วชา หนสวน

การบรรยายภาคคา ครงท 1

วนท ๒๙ พฤษภาคม ๒๕๖๓

ดร.พรภทร ตนตกลานนท

ผพพากษาศาลชนตนประจาสานกประธานศาลฎกา

1

บรรยาย ๘ ครง๑. ศกร ๒๙ พฤษภาคม ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๒. ศกร ๕ มถนายน ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๓. ศกร ๑๒ มถนายน ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๔. ศกร ๑๙ มถนายน ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๕. ศกร ๒๖ มถนายน ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๖. ศกร ๓ กรกฎาคม ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๗. ศกร ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๘. ศกร ๑๗ กรกฎาคม ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.

2

สญญาจดตงองคกรธรกจ

๑. บคคลตงแตสองคนขนไปตกลงน าทนมารวมกน

๒. เพอกระท ากจการรวมกน

๓. วตถประสงค คอ แบงปน ผลผลต รายได หรอก าไรอนจะพงไดจากกจการทท านน

3

ขอแตกตางระหวางทน (Equity) กบหน (Liability)

๑. เจาของทนมอ านาจจดการทางตรงหรอทางออม

๒. เจาของทนมสวนรวมในก าไรหรอขาดทน

๓. เมอเลกองคกรธรกจ เจาหนมสทธไดรบช าระหนกอน

4

องคกรธรกจแบงเปน ๒ ประเภท

๑. มชอเรยกทางกฎหมาย เชน ตาม ป.พ.พ. หรอ พ.ร.บ. บรษทมหาชนฯ ตองอยภายใตบงคบกฎหมายนนๆ ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๑๓ ม ๓ ประเภท

(๑) หางหนสวนสามญ

- หางหนสวนสามญไมจดทะเบยน

- หางหนสวนสามญนตบคคล

(๒) หางหนสวนจ ากด

(๓) บรษทจ ากด5

๒. ไมมชอเรยกทางกฎหมาย แตอาจมชอเรยกทางธรกจ เชน กงส

คณะบคคล กจการรวมคา

เนอหาการตกลงอาจไมเขาลกษณะหางหนสวนและบรษท หรอกฎหมายอน เปนสญญาไมมชอ อยภายใตบงคบกฎหมายเรองนตกรรม สญญา หน และทรพย

กจการรวมคา อาจอยในรปของการเอาทนมารวมกน แยกกนท างาน ยอมรบผดรวมกน แตแบงปนรายได โดยคสญญาจายใหแตละรายทมารวมโดยตรง ไมใชแบงปนก าไร หรออาจอยในรปหางหนสวนสามญกได

องคกรธรกจแบงเปน ๒ ประเภท

6

ฎกาท ๓๘๔๘/๒๕๓๑จ ำเลยท ๑ กบ บรษท ด. และบรษท อ. ไดจดทะเบยนกำรคำส ำหรบงำนกอสรำงสะพำนไวกบกรมสรรพำกรวำ "สำธรบรดจจอยเวนเจอร“ โดยมผมอ ำนำจท ำกำรแทน เชนนยอมเปนทเหนไดวำกจกำร "สำธรบรดจจอยเวนเจอร" กคอหางหนสวนสามญไมจดทะเบยนเปนนตบคคลซงจ าเลยท ๑ กบบรษทในตางประเทศอกสองบรษทรวมกนกระท าในประเทศไทยนนเอง ดงนนเมอรถยนตบรรทกของโจทกตกลงไปในหลมท "สำธรบรดจจอยเวนเจอร " ขดไวอนเปนกำรละเมดตำมฟอง เกดขนในกจกำรทเปนธรรมดำของ"สำธรบรดจจอยเวนเจอร" จ าเลยท ๑ จงตองรบผดโดยไมจ ากดจ านวนในการช าระหนทเกดขนจากการละเมดนน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๐๕๐ โจทกจงฟองจ ำเลยท ๑ ได

7

หางหนสวนสามญ (ไมจดทะเบยน)

8

หางหนสวนสามญ (ไมจดทะเบยน)หวขอท ๑ การจดตงหางหนสวนสามญและลกษณะทวไปหวขอท ๒ หนสวนรวมรบผดในหนไมจ ากดหวขอท ๓ การลงหนหวขอท ๔ การเปลยนแปลงขอสญญาเดมหรอประเภทของ

กจการหวขอท ๕ การจดการงานของหนสวนหวขอท ๖ หลกการส าคญของหางหนสวนสามญหวขอท ๗ การเลกหางหนสวนสามญและช าระบญช

