आमही दचतर वाचतो . l दचतर पहा. दचतरात दिल या ररकामया च कटीत दचतराच वणवन करणारी सात-आठ वाकय दलहा.

यतता सातवी

मराठी

सगमभारतीउिव, क ड, गजराती, तलग, दसधी तयािी मा यमाचया िाळासाठी.

महाराष रा य पा पसतक दनदमवती वअ यासकम सिोधन मडळ, पण.

िासन दनणवय कमाक : अ यास-२११ / पर.क. /१ एसडी- दिनाक २५. .२०१ अनवय सथापन करणयात आल यासमनवय सदमतीचया दि. . .२०१७ रोजीचया िठकीम य ह पा पसतक दनधावररत करणयास मानयता िणयात आली आह.

मराठी भा ा त सदमती ःशरी.नामदवच.काबळ(अधकष)फादर ासनससशदश टो(सदस)ड .सनहािोशी(सदस)ड .रोशहणीगाकवाड(सदस)शरीमतीमाधरीिोशी(सदस)शरी.अमरहबीब(सदस)शरीमतीअचभानानरसापर(सदस)शरीमतीसशवताअशनलवाळ(सदस सशचव)

सयोजन ःशरीमतीसशवताअशनलवाळशवशराशधकारी,मरािीदचतरकार ःफारखनदाफमखप ः फारखनदाफअकषरजळणी ः राराशवराग,पा पसतकमडळ,पण.दनदमवती ः सस तानदआफळम शनशमभातीअशधकारीसदीपआिगावकर,शनशमभातीअशधकारीकागि ःम णािि ः

म क ः

शरी.समाधानशशकतोडशरी.बापशशरसािशरीमतीपरािलीिोशीशरीमतीवदहीतारशरी.मरलहानपरा.शविरािोडड .माधवबसवत

परकािक ःशववकउततमगोसावीशनतरकपा पसतकशनशमभातीमडळ,पररादवी,मबई २५.

© महाराष रा य पा पसतक दनदमवती व अ यासकम सिोधन मडळ, पण - ११ ०० .ापसतकाचसवभाहकमहाराषरा पा पसतकशनशमभातीवअभासकरमसशोधनमडळाकडराहतील.ापसतकातीलकोणताहीरागसचालक,महाराषरा पा पसतकशनशमभातीवअभासकरमसशोधनमडळाचालखीपरवानगीशशवाउ तकरताणारनाही.

मराठी भा ा अ यासगट सिसयशरी.दशवदासतारशरी.सदीपरोकडशरीमतीससमतागालफाडड .परमोदगारोडशरी.परमोदडाबशरी.शशवाकाबळडा.सराररािोड

शरी.मोहनशशरसाटशरी.नानालहानड .शारदाशनवातशरीमतीअनिाचवहाणशरी.परवीणखरशरीमतीपरशतरालोखडड .मिरासावरकर

शरीमतीिमालामळीकशरीमतीसवातीताडफळड .नदारोरड .कमलादवीआवटशरी.हमतगवहाण

परसतावनता

०िी.एस.एम.शकरमवोवह

दपरय दवदाथ दमतरानो,तमहासवााचइततासातवीचावगाभातसवागतआह. ापव चावगाातमरािीसगमरारती

हपा पसतकतमहीअभासलआह.इततासातवीचहपा पसतकतमहालाअभासालादतानाअशतशआनदहोतआह.

शमतरानो, मरािी हीआपला रा ाची रािराराआह. इतराशी सवाद साधणासािी,आपलशवचार,रावरावनाव करणासािीआपणमो ापरमाणावरमरािीरारचावापरकरतो.मरािीरारतनचागलासवादसाधताणासािी,आपलीशबदसपततीहीचागलीहवी.ापा पसतकातीलकथा,सवाद,पाि,कशवता,गीतवाचनतमहालानवनवीनशबदशशकालाशमळणारआहत.हपसतकवाचन,वापरनतमहालामरािीरारचीगोडीलागावीअसआमहालावाटत.

पा पसतकाततमहालाआवडतीलअशीशबदकोडीआशण‘वाचा’,‘चचाभाकरा,सागा’,‘खळ खळा’ अशा अनक ककती शदला आहत. तसच वाकरण घटकाची सोपा रीतीनळखकरनशदलीआह.शशवातमचानवशनशमभातीब लबोलणाची,शलशहणाचीसधीही

तमहालाशमळणारआह.तमहालासगणक,मोबाइलसहिपणहाताळताता.ाततर ानाचाअभासासािीउपोगवहावाा षीनहीकाहीककतीकरणासािीशदलाआहत.मरािीराराशशकत असताना तातन काही मल शशकण, सामाशिक समसा िाणन घण, तासोडवणासािीततपरराहालाशशकणहहीमह वाचआह.ा षीनहीापा पसतकातीलपाि,ककती, सवाधााचा शवचारकरा.

हपा पसतकतमहालाआवडलका,तआमहालाकळवा.तमहीदनशदनिीवनातआशणपढीलआषातमरािीचानकीचपररावीपणवापरकराल,होना?

तमहासवाानाशरचछा!

पण

शदनाक २ माचभा,२०१ ,गढीपाडवा

रारतीसौर चतर१ ३

ड . सदनल मगर

सचालक

महाराषरा पा पसतकशनशमभातीव

अभासकरमसशोधनमडळ,पण.

म य समनवयकशरीमती पराची रशव साि

परथमावतती ः २०१७ िसर पनमव ण ः २०१9

भा ादव यक अ ययन दनषपतती ः सय भा ा मराठी सातवी

अ ययन-अ यापनाची परदकया अ ययन दनषपततीसवभा शवदारााना (वग ा रपात सकषम मलासशहत) वस गत शकवासामशहकसवरपातपरोतसाहनशदलिावकारणताना आपलारारतबोलणाचीतसचचचाभाकरणाचीसधीशदलीिावी. वापरलािाणाऱारारचाबारकावावरचचाभाकरणाचीसधीशदलीिावी.

सशकर आशण िागरक असणासािी तार कल िाणार साशहत(उदा., वतभामानपतर, पशतरका, शचतरपट आशण कशराव साशहतइतादी.) पाहणाची, ऐकणाची, वाचणाची, शलशहणाची आशणचचाभाकरणाचीसधीशदलीिावी.

गटातकाभाकरतानाआशणएकमकाचाकामाबाबतचचाभाकरण,मतदण घण,परशनशवचारणाचसवात शदलिाव.

मरािीबरोबरच आपला रारतील साशहत वाचणाची तसचशलशहणाचीसशवधाआशणतावरचचाभाकरणाचसवात शदलिाव.

आपला पररवाराशी आशण समािाशी सबशधत शवशवध साशहताचवाचनआशणतावरचचाभाकरणाचीसधीशदलीिावी.

आपलीरारा वाचतअसताना शलशहणासदराभात शकराहीआोशितकरावात.

उदा.,शबदखळ,शबदकोडी. मरािी रारमधीलसदराभालाअनसरनरारच शवशलरण (वाकरण,वाकरचना,शवरामशचनहइतादी.)करणाचीसधीशदलीिावी.

कलपनाश ीआशणसिनशीलतचाशवकासकरणाचाशकराउदा.,अशरन, मक अशरन, कशवता, पाि, सिनातमक लख, शवशवधससथतीमधील सवाद इतादीच आोिन कल िाव आशण ताचातारीशी सबशधत शलसखतसाशहतआशणअहवाललखनाची सधीशदलीिावी.

साशहत आशण साशहसतक त वाची समि वाढणाची सधी शदलीिावी.

शबदकोशाचावापरकरणासािीपरोतसाहनशदलिाव. रारासम ीसािीबालसाशहताबरोबरचइतरसाशहताचासगरहकरणवताचसादरीकरणकरणाचीसधीउपलबधकरनशदलीिावी.

पररपािवइतरकाभाकरमातनसशवचार,कथा,शवशवधशवरमाडणाचीसधीउपलबधकरनशदलीिावी.

पररसरातील शवशवध शिकाण, रटणाऱा व ी ाबाबत शवचारमाडणाचीसधीशदलीिावी.

07.LA.01 पाशहललावऐकललाघटना(उदा.,सथाशनकसामाशिकघटना,काभाकरम) ाशवरीनअडखळताबोलतात,परशनशवचारतात,मतमाडतात.

07.LA.02 पाशहलला, ऐकलला गोषी/घटना/म सवत चा रारतकथनकरतात,शलशहतात.

07.LA.03 रशड , दरदशभान, वतभामानपतर, इटरनट ादार पाशहलला,ऐकललाघटनासवत चाशबदातमाडतात.तसचाचावापरकरनअशधकचीमाशहतीशमळवतात.

07.LA.04 शवशवध परसारमाधमादार परसाररत होणाऱा बातमा, चचाभा वसवादसमिपवभाकऐकतात.

07.LA.05 सावभािशनकशिकाणावरीलसचनासमिपवभाकऐकतात.07.LA.06 शवशवध शवरासािी, शवशवध उ शासािी शवरामशचनहाचा ोग

वापरकरनलखनकरतात.07.LA.07 वगवग ा परसगी वगवग ा उ शानसार शलशहताना शबद,

वाक,वाकपरचार,महणीाचाोगवापरकरतात.07.LA.08 पा शवर (पाि, कशवता, शवनोद, गाणी) इतादी लकषपवभाक

ऐकनताचाआनदघतात,ोगआरोह अवरोहासहमहणतात,ताचाधवशनशफतीसमिपवभाकऐकतात.

07.LA.09 आवडलली कथा, शवनोद, कशवता ाच साशरन सादरीकरणकरतात.

07.LA.10 वतभामानपतर,माशसकवपसतकातीलबालसाशहताचसमिपवभाकवाचनकरनआसवादघतात,सगरहकरतात.

07.LA.11 सावभािशनकशिकाणचासचनासमिपवभाकवाचतात.07.LA.12 घरी व पररसरात घडणार अनौपचाररक सरारण समिपवभाक

ऐकतात.07.LA.13 मो ामाणसाचासवादात,शमतराचागटचचतसहरागीहोऊन

आपलमतससपषपणमाडतात.07.LA.14 शदलला शबदाचा, शबदसमहाचा, महणी व वाकपरचाराचा

िीवनववहारातउपोगकरतात,ताचासगरहकरतात.07.LA.15 ोगगतीसहसमिपवभाकपरकटवाचनवमकवाचनकरतात.07.LA.16 राशरकखळासदराभातमाशहतीसागतात.07.LA.17 घर,शाळा,समािवपररसरामधहोणाऱाउपकरमातसहरागी

होतात.07.LA.18 शदललाउताऱाचसमिपवभाकवाचनकरनोगशीरभाकदतात.07.LA.19 शदललाशवरावरपरशनावलीतारकरनशलशहतात.07.LA.20 पररसरातीलसामाशिकसमसाचीिाणीवशनमाभाणहोऊनताबाबत

ोगशवचारमाडतात07.LA.21 शवनोदवाचनताचाआनदघतात.07.LA.22 लखनकरतानादोनशबदातोगअतरिवतात.07.LA.23 पररचछदाचअचकअनलखनवशरतलखनकरतात.07.LA.24 शचतर/परसगवणभानसवत चाशबदातशलशहतात.07.LA.25 वाकरणघटकाचीमाशहतीघतातवताचाोगवापरकरतात. उदा., शकराशवशरण अव, शबदोगी अव, उरानवी

अव, कवलपरोगी अव, पणभाशवराम, सवलपशवराम,परशनशचनह,एकरीवदहरीअवतरणशचनहवश लखनाचशनम

07.LA.26 शबदकोशअकारशवलहानसारपाहतात.

भाग - १

अ. क. पाठाच नाव लखक/कवी प. क.

अनकमदणका

भाग - २

१. शाळा(गाण) परलहादकशवअतर १

२. तहकरशकतस २

३. आलापाऊस(कशवता) सनीलाग धळकर ६

४. अनरवीशतकरी शवतसरोश

५. अरणाअसफअली ड .इदमतीाद १३

l आमहीसचनाफलकवाचतो. १५

६. मधमाशी(कशवता) १६

. ताईसपतर १

. बकषीस ससमतासराफ २२

. सदवसशनका,पढचिाच(कशवता) वसतबापट २

l आमहीबातमीवाचतो. ३०

१०. माणसकीआशणमोिपणा शकरकवळ ३१

l आमहीिाशहरातवाचतो. ३५

११. ई मल(कशवता) शनमभालासारडा ३६

१२. सतवाणी सतसावता, ३ सतबशहणाबाई

1

१. िाळा

l का. वाचा. महणा.

