บทท� �

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยท�เก�ยวของ

ในการสารวจองคความรท�เก�ยวของกบการวจยเร�องปจจยท�มผลตอประสทธภาพการจดเกบ

ภาษขององคกรปกครองสวนทองถ�น : การศกษาเปรยบเทยบระหวางองคการบรหารสวนตาบลในเขต

อาเภอแกลง จงหวดระยอง

ผศกษาไดคนควาเอกสารและไดศกษาการใชแนวคดและทฤษฎ และงานวจยท�เก�ยวของ

เพ�อนามาเปนกรอบแนวคดในการศกษาและอภปรายผลการศกษา ซ� งอธบายความเปนจรงของการศกษา

ไดอยางสมเหตสมผล สามารถสรปเปนหวขอตาง ๆ ไดดงตอไปน�

1. ประสทธภาพในการจดเกบภาษอากร

1.1 ปจจยท�มสวนเก�ยวของกบประสทธภาพในการจดเกบภาษอากร

1.2 การหลบหนและการหลกเล�ยงภาษอากร

2. การบรหารภาษอากร

2.1 โครงสรางการคลงทองถ�น และความรเก�ยวกบภาษบารงทองถ�น

3. การจดเกบรายไดขององคการบรหารสวนตาบล

3.1 การจดทาแผนท�ภาษขององคการบรหารสวนตาบล

4. การนานโยบายไปปฏบต

5. งานวจยท�เก�ยวของ

ประสทธภาพในการจดเกบภาษอากร

แนวคดทฤษฎตางๆ ท�กลาวถงประสทธภาพในการปฏบตงาน มกจะกลาวถงผลการปฏบต

ดงน�

เรอนใจ เกโส (2551 : 25) ไดกลาวถงความหมายประสทธภาพ หมายถง การปฏบตงานท�

คานงถงทรพยากรท�มอยสาหรบการปฏบตการน�น เน�องจากทรพยากรท�มอยอยางจากดผปฏบตงาน

จะประสบความสาเรจไดตองใชทรพยากรท�มอยสาหรบการปฏบตการน�น เน�องจากทรพยากรท�มอย

จากดผปฏบตงานจะประสบความสาเรจไดตองใชทรพยากรท�มอยอยางจากดน�นใหเกดประโยชน

สงสด ซ� งโดยคานยามของคาวา “ประสทธภาพ” เปนคาสามญท�นยมใชในความหมายของลกษณะ

“ทางานด” การทางานมประสทธภาพกคอการทางานด แตความหมายในทางดานเศรษฐศาสตรแลว

“ประสทธภาพ” หมายถง การสามารถบรรลเปาหมายใหไดมากท�สด เม�อกาหนดระดบคาใชจายมา

ใหแลวหรอการสามารถบรรลเปาหมายท�กาหนดใหดวยคาใชจายท�ต �าท�สด

10

สมธ (Smith. 1937 : 55) มแนวคดวาการทางานจะตองมลกษณะแบงงานกนทา คนเราจะ

ไมสามารถจะทางานทกอยางไดอยางมประสทธภาพ ดงน�นจงสมควรตองทาในส�งท�ตนถนดและม

ความชานาญงานจงจะมประสทธภาพสง

พนม ทนกร ณ อยธยา (2534 : 18) มแนวคดวาประสทธภาพในการจดเกบภาษอากร คอ

การจดเกบภาษอากรใหเตมเมดเตมหนวยหรอไมมการร�วไหล โดยเสยคาใชจายนอยท�สดดวย ลกษณะ

ความมประสทธภาพของการจดเกบภาษอากรมความสาคญ เพราะคาใชจายในการจดเกบภาษอากร

เปรยบเสมอนเปนการใชปจจยการผลตหรอทรพยากรอยางหน�ง ซ� งถาคาใชจายมากเกนไปกอาจไดรบ

ประโยชนนอยกวาเม�อเทยบกบกรณท�นาไปใชประโยชนดานหน�ง

เรอนใจ เกโส (2551 : 25) กลาววาในขณะท�มเคร�องช� ท�พอจะเปนท�ยอมรบและนยมใชวด

หรอกาหนดประสทธภาพในการจดเกบภาษอากร 3 วธ

�. วดคาใชจายในการจดเกบ ถอหลกวา ในการจดเกบภาษท�ดน�น ควรถอหลกประหยด

โดยคาใชจายในการจดเกบควรจะต�า ไมใชเกบภาษไดมากแตคาใชจายในการจดเกบมากดวย การวด

ประสทธภาพของการบรหารภาษอากรตามวธน� มแนวปฏบตโดยเปรยบเทยบคาใชจายในการจดเกบ

ภาษอากรท�เกบได ถาอตราสวนคาใชจายตอภาษท�เกบไดต �าแสดงวาการเกบภาษน�นมประสทธภาพสง

�. วดจากรายไดท�เกบไดจรงกบรายไดท�ควรจะได ตามวธน� จะตองคานวณวาในการจดเกบ

ภาษอากรแตละประเภทถาจะใหไดเตมเมดเตมหนวยควรไดรายไดเทาไหร แลวถาเปรยบเทยบรายได

ท�ไดจรงของประเภทน�น ๆ กบรายไดท�ควรจะไดกจะทาใหรวาการบรหารการจดการจดเกบภาษน�น ๆ

มประสทธภาพมากนอยเพยงใด

3. วดคาใชจายของผเสยภาษอากรในการปฏบตตามกฎหมาย ตามวธน�จะถอหลกวาภาษ

อากรท�ดมประสทธภาพในการจดเกบสง ควรเปนภาษท�มผเสยภาษเสยคาใชจายในการปฏบตตาม

กฎหมายต�า กลาวคอ ภาษท�มประสทธภาพควรเปนภาษท�งาย มขอความแจมชดและสะดวกแกผเสย

ภาษอาการท�จะปฏบตตาม โดยไมตองมาปรกษาทนายความเพ�ม นอกจากน�การจดเกบภาษอากรจะ

มประสทธภาพมากหรอนอยเพยงใด ยอมข� นอยปจจยท�เปนเคร� องกาหนดประสทธภาพ ซ� งตองม

ลกษณะท�วาประชาชนมความสานกในหนาท�การเสยภาษคอนขางสงลกษณะของกฎหมายตองงาย

และสะดวกตอการประเมนภาษของผเสยภาษ พนกงานผจดเกบภาษตองเอาใจใสในการปฏบตตาม

งานและการบรการ

จรส สวรรณมาลา (2541 : 22) ไดแสดงความเหนเก�ยวกบปจจยท�มผลตอประสทธภาพ

และประสทธผลการจดเกบภาษ ดงน�

1. วดจากการนาคาใชจายของหนวยงานท�นามาใชในการจดเกบภาษ (Cost of Collection)

วดประสทธภาพในการจดเกบภาษ โดยใชอตราสวนรอยละของงบประมาณรายจายท�หนวยงานของรฐ

11

ใชไปในการจดเกบภาษตอรายไดจากภาษท�จดเกบได เชน สมมตวาหนวยจดเกบภาษมลคาเพ�มใช

เงนงบประมาณ � ลานบาท การจดเกบภาษและสามารถจดเกบภาษไดเปนเงน ��� ลานบาท อตราสวน

ตนทนภาษมลคาเพ�มในกรณน� คอ รอยละ � ของรายได โดยหลกการแลวอตราสวนตนทนการจดเกบ

ย�งต�ามากเทาใดแสดงวาการจดเกบภาษมประสทธภาพมากข�นเทาน�น

2. วดจากคาใชจายของผเสยภาษในการปฏบตตามกฎหมาย (Compliance Cost) คาใชจาย

ของบคลหรอหนวยงานอ�น ๆ ท�เกดข�นอนเน�องมาจากการจดเกบภาษคาใชจายประเภทน�มกจะไมได

ประเมนอยางจรงจงมากนก อยางไรกตามโดยหลกการแลวคาใชจายประเภทแรกกบประเภทท�สองน�

มความเก�ยวของกนอยางใกลชด รฐบาลพยายามผลกภาระตนทนของการจดเกบภาษใหเหลอนอยท�สด

เชน ในการเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาหรอภาษมลคาเพ�มน�น รฐบาลกาหนดใหผประกอบการจะม

หนาท�จดทาบญชภาษท�หกหรอเกบจากผเสยภาษ และนาสงหนวยจดเกบภาษเปนรายเดอน การบงคบ

ใหผประกอบการตองทาบญชเกบรวบรวมเงนภาษและนาสงเงนภาษใหแกหนวยราชการ จะทาให

ผประกอบการตองมรายจายเกดข�น ขณะท�หนวยงานของรฐไมตองจางคนหรอจายเงนในเร�องดงกลาว

การกระทาน� ถอวาหนวยงานของรฐผลกภาระคาใชจายในการบรหารการจดเกบภาษไปใหภาคเอกชน

3. การอานวยความสะดวกแกผเสยภาษ คอ กระบวนการจดเกบภาษของรฐจะตองไมสราง

ความไมสะดวก ความไมพอใจ การเสยเวลาหรอคาเสยโอกาสของผเสยภาษท�ตองปฏบตตามกฎหมาย

บานเมอง แมวาตนทนการจดเกบภาษประเภทน� อาจไมสามารถประเมนคาเปนเงนได แตกมความ

สาคญตอประสทธภาพของการบรหารการจดเกบภาษอยางมาก ตนทนประเภทน� มความสมพนธกบ

ตนทนประเภทแรก คอ ถาหนวยงานจดเกบภาษจะอานวยความสะดวกแกผเสยภาษโดยจดใหมระบบ

เสยภาษผานธนาคาร ไปรษณย หรอจดใหมการใหคาแนะนาแกผเสยภาษเปนระยะ ๆ

การประเมนประสทธภาพการบรหารจดเกบจะตองพจารณาตนทนการจดเกบท�งสามประเภท

รวมกน ระบบการจดเกบภาษท�มคณภาพ จะตองมตนทนการจดเกบท�งสามประเภทนอยท�สด

วทย ตนตยกล (2521 : 44) แสดงความเหนวา ประสทธภาพในการจดเกบภาษอากร ไดแก

การจดเกบภาษอากรใหเตมเมดเตมหนวย โดยมคาใชจายท�นอยท�สด โดยในการจดเกบภาษอากรท�ม

ประสทธภาพข�นอยกบปจจยท�สาคญ 4 ประการ คอ

1. ลกษณะของกฎหมายภาษอากรจะตองงายและสะดวกตอการประเมนภาษของผเสยภาษ

2. บรรยากาศท�ชวนใหปฏบตตามกฎหมายภาษอากรใหมากข�น โดยผนาประเทศและผนา

ธรกจจะตองปฏบตตวเปนเย�ยงอยางแกผเสยภาษท�วไปและพยายามไมใหมการหลบเล�ยงภาษอากร

เพราะจะเปนชองทางของความไมเปนธรรมในการจดเกบภาษและมสวนทาใหผเสยภาษถกตองอยแลว

เกดความทอแทไมมกาลงใจในการเสยภาษ

3. ประสทธภาพของพนกงานผจดเกบภาษอากร จะตองเอาใจใสในการปฏบตงานและการ

ใหบรการแกผเสยภาษอยางด

12

4. โครงสรางภาษอากรถอวามความสาคญมาก ท�งน� เน�องจากโครงสรางภาษอากรเปนส�งท�

เอ�ออานวยในแงความสะดวกเขาใจงายในทางปฏบต ท�งผจดเกบและผเสยภาษกอใหเกดความเปนธรรม

เม�อภาษอากรมโครงสรางท�ด โดยเฉพาะการลดความซ� าซอนของการจดเกบอนจะมผลใหภาระภาษ

เหมาะสมอยในวสยท�ผเสยภาษรบได

วรพทย มมาก (2551 : 28) ไดนยามคาวา ประสทธภาพในดานการจดเกบภาษอาการวาม

ท�งความหมายแคบและความหมายกวาง โดยความหมายแคบน�น คอ การจดเกบภาษใหไดเตมเมด

เตมหนวย ไมมการร�วไหลและเสยคาใชจายต�าสด จากความหมายน� เปนการพจารณาเฉพาะดานตนทน

และผลประโยชนในแงของกลไก โดยละเลยดานจตใจ ดงน�นความหมายอยางกวางกจะครอบคลมถง

การจดเกบภาษอากรในลกษณะท�เปนธรรม คงเสนคงวา หมายถง กรรมวธ การปฏบตงานตองเปน

แบบฉบบเดยวกน เพ�อปองกนความสบสน ตลอดจนความสม�าเสมอและความจรงใจในการปฏบต

หนาท�ของเจาหนาท� สวนลกษณะเสมอภาคน�น หมายถง การปฏบตตอผเสยภาษทกคนเทาเทยมกน

ไมมการเลอกปฏบตเฉพาะบคคล การจดเกบภาษอากรมประสทธภาพหรอไมน�น สามารถวดไดดวย

ดชน 3 ประการดงน� คอ

1. วดจากคาใชจายในการจดเกบภาษอากร เน�องจากในการจดเกบภาษอากรเปนการโอน

ทรพยากรจากภาคเอกชนไปสภาครฐบาล โดยไมกอใหเกดผลผลตหรอรายไดแกประเทศ อยางไรกตาม

ส�งท�เกดข�นในกระบวนการโอนทรพยากรน�นกคอ คาใชจายในการจดเกบท�งภาครฐบาลและเอกชน

ซ� งถอเปนการสญเปลาประการหน�งทางเศรษฐกจ ดงน�น คาใชจายท�เกดข�นจากการจดเกบจงควรให

มคาต�าสด โดยท�วไปการวดประสทธภาพจากคาใชจายในการจดเกบภาษอากร สามารถกระทาได

โดยเปรยบเทยบคาใชจายในการจดเกบภาษอากรกบผลการจดเกบภาษอากร ถาสดสวนคาใชจาย

ต�ากวาแสดงวาการจดเกบน�นมคณภาพสง

2. วดจากภาษอากรท�เกบไดจรงกบประมาณการภาษอากร ตามวธน�ประสทธภาพในการ

จดเกบภาษ จะคานวณไดจากการเปรยบเทยบรายไดท�เกบไดจรงกบรายไดท�คาดวาจะเกบไดในแตละ

ปงบประมาณ

3. ผลการจดเกบภาษอากร ดชนน� จะชวยในการบงช� ถงประสทธภาพในการจดเกบภาษ

อากรของหนวยงาน ถาผลการจดเกบมแนวโนมเพ�มข�นกนาจะบงช� ไดประการหน�งวาประสทธภาพ

ของการบรหารการจดเกบภาษอากรเปล�ยนแปลงไปในทศทางท�ดข�น

ปจจยท�มสวนเก�ยวของกบประสทธภาพในการจดเกบภาษอากร

การบรหารจดเกบภาษอากรอยางมประสทธภาพยอมทาใหไดรายไดภาษแบบเตมเมด

เตมหนวย และลดจานวนการหลกเล�ยงภาษใหนอยลง ดงน�นควรพจารณาถงปจจยท�มความสาคญ

ตอการกาหนดความมประสทธภาพวาประกอบดวยอะไรบาง และปจจยดงกลาวมความสาคญตอ

การกาหนดประสทธภาพอยางไร เม�อคานงถงปจจยกาหนดความมประสทธภาพแลวจะเหนวาม

มากมายหลายประการ แตปจจยหลกท�สาคญ ๆ มเพยง 5 ประการ คอ

13

1. ความสานกในหนาท�การเสยภาษอากรของผเสยภาษ ตองมลกษณะท�วาประชาชน

มความสานกในหนาท�การเสยภาษท�คอนขางสง

2. ลกษณะของกฎหมายภาษอากร ตองงายและสะดวกตอการประเมนภาษของผเสยภาษ

3. ประสทธภาพของพนกงานผจดเกบภาษอากร พนกงานผจดเกบภาษตองเอาใจใสในการ

ปฏบตงานและใหบรการแกผเสยภาษเปนอยางด

4. บรรยากาศท�เอ�ออานวยใหปฏบตตามกฎหมายภาษอากรตองดาเนนการสรางบรรยากาศ

ใหผเสยภาษปฏบตตามกฎหมายภาษอากรใหมากข�น โดยผนาของประเทศและผนาทางดานธรกจ

จะตองปฏบตตวเปนเย�ยงอยางแกผเสยภาษท�วไปและพยายามไมใหมการหลบเล�ยงภาษอากร เพราะการ

หลบเล�ยงภาษอากรเปนชองทางของความไมเปนธรรมในการจดเกบภาษอากร

5. โครงสรางภาษอากร เปนส�งท�เอ�ออานวยในแงความสะดวกและเขาใจงายในทางปฏบต

ท�งผจดเกบและผเสยภาษ กอใหเกดความเปนธรรมเม�อภาษอากรมโครงสรางท�ดโดยเฉพาะการลด

ความซ� าซอนของการจดเกบหรอท�เรยกวาภาษอากรทบถมทวอนจะมผลใหภาระภาษเหมาะสมอยใน

วสยท�ผเสยภาษรบไดและสงผลข�นสดทาย คอลดการหลบเล�ยงภาษใหนอยลงเปนการเพ�มประสทธภาพ

ของการจดเกบภาษอกดวย (โมรา บญยผล. 2535 : 29)

การหลบหนและการหลกเล�ยงภาษอากร

การจดเกบภาษอากรเปนการบงคบจดเกบรายไดหรอผลประโยชนจากประชาชน โดยมไดม

การตอบแทนโดยตรงจากรฐบาล จงมการพยายามไมเสยภาษหรอเสยภาษใหนอยท�สด ท�งน� เพ�อพยายาม

รกษาระดบรายไดท�แทจรงของตนไว การพยายามหาทางไมเสยภาษหรอเสยใหนอยท�สดอาจปรากฏ

ออกมาใน 2 รปแบบ คอ การหลบหนภาษและการหลกเล�ยงภาษอากร

1. การหลบหนภาษอากร หมายถง การไมเสยภาษอากรหรอเสยภาษอากรนอยกวาท�ควร

จะเสยตามท�กฎหมายกาหนด ไมวาจะเปนผลมาจากการกระทาโดยท�มเจตนาหรอจากความเพกเฉย

หรอรเทาไมถงการณ เชน ไมย�นแบบแสดงรายการเสยภาษ หรอย�นรายการไมครบถวน โดยการลง

รายการรายรบหรอรายไดต�ากวาความเปนจรง หรอรายจายสงกวาความเปนจรง การลกลอบนาสนคา

เขาประเทศเพ�อไมตองเสยภาษศลกากร เปนตน

2. การหลกเล�ยงภาษอากร คอ การไมชาระภาษหรอพยายามชาระแตนอยโดยอาศยชองโหว

ของกฎหมายภาษอากร ระเบยบปฏบตหรอขอวนจฉยของสวนราชการมหนาท�รบผดชอบในการจดเกบ

ภาษ การปฏบตดงกลาวน� ถอวาถกตองตามกฎหมาย การหลกเล�ยงภาษอากรเจาพนกงานน�นสามารถ

ประเมนเรยกเกบเพ�มเตมไดเพยงภายในระยะเวลา 5 ป นบแตวนท�ทาการย�นแบบแสดงรายการเทาน�น

และโดยผลแหงกฎหมายหรอมารยาทไมถอวาเปนเร�องเสยหาย ในการท�จะพยายามเสยภาษใหนอยลง

หรอไมเสยเลยโดยถกตองตามกฎหมาย (โมรา บญยผล. 2535 : 30)

14

สาเหตแหงการหลบหนและหลกเล�ยงภาษอากร ในระบบภาษอากรหน� ง ๆ จะมสวน

ประกอบท�สาคญรวม 4 ประเภทคอ (เจรญ ธฤตมานนท. 2544 : 32)