9

หวขอท ๑ การจดตงหางหนสวนสามญและลกษณะทวไป

ลกษณะทวไป หางหนสวนสามญคออะไร ? พจารณาจาก มาตรา ๑๐๑๒

“มาตรา ๑๐๑๒ อนวาสญญาจดตงหางหนสวนหรอบรษทนน คอสญญาซงบคคลตงแตสองคนขนไปตกลงเขากนเพอกระท ากจการรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดแตกจการทท านน”

10

๔ องคประกอบ

๑.๑ มบคคลตงแต ๒ คนขนไป

๑.๒ ตกลงน าทนเขามารวมกน

๑.๓ เพอกระท ากจการรวมกน

๑.๔ วตถประสงคแบงก าไรอนจะพงไดจากกจการทท านน

11

การจดตงหางหนสวนสามญ

- ไมมแบบ ไมตองมหลกฐานเปนหนงสอ หรอตองสงมอบสวนลงหน

- หางหนสวนสามญจงเกดขนโดยทนท เมอแสดงเจตนาตกลงกน สทธและหนาทของผเปนหนสวนจะเกดขนนบแตนน และจะมอยไปจนกวาจะมการเลกหางหนสวน (เนต’๔๙)

12

การจดตงหางหนสวนสามญ

ฎกาท ๒๕๓๐/๒๕๓๘ ตามสญญารวมลงทนระหวางโจทกและจ าเลยมขอตกลงกนวาตางฝายตางจะลงหนโดยช าระเงนคาทดนตามสญญาจะซอจะขายและคาใชจายในการด าเนนกจการฝายละครง ถอไดวาเปนสญญาเขาหนสวนกนแลว แมฝายหนงจะไมสงเงนหรอทรพยสนตามทตกลง กหาท าใหสญญาเขาหนสวนดงกลาวเสยไปไม แมโจทกจะเปนฝายผดสญญารวมลงทน จ าเลยในฐานะหนสวนกจะตองบอกเลกสญญาเสยกอน เมอจ าเลยยงไมไดบอกเลกสญญากบโจทก สญญารวมทนระหวางโจทกจ าเลยจงยงไมเลกกน โจทกจงมสทธขอใหเลกหางหนสวนและช าระบญชได

13

ลกษณะทวไปของหางหนสวนสามญ

๑.๑ “บคคลตงแต ๒ คนขนไป”

- “บคคล” หมายถง บคคลธรรมดาและนตบคคล

- กรณทมกฎหมายพเศษ หามเขาเปนหนสวน ดพระราชบญญตบรษทมหาชนจ ากด พ.ศ. ๒๕๓๕ มาตรา ๑๒

“หามมใหบรษทเปนหนสวนในหางหนสวนสามญ หรอเปนหนสวนไมจ ากดความรบผดในหางหนสวนจ ากด”

บรษทมหาชนฯ จงไมสามารถรวมจดตงหางหนสวนได

14

ลกษณะทวไปของหางหนสวนสามญ

๑.๒ “ตกลงน าทนเขามารวมกน”

- หากไมมการแสดงเจตนาน าทนมาเขารวม แมมสทธไดรบก าไร กไมเปนหนสวน การตกลงน าทนเขามารวม คอ การลงหน ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๒๖ หวขอท ๓ เรองการลงหน

- ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๒๖

“ผเปนหนสวนทกคนตองมสงหนงสงใดมาลงหนดวยในหางหนสวน

สงทน ามาลงดวยนน จะเปนเงนหรอทรพยสนสงอนหรอลงแรงงานกได”

15

ลกษณะทวไปของหางหนสวนสามญ

- การท ามาหาไดรวมกนฉนพนอง กงส เชน ฎกาท ๒๐๒๖/๒๕๒๖ จ าเลยประกอบกจการแพปลาตอจากมารดาเปนเวลาประมาณ ๒๕ ป จ าเลยใหเงนโจทกครงละ ๑,๐๐๐-๒,๐๐๐ บาท ตามทโจทกขอ อาจใหเพราะเปนนองกได

- ทนทน ามาเขารวม เปนแรงงานกได แตการลงแรงตองมวตถประสงคเปนทน ไมใชเพอรบคาจาง จางแรงงาน จางท าของ

16

ฎกาท ๑๔๙๖๘/๒๕๕๘

โจทกเปนผจดลอกพนทในตลาดเพอใหผคาเชาแผงขายสนคาและจดท าบญชเพอประโยชนในการประกอบกจการคานน ดงน ยอมเทากบวาโจทกไดรวมลงทนหรอลงหนเปนแรงงานแลว เขาลกษณะเปนสญญาหางหนสวนสามญไมจดทะเบยนตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๑๒ และ ๑๐๒๕ ทบญญตวา สญญาจดตงหางหนสวนคอ สญญาซงบคคลสองคนขนไปตกลงเขากนเพอกระท ากจการรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดแตกจการทท านน ซงสงทน ามาลงหนนนจะเปนเงน หรอทรพยสนสงอน หรอแรงงานกได ตามมาตรา ๑๐๒๖ วรรคสอง

