 ตารางกโลเมตร (28,750ไร) มอาณาเขตตดตอ คอทศเหนอจด อ าเภอเขาชยสน ต าบลแมขร อ าเภอตะโหมด และต าบลปาบอน อ าเภอปาบอน ทศตะวนออกจดต าบลทามะเดอ อ าเภอบางแกวทศตะวนตกจดอ าเภอเขาชยสน และ อ าเภอตะโหมด ลกษณะภมประเทศ ภมประเทศเปนพนทราบสงทางทศตะวนตก มพนทท าสวนรอยละ 70 พนทท านา รอยละ 30 ภมอากาศ มลกษณะรอนชน ม 2 ฤด คอ ฤดรอนและฤดฝน สภาพทางเศรษฐกจและสงคม ประชากรสวนใหญเปนคนในพนทประกอบดวย ท าสวนรอยละ 70 ท านารอยละ 10 คาขาย และอน ๆ รอยละ 20 การศกษาและศาสนา ประกอบดวยโรงเรยนมธยมศกษา 1 แหง โรงเรยนประถมศกษา 3 แหง โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 2 แหง ศนยพฒนาเดกเลก 3 แหง ศนยการเรยนชมชน 1 แหง วด/ส านกสงฆ 3 แหง มสยด 4 แหง ดานสาธารณสข มสถานอนามย 3 แหง ประกอบดวย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานลอน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานตนสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานหนองบอ อสม. จ านวน 171 คน (องคการบรหารสวนต าบลโคกสก 2557)

10

ภาพท 2 แผนทต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง (องคการบรหารสวนต าบลโคกสก 2557)

11

การจดสภาพแวดลอมของครวเรอน ไมมรถเกบขยะของ อบต. ประชาชนในพนทตองก าจดขยะในบานเรอนดวยตนเอง มการทงเศษขยะไมเปนท ท าใหมขยะมาก โดยเฉพาะ ขยะทเปนถงพลาสตก โฟม กลองนม ซงสามารถเปนแหลงเพาะพนธยง รวมถงขยะจ าพวกกาบ หรอกะลามะพราว ใบไมแหง รอบบรเวณบานไมมการท าลายแหลงเพาะพนธยงหรอก าจดขยะภายในหรอ รอบ ๆ บาน ความชกชมของลกน ายงลาย ในครวเรอน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จากการส ารวจความชกชมของลกน าของ อสม. ในแตละเดอน พบวามคาดชนลกน ายงลาย (คาHI, CI และ BI) สงกวาเกณฑมาตรฐาน ในทกหมบาน และทกเดอน โดยจะพบมากในชวงเดอนพฤษภาคม-ธนวาคม ซงเปนชวงทเรมฤดฝน ความชกชมของลกน าในสถานทราชการ วด มสยด โรงเรยน และศนยพฒนาเดกเลก โดยพบลกน ามากในบรเวณวด เนองจากบรเวณวดสวนใหญในต าบลโคกสกเปนสถานทจดงานศพ ซงมคนเขามาในพนทบรเวณวดจ านวนมาก ท าใหมขยะ ในบรเวณวดเพมมากขนดวย โดยเฉพาะถงพลาสตก กลองโฟม และสวนหนงจะพบในแจกนดอกไมทวางอยบรเวณหนาททจดเกบอฐ สวนโรงเรยนพบ ในบรเวณหองน าของโรงเรยน และในลอรถยนต ซงโรงเรยนใชในการจดท ากจกรรมลดเวลาเรยน เพมเวลาร ส าหรบในมสยด ไมพบลกน า เนองจากไมมภาชนะรองรบน าในมสยด และมการไปประกอบศาสนาพธทกวนศกร ท าใหสามารถดแลไดงายกวาในบรเวณวด สวนในศนยพฒนาเดกเลกไมพบลกน าเนองจากไมมภาชนะรองรบน าในหองน า จะมภาชนะบรรจน าดมทมฝาปดมดชด อตราการปวยในปทผานมา ตงแตป พ.ศ.2554-2557 ต าบลโคกสก อตราปวย 104.77, 213.50, 356.86 และ 208.31 ตอประชากรแสนราย ซงเมอพบผปวยในพนทเกอบทกรายจะมผปวยรายท 2, 3 ในหมบานเดยวกนภายในระยะเวลา 28 วน ความรเรองโรคไขเลอดออก

1. ระบาดวทยาโรคไขเลอดออก ส าหรบในประเทศไทยพบวามการระบาดครงแรกเมอป พ.ศ. 2492 ตอมาในป พ.ศ. 2501 มการระบาดใหญในเขตกรงเทพฯ โดยมรายงานผปวย 2,706 ราย ตาย 296 ราย อตราปวยเทากบ 10.6 ตอแสนประชากร อตราตายเทากบรอยละ 10.9 ในป พ.ศ. 2510 ไดแพรกระจายไปยงจงหวดอน ๆ โดยเฉพาะบรเวณหวเมองใหญ และเกดการระบาดครงใหญทสดเมอป พ.ศ. 2530 (ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2553)

12

การระบาดของในประเทศไทยมแนวโนมทสงขน และมการระบาดหลายลกษณะ คอ การระบาด 2 ป เวน 2 ป ปเวนป หรอปเวน 2 ป แตในระยะหลงกลบพบวา การระบาดไมมแบบแผนแนนอน พนททมการเกดโรคบอย คอ ชมชนเมอง โดยมแนวโนมเพมขน อยางตอเนอง และมปจจยทท าใหเกดการระบาดไดหลากหลาย (multiple risk factors) จงท าใหโอกาสการระบาดสามารถเกดขนไดในหลายพนท โดยเฉพาะพนททเปนบอเกดโรคหรอรงโรค (reservoir) และพนททมชมชนหนาแนน ประเทศไทยมสภาวะพรอมทจะเกดการตดเชอซ าในประชากรไดสง เนองจากมเชอไวรสหลายสายพนธกระจายอยในเวลาเดยวกน และมลกษณะสภาพภมอากาศทมฝนตกชก ถงแมวาพบโรคไดตลอดทงปแตพบไดบอยในชวงฤดฝน ระหวางเดอนพฤษภาคม-สงหาคม โดยเฉพาะในพนทภาคใต เพราะเปนพนททมฝนตกชก โดยตกมากในชวงเดอนพฤศจกายน-ธนวาคม และชวงพฤษภาคม-กรกฎาคม ดงนนจะเรมมการระบาดในภาคใตภาคอน ๆ และจะมการระบาดอยางตอเนอง (ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2557) นอกจากนมการเกบน าฝนไวตามภาชนะตาง ๆ ท าใหมแหลงเพาะพนธยงลายเพมขน ตลอดจนอณหภมและความชนเหมาะกบการทไขยงจะฟกเปนลกน า ท าใหระดบของความชกชมของยงลายบานอยในระดบสง ยงคงตรวจพบการตดเชอในยงลายสวนดวย จงท าใหการระบาดโรคเพมมากขน รวมทงการแพรกระจายเชอโรคไปยงพนทอน ๆ เปนไปไดอยางรวดเรว เนองจากการเคลอนยายประชากรและการคมนาคมทสะดวก (ศรเพชร มหามาตย และคณะ 2557) อยางไรกตามจากขอมลพบวาอตราปวยเพมขนแตอตราตายของโรคไขเลอดออกลดลงจนเหลอเพยงรอยละ 0.15 ซงแสดงถงการดแลรกษาผปวยโรคไขเลอดออกดขนเมอเปรยบเทยบกบในอดต ผปวยสวนใหญอยในกลมอาย 0-14 ป พบอตราปวยสงสดในกลมอาย 5-9 ป ปจจบนพบวาผปวยไขเลอดออกมอายเฉลยสงขนกวาในอดตโดยพบไดบอยขนในเดกโต และวยรน การระบาดในกลมอาย 15-24 ป มสดสวนทสงขน (ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย สมาคมวชาชพรวม และส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2557) ลกษณะของการเกดโรคของต าบลโคกสกพบวาตงแตป 2549 จนถง 2553 มอตราปวยเพมขนเรอย ๆ และมอตราปวยสงสดในป 2553 และมอตราปวยลดลงในป 2554 และคอย ๆ เพมขนในป 2555 และ 2556 อยางตอเนอง การระบาดเปนการระบาดแบบ 1 ปเวน 1 ป 2 ป เวน 2 ป และเมอเปรยบเทยบกบคามธยฐานยอนหลง 5 ป ตงแตป พ.ศ. 2554-2556 พบวามคาสงกวาคามธยฐานทกป ดงกราฟท 1 และกราฟท 2

13

กราฟท 1 แสดงอตราปวยดวยโรคไขเลอดออกของต าบลโคกสกทงแตป พ.ศ. 2549-2556

กราฟท 2 แสดงอตราปวยดวยโรคไขเลอดออกของต าบลโคกสกทงแตป พ.ศ. 2554-2556 เปรยบเทยบ

กบคามธยฐาน

14

2. ปจจยทมผลตอการเกดโรคไขเลอดออก พยาธก าเนดของโรคไขเลอดออกยงไมแนชด โดยปจจยทมสวนส าคญตอการเกดโรค ไดแก ไวรส (virus) พาหะน าโรค (vector) และผปวย (host)

2.1 ปจจยเสยงดานไวรส ไวรสเดงก ม 4 สายพนธ (serotypes) ไดแก DEN-1, DEN-2, DEN-3, และ DEN-4 เมอตดเชอสายพนธใดสายพนธหนงแลว จะมภมคมกนตอเชอไวรสสายพนธนน อยางถาวรตลอดชวต แตจะมภมคมกนตอไวรสเดงกอก 3 สายพนธ ในระยะเวลาสน ๆ ประมาณ 6-12 เดอน ดงนนผทอยในพนททมไวรสเดงกชกชม สามารถจะมการตดเชอได 4 ครง โดยไวรสทง 4 สายพนธ สามารถท าใหเกดโรคไขเลอดออกไดทงไขเดงก และไขเลอดออกเดงก ซงการตดเชอไวรสสายพนธทตางกน จะท าใหเกดความรนแรงของโรคไดมากขน โดยในประเทศไทยพบไวรสเดงก DEN-2 มากทสด ซงมความรนแรงของโรคสง นอกจากนปรมาณของไวรสเดงก กมความส าคญ ผปวยทมปรมาณของไวรสเดงกมากจะมความรนแรงมากกวาผปวยทมปรมาณของไวรสเดงกนอย ความสมพนธระหวางการระบาดของโรคกบการเปลยนแปลงสายพนธ โดยมสดสวนเพมขนของ DEN-4 ในการระบาดของป พ.ศ. 2520 การเพมขนของ DEN-1 ในป พ.ศ. 2533 การเพมขนของ DEN-3 ในการระบาดในป พ.ศ. 2530 - 2531 และตงแต ปพ.ศ. 2548-2550 พบเชอ DEN-1 มแนวโนมเพมขน ปจจบนพบ DEN-1 เรมลดลง และ DEN-2, DEN-3, DEN-4 มสดสวนมากขน สรปไดวาปจจยทส าคญทท าใหเกดโรค คอ มไวรสเดงกชกชมมากกวา 1 สายพนธ การตดเชอซ าดวย DEN-2 มโอกาสเสยงสงทจะเกดเปนโรค โดยเฉพาะเมอมการตดเชอครงท 2 ภายหลงการตดเชอครงแรกดวย DEN-1 (ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2553) คาดวาในปพ.ศ. 2558 พบการระบาดของเชอไวรสททกสายพนธ โดยพบมากใน DEN-2 และDEN-1 เหมอนเดม ซงคนสวนใหญนาจะมภมคมกนตอเชอไวรสทง 2 สายพนธ โดยตงแตปพ.ศ. 2556 จะพบวา DEN-3 มแนวโนมเพมขน ในอตราสวนสงกวาเดมเลกนอย โดยคาดวาในปพ.ศ. 2558 จ านวนผทปวยดวยโรคไขเลอดออกนาจะเพมขนจากแนวโนมการไหลเวยนของ DEN-3 (ศรเพชร มหามาตย และคณะ 2557)

2.2 ปจจยดานพาหะน าโรค ยงลายบาน (Aedes aegypti) เปนพาหะน าโรคทส าคญ ถามปรมาณยงเพยงพอ ถงแมวาจะมจ านวนไมมากกจะท าใหระบาดได ส าหรบยงลายสวน (Aedes albopictus) กสามารถแพรเชอได แตพบนอยกวายงลายบาน ยงลายสวนเพาะพนธตามแหลงน าขงตามโพรงตนไม หรอกระบอกไมไผ สวนยงลายบานเพาะพนธในภาชนะขงน าทคนท าขน ถาอณหภม และความชนเหมาะสม โดยเฉพาะในฤดฝน ยงลายเพยง 2-3 ตว อาจแพรเชอใหสมาชกทงครอบครวได ซงปจจยท

15

สงเสรมใหมผปวยมากขนในฤดฝน นอกจากการมจ านวนยงมากขนแลว คอในชวงทฝนตกทงเดก และยงจะอยในบานหรอในอาคาร เดกจงมความเสยงทจะถกยงกดมากขน (อษาวด ถาวระ 2553)

2.3 ปจจยทางดานผปวย ไวรสเดงกตดตอไดโดยจากยงไปสคนโดยการตดเชอไวรสเดงกขนอยกบภมคมกนพบวาผปวยทเปนโรคไขเลอดออกมภาวะโภชนาการด ซงมผลตอการตอบสนองทางภมคมกนของรางกายเมอมการตดเชอ ซงอายมผลตอการเกดโรค โดยเดกมความเสยงตอการเกดโรคมากกวาผใหญ และมความเสยงทจะเกดโรคไขเลอดออกชนดไขเลอดออกเดงก มากกวาผใหญ ในกรณทมการตดเชอซ า เดกกจะมความเสยงสงกวาผใหญ ส าหรบในปจจบนเดกโต และผใหญจะมโอกาสปวยเปนโรคไขเลอดออกมากขน (ธระพงษ ตณฑวเชยร และอษา ทสยากร 2556)

3. สาเหตและการตดตอ โรคไขเลอดออกเกดจากเชอไวรสเดงก ตดตอไดโดยมยงลายบาน (Aedes aegypti) เปนพาหะน าโรคทส าคญ โดยยงตวเมยทกดในเวลากลางวนจะดดเลอดคนเปนอาหาร โดยทถากดผปวยในระยะไขสงซงเปนระยะทมเชอไวรสสง และจะเขาสกระเพาะของยง โดยเขาไปเจรญ มการเพมจ านวนเซลลทผนงกระเพาะ หลงจากนน เชอไวรสจะเขาสตอมน าลายของยง คนทถกกดในครงตอไปกจะตดเชอไดทนท ระยะฟกตวในยงจะประมาณ 8-10 วน และหลงจากเชอเขาสรางกายคน จะมระยะฟกตวนานประมาณ 5-8 วน (โดยระยะสนทสด 3 วน และนานทสด 15 วน) กจะท าใหมอาการปวย (ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2553) ดงภาพท 3

ภาพท 3 แสดงการตดเชอไวรสเดงก (ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2553)

16

4. การดแลรกษาผปวยโรคไขเลอดออก ปจจบนยงไมมยาทใชรกษาโดยเฉพาะส าหรบเชอโรคน การรกษาโรคนจงเปนการรกษาตามอาการ ซงไดผลดถาแพทยมการรวนจฉยโรคไดตงแตระยะแรก แพทยจะตองเขาใจลกษณะของการเกดโรค และตองดแลผปวยอยางใกลชด จะตองมกจกรรมการพยาบาลทด ตลอดระยะเวลาวกฤตประมาณ 24-48 ชวโมงทมการรวของพลาสมา ตองมการวนจฉยใหเรวทสด กอนทจะเขาสระยะวกฤต เพราะจะไดตดตามดแลอาการ และการเปลยนแปลงของเกลดเลอด อยางใกลชด โดยมหลกปฏบตดงน 2.4.1 ในระยะไขสง ในคนไขทมไขสงอาจจะมอาการชกได โดยเฉพาะอยางยงในเดกทเคยมประวตการชก หรออายต ากวา 18 เดอน ถาจ าเปนตองใหยาลดไข หามใชยาพวกแอสไพรน เพราะจะท าใหระคายเคองกระเพาะท าใหเลอดออกไดงายขน และทส าคญอาจท าใหเกดอาการทางสมอง (reye syndrome) ควรใหยาลดไขเฉพาะเวลาทมไขสงเทานน เพอใหไขลดลงต ากวา 39 องศาเซลเซยส เนองจากการใชยาลดไขมาก ๆ จะสงผลใหเกดเปนพษตอตบได ควรมการเชดตวเพอชวยลดไขรวมดวย และใหควรดมน าเกลอแรมาก ๆ จะชวยท าใหไขลดต าได 2.4.2 จะตองตดตามดอาการผปวยอยางใกลชด เพอจะไดปองกนภาวะชอกไดทนเวลา ปกตเมอมอาการไขลดประมาณตงแตวนท 3 ของการปวย อาจท าใหเกดชอกได ทงน แลวแตระยะเวลาทเปนไข ควรแนะน าใหพอแมหรอญาตผดแลทราบอาการน าของอาการชอก และเมอมอาการชอกใหรบน าสงโรงพยาบาล เชน การเบออาหาร ไมรบประทานอาหารหรอดมน าเลย หรอมการถายปสสาวะนอยลง มอาการปวดทองอยางกะทนหน มอาการกระสบกระสาย และมมอเทาเยน 2.4.3 ถามอาการไขสงเกน 7 วน จะตองทดสอบทนเกต ทกราย และใหตรวจเลอดดปรมาณเมดเลอดขาว เกลดเลอด และ ความเขมขนของเลอด และใหนดมาเจาะเลอด เปนระยะ ๆ เพอดปรมาณเมดเลอดขาว เกลดเลอด และ ความเขมขนของเลอด และถามอาการชอกตองใหน าเกลอ 2.4.4 โดยทวไปไมจ าเปนตองรบผปวยเขารกษาในโรงพยาบาลทกราย โดยเฉพาะอยางยงในทเรมมไขไมกน 3 วน สามารถใหยาผปวยไปรบประทานทบานได และนดมาตรวจตดตาม แตถาผปวยมอาการซม อาเจยนมาก ไมดมน าและรบประทานอาหาร มอาการขาดน า หรอมเลอดออก ตองใหนอนโรงพยาบาล 2.4.5 ถามอาการไขลด และมระดบความเขมขนของเลอดเพมขน มากกวาหรอเทากบ 10-20% แตไมมอาการชอก และไมสามารถดมผงน าตาลเกลอแรได ตองใหสารน า 2.4.6 ส าหรบรายทมภาวะชอก หรอเลอดออก แพทยตองใหการรกษาเพมเพมเพอใหผปวยฟนอยางรวดเรว ดวยสารน า เลอด เพอผปวยปลอดภยและปองกนโรคแทรกซอน (ศรเพญ กลยารจ มกดา หวงวระวงค และวารณ วชรเสว 2556)

17

5. ยงพาหะน าโรคไขเลอดออก

5.1 ลกษณะยงลาย ยงลายเปนแมลงจ าพวกหนง ในประเทศไทยมยงลายมากกวา 100 ชนด แตทเปนพาหะน าโรคไขเลอดออกมอย 2 ชนด คอ 1) ยงลายบาน (Aedes aegypti) เปนพาหะหลกในการน าโรคไขเลอดออกในประเทศไทย มถนก าเนดจากทวปแอฟรกา ชอบอาศยในบาน หรอบรเวณรอบ ๆ บาน แหลงเพาะพนธยงลายเชน ตมน า ถงซเมนตใสน า บอคอนกรตในหองน า จานรองขาต ยางรถยนตเกา ๆ กระปอง แจกน รางน าฝนทมน าขง กะลามะพราว กาบใบของพช และรตนไม 2) ยงลายสวน (Aedes albopictus) เปนพาหะรองในการน าโรคไขเลอดออก โดยมถนก าเนดในเอเชย มลกษณะคลายกบยงลายบานมาก แตสงเกตไดจากตวเตมวย เกลดสขาวดานบนของอกไมเปนรปเคยว แตเปนเสนตรงเสนเดยวพาดตามยาวตรงกลาง อปนสยความเปนอยคลายยงลายบาน แตมกพบในชนบท แหลงน าทใชเพาะพนธมกจะเปนแหลงน าธรรมชาต ในสวนผลไม สวนยาง โพรงไม กระบอกไมไผ ลกมะพราว กะลา กระปอง ขวดพลาสตก ยงลายสวนบนไดไกลกวายงลายบาน (อษาวด ถาวระ 2553)

ตวเตมวยยงลายบาน ตวเตมวยยงลายสวน

ภาพท 4 แสดงลกษณะตวเตมวยของยงลายบานและยงลายสวน (ทมา: ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2553)

5.2 วงจรชวต และนสยของยงลาย ยงลายจะวางไขตามผวของภาชนะทอยเหนอระดบน าเลกนอย โดยวางไขเปนฟองเดยว ๆ รวมกนเปนกลม โดยจะวางไขประมาณ 100 ฟองตอครง ตวออนภายในไขจะเจรญเตบโตและฟกออกเปนลกน าภายใน 2 วน โดยถาสภาพแวดลอมไมเหมาะสม เชน ขาดความชน ไขทมตวออนภายในเจรญเตบโตเตมท แลวจะทนตอความแหงแลงในสภาพนนไดนานหลายเดอน เมอไข

18

นน ไดรบความช นหรอมน า ไขกสามารถจะฟกออกเปนตวลกน าไดในระยะเวลาท รวดเรวภายใน 30 นาท-1 ชวโมง ระยะทเปนลกน าใชเวลาประมาณ 6-8 วน ขนอยกบ อณหภม อาหาร และความหนาแนนของลกน าภายในภาชนะทวางไข ลกน าจะมการลอกคราบ 4 ครง (ภาพท 5) โดยจะใชทอหายใจเกาะท ามมกบผวน า ล าตวตงเกอบตรงกบผวน า มการเคลอนไหวอยางวองไว วายน าคลายงเลอย ไมชอบแสงสวาง อาหารของลกน าคออนทรยสาร และอาหารอน ๆ ทมอยในภาชนะทวางไข เชน ตะไครน า เศษอาหาร และแบคทเรย เมอลกน าระยะท 4 ลอกคราบครงสดทายกจะกลายเปนตวกลางวยหรอดกแดหรอทเรยกวาตวโมง ซงเปนระยะทไมกนอาหาร และจะมการเคลอนไหวชาลงหรออาจจะไมเคลอนไหวเลย โดยจะลอกคราบกลายเปนตวเตมวยหรอตวยงลายภายในประมาณ 1-2 วน วงจรชวตของยงลายในแตละทองทใชเวลาสนยาวไมเทากน ทงน ขนอยกบปรมาณของอาหาร ความชน อณหภม รวมถงระยะสนยาวของกลางวน และกลางคน ยงตวผมอายประมาณ 1 สปดาห ส าหรบยงตวเมยจะอยไดนานถง 30-45 วน ถามอาหารสมบรณ เมอลอกคราบใหม ๆ ยงลายจะยงไมสามารถบนไดในทนท ตองเกาะนง ๆ อยบนผวน า เพอรอใหรยางคตาง ๆ บนสวนหวยดออก และใหเลอดฉดเขาเสนปก ซงจะท าใหเสนปกยดออก และแขง จงจะบนได ใชเวลา 1-2 ชวโมง เมอยงบนไดแลวกพรอมทจะหาอาหาร และผสมพนธ จากตวโมงในรนเดยวกนยงตวผจะลอกคราบกอนตวเมย 1-2 วน เยงตวผตองใชเวลา 1 วน เพอใหอวยวะสบพนธหมนตวไป 180 องศา จงจะพรอมในการผสมพนธได ยงตวเมยจะผสมพนธไดครงเดยว และจะสามารถวางไขไดตลอดชวต โดยหลงจากผสมพนธแลว ยงตวเมยกจะออกหาเลอดกนภายใน 24 ชวโมง อาหารของยงทงตวเมย และตวผ คอน าหวานจากเกสรดอกไมหรอน าจากผลไม เพอใชเปนแหลงพลงงานส าหรบการบน แตสวนใหญยงตวเมยตองการโปรตนจากเลอดมนษยหรอสตว เพอน าโปรตนในเลอดเพอใหไขเจรญเตบโต และใชสรางพลงงาน

19

ภาพท 5 วงจรชวตยง

โดยทวไปยงลายออกหากนในเวลากลางวน แตถาในชวงเวลากลางวนนน ยงลายไมไดกนเลอด หรอยงไมอม อาจออกหากนเลอดในเวลาพลบค าดวย หากในหองนนหรอบรเวณนนมแสงสวางเพยงพอ ยงลายบานชอบกดคนในบาน สวนยงลายสวนชอบกดคนนอกบานมเพยงสวนนอยทเขามาในบานคน ยงลายจะไมชอบแสงแดด และลมทพดแรง จงออกหากนไมไกลจากสถานนททเปนแหลงเพาะพนธยง โดยทวไปมกบนไปครงละไมเกน 50-80 เมตร และในฤดฝน และหลงฝนตก จะมยงลายมาก เพราะอณหภม ความชนเหมาะในการแพรพนธ ส าหรบในฤดอน ๆ จะพบวาปรมาณยงลายลดลง ยงลายบานจะวางไขตามโองน าดม น าใช อางซเมนตในหองน า จานรองขาตกบขาว ทรองกระถางตนไม แจกน เศษวสดเหลอใช เชน ยางรถยนตเกา สวนยงลายสวนชอบวางไขบรเวณนอกบาน ไดแก กาบใบของพชทมกาบ เชน มะพราว กลวย ตนบอน พลบพลง ถวยใสน ายาง โพรงตนไม กะลามะพราว (อษาวด ถาวระ 2553) การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

1. แนวทางในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก วงจรของยงลายประกอบดวย 4 ระยะ ซงวธการในการควบคมในแตละระยะ มความแตกตางกน โดยในแตละระยะ มการด าเนนการดงน

20

1.1 ระยะไข ไขยงมขนาดเลกมาก ทนตอความแหงแลง และสารเคม โดยยงลายจะไขตามผนงภาชนะ เหนอระดบน า 1-2 เซนตเมตร หากมน ามาเตมจนทวมหลงไข จะใชเวลา 1-2 วนทฟกตวเปนลกน า แตหากไมมน ามาเตมจนทวมถงกจะแหงตดผนงภาชนะอยางนนไดนานเปนป ไขยงพรอมแตกตวเปนลกน าไดภายใน 30 นาท หลงจากไดรบน า จงจ าเปนตองมการก าจดโดยการขด ลาง ตามผวภาชนะตาง ๆ โดยใชใยขดลาง หรอแปรงชนดนม และทงน าทขดลางบนพนดนเพอใหไขแหงตาย ไมควรทงลงทอระบายน า เพราะอาจจะเปนแหลงน าใสนงซงอาจท าใหไขบางสวนรอดและเจรญเปนลกน า และยงลายไดอก (กรมควบคมโรค 2556)

1.2 ระยะลกน า และตวโมง ในระยะนการก าจด สามารถท าไดงาย และสะดวกทสด โดยมวธการลด หรอท าลายแหลงเพาะพนธยง ดวยวธการดงน 1) การใชหลกการ 5 ป. 1.1) การปดภาชนะทใชเกบน าใหมดชด เพอปองกนยงลายลงไปวางไข ปดปากภาชนะดวยผาหรอมงชนดถ กอน แลวจงปดฝา 1.2) หมนเปลยนน าทก 7 วน ใน ภาชนะเลก ๆ ทเกบน าไมมาก เชน แจกนดอกไมสด ทงทเปนแจกนทหงบชาพระ แจกนทศาลพระภม หรอแจกนประดบตามโตะ รวมทงภาชนะและขวดประเภทตาง ๆ ทใชเลยงตนพลดาง ซงการก าจดโดยวธการน เปนวธทชวยรกษาสภาพแวดลอม และประหยดคาใชจาย 1.3) ปลอยปลากนลกน า เชน ปลาหางนกยง ปลากด ปลาหางกระด ในภาชนะใสน าถาวร เชน อางบว ถงซเมนตเกบน า ภาชนะทปดฝาไมได 1.4) ปรบปรงสงแวดลอมใหสะอาด ปลอดโปรง โลง ไมมทเกาะพกยง ทงภายในและภายนอกบานคว าภาชนะทไมใชประโยชน หรอหาสงปกคลมใหมดชด เกบท าลายเศษวสด และเศษภาชนะทไมใชแลว กะลามะพราว ยางรถยนต กระปอง ขวดทไมใชแลว 1.5) ปฏบตจนเปนนสย 2) ใสทรายก าจดลกน ายงลาย ในอตราสวน 10 กรมตอน า 100 ลตร ในภาชนะเกบน าตาง ๆ เชน ภาชนะในหองน า หรอภาชนะเกบน าอน ๆ ทไมสามารถปดฝาไดอยางมดชด 3) การใสทรายธรรมดา ในทรองกระถางตนไม โดยใหลกประมาณ 3 ใน 4 สวนของความลก เพอใหทรายดดซมน าสวนทเกน ซงเปนวธทเหมาะส าหรบกระถางตนไมทใหญ และหนก สวนตนไมกระถางเลกอาจใชวธเทน าทขงอยในจานรองกระถางตนไมทงไปทก 7 วน 4) การใชนวตกรรมหรอภมปญญาทองถน

21

4.1) ใสเกลอ ปรมาณ ครง ชอนชา หรอ น าสมสายชปรมาณ 2 ชอนชา หรอผงซกฟอกปรมาณ ครง ชอนชา ลงในจานรองขาตกบขาว จะท าใหยงลายไมวางไข แตตองท าอยางนอยเดอนละ 1 ครง ถาไมเปลยนจะท าใหเกดฝา และมดสามารถผานได หรอ ใชวธ เทน าเดอดลงไปในจานรองขาตกบขาว ทก 7 วน เพอฆาลกน า 4.2) ผลมะกรด ใสในภาชนะทมน าขง โดยการคลงผลมะกรดใหน ามนหอมระเหยออกมา แลวน าไปใสในภาชนะทตองการใส จะท าใหลกน าไมสามารถใชทอหายใจดงออกซเจนจากอากาศเหนอน า มาใชหายใจได และกลนมะกรดจะสามารถปองกนยงลายเขามาวางไขดวย ใชนานประมาณ 3 วน จงเปลยนผลใหม 4.3) ปนแดง ใชปองกนการวางไขของยงลาย โดยการน าปน ผสมน า แลวปนเปนกอนขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 1 นว ตากใหแหงสนท หอดวยผาขาวบางโดยใชประมาณ 1-2 กอนตอโองขนาดทวไป เปลยนทก 3 เดอน 4.4) น าขเถา มฤทธเปนดางท าใหลกน าตาย และยงลายไมมาวางไข โดยการน าขเถามาผสมกบน าเปลา คนใหทวพกไวใหตกตะกอน ตกน าสวนทใสสวนบนไปใสในภาชนะเกบน า (กรมควบคมโรค 2556)

1.3 ระยะยงตวเตมวย ควบคมและก าจดยงโดยวธการตาง ๆ ดงน 1) การพนสารเคม แบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1.1) การพนฝอยละเอยด (cold fog generator; ULV) การพนฝอยละเอยด เปน เปนการพนน ายาจากเครองพน โดยการท าใหเกดแรงอดอากาศสง ผานรพน ท าใหสารเคมก าจดแมลงทละลายอยในตวท าละลาย ทเหมาะสมแตกตวเปนละอองเลก กระจายน ายาออกมา ละอองน ายาจะอยในอากาศไปสพนทเปาหมาย และฆายงโดยยงไดรบสารเคมตามสวนตาง ๆ ของ ตวยง และสมผสกบตวยงทบนอย เหมาะตอพาหะน าโรคชนดตาง ๆ สามารถฆายงไดหลายชนด แตตองท าการพนใหตองถกตองตามวน เวลา สถานทและสภาพแวดลอม ขอด คอ ฆายงไดอยางรวดเรว โดยมงหวงทจะฆายงทมเชอโรคมาสคน ใชสารเคมตอพนทนอย ลดปญหาการเปรอะเปอน ฆายงทหากนหรอเกาะพกขณะทท าการพน จงเหมาะตอการควบคมยงทมแหลงเกาะพกในบานหรอรอบบาน เชน ยงลาย แตมขอจ ากด คอ เครองพนมราคาแพง ไมมหมอกควนท าใหผท าการพนตองปองกนตวเองอยางด และประชาชนบางกลมยงชอบใหมหมอกควน โดยมทงแบบสะพายหลง และแบบทตดตงบนรถยนต

22

1.2) เครองพนฝอยละออง (mist generator) เครองพนฝอยละออง เปนเครองพนสารเคมอกประเภททมกใชในงานสาธารณสขและเกษตร แตจ านวนเมดน ายาสวนใหญจะมขนาดใหญ จงไมสามารถลอยฟงอยในบรรยากาศไดนานพอจะก าจดแมลงบน เครองพนฝอยละออง มกใชในการพนสารเคมทมความเขมขนปานกลางใหเมดน ายาฟงตกคลมพน ผวของบรเวณทพนเพอก าจดแมลงคลานมากกวา และสารเคมทใชกควรใชสารเคมแบบถกตวตายแตใหมฤทธตกคางนาน เชน การพนสารเคมก าจดแหลงเพาะพนธยง แมลงวน เปนตน แตในทางตรงกนขาม หากตองการพนสารเคมก าจดแมลงบนบรเวณแหลงเพาะพนธ เชน แมลงวนบรเวณกองขยะ แมลงสาบ เครองพนนกลบนาจะมประโยชนกวาเครองฝอยละเอยด แตหากใชแทนเครองฝอยละเอยด อาจมปญหาเรองความสนเปลองน ายาสง และเมดน ายาตกลงในบรเวณนน ไมลอยฟงในบรรยากาศ 1.3) การพนหมอกควน (fogging generator) การพนหมอกควนเปนการท าใหเกดอากาศรอนโดยเผาไหมน ามนเบนซนแลวอากาศรอน จะท าใหสารเคมก าจดแมลงทละลายอยในน ามนดเซลแตกตวออกเปนควน โดยควนจะลอยไปสพนทเปาหมาย และฆายงโดยยงไดรบสารเคมตามสวนตาง ๆของตวยง ความเหมาะสมตอพาหะน าโรคชนดตาง ๆ คอสามารถฆายงไดหลายชนด แตตองท าการพนใหถกตองตามวน เวลา สถานท และสภาพแวดลอม มขอด คอ สามารถฆายงไดอยางรวดเรว โดยสามารถฆายงทมเชอโรคมาสคนได ในสภาพทปดละอองสารเคมลอยอยไดนานและแพรกระจายไดทกสวนของหองไดผลทางจตวทยา เหมาะตอการควบคมยงทมแหลงเกาะพกในบานหรอรอบบาน เชน ยงลาย แตมขอจ ากดคอ ในสภาพทเปดมกระแสลมหมอกควนอาจลอยขนบนอากาศอยางรวดเรว การพนจะไดผลนอย เครองพนมราคาสง และถาเครองพนมคณภาพต าหรอวธการพนไมถกตองอาจเกดคราบน ามนสกปรก มทงชนดแบบหว และตดตงบนรถยนต (ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2555) การควบคมยงตวเตมวยโดยวธการพนสารเคมเปนวธทไดผลด เหนผลรวดเรวในระยะเวลาสน แตจะมราคาแพง สารเคมบางชนดมพษสง จงควรใชสารเคมเฉพาะเวลาทจ าเปน เชน เกดการระบาด การใชสารเคมไมถกวธอาจท าใหยงมความตานทานตอสารเคม และท าใหไมสามารถก าจดยงไดดวยสารเคมนน ๆ 2) การใชกบดก เปนการลอใหยงบนเขามาตดกบดก เพอท าใหตายท าไดหลายวธ เชน กบดกแบบใชแสงลอ กบดกยงไฟฟาแบบใชแสงสวาง ไมตยง

23

3) การปองกนไมใหยงกดตนเอง และผใกลชดโดยวธการดงน 3.1) นอนกางมง จะใชมงธรรมดา หรอมงชบสารเคมกได หรอจะนอนในหองทบดวยมงลวดกได ควรนอนในมงหรอหองทมมงลวดตลอดเวลา แมในเวลากลางวน การนง ท างาน นงเลน ฟงวทย ดโทรทศน กควรอยในบรเวณทมลมพดผานและมแสงสวางพอเพยง 3.2) การใชยาจดกนยง หรอใชยาทากนยง เพอไลไมใหยงเขามาใกล ซงสารไลยงมกลนทยงไมชอบ ท าใหยงบนหนไปไมเขามาใกล มหลายรปแบบ เชน ชนดเปนขด เปนแผน เปนครม เปนน า ฯลฯ ซงเหมาะส าหรบการใชงานทแตกตางกนไป เชน ใชทาผว ใชชบเสอผา ใชชบวสดปพน เปนตน แตควรใชความระวง เนองจากอาจเปนอนตรายตอเดก และทารกได และอาจกอใหเกดการระคายเคองเมอสมผสถกผวหนง รวมทงอาจเขาตาได จงควรอานฉลากผลตภณฑกอนใชงาน 3.3) ควรกรหนาตางประตและชองลมดวยมงลวด อยาใหมรอง ชองโหวหรอรอย แตก เพอเปนการปองกนไมใหยงลายเขามาอยและหลบซอนในบาน เวลาเขา -ออกตองใชผาปด ประตมงลวดกอนเพอไลยงลายทอาจมาบนวนเวยนหาทางเขามาในบาน 3.4) ควรจดบานทพกและบรเวณโดยรอบใหเปนระเบยบเรยบรอย โปรง โลง ไมอบ ทบ เพอไมใหเปนทเกาะพกของยงลาย ยงลายชอบเกาะพกบรเวณ ราวพาดผา กองเสอผาทมกลน เหงอไคล มง สายไฟ ตามมมมดของหองและเครองเรอนตาง ๆ (ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2555) ถงแมวาสารเคมทใชในการควบคมแมลง สวนใหญ เปนสารเคมทมประสทธภาพในการก าจดแมลงสง มพษตอคน และสตวเลยงนอย แตตองใชดวยความระมดระวง ใชอยางถกวธ และเกบรกษาในทเหมาะสม เพอประสทธภาพในการใชงาน และเพอลดอนตรายทจะเกดขน

2. การหาดชนวดความชกชมของลกน ายงลาย เปนเฝาระวงการเกดโรคโดยการส ารวจและก าจดลกน ายงลายในภาชนะ ตาง ๆ ทมน าขงทงภายในและบรเวณรอบๆบานทกหลงคาเรอน และค านวณคาดชนลกน ายงลาย เพอหาปรมาณความชกชม และประเมนความเสยงตอการระบาดของโรค ซงมเกณฑตวชวดในการส ารวจลกน ายงลาย ดงน (ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง 2553) 1) คาชวดความชกชมของยงลายในชมชน (Breateu Index; BI) คอ จ านวนภาชนะทพบลกน ายงลายตอบาน 100 หลงคาเรอน เปนดชนทดทสดในการประมาณความหนาแนนของลกน ายงลาย เพราะเปนการพจารณา ทง จ านวนครวเรอนและภาชนะทพบลกน ายงลาย จงเหมาะกบการใชชวดคาความเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออกในชมชน หากพบวาเกน 50 ถอวามความเสยงสงทจะเกดการระบาด

24

BI= จ านวนภาชนะทพบลกน ายงลาย

จ านวนบานทส ารวจทงหมด x 100

2) คาชวดความชกชมของยงลายตอภาชนะทส ารวจ (Container Index; CI) คอจ านวนภาชนะทพบลกน ายงลายตอจ านวนภาชนะทส ารวจทงหมด ใชส าหรบชวดคาความเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออกในบาน และสถานทสาธารณะ เชน วด โรงเรยน สถานทราชการ หากพบวาเกน 10 ถอวามความเสยงสงทจะเกดการระบาด ในทางระบาดวทยาดชนนไมมประโยชนมากนก เพราะครวเรอนทมจ านวนภาชนะทมลกน ายงลายนอยกวา อาจมความหนาแนนของจ านวนลกน ายงลายมากกวาครวเรอนทมจ านวนภาชนะทมจ านวนลกน ามากกวา ซงอาจท าใหการท านายการเสยงตอการระบาดของโรคนอยกวาหรอมากกวาความเปนจรง

CI = จ านวนภาชนะทพบลกน ายงลาย

จ านวนภาชนะทส ารวจทงหมด x 100

3) คาชวดความชกชมของยงลายตอบานทส ารวจ (House Index; HI) คอ จ านวนบานทพบลกน ายงลายตอจ านวนบานทส ารวจทงหมดเหมาะกบการใชเปนตวชวดคาความเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออกในบาน และชมชน หากพบวาเกน 10 ถอวามความเสยงสงทจะเกดการระบาด

HI = จ านวนบานทพบลกน ายงลาย

จ านวนบานทส ารวจทงหมด x 100

3. แนวทางในการด าเนนงานเพอปองกนและควบคม โรคไขเลอดออก อ าเภอบางแกว

จงหวดพทลง ป พ.ศ. 2557 การระบาดของโรคไขเลอดออกในพนท อ าเภอบางแกว มแนวโนม ทจะมการระบาดรนแรงเพมขนเพอเปนการควบคมการระบาดของโรคไขเลอดออกใหเกดประสทธภาพและประสทธผล จงขอใหทกพนทเรงรดตามมาตรการดงน จากปญหาการระบาดของโรคไขเลอดออกในอ าเภอบางแกว ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว ไดจดท าแนวทางการด าเนนงานเพอให เปนไปในทศทางเดยวกนโดยมรายละเอยด ดงตอไปน 3.3.1 กลไกการปองกนโรคลวงหนากอนฤดกาลระบาด เปนการด าเนนงานในภาวะปกต หรอยงไมพบผปวยไขเลอดออกในหมบานใหด าเนนการดงน 1) อาสาสมครสาธารณสขในหมบาน