1. ความรวมมอของประชาชนผมหนาท�เสยภาษ สวนประกอบท�สาคญท�สดในการท�จะ

ทาใหการบรหารงานจดเกบภาษอากรเปนไปอยางมประสทธภาพกคอ การยนยอมเสยภาษอากรดวย

ความสมครใจของประชาชนในประเทศ ซ� งทาใหรฐสามารถจดเกบภาษไดมากโดยเสยคาใชจายในการ

จดเกบแตเพยงเลกนอย โดยเฉพาะอยางย�งสาหรบประเทศไทย ภาษสวนใหญเปนแบบประเมนของ

ตนเอง กลาวคอผเสยภาษมหนาท�ย�นแบบแสดงรายการเสยภาษของตนตอเจาหนาท�ของรฐ เพ�อแสดงวา

ตนมรายได คาใชจายและภาษท�ตองชาระเปนจานวนเงนเทาใดภายในระยะเวลาท�กฎหมายกาหนด

ในช�นตนเจาหนาท�จะตองยอมรบแบบท�ย�นและชาระภาษไวกอนจะถกตองหรอไมน�นจะตรวจสอบ

ในภายหลง หากชาระไมถกตองครบถวนกจะประเมนภาษเพ�มเตมการใชระบบภาษแบบประเมน

ตนเองน� จะไดผลสมบรณ กตอเม�อประชาชนผเสยภาษใหความรวมมอและเตมใจจะเสยภาษใหแกรฐ

หากประชาชนไมสมครใจยนยอมเสยภาษหรอพยายามท�จะหลกเล�ยงภาษแลว ยอมจะทาใหการจดเกบ

เปนไปดวยความยากลาบาก เพราะกาลงเจาหนาท�ของรฐไมอยในวสยท�จะไลตดตามตรวจสอบภาษ

กบประชาชนทกคนได ซ� งเปนผลใหรฐไมสามารถรวบรวมทรพยากรท�เกดจากการเสยภาษของ

ประชาชนมาใชจายในการพฒนาประเทศไดอยางเตมท�

ความสมครใจในการเสยภาษของประชาชนน�น นอกจากจะทาใหรฐบาลเกบภาษได

จานวนมากข�นแลวยงเปนการแสดงถงความสมานฉนทและความม�นคงของชาตอกดวย และในสงคม

ท�มลกษณะเชนน� ประชาชนสวนใหญจะมจรยธรรมสงและสนใจในกจการบานเมอง ความสนใจ

และการรจกหนาท�อนพงมตอรฐบาลดงกลาว จะชวยบงคบใหรฐบาลบรหารงานอยในกรอบท�ถกตอง

และเปนไปเพ�อประโยชนของประชาชนสวนรวมดวย ในประเทศท�พฒนาแลวและมการปกครอง

แบบประชาธปไตยอยางสมบรณน�น ความสานกในหนาท�เก�ยวกบการเสยภาษอากรของประชาชน

โดยเฉล�ยจะดกวาประเทศท�มการปกครองแบบอ�น เชน ประเทศสหรฐอเมรกา องกฤษ และบางประเทศ

ในยโรป เปนตน สาหรบประเทศไทย ความสานกในหนาท�เก�ยวกบการภาษอากรน�นยงอยในระดบต�า

ทศนคตตอการเสยภาษยงไมถกตองจนดเหมอนเปนท�ยอมรบกนในสงคมไทยวา ใครหลกเล�ยงภาษ

ไดถอวาเปนคนฉลาดและมความสามารถ สาเหตหลกท�ประชาชนชาวไทยยงไมใหความรวมมอใน

การเสยภาษอากร มดงน�

1.1 ประชาชนขาดความรความเขาใจในกฎหมายภาษอากร หลกการบรหารงานจดเกบ

ภาษอากรท�สาคญ กคอ รฐตองทาทกวถทางเพ�อใหประชาชนไดปฏบตตามกฎหมายภาษอากรดวยความ

เตมใจ และประชาชนจะปฏบตไดเชนน�นยอมจะตองมความรและความเขาใจในกฎหมายภาษอากรดวย

เพราะถาขาดความรความเขาใจไมรวาจะตองเสยภาษอยางไรกยอมเปนไปไมไดท�จะใหความรวมมอ

15

แกรฐ นอกจากจะใหประชาชนไดรวธปฏบตตามท�บญญตไวในกฎหมายภาษอากรแลว ยงจะตอง

ใหประชาชนเขาใจถงความสาคญ และประโยชนท�จะไดรบจากการเสยภาษอากรดวย เพราะไมเชนน�น

ประชาชนอาจขาดความสานกในการเสยภาษ ตอตานการจดเกบภาษของรฐ โดยเฉพาะหากผนาของ

สงคมสวนใหญละเลยหนาท�การเสยภาษของตนเอง หรอกลบเปนผหลกเล�ยงภาษเสยเอง เปนแบบอยาง

พฤตกรรมท�ไมดของประชาชนและทาลายความรวมมอและเสยสละของประชาชน สาหรบประเทศ

ไทยเปนท�นาสงเกตวาการเสยภาษอากรแมวาจะเปนเร�องสาคญเก�ยวของกบประชาชนเกอบทกคน

ในประเทศ แตรฐกลบไมเหนความสาคญในการสรางความรความเขาใจ ดานภาษอากรแกประชาชน

แตอยางใด อนเปนเหตสาคญท�ทาใหประชาชนสวนใหญไมใหความรวมมอในการเสยภาษอากร

1.2 ฐานะทางเศรษฐกจของประชาชน ระดบความกาวหนาทางเศรษฐกจ ภาวะเศรษฐกจ

และระบบเศรษฐกจของประเทศ มสวนอยางมากเก�ยวกบการหลกเล�ยงภาษอากร มลเหตแหงการ

หลกเล�ยงภาษอากรมหลายประการ เชน

1.2.1 ระดบความกาวหนาทางเศรษฐกจต�าเปนผลใหระดบมาตรฐานการครองชพ

ของประชาชนต�า กลาวคอประชาชนสวนใหญมรายไดต �าไมเพยงพอกบคาครองชพ การหลกเล�ยง

ภาษอากรยอมมมาก

1.2.2 ระดบทางเศรษฐกจอยระดบท�มการประกอบกจการในรปองคการขนาดเลก

ไดแก รานคาของบคคลคนเดยว บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลขนาดเลกท�ผถอหรอผเปนหนสวน

จานวนนอย และสวนใหญมลกษณะกจการภายในครอบครวหรอญาตสนท การหลกเล�ยงภาษยอม

ทาไดงาย เพราะสามารถรวมมอกนหลกเล�ยงได

1.2.3 ภาวะเศรษฐกจตกต�ามการวางงานในอตราสง กจการคาประสบการขาดทน

หรอตองลมละลายมาก ซ� งภาวการณดงกลาวน�ทาใหมการหลกเล�ยงภาษอากรมากข�น

1.2.4 ระบบเศรษฐกจท�มการออกเอกสารทางการคาอยางเปนทางการยงไมสมบรณ

ครบถวน ทาใหการหลกเล�ยงภาษอากรกระทาไดงายและสรางความลาบากใหแกเจาหนาท�ในการหา

ขอมลทาการตรวจสอบ

1.3 ทศนคตของประชาชนตอภาษอากร การท�ประชาชนบางคนขาดความรความเขาใจ

เก�ยวกบภาษอากรและมปญหาทางเศรษฐกจยอมทาใหไมพรอมและไมมความสามารถท�จะเสยภาษ

อากร แตมประชาชนอกกลมหน� งท�มความพรอมและสามารถท�จะเสยภาษอากรไดครบถวน พยายาม

ท�จะหลกเล�ยงและหลบหนภาษ เน�องจากมทศนคตท�ไมดตอการเสยภาษอากร การท�จะใหประชาชน

เตมใจท�รวมมอเสยภาษอากรใหแกรฐบาลอยางเตมเมดเตมหนวยน�น ตองพยายามสรางบรรยากาศ

เพ�อใหเกดทศนคตท�ดเสยกอน ท�งน� เน�องจากคนท�วไปไมมใครอยากเสยภาษ หากจะสรางความสมครใจ

ใหแกผเสยภาษ กจะตองสรางความเช�อม�นของประชาชนท�มตอระบบภาษอาการของรฐบาล การท�

16

ประชาชนจะเช�อม�นหรอมทศนคตท�ดตอการเสยภาษอากรยอมข�นอยกบพฤตกรรมและการกระทา

ท�สาคญของรฐบาลและสงคมในเร�องตอไปน� คอ

1.3.1 การใชจายเงนของรฐบาล เพ�อท�จะใหประชาชนมความเช�อม�นและรวมมอ

กบรฐบาลน�นรฐบาลจะตองแสดงใหประชาชนท�วไปเหนวารฐบาลเปนของประชาชนท�วไปมใช

เปนตวแทนของประชาชนเพยงบางกลม การแสดงออกของรฐบาลน�นจะดไดจากการใชจายเงนของ

รฐบาลวาไดดาเนนการไปเพ�อประโยชนของใคร ประชาชนทกคนไดรบประโยชนจากการดาเนนงาน

ของรฐบาลท�วถงหรอไม ถาหากการใชจายเงนของรฐบาลมทาทวาจะสวนไปในทางท�จะเปนการใชจาย

ท�อานวยประโยชนแกขาราชการ ผบรหารประเทศและพอคาธรกจบางกลมแลวย�งจะทาใหความรวมมอ

ของประชาชนตอการเสยภาษอากรเปนไปไดยากย�งข�น

1.3.2 ประสทธภาพการดาเนนการของรฐบาลเพ�อท�จะเปนเคร�องยนยนวารฐบาล

ไดนาเงนภาษอากรของราษฎรไปใชในทางท�กอใหเกดประโยชนแกประโยชนสวนรวมอยางแทจรง

รฐบาลจะตองสามารถแสดงใหประชาชนเหนวาเงนภาษอากรทกบาททกสตางคน�นไดถกใชไปอยาง

มประสทธภาพมากท�สด ซ� งวดไดจากประสทธภาพการทางานและการบรหารงานของรฐบาลตราบใด

กตาม การบรหารงานของทางราชการยงหยอนประสทธภาพและมการฉอราษฎรบงหลวงแลว ทาให

ประชาชนขาดความเช�อม�นในรฐบาลและระบบภาษอากรของรฐบาลและจะทาใหระดบความยนยอม

ในการเสยภาษใหรฐโดยสมครใจลดนอยลงดวย

1.3.3 ความยตธรรมในการเสยภาษของสงคม ปจจยสาคญอกอยางหน�งท�จะทาให

ประชาชนมทศนคตท�ดและยนยอมเสยภาษใหแกรฐโดยสมครใจน�น คอการทาใหประชาชนมความ

รสกวาตนไดเสยภาษอยางยตธรรม ถาหากทกคนรสกวาตนไดรบภาระภาษของสงคมอยางยตธรรม

โดยตางตองเสยภาษเหมอนกนตามฐานแลว จะทาใหประชาชนทกคนยนยอมท�จะเสยภาษโดยความ

สมครใจมากข�น ในทางตรงขามหากประชาชนเหนวาตนตองเสยภาษมากกวาคนอ�นอยางไมเปนธรรม

จะทาใหความสมครใจในการเสยภาษลดนอยลงอยางมากหรออาจจะไมเหลอเลย ทาใหทกคนกตาง

พยายามหลกเล�ยงและหลบหนภาษอากร

1.3.4 ทศนคตของสงคมท�มตอการหลกเล�ยงและหลบหนภาษอากร นอกจาก

ปจจยตางๆ ท�กลาวมาแลวขางตนอนจะเปนส�งชกนาใหประชาชนมความรสกรบผดชอบตอสงคม

ทศนคตของสงคมท�มตอการหลกเล�ยงหรอหลบหนภาษอากรกเปนปจจยสาคญอกประการหน�งท�จะ

มผลกระทบทาใหคนยอมเสยภาษอากรมากข�น เชน หากสงคมถอวาการหลกเล�ยงหรอหลบหนภาษ

อากรเปนความช�วรายแรง บทบญญตของกฎหมายมบทลงโทษอยางรนแรงตอผหลกเล�ยงภาษกทาให

คนไมกลาหลกเล�ยง นอกจากน�ความรสกของประชาชนท�มตอการหลบหนภาษอากรกเปนส�งสาคญ

ในประเทศท�พฒนาแลว เชน สหรฐอเมรกา ประชาชนรซ� งถงหนาท�ในการเสยภาษอากรและความ

17

สมครใจในการเสยภาษอากรอยในระดบสง แตสาหรบประเทศไทยอาจกลาวไดวาประชาชนชาวไทย

มความสานกในหนาท�การเสยภาษต�ามาก และท�สาคญท�สดคอสงคมไมรงเกยจคนท�หลบหนภาษ

คนสวนใหญมกจะนยมชมชอบและเคารพนบนอบคนท�มอานาจหรอร� ารวยโดยไมคานงวาอานาจ

ท�ไดมาชอบธรรมหรอไม หรอวาความร� ารวยน�นเกดข�นจากการหลบหนภาษอากรมากข�นได รวมท�ง

ทาใหผท�เสยภาษโดยสจรตเกดทศนคตท�ไมดตอการเสยภาษอาการตามไปดวย

1.3.5 การพฒนาระดบทางเศรษฐกจของบคคลทกคนในประเทศชาตใหสงข�น

โดยรฐบาลจะดาเนนการทางเศรษฐกจอยางมประสทธภาพ เพ�อใหการจางงานมระดบสง กลาวคอ

ประชาชนมงานทากนโดยท�วหนา มฐานะทางการเงนท�ดและมความสามารถในการเสยภาษอากร

ท�งน�ภาษอากรท�รฐจดเกบไมควรสงเกนไปจนประชาชนผมรายไดนอยมเงนเหลอหลงจากเสยภาษ

อากรแลว ไมเพยงพอตอการเล�ยงชพของตนเองและครอบครวหรอบ�นทอนกาลงใจของประชาชน

ผมรายไดสงท�จะลงทนหรอทมเทการทางาน

1.3.6 การพฒนากฎหมายและระเบยบตาง ๆ ใหเปนธรรมและเอ�ออานวยใหเกดข�น

ความกาวหนาทางเศรษฐกจของประเทศและความยตธรรมทางสงคม โดยเฉพาะกฎหมายภาษอากร

จะตองมลกษณะเปนธรรม สงเสรมใหประเทศชาตเจรญกาวหนาทางเศรษฐกจและสงคม นอกจากน�น

กฎหมายภาษอากรจะตองชดเจนไมคลมเครอ และกอใหเกดประสทธภาพในการจดเกบภาษอากร

โดยเจาพนกงาน ความสะดวกและประหยดในการเสยภาษอากรโดยประชาชนท�วไป

1.3.7 ประสทธภาพในการจดเกบภาษอากรของหนวยเกบภาษอากรประกอบดวย

การจดเกบภาษอากรท�อานวยความสะดวกและรวดเรวใหแกผเสยภาษอากร การตรวจสอบภาษอากร

ของผหลบหนภาษอากรไดกระทาโดยรวดเรวและท�วถง เพ�อสรางความเปนธรรมใหแกผท�เสยภาษ

ท�สจรต

2. นโยบายดานภาษอากรของรฐบาลการท�ประชาชนจะยอมเสยภาษใหแกรฐดวยความ

สมครใจมากนอยเพยงใด ยอมข�นอยกบความเช�อม�นของประชาชนท�มตอระบบภาษอากร หรอนโยบาย

ของรฐในดานภาษอากร กลาวคอเขาจะตองพจารณาวาประชาชนทกคนรบภาระภาษอยางยตธรรม

หรอไม รฐบาลนาเงนภาษอากรไปใชประโยชน และเพ�อใครการกาหนดนโยบายภาษอากรบางประการ

ท�ไมเปนธรรม ยอมทาใหประชาชนไมอยากเสยภาษและพยายามหลกเล�ยง หรอนโยบายบางอยางท�

จะกอใหเกดความยงยากในการปฏบตหรอมความยงยากสลบซบซอนทาใหเกดชองโหวเปนประโยชน

กบคนบางกลม ยอมทาใหการจดเกบไมเกดประสทธภาพเทาท�ควร

�. กฎหมายภาษอากร การลงโทษผกระทาผดกฎหมายภาษอากร เน�องจากภาษอากรเปน

การบงคบจดเกบตามกฎหมายการท�จะทาใหกฎหมายมผลบงคบใชอยางจรงจง รฐบาลจะตองมระบบ

ภาษสามารถบงคบจดเกบภาษ เบ�ยปรบและเงนเพ�มจากผท�ชาระภาษต�ากวาความเปนจรงและดาเนนคด

18

ผกระทาผดกฎหมายภาษอากร ถาปราศจากส�งน�การบรหารภาษอากรใหมประสทธภาพยอมเปนไป

ไมได ดงน�นสภาพบงคบตามกฎหมายจงเปนองคประกอบท�สาคญอนหน�งของระบบภาษอากร การม

สภาพบงคบเพ�อใหผเสยภาษอากรไดชาระภาษอากรอยางครบถวนตองมการลงโทษแกผท�ชาระภาษ

ไวไมครบถวนหรอไมไดชาระไวเลย

4. การบรหารงานจดเกบภาษอากรมผลโดยตรงตอการหลกเล�ยงและหลบหนภาษอากร

ถาการบรหารไมมประสทธภาพการหลกเล�ยงและการหลบหนภาษยอมมมาก เพราะโดยสนดาน

ของมนษยทกคนยอมไมชอบท�จะเสยภาษดงท�กลาวมาแลว เวนแตถกตดตามเรงรดหรอถกตรวจสอบ

การท�จะวเคราะหใหทราบวาการบรหารงานจดเกบมขอบกพรองหรอประสทธภาพเพยงใดควรพจารณา

ในเร�องตอไปน�

4.1 การกาหนดตวผมหนาท�เสยภาษ การจดทาทะเบยนผเสยภาษอากรมกจะทาข�นมา

จากแบบแสดงรายการท�ผเสยภาษไดย�นมาแลวเปนสาคญ ไมมการคนหาหรอศกษาวาจานวนผเสยภาษ

ในแตละประเภทท�แทจรงควรมจานวนเทาใดจะมการจดทากนเพยงบางสวนไมเปนระบบ ท�ทาท�วไป

วธการทาหรอรวบรวมอาจทาโดยเร�มหาขอมลจากหนวยงานท�มอยในพ�นท�ทะเบยนราษฎร หอการคา

หนวยงานท�รบจดทะเบยนหางหนสวน บรษท นายทะเบยนยานพาหนะ ผใชโทรศพท รวมท�งสมาชก

ของสโมสรหรอสมาคมตาง ๆ ตลอดจนบญชผมสทธเลอกต�ง เปนตน

4.2 การชกจงใหผมหนาท�เสยภาษปฏบตตามกฎหมาย โดยจะมการสรางความรสกให

ประชาชนเหนวาไดรบความเปนธรรมจากทางราชการ โดยเฉพาะระเบยบการบางอยางท�คอนขาง

หยมหยมเอาเปรยบผเสยภาษและผนวกกบการปฏบตตนของเจาหนาท�บางคน ท�ไมมจตใจใหบรการ

แลวจะกอใหเกดความรสกตอตานการบรหารงานจดเกบภาษมาก

4.3 การตรวจสอบการเสยภาษ การท�ผเสยภาษจะหลกเล�ยงหรอหลบหนภาษอากรได

มากนอยเพยงใดยอมข�นอยวาผเสยภาษคดวาเขาจะมโอกาสถกตรวจสอบมากนอยเพยงใดดวย กลาวคอ

ถามการตรวจสอบการเสยภาษอากรอยางท�วถงกไมมใครอยากหรอกลาหลกเล�ยงภาษอากร ในทาง

ตรงขามถาประสทธภาพในการตรวจสอบการเสยภาษต�า กระทากนนอยไมท�วถงในระหวางอาย

ความการเรยกตรวจสอบผเสยภาษกจะพยายามหาทางหลบเล�ยงและหลกหนไวกอน เพราะโทษในการ

หลกเล�ยงกมนอยเม�อเทยบกบโอกาสท�จะหลกเล�ยงไดสาเรจ

การท�จะวเคราะหวาการตรวจสอบภาษอากรของผท�รบผดชอบในการจดเกบภาษในปจจบน

ยงมขอบกพรองหรอไมอยางใดอาจดไดจากหนวยงานท�รบผดชอบในการตรวจสอบวามจานวน

เพยงพอและเหมาะสมกบจานวนผเสยภาษและสภาพทองท�หรอไม จานวนเจาหนาท�ตรวจสอบและ

ความรความสามารถของเจาหนาท�ตรวจสอบ รวมท�งความซ�อสตยสจรตและเท�ยงธรรมของเจาหนาท�

ตรวจสอบ นอกจากน� ยงตองพจารณาถงระบบการตรวจสอบวาไดมการกาหนดมาตรฐานและแนวทาง

19

ไวดพอหรอไม การจดเกบเงนภาษและเรงรดภาษอากรมประสทธภาพเพยงพอหรอไม มการใช

เคร�องมอ อปกรณ หรอเทคโนโลยใหม ๆ ในการบรหารงานจดเกบหรอไม

โดยสรปแลว ปญหาของระบบภาษอากรโดยรวมสวนใหญคอยงมการหลบหนและหลกเล�ยง

ภาษอากรอยมาก การท�ประชาชนมเงนไดแตไมยอมเสยภาษ ไมวาการไมเสยภาษเปนกรณการหลบหน

ภาษ หรอเปนกรณหลกเล�ยงภาษน�นมสาเหตมาจากปจจยหลายประการ เชน เกดจากภาวะเศรษฐกจ

ทศนคตหรอคานยมของสงคมและประชาชน นโยบายในการจดเกบภาษอากรของรฐบาล ตวบท

กฎหมายหรอระเบยบท�ใชในการจดเกบภาษ กลไกลการจดเกบภาษอากรของรฐบาลและท�สาคญคอ

เกดจากตวประชาชนผเสยภาษเอง ปจจยดงกลาวพอจะยกตวอยางใหเหนไดดงน� (เจรญ ธฤตมานนท.