17

ลกษณะทวไปของหางหนสวนสามญ

๑.๓ “เพอกระท ากจการรวมกน”

- ไมจ าเปนตองเปนกจการคา เชน ทนายความรวมกนตงส านกงาน

- ตองรวมกนท ากจการ ดจากการมสวนในการจดการ การมสวนไดเสย เชน ขาดทนกรวมกนรบผดชอบ

- เจตนาท ากจการรวมกน ไมตองดทชอสญญา

18

ลกษณะทวไปของหางหนสวนสามญฎกาท ๑๒๕๑๘/๒๕๕๓ แมชอสญญาระบวาเปนสญญารวมหนซอทดน กไมไดหมายความวาจะตองเปนสญญาจดตงหางหนสวนเสมอไป การจดตงหางหนสวนตองมการกระท ากจการรวมกนประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดแตกจการนน แตสญญาพพาทมสาระเพยงวา โจทกทงสองและจ าเลยรวมลงทนซอทดนราคา ๒,๖๕๖,๐๐๐ บาท วางมดจ าไว ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท เปนเงนของจ าเลย ๕๐๐,๐๐๐ บาท และเงนของโจทกทงสองคนละ ๒๕๐,๐๐๐ บาท ตกลงกนใหผถอหนแตละคนมกรรมสทธในทดนตามอตราสวนของจ านวนเงนทลงหนวางมดจ าไวเทานน ไมใชสญญาจดตงหางหนสวน

19

ลกษณะทวไปของหางหนสวนสามญ๑.๔ “ตองมวตถประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดจากกจการ”

ลงทนรวมกน แบงปนผลผลต

ลงทนรวมกน แบงปนรายได

ลงทนรวมกน แบงปนก าไรสทธ

ไมใชการรวมกนในลกษณะหางหนสวน

รายไดหลงหกคาใชจายและตนทนแลว เปนการรวมกนในลกษณะหางหนสวนตามมาตรา ๑๐๑๒

20

ก ข ค ๓ คน ลงเงนคนละ ๒๐,๐๐๐ บาท รวม ๖๐,๐๐๐ บาท

ตวอยางท ๑ ซอเสอมาแบงกน แลวตางคนตางน าไปขาย

ตวอยางท ๒ ซอเสอมารวมกนขาย ขายไดเงนเทาไหร จะแบงเงนกนไป

ตวอยางท ๓ ซอเสอมาขาย ขายไดเงนเทาไหร จะน าเงนไปช าระหน หกคนทน แลวแบงก าไร

21

ฎกาท ๑๓๓๔/๒๕๓๓สหกรณรานคาของโรงเรยนตงขนเพอจ าหนายสนคาชด

นกเรยนใหนกเรยนและผปกครอง แตมไดจดทะเบยนเปนนตบคคลตาม พ.ร.บ. สหกรณฯ

จ าเลยท ๑ ซงเปนครใหญไดตงใหจ าเลยท ๒ ถง ท ๑๐ เปนกรรมการซอขายโดยไมไดรบความเหนชอบจากจ าเลยท ๒ ถง ท ๑๐ กอน และจ าเลยท ๒ ถง ท ๑๐ ไมไดเขาไปเกยวของดวย ทงไมปรากฏวามวตถประสงคจะแบงปนก าไรอนเกดจากการตงรานคานน ดงน จ าเลยท ๒ ถงท ๑๐ มไดเขาหนสวนกบจ าเลยท ๑ ตาม ป.พ.พ.มาตรา ๑๐๑๒ จงไมตองรวมรบผดกบจ าเลยท ๑ ช าระหนคาซอสนคาของสหกรณรานคาใหแกโจทก

22

ฎกาท ๑๘๕๗๔-๑๘๕๗๗/๒๕๕๗

สญญาก าหนดใหบรษท ท. จ ากด ตองจายคาตอบแทนในการเขารวมด าเนนกจการตามสญญาใหแกจ าเลยท 1 เปนเงนรอยละ ๖.๕ ของรายไดทงหมดแตละปกอนหกคาใชจายใด ๆ ตลอดอายสญญา