25

1.1) ส ารวจและท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย หากพบวามลกน า แนะน าใหเจาของบานใชวธ 5 ป 1ข ป ท 1 ปดภาชนะบรรจน า เชน โอง ใหมดชด ป ท 2 เปลยนน าในภาชนะทปดไมได เชน แจกน ป ท 3 ปลอยปลาหางนกยง หรอ สงทมในทองถนทสามารถฆาลกน าหรอลดการวางไขของยงลาย เชน ปนแดง เกลอแกง สารสม ป ท 4 ปรบปรงสภาพแวดลอมรอบ ๆบาน ป ท 5 ปฏบตเปนประจ าอยางตอเนองทก 7 วน ข คอ การขดผวดานในของภาชนะทใชเกบน าเพอก าจดไขของยงลาย 1.2) เนนใหเจาของบานจดการสงแวดลอมบรเวณรอบ ๆ บานตนเอง 1.3) ถามยงในบาน แนะน าใหเจาของบานก าจด และปองกนตวเองไมใหโดนกด 1.4) บานของ อาสาสมครสาธารณสข และบานของแกนน าครอบครว ตองเปนแบบอยางบานปลอดลกน ายงลาย 2) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 2.1) วเคราะหสถานการณการเกดโรคในพนทเปนประจ าทกเดอน 2.2) แจงสถานการณโรคในทประชม ทกเดอน 2.3) ก าหนดผรบผดชอบในพนทสาธารณะใหชดเจน 2.4) เนนใหเจาของบานจดการสงแวดลอมรอบ ๆ บาน 2.5) กรณทพบลกน ายงลายในพนทเดมตดตอกนเกน 3 สปดาห ใหรวมกนรณรงคเพอควบคมลกน ายงลาย 2.6) รณรงคท าลายแหลงเพาะพนธลกน ายงลายทกหมบานทก 3 เดอน 2.7) สมส ารวจดชนความชกชมของลกน ายงลายเพอหาคา HI/ CI เดอนละ 1 ครง 2.8) ท าลายยงตวแกโดยการพนสารเคม ในโรงเรยน และศนยพฒนาเดกเลก กอนเปดภาคเรยน 2.9) ประสานการด าเนนงานกบหนวยงานทเกยวของ เชน เทศบาล องคการบรหารสวนต าบล โรงเรยน เพอเตรยมความพรอมในการควบคมโรค 2.10) สงรายงานสรปผลการส ารวจดชนความชกชมลกน ายงลายมายงส านกงานสาธารณสขอ าเภอ ทกเดอน

26

3) ทมสอบสวนโรคเคลอนทเรวระดบอ าเภอ 3.1) ตดตามการรายงานคาดชนลกน ายงลายของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 3.2) กระตนใหมการก าจดลกน าอยางตอเนองในทกพนทโดยเฉพาะโรงเรยน โรงพยาบาล และพนทสาธารณะ 3.3) รายงานสถานการณไขเลอดออกใหหนวยงานตาง ๆ ในระดบอ าเภอ เชน ทประชมหวหนาสวนอ าเภอ ทประชมก านนผใหญบาน ฯลฯ ไดรบทราบ 3.4) จดเตรยมเวชภณฑ เคมภณฑ และวสดอปกรณตาง ๆ ใหพรอมใช 3.5) การประชาสมพนธใหตอเนอง เนนใหเกดปฏบตจรง 3.6) ใหความรแกเดกนกเรยนอยางนอยปการศกษาละ 2 ครงทกโรงเรยน 3.7) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล โรงพยาบาล ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ เปนเขตปลอดลกน ายงลาย เพอเปนตวอยางแกชมชน 3.3.2 กลไกการด าเนนงานในฤดกาลระบาดหรอพบผปวยโรคไขเลอดออก 1) กรณมผปวย 1 ราย 1.1) อาสาสมครสาธารณสข 1.1.1) ส ารวจลกน ายงลายในบานผปวย และบานใกลเคยง ในระยะ 100 เมตร หากพบลกน าใหท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย ทกสปดาหตดตอกน 4 สปดาห 1.1.2) ถาพบผปวยมไขเกน 2 วน และไมมอาการระบบทางเดน หายใจ เชน ไมมน ามกไหล ไอ หรอจามใหแนะน าใหผปวยไปพบแพทย 1.2) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 1.2.1) สอบสวนโรคทนทหลงจากไดรบแจง เพอศกษาขอมลผปวย ประวตการเดนทางในชวงเวลาประมาณ 2 สปดาหกอนวนเรมปวย และกลมประชากรทเสยงตอการตดเชอ เวลาทเรมปวย และสถานท เพอจะไดด าเนนการควบคมคมโรคไดอยางถกตอง 1.2.2) รวมกบองคกรปกครองสวนทองถนเพอควบคมหรอลดยงตวเตมวยโดยการพนหมอกควนหรอพนละอองฝอย ตองด าเนนการทนทภายหลงไดรบแจงผปวยเกดขนในบานผปวยและทกหลงคาเรอนใกลเคยงอยางนอยในรศม 100 เมตร ซงจะท าการพน 3 ครง (0, 3, 7 วน) หลงจากไดรบแจง 1.2.3) กรณผปวยเปนนกเรยนใหด าเนนการควบคมโรค ทงทบานผปวยและในโรงเรยนทผปวยเรยนอย

27

1.2.4) ประชาสมพนธในบรเวณพนททเกดโรคไขเลอดออก และขอความรวมมอ จากทกหลงคาเรอนรวมกนใหส ารวจและก าจดลกน าทกสปดาห และ หากมผใดมอาการไข หรอไปรกษาทคลนก หรอสถานบรการอน ๆ แลวสงสยวาเปนโรคไขเลอดออกใหมาแจงทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 1.2.5) ตดตามผปวยทไดรบแจงจาก อสม.จากศนยระบาดวทยาระดบอ าเภอ 1.2.6) แนะน าใหผมอาการทสงสย ทายากนยงและหลกเลยงการถกยงกดเพอปองกนการแพรเชอเขาสผอน 1.3) ทมสอบสวนโรคเคลอนทเรวระดบอ าเภอ 1.3.1) ตรวจสอบขอมลผปวยทไดรบการแจงทกราย 1.3.2) ประชมศนยปฏบตการเพอตอบโตภาวะฉกเฉน (War Room) ทกครงทมผปวย 1.3.3) ตดตามผลการสอบสวน และการด าเนนการปองกนควบคมโรคของทมเฝาระวงเคลอนทเรว (surveillance and rapid response team; SRRT) ระดบต าบล เพอประเมนความเสยงทจะเกดการระบาดของโรคในระดบอ าเภอ 1.3.4) ตดตามและรวบรวมรายงานสอบสวนโรค จากสถานบรการสาธารณสข 2) กรณมผปวยมากกวา 1 รายภายในระยะเวลา 28 วน 2.1) อาสาสมครสาธารณสขในหมบาน รวมรณรงคก าจดลกน ายงลาย และก าจดยงตวแก 2.2) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 2.2.1) คนหาผปวยรายใหมเพมเตมในพนททเกยวของกบผปวยทไดจากการสอบสวน 2.2.2) ประชมสมาชกทมเฝาระวงเคลอนท เรวระดบต าบล เพอวางแผนสอบสวนและควบคมโรค 2.2.3) สงรายงานสรปผลการส ารวจดชนความชกชมลกน ายงลาย บรเวณบานผปวยและบานผสมผสใกลเคยงในทกสปดาหภายในระยะเวลา 28 วน หลงจากพบผปวย สงใหส านกงานสาธารณสขอ าเภอ 2.2.4) สรปผลการสอบสวนโรค และเสนอตอส านกงานสาธารณสขอ าเภอ

28

2.2.5) หลงเสรจสนกจกรรมตาง ๆ ทด าเนนการในชวงการเกดโรคแลว ควรมการสรปวเคราะหปจจยเสยงการเกดโรค ปญหาอปสรรครวมทงแนวทางการปองกนไมใหเกดโรคระบาด ในภายหลงอก 2.3) ทมสอบสวนโรคเคลอนทเรวระดบอ าเภอ 2.3.1) รวมกบพนทในการออกควบคมโรคกรณมการระบาดของโรคในแตละพนท 2.3.2) จดประชมศนยปฏบตการเพอตอบโตภาวะฉกเฉน (War Room) เพอสรปวเคราะหปจจยเสยงการเกดโรค ปญหาอปสรรครวมทงแนวทางการการด าเนนงานเพอปองกนไมใหเกดโรค 2.3.3) รวมกบทกภาคสวนจดรณรงครวมกนพรอมกนทงอ าเภอ (ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว 2557)

4. ผลงานตนแบบและนวตกรรมปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก การมสวนรวมในการแกปญหาโรคไขเลอดออกในชมชนมความส าคญโดยการรวมกนคด รวมปฏบต และรวมรบผดชอบ เพอสรางเปนเครอขายดานสขภาพชมชนใหเขมแขง ท าใหครอบครวและชมชนมความเขมแขง สามารถพงพาตนเองได ซงในหลาย ๆ พนท ชมชนสามารถคดคนรปแบบและนวตกรรมตาง ๆ ในการด าเนนงาน ท าใหพงพาตนเองได สามารถลดการใชงบประมาณ และปรมาณการใชสารทกอใหเกดอนตราย และเกดเครอขายในการด าเนนงานตวอยางผลงานตนแบบ และนวตกรรม ทประสบผลส าเรจ ดงน 1) อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย ไดจดท าโครงการบานนาอย ชมชนเขมแขง สงแวดลอมสะอาด ปราศจากไขเลอดออก โดยความรวมมอกนของทกภาคสวน เพอให ประชาชนมสขภาพทแขงแรง ปราศจากโรคตลอดไป โดยการจดใหมเจาภาพหลกในการท างาน มโครงสรางการท างาน ผรบผดชอบทชดเจน มศนยอ านวยการควบคมปองกนโรคไขเลอดออกในต าบล และเครอขายมการท างานอยางเปนรปธรรม รวมถงมการตดตามก ากบการด าเนนงานทตอเนอง โดยการ มภาคเครอขาย เนนใหเหนความส าคญของกระบวนการปองกนโรค มกจกรรมวางแผนลงมอปฏบต และออกประชาคมหมบาน มการประชมเครอขายการด าเนนงาน ผลจากการด าเนนโครงการ คอมหมบานตนแบบปลอดลกน ายงลาย ทมภาคเครอขายท างานอยางเขมแขงและใหความส าคญในด าเนนงาน ท าใหไมมผปวยเลอดออกในพนท (ส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 นครราชสมา 2551)

29

2) ต าบลสมปอย อ าเภอโนนดนแดง จงหวดบรรมย จดท าโครงการประสานรวมใจ ตานภยโรค โดยเนนดานปรบปรงกายภาพ และลดการใชสารเคม ในการควบคมโรค เนองจาก ราคาแพง การด าเนนงานมงเนนการแกปญหาดานการดแลสขภาพประชาชนทด าเนนงานโดย บคคลากรสาธารณสข กบ อสม. เทานน สวนหนวยงานอน และภาคเครอขายยงไมใหความส าคญและความรวมมอในการด าเนนงาน เปนเหตใหประชาชนขาดความรมพฤตกรรมสขภาพทไมถกตองและไมคอยใหความรวมมอ รวมทงขาดงบประมาณสนบสนน โดยมการด าเนนการดงน ขนตอนท 1 ขนเตรยมการ โดยการประชมแกนน า ภาค เครอขาย จดท าแผนงาน/โครงการ เสนอองคการปกครองสวนทองถนและสวนราชการทเกยวของ จดท าค าสงแตงตงมอบหมายหนาทตาง ๆ จดหา เตรยมวสดอปกรณในการด าเนนกจกรรม ขนตอนท 2 ขนการด าเนนงาน จดท าแผนทยทธศาสตรเพอปองกนควบคมโรคและภยสขภาพ และการจดการความรในแกนน า ภาค เครอขาย องคกร สอมวลชน และ แกนน าครอบครวทกหลงคาเรอน ขนตอนท 3 ขนการด าเนนกจกรรมรณรงค ขนตอนท 4 ขนการประเมนผล ส ารวจและรายงานคาความชกชมลกน ายงลาย ส ารวจประเมนการปรบปรงดานกายภาพ ทก 3 เดอน และสรปผลการด าเนนงานทก 3 เดอน ขนตอนท 5 ขนการประกาศเกยรตคณ มอบใบประกาศเกยรตคณ “บานนปลอดลกน ายงลาย” หลงคาเรอนทผานการประเมนโดยคณะกรรมการ ผลทไดรบปพ.ศ.2552ไมมรายงานผปวยดวยโรคไขเลอดออก สภาพแวดลอมด ลดการใชจายในการจดซอสารเคม ประชาชนมความรบผดชอบตนเองในการควบค มโรคไขเลอดออก และผบรหารต าบล ใหความส าคญในเรองการจดการสขภาพเปนอยางด (ส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 นครราชสมา 2552) 3) อ าเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมา จดท าโครงการการควบคมปองกนโรคไขเลอดออก ระดบอ าเภอ โดยใชกระบวนการ “รวมมอ รดกม รวดเรว และจรงจง” จากสถานการณโรคไขเลอดออกในอ าเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมา ป พ.ศ. 2549-2551 พบจ านวนผปวยไขเลอดออกมอตราปวยสงกวาอตราปวยทกระทรวงสาธารณสขก าหนด และมผปวยตายจ านวน 2 ราย สาธารณสขอ าเภอปกธงชย น าเสนอปญหา อปสรรค การด าเนนงานใหนายอ าเภอปกธงชยไดรบทราบ และไดมนโยบายใหทกภาคสวนตองระดมความคดเหนเพอหามาตรการเชงรกอยางเรงดวน โดยใช กระบวนการ “ รวมมอ รดกม รวดเรว และจรงจง” เพอควบคมสถานการณใหดขน อยางนอยทสดตองไมมผปวยเสยชวตดวยโรคไขเลอดออก วธด าเนนการ การด าเนนงานใชกระบวนการ “ รวมมอ รดกม รวดเรว และจรงจง”

30

ขนตอนท 1 รวมมอ หมายถง การไดรบความรวมมอจากทกภาคสวนในพนทโดยนายอ าเภอปกธงชย ก าหนดเปนนโยบายทส าคญ ในการควบคม ปองกนโรคไขเลอดออกใหทกภาคสวนไดรวมมอปฏบตงานอยางเขมแขง และตดตามอยางตอเนอง กลมเปาหมายทเปนกลมเสยงในพนท บาน วด โรงเรยน โดยทงนกเรยน และประชาชน ตองชวยดแลใหไมมลกน ายงลาย มก าลงขบเคลอนจากผน าหมบานไดแก ก านน ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน สารวตรก านน แพทยประจ าต าบล กรรมการหมบาน ผทรงคณวฒ ปราชญชาวบาน ขนตอนท 2 รดกม หมายถง มการควบคมลกน ายงลายไมใหเปนตวยง ดวยวธการทรดกม ซงวธการทรดกม และมประสทธภาพมากทสด คอการก าจดลกน ายงลาย เพราะหางาย อยกบภาชนะทมนษยสรางขน อยในบรเวณทพกอาศย โดยการมคณะกรรมการในระดบหมบาน ออกตดตามประเมนส ารวจลกน ายงลายทกเดอน เพอค านวณหาคาดชนลกน ายงลาย มการประเมนแบบไขวใหหมบานประเมนกนเอง นอกจากนยงมการสมประเมนจากเจาหนาท พรอมมอบรางวลเพอเปนก าลงใจส าหรบหมบานทมคาคาดชนลกน ายงลาย ต าทสด ของ 5 หมบานอนดบแรก ขนตอนท 3 รวดเรว หมายถง เมอเกดโรคมการควบคมโรค อยางรวดเรว มประสทธภาพ ไดรบแจงการเกดโรคไขเลอดออก หรอกรณสงสย แจงพนทใหทราบทนท มเครองมอพนหมอกควน/ฝอยละอองและพนกงาน ส าหรบก าจดยงตวเตมวย พรอมใชงานไดตลอด 24 ชวโมง สามารถออกปฏบตงานในพนทไดทนท ขนตอนท 4 จรงจง หมายถง ผบรหารและเจาหนาทสาธารณสขตองลงปฏบตงานพนทเมอมการเกดโรค และตองปฏบตงานอยางจรงจง โดยนายอ าเภอ สาธารณสขอ าเภอ จะปฏบตหนาทในพนททมการเกดโรคทกราย เพอกระตนใหประชาชนไดตระหนกในความส าคญ และเปนการอ านวยความสะดวกในการควบคม ปองกนโรคในระดบพนท และส านกงานสาธารณสขอ าเภอเปนหนวยงานหลกทตองตดตามการปฏบตงานของสถานอนามยอยางเขมงวด ผลการด าเนนงาน จ านวนผปวยดวยโรคไขเลอดออกลดลง พบผปวย 63 ราย คดเปนอตราปวย 54.78 ตอแสนประชากร ไมพบผปวยเสยชวต ลดคาใชจายในการพนเคม คารกษาพยาบาล และลดการสญเสยชวต (ส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 นครราชสมา 2552) 4) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานบ ต าบลหนองพลวง อ าเภอจกราช จงหวดนครราชสมาไดพฒนาเครอขายการควบคมปองกนโรคไขเลอดออก ป 2552 เนองจากมผปวยเกดโรคไขเลอดออกในพนทเดมตดตอกนหลายป ตองการหากลยทธใหม เนองจากกลยทธเดม คอม อสม. เปนหลกในการด าเนนงาน ซงอาจยงไมครอบคลม เพราะยงมผปวยเกดขนในแตละป โดยการหาอาสาสมครก าจดลกน ายงลาย (อสยล.) แนวรวมเพอก าจดลกน ายงลาย จากนกเรยนโรงเรยน ชมชนบานบสามคคพฒนา และโรงเรยนวดหนองพวง จ านวน 89 คน (เทากบจ านวนอสม. ในต าบล)

31

หมายถง 1 อสม. ตอ 1 อสยล. รวมรบผดชอบเฝาระวงโรคไขเลอดออกในคมสปดาหเวนสปดาห (ส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 นครราชสมา 2552) 5)โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ทาดนแดง อ า เภอผกไห จงหวดพระนครศรอยธยา ไดพฒนางานควบคมโรคไขเลอดออก โดยการสรางทมสอบสวนเคลอนท เรวระดบต าบลทมาจากทกภาคสวน พฒนาระบบการเฝาระวงควบคมคมโรคไขเลอดออกของต าบลใหไดมาตรฐาน เนนการท างานของภาคเครอขาย ปรบเปลยนแนวทางการควบคมโรคจากการใชสารเคม มาใชภมปญญาทองถน และวสดทเหลอใชในทองถนมาใชในงานควบคมโรคไขเลอดออก ผลทไดรบชมชนมความเขมแขง ลดการใชสารเคมทเปนอนตรายตอสขภาพในการควบคมโรค ต าบลปลอดลกน ายงลาย และไมพบผปวยโรคไขเลอดออก (ส านกจดการความร กรมควบคมโรค 2555) การมสวนรวมของชมชน

1. ความหมายการมสวนรวม การมสวนรวมของชมชน คอ การเปดโอกาสใหกลมคน เขามามสวน ในการคด วางแผน ตดสนใจ ปฏบต และรบผดชอบในเรองตาง ๆ มการด าเนนการพฒนาและเปลยนแปลง เพอก าหนดความตองการของชมชนไปในทศทางทตองการ เพอผลประโยชน โดยทกคนจะตองมอสระทางความคดมความร ความสามารถในการกระท า และมความเตมใจทจะเขารวมตอกจกรรมนน ๆ ลกษณะการเขารวม ตงแตตนจนถงสนสด ซงเปนกระบวนการทส าคญในการพฒนาทกอใหเกดความยงยน(ถวลวด บรกล 2551, อรทย กกผล 2552, จนตวร เกษมศข 2554)

2. ขนตอนการมสวนรวมของชมชน การมสวนรวมของประชาชนในชมชน เพอการกระท ากจกรรมใดกจกรรมหนงใหเกดประโยชนตอชมชนนน จะตองมลกษณะการเขารวมตงแตตนจนถงสนสด โดย ปยะนช เงนคลาย (2550), อรทย กกผล (2552) และ จนตวร เกษมศข (2554) ไดสรปขนตอนการมสวนรวมดงน ขนตอนท 1 การรวมในการคนหาปญหา และสาเหตของปญหา รวมถงการจดส าดบความส าคญของปญหา ตองตระหนกและถอเปนหนาทของตนเอง ขนตอนท 2 การรวมในการวางแผนด าเนน การทชมชนเขามามสวนรวมในการวางแผน จะชวยใหเขาใจปญหาพฒนาประสบการณของตนเองและสามารถวางแผนไดดวยตนเอง ขนตอนท 3 การมสวนรวมในการ การปฏบตงาน และการรวมรบผลประโยชน ประชาชนทเขามามสวนรวมกจกรรมของ ชมชนแลวยอมทจะไดรบผลประโยชนรวมกนอาจจะเปนในรปของเงนวตถสงของ ความสขสบายความพอใจในสภาพของความเปนอยทดขน

32

ขนตอนท 4 การรวมในการตดตามประเมนผล ทกคนตองมสวนรวมในการตรวจสอบถงปญหาอปสรรค และรวมกนในการหาทางแกไขปญหาเพอใหงานหรอภารกจดงกลาวสามารถส าเรจลลวงตามเปาหมาย เปนการตดตาม และการประเมนผล ท าใหชมชนสามารถทราบวางานทท าไปนนไดรบผลด หรอไดรบประโยชนอยางไร โดยสรป การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกนน ตองเกดจากการทประชาชนในชมชนมความตระหนกทจะเขารวมในกจกรรมตาง ๆ ของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ซงจะตองสอดคลองกบวถชวตทางสงคม ในการด าเนนการใหคนในชมชนเขามามสวนรวม ผด าเนนงานจะตองมความเขาใจในวธการด าเนนชวต คานยม ประเพณ ทศนคตของบคคล เพอใหเกดความสมครใจเขารวมกจกรรม ซงสอดคลองกบการศกษาของบงการ ชยชาญ (2546) พบวา ปจจยพนฐานทมผลตอการมสวนรวมของประชาชน คอ ความตระหนกวาโรคไขเลอดออกเปนปญหาของตนเองและชมชน การสอสารของคนในชมชน มความผกพนกนและใหความส าคญกบชมชน และเขารวมกจกรรมของชมชนเสมอ และไมสอดคลองกบการศกษาของ นภาภรณ อนทรสทธ (2550) ทศกษาการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนบานบอค าตากลา อ าเภอค าตากลา จงหวดสกลนคร พบวา ประชาชนเหนวาโรคไขเลอดออกเปนปญหาของเจาหนาทสาธารณสขไมใชปญหาของชมชน การใหความรและประชาสมพนธ ไมครอบคลม ประชาชนใหความรวมมอนอย และพบแหลงเพาะพนธยงในชมชน

3. ประโยชนของการมสวนรวมของประชาชน การมสวนรวมของประชาชนท าใหประชาชนสามารถเขาถงขอมล ซงท าใหสามารถตดสนใจไดตรงกบความตองการ ลดความขดแยง เกดความรวดเรวในการด าเนนการ โดยลดชองวางระหวางเจาหนาทกบประชาชน ท าใหเกดความใกลชด กอใหเกดการเรยนร และท าใหประชาชนมความกระตอรอรนในการมสวนรวม ประโยชนของการมสวนรวมของประชาชน(อรทย กกผล 2552) คอ 1) เพมคณภาพการตดสนใจ การใหประชาชนเขามามสวนรวมในการใหขอมลขาวสารและความคดเหนตาง ๆชวยเพมทางเลอกใหมในการตดสนใจ ท าใหการตดสนใจมความรอบคอบและไดรบการยอมรบมากขน โดยเฉพาะการตดสนใจทกระทบโดยตรงกบประชาชน 2) ลดคาใชจายและการสญเสยเวลา การมสวนรวมตงแตเรม ท าใหสามารถทราบขอมลตาง ๆ ทเปนประโยชนตอสวนรวม ท าใหยอมรบการตดสนใจ และลดความขดแยงในการน าไปปฏบต ท าใหโครงการน าไปสการปฏบตรวดเรวขน

33

3) การสรางฉนทามต กลไกการมสวนรวมของประชาชนชวยปองกนและลดความขดแยง ท าใหเกดความชอบธรรมในการตดสนใจของรฐ 4) รวมมอในการน าไปปฏบต การมสวนรวมของประชาชนจะท าใหประชาชนเกดความรสกเปนเจาของ และมความกระตอรอรนในการชวยใหเกดผลในทางปฏบตท าใหประสบความส าเรจ 5) ท าใหผบรหารทองถนมความใกลชดกบประชาชน สรางความสมพนธทด สรางความรสกวาองคกรปกครองสวนทองถนเปนของประชาชน และความใกลชดจะท าใหผบรหารทองถนมความรสกหวงกงวลกบประชาชน และเกดความตระหนกในการตอบสนองตอความกงวลของประชาชน 6) ชวยพฒนาความเชยวชาญและความคดสรางสรรคของสาธารณชน การมสวนรวมของประชาชนกอใหเกดการเรยนร กระบวนการตดสนใจและเปนเวทฝก ผน าชมชน 7) ชวยท าใหประชาชนสนใจประเดนสาธารณะมากขน การมสวนรวมเปนการเพมทนทางสงคมและชวยเสรมสรางใหประชาชนมความกระตอรอรนสอดคลองกบการปกครองตามหลกประชาธปไตยแบบมสวนรวม เทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการ A-I-C กระบวนการเทคนค A-I-C เปนเทคนคทพฒนามาจากแนวคดของสถาบนเอกชนชอ Organization for Development: an International Institute (ODII) ตงขนโดย Ms. Turid Sato และ Dr. William E. Smith กระบวนการนไดน ามาทดลองและเผยแพรในประเทศไทยโดยสถาบน ODII รวมกบสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) และสมาคมพฒนาประชากรและชมชน (PDA) ใชในการระดมความคด วางแผน และท างานรวมกน ชวยใหชมชนไดมสวนรวมในการวางแผน และการตดสนใจ การยอมรบ และรบผดชอบรวมกน เปนการเปดโอกาส ใหทกคนในทประชมไดแลกเปลยน ความคด ความ รประสบการณ และขอมลขาวสาร เพอท าใหเกดความเขาใจ ในสภาพปญหา ความตองการ ขอจ ากด เปนกระบวนการทมการระดมพลง สมอง โดยการวเคราะหหาทางเลอก ทจะใชในการแกไขปญหา ท าใหมการรตดสนใจรวมกน เกดเปนพลงสรางสรรคและรบผดชอบรวมกน มความรสกเปนเจาของ และเกดความภาคภมใจ ท าใหเกดความตอเนอง และประสบความส าเรจความส าเรจ

34

1. ความหมายและขนตอนของเทคนคกระบวนการ A-I-C ธระพงษ แกวหาวงษ (2543) ประชาสรรณ แสนภกด (2547) ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (2554) และกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข (2555) ไดใหความหมายและแบงขนตอนของเทคนคกระบวนการ A-I-C คอ 1.1 ข นตอนการสรางความรความเขาใจ คอ A (Appreciation) เปนขนตอนการสรางความรและแลกเปลยนประสบการณ เปดโอกาสใหผเขารวมประชมทกคน แสดงความคดเหน รบฟงและหาขอสรปรวมกนอยางสรางสรรค ยอมรบ หรอชนชม ความคดเหน ความรสกของเพอนสมาชกในกลม ดวยความเขาใจในประสบการณ สภาพ และขดจ ากดของเพอนสมาชกแตละคน โดยใชการวาดรปเปนสอในการแสดงความคดเหน และแบงเปน 2 สวน ขนตอน A-1 การวเคราะหสภาพการของหมบาน ชมชน ต าบล ในปจจบนใชเวลาประมาณ 90 นาท เปนการวเคราะหสภาพของชมชน หมบานเขาใจสถานการณสภาพความเปนจรง (reality) โดยผสนบสนน แจงใหทกคนวาดภาพบนกระดาษของตน สะทอนใหเหนวา ในปจจบนน เรองทจะพจารณากน มรปลกษณอยางไร ภาพเปนลายเสน หรอระบายส หรอภาพสญลกษณแทนภาพ เชน ภาพตนไม ภาพคนจบมอ ภาพสามเหลยม เปนตน โดยในกลมเลกใหน าภาพของทกคนเวยนด หรอปดแปะ แลวอธบายความหมาย รวมกน รวมใหเปนภาพเดยวของกลม เพอน าเสนอทประชมรวม ใหซกถาม ปรบปรงรวมกน ขนตอนน เปนการเรมใหทบทวน ระบายความรสก ความคด มศลปะ มสมพนธกบคนอน ไมเครงเครยด ขนตอน A-2 การก าหนดอนาคตหรอวสยทศน อนเปนภาพพงประสงคในการพฒนาวาตองการอยางไร ใชเวลา 135 นาท เปนการสรางภาพหมบานทพงปรารถนา เปนการสรางจากจนตนาการ สรางวสยทศน (ideal vision) สงทคาดหวงในอนาคต (scenario) โดยในกลมเลก ทกคนเขยนภาพแสดงใหเหนวาในอนาคต 10 ป คาดหวงจะใหเปนอยางไร ทมความเปนไปได น ามาแลกเปลยน อธบาย และรวมกน เปนภาพเดยวของกลม เพอน าเสนอท ประชมใหญ โดยใหซกถามความหมาย แลวรวมกนเหลอภาพเดยว อาจใหผแทนกลมน าไปรวม เปนปณธาน ค าขวญ ของโครงการน ภาพนตองเกบไว ยดเปนแนวทางหลก ทจะน าไปคด กลวธ และโครงการเพอใหบรรลผล ขนตอนน ทกคนเขาใจความเปนมา และคาดหวง มความประสงครวมกนตงแตตน การประชมทงสองภาคนใชวธวาดภาพเปนเครองมอในการสอสาร แสดงความคดเหน ซงการวาดภาพมความส าคญ คอ ชวยใหผเขารวมประชมสามารถสรางจนตนาการ คด วเคราะห จนสรปมาเปนภาพ ชวยกระตนใหผเขารวมประชมคดและพด เพออธบายภาพซงตนเองวาด นอกจากนยงเปดโอกาสใหผเขารวมประชม อนๆ ไดซกถามขอมลจากภาพ เปนการเปดโอกาสใหมการพดคย แลกเปลยน และกระตนใหคนทไมคอยกลาพด ใหมโอกาสน าเสนอ จะชวยใหมความงาย ตอการ

35

รวบรวมแนวคดของผเขารวมประชม สรางความรสกเปนเจาของ มสวนรวมในการสรางภาพพงประสงคของกลม และจะชวยเสรมสรางบรรยากาศการประชมใหมความสข 1.2 ข นตอนการสรางแนวทางการพฒนา คอ I (Influence) เปนขนตอนการสรางแนวทางการพฒนา การหาวธการและเสนอทางเลอกในการพฒนา การใชประสบการณ หรอความคดรเรมสรางสรรคของแตละคนทมอย มาชวยกนก าหนด วธการ ยทธศาสตรตาง ๆ เพอใหบรรลวสยทศน อดมการณรวมกน ตามทไดสรางภาพพงประสงค หรอทไดชวยกนก าหนด เปนขนตอนทจะตองชวยกนหามาตรการ วธการ และคนหาเหตผลเพอก าหนดทางเลอกในการพฒนา ก าหนดเปาหมาย ก าหนดกจกรรม และจดล าดบความส าคญของกจกรรม โครงการโดยแบงเปน 2 ชวง คอ ขนตอน I-1 การคดเกยวกบกจกรรมหรอโครงการ ทจะท าใหบรรลวตถประสงค ตามภาพทวาดไว ใชเวลาประมาณ 90 นาท การคดคนวธการหรอ กจกรรมในการพฒนาหมบานในกลมเลก โดยทกคนเขยนกจกรรมทคดวาตองท าเพอใหเกดผลส าเรจ ในภาพรวมของ A-2 เขยนกจกรรมละ 1 แผน ใหมากทสดตามศกยภาพ และประสบการณ น ามารวมกนเลอกขอทเหมอนกน เปนมต 3-5 ขอ สวนท แตกตางเกบไวเพอรวบรวม น าเสนอตอทประชมรวม รวมกนคดไว 5-6 เรอง และอาจมขอยอยภายในขอใหญกได ขนตอนน ทกคนไดแสดงพลง ประสบการณ มสวนรวม งานนจะเปนของทกคนตงแตตน หากความคดของตนมเหตผล ไดรบการ ยอมรบ กจะเกดความภมใจ ถาความคดของผอนดกวา กใหยอมรบ ในสงทเปนมต ขนตอน I-2 การจดล าดบความส าคญของกจกรรม โครงการ ใชเวลาประมาณ 75 นาท เปนการคดเลอก และจดล าดบความส าคญของโครงการ หรอกจกรรม ในกลมเลก ทกคนเขยนแผนละ 1 กจกรรมทไดรบรจากการอภปรายมา เลอกกจกรรมตามความถนดของ ตนเองวา กจกรรมใดส าคญ และเปนไปได องคกร หรอหนวยงานใดทนาจะท าได แยกออกเปนกจกรรม หรอโครงการทหมบาน ชมชน ทองถนท าเองได กจกรรมหรอโครงการทบางสวนตองการความรวมมอ หรอการสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทรวมท างานสนบสนนอย และกจกรรมทหมบาน ชมชน ต าบล ไมสามารถด าเนนการไดเอง ตองขอความรวมมอ เชน ด าเนนการจากแหลงอน ทงภาครฐและเอกชน น าไปอาน ชแจง รวมกน คดเลอกไว เขยนชอกลวธ หรอกจกรรม น าเสนอตอทประชมรวม แลวรวมกนเลอกให เหลอชดเดยว เรยงล าดบความส าคญ ตามจ านวนแผนขอเขยนทเหมอนกน แสดงใหทกคนรบทราบผลของ I-2 แลวเกบไวเปนแนวทางหลกของการท าขนตอนตอไป และประกอบการเขยนโครงการ ในขนตอนน ทกคนจะไดแสดงประสบการณใหผอนเลอกใชประโยชน กจกรรมเปนสงควบคมความส าเรจ

36

สมาชกในกลมจะมปฏสมพนธระหวางกน มการถกเถยงดวยเหตผลทงในประเดนทเหนดวยและขดแยงจนไดวธการทกลมเหนรวมกน 1.3 ข นตอนการสรางแนวทางปฏบต คอ C (Control) เปนขนตอนการสรางแนวทางปฏบต คอยอมรบและท างานรวมกนโดยน าเอาการน ายทธศาสตร วธการส าคญ มาก าหนดแผนปฏบตการ สการปฏบต และจดกลมผด าเนนการ ซงจะรบผดชอบโครงการ โดยขนตอนกจกรรมประกอบดวย ขนตอน C-1 การแบงความรบผดชอบ ใชเวลา 30 นาท เปนการวางแผน หาผรบผดชอบ (responsibility) ในกลมเลก ทกคนเลอกหาหวขอกลวธ กจกรรมทไดจาก I-2 เขยนลงแผนละ 1 กจกรรม ตามความถนด ความสามารถทจะท าไดเอง ถากจกรรมใดตองรวมท ากบใคร หรอตองขอใหใครท า ใหเขยนชอคนท า กจกรรมดวย น าไปรวมกนใหเปนชดเดยวกน น าเสนอททประชมรวม โดยใหอภปราย เรยนรงานกน และกน ขนตอนนทกคนไดวเคราะหตนเอง แสดงพลงความสามารถ และภารกจทจะรวมท างานในเรองใด ไดบาง ขนตอน C-2 การตกลงใจในรายละเอยดของการด าเนนการจดท าแผนปฏบต ใชเวลาประมาณ 150 นาท จดท าแผนงาน กจกรรม และโครงการ โดยมการแบงกลมใหมใหตรงตามระดบงานทรบผดชอบ เชน กลมผบรหาร กลมนกวชาการ กลมผน าชมชน กลมประชาชน หรอผมสวนไดสวนเสยกบเรองน ภารกจขนตอนนมความส าคญตองรวมกนเขยนแผนงาน โครงการ ตามรปแบบแผนงานโครงการซงประกอบดวย ชอโครงการ หลกการและเหตผล (สาเหตทตองท า) เปาประสงค หรอสงทอยากใหเกดสงสดในโครงการน วตถประสงค หรอความมงหมาย วธการด าเนนการ ระยะเวลาในการด าเนนการ งบประมาณวสด อปกรณ คนทตองการ พรอมกบแหลงทสนบสนน ผรบผดชอบโครงการ ชอหนวยงาน หรอบคคล ผรบผดชอบแตละกจกรรม วธการประเมนผลส าเรจ ตามขอชวด และวตถประสงค ประโยชนทคาดวาจะไดรบนอกจากนผลลพธทไดจากการประชมคอ 1) รายชอกจกรรมหรอโครงการทกลม องคกร ชมชน ด าเนนการไดเอง ภายใตความรบผดชอบ และเปนแผนปฏบตการของหมบาน ชมชน 2) กจกรรม โครงการท กลม องคกร ชมชน เสนอขอรบการสงเสรม สนบสนนจากองคกรปกครองทองถน และหนวยงานภาครฐทท างาน หรอสนบสนนชมชน 3) รายชอกจกรรม โครงการทชาวบานตองแสวงหาทรพยากร และประสานงานความรวมมอจากภาคความรวมมอตาง ๆ ทงจากภาครฐหรอองคกรพฒนาเอกชน สรปขนตอนในการใชกระบวนการ A-I-C เวลาทใช ภารกจหลก A-1 ใชเวลา 90 นาท เพอเขาใจสถานการณสภาพทแทจรง เปนการเรมใหทบทวน ระบายอารมณ ความคด ม

37

สมพนธภาพกบคนอน ไมเครงเครยด A-2 ใชเวลา 135 นาท เพอสรางวสยทศน สภาพทคาดหวงในอนาคต เปนมตททกคนเขาใจความเปนมา และคาดหวง มความประสงค รวมกนตงแตเรม I-1 ใชเวลา 90 นาท เพอคดคน หากลวธ เปนขนตอนททกคนไดแสดงพลง และประสบการณ มสวนรวม หากความคดของตนมเหตผล ไดรบการยอมรบ จะเกดความภมใจ ถาของผอนดกวากยอมรบเชนกน งานนจะเปนของทกคนตงแตตน I-2 ใชเวลา 75 นาท เพอจดความส าคญ จ าแนกกจกรรม เปนขนตอนททกคนไดแสดงประสบการณใหผอนเลอกใชประโยชน โดยใชกจกรรมเปนสงควบคมความส าเรจ C-1 ใชเวลา 30 นาท ในการวางแผนหาผรบผดชอบ เปนขนตอนททกคนไดวเคราะหตนเอง แสดงพลงความสามารถ และภารกจทจะรวมท างานในเรองใดไดบาง C-2 ใชเวลา 150 นาท ในการจดท าแผนงาน กจกรรม หรอโครงการ ตองรวมกนเขยนแผนงานโครงการดวย

2. ประโยชนและความส าคญของกระบวนการ A-I-C

ประชาสรรณ แสนภกด (2547) และกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข (2555) ไดกลาวถงประโยชนและความส าคญของกระบวนการ A-I-C ดงน การพฒนาชมชนทน าไปสการพฒนาทยงยน คอ เกดจากการเปดโอกาสใหบคคล ทอยในชมชน เขามามสวนรวม และรวมรบผดชอบในการก าหนดแนวทางในการพฒนา รวมตดสนใจอนาคตของชมชน รวมด าเนนกจกรรมการพฒนา และรบผลประโยชนทเกดขนรวมกน มความรสกเปนเจาของ และเกดมความภาคภมใจ การพฒนาชมชน มความตอเนอง และประสบ ความส าเรจสง กระบวนการเทคนค A-I-C เปนการวางแผนแบบมสวนรวม เปดโอกาสใหคนในชมชนทกคนโดยเฉพาะผร กลมคนจน ผดอย โอกาส ผหญง และเยาวชน เขามามบทบาทในการรวมคด ก าหนดแนวทางการพฒนา และจดสรรทรพยากร การมสวนรวม ในกจกรรม และเสรมสรางความเขาใจซงกนและกน ซงเปนการรวมพลงเชงสรางสรรค ประชาชน กลมองคกรตาง ๆ มความรสกเปนเจาของทงกจกรรม โครงการ ผลของการพฒนา และความเปน เจาของชมชนทองถน ท าใหเกดความมพลง รถงศกยภาพในการพงตนเององคกรตาง ๆ ทงภาครฐ และเอกชนเรยนรทจะเขารวมมอกนในการพฒนา ท าใหชมชนเขาไปมสวนรวม ในการวางแผน และมการตดสนใจ รวมกนสรางความเขาใจในการด าเนนงาน มการยอมรบ เกดความรบผดชอบ โดยกระบวนการเทคนค A-I-C มประโยชนคอ 1) กระบวนการ A-I-C ชวยใหประชาชน และกลมองคกรตาง ๆ ทงใน และนอกชมชนทเขามามสวนรวม มความกระตอรอรนในการเขารวมพฒนาชมชนทองถนมากขน 2) การวางแผนแบบมสวนรวมเปนการเปดโอกาสใหผแทนกลมตาง ๆ จากประชาชนโดยเฉพาะ ผร กลมคนจน ผดอยโอกาส ผหญง และเยาวชน เขามามบทบาทในการรวม