2544 : 40)

1. ไมเสยภาษเพราะมความเสยดายเงน โดยเฉพาะเงนท�ตนเองไดมาดวยน� าพกแรงดวยความ

เหน�อยยากและยงตองมากนเงนสวนหน�งเพ�อจายเงนคาภาษใหแกรฐกย�งเกดความเสยดาย ในท�สดก

หาทางไมเสยภาษเลย ประกอบกบเหนผไมเสยภาษไดกเลยปฏบตตามอยางบาง ท�งน�อาจจะเกดความ

รสกกวาถาเสยภาษถกตองแลวดจะนอยหนาคนท�ไมไดเสยภาษอยางถกตอง โดยเฉพาะเพ�อประโยชน

ทางการคาเพราะภาษเปนตนทนของกจการอยางหน�ง หากไมเสยกไมมตนทนในสวนน�ทาใหกาไร

มสงมากข�น หรออาจสามารถลดราคาสนคาบรการลงได ทาใหไดเปรยบแขงขนทางการคาได

2. ไมเสยภาษเพราะไมมเงนหรอมแตไมพอเสยภาษ กรณน�อาจจะเกดข�นจากความจาเปน

จรง ๆ กไดเพราะในระยะท�มเงนไดจนถงกาหนดเวลาเสยภาษน�น ตนเองเกดเงนขาดมอและไมสามารถ

ท�จะหยบยมจากใครได จงไดปลอยเลยตามเลยโดยคดวามปญหาอะไรเอาไวแกปญหาในภายหนา

3. ไมเสยภาษเพราะเหนวากฎหมายท�ใชจดเกบมบทบญญตท�สลบซบซอนเขาใจยากและม

ประชาชนบางสวนยงสามารถใชชองโหวของกฎหมายเปนเคร�องมอในการหลกเล�ยงภาษ นอกจากน�น

ยงมปจจยท�สาคญอนเกดจากบทกฎหมายท�ใชลงโทษผหลกเล�ยงภาษยงไมมบทลงโทษรนแรงเพยงพอ

ท�ทาใหผเสยภาษท�ซ�อสตยสจรตไมเสยเปรยบผท�ทจรตในการหลบหนภาษ เปนส�งจงใจใหผเสยภาษ

จงใจหลกเล�ยงได

4. ไมเสยภาษเพราะไมม�นใจวาเงนภาษท�เสยใหรฐน�น นาไปใชจายเพ�อประโยชนของ

ประเทศชาตอยางแทจรงหรอไม มการร�วไหลในการใชจายเงนของประเทศมการฉอราษฎรบงหลวง

จากขาราชการของรฐ ซ� งประชาชนบางสวนเกดความรสกวาการไมเสยภาษไมเปนผท�สงคมรงเกยจ

แตทางตรงกนขามกลบไดรบการเยนยอสรรเสรญจากสงคมเปนท�ยอมรบนบหนาถอตาเปนผมเกยรต

ในสงคม

5. ไมเสยภาษเพราะประชาชนยงคงเหนวาความยตธรรมในการเสยภาษยงไมเปนธรรม

กลาวคอผมรายไดมากและมอทธพลเสยภาษนอย หากตนจะตองเสยภาษอยางถกตองกจะเกดความ

เสยเปรยบเปนปจจยทาใหความสมครใจในการเสยภาษของประชาชนลดลงอยางมากและตางกจะ

พยายามหลกเล�ยง หลบหนภาษอากร

20

6. สภาวการณทางเศรษฐกจมผลกระทบตอการหลบหนและการหลกเล�ยงภาษอากรอยมาก

เชน หากภาวะเศรษฐกจต�า การวางงานในอตราสง ธรกจการคาหลายแหงประสบการขาดทน แรงกดดน

ทางดานการหลบหนภาษอากรมมากข�น หรอหากระดบการพฒนาทางเศรษฐกจของประเทศยงอย

ในระดบต�า มาตรฐานการครองอาชพของประชาชนไมสง ประชาชนสวนใหญมรายไดต �า ไมเพยงพอ

กบคาครองชพ การหลกเล�ยงภาษอากรกจะมมากข�น

7. การบรหารภาษอากรท�ไมมประสทธภาพจะเปนปจจยสาคญท�จงใจใหผเสยภาษพยายาม

หลบหนภาษมากข�น ลกษณะดอยประสทธภาพทางการบรหารภาษอากรน�นอาจเน�องมาจากการจด

องคกรของหนวยงานจดเกบภาษยงไมดพอ สมรรถนะในการปฏบตงานของเจาหนาท�จดเกบอากร

ยงอยในระดบต�า อปกรณเคร�องใชมไมพอเพยงและไมรวดเรวพอตอการปฏบตงานเรงดวนตลอดจน

อตรากาลงโดยรวมของเจาหนาท�อาจมไมเพยงพอเม�อเทยบกบจานวนผเสยภาษ นอกจากน�แลวยงม

องคประกอบท�สาคญอกประการหน�งคอ ความซ�อสจรตของเจาหนาท�ภาษอากร หากมการฉอราษฎร

บงหลวงเกดข�นอยางแพรหลายในหมเจาหนาท�ผรบผดชอบจดเกบภาษอากร ภาษอากรท�จะจดเกบ

ไดกจะไมเตมเมดเตมหนวยเทาควรจะเปน หากมการบรหารภาษอากรเปนไปอยางมประสทธภาพ

การดาเนนการปองกนและปราบปรามการหลบเล�ยงภาษอากรกไดผลย�งข�น ผเสยภาษมความเกรงกลว

ตอการหลบหนภาษอากรมากข�น เพราะเหนวาไมคมกบการเส�ยงท�จะถกตรวจพบในภายหลงซ� งตอง

ถกลงโทษดวย

สรปไดวาความหมายของประสทธภาพในการศกษาคร� งน� หมายถง แนวความคดในการ

บรหารงานจดเกบภาษอากรขององคการบรหารสวนตาบลท�สามารถจดเกบไดเตมเมดเตมหนวย

ซ� งตองพจารณาปจจยสาคญท�กาหนดความท�มประสทธภาพ เชน การประชาสมพนธ ลกษณะของ

กฎหมายภาษอากร โครงสรางของภาษอากร การวางระบบงานและการปฏบตงานใหไดผลในระยะเวลา

ท�รวดเรว ตองพฒนาคณภาพบคลากรใหมความรความสามารถ มการนาเทคโนโลยท�ทนสมยมา

ประมวลผลเพ�อใหเกดความรวดเรวความถกตองในการใหบรการประชาชน ดงน�นผศกษาจงได

นามาใชเปนกรอบในการศกษาของตวแปรตาม

การบรหารภาษอากร

มนกวชาการหลายทานไดเสนอแนวคดพ�นฐานของการจดเกบภาษ ไวดงน�

มานตย ผวขาว (2546 : 21) เสนอแนวคดวาหลกการจดเกบภาษในปจจบนมดวยกนหลายวธ

โดยในท�น�กลาวถงเฉพาะ 2 หลกการสาคญและเปนท�นยมคอ

�. การจดเกบตามความสามารถ การจดเกบภาษแบบน� เปนการจดเกบตามความสามารถ

ในการจายภาษของแตละบคคลโดยบคคลท�มความสามารถในการจายมากกควรท�จะมภาระภาษ

21

มากกวาคนท�มความสามารถในการจายต�ากวา โดยการจดเกบตามหลกความสามารถในการจายน�

สามารถกระทาไดหลายวธ ท�งน� ข�นอยกบตวแปรท�นามาใชในการแสดงถงความสามารถในการจาย

ดงน� คอ

1.1 การจดเกบภาษจากฐานรายไดของบคคล เปนการจดการจากฐานรายไดของบคคล

เน�องจากรายไดสามารถเปนตวแทนท�ดของความสามารถในการจายภาษสงกวาคนท�มรายไดต �า ดงน�น

คนรวยควรมภาระภาษมากกวาคนจน อยางไรกตามยงมขอถกเถยงวาจานวนภาษท�คนมรายไดสง

จะตองจายมากกวาน�น ตองจายมากกวาคนท�มรายไดต �าเทาใดเพราะมความเปนไปไดวาแมจานวน

เงนภาษท�คนรวยจายน�นสงกวา แตเม�อเทยบเปนสดสวนตอรายไดแลวอาจจะมสดสวนต�ากวาคนท�

มรายไดนอยกวาได ซ� งกอใหเกดความไมเปนธรรมระหวางผมรายไดนอยและผมรายไดมาก นอกจากน�

ระบบภาษท�ใชรายไดของประชาชนเปนฐานในการจดเกบภาษจากคนท�สรางผลผลตใหกบเศรษฐกจ

จงกอใหเกดคาถามท�วาระบบภาษแบบน� กอใหเกดความยตธรรมท�แทจรงหรอไม

1.2 การจดเกบภาษโดยใชการบรโภคเปนฐาน แนวคดน� ระบบภาษควรท�จดเกบจากคน

ท�ใชทรพยากรของเศรษฐกจแทนท�จะเกบจากคนท�สรางผลผลตใหกบเศรษฐกจ เพ�อกอใหเกดความ

เปนธรรม น�นคอ ควรเกบภาษโดยใชการบรโภคเปนฐานกลาวคอ ผบรโภคมากสมควรจายภาษมากกวา

ผท�บรโภคนอย อยางไรกตามปญหาท�ตามมากคอ การจดเกบภาษน�อาจกอใหเกดความไมเปนธรรม

ข�นไดเพราะประชาชนแตละคนสามารถออมรายไดท�ไดมาเพ�อเกบไวใชจายในอนาคตหลงจากท�เกษยณ

จากการทางาน โดยการออมอาจกระทาโดยการฝากเงนกบธนาคารหรอซ�อพนธบตรซ� งใหผลตอบแทน

กบผออมทาใหอนาคตผออมสามารถบรโภคไดมากข�น ทาใหตองเสยภาษมากกวาในกรณท�ไมออมเงน

ดงน�นจงทาใหเกดความไมเปนธรรมสาหรบผบรโภคท�ประหยดออม เพราะจะตองเสยภาษมากกวา

ผบรโภคท�ไมมออมเงน ท�ง ๆ ท�มความสามารถในการหารายไดและความสามารถในการจายภาษ

เทาเทยมกน

1.3 การจดเกบภาษจากรายไดตลอดชพ เปนระบบภาษท�คดจากมลคาปจจบนของรายได

ท�งชวตแทนท�จะคานงถงรายไดในปเดยว ซ� งมความไมแนนอนสงโดยการจดเกบภาษท�คานงถงรายได

ท�งชวตของแตละบคคลน�นสะทอนถงความสามารถในการจายภาษท�แทจรงตลอดชวงอายของแตละคน

อยางไรกตาม สมมตใหไมมการถายโอนมรดกไปยงลกหลาน ระบบภาษแบบน�จะมนยเดยวกบการคด

จากมลคาปจจบนของการบรโภคท�งชวต ดงน�นยงคงมปญหาเก�ยวกบเร�องผลตอบแทนจากการอดออม

เชนเดยวกนกบระบบภาษท�คดจากการบรโภคและปญหาสาคญอกอยางหน�งคอการคานวณหามลคา

ปจจบนของรายไดท�งชวตของแตละคนน�น ทาไดยากเน�องจากรายไดของแตละคนไมไดมท�มาจาก

เงนเดอนเพยงแหลงเดยว แตอาจจะมาจากการลงทน การขายสนทรพย ท�ดน หรอเปนผลตอบแทน

จากการออมกได

22

2. หลกผลประโยชนเปนการจดเกบภาษเนนในเร�องของความเทาเทยม กลาวคอประชาชน

ควรจะชาระภาษใหกบรฐบาลในสดสวนท�สอดคลองกบผลประโยชนท�บคคลน�นไดรบจากการให

บรการสาธารณะน�น ๆ ของภาครฐ เพ�อกอใหเกดความเปนธรรมกบคนท�ไมไดใชบรการสาธารณะ

ดงกลาว ซ� งแนวคดน� มความคลายคลงกบหลกการจายคาใชบรการในภาคเอกชน นอกจากน�การจดเกบ

ภาษตามหลกการขางตนจะเปนการเช�อมโยงการตดสนใจในการจดหาบรการสาธารณะของรฐเพ�อ

ตอบสนองตอความตองการของประชาชนใหสอดคลองกบการจดเกบภาษ เพ�อใหไดมาซ� งรายได

ในการใชจายบรการสาธารณะน�น ๆ โดยในทายท�สดแลวผลประโยชนสทธท�แตละคนจะไดรบจะตอง

เทากนในขณะท� (หลกความสามารถในการจาย) จะคานงถงแตเฉพาะการจดเกบภาษเพยงดานเดยว

และไมไดเช�อมโยงรายไดดงกลาวเขากบภาระงานท�ทองถ�นควรจะดาเนนการ ซ� งอาจกอใหเกดปญหา

ในเร�องของความรบผดชอบของทองถ�นตอประชาชน

จากท�กลาวมาขางตนถงแนวคดวธในการจดเกบภาษเหนไดวา หลกผลประโยชนมความ

เหมาะสมในการนามาประยกตใชเพ�อกอใหเกดประสทธภาพในการจดเกบภาษตามหลกการกระจาย

อานาจมากท�สด เน�องจากเปนหลกการท�ประสานระหวางหลกในการกาหนดภาระหนาท�ในการใช

จายของรฐบาลในแตละระดบกบหลกการกาหนดภาษท�ทองถ�นควรไดรบเขาดวยกน

แนวทางในการจดเกบภาษทองถ�นท�ด โดยเสนอวาการจดเกบภาษทองถ�นท�ด ควรจะจดเกบ

จากแหลงรายไดท�เพยงพอและสอดคลองกบภารกจหนาท� มความชดเจนในการรบผดชอบตอภาษ

ท�จดเกบ สามารถสรปแนวทางในการจดเกบภาษของทองถ�นท�ดไดดงน� คอ ควรเปนการจดเกบท�เปน

กลางมากท�สด เทาท�เปนไปได ทาใหเกดการบดเบอนในพฤตกรรมของผบรโภคและผผลตนอยท�สด

การบรหารจดการสามารถทาไดงาย ควรเปนฐานรายไดท�พอเพยงและสม�าเสมอไมผนผวนมาก

จนเกนไป มการจดเกบท�เปนธรรม การจดเกบท�โปรงใส มเหตผลอธบายไดชดเจน มตนทนในการ

เกบภาษต�า ท�งในสวนของหนวยงานท�ทา หนวยงานท�ทาหนาท�จดเกบและสวนของผเสยภาษ (มานตย

ผวขาว. 2546 : 43)

มลศร สงวนชพ และพงศสนต ศรสมทรพย (2537 : 29) ไดกลาววา บคลากรในการบรหาร

การจดเกบภาษใด ๆ กตาม ตวบคคลในการบรหารเปนปญหาสาคญท�สด และกฎหมายภาษอากรท�ทาให

การบรหารการเกบภาษอากรจะตองไมอยในดลยพนจของเจาหนาท�จดเกบภาษอากรมากเกนไปนก

ตลอดท�งความรสกของประชาชนเก�ยวกบภาษอากร เปนปจจยสาคญอยางหน�งในการบรหารงานภาษ

อากร ถาหากประชาชนมความรสกเหนชอบดวยกฎหมายภาษอากร การบรหารภาษอากรกเปนไป

ดวยความงาย

สเทพ พงษพทกษ (2542 : 44) กลาววาลกษณะของระบบการบรหารการจดเกบภาษอากร

ท�ด เปนหลกการพ�นฐานท�จะตอบสนองการบรการการจดเกบภาษเน�องจากการท�รฐจะจดเกบภาษ

23

อากรไดเตมเมดเตมหนวย รฐจะตองคานงถงความสามารถในการจายเงนภาษจากรายได การบรโภค

และทรพยสนของประชาชนอยางเปนธรรม เพ�อสรางความรสกท�ดกวาการชาระคาภาษอากรใหแก

รฐ จงตองนาระบบภาษอากรท�ดมาใช ภาษอากรท�ดควรมความยตธรรมและเปนประโยชนตอสงคม

สวนรวมมากท�สด ลกษณะของภาษอากรท�ด มดงน�

1. หลกความเปนธรรมในการจดเกบภาษ ภาษตามความตองการของรฐตามระดบความ

สามารถในการเสยภาษหรอระดบฐานประเภทอ�นแลวแตจะเลอกสรร การจดเกบภาษท�ดน�นจะตอง

กอใหเกดความเปนธรรมกบผเสยภาษทกคน

2. หลกความไมแนนอน หมายถง การจดเกบภาษท�มประสทธภาพน�นกฎหมายท�ใชใน

การจดเกบภาษทกประเภทจะตองมความแนนอนและเปนท�ชดแจงตอผเสยภาษทกคน ในเร�องของ

ฐานภาษอตราภาษตลอดจนวนเวลาและวธการจดเกบภาษ ซ� งตามหลกน� เปนการวางเกณฑ การจดเกบ

ภาษใหทราบอยางชดแจง เพ�อท�ใหผเสยภาษมโอกาสปรบปรงวธการดาเนนธรกจของตนเองและจด

เตรยมคาใชจายดานภาษลวงหนา และสามารถชาระภาษไดโดยถกตองตามกาหนดเวลาและกฎเกณฑ

ตาง ๆ

3. หลกความสะดวก หมายถง ภาษอากรทกประเภทควรเรยกเกบตามเวลาหรอตามวธท�

สะดวกท�สดแกผชาระภาษ กลาวคอเม�อประชาชนมภาระท�ตองเสยภาษใหแกรฐแลวกควรไดรบความ

สะดวกในการตดตอชาระภาษ เปนตนวาควรกาหนดระยะเวลาการชาระภาษใหเหมาะสมแกฤดกาล

โดยวางวธการเกบใหงายตอการชาระและกาหนดสถานท�ท�จะตองเสยภาษไวใหสะดวกแกการสญจร

ไปมา ตลอดจนการใหคาแนะนาชวยเหลอเก�ยวกบการปฏบตในการเสยภาษตามสมควร เปนตน

หลกสะดวกน�หากไดวางไวเหมาะสมแลว ยอมจงใจใหประชาชนรวมมอเสยภาษอากรโดยครบถวน

ย�งข�น

4. หลกความประหยด หมายถง ภาษอากรควรจะเปนภาระของผเสยภาษนอยท�สดและเสย

คาใชจายในการจดเกบต�าสดดวย แตใหไดผลประโยชนมากท�สดและการจดเกบภาษควรมผลกระทบ

ตอการทางานของภาคเอกชนนอยท�สด ยกตวอยางภาษอากรท�ไมถกตองตามหลกประหยด ไดแก

ภาษอากรบางประเภทซ�งตองใชเจาหนาท�จดเกบจานวนมากจนทาใหประชาชนทอถอยในการทางาน

5. หลกอานวยรายได หมายถง ภาษท�ดสาหรบรฐบาลควรเปนภาษท�สามารถทารายได

ใหรฐบาลเปนอยางดดวย กลาวคอภาษท�ฐานใหญและฐานของภาษขยายตวไดอยางรวดเรวตามความ

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ซ� งทาใหรฐบาลไดรบรายไดจากภาษอากรน�นไดมากโดยไมตองเพ�มอตรา

การจดเกบภาษน�น

6. หลกความเปนกลางทางเศรษฐกจทาใหการตดสนใจทางเศรษฐกจ การขาย การลงทน

ข�นอยกบระบบภาษและตองกอใหเกดผลกระทบตอการตดสนใจในทางเศรษฐกจและกลไกตลาด

24

นอยท�สด การจดสรรทรพยากรของธรรมชาตตองดาเนนไปตามกลไกของตลาด ระบบภาษอากร

จะตองไมเปนเหตจงใจในการตดสนในการลงทนทางเศรษฐกจ

7. หลกความยดหยน ภาษอากรตองเอ�ออานวยตอการใชนโยบายในการรกษาเสถยรภาพ

และสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ สามารถปรบตวเขากบการเปล�ยนแปลงของภาวะเศรษฐกจ