हीआवडतमिमनापासनीशाळालाशवतलळाहीिसामाउलीबाळा

हासऱाफलाचाबागिसाआनदीहीतशीचशाळामलइथसवचछदी

हासनीहसवनी,खळनी,सागनीगोषीआमहासआमचगरिनशशकषणदती

हपरमकरााशकतीरोवतीराऊहातातघालनीहातताचाराह

थचबधपरमाच,घाधडमगदशकाभाकरणाला,वहाखड

पसरवानावशाळच,चहकडमगलोकबोलतीलधनधनतीशाळािीदशासािीतारकररतबाळा

पर हाि किव अतर किवकमार (१ १ ६ ) परशस शशकषणत , नाटककार, कवी, शचतरपटकथालखक. ‘साषाग नमसकार’, ‘घराबाहर’, ‘उदाचाससार’, ‘मी उराआह’ ही नाटक; ‘झडची फल’ हाशवडबनपरकशवतासगरह;‘मीकसाझालो’, ‘शसहगिभाना’, ‘स ाभासत’, ‘कऱहचपाणी’हीपसतकपरशस .‘तोमीनवहच’,‘मोरचीमावशी’,‘परीशतसगम’हीताचीनाटकरगरमीवरपरचडलोकशपरिरली.

परसततगीतातनशाळशवरीचपरम,शिवहाळावककत तचीरावनाकवीनव कलीआह.

भाग - १

दिकषकासाठी ःशवदारााकडनगटाततसचवस करीतागाणतालासरात,साशरनमहणनघाव.शवदाराानागाण,समहगीताचाधवशनशफतीऐकवावा.

2

त ह कर िकतस२.

आि शदशाआशण धनि खपआनदात होत,कारण ताची आिी गावाहन णार होती. गावाहनतानाआिीनहमीमलासािीघरीबनवललाखाऊ,शतातलीफळघऊनाची.तानाआवडणारपदाथभाबनवन खाऊ घालाची. ताच खप कोडकौतककराची.

धनिअभासातखपहशारहोता.तोशनशमतअभासकराचा.सग ाउपकरमामध, सपधाामधरागघाचा.वगाभातशदललसवभापरकलपपणभाकराचा.सगणकवशवशवधपसतकाचामदतीनतोवशवधपणभामाशहतीतसचशचतरहीशमळवाचा.तोनहमीशदशालाशतचा शाळचा कामात मदत कराचा; पणकलला मदतीचा बदलात शतचाकडनकाहीतरीघाचा.शाळतहीतालाकोणीमदतमाशगतली, तर ता बदलात तो मदतमागणाऱाकडनअपकषाकराचा.

एक शदवशी शदशाला शव ान परकलप पणभाकराचा होता. शतन धनिची मदत माशगतली.ता बदलात तान शतचा िवणाचा नवा डबामाशगतला. शतन नकार शदला, तवहा तो शदशालामहणाला,‘‘िीकआह,मगएकटीचपरकलपपणभाकर.मीचाललोखळाला.’’तालामाहीतहोत,कीआपलीछोटीबहीणआपलाशशवापरकलपपणभाकरशकणार नाही.धनिचबोलण एकनशदशाचाडो ातपाणीआल.आिीसो ावरबसन ह पाहत होती. आिी शतला महणाली,

‘‘शदशा,तदसऱावरशवसबनराहतिाऊनकोस.धनसवत ची काम सवत करतो, महणन ताचातआतमशवशवास आह. तलाही तझातील कषमतावरशवशवासिवालापाशहि.चल,मीतलापरकलपसरकरालामदतकरत.’’

सधाकाळीधनिखळनआला,तवहातालाखपनवलवाटल,कारणशदशाशतचापरकलपपणभाकरतहोती. रातरीचािवणापात शतनआपलापरकलपपणभाकला.शदशालासवत चाचखपअशरमानवाटतहोता.दसऱा शदवशी वगाभातही सवाानी शतचा परकलपाचकौतककल.

परसततपािातीलधनिनावाचामलगानहमीदसऱानामदतकराचा;पणतामदतीचामोबदलातकाहीतरीशमळणाचीअपकषािवाचा.ताचहवागणकसचकीचआह,हताचाआिीनवबशहणीनआपलावतभानातनतालापटवनशदल.आतमशवशवासवशचकाटीहगणसततनवनवशशकणासािीआवशकअसतात,हापािातदशभावलआह.

दिकषकासाठी ःवरीलकथतीलपरसगासार ाएखादापरसगावर शवदाराानागटातचचाभाकरालालावावी. तानाआपलअनरवसागणासािीपरवततकराव.

3

ताचाचपढचाआिवडातताचाआळीतरागोळी सपधचआोिनकल हात.आळीतीलसवभामलमलीतातसहरागीहोणारहोती.शदशानहीतातरागघतला होता. ापव कधीही शतनअशा सपधतपाररतोशरक शमळवल नवहत. धनि दरवर रागोळीसपधत नबर काढाचा.आिीला िवहा ा रागोळीसपधब लसमिल,तवहातीशदशालामहणाली,‘‘तआतापासनच रागोळी काढाचा सराव कर. काणतशचतरकाढाचतिरव.रगसगतीचाशवचारकर.’’शदशाआिीला महणाली, ‘‘आिी, त मला शिपकाचीरागोळीकाढालाआशणतातरगररालाशशकवशीलका?’’तावरआिीशतचाडोकावरनहातशफरवतमहणाली, ‘‘िरर शशकवीन. तखप महनतीआहस.तझात नवनव शशकणाची शचकाटी अाह. शदशा,नकीचतहकरशकतस.तलालवकरचसदररागोळीकाढता ईल.’’ आिवडारराचा शनरतर सरावानशदशामधआतमशवशवासआला.तीरागोळीसपधसािीस िझाली.

धनिन रागोळी सपधत शनसगभाशचतरकाढल,तरकाहीनीफलाचीरागोळी,धानाचीरागोळीवम हसत

रागोळी काढली. शदशान शिपकाची पारपररकप तीची रागोळी काढली. रागोळी सपधचापरीकषकानीआपलाशनकालिाहीरकरतानाशदशाचारागोळीचखपकौतककल.शदशालारागोळीसपधतीलपाररतोशरक शमळाल. िवहा धनिन शतची रागोळीपाशहली, तवहा तालाआपला बशहणीचा अशरमानवाटला.

घरी आलावर तो शदशाला महणाला, ‘‘मलाशशकवशील का शिपकाची रागोळी काढाला?’’शदशाहसन महणाली, ‘‘होिरर शशकवीन;पणताबदलाततमलाकादणार?’’

धनिलासवत चीचकिाणवली.तोमहणाला,‘‘शदशा मला माफकर. मला समिलआह, ानामाझामदतीचीगरिपडाचीताचामीसततफादाघतहोतो.ापढमीकधीहीअसवागणारनाहीआशणसग ानामदतकरीन.’’ताचहबोलणऐकनशदशाआनदली. ता दोघाच ह बोलण ऐकणाऱाआिीनआनदानआपलादोनहीनातवडानाकवतघतल.

िबिाथव : कोडक तक करण लाड परवण. वदव यपणव - शवशवध परकारच. नकार िण - नाही महणण.दवसिन राहण - इतरावरअवलबन राहण.पाररतोद क - बकषीस. दनरतर - शनशमत.स ज होण -तारहोण.पारपररक - िनाप ती,परपरपरमाण.कवत घण -शमिीतघण.

पर. १. खालील परशनाची एक-िोन वाकयात उततर दलहा.(अ) शदशाआशणधनिआनदातकाहोत?(अा) आिीआपलानातवडासािीकाकाकरतअस?(इ) आिीनशदशालाकोणतासलाशदला?(ई) धनिलासवत चीचकिाणवलावरतानकािरवल?

पर. २. खालील आकती पणव करा. धनिलाहसवभाकरालाआवडाच.

ñdmܶm¶

4

पर. . क हा त दलहा.(अ) शदशारागोळीचासपधसािीस िझाली.(आ) धनिलासवत चीचकिाणवली.(इ) आिीनदोनहीनातवडानाकवतघतल.

पर. . जर तमहाला काणी मित कली, तर तयाचयाि ल तमचया मनात कोणत दवचार यतात, त थोडकयात दलहा.

अ खाली दिल या कसातील िबिाचा वापर करन वाकय पणव करा.(वशवधपणभा,आतमशवशवास,कवत)(अ) सवत चीकामसवत कलासआपलात.............तो.(अा) लहानबाळाचाबाललीलापाहनअाईनबाळाला.............घतल.(इ) आमचाशाळत.............उपकरमचालतात.

आ खालील च कटी पणव करा.

अकषर फल फळ मलगी मलगा भाजी गाव पकषी/पराणी पिाथव

प पाररिातक पपई परवीन पराग पालक परडा पोपट परणपोळीक ........ ........ कसम ........ ........ ........ कावळा ........

च ........ ........ ........ च कात चका ........ ........ चकलीस सदाफली सफरचद ........ ........ ........ सटाणा ........ ........

(१) सपतसरातीलपाचवासवर.(२) आकाशातपखाचासाहा ानउडणार.(३) वाऱाचाएकसमानाथ शबद.(४) कटबालाअसहीमहणतात.(५) ामधपीिमळलिात.(६) सदशवहनाचएकसाधन.( ) वणभामालतीलएकशवसावअकषर.

१२३४५६

l प चा िबिपखा पणव करा.खळ खळया.

खळया िबिािी.

l कोणतीही नवीन गोष दिकणयासाठी कोणकोणतया गोषी आवशयक असतात, यािाित दमतरािी चचाव करा.

चचाव करा. सागा.

5

दिकषकासाठी ः शकराशवशरणअववताचपरकाराचीशवशवधउदाहरणदऊनशवदारााकडनअशधकाशधकसरावकरनघावा.शकराशवशरणअवाचावापरकरनवाकतारकरणाससागाव.

l खालील वाकय वाचा.(अ)मोहनपहाटउिनपळालािातो. (इ)ताईझटकनउिली.(आ)सरोवारिगलहोत. (ई)रसतानचालतानारािनहमीअडखळतो.वरीलवाकातीलअधोरसखतकललपहाट,सरोवार,झटकनवनहमीहशबदशकराशवशरणअव

आहत.हशबदवाकातीलशकरापदाब लशवशरमाशहतीदतात.वाकातीलशकरापदाब लशवशरमाशहतीदणारशबददकयादवि ण अ ययअसतात.वाकातीलशकराकधीघडली,किघडली,कशीघडली,शकतीवळाघडलीावरनवाकातीलशकराशवशरणअवाचपरकार ळखतातात.

दकयादवि ण अ ययाच परकार

सीमा भरपर पाणी दपत.- पररमाणवाचक/स यावाचक दकयादवि ण अ ययउदा.,शकशचत,काहीसा,अतत, मळीच,मािकइतादी.

l मागीलइतततअापणनाम,सवभानाम,शवशरणवशकरापदाशवकारीशबदपरकाराचाअभासकलाआह.ाइतततआपणअशवकारी शबदपरकाराचाअभासकरणारआहोत. शकराशवशरणअव, शबदोगीअव,उरानवीअववकवलपरोगीअवाशबदपरकारानाअशवकारीमहणतात,कारणशलग,वचन,शवर ीइतादीचाताचावरपररणामहोऊनताशबदपरकारातीलशबदाचारपामधकाहीबदलहोतनाही.

सयव िररोज पवला उगवतो. कासव सावकाि चालत.

- रीदतवाचक दकयादवि ण अ यय उदा.,पटकन,पटपट,िलद, आपोआपइतादी.

- कालवाचक दकयादवि ण अ यय उदा.,आधी,सधा,हली,सदा, उदा,शनत,वारवारइतादी.

प याचा थवा वर उडत आह.- सथलवाचक दकयादवि ण अ यय उदा.,सवभातर,इथ,शिथ,शिकड,खाली,माग,अलीकडइतादी.

l खाली दिल या िबिाच दकयादवि ण अ ययाचया परकारानसार चाकटीत वग करण करा. परवा,समोरन,िरा,कस, वर,थोडा,सतत,झटकन, शतथ, दररोि, टपटप,कषणोकषणी,सावकाश, पलीकड,अशतश,पणभा.

कालवाचक दकयादवि ण अ यय

सथलवाचक दकयादवि ण अ यय

रीदतवाचक दकयादवि ण अ यय

पररमाणवाचक /स यावाचक

दकयादवि ण अ यय

आपण समजन घऊया.

6

. आला पाऊस

सनीला ग धळकर (िनम १ ६ ) आकाशवाणी,वततपतरतसचशवशवधमाशसकामधनलखन.धरणीलासिवणारावफलवणारा तमहणि‘वराभा त’.पावसा ातपडणाऱापावसाचमनमोहक

वणभानपरसततकशवततनकवशतरीनकलआह.

छपराखालीकणीलाशवलअगशणतइवलशदव,पागो ातनझरझरकसी ोत ोतउिळ.

शिपकशिपकथबिोडनीरगावलीसिशवती,रागोळीताइ धनचरगकसपसरती.

मखमलशहरवादाटतणाचीमधचपाघरलली,तणपषपाचीनािकपखरणनकषीदारसिलली.

टपटपटपटपसगीतधनहीदाहीशदशातन,छपरावरतीतबलाहोउनवािशवतोकोण?

वराभा तचाशदवसोहळाशहरवारगातन,धरणीकररतअसासािराउतसव थबन.

l का. वाचा. महणा.

दिकषकासाठी ः पा पसतकातीलसवभाकशवतातालासरातआनददाीपदधतीनशवदारााकडनमहणनघावा.