38

คด ก าหนดแนวทางการพฒนา และจดสรรทรพยากร การมสวนรวมในกจกรรม และเสรมสรางความเขาใจซงกน และกน ซงเปนการรวมพลงเชง สรางสรรค 3) ประชาชน กลมองคกรตาง ๆ มความรสกเปนเจาของทงกจกรรม โครงการผลของการพฒนา และความเปนเจาของชมชนทองถน ท าใหเกดความมพลง รถงศกยภาพในการพงตนเอง 4) องคกรตาง ๆ ทงภาครฐ และเอกชนเรยนรทจะเขารวมมอกนในการพฒนาอยางประสาน สอดคลอง นบไดวากระบวนการ A-I-C ชวยใหเกดการระดมแนวคดทสรางสรรค มสวนรวม และเสรมพลงของชมชนทองถนในการพฒนา

3. ปจจยในการประชมกระบวนการเทคนค A-I-C

1) การประชมกระบวนการเทคนค A-I-C เนนกระบวนการ เนนการระดมความคด และสรางการยอมรบซงกนและกน ใหความส าคญกบการตดสนใจ การก าหนดอนาคตรวมกน และเนนการสรางพลงความคด วเคราะห และเสนอทางเลอก ในการพฒนาและพลงความรก ความเอออาทร การสรางบรรยากาศทเปนมตร อนเปนพลงเชงสรางสรรคในการพฒนา 2) การศกษาและเตรยมชมชน 2.1) ศกษาบรททของชมชน เพอใหเขาใจ สภาพและความสมพนธของกลมตาง ๆ รถงความสามารถและศกยภาพของกลมชนในชมชน การพงพาตนเอง เพอใหไดขอมลทเปนขอเทจจรง ส าหรบการก าหนดทางเลอก รวมทงวธการทเหมาะกบการแกปญหา และการขอความรวมมอ 2.2) เตรยมชมชนเพอใหกลมตาง ๆ เขาใจ และมการเลอกผแทนของกลมเพอรวมรวมประชม รวมทงมการกระจายโอกาสใหกลมตาง ๆ ไดมามสวนรวมดวย 3) วทยากรในการจดกระบวนการ ตองมเขาใจขนตอนของกระบวนการเทคนค A-I-C มความรและประสบการณในเรองทประชม สามารถแกไขปญหาสถานการณตาง ๆ เฉพาะหนาได มการประนประนอม หรอมการจดการกบความขดแยงตาง ๆ ทอาจจะเกดขน โดยสามารถท าหนาท 3.1) เตรยมความพรอมชมชน เตรยมขนตอนการประชม ด าเนนการตามขนตอน และสรปผล 3.2) สรางบรรยากาศในการประชม เพอใหผเขารวมประชมมความเครยด 3.3) ด าเนนการทกอยางใหเปนไปตาม ขนตอนและเวลาในการประชม 3.4) สรปความเหนทแทจรงของผเขารวมประชม โดยไมแทรกความคดเหนของตนเอง

39

3.5) ในกรณทมขอขดแยงหรอมการถกเถยงระหวางผเขารวมประชม ทเกดจากความตองการทจะปกปองผลประโยชนของฝายเอง ผด าเนนการประชมตองไกลเกลย และหาขอยตใหได 3.6) วเคราะหและสงเกตบรรยากาศในการประชม ผจดประชมจะมเพยงคนเดยวหรอหลายคนกได ซงขอดของการมผจดเพยงคนเดยว คอ การประชมจะมความเปนเอกภาพมากกวา แตถาไมมนใจในการดแลบรรยากาศของการประชม ควรจดคนมาชวย โดยแบงหนาท เปนฝายตาง ๆ เชน การลงทะเบยน การจดอาหารและเครองดม ผน าการประชม ผจดกจกรรมสนทนาการ และ ผเตรยมวสดอปกรณ โดยคณะในการจดประชม จะตองท าความเขาใจขนตอนและวธการใหตรงกน เพราะทกขนตอน เปนการเสรมพลง ใหเกดทกษะการเรยนร รจกเลอก และปฏบต เขาใจวธการ มสอสมพนธ และยอมรบซงกนและกนดวยเหตผล จากการอภปราย อนเปนลกษณะของคนพฒนา วธการท างาน (ประชาสรรณ แสนภกด 2547)

40

งานวจยทเกยวของ ผลการทบทวนงานวจยทเกยวของ

จากการทบทวนเอกสาร และงานวจยทเกยวของ พบการศกษาการมสวนรวมในการด าเนนงานควบคม และปองกนโรคไขเลอดออก ดงน ตารางท 1 ผลการทบทวนงานวจยทเกยวของ

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

1. ก ารมส วน รวมของประชาชนในการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก อ าเภอจงหาร จงหวดรอยเอด (ส าเนยง วงศวาน 2549)

เพอศกษาระดบการมสวนรวมของประชาชนในการป อ งก นควบค ม โ รคไข เลอดออก และปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของประชาชนรวมทง ป ญ ห า อ ป ส ร ร ค แ ล ะขอเสนอแนะของประชาชนในการมสวนรวมปองกนควบคมโรคไขเลอดออก

-เปนการวจยเชงส ารวจแบบภาคตดขวาง -ประชากรทใชประชากรทใชใ น ก า ร ศ ก ษ า ค ร ง น ค อ ประชาชนทอาศยในเขตพนทอ าเภอจงหาร ป 2547 จ านวน 9 ,516 ครวเ รอน จาก 110 หมบาน โดยกลมตวอยางใชวธการสมแบบแบงกลม 2 ชน ไดกลมตวอยาง 240 คน - เครองมอทใชในการวจย

- พบวาการมสวนรวมในการปองกนควบคมโรคไอยในระดบปานกลาง (คาเฉลย 2.59) โดยในขนตอนการมสวนรวม ประชาชนมสวนรวมดานการรบผลประโยชน อยในระดบสง (คาเฉลย 3.62) ดานการด าเนนงานอยในระดบปานกลาง (คาเฉลย 2.61) ดานการตดสนใจในการวางแผน และดานการประเมนผล อยในระดบต า (คาเฉลย1.71, 1.60) - ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมไดแก รายได และสถานภาพทางสงคม สวนปจจยทไมมความสมพนธกบการมสวนรวม ไดแก เพศ อาย อาชพ การศกษา สถานภาพสมรส ประสบการณการมผปวยในครอบครว ทศนคต และแรงกดดนทางสงคม

41

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

คอแบบสมภาษณ

- ขนตอนการตดสนใจการวางแผน ประชาชนททราบวามจดประชมเกยวกบปญหาโรคไขเลอดออกมรอยละ 25.8 และไมเขารวมประชม รอยละ 66.1 เหตผล คอ ชาวบานคดวาเปนหนาทของ อสม. และไมมเวลาเขาประชม - ขนตอนการด าเนนงาน ผาหอทรายอะเบทไมเพยงพอ ในหมบานมการสงเสรมและแจกจายใหเลยงปลากนลกน ารอยละ 37.5 และมผทไมเคยปลอยปลากนลกน ารอยละ 50.4 เครองพนเคมหมอกควนก าจดยงจ านวนนอยและช ารดงาย มพนกงานพนจ านวนนอย ขอเสนอแนะ ใหแจกผาหอทรายอะเบทใหเพยงพอ แจกพนธปลา ใหมการแตงตงผ รบผดชอบในการใชและดแลเครองพนอยางชดเจน เพมจ านวนพนกงานพน - ขนตอนการประเมนผล คอ เมอตรวจพบลกน าไมอยากเทน าทง ขอเสนอแนะ คอ ใหผน าหมบาน จนท.สธ. กระตนในการส ารวจลกน ายงลาย - ชองวางงานวจย จากการวจยครงน ผลการวจยไดจากการสมภาษณ ซงไมสามารถวดพฤตกรรมจรงของผใหสมภาษณได

42

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

ทงหมด ดงนน จงควรมการวจยในเชงทดลองหรอเชงคณภาพ เพอใหทราบถงพฤตกรรมจรงของประชาชนในการมสวนรวม

2. การรบรของประชาชนตอการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในจงหวดกระบ (นตยา นลจนทร /2555)

เพอศกษาระดบการรบรการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและควบคมโรคและเปรยบเทยบระดบการรบร โดยการประเมนต น เ อ ง แ ล ะ ป ร ะ เ ม น บ คลากรผ ใหบ รก ารในจงหวดกระบ

เปนการวจยเชงพรรณนา -เ ค ร อ ง ม อท ใ ช เ ป น แบบ สอบถามปลายปด -กลมตวอยางทใชในการวจย คอ กลมตวแทนครวเรอนทอาศยอยใน 8 อ าเภอทอาศยอยในจงหวดกระบ จ านวน 100 คน ซงไดมาโดยการสมอยางงายโดยการจบฉลากจนไดระดบหมบาน

- การรบรของประชาชนในการมสวนรวมจากประเมนตนเองและประเมนโดยบคคลากรผใหบรการอยในระดบปานกลาง (รอยละ57.54, 52.21) - การรบรของประชาชนในการมสวนรวมจากประเมนตนเองและประเมนโดยบคคลากรผใหบรการแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท 0.5 - ขอเสนอแนะควรมการประชาสมพนธความรแกประชาชน -ชองวางงานวจย เปนการศกษาเชงปรมาณ ควรมการวจยเชงคณภาพเพอน าขอมลเชงลกมาพฒนารปแบบการมสวนรวมแกประชาชน

3. ก ารมส วน รวมของประชาชนในการปองกน

เพออธบายการมสวนรวมข อ งป ร ะ ช า ชน ใ นก า ร

- ก า ร ว จ ย แ บ บ ส า ร ว จภาคตดขวางเครองมอทใช

- การมสวนรวมโดยรวมอยในระดบด รอยละ 46.2 โดยการมสวนรวมในการปฏบตกจกรรมปองกนและควบคมโรค การ

43

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

แ ล ะ ค ว บ ค ม โ ร คไข เ ล อดออก จ งหว ด ศรสะเกษ (พนสข ชวยทอง/2556)

ปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก และวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยน า ปจจย เ ออ และปจจยเสรมกบการมสวนรวมของ ประชาชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

เปนแบบสมภาษณทผวจยสรางขน - กลมตวอยางไดจากการสมหลายขนตอน จากหวหนาครวเรอนหรอแกนน าสขภาพประจ าครอบครว มขนาดตวอยาง 418 คน

ท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย และรวมวางแผนเพอหาแนวทางปองกนและแกไขปญหา รอยละ 50.7, 50.5 และ 39.5 ตามล าดบ - ตวแปรทมความสมพนธทางบวกกบการมสวนรวมของ ประชาชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกอยางมนยส าคญทางสถต คอ เพศ - ตวแปรทมความสมพนธทางบวกไดแก อาย (r=0.110) ความรกบการปองกนโรค (r= 0.134) ความพอเพยงของทรพยากรในการปองกนโรคไข เลอดออก (r=0.196) การมทกษะในการใชทรพยากรในการปองกนโรคไขเลอดออก (r=0.248) และการไดรบขาวสารเกยวกบการปองกนโรค (r=0.529) - ตวแปรทมความสมพนธทางลบอยางมนยส าคญทางสถต คอ รายไดครอบครว (r= - 0.147) - ตวแปรทไมมความสมพนธทางสถตกบการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและควบคมโรค (p-value>0.05) คอ สถานภาพสมรส อาชพ การศกษา ประวตการเจบปวยของสมาชกในครอบครวในรอบ 1 ป ทผานมา เจตคตตอการปองกนโรคไขเลอดออก และการรบรทางสขภาพทสมพนธกบแรงจงใจใน

44

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

การปองกนโรค - ปจจยน าพนฐาน ไดแก เพศ อาย (r=0.110) และความรในการการปองกนโรค (r= 0.134) สงผลท าใหเกดแรงจงใจใหมสวนรวม - ปจจยทเอออ านวยในการปฏบตพฤตกรรมการมสวนรวม คอความพอเพยงและทกษะในการใชทรพยากรเพอปองกนโรคไขเลอดออก (r=0.196) - ปจจยเสรมทเปนแรงกระตนท าใหเกดการตดสนใจทจะมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกการ คอไดรบขาวสารเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออก (r=0.529) -ชองวางงานวจย น าผลการวจยในปจจยพนฐาน ปจจยเออ และปจจยเสรม ไปศกษาเชงคณภาพ เพอใหไดขอมลเชงลก

4. การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไข เลอดออกในชมชน บานดง หมท 4 ต าบลเวยงกาหลง และบานขนเมองงามหมท 11 ต าบล

เพอศกษาเหตผลในการเขามามสวนรวมของชมชนในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก

-การว จ ย เช งคณภาพ เปนการศกษาแบบจ าเพาะเจาะจงเ ป ร ย บ เ ท ย บ ร ะห ว า ง 2 หมบานโดย เลอกบานตงซงไมมผปวยเลยในรอบ 5 ปทผานมา กบบานขนเมองงาม

- เหตผลในการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรค คอ เจาหนาทของรฐ อสม. และผน าชมชน เปนทยอบรบของชมชน - ปจจยพนฐานทมผลตอการมสวนรวมของประชาชน คอความตระหนกวาโรคไขเลอดออกเปนปญหาในชมชน การสอสารของคนในชมชน มความผกพนกนและใหความส าคญกบชมชน และ

45

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

ปางว อ าเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย (บงการ ชยชาญ/ 2546)

ซงมผปวยโรคไขเลอดออกสงสดในอ าเภอ - เครองคอทใช แบบสนทนากลม แบบส าภาษณเชงลก แบบสงเกต -ผใหขอมลไดแก ผน าชมชน อสม. และจนท.สธ.ในพนท

เขารวมกจ กรรมของชมชนเสมอ ชองวางงานวจย ควรมการศกษาโดยทดลองน าผลการศกษาในบานดงทไมมผปวยโรคไขเลอดออก มาทดลองใชในหมบานทมผปวยโรคไขเลอดออก

5. การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนบานบอค าตากลา อ าเภอค าตากลา จงหวดสกลนคร (นภาภรณ อนทรสทธ

เพอศกษาสภาพการณและปญหาอปสรรคในการมสวนรวม และพฒนาแนวทางแก ไขปญหาในการด าเนนควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก

- การวจยเชงปฏบตการ - ผใหขอมลและผ รวมวจย คอ เจ าหนาทสาธารณสข ผ น า ช ม ชน อ า ส า สม ค รสาธารณสข และตวแทนประชาชน จ านวน 30 คน - เครองมอทใชไดแก แบบ

- สภาพการณและปญหา คอ ประชาชนเหนวาโรคไขเลอดออกเปนปญหาของเจาหนาทสาธารณสขไมใชปญหาของชมชน การใหความรและประชาสมพนธ ไมครอบคลม ประชาชนใหความรวมมอนอย และพบแหลงเพาะพนธยงในชมชน -การพฒนาแนวทางการแกปญหาโดยการจดกจกรรมรณรงค และประชาสมพนธ จดกจกรรมบานนปลอดยงลาย ถวายในหลวง ผลการแกไขปญหาพบลกน ายงลายนอยลง( กอนศกษา BI=71.8,

46

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

/2550) ส ม ภ า ษณ แน วท า ง ก า รสนทนากล ม แบบส ง เกต และแบบส ารวจลกน ายงลาย

CI=7.4, HI=50 หลงศกษา BI=59.1, CI=5, HI=12.9 และไมพบผปวยโรคไขเลอดออกในชมชน -ขอเสนอแนะ การเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในทกขนตอนของการมสวนรวมท าใหมความเขาใจปญหาและมการรวมกจกรรมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกมากขน - ชองวางงานวจย มการศกษาเฉพาะในสวนของชมชน เจาหนาทขาดประเดนการมสวนรวมของผบรหารทงในสวนสาธารณสข และองคกรปกครองสวนทองถน

6. การสรางเครอขายการปองกนและควบคมโรคไข เล อดออกในชมชนกรณศกษาต าบลบางโกระ อ าเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน (สกลวชย พลนวน/ 2550)

- เพอส รางเครอข ายการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก และศกษาผลข อ ง เ ค ร อ ข า ย ป ญ ห า อปสรรค ทมตอการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก

- วจยเชงปฏบตการเกบขอมลเชงปรมาณและเชงคณภาพ - กลมตวอย างไดแก กลมแกนน าในการสรางเครอขาย เลอกโดยการสมแบบจ าเพาะเ จ าะ จงและกล ม แกนน าสขภาพประจ าครอบครว โดย

ผลการศกษาพบวา - ผลของการสรางเครอขายม 5 ขนตอน คอ การสรางบรรยากาศการยอมรบของชมชน การสรางความตระหนกของปญหา การสรางเครอขาย การด าเนนงาน และการประเมนผลการด าเนนงานของเครอขาย - ผลของเครอขายตอการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกท าใหการด าเนนงานเกดจากความรวมมอของชมชนท าใหบรรล

47

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

การสมอยางสะดวก 234 คน - เครองมอทใชไดแกแบบสมภาษณ แนวทางการสนทนากลม แบบสงเกต แบบส ารวจล ก น า ย ง ล า ย แ ล ะแบบสอบถาม

เปาหมาย โรคไขเลอดออกลดลง - ศกษาปญหาและอปสรรค คอ การขาดจตสาธารณะของแกนน าเครอขาย และเครอขายมภาระหนาทรบผดชอบมาก -ชองวางงานวจย เครอขายการด าเนนงานตองอาศยการมสวนรวมของชมชน เครอขายทศกษามเฉพาะแกนน า ควรขยายเครอขายไปในกลมอน ๆ เชน นกเรยน

7. การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของชมชน : กรณศกษาบานขมน หมท 4 ต าบลกดสระ อ าเภอเมอง จงหวด อดรธาน (ธามพสษฐ ตเมองสอง/ 2551)

เพอศกษาการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของชมชน

- การวจยเชงปฏบตการ โดยใชเทคนค A-I-C - กลมตวอยาง จ านวน 50 คน ประกอบดวยผน าชมชน 3 คน ส.อบต. 2 คน คร 2 คน จนท.สธ. 5 คน อสม. แกนน า และประชาชน 30 คน - เครองมอทใช คอแบบ

- ผลการพฒนาชมชนในการประชมวางแผนแบบมสวนรวม โดยใชเทคนค A-I-C ไดแนวทางในการปองกนและควบคมโรค คอโครงการมอปราบ 4 ป อสม.นอย โครงการผลตสมนไพรปองกนภยไขเลอดออก โครงการบานขมนนาอยสภยไขเลอดออก - หลงการพฒนาพบวาประชาชนมความรเพมขน ความตองการการไดรบการสนบสนนดานการบรการรกษาทไดรบการตรวจวนจฉยและการรกษาพยาบาลทถกตอง ใหมการรณรงคอยางจรงจง มการจดตงศนยใหค าปรกษาในชวงทมการระบาด และ

48

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

สมภาษณ แบบส ารวจลกน ายงลาย แบบสงเกตการมสวนรวม แนวทางสนทนากลม แนวทางการสมภาษณเชงลก

ประชาชนเขามามสวนรวมในทกขนตอน ชองวางงานวจย ควรมการศกษาในหนวยงานทเกยวของดวย เชน องคการบรหารสวนทองถน ส านกงานสาธารณสขอ า เภอ โรงพยาบาลชมชน

8. การด าเนนงานปองกนแ ล ะ ค ว บ ค ม โ ร ค ไ ข เลอดออกในชมชนบานกอกดอนพะยอม ต าบลทองหลาง อ า เภอบ านใหมไชยพจน จ งหวดบรรมย (พรรณร เหลกลม /2552)

เพอศกษาสภาพการณและพ ฒ น า ก า ร ด า เ น น ง า นควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก

- ใชแนวคดการมสวนรวมของชมชนในทกขนตอน กลมตวอยางประกอบดวยผบรหารจ านวน 4 คน ผใหบรการจ านวน 4 คน กลมองคกรในชมชนจ านวน 14 คน และตวแทนประชาชนจ านวน 30 คน โดยการคดเลอกแบบเจาะจง - เครองมอทใช ไดแก แบบส ม ภ าษณ ก ง โ ค ร ง ส ร า ง แนวทางสนทนากลม และ

- สภาพการณในการด า เนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกพบวาขาดการมสวนรวมในการก าหนดนโยบายจากหนวยงานองคกรทเกยวของในชมชน ทองถนยงไมมนโยบายทชดเจน บคลากรและงบประมาณมไมเพยงพอ และในการจดกจกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ไมมความตอเนอง ประชาชนไมตระหนกและเหนความส าคญ - ผลการพฒนาพบวา ผมสวนไดสวนเสยมความสนใจในปญหา เขาใจและมองเหนวาปญหาเปนของทกคน สามารถหาทางเลอกในการแกไขปญหาไดดวยตนเอง และมงมนทจะแกไขปญญารวมกน หลงจากด าเนนการแกไขปญหา ประชาชนใหความสนใจ และใหความส าคญในการปฏบตเพอปองกน และควบคมโรคไขเลอดออกเพมขน สงผลใหไมพบผปวยโรคไขเลอดออก

49

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

แบบสงเกต ประชาชนในชมชนเหนวาทกคนในชมชนตองรวมกนแกไขปญหา เลอกวธการแกปญหา ดวยตนเอง และมงมนในการแกไขปญหารวมกน -ชองวางงานวจย ไมไดน าไปทดลองใช และประเมนผล

9. ก ารมส วน รวมของชมชนในการควบคมและปองกนโรคไข เลอดออก ต าบลปาไผ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม (มรกต หนอศกด /2552)

เพอศกษาการมสวนรวมและปญหาอปสรรคในการมสวนรวมของชมชนในทกขนตอน

- เปนการวจยเชงพรรณนา - กลมตวอยางทใชไดจากการค านวณด วยใชส ตรทาโ ร ยามาเน ทระดบความเชอมน 95 จ านวน 336 ครวเรอน – เครองมอทใชคอ แบบสอบ ถาม และแนวทางการสนทนากลม

- การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยรวมอยในระดบปานกลาง (X=1.29, SD=0.69) เมอแยกเปนรายดานพบวาการมสวนรวมในการด าเนนการอยในระดบปานกลาง สวนการมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหา การตดสนใจและวางแผนการด าเนนงาน และการประเมนผลอยในระดบนอย - ปญหาและอปสรรคในการมสวนรวม คอ ดานประชาชนพบวาไมเหนความส าคญของการมสวนรวมของชมชน ขาดความรสกของการเปนเจาของชมชน ขาดความรในการปองกนและควบคมโรค ดานแกนน าและเจาหนาทสาธารณสขพบวา ไมไดด าเนนการตามแผนทก าหนดไว ดานการสอสารพบวาการประชาสมพนธไมทวถง - ขอเสนอแนะควรน าผลมไดไปวางแผนในการหากลวธสงเสรม

50

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

การมสวนรวมเพอปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกตอไป - ชองวางการวจย เปนการศกษาเชงพรรณนา ควรมการศกษาในขนตอนการน าไปปฏบต และประเมนผลดวย

10. รปแบบการปองกนควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนโดยการมสวนรวมของชมชนบานกรายทอง ต าบลรบรอ อ าเภอทาแซะ จงหวดชมพร (ปวตร ชยวสทธ /2551)

เพอ เปนการศกษาคนหาปญหาและหารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน โดยใ ช ก า ร ม ส ว น ร ว ม ข อ งชมชนและน ารปแบบทไดไปทดลอง

- การวจยเชงปฏบตการ กลมต ว อ ย า ง ไ ด แ ก เ จ าหน าทสาธารณสขของสถานอนามยต าบลรบรอ ผน าชมชน อสม และ ตวแทนประชาชน โดยความสมครใจจ านวน 30 คน รวมกลมตวอยาง 43คน - เครองมอทใช ไดแก แนวทางการสนทนากลม

- สภาพปญหา คอ 1) ประชาชนไมมความรในการปองกนและควบคมโรค เหนวาเปนหนาทของเจาหนาทสาธารณสขและอสม. ในการควบคมโรค ท าใหไมตระหนกและไมเหนความส าคญ 2) ปญหาในเรองการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการเกดโรคในชมชน 3) เปนพนททรกนดาร คอนขางกวางท าใหมความล าบากในการด าเนนงาน 4) ปญหาเรองงบประมาณและขาดแคลนบคคลากร - รปแบบการด าเนนงาน ประกอบดวย 1) บคลากรสาธารณสขท าหนาทเปนทปรกษาและสรางเครอขายในชมชนรวมกบอสม. 2) จดตงกองทนควบคมโรคในชมชนขน 3) มกจกรรมรณรงคประชาสมพนธเพอใหความรแกประชาชน 4) แกนน าชมชนกระตนใหประชาชนเหนความส าคญในการปองกนและควบคมโรค

51

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

- ผลการด าเนนการพบวาดชนความชกชมของลกน ายงลายลดลง - ขอเสนอแนะ เกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมในการท างานทกสวนโดยการมกระบวนการเรยนรรวมกนพฒนาทกษะในสถานการณจรงท าใหเหนสภาพปญหา น าไปสการวเคราะห วางแผน รวมก าหนดรปแบบ และลงมอปฏบต ไดอยางเหมาะสมกบบรบทของชมชน ชองวางงานวจย ควรมการวจยประเมนโครงการปองกนและควบคมไขเลอดออกในระยะยาวและท าการศกษา สาเหต ปญหา และน ามาวางแผน ปรบปรงการแกไขปญหาอยางตอเนอง

11. รปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนจงหวดบรรมย (ธนกร จระออน /2553)

เพอศกษารปแบบ และการพฒนารปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบช ม ชน จ ง ห ว ด บ ร ร ม ย ประกอบดวยการวางแผน ก า ร ป ฏ บ ต ก า ร ก า รส ง เ ก ต ก า รณ แ ล ะ ก า ร

-การวจยปฏบตการ โดยการประยกตใชแผนททางเดนทางยทธศาสตร รวบรวมขอมลทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ -กลมตวอยาง คดเลอกโดยวธแบบเจาะจง ไดแก ผน า

- รปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชน มการประชมเชงปฏบตการโดยการใชแผนททางเดนยทธศาสตรจดกจกรรมใน 4 ดาน ประกอบดวย ระดบรากฐาน กระบวนการ ภาคเครอขาย และระดบประชาชน - ผลการด าเนนงานตามรปแบบ พบวาการด าเนนงานการพฒนาการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนทง 4 ดาน ดขนกวากอนพฒนา

52

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

สะทอนผลการปฏบตการ เปรยบเทยบกอนและหลงการพฒนา และศกษากระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานตาม

หมบาน กรรมการหมบาน สมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล อาสาสมครสาธารณ ผน าเยาวชน หวหนาคมบาน ตวแทนผสงอาย จ านวน 40 คน - เ ค ร อ ง ม อ ท ใ ช ไ ด แ ก แบบสอบถาม แนวทางการสนทนากลม

- ปจจยแหงความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก คอ การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน มการประชาสมพนธ มภาคเครอขาย การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยง และตอเนอง ประชาชนในชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก - ขอเสนอแนะ ท าใหมการพฒนาการด าเนนงานปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชน มการพฒนาและเปลยนแปลงดานตาง ๆ ดขนกวากอนการพฒนา สามารถน าไปใชในการปองกนโรค ไขเลอดออกในชมชนอนทคลายคลงตอไป - ชองวางงานวจย ขาดการศกษาในประเดนปญหาและอปสรรคทไดจากการพฒนา

12. การพฒนารปแบบการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรค

พ ฒ น า ร ป แ บ บ แ ล ะประเมนผลกระบวนการ พฒนารปแบบการมสวน

- การวจยเชงปฏบตการโดยประยกต ใช กระบวนการเสรม สรางพลงอ านาจของ

- รปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกเกดจากความรวมมอของประชาชน ผน าชมชน อาสาสมครสาธารณสข และสมาชกองคการบรหารสวนทองถนโดยการเสรมสรางพลงอ านาจใน 4

53

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

ไข เลอดออกในเขตพนทสถานอนามยบานหนองใ ห ญ ต า บ ล ห ว ย บ ง อ าเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมา ( ส ว ฒ น เ ร ก ร ะ โ ท ก /2553)

รวมของประชาชนในการปองกนโรคไขเลอดออก

Lord ประกอบดวยการสรางความตระหนก การสรางพลง การระดมทรพยากร การขยายผ ล ส ช ม ช น แ ล ะ ก า รประเมนผล -กลมตวอยาง คอ ผน าชมชน สอบต. อสม. และประชาชน ในเขตสถานอนาม ยบ านหนองใหญ จ านวน 96 คน -เครองมอประกอบดวย แบบส ารวจขอมล แบบสมภาษณ แบบสอบถาม แนวทางการสนทนากลม และแบบส ารวจลกน ายงลาย

ขนตอน คอ การสรางความตระหนก การสรางพลงอ านาจ การระดมทรพยากร และการขยายผล - หลงจากการพฒนารปแบบการมสวนรวมรวมประชาชนพบวา ขนตอนการมสวนรวม และความตระหนกในการปองกนโรคสงกวากอนการพฒนาอยางมนยส าคญทางสถต ดชนลกน ายงลายลดลงจากรอยละ35.6 เหลอรอยละ 8.7 -ขอเสนอแนะ ควรสงเสรมใหใชภมปญญาชาวบานในการปองกนโรคไขเลอดออก

13. การพฒนาการมสวนรวมในการควบคมและก าจดลกน ายงลายของ

เพอศกษาสภาพการปจจบน ปญหา อปสรรค และความตองการการมสวนรวม หา

- การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยประยกตใชเทคนคกระบวนการ A-I-C

- กจกรรมทแกนน าชมชนตองการพฒนาการมสวนรวมในการควบคมและก าจดลกน ายงลาย ประกอบดวย การประชาสมพนธในชมชน การจดแบงพนทรบผดชอบของอสม.ใหชดเจน การ

54

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

แ ก น น า ช ม ช น บ า นหนองคณฑหมท 4 ต าบลพกราง อ าเภอพระพทธบาท จงหวดสระบร (เดชา บวเทศ /2547)

แนวทาง และการพฒนาแนวทาง ในการควบคมและก าจดลกน ายงลายในของแกนน าชมชนแบบมสวนรวม

ใหชมชนเขามามสวนรวมในทกขนตอน - ก ล ม ป ระ ช า ก รท ใ ช ใ นการศกษา ไดแก ผน าชมชน สมาชกองคการบรหารสวนต าบล อสม. คร นกเรยน และผแทนประชาชน รวม 40 คน ในเขตพนทบานหนองคณฑ - เครองมอทใชคอ แบบสมภาษณ แนวทางการสนทนากลม แนวการสมภาษณ เจาะลก แบบสอบถาม และแบบส ารวจลกน ายงลาย

พฒนาทกษะการส ารวจลกน ายงลายใหแกแกนน าชมชนและประชาชน การพฒนาคมอส ารวจลกน ายงลาย - ผลการประเมน พบวามผเขาประชมอบรมครบทกคนตามทก าหนดไว และทกคนมความพงพอใจในการ พฒนาในระดบมาก และพรอมทจะน าไปพฒนาตนเอง ครอบครวและชมชนไดในปทด าเนนงานไมพบผปวยโรคไขเลอดออกในพนท คาดชนลกน ายงลายลดลง - พบวาการประยกตใชเทคนคกระบวนการ AIC โดยชมชนเขามามสวนรวมในทกขนตอนและการมผน าชมชนทเขมแขง เอาใจใส รบผดชอบ ท าใหประชาชนเกดความตระหนก เรยนร และมสวนรวมในกระบวน การพฒนาอยางอสระ จะกอใหเกดกระบวน การพฒนาทยงยน - ชองวางงานวจย ศกษาและพฒนาเฉพาะ กจกรรมก าจดลกน ายงลาย

14. ก า ร ป อ ง ก น แ ล ะควบคมโรคไขเลอดออกอยางยงยนของประชาชนในต าบลคายบกหวาน

เพอศกษาสภาพปญหาของความชกชมของแหลงโรค สรางความสมพนธแบบมหนสวน ว เคราะหปญหา

- การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมโดยประยกตใชเทคนคกระบวนการ A-I-C

- พบวาประชาชนขาดการมสวนรวมในการควบคมและปองกนโรค ไขเลอดออก หลงจากน ากระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยใชเทคนคกระบวนการ A-I-C พบวาสามารถ

55

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

อ าเภอเมอง จงหวดหนองคาย (บญชวย มลสาร/ 2548)

การควบคมปองกนโรค และวางแผนปฏบตก ารควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกรวมกน

ใหชมชนเขามามสวนรวมในทกขนตอน -เครองมอทใชแบบส ารวจล กน า ช ด ค า ถ าม แผนทชมชน และแผนปฏบตการ -ก ล ม ต ว อ ย า ง ท ศ ก ษ า ประกอบดวย ผ ใหญบ าน สอบต. อสม. ผสงอาย กลมแมบาน หมบานละ 11 คนโดยก ารส ม แบบจ า เพ า ะเจาะจง รวม 88 คน

รวมกนหาแนวทางในการแกปญหาน าไปสการท าแผนปฏบตการของชมชนโดยประชาชนมสวนรวมในทกขนตอน - ชองวางงานวจย ศกษาเฉพาะในขนตอนการศกษาและวเคราะหปญหาการหาแนวทางและการวางแผนในการแกไขปญหา ขาดการศกษาในขนตอนการรวมปฏบต และการรวมประเมนผล กลมตวอยางขาดการศกษาในสวนหนวยงานราชการทเกยวของ

15. ผลการจดการแบบมสวนรวมของชมชนตอการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ต าบล

เพอศกษาผลของการจดการแบบสวนรวมของชมชนในการปอง กนและควบคมโรคไขเลอดออก

- การวจยกงทดลองโดยการประยกตแนวคดแบบแผนความเชอทางดานสขภาพรวมกบแรงสนบสนนทาง

- กลมทดลอง มระดบความรเรอง กอน-หลง อยระดบปานกลาง (รอยละ 70) และอยในระดบสง รอยละ 100) - การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรค ความรนแรงของโรค ผลดของการปฏบตตาม ค าแนะน าของเจาหนาทสาธารณสข และการ

56

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

หนาพระลาน อ าเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดสระบร (พสกร สงวนชาต /2552)

สงคม การเสรมสรางพลงอ านาจ เทคนคการประชมเชงปฏบตการเพออนาคต - กลมตวอยางเปนผน าชมชน แบงเปนกลมทดลอง คอ ผน าชมชนเขตเทศบาลต าบลหนาพระลานหมท 7 จ านวน 40 คนและกลมเปรยบ เทยบ คอ ผ น า ช ม ช น เ ข ต อ ง ค ก า รบรหารสวนต าบลหนาพระลาน หมท 11 จ านวน 40 คน - เค รองมอท ใช ไดแก แ บบส อบถ า ม แ ล ะ แบบส ารวจคาดชนความชกชมของลกน ายงลาย

รบรปญหาในการมพฤตกรรมปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไกอน-หลง การทดลอง อยระดบปานกลาง (รอยละ 22.50) และระดบสงมากขน (รอยละ 42.50) - พฤตกรรมการมสวนรวมการปฏบต กอนการทดลองอยระดบปานกลาง(รอยละ 60) หลงการทดลองอยในระดบด (รอยละ 90) - กลมทดลองมความรเรองโรคไขเลอดออก การรบรตามทฤษฎความเชอดานสขภาพ และพฤตกรรมการมสวนรวมในการปฏบตเพมขนจากกอนการทดลอง และมากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต - ดชนความชกชมของลกน ายงลาย กอนการทดลอง กลมทดลอง มคาสงกวาหลงการทดลอง ( กอนทดลองคา HI= 42.50 กลมเปรยบเทยบมคา HI เทากบ 47.50 หลงการทดลอง กลมทดลองมคา HI =0 กลมเปรยบเทยบมคา HI = 15.00) - ชมชนเขามามสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคดขน - ขอแนะน า ควรจะมการท าการวจยและพฒนารปแบบการจด การแบบมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกใหเหมาะสมในพนทและ ศกษาในกลมตวอยางทม

57

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

ขนาดใหญขน - ชองวางงานวจย ศกษาเฉพาะในกลมผน าชมชน ควรมการศกษาในกลมอนดวย

16. การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ต าบลบอแกว อ าเภอนาค จงหวดกาฬสนธ ( ร ชน ถ ต ย ป ระ เส ร ฐ /2552)

- เพอศกษาแนวทางและประสทธผลของการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไข เลอดออกของชมชน

- การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยประยกตใชเทคนคกระบวนการ A-I-C - กลมตวอยางไดแก คร จนท.สธ. ผใหญบาน สอบต. ป ร ะ ธ า น อ ส ม . แ ล ะ ประชาชนในต าบลโดยการสม จ านวน 50 คนโดยศกษาในพนท 2 หมบานทมปญหาโรคไขเลอดออก - เ ค ร อ ง ม อ ท ใ ช ไ ด แ ก แบบสอบถาม แบบส ารวจ

- ผลการเปรยบเทยบความร เจตคต การปฏบตตน และการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต คาดชนลกน ายงลายลดลง โดยกอนการด าเนนการ คา BI=226.91 คา CI=24.88 คา HI=69.06 หลงด าเนนการคา BI=36.77 คา CI=4.03 คา HI=7.62 - แนวทางการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก คอ การมคณะกรรมการเพอก าหนดแนวทางในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก และการจดกจกรรมตาง ๆ เชน การใหความร การรณรงคท าลายแหลงเพาะพนธยง การส ารวจลกน ายงลายทกสปดาห การประกวดบานปลอดลกน า สงผลใหประชาชนเกดความตะหนกและมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกเพมมากขน

58

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

ลกน ายงลาย แนวทางการสนทนากลม แนวทางการสมภาษณเชงลก

- ขอเสนอแนะ สามารถน าไปใชศกษาในพนททมบรบทคลายกน - ชองวางการวจย กจกรรมในการปองกนและควบคมโรคเนนเฉพาะกจกรรมเกยวกบลกน ายงลาย

17. การพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคไข เลอดออกโดยการมส ว น ร ว ม ข อ ง ช ม ช นกรณศกษา : ต าบลน าดบ อ าเภอปาซาง จงหวดล าพน (บษบง เจาฑานนท /2555)

เ พ อพ ฒนา รปแบบก า รปองกนและควบคมโรคไ ข เ ล อ ด อ อ ก โ ด ย ใ ชกจกรรมและกระบวนการมสวนรวม เปนเครองมอในการพฒนา การเรยนร และสรางความ เขมแข งของชมชน

- การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม - ผ รวมวจยไดแก ตวแทนของชมชนทมประสบการณค ว า ม ร เ ก ย ว ข อ ง ก บสถานการณปญหา สนใจเขามาแกปญหาของชมชน - เครองมอทใชคอแบบสมภาษณ แนวทางในการสนทนากลม แนวทางในการสมภาษณเชงลก

- การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมสามารถเปนแนวทางหนงในการพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทงในระยะสนและในระยะยาว ท าใหเกดการเปลยนแปลงในชมชน คอ มการรวมพลงจดตงศนย เรยนร มโครงการก าจดแหลงเพาะพนธยงลายดวยวถพนบาน การจดการขยะและความสะอาด การสอบสวนโรคโดยนกวจยชมชน มการขยายการดแลสขภาพ เกดเครอขายทจะจดการเรองสขภาพ - ขอเสนอแนะ ควรน ารปแบบทไดไปทดสอบประสทธภาพโดยการวจยเชงกงทดลอง หากมประสทธผลควรขยายผลใหชมชนน าไปแกปญหาโรคและภยสขภาพอน ๆ - ชองวางการวจย เปนการวจยโดยนกวจยภายนอกเขาไปเรยนรกบชาวบานใชระยะเวลานาน และงบประมาณมาก ศกษาเฉพาะ

59

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

การพฒนาบคคลใหมศกยภาพ

18. ผลการประเมนสถานการณปญหา และการจดการดชนล กน ายงลาย โดยผสมผสานวธและการมสวนรวม ของชมชน เพอเตรยมความพรอม ในการแกปญหาโรคไข เ ล อดออกของ ต าบลก าแพงเซา จงหวดนครศรธรรมราช (จรวย สวรรณบ ารง/ 2557)

เพ อประเมนสถานการณป ญหา อ ปสรรค คว ามตองการ การพฒนารปแบบการจดการดชนลกน ายงลาย และการประเมนความพรอมในการแกปญหาโรคไขเลอด ออกของชมชนอยางยงยน

เปนการวจยเชงพรรณนาทมก า ร เ ก บ ข อ ม ล แ บ บผ ส ม ผ ส า น ว ธ แ ล ะประยกตใชวธการวจย เชงปฏบตการแบบมสวนรวมของชมชน - กลมตวอย างไดแก กลมอาสาสมครท เข า รวมวจ ยประกอบดวยแกนน า ชมชนจาก อบต . อสม . จ า ก 9 หมบาน ผใหญ บาน ผชวยผ ใ ห ญ บ า น เ จ า ห น า ทสาธารณสข และตวแทนครวเรอน - เครองมอทใช คอ ค าถาม

- จากการประเมนสถานการณพบวาชมชนยงคงมความเสยงสงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก แมวาจะ มการด าเนนการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางตอเนองถง 5 ป เนองจากบรบทสภาพแวดลอมของชมชน ซงเปนการท าเกษตรกรรมสวนยางพาราและสวนผลไม การเดนทางเขาออกจากชมชนกบชมชนอน ๆ ระบบน า ประปา ไมทวถงท า ใหมภาชนะเกบน า ทงในและนอกบาน - อปสรรคในการแกปญหาม 3 ดานไดแก สงแวดลอมของ ชมชนทเออตอการเกดยงลาย เจาหนาทของรฐขาดความรบผดชอบและความรวมมอของประชาชนยงนอยมาก - ความตองการของชมชนม 3 ประเดนไดแก การท างานของเจาหนาทตองจรงจง การให ความรแกชมชน และการใชสารเคมทถกตอง - การจดการดชนลกน ายงลายไมครอบคลมพนทขาดความตอเนอง การวเคราะหผล และการน าขอมลการส ารวจไปใช

60

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

เพอสมภาษณและประชมกลม แบบสอบถามปลายเปด แบบส ารวจสงแวดลอม

ประโยชนไมมความชดเจน - ส าหรบการประเมนความรเบองตนเกยวกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกพบวาตอบไดถกตองมากกวารอยละ 80 - ชมชนมความพรอมในการแกปญหาท เหมาะสมกบสถานการณปญหาและบรบทของชมชนเมอไดรบคนขอมลการประเมนสถานการณ - ชองวางการวจย ศกษาปญหาของพนท แตเนนเฉพาะการพฒนารปแบบการดชนลกน ายงลาย

19. การมสวนรวมของชมชนในการควบค มพาหะน าโรคไขเลอดออกใ น เ ม อ ง ซ า น ด เ อ โ ก ประเทศควบา (Toledo และคณะ /2007)

เพอศกษาการมสวนรวม การ รบ ร และการน าไปปฏบตในการปรบเปลยนพฤตกรรม ปรบสภาพ แวดลอมในการปองกนโรคไขเลอดออก

เปนการวจยเชงทดลอง - การสนบสนนใหชมชนมส วน รวมในการปองกนโรคไขเลอดออกเปนสงทจ าเปน ตงแตระดบครอบครว โดยการใหรบรและปรบ เปลยนพฤตกรรม และการปรบสภาพแวดลอม สามารถน าไปสการแกปญหาโรคไข เลอดออกไดด และมประสทธภาพ

20. การมสวนรวมของ เพอประเมนประสทธภาพ เปนการทดลองแบบสม ม - การเพมการจดการดานสงแวดลอมรวมกบแนวทางการควบคม

61

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

ชมชนในการควบค มพาหะน าโรคไขเลอดออก (Vanlerberghe/ 2009)

ของชมชนในการจดการสง แวดลอมในการควบคมยงลาย

กลมควบคม และกลมทดลอง และปองกนโรคไขเลอดออกตามปกตท าใหสามารถลดปรมาณยงลายไดรอยละ 50-70

21. ความสมพนธระหวางความรกบการท าลายแหลงเพาะพ นธ ย ง ประเทศ จาไมกา (Justin/2011)

เพอศกษาอปสรรคในการมสวนรวมของชมชนในการรบ ร ในการก า จ ดแหล งเพาะพนธยงเนองจากโรคไขเลอดออกเปนภยสขภาพระดบโลก แตทรพยากรในการควบคมมนอยลง

การวจยแบบส ารวจโดยใชแบบสอบถาม

- ระดบการศกษามความสมพนธกบความรเรองไขเลอดออก - ความรเ รองไข เลอดออกไมสมพนธกบการท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย - การใหความรแกชมชนในการท าลายแหลงเพาะพนธเปนสงทท าไดงาย รวดเรว และมคาใชจายนอย - องคกรปกครองสวนทองถนขาดทรพยากรทมประสทธภาพในการก าจดพาหะน าโรค

22) การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในประเทศแมกซโก

เพอศกษาการจดการแบบผสมผส านก า ร ใ นก า รควบคมโรคไข เลอดออกของชมชน

ประยกตใชแนวคดการมสวนรวม

การควบคมและปองกนโรคไขเลอด ออกใหเกดความยงยนประกอบดวย ชมชนตองมแนวทางในการท าเดนงานอยางชดเจน ชมชนเขมแขง - การมสวนรวมของชมชนในการจดการสภาพแวดลอม เพอ

62

ชอเรอง/ พนท (ผวจย/ป พ.ศ.)