ของประเทศ หรอการเปล�ยนแปลงฐานะทางเศรษฐกจของผเสยภาษ เพ�อมใหกระทบตอภาวการณ

ครองชพของประชาชน เม�อภาวะเศรษฐกจเปล�ยนไป

8. หลกการยอมรบ ภาษอากรแตละประเภทจะทาไดงายข�นถาประชาชนใหความรวมมอ

ในการเสยภาษ อยางไรกตามการท�ประชาชนจะยนดใหความรวมมอในการเสยภาษน�นการจดเกบ

ภาษตองเปนท�ยอมรบและใหประชาชนเกดความเตมใจในการเสยภาษ หลกการยอมรบน� จะเปน

สวนชวยในการปองกนมใหมการหลกเล�ยงภาษอากร

9. หลกความเปนไปไดในทางปฏบต ระบบภาษอากรท�ดน�น ภาษอากรทกประเภทท�จะ

จดเกบจะตองสามารถทาการบรหารการจดเกบอยางไดผล ในทางปฏบตภาษอากรบางอยางแมจะม

เหตผลดในทางทฤษฎแตในทางปฏบตการจดเกบภาษเปนไปไดยาก ภาษน�นจะถอวาเปนภาษท�ดไมได

เชน ภาษการคาปลก หรอภาษการใชจายน�นเปนภาษท�ดในทางทฤษฎแตสาหรบประเทศท�ดอยพฒนา

หรอกาลงพฒนาน�นจะไมสามารถเกบภาษดงกลาวไดอยางไดผลในทางปฏบต ท�งน� เพราะขาดระบบ

การจดบนทกและการตรวจสอบการเกบภาษท�ดพอ ในกรณเชนน�ภาษดงกลาวกถอเปนภาษท�ดสาหรบ

ประเทศไมได

10. หลกการประชาธปไตย การนาภาษใด ๆ มาใชในแตละสงคมโดยภาพรวมถงการแกไข

เปล�ยนแปลงรายละเอยดตาง ๆ ในระบบภาษอากรท�บงคบใช ควรเปดโอกาสใหประชาชนไดมโอกาส

ท�จะแสดงความคดเหนท�งในดานสนบสนน คดคานไดท�วไปซ� งจะทาใหประชาชนรสกวาไดเขามา

มสวนรวมในการพจารณาระบบการจดเกบภาษท�นามาบงคบใชกบตนเอง ซ� งจะทาใหระบบภาษ

อากรสามารถบงคบใชไดมประสทธภาพ

สาหรบแนวทางการปฏบต ในการจดเกบภาษบารงทองถ�นใหเปนไปอยางมประสทธภาพ

ไดกลาวถงแนวทางการปฏบตดงกลาว ดงน� (ณรงค เขมวรตน. 2539 : 18)

1. การอานวยความสะดวกแกผเสยภาษบารงทองถ�น ใหถอวาเปนหนาท�ท�จะตองกระทา

เพราะเปนปจจยสาคญย�งประการหน�งท�จะบรการใหราษฎรผเสยภาษยนดและเตมใจท�จะมาชาระภาษ

ตามหนาท�ของตนภายในเวลาท�กาหนด อนเปนการตดภาระแกเจาหนาท�ในการตดตามทวงถามหรอ

เตอนใหผคางชาระนาเงนภาษมาชาระในภายหลง ซ� งเปนผลดแกท�งสองฝาย คอ เจาหนาท�กไมตอง

เพ�มงานผเสยภาษกไมตองเพ�มเงน (เงนคาปรบหรอเงนเพ�มในกรณเสยภาษชากวากาหนด) เจาหนาท�

ท�เก�ยวของกบการจดเกบภาษจะตองอานวยความสะดวกแกผมาชาระภาษใหมากท�สดเทาท�จะทาได

25

2. ความรวมมอจากกานน ผใหญบาน ท�งน� เพราะกานน ผใหญบาน เปนผตดตอใกลชด

กบราษฎรเพราะฉะน�นจงตองกระตนและปลกฝงทศนคตใหบคคลดงกลาวเหนความสาคญของภาษ

บารงทองท� โดยช� ใหเหนวาเขามสวนชวยในการเรงรดจดเกบภาษบารงทองท�ใหไดผลเพยงใดเทากบ

เขาและราษฎรในทองท�ของเขา มสวนรวมในการสรางสรรคความเจรญใหแกทองถ�นของเขาเพยงน�น

3. ความซ�อสตยสจรต เจาหนาท�ท�เก�ยวของรบผดชอบการเกบภาษบารงทองถ�นจะตอง

ซ�อสตยสจรต เพราะเปนส�งสาคญท�จะกระทบกระเทอนถงเกยรตภมและความเช�อถอของราษฎร

ตลอดจนความกาวหนาในชวตราชการอกดวย ฉะน�นตองระมดระวงมใหเกดการทจรตในดานการเงน

เกดข�นได น�นคอตองมการตรวจสอบควบคมเงนภาษท�เกบไดใหถกตองตรงกบหลกฐานการรบเงน

ภาษทกข�นตอน เพ�อปองกนมใหเกดความผดพลาดหรอร�วไหลข�นได

4. การวางแผนดาเนนการและการรายงานผลการจดเกบ ผมหนาท�รบผดชอบโดยตรงตอง

กาหนดแผนดาเนนงานในการจดเกบ เชน การเตรยมการ การตดตามทวงถาม การแจงเตอน ฯลฯ

และในการน�ควรมการรายงานผลการดาเนนงานผลการจดเกบภาษ เพ�อทราบผลการดาเนนงานและ

แนวทางแกไขปรบปรงไดทนทวงท หากทาไดดงน�กจะชวยลดภาษท�คางชาระใหลดลงและหมดไป

ในท�สด

5. การประชาสมพนธ ในทางปฏบตมกปรากฏวาประชาชนไมเขาใจถงความสาคญของ

การเสยภาษ ไมตระหนกถงหนาท�ของตนในการเสยภาษวาเปนภารกจท�พงกระทา และไมทราบถง

ผลท�ตนจะไดรบจากการเสยภาษน�น ในขอน� จงเปนหนาท�ของเจาหนาท�ท�รบผดชอบในการจดเกบ

ภาษท�ตองประชาสมพนธใหประชาชนทราบในรายละเอยดตาง ๆ เก�ยวกบการเสยภาษเม�อประชาชน

ไดทราบในรายละเอยด ตระหนกวาเงนภาษท�ตนเสยน�นไดรบการตอบแทนในรปแบบตาง ๆ กยอม

เกดความภมใจวาตนมสวนชวยในการพฒนาความเจรญใหกบทองถ�นดวย ซ� งจะทาใหยนดรวมมอ

เสยภาษใหเตมเมดเตมหนวยย�งข�น

โครงสรางการคลงทองถ�น และความรเก�ยวกบภาษบารงทองถ�น

รายไดขององคกรปกครองสวนทองถ�น เปนไปตามขอกาหนดในพระราชบญญตท�เก�ยวกบ

ลกษณะและรายไดขององคกรปกครองสวนทองถ�น โดยรายไดขององคกรปกครองสวนทองถ�นจะ

แบงออกเปน � ประเภทท�สาคญ คอ รายไดท�ทองถ�นจดหาเอง รายไดท�รฐบาลเกบให รายไดท�รฐบาล

แบงใหและเงนอดหนน

มาลยทพย วานชย (2542 : 56) กลาววาองคกรปกครองสวนทองถ�นแตละรปแบบจะม

โครงสรางรายไดประเภทตาง ๆ คลายคลงกน ดงน�

1. รายไดท�ทองถ�นจดเกบเอง ไดแก รายไดภาษอากรและรายไดท�มใชภาษอากรท�กฎหมาย

กาหนดใหองคกรสวนทองถ�นมหนาท�จดเกบเอง เชน ภาษบารงทองท� ภาษโรงเรอนและท�ดน ภาษปาย

อากรการฆาสตว อากรรงนกนางแอน คาธรรมเนยม คาปรบคาใบอนญาตและรายไดอ�น ๆ เปนตน

26

2. รายไดทองถ�นท�รฐบาลเกบให ไดแก รายไดจากภาษอากรและคาธรรมเนยมซ� งเปน

รายไดขององคกรปกครองสวนทองถ�นตามกฎหมาย แตรายไดจากภาษอากรและคาธรรมเนยมดงกลาว

องคกรปกครองสวนทองถ�นไมสามารถจดเกบเองไดหรอจดเกบไดไมท�วถง จงมความจาเปนตองให

หนวยงานซ� งมหนาท�จดเกบรายไดของรฐบาลทาหนาท�จดเกบใหและนาเงนรายไดท�ไดมาจดสรร

ใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�น เชน ภาษมลคาเพ�ม ภาษธรกจเฉพาะ ภาษสรา ภาษสรรพสามต

คาธรรมเนยมในการจดทะเบยนรถยนต และคาธรรมเนยมในการจดทะเบยนสทธและนตกรรมเก�ยวกบ

อสงหารมทรพย เปนตน

3. รายไดจากภาษของรฐบาลท�แบงใหองคกรปกครองสวนทองถ�น ปจจบนองคกรปกครอง

สวนทองถ�นมรายไดจากภาษประเภทน� เพยงประเภทเดยวกคอ ภาษมลคาเพ�มตามประมวลรษฎากร

ท�องคกรปกครองสวนทองถ�นจะไดรบการจดสรรตามพระราชบญญตกาหนดแผนและข�นตอนการ

กระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�น พ.ศ. 2542 อตราไมเกนรอยละ 30 ของภาษมลคาเพ�ม

ท�จดเกบไดหกสวนท�ตองจายคนโดยใหเปนหนาท�ของกรมสรรพากรท�จะจดเกบภาษดงกลาว

4. เงนอดหนนจากรฐบาล ไดแก เงนอดหนนท�วไป และเงนอดหนนเฉพาะกจท�รฐบาล

จดสรรใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�นเพ�อใหมสวนรายไดตามท�กฎหมายกาหนดหรอจดสรรเพ�อให

องคกรปกครองสวนทองถ�นดาเนนตามนโยบายของรฐบาลในเร�องหน�งเร�องใดเปนการเฉพาะ

รายไดขององคกรสวนทองถ�นมาจากกฎหมายตาง ๆ ท�กาหนดแหลงท�มาของรายไดและให

อานาจองคกรปกครองสวนทองถ�นจดเกบรายไดเอง รวมท�งกาหนดการจดสรรเงนรายไดใหแกองคกร

ปกครองสวนทองถ�น กฎหมายดงกลาวซ� งประกอบดวยกฎหมายจดต�งองคกรปกครองสวนทองถ�น

แตละรปแบบ ไดแกกฎหมายองคการบรหารสวนจงหวด กฎหมายเทศบาล กฎหมายสภาตาบลและ

องคการบรหารสวนตาบล กาหนดใหองคกรปกครองสวนทองถ�นมรายไดจากเงนอดหนนเฉพาะกจ

นอกจากน� กฎหมายกาหนดแผนและข�นตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�น

กาหนดใหองคกรปกครองสวนทองถ�นไดรบรายไดเพ�มจากเงนภาษมลคาเพ�มตามประมวลรษฎากร

ซ� งรฐแบงเพ�มใหตามกฎหมายกาหนดแผนและข�นตอนการกระจายอานาจ โดยไมตองออกขอบญญต

ทองถ�นจดเกบ นอกจากน� ยงมกฎหมายเฉพาะ ซ� งกาหนดแหลงท�มาของรายไดขององคกรปกครอง

สวนทองถ�นวาจะมรายไดมาจากรายไดประเภทใดบางและใหอานาจองคกรปกครองสวนทองถ�น

จดเกบรายไดเอง โดยการออกขอบญญตจดเกบรายไดหรอใหมอานาจจดเกบไดเลย เชน กฎหมาย

ภาษโรงเรอนและท�ดน กฎหมายภาษปาย กฎหมายภาษบารงทองท� กฎหมายการสาธารณสข

การศกษาคร� งน�ผศกษามงเนนการจดเกบรายไดท�องคกรปกครองสวนทองถ�นจดเกบเอง

ซ� งประกอบดวย

27

1. ภาษโรงเรอนและท�ดน เปนภาษท�จดเกบจากโรงเรอนหรอส�งปลกสรางอยางอ�นกบท�ดน

ท�ใชประโยชนตอเน�องกบโรงเรอนหรอส�งปลกสรางอยางอ�นน�น และในปผานมาไดมการใชประโยชน

จากทรพยสนน�น เชน ใหเชา ใชเปนท�ทาการคาขายท�ไวสนคา ท�ประกอบอตสาหกรรม ใหญาต บดา

มารดา บตร หรอผอ�นอยอาศย หรอใชประกอบกจการอ�น ๆ เพ�อหารายได หรอส�งกอสรางท�เปนจด

รบสงสญญาณโทรศพทมอถอและท�ดนท�ใชตอเน�องกบส�งกอสรางดงกลาวซ� งผมหนาท�เสยภาษ

ไดแก เจาของโรงเรอนหรอส�งปลกสรางอยางอ�นกบท�ดนท�ใชประโยชนตอเน�องกบโรงเรอนหรอ

ส�งปลกสรางอยางอ�นน�น (เจาของทรพยสน) โดยเจาของทรพยสนตองย�นแบบแสดงรายการเพ�อเสย

ภาษโรงเรอนและท�ดน ณ สานกงานขององคกรปกครองสวนทองถ�นท�โรงเรอนหรอส�งปลกสรางน�น

ต�งอยภายในเดอนกมภาพนธของทกป อตราภาษคดเปนรอยละ 12. 5 ของคารายป ประชาชนผมหนาท�

เสยภาษตองชาระคาภาษตอพนกงานเกบภาษภายในสามสบวนนบแตวนถดจากวนท�ไดรบแจงการ

ประเมน ณ สานกงานขององคกรปกครองสวนทองถ�นท�โรงเรอนหรอส�งปลกสรางอยางอ�นต�งอย

หากประชาชนไมพอใจในการแจงการประเมนโดยเหนวาคาภาษสงเกนไป มสทธย�นอทธรณตาม

แบบท�กาหนดตอพนกงานเจาหนาท�ขององคกรปกครองสวนทองถ�น ภายใน 15 วน นบแตวนท�ไดรบ

การแจงประเมน และเม�อไดรบแจงผลการช�ขาดแลวยงไมพอใจอกมสทธนาเร�องรองตอศาลไดภายใน

30 วน นบแตวนท�ไดทราบคาช�ขาด

การเสยภาษโรงเรอนและท�ดน บางคร� งประชาชนเขาใจผดคดวาการเสยภาษโรงเรอน

และท�ดนเปนอยางเดยวกบภาษท�ตองเสยทกปใหกบกรมสรรพากร(ภาษเงนได) และมองวาเปนการ

จดเกบซ� าซอน ซ� งเจาหนาท�ผปฏบตงานในตางจงหวดจะถกประชาชนตอวาอยางมากมาย ภาษโรงเรอน

และท�ดนเปนภาษทองถ�นจดเกบเอง ทองถ�นในท�น� คอ องคกรปกครองสวนทองถ�นตามรฐธรรมนญ

ไดแก องคกรบรหารสวนจงหวด เทศบาล องคการบรหารสวนตาบล กรงเทพมหานครและเมองพทยา

เม�อมการจดเกบภาษโรงเรอนและท�ดน รายไดท�งหมดเปนขององคกรปกครองสวนทองถ�นท�จดเกบ

ภาษน�นท�งรอยเปอรเซนต ซ� งตางจากการจดเกบภาษของกรมสรรพากรท�สงเปนรายไดของรฐบาลกลาง

เพ�อนามาบรหารประเทศในสวนรวม (วรากานต หวงรกษ. 2546 : 48)

ในการจดเกบภาษโรงเรอนและท�ดน ซ� งเปนสวนหน�งของการจดเกบภาษบารงทองถ�น

ประชาชนยงมความเขาใจผดคดวาเปนการจดเกบภาษโดยกรมสรรพากร ซ� งอาจเกดจากการขาดการ

ประชาสมพนธใหประชาชนไดเขาใจถงการจดเกบภาษบารงทองถ�น ดงน�นจงเปนหนาท�ของเจาหนาท�

ผปฏบตหนาท�ในการจดเกบภาษบารงทองถ�นท�จะตองทาใหประชาชนมความรความเขาใจเก�ยวกบ

ภาษบารงทองถ�นใหมากข�น เพ�อใหการจดเกบภาษบารงทองถ�นมประสทธภาพมากข�น

28

องคกรปกครองสวนทองถ�น หมายความถง องคกรปกครองท�รบผดชอบในการดแล

ความอยดกนดของประชาชนในขอบเขตพ�นท�ท�กาหนดดวยอานาจการปกครองภายใตกฎหมาย โดยท�

ผบรหารไดรบการเลอกต�งจากประชาชนในทองถ�น

รปแบบองคกรปกครองสวนทองถ�นของประเทศไทยในปจจบน (ป 2554) แบงเปน

2 กลมรวม 5 ประเภท ดงน�

กลมท� 1 องคกรปกครองสวนทองถ�นท�วไป

องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) โดยการจดต�งข�นตามพระราชบญญตองคการบรหาร

สวนจงหวด พ.ศ. 2540 ปจจบนมจานวนท�งหมด 76 แหง ซ� งเทากบจานวนจงหวดของการปกครอง

สวนภมภาค

เทศบาล จดต�งตามพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ.2496 ตอมาป 2542 ไดมการยกฐานะ

สขาภบาลข� นเปนเทศบาล ทาใหในปจจบนมเทศบาลจานวน 2,082 แหงท�วประเทศ สามารถแบง

เทศบาลออกไดเปนเทศบาลนคร เทศบาลเมอง และเทศบาลตาบล ดงน�

เทศบาลนคร ไดแก เทศบาลท�มประชากรต�งแต 50,000 คนข�นไป

เทศบาลเมอง ไดแก เทศบาลอนเปนท�ต� งของศาลากลางจงหวด หรอเทศบาลท�ม

ประชากรต�งแต 10,000 คนข�นไป

เทศบาลตาบล ไดแก เทศบาลมพระราชกฤษฎกายกฐานะเปนเทศบาลตาบล โดยสามารถ

แบงระดบเทศบาลตาบลไดจากเกณฑฐานะทางเศรษฐกจและสงคม

องคการบรหารสวนตาบล เปนองคกรปกครองสวนทองถ�นรปแบบลาสดท�เร�มจดต�งข�น

ภายใตพระราชบญญตองคการบรหารสวนตาบล เดอนธนวาคม พ.ศ. 2554 ปจจบนมองคการบรหาร

สวนตาบล จานวน 5,673 แหง

กลมท� � องคกรปกครองสวนทองถ�นรปแบบพเศษ

กรงเทพมหานคร เปนองคกรปกครองสวนทองถ�นพเศษท�จดต�งตามพระราชบญญต

กรงเทพมหานคร

เมองพทยา เปนองคกรปกครองสวนทองถ�นพเศษท�จดต�งตามพระราชบญญตเมองพทยา

องคกรปกครองสวนทองถ�นแตละแหงประกอบดวยฝายบรหารและสภาทองถ�น โดยท�

สมาชกสภาทองถ�นแตละแหงจะประกอบดวยฝายบรหารและสภาทองถ�น โดยท�สมาชกทองถ�นไดรบ

การคดเลอกจากประชาชนทก 4-5 ป (ในอดตกาหนดใหเลอกต�งทก 5 ป แตหลงจากท�มกฎหมาย

รฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 จงกาหนดใหเลอกต�งทก 4 ป) ซ� งหวหนาฝายบรหารไดรบการเลอกต�งจาก