7

खळया िबिािी.

चचाव करा. सागा.

िबिाथव : अगदणत अस . वल लहान, छोट. पागो ा छपरावरन खाली पडणाऱा पावसाचापाणाचाधारा.तण गवत.पषप फल.पखरण सडा.व ाव पाऊस.सोहळा उतसव,सण.धरणी िमीन.

पर. १. खालील परशनाची एक-िोन िबिात उततर दलहा. (अ) अगशणतशदवकोिलागलआहत? (अा) रगावलीकशीसिलीआह? (इ) धरणीनकशाचीमखमलपाघरलीआह? (ई) धरणीकोणतासोहळासािराकरतआह?पर. २. खालील िबिासाठी कदवतत कोणत पयावयी िबि आल आहत त दलहा. (अ) पावसाचथब (इ) रागोळी (आ) शहरवदाटगवत (ई) थबाचाटपटपआवािपर. . खालील अथावचया ळी कदवततन िोधन दलहा. (अ) पावसाचएकसारखपडणारथबरागोळीसारखशदसतआहत.तातइ धनषाचरगशमसळलल आहत. (अा)छपरावर पडणाऱा पावसाचा थबाचाआवाि महणि सगीताची धनआह. िणकाही पाऊस

छपरावरतबलावािवतोआह.पर. . तची वदिषटय सागणारा त ा पणव करा.

उनहाळा त पावसाळा त दहवाळा त(अ)झाडाचीपानगळतात. (अ)पाऊसपडतो. (अ)हवतगारवाअसतो.(आ) (आ) (आ)(इ) (इ) (इ)

अ खालील नामाना कदवतत आलली दवि ण िोधन दलहा. (अ)शदव (आ)तण (इ)पखरण(ई)सोहळाआ खालील िबिासाठी िवट समान असणार कदवततील िबि दलहा. (अ)सिशवती(आ)पाघरलली(इ)रगातनपरक प ः आतरिालाचा साहा ान शवशवध कवी, कवशतरी ाची ‘पाऊस’ ा शवरावरील गीत शमळवन ताचासगरहकरा.

l पाऊस पडन ग यानतर सषीत कोणकोणत ििल होतात? दनरीकषण करा. गटात चचाव करा.

ñdmܶm¶

8

l खालील उतारा वाचा. तयास योगय िी वक दा.तबदलहाशनसगाभाचाशनमआह. तमानानसारससषसौदाभातहोणारपररवतभानशवलोरनीअसत.

परतक तचीअशीकाहीवशशषटयअसतात,िीमनालामोशहनीघालतात;पणसवभा ततमनालाररळघालतोतोवसत त.

वसत तत फलाचा साि, ताच वरव अवणभानी असत. आ वकषावर आलला पोपटी शहरवटमोहोराचा घमघमाटान सारा पररसर सगशधत होतो. गलाब, िाई, िई, िासवद, चाफाअशा शकतीतरीफलाचा उमलणान वातावरणात एक उलहासिाणवतो. सगळीकड पाढरी, िारळी,कशरी,लालसर,शपवळसर,गलाबीअशाशकतीतरीरगाचीवरगछटाचीफलवसतोतसवसािराकरालाउतसकहोतात.ताफलाचालडी,घोस,तरननसखाबरोबरमनहीताितवानकरनिातात.गलमोहोर, शपपळ,कडशनब,शशरीरअशा शकतीतरी झाडाची पोपटी, ताबस, सोनरी, तपशकरीकोवळी पान पाहन मन वडावन िात.वसत तला तराज कामहणतात,हशनसगाभाचवरवपाहनचसमित.

{ejH$m§gmR>r … वरीलउताऱाचशवदारााकडनसमिपवभाकपरकटवाचनकरनघाव.शनसगाभातघडणाऱाशवशवधबदलाचशनरीकषणकरणाससागाव.शवदाराानीअनरवललपरसगवगाभातसागणासपरोतसाहनदाव.

वाचा.

कदवता करया.

(अ) मलिवतानाआनदीहोती.(आ) मलानाबागतखळालामिाआली. वाकपणभाझालावर‘.’असशचनहशदलिात.ाशचनहालापणवदवराममहणतात.

पाऊस

गारा वारा

पाणी

गपकषी

धारा

तरी

पकषी

दपल घरट

उडण

ाडपारवा पान

पख

थवा पान

दभजलली दहरवीगार

ावळी

खप नकषीिकषीस

कावळी

वरील आककतामध गोलात शदलला शबदाशीसबशधतकाहीशबदशदललआहत.ताशबदाचशनरीकषणकरा.ामधशवटसमानअसणारकाहीशबदआहत.

उदा., वारा,धारा,गारा पकषी,नकषी पारवा,थवाअशाशबदानामकिळणारशबदमहणतात.

ा शबदाचा वापर करन आपलाला लब वाकतारकरतातात.

उदा., सटलागारवारा, पडलागलागारा, पावसाचाधाराचधारा, होईसवभातरशचखलसारा. ापरमाण वरील आककतामध शदलला इतर

शबदाचाउपोगकरनकशवतचा ळीतारकरा.

आपण समजन घऊया.

9

आषरर काबाडकष करन रामरावानीआिएकराची शती सवत चा मालकीची कली. एकीकडशनातन शवशव शनमाभाणकलाचाआनद रामरावाचामनात होता, तर दसरीकड आपली शतनही मल नीटशशकली नाहीत आशण शतीचा कामाला हातरारलावत नाहीत ा शचतन ताच मन गरासल होत.उतारवामळआताकामहीहोतनवहत.तातमनाचाा रागाला कोणतच रध लाग पडत नवहत.शबछानावरपडललारामरावाचाडो ासमोरआिएकराचा शहरवागार प ा अोसाड पडलाच द सवपनतरळनिाच.िीवघाबराघबरावहाचा;पणशतनहीमलाना शफकीर नवहती. बावीस पचवीस वरााच हतगड तरण गावरर शहडत, गपपा मारतआशण फ

िवालाघरीवळवरत.रामरावानाकाकरावहचकळना.

एक शदवशी ड कटराकड िाणाचा उ शानरामरावघराबाहरपडल.दवाखानातनिातापितलाएकमव बकत गल. बकचा ववसथापकाशी अधाभातासचचाभाकलीशनपरतघरीआल.

रातरी रामरावाचा पतनीन सवााना िवालाबोलावल. िवणापव रामराव मलाना महणाल,‘‘मलानो, आता मी थकलो. माझाचान हीशतीवाडीचीकाम होणार नाहीत. तमहालाही शतीचीकामकरालाकमीपणावाटतो.बकतमीतमचासािीकिाभाचीसोकरनआलो.तमहालापरतकालापाचलाखरपकिभा शमळल. तातनतमही पोटापाणाचा

यिवत सरोि (िनम १ ) शवशवधवततपतरवमाशसकामधनलखन.रामरावानीआपलामलानाकषाचमह वपटाव,महणनकलली ीकशीशसवीझाली,ाचवणभानपरसतत

पािातलखकानकलआह.

{ejH$m§gmR>r … शवदारााकडनहीकथापरसगानसारवाचनघावी.ाकथचशवदारााकडनसाशरनसादरीकरणकरनघाव.वतभामानपतर,माशसकामधआललाशवशवधकथाचासगरहकरनताचशवदारााकडनसमिपवभाकपरकटवाचनकरनघाव.

अनभवी ितकरी.

10

धदाकरा.किाभासािीिमीनगहाणिवाचिरवल.फ तमही एक काम करा, गावातला बकचाशनमापरमाणपरतकानदहाहिाररपररनआपापलकिभाखात बकतकाढा. कागदपतराची िमवािमव मीकलीआह.’’

मलाना खप आनद झाला. परतकाचाडो ासमोर पाच लाखाचा आकडा तरळत होता.तानतरहदहाहिारकािनआणाच,असापरतकिणशवचारकरलागला.तारातरीशतनहीमलबराचवळचचाभाकरतएकतरबसली.

दसऱाशदवशीसकाळीकितरीपित,शमतराकडउसनवारीकरणासािीगली;पणकोणाचचकामझालनाही.रामरावासवााचाकानोसाघतहोत.दपारचावळी शतनही मल रामरावाचा शनराप घालाआली.‘‘आमहीशहरातचाललोआहोत.मशहनाररानदहादहा हिार रप कमवनआण, तवहाच घरी परत.’’एवढ बोलन, शतघ पािीवरचा शपशवा साराळतगलस ा.

शहरात ता शतघानाकोणीही मशहना दहा हिाररप पगारान नोकरीवर िवल नाही. मा ा मलालाशकराणामालाचादकानातसातहिाररपपगाराचीनोकरी शमळाली. मधलाला ह टलमध सवचछताकरणाचीपाचहिाररपपगाराचीनोकरीशमळाली.धाकटामलगा शदवसरर शफरनकिचनोकरी शमळतनाही, महणन बससथानकामधला रसवशतगहात सहाहिाररपाचापगारावरनोकरीसराशहला.

पशहलाच शदवशी खप रक लागली, महणनथारलानपोतातलमिररशगदाणउचललशनत डातटाकल.हमालकानपाशहल.थोरलालाकडकशबदातसनावल.ताचाअपमानकला.थोरलालाघरातलाकोपऱात ररलला शगाची पोती आिव लागली.खाली मान घालन तो पोती उचल लागला. मधलामलाची तर ह टलातीलसाफसफाईकरनपरती वाटलागली.शदवसररहातआलराशहलामळपाढरफटकपडल.नाकालाह टलमधलापदाथााचावासनकोसाझाला. ताला आपला वावरातला पाट आिव

लागला. ‘खळखळ पाणाचा पाट साऱा शपकालापाणीपाितपढिातो.शनमभाळ,शनतळपाणी,शहरवशतपाहनमनालातरतरीतआशणइथ...ापकषाशतालापाणी दण सोप!’असा शवचारकरनतोकामकरतराशहला.धाकटयाचीहीपररससथतीफारवगळीनवहती.उसाचारसाचपसपाहनतालाआपलाम ातलाऊसआिवलानसतातरचनवल!गावाहनणाऱामाणसानाटाळततोशतथकामकरलागला.उसाचामो ावाहतानादमछाकहोई.एवढचकामआपणघरी कल असत तर... असा शवचार ताचा मनातऊनगला.

तापशहलारातरी शतघानीफोनवरनएकमकानाआपापलीनोकरीकशीछानआह,आरामशीरआह,अस खोटखोटच साशगतल. इकड रामराव व ताचीपतनीआपलामलाचाशवचारानवाकळझालहोत.रामरावपतनीलाधीरदतमहणाच,‘‘अग,मलकावनवासालानाहीगली. ताचापखाचीताकदनकोकाअिमावाला?मीचशकललढवलीआहही.’’

एकमशहनानतर,एकशदवशीशतघहीमलअगदीअश होऊन, थकन घरी आली. रामराव नकतचशतावरनआलहोत.मलाचादमभाखललाचहऱाकडपाहनतानादाआली;पणतकाहीचबोललनाहीत.शवटीमलचमहणाली,‘‘बाबा,आमहीचकलो.एकामशहनातदहाहिाररपआमहीकमवशकलोनाही.आमहालामाफकरा.’’

11

िबिाथव : हातभार लावण मदत करण. दचतन मन ासण काळिी वाटण. ि:सवपन वाईट सवपन.दफकीर नसण काळिीनसण.सनावण ऐकवण.वावर - शत. िम ाक होण खपथकण.िमवखलला चहरा उदासचहरा.हळहळत िोलण वाईटवाटनबोलण.दन शचत होण शचताम होण.

पर. १. का त दलहा.(अ) रामरावाचमनशचतनगरासलहोत.(आ) शकराणादकानाचमालकथोरलालारागावल.(इ) धाकटयामलालाम ातलाऊसआिवला.(ई) रामरावमनोमनशनसशचतझाल.

पर. २. खालील आकती पणव करा. रामरावाचामलानीशहरातकललीकाम

थोरलामलगा मधलामलगा धाकटामलगा

पर. . खाली दिल या उिाहरणापरमाण दिल या वाकयावरन परशन तयार करा.उदाहरणाथभा,वाकय-रामरावानीकागदपतराचीिमवािमवकली.परशन-(१)रामरावानीकशाचीिमवािमवकली?(२)कागदपतराचीिमवािमवकोणीकली?

ापरमाणपढशदललावाकाचाआधारपरशनतारकरा.(१)थोरलानपोतातलमिररशगदाणउचलल.(२)रामरावशतावरनघरीआलहात.

थोरलामहणाला,‘‘बाबा,माझालकषातआल,की बाहर इतक कषकरणापकषाआपलाच शतातअामहीराबलोतरअशधकपस शमळतील.’’‘‘शशवाआपला मि परमाण शन सवडीपरमाण काम करालाशमळल’’, धाकटा महणाला. ‘‘तमचा, घराचा,गराचा, शपकाचा सहवासात राहता ईल. पसपणशमळतील,परमहीशमळल.’’मधलाहळहळतबोलला.‘‘उदापासनआमहीशतघहीआपलाशतातचराबशनशशवारफलव.नकोअामहालाकिभाशनपस.तमहीफ आमहालामागभादशभानकरा.’’शतघहीबोलल.

