วชา หนสวน

การบรรยายภาคคา ครงท ๕

วนท ๒๖ มถนายน ๒๕๖๓

ดร.พรภทร ตนตกลานนท

ผพพากษาศาลชนตนประจาสานกประธานศาลฎกา

1

บรรยาย ๘ ครง๑. ศกร ๒๙ พฤษภาคม ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๒. ศกร ๕ มถนายน ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๓. ศกร ๑๒ มถนายน ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๔. ศกร ๑๙ มถนายน ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๕. ศกร ๒๖ มถนายน ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๖. ศกร ๓ กรกฎาคม ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๗. ศกร ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.๘. ศกร ๑๗ กรกฎาคม ๒๕๖๓ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.

2

หางหนสวนสามญ (ไมจดทะเบยน)หวขอท ๑ การจดตงหางหนสวนสามญและลกษณะทวไปหวขอท ๒ หนสวนรวมรบผดในหนไมจ ากดหวขอท ๓ การลงหนหวขอท ๔ การเปลยนแปลงขอสญญาเดมหรอประเภทของ

กจการหวขอท ๕ การจดการงานของหนสวนหวขอท ๖ หลกการส าคญของหางหนสวนสามญหวขอท ๗ การเลกหางหนสวนสามญและช าระบญช

3

หวขอท ๖ หลกการส าคญของหางหนสวนสามญ