ประชาชนโดยตรง องคกรปกครองสวนทองถ�นแตละแหงทาหนาท�ดแลประชาชนในพ�นท�รบผดชอบ

29

และตองประสานงานกบการปกครองสวนกลางและภมภาคดวย เชน งบประมาณประจาปขององคกร

ปกครองสวนทองถ�นแตละระดบตองเสนอขอความเหนชอบจากผวาราชการจงหวดหรอนายอาเภอ

และการบรหารงบประมาณจะไดรบการตรวจสอบโดยสานกตรวจเงนแผนดน เปนตน เพ�อใหการ

ปกครองรวมไปถงการบรหารประเทศและทองถ�นไปในทศทางเดยวกน

อยางไรกตาม ปจจยท�สาคญท�จะทาใหองคกรปกครองสวนทองถ�นสามารถปฏบตหนาท�

ตามความรบผดชอบไดอยางราบร�นน�นกคอรายไดท�เพยงพอสาหรบรายจายท�จะเกดข�นจากการปฏบต

หนาท�น�น ๆ โดยเฉพาะอยางย�งหนาท�การจดหาบรการสาธารณะใหแกประชาชนในเขตพ�นท�รบผดชอบ

2. ภาษปาย ปายท�ตองเสยภาษ ไดแก ปายแสดงช�อ ย�หอ หรอเคร�องหมายท�ใชการประกอบ

การคาหรอประกอบกจการอ�นเพ�อหารายได ไมวาจะแสดงหรอโฆษณาไวท�วตถใด ๆ ดวยตวอกษรภาพ

หรอเคร�องหมายท�เขยน แกะสลก จารก หรอทาใหปรากฏดวยวธ ผมหนาท�เสยภาษ ไดแก เจาของปาย

ซ� งเจาของปายท�มหนาท�เสยภาษปายตองย�นแบบแสดงรายการภาษภายในเดอนมนาคมของทกป

โดยปายท�ตดต�งเปนปแรก ใหคดภาษปายเปนรายงวด งวดละ 3 เดอนและเร�มเสยต�งแตงวดท�ตดต�ง

จนถงงวดสดทายของป โดยเสยดงน�

งวดท� 1 มกราคม-มนาคม ใหเกบรอยละ 100%

งวดท� 2 เมษายน-มถนายน ใหเกบรอยละ 75%

งวดท� 3 กรกฎาคม-กนยายน ใหเกบรอยละ 50%

งวดท� 4 ตลาคม-ธนวาคม ใหเกบรอยละ 25%

อตราภาษปาย แบงเปน 3 อตรา

�.� อกษรไทยลวน เสย 3 บาท/500 ตารางเซนตเมตร

�.� อกษรไทยปนอกษรตางประเทศ/ภาพ/เคร�องหมายอ�น เสย 20 บาท/500 ตาราง

เซนตเมตร

2.3 ปายดงตอไปน� เสย 40 บาท/500 ตารางเซนตเมตร

2.3.1 ไมมอกษรไทย

2.3.2 อกษรไทยบางสวนหรอท�งหมดอยใตหรอต�ากวาอกษรตางประเทศ

ในการคานวณพ�นท�ปายใหคานวณเปนตารางเซนตเมตร ดงน� ปายท�มขอบเขตกาหนดได

ใหนาสวนกวาง x สวนยาวท�สดของขอบปาย ปายท�ไมมขอบเขตกาหนดไดใหถอตวอกษรภาพหรอ

เคร�องหมายท�อยรมสดเปนขอบเขตเพ�อกาหนดสวนท�กวางท�สดและยาวท�สดและคานวณเหมอนปาย

ท�มขอบเขต ผมหนาท�เสยภาษตองมาชาระภาษภายใน 15 วนนบแตวนท�ไดรบแจงการประเมน

30

ผเสยภาษสามารถผอนชาระหน� ภาษปายไดในกรณท�ภาษปายมจานวนเงน 3,000 บาท

ข�นไปใหผอนชาระเปน 3 งวด ๆ ละเทา ๆ กน โดยแจงความจานงเปนหนงสอกอนครบกาหนดเวลา

ชาระหน� เม�อผเสยภาษไดรบแจงการประเมนแลวเหนวาการประเมนน�นไมถกตองมสทธย�นอทธรณ

การประเมนตอผบรหารทองถ�นไดภายใน 30 วน นบแตวนท�ไดรบแจงการประเมนและเม�อไดรบคา

วนจฉยการอทธรณแลวเหนวายงไมถกตองสามารถนาเร�องข�นสศาลไดภายใน 30 วน นบแตวนรบแจง

คาวนจฉยอทธรณโดยผชาระภาษจะตองชาระภาษใหครบถวนกอน

3. ภาษบารงทองท� ทรพยสนท�ตองเสยภาษ ไดแก ท�ดนท�เปนของบคคลหรอคณะบคคล

ไมวาจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคล ซ� งมกรรมสทธ� ในท�ดนหรอครอบครองอยในท�ดนท�ไมเปน

กรรมสทธ� ของเอกชน เชน พ�นท�ท�เปนภเขา หรอท�มน� าดวย ซ� งผมหนาท�เสยภาษ ไดแกผท�เปนเจาของ

ท�ดนในวนท� 1 มกราคม ของทกปใดมหนาท�เสยภาษบารงทองท�สาหรบปน�นโดยเจาหนาท�ดนซ� งม

หนาท�เสยภาษบารงทองท�ย�นแบบแสดงรายการท�ดน (ภ.บ.ท.5) ณ สานกงานขององคกรปกครอง

สวนทองถ�น ทองท�ซ� งท�ดนน�นต�งอยภายในเดอนมกราคมของปแรกท�มการตราคาปานกลางของท�ดน

แบบแสดงรายการท�ไดย�นไวน�นใชไดทกปในรอบระยะเวลา 4 ป ซ� งประชาชนผเสยภาษตองเสยภาษ

ภายในเดอนเมษายนของทกป

อตราภาษบารงทองท�กาหนดไวในบญชทายพระราชบญญต แบงเปน 34 อตรา โดยราคา

ปานกลางท�ดนเกนไรละ 30,000 บาท ใหเสยภาษดงน� ราคาปานกลางของท�ดน 30,000 บาทแรกเสยภาษ

70 บาท สวนท�เกน 30,000 บาท เสยภาษ 10,000 บาท ตอ 25 บาท

การคานวณภาษบารงทองท� คานวณจากราคาปานกลางของท�ดนคณอตราภาษเน�อท�ดน

เพ�อคานวณภาษ(ไร) = เน�อท�ถอครอง-เน�อท�เกณฑลดหยอน

การลดหยอน/การยกเวน/การลดภาษ บคคลธรรมดาซ� งเปนเจาของท�ดนแปลงเดยวกน

หรอหลายแปลงท�อยในจงหวดเดยวกน และใชท�ดนน�นเปนท�อยอาศยของตนหรอประกอบกสกรรม

ของตนเองไมตองเสยภาษบารงทองท�ตามท�กาหนดในขอบญญตทองถ�น ดงตอไปน�

3.1 เขตองคการบรหารสวนตาบล ใหลดหยอน 3-5 ไร

3.2 เขตเทศบาลตาบลหรอเขตสขาภบาลใหลดหยอน 200-400 ตารางวา

3.3 เขตเทศบาลอ�นนอกจากเขตเทศบาลตาบลและเขตเมองพทยาใหลดหยอน 50 – 100

ตารางวา

ประชาชนเปนผท�ตองเสยภาษและคาธรรมเนยมตาง ๆ ใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�น

เพ�อเปนเงนรายไดขององคกรปกครองสวนทองถ�น สาหรบการพฒนาทองถ�นและจดบรการสาธารณะ

ใหแกประชาชนประชาชนจงมบทบาทและหนาท�ท�ตองเสยภาษและคาธรรมเนยมใหแกองคกรปกครอง

สวนทองถ�น ดงน�

31

ในกรณท�ประชาชนเปนเจาของโรงเรอน หรอส�งปลกสรางซ� งในปท�ผานมาไดมการใช

ประโยชน เชน ใหเชา หรอใชเปนท�ประกอบกจการตาง ๆ เพ�อหารายได โดยโรงเรอนหรอส�งปลกสราง

ต�งอยในเขตเทศบาลหรอองคการบรหารสวนตาบลใดใหเสยภาษโรงเรอนและท�ดนแกเทศบาลหรอ

องคกรปกครองสวนตาบลน�น โดยดาเนนการ ดงน�

3.1 ตองย�นแบบแสดงรายการทรพยสน พรอมดวยหลกฐาน ณ สานกงานเทศบาลหรอ

องคการบรหารสวนตาบลท�ทรพยสนน�นต�งอยภายในเดอนกมภาพนธของทกป

3.2 หลกฐานใชประกอบการเสยภาษ เชน สาเนาทะเบยนบาน/บตรประจาตวประชาชน

สาเนาโฉนด-สญญาซ�อขายโรงเรอน สญญาเชาโรงเรอน/สญญาเชาท�ดน ทะเบยนพาณชย ทะเบยน

การคา ใบอนญาตปลกสรางอาคาร/ใบอนญาตจดต�งหรอประกอบกจการโรงงานและหลกฐานอ�น ๆ

ท�แสดงการเร�มใชประโยชนทรพยสน

3.3 ประชาชนผเสยภาษเม�อไดรบแจงการประเมนภาษโรงเรอนและท�ดนจากองคกร

ปกครองสวนทองถ�นแลวตองชาระภายใน 30 วน นบจากวนท�ถดจากวนท�ไดรบแจงการประเมน

3. 4 หากประชาชนไมพอใจในการแจงการประเมน โดยเหนวาคาภาษสงเกนไปมสทธ

ย�นอทธรณตามแบบท�กาหนดภายใน 15 วน ไดนบแตวนท�ไดรบการแจงการประเมน และการอทธรณ

ภาษไมมผลตอการชาระคาภาษตาม (3) ยงคงตองชาระภาษภายใน 30 วนนบจากวนท�ถดจากวนท�

ไดแจงการประเมน หากเหตผลการอทธรณมคาช�ขาดใหลดภาษ ประชาชนมสทธไดรบเงนสวนเกน

น�นคนจากองคกรปกครองสวนทองถ�น และหากไมไดย�นอทธรณภายในกาหนดเวลา ยอมไมมสทธ

ย�นฟองคดตอศาลภาษอากรกลาง

3.5 เม�อประชาชนไดรบแจงผลการช�ขาดท�ไดอทธรณตาม (4) ยงไมพอใจมสทธนาเร�อง

รองตอศาลภาษอากรกลางไดภายใน 30 วน นบแตวนท�ไดทราบคาช�ขาดและหากไมไดย�นฟองคด

ตอศาลภายในกาหนดเวลา ยอมไมมสทธฟองคดตอศาล

ในกรณท�ประชาชนเปนเจาของปายท�ตดต�งปายเพ�อแสดงช�อ ย�หอหรอเคร�องหมายท�

ใชในการประกอบการคา หรอประกอบกจการอ�นเพ�อหากาไร โดยปายตดต�งอยในเขตเทศบาลหรอ

องคการบรหารสวนตาบลใหเสยภาษปายแกเทศบาลหรอองคบรหารสวนตาบล โดยดาเนนการ ดงน�

3.1 ประชาชนตองย�นแบบแสดงรายการภาษปายพรอมดวยหลกฐาน ณ สานกงาน

เทศบาลหรอองคกาบรหารสวนตาบลท�ปายน�นตดต�งอย ภายในเดอนมนาคมของทกป

3.2 หลกฐานท�ใชประกอบในการเสยภาษ อาทเชน บตรประจาตวประชาชน/สาเนา

ทะเบยนบาน ทะเบยนภาษมลคาเพ�ม หนงสอรบรองหนสวนบรษท ใบอนญาตตดต�งปาย ฯลฯ

3.3 ผเสยภาษตองมาชาระภาษภายใน 15 วน นบแตวนท�ไดรบการแจงการประเมน

32

3.4 ผเสยภาษสามารถผอนชาระหน�ภาษปายไดในกรณท�ปายมจานวนเงน �,000 บาท

ข�นไป ใหผอนชาระเปนงวด ๆ ละเทา ๆ กน โดยแจงความจานงเปนหนงสอตอพนกงานเจาหนาท�

ณ สานกงานขององคกรปกครองสวนทองถ�นกอนครบกาหนดเวลาชาระหน�

3.5 เม�อผเสยภาษไดรบการแจงการประเมน เหนวาการประเมนน�นไมถกตอง มสทธ

ย�นอทธรณการประเมนตอผบรหารทองถ�นไดภายใน 30 วน นบแตวนท�ไดรบการแจงการประเมน

หากผลการอทธรณมคาช�ขาดใหลดภาษประชาชนมสทธไดรบเงนสวนเกนน�นคนจากองคกรปกครอง

สวนทองถ�นและหากไมไดย�นอทธรณภายในกาหนดเวลา ศาลภาษอากรกลางมสทธท�จะไมรบคาฟอง

ไวพจารณา เม�อไดรบคาวนจฉยการอทธรณแลวเหนวายงไมถกตองสามารถนาเร�องข�นสศาลอากรกลาง

ไดภายใน 30 วนนบแตวนรบแจงคาวนจฉยอทธรณและหากไมไดย�นฟองคดตอศาลภายในกาหนดเวลา

ศาลมสทธท�จะไมรบคาฟองไวพจารณาได

ในกรณท�ประชาชนเปนเจาของท�ดนและท�ดนต�งอยในเขตเทศบาลหรอองคกรบรหาร

สวนตาบลใดใหเสยภาษบารงทองท�แกเทศบาลหรอองคการบรหารสวนตาบลน�น ๆ โดยดาเนนการ

ดงน�

3.1 ประชาชนผเปนเจาของท�ดนตองย�นแบบแสดงรายการท�ดนพรอมดวยหลกฐาน

ณ สานกงานเทศบาลหรอองคการบรหารสวนตาบลท�ท�ดนน�นต�งอยภายในเดอนมกราคมของปแรก

ท�มการประเมนราคาปานกลางของท�ดนหรอแบบแสดงรายการท�ดนน�นใชไดทกปในรอบระยะเวลา

� ป

3.2 หลกฐานท�ใชประกอบในการเสยภาษ อาทเชน บตรประจาตวประชาชน/สาเนา

ทะเบยนบาน หลกฐานแสดงถงการเปนเจาของท�ดน เชน โฉนดท�ดน น.ส.3 ฯลฯ ใบเสรจรบเงนคาภาษ

คร� งลาสด (ถาม) เปนตน

3.3 ประชาชนผเสยภาษตองเสยภายในเดอนเมษายนของทกป เวนแตกรณไดรบใบแจง

การประเมนหลงเดอนมนาคม ตองชาระภาษภายใน 30 วน นบแตวนท�รบแจงการประเมน

3.4 เม�อเจาของท�ดนไดรบการประเมนภาษบารงทองท�แลว เหนวาการประเมนน�น

ไมถกตองสามารถย�นอทธรณตอผวาราชการจงหวดได โดยย�นผานเจาพนกงานประเมนภายใน 30 วน

นบแตวนท�ไดรบการแจงประเมน และการอทธรณภาษน�ผเสยภาษตองชาระภาษภายในกาหนดตาม

(3) หากผลการอทธรณมคาช�ขาดใหลดคาภาษ ประชาชนมสทธไดรบเงนสวนเกนน�นคนจากองคกร

ปกครองสวนทองถ�นและหากไมไปย�นอทธรณภายในกาหนดเวลา ศาลภาษอากรกลางมสทธท�จะ

ไมรบคาฟองไวพจารณาได

3.5 เม�อผอทธรณไดรบคาวนจฉยของผวาราชการจงหวดแลว เหนวาไมถกตองอก

สามารถอทธรณตอศาลภาษอากรกลางไดภายใน 30 วนนบแตวนท�ไดรบการแจงวนจฉยอทธรณ

ของผวาราชการจงหวดและหากไมไดย�นฟองคดตอศาลภายในกาหนดเวลา ศาลมสทธท�จะไมรบ

คาฟองไวพจารณาได

33

ภาษบารงทองท� ภาษโรงเรอนและท�ดน และภาษปายเปนภาษท�มความสาคญแกทองถ�น

เปนอนมาก ทองถ�นควรจะไดนาภาษในสวนน�ตามเปาหมาย สามารถนาไปพฒนาทองถ�นไดอยางม

ประสทธภาพ เพราะเปนการทาเพ�อทองถ�น โดยทองถ�นโดยแท การจดเกบภาษบารงทองถ�น กรณภาษ

บารงทองท� ภาษโรงเรอนและท�ดน และภาษปายน�อาจมปญหาพพาทกนระหวางผมหนาท�จดเกบภาษ

กบผมหนาท�เสยภาษ แมวากฎหมายดงกลาวไดกาหนดวธการยตปญหาไวแลวในช�นของฝายบรหาร

ขององคกร กรณท�มขอโตแยงหรอขอจาเปนตองเสนอคดสศาลเพ�อยตขอพพาท ดงน�น กระบวนการ

พจารณาคดในศาลหรอข�นตอนการนาคดไปสศาลกมความจาเปนตองศกษาทาความเขาใจเชนเดยวกน

ดงน�นการดาเนนคดในศาลภาษอากรหรออาจเปนศาลปกครองหรอศาลยตธรรมอ�นจงเปนกรณท�ตอง

ทาความเขาใจเร�องการดาเนนคดในศาลไวดวย ซ� งกไดนาเร�องดงกลาวและบทกฎหมายท�เก�ยวของ

มารวบรวมไวเพ�อเปนประโยชนในการศกษาทาความเขาใจและใชในทางปฏบตตอไปดวย

ความเขมแขงของทองถ�น มใชอยท�ความเปนอสระเทาน�น หากตองอยท�การบรหารจดการ

ทองถ�นดวยตนเองหรอพ�งพาตนเองใหไดมากท�สด ทาหนาท�ดวยความจรงจงและเตมความสามารถ

เพ�อพฒนาทองถ�นใหเจรญในทก ๆ ดานไมวา วตถ สขภาพอนามย ส�งแวดลอม วฒนธรรมและศลธรรม

ความสะดวกและความปลอดภยในชวตและทรพยสน การกระทาใหสมฤทธผลดงกลาวไดปจจยท�

สาคญประการหน�งคอ รายไดเพ�อใชเปนคาใชจายในการดาเนนงานซ� งไดมาจากการสนบสนนโดย

รฐบาลจดสรรใหประเภทหน�งและเปนรายไดสวนใหญ และรายไดจากการจดเกบภาษอากรและอ�น ๆ

ดงน�น รายไดจากภาษทองถ�นนบวามความสาคญมากซ� งทองถ�นจะตองดาเนนใหไดภาษทองถ�นมา

พฒนาพ�นท�มากท�สด ท�ผบรหารและคณะผบรหารทองถ�นตองตดตามเอาใจใสเปนพเศษ

เม�อทราบท�มาของรายไดแตละองคกรปกครองสวนทองถ�นและบทบาทหนาท�ของประชาชน

ท�จะตองเสยภาษคาธรรมเนยมใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�นแลว กอนท�จะนารายไดดงกลาว

ไปใชจายในการบรหารงาน และแกไขปญหาความเดอดรอนของประชาชนในพ�นท� องคการปกครอง

สวนทองถ�นจะตองมการวางแผนการใชจายงบประมาณ ซ� งตองผานข�นตอนการจดทางบประมาณ

การจดซ�อจดจาง และข�นตอนการเบกจายเงน

รายจายขององคกรปกครองสวนทองถ�นท�กฎหมายกาหนดไว ไดแก เงนเดอน คาจาง เงน

ตอบแทนอ�น ๆ เปนตน นอกจากน�การใชเงนงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถ�นจะตองเปนไป

ตามอานาจหนาท� เชน

1. การพฒนาโครงสรางพ�นฐาน ถนนหนทาง

2. การพฒนาระบบสาธารณปโภค และสาธารณปการ

3. การพฒนาคณภาพชวต

4. การศกษา

34

5. การสาธารณสข

6. การรกษาความสงบเรยบรอย การแกไขปญหาส�งแวดสอม

7. การสงเสรมศลปวฒนธรรม ประเพณทองถ�น

8. การปองกนและบรรเทาความเดอดรอนของประชาชนจากสาธารณภยประเภทตาง ๆ

กลาวโดยสรป รายไดขององคการปกครองสวนทองถ�นในแตละประเภทน�นข�นอยกบ

ฐานรายไดและอตราการจดเกบ รวมท�งหลกเกณฑการจดสรรรายไดสาหรบรายไดประเภทน�น ๆ ได

(วรากานต หวงรกษ. 2546 : 48-54)