เปนการก าหนดคาตอบแทนจากการทรวมด าเนนกจการตามสญญาไมวาการด าเนนกจการของบรษท ท . จ ากด จะมก าไรหรอไมกยงตองจายคาตอบแทนตามสญญาดงกลาวแกจ าเลยท ๑ ขอตกลงตามสญญาดงกลาวจงมไดเปนการตกลงเขากนดวยประสงคจะแบงปนก าไรอนพงไดแตกจการทท านน

23

ฎกาท ๔๗๔๙/๒๕๕๙

สญญาขอตกลงรวมท าผลประโยชน เปนสญญาทโจทกกบจ าเลยท ๑ ตกลงเขากนเพอท ากจการขายดนลกรงในทดนพพาทโดยจ าเลยท ๑ เปนผลงทนในโครงการผเดยว สวนโจทกเปนผด าเนนการขายดนลกรง โดยจ าเลยท ๑ จะไดรบเงนปนผลรอยละ ๔๐ สวนโจทกไดรบรอยละ ๖๐ ขอตกลงดงกลาวจ าเลยท ๑ เปนผออกเงน สวนโจทกเปนผลงแรงดวยประสงคเพอแบงก าไรอนจะพงไดจากการด าเนนกจการดงกลาว จงเปนสญญาจดตงหางหนสวนตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๑๒

24

ฎกาท ๑๓๘๙-๑๓๙๓/๒๕๕๑ โจทกทงหำสบสอง จ ำเลยทงหำ กบรำษฎรอน รวมกนไมนอยกวำ ๑๕๔ คน รวมกนกอตงกลมออมทรพยเ พอก จ ำเลยท ๑ เปนประธำนกรรมกำร จ ำเลยท ๒ เปนรองประธำนกรรมกำร จ ำเลยท ๓ ถงท ๕ เปนกรรมกำร ใหสมำชกถอหนโดยสงเงนฝำกสะสมเปนรำยปและรำยเดอน แลวน ำเงนออกใหสมำชกกยม เมอครบ ๑ ป นบแตวนทสมำชกฝำกเงนสะสมแลวจะไดรบเงนฝำกสะสมคนพรอมเงนปนผลเปนดอกเบย โดยหกเงนปนผลทจะไดรบไวเปนคำใชจำยของกลมออมทรพยเพอกในอตรำทก ำหนด การรวมกลมท ากจการดงกลาว เปนการตกลงเขากนเพอกระท ากจการรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดแตกจการทท านน จงมลกษณะเปนสญญำจดตงหำงหนสวนสำมญโดยไมจดทะเบยน

25

เมอมเหตเลกหำงหนสวนกตองมกำรช ำระบญช กำรทโจทกทงหำสบสองฟองเรยกเอำเงนฝำกสะสมและเงนปนผล มลกษณะเปนกำรคนทนโดยยงมไดมการช าระบญชหรอขอตกลงใหจดการทรพยสนของหางหนสวนดวยวธอนระหวางผเปนหนสวนดวยกน จงเปนกรณทมไดปฏบตตำมบทบญญตแหงกฎหมำยดงกลำว โจทกทงหำสบสองจงไมมอ ำนำจฟอง

26

หวขอท ๒ หนสวนรวมรบผดในหนไมจ ากด“มาตรา ๑๐๒๕ อนวาหางหนสวนสามญนน คอหางหนสวนประเภทซงผเปนหนสวนหมดทกคนตองรบผดรวมกนเพอหนทงปวงของหนสวนโดยไมมจ ากด”

เชอมโยงกบ มาตรา ๑๐๕๐ หวขอท ๕ การจดการงานของหนสวน (ความเกยวพนระหวางหนสวนกบบคคลภายนอก)

“มาตรา ๑๐๕๐ การใด ๆ อนผเปนหนสวนคนใดคนหนงไดจดท าไปในทางทเปนธรรมดาการคาขายของหางหนสวนนน ทานวาผเปนหนสวนหมดทกคนยอมมความผกพนในการนน ๆ ดวย และจะตองรบผดรวมกนโดยไมจ ากดจ านวนในการช าระหนอนไดกอใหเกดขนเพราะจดการไปเชนนน”

27

๑.รบผดรวมกน

๒.ในหนของหางทกชนด

๓.ไมจ ากดจ านวน

๔.ไมวาการนนตนจะเปนผเขาจดการงานหรอไมกตาม

28

ก ลงทน ๑๐,๐๐๐ บาท

ข ลงทน ๕,๐๐๐ บาท

ค ลงทน ๑๐๐ บาท

หนของหางหนสวน ๓๐๐,๐๐๐ บาท

เจาหนสามารถเรยกใหหนสวนทงหมดหรอคนใดคนหนงช าระหนของหางหนสวน ๓๐๐,๐๐๐ บาทไดโดยสนเชง โดยไมตองค านงวาหนสวนแตละคนไดลงหนเปนสดสวนเทาใด