रामराव व ताचा पतनीचा डो ात पाणीआल. रामरावपढ होत महणाल, ‘‘मलानो!शहरात

नोकरी शमळवणापकषा तमचीकषकरणाची कषमतातमही नकीच ळखली आह. बाळानो, हच मीतमहालासागतहोतो.आपलीसवत चीशपकाऊिमीनअसतानाकाइकड शतकडरटकाच?हातचसोडनपळताचामागलागाच?नलािताशतीचीकामकरा,सवाशरमानानिगा.ाका ाआईचीशितकीसवाकराल,शततकाफादातमहालाहोईल.हामाझाअनरवआह.’’

मलानी माना डोलावला. ताचा डो ातलाआतमशवशवासपाहनरामरावमनोमनशनसशचतझाल.

ñdmܶm¶

12

खळया िबिािी.

अ खालील वाकपरचार व तयाच अथव याचया योगय जो ा लावा. वाकपरचार अथव (अ) शनातनशवशवशनमाभाणकरण. (१) ीकरण.(आ)कानोसाघण. (२)परशतकलपररससथतीतमोिशसाधकरण.(इ) िीवघाबराघबराहोण. (३)चाहलघण.(ई) शकललढवण. (४)खपघाबरण.

अा एकाच अथावच िोन िबि एकतर यऊन तयार ालल खालील िबि वाचा. यासार या आणखी जोडिबिाची यािी तयार करा.

दगामसती,चषामसकरी,धनदौलत,काबाडकष,अकलहशारी.

खालील िबि अ यासा. एका िबिाच सिभावनसार वगवगळ अथव होतात. यासारख आणखी िबि िोधा व तयाच अथव दलहा.उदा.,(१)वावर िाकरण (२)पाट शतातीलपाणाचा होळ

वावर शत पाट बसणाचआसनई खालील िबि वाचा. वहीत दलहा.

गहपाि,परवी,ककती,आककती,तण,शखला,वराली,ककत ,मदा.

l रामरावानी िकचया यवसथापकािी काय चचाव कली असल, याची क पना करन तया िोघातला सवाि वगावतसािर करा.

l या पाठातन तमहाला कोणता सिि दमळाला तयािाित दमतरािी चचाव करा.

(अ) सीता,समीरा,नफीसाखपचागलामशतरणीआहत.(आ) बाबानीदकानातनरमशसािीवही,पन,कपासपटीआणली.

वाकवाचतानाशवशशषशबदानतरआपणथोडथाबतो,तवहाताशबदानतर‘,’असशचनहशदलिात.ाशचनहालासव पदवराममहणतात.

उपकम ः(अ) शतीसािीवापरलािाणाऱाअविाराचीशचतरगोळाकरा.वहीतशचकटवा.परतकशचतराखाली

ताचनाववउपोगशलहा.(आ)तमचागावातशतीशवरकपरदशभानररलासतापरदशभानालापालकासोबतरटदा.परदशभानात

असणाऱावसतचीादीकरा.

चचाव करा. सागा.

आपण समजन घऊया.

13

अ णा असफ अली५.

अरणाअसफअलीानीवाचाएकशवसावावर सवात सगरामात उडी घतली. तानी दशाचासवात परापतीसािी आपल उर आष वचल.समािाचा उ तीसािी अपार पररशरम घतल.रारतकना अरणा असफ अली ानी दशाचारािकारणातशहरररीनरागघतला,तरसमािकारणातपढाकार घऊन दशाची उततम सवा कली. रारतीसवात ल ाचा इशतहासात ‘कराशत वाला’ महणनता ळखलािातात.

ताच काभा शवशवधागी असन ताचा कामाचाआवाका परचड होता. कोणतही काम ततपरतन,शन सवाथ वततीनवशनशचीबाणानपारपाडणाचीिबरदसत ताकद ताचा िाी होती. पारत ातनदशाची म ी हा ताचा आषाचा धास होता.सन१ ४२चा‘रारतछोडो’आदोलनातअरणाबाईनीमह वाचीरशमकाबिावलीहोती. गसट१ ४२रोिी मबईतील गवाशला टक थ तानी राषधविफडकवला व नतर रशमगत होऊन सवात ल ातसशकरराशहला.तानीकराशतकारकतरणाचीमिबतफळीउरीकली.‘चलिाव’चळवळचालवणासािी

रशमगत सशमती सथापन करणात आली. तातिपरकाशनाराण,अचतरावपटवधभान,राममनोहरलोशहा वअरणाबाई ही मडळी होती. ा मडळीनीरारती लोकाचा मनात इगरि सरकारशवर िबरदसत शवरोध शनमाभाण कला. अरणाबाईनापकडणासािीइगरिसरकारनबकषीसिाहीरकलहोत.पोशलसाचा ससशमरा चकवत तानी करातीचा सदशसवभादरपसरवला.दशाचासवात ासािीतानीअनकवळातरगवासरोगला.

अनकाचापरतनामळ१५ गसट१ ४ सालीआपलादशसवततरझाला.अरणाबाईचासावभािशनककामाचावापपरचडहोता.शदलीचापशहलामहापौरमहणन ता शनवडनआला. परौढसाकषरता, रोिगार,वदकी सशवधा आदी ोिना तानी राबवला.ताचा समािवाद, लोकशाही व धमभाशनरपकषता ात वावरशवशवासहाता.शदलीचाशगरणीकामगारानानाशमळवनदणासािीवमिदरशननलाबळकटीआणणासािीअरणाबाईनीपढाकारघतला.तरगातीलकदाचपरशन,तरगसधारणाअशाबाबीकडहीतानीलकषपरवल.

परतकषदशकाभाकरतअसतानातानीकसलाचगौरवाचीअपकषािवलीनाही.‘रशवषातरारतीानीमलादशर महणन ळखलतरीपरसअाह.’अशीताचीरावनाहोती.

रारतीसवात सगरामातबिावललाददीपमानकामशगरीचा गौरव महणन अरणा असफअली ाना‘रारतरतन’हासव सनमान१ सालीमरणोततरबहालकरणातआला.

ड . िमती याि (१ २६ २०१५) परशस लसखका.‘रारतरतन’हपसतकपरशस .रारतकनाअरणाअसफअलीानी दशाचा रािकारणातवसमािकारणातसशकरसहरागघतला.रारती

सवात ल ाचाइशतहासातताना‘कराशत वाला’महणन ळखलिात.ताचाशवशवधागीकााभाचापररचपरसततपािातकरनशदलाआह.सदरपाि‘रारतरतन’ापसतकातनघतललाअाह.

अ णा असफ अली

14

मादहती दमळवया.

खळया िबिािी.

िबिाथव : आवाका श ी, सामरभा. िाणा अशरमान. फळी उभी करण समहाला सघशटत करण.ससदमरा चकवण पािलागचकवण.ििीपयमान तिसवी,डोळशदपवनटाकणार.

l आतरिालाचासाहा ानखालीलमददाचीमाशहतीशमळवा.(१)रारताचासवात सगरामातरशमगतराहनकाभाकललाथोरव ी.(२)आपलादशालासवात शमळवनदणासािीझाललाचळवळी.(३)‘चलिाव’चळवळ.(४) ‘रारतरतन’ासव सनमानानसनमाशनतझाललाव ी.

अ खाली दिल या िबिसमहाि ल एक िबि दलहा. (अ) रा काररारकरणारा (इ) करातीकरणार (आ) आदोलनकरणार (ई) दशर ीकरणारा

आ वाचा. समजन घया. (१) पचवीसवर रौपमहोतसव (२) प ासवर सवणभामहोतसव (३) पचाहततरवर अमतमहोतसव (४) शररवर शतकमहोतसव

पर. १. खालील परशनाची एक-िोन वाकयात उततर दलहा. (अ) कामाचापरचडवापअसनहीअरणाअसफअलीाचीकामकापणभाहोत? (आ) दशाचासवात ासािीअरणाअसफअलीानीकोणतातराससहनकला? (इ) दशकाभाकरतानाताचािाीकोणतीरावनाहोती?

l खालील वाकयात पणवदवराम व सव पदवराम घालन वाकय पनहा दलहा. (अ) अनवरसवत चीकामसवत करतो (अा) गलाबमोगराचाफाहीसवाशसकफलआहत (इ) शवशनताअशनताअससमताखपचागलामशतरणीआहत (ई) अिसरशअकशमदानावरखळालागल

ñdmܶm¶

15

- सचनाफलक - दि.०५/०९/२०१9

उदा जनता वसाहत, वाकडवाडी यथ आरोगय दवभागाचया वतीन मोफत

आरोगय तपासणी दिदिराच आयोजन सकाळी १०.०० त ५.०० या वळात

करणयात आल आह.वाकडवाडी पररसरातील सवव

नागररकानी तयाचा अवशय लाभ घयावा.आरोगय दवभाग,

वाकडवाडी.

l आमही सचनाफलक वाचतो.

l वरील सचनाफलकाचया आधार खालील परशनाची उततर दलहा. (१)सचनाकशाचासदराभातआह? (२)मोफतआरोगशशबीरकोणताशिकाणीघणातणारआह? (३)कोणतातारखलाआरोगशशबीरआोशितकरणातआलआह? (४)कोणाचावतीनआरोगशशशबराचअाोिनकरणातआलआह?

{ejH$m§gmR>r … शवदाराानापररसरातीलशवशवधसचनाफलकाचवाचनकरणाससागाव.

l खालील वाकय वाचा. (अ) आईनआिकासवपाककलाआह? (आ) आिीननीतालाकोणतासलाशदला?

वाकातिवहापरशन शवचारललाअसतो,तवहावाकाचाशवटी ‘?’अस शचनहदतात.ा शचनहालापरशनदचनहमहणतात.

आपण समजन घऊया.

16

उिशनसकाळीतीमधमाशीिातकीमधशमळवाासीथबथबसािशवतासी

उदोगीमोिी १

आळसशतिलािाउकनाहीसवभाशदवसतीखपतपाही थडी,ऊनमहणनाकाही

उदोगीमोिी २

गोडगोडमधशनपटशनघतथोडामहणनीमळीनरसतसािवनीतोिपशनिशवत

उदोगीमोिी ३

थोडाहीगणशमळताघावा सािाताचाशनतकरावाकोणालाहीतोशशकवावा

िवाहशचतती ४

l का. वाचा. महणा.

मधमाशीसकाळीउिलापासनकामातम असत.थडी,ऊनाचीपवाभानकरताथबथबमधगोळाकरनसािवत.मधमाशीचा‘उदोगशपरता’हागणआपणघावा,तसच ाचाकडनिोगणघताईल,तागणाचाआपणअगीकारकरावा,असासदशपरसततकशवततनशदलाआह.

. मधमािी

17

खळया िबिािी.

िबिाथव : दतजला शतला.खपत कषकरत.दनपटदन घण पणभापणकाढनघण.साठा सगरह.

पर. १. खालील परशनाची एक-िोन वाकयात उततर दलहा. (अ) सकाळीउिलावरमधमाशीकाकरत? (अा) मधमाशीलाआळसिाऊकनाही,असकामहटलआह? (इ) मधमाशीमधाचीसािवणकोणतापरकारकरत? (ई) मधमाशीपासनआपणकोणताबोधघालापाशहि?

पर. २. खाली दिल या वाकयािी सिदधत म पाठाचया आधार दलहा. मधमाशीचीकामकरणाचीप त

पर. . कटिातील मो ा य टीकडन मधाचया उपयोगादव यी अदधक मादहती दमळवा.

पर. . दनसगावतील खालील घटकाकडन तमही कोणता गण घयाल, त दलहा. (१)नदी (२)मगी (३)सभा (४)च (५)पवभात (६)वकष

अ खालील यािीतन दिल या िबिाच दव ाथ िबि दलहा.

शनरदोगी,अवगण,आळशी,दगभाण

(अ)उदोगी (अा)गण

अा खालील िबिात काही अक लपल आहत त िोधा. दलहा. उदा.,सािवण साि. शवचार,एकर,सातपत,चाळीसगाव,शनतीन,आिवडा,सहाण,पाचपत,नऊवारी.

खालील िबिापासन अथवपणव िबि िनवा. उदा.,मामशीध मधमाशी (१)सावणि(२)ऊिाक(३)सळीकापरक प ः मधमाशी,मगी,फलपाखराकीटकाचीशचतरशमळवा.ताचासगरहकरा.

â ââ â

l जीवन फलासारख अस दा पण यय मधमािीपरमाण ठवा.l यिासाठी कष करत राहण, हाच एकमव मागव आह.

ñdmܶm¶

यय मधमािीपरमाणयय मधमािीपरमाणय

सदवचार

18

ह करन पा या.