การจดเกบรายไดขององคการบรหารสวนตาบล

พจนาถย วชยยา (2546 : 18) กลาวถงแนวคดเก�ยวกบการจดเกบรายไดขององคการบรหาร

สวนตาบล ไวดงน�

1. รายไดขององคการบรหารสวนตาบลจากการท�รฐบาลไดกระจายอานาจใหทองถ�น

ปกครองตนเอง สงผลใหการกระจายรายไดใหทองถ�นมลกษณะเชนเดยวกน คอ รฐบาลกลางจะเปน

ผกาหนดและแบงวารายไดประเภทใดบางท�ใหเปนของทองถ�นและรายไดประเภทใดบางท�ยงคงเปน

ของรฐบาลกลาง โดยกาหนดในรปแบบของกฎหมายท�งท�เปนพระราชบญญต พระราชกฤษฎกา

กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง รวมถงระเบยบและขอบงคบตาง ๆ การกาหนดรายไดใหทองถ�นจะ

ข�นอยกบปจจยหลายประการ อาทเชน ปจจยทางดานเศรษฐกจของประเทศ ฐานะทางการคลงของ

รฐบาล ความพรอมของทองถ�น การเรยกรองของทองถ�นรวมท�งปจจยทางดานการเมอง

2. โครงสรางรายไดของเทศบาล องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนตาบล

เมองพทยา และกรงเทพมหานคร มโครงสรางหรอท�มาของรายได คลายคลงกน กลาวคอ

2.1 ภาษอากร ประกอบดวย 1) ภาษท�ทองถ�นจดเกบเอง ไดแก ภาษโรงเรอนและท�ดน

ภาษบารงทองถ�น ภาษปาย และอากรฆาสตว 2) ภาษท�ทองถ�นจะมอบใหรฐจดเกบแทนไดแก ภาษ

มลคาเพ�มภาษธรกจเฉพาะ ภาษสรา ภาษสรรพสามต และภาษการพนน 3) ภาษท�รฐจดเกบแลวมอบให

ทองถ�นน�นท�งจานวน ไดแก ภาษและคาธรรมเนยมรถยนตและลอเล�อน

2.2 คาธรรมเนยมใบอนญาตและคาปรบ

2.3 รายไดจากทรพยสน

2.4 รายไดจากสาธารณปโภค

2.5 รายไดเบดเตลดอ�น เชน เงนอทศ เปนตน

2.6 เงนอดหนนจากรฐบาล

2.7 เงนก

35

สาหรบองคการบรหารสวนตาบล นอกเหนอจากรายไดท�กลาวมาขางตนยงมรายไดประเภท

อ�นอก ไดแก 1) คาธรรมเนยมการจดทะเบยนสทธและนตกรรมเก�ยวกบอสงหารมทรพยตามประมวล

กฎหมายท�ดน 2) รายไดจากทรพยากรทางธรรมชาต ไดแก อากรรงนกอแอน คาธรรมเนยมน� าบาดาล

คาภาคหลวงและคาธรรมเนยมปาไม เงนอากรประทานบตรใบอนญาต และอาชญาบตรการประมง

คาภาคหลวงปาไมคาภาคหลวงแร และคาภาคหลวงปโตรเลยม 3) เงนท�เกบตามกฎหมายวาดวยอทยาน

แหงชาตนโยบายของรฐบาลตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตต�งแตฉบบท� 3 เปนตนมา

จนถงฉบบท� 10 มงเพ�มประสทธภาพการคลงขององคกรปกครองสวนทองถ�นใหมฐานะการคลง

ท�ม�นคงสามารถยนอยไดดวยตนเอง โดยเฉพาะในภาวะปจจบนประเทศไทยประสบภาวะเศรษฐกจ

ถดถอยอยางรนแรง การจดเกบภาษไมเปนไปตามเปาหมายท�กาหนดไวซ� งสงผลกระทบตองบประมาณ

แผนดน รฐบาลตองลดรายจายและสงผลตอเงนอดหนนท�ใหแกทองถ�น เม�อภาวการณเปนเชนน�

ทองถ�นจาเปนตองปรบปรงประสทธภาพในการบรหารและการจดเกบภาษทองถ�น โดยเนนระบบ

การจดเกบภาษและเพ�มรายไดเพ�อใหทองถ�นสามารถท�จะดาเนนการตามอานาจหนาท�ไดโดยไมตอง

พ�งพาเงนอดหนนหรอเงนท�รฐบาลกลางจดสรรใหหรอพ�งพาใหนอยลง อนจะทาใหทองถ�นมอสระ

ในการบรหารกจการของตนมากข�น และลดการควบคมจากรฐบาลกลาง นอกจากน�นยงเปนการ

สอดคลองกบนโยบายการกระจายอานาจใหองคกรปกครองสวนทองถ�นม ความเปนอสระในการ

ปกครองตนเองมากข�น

�. หนาท�ของงานพฒนาและจดเกบรายไดขององคการบรหารสวนตาบล

3.1 งานแผนท�ภาษ จะมหนาท� ดงน� 1) งานคดลอกขอมลท�ดน 2) งานปรบขอมลแผนท�

ภาษโรงเรอนและท�ดน 3) งานปรบแผนท�ภาษบารงทองท� 4) งานตรวจสอบขอมลภาคสนาม กระทา

ในเดอนพฤศจกายน – เดอนธนวาคมของทกป โดยเม�อเจาหนาท�ไดออกภาคสนาม เพ�อสารวจขอมล

โรงเรอนและท�ดนโดยตรงแลว เม�อกลบมาถงท�องคการบรหารสวนตาบล เจาหนาท�จะตองทาการ

ตรวจสอบขอมลท�ไดมากบขอมลท�ทางองคการบรหารสวนตาบลมอยวาตรงกนหรอไม หากไมตรง

กจะทาการแกไขใหมใหถกตองตามท�ไดไปสารวจมา 5) งานตรวจสอบรหสประจาแปลงท�ดนเจาหนาท�

จะทาการตรวจสอบรหสประจาแปลงท�ดนหลงจากท�ไดออกไปเกบขอมลภาคสนามมา 6) การจดทา

รายงานเสนองานทะเบยนทรพยสนและงานบรการขอมล เม�อเจาหนาท�ไดขอมลเก�ยวกบท�ดน โรงเรอน

และท�ดนมาแลว เจาหนาท�กจะทาการจดเกบขอมลท�ไดมาลงในใบทะเบยนทรพยสน (แบบ ผ.ท.4)

เพ�อทารายงานเสนองานทรพยสน 7) งานจดเกบและบารงรกษาแผนท�ภาษ เจาหนาท�จะตองบารง

รกษาแผนท�ภาษใหอยในสภาพท�ดและพรอมท�จะใชงานไดเสมอ 8) งานอ�นท�เก�ยวของหรอตามท�

ไดรบมอบหมาย

36

3.2 งานทะเบยนทรพยสนจะมหนาท� ดงน� 1) งานปรบปรงขอมลในทะเบยนทรพยสน

และเอกสารท�เก�ยวของ (อนไดแก ผ.ท. 1, 3 ,4 , 5 ,6 ,9 ,11 ,12 ,17) เน�องจากขอมลตาง ๆ จะมการ

เปล�ยนแปลงอยเสมอ ดงน�นเจาหนาท�ตองคอยปรบปรงขอมลใหเปนปจจบนมากท�สด 2) งานสารวจ

ตรวจสอบขอมลภาคสนาม 3) งานตรวจสอบรหสประจาแปลงท�ดนรหสช�อเจาของทรพยสนและรหส

ช�อผชาระภาษ (แบบ ผ.ท.5 ) 4) งานจดเกบและดแลรกษาทะเบยนทรพยสนและเอกสารขอมลตาง ๆ

เน�องจากขอมลถกจดเกบอยในรปแบบเอกสารท�เปนกระดาษ ดงน�นเจาหนาท�ตองหม�นมาดแลรกษา

เอกสารท�จดเกบขอมลตาง ๆ ใหอยในสภาพท�เรยบรอย และพรอมใชงานไดตลอดเวลา 5) งานการจด

ทารายงานประจาเดอน จดทาข�นเพ�อตรวจสอบการจดเกบภาษวาเปนไปดวยดหรอไมอกท�งยงใช

สรปผล เพ�อดรายไดท�ทางองคการบรหารสวนตาบลไดรบในแตละเดอนอกดวย 6) งานอ�น ๆ เก�ยวของ

หรอตามท�ไดรบหมอบหมาย

3.3 งานพฒนารายได ท�มหนาท�เก�ยวกบ 1) งานศกษา วเคราะห วจย และเสนอแนะ

เพ�อจดเกบภาษอากร คาธรรมเนยมและการจดหารายไดอ�น ๆ ของทางองคการบรหารสวนตาบล

2) งานวางแผนการจดเกบรายได และการแกไขปญหาอปสรรคในการจดเกบรายได 3) งานวางแผน

และโครงการเก�ยวกบการจดหารายไดขององคการบรหารสวนตาบล 4) งานพจารณาปรบปรง

หลกเกณฑการประเมน และกาหนดคารายปของภาษโรงเรอนและท�บารงทองท�และรายไดอ�น ๆ

5) งานประชาสมพนธเก�ยวกบการชาระภาษอากร 6) งานอ�นท�เก�ยวของหรอตามท�ไดรบหมอบหมาย

3.4 งานเรงรดรายได มหนาท�เก�ยวกบ 1) งานจดทาหนงสอแจงใหผอยในเกณฑเสยภาษ

ทราบลวงหนา 2) งานตรวจสอบและจดทาบญชรายช�อของผไมย�นแบบแสดงรายการทรพยสนหรอ

คารองภายในกาหนดและรายช�อผไมชาระภาษ คาธรรมเนยมและรายไดอ�นภายในกาหนดของแตละป

3) งานจดทาหนงสอแจงเตอนภาษแกผเสยภาษ กรณไมย�นแบบแสดงรายการทรพยสนภายในกาหนด

4) งานจดทาหนงสอแจงเตอนแกผเสยภาษ กรณไมมาชาระภาษ คาธรรมเนยม และรายไดอ�นภายใน

กาหนด 5) งานประสานงานกบฝายนตการเพ�อดาเนนคดแกผไมปฏบตตามกฎหมายภาษทองถ�น

(ไมย�นแบบฯและไมชาระภาษ) โดยเสนอใหผบงคบบญชาส�งการ 6) งานเก�ยวกบการดาเนนการยด

อายด และขายทอดตลาดทรพยสน 7) งานประสานงานกบหนวยงานท�เก�ยวของเพ�อการเรงรดรายได

8) งานอ�นท�เก�ยวของหรอตามท�ไดรบหมอบหมาย

4. การนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในงานจดเกบรายได

4.1 ระบบการจดทาแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนขององคการบรหารสวนตาบล

แผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนเปนระบบการจดเกบขอมลเก�ยวกบทรพยสนในเขตทองถ�น โดยม

วตถประสงคหลกคอ ใชขอมลเหลาน�นในการจดเกบรายไดภาษอากร 3 ประเภท คอ ภาษโรงเรอน

และท�ดน ภาษบารงทองท� ภาษปาย และคาธรรมเนยม คาใบอนญาตประกอบกจการการคาตาม

37

พระราชบญญตการสาธารณสข แนวความคดเบ�องตนของแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสน คอ

ทรพยสนทกอยางต�งอยบนท�ดนสามารถหาตาแหนงท�ต�ง ขนาด และลกษณะการใชประโยชนรวมไปถง

เจาของทรพยสนน�น ๆ ได ขอมลเก�ยวกบทรพยสนในระบบประกอบดวยเอกสาร 2 ประเภท คอ 1)

แผนท�ภาษ เปนแผนท�ท�แสดงตาแหนง รปรางลกษณะ ขนาดของแปลงท�ดนอาคารหรอโรงเรอน

หรอส�งปลกสราง รวมท�งรหสประจาแปลงท�ดน และเลขท�บานของอาคารน�น 2) ทะเบยนทรพยสน

(ผ.ท.4) เปนทะเบยนท�แสดงรายการทรพยสน ประกอบดวยท�ดน อาคารหรอโรงเรอนส�งปลกสราง

ปาย และการประกอบการคาของเจาของทรพยสน สาระสาคญและการบนทกขอมลในระบบแผนท�

ภาษและทะเบยนทรพยสนแหลงท�มาของขอมลในแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนม 2 ประการ

คอ 1) ขอมลทางเอกสาร ไดแก ขอมลเก�ยวกบลกษณะ รปรางตาแหนงของท�ดน โดยพ�นฐานจาก

ระวางท�ดนประเภทตาง ๆ นอกจากน�นขอมลเก�ยวกบกรรมสทธ� กเปนขอมลท�ไดมาจากเอกสารสทธ�

และสญญาตาง ๆ ท�มผทานตกรรมเก�ยวกบทรพยสนน�น ท�มาของขอมลหลกเหลาน�กคอ สานกงาน

ท�ดน และจากหนวยราชการท�เปนเจาของทรพยสนรวมท�งความรวมมอจากเจาของทรพยสนดวย

ขอมลประเภทน� สวนใหญเปนขอมลเอกสารของทางราชการ 2) จากขอมลท�ไดสารวจในการจดทา

แผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนน�น นอกจากจะใชขอมลจากการคดลอกเอกสารทางราชการดงท�

กลาวมาแลว ยงมการจดชดสารวจภาคสนามออกตรวจสอบรายการทรพยสน และลกษณะการใช

ประโยชนพ�นท�จรง โดยใชแผนท�แมบทเปนตวนาไปยงท�หมาย พนกงานสนามจะทาการตรวจสอบ

ขอมลท�คดมาจากสานกงานท�ดนกบความเปนจรง รวมท�งสมภาษณเจาของทรพยสนดวยเพ�อใหได

ขอมลท�ถกตองท�สดสาหรบนามาลงรายการในทะเบยนทรพยสน (ผ.ท. 4) ตอไป ขอมลในแผนท�

ภาษและทะเบยนทรพยสน แบงออกเปน

4.1.1 ขอมลท�เก�ยวกบท�ดนและขอมลการใชประโยชนของท�ดน ประกอบดวย 1)

ท�ต�งของท�ดนต�งอยในเขต (Zone) เขตยอย (Block) และแปลง (Lot) ใด 2) ช�อ และท�อยของเจาของ

ท�ดน 3) ประเภทและเลขท�ของเอกสารสทธ� เชน โฉนด เปนตน 4) ขนาดหรอเน�อท�ของท�ดน 5) การใช

ประโยชนของท�ดน เชน ใชปลกสรางอาคาร ท�ดนใหเชาปลกไมยนตน ทานาหรอเปนท�ดนวางเปลา

เปนตน

4.1.2 ขอมลเก�ยวกบโรงเรอนและส�งปลกสราง ประกอบดวย 1) ท�ต�งของโรงเรอน

2) ช�อและท�อยเจาของโรงเรอน 3) ลกษณะและขนาดของโรงเรอน เชน เปนตกแถวบานไมหรอโรงงาน

อตสาหกรรม เปนตน 4) ลกษณะการใชประโยชนของอาคาร เชน การประกอบการคาพกอาศยหรอ

เกบสนคา เปนตน

4.1.3 ขอมลเก�ยวกบปายประกอบดวย 1) ท�ต�งของปาย 2) ช�อและท�อยของเจาของ

ปายและผครอบครองปาย 3) ประเภทและขนาดของปาย

38

5. ขอมลเก�ยวกบการประกอบกจการคา

5.1 ช�อและท�อยของผประกอบกจการคา

5.2 ลกษณะและประเภทของการประกอบกจการคาแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสน

สามารถนามาใชประกอบการจดเกบภาษขององคการบรหารสวนตาบลในข�นตอนตางๆ ต�งแตการ

ใชตรวจสอบกบแบบแสดงรายการทรพยสน การประเมนภาษ การตรวจสอบวาเจาของทรพยสนได

ย�นแบบแสดงรายการทรพยสนครบถวนหรอไม ตลอดจนใชในการเรงรดตดตามภาษคางชาระรวมถง

การนาไปใชประโยชนดานอ�น ๆ อกดวย (พจนาถย วชยยา. 2546 : 46)

การจดทาแผนท�ภาษขององคการบรหารสวนตาบล

การจดทาแผนท�ภาษเปนการรวบรวมขอมลเก�ยวกบท�ดน โรงเรอน ส�งปลกสรางซ� งต�งอย

ในอาณาเขตขององคการบรหารสวนตาบลในดานรปราง ลกษณะ และขนาด ไวในรปของแผนท�เพ�อใช

ในการจดเกบ เรงรด และตดตามรายไดระบบการจดทาแผนท�ภาษขององคการบรหารสวนตาบลท�เคย

ทามาเปนระบบท�ใชการจดการดวยมอ (Manual) ขอมลแผนท�ภาษมการจดเกบอยในรปแผนท� ซ� งม

สถานะภาพเปนแผนกระดาษ ยงไมมการจดทาระบบขอมลแผนท�ภาษท�เปนแบบดจตอล (Digital)

องคการบรหารสวนตาบลมวธการจดทาแผนท�ภาษขนาดมาตราสวน 1:1,000 โดยสงเขป ดงน�

1. เตรยมแผนท�แมบท (มาตราสวน 1:1,000) ซ� งแสดงรปแปลงท�ดนในเขต องคการบรหาร

สวนตาบลตามเขตและเขตยอยประกอบกบรายละเอยดเก�ยวกบท�ดน เชน เลขท�ดน เลขหนาสารวจ

เน�อท�ดน และลกษณะทางกายภาพ เชน ถนน แมน� า ตรอก ซอย ฯลฯ ท�งน�องคการบรหารสวนตาบล

ทาการแบงเขตในองคการบรหารสวนตาบลออกเปนเขต โดยกาหนดรหสประจาเขตดวยเลขสองหลก

เร�มจาก 01 เรยกวา เขตศนยหน�งจนครบทกเขต และกาหนดรหสประจาเขตดวยตวอกษรภาษาองกฤษ

การเรยกช�อเขตยอยจะเรยกรหสประจาเขตแลวตามดวยรหสประจาเขตยอย เชน เขตยอย 01A เรยกวา

เขตยอยศนยหน�งเอ

2. คดลอกขอมลท�ดนจากสานกงานท�ดนจงหวดในแบบสารวจเก�ยวกบขอมลท�ดน(ผ.ท.1)

เพ�อใหทราบรายละเอยดของเลขท�ประจาแปลงท�ดนท�ปรากฏ ในแผนท�แมบท เชน ช�อเจาของท�ดน

ท�อย เน�อท�ของท�ดน ฯลฯ เพ�อประโยชนจากน�นกเกบแบบสารวจท�คดลอกขอมลแลว เรยงตามเลขรหส

ประจาแปลงท�ดนเปนรายเขตยอย เพ�อรอในการสารวจขอมลภาคสนามและการดาเนนการข�นตอนอ�นๆ

การสารวจขอมลภาคสนามตอไป

3. ทาการสารวจขอมลภาคสนาม (การสารวจขอมลท�ดน) เพ�อตรวจสอบความถกตอง

ของรายละเอยดเก�ยวกบท�ดน ท�คดลอกจากสานกงานท�ดนจงหวด เพ�อสารวจขอมลเก�ยวกบการใช

ประโยชนท�ดน เพ�อสารวจขอมลรายละเอยดเก�ยวกบอาคาร โรงเรอนส�งปลกสรางและการใชประโยชน

และเพ�อสารวจขอมลรายละเอยดเก�ยวกบปาย และคาธรรมใบอนญาต โดยทาการบนทกขอมลท�ได

39

จากสารวจเหลาน�ลงในแบบสารวจเหลาน� ลงในแบบสารวจขอมลเก�ยวกบท�ดน (ผ.ท.1) แบบสารวจ

ขอมลเก�ยวกบโรงเรอน (ผ.ท. 2 ) และแบบสารวจขอมลเก�ยวกบปายและการประกอบกจการคาตางๆ

(ผ.ท. 3)

4. คดลอกรปแปลงท�ดนทกแปลงและอาคารทกหลงลงในกระดาษไขแผนท�ภาษ โดยใช

กระดาษไขแผนท�ภาษทาบลงบนแผนท�แมบทท�ไดเตรยมไว ใชดนสอคดลอกแลวใชปากกา Rotting

เขยนทบรอยดนสอ

5. ใชรหสประจาแปลงท�ดนทกแปลงและเลขท�อาคารโดยใชเลขสามหลกเร�มตนจาก 001

ไปจนครบทกแปลงในเขตยอยแตละเขต (แปลง 01A 001 หมายถง แปลง ศนยหน� งเอ ศนยศนยน� ง)

สาหรบรปอาคารท�เลกมากไมสามารถเขยนเลขหมายประจาบานลงไปไดจะใช วธโยงเสนออกมา

แรเงารปอาคารดวยดนสอดาบางๆ

6. แรเงารปอาคารดวยดนสอดาบาง ๆ

7. ตรวจสอบความถกตองของแผนท�ภาษ ในการปรบปรงแกไขขอมลแผนท�ภาษใหเปน

ปจจบนอยางสม�าเสมอ กองคลง โดยฝายแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนจะตองจดสงเจาหนาท�ไป

ท�สานกงานท�ดนจงหวดเดอนละ 2 คร� ง เพ�อสอบถามการเปล�ยนแปลงกรรมสทธ� ท�ดน เชน มการ

แบงแยกโฉนดการซ�อขายเปล�ยนกรรมสทธ� หรอการรงวด เพ�อการแบงท�ดน รวมท�งรวบรวมขอมล

การขออนญาตปลกสรางอาคารจากกองชาง ซ� งขอมลท�เกบมาน� จะเปนท�งขอมลเชงพ�นท�และขอมล

เชงบรรยายหลงจากท�ไดขอมลใหมจากสานกงานท�ดนจงหวดและกองชางแลว เจาหนาท�ขององคการ

บรหารสวนตาบลจะนาขอมลเชงพ�นท�มาปรบปรงขอมลเดมท�มอยบนระวางแผนท�ภาษโดยอาศย

วธการคดลอกขอมลท�เปล�ยนแปลงลงในระวางแผนท�ภาษการจดทาทะเบยนทรพยสนขององคการ

บรหารสวนตาบล จดทาทะเบยนทรพยสนเปนการรวบรวมขอมลเก�ยวกบท�ดน โรงเรอนส�งปลกสราง

ปาย และการประกอบการคาตาง ๆ ซ� งต�งอยในเขตองคการบรหารสวนตาบลอยางเปนระบบไวใน

รปของทะเบยนทรพยสน เพ�อใชในการจดเกบเรงรดและตดตามรายได รวมท�งสามารถทาการประเมน

และกาหนดอตราภาษและคาธรรมเนยมไดอยางถกตองและเปนธรรม พรอมท�งใหสามารถใหบรการ

แกผเสยหายไดอยางสะดวกรวดเรวย�งข�น โดยใชวธการแปลงช�อเจาของทรพยสนเปนรหสอกษร

และหมายเลข ท�งน� เพ�อความสะดวกในการนาไปใชงาน การจดเกบและการคนหาระบบการจดทา

ทะเบยนทรพยสนขององคการบรหารสวนตาบลเปนระบบท�มการจดการ โดยใชมอขอมลทะเบยน

ทรพยสน ไดรบการจดเกบในรปเอกสาร และมสถานะภาพเปนกระดาษสาเนา การจดทาทะเบยน

ทรพยสน จดทาหลงจากท�ไดดาเนนการจดทาแผนท�ภาษเสรจเรยบรอยแลวเปนรายเขตยอย องคการ

บรหารสวนตาบลมข�นตอนการจดทาทะเบยนทรพยสน ดงน�

7.1 นาขอมลเก�ยวกบทรพยสนท�งหมด รวมท�งพมพเขยวแผนท�ภาษเปนรายเขตยอย

มาตรวจสอบดวา ทรพยสนในท�ดนแตละแปลงเปนกรรมสทธ� ของผใดบาง

40

7.2 คดลอกรายการทรพยสนท�เปนเจาของทรพยสน มช�ออยในทะเบยนทรพยสนน�น ๆ

จากแบบสารวจขอมลเก�ยวกบท�ดน แบบสารวจขอมลเก�ยวกบโรงเรอน และแบบสารวจขอมลเก�ยวกบ

ปายและการประกอบกจการคาตางๆ

7.3 จดทาทะเบยนทรพยสนของเจาของทรพยสนทกราย แลวกาหนดรหสช�อของ

เจาของทรพยสนแตละราย

7.4 ตรวจสอบความถกตองของทะเบยนทรพยสนเปนรายยอย

7.5 จดเกบทะเบยนทรพยสนตามรหสช�อ โดยเรยงทะเบยนทรพยสนใหเปนหมวดหม

ตามลาดบตวอกษรและตวเลขในรหสช�อสาหรบการปรบปรงขอมลทะเบยนทรพยสนใหเปนปจจบน

กองคลงจะจดสงเจาหนาท�ไปท�สานกงานท�ดนจงหวดและท�กองชาง เพ�อสอบถามและรวบรวมขอมล

ตางๆ ท�มการเปล�ยนแปลงเก�ยวกบทะเบยนทรพยสน จากน�นจงนาขอมลใหมท�ไดมาทาการปรบปรง

แกไขลงในทะเบยนทรพยสนตนฉบบเดมท�มอยแลว

สรปไดวาในการปรบปรงขอมลแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสน กองคลง งานจดเกบรายได

องคการบรหารสวนตาบลเปนหนวยงานศนยกลางท�ตองดาเนนการ โดยเฉพาะในเอกสารหลกอนไดแก

ทะเบยนทรพยสน (ผ.ท. 4 ) และเอกสารประกอบอ�นๆ อาท ทะเบยนคมรายตวผชาระภาษ (ผ.ท. 5)

ทะเบยนคมทรพยสนและทะเบยนคมผชาระภาษ (ผ.ท. 6) บญชคมแปลงท�ดนและขอมลเสยภาษ

(ผ.ท. 17) และยงตองมภาระในการสรปรายงานการเปล�ยนแปลงของขอมลทกประเภทตามแบบบญช

แสดงรายการปรบขอมล (ผ.ท. 13) กองชางเปนหนวยงานท�ตองจดสงขอมลและทาการปรบขอมล

ในแผนท�ภาษควบคไปกบการปรบขอมลทะเบยนทรพยสนของกองคลงหนวยงานอ�นท�จะตองจดทา

รายงานขอมลสงใหกองคลง คอกองสาธารณะและส�งแวดลอมในสวนท�เก�ยวกบการประกอบกจการ

การคาตามพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 เจาหนาท�หลกในการปรบขอมลของระบบแผนท�

ภาษและทะเบยนทรพยสนองคการบรหารสวนตาบล คอ เจาหนาท�การคลง (สงกดกองคลง) และม

นายชางสารวจ สงกดกองชาง (หรออาจตดโอนตาแหนงมาอยท�กองคลงกไดการจดทาแผนท�ภาษ

และทะเบยนทรพยสน เพ�อใหไดขอมลตาง ๆ มาอยางถกตองครบถวน ตลอดไปถงการปรบขอมล

ใหเปนปจจบนน�นจะตองผานกระบวนการบนทกขอมลลงในเอกสารแบบพมพตาง ๆ จานวนมาก

แบบพมพแตละแบบมประเดนหลกของขอมลกรณท�จะใชบนทกและวตถประสงคในการกาหนด

แบบพมพข�นมาแตกตางกนไปความสมพนธของขอมลระบบเม�อขอมลในระบบไดจดทาไวครบถวน

และถกตองเปนปจจบนแลว ขอมลในระบบแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนจะมความสมพนธเปน

วงรอบ น�นคอไมวาจะทราบขอมล ณ จดใดสามารถท�จะเช�อมตอ คนหารายละเอยดตาง ๆ ไดท�งหมด

เชน ถาเดนเขาไปในเขตทองถ�นบนถนนสายหน�ง พบรานคารานหน�ง ถาตองการทราบรายละเอยด

ของรานน�สามารถใชแผนท�ภาษหาตาแหนงของรานคาน�นได เม�อทราบรหสแปลงท�ดน (Lot) ท�รานคา

41

น�นต�งอยแลว ถาไปเปดบญชคมแปลงท�ดนและขอมลการเสยภาษ (ผ.ท. 17) จะทราบเจาของแลว

สามารถคนหาทะเบยนทรพยสนของราน เจาของท�ดน ฯลฯ จนถงขอมลการชาระภาษของเจาของ

ทรพยสนท�อย ณ ตาแหนงน�นไดท�งหมด ความสมพนธของขอมลในระบบ สามารถเขยนได ดงน�

การใชแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนในการจดเกบรายไดเม�อองคการบรหารสวนตาบลไดจดทา

แผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนแลวเสรจถกตองตามหลกเกณฑ วธการท�กาหนดไว และดาเนนการ

ปรบขอมลอยางตอเน�องใหไดขอมลท�เปนปจจบนการนาขอมลในระบบแผนท�ภาษและทะเบยน

ทรพยสนมาใช จะทาใหบรรลวตถประสงคในการบรหารการจดเกบรายได 4 ประการ คอ

1. จดเกบไดอยางถกตอง ขอมลท�มอยเม�อใชหลกเกณฑตามกฎหมายรายไดทองถ�นมา

พจารณา จะสามารถจาแนกเจาของทรพยสนออกไดอยางถกตองวาผใดอยในขายตองชาระภาษ ผใด

อยในขายท�ไดรบการยกเวน

2. จดเกบไดครบถวน สามารถรจานวนคนท�ตองเสยภาษไดท�งระบบ รวมท�งยอดเงนภาษ

ท�ควรจดเกบไดและสะดวกในการตดตามเรงรด

3. อานวยความสะดวกใหแกผชาระภาษ เม�อนาระบบแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสน

มาใชแลว จะมการมอบหมายเจาท�รบผดชอบเปนหมวดอกษรช�อเจาของทรพยสนสามารถใหบรการ

รบชาระภาษไดทกประเภทในคราวเดยวกน รวมท�งสามารถใชขอมลในทะเบยนทรพยสนมาตรวจสอบ

กบแบบแสดงรายการเพ�อชาระภาษไดทนท�

4. ชวยใหเกดความเปนธรรม จากขอมลเก�ยวกบเจาของทรพยสนท�มอยสามารถจดเกบ

และเรงรดภาษไดทกรายท�อยในขายตองชาระภาษไมตกหลนจงเปนการบงคบใชกฎหมายกบทกคน

และนอกจากน�นการท�ทราบท�ต�ง ลกษณะการใชประโยชนในทรพยสนยงจะชวยใหการคดอตราภาษ

เปนไปเหมอน ๆ กน ในทรพยสนท�อยบรเวณเดยวกน และใชประโยชนเหมอนกน จงเกดความเปน

ธรรมการจดเกบภาษเม�อการบรหารงานจดเกบรายไดขององคการบรหารสวนตาบลบรรลวตถประสงค

ดงกลาวขางตนยอมจะมผลตอการเพ�มข�นของรายได รวมท�งกอใหเกดการมสวนรวมของประชาชน

ในเขตองคการบรหารสวนตาบลในดานการพฒนาทองถ�นดวย องคการบรหารสวนตาบลนาโปรแกรม

แผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนซ� งเปนโปรแกรมสาเรจรป เพ�อใชในการจดเกบภาษ ขององคการ

บรหารสวนตาบลเอง โดยมงท�จะอานวยประโยชนในดานการใหบรการแกผมาชาระภาษอยางรวดเรว

ถกตอง และยตธรรม อกท�งยงทาใหการเรงรดตดตามการชาระภาษจากคางชาระภาษเปนไปอยางม

ประสทธภาพ โดยโปรแกรมแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนมคณสมบตดงน�

4.1 ใชเปนขอมลเจาของทรพยสนและรายละเอยดของทรพยสนทกรายการท�มอยในเขต

องคการบรหารสวนตาบล

4.2 สามารถตรวจจานวนรายการเสยภาษของเจาของทรพยสนแตละรายวามทรพยสน

อะไรบางท�อยในขายชาระภาษ

42

4.3 ใชตรวจสอบรายละเอยดของทรพยสนในกรณท�ทราบ 1) ช�อเจาของทรพยสน

2) ช�อและท�อยของเจาของทรพยสน 3) รหสแปลงท�ดนของทรพยสน 4) เลขท�เอกสารสทธ� ของท�ดน

�.� สามารถออกหนงสอเตอนใหมาย�นแบบแสดงรายการเสยภาษ หนงสอเตอนให

มาชาระภาษ และหนงสอตดตามในกรณท�ไมมการตดตอกบองคการบรหารสวนตาบล

4.5 เกบขอมลการชาระภาษพรอมท�งเลขท�แบบพมพท�สาคญ ไดแก แบบแสดงรายการ

ทรพยสนแบบประเมนภาษของเจาหนาท� และใบเสรจรบเงนคาภาษเพ�อใชในการอางองการตรวจสอบ

�.� การจดทารายการประเภทตาง ๆ ไดแก 1) รายงานผเปนเจาของโรงเรอนเจาของท�ดน

และเจาของปายทกรายการ 2) รายงานผเปนเจาของทรพยสนท�ชาระเรยบรอยแลว 3) รายงานผเปน

เจาของทรพยสนท�ยงไมชาระภาษ 4) รายงานรหสควบคมการทางานไดแก รหสเจาหนาท�ถนน ตรอก

ซอย ตาบล อาเภอ จงหวด

4.7 สามารถสารองขอมลและถายขอมล (Back Up and Restore) ในกรณท�ขอมลเกด

ความเสยหาย

4.8 สามารถจดทาบญชผคางชาระภาษทกประเภทเม�อส�นปภาษ ตลอดจนรวมยอดภาษ

คางชาระ แตละประเภทหรอแสดงยอดคางท�งหมด และยอดคางในแตละรายการของเจาของทรพยสน

โดยมเจาหนาท�ในงานแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสน เปนผปฏบต มหนาท�ในการปฏบตงาน ดงน�

4.8.1 เจาหนาท�การคลง มหนาท�ความรบผดชอบดงน� 1) รบผดชอบการปรบขอมล

ท�ดน โรงเรอน ปายและใบอนญาตประกอบการคาในทะเบยนทรพยสน (ผ.ท. 4) ทะเบยนคมผชาระ

ภาษ (ผ.ท. 5) บญชคมทะเบยนทรพยสนและทะเบยนคมผชาระภาษ (ผ.ท. 6) และบญชคมแปลงท�ดน

และขอมลการเสยภาษ (ผ.ท.17) 2) จดเกบเอกสารตาง ๆ ในการปรบขอมลตามระบบพรอมบนทกขอมล

การเปล�ยนแปลงลงในระบบเกบขอมล (คอมพวเตอร) ใหเปนปจจบน 3) จดเกบ ผ.ท.4 ผ.ท.5 ท�นามาใช

เขาท�เดมใหเรยบรอย 4) ถายเอกสารการเปล�ยนแปลงของขอมลท�ดน (ท.ด.1) จากสานกงานท�ดน

จงหวดรวมกบชางโยธาท�รบผดชอบงานแผนท�ภาษฯ เปนประจาทกเดอน 5) รวมมอกบเจาหนาท�

จดเกบรายไดในการประมาณการชาระภาษใน ผ.ท. 17 การตดแถบกระดาษ (Slip) ใน ผ.ท.4, ผ.ท.5

การสารวจตรวจสอบรายการทรพยสนของผมหนาท�ชาระภาษ 6) รวมกบชางโยธาออกตรวจสอบ

ขอมลแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนในพ�นท�ตามความจาเปน

4.8.2 นายชางสารวจ มหนาท�ความรบผดชอบ ดงน� 1) ถายเอกสารการเปล�ยนแปลง

ขอมลท�ดน (ท.ด.1) จากสานกงานท�ดนจงหวดรวมกบเจาหนาท�การคลงเปนประจาทกเดอน 2) ปรบ

ขอมลท�ดนโรงเรอนในแผนท�ภาษ 3) เขยนใบอนญาตเพ�อปรบขอมลในทะเบยนทรพยสน 4) ตรวจสอบ

ขอมลแผนท�ภาษและทะเบยนเจาหนาท�การคลงในการหาตาแหนงของขอมลท�โรงเรอนทรพยสนใน

พ�นท�ใหถกตองเปนปจจบนเสมอ

43

4.8.3 เจาหนาท�จดเกบรายได มหนาท�ความรบผดชอบ ดงน� 1) การจดเกบภาษ

บารงทองท� ภาษโรงเรอนและท�ดน ภาษปายและคาธรรมเนยม ใบอนญาต หมวดรหสท�อกษรกาหนด

2) จดหา ผ.ท.4, ผ.ท.5 เพ�อมาประกอบในการจดเกบภาษทกประเภท พรอมตรวจสอบขอมลกระทบ

กบขอมลจากคอมพวเตอรท�เกบไว 3) กรอกขอมลรายละเอยดการชาระภาษใน ผ.ท. 5 พรอมบนทก

ขอมลการชาระในคอมพวเตอรไดถกตอง 4) รวมมอกบเจาหนาท�การคลงในการประมาณการชาระ

ภาษใน ผ.ท. 17 การตดแถบ (Slip) ใน ผ.ท.4 , ผ.ท.5 การสารวจตรวจสอบรายการทรพยสนของผม

หนาท�ชาระภาษ 5) จดทาบญชผคางชาระภาษจาก ผ.ท.4 , ผ.ท.5 เพ�อเรงรดภาษจากคอมพวเตอร

6) เรงรดจดเกบภาษตามหมวดรหสอกษรท�รบผดชอบ 7) รวมกบนายชางสารวจออกตรวจสอบ

ขอมลแผนท�ภาษและทะเบยนทรพยสนในพ�นท�ตามความจาเปน (พจนาถย วชยยา. 2546 : 48)

การนานโยบายไปปฏบต

วรเดช จนทรศร (2527 : 535) ไดนาการรวบรวมและการประมวลตวแบบ (Models) ตางๆ

เก�ยวกบการนานโยบายไปปฏบต และแนวความคดเก�ยวกบประสทธผลหรอความสาเรจขององคการ

ไว 6 ตวแบบ ดงน�

1. ตวแบบท�ยดหลกเหตผล (Rational Model) ตวแบบเนนท�ประสทธภาพของระบบการ

วางแผนและการควบคมผลงาน (Planning and Controlling System) กลาวคอ หนวยงานท�รบผดชอบ

บรหารนโยบายจะตองมการกาหนดภารกจ วตถประสงค กลยทธ และเปาหมายในการปฏบตงานท�

ชดเจนพรอมท�งทาการมอบหมายงานแกฝายตาง ๆ ท�เก�ยวของ สรางระบบในการวดผลการดาเนนงาน

ในการใหรางวลตอบแทน และการลงโทษท�มความสมพนธสอดคลองกน ท�งหมดดงกลาวน� จะเปน

ปจจยท�มความสาคญตอความสาเรจในการนานโยบายไปปฏบต

2. ตวแบบทางดานการจดการ (Management Models) ตวแบบน� เนนขดสมรรถนะภายใน

(Internal Capacity) ของหนวยงานท�รบผดชอบบรหารวามจดออน และจดแขงในดานตาง ๆ หรอไม

อยางไร เชน โครงสรางองคการ บคลากร งบประมาณ สถานท� วสดอปกรณและส�งอานวยความสะดวก

ตลอดจนเทคโนโลยสมยใหม หนวยงานท�มขดสมรรถนะภายในคอนขางสงจะมโอกาสท�นานโยบาย

ไปปฏบตอยางประสบความสาเรจคอนขางมาก ในทางตรงกนขามหนวยงานท�มขดสมรรถนะภายใน

คอนขางต�า สงผลใหการนานโยบายไปปฏบตไมประสบความสาเรจ ปจจยท�สงผลใหการนานโยบาย

ไปปฏบตประสบความสาเรจไดแก โครงสรางองคการบคลากร งบประมาณ สถานท� วสดอปกรณ

และส�งอานวยความสะดวก ตลอดจนเทคโนโลยสมยใหม ซ� งมลกษณะสอดคลองกบปจจยในการ

บรหาร (4 M’s) ปจจยในการบรหาร (4 M’s) ดงกลาวน� ไดทาการศกษาถงหวขอหลกการบรหารท�วไป

และใหคาจากดความของการบรหาร (Administration) วาหมายถงการดาเนนการในกจกรรมตาง ๆ

44

มหนวยงานหรอองคการดาเนนการอานวยงานใหสามารถบรรลเปาหมายท�ตองการ โดยทางานอยางม

ประสทธภาพและไดผลงานตามตองการ ปญหาสาคญของการท�ใหการบรหารงานบรรลวตถประสงค

ดงกลาวกคอ ทาอยางไรท�ผบรหารงานสามารถอานวยงานรวมกลมทรพยากรท�งท�เปน คนและวตถ

ใหสามารถรวมกนปฏบตงานใหหนวยงานดาเนนงานบรรลเปาหมาย โดยความมประสทธภาพและ

ประสทธผลในการปฏบตงาน ปจจยในการบรหารงานมองคประกอบท�สาคญ ดงน�

2.1 คนหรอบคคล เปนปจจยท�สาคญของการบรหารงาน หนวยงาน หรอ องคการตาง ๆ

ท�จาเปนตองมคนท�ปฏบตงาน ผลงานท�ดจะออกมาไดตองประกอบดวยบคคลท�มคณภาพ และมความ

รบผดชอบตอองคการหรอหนวยงานน�น

2.2 เงน หนวยงานจาเปนท�จะตองมงบประมาณเพ�อการบรหารงาน หากขาดเงนขาด

งบประมาณ การบรหารงานของหนวยงานกยากท�จะบรรลเปาหมาย

2.3 วสดอปกรณ การบรหารจาเปนตองมวสดอปกรณ หรอทรพยากรในการบรหาร

หากหนวยงานขาดวสด อปกรณ หรอทรพยากรในการบรหารแลวกยอมจะเปนอปสรรคหรอกอใหเกด

ปญหาในการบรหารงาน ฉะน�นทรพยากรในการบรหารจงเปนปจจยพ�นฐานในการบรหารงาน

2.4 การจดการ การบรหารจาเปนตองมการทางานท�เปนระบบ มการจดการท�ดแบงแยก

หนาท�ความรบผดชอบ การควบคม ตรวจสอบรายงานเปนไปอยางมระบบมข�นตอน มระเบยบแบบแผน

ในการปฏบตท�แนชด

3. ตวแบบทางดานการพฒนาองคการ (Organization Development Model) ตวแบบน�

เนนพฤตกรรม และวฒนธรรมองคการโดยเฉพาะภาวะผนา การสรางแรงจงใจ การทางานเปนทม

การมสวนรวมของผปฏบตงาน และการสรางความผกพน ยอมรบรวมกน โดยมองวาปจจยท�สงผล

ตอความสาเรจของการนานโยบายไปปฏบต คอ การทาใหผปฏบตงานตระหนกวา ตนเองมสวนหน�ง

และมความสาคญตอการนานโยบายไปปฏบต

4. ตวแบบทางดานกระบวนการระบบราชการ (Bureaucratic Model) ตวแบบน�มองวา

การใชอานาจดลพนจ (Discretion) ของเจาหนาท�ระดบปฏบตการ (Street Bureaucrat) จะมผลกระทบ