29

ความหมายของค าวา “หนของหาง”

หนของหางอาจเกดจากนตกรรมสญญา หรอเกดขนจากหนประเภทอน เชน หนละเมด โดยเกดจากผเปนหนสวนคนใดคนหนงกได แตตองเปนหนทเกดจากธรรมดาการคาขายของหางหนสวนนน (เพมเตมในหวขอท ๕)

30

ตวอยางท ๑ หางหนสวน ม ก ข ค เปนหนสวน มวตถประสงคเพอขายเสอ ก กยมเงนจาก ง มาเพอไปซอเสอมาขายเปนเงน ๒๐,๐๐๐ บาท ตอมาไดซอเสอจากบรษทเอ เปนเงน ๒๐,๐๐๐ บาท แตกลบไมน าเงนทกยมช าระ เมอหนเงนก และหนคาเสอถงก าหนดช าระ ง และบรษทเอสามารถเรยกให ก ข ค รวมกนรบผดโดยสนเชง

ตวอยางท ๒ หากระหวางท ก ขบรถไปซอเสอ ก ขบรถชน บ ไดรบบาดเจบ บ สามารถเรยกคาสนไหมทดแทนจาก ก ข ค รวมกนรบผดโดยสนเชง เพราะการกระท าละเมดเกดขนขณะท ก ก าลงจดการงานของหางหนสวน

31

ฎกาท ๑๔๔๒๙/๒๕๕๕

โจทกประกอบธรกจใหบรกำรโทรศพทระหวำงประเทศ จ ำเลยท ๑ ไดรบอนญำตจำกโจทกใหเชอมตอสญญำณโทรศพทพ นฐำนเขำกบชมสำยโทรศพทแบบอตโนมตของโจทก จ ำเลยทงสองตกลงเขำรวมงำนและรวมลงทนขยำยบรกำรโทรศพทพ นฐำนในพ นทโทรศพทนครหลวงจ ำนวนสองลำนเลขหมำย โดยจ ำเลยทงสองตกลงแบงผลประโยชนรวมกนจำกสวนแบงรำยไดคำบรกำร เชน คำตดตงโทรศพท คำเชำเลขหมำยโทรศพท คำใชบรกำรโทรศพททำงไกลทงในประเทศและตำงประเทศ

32

ถอไดวำเปนกำรตกลงเขำกนเพอกระท ำกจกำรรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนก ำไรอนจะพงไดแตกจกำรทท ำ จงมลกษณะเปนสญญำจดตงหำงหนสวนสำมญโดยไมจดทะเบยน ตำม ป.พ.พ. มำตรำ ๑๐๑๒ ซงผเปนหนสวนหมดทกคน ตองรบผดรวมกนเพอหนทงปวงของหำงหนสวนโดยไมมจ ำกด ตำมมำตรำ ๑๐๒๕ แมสญญารวมการงานและรวมลงทนขยายกจการจะระบวา บรรดาความรบผดชอบทจ าเลยท ๒ มตอบคคลภายนอก จ าเลยท ๑ จะไมรบผดชอบใดๆ ทงสน ขอสญญาดงกลาวกเปนเพยงขอตกลงภายในระหวางจ าเลยทงสองซงเปนหนสวนกน ไมมผลผกพนกบโจทก

33

ฎกาท ๕๕๖๓/๒๕๖๑

จ ำเลยท ๑ และท ๒ กบบคคลในครอบครวของจ ำเลยท ๑ ตกลง เขำกนเพอประกอบกจกำรรำน น . รวมกน โดยมวตถประสงคแบงปน ผลก ำไรระหวำงกน จงเขำลกษณะเปนสญญำจดตงหำงหนสวนสำมญ ตำม ป.พ.พ. มำตรำ ๑๐๑๒ กำรทจ ำเลยท ๒ สงซอสนคำจำกโจทกเปนกำรด ำเนนกำรในฐำนะหนสวนของรำน น. อนเปนไปในทำงทเปนธรรมดำกำรคำขำยของหำงหนสวน จ ำเลยท ๑ ซงเปนหนสวนของจ ำเลยท ๒ ยอมมควำมผกพนในกำรนน ๆ ดวย และจะตองรบผดรวมกนโดยไมจ ำกดจ ำนวนในกำรช ำระหนอนไดกอใหเกดขนเพรำะจดกำรไปเชนนน ตำม ป.พ.พ. มำตรำ ๑๐๕๐