नारळाचीएकमोिीररकामीकरवटीघा.शतलासवचछकरा.करवटीचाआतीलबािसतमहालाआवडलतो रगदा. रगसकदा.सतळीच शकवाररशबनीचसमानलाबीचतीनतकडघा.तातीनतकडाचीआपणकसाचीवणीघालतोतशीघटटवणीघाला.अशाअनकवणाबनवा.तमहीरगीबरगीवणाबनवलातरीचालतील.करवटीलाबाहरनफशवकोललावा. ताचावर तावणागोलाकारशचकटवा.दोनहीहातानीशचकटवललावणावरदाबदामहणितावणाकरवटीवरघटटबसतील. तमहीबनवललासतळीचाशकवाररशबनीचातीनवणाअशाशनवडा, ाखपलाबसडकआहत.तातीलएक एकवणीघऊनतीकरवटीलातळापासन

दिकषकासाठी ः शवदारााना शबदोगीअवाची शवशवध उदाहरण दऊनअशधकसरावकरन घावा. तसचवगवग ाटाकाऊवसतपासन शवशवधकलपकवसततारकरनघावा. ताबाबतचअनरव शवदारााकडनवगाभातसादरकरनघाव.

l खालील पररच ि वाचा.शाळा सटताच मल शाळबाहर आली. शाळचा

फाटकासमोरकाहीमलाचपालकउरहोत.रसतावरवाहनाचीगद होती.मलासािीवाहनथाबली.मलानीरसता लाडला.

वरीलअधोरसखतशबदसवततरनाहीत.बाहर,समोर,वर,सािीहशबदअनकरमशाळा,फाटक,रसता,मलाशबदानािोडनआलआहत,महणनहीिबियोगी अ यय आहत.अाता,पव , नतर, पात, आत, माग, शशवा हीदखील शबदोगीअवआहत.

िवहाशबदोगीअवनामशकवासवभानामानािोडनतात,तवहानामाचाशकवासवभानामाचामळरपातबदलहोतो.अशाशबदानासामानरपमहणतात.उदा.,शाळा शाळत,फाटक फाटकात,रसतारसताला,मल मलाना.

लकषात ठवा : शबदोगीअववशकराशवशरणअवातफरकआह.

वरपात एका सरळ ररत शचकटवा.अशा तीनही वणा तीन बािनी शचकटवाआशण शचकटवन शशलकराशहललावणाचारागएकतरकरा.शतनहीवणाचीटोकएकतरबाधनअडकवणासािीगोलाकारहकतारकरा. मणी, शटकला, काचा, कागदाच रगीत वगवग ा आकाराच तकड अशा वसतनी करवटीचाप रागाचीसिावटकरा.तारझाललीवसतघरातकिहीटागा.झालआपलहशगगहोलडरतार!ताततमहीतमचाआवडीचाछोटयाछोटयावसतिवशकता.

फाटकासमोरकाहीमलाचपालकउरहोत.रसग

सािीहशबिोडनआलआहत,मप

आतीलबािसतमररशबररशबरघालतोतशीघटबनवलवणत

खपलाबसडकआहत.तवरपावरपावरप त एका सरळ ररतात एका सरळ ररता शचकटवा.अशा तीनही वणशचकटवा.अशा तीनही वणशच

आपण समजन घऊया.

19

दपरय ताई,सपरमनमसकार.तझपतरशमळाल;पणमलापतरपािवालाउशीरझाला.कषमसव!अगताई,तलामी

साशगतलहोतना,आमचीसहलिाणारआहमहणन.मागचाआिवडातमीसहलीलािाऊनआलो.किमाशहत?पणाला.

खपधमालआलीसहलीत. ‘पण तथकाउण’ महणतात,तखोट नाही.पणातएवढीपरकषणीसथळआहत,कीअामहालादोनशदवसपरपडलनाहीत.थाब,तलासशवसतरसागतो.अग,आमहीसकाळीदहावाितापणातपोहोचलो.लगचचनाशताकरनआमही‘पणदशभान’सािी शनघालो. लालमहाल, शशनवारवाडा पाशहला. लालमहालातन शफरतानाछतरपतीशशवािीमहारािाचापराकरमाचा,शौाभाचाकथाआमचाबाईनीसाशगतला.ताऐकतशतथशफरतानाआमहीइशतहासातिगतोआहोत,असवाटतहोत.शशनवारवाडापाहन डोळ तपत झाल. कवढा रव आह तो शशनवारवाडा! तानतर आमही कळकरवसतसगरहाल,पवभाती,सारसबाग,महादिी शशद ाचीछतरीहासथळानारटी शदला.पवभातीवरनपणाचाखपमोिापररसरनिरचाएकाटपपात शदसतो.ही शिकाणबघताबघतासधाकाळकवहाझालीतसमिलचनाही,नतरआमहीमकामाचाशिकाणीगलो.

दसऱाशदवशीसकाळीआमहीसाशवतरीबाईफलपणशवदापीिातगलो.शवदापीिाचाकवढारवपररसरआह!आमचतरपादखालालागलचालनचालन.शतथली‘आका’हीससथाहीपाशहली.तानतरआमही शसहगडावरगलो.ताचीरवता, शतथलीशातता,शनसगभासौदभाआशण ागडाशीिोडललीतानािीमालसर ाचीशौभाकथा.हीसगळीशिकाणपाहनआमहीरारावनगलो.

मीपणाहनपरतलावरिरवल,कीआपलासगळाइशतहासवाचाचाआशणसमिनघाचा.हामाझानवीनवराभाचासकलपआह.हसगळपाहतानामलातझीखपआिवणआली.

तीथभारप बाबा वआईला साषाग नमसकार. मी इथ मितआह. माझाअभासहीववससथतचाललाआह.मीतझापतराचीवाटपाहतोआह.

तझाराऊ, मर.

दिनाक :१५.१२.२०१9

७. ताईस पतर भाग - २

20

मादहती दमळवया.

l खालील च कोनातील अकषराम य िबियोगी अ यय लपलली आहत. उ या, आड या, दतरपया प तीन अकषर घऊन िबियोगी अ यय िनवा व दिल या जागत दलहा.

ती न स क टव ल त सा िीर स मो र पन ह पर खा ढशि त मा ग लीक प ण क ड

िबिकोड सोडवया.

माशहतीघणासािीशकवादणासािीअनकसाधनवापरलीिातात.माशहतीचीदवाणघवाणकरणाची/सवादाचीकाहीसाधनखालीशदलीआहत.तातीलकाहीसाधनएकतफ वकाहीसाधनदतफ माशहतीचीदवाणघवाणकरतात.ताचीमाशहतीशमळवा.एकतफ माशहतीचीदवाणघवाणकरणाऱासाधनापढ अशीखणकरा,तरदतफ माशहतीचीदवाणघवाणकरणाऱासाधनापढ अशीखणकरा.

उदा.,शच ी फोन (१)फकस (४)मोबाइल ( )वतभामानपतर (१०)मलाखत (२)पतर (५)आतरिाल ( )मोबाइलसदश (११)िाशहरात (३)ई मल (६)रशड ( )चचाभा (१२)रारण

पर. १. खालील परशनाची एक-िोन वाकयात उततर दलहा. (अ) मरनपतरातताईलाशसहगडाचीकोणतीवशशषटयसाशगतलीआहत? (अा) मरननवीनवराभाचाकोणतासकलपकलाआह?

पर. २. तमही या व ावत काणता सक प कला आह? तो सक प करणयामागील कारण दलहा.

l आतरजालावरन महाराषातील थड हवची दठकाण, दतहादसक दठकाण, परकषणीय दठकाण यादव यीची मादहती दमळवा.

दवचार करा. सागा.

ñdmܶm¶

21

चचाव करा. सागा.

l वाचा. समजन घया.

अजली : हो,हो,तामळआरोगाचातकरारीसरहोतात.

नदफसा : पोटदखी होत. छातीत िळिळ होत.आपला शरीराला िीवनस व, कषार वइतर आवशक घटक शमळत नाहीत.ताचाकमतरतनअनकछोटया मो ारोगाना आमतरण शदलासारख होत.नकोचतअसलबाहरचखाण!

दन खल : तापकषा आपण अस कर. परतकानि डभानचाआवडीचा एक पदाथभा घरनबनवनआणाचाअनसग ानीशमळनवाढशदवससािराकराचा.

ज डवन : िीकआह. माझीआईखप छानककबनवत. मी तमचासािी उदा ककघऊनतो.

अजली : ि डभानआमहीतझासािीकाआणणारहतलाउदाचकळल!

l रोिचािवणाततमहीकाणतपदाथभाखाता?l दररोिमसालदारपदाथभाखाललानकाहोईल?l मोडआललीकडधानकाखावीत?

ज डवन : अर, उदा सवाानी माझासािी थोडावळकाढा.मीतमहालापाणीपरी, लीरळ, रगडापरी, पशटस खाला घऊनिाणारआह.

नदफसा : कार,उदाकाहीशवशर?अजली : अग,उदाताचावाढशदवसआह.अनवर : अस का करता? बाईनी परवा

साशगतलल आिवत नाही का? असबाहरच,उघडावरचअ खाचनाही.

l खालील दवधान चक की िरोिर त ररकामया च कटटीत दलहा.(अ) िकफडखाणअोगअसत.(अा) आपलाशरीरालापोरकघटकाचीगरिनसत.(इ) पोरकघटकाचाकमतरतमळरोगानाआमतरणशमळत.(ई) बाहरच,उघडावरचपदाथभाविकफडखाणानआरोगाचातकरारीसरहोतात.

दिकषकासाठी ः शवदाराानाशवशवधशवरदऊनतावरसवादलखनकरालासागाव.ताचवगाभातसादरीकरणकरनघाव.वरीलपरसगाचशवदारााकडनसाशरनसादरीकरणकरनघाव.

l तमानानसारणारीफळकाखावीत?l बाहरच, उघडावरच पदाथभा खाऊ न, अस आईआपलालाकासागत?

22

. िकषीस

समता सराफ (िनम १ ०) शवशवधमाशसक,वततपतरामधनलखन.आकाशवाणीवरीलकाभाकरमाचालखनातसहराग.

आिचादनशदनववहारात ससटकचाअशतवापरहातानाशदसतो. ससटकचाशपशवाचावापरबदकरनकापडीशपशवावापरावा,हासदशपरसततपािातनशदलाआह.

आई आशफसमधन णापव च िरलापरमाणचतनशकरकटखळनघरीआला.आईआलावरतीशशकतअसललीपाहनतानआलटाकनमसतचहाकला.चहाचातोगरमागरमकप िालालावलावरआईचाथकवादरझाला.

आई :कार,आिमिाआलीकाखळताना?चतनय : खप मिा आली; पण आई, आि एक

परकलपशदलाबाईनी.आई :अरबापर!तझापरकलपमहणिपोटातगोळा

तोमाझा.तातनतझबाबाहीघरीनाहीत.आमहीदोघहातरारलावतो,तवहाकिपणभाहोतो तझा परकलप.आिका साशगतलनव?

चतनय : अाई, काही शवशर नाही. बर, मला सागबािारातनकाहीहीआणाचअसल,कीततकशातआणतस?

आई : कशातअाणणार? ससटकचाशपशवीत

चतनय : पणसामानआणलानतरताशपशवाचकाकरतस?

आई : काकरणार?कचऱाचाडबातटाकत.तकामोिधनआहसाराळनिवाला?

चतनय : बर, आता नीट ऐक. उदा एक तारीख.बाईनीसाशगतलतसकरा.मशहनाररातआपणकिलाहीकारणान णाऱासग ाससटकचाशपशवािपनिव.मशहनाचा

शवटीमोिनतोआकडाबाईनासागाचा.आई : चालल.

मग रोि दध, रािी, शकराणामालाबरोबरणाऱाशपशवाआईिमाकरलागली.असाचएकमशहनापणभाझाला.चतनय : आई, चल आपण ता शपशवा माि.

दोघानीशमळनशपशवामोिला.ता१०४ररला.

चतनय : बापर,१०४ शपशवा!आपणचौघ महणिदरडोई२६ शपशवा!दरमशहनालाआपणएव ाशपशवाकचऱातटाकतो.

आई : बर,झालानाआतातझापरकलप?चतनय : (हसन)अगआई,अाता तरखरा परकलप

सर झाला आह. दर मशहनाला शकतीससटकचा शपशवा वापरला ाची न द

कराचीआशणताचावापरकमीकमीकरतनाचा. तो कमी करणाच मागभा, तसचशपशवाचा अशतवापराच दषपररणाम ासग ाचा अभास मला ा परकलपाचा

दिकषकासाठी ः शवदारााकडन ोगगतीनसमिपवभाकपािाचपरकटवाचनकरनघाव. ासवादपािाचशवदारााकडनसादरीकरणकरनघाव.पािातीलएखादापररचछदाचअनलखनतसचशरतलखनकरनघाव.

23

शनशमततान कराचा. आपण आिपासनकमीतकमी ससटकचा शपशवाचावापरकर.

आई :अरबाबाकसशकआहत?चतनय : काशक नाही होणार? पव ससटकचा

शपशवा नसतानाहीलोकिगतचहोत ना!आतामलासागआई,आपण ससटकचाशपशवातकाकाआणतो?

आई : हा का परशन झाला? दध, तल, रािी,फळ,फलवगरआणतो.

चतनय : आई,तझालहानपणीहोताकागअशाशपशवा?तमहीकशातबािारहाटकराचा?