วตถประสงค วธการวจย สรปผลการวจย /ชองวางงานวจย

( Roberto Tapia-Conyer /2012)

ควบคมพาหะน าโรค - การประชาสมพนธ การสงเสรมความรแกชมชน - กระตนใหเกดการเปลยนแปลงทางพฤตกรรมในระดบครวเรอน

63

การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน โดยการใชเทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการ A-I-C (Appreciation Influence Control) นน ตองเปดโอกาสใหประชาชน และผน าชมชน องคกร ตาง ๆ ทอยในชมชน ทองถน เขามามสวนรวม และรบผดชอบในการก าหนดทศทางในการพฒนาชมชน รวมตดสนใจอนาคตของชมชน รวมด าเนนกจกรรมการพฒนา และรวมรบผลประโยชนทเกดขน เกดความรสกเปนเจาของ และเกด ความภาคภมใจในผลงานทตนมสวนรวม กระบวนการพฒนาชมชน จงเกดความตอเนอง และกอใหเกด ความส าเรจสง รปแบบการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก เกดจากความรวมมอของประชาชน ผน าชมชน อาสาสมครสาธารณสข และสมาชกองคการบรหารสวนทองถน ไดมงานวจยทเกยวของ ไดแก พรรณร เหลกลม (2552) ศกษาการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไข เลอดออกในชมชนบานกอกดอนพะยอม ต าบลทองหลาง อ าเภอบานใหมไชยพจน จงหวดบรรมย เพอศกษาสภาพการณและพฒนาการด าเนนงานควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ใชแนวคดการมสวนรวมของชมชนในทกขนตอน ผลการศกษา ผมสวนไดสวนเสยมความสนใจในปญหา เขาใจและมองเหนวาปญหาเปนของทกคน สามารถหาทางเลอกในการแกไขปญหาไดดวยตนเอง และมงมนทจะแกไขปญญารวมกน หลงจากด าเนนการแกไขปญหา ประชาชนใหความสนใจ และใหความส าคญในการปฏบตเพอปองกน และควบคมโรคไขเลอดออกเพมขน สงผลใหไมพบผปวยโรคไขเลอดออก ประชาชนในชมชนเหนวาทกคนในชมชนตองรวมกนแกไขปญหา เลอกวธการแกปญหา ดวยตนเอง และมงมนในการแกไขปญหารวมกน แตขาดการศกษาในประเดนการน าไปทดลองใช และประเมนผล ปวตร ชยวสทธ (2551) ศกษารปแบบการปองกนควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนโดยการมสวนรวมของชมชนบานกรายทอง ต าบลรบรอ อ าเภอทาแซะ จงหวดชมพร และสวฒน เรกระโทก (2553) ศกษารปแบบและประเมนผลกระบวนการพฒนารปแบบการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนโรคไขเลอดออก พบวารปแบบการมสวนรวมในการปองกน และควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน คอมสรางเครอขายในชมชน มกจกรรมรณรงคประชาสมพนธ แกนน าชมชนกระตนใหประชาชนเหนความส าคญในการปองกนและควบคมโรค ธนกร จระออน (2553) ศกษาและการพฒนารปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชน จงหวดบรรมย พบวา กระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก คอ การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน มการประชาสมพนธ มภาคเครอขาย การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยง และตอเนอง ประชาชนในชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก

64

การพฒนารปแบบการมสวนรวมทประยกตใชเทคนคกระบวนการ A-I-C ซงเปนกระบวนการทชมชนเขาไปมสวนรวมเพอวางแผนและตดสนใจ สรางความเขาใจในการด าเนนงาน มการยอมรบ และเกดความรบผดชอบในฐานะ สมาชกของชมชน มความรสกเปนเจาของ และเกดความภาคภมใจ กระบวนการพฒนาชมชน มความตอเนอง และกอใหเกดความส าเรจสง โดยไดมผศกษาพฒนารปแบบการมสวนรวมทประยกตใชเทคนคกระบวนการ A-I-C ไดแก การศกษาของเดชา บวเทศ (2547) ทศกษาการพฒนาการมสวนรวมในการควบคมและก าจดลกน ายงลายของแกนน าชมชนบานหนองคณฑหมท 4 ต าบลพกราง อ าเภอพระพทธบาทจงหวดสระบร พบวาการประยกตใชเทคนคกระบวนการ A-I-C โดยชมชนเขามามสวนรวมในทกขนตอน และการมผน าชมชนทเขมแขง ท าใหประชาชนเกดความตระหนก เรยนร และมสวนรวมในกระบวนการพฒนาอยางอสระ จะกอใหเกดกระบวนการพฒนาทยงยน การศกษาของบญชวย มลสาร (2548) พบวากระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมโดยใชเทคนคกระบวนการ A-I-C สามารถรวมกนหาแนวทางในการแกปญหาน าไปสการท าแผนปฏบตการของชมชนโดยประชาชนมสวนรวมในทกขนตอน การศกษาของ ธามพสษฐ ตเมองสอง (2551) ไดศกษาการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคโรคไขเลอดออกของชมชน : กรณศกษาบานขมน หมท 4 ต าบลกดสระ อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน พบวา การพฒนาชมชนโดยการประชมวางแผนแบบมสวนรวม ดวยเทคนคกระบวนการ A-I-C ได แนวทางในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ไดแก 1)โครงการมอปราบ 4 ป.อสม.นอย 2)โครงการผลตสมนไพรปองกนภยไขเลอดออก 3)โครงการบานขมนนาอย สภย ไขเลอดออก หลงการพฒนาประชาชนมความรเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (P < 0.001) ดานการปฏบตมคาเฉลยคะแนนเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.001) ดานการมสวนรวมประชาชนในชมชนมสวนรวมใน ทกขนตอน และผลการด าเนนงาน พบวา คา BI,CI และ HI ลดลงรชน ถตยประเสรฐ (2552) ไดศกษาการมสวนรวมของชมชนในการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ต าบลบอแกว อ าเภอนาค จงหวดกาฬสนธ โดยใชเทคนคกระบวนการ A-I-C เพอศกษาแนวทางและประสทธผลของการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของชมชน ผลการศกษาพบวาแนวทางการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก คอ การมคณะกรรมการเพอก าหนดแนวทางในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก และการจดกจกรรมตาง ๆ เชน การใหความร การรณรงคท าลายแหลงเพาะพนธยง การส ารวจลกน ายงลายทกสปดาห การประกวดบานปลอดลกน า สงผลใหประชาชนเกดความ ตะหนกและมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกเพมมากขน ผลการเปรยบเทยบความร เจตคต การปฏบตตน และการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต คาดชนความชกชมของลกน ายงลายลดลง โดยกอนการด าเนนการ คา BI=226.91 คา CI=24.88 คา HI=69.06 หลงด าเนนการคา BI=36.77 คา CI=4.03 คา HI=7.62 การศกษาดงกลาว ศกษาเฉพาะกจกรรม

65

การก าจดลกน ายงลาย บญเทยน อาสารนทร (2553) ไดศกษาการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยใชกระบวนการ A-I-C : บานเหลานาด หมท 11 ต าบลบานหวา อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน พบวาประชาชนเขามามสวนรวมในทกขนตอน ตงแตการคนหาปญหา การวเคราะหปญหา การก าหนดแนวทางแกไขปญหา และการด าเนนการแกไขปญหา โดยไดรบความรวมมอจากประชาชนในชมชน ไดแนวทางในการปองกนและควบคมโรค และหลงการอบรมประชาชนมความรเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (P < 0.001) ดานการปฏบตมคาเฉลยคะแนนเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (P < 0.001) และผลการด าเนนงาน พบวา คา BI, CI และ HI ลดลง สงผลใหเกดโครงการแกไขปญหาโรคไขเลอดออก และการศกษาของเชดศกด ปรงค ามา (2555) ทศกษาการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกบานลนฟา หมท 8 ต าบลแคนเหนอ อ าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน พบวาหลงจากใชกระบวนการ A-I-C พบวาผลของการวางแผนแบบมสวนรวมของชมชนไดแนวทางการด าเนนการเพอแกไขปญหาในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก การปองกนโรคไขเลอดออก หลงจากพฒนาพบวาประชาชนมความรและการปฎบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกสงกวากอนการใชกระบวนการ A-I-C คาดชนความชกชมของลกน ายงลายลดลง จากการศกษาทบทวนงานวจยทเกยวของแสดงใหเหนวา โรคไขเลอดออก ยงคงเปนปญหาทส าคญของประเทศไทย ตงแตอดตจนถงปจจบน โรคไขเลอดออกมความรนแรงถงขนท าใหผปวยเสยชวตได และสญเสยงบประมาณดานการรกษาพยาบาล ซงจะม ผลกระทบตอระบบเศรษฐกจของประเทศชาต ปจจบนการระบาด ของโรคไขเลอดออกมรปแบบทไมแนนอน เกดขนไดตลอดทงป เปนโรคทเกดขนไดทกภาคในประเทศไทยและทกฤดกาล แตจะมการระบาดหนกในชวงฤดฝน การด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกจงมความส าคญอยางยง ซงการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกใหประสบผลส าเรจในแตละพนทนน มรปแบบในการด าเนนงานแตกตางกน ขนอยกบความเหมาะสมของบรบทในแตละพนท โดยแตละรปแบบมปจจยแหงความส าเรจในการด าเนนงานแตกตางกน ในการวจยครงน ผวจยสนใจพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก โดยการประยกตใชผลการการวจยทมผศกษาไดกจกรรมและกระบวนการทเปนปจจยแหงความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก ประกอบดวย การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผรบผดชอบอยางชดเจน การประชาสมพนธ มองคกรภาคเครอขาย และประชาชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก (ปวตร ชยวสทธ 2551, สวฒน เรกระโทก 2553, ธนกร จระออน 2553) ซงการเปดโอกาสใหบคคล และผแทนของกลมองคกรตาง ๆ ทอยใน ชมชน ทองถนเขามามสวนรวม และรบผดชอบในการแนวทางในการพฒนาของชมชน และรวมรบผลประโยชนทเกดขนท าใหเกดการพฒนาทยงยน ดวยกระบวนการ A-I-C ซงเปนกระบวนการ ท

66

ชมชนสามารถมสวนรวม ในการวางแผนและการตดสนใจ สรางความเขาใจในการด าเนนงาน มการยอมรบ ความรบผดชอบ ในฐานะสมาชกของชมชน รสกเปนเจาของ และภาคภมใจในผลงาน กระบวนการพฒนาชมชน จะเกดความตอเนอง และกความส าเรจสง เพอใหการพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของต าบลโคกสก อ าเภอบางแกวจงหวดพทลง ใหมประสทธภาพ และมความเหมาะสมตามสภาพการณในชมชนตามบรบทของพนทและ เกดความยงยนตอเนอง โดยการศกษาการพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง โดยใชเทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการA-I-C (Appreciation Influence Control) ซงจะเปนปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของประชาชนในพนทตอไป

67

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การวจยครงน เปนการวจยและพฒนา (research and development) ใชวธการเกบรวบรวมขอมลแบบผสมผสาน (mix methods) โดยมวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง โดยใชเทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการ A-I-C กลมประชากรและกลมตวอยาง

กลมประชากร 1. ผน าชมชน ทง 13 หมบาน โดยคดเลอกอยางเจาะจงตามเกณฑคอ ด ารงต าแหนงผใหญบาน หรอผชวยผใหญบาน หมบานละ 1 คน รวม 13 คน 2. ประธาน อสม. หรอ อสม.ผรบผดชอบงานควบคมโรคของแตละหมบาน ทง 13 หมบาน หมบานละ 1 คน รวม 13 คน 3. ประชาชน ในพนท ก าหนดเกณฑในการคดเขาคอ เปนหวหนาครอบครวและพกอาศยอยในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ไมต ากวา 2 ป (จนถงวนทมการศกษาวจย)

กลมตวอยาง

กลมตวอยางในการเกบขอมลเชงปรมาณ กลมตวอยางทคดเลอกเพอเปนตวแทนประชากร ไดแก ประชาชน คอ หวหนาครอบครวในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง คดเลอกจากการค านวณขนาดของกลมตวอยาง ในกลมประชากรกลมเดยว ตามอตราความชก (prevalence rate) ของโรค ขอมลลาสดต าบลโคกสกมอตราปวยดวยโรคไขเลอดออก 356.86 ตอประชากรแสนราย คดเปนสดสวนอตราปวย 0.35686 ก าหนด design effect (deff = 2) ก าหนดชวงความเชอมนท 95% หรอคา alpha คอความนาจะเปนของความผดพลาดชนดท 1 (Type I error) ปกตคอ ตงไวท 0.05 จ านวนครวเรอนทงหมด 2,188 หลงคาเรอน ไดจ านวน 177 คน โดยมวธการค านวณขนาดตวอยาง ดงน n = deff x(Z2xpq)/d2 p = สดสวนของอตราการเกดอบตการณของโรค (p= 0.36) q =1-P = (1- 0.36) = 0.64

68

Z2α/2 = 95%CI (ถาก าหนดแอลฟา เทากบ 0.05 จะได Zα/2 = 1.96) deff= design effect ก าหนดเทากบ 2 d = ความแมนย า หรอคาความคาดเคลอน หมายถง สดสวนของความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนได (ก าหนดเอง) เชน 0.1 n = 2*(1.96)2(0.36*0.64)/(0.1)2 = 177.0209 ทงน มวธการตามขนตอนแสดงไดดงตาราง 2 ตารางท 2 แสดงการสมผใหขอมลแบบแบงชนใชสดสวนไมเทากน

หมบาน จ านวนหลงคาเรอน (Ni) ผใหขอมล (คน) NiNn

หมท 1 บานหลงสถาน 260 21 หมท 2 บานโคกสก 184 15 หมท 3 บานลอน 149 12 หมท 4 บานตนสน 142 11 หมท 5 บานหวยเนยง 219 18 หมท 6 บานหนองบอ 223 19 หมท 7 บานคอแหงงาม 130 10 หมท 8 บานทงโตะหยะ 218 17 หมท 9 บานทงนาเจรญ 82 7 หมท 10 บานงามทอง 161 13 หมท 11 บานบอนางช 137 11 หมท 12 บานทวดทอง 162 13 หมท 13 บานทงนายพน 119 10

รวม N = 2,188 n = 177 ทมา : ขอมล ณ วนท 1 กรกฎาคม 2557 ส านกทะเบยนอ าเภอบางแกว จงหวดพทลง

69

วธการสมตวอยาง มดงน 1. จากจ านวนหลงคาเรอนทงหมด 177 หลงคาเรอนทสมมา โดยค านวณตามสดสวนประชากร จ านวน 13 หมบานในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว ไดผใหขอมลคอ สมาชกในแตละครวเรอนจ านวน 177 คน ในแตละหมบาน 2. สมแบบเปนระบบ (systematic random sampling) โดยสมจากบานเลขทของหมบานในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ค านวณหาชวงทใชในการสม (interval) จากอตราสวนระหวางจ านวนหลงคาเรอนทงหมด 2,188 หลงคาเรอน และขนาดผใหขอมลทใช จ านวน 177 คน ไดคาชวงเทากบ 12 สมหาบานเลขทตงตนโดยวธจบฉลากเปนตวอยางคนทหนง และคนตอไป โดยเวนชวงหางทก 12 หลงคาเรอน ท าการสมผใหขอมลจนไดผใหขอมลทตองการ ดงน ขนท 1 ก าหนดหมายเลขครวเรอนเรยงล าดบตามแผนททปรากฏอยจรงในหมบานหรอชมชนโดยเรมจาก 1 ถง N โดย N คอ จ านวนครวเรอนทงหมดจากแตละชมชนหรอหมบาน ขนท 2 ก าหนดขนาดของตวอยางเทากบ n โดย n คอจ านวนของตวอยางครวเรอนทตองการ ขนท 3 ค านวณคาชวงของการสม (Sampling Interval, I); I = N/n

= 12.36 ขนท 4 ท าการสมหาเลขสมเรมตน (random start, R) โดยมคาอยระหวาง 0 ถง 12 (R ไดจากการจบฉลาก) ขนท 5 หนวยครวเรอนทถกเลอกเปนตวอยาง คอ R, R+12, R+2(12), R+3(12) R+(177-1)(12) ผวจยเจาะจงเลอกหวหนาครอบครว เนองจากเปนกลมทไดรบผลกระทบโดยตรงจากปญหาไขเลอดออก เพราะเปนกลมทตองดแลบานเรอน และเปนผทจะสามารถถายทอดความร ความเขาใจเรองการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกใหแกบคคลในครอบครว และคนรอบขางไดด สามารถเปนผใหขอมล (Key informant) แกผวจย

กลมตวอยางในการเกบขอมลเชงคณภาพ ผมสวนเกยวของ ไดแก 1. ผน าชมชน ทง 13 หมบาน โดยคดเลอกอยางเจาะจงตามเกณฑคอ ด ารงต าแหนงผใหญบาน หรอผชวยผใหญบานหมบานละ 1 คน รวม 13 คน

70

2. ประธาน อสม. หรอ อสม.ผรบผดชอบงานควบคมโรคของแตละหมบาน ทง 13 หมบาน หมบานละ 1 คน รวม 13 คน 3. ประชาชน ในพนท ในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง หมบานละ 2 คน รวม 26 คน ซงมเกณฑในการเลอก ดงน 3.1 เปนบคคลทมสมพนธภาพทดกบชมชน สามารถตดตอสอสารกบคนอนในชมชนได 3.2 เปนบคคลทเปนทยอมรบและเคารพนบถอของคนในชมชน สามารถเปนตวแทนของคนในชมชนในการใหขอมล วเคราะหปญหา หาแนวทางการแกไขปญหาและรวมปฏบต เพอแกไขปญหาและประเมนผลการปฏบตได 3.3 สามารถตดตอสอสารกบผวจยได 3.4 มการศกษาระดบอานออกเขยนได 3.5 มเวลาวางพอทจะเขารวมกจกรรมในการวจย 3.6 มความเตมใจ ยนดและสนใจรวมกจกรรมในการวจย วธการคดเลอกประชาชนในพนทเพอเขารวมวจย โดยผวจยขอค าปรกษาจากเจาหนาทสาธารณสข และ อสม.ในพนท เพอคดเลอกผทมคณสมบตขางตนเพอจะเขารวมกจกรรมในการวจย พนทด าเนนการวจย

ผวจยไดเลอก ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง เปนพนทด าเนนการวจย เนองจากเหตผลดงตอไปน 1. เปนต าบลทมความเสยงสง เนองจาก พบผปวยโรคไขเลอดออกในทกหมบาน และพบผปวยตลอดทงป ดชนความชกชมของลกน ายงลาย (BI, HI, CI) ในชมชนสงกวาคามาตรฐาน 2. เปนต าบลทการด าเนนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกยงขาดการประสานความรวมมอระหวางประชาชนกบหนวยงานทเกยวของ และยงไมมรปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 3. ชมชนมความยนด และมความพรอมทจะเขารวมในการวจย

71

เครองมอทใชในการวจย 1. แบบสอบถาม ประกอบดวย

1.1 ขอมลเกยวกบคณลกษณะของประชากร จ านวน 7 ขอ ลกษณะค าตอบเปนแบบเลอกตอบ และเตมค าในชองวาง 1.2 แบบทดสอบความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก จ านวน 20 ขอโดยเปนแบบเลอกตอบใช ไมใช 1.3 แบบสอบถามการปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก จ านวน 20 ขอ ลกษณะค าตอบเปนแบบมาตรสวนประมาณคา (rating scale) ดงน ระดบมาก หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเปนสวนใหญ ระดบปานกลาง หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเปนบางสวน ระดบนอย หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเพยงเลกนอย ระดบนอยทสด หมายถง เมอไมมการปฏบตหรอไมมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนเลย เกณฑการใหคะแนน ก าหนดไวดงน ระดบมาก 4 คะแนน ระดบปานกลาง 3 คะแนน ระดบนอย 2 คะแนน ระดบนอยทสด 1 คะแนน 1.4 แบบสอบถามกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ประกอบดวย การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน การประชาสมพนธ มภาคเครอขาย การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง และชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก จ านวน 20 ขอ ลกษณะค าตอบเปนแบบมาตรสวนประมาณคา (rating scale) ดงน ระดบมาก หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเปนสวนใหญ

72

ระดบปานกลาง หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเปนบางสวน ระดบนอย หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเพยงเลกนอย ระดบนอยทสด หมายถง เมอไมมการปฏบตหรอไมมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนเลย เกณฑการใหคะแนน ก าหนดไวดงน ระดบมาก 4 คะแนน ระดบปานกลาง 3 คะแนน ระดบนอย 2 คะแนน ระดบนอยทสด 1 คะแนน เกณฑการแปลผลคะแนน การแปลผลคะแนนเกยวกบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงาน และการปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก แบงเปน 4 ระดบโดยใชเกณฑแบงกลมตามแนวคดของเบสท (Best 1989)

คะแนนสงสดของแบบสอบถาม คะแนนต าสดของแบบสอบถาม

ระดบชน

-

= 0.75

ระดบมาก หมายถง ชวงคะแนนเฉลยระหวาง 3.26 – 4.00 ระดบปานกลาง หมายถง ชวงคะแนนเฉลยระหวาง 2.51 – 3.25 ระดบนอย หมายถง ชวงคะแนนเฉลยระหวาง 1.76 – 2.50 ระดบนอยทสด หมายถง ชวงคะแนนเฉลยระหวาง 1.00 – 1.75

2. แบบประเมนความพงพอใจ ใชประเมนความพงพอใจในการมสวนรวมและรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก จ านวน 6 ขอ ลกษณะค าตอบเปนแบบเลอกตอบและเตมค าในชองวาง

3. แนวทางการสนทนากลม (group discussion guideline) ใชส าหรบการสนทนากลมในกระบวนการ A-I-C

73

4. แบบสงเกตแบบมสวนรวม และการจดบนทก เปนเครองมอทส าคญทใชในการด าเนนการวจยในทกขนตอน เพอประเมนผลในการด าเนนงานของแตละขนตอนทสะทอนใหเหนถงความคดเหน การวางแผน แนวทางแกไขปญหา และการประเมนผล รวมถงการสงเกตทางดานกายภาพ และสงแวดลอมในชมชน รวมถงภาพถายในทกกจกรรม

5. การบนทกเสยง เปนการชวยเตอนความจ าเกยวกบขอมลทไดและน ามาถอดเทปทกค าพด แลวน าค าพดไปวเคราะหประกอบการสรปประเดนตอไป โดยกอนการบนทกเสยงตองขออนญาตจากผใหขอมลกอนเสมอ

6. แบบส ารวจความชกชมของลกน ายงลาย ใชแบบฟอรมการส ารวจของกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ซงใชในการประเมนดชนความชกชมของลกน ายงลายไดแก คา HI และ CI ซงคาเหลานเปนตวชวดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ ในการศกษาครงนมขอมลทหลากหลายจงตองมการตรวจสอบความนาเชอถอของขอมล คอ 1. การตรวจสอบความตรงตามเนอหา (content validity) ผวจยน าเครองมอทสรางขน ไปใหผเชยวชาญดานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของส านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง ผเชยวชาญทางดานระบาดวทยา จ านวน 3 คนตรวจสอบ เพอตรวจสอบขอความทมอยในแบบสอบถามวดไดถกตองตรงกบเรองทตองการวด และขอค าถามมจ านวนเพยงพอ หรอครอบคลมตามขอบเขตของเนอเรอง จากนนปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒภายใตการแนะน า ของอาจารยทปรกษาวทยานพนธ กอนน าแบบสอบถามไปทดลองใช น ามาค านวณหาดชนความตรงของเนอหา (Content Validity Index : CVI) (Waltz and Strickland 1991)

จ านวนขอทผเชยวชาญเหนวาคอนขางสอดคลอง สอดคลองมาก

จ านวนขอค าถามทงหมด

โดยน าแบบสอบถามทผานตรวจสอบความตรงตามเนอหาเรยบรอยแลว น าเครองมอตรวจสอบความเทยง (reliability) โดยการน าเครองมอทไดไปทดลองใช (try out) กบกลม

74

ตวอยางทมคณลกษณะคลายคลงกบผใหขอมลทใชในการวจยจ านวน 30 คน แลวน ามาวเคราะหหาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบราซ (cronbach’s alpha coefficient) 2. การตรวจสอบสามเสา 2.1 การตรวจสอบสามเสาดานขอมล (data triangulation) ผวจยไดด าเนนการเกบขอมลดวยตนเองในชมชนทกขนตอน กอนท าการเกบขอมล ผวจยไดตรวจสอบ เวลา บคคล และสถานท ทกครงทเกบขอมล เพอตรวจสอบความนาเชอถอ และความเปนจรงของขอมล การพสจนวาขอมลทผวจยไดมานนถกตองหรอไม 2.2 การตรวจสอบสามเสาดานผวจย (investigator triangulation) คอการตรวจสอบวาผวจยมความเปนกลางกบขอมล และการวเคราะหขอมล ผวจยยอมรบและเขาใจอคตของตนหรอไม นกวจยสรางความไววางใจแกผใหขอมลกอนเรมเกบขอมลเพยงพอหรอไม 2.3 การตรวจสอบสามเสาดานทฤษฎ (theory triangulation) คอ การตรวจสอบวาผวจยสามารถใชแนวคดทฤษฎทตางไปจากเดม ตความขอมลแตกตางกนไดมากนอยเพยงใด 2.4 การตรวจสอบสามเสาดานการเกบรวบรวมขอมล (methodological triangulation) โดยเปรยบเทยบขอมลทไดมาจากการสนทนากลม กบการศกษาจากเอกสาร และรายงานทเกยวของ เพอดความเปนไปกนไดของขอมล วธด าเนนการศกษา การศกษาวจยและพฒนาครงน ไดแบงการศกษาออกเปน 3 ขนตอนโดยมรายละเอยด ดงตอไปน

ขนตอนท 1 ศกษาขอมลพนฐาน ศกษาสถานการณและบรบทของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทผานมา 1. ความรเกยวกบโรคไขเลอดออก 2. การปฏบตตนในการปองกนโรค 3. ความชกของคาดชนความชกชมของลกน ายงลายในครวเรอน 4. อตราการปวยดวยโรคไขเลอดออกในปทผานมา 5. การจดสภาพแวดลอมของครวเรอน 6. Documentary research ศกษากระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน ไดขอสรปกระบวนการ/กจกรรมทเปนกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ไดแก

75

การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผรบผดชอบอยางชดเจน การประชาสมพนธ มองคกรภาคเครอขาย และประชาชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก

ขนตอนท 2 การพฒนารปแบบการมสวนรวม โดยใชกระบวนการ A-I-C 1. น าขอมลทไดเขาสกระบวนการ A-I-C ในชมชนเพอก าหนดรปแบบฯ ทเหมาะสมกบบรบทชมชน 2. ไดรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน จากกระบวนการ A-I-C และน าเสนอตอผทรงคณวฒพจารณาตรวจสอบความถกตอง 3. ปรบเนอหารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนทเหมาะสมตามค าแนะน าของผทรงคณวฒ 4. น ารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนไปทดลองใชในชมชน 5. ประเมนผลการใชรปแบบฯโดยการมสวนรวมของชมชนโดยชมชน และประกาศใชรปแบบฯ อยางเปนทางการ

ขนตอนท 3 ประเมนผล ความส าเรจในการน ารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 1. ระดบความพงพอใจตอรปแบบฯโดยการมสวนรวมของชมชน 2. เปรยบเทยบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจความส าเรจ และปจจยอน ๆ ทมผลตอการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 3. ประเมนผลตวชวด จากตวชวดทใชในงานควบคมโรค ไดแก อตราปวยดวยโรคไขเลอดออก ดชนความชกชมของลกน ายงลาย การเกบรวบรวมขอมล

1. ขนเตรยมการกอนเกบขอมล มขนตอนดงน 1.1 ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 1.2 ท าหนงสอประสานงาน และขอความรวมมอจากผน าชมชน แกนน าชมชน องคการบรหารสวนต าบลโคกสก และเจาหนาทสาธารณสขระดบต าบลผรบผดชอบพนท

2. ขนด าเนนการเกบขอมล ในการเกบขอมลทมผวจยไดด าเนนการ แนะน าตวเอง ชแจงวตถประสงคของการท าวจย จรรยาบรรณของนกวจย และขอความยนยอมในการเขารวมวจย โดยเกบขอมลดงตอไปน

76

2.1 การเกบขอมลเชงปรมาณ 2.1.1 เกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางดวยแบบสอบถาม โดยใหกลมตวอยางกรอกขอมลเอง ตรวจสอบความถกตอง ครบถวน โดยผวจย บรรณาธกรขอมลภาคสนาม 2.1.2 น าขอมลทไดมาตรวจสอบความถกตองและความสมบรณ และความสอดคลองของขอมลในทกรายละเอยดกอนทจะน าไปวเคราะหขอมลทางสถตตอไป 2.2 การเกบขอมลเชงคณภาพ แหลงขอมล คอ ผน าชมชน อาสาสมครสาธารณสข เจาหนาทสาธารณสข และตวแทนประชาชน สวนขอมลไดแก ขอมลทางสงคม วฒนธรรม การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก โดยมวธการดงน 2.2.1 การสงเกตและจดบนทก (observation and record) ใชการสงเกตการมสวนรวม โดยจะสงเกตแกนน าชมชนในขณะรวมท ากจกรรมตาง ๆ ของกระบวนการศกษาในขนตอนตาง ๆ ในการมสวนรวมของชมชน และพฤตกรรมในขณะประชมกลม การสนทนา การระดมสมอง และการอภปราย เพอใชเปนการตรวจสอบขอเทจจรงตาง ๆ ในเรองทสนใจ โดยผวจยจะมการจดบนทกขอมลหลงจากการสงเกต 2.2.2 การสนทนากลม (focus group discussion) เพอพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกดวยเทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการ A-I-C การวเคราะหขอมล ขอมลจากการสนทนากลม และขอมลทไดจากการบนทกการสงเกตการณเขารวมกจกรรมในทกขนตอนของการด าเนนการวจย จะน ามาวเคราะห ดงน

1. ขอมลเชงปรมาณ 1.1 ขอมลเกยวกบคณลกษณะของประชากร ไดแก เพศ อาย สถานภาพ ระดบการศกษา อาชพ โดยการวเคราะหขอมลทางสถตเชงพรรณนาแจกแจงเปนความถ และรอยละ 1.2 ขอมลกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงาน และความรการปฏบตตวในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ประกอบดวย การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน การประชาสมพนธ มภาคเครอขาย การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง และประชาชนในชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก เพอแกไขปญหาโรคไขเลอดออกในชมชน โดยการเปรยบเทยบการด าเนนการปฏบตงานการปองกนโรคไขเลอดออกกบกลมตวอยางกอนการวจยและหลงการวจย โดยใชสถต Paired t-test

77

1.3 ขอมลดชนวดความชกชมของลกน ายงลาย โดยการวเคราะหขอมลทางสถตเชงพรรณนาเปนรอยละ

2. ขอมลเชงคณภาพ เปนขอมลทไดจากการสนทนากลม และการสงเกตพฤตกรรม ขอมลทไดจะน ามาตรวจสอบความถกตองของขอมล มการจดหมวดหมตามประเดนปญหา และท าการตความหมายจากขอมลทได โดยการวเคราะหเนอหาของขอมล (content analysis) จรยธรรมในการวจย ในการด าเนนการวจยครงน ผวจยค านงถงจรยธรรมในการวจย ดงน 1. การใหความยนยอม โดยกลมประชากร และกลมตวอยาง สามารถทจะปฏเสธหรอยตจากการเปนกลมตวอยางไดหากไมพรอม และไมมผลกระทบใด ๆ ตอกลมตวอยาง และดแลปกปองประโยชนของผมสวนรวมในการวจย โดยผวจยแนะน าตว อธบายถงความส าคญ และวตถประสงคของการท าวจยในครงน กระบวนการขนตอนของการท าวจย วธการเกบรวบรวมขอมล ไดแก การสมภาษณ การสนทนากลม การใชเครองบนทกเสยง การบนทกภาพ การสงเกต และการจดบนทก ตลอดจนประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย ซงผรวมวจยจะตองลงนามในใบยนยอมพทกษสทธ 2. ผวจยเปดโอกาสใหผมสวนรวมในการวจย มสทธทจะซกถามขอมลเกยวกบการวจยจากผวจยไดตลอดเวลา โดยผวจยชแจงใหผรวมวจยรบทราบ มความเขาใจตรงกน และมสทธปฏเสธหรอถอนตวในชวงระยะตาง ๆ ของการวจย โดยไมมผลใด ๆ 3. ผวจยจะเกบขอมลทไดจากผรวมวจยเปนความลบ และไมน าไปเปดเผยโดยไมไดรบอนญาตจากผรวมวจย 4. ผวจยจะเสนอขออนมตโครงการวจยตอคณะกรรมการจรยธรรมในมนษยจากสถาบนการจดการระบบสขภาพ มหาวทยาลยสงขลานครนทรกอนการด าเนนการวจยเลขท E04/58

78

บทท 4 ผลการวจย

การวจยครงน เปนการวจยและพฒนา (research and development) ใชวธการเกบรวบรวมขอมลแบบผสมผสาน (mix methods) โดยมวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง โดยใชเทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการ A-I-C และผวจยน าเสนอผลการศกษา ตามล าดบดงน 1. การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนดวยกระบวนการ A-I-C 2. ประเมนผลตวชวดความส าเรจในการน ารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 2.1 ความพงพอใจตอรปแบบการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน 2.2 เปรยบเทยบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจและปจจยอน ๆ ทมผลตอการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกไดแก 1) ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 2) กระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก 3) ความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 4) การปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 2.3 ประเมนผลจากตวชวดทใชในงานควบคมโรค เปรยบเทยบกอนและหลงการประกาศใชรปแบบ ไดแก 1) ดชนความชกชมของลกน ายงลายในครวเรอน 2) อตราการปวยดวยโรคไขเลอดออก

79

การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนดวยกระบวนการ A-I-C

1. น าขอมลเขาสกระบวนการ A-I-C การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนในของต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ไดใชเทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการ A-I-C โดยประชมกลมตวอยางทคดเลอกไวเพอรวมในกระบวนการ A-I-C ประชมตามขนตอนกระบวนการ A-I-C เพอหารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง จดประชมจ านวน 2 วน คอ วนท 22 ตลาคม 2558 และวนท 5 พฤศจกายน 2558 เวลา 08.30-16.30 น.ใชหองประชมส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว เปนสถานทจดประชม มวตถประสงคเพอใหตวแทนครวเรอน ตวแทนผน าชมชนหรอแกนน าชมชน และตวแทนของอสม. มโอกาสไดแสดงความคดเหนรบฟง และแลกเปลยน เรยนร สถานการณและสภาพปญหาของโรคไขเลอดออก เพอวางแผนแกไขปญหา และชวยกนตดสนใจเลอกรปแบบการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน เพอใหไดแนวทางการด าเนนงานทสอดคลอง เหมาะสมกบวถชวตของคนในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ซงจะน าไปสการแกไขปญหารวมกนของประชาชนในชมชน โดยแยกออกเปนกจกรรม ทหมบาน หรอชมชน ท าเองได กจกรรมทบางสวนตองการความรวมมอ หรอการสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทรวมท างานสนบสนนอย และกจกรรมทหมบานหรอชมชน ต าบล ไมสามารถด าเนนการเองได ตองขอความรวมมอจากแหลงอน และพฒนาเปนรปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก โดยด าเนนการตามขนตอนกระบวนการ A-I-C ดงน ขนตอน A วเคราะหบรบทของต าบลโคกสก โดยใหสมาชกทเขารวมประชม ไดแสดงความคดเหน รบฟง และแลกเปลยนความร ประสบการณ หาขอสรปรวมกนอยางสรางสรรค ยอมรบในความเหนซงกนและกน ในปจจบนชมชนมปญหาและสาเหตของปญหาในการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคและ สมาชกทกคนในกลมวาดภาพจนตนาการถงภาพชมชน สภาพทตนเองอยากเหนในอนาคตของชมชน ดงน

80

ตารางท 3 แสดงปญหาและสาเหตของปญหาและสภาพทอยากเหนในอนาคต

ปญหาและสาเหตของปญหา สภาพทอยากเหนในอนาคต

1.ความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

- การไดรบความร ไมสม าเสมอ และไมครอบคลมทกหมบาน ท าใหประชาชนเกดการไมทราบถงวธการทตองปฏบตในการควบคมโรคอยางสม าเสมอ - ไมเหนความส าคญของการปองกนและควบคมโรค

- ประชาสมพนธเสยงทางหอกระจายขาวของหมบานทก ๆ เดอน - มการจดรายการทางวทยชมชน โดยให อสม. ในแตและหมผลดกนใหความร หรอ มการเปด แผนสปอตความรในการปองกนตนเอง สปดาหละ 1 ครง - มการจดปายนทรรศการในทท าการชมชนของแตละหมบาน และมเอกสารแผนพบส าหรบแจกประชาชน

2. แนวทางในการปฏบต

- ขาดการดแลสภาพ สงแวดลอมบรเวณบาน มการทงเศษ ขยะ ซงเปนแหลงเพราะพนธยง - การปองกนไมใหยงกดมการนอนกางมงในบางบาน และใชยาทากนยง การก าจดลกน ายงลายโดยใชหลก 5 ป ใสทรายอะเบท การปฏบตตามค าแนะน าของ อสม. ซงการด าเนนการดงกลาวจะด าเนนการเพยงบางหมบานเทานน เชน หมบานทมผปวยโรคไขเลอดออก และมการด าเนนการเฉพาะชวงทพบผปวย ไมมการด าเนนการอยางตอเนอง

- ปฏบตตามหลก 5 ป อยางสม าเสมอ มการท าลายแหลงเพาะพนธ ย งบร เวณบ านตนเอง อย างสม าเสมอ และถอเปนหนาท ทตองปฏบต - อยากใหแตละบานมถงเกบขยะ มการก าจดขยะดวยตนเอง กอนการก าจดควรมการแยกขยะ และใหมรถเกบขยะขององคการบรหารสวนต าบล - มการประกวดหมบานสะอาด ปราศจากลกน ายงลาย - สนบสนนการใชสมนไพรในทองถนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - มอสม.นอย ชวยในการสมส ารวจ และท าลายแหลงเพาะพนธยง