34

หวขอท ๓ การลงหน“มาตรา ๑๐๒๖ ผเปนหนสวนทกคนตองมสงหนงสงใดมาลงหนดวย

ในหางหนสวน

สงทน ามาลงหนดวยนน จะเปนเงนหรอทรพยสนสงอนหรอลงแรงงานกได”

**การลงหนจงสามารถลงดวยเงน ทรพยสน หรอแรงงานกได**

35

หวขอท ๓ การลงหน

๓.๑ กรณไมไดตราคาสวนลงหน

๓.๒ วธการลงหนดวยทรพย

๓.๓ แรงงานเปนเพยงทนสมมต

๓.๔ หนสวนไมสงมอบสวนลงหน

36

๓.๑ กรณไมไดตราคาสวนลงหนถาลงหนดวยทรพยสนหรอแรงงาน ตองระบวาหนเหลานน

สามารถตราคาสวนลงหนเทาไร เพราะจะสงผลในเรองของการแบงก าไรขาดทน ตามมาตรา ๑๐๔๔

“มาตรา ๑๐๔๔ อนสวนก าไรกด สวนขาดทนกด ของผเปนหนสวนทกๆ คนนนยอมเปนไปตามสวนทลงหน”

กรณไมมการตราคาสวนลงหนทเปนทรพยหรอแรงงานไว อาจอาศยหลกเกณฑในการหาสดสวนของหนได ๒ วธ ดงน

37

๑.ขอสนนษฐานตามมาตรา ๑๐๒๗

“ในเมอมกรณเปนขอสงสย ทานใหสนนษฐานไวกอนวาสงซงน ามาลงหนดวยกนนนมคาเทากน”

- น ามาใชในกรณทมขอสงสยในสดสวนของราคาหนของหนสวนทกคนวาอาจจะเทากนเทานน

- หากมการตราคาสวนลงหนชดเจน เชน ลงหนเปนทรพยสนตราคา ๕๐,๐๐๐ บาท หรอ กรณทชดเจนวาสวนลงหนไมเทากน หรอหนสวนคนอนลงหนในสดสวนทไมเทากน ยอมไมสามารถน าขอสนนษฐานตามมาตรา ๑๐๒๗ มาใชได

38

๒.ตราคาสวนลงหนดวยแรงงาน ตามมาตรา ๑๐๒๘

“ถาผเปนหนสวนคนใดไดลงแตแรงงานของตนเขาเปนหน และในสญญาเขาหนสวนมไดตราคาคาแรงไว ทานใหค านวณสวนก าไรของผทเปนหนสวนดวยลงแรงงานเชนนน เสมอดวยสวนถวเฉลยของผเปนหนสวนซงไดลงเงนหรอลงทรพยสนเขาหนในการนน”

- หากลงหนดวยแรงงานและมไดตราคาแรงงานไว ใหค านวณสวนก าไรและสวนขาดทน (ฎกาท ๘๑๗/๒๔๗๖) จากสวนถวเฉลยมลคาเงนและทรพยสนอนทหนสวนอนน ามาลงหน

39

ตวอยางท ๑ ก ข ค เปนหนสวน ก ลงหนเปนเงน ๕๐,๐๐๐ บาท ข ลงหนเปนผา ตราคาผา ๕๐,๐๐๐ บาท ค ลงหนเปนแรงงานตราคา ๕๐,๐๐๐ บาท

ไมตองใชมาตรา ๑๐๒๗ หรอ ๑๐๒๘ ในการวนจฉย เพราะมการตราคาสวนลงหนหมดแลว หากตอมา หางมก าไร ๖๐,๐๐๐ บาท ก าไรตองแบงแกหนสวนตามสวนลงหน ตามมาตรา ๑๐๔๔ เทากบ ๑ ตอ ๑ ตอ ๑ คนละ ๒๐,๐๐๐ บาท

40

ตวอยางท ๒ ก ข ค เปนหนสวน ก ลงหนเปนเงน ๕๐,๐๐๐ บาท ข ลงหนเปนผา ตราคาผา ๑๐๐,๐๐๐ บาท ค ลงหนดวยแรงงานแตมไดตราคาไว

ใชมาตรา ๑๐๒๘ ในการวนจฉย จงตองถอราคาแรงของ ค ตามสวนเฉลยของมลคาหนของ ก และ ข ตามมาตรา ๑๐๒๘ คอ ๕๐,๐๐๐ + ๑๐๐,๐๐๐/ ๒ = ๗๕,๐๐๐บาท

41

ตวอยางท ๓ ก และ ข เปนหนสวน ก ลงหนเปนเงน ๕๐,๐๐๐ บาทข ลงหนดวยแรงงานแตมไดตราคาไว ไมสามารถตราคาแรงงานโดยค านวณสวนถวเฉลยตามมาตรา ๑๐๒๘ เพราะม ก เพยงคนเดยวทลงหนดวยเงน