आई : सगळ बदलल बघ. माझी अाई काटकसरीसगशहणी. माझा बाबाचा िना पटचाकापडाचा शपशवा शशवाची. त बाहरशनघाल, की सोबत एखादी शपशवीअसाचीच.

चतनय : तरािीपालावगरसािीिीकआह;पणमगदध,तलकसआणाचा?

आई : आतासारख तवहा पक शपशवात दध, तलशमळाच नाही. दधाची, तलाची अशावगवग ाबरणाअसाचा.

चतनय :मग िरल तर आई. आिपासन आपणचौघानी ससटकचा शपशवाचा वापरकमीत कमी कराचा. ह साध करणाऱामलालाबाईछानसबकषीसदणारआहत.

आई : मीकरीनरतलामदत;पणतझीआिीआशणबाबाानीहीातमदतकरालाहवी.तवहापासनआई,बाबा दोघही दचाकीचा

शडकीमध कापडी शपशवी िव लागल. शकराणाआणताना शपशवीऐविीकागदी पडाचाआगरहधरलागल. एका रशववारी चवबदल महणन ह टलमधन

िवणाच पासभालआणणासािीबाबाचकतीनखणीडबा सोबत घऊन गल. अशापरकार ‘ ससटकचीशपशवीहटाव’मोहीमिोरातसरहोती.

ससटकच शवघटन होत नसलामळ तशनसगाभात शकडो वर तसच राहत. त िशमनीचा कसघालवत,पराणाचापोटातिाऊनताचािीवघत,िलचरानाहीधोका पाहोचवत.बरिाळ महटल, तरवापरदरणकरत.हसगळबाईनीसवहशड स पदारपटवनशदलहोत.

मशहनारर ससटकचा वापर टाळणाचाएककलमी काभाकरम घरातला साऱानीच एखादातासारखा पाळला. मशहना अखरीस शपशवामोिालाचतनलािराहीवळलागलानाही,कारणफ चार शपशवा होता. मनातला मनात तानसवत चीपािथोपटली.

मशहनाअखरीस वगाभात बाईनी मलानापरकलपाशवरी शवचारल. चतनचा पररवारानससटकचा वापर खपच कमी कलाब ल तानी

चतनचकौतककल.िाई : खरतरआिचापरसगीमीएखादीट फीच

दणार होत; पण चतनला मी आि एकरोप दणारआह. त तान वाढवाव, ताचीशनगा राखावी. का चतन, ह आवहानसवीकारणारना?चतनन हसन मान डोलावली. एखाद

गोशिरवाणबाळकाळिीपवभाकघावतसतरोपतानसवीकारल.परतकानएकतरीझाडलावनतिगवणकागरिचआह,पाभावरणपरकिीवनशलीकशीअसावी,ाशवरी बाई पोटशतडकीन बोलत होता. समोरचाबालमनावर त कारल िात होत. शव ानगातल खरनागररकवगाभातअाकारघतहोत.

िबिाथव : पोटात गोळा यण - रीतीवाटण.िरडोई परतकी.तीनखणी डिा एकावरएकतीनडबअसललाडबा.पररवार कटब.पोटदतडकीन िालण अगदीमनापासनबोलण.

24

खळया िबिािी.

चचाव करा. सागा.

पर. १. खालील परशनाची एक-िोन वाकयात उततर दलहा. (अ) परकलपाचाशनशमततानचतनकशाचाअभासकरणारहोता? (अा) आपण ससटकचाशपशवामधनकाकाआणतो,असआईनचतनलासाशगतल? (इ) चतनाचाआईनशतचाआईला‘काटकसरीसगशहणी’कामहटलआह? (ई) परकलपपणभाझालावरबाईनीमलानाकोणताउपदशकला?

पर. २. पाठाचया आधार खालील वाकय योगय घटनाकमान दलहा. (अ) मशहनाअखरीलाचतननशपशवामोिला. (अा) चतननआईलापरकलपाब लसाशगतल. (इ) बाईनीवगाभातचतनचकौतककल. (ई) चतनशकरकटखळनघरीआला.

पर. . खालील आकती पणव करा.

बाईनमलानासवहशडआस पदारपटवनशदललागोषी

अ खालील िबिाच वचन ििला. (१)शपशवी (३)मशहना (५)गोष (२)डबा (४)चहा (६)बरणीआ खालील पयायायमधन योगय अथावचा पयावय िोधा.

(अ) पोटातगोळाण (१)पोटातदखण. (२)पोटफगण. (३)रीतीवाटण. (अा) हातरारलावण (१)रारउचलण. (२)मदतकरण. (३)हातलावण.

l ससटकचाशपशवाचावापरबदकलानकोणकाणतफादहोतीलाचीचचाभाकरावशलहा.l शाळा शाळामधन ‘ ससटक कचराम अशरान’ हा उपकरम राबवला गला. ससटकचा कचरा गोळाकरतानातमहीकोणकोणतावसतउचललातसागा.

ñdmܶm¶

25

l खालील ररकामया पाटयावर सटकचा वापर टाळणयासिभावतील घो वाकय तयार करन दलहा.

दिकषकासाठी ः शवदारााकडनवगवग ाशवरावरआधाररतघोरवाकवसशवचारसवाचअकषरातशलहनघाव.वगाभातशकवाशाळचापररसरातलावाव.

(इ) पािथोपटण (१) कौतककरण. (२)पािीवरमारण.(३)पािीमागबोलण.

खालील वाकयातील नाम आळखा. (अ) आपण ससटकचाशपशवाकचऱाचाडबातटाकतो. (आ) चारशपशवाहोता. (इ) शव ानगातलखरनागररकवगाभातआकारघतहोत.

ई खालील िबिात लपलल िबि िोधा. (१)गरमागरम(२)हातरार(३)बािारहाट(४)दकानदार

उ खालील आकतीत करी हा परतयय लावन तयार ालल िबि दिल आहत. ह िबि अ यासा. वान हा परतयय लावन तयार होणार िबि प ील ररकामया आकतीसमोर दलहा.

उपकम ः ससटकचाशपशवाचावापराचीकारणशोधा. ससटकऐविीकोणकोणतावसत/साधनाचाआपणवापरकरशकतोताचीादीकरा.

राडकरीदणकरीशतकरीपहारकरीवारकरी

करी वान

l खाली दिल या च कटटीत महणी लपल या आहत, तया ळखा व दलहा.

ग र खाघ वाभा च ली

आ बा ना गो ता शबत ळा

खा मा तती ण शी

खळ खळया.

26

दिकषकासाठी ः शवदाराानाउरानवीअवाचीशवशवधउदाहरणदऊनअशधकसरावकरनघावा.

l खालील वाकय वाचा.(अ) नीताला‘हापसआबा’आवडतो.(अा) रहानानपरशतरालासाशगतल,की‘मरीचागटालाएकपरकलपशदलाआह.’

एखादाशबदावरिोरदाचाअसलशकवादसऱाचमतअपरतकषसागाचअसलतवहा‘......... असएकरी अवतरणदचनहवापरलिात.l खालील वाकय वाचा.

(अ) दादाआईलामहणाला,‘‘उदामीलवकरउिनमदानावरिाणारआह.’’(अा) रशमाशवशनतालामहणाली,‘‘उदाआपणशफरालािाऊ.’’

बोलणाऱाचात डचशबददाखवणासािी‘‘.........’’असिहरी अवतरणदचनहवापरलिात.

l खालील सवािातील उभयानवयी अ यय अधोर खत करा.आई : आपलाकडपाहणणारआहत,महणनआपणपरणपोळीकरा.मिार : आई,तबटाटयाचीरािीअनपऱाकरमहणिमीतलामदतकरशकन,शशवासवपाकही

लवकरहोईल.िरपाहणलवकरआल,तरतानावळवरिवाला शमळल;पणपाहणानाआवडलनाआपणकललासवपाक?

l खालील वाकय वाचा.(अ) रमशआशणआईबािारातपोहोचलअनपावसाचीररपररपसरझाली.(आ)मलापाऊसखपआवडतो,कारणमलापावसातशरिालाआवडत.(इ) आमहीखपसरावकला,महणनआमहीशिकलो.(ई) आिीररकषाशकवाबसनपरवासकरत.वरीलवाकातीलअधोरसखतशबदउभयानवयी अ यय आहत.उरानवीअवदोनशकवाअशधक

शबदानातसचदोनशकवाअशधकवाकानािोडणाचकामकरतात.शशवा,की,परत,महणि,तरी,शन,अनहसवभाशबददोनशबदाना शकवादोनवाकानािोडणाचकामकरतात,महणनहशबदउभयानवयी अ यय आहत.

लकषात ठवा : उरमहणिदोनवअनवाशबदाचाअथभासबधअसाआह.वाकातीलदोनशबदशकवादोनवाकाचासबधिोडणहउरानवीअवाचकाभाआह.

l सवचा एक हात पराथवनसाठी जोडल या िोन हातापकषा अदधक उपय असतो.l मनषयाचया मनाची व तळमळ दनमम काम करत, उरलल दनमम काम अ यासान होत.

सदवचार

आपण समजन घऊया.

27

वसत िापट (१ २२ २००२) परशस कवी.‘अकरावीशदशा’,‘सकीना’,‘परवासाचाकशवता’,‘शशगफशकलरणी’,‘मानसी’,‘शरमदाभाचापोवाडा’,‘मघ द’,‘तिसी’,‘रािसी’,‘रशसा’हकावसगरह;‘चगामगा’,‘अबडकतबडक’,‘आमही’,‘बालगोशवद’हबालवा म;‘बारागावचपाणी’हपरवासवणभानपरशस .‘शशगफशकलरणी’ ापसतकातनहीकशवताघतललीआह.

परसततकशवताहीदशाचारकषणासािीअहोरातरझगडणाऱासशनकाचासमशपभातिीवनाचापररचकरनदणारीआह.

सदवसशनकापढचिाचनमागतीतवाकधीशफराच

सदातझापढउरीअसशनशासदवकािळीशदसाचाशदशामधनमघहनरासगरासतीमधचाशविाराणहासतीदहाशदशातनीतफानवहाचसदवसशनकापढचिाच

परलोरनतलानलोरदाशवतीनमोहबधनपदासबाशधतीशवरोधकरोधवातलानथाबवीनमोहरासतोगिानतवरवीनदनहीतझकधीसराचसदवसशनकापढचिाच

l का. वाचा. महणा.

९. सिव सदनका, प च जायच

28

खळया िबिािी.

िबिाथव : सिव नहमी.मागती माग. दनिा रातर. ासण वापण.परलोभन आशमर.मोहिधन मोहातपडण.गजानत वभव अशतशशरीमती. िनय गररबी.

पर. १. खालील परशनाची एक-िोन वाकयात उततर दलहा. (अ) सशनकनहमीमनाशीकाणतधबाळगता? (अा) सशनकापढकोणतीसकटउरीआहत? (इ) सशनकालाकोणतागोषीथाबवशकतनाहीत?

अ खालील िबिासाठी कदवततील समानाथ िबि दलहा. (१)आकाश(२)रातर(३)ढग(४)राग(५)लोरआ गटात न िसणारा िबि दलहा.

(१) शनशा,रिनी,ाशमनी,मघ, (२)सदव,शनत,सदोशदत, शचत अचक िबि ळखा.

(१) दीशा/शदशा/दीरा/शदरा (२) सदव/सदईव/सदव/सदव

ई गर हा उपसगव लावन तयार ालल िबि खालील आकतीत दिल आहत. ह िबि अ यासा. अ हा उपसगव लावन तयार होणार िबि प ील आकतीम य दलहा.

l दपव ा च कोनात जोडिबिातला पदहला िबि व गलािी च कोनात जोडिबिातला िसरा िबि दिला आह. तयापासन योगय जोडिबि तयार करा. दिल या जागत दलहा.

सधाकाळ

फटक

टपपा िमव दरी

कातक खाली

घबराकोड पाढर सकाळ

ड गर

वर

िमवा गपपा घाबरा

गरहिर

गरसमि

गरसो

गरवतभान

गर अ

ñdmܶm¶

खळ खळया.

29

अा खालील मि दाचया आधार अथवपणव पररच ि तयार करा व तयाला योगय िी वक दा.

सधाकाळचीवळ..........आईबरोबरशफराला..........झाडावरबसललपाखराचथव..........

शकलशबल..........गाई गरघराकड..........आलहाददाकवातावरण..........आईशीगपपामारत

घराकडपरतण.

दिकषकासाठी ः शवदाराानाकवलपरोगीअवाचीशवशवधउदाहरणदऊनअशधकसरावकरनघावा.शवदाराानाशबद,शचतर,शचतरवशबदावगवग ासवरपातअपणभागोषदावीवतीपणभाकरनघावी.

l खालील वाकय वाचा.

आपलामनातदाटनआललारावनाआपणएखादाउदगारावाट व करतो.वरीलवाकातील

शाबबास, छ छ, बापर, अबब हीकवलपरयोगी अ यय अाहत. ा शबदामळआपला मनातील रावनापररावीपणव होतात.ाशबदानाउदगारवाचकशबदअसहीमहणतात.