81

ปญหาและสาเหตของปญหา สภาพทอยากเหนในอนาคต

3. การมสวนรวมของชมชน - มสวนรวมในบางขนตอนเทานน - อยากใหทกคนเขารวมในทกกจกรรมในการ

ปองกนและควบคมโรค - ทกคนดแลบานของตวเองใหสะอาดอยเสมอ

4. การออกกฎเกณฑของชมชนในชมชน - ยงไมมกฎเกณฑของชมชนทชดเจน จะมการด าเนนการกรณพบผปวย กรณทไมมผปวย อสม. เปนคนด าเนนการในเขตรบผดชอบของตนเอง เชน การส ารวจคาความชกชมของลกน ายงลาย การรณรงคท าลายแหลงเพาะพนธยง สวนหมบานทมการระบาดของโรค จะมการท าประชาคมของหมบานเพอหาวธการในการปองกนและควบคมโรคในชวงทมการระบาดเทานน

- มการตดสญลกษณ เชน ธงสเขยว ใหบานทไมพบลกน าและไมพบขยะ ธงสเหลองในบานทพบขยะแตไมพบลกน า และธงสแดงกรณพบลกน าหรอพบทงขยะและลกน า กรณทหมบานนนไมพบโรคไขเลอดออก ใหมการเปลยนทกเดอน และกรณทพบผปวยโรคไขเลอดออกในหมบานนน ใหเปลยนทกสปดาห - เมอพบผปวยทกรายให เจาหนาทแจงในทประชมหมบาน/หรอแจงทางหอกระจายขาวหมบาน เพอใหคนในหมบานรบทราบ - มการคนขอมลทไดจากการส ารวจลกน า โดยการแจงตดประกาศทปายประชาสมพนธของหมบาน หรอแจงในทประชมประจ าเดอนของหมบาน - ตงรางวลใหกบบานทไมพบลกน าในรอบ 6 เดอน

5. การมผรบผดชอบทชดเจนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - มกรรมการในการรบผดชอบงานดานการควบคมโรคทประกอบดวย จนท.สาธารณสข อสม. และ อบต. ในแตละ รพสต. แตไมมของแตละหมบาน และผน าในแตละหมบานมความเขมแขง แตมสวนรวมในการด าเนนการปองกนโรคไขเลอดออกนอย

- ใหกรรมการแตละหมบาน มาจากหลายภาคสวน ไดแก ผ น าชมชน อสม. พระภกษหรอโตะอหมาม ประชาชน กลมแมบาน - มการก าหนดบทบาทหนาท ใหชดเจน

6. การประชาสมพนธในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

82

ปญหาและสาเหตของปญหา สภาพทอยากเหนในอนาคต - มการประชาสมพนธ ทางหอกระจายขาวของหมบาน และมรถประชาสมพนธเฉพาะชวงทมการรณรงค มการกระจายขาวโดยการบอกตอจากปากตอปาก ในชมชน แตอาจท าใหเกดการผดพลาดของการขอมลได มการรณรงคประชาสมพนธ โดยชมรมจ ก ร ย านของบ า งหม บ า น แล ะม ป า ยประชาสมพนธของหนวยงานราชการตดตามสถานทตาง ๆ

- มรถประชาสมพนธ - มการประสมพนธสถานการณของโรคหรอกรณพบผปวยในหมบานทางวทยชมชน หอกระจายขาวหมบานทกเดอนสม าเสมอ เพอเปนการกระตน

7.การมสวนรวมขององคกรภาคเครอขายในชมชนในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก - ได รบการสนบสนนงบประมาณจากหน วย ง านต า ง ๆ เช น จ ากหน ว ยง านสาธารณสข องคการบรหารสวนต าบล - องคกรเอกชน กลม และชมรมตาง ๆ ในหมบาน เขามามสวนรวมในการควบคมและปองกนโรคบาง แตเปนสวนนอย ส าหรบงบประมาณทไดจากองคกรภาคเครอขายยงไมพอเพยง และไมตอเนอง

- จดสรรงบประมาณทเพยงพอ และทวถง - จดประกวดหมบานตนแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของต าบล

8. ปจจยอน ๆ - นโยบายของหนวยงานทเกยวของและการด าเนนงานของเจาหนาท เชน สาธารณสขอ าเภอ โรงเรยน และผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน ยงไมชดเจน และเปนรปธรรม - การน าสมนไพรในครวเรอน เชนเปลอกมะกรด หรอการปลกตะไครหอมทมสรรพคณในการไลยง มาใชในการปองกนและควบคมโรคไข เลอดออก มการน ามาใชในชมชน คอนขางนอย

- นโยบายเปนไปในทศทางเดยวกนในทกภาคสวน - เจาหนาทสาธารณสขเปนพ เลยงในการด าเนนงานและสนบสนนในดานความร - สงเสรมการปลกและใชสมนไพรไลยงในแตละครวเรอน และรณรงคใหมการใชสมนไพรในการปองกนยง - แปรรปสมนไพรไลยง

83

ขนตอน I เปนการสรางแนวทางการพฒนา (Influence) เปนขนตอนการสรางแนวทางการพฒนา การหาวธการและเสนอทางเลอกในการพฒนา ชวยกนหาแนวทางเพอก าหนดกจกรรมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก โดยสรปจากกจกรรมทเปนอยในปจจบน และกจกรรมทอยากใหเกดขนในอนาคต 1. การมสวนรวมของประชาชน - กจกรรมการปรบสภาพแวดลอมบรเวณบานใหสะอาด และการใชหลก 5 ป 2. การออกกฎเกณฑของชมชนในชมชน - กจกรรมการใชธงสญลกษณพชตโรค - กจกรรมการประกวดบานสะอาด - กจกรรมการจดตงธนาคารขยะ 3. การมผรบผดชอบทชดเจน - การจดตงกรรมการและภาคเครอขายในการปองกนและควบคมโรคของหมบาน - ประชมกรรมการและภาคเครอขาย 4. การประชาสมพนธความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - กจกรรมการประชาสมพนธความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทางเสยงตามสายหมบาน/ วทยชมชน - กจกรรมจดปายประชาสมพนธความรในโรงเรยน/ศนยพฒนาเดกเลก/วด/มสยด ทกแหง - กจกรรมใหความรแกนกเรยนชน ป.4 และป.5 ในโรงเรยนทกแหง - กจกรรมการคนขอมลสชมชนในทประชมหมบาน 5. การมสวนรวมองคกรภาคเครอขายในชมชนในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก - กจกรรมการรณรงคในการปลกและใชสมนไพรไลยง - กจกรรมของนกเรยน (อสม.นอย) ในการก าจดลกน าในโรงเรยนและบานตวเองทกวนศกร - สาธารณสขอ าเภอเขารวมประชมหวหนาสวนราชการและประชมก านนผใหญบาน และแจงสถานการณโรคทกเดอน 6. ชมชนมความตระหนก - ใชทรายอะเบทในการก าจดลกน ายงลาย

84

ขนตอน C การสรางแนวทางปฏบต (Control) เปนขนตอนการสรางแนวทางปฏบต คอยอมรบและท างานรวมกนโดยการน ายทธศาสตร วธการส าคญ มาก าหนดแผนปฏบตการ สการปฏบต และจดกลมผด าเนนการ ซงจะรบผดชอบโครงการ โดยขนตอน C-1 การแบงความรบผดชอบ และขนตอน C-2 การตกลงใจ ในรายละเอยดของการด าเนนการจดท าแผนปฏบต ซงประกอบดวย ชอโครงการ วตถประสงค วธการด าเนนการ ระยะเวลาในการด าเนนการ งบประมาณวสด ผรบผดชอบโครงการ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ โดยแบงออกเปน 1. กจกรรมทกลมองคกร ชมชน ด าเนนการไดเอง ภายใตความรบผดชอบ และเปนแผนปฏบตการของหมบาน ชมชน ไดแก - กจกรรมการประชาสมพนธความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทางเสยงตามสายหมบาน/วทยชมชน - กจกรรมการปรบสภาพแวดลอมบรเวณบานใหสะอาด และการใชหลก 5 ป - กจกรรมการใชธงสญลกษณพชตโรคไขเลอดออก - กจกรรมการรณรงคในการปลกและใชสมนไพรไลยง - กจกรรมการจดตงกรรมการและภาคเครอขายในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของหมบาน - กจกรรมประชมกรรมการและภาคเครอขายในการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 2. กจกรรม ท กลม องคกร ชมชน เสนอขอรบการสงเสรม สนบสนนจากองคกรปกครองทองถน และหนวยงานภาครฐทท างาน หรอสนบสนนชมชน - กจกรรมการคนขอมลสชมชนในทประชมหมบาน - กจกรรมของนกเรยน (อสม.นอย) ในการก าจดลกน ายงลายในโรงเรยนและบานตวเองทกวนศกร - กจกรรมใหความรแกนกเรยนชน ป.4 และป.5 ในโรงเรยนทกแหง - สาธารณสขอ าเภอเขารวมประชมหวหนาสวนราชการและประชมก านนผใหญบาน และแจงสถานการณโรคทกเดอน -สาธารณสขอ าเภอ/ผรบผดชอบงานควมคมโรคระดบอ าเภอ/ผอ.รพ.สต./ผรบผดชอบงานควมคมโรคระดบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเขารวมประชมของหมบานทกเดอนหรอทกครงทมการระบาดของโรคไขเลอดออก

3. กจกรรมทชาวบานตองแสวงหาทรพยากร และประสานความรวมมอจากองคกรภาคความรวมมอตาง ๆ ทงจากภาครฐหรอองคกรเอกชน

85

- กจกรรมจดปายประชาสมพนธความรในโรงเรยน/ศนยพฒนาเดกเลก/วด/มสยด ทกแหง สรปผลจากประชมตามขนตอนกระบวนการ A-I-C ไดรปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนของต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ซงประกอบดวย 1) การมสวนรวมของประชาชน 2) การออกกฎเกณฑของชมชน 3) การมผรบผดชอบทชดเจน 4) การประชาสมพนธ 5) การมสวนรวมองคกรภาคเครอขายในชมชน และ 6) ชมชนมความตระหนกโดยมรายละเอยดกจกรรม ดงรป

86

ภาพท 6 รปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

รปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

โดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก

อ าเภอบางแกว มกจกรรม ดงตอไปน

1.การมสวนรวมของประชาชน

2. การออกกฎเกณฑของชมชน

3..การมผน าทเขมแขง และกรรมการรบผดชอบ

ทชดเจน

4.การประชาสมพนธ

ปรบสภาพแวดลอมบรเวณบานใหสะอาด และใชหลก 5 ป 1 ข

การใชธงสญลกษณพชตโรคไขเลอดออก

จดตงกรรมการหมบาน

ประชมกรรมการทก 3 เดอน

ใหความรนกเรยน

ประชาสมพนธในชมชน

ปายประชาสมพนธ

คนขอมลชมชน

5.การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขาย

ในชมชน

6.ชมชนมความตระหนก

-สนบสนนงบประมาณ -รณรงคก าจดลกน ายงลาย

จดประชมหมบาน

รณรงคใหปลกและใชสมนไพร

-รณรงคก าจดลกน ายงลาย -กจกรรมประกวดบาน -แจงสถานการณโรค

ใชทรายอะเบทในการก าจดลกน ายงลาย

อบต.

ผน าชมชน

อสม.

จนท.สธ.

87

2. ไดรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ไดรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนจากกระบวนการ A-I-C และน าเสนอตอผทรงคณวฒพจารณาตรวจสอบความถกตอง น าเสนอรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ทไดจากกระบวนการ A-I-C ตอผทรงคณวฒ จ านวน 3 ทาน พจารณาตรวจสอบความถกตอง เหมาะสม กอนทจะน าไปทดลองใชในชมชน และไดปรบแกไขรปแบบฯ ตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ ซงสรปไดรปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ซงมกระบวนการและกจกรรมประกอบ ดวย 1) การมสวนรวมของประชาชน 2) การออกกฎเกณฑของชมชน 3) การมผน าทเขมแขง และกรรมการรบผดชอบทชดเจน 4) การประชาสมพนธ 5) การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายในชมชน 6) ชมชนมความตระหนก โดยมรายละเอยด ดงตอไปน

88

ภาพท 7 รปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว

รปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

โดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว

มกจกรรม ดงตอไปน

1.การมสวนรวมของประชาชน

2.มาตรการของชมชน

3.การมผน าทเขมแขง และกรรมการ

รบผดชอบทชดเจน

4.การประชาสมพนธ

5.การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายใน

ชมชน

6.ชมชนมความตระหนก

ปรบสภาพแวดลอมบรเวณบานใหสะอาด และใชหลก 5 ป 1 ข

การใชธงสญลกษณพชตโรคไขเลอดออก 5ป 1 ข

จดตงกรรมการหมบาน

ประชมกรรมการทก 3 เดอน

ใหความรนกเรยน

ประชาสมพนธในชมชน

ปายประชาสมพนธ

คนขอมลชมชน

-เสยงตามสาย -หอกระจายขาว -วทยชมชน -โรงเรยน/วด/มสยด

-โรงเรยน/ศพด. -วด/มสยด

-สถานการณโรค -ผลการส ารวจลกน า

อบต.

ผน าชมชน

อสม.

จนท.สธ.

-สนบสนนงบประมาณ -รณรงคก าจดลกน ายงลาย

จดประชมหมบาน

รณรงคใหปลกและใชสมนไพร

-รณรงคก าจดลกน ายงลาย -กจกรรมประกวดบาน -แจงสถานการณโรค -จดท าจดหมายขาว - มอบประกาศนยบตร

ใชทรายอะเบทในการก าจดลกน า

89

ตารางท 4 แสดงกจกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง (กอนการระบาด)

กจกรรม ความถในการด าเนนการ

รายละเอยดกจกรรม กลมเปาหมาย ผด าเนนการ วธการประเมนผล

1. การมสวนรวมของประชาชน -เขารวมกจกรรมในการปรบสภาพแวดลอมบรเวณบานใหสะอาด และใชหลก 5 ป 1 ข

สปดาหละ 1 ครง ตรวจบรเวณบานตนเองและมการบนทก

เจาของบาน เจาของบาน คา HI,CI,BI สม ส ารวจโดย อสม.

2.การออกกฎเกณฑของชมชน การใชธงสญลกษณพชตโรค -ธงสเขยว ในบานทไมพบลกน ายงลายและไมพบขยะ -ธงสเหลอง ในบานทพบขยะแตไมพบลกน ายงลาย -ธงสแดง ในบานทพบลกน ายงลาย/พบทงขยะและลกน ายงลาย

ทกวนท 25 ของเดอน

ด าเนนการโดย อสม.ตรวจเดอนละ 1 ครง เพอรวบรวม

ทกหมบานในต าบลโคกสก

อสม.

ประเมนผลโดยเจาหนาทสาธารณสข

3.การมผน าทเขมแขง และกรรมการรบผดชอบทชดเจน 3.1 จดตงกรรมการและภาคเครอขายซงประกอบดวย ตวแทนผน าชมชน อสม.ทกคน

ปงบประมาณละ 1 ครง

ค าสงนายอ าเภอ บางแกว แกไข

ภาคเครอขายในอ าเภอบางแกว

ศนยระบาดวทยาอ าเภอ

ดจากค าสง

90

กจกรรม ความถในการด าเนนการ

รายละเอยดกจกรรม กลมเปาหมาย ผด าเนนการ วธการประเมนผล

ตวแทน โตะอหมาม/เจาอาวาส ตวแทนครในโรงเรยน ตวแทนประชาชนจ านวน 3 คน ตวแทนเจาหนาทสาธารณสข

เพมเตมปงบประมาณละ 1 ครง

3.2 ประชมกรรมการและภาคเครอขายในการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

ทก 3 เดอนกรณไมมผปวย กรณมผปวยประชมทกราย

ประชมคณะกรรมการเพอแลกเปลยนเรยนรปญหาอปสรรคและหาวธการแกปญหา

ภาคเครอขายในอ าเภอบางแกว

เจาหนาทสาธารณสข/กรรมการและภาคเครอขาย

รายงานการประชม

4.การประชาสมพนธ 4.1 การประชาสมพนธความรในการปองกนและ

ควบคมโรคไขเลอดออก/สถานการณในชมชน

1) ทางเสยงตามสายหมบาน ซงกระจายเสยงได

ในรศมทวหมบาน

- หมบานทมหอกระจายขาวในหมท 2 3, 4, 5, 7,

9, 11 และ 13

ทกวนกอนเปด

รายการหนนยคย

ขาว ทางสถาน

วทยกระจายเสยง

เปด CD ความยาว 5

นาท เนอหาประกอบ

ดวยอาการของโรค

ไขเลอดออก การ

ประชาชนทกคน

ทอาศยอยใน

ต าบลโคกสก

- กรรมการ

และภาค

เครอขาย (ผท

มหนาทเปด

-แบบสอบถาม

ความร/การปฏบต

ตวในการปองกน

และควบคมโรค

91

กจกรรม ความถในการด าเนนการ

รายละเอยดกจกรรม กลมเปาหมาย ผด าเนนการ วธการประเมนผล

- หมบานทไมมหอกระจายขาว คอหมท 1, 6, 8

และ 12 แตสามารถรบฟงไดจากหมทใกลเคยง เชน

-หมท 5 สามารถกระจายเสยงไดถงหมท1 และ 6

-หมท 13 สามารถกระจายเสยงถงหมท 8 และ 12

เวลาประมาณ 6 โมง

เชา

ปองกนและควบคม

โรคไขเลอดออก

เสยงตามสาย

ของแตละ

หมบาน

2) วทยชมชน ออกอากาศทางคลน 90.00 กระจายเสยงในพนทอ าเภอบางแกว และอ าเภอใกลเคยง

วนจนทร-วนศกรวนละ 5 นาท ในชวงเวลา 12.00-15.00 น

สครปความยาว 5 นาท เนอหาประกอบดวยอาการของโรคไขเลอดออก การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

ประชาชนทกคนทอาศยอยในต าบลโคกสก

-อสม.จตอาสา

แบบสอบถามความร/การปฏบตในการปองกนและควบคมโรค

3) อหมามเทศนา (อานคฎบะห) ในวนศกร โดยมมสยดจ านวน 4 แหง คอ - มสยดล าธาร หมท 1 - มสยดรวมญาตบานโคกสก หมท 2 - มสยดบานวงหลก หมท 4

ทกวนศกรสดทายของเดอน

เนอหาประกอบดวยอาการของโรคไขเลอดออก การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

ประชาชนทไปละหมาดในวนศกร

อสม.ทไดรบมอบหมาย

แบบสอบถามความร/การปฏบตตวในการปองกนและควบคมโรค

92

กจกรรม ความถในการด าเนนการ

รายละเอยดกจกรรม กลมเปาหมาย ผด าเนนการ วธการประเมนผล

- มสยดบานใหม หมท 5 4) ประชาสมพนธในวนพระ ส าหรบพทธศาสนกชน โดยพระภกษเทศนา ในวนพระ ซง มการประชาสมพนธขณะพระเทศน โดยมวดจ านวน 3 แหง คอ - วดลอน (หมท 3) - วดหวยเนยง (หมท 5) - วดมหรรพาวาส (หมท 8)

เดอนละ 1 ครง

เนอหาประกอบดวยอาการของโรคไขเลอดออก การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

ประชาชนทไปวด อสม.ทไดรบมอบหมาย

แบบสอบถาม

5) ประชาสมพนธเสยงตามสายภายในโรงเรยน ซงประกอบดวย โรงเรยนมธยมศกษา 1 แหง คอ โรงเรยนบางแกวพทยาคม (หมท 6) โรงเรยนประถมศกษาขยายโอกาส 2 แหง คอ - โรงเรยนบานลอน (หมท 3)

ทกวนศกรชวงบาย เนอหาประกอบดวยอาการของโรคไขเลอดออก การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

นกเรยน คร และประชาชน

ครอนามยโรงเรยน

สมสอบถามเดก

93

กจกรรม ความถในการด าเนนการ

รายละเอยดกจกรรม กลมเปาหมาย ผด าเนนการ วธการประเมนผล

- โรงเรยนบางแกวอสลาม (หมท 6) โรงเรยประถมศกษา จ านวน 3 แหง คอ - โรงเรยนบานโคกสก (หมท 2) - โรงเรยนบานตนสน (หมท 4) - โรงเรยนอสลามศกษา (หมท 6) 4.2 ตดปายประชาสมพนธความรในการปองกนและควบคมโรค 1) ในโรงเรยนจ านวน 6 แหง ไดแก - โรงเรยนบานโคกสก (หมท 2) - โรงเรยนบานลอน (หมท 3) - โรงเรยนบานตนสน (หมท 4) - โรงเรยนบางแกวพทยาคม (หมท 6) - โรงเรยนบางแกวอสลาม (หมท 6) - โรงเรยนอสลามศกษา (หมท 6) 2) ศนยพฒนาเดกเลกจ านวน 3 แหง ไดแก -ศพด.บานล าธาร (หมท 1)

1 แหง/ 1 ปาย

ปายไวนลขนาด 1*2 เมตร เนอหาดดแปลงมาจากส านกสอสารความเสยงและพฒนาพฤตกรรมสขภาพ กรมควบคมโรค มสาเหต อาการ การปองกนโรค

ประชาชนในต าบลโคกสก

-กรรมการและภาคเครอขาย - อสม.

-สมสอบถามประชาชนในพนท -แบบสอบถามความรในการปองกนและควบคมโรค

94

กจกรรม ความถในการด าเนนการ

รายละเอยดกจกรรม กลมเปาหมาย ผด าเนนการ วธการประเมนผล

- ศพด.บานลอน (หมท 3) - ศพด.บานหวยเนยง (หมท 5) 3) วด จ านวน 3 แหง ไดแก - วดลอน (หมท 3) - วดหวยเนยง (หมท 5) - วดมหรรพาวาส (หมท 8) 4) มสยด จ านวน 4 แหง ไดแก - มสยดล าธาร (หมท 1) - มสยดรวมญาตบานโคกสก (หมท 2) - มสยดบานวงหลก (หมท 4) - มสยดบานใหม (หมท 5) (5) แหลงชมชน โดยตดปายบรเวณทท าการชมชน หรอแหลงชมชนในแตละหมททบาน (เนองจากเปนบรเวณทมคนสญจรไปมามาก) โดยตดในหมทไมมสอบรเวณอนๆ ไดแก หมท7, 9 10, 11, 12 และ 13

95

กจกรรม ความถในการด าเนนการ

รายละเอยดกจกรรม กลมเปาหมาย ผด าเนนการ วธการประเมนผล

4.3 ใหความรในการปองกนและควบคมโรคพรอมทงการส ารวจแหลงเพาะพนธยง แกนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 และ 5 ในโรงเรยนระดบประถมศกษา และโรงเรยนระดบประถมศกษาขยายโอกาส จ านวน 5 แหงในต าบลโคกสก ไดแก ร.ร.บานโคกสก (หมท 2) ร.ร.บานลอน (หมท 3) ร.ร.บานตนสน (หมท 4) ร.ร.บางแกวอสลาม (หมท6) และ ร.ร.ดารสลาม (หมท 6)

เทอมละ 1 ครง (มนาคม และกรกฎาคม)

สอนทฤษฎระยะเวลา 1 ชวโมง และปฎบต 30 นาท

นกเรยนชน ป.4 และป.5 (เพราะทนกเรยนสามารถเรยนรไดแลว ส าหรบชนประถมศกษาปท 6 นกเรยนเตรยมตวเพอเขามธยม)

เจาหนาทสาธารณสข

สมใหนกเรยนส ารวจลกน ายงลายยงลาย และท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย

4.4 คนขอมลในประเดนทเกยวของแกชมชนในทประชมหมบานแตละหมบาน เชน - ผลการส ารวจความชกชมของลกน ายงลาย - สถานการณโรค - กรณไมมการประชมในเดอนนนจะคนขอมลผาน อสม.ผรบผดชอบแตละครวเรอนในทประชม

เดอนละ 1 ครง

-แจงสถานการณโรคในแตละเดอนรายหมบาน/ต าบล และอ าเภอ

ประชาชนในต าบลโคกสก

-กรรมการและภาคเครอขายแตละหมบาน

สอบถามจากเจาของบาน

5. การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายในชมชน

96

กจกรรม ความถในการด าเนนการ

รายละเอยดกจกรรม กลมเปาหมาย ผด าเนนการ วธการประเมนผล

5.1 บทบาทของ อบต./เครอขายในชมชน 1) กจกรรมก าจดลกน ายงลายในโรงเรยน/ศนยพฒนาเดกเลก/วด/มสยด/อปท.

ทกวนศกร

ส ารวจลกน ายงลายในสถานทตนเอง

นกเรยน/คร/ผดแลศนยพฒนาเดกเลก/พระ/ผน าศาสนา

สถานทราชการ/สถานทสาธารณะ

คา HICI,BI

2)สนบสนนงบประมาณ ปละ 1 ครง ผานกองทนสขภาพต าบล

ประชาชนในต าบลโคกสก

ผรบผดชอบกองทนแตละหมบาน

แผนงาน/โครงการ

5.2 บทบาท อสม. -รณรงคใหปลกและใชสมนไพร(ตะไครหอม)ไลยง

3 เดอน

น ารองในบาน อสม. และขยายผลสบานในเขตท อสม. แตละคนรบผดชอบ

เจาของบาน

อสม.รอยละ 60 มการปลกและใชสมนไพรไลยง(ตะไครหอม)

97

กจกรรม ความถในการด าเนนการ

รายละเอยดกจกรรม กลมเปาหมาย ผด าเนนการ วธการประเมนผล

5.3 บทบาทผน าชมชน -จดประชมหมบาน

เดอนละ 1 ครง

แจงสถานการณโรคในทประชม

ประชาชนในหมบาน

ผน าในชมชน

-แบบสอบถาม

5.4 บทบาทของเจาหนาทสาธารณสข 1) รณรงคก าจดลกน ายงลายและแหลงเพาะพนธยง

ปละ 2 ครงเดอน มนาคม/กรกฎาคม

รณรงครวมกนทก ภาคสวน

ต าบลโคกสก

สสอ/รพ.สต./อปท./อสม./ประชาชน

ภาพกจกรรม

2) กจกรรมการประกวดบาน/ ชมชนสะอาดทกหมบาน

ปงบประมาณละ 1 ครง (ทดลองใช 3 เดอน)

โดยใชเกณฑใหคะแนนจากจ านวนธงเขยวในแตละเดอน และในบาน/ชมชนนนไมมผปวยโรคไขเลอดออก

ประชาชนในต าบลโคกสก

SRRT อ าเภอ จ านวนบานทเขารวมกจกรรม

98

กจกรรม ความถในการด าเนนการ

รายละเอยดกจกรรม กลมเปาหมาย ผด าเนนการ วธการประเมนผล

3) เขารวมประชมและแจงสถานการณโรคในสวนทเกยงของ แกสวนราชการตาง ๆ ก านนผใหญบาน อสม. และประชาชน

เดอนละ 1 ครงในทประชมประจ าเดอนตามก าหนด

แจงสถานการณโรคประจ าเดอน และโรคทเปนปญหาในพนท

หวหนาสวนราชการ/ก านน/ผใหญบานและประชาชน

สสอ./รพ.สต./อปท./

รายงานการประชมแตละหมบาน

4) จดท าจดหมายขาวสถานการณโรคแจกให อบต./โรงเรยนและหนวยงานทเกยวของ

เดอนละ 1 ครง สถานการณโรคประจ าเดอน

โรงเรยน /อบต.รพ.สต.

สสอ.บางแกว เอกสารสถานการณโรค

5) มอบประกาศนยบตรแกหมบานปลอดโรคไขเลอดออก

ปละ 1 ครง(ทดลองใช 3 เดอน)

หมบานทไมมผปวยโรคไขเลอดออก

ทกหมบานในต าบลโคกสก

สสอ.บางแกว หมบานปลอดโรคไขเลอดออก 80

6.ชมชนมความตระหนก ทกครวเรอนมการใชทรายอะเบทในการก าจดลกน ายงลายอยางถกวธ

ทก 3 เดอน แจกทรายอะเบทพรอมแนะน าวธใช

เจาของบานแตละหลง

เจาของบาน คา HI,CI,BI สมสอบถาม

99

3. น ารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน ทแกไขตามค าแนะน าของผทรงคฒมาทดลองใชในชมชน ทดลองใชรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน โดยทดลองใชรปแบบฯ จ านวน 3 เดอน เรมตงแต 1 กมภาพนธ-30 เมษายน 2559

4. ประเมนผลการทดลองใชรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน ประเมนผลการทดลองใชรปแบบฯ ในแตละกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรค ไดแก 1) การมสวนรวมของประชาชน 2) การออกกฎเกณฑของชมชน 3 ) การมผน าท เขมแข ง และกรรมการรบผดชอบทชด เจน 4) การประชาสมพนธ 5) การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายในชมชน 6) ชมชนมความตระหนก ดงน

1) การมสวนรวมของประชาชน ประชาชนในชมชนเขารวมกจกรรมการรณรงคปรบสภาพแวดลอมบรเวณบานใหสะอาด และใชหลก 5 ป 1 ข ประกอบดวย ปด คอ ปดภาชนะทใชเกบน าใหสนท ไมใหยงเขาไปวางไข เปลยน คอ การเปลยนน าในภาชนะรองน า/แจกนทก 7 วน ปลอย คอ การปลอยปลากนลกน ายงลายในอาง ภาชนะเกบน า เชน ปลาหางนกยง ปรบปรง คอ การปรบปรงสภาพแวดลอม ก าจดขยะทอาจเปนแหลงเพาะพนธยงลาย ปฏบต คอการปฏบตเปนประจ าจนเปนนสย ข. คอ ขด ภาชนะทใชกกเกบน าเพอท าลายไขยงลายทเกาะตดกบภาชนะน าขงตาง ๆ วธการโดยใหเจาของบานแตละหลงตรวจบรเวณบานตนเองและมการบนทก ลงเปนแบบฟอรมท อสม.น าไปตดไวทฝาบานโดยเดอนแรกมจ านวนบานเขารวมกจกรรมนอย เพยง จ านวน 1,243 หลงคาเรอน คดเปนรอยละ 56 จากการสอบถามชาวบานพบวาเหตผลทไมยอมเขารวมโครงการ เพราะไมอยากใหมกระดาษมาปดทฝาบานกลวจะสกปรก และปกตกดแลบานเรอนอยสม าเสมอ แตไมไดบนทก และอกสวนหนงยงเขาใจวา เจาหนาทสาธารณสขไมมาตรวจ กเลยไมไดมการบนทก ไดใหค าแนะน าไปวาใชวธการไหนกได แตใหไดส ารวจดบานเรอนตนเองสปดาหละ 1 ครง ท าใหมจ านวนบานทเขารวมกจกรรมเพมขนเปน 1,432 หลงเรอน คดเปนรอยละ 65.44 สวนหลงคาเรอนทไมเขารวม สวนใหญเปนครอบครวทไมคอยมคนอยบานในชวงกลางวน หรอครอบครวทมสมาชกในครอบครวเปนผสงอาย องคการบรหารสวนต าบลโคกสก รวมกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ในพนทต าบลโคกสก จะใชวธการคอย ๆ ชกชวน และใหเหนขอดของการรวมกจกรรม ซงนาจะมประชนชนเขาร วมครอบคลมทกหลงคาเรอน ภายในป พ.ศ. 2559

100

2) การออกกฎเกณฑของชมชน การใชธงสญลกษณพชตโรค เพอเปนการประกวดครวเรอนปลอดลกน ายงลาย ธงสญลกษณท าดวยกระดาษ ม 3 ส คอสเขยว สเหลอง และสแดง โดยใหอสม.ทรบผดชอบบานในแตละหลงไปตรวจลกน ายงลายเดอนละ 1 ครง ถาในชวงทไปตรวจไมพบลกน ายงลาย และไมพบขยะรอบ ๆ บรเวณบาน จะใหสญลกษณธงสเขยว ในบานทพบขยะแตไมพบลกน ายงลายจะใหสญลกษณธงสเหลอง ในบานทพบลกน ายงลายหรอพบทงขยะและลกน ายงลายจะใหสญลกษณธงสแดง ส าหรบกจกรรมนตอเนองจากกจกรรมทครวเรอนปรบสภาพแวดลอมบรเวณบานใหสะอาด และใชหลก 5 ป 1 ข ซงในแตละเดอน อสม. กจะไปส ารวจบานแตละหลงซ า และจะใหธงตามลกษณะทพบ ซงผลปรากฎวาครวเรอนยนดทเขารวมกจกรรมเนองจาก โดยปกต อสม. กจะไปส ารวจลกน ายงลายในครวเรอนทรบผดชอบของตนเองอยแลว เพยงแตเพมกจกรรมการส ารวจขยะเพมขน และมการมอบธงในแตละเดอน และจะสงรายงาน แตละหลงให จนท. สาธารณสข เพอรวบรวมเกบไวเปนหลกฐาน เมอสนปงบประมาณ กจะมการมอบรางวลใหแกบานทไดธงสเขยวมากทสด ส าหรบกจกรรมนประเมนไดเพยงความพงพอใจ ในการเขารวมกจกรรมเทานน ยงไมสามารถบอกไววาครวเรอนไหนปลอดลกน ายงลาย เนองจากขอจ ากดในเรองระยะเวลาททดลองใชรปแบบดงกลาว ส าหรบอปสรรคในการด าเนนงาน เนองจากธงสญลกษณดงกลาว มการสญหาย สกปรก และฉกขาด ท าใหไมสามารถน าไปใชในครงท 2 ได สงผลใหเกดการสนเปลองงบประมาณ จงมการประชมเพอหาแนวทางแกไข โดยสงเฉพาะรายงานใหกบ เจาหนาทสาธารณสข โดยเขยนหมายเหตไววาบานหลงไหนไดธงสญลกษณสอะไร และใชวธการแจงใหเจาบานทราบ และก าลงอยในระหวางการจดท าธงสญลกษณแบบใหมจากวสด คอผา ซงความคงทนกวาเดม โดยผลการประเมน ดงตารางท 5

101

ตารางท 5 แสดงผลการใชธงสญลกษณบานปลอดลกน ายงลาย เดอน/หมท

ครว เรอน(หลง)

กมภาพนธ มนาคม เมษายน แดง เหลอง เขยว แดง เหลอง เขยว แดง เหลอง เขยว

หมท 1 260 50 102 95 39 111 110 12 98 150 หมท 2 184 38 88 58 23 99 62 9 95 80 หมท 3 149 32 67 50 18 82 49 12 37 100 หมท 4 142 21 79 42 15 60 67 6 47 89 หมท 5 219 52 121 46 40 109 70 32 64 123 หมท 6 223 85 90 48 69 82 72 49 54 122 หมท 7 130 35 69 26 30 50 50 27 25 78 หมท 8 218 25 100 93 19 101 98 13 81 124 หมท 9 82 39 31 12 26 16 40 10 22 50 หมท 10 161 32 75 54 21 51 89 12 47 102 หมท 11 137 52 40 45 30 29 78 15 34 88 หมท 12 162 64 69 29 46 36 80 23 53 86 หมท 13 119 17 56 46 12 44 63 6 34 79

ทมา : ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว หมายเหต ธงสเขยว ในบานทไมพบลกน ายงลายและไมพบขยะ ธงสเหลอง ในบานทพบขยะแตไมพบลกน ายงลาย ธงสแดง ในบานทพบลกน ายงลายหรอพบทงขยะและลกน ายงลาย

3) การมผน าทเขมแขง และกรรมการรบผดชอบทชดเจน 3.1) จดตงกรรมการและภาคเครอขายระดบหมบานโดยมการรางค าสงตงแตเดอนมกราคม 2559 และไดทดลองใชรปแบบ 3 เดอน และไดตงกรรมการและภาคเครอขายตามค าสงอ าเภอบางแกวท 124 / 2559 ลงวนท 26 เมษายน 2559 ผลของการจดตงกรรมการทชดเจนท าใหแตละหมบานสามารถประสานงานกบผทมหนาทได 3.2) ประชมกรรมการและภาคเครอขายไดจดประชมกรรมการ (ทมราง) ทงหมดจ านวน 1 ครง เมอวนท 12 มนาคม 2559 จดประชมโดยหนวยงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว ม

102

กรรมการเขารวมประชมจ านวน 76 คน จากจ านวนกรรมการทงหมด 108 คน คดเปนรอยละ 70.3 กรรมการทเขารวมสวนใหญจะเปน อสม. และผน าชมชน และหลงจากนนมการประชมแตละเดอนรวมกนกบทประชม อสม. ในแตละ รพ.สต. ทมผปวยในพนท คอหมท 8 และหมท 12

4) การประชาสมพนธ 4.1) การประชาสมพนธความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก /สถานการณในชมชน 4.1.1) ทางเสยงตามสายหอกระจายขาวหมบานในหมท 2, 3, 4, 5, 7, 9, 11 และ 13 โดยเปดเปน CD ความยาว 3 นาท 2 รอบ เปดทกวนกอนรายการหนนยคยขาว (เปนรายการประจ าของสถานวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทย จงหวดพทลง ออกอากาศทกวนเวลา 06.00-07.00 น) ซงเนอหาประกอบดวยความรในการปองกนและควบคมโรค จดท าโดยผวจย ส าหรบหมบานทไมมหอกระจายขาว คอหมท 1, 6, 8 และ 12 แตสามารถรบฟงไดจากหมบานทใกลเคยง เชน หมท 5 สามารถกระจายเสยงไดถงหมท 1 และ 6 หมท 13 สามารถกระจายเสยงไดถงหมท 8 และ 12 จากการสอบถามประชาชนในพนทแตละหมบาน คดวาเปนกจกรรมทด ปญหาและอปสรรคในการด าเนนการ เนองจากเครองขยายเสยงในบางหมบาน ไมสามารถเปดได เพราะ เครองใสแผน CD ใชการไมได ในบางต าบล แตยงคงมเปดไดเปนบางหมบาน และในการประชมคณะกรรมการแตละหมบานมความเหนตรงกนวาควรมกจกรรมน และในแตละหมบานก าลงเสนอใหมการซอมเครองขยายเสยง 4.1.2) วทยชมชน กระจายเสยงออกอากาศทางคลนความถ 90.00 เมกะเฮรตซ กระจายเสยงออกอากาศในพนทอ าเภอบางแกว และอ าเภอใกลเคยง กจกรรมนไดด าเนนการโดยอาศยความรวมมอจาก อสม. จตอาสา และขาราชการบ านาญจตอาสา ทจดรายการวทยชมชน โดยออกอากาศทกวนจนทร-พธ-ศกร วนละ 5 นาท โดยเปนการเปด CD สลบกบการอานสครป ซงม 2 ชดประกอบดวยความรการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก โดยผวจย เปนผจดท า โดยดดแปลงมาจากส านกสอสารความรกรมควบคมโรค และจากการสอบถาม ประชาชนในการรบฟง ปรากฏวามประชาชนรบฟงประมาณ รอยละ 40 ของครวเรอนทงหมด และมประชาชนในต าบลอน ๆ รบฟงดวย สวนใหญประชาชนทรบฟงจะประกอบอาชพท าสวนยางพารา ซงเปนอาชพสวนใหญของประชาชนในต าบลโคกสก 4.1.3) อหมามเทศนา (อานคฎบะห) ทกวนศกร ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว มชมชนอสลามจ านวน 4 หม ไดแก หมท 1 มสยดล าธาร หมท 2 มสยดรวมญาตบานโคกสก หมท 4 มสยดบานวงหลกหมท 6 มสยดบานใหม ไดด าเนนการใหความรแกผไปประกอบพธโดยการให

103

ความรโดย อสม. และเจาหนาทสาธารณสขเดอนละ 1 ครง กลมเปาหมายในกจกรรมนจะเปนผชายซงเปนหวหนาครอบครว และมคนเกอบทกวย เปนกจกรรมทกอใหเกดการตระหนก และขอความรวมมอ ไดงายยงขน 4.1.4) ประชาสมพนธในวนธรรมสวนะ ส าหรบพทธศาสนกชน โดยพระภกษเทศนา ในวนพระ อ าเภอบางแกว มวดจ านวน 3 แหง ไดแก วดลอนตงอยหมท 3 วดหวยเนยง ตงอยหมท 5 วดมหรรพาวาสตงอยหมท 8 ประชาชนในหมท 3, 7, 9, 11 จะไปวดบานลอน สวนประชาชนหมท5, 6,7,12, 13 จะไปวดหวยเนยง และในหมท 8 จะไปวดมหรรพาวาส โดยกลมทไปวดจะเปนผสงอาย ทงชายและหญง สวนใหญสายตาจะพรามว อานหนงสอไดไมชดเจน การเทศนาจงเปนวธการทเหมาะสมกบกลมวย 4.1.5) ประชาสมพนธเสยงตามสายภายในโรงเรยน อ าเภอบางแกวม โรงเรยนมธยมศกษา 1 แหง คอ โรงเรยนบางแกวพทยาคม ตงอยหมท 6โรงเรยนประถมศกษาขยายโอกาส 2 แหง คอ โรงเรยนบานลอนตงอยหมท 3 โรงเรยนบางแกวอสลาม ตงอยหมท 6 โรงเรยนประถมศกษา จ านวน 3 แหง คอ โรงเรยนบานโคกสก ตงอยหมท 2 โรงเรยนบานตนสน ตงอยหมท 4 โรงเรยนอสลามศกษา ตงอยหมท 6 โดยเสยงตามสายจะใชวธการอานจากสครปส าหรบโรงเรยน และเปด CD โดยจดกจกรรมทกเทยงวนศกร กจกรรมนไดท าประมาณ 1 เดอน ในชวงเวลาปดเทอม โดยไดรบเสยงตอบรบเปนอยางดจากครและนกเรยน และผลการส ารวจลกน ายงลายในโรงเรยนในเดอนเมษายน 2559 คา HIและ CI = 0 ในทกโรงเรยน หลงจากนจะมการด าเนนการตอเนองในชวงเปดเทอม 4.2) ตดปายประชาสมพนธความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในโรงเรยน ศนยพฒนาเดกเลก วด มสยด และในแหลงชมชนในหมบานทไมมโรงเรยน ศนยพฒนาเดกเลก วด มสยด ครอบคลมทง 13 หมบาน โดยปายประชาสมพนธ มจ านวน 2 แบบ คอ ปายท 1 คาถา 5 ป และแบบท 2 เพราะรกไมเพาะยง (เอกสารในภาคผนวก) โดยแบบท 1 ตดบรเวณวด มสยด และแหลงชมชน โดยครอบคลมทง 13 หมบาน และแบบท 2 ตดบรเวณโรงเรยน และศนยพฒนาเดกเลก หลงจากมการตดปายประชาสมพนธ จากการสอบถามประชาชนในพนท พบวาประชาชนในพนท และคนทสญจรไปมา สามารถมองเหนปายประชาสมพนธ ถงแมวาเรองทตดปายประชาสมพนธจะเปนเรองทรอยแลว แตจะเปนการกระตนใหกลบมาปฎบตทบานมากขน 4.3) ใหความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกพรอมทงการส ารวจแหลงเพาะพนธยง แกนกเรยนระดบประถมศกษาปท 4 และ 5 ในโรงเรยนระดบประถมศกษา และโรงเรยนระดบประถมศกษาขยายโอกาส จ านวน 5 แหงในต าบลโคกสก ไดแกโรงเรยนบานโคกสก โรงเรยนบานลอน โรงเรยนบานตนสน โรงเรยนบางแกวอสลาม และ โรงเรยนดารสลาม ไดใหความรไปแลว โรงเรยนละ 1 ครง/ภาคเรยน ส าหรบภาคเรยนท 2/2558 ไดด าเนนการเมอเดอนมนาคม 2559 จากการ