โดยตรงตอการนาเอานโยบายไปปฏบต กลาวคอ หากเจาหนาท�ระดบปฏบตการ เกดมการตอตาน

ไมยอมรบเอานโยบายแปลงสภาคปฏบตในฐานะเปนงานประจาของตน เจาหนาท�ดงกลาวอาจจะ

เพกเฉยในการปฏบตตามหรออาจจะใชดลพนจของตนตดสนใจในลกษณะท�ไมเอ�ออานวยตอตว

นโยบาย

5. ตวแบบทางดานการเมอง (Political Model) ตวแบบน� เนนท�ความสามารถในการเจรจา

ตอรอง และการประนประนอมของบคคลฝายตาง ๆ ท�เขามาเก�ยวของในเวทนโยบายน�น ท�งน� บคคล

ฝายตาง ๆ ท�มสวนไดเสยกบตวนโยบายจะเขามาใชอทธพลของตนเอง เพ�อสรางเง�อนไขตอรองใหม

45

การปฏบตตามนโยบายในลกษณะท�จะทาใหตนเองไดรบประโยชนมากข�น หรอเสยประโยชนนอย

ท�สด ไมวาจะเปนไปในรปของการใชความสามารถเพ�ออางเหตผลความชอบธรรม โดยการโฆษณา

ประชาสมพนธชวนเช�อ การสรางพลงมวลชน เพ�อกอใหเกดแรงกดดน เปนตน ดงน�นความสามารถ

ในการเจรจาตอรองประนประนอม แสวงหารปแรงสนบสนนจากภายนอก ในการนานโยบายไปปฏบต

กบบคคลฝายตาง ๆ ท�เขามาเก�ยวของ จงเปนปจจยท�สาคญตอความสาเรจในการปฏบตตามนโยบาย

ตวแบบท�เก�ยวของกบการจดเกบรายได คอ ในการประเมนคาภาษโรงเรอนและท�ดน ผรบการประเมน

อาจมการตอรองกบผประเมนกอนจะชาระคาภาษ ซ� งการตอรองทาใหการจดเกบรายไดเกดความสาเรจ

หรอไมน�นข�นอยกบปจจยดงกลาวขางตนดวย

6. ตวแบบท�วไป (General Model) ตวแบบน�มองวา ปจจยท�จะทาใหการนานโยบายไป

ปฏบตอยางประสบความสาเรจมอยหลายประการ อาทเชน ขดสมรรถนะของหนวยงานท�รบผดชอบ

ในการปฏบตตามนโยบาย ความชดเจนของตวนโยบาย และกระบวนการตดตอส�อสารการใหความ

รวมมอสนบสนนจากผปฏบตงาน เปนตน นอกจากน�ยงใหความสาคญตอปจจยสภาพแวดลอมภายนอก

ท�งดาน เศรษฐกจ การเมอง และสงคมวาการเปล�ยนแปลงของปจจยสภาพแวดลอมภายนอกน�อาจ

สงผลกระทบตอความสาเรจในการนานโยบายไปปฏบตไดไมมากกนอย ตวแบบน� เก�ยวของกบการ

จดเกบรายไดคอ ในการดาเนนงานจดเกบรายไดจะตองมกระบวนการตดตอส�อสารกบผชาระภาษ

ทกราย ซ� งกระบวนการตดตอส�อสารจะทาใหการจดเกบรายไดเกดความสาเรจหรอไมน�นข�นอยกบ

ปจจยสภาพแวดลอมภายนอกดงกลาวขางตนดวย

งานวจยท�เก�ยวของ

จากการสารวจองคความรทางดานผลการศกษาท�ตรงหรอใกลเคยงกบหวขอในการวจย

พบวามเอกสารงานวจย ดงน�

การศกษาวจยท�เก�ยวของกบการจดเกบภาษขององคกรปกครองสวนทองถ�นมอยหลายดาน

เชน การศกษาเก�ยวกบแนวทางการพฒนารายไดของทองถ�น โดยศกษาภาษโรงเรอนและท�ดน ภาษปาย

และภาษบารงทองท� ปจจบนเงนรายไดท�จดเกบในทองถ�นยงไมเพยงพอตอภาระหนาท�ของทองถ�น

ท�เพ�มมากข�น ทองถ�นตาง ๆ ยงตองพ�งเงนสนบสนนจากรฐบาลกลางในแตละปเปนจานวนมาก คดเปน

สดสวนแลวถงประมาณ 1 ใน 5 ของรายไดของทองถ�นท�งหมด และน�เองเปนสาเหตใหทองถ�นขาด

ความเปนอสระอยางแทจรงเพราะตองควบคมการใชจายเงนจากรฐบาลกลางท�เปนเจาของเงนสนบสนน

ท�มาของรายไดดานภาษโรงเรอนและท�ดนจดวาเปนแหลงรายไดท�สาคญท�สดแหลงหน�งของทองถ�น

และน�เองท�เปนสาเหตท�ทาใหทองถ�นจดเกบรายไดไมเพยงพอตอภาระหนาท�ตามท�กฎหมายกาหนด

46

มนตชย กวนฏธยานนท (2544 : บทคดยอ) ศกษาถงประสทธภาพในการปฏบตงานของ

องคการบรหารสวนตาบล : กรณศกษาอาเภอตระการพชผล จงหวดอบลราชธาน พบวาความร

ความเขาใจในบทบาทหนาท�ของคณะกรรมการบรหารองคการบรหารสวนตาบลอยระดบปานกลาง

ประสทธภาพในการปฏบตงานตามบทบาทและหนาท�ขององคการบรหารสวนตาบลในภาพรวมอย

ในระดบสง โดยเรยงลาดบคาเฉล�ยได ดงน� ดานการประเมนผลงาน ดานการวางแผน ดานการ

ตดสนใจ ดานการบรหารงบประมาณ ปจจยท�มผลกระทบตอประสทธภาพในการปฏบตงานไดแก

ระดบการศกษา ความรความเขาใจในบทบาทหนาท�ขององคการบรหารสวนตาบล ปจจยท�มผลตอ

ประสทธภาพในการปฏบตงานไดแก เพศ อาย อาชพ รายไดตอเดอน ตาแหนง ประสบการณการทางาน

ในเขตองคการบรหารสวนตาบล

นพนธ พลชะโก (2545 : บทคดยอ) ศกษาถงปจจยท�สงผลตอประสทธภาพของการบรหาร

การจดเกบภาษโรงเรอนและท�ดน กรณศกษา : สานกงานเขตลาดกระบง กรงเทพมหานคร พบวา

ปจจยท�มผลตอประสทธภาพของการบรหารงานจดเกบภาษโรงเรอนและท�ดน ม 3 ประการ คอ

ประการแรกพระราชบญญตภาษโรงเรอนและท�ดน พทธศกราช 2475 ซ� งใชบงคบสาหรบจดเกบ

ภาษโรงเรอนและท�ดน ถกตราข�นและบงคบใชมาเปนเวลานานจงกอใหเกดปญหาขอกฎหมายในการ

จดเกบภาษโรงเรอนและท�ดนไดแก ปญหาความไมชดเจนของกฎหมาย การใชอานาจของพนกงาน

เจาหนาท�ท�มผลตอการประเมนคารายปและการลดคารายป การกาหนดอตราภาษใหเหมาะสมกบ

สภาพการณท�เปล�ยนแปลงไป ท�งจานวนอตราภาษ ตลอดจนการจดเกบท�ซ� าซอนกบภาษประเภทอ�น

และบทกาหนดโทษท�ต �า ประการท�สอง ความรวมมอของประชาชนผเสยภาษ ประการท�สาม ระบบ

การบรหารจดการ

สพจน แสงฉาย (2545 : 49) ศกษาวจยเร�อง “ปจจยท�มผลตอประสทธภาพการจดเกบภาษ

ของเทศบาลเมองลาพน” พบวา ปจจยสวนบคคล ไมมผลตอการเสยภาษของประชาชนในเขตเทศบาล

เมองลาพน แนวโนมการจดเกบภาษของเทศบาลเมองลาพนโดยภาพรวมแนวโนมเพ�มมากข�นเน�องจาก

ผลกระทบจากการดาเนนนโยบายกระตนเศรษฐกจของภาครฐ ท�งโครงการกองทนหมบาน โครงการ

หน�งตาบลหน�งผลตภณฑ เปนตน เม�อพจารณาแยกตามประเภทของภาษพบวาภาษโรงเรอนและท�ดน

ภาษบารงทองท� มแนวโนมเพ�มสงข�น ในขณะท�ภาษปายและอากรฆาสตวมแนวโนมลดลง ปญหา

อปสรรคในการจดเกบภาษของเทศบาลเมองลาพน สามารถสรปไดคอประชาชนขาดความเขาใจ

และขาดจตสานกเร�องภาษ เน�องจากไมเหนประโยชนท�จะไดรบจากการไปชาระภาษ เทศบาลยงม

การประชาสมพนธขาวสารเก�ยวกบภาษใหแกประชาชนนอย บคลากรท�ทาหนาท�จดเกบภาษนอย

เกนไปและขาดความกระตอรอรนขาดขอมลในการจดเกบภาษเทศบาลยงมงเนนรายไดจากงบประมาณ

อดหนนจากภาครฐมากกวารายไดท�จดเกบเอง เจาของทรพยสนไมมาย�นแบบเพ�อเสยภาษดวยตวเอง

47

ไมมการเกบเอกสารในการย�นแบบแสดงภาษ รวมท�งมการแจงรายการเสยภาษไมตรงกบความจรง

และย�นแบบแสดงรายการภาษเกนกาหนดระยะเวลา บางรายไมมาเสยภาษหลงจากท�ไดรบแจง

กฎหมายท�เก�ยวของกบการจดเกบภาษบางฉบบยงลาหลงและไมเหมาะสมกบสถานการณปจจบน

ณรงค ประสทธนาค (2546 : 44) ศกษาเก�ยวกบเร�องความร และทศนคตตอการชาระภาษ

ของประชาชนในเขตองคการบรหารสวนตาบลบานคาย อาเภอบานคาย จงหวดระยอง พบวาการให

ความรแกประชาชนในเร�องเก�ยวกบการเสยน�นเปนเร�องสาคญ เพราะวาหากประชาชนมความรและ

เขาใจวธการประเมนและการจดเกบภาษของเจาหนาท�ตามกฎหมายแลว จะทาใหปญหาในการจดเกบ

ลดนอยลงและสงผลใหองคกรปกครองสวนทองถ�นจดเกบภาษไดมากข�น

วไลรตน สวสด (2546 : บทคดยอ) ทาการศกษาเก�ยวกบความพงพอใจของประชนชน

ศกษาเร�องความพงพอใจของประชาชนตอการใหบรการจดเกบภาษของเทศบาลตาแหนงหนองไผ

แกว อาเภอบานบง จงหวดชลบร พบวา

1. ดานมนษยสมพนธในการใหบรการ พบวา ความพงพอใจดานทาทของเจาหนาท�ในการ

ใหคาแนะนาเก�ยวกบกฎหมาย และความพรอมของเจาหนาท�ในการตอบขอสงสย มคาเฉล�ยของคะแนน

อยในระดบทาย ดงน�นจงขอเสนอใหมการปรบปรงคณภาพดานคาแนะนาตอบขอสงสยของเจาหนาท�

โดยสงเสรม สนบสนน ปรบปรงเพ�มพนความร ความเขาใจในระเบยบการปฏบตเก�ยวกบภาษ โดยการ

ฝกอบรมท�งภายในและภายนอกองคกร ประชมช�แจงซกซอมความเขาใจ และรวบรวมปญหาท�พบ

ในระหวางการปฏบต เพ�อแกไขและปรบปรงเสรมความรสรางความเขาใจใหแกเจาหนาท�ใหเพ�ม

ความพรอม ความชานาญในการปฏบตงานใหมากข�น

2. ดานความสะดวกรวดเรวในการบรการ พบวา ความพงพอใจดานการประชาสมพนธ

ในการจดเกบภาษ ความสะดวกในการเดนทางมาชาระภาษ การจดทาปาย ข�นตอนในการชาระภาษ

มคาเฉล�ยของคะแนนอยในระดบทาย ดงน�น จงเสนอใหปรบคณภาพโดยจดทาเอกสารประชาสมพนธ

ระยะเวลาในการชาระภาษ หลกฐานการนามาชาระภาษ ข�นตอนและวธการ ทาปายบอกงาน เพ�อความ

สะดวกรวดเรวในการตดตอชาระภาษและลดข�นตอนในการใหบรการท�ยงยากซ� าซอน ทาใหงาย

สะดวก และรวดเรวในการใหบรการไดอยางรวดเรวทนใจข�น จดใหมการทาบตรควเรยงตามลาดบ

ใหบรการกอนหลงอยางยตธรรม โดยไมมการแซงคว เนนการทางานเปนทม และสามารถทางาน

ทดแทนกนเพ�อความรวดเรวในการบรการเช�อมโยงเคร�องคอมพวเตอรกบระบบออนไลนของงาน

ฝายพฒนารายได กรมการปกครอง เพ�อใหการคนหาขอมลแผนท�และทะเบยนทรพยสนเพ�อใชในการ

ทางานอยางรวดเรว

3. ดานความสะดวกของสถานท�ใหบรการ พบวาความพงพอใจดานการจดน� าด�มบรการ

ผมารบบรการและความเพยงพอของโตะ-เกาอ� ในการกรอกเอกสารมคาเฉล�ยคะแนนอยในอนดบทาย

48

ใหมการปรบปรง ดงน� บรการน� าด�มแกผรบการชาระภาษ และจดหนงสอพมพ วารสารแกผมาตดตอ

พรอมมอปกรณเคร�องเขยนท�ใชการกรอกเอกสารใหเพยงพอและเพ�มความสะดวกของสถานท� การให

บรการจดเกบภาษควรจดสถานท� จอดรถใหเพยงพอในการตดตอราชการ และจดใหมการบรการจดเกบ

ภาษนอกสถานท�ของเทศบาลเพ�มมากข� น จดใหมตเยนบรการน� าด�มแกประชาชน ตดต� งและ

ตรวจสอบเคร�องปรบอากาศใหอยในสภาพท�ใชงานไดดตลอดเวลา

4. ดานความซ�อสตยสจรตในการบรการ พบวา ความพงพอใจการรบสนบนของเจาหนาท�

มคาเฉล�ยของคะแนนในอนดบทาย ดงน�นเสนอใหปรบปรงคณภาพ ดงน� เสรมสรางจตสานกในการ

ใหบรการแกเจาหนาท� ใหมหวใจในการใหบรการ สงเสรม สนบสนนบคลากรท�ทาดมจตสานกในการ

ทางาน ใหรางวลและสงเสรมคนเกง มความสารถและลงโทษผท�กระทาผดกฎหมาย วนยท�กาหนด

วราภรณ โคลงชย (2550 : 37) ศกษาเร�อง ปจจยท�มผลตอประสทธภาพในเร�องการจดเกบ

รายไดในระดบปานกลาง ประชาชนมความสานกในหนาท�เสยภาษในระดบปานกลาง ขณะท�ประชาชน

มความรความเขาใจเก�ยวกบรายไดขององคกรปกครองสวนทองถ�นในระดบต�า ปญหาและอปสรรค

การจดเกบท�ประสบมาก คอ ปญหาการไมสามารถตดตอประชาชนผเสยภาษตามท�อยได ประชาชน

มาชาระภาษไมตรงตามเวลาท�กาหนดและมกตอรองภาษท�ตองชาระ ควรแกไขดวยการประชาสมพนธ

ใหประชาชนมาชาระภาษตรงตามเวลาใหมากย�งข�น

ศรวรรณ เครอเข�อนเพชร (2552 : บทคดยอ) ศกษาเร�อง ปจจยท�มผลตอความสามารถในการ

จดเกบภาษขององคการบรหารสวนตาบลในเขตอาเภอทาใหม จงหวดจนทบร ซ� งมวตถประสงค

ดงตอไปน� �) เพ�อศกษาปจจยท�มผลตอความสามารถในการจดเกบภาษของบรหารสวนตาบล �)

เพ�อศกษาความสามารถในการจดเกบภาษขององคการบรหารสวนตาบล �) เพ�อศกษาปจจยท�มผลตอ

การยนยอมชาระภาษของประชาชน �) เพ�อศกษาปญหาและขอเสนอแนะเปนแนวทางในการพฒนา

ประสทธภาพการจดเกบภาษขององคการบรหารสวนตาบล

ในการทาวจยคร� งน� ผวจยสรปไดวา องคการบรหารสวนตาบลเปนหนวยงานขององคกร

ปกครองสวนทองถ�นท�มความสาคญอยางย�งท�เปดโอกาสใหประชาชนในระดบตาบลและหมบาน

ไดเขามามสวนรวมในการบรหารจดการในการพฒนาทองถ�นของตนเอง รายไดสวนใหญขององคการ

บรหารสวนตาบลมาจากการถายโอน เงนอดหนน หรอการจดสรรงบประมาณจากรฐบาลหากการ

สนบสนนจากรฐบาลนอยลงหรอไมไดรบการสนบสนนท�เพยงพอ อาจมผลทาใหองคการบรหาร

สวนตาบลปฏบตหนาท� และพฒนาทองถ�นไดอยางไมเตมท� เน�องจากรายไดหลกขององคการบรหาร

สวนตาบลท�จดเกบเอง ประกอบดวย ภาษโรงเรอนและท�ดน ภาษบารงทองท� ภาษปาย และอากร

ฆาสตว ซ� งการจดเกบรายไดขององคการบรหารสวนตาบลสวนใหญข�นอยกบพ�นท�และทรพยากร

ตาง ๆ ในแตละองคการบรหารสวนตาบลเปนสาคญ บางองคการบรหารสวนตาบลมทรพยากรในพ�นท�

49

มากกจะมแหลงท�มาของรายไดมาก บางองคการบรหารสวนตาบลมทรพยากรในพ�นท�นอยกมท�มา

ของแหลงรายไดนอย การจดเกบรายไดไดอยางเตมเมดเตมหนวย หรอไมมการร�วไหลโดยเสยคาใชจาย

นอยท�สด ซ� งกคอประสทธภาพในการจดเกบรายไดจงเปนวธการหน�งท�สาคญในการเพ�มรายไดแก

องคการบรหารสวนตาบล ดงน�นประสทธภาพการจดเกบภาษขององคการบรหารสวนตาบลจงเปน

ปจจยสาคญสงผลตอการปฏบตหนาท�และการพฒนาขององคการบรหารสวนตาบลในดานตาง ๆ