शाबबास!चडचाझलछानघतलास!

छछ!मलामाहीतनाही!

बापर! तो पाहासाप!

अबब! कवढीहीगद !

अ तमही कोण होणार, त ठरवा. तयासिदधत काही परशन खाली दिल आहत. तयावर दवचार करा. तया परशनाची उततर तयार करन तयाच सलग लखन करा.

मी.......... होणार

मीहवहाचकािरवलआह?

हहोणासािीमीकापरतनकरणारआह?

मीहबनलानतररशवषातकाकाकरणारआह?

मीिरवललहोणाबाबतमाझाकटबातील सदसाची का मतआहत?

आपण समजन घऊया.

दलदहत होऊया.

30

l आमही िातमी वाचतो.

l खालील परशनाची उततर दलहा.(१)काभाकरमाचीसरवातकशानकरणातआली?(२)शवदावशधभानीशवदालातकोणकोणतकाभाकरमसािरकरणातआल?(३)मरािीरािराराशदनकोणतातारखससािराकलािातो?(४)कवीकसमागरिाचपणभानावका?(५)मरािीरारचासवधभानासािीकाकरालाहव,असतमहालावाटत?(६)आतरिालावरनकवीकसमागरिाचाकशवताशमळवाववाचा.

दिकषकासाठी ः शवदाराानाशवशवधपरसारमाधमादारपरसाररतहोणाऱाबातमाचशरवण/वाचनकरणाससागाव.शवदाराानाएखादाशवरदऊनसबशधतबातमाचसकलनकरणाससागाव.उदा.,करीडा.

l खालील िबि वाचा.पाऊल,गरीब,चल,माणस,िमीन,पाटील,किीण,फल,सामाईक,सगीत,शरीर.वरीलशबदातीलशवटचादोनअकषराचशनरीकषणकरा.कािाणवत?ाशबदातीलशवटचाअकषरालाकाना,मातरा,वलाटी,उकाराशचनहापकीकोणतचशचनहनाही;महणिच

ाशबदातीलशवटचअकषरअकारानतआहआशणशवटनदसऱाअकषरालाशदललीवलाटीशकवाउकारदीघभाआह.लकषात ठवा : मरािीशबदातीलअकारानतापव चइकारवउकारदीघभाशलशहतात;परतततसम(ससककतमधन

मरािीमधिसचातसआललशबद)शबदातीलअकारानतापव चइकारवउकारससककतमधीलमळशबदापरमाणऱहसवशलशहतात.उदा.,चतर,मशदर,गण,कसम,शपर,अशनल,सथाशनक.

वानवडी,ता.२ शवदावशधभानीशवदाल,वानवडीथिागशतक मरािी रािरारा शदन उतसाहात सािरा करणातआला. ाशदवशीशवदालातशवशवधकाभाकरमाचआोिनकरणात आल. गरथशदडीन काभाकरमाची सरवात झाली.काभाकरमपरसगी शवदाराानीकशवता,गोषी, वासादरकला, तसच गरथपरदशभानाचही आोिन करणात आल.शाळचा पररसरात शरसततपतरक लावणातआली, तातन

शवदाराानामरािीरारचासवधभानाचासदशदणातआला. ावळीमलानीकवीकसमागरि ाचाशनवडककशवताचवाचनकल.

शाळचाम ाधाशपकाशरीमतीशवनाराबटानीशवदाराासमोरमरािीरारचमह वशवशदकल.इतता सातवीतीलककषणा साखर ा शवदाराभान सतरसचालनकल, तर िशरी रणशदव ा शवदाशथभानीनउपससथतसवभामानवरवशवदाथ ाचआरारमानल.

म ाठी ा ा ा वदन सा ात सा ावानवडी,ता.२ शिाग

करणकाकलशाळच

आपण समजन घऊया.

31

महाराि वीरर सन ाचा वाढशदवस होता.दरबारातसवभािणहिरहोत.महारािानारटदणासािीअनकानी शवशवध मौलवान वसत आणला होता.महारािथाटातशसहासनावरशवरािमानझालहात.सवभाउपससथतानीमहारािानाआदरपवभाकशरचछाशदला.

महारािाना रटवसत दणाचा काभाकरम सरझाला.अनकिणानीमहारािानारटदणासािीसवणभाअलकार आणल होत. वासतशवक, रािाला सवणभाअलकाराचीकमी नवहती, तरीही शकमती दाशगन रटदऊनआपलामोिपणाचीशमिासबाळगण,हाचावळी रटवसत दणाऱाचा म हत होता.अनकानीताि मानन महारािाना सवणाभालकार रट दऊ कल.रािाताअलकारावरवतदऊकरणाऱापरिािनावरहीबहदखशझाला.

ा वळी गलाबाच छोट फल घऊन आललावामनगरीरपणशवचारम होता,‘मीगरीब,बागमधफलझाडाचीववसथाराखणारासाधामाणस.इतरानीमहारािानासवणभाअलकाररटशदलतआशणमीफ गलाबाच फलघऊनआलो. महाराि ह फल गोडमानन घतील का? गलाबपषप ह सवणाभालकाराचाशकमती इतक मौलवान शनसशचतच नाही. रािान ाफलाचाशतरसकारकलातरदरबारातआपलीफशितीहोईल.लोकहसतील.काकराव?’

वामनअसवसथझाला होता; पण पाणात पाटाकलाशशवातापाणाचीखोलीकळनतनसत,महणनमहारािानाफलदाच,असातान शनशचकला. तो पढ होऊन महारािाना न पण महणाला,‘‘महाराि!माझातफह ‘गलाबाचफल’रट महणन

सवीकारा.मौलवानदाशगनामीआणशकतनाही.’’हातपढकरनतोमहारािानाफलदऊलागला;पणमहाराि फलाचा सवीकार न करता गपपच बसल.आपलासार ाबडारािानमामलीगलाबाचफलरटमहणनसवीकाराव,ह रािालाोगवाटलनाही.काहीकषणदरबारातशन शबदशाततापसरली.महारािफलघईनात,हलकषातताचदरबारातीलउपससथतानीशफदीशफदीहसालासरवातकली.वामनचीफशितीझाली होती. तान मानखाली घातली. रािाही हसलागला.

एक व साधमहाराि वाढशदवसाशनशमततदरबारात हिर होत. घडलला परकार पाहन तानारािाचा वागणाच द ख झाल. रािासमोर ऊन तगरीरपण महणाल, ‘‘रािन! ा गरीब गहसथानआणललफलइतकमामलीआशणछोटवाटल,कीतलाहीहसफटाव?’’

दरबारातील हशा थडावला. रािा महणाला,‘‘अथाभातच!कारणहफलछोट तरआहच, शशवामौलवानहीनाही.आताहचपाहाना,माझाबोटातीलअगिी ता फलापकषा शकतीतरी छोटी असली, तरीशतची शकमत मािी आह. तस ता फलाची काशकमत? शकमत मोिी नाही, शनदान हफलतरीखपमोिअसालाहवहोत.’’

साधमहारािमहणाल,‘‘ापकषातलाशकतीमोिफलहवरािन?’’

रािामहणाला,‘‘ताफलाचआकारमानरथाचाचाकाएवढअसत,तरमाझासार ा रािालातरटमहणनसवीकारतानाशोरनशदसलअसत.’’

िकर कवळ (िनम १ ४) ‘आरती’,‘अनराग’,‘शबिली’ाकादबऱा;‘माणसकीचामोिपणा’,‘बस मानशबरबल’,‘खरामाणस’हकथासगरह;‘लोकशाहीरअणणाराऊसाि’हचररतरपरशस .हापाि‘माणसकीचामोिपणा’ाकथासगरहातनघतलाआह.

साधमहारािानीधनाचागवभाझाललारािालामाणसकीचीिाणीवकशीकरनशदली,ाचअशतशसहिवसदरवणभानलखकानपरसततपािातकलआह.

१०. माणसकी आदण मोठपणा

32

व साधनी ससमतहास कल. साध महणाल,‘‘रथचकराएवढ पषप माझातरी पाहणातकधीआलनाही रािन!आशण त असल, तरी तवढ मोि फलखरदीकरणाचीागरीबगहसथाचीऐपतनाही.तवहालकषदऊनऐक.ाचासारखाततरगरीबनाहीस.ारा ाचा सतताधीश आहस. आता रथचकराएवढगलाबाच फल तच आणनदाखववशरकषामहणनमलादानकर.एवढकरणाचीतझीऐपतअसलच.’’

सवभादरबारचपझाला;पणअशरमानीरािाडगमगलानाही.थोडाशवचारकरनतोबोलला,‘‘िीक आह सवामीिी.मलाउदा सकाळपात मदतदा.मी उदा तमहाला रथाचाचाकाएवढगलाबपषपशरकषादानकरणारच!’’

लागलीचरािानाकामीएकाकशलकाराशगराची शनवडकली.रथचकराएवढगलाबाचफलबनवणसोपनसलतरीअशकनवहत.कारागीरकाळिीपवभाककामकरलागला.आपल कलाकौशल पणाला लावन तानरगीतलालकागदापासनमोिगलाबपषपतारकल.

दसऱा शदवशी पनहा दरबार ररला. सवााचाउपससथतीततककशतरमगलाबपषपदरबारातआणलगल.ता कशल काराशगरान फलाची िडणघडण हबहबकललीहोती.रथाचाचाकाएवढतपरचडफलपाहनउपससथतानाताचनावीनवाटतहोत.अखरआपणबािी शिकली. ा आशवराभावात रािा महणाला,‘‘साधमहाराि रथाचा चाकाएवढ परचड गलाबपषपपाहन घाव. ह फल मी तमहाला शरकषादान कल,ताचासवीकारकरावा.’’

साधमहारािानी फलाच शनरीकषण कल आशणपरशसाही कर लागल, ‘‘वा! वा! उततमकलाकौशलाचा हा एक नमनाच आह. धन तो

कारागीर ान हीकलाककतीसाकारली. शहरवा दि,लाल पाक ा, अगदी हबहब आहत फ एकचउणीवराशहलीाचात,तवढीतररनकाढरािन!महणिहफलमीआनदानसवीकारन.’’

रािा कषणरर चपापला. ‘‘आता कसली उणीवसवामीिी?’’

साधमहाराि शात हसन न पण बोल लागल,‘‘रािनकलाककतीउतककषआहातसशनाही.ाफलाला रग,रप,आकारआह;पणगधनाही.ापरचडफलामळएवहानाहादरबारगलाबगधानदरवळनिाला हवा होता. सगधाशशवा ा परचड फलाचीकाशकमतउरली?हफलमोिअसनहीखोटआहहधानातिव.सगधाशशवाफलशोरतनाही,मगतशकतीहीमािअसो.माणसशकतीहीमोिाअसला,तरीमाणसकीशशवा ताचा मोिपणाला शकमत नसत.माणसकीशशवामोिपण महणिसगधाशशवाफल!काल दरबारात आलला गहसथ गरीब होता; पणताचािवळमाणसकीहोती.तामाणसकीखातरतोगलाबाच फल दणास दरबारात आला होता; पणतझा वरवापढ तो तला छोटा वाटला. तझािवळमाणसकी नसलामळ ताचातली माणसकी तलाशदसलीनाही.इथनपढसवत माणसकीबाळगआशण

33

खळया िबिािी.

माणसातीलमोिपणताचामाणसकीवरनिरव.’’रािालाआपलीचककळनआली.आपलीचक

कबलकरनतानसाधमहारािाचीकषमामाशगतलीवइथन पढ माणसकी बाळगन माणसातील मोिपणबघणाचतानतानावचनशदल.

अलकाराचालोरधरणापकषापरिचशहतसाधाव.

पर. १. खालील परशनाची एक-िोन वाकयात उततर दलहा. (अ) उपससथतानीमहारािानाशरचछाकाशदला? (आ) महारािानारटवसतदणाऱाचाम हतकाहोता? (इ) रािानवामनचफलकासवीकारलनाही? (ई) रािानसाधमहारािानाकोणतवचनशदल? (उ) रािालािाणवललामाणसकीचाखराअथभाकोणता?पर. २. वामनन आणलल फल व राजान िनवलल फल यातील फरक तमचया िबिात सागा.पर. . पाठातील महाराज व वामन याची सवभाववदिषटय तमचया िबिात सागा.पर. . तमहाला आवडलली या पाठातील वाकय सिर अकषरात दलहा व वगावत लावा.

अ अचक िबि ळखा. (अ) कशतरम,ककरतीम,ककशतरम,ककतरीम (आ) गलाबपषप,गलाबपषप,गलाबपरप,गलाबपषप (इ) गहसत,गहसथ,गहहसत,गरहसतअा खालील िबिातील सहसिध दलहा.

िबिाथव : िहि खप.िाजी डाव.चपापण घाबरण.लोभ हाव.

तहानललालापाणीदाव,रकलाअसलतासअ दाव,बघरअसणाऱालाशनवारादावा,रशमहीनासिमीनदावीआशणअ ानीअसलतास ानीबनवावातचखरीमाणसकीआह,हरािालाकळनचकलहोत.