104

สอบถามครและนกเรยนในโรงเรยนพบวา นกเรยนมความรมากขน เมอมการฝกปฏบตในการส ารวจแหลงเพาะพนธยง ท าใหนกเรยนเหนของจรง มทกษะในการปฎบตมากขน และมการด าเนนการตอเนองกบโครงการประชาสมพนธเสยงตามสายภายในโรงเรยนดวย ท าใหสามารถปฏบตไดอยางตอเนอง ตลอดภาคการศกษา 4.4) คนขอมลในประเดนทเกยวของแกชมชนในทประชมหมบานแตละหมบาน เชน ผลการส ารวจความชกชมของลกน ายงลาย สถานการณโรคในแตละเดอน พบวาประชาชนมการตนตวเพมมากขน เนองจาก ประชาชนไดทราบสถานการณในพนท ท าใหดแลตนเอง และครอบครวมากขน

5) การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายในชมชน 5.1) บทบาทของ อบต. 5.1.2) กจกรรมก าจดลกน ายงลายในโรงเรยน/ศนยพฒนาเดกเลก/วด/มสยด/อปท. ไดมกจกรรมคอเชญชวนใหแตละสถานทราชการโรงเรยน ศนยพฒนาเดกเลก และอปท. ชวยกนดแลความเรยบรอยของสถานท โดยมกจกรรมการก าจดลกน ายงลายในทกวนศกร เพอเปนการท าลายแหลงเพาะพนธ ซงไดรบความรวมมอเปนอยางดอยางหนวยงานตาง ๆ ส าหรบวด ยงคงพบลกน ายงลาย ในบรเวณวด เนองจากบรเวณวดสวนใหญในต าบลโคกสก เปนสถานทจดงานศพ ท าใหมคนเขามาในพนทบรเวณวดจ านวนมาก มขยะ ในบรเวณวดจ านวนมากโดยเฉพาะถงพลาสตก กลองโฟม และสวนหนงจะพบบรเวณทจดเกบอฐของคนตาย จงไดมการประสานงานกบคณะกรรมการวดเพอแกปญหาในสวนนตอไป ส าหรบมสยด ไมมปญหาเรองลกน ายงลายเนองจากไมมภาชนะรองรบน าในมสยด และมการไปประกอบศาสนาพธทกวนศกร ท าใหสามารถดแลไดงายกวาในบรเวณวดซงเปนบรเวณทมเนอทมาก เปนสถานททประชาชนทเปนพทธศาสนกชนใชประกอบพธกรรมทางศาสนา ในวนส าคญตาง ๆ และใชประกอบพธอปสมบท รวมถงใชเปนสถานทจดงานศพ ท าใหมขยะ และ เกดเปนแหลงเพาะพนธยง ไดงาย แตดวยความรวมมอ ของคณะกรรมการหมบาน และประชาชนในพนท ท าใหสามารถแกปญหาดงกลาวได 5.1.2) สนบสนนงบประมาณผานทางกองทนหลกประกนสขภาพต าบล และสนบสนน งบประมาณปองกนและควบคมโรค โดยผานทางกองทนหมบาน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทง 3 แหง เพอจดท าโครงการตาง ๆ ในปงบประมาณ 2559 ดงน - โครงการสรางเสรมเครอขายการเฝาระวงปองกนและควบคมโรคและภยสขภาพในชมชนต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ปงบประมาณ 2559 จ านวนเงน 10,500 บาท (ด าเนนการแลว)

105

- โครงการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ปงบประมาณ 2559 หมบานละ 7,500 บาท จ านวน 13 หมบาน เปนเงน 97,500 บาท (ก าลงอยในระหวางการอนมต) 5.2) บทบาทผน าชมชน ผน าชมชนในแตละหมบานจะไปรวมประชมกบทประชมก านนผใหญบาน และจะน าขอมลทหนวยงานตาง ๆ แจง ในทประชม เพอมาแจงตอในทปะชมหมบาน โดยจะมหนวยงานสาธารณสขระดบต าบลเขารวมดวย ท าใหมการสงตอขอมลตาง ๆ ไดมากขน แตปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานการประชมยงมไมตอเนองทกเดอน และทกชมชน 5.3) บทบาท อสม. การรณรงคใหปลกและใชสมนไพร (ตะไครหอม) ไลยง มการรณรงคใหมการปลกและใชตะไครหอม เพอไลยงในชวตประจ าวน โดยเรมรณรงคปลกในครวเรอน อสม. กอน แลวมการแพรขยายไปยงครวเรอนท อสม. รบผดชอบ ซงมการปลกในครวเรอน อสม.รอยละ 65 ของ อสม.ทงหมด จ านวน 177 คน มการปลกจ านวน 115 ครว จะมขายขยายพนธ ตอไป ปญหาในการจดกจกรรมน คอในชวงทมการทดลองใชรปแบบ เปนชวงฤดแลง ฝนไมตก และขาดน าใชในชมชน เมอมการปลกเพมท าใหตนตะไครตายไดงาย แตในครวเรอนทมตะไครหอมปลกอยกอนแลว กยงอย และมการเพมความรแก อสม. ผานทางเจาหนาทสาธารณสข ในทประชมเดอนของ อสม. 5.4) บทบาทของเจาหนาทสาธารณสข 5.4.1) รณรงคก าจดลกน ายงลายและแหลงเพาะพนธ ยง โดยกจกรรมรวมกบองคการบรหารสวนต าบลโคกสก ผน าชมชน อสม. ประชาชนในพนท โดยจดกจกรรมกอนการระบาดของโรคปละ 1 ครง ก าหนดจดกจกรรมพรอมกนทกหมบานในต าบลโคกสกเมอวนท 27 เมษายน 2559 กจกรรมประกอบดวยการก าจดขยะ รอบ ๆ บรเวณบาน สถานทสาธารณะ วด มสยด โรงเรยน ศนยพฒนาเดกเลก โดยการก าจดแหลงเพาะพนธยงรอบบาน แจกทรายอะเบทพรอมแนะน าวธการใชทถกตอง มรถประชาสมพนธเคลอนท ประชาสมพนธทวทงต าบล ผลของการจดกจกรรมปรากฏวา จ านวนประชาชนทเขารวมกจกรรมในแตละหมบานจ านวนรอยละ 60 สวนใหญจะเปนหวหนาครอบครว แหลงเพาะพนธทพบและไดท าลายจ านวน 1,598 ชน จ านวนทรายอะเบททใชแจกจ านวน 1,890 ซอง โดยแจกบานละ 1-2 ซอง บานทไมไดแจกคอบานทยงมใชอย และบานปดไมมคนอยบาน ปญหาอปสรรคในการด าเนนงานพบวามเศษวสดเหลอใชทงไว โดยไมไดมการเกบท าลาย และชวงนเปนชวงทขาดแคลนน า น าประปาหมบานเปดปด เปนเวลา ท าใหตองส ารองน าไวใชในภาชนะ ไดแนะน าใหมการใชการปดฝา ภาชนะ และใชทรายอะเบท ส าหรบคาดชนความชกชมของลกน ายงลายในตอนรณรงค คา HI 8.55 และ CI 3.85 ซงมคาลดลง สวนบรเวณวด มสยด ไมพบลกน า

106

ยงลาย แตพบในโรงเรยน ทง 6 แหง เนองจากเปนชวงทมการปดภาคเรยน แตไดมการก าจดเรยบรอยแลว และไดประสานกบโรงเรยนและองคการบรหารสวนต าบลโคกสก และ อสม. ในพนท ทจะด าเนนการพนหมอกควนในโรงเรยนและศนยพฒนาเดกเลก กอนเปดภาคเรยน 5.4.2) การประกวดบาน/ ชมชนสะอาดทกหมบาน เปนกจกรรมตอเนองจากทกครวเรอนมการปรบสภาพแวดลอมบรเวณบานใหสะอาด และใชหลก 5 ป 1 ข และการใชธงสญลกษณพชตโรคไขเลอดออก แตกจกรรมนยงไมสามารถประเมนผลได โดยขอก าจดเรองระยะเวลาในการท ากจกรรม แตไดประเมนผลความพงพอหลงทดลองใช ประชาชนสวนใหญมความพงพอใจในกจกรรม เนองจากดกวาการท อสม. ไปตรวจปกต อยางนอย แตละหลงคาเรอนไดมความตระหนกเพมมากขน 5.4.3) เขารวมประชมและแจงสถานการณโรคในสวนทเกยวของ แกสวนราชการตาง ๆ ก านนผใหญบาน อสม. และประชาชน โดยมการแจงดงน - ในทประชมหวหนาสวนราชการ/ก านนผใหญบาน โดยสาธารณสขอ าเภอ หรอผไดรบมอบหมายใหเขารวมประชม ท าใหผบรหารหนวยงานตาง ๆ และผน าแตละหมบานไดรบรสถานการณโรคตดตอทเกดขนในพนท สามารถน าไปแจงตอผใตบงคบบญชา และประชาชนในพนทได - ในทประชมประจ าเดอนเจาหนาทสาธารณสข/ทประชม คณะกรรมการประสานสาธารณสขระดบอ าเภอ (คปสอ.) โดยผรบผดชอบงานควบคมโรคตดตอระดบอ าเภอเพอใหเจาหนาทสาธารณสขใน รพ.สต./รพ. ไดน าไปแจง อสม. และประชาชนในพนทตอไป - ในทประชม อสม. โดยเจาหนาทผรบผดชอบงานควบคมโรคตดตอระดบ รพ.สต. เพอคนขอมลใหชมชนทราบ และหาวธในการควบคมโรคทเกดขน - ในทประชมหมบานโดยเจาหนาทสาธารณสขท เขารวมประชม เพอใหประชาชนในพนททราบพรอมทงแนวทางปฏบตเพอปองกนและควบคมโรค 5.4.4) มอบประกาศนยบตรแกหมบานปลอดโรคไขเลอด โดยจดท าทกป และมอบรางวลในวน อสม. แหงชาต ของทกป กจกรรมนเปนกจกรรมทท ามาอยางตอเนองเรมด าเนนการตงแตป พ.ศ. 2557 ถงปจจบน โดยในแตหมบานจะมผปวยลดลงดงตารางท 6

107

ตารางท 6 แสดงจ านวนผปวยโรคไขเลอดออกแยกรายหมบาน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง

หมบาน/ป จ านวนผปวย (ราย)

ป 2556 ป 2557 ป 2558 ป 2559 หมท 1 3 3 0 1 หมท 2 4 0 5 0 หมท 3 2 1 0 0 หมท 4 2 1 0 0 หมท 5 4 1 2 0 หมท 6 2 0 0 1 หมท 7 5 0 0 0 หมท 8 1 7 1 2 หมท 9 1 0 0 0 หมท 10 1 0 0 0 หมท 11 5 0 0 0 หมท 12 1 1 0 1 หมท 13 0 0 0 0

6) ชมชนมความตระหนก

ทกครวเรอนมการใชทรายอะเบทในการก าจดลกน ายงลายอยางถกวธ กอนเรมโครงการไดสมสอบถามชาวบานรอยละ 50 ของครวเรอนทสมสอบถาม มการใชทรายอะเบท และสามารถบอกวธการใชเบองตน คอ ใสทรายอะเบทอยางไรไดอยางถกวธ ครวเรอนทไมใชทรายอะเบทสวนใหญจะมการเปลยนน าในภาชนะรองรบน าเกอบทกวน หลงจากทไดแจกแผนพบวธการใชทรายอะเบทผาน อสม. เพอแจกใหกบครวเรอนพรอมกบทรายอะเบท จากการสอบถามพบวาครวเรอนรอยละ 80 ของครวเรอนทมการใชทรายอะเบท ไดอยางถกวธ

108

5. ประกาศใชรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนในต าบลโคกสก ประกาศใชรปแบบฯ อยางเปนทางการ โดยผเขาฟงการประกาศประกอบดวยตวแทน นายกองคการบรหารสวนทองถนต าบลโคกสก ตวแทนสาธารณสขอ าเภอบางแกว เจาหนาทสาธารณสขทก รพ.สต. ในต าบลโคกสก เจาหนาทผรบผดชอบงานสาธารณสข อบต. ตวแทนอสม. ตวแทนผน าชมชน และตวแทนประชาชน ทกหมบาน ณ หองประชมองคการบรหารสวนต าบลโคกสก เมอวนท 18 พฤษภาคม 2559 ประเมนผลความส าเรจในการน ารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

1. ความพงพอใจตอรปแบบการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน 1.1 ระดบความพงพอใจตอรปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 1.1.1 ระดบความพงพอใจตอรปแบบฯ ทพฒนาขนอยในระดบมาก คดเปนรอยละ 95.7 เพราะประชาชนไดเขารวมแกปญหา คนในชมชนสามารถปองกนโรคไดดวยตนเอง กจกรรมการปองกนและควบคมโรคควรมอยางตอเนอง 1.1.2 ความพงพอใจตอกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 1) การมสวนรวมของชมชนมความพงพอใจ ถงรอยละ 97.6 เนองจากประชาชนไดเขารวมแกปญหาของชมชน ทราบปญหา และวธการแกไข เกดความรวมมอกนในชมชน 2) การออกกฎเกณฑของชมชนมความพงพอใจ รอยละ 91.7 เนองจากทกคนรบผดชอบรวมกนท าใหเกดความสามคค ทกคนปฏบตตามกฎเกณฑของชมชน และทกคนในชมชนปองกนโรคไขเลอดออกไดดวยตนเอง 3) การทมผน าทเขมแขงและมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน มความพงพอใจ รอยละ 82.9 เนองจากมผรบผดชอบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกและทกคนมความรบผดชอบในหนาทของตนเองไดมากขน 4) การประชาสมพนธมความพงพอใจรอยละ 98.2 เพราะเปนการรณรงคอยางตอเนอง ประชาชนทราบสถานการณโรคไดทนท ท าใหปองกนการระบาดของโรคได ท าใหมความรเพมมากขน และไดรบขาวสารอยางถกตองและทวถง 5) การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง รอยละ 94.2 เนองจากมการสนบสนนงบประมาณจากหลายภาคสวนเกดเปนขวญและก าลงใจ

109

6) ชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก รอยละ 54.2 เนองจาก ท าใหมการพฒนาใหเกดความยงยน 1.2 ความเหมาะสมของกจกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกรอยละ 98.1 มความเหนวาเหมาะสม เนองจาก เปนการก าจดลกน ายงลาย ท าใหไมมโรคไขเลอดออก ควบคมโรคไขเลอดออกไมใหเกดการระบาด ไดมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ไดรบความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก เกดความสามคคในชมชนชมชนมความรบผดชอบรวมกน 1.3 ความตอเนองของกจกรรม ควรมอยางตอเนอง เนองจากเปนกจกรรมทด และเปนประโยชนกบคนในชมชน

2. เปรยบเทยบ ระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจและปจจยอน ๆ ทมผลตอการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

2.1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง แบงเปน 4 สวน ดงน 2.1.1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ ศาสนา สถานภาพสมรส ระดบการศกษา

110

ตารางท 7 จ านวน รอยละ คาเฉลยของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคล (N=203)

ขอมลสวนบคคล จ านวน (คน) รอยละ

อาย (ป) ต ากวา 40 ป 41 - 50 ป

39 71

19.2 35

51 - 60 ป 48 23.6 61- 70 ป 24 11.8 71 ปขนไป 21 10.3 (x = 51.85, S.D. = 12.49, min.29 =, max. =80) เพศ ชาย 122 61.1 หญง 81 39.9 ศาสนา พทธ 145 71.4 อสลาม 58 28.6 สถานภาพสมรส โสด 10 4.9 สมรส 162 79.8 หยาราง/แยกอย 19 9.4 หมาย 12 5.9

ระดบการศกษา ไมไดเรยนหนงสอ 3 1.5 ประถมศกษา 98 48.3 มธยมศกษาตอนตน 28 13.8 มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. ปวส./อนปรญญาหรอเทยบเทา

55 12

27.1 5.9

ปรญญาตร 5 2.1 สงกวาปรญญาตร 2 1

111

จากตาราง 7 พบวา กลมตวอยางมอายชวง 41-50 ป มากทสด รอยละ 35.0 รองลงมาอาย 51-60 ป และต ากวา 40 ป รอยละ 23.6 และ19.2 ตามล าดบ โดยมอายเฉลย 51.85 ป (S.D. = 12.49) โดยเปนเพศชาย รอยละ 61.10 นบถอศาสนาพทธ รอยละ 71.4 มสถานภาพสมรส รอยละ 79.8 การศกษาพบวาสวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 48.3 2.1.2 ขอมลดานอาชพ รายได ตารางท 8 จ านวน รอยละ คาเฉลยของกลมตวอยางจ าแนกตามอาชพ และรายได (N=203) ขอมลดานอาชพ/รายได จ านวน (คน) รอยละ อาชพ เกษตรกรรม รบจาง คาขาย ขาราชการ ไมไดประกอบอาชพ ธรกจสวนตว เกษตรกรรมและคาขาย เกษตรกรรมและรบจาง รายได นอยกวา 5,000 บาท 5,000 - 10,000 บาท 10,001- 15,000 บาท 15,000 - 20,000 บาท 20,001- 30,000 บาท 30,000 บาท ขนไป

125 25 8 15 12 3 7 8 28 73 51 36 13 2

61.60 12.30 3.90 7.40 5.90 1.50 3.40 3.0 13.80 36.0 25.10 17.70 6.40 1.0

จากตาราง 8 พบวากลมตวอยางสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรมรอยละ 61.60 รองลงมาประกอบอาชพรบจางรอยละ 12.30 มรายไดอยระหวาง 5,001-10,000 บาทตอเดอน มากทสดรอยละ 36.0 รองลงมา รายไดอยระหวาง 10,001-15,000 บาท รอยละ 25.10

112

2.1.3 ขอมลประวตการเจบปวย ตารางท 9 จ านวน และรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลโรคประจ าตว (N=203)

จากตาราง 9 กลมตวอยางเกอบทงหมดยงไมเคยมประวตเจบปวย รอยละ 99.5 2.1.4 สถานภาพในชมชน ระยะเวลาทอาศยในชมชน ตารางท 10 จ านวน รอยละ ของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสถานภาพในชมชน (N=203)

ขอมลการเจบปวย จ านวน (คน) รอยละ

ประวตการเจบปวย ไมเคย 201 99.5 เคย 2 0.5

สถานภาพในชมชน/ระยะเวลาทอาศยอยในชมชน จ านวน (คน) รอยละ

สถานภาพในชมชน

ผน าชมชน 13 6.4 กลม อสม. 13 6.4 ประชาชน 177 87.2 ระยะเวลาทอาศยอยในชมชน ต ากวา 40 ป 75 36.9 41 - 50 ป 66 32.5 51 - 60 ป 39 19.2 61 - 70 ป 17 8.4 71 ปขนไป (x = 43.83, S.D. = 16.26, min. =1, max. =80)

6 3

113

จากตารางท 10 กลมตวอยางประกอบดวยประชาชน ผน าชมชน และ อสม. รอยละ 87.2, 6.4 และ 6.4 ตามล าดบ สวนใหญอาศยอยในชมชนต ากวา 40 ปและ 41-50 ป รอยละ 36.9 และรอยละ 32.2 ตามล าดบ

2.2 กระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ตารางท 11 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

กระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานปองกน

และควบคมโรค

กอนการใชรปแบบฯ หลงการใชรปแบบฯ

จ านวนคน รอยละ จ านวนคน รอยละ

ระดบมาก 106 52.30 136 67.00 ระดบปานกลาง 90 44.30 67 33.00 ระดบนอย 7 3.40 0 0.00 ไมไดปฏบต 0 0.00 0 0.00

จากตาราง 11 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคโดยรวม กอนการใชรปแบบฯ กลมตวอยางสวนมากม กระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ อยในระดบสง รอยละ 52.30 และหลงการใชรปแบบฯ พบวา สวนใหญม กระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานอยในระดบสงเพมขนเปน รอยละ 67.00

114

ตารางท 12 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

กระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและ

ควบคมโรค X SD t df sig

กอนการใชรปแบบฯ 64.59 7.76 -3.484* 202 0.001 หลงการใชรปแบบฯ 68.32 5.63

*p < 0.05 จากตาราง 12 พบวา คะแนนเฉลยของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก หลงการใชรปแบบฯ ( X = 64.59) สงกวากอนการใชรปแบบฯ ( X = 68.32) เมอทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน -หลงการใชรปแบบฯ พบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ตารางท 13 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานการมสวนรวมของชมชน ในการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

ดานการมสวนรวมของชมชน กอนการใชรปแบบฯ หลงการใชรปแบบฯ

จ านวนคน รอยละ จ านวนคน รอยละ ระดบมาก 72 35.50 91 44.80 ระดบปานกลาง 121 59.60 112 55.20 ระดบนอย 10 4.90 0 0.00 ไมไดปฏบต 0 0.00 0 0.00

จากตาราง 13 พบวา กลมตวอยางมระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรค ดานการมสวนรวมของชมชนกอนการใชรปแบบฯพบวา สวนใหญมสวนรวมอยในระดบปานกลาง รอยละ 59.60 และหลงการใชรปแบบฯ พบวา สวนใหญมสวนรวมอยในระดบปานกลาง รอยละ 55.20

115

ตารางท 14 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานการมสวนรวมของชมชน กอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) กระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและ

ควบคมโรค X SD t df sig

กอนการใชรปแบบฯ 12.94 1.78 -2.798* 202 0.006 หลงการใชรปแบบฯ 13.53 1.41

*p < 0.05 จากตาราง 14 พบวา คะแนนเฉลยดานการมสวนรวมของชมชนในการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกหลงการใชรปแบบฯ ( X = 12.94) สงกวากอนการใชรปแบบฯ ( X = 13.53) เมอทดสอบความแตกตางของดานการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

116

ตารางท 15 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานการออกกฎเกณฑของชมชน ในการปองกนและควบคมโรคกอน -หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

ดานการออกกฎเกณฑของชมชน กอนการใชรปแบบฯ หลงการใชรปแบบฯ

จ านวนคน รอยละ จ านวนคน รอยละ ระดบมาก 87 42.90 104 51.20 ระดบปานกลาง 90 44.30 99 48.80 ระดบนอย 26 12.80 0 0.00 ไมไดปฏบต 0 0.00 0 0.00

จากตาราง 15 พบวา กลมตวอยางมระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรค ดานการออกกฎเกณฑของชมชนกอนการใชรปแบบฯ พบวา สวนมากมการออกกฎเกณฑอยในระดบปานกลาง รอยละ 44.30 และหลงการใชรปแบบฯ พบวา สวนใหญมการออกกฎเกณฑอยในระดบมาก รอยละ 51.20 ตารางท 16 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานการออกกฎเกณฑของชมชน กอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

ดานการออกกฎเกณฑของชมชน X SD t df sig กอนการใชรปแบบฯ 10.10 3.82 -3.576* 202 0.000 หลงการใชรปแบบฯ 13.71 1.59

*p < 0.05 จากตารางท 16 พบวา คะแนนเฉลยดานการออกกฎเกณฑของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกหลงการใชรปแบบฯ ( X = 10.10) สงกวากอนการใชรปแบบฯ ( X = 13.71) เมอทดสอบความแตกตางของดานการออกกฎเกณฑของชมชนในการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

117

ตารางท 17 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานการมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน กอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203) การมผน าทเขมแขง และมกรรมการ

ผรบผดชอบอยางชดเจน กอนการใชรปแบบฯ หลงการใชรปแบบฯ

จ านวนคน รอยละ จ านวนคน รอยละ ระดบมาก 84 41.40 114 56.20 ระดบปานกลาง 96 47.30 88 43.30 ระดบนอย 23 11.30 1 0.50 ไมไดปฏบต 0 0.00 0 0.00

จากตารางท 17 พบวา กลมตวอยางม ระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรค ดานการมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน กอนการใชรปแบบฯ พบวา สวนมากมผน าทเขมแขงอยในระดบปานกลาง รอยละ 47.30 และหลงการใชรปแบบฯพบวา สวนใหญมผน าทเขมแขงอยในระดบมาก รอยละ 56.20 ตารางท 18 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานการมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน กอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

ดานการมผน าทเขมแขงฯ X SD t df sig กอนการใชรปแบบฯ 10.01 3.86 -4.437* 202 0.000 หลงการใชรปแบบฯ 13.72 1.40

*p < 0.05

118

จากตารางท 18 พบวา คะแนนเฉลยดานการมผน าท เขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกหลงการใชรปแบบฯ ( X = 10.01) สงกวากอนการใชรปแบบฯ ( X = 13.72) เมอทดสอบความแตกตางของดานการมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน กอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ตารางท 19 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานการประชาสมพนธ กอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

การประชาสมพนธ กอนการใชรปแบบฯ หลงการใชรปแบบฯ

จ านวนคน รอยละ จ านวนคน รอยละ ระดบมาก 119 58.60 140 69.00 ระดบปานกลาง 64 31.50 54 26.60 ระดบนอย 20 9.90 9 4.40 ไมไดปฏบต 0 0.00 0 0.00

จากตาราง 19 พบวา กลมตวอยางม ระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรค ดานการประชาสมพนธกอนการใชรปแบบฯ พบวา สวนใหญ มการประชาสมพนธอยในระดบมาก รอยละ 58.60 และหลงการใชรปแบบฯ พบวา สวนใหญมการประชาสมพนธอยในระดบมากเพมขนเปน รอยละ 69.00 ตารางท 20 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานการประชาสมพนธกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

ดานการประชาสมพนธ X SD t df sig กอนการใชรปแบบฯ 10.01 1.79 -2.532* 202 0.012 หลงการใชรปแบบฯ 10.43 1.55

*p < 0.05

119

จากตารางท 20 พบวา คะแนนเฉลยดานการประชาสมพนธในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอนใชรปแบบฯ ( X = 10.01) มคานอยกวาหลงใชรปแบบฯ ( X = 10.43) เมอทดสอบความแตกตางของดานการประชาสมพนธในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบ พบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ตารางท 21 รอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง ในการปองกนและควบคมโรคกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง

กอนการใชรปแบบฯ หลงการใชรปแบบฯ จ านวนคน รอยละ จ านวนคน รอยละ

ระดบมาก 66 32.50 96 47.30 ระดบปานกลาง 69 34.00 96 47.30 ระดบนอย 61 30.00 11 5.40 ไมไดปฏบต 7 3.40 0 0.00

จากตารางท 21 พบวา กลมตวอยางม ระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรค ดานการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง กอนการใชรปแบบฯ พบวา สวนมาก การสนบสนนฯอยในระดบมาก รอยละ 34.00 และหลงการใชรปแบบฯ พบวา สวนใหญการสนบสนนฯ อยในระดบมากและระดบปานกลาง รอยละ 47.30 ตารางท 22 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนองกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

ดานการสนบสนนจากองคกรฯ X SD t df sig กอนการใชรปแบบฯ 5.97 1.45 -6.690* 202 0.000 หลงการใชรปแบบฯ 6.66 0.91

*p < 0.05

120

จากตาราง 22 พบวา คะแนนเฉลยดานการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนองในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกหลงการใชรปแบบฯ ( X = 5.97) สงกวากอนการใชรปแบบฯ ( X = 6.66) เมอทดสอบความแตกตางของดานการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง ในการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ตารางท 23 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตาม ระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ดานชมชนมความตระหนก กอน-หลงการใชรปแบบฯ(n=203)

ดานชมชนมความตระหนก กอนการใชรปแบบฯ หลงการใชรปแบบฯ จ านวนคน รอยละ จ านวนคน รอยละ

ระดบมาก 97 47.80 129 63.50 ระดบปานกลาง 75 36.90 74 36.50 ระดบนอย 31 15.30 0 0.00 ไมไดปฏบต 0 0.00 0 0.00

จากตาราง 23 พบวา กลมตวอยางม ระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรค ดานชมชนมความตระหนกกอนการใชรปแบบฯ พบวา สวนใหญมชมชนมความตระหนกฯ อยในระดบมาก รอยละ 47.80 และหลงการใชรปแบบฯพบวา สวนใหญชมชนมความตระหนกฯ อยในระดบมาก รอยละ 63.50 ตารางท 24 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ดานชมชนมความตระหนก กอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

ดานชมชนมความตระหนกฯ X SD t df sig กอนการใชรปแบบฯ 9.55 1.82 -5.799* 202 0.000 หลงการใชรปแบบฯ 10.25 1.38

*p < 0.05

121

จากตาราง 24 พบวา คะแนนเฉลยดานชมชนมความตระหนก หลงการใชรปแบบฯ ( X = 9.55) สงกวากอนการใชรปแบบฯ ( X = 10.25) เมอทดสอบความแตกตางของดานชมชนมความตระหนกในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

2.3 ความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอนและหลงการใชรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ตารางท 25 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบความรเกยวกบโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

ระดบความร กอนการใชรปแบบฯ หลงการใชรปแบบฯ จ านวนคน รอยละ จ านวนคน รอยละ

สง 190 93.60 193 95.10 ปานกลาง 13 6.40 10 4.90 ต า 0 0.00 0 0.00

จากตารางท 25 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมระดบความรเกยวกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยรวมกอนการใชรปแบบฯ พบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรถกตองในระดบสง รอยละ 93.60 และหลงการใชรปแบบฯ สวนใหญมความรถกตองในระดบสง รอยละ 95.10 ตารางท 26 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของความรเกยวกบโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

ความรเกยวกบโรคไขเลอดออก X SD t df sig กอนการใชรปแบบฯ 18.00 1.37 -.625* 202 0.533 หลงการใชรปแบบฯ 18.53 1.31

*p < 0.05 จากตาราง 26 พบวา คะแนนเฉลยความรเกยวกบโรคไขเลอดออกกอนการใชรปแบบฯ ( X = 18.00) เทากนกบหลงการใชรปแบบฯ ( X = 18.53) เมอทดสอบความแตกตางของ

122

ความรเกยวกบโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

2.4 การปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอนและหลงการใช

รปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ตารางท 27 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบการปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

ระดบการปฏบตตน กอนการใชรปแบบฯ หลงการใชรปแบบฯ

จ านวนคน รอยละ จ านวนคน รอยละ ระดบมาก 112 52.20 139 68.50 ระดบปานกลาง 85 41.90 64 31.50 ระดบนอย 6 3.00 0 0.00 ไมไดปฏบต 0 0.00 0 0.00

จากตาราง 27 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมระดบการปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคโดยรวมกอนการใชรปแบบฯ พบวา กลมตวอยางสวนใหญมการปฏบตอยในระดบสง รอยละ 52.20 และหลงการใชรปแบบฯ พบวา สวนใหญมการปฏบตตนอยในระดบสงเพมขน เปนรอยละ 68.50 ตารางท 28 แสดงผลการทดสอบความแตกตางของการปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ (n=203)

การปฏบตตน X SD t df sig กอนการใชรปแบบฯ 66.11 8.30 -3.010* 202 0.003 หลงการใชรปแบบฯ 69.56 6.20

*p < 0.05 จากตารางท 28 พบวา คะแนนเฉลยการปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกหลงการใชรปแบบฯ ( X = 69.56) สงกวากอนการใชรปแบบฯ ( X = 66.11) เมอ

123

ทดสอบความแตกตางของการปฏบตตนกอน-หลงการใชรปแบบฯพบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

3. ประเมนผลจากตวชวดทใชในงานควบคมโรค เปรยบเทยบกอนและหลงการประกาศใชรปแบบปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน

3.1 ความชกชมของลกน ายงลาย 3.1.1 ความชกชมของลกน ายงลายในครวเรอน การส ารวจดชนความชกชมลกน ายงลายในหนวยงานตาง ๆ และสถานทสาธารณะ กอนการทดลองใชรปแบบฯเพอเปนขอมลเปรยบเทยบกบหลงการใชรปแบบฯ โดยส ารวจในเดอนธนวาคม 2558 ไดแก โรงเรยน 6 แหง ศนยพฒนาเดกเลกจ านวน 3 แหง วดจ านวน 3 แหง มสยดจ านวน 4 แหง ผลการส ารวจดงน

ตารางท 29 แสดงคาดชนความชกชมลกน ายงลายเปรยบเทยบกอนและหลงการใชรปแบบฯในหนวยงานตาง ๆ และสถานทสาธารณะ

สถานท คาดชนความชกชมของลกน ายงลาย (CI)

กอนใชรปแบบ หลงใชรปแบบ ธ.ค. 2558 ม.ค. 2559 ก.พ. 2559 ม.ค. 2559 เม.ย. 2559

ร.ร.วดลอน 20 25 15 5 0 ร.ร.บานโคกสก 12.5 8.3 0 0 0 รร. บางแกวพทยาคม 13.3 13.3 6.6 0 0 รร. บางแกวอสลามศกษา 23.3 16.6 6.6 0 0 รร. ดารลสลาม 16.6 33.33 13.33 0 0 ร.ร.บานตนสน 15.7 10.5 10.5 0 0 ศพด.มสยดล าธาร 0 0 0 0 0 ศพด.บานหวยเนยง 0 0 0 0 0 ศพด.บานลอน 0 0 0 0 0 วดลอน 20 26.6 16.6 3.3 0 วดมหนพาวาส 20 0 0 0 0 วดหวยเนยง 11.7 0 0 5.8 0 มสยดล าธาร 0 0 0 0 0 มสยดรวมญาตบานโคกสก 0 0 0 0 0 มสยดมสยดบานวงหลก 0 0 0 0 0

124

มสยดบานใหม 0 0 0 0 0

ทมา : ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว จากตารางท 29 พบวา คาดชนความชกชมลกน ายงลาย สงกวาเกณฑมาตรฐานในโรงเรยนและในวด โดยในโรงเรยนสวนใหญพบใน กาบตนไมทมน าขง หองน าทไมใชแลว ยางรถยนต กระถางตนไม สวนในวดพบแจกนทตงอยหนาบรเวณทจดเกบอฐคนตาย ถงพลาสตก หองน าทไมใชแลว สวนในศนยพฒนาเดกเลกไมพบลกน ายงลาย หลงจากการใชรปแบบ ปรากฏวาคาดชนความชกชมของลกน ายงลาย ลดลง สถานททเปนปญหา และตองใหมผดแลไดแก วด เนองจากเปนสถานททมภาชนะรองรบน า เปนจ านวนมาก และมคนใชหลายคน ส าหรบมสยด และศนยพฒนาเดกเลก ไมพบลกน า 3.1.2 ความชกชมของลกน ายงลายในครวเรอน ตารางท 30 แสดงคาดชนความชกชมลกน ายงลายกอนและหลงการใชรปแบบฯ

คา BI คา CI คา HI กอนใชรปแบบฯ

หลงใชรปแบบฯ

กอนใชรปแบบฯ

หลงใชรปแบบฯ

กอนใชรปแบบฯ

หลงใชรปแบบฯ

32.14 7.07 12.4 2.6 15.2 5.6 ทมา : ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว จากตารางท 30 ผลการส ารวจคาดชนความชกชมของลกน ายงลายในหมบานจ านวน 13 หมบาน โดยสมส ารวจ ผลการส ารวจคา HI และ CI สงกวารอยละ 10 ในทกหมบาน และคา BI คอนขางสงในหลายหมบาน ซงเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออก สวนใหญจะเปนภาชนะทอยบรเวณนอกบาน เชน แจกนหนาศาลพระภม ภาชนะแชหนลบมดกรดยาง ยางรถยนต กะลา กระปอง ถงพลาสตก แกวพลาสตก บานราง ตนไมทมกาบมน าขง จานรองกระถาง ขยะตาง ๆ หลงมการใชรปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก คนในชมชนเรมมความกระตอรอรน และใสใจบานเรอนของตนเองมากขน ท าใหคาดชนความชกชมของลกน ายงลายลดลง แตกยงมบางหมบานทยงไมลดลง เนองจากปญหาการขดแยงภายในหมบาน ท าใหยงไมสามารถเขาไปด าเนนการไดมากนก ไดแจงผานคณะกรรมการหมบาน แตแนวโนมคาดชนความชกชมลกน ายงลายในหมบานสวนใหญเปนไปในทางทดขน

125

3.2 อตราการปวยดวยโรคไขเลอดออกกอนละหลงการใชรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว ไดเรมกระบวนการ A-I-C ในป พ.ศ. 2558 และประกาศใชรปแบบอยางสมบรณตงแตเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2559 และมการทดลองใช 3 เดอน คอตงแตเดอนกมภาพนธ-เมษายน 2559

ตารางท 31 แสดงผลการเปรยบเทยบอตราปวยดวยโรคไขเลอดออกกอนและหลงการใชรปแบบฯ(ขอมลเดอนกมภาพนธ-เมษายน)

อตราปวย (ตอประชากรแสนราย)

ป พ.ศ. 2556 ป พ.ศ. 2557 ป พ.ศ. 2558 ป พ.ศ. 2559 98.03 61.27 0 35.03

ทมา : ศนยระบาดวทยาอ าเภอบางแกว จากตารางท 31 พบวา กอนเรมใชกระบวนการ A-I-C ในป พ.ศ. 2556-2557 ต าบลโคกสก มอตราปวยคอ 61.27-98.03 ตอประชากรแสนราย และเมอเรมใชกระบวนการ A-I-C ในการพฒนารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก พบวาอตราปวยในป พ .ศ. 2558-2559 คอ 0-35.03 ตอประชากรแสนราย และหลงจากใชรปแบบฯ ถงแมจะมผปวยในพนท แตกไมเกดผปวยรายท 2 ในพนทเดยวกนภายในระยะ 28 วน

126

บทท 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

สรปผล การศกษาครงนเปนการวจยและพฒนา (research and development) เพอพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง โดยใชเทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการA-I-C (Appreciation Influence Control) จากประชากรและกลมตวอยาง ไดแก ผน าชมชน อสม. และประชาชนในพนท จ านวน 203 คน และเกบขอมลโดยใชกระบวนการ A-I-C จากผมสวนเกยวของทงสน 52 คน กลมตวอยางทคดเลอกเพอเปนตวแทนประชากร ไดแก ประชาชนทเปนหวหนาครอบครวในต าบลโคกสก คดเลอกโดยการค านวณตามขนาดของกลมตวอยาง จากประชากรกลมเดยว ตามอตราความชก (prevalence rate) ของโรค ก าหนด design effect (deff = 2) ก าหนดชวงความเชอมนท 95% หรอคา alpha คอความนาจะเปนของความผดพลาดชนดท 1 (Type I error) ปกตคอ ตงไวท 0.05 ไดขนาดตวอยาง 177 คน เครองมอในการวจยใชแบบสอบถาม และแนวทางการสนทนากลมดวยเทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการ A-I-C ทผวจยไดสรางขน ไดตรวจสอบความเทยงของขอมล โดยผวจยน าไดไปทดสอบกบตวอยางทใกลเคยงกนกบกลมประชากรทจะศกษา 30 ชด และน าขอมลทไดไปวเคราะหหาความเทยง สวนของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ และการปฏบตตนในการปองกนโรค ไดวเคราะหความเทยงโดยใชสตรคาสมประสทธความเทยงตามวธของครอนบาคอลฟา ( ronbach’alpha coefficient) ไดคาความเทยงเทากบ 0.75 สวนความรในการปองกนและควบคมโรค ไดวเคราะหความเชอมนโดยใชสตร KR-20 (Kuder-Richarson) ตามวธของคเอดร-รชารสน ไดคาความเชอมนเทากบ 0.79 จากนนน ามาวเคราะหขอมลทางสถตโดยการแจกแจงความถ ค านวณคา รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน และวเคราะหเปรยบเทยบ กระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ความร และการปฏบตในการปองกนและควบคมโรค กบกลมตวอยางกอนการวจยและหลงการวจย โดยใชสถต Paired t-test และในสวนของการพฒนารปแบบฯ ไดน าขอมลทไดมาตรวจสอบสอบความถกตองของขอมล มการจดหมวดหมตามประเดนปญหา และท าการตความหมายจากขอมลทได ดวยการวเคราะหเนอหาของขอมล (content analysis) ผลการวเคราะหขอมล สรปไดดงน