อาจถอไดวากรณเปนทสงสยตามมาตรา ๑๐๒๗ สนนษฐานวาสงทน ามาลงหนมคาเทากน (มาตรา ๑๐๒๘ ใชไดตอเมอมหนสวนลงหนดวยเงนหรอทรพยสนอยางนอย ๒ คน)

42

ตวอยางท ๔ ก ข ค เปนหนสวน ก และ ข ลงหนเปนเงนคนละ ๕๐,๐๐๐ บาท ค ลงหนดวยโอนกรรมสทธในเครองจกรแตไมไดตราคา ซงเครองจกรปกตราคาประมาณ ๔๘,๐๐๐ บาท ถง ๕๒,๐๐๐ บาท ถอไดวากรณเปนทสงสยตามมาตรา ๑๐๒๗ สนนษฐานวาสงทน ามาลงหนมคาเทากน

43

ตวอยางท ๕ ก ข ค เปนหนสวน ก ลงหนเปนเงน ๕๐,๐๐๐ บาท ข ลงหนเปนเงน ๒๐,๐๐๐ บาท ค ลงหนดวยโอนกรรมสทธเครองจกรแตไมไดตราคา

จะน ามาตรา ๑๐๒๗ มาใชไมได เพราะชดเจนวา ก และ ข ลงหนไมเทากน และจะใหสวนลงหนของ ค เทากบสวนถวเฉลยของ ก และ ข กไมได ตามมาตรา ๑๐๒๘ ไมได เพราะ ค ลงหนดวยกรรมสทธเครองจกร ไมใชแรงงาน

44

ตวอยางท ๖ ก ข ค เปนหนสวน ก และ ข ลงหนเปนเงนคนละ ๕๐,๐๐๐ บาท ค ลงหนดวยโอนกรรมสทธในรถกระบะใหมไวขนเสอผา แตไมไดตราคา

จะน ามาตรา ๑๐๒๗ มาสนนษฐานวารถกระบะมราคา ๕๐,๐๐๐ บาท ไมได เพราะไมเปนกรณมขอสงสยวาหนทลงเทากน เปนทชดเจนวาสวนลงหนไมเทากนรถกระบะใหมยอมราคาสงกวา ๕๐,๐๐๐ บาท

- กรณทไมสามารถน ามาตรา ๑๐๒๗ และ ๑๐๒๘ มาใชได ผเปนหนสวนตองน าพยานหลกฐานมาพสจนวาทรพยสนหรอแรงงานทลงหนมราคาเทาใด

45

๓.๒ วธการลงหนดวยทรพยการลงหนดวยทรพยท าได ๒ วธ ใหกรรมสทธหรอใหมสทธใช

๑. การใหกรรมสทธในทรพยสนเปนสวนลงหน มาตรา ๑๐๓๐

“มาตรา ๑๐๓๐ ถาผเปนหนสวนคนหนงใหกรรมสทธในทรพยสนอนใดอนหนงเปนการลงหนดวยไซร ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนคนนนกบหางหนสวนในเรองสงมอบและซอมแซมกด ความรบผดเพอช ารดบกพรองกด ความรบผดเพอการรอนสทธกด ขอยกเวนความรบผดกด ทานใหบงคบตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยซอขาย”

46

- หางหนสวนมฐานะเหมอนเปนผซอ หนสวนผโอนกรรมสทธมฐานะเหมอนผขาย

- ทรพยสนทลงหนตกเปนกรรมสทธรวมของหนสวนทกคนทนททแสดงเจตนาวาลงหน

- ผถอหนทกคนถอกรรมสทธรวมกนแทนหางหนสวน

- เจาของทรพยเดมถอวาครอบครองทรพยแทนผถอหนอนดวย

- หากหางหนสวนนนเลกและมการช าระบญชไมตองคนทรพยแกเจาของเดม ตองน าทรพยออกขายเพอการช าระบญช

47

- หากเปนอสงหารมทรพยและสงหารมทรพยชนดพเศษ โดยหลกแลวการซอขายตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยน แตหางฯ ไมมสภาพนตบคคล จงเปนผรบโอนไมได การแสดงเจตนาจงเพยงพอแลว (เนต ๕๓)