वा दिवस पाणीतहान

अलकारिभच ा

फल गलािअभकलाभटवसत

अ गट ि गट

ñdmܶm¶

34

खळ खळया.

दिकषकासाठी ः शवदाराानापा पसतकातीलसवभाराशरकखळखळणाचीसधीदावी.असशवशवधराशरकखळसवत तारकरनशवदारााकडनअशधकाशधकसरावकरनघावा.

पकषीपकषीउडतो.

पकषीआकाशातउडतो.

पकषीआकाशातउचउडतो.पकषीशन ाआकाशातउचउडतो.

दमतर

l खालील वाकयड गर वाचा. तयापरमाण दिल या िबिाचा वाकयड गर िनवा.

l दवरामदचनहाचा योगय वापर करन पररच ि सवाचय अकषरात पनहा दलहा.

आईआिआमचाशाळतई कचरााशवरीमाशहतीसागणासािीएकताईवदादाआलहोत ई कचरा महणिकाआईन शवचारल ई कचरा महणिआपलाघरातीलिना पराणा नचालणाऱाखराबझाललाआपणअडगळीत टाकन शदलला शवदतउपकरणाचाकचराअसाशकतीसाई कचराअसतोपरतकाचाघरातआईमहणालीअगखपई कचराअसतोपरतकाचाघरातबघआताखराबझाललाफोनमोबाइलसगणकवताचरागश िटी.वही.शमकसरइसतरीटयबलाइटबलबअरबापरखरचकीबरीचमोिीादीहोईलाई कचऱाची

l वाचा. समजन घया. आपलामनात शितकापरकारचारावनाअसतात, शततककवलपरोगीअवाचपरकारअसतात.ा

शवशवधरावनावतारावनाव करणारशबदखालीलतकतातशदलआहत.

कवलपरयोगी अ यय तयातील िबि ह वििवक वा,वावा,आहा, हो,आ हा,अहाहा. िोकििवक ऊ, ,अरर,अाई,अगाई,हाहा,हा. अाशचयवकारक , हो,अबब,बापर,अहाहा,चकचक,अरचा. परिसाििवक शाबास,रल,वाहवा,छान,िीक,फकड,खाशी. समदतििवक हा,िी,िीहा,िीक,बरा,हा,अचछा. दवरोधीििवक छ,छट,हट,ऊ ,उह,च,अह,छछ. दतरसकारििवक धीक,थ ,शीड,हडत,हड,हत,छी. सिोधनििवक अर,अग,अहो,ए,अगो,बा,र,अगी. म नििवक चप,गप,गपचप,शचडीचप.

35

l आमही जादहरात वाचतो.

खशखबर ! खशखबर ! खशखबर !

तमाम बालगोपाळासाठी धमाल विनोदी बालनाटय

कालावधी : ६त१०सपटबर२०१9वळ :साकाळी५वािता.

सथळ :कलाशवषकारनाटयमशदर,सोलापर.

परतयक िालपरकषकास दवनोिी गाषटीच एक

पसतक भट.

पोट धरन हसवायला लावणार नाटक

हासयाचा धबधबाl लखक l l दिगििवक lपरिात मनकिळ अिोक ििपाड

l वरील जादहरातीचया आधार खालील परशनाची उततर दलहा. (१)हीिाशहरातकशाचासदराभातआह? (२)कोणताकालावधीमधबालनाटयाचपरोगहोणारअाहत? (३)बालनाटयकोिहोणारआह? (४)परतकबालपरकषकासरटमहणनकाशमळणारआह? (५)शशकषकाचामदतीननाटकाचशवशवधपरकारमाहीतकरनघा.

पाहायला दवसर नका.

दतकीटदवकी : उदा दि. १ सपटिरपासन कलादवषकार नाटयमदिर यथ सकाळी ९.०० त सायकाळी ५.०० पययत.

दिकषकासाठी ः शवदाराानाशवशवधपरसारमाधमादारपरसाररतहोणाऱाशवशवधिाशहरातीचशरवण/वाचनकरणासपरवततकराव.

l खालील िबि वाचा. शकडा,महणा,पादका,बाहली,मशहना,पशहली,सगणा,तालका,शरड,शपस,मनका.वरील िबिातील िवटचया िोन अकषराच दनरीकषण करा. काय जाणवत?ाशबदातीलशवटचाअकषरालाकाना,मातरा,वलाटी,उकारअसबाराखडीतीलकाणतनाकोणततरीएक

शचनहआहआशणशवटनदसऱाअकषरातीलइकारशकवाउकारऱहसवआहत.लकषात ठवा : मरािीशबदातीलशवटचअकषरदीघभासवरानतअसल,तरताआधीचाअकषरातील(उपानत

अकषरातील)इकारवउकारऱहसवशलशहतात.ततसमशबदातीलउपानतअकषरदीघभाअसतील,तरतीससककतमधीलमळशबदापरमाणचदीघभाशलहावी.उदा.,करीडा,परीकषा,लीला,सगीता,पवभा,रीती.

आपण समजन घऊया.

36

l का. वाचा. महणा.

एकदोनतीनचारिातई मलसम ापारनवीनप तीचाहाचमतकारआताकशालाहोताबिार?

नकोपन,नकापाकीटनकोकागद,नकोशतकीटनकाआतापोसटातिालानकोपोसटमनचीवाटबघाला.

हवाअसतोघरीसगणकएकटशलफोनआशणमोडमएकशकवामगइटरनटकफतचलाझटपटई मलकरताईलतमहाला.

शमशनटाचाआतपतरपोचतवाचलकीनाहीतहीकळतशतकडनहीउततरचटकनतडोकालाअशिबातकटकटनसत.

दनमवला सारडा (िनम १ ५२) ‘बाहलीचाल ाचीतारी’,‘चादोबाचाकशवता’,‘गमतगाणी’,‘कशवताक मपटरचा’,‘कडबरीचाबािार’हबालकशवतासगरहपरशस .

परसततकशवततनई मलानवीनततर ानाची ळखवउपोगाचअशतशरिकपणवसोपारारतवणभानकलआह.

११. ई-मल

37

खळया िबिािी.

िबिाथव : सम ापार सम ाचापलीकड.िजार हराण.

पर. १. खालील परशनाची एक-िोन वाकयात उततर दलहा. (अ) पोसटमनचीवाटबघालानको,असकवशतरीकामहणतात? (आ) ई मलकरणासािीकशाकशाचीआवशकताअसत? (इ) ई मलमळअशिबाततरासहोतनाही,ामागचीकशवततआललीकारणशलहा.

पर. २. ई-मलमळ पोसटमनच काम खप सोप ाल आह, अस तमहाला वाटत का? अस किावरन वाटत?

पर. . खालील िबिजाल पणव करा.

ई-मल सिभावतील िबि

पर. . सगणकािी सिदधत असणार तमहाला माहीत असलल िबि दलहा.

अ खालील िबिासाठी मराठीतील िबि दलहा. (१)कामपटर (२)इटरनट (३)टशलफोन

दलदहत होऊया.

नहमी लकषात ठवा. सार हसया.

l ई-मल आय डी सर करताना तमही कोणकाणतया कती क या तयाचा कमवार घत ा तयार करा.l दमतर/मदतरणटीना ई-मल पाठवणयाचा तमचा अनभव सात-आठ ळटीत दलहा.

काका ः अररवी,मोटारीनतलाधडकशदलीमहण.रवी ः तावळीरसतावरचाफलकवाचतहोतो.काका ः काशलशहलहोतताफलकावर?रवी ः रसतावरचअपघातटाळणाचउपा शलशहलहोत.

(१) सगणकाचा सकरीनसमोर दीघभाकाळ बस न,तामळडो ावरताणतो.

(२) परतकवीसशमशनटानतरिागवरनउिनदहाबारापावलशफरनाव,तामळआपलसनासससथतीतराहतात.

(३) सगणकावरकामकरणारीव ीवसगणकाचीसकरीनामधोगअतरअसाव.

(४) सवत चापासवडभानहमीगोपनीिवावा.(५) सवभा इलसकटक वार सससथतीत असलाची

खातरीकरावी, तसच सगणकचालअसतानाआतीलरागासहातलाऊन.

काकी ः मध,ततझाआईचसगळऐकतासका?सागर ः मीतरआईसागतताचादपपटऐकतो.काकी ः तकसका?सागर ः आईिवहामलाडबातनएकलाडघाला सागत,तवहामीचकदोनलाडघतो.

ñdmܶm¶

38

कािा मळा भाजी अवघी दवठािाई मा ी १लसण दमरची कोदथिीरी अवघा ाला मा ा हरी २मोट नाडा दवहीर िोरी अवघी यादपली प री सावता महण कला मळा दव ल पायटी ग दवला गळा

-सत सावता.

कळी आदण तया नारळी पोफळी कोण घाली मळी िध तया १िीज तस फळ यत अस गोड जाणती दनवाड सत याचा २फणस आदण आिा दसताफळ नाना मळीदचया दचनहा गोड होती िहदण महण िीज गोड तयाच फळ उततम कवळ स य सवाव

-सत िदहणािाई.

सत सावता - मरािीसतकवी.ताचअरगआशानसम आहत.आपलापरपचातीलशनतकामानातानीपरमाथाभाचसाधनबनवल.आपलाशतात म ातराबतानातशव लाचरिन,नामसमरणकरत.

कादा,मळा,रािी,लसण,शमरची,कोशथशबरीातचमाझदवतआह.माझाशतातलमोट,नाडा,शवहीर,दोरीामधचमाझपढरपरवापलआह,असपरसततअरगातनसतसावतासागतात.

सत िदहणािाई - मरािीसतकवशतरी.सतबशहणाबाईासततकाराममहारािाचाशशषाहोत.कळी,नारळ,पोफळीाचामळाशीकोणीहीदधघालतनाही.फणस,आबा,शसताफळहीफळमळातचगोड

असतात,कारणताचबीिगाडअसत.चागलकाभाकल,तरफळहीचागलचशमळत,हशवशवधदाखलदऊनपरसततअरगादारसतबशहणाबाईसागतात.

l का. वाचा. महणा.

l परगती ह जीवनाच यय असल तरी गती हा तयाचा आतमा आह.l सतय, सिाचार, अदहसा, िाती, भतिया ही जीवनाची म य अाहत.l भदवषय पाहाणा यापकषा, जो भदवषय घडवतो तयाच जीवन कताथव होत.

सदवचार

१२. सतवाणी

l पा पसतकातील पाठ क. २ व मधील नवीन िबि व तयाच अथव खालील च कटटीत दिल आहत. त वाचा. याचपरमाण तर पाठातील न यान पररदचत ाल या िबिाचा अथव समजन घऊन तमचा िबिस ह तयार करा.

l वरीलपरमाण तमही तमचा िबिस ह तयार कला आह. िबिकोि कसा पाहावा, ह आपण खाली दिल या उिाहरणातन पा या.

पाठ क.२कोडक तक करण -लाडपरवण.वदव यपणव -शवशवधपरकारच.नकार िण -नाहीमहणण.दवसिन राहण -इतरावरअवलबनराहण.पाररतोद क -बकषीस.दनरतर -शनशमत.स ज होण -तारहोण.पारपररक -िनाप ती,परपरपरमाण.कवत घण -शमिीतघण.

पाठ क.अगदणत -अस .वल -लहान,छोट.

पागो ा-छपरावरनखालीपडणाऱा पावसाचापाणाचाधारा.तण -गवत.पषप -फल.पखरण -सडा.व ाव -पाऊस.साहळा -उतसव,सण.धरणी -िमीन.

वरशदलल‘अ’गटातीलव‘ब’गटातीलशबदवाचा.‘अ’गटातीलशबदबाराखडीतीलसवरशचनहानसारशदललनाहीत.‘ब’गटातीलशबदहबाराखडीतीलसवरशचनहानसारशदललआहत.

पा पसतकातीलपािकर.२आशण३मधीलशबदवरीलरागातशदललआहत.तखालीलचौकटीतशबदकोशापरमाणशदलआहत.तअभासा.

पढा,पौर,पतग,पणभा,पसा,पकि,पसतक,पान,पोट,पीि,शपचकारी

पतग,पान,शपचकारी,पीि,पसतक,पणभा,पढा,पसा,पोट,पौर,पकि

अ गट ि गट

(१) अगदणत -अस .(२) वल -लहान,छोट.(३)कवत घण -शमिीतघण.(४)कोडक तक करण -लाडपरवण.(५)तण -गवत.(६)धरणी -िमीन.( )नकार िण -नाहीमहणण.( )दनरतर -शनशमत.( )पखरण -सडा.

(१०)पागो ा-छपरावरनखालीपडणाऱा पावसाचापाणाचाधारा.(११)पाररतोद क -बकषीस.(१२)पारपररक -िनाप ती,परपरपरमाण.(१३)पषप -फल.(१४)व ाव -पाऊस.(१५)दवसिन राहण -इतरावरअवलबनराहण.(१६)वदव यपणव -शवशवधपरकारच.(१ )स ज होण -तारहोण.(१ )साहळा -उतसव,सण.