127

การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของ

ชมชน ดวยการใชเทคนคกระบวนการ A-I-C และน ารปแบบฯ ทได จากการรวมกนวเคราะห ไปใหผทรงคณวฒตรวจสอบความถกตอง ไดรปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ซงมกจกรรม ประกอบดวย 1) การมสวนรวมของประชาชน 2) การออกกฎเกณฑของชมชน 3) การมผน าทเขมแขง และกรรมการรบผดชอบทชดเจน 4) การประชาสมพนธ 5) การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายในชมชน 6) ชมชนมความตระหนก

ตวชวดความส าเรจในการน ารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

ความพงพอใจตอรปแบบฯ ทได 1. ระดบความพงพอใจตอรปแบบฯ ทพฒนาขน คดเปนรอยละ 95.7 เพราะประชาชนไดเขารวมแกปญหาของชมชน สามารถปองกนโรคไดดวยตนเอง 2. ความพงพอใจตอกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ 2.1 การมสวนรวมของชมชนมความพงพอใจ ถงรอยละ 97.6 เนองจากประชาชนไดเขารวมแกปญหาของชมชน ทราบปญหา และวธการแกไขปญหา ท าใหประชาชนในชมชนมความความรวมมอ 2.2 การออกกฎเกณฑของชมชนมความพงพอใจ รอยละ 91.7 เนองจากทกคนรบผดชอบรวมกนท าใหเกดความสามคค ประชาชนปฏบตตามกฎเกณฑของชมชน และมการปองกนโรคไขเลอดออกไดดวยตนเอง 2.3 การทมผน าทเขมแขงและมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน มความพงพอใจ รอยละ 82.9 เนองจาก ทกคนสามารถรบผดชอบในสวนทเกยวของกบตนเองไดมากขน 2.4 การประชาสมพนธมความพงพอใจรอยละ 98.2 เพราะท าใหประชาชนทราบสถานการณโรคไดทนท มความตอเนองท าใหปองกนการระบาดของโรคได ท าใหมความรเพมมากขน และไดรบขาวสารอยางถกตองและทวถง 2.5 การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง รอยละ 94.2 เนองจาก มการสนบสนนหนวยงานตาง ๆ เกดเปนขวญและก าลงใจ 2.6 ชมชนมความตระหนกรอยละ 94.2 เนองจาก มการพฒนาใหเกดความยงยน 3. ความเหมาะสมของกจกรรมดงกลาวรอยละ 98.1 มความเหนวาเหมาะสม 4. ความตอเนองของกจกรรม ควรมอยางตอเนอง เนองจากเปนกจกรรมทด และเปนประโยชนกบคนในชมชน

128

เปรยบเทยบระดบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจและระดบ

ปจจยอน ๆ ทมผลตอการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 1. ขอมลทวไป พบวา กลมตวอยางมอายชวง 41-50 ป มากทสด รอยละ 35 โดยมอายเฉลย 51.85 ป (S.D. = 12.49) โดยเปนเพศชายรอยละ 61.10 นบถอศาสนาพทธรอยละ 71.4 มสถานภาพสมรสรอยละ 79.8 การศกษาสวนใหญจบประถมศกษา รอยละ 48.3 อาชพเกษตรกรรมรอยละ 61.60 มรายไดอยระหวาง 5,001-10,000 บาทตอเดอนมากทสดรอยละ 36.0 ไมเคยมประวตเจบปวยดวยโรคไขเลอดออก รอยละ 99.5 สวนมากอาศยอยในชมชนต ากวา 40 ป รอยละ 36.9 2. กระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ 2.1 ผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคกอน-หลงการใชรปแบบฯ ดงกลาว มความแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 2.2 ผลการทดสอบความแตกตางของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ จ าแนกรายดาน 2.2.1 ดานการมสวนรวมของชมชน กอน-หลงการใชรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก พบวา ไมมความแตกตางกน 2.2.2 ดานการออกกฎเกณฑของชมชน กอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา มความแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 2.2.3 ดานการมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน กอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา มความแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 2.2.4 ดานการประชาสมพนธ กอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา มความแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 2.2.5 ดานการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง กอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา มความแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 2.2.6 ดานชมชนมความตระหนกกอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญ ทางสถตทระดบ 0.05 2.3 ความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ผลการทดสอบความแตกตางความร ของกลมตวอยางกอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา ไมมความแตกตางกน

129

2.4 การปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ผลการทดสอบความแตกตางของการปฏบตตวในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวา มความแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05

ประเมนผลจากตวช วดทใชในงานควบคมโรค เปรยบเทยบกอนและหลงการ

ประกาศใชรปแบบปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน 1. ดชนความชกชมของลกน ายงลายในครวเรอน กอน-หลงการใชรปแบบฯ คอ BI =32.14/7.07, CI 12.4= /2.60 และ HI =15.2/ 5.60) 2. อตราปวยของโรคไขเลอดออก กอน-หลงการใชรปแบบฯ อตราการปวย กอนเรมกระบวนการ A-I-C ในป พ.ศ. 2556-2557 คอ 61.27, 98.03 ตอประชากรแสนราย ไดเรมกระบวนการ A-I-C ในป พ.ศ. 2558 และประกาศใชรปแบบฯอยางสมบรณตงแตเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2559 พบอตราปวยในป พ.ศ. 2558-2559 คอ 0, 35.03/ประชากรแสนราย อยางไรกตามหลงจากใชรปแบบฯ ในพนทเดยวกนไมเกดผปวยรายท 2 อภปรายผล

ผลการทดลองใชรปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวม ผลการทดลองใชรปแบบฯ ดงตอไปน

การมสวนรวมของประชาชน การมสวนรวมของประชาชน พบวา ประชาชนมการปรบสภาพแวดลอมบรเวณบานใหสะอาด และใชหลก 5 ป 1 ข ท าใหคาดชนความชกชมของลกน ายงลาย คา HI 8.55 และ CI 3.85 มคาลดลง สวนบรเวณโรงเรยน วด มสยด และศนยพฒนาเดกเลก ไมพบลกน ายงลาย ซงจากการส ารวจความพงพอใจตอกระบวนการและกจกรรมดงกลาว พบวา การมสวนรวมของประชาชนมความพงพอใจ ถงรอยละ 97.6 ซงสอดคลองกบการศกษาของ Toledo และคณะ (2007) ทไดศกษาเรอง การมสวนรวมของชมชนในการควบคมพาหะน าโรคไขเลอดออกในเมองซานดเอโก ประเทศควบา พบวา การสนบสนนใหชมชนมสวนรวมในการด าเนนการเปนสงทจ าเปน ตงแตระดบครอบครว โดยการใหการรบรและปรบเปลยนพฤตกรรม และการปรบสภาพแวดลอม สามารถน าไปสการแกปญหาโรคไขเลอดออกไดด และมประสทธภาพ เชนเดยวกบการศกษาของ Roberto Tapia-Conyer (2012) ทศกษา การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

130

ในประเทศแมกซโก พบวา การควบคมและปองกนโรคไขเลอด ออกใหเกดความยงยนประกอบดวย การมสวนรวมของชมชนในการจดการสภาพแวดลอม เพอควบคมพาหะน าโรค การประชาสมพนธ การใหความรแกชมชน และกระตนใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมระดบครวเรอน เชนเดยวกบ รชน ถตยประเสรฐ (2552) ทไดศกษาเรอง การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ต าบลบอแกว อ าเภอนาค จงหวดกาฬสนธ โดยการใชกระบวนการ A-I-C พบวา ประชาชนเกดความตระหนกและมสวนรวมเพมมากขน ท าใหคาดชนความชก ของลกน ายงลายลดลง โดยกอนการด าเนนการ คา BI=226.91 คา CI=24.88 คา HI=69.06 หลงด าเนนการคา BI=36.77 คา CI=4.03 คา HI=7.62 และสวฒน เรกระโทก (2553) ไดศกษาเรอง การพฒนารปแบบการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ในเขตพนทสถานอนามยบานหนองใหญ ต าบลหวยบง อ าเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมา พบวา รปแบบฯ ทไดเกด ประชาชน ผน าชมชน อสม. และสอบต.ใหความรวมมอโดยการเสรมสรางพลงอ านาจใน 4 ขนตอน คอ สรางความตระหนก สรางพลงอ านาจ การระดมทรพยากร และการขยายผล หลงจากการพฒนารปแบบการมสวนรวมรวมประชาชนพบวา ขนตอนการมสวนรวม และความตระหนกสงกวากอนการพฒนาอยางมนยส าคญทางสถต ดชนความชกชมของลกน ายงลาย จากรอยละ 35.6 ลดลงเปนรอยละ 8.7 และ ธนกร จระออน (2553) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชน จงหวดบรรมย โดยการประยกตใชแผนททางเดนทางยทธศาสตร พบวา การมสวนรวมของประชาชนเปนปจจยแหงความส าเรจ

การออกกฎเกณฑของชมชน การออกกฎเกณฑของชมชน โดยใชธงสญลกษณพชตโรคไขเลอดออก เพอเปนการประกวดครวเรอนปลอดลกน ายงลาย พบวา ครวเรอนยนดทเขารวมในการประกวด เนองจาก โดยปกต อสม. กจะไปส ารวจลกน ายงลายในเขตทตองดแลอยแลว แตสามารถประเมนไดเพยงความพงพอใจ ในการเขารวมเทานน ยงไมสามารถบอกไววาครวเรอนไหนปลอดลกน ายงลาย เนองจากขอจ ากดในเรองระยะเวลาททดลองใชรปแบบดงกลาว ซงจากการส ารวจความพงพอใจตอกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ พบวา การออกกฎเกณฑของชมชนมความพงพอใจ รอยละ 91.7 และจากงานวจยทเกยวของกบการออกกฎเกณฑของชมชน ไดแก ธนกร จระออน (2553) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนจงหวดบรรมย โดยการประยกตใชแผนททางเดนทางยทธศาสตร พบวา การออกกฎเกณฑของชมชน เปนปจจยแหงความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก

131

การมผน าทเขมแขง และกรรมการรบผดชอบทชดเจน การมผน าทเขมแขง และกรรมการรบผดชอบทชดเจน พบวา โดยการจดตงกรรมการและภาคเครอขายของหมบาน ผลของการจดตงกรรมการทชดเจนท าใหแตละหมบานสามารถประสานงานกบผทมหนาทได และมการประชมกรรมการและภาคเครอขาย ซงสอดคลองกบการส ารวจความพงพอใจตอกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ พบวา การทมผน าทเขมแขงและมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน มความพงพอใจรอยละ 82.9 ท าใหชมชนเกดความตระหนกรอยละ 94.2 และสอดคลองกบการศกษาของธนกร จระออน (2553) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนจงหวดบรรมย โดยการประยกตใชแผนททางเดนทางยทธศาสตร พบวา การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน เปน

การประชาสมพนธ การประชาสมพนธ พบวา การใหความรทางเสยงตามสายหอกระจายขาวหมบาน วทยชมชน อหมามเทศนา (อานคฎบะห) ในวนศกร ประชาสมพนธในวนพระ โดยพระภกษเทศนาในวนพระ ประชาสมพนธในโรงเรยน ตดปายประชาสมพนธโรงเรยน ศนยพฒนาเดกเลก วด มสยด และแหลงชมชน ใหความรพรอมทงการส ารวจแหลงเพาะพนธยง แกนกเรยนระดบประถมศกษาปท 4 และ 5 ในโรงเรยนระดบประถมศกษา และโรงเรยนระดบประถมศกษาขยายโอกาส คนขอมลในประเดนทเกยวของแกชมชนในทประชมหมบานแตละหมบาน เชน ผลการส ารวจความชกของลกน ายงลาย สถานการณโรคในแตละเดอน ท าใหประชาชนมการตนตวเพมมากขน เนองจาก ประชาชนไดทราบสถานการณในพนท ท าใหดแลตนเอง และครอบครวมากขน ท าใหคาดชนความชกชมของลกน ายงลายลดลง ถงแมวาจะยงพบผปวยในต าบลโคกสก (พบในหมท 8 จ านวน 2 ราย หมท 12 จ านวน 1 ราย ) แตจากการสอบสวนโรคพบวา 14 วนกอนปวย ผปวยไดเดนทางไปยงหลายพนท ประกอบกบคาดชนความชกชมของลกน ายงลายรอบบานผปวยในรศม 100 เมตร มคา HI,CI,BI เทากบศนย และไมพบผปวยรายท 2 ภายใน 28 วนหลงพบผปวย เชนเดยวกบการศกษา Roberto Tapia-Conyer (2012) การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในประเทศแมกซโก พบวา การควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกใหเกดความยงยน เกดจาก การมสวนรวมของชมชนในการจดการสภาพแวดลอม เพอควบคมพาหะน าโรค การประชาสมพนธ การสงเสรมความรแกชมชน และการกระตนใหครวเรอมการเปลยนแปลงพฤตกรรม การศกษาของ นภาภรณ อนทรสทธ (2550) ทไดศกษาเรองการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน บานบอค าตากลา อ าเภอค าตากลา จงหวดสกลนคร พบวา การพฒนาแนวทางการแกปญหาโดยการรณรงค และประชาสมพนธ จดกจกรรมบานนปลอดยงลาย ถวายในหลวง ผลการแกไขปญหาพบลกน ายงลายนอยลง และไมพบผปวยในชมชน

132

และการศกษาของ ธนกร จระออน (2553) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนจงหวดบรรมย โดยการประยกตใชแผนททางเดนทางยทธศาสตร พบวา การประชาสมพนธ เปนปจจยแหงความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก

การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายในชมชน การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายในชมชน พบวา อบต. จะมการจดกจกรรมก าจดลกน ายงลายในโรงเรยน/ศนยพฒนาเดกเลก/วด/มสยด/อปท. โดยมกจกรรมการก าจดลกน ายงลายในวนศกร เพอเปนการก าจดแหลงเพาะพนธยง ซงหนวยงานตาง ๆ ใหการสนบสนนเปนอยางด ทงงบประมาณ ผานทางกองทนหลกประกนสขภาพต าบล และสนบสนน งบประมาณปองกนและควบคมโรค สวนผน าชมชนในแตละหมบานจะไปรวมประชมกบทประชมก านนผใหญบาน และจะน าขอมลทหนวยงานตาง ๆ แจง ในทประชม เพอมาแจงตอในทปะชมหมบาน และหนวยงานสาธารณสขจะเขารวมประชมและแจงสถานการณโรคในสวนทเกยวของ แกสวนราชการตาง ๆ ก านนผ ใหญบาน อสม. และการมอบประกาศนยบตรแกหมบานปลอดโรคไขเลอดออก โดยจดท าทกป โดยมการจดท ามาอยางตอเนองเรมด าเนนการตงแตป พ.ศ. 2557 ถงปจจบน ซงจากการส ารวจความพงพอใจตอกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก พบวา การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง มความพงพอใจรอยละ 98.2 และจากการทบทวนงานวจยทเกยวของ ไดแก การศกษาของปวตร ชยวสทธ (2551) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนโดยการมสวนรวมของชมชนบานกรายทอง ต าบลรบรอ อ าเภอทาแซะ จงหวดชมพร พบวา รปแบบการมสวนรวมเกดจาก บคลากรสาธารณสขท าหนาทเปนทปรกษาและสรางเครอขายในชมชน รวมกบ อสม. โดยผลการด าเนนงานท าใหคาดชนความชกชมของลกน ายงลายลดลง และการศกษาของ ธนกร จระออน (2553) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนจงหวดบรรมย โดยการประยกตใชแผนททางเดนทางยทธศาสตร พบวา การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยง และตอเนอง เปนปจจยแหงความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก

ชมชนมความตระหนก ชมชนมความตระหนก โดยใหทกครวเรอนมการใชทรายอะเบท อยางถกวธ พบวา มการใชทรายอะเบทในการก าจดลกน ายงลายอยางถกวธ มการใชทรายอะเบทอยางถกวธ รอยละ 80 ท าใหความชกชมของลกน ายงลายลดลง (กอน/หลงใชรปแบบฯ คอ BI =32.14/7.07, CI 12.4= /2.60 และ HI =15.2/ 5.60) และสอดคลองกนกบการศกษาของสวฒน เรกระโทก (2553) ทไดศกษาเรองการพฒนารปแบบการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไข เลอดออกในเขตพนทสถาน

133

อนามยบานหนองใหญ ต าบลหวยบง อ าเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมา พบวา รปแบบฯ เกดจากความรวมมอของประชาชน ผน าชมชน อสม. และสอบต.โดย เสรมสรางพลงอ านาจใน 4 ขนตอน คอ สรางความตระหนก สรางพลงอ านาจ การระดมทรพยากร และการขยายผล หลงจากการพฒนารปแบบการมสวนรวมรวมประชาชน พบวา การมสวนรวม และความตระหนกสงกวากอนการพฒนาอยางมนยส าคญทางสถต ดชนความชกชมลกน ายงลายจากรอยละ 35.6 ลดลงเหลอรอยละ 8.7 และสอดคลองกบการศกษาของ ธนกร จระออน (2553) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนจงหวดบรรมย โดยการประยกตใชแผนททางเดนทางยทธศาสตร พบวา ชมชนมความตระหนกเปนปจจยแหงความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก

ตวชวดความส าเรจในการน ารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกไปใชในชมชน

ความพงพอใจตอรปแบบการปองกนและความคมโรคไขเลอดออก ความพงพอใจตอรปแบบฯ ทพฒนาขน มความพงพอใจมาก รอยละ 95.7

เนองจาก ประชาชนไดรวมกนแกไขปญหาของชมชน ทกคนในชมชนสามารถปองกนโรคไดดวยตนเอง การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนควรมอยางตอเนอง ซงสอดคลองกบการศกษาของสกลวชย พลนวน (2550) ทไดศกษาเรอง การสรางเครอขายการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน กรณศกษาต าบลบางโกระ อ าเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน พบวา ผลของการสรางเครอขายม 5 ขนตอน คอ การสรางบรรยากาศการยอมรบของชมชน การสรางความตระหนกของปญหา การสรางเครอขาย การด าเนนงาน และการประเมนผลการด าเนนงานของเครอขาย ท าใหการด าเนนงานบรรลเปาหมาย โดยโรคไขเลอดออกลดลง และการศกษาของพรรณร เหลกลม (2552) ไดศกษาเรองการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไข เลอดออกในชมชน บานดอนพะยอม ต าบลทองหลาง อ าเภอบานใหมไชยพจน จงหวดบรรมย พบวา ผมสวนไดสวนเสยมความสนใจในปญหา เขาใจและมองเหนวาปญหาเปนของทกคน ท าใหแกไขปญหาไดดวยตนเอง และมงมนทจะแกไขปญญารวมกน หลงจากด าเนนการแกไขปญหา ประชาชนมความสนใจ และเหนความส าคญเพมขน สงผลใหไมพบผปวยโรคไขเลอดออก ประชาชนในชมชนเหนวาทกคนในชมชนตองรวมกนแกไขปญหา เลอกวธการแกปญหา ดวยตนเอง และมงมนในการแกไขปญหารวมกน

134

เปรยบเทยบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ในการปองกนและ

ควบคมโรคไขเลอดออก เปรยบเทยบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจและปจจยอน ๆ ทมผลตอการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 1. ระดบของกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ จากผลการศกษา กลมตวอยางมกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออก มความแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 เมอแยกเปนรายดาน พบวา ดานการมสวนรวมของชมชนอยในระดบปานกลาง ดานการออกกฎเกณฑของชมชน ดานการมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน ดานการประชาสมพนธ ดานการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง ดานชมชนมความตระหนก อยในระดบมาก ซงสอดคลองกบการส ารวจความพงพอใจตอกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ หลงการใชรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออก พบวา กลมตวอยางมความพงพอใจตอการมสวนรวมของชมชน รอยละ 97.60 การออกกฎเกณฑของชมชน รอยละ 91.70 การประชาสมพนธ รอยละ 98.20 และการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง รอยละ 98.20 และการศกษาของธนกร จระออน (2553) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนจงหวดบรรมย พบวา ปจจยแหงความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก คอ การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน มการประชาสมพนธ มภาคเครอขาย การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยง และตอเนอง ประชาชนในชมชนมความตระหนก เปรยบเทยบกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ ในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก จ าแนกตามรายดาน ดงน 1.1 ดานการมสวนรวมของชมชน จากผลการศกษา ดานการมสวนรวมของชมชน กอนและหลงการใชรปแบบฯ พบวา ไมแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 ทงนอาจเนองมาจากต าบลโคกสก เปนต าบลทมปญหาโรคไขเลอดออมาตลอด จนท.สาธารณสข จงตองขอความรวมมอ จากประชาชนในพนทในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ท าใหได รบการรวมมอทด ซงไมสอดคลองกบการศกษาของสวฒน เรกระโทก (2553) ทไดศกษาเรองการพฒนารปแบบการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในเขตพนทสถานอนามยบานหนองใหญ ต าบลหวยบง อ าเภอ

135

ดานขนทด จงหวดนครราชสมา ผลการศกษาพบวา ประชาชนมสวนรวมในการปองกนโรคสงขนกวากอนการพฒนา อยางมนยส าคญทางสถต 1.2 ดานการออกกฎเกณฑของชมชน

จากผลการศกษา พบวา ดานการออกกฎเกณฑของชมชน กอน-หลงการใชรปแบบฯ มความแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 สอดคลองกบการส ารวจความพงพอใจตอกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก หลงการใชรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออก พบวา กลมตวอยางมความพงพอใจตอการออกกฎเกณฑของชมชน รอยละ 91.70 โดยใหเหตผลวา การออกกฎเกณฑของชมชน ท าใหทกคนมการรบผดชอบรวมกน เกดเปนความสามคค ประชาชนสามารถปฏบตตามกฎเกณฑ และชมชนไดปองกนโรคไขเลอดออกดวยตนเอง และการศกษาของธนกร จระออน (2553) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนจงหวดบรรมย พบวา ปจจยแหงความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก คอ การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน มการประชาสมพนธ มภาคเครอขาย การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยง และตอเนอง ประชาชนในชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก 1.3 ดานการมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน จากผลการศกษา พบวา ดานการมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน กอน-หลงการใชรปแบบฯ มความแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 ซงสอดคลองกบ การส ารวจความพงพอใจตอกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจ หลงการใชรปแบบฯ พบวา กลมตวอยางมความพงพอใจตอการมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน รอยละ 82.90 โดยใหเหตผลวา ท าใหมผรบผดชอบ ทกคนมความรบผดชอบในหนาทของตนเองไดมากขน และท าใหประชาชนเขามามสวนรวมมากขน และการศกษาของธนกร จระออน (2553) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนจงหวดบรรมย พบวา ปจจยแหงความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก คอ การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน มการประชาสมพนธ มภาคเครอขาย การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยง และตอเนอง ประชาชนในชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก 1.4 ดานการประชาสมพนธ จากผลการศกษา พบวา ดานการประชาสมพนธ กอน-หลงการใชรปแบบฯ มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงสอดคลองกบการส ารวจความพงพอใจ

136

ตอกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกหลงการใชรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออก พบวา กลมตวอยางมความพงพอใจตอการประชาสมพนธ รอยละ 98.20 โดยใหเหตผลวา ท าใหประชาชนไดทราบสถานการณโรคไดทนท ปองกนการระบาดของโรคได ท าใหมความรเพมมากขน ไดรบขาวสารอยางถกตองและทวถง รบรถงอนตรายของโรค เกดความตระหนก และมอยางตอเนอง ซงเหตผลของการประชาสมพนธ สอดคลองกบการศกษา Roberto Tapia-Conyer (2012) ทไดศกษาเรองการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในประเทศแมกซโก พบวา ความยงยนในการด าเนนงาน ประกอบดวย การมสวนรวมของชมชนในการจดการสภาพแวดลอม เพอควบคมพาหะน าโรค การประชาสมพนธ การสงเสรมความรแกชมชน และกระตนใหเกดการเปลยนแปลงทางพฤตกรรมในระดบครวเรอน และการศกษาของนภาภรณ อนทรสทธ (2550) ทไดศกษาเรองการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนบานบอค าตากลา อ าเภอค าตากลา จงหวดสกลนคร พบวา การพฒนาแนวทางการแกปญหาโดยการรณรงคและการประชาสมพนธ จดกจกรรมบานนปลอดยงลาย ถวายในหลวง ผลการแกไขปญหาพบลกน ายงลายนอยลง และชมชนไมมผปวยโรคไขเลอดออก 1.5 ดานการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง จากผลการศกษา พบวา ดานการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง กอน-หลงการใชรปแบบฯ มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงสอดคลองกบการส ารวจความพงพอใจตอกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกหลงการใชรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออก พบวา กลมตวอยางมความพงพอใจตอการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง รอยละ 98.20 โดยใหเหตผลวาการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง ท าใหไดรบงบประมาณจากหนวยงานตาง ๆ ประชาชนมความเชอมน มขวญและก าลงใจ ซงสอดคลองกบการศกษาของธนกร จระออน (2553) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนจงหวดบรรมย พบวา ปจจยแหงความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก คอ การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน มการประชาสมพนธ มภาคเครอขาย การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยง และตอเนอง ประชาชนในชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก

137

1.6 ดานชมชนมความตระหนก จากผลการศกษา พบวา ดานชมชนมความตระหนก กอน-หลงการใชรปแบบฯ มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงสอดคลองกบการส ารวจความพงพอใจตอกจจกรรมทเปนกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก หลงการใชรปแบบฯ พบวา กลมตวอยางมความพงพอใจตอความตระหนกของชมชนในการปองกนโรคไขเลอดออกรอยละ 94.20 โดยใหเหตผลวา การทชมชนเกดความตระหนกจะท าใหการพฒนา เกดความยงยน ซงสอดคลองกบการศกษาของสวฒน เรกระโทก (2553) ทไดศกษาเรองการพฒนารปแบบการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในเขตพนทสถานอนามยบานหนองใหญ ต าบลหวยบง อ าเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมา ผลการศกษาพบวา หลงจากการพฒนารปแบบการมสวนรวมประชาชน ความตระหนกในการปองกนโรคสงกวากอนการพฒนาอยางมนยส าคญทางสถต และสอดคลองกบการศกษาของธนกร จระออน (2553) ทไดศกษาเรองรปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชนจงหวดบรรมย พบวา ปจจยแหงความส าเรจในการปองกนโรคไขเลอดออก คอ การมสวนรวมของประชาชน การออกกฎเกณฑของชมชน การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน มการประชาสมพนธ มภาคเครอขาย การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยง และตอเนอง ประชาชนในชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก 2. ความรเกยวกบโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ จากผลการศกษา พบวา กลมตวอยางมความรเกยวกบโรคไขเลอดออกกอน-หลงการใชรปแบบฯ ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ทงนอาจเนองมาจากต าบลโคกสก เปนพนทเสยงของการเกดโรคไขเลอดออก จงท าใหเจาหนาทใหความร และประชาสมพนธในเรองโรคไขเลอดออกอยางตอเนอง ประกอบกบมวทยชมชน และม อสม.เปนผจดรายการวทย จงท าใหการใหความรสามารถเขาถงประชาชนไดสะดวกและรวดเรวขนท าใหประชาชนมความรสงสมอยในระดบทสงอยแลวและจะเพมขนไดไมมากภายหลงทมการประกาศใชรปแบบฯ แตอยางไรกตาม สงทมากกวาความรของประชาชนในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง คอ เกดกระแสการตนตวในชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกอยางมาก ภายหลงการประกาศใชรปแบบอยางเปนทางการ ซงตางจากกบการศกษาของ บญเทยน อาสารนทร (2553) ทพบวาการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยใช กระบวนการ A-I-C : บานเหลานาด หมท 11 ต าบลบานหวา อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน พบวาหลงการใช ประชาชนมความรเพมขนอยางมนยส าคญ ทางสถต (p < 0.001) และงานวจยของเชดศกด ปรงค ามา (2555) ทศกษาการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกบานลนฟา หมท 8 ต าบลแคนเหนอ อ าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน ทพบวาความรระดบสง ขน จาก รอยละ 14.3 เปนรอยละ 97.6

138

3. การปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก กอน-หลงการใชรปแบบฯ จากผลการศกษา พบวาคะแนนเฉลยการด าเนนการปฏบตตน หลงการใชรปแบบฯ สงกวากอนการใชรปแบบฯ เมอทดสอบความแตกตาง พบวา มความแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 ทงนเนองมาจากการใชเทคนคกระบวนการ A-I-C กลมตวอยางไดคดวเคราะหปญหา การสรางแนวทางการพฒนา การหาวธการและเสนอทางเลอกในการพฒนา ชวยก นหาแนวทางเพอก าหนดกจกรรมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก และรวมกนสรางแนวทางปฏบต จงไดรปแบบกจกรรมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ทกลมตวอยางมสวนรวมในการเสนอความคด และตองการทจะปฏบตในชมชนของตนเอง จงท าใหกลมตวอยางเหนความส าคญ ใหความสนใจในการเขารวมกจกรรมอยางตอเนอง ซงสอดคลองกบการปฏบตตนกอน-หลงการใชรปแบบฯ พบวาคะแนนเฉลยการด าเนนการปฏบตงตน หลงการใชรปแบบฯ สงกวากอนการใชรปแบบฯ เนองจากการน ารปแบบไปใชในชมชน ประชาชนตองมการดแลบานเรอนของตนเองดวยมาตรการ “5 ป 1 ข” ทก 7 วน ท าใหประชาชนในชมชนตนตวมากขน ใหความรวมมอเพมขนเมอทดสอบความแตกตาง พบวา มความแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 สอดคลองกบงานวจยของเชดศกด ปรงค ามา (2555) ทศกษาการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกบานลนฟา หมท 8 ต าบลแคนเหนอ อ าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน ทพบวา การปฏบตระดบดจากกอนการพฒนารอยละ 42.9 หลงการใชเพมสงขนเปนรอยละ 97.6 และสอดคลองกบงานวจยของ พรรณร เหลกลม (2552) ทไดศกษาวจยเรองการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน บานกอกดอนพะยอม ต าบลทองหลาง อ าเภอบานใหมไชยพจน จงหวดบรรมย ผลการพฒนาพบวา ประชาชนมความสนใจในปญหา เขาใจและมองเหนวาปญหาเปนของทกคน สามารถเลอกแนวทางในการแกไขปญหาไดดวยตนเอง และมงมนทจะแกไขปญญารวมกน

ประเมนผลจากตวช วดทใชในงานควบคมโรค เปรยบเทยบกอนและหลงการประกาศใชรปแบบปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน 1. ผลการเปรยบเทยบดชนความชกชมลกน ายงลายในครวเรอนกอนและหลงการใชรปแบบฯ ผลการส ารวจดชนความชกชมลกน ายงลายในครวเรอนกอนและหลงการใชรปแบบฯ พบวาหลงการใชรปแบบมคาลดลงจากกอนการใชรปแบบ ทงคา BI, CI, และ HI โดยคา BI ลดลงจาก 32.14 เปน 7.07 คา CI ลดลงจาก 12.4 เปน 2.60 และ คา HI ลดลงจาก 15.2 เปน 5.6

139

ซงกอนการใชรปแบบจะมคา CI และ HI สงกวาคามาตรฐาน ส าหรบคา BI ต ากวาคามาตรฐานทงกอนและหลงการใชรปแบบ ซงสอดคลองกบการศกษาของ รชน ถตยประเสรฐ (2552) ทศกษาการมสวนรวมของชมชนในการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ต าบลบอแกว อ าเภอนาค จงหวดกาฬสนธ พบวา กอน ด าเนนการคา HI = 78.77, CI = 43.99 และ BI = 84.91 หลงด าเนนการพบคา HI = 5.58 , CI = 4.32 และ BI= 9.49 และสอดคลองกบการศกษาของลกขณา เนตรยง (2547) ทศกษาการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมลกน ายงลาย โดยใชกระบวนการ A-I-C ในบานนาสดา หมท 7 ต าบลกลางใหญ อ าเภอบานผอ จงหวดอดรธาน พบวา กอนด าเนนการคา HI = 29.0, CI = 11.04 และ BI = 95.41 หลงด าเนนการพบคา HI = 0.08 , CI = 0.08 และ BI= 0.76 2. อตราการปวยดวยโรคไขเลอดออก กอนและหลงการใชรปแบบฯ อตราปวยดวยโรคไขเลอดออกของต าบลโคกสก ในปทผานมา ตงแตป พ.ศ.2554-2557 มอตราปวย 104.77, 213.50, 356.86 และ 208.31 ตอประชากรแสนราย และมคาสงกวาคามธยฐานยอนหลง 5 ป และเมอพบผปวยรายแรก เกอบทกรายจะมผปวยรายท 2, 3 ในหมบานเดยวกนภายในระยะเวลา 28 วน หลงใชรปแบบฯ พบผปวยโรคไขเลอดออกจ านวน 3 ราย จากการสอบสวนโรคพบวากอนปวย 14 วน ผปวยเดนทางไปยงพนทอน และจากการส ารวจลกน ายงลายรอบบานผปวย และในรศม 100 เมตร ไมพบลกน ายงลาย และไมพบผปวยรายท 2 ในพนทเดยวกน ซงสอดคลองกบการศกษาของสกลวชย พลนวน ( 2550 ) ทศกษาการสรางเครอขายการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ในชมชนกรณศกษาต าบลบางโกระ อ าเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน พบวาการด าเนนงานเกดจากชมชนใหความรวมมอท าใหบรรลเปาหมาย โรคไขเลอดออกลดลง และการด าเนนงานของ อ าเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมา ทจดท าโครงการการควบคมปองกนโรคไขเลอดออก ของอ าเภอ โดยใชกระบวนการ “รวมมอ รดกม รวดเรว และจรงจง” (ส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 นครราชสมา 2552) ผลการด าเนนงาน จ านวนผปวยดวยโรคไขเลอดออกลดลง (ส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 นครราชสมา 2552) ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะจากผลการวจย 1. การน ากระบวนการ A-I-C และกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกด

ความส าเรจในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก มาใชในชมชนอยางตอเนอง ท าใหม

140

ประสทธภาพเกดความยงยนในทสด โดยรปแบบฯ ทไดจะเปนกลไกก ากบความรวมมอระหวางภาคสวนตาง ๆ ใหสามารถด าเนนงานใหบรรลตามเปาหมายได 2. เจาหนาทหนวยงานสาธารณสข ยงตองมบทบาททส าคญในการขบเคลอนงาน เปนพเลยงในการด าเนนงานและสนบสนนในทก ๆ ดานอยางตอเนอง

ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 1. การวจยในครงนมขอจ ากด คอ การศกษารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก เฉพาะกอนการระบาดของโรคไขเลอดออกเนองจากมขอจ ากดในเรองหวงเวลาในการระบาดของโรค ดงนนในการศกษาครงตอไป ควรศกษารปแบบในการปองกนและควบคมโรคในขณะเกดและหลงเกดโรคดวย 2. ควรน ารปแบบฯโดยการมสวนรวมของชมชนทได ในต าบลโคกสก ไปทดลองใชกบต าบลอน ๆ ในอ าเภอบางแกว หรออ าเภออนในจงหวดพทลงในบรบททเหมอน หรอแตกตางกน 3. ควรน าเทคนคกระบวนการ A-I-C มาประยกตใช เพอหารปแบบในการด าเนนงานในโรคอน ๆ ในชมชน

141

บรรณานกรม กรมควบคมโรค. 2554. คมอประเมนอ าเภอควบคมโรคเขมแขงแบบยงยน 2555. พมพครงท 1.

กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจ ากด. กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. 2556. นวตกรรมทางการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก.

พมพครงท 1. กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจ ากด. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. 2555. การประชมปฏบตการอยางมสวนรวมและสรางสรรค

AIC. http://advisor.anamai.moph.go.th/tamra/AIC/aic02.html (สบคน 30 มถนายน 2557). จรวย สวรรณบ ารง. 2557. ผลการประเมนสถานการณปญหา และการจดการดชนความชกชมของ

ลกน ายงลาย โดยผสมผสานวธและการมสวนรวม ของชมชน เพอเตรยมความพรอม ในการแกปญหาโรคไขเลอดออกของ ต าบลก าแพงเซา จงหวดนครศรธรรมราช . วารสารเพอการพฒนาเชงพนท ปท 6 (5): 54-75

จนตวร เกษมศข. 2554. การสอสารกบการเปลยนแปลงของสงคม. กรงเทพ ฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จรศกด เจรญพนธ. 2553. การจดการสาธารณสขในชมชน. มหาสารคาม: คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม.

จฑารตน ชมพนธ. 2555. การวเคราะหหลกการมสวนรวมของประชาชน ใน The Public Participation Handbook: Making Better Decisions through Citizen Involvement ในบรบทประเทศไทย. วารสารการจดการสงแวดลอม ปท 8 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555.

เชดศกด ปรงค ามา. 2555. การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกบานลนฟา หมท 8 ต าบลแคนเหนอ อ าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน.วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, คณะสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

ฐปนรรฆ ประทปเกาะ. 2556. โรคไขเลอดออก. ในขอเทจจรงและสถตภาวะคกคามสขภาพภาคใต 2556, วระศกด จงสววฒนวงศ, บรรณาธการ. หนา 13-15. สงขลา: สถาบนวจยและพฒนาสขภาพภาคใต.

เดชา บวเทศ. 2547. การพฒนาการมสวนรวมในการควบคมและก าจดลกน ายงลายของแกนน าชมชน บานหนองคณฑ หมท 4 ต าบลพกราง อ าเภอพระพทธบาท จงหวดสระบร. ส านกงานปองกนควบคมโรคท 4 จงหวดสระบร.

ถวลวด บรกล. 2551. การมสวนรวม แนวคดทฤษฎ และกระบวนการ. กรงเทพมหานคร: สถาบนพระปกเกลา.

142

ธนกร จระออน. 2553. รปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในระดบชมชน จงหวดบรรมย. สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, สาขาการจดการระบบสขภาพ, คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหาสารคาม.

ธามพสษฐ ตเมองสอง. 2551. การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของชมชน: กรณ ศกษาบานขมน หมท 4 ต าบลกดสระ อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน. สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการบรหาร, คณะสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

ธ ร ะ พ ง ษ ต ณ ฑ ว เ ช ย ร แ ล ะ อ ษ า ท ส ย า ก ร . 2556. โ ร ค ไ ข เ ล อ ด อ อ ก . http://www.med.cmu.ac.th/HOME/file/5509 Dengue.pdf (สบคนเมอ 30 มถนายน 2556)

ธระพงษ แกวหาวงษ. 2543. กระบวนการเสรมสรางชมชนเขมแขง: ประชาคม ประชาสงคม. พมพครงท 6. ขอนแกน : คลงนานาวทยา.

นภาภรณ อนทรสทธ. 2550. การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน บานบอตากลา อ าเภอค าตากลา จงหวดสกลนคร. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาการพยาบาลชมชน คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

นตยา นลจนทร. 2555. การรบรของประชาชนตอการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในจงหวดกระบ . วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาการวจยและพฒนาระบบสขภาพ คณะวทยาศาสตร, มหาวทยาลยสงขลาคนรนทร.

บงการ ชยชาญ. 2546. การมสวนรวมของชมชนในการปองกน และควบคมโรคไขเลอดอ าเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต, สาขาการสงเสรมสขภาพ คณะศกษาศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม.

บญชวย มลสาร. 2548. การปองกนแลtควบคมโรคไขเลอดออกอยางยงยนของประชาชนในต าบลคายบกหวาน อ าเภอเมอง จงหวดหนองคาย. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต, สาขายทธศาสตรการพฒนา คณะศกษาศาสตร, มหาวทยาลยราชภฎมหาสารคาม.

บญเทยน อาสารนทร. 2553. การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก โดยใชเทคนคกระบวนการ A-I-C: บานเหลานาด หมท 11 ต าบลบานหวา อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, คณะสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

บษบง เจาฑานนท. 2555. การพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนกรณศกษา: ต าบลน าดบ อ าเภอปาซาง จงหวดล าพน. นนทบร. ส านกงานตดตอน าโดยแมลง กรมควบคมโรค จงหวดนนทบร.

143

ปวตร ชยวสทธ. 2551. รปแบบการปองกนควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน โดยการมสวนรวมของชมชนบานกรายทอง ต าบลรบรอ อ าเภอทาแซะ จงหวดชมพร . นครศรธรรมราช: ส านกงานปองกนควบคมโรคท 11 จงหวดนครศรธรรมราช.

ประชาสรรณ แสนภ กด . 2547. เทคนคกระบวนการวา งแผนแบบมส วน รวม http://www.prachasan.com /mindmapknowledge/aic.html. (สบคนเมอ 3 มถนายน 2557).

ปยะนช เงนคลาย. 2550. การเสรมสรางพลงชมชนในกระบวนการยตธรรมชมชนในการประชมวชาการรฐประศาสนศาสตรระดบประเทศครงท 1, 7 กมภาพนธ 2550. กรงเทพฯ: สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

พสกร สงวนชาต. 2552. ผลการจดการแบบมสวนรวมของชมชนทมตอการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ต าบลหนาพระลาน อ าเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดสระบร. สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, สาขาการจดการระบบสขภาพ คณะสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยมหาสารคาม.