- ฎกาท ๘๔/๒๕๑๒ ผเปนหนสวนคนหนงน าทพพาทซงเปนทดนมโฉนดมาลงทนเขาหนในหางหนสวนสามญไมจดทะเบยน โดยใชเปนทตงโรงสของหางหนสวน แมจะไมมการจดทะเบยนโอนโฉนด ทพพาทกเปนทรพยสนของหางหนสวนนน ป .พ.พ. มาตรา ๑๐๓๐ เปนเรองเกยวกบการสงมอบตวทรพย หาไดบญญต เกยวกบกรรมสทธไม

48

๒. การใหหางใชทรพยเปนสวนลงหน

“มาตรา ๑๐๒๙ ถาผเปนหนสวนคนหนงเอาทรพยสนมาใหใชเปนการลงหนดวยไซร ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนคนนนกบหางหนสวนในเรองสงมอบและซอมแซมกด ความรบผดเพอช ารดบกพรองกด ความรบผดเพอการรอนสทธกด ขอยกเวนความรบผดกด ทานใหบงคบตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวย เชาทรพย”

49

- การค านวณสวนลงหน ดทผลประโยชนทไดรบ เชนถาใหเชาไดเดอนละเทาไหร

- กรรมสทธยงเปนของเจาของทรพยผน ามาใหหางหนสวนใช สามารถจ าหนาย จาย โอน จ านอง กอภาระตดพนได ความสมพนธเปนไปตามกฎหมายเรองเชาทรพย

- ภยพบตตกแกเจาของทรพย

50

ค าพพากษาฎกาท ๔๗๔๙/๒๕๕๙

สญญาขอตกลงรวมท าผลประโยชน เปนสญญาทโจทกกบจ าเลยท ๑ ตกลงเขากนเพอท ากจการขายดนลกรงในทดนพพาท

จ า เลยท ๑ เปนผ ลงทนในโครงการ ส วนโจทก เปนผด าเนนการขายดนลกรง โดยจ าเลยท ๑ จะไดรบเงนปนผลรอยละ ๔๐ สวนโจทกไดรบรอยละ ๖๐ ขอตกลงดงกลาวจ าเลยท ๑ เปนผออกเงน สวนโจทกเปนผลงแรงดวยประสงคเพอแบงก าไรอนจะพงไดจากการด าเนนกจการดงกลาว จงเปนสญญาจดตงหางหนสวน

51

ค าพพากษาฎกาท ๔๗๔๙/๒๕๕๙ (ตอ)

จ าเลยท ๑ เพยงแตน าทดนพพาทมาใหใชเปนการลงหน มไดใหกรรมสทธในทดนพพาทเปนการลงหน โจทกจงมไดเปนเจาของกรรมสทธรวมในทดนพพาท

จ าเลยท ๒ เปนผถอกรรมสทธในทดนพพาทแทนจ าเลยท ๑ จ าเลยท ๒ ขายทดนพพาทใหจ าเลยท ๓ มไดเปนการโตแยงสทธของโจทก โจทกจงไมมอ านาจฟอง

52

หวขอท ๓.๓ แรงงานเปนเพยงทนสมมต

“แรงงานไมใชทนทรพย แรงงานเปนเพยงแคทนสมมต”

- ลงหนดวยแรงงาน แมมการตราคาคาแรง กไมถอวาแรงงานเปนทนทรพย เปนเพยงทนสมมตเพอประโยชนในการค านวณสวนก าไร และสวนขาดทน

- การเลกหาง ขนตอนการช าระบญชหางหนสวน หนสวนทลงหนดวยแรงไมไดรบการคนทนทรพย ตามมาตรา ๑๐๖๒

53

“มาตรา ๑๐๖๒ การช าระบญช ใหท าโดยล าดบดงน คอ

(๑) ใหช าระหนทงหลายซงคางช าระแกบคคลภายนอก

(๒) ใหชดใชเงนทดรองและคาใชจายซงผเปนหนสวนไดออกของตนไปเพอจดการคาของหาง

(๓) ใหคนทนทรพยซงผเปนหนสวนแตละคนไดลงเปนหน

ถายงมทรพยเหลออยอกเทาไร กใหเฉลยแจกเปนก าไรในระหวางผเปนหนสวน”

- หากผลงหนดวยแรงงานประสงคจะไดรบคนคาแรง สามารถตกลงยกเวนไวได

54

ค าพพากษาฎกาท ๔๗๔๙/๒๕๕๙

โจทกเปนหนสวนทลงหนดวยแรงงานเทานน ไมไดมเงนมาลงทน และในสญญาขอตกลงรวมท าผลประโยชนดงกลาว กมไดบอกวาจะแบงทนหรอตราคาคาแรงงานเปนทนเพอคนใหแกโจทก เมอหางหนสวนเลกกน โจทกจงไมมสทธขอคนทนพรอมดอกเบย

55