พรรณร เหลกลม. 2552. การด าเนนงานปองกน และควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนบานกอกดอนพะยอม ต าบลทองหลาง อ าเภอบานใหมไชยพจน จงหวดบรรมย. พยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาการพยาบาลชมชน คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

พนสข ชวยทอง. 2556. การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกจงหวดศรสะเกษ. วารสารเกอการณย 20 (2) 55-69.

มรกต หนอศกด. 2552. การมสวนรวมของชมชนในการควบคมแลtปองกนโรคไขเลอดออก ต าบลปาไผ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม. พยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาการพยาบาลชมชน คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม.

รชน ถตยประเสรฐ. 2552. การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกต าบลบอแกว อ าเภอนาค จงหวดกาฬสนธ .สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต . คณะสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย สมาคมวชาชพรวม และส านกโรคตดตอน าโดยแมลง . 2557. แนวทางการวนจฉยและการรกษาไขเดงกและไขเลอดออกเดงกในผ ใหญ ป พ.ศ. 2556. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจ ากด.

ลกขณา เนตรยง. 2547. การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมลกน ายงลาย โดยใชแนวคดเทคนค AIC กรณศกษาบานนาสดา หมท 7 ต าบลกลลางใหญ อ าเภอบานผอ จงหวดอดรธาน.สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, สาขาบรหารสาธารณสข.คณะสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

144

ศรเพญ กลยารจ, มกดา หวงวระวงศ และวารณ วชรเสว . 2556. การวนจฉยและการรกษาโรคไขเลอดออกเดงก พมพครงท 2. กรงเทพฯ : ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.

ศรเพชร มหามาตย และคณะ. 2557. การพยากรณโรคไขเลอดออก พ.ศ. 2558. ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง ส านกระบาด กรมควบคมโรค.

ศนยฝกอบรมและพฒนาสขภาพภาคประชาชน. 2550. วารสารสขภาพภาคประชาชน. ปท 22 ฉบบท 1 ตลาคม - ธนวาคม 2550.

ศนยอนามยท 4 ราชบร. 2556. เอกสารประกอบการประกวดผลงานตนแบบทด (Best Practice) และนวตกรรม.

สกลวชย พลนวน. 2550. การสรางเครอขายการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน : กรณศกษาต าบลบางโกระ อ าเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน. ศกษาศาสตรมหาบณฑต, สาขาศกษาศาสตรเพอพฒนาชมชน. คณะศกษาศาสตร, มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

สทธชย วงคชาญศร. 2551. ผลการจดการแบบมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอ าเภอธาตพนม จงหวดนครพนม. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, สาขาการจดการระบบสขภาพ คณะสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยมหาสารคาม.

สวฒน เรกระโทก. 2553. การพฒนารปแบบการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในเขตพนทสถานอนามยบานหนองใหญ ต าบลหวยบง อ าเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมา. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, สาขาการพฒนาสขภาพชมชน, มหาวทยาลยราชภฎมหาสารคาม.

ส า น ก ง า น ก อ ง ท น ส น บ ส น น ก า ร ว จ ย . 2554. เ ค ร อ ง ม อ ว จ ย ท อ ง ถ น .http://www.vijai.org/tool_vijai/12/06.asp (สบคนเมอ 8 กนยายน 2557)

ส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 นครราชสมา. 2552. ตลาดนดความรเครอขายเฝาระวงปองกนควบคมโรค และภยสขภาพ พนทสาธารณสขเขต 14 “เครอขาย เขมแขง ชมชนแขงแรง” วนท 23-25 กนยายน 2552.

ส านกงานสาธารณสขจงหวดพทลง. 2556. สรปรายงานสถานการณโรคไขเลอดออกจงหวดพทลง ปพ.ศ. 2556.

ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว. 2556. รายงานสถานการณโรคไขเลอดออกอ าเภอบางแกว ป พ.ศ. 2556.

ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว. 2556. แผนยทธศาสตรอ าเภอบางแกว ป พ.ศ. 2556.

145

ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว. 2557. แนวทางในการด าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก.

ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางแกว. 2557. เอกสารประกอบการรบนเทศผสมผสานรอบท 1/2557. ส านกจดการความร กรมควบคมโรค. 2555. แกะรอยความส าเรจ SRRT ต าบล. พมพครงท 1.

กรงเทพฯ:โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค. 2556. รายงานสถานการณโรคไขเลอดออก พ.ศ. 2556. ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค 2555. แนวทางการรายงานโรคทมความส าคญสงประเทศไทย.

พมพครงท 1. กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. ส า น ก โ ร ค ต ด ต อ น า โ ด ย แ ม ล ง .2553. ค ว า ม ร เ ร อ ง โ ร ค ไ ข เ ล อ ด อ อ ก .

http://www.thaivbd.org/content.php?cat=8 (สบคนเมอ 20 เมษายน 2557) ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง . 2553. คม อการด า เนนงานเจ าหน าทสาธารณสข .

http://www.thaivbd.org /content.php?cat=8 (สบคนเมอ 20 เมษายน 2557) ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง. 2554. รายงานการประเมนผลการเฝาระวงปองกนและควบคมโรค

ไขเลอดออกภาพรวมระดบประเทศ. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง. 2555. แนวทางการจดการพาหะน าโรคแบบผสมผสานส าหรบองคกรปกครองสวนทองถน. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

ส าเนยง วงศวาน. 2549. การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก อ าเภอจงหาร จงหวดรอยเอด. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการบรหารสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร, วทยาลยมหาวทยาลยขอนแกน.

องคการบรหารสวนต าบลโคกสก. 2557. แผนพฒนาสามป (พ.ศ.2558 - 2560). อรทย กกผล. 2552. การมสวนรวมของประชาชนส าหรบผบรหารทองถน. พมพครงท 1

กรงเทพมหานคร: โรงพมพ ส เจรญการพมพ. อษาวด ถาวระ. 2553. ยงพาหะ. ในชววทยาและการควบคมแมลงทเปนปญหาสาธารณสข, อษาวด

ถาวระบรรณาธการ.หนา 1-8. นนทบร : บรษทหนงสอดวนจ ากด. Best, J.W.,&Kanh, J.V.1989. Research in education. Sixth edition. New Delhi India : Plentice-

Hall.

146

Justin. 2011. Exploring the relationships between dengue fever knowledge and a Aedes aegypti breeding in St Catherine Parish, Jamaica: a pilot of enhaneced lowcost surveillance. Research and reports in Tropical Medicine (2): 93-103.

Roberto Tapia-Conyer. 2012 Community participation in the prevention and control 0f dengue: the patio lipio strategy in Mexico http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3381439/ (accessed July 14, 2014).

Toledo.M.E and other. 2007 Towards Community participation in dengue vector control. results from action research in Santiago de Cuba, Cuba.. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16824565 (accessed July 14, 2014).

Vanlerberghe. 2010. Community Involvement in dengue Vector Control: Cluster Randomised trial. MediccReview. 12(1). http://www.medicc.org/mediccreview/pdf.php?lang=&id= 133 (accessed July 31, 2014).

Waltz, F.C., Strickland, L.O.,&Lenz, R.E. 1991. Measurement in nursing research. Philadelphia : F.A. Davis Company.

147

ภาคผนวก

148

ภาคผนวก ก แบบพทกษสทธกลมตวอยาง

ขาพเจา มาธพร พลพงษ นกศกษาหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการระบบสขภาพ ก าลงด าเนนการวจยเรอง การพฒนาการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง โดยมวตถประสงคเพอเพอพฒนารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกแบบมสวนรวมของชมชนโดยใชเทคนคการระดมความคดดวยกระบวนการ A-I-C ในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ซงประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจยครงนคอ เกดกระบวนการมสวนรวมของชมชน มความยงยน สามารถน ามาแกไขปญหาการระบาดของโรคไขเลอดออกในพนท ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง และน ารปแบบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกแบบมสวนรวมทไดจากการศกษาไปใชแกปญหาในพนทและประยกตใชในพนทอนทมบรบทเหมอนกนหรอคลายกน การเขารวมวจยครงนขนอยกบความสมครใจของทาน ทานมสทธทจะตอบรบ หรอปฏเสธการเขารวมวจย ระหวางการใหสมภาษณหากทานรสกอดอด หรอไมสบายใจ ทานสามารถยตการใหขอมลไดทนท โดยไมมผลกระทบใด ๆ ตอทานทงสน ทงนขอมลทไดจากทานจะถกเกบไวเปนความลบ และขอมลจะถกน าเสนอในภาพรวม หากทานมขอสงสยประการใด สามารถสอบถามดฉน นางม า ธ พ ร พ ลพ ง ษ โ ท รศ พท 089-2948209 ห ร อท ส ถ าบ น ก า ร จ ด ก า ร ระบบส ข ภ าพ มหาวทยาลยสงขลานครนทร (สจรส.ม.อ.) โทรศพท 074-282900-2 ไดตลอดเวลา ลงชอ (นางมาธพร พลพงษ) ผวจย ส าหรบผเขารวมวจย ขาพเจาไดอานหรอไดรบทราบขอมลการพทกษสทธในการขารวมโดยละเอยดแลว มความเขาใจเปนอยางด และยนดเขารวมวจยครงน ลงชอ ( ) ผเขารวมวจย

149

ภาคผนวก ข เครองมอทใชในการวจย

แบบสอบถามเรอง การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมไขเลอดออก โดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ค าชแจง 1. วตถประสงคของแบบสอบถามชดน เพอวเคราะหปญหา และสาเหตของปญหา ในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในขนตอนท 1 ของวทยานพนธเรอง “การพฒนาการปองกนและควบคมไขเลอดออก โดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง” ซงเปนวทยานพนธในการศกษาหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการระบบสขภาพ มหาวทยาลยสงขลานครนทร แบบสอบถามชดนม 8 หนา ประกอบดวย 4 สวน คอ สวนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไป จ านวน 10 ขอ สวนท 2 แบบสอบถามความรในการปองกนโรคไขเลอดออก จ านวน 20 ขอ สวนท 3 แบบสอบถามการปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก จ านวน 10 ขอ ค าถามมลกษณะเปนค าถามปลายปดใหเลอกตอบ สวนท 4 แบบสอบถามกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก จ านวน 20 ขอ ค าถามมลกษณะเปนค าถามปลายปดใหเลอกตอบ 2. ผตอบแบบสอบถามคอผน าชมชน ประธาน อสม. และประชาชน 3. ขอความรวมมอกรอกแบบสอบถามใหครบทกขอ ตามความเปนจรง เพอน าขอมลไปใชประโยชนเปนแนวทางในการในการปองกนและควบคมไขเลอดออกในระดบชมชนตอไป

หากทานมขอเสนอแนะเพมเตม หรอขอสงสยในการศกษาครงน ทานสามารตดตอผวจยไดทนางมาธพร พลพงษ โทรศพท 089-2948209

ขอขอบพระคณทานเปนอยางสงในความอนเคราะหตอบแบบสอบถาม

นางมาธพร พลพงษ นกศกษาปรญญาโท สถาบนการจดการระบบสขภาพภาคใต

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

150

หมายเลขแบบสอบถาม

แบบสอบถาม เรอง การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมไขเลอดออก โดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ค าชแจง : โปรดท าเครองหมาย ลงใน หนาค าตอบ และเตมขอความในชองวางตามความเปนจรง สวนท 1 ขอมลทวไป ส าหรบผวจย 1. เพศ 1. ชาย 2.หญง sex 2. ปจจบนทานอาย ….. ป ......เดอน age 3. สถานภาพสมรส 1. โสด 2. ค /สมรส 3. หมาย 4. หยา/แยก

sta

4. สถานภาพในชมชน 1. ผน าชมชน 2. อาสาสมครสาธารณสข (อสม.) 3. ประชาชนในชมชน 4. อนๆ ระบ...................................

comstat

5. ระดบการศกษาสงสดของทาน 1. ไมไดเรยนหนงสอ 2. ประถมศกษา 3. มธยมศกษาตอนตน 4. มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. 6. อนปรญญา/ปวส. 5. ปรญญาตร 7. สงกวาปรญญาตร 8. อนๆ ระบ.................

edu

6. ระยะเวลาทอาศยอยในต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ……………..ป time 7. อาชพ (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. เกษตรกรรม 2.รบจาง 3. คาขาย 4.รบราชการ 5. ไมไดประกอบอาชพ 6.อนๆ ระบ...................................

occ

8. รายไดเฉลยตอเดอนของทานคอ ......................................บาท (รายไดเฉลยในรอบ 1 ป) 1.นอยกวา 5,000 บาท 2. 5,000 – 10,000 บาท 3. 10,000 – 15,000 บาท 4. 15,000 – 20,000 บาท 4. 20,000 – 30,000 บาท 5. สงกวา 30,000 บาท

9. นบถอศาสนา 1. พทธ 2. อสลาม 3. ครสต 4. อน ๆ............ 10. ในรอบ 2 ปทผานมา มสมาชกในบานของทานเคยเจบปวยดวยโรคไขเลอดออกหรอไม 1. ไมเคย 2. เคย จ านวน ...........คน เมอ พ.ศ.........

151

ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย / ลงในชองทตรงกบความรของทานมากทสด

ความรในการปองกนโรคไขเลอดออก ค าตอบ ส าหรบ

ผวจย ใช ไมใช 1.โรคไขเลอดออกตดตอไดโดยถกยงลายทมเชอโรคไขเลอดออกกด K1 2.ปจจบนยงลายกดคนทงในเวลากลางวนและกลางคน K2 3. ยงลายชอบอาศยอยบรเวณมมมด มมอบของหอง K3 4. ยงลายชอบวางไขในทน าใส นง K4 5. การก าจดลกน ายงลายเปนวธการทงาย และสะดวกทสด K5 6. การใสทรายอะเบทในภาชนะทไมสามารถปดฝาได เชน อางน าในหองน า หองสวม เปนการปองกนไมใหยงลายวางไข

K6

7. การส ารวจ และท าลาย ลกน ายงลาย ในภาชนะขงน าบรเวณรอบบานทก 7 วน เปนการปองกนการเกดโรคไขเลอดออก

K7

8. การท าความสะอาดและจดเกบสงของบรเวณบานหรอชมชน เปนการท าลายแหลงเพาะพนธลกน ายงลาย

K8

9. การปดฝาภาชนะเกบน าใหมดชดทกครงหลงการเปดใช เปนการปองกนยงลายลงไปวางไข

K9

10. การคว าภาชนะทมน าขง และขดลางเปลยนถายภาชนะใสน าทก 7 วน เปนการท าลายแหลงเพาะพนธลกน ายงลาย

K10

11. การปลอยปลากนลกน า เชน ปลาหางนกยง ปลากด ปลาหางกระด ในภาชนะใสน า เชน อางบว ถงซเมนตเกบน า ภาชนะทปดฝาไมได เปนการควบคม และท าลายแหลงเพาะพนธลกน ายงลาย

K11

12. การปรบปรงสงแวดลอมใหสะอาด ปลอดโปรง โลง โดยเกบท าลายเศษวสด และเศษภาชนะทไมใชแลว กะลามะพราว ยางรถยนต กระปอง ขวดทไมใชแลว เปนการควบคม และท าลายแหลงเพาะพนธลกน ายงลาย

K12

13. การใชเกลอแกง หรอน าสมสายชในจานรองขาตกบขาวสามารถปองกนการวางไขของยงลายได

K13

สวนท 2 แบบสอบถามความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

152

14. การพนหมอกควนก าจดยงลายภายในบานพนแลวควรปดประต หนาตางทงไว 30 นาท

K14

ความรในการปองกนโรคไขเลอดออก ค าตอบ ส าหรบ

ผวจย ใช ไมใช 15. การด าเนนกจกรรมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก เปนหนาทของเจาหนาทสาธารณสข องคกรปกครองสวนทองถน และอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานเทานน

K15

16. กรณมผปวยควรพนหมอกควนในระยะรศม 100 เมตร รอบบานผปวยอยางนอย 2 ครงหางกน 7 วน

K16

17. อาการไขสง ปวดศรษะ เบออาหาร มจดแดงบรเวณแขน ขา และล าตว เปนอาการของโรคไขเลอดออก

K17

18. ถาเปนไขเลอดออกไมควรใหเดกกนยาลดไขชนดแอสไพรน หรอ ยาแกปวดทเปนผงบรรจซอง

K18

19.เมอมผปวยไขเลอดออกในบานหรอชมชนควรใหผปวยทายากนยงเพอปองกนยงกด

K19

20.เมอมผปวยไขเลอดออกในบานหรอชมชนตองท าลายลกน ายงลาย และยงตวแก และปองกนตนเองไมใหถกยงกด

K20

153

ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย / ลงในชองทตรงกบการปฏบตของทานมากทสด ซงมเกณฑในการตดสนใจระดบการด าเนนงาน ดงน ระดบมาก หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเปนสวนใหญ ระดบปานกลาง หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเปนบางสวน ระดบนอย หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเพยงเลกนอย ไมไดปฏบต หมายถง ไมมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ

กจกรรม ระดบการปฏบต

มาก ปานกลาง นอย ไมไดปฏบต

1. ทานส ารวจและก าจดยงลายพาหะน าโรคไขเลอดออกในบานดวยตนเอง

2. ทานปรบปรงสภาพแวดลอมบรเวณรอบบาน โดยการถมกลบหลม บอทมทน าขง เพอไมให เปนแหลงเพาะพนธยงลาย

3.ทานใสทรายอะเบทก าจดลกน ายงลายในภาชนะทไมสามารถปดฝาได เชน อางน าในหองน า หองสวม

4.ทานส ารวจลกน ายงลายในภาชนะขงน าบรเวณรอบบานทกวนและเมอพบลกน ายงลายกก าจดทนท

5.ทานปรบปรงสงแวดลอมใหสะอาด ปลอดโปรง โลง โดยเกบท าลายเศษวสด และเศษภาชนะทไมใชแลว กะลามะพราว ยางรถยนต กระปอง ขวดทไมใชแลว เพอไมใหเปนทอาศยของยงลายทก 7 วน

6.ทานเปลยนน าและขดภาชนะเกบน าในหองน าทกสปดาห 7. ทานเปลยนน าในแจกนดอกไมหรอแจกนหนาศาลพระภมทกสปดาห

8. ทานนอนกลางมง หรอนอนในหองในหองทมมงลวด หรอมพดลมทงกลางวนและกลางคน

9.ทานปดฝาภาชนะน าดมทกครงหลงการเปดใช 10. เมอมบคคลใกลบานปวยดวยโรคไขเลอดออก ทานให

สวนท 3 แบบสอบถามการปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

154

กจกรรม ระดบการปฏบต

มาก ปานกลาง นอย ไมไดปฏบต

ความรวมมอในการก าจดแหลงเพาะพนธลกน ายงลาย และการพนหมอกควนภายในบาน เพอก าจดยงลาย 11. เมอมกจกรรมการรณรงคการปองกนโรคไขเลอดออกในชมชน ทานเขารวมกจกรรมอยางสม าเสมอ

12.ทานปลอยปลากนลกน า เชน ปลาหางนกยง ปลากด ปลาหางกระด ในภาชนะใสน า เชน อางน า ถงซเมนตเกบน า ภาชนะทปดฝาไมได

13. ทานมการก าจดยงลายดวยการพนสเปรยกระปอง 14. ทานยนดใหความรวมมอในการ ปด เปลยน ปลอย ปรบ ปฏบตทก 7 วน ในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

15. ทานใชยาจดกนยง หรอใชยาทากนยง เพอไลไมใหยงเขามาใกล

16. เมอทานสงสยวาทานหรอบคคลในบานเปนโรคไขเลอดออกทานไปพบบคลากรทางดานสาธารณสขทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

17.ทานมสวนรวมในการใหความร และขอมลขาวสารในการปองกนโรคไขเลอดออกแกบคคลชมชน

18.ทานมสวนรวมในการส ารวจลกน ายงลาย และการก าจดแหลงเพาะพนธลกน ายงลายในชมชน

19.ทานมสวนรวมในการวางแผนกจกรรมหรอการด าเนนกจกรรมโครงการการปองกนโรคไขเลอดออกในชมชน

20. ทานใหความรวมมอในการควบคมลกน ายงในบาน ตนเองเพอใหทกคนในหมบานไมปวยเปนโรคไขเลอดออก

155

ค าชแจง 1. แบบสอบถามนตองการถามกระบวนการและกจกรรมทท าใหเกดความส าเรจของการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 2.โปรดท าเครองหมาย / ลงในชองทตรงกบการปฏบตของทานมากทสด โดยใหผถกสอบถามพจารณาตอบถงระดบการด าเนนงานทเกยวของกบการปองกนโรคไขเลอดออกในชมชนวามการปฏบตหรอมการท ากจกรรมตาง ๆ มากนอยเพยงใด โดยมเกณฑในการตดสนใจระดบการด าเนนงาน ดงน ระดบมาก หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเปนสวนใหญ ระดบปานกลาง หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเปนบางสวน ระดบนอย หมายถง เมอมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นนไดเพยงเลกนอย ไมไดปฏบต หมายถง ไมมการปฏบตหรอมการกระท ากจกรรมตาง ๆ นน

กจกรรม ระดบการปฏบต

มาก ปานกลาง นอย ไมไดปฏบต

การมสวนรวมของประชาชน

1.ประชาชนในชมชนมสวนรวมในการปองกนโรคไขเลอดออก

2 . ชมชนม แผนง านในการด แลป อ งก นโรคไขเลอดออก

3.เมอมกจกรรมในการปองกนโรคไขเลอดออก ทกคนเขารวมกจกรรม

4.ประชาชนมการแสดงความคดเหนในการเสนอแนวทางแกไขปญหาโรคไขเลอดออกในชมชน

การออกกฎเกณฑของชมชน

5.ชมชนตองมกฎเกณฑทแนชดและทกคนตองปฏบตตาม

สวนท 4 แบบสอบถามปจจยความส าเ รจการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

156

กจกรรม ระดบการปฏบต

มาก ปานกลาง นอย ไมไดปฏบต

6.ใหทกหลงคาเรอนปองกนการเกดลกน ายงลาย

7.ทกคนชวยกนดแลใหชมชนปลอดลกน ายงลาย

8. เวลามกจกรรมในการปองกนโรคไขเลอดออกในชมชน ทกคนในชมชนควรใหความรวมมอ

การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน

9.ผใหญบานและสมาชก อบต. อสม. และครเปนผน าในการดแลเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออกในชมชน

10.ผใหญบานและสมาชก อบต.อสม. คร เปนผประสานกบหนวยงานตาง ๆ ทงทางดานขอมล ขาวสาร ความร และงบประมาณ

11.ชมชนมการบรหารงานในรปแบบกรรมการในการดแลปองกนเกยวกบโรคไขเลอดออกในชมชน

12.มการแบงการดแลครวเรอน เปนกลมบาน เพอสะดวกในการดแลกนเองอยางชดเจน

การประชาสมพนธ

13.ไดรบขอมลของผปวยดวยโรคไขเลอดออก โดยไดรบแจงจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลแลว ให อสม.หรอผใหญบานประกาศใหชาวบานทราบ

14.ไดรบขอมลความรเกยวกบโรคไขเลอดออกจากเจาหนาทสาธารณสขในการปองกนตนเองและครอบครว

15.มการประชาสมพนธในการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกใหทกคนทราบโดยทวถง

157

กจกรรม ระดบการปฏบต

มาก ปานกลาง นอย ไมไดปฏบต

การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง

16.มงบประมาณทพอเพยง โปรงใส ชดเจน

17.อบต .ม ก ารสนบสนนงบประมาณในการด าเนนงานเรองโรคไขเลอดออกอยางเตมท

ชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก

18.ประชาชนมการปรบเปลยนพฤตกรรมในการปองกนโรคไขเลอดออก

19.ประชาชนตระหนกและมสวนรวมในการปองกนโรคไขเลอดออก

20.มระบบเฝาระวงปองกนโรคไขเลอดออกในชมชน

ขอไดรบความขอบคณจาก

มาธพร พลพงษ นกศกษาปรญญาโทหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการจดการระบบสขภาพ มหาวทยาลยสงขลานครนทร

158

แบบประเมนความพงพอใจเรอง การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมไขเลอดออก โดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ค าชแจง 1. วตถประสงคของแบบสอบถามชดน เพอประเมนความพงพอใจนรปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก โดยการมสวนรวมของชมชน วทยานพนธเรอง “การพฒนาการปองกนและควบคมไขเลอดออก โดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง” ซงเปนวทยานพนธในการศกษาหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการระบบสขภาพ มหาวทยาลยสงขลานครนทร แบบสอบถามชดนม 2 หนา ประกอบดวย แบบสอบถามความพงพอใจในการมสวนรวม จ านวน 6 ขอ ค าถามมลกษณะเปนค าถามปลายปดใหเลอกตอบ 2. ผตอบแบบสอบถามคอผน าชมชน ประธาน อสม. และประชาชน 3.ขอความรวมมอกรอกแบบสอบถามใหครบทกขอ ตามความเปนจรง เพอน าขอมลไปใชประโยชนเปนแนวทางในการในการปองกนและควบคมไขเลอดออกในระดบชมชนตอไป

หากทานมขอเสนอแนะเพมเตม หรอขอสงสยในการศกษาครงน ทานสามารตดตอผวจยไดทนางมาธพร พลพงษ โทรศพท 089-2948209

ขอขอบพระคณทานเปนอยางสงในความอนเคราะหตอบแบบสอบถาม

159

ค าชแจง : โปรดท าเครองหมาย / ลงใน หนาค าตอบ และเตมขอความในชองวางตามความคดเหนของทาน พรอมระบเหตผล 1. ทานเขารวมกจกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนหรอไม

1. เขารวม 2.ไมเขารวม เพราะ.............................................................................................................................................

2. ทานคดวากจกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนของทานเหมาะสมหรอไม 1. เหมาะสม เพราะ...................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………… 2.ไม เหมาะสม เพราะ....................................................................................................... ……………………………………………………………………………………………………

3. กจกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกททานมสวนรวมและเขารวม(ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. ประชมศกษา และวเคราะหปญหาของชมชน 2. ประชมวเคราะห วางแผน และก าหนดแนวทางในการแกไขปญหาของชมชน 3. ประชมจดท าแผนงาน/โครงการแกไขปญหาของชมชน 4. อนๆ ระบ......................................................................................................................

4. ทานเหนดวยกบกจกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน กจกรรมใดบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. การมสวนรวมของประชาชน เพราะ................................................................................................................................... 2.การออกกฎเกณฑของชมชน เพราะ..................................................................................................................................... 3. การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน เพราะ....................................................................................................................................... 4.การประชาสมพนธ เพราะ...................................................................................................................................... 5. การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง เพราะ...................................................................................................................................... 6.ชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก เพราะ.......................................................................................................................................

ค าชแจง : โปรดท าเครองหมาย / ลงใน หนาค าตอบ และเตมขอความในชองวางตามความคดเหนของทาน พรอมระบเหตผล 5. ทานคดวากจกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนควรมอยางตอเนองหรอไม

1. ควรมตอเนอง 2.ไมจ าเปนตองตอเนอง เพราะ.............................................................................................................................................

160

กจกรรมใดทควรมอยางตอเนอง (ระบอนดบทคดวาควรม 3 ล าดบ โดยเขยน 1 2 3 ดานหนา) .................... การมสวนรวมของประชาชน .................... การออกกฎเกณฑของชมชน .................... การมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบอยางชดเจน .................... การประชาสมพนธ .................... การสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยงและตอเนอง .................... ชมชนมความตระหนกในการปองกนโรคไขเลอดออก

6. การจดกจกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนทผานมา ทานมความพงพอใจระดบใด 1. ไมพงพอใจ 2. พงพอใจนอย 3. พงพอใจปานกลาง 4. พงพอใจมาก

ขอไดรบความขอบคณจาก

มาธพร พลพงษ นกศกษาปรญญาโทหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการจดการระบบสขภาพ มหาวทยาลยสงขลานครนทร

161

แนวทางการสนทนากลมส าหรบการสนทนากลมในกระบวนการ AIC ใหผเขารวมประชมประกอบ ประธาน อสม. ผน าชมชน และประชาชน แบงกลมเทา ๆ กน ตามความเหมาะสม โดยมการเลอกประธานกลม และเลขากลม โดยใหสมาชกในแตละกลมแตละคนวาดภาพลงบนกระดาษจากมงมองของตวเองคด และใหเลาใหเพอน ๆ ในกลมฟง หลงจากนนใหน าความคดของทกคนในกลมมารวมกนเปนของกลม และผแทนกลมน าเสนอใหทประชมฟง Session ท 1 ของการประชม A (Appreciation) เปดโอกาสใหสมาชกทเขารวมประชม ไดแสดงความคดเหน รบฟง และแลกเปลยนประสบการณ หาขอสรปรวมกนอยางสรางสรรค ยอมรบในความเหนซงกนและกน ขนตอนท 1 วทยากรน าเสนอ/การคนขอมลจากแบบสอบถามทวเคราะหไดจากการศกษาเชงปรมาณเพอใหมการทบทวนสถานการณทผานมาจะชวยใหสมาชก มองเหนภาพ ปจจบน และอนาคต จากขอมลทน าเสนอทานเคยทราบสถานการณโรคไขเลอดออกในหมบานของทานหรอไมอยางไร (จากสถานการณทน าเสนอทานทราบมากอนหรอไม จากหนวยงาน เปนอยางไรบาง) ขนตอนท 2 วทยากรตงค าถามเพอใหสมาชกกลมชวยกนอธบายตอความเขาใจในสภาพปจจบนของปญหาไขเลอดออกในชมชน 1. ทานและคนในชมชนของทานไดรบความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทางทไหน เพยงพอหรอไม 2. ทานและคนในชมชนมการปฏบตในการด าเนนการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกเปนอยางไร 3. ทานและชมชนไดเขามามสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนในขนตอนการมสวนรวมดงนหรอไมมากนอยเพยงใด - การมสวนรวมในการคนหาปญหา และสาเหตของปญหา - การมสวนรวมในการวางแผนด าเนน - การมสวนรวมในการ การปฏบตงาน และการรบผลประโยชน - การมสวนรวมในการตดตาม และประเมนผล 4. ในชมชนของทานมปจจยในการด าเนนงานเพอควบคมโรคไขเลอดออกเหลานหรอไม อยางไรบาง

162

- การมสวนรวมของประชาชนมหรอไมเปนอยางไร - ชมชนมกฎเกณฑมการควบคมโรคเปนอยางไร - ชมชนมผน าทเขมแขง และมกรรมการผรบผดชอบประกอบดวยใคร อยางไรบาง - มการประชาสมพนธหรอไม ถาม เปนแบบใดบาง - ภาคเครอขาย (ไดแก หนวยงานตาง ๆ องคกรเอกชน กลม ชมรมตาง ๆ ในชมชน) เขามามสวนรวมในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกหรอไม อยางไรบาง - มการสนบสนนจากองคกรภาคเครอขายอยางพอเพยง และตอเนอง 5. นอกจากปจจยทกลาวมาแลวในชมชนทานมปจจยใดบางททานคดวามสวนท าใหการด าเนนในการปองกนโรคไขเลอดออกประสบความส าเรจ ขนตอนท 3 ใหสมาชกทกคนในกลมวาดภาพจนตนาการถงภาพชมชน สภาพทตนเองอยากเหนในอนาคตในการปญหาไขเลอดออกในชมชนของตนเอง 1. ทานและคนในชมชนของทานตองการความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกแบบทมอยหรอตองการใหเปนอยางไร 2. ทานและคนในชมชนตองการใหมแนวทางในการปฏบตในการด าเนนการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนอยางไร 3. ทานตองการใหทานและคนในชมชนมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกอยางไร 4. ทานและคนในชมชนตองการใหชมชนมการออกกฎเกณฑของชมชนเปนอยางไร 5. ทานคดวาการมผ รบผดชอบทชดเจนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกสงผลใหการด าเนนงานประสบผลส าเรจหรอไม และควรก าหนดการผรบผดชอบอยางไรบาง 6. ทานอยากใหมการประชาสมพนธในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกอยางไร 7.ทานอยากใหองคกรภาคเครอขายในชมชนทานมสวนในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกอยางไร Session ท 2 ของการประชม I (Influence) เปนขนตอนทสมาชกชวยกนหาแนวทางเพอก าหนดกจกรรมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

163

ขนตอนท 1 วทยากรทบทวนวสยทศนรวมกนของชมชน (จาก session ท 1) ตอการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก และใหโอกาสสมาชกปรบปรงเพมเตมใหสมบรณ 1. วทยากรสรปปญหาและสาเหตของปญหาและน าเสนอขอมลทงหมดตอทประชม ใหโอกาสสมาชกซกถามเพอความเขาใจทตรงกนในประเดน -ความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - แนวทางในการปฏบตในการด าเนนการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชน -การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - การออกกฎเกณฑของชมชนในชมชน -การมผรบผดชอบทชดเจนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - การประชาสมพนธในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - การมสวนรวมขององคกรภาคเครอขายในชมชนในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ขนตอนท 2 วทยากรตงค าถาม เพอใหสมาชกในกลมเขยนแนวทาง กจกรรม ลกษณะโครงการบนแผนกระดาษ และใหน าเสนอโดยชแจงเหตผล ความจ าเปน ประโยชน ทชมชนจะไดรบ 1. ใหสมาชกเขยนแนวทาง/กจกรรม/โครงการ ในหวขอตอไปน - ความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - แนวทางการปฏบตในการด าเนนการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - การออกกฎเกณฑของชมชนในชมชน - การมผรบผดชอบทชดเจนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - การประชาสมพนธในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก - การมสวนรวมขององคกรภาคเครอขายในชมชนในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก 2. ใหสมาชกเสนอแนวทาง/กจกรรม/โครงการ โดยชแจงเหตผลความจ าเปนและประโยชนทไดรบ ขนตอนท 3 วทยากรรวบรวมขอเสนอทไดและจดเปนหมวดหม และตงค าถามเพอปรบปรงขอเสนอทไดเพมเตม 1. ใหทานพจารณาแนวทางในแตละขอ แยกประเภท 2. ใหทานจดล าดบความส าคญของแตละแนวทาง/กจกรรม/โครงการในแตละประเดน

164

Session ท 3 ของการประชม C (Control) เปนขนตอนของการยอมรบรวมกน โดยน าเอาแนวทาง/กจกรรม/โครงการตาง ๆ สการปฏบต ขนตอนท 1 วทยากรใชค าถามเพอเลอกแนวทาง/กจกรรม/โครงการ ทท าใหการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกใหประสบความส าเรจ 1. กจกรรมทท าไดเองในชมชน ใหทานลงชอในแตละกจกรรม แบงกลมยอยตามกจกรรมทลงชอไว 2. กจกรรมทตองท ารวมกบองคกรอน ๆ ใหทานรวมกนเสนอมอบหมายใหบคคลหรอกลมด าเนนการประสานงาน ขนตอนท 2 วทยากรใชค าถามเพอก าหนดผรบผดชอบ สมาชกรวมกนเสนอมอบหมายใหบคคล หรอกลมด าเนนการในขนตอนตอไปวาเปนอยางไร

1. ใหทานจดท าแผนปฏบตการทท าไดเอง โดยการหาแนวทางในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ซงประกอบดวย ชอโครงการ กลวธการด าเนนงาน ระยะเวลาในการด าเนนงาน แหลงทมาของทน และผรบผดชอบโครงการ

2. โครงการหรอกจกรรมทตองท ารวมกบองคกรอน ๆ - ใหน ามาเขยนแผนซงประกอบดวย ชอโครงการ กลวธการด าเนนงาน ระยะเวลา

ในการด าเนนงาน แหลงทมาของทน และผรบผดชอบโครงการ - เสนอแผนปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในรายละเอยดของ

กจกรรม ก าหนด วน เวลา และสถานทในการด าเนนงาน ขนตอนท 3 วทยากรพดสรปแผนปฏบตการทสมาชกในกลมรวมกนก าหนด

165

ภาคผนวก ค รายนามผทรงคณวฒ

รายนามผทรงคณวฒตรวจสอบความตรงเชงเนอหาของแบบสอบถามการพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง 1. ผศ.ดร.ปญญพฒน ไชยเมล ต าแหนง ผชวยศาสตราจารย หนวยงาน มหาวทยาลยทกษณ วทยาเขตพทลง 2. นายค านง ซอนข า ต าแหนง นวก.สาธารณสขช านาญการพเศษ หนวยงาน สสจ. พทลง 3. นายธรยทธ คงทองสงข ต าแหนง นายแพทยช านาญการพเศษ หนวยงาน โรงพยาบาลพทลง ผลการตรวจสอบเครองมอไดคาความตรงของเนอหารายดาน ดงน - แบบสอบถามความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ไดคาความตรง 0.66 - แบบสอบถามการปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกไดคาความตรง 0.80 - แบบสอบถามกระบวนการและกจกรรมทท าให เกดความส าเ รจการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก คาความตรง 0.85 - แบบสอบถามความพงพอใจในการด าเนนงานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ไดคาความตรง 0.66

166

ภาคผนวก ง แบบฟอรมตาง ๆ

การจดตงกรรมการและภาคเครอขายในการปองกนและควบคมโรคของหมบานซงประกอบดวย 1. ตวแทนผน าชมชน ประธานกรรมการ 2. อสม.ทกคน กรรมการ 3. ตวแทน โตะอหม า/เจาอาวาส กรรมการ 4. ตวแทนครในโรงเรยน กรรมการ 5. ตวแทนประชาชนจ านวน 3 คน กรรมการ 6. ตวแทนเจาหนาทสาธารณสข กรรมการและเลขานการ 7. ประธาน อสม./อสม.ทรบผดชอบงานควบคมโรคแตละหมบาน กรรมการและผชวยเลขานการ ใหแตละ หมบาน เขยนชอประกอบ 1………………………………………………………………ประธานกรรมการ ………………………………………………………………กรรมการ 3………………………………………………………………กรรมการ …………………………………………….........................กรรมการ 5. …………………………………………….......................กรรมการ 6. …………………………………….................................กรรมการและเลขานการ 7....................................................................................กรรมการและผชวยเลขานการ

167

มาตราการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก รพ.สต....................ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง บานเลขท ...................... ชอ สกลเจาบาน ...............................................หมท....... ต าบลโคกสก อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง ชอ อสม. ผตรวจสอบ...........................................................................................................

กจกรรม

เดอน................................. สปดาหท1 สปดาหท2 สปดาหท3 สปดาหท4

ท า ไมท า

ท า ไมท า ท า ไมท า ท า ไมท า

มาตรการ 5 ป. ปด = ปดภาชนะทใชเกบน าใหสนท ไมใหยงเขาไปวางไข

เปลยน = เปลยนน าในแจกน ทก 7 วน

ปลอย= ปลอยปลากนลกน าในอาง ภาชนะเกบน า เชนปลาหางนกยง

ปรบปรง = ปรบปรงสภาพแวดลอม ก าจดขยะทอาจเปนแหลงเพาะพนธยงลาย

มาตรการ 1 ข. ข. คอ ขด ขดภาชนะทใชกกเกบน าเพอท าลายไขยงลายทเกาะตดกบภาชนะน าขงตาง ๆ

รายมอชอ อสม.

หมายเหต. ตดไวหนาบาน ทกหลงคาเรอน

168

แบบส ารวจลกน ายงลาย อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง วนทส ารวจ……………………………..………อสมผส ารวจ…………..………………………… บาน……………………หมท………….ต าบล……………………………รพ.สต.……………… อ าเภอ บางแกว จงหวดพทลง

ท บาน เลขท

โองน าใช โองน าดม ทรองขาต แจกน ภาชนะอนๆ (ระบ)

รวม

ส ารวจ พบ ส ารวจ พบ ส ารวจ พบ ส ารวจ พบ ส ารวจ พบ ส ารวจ พบ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

รวม

รวมจ านวนบานบานทส ารวจ…หลง รวมจ านวนบานทพบลกน า…...หลง

HI =จ านวนบานทพบลกน า x 100

จ านวนบานทส ารวจทงหมด CI= จ านวนภาชนะทพบลกน า x 100

จ านวนภาชนะทส ารวจทงหมด BI =จ านวนภาชนะทพบลกน า x 100 จ านวนบานทส ารวจทงหมด

HI (House Index) คอ รอยละของบานทพบลกน า CI (Container Index) คอ รอยละของภาชนะทพบลกน า BI (Breteau Index) คอ จ านวน ภาชะนะทพบลกน าตอบาน100 หลง

169

ภาคผนวก จ ภาพกจกรรม

กระบวนการ A-I-C

170

171

ภาพกจกรรมรณรงค

172

173

174

ประวตผเขยน ชอ สกล นางมาธพร พลพงษ รหสประจ าตวนกศกษา 5510024018 ประวตการศกษา

วฒการศกษา ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา ประกาศนยบตรเจาพนกงาน

เภสชกรรม วทยาลยการสาธารณสขสรนธร

จงหวดยะลา 2536

สาธารณสขศาสตรบณฑต (การคมครองผบรโภค)

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2541

ทนการศกษา (ทไดรบในระหวางการศกษา) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร สนบสนนทนในการท าวทยานพนธป 2557 บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร สนบสนนทนอดหนนการวจยเพอวทยานพนธ ใน หวขอการแกไขปญหาชมชน ป 2558 ต าแหนงและสถานทท างาน นกวชาการสาธารณสข ช านาญการ ปฏบตงานทส านกงานสาะรณสขอ าเภอบางแกว อ าเภอบางแกว จงหวดพทลง การตพมพและการเผยแพรผลงาน ตพมพวราสารวารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต ปท: 4 ฉบบท: 3 พมพป (กนยายน-ธนวาคม 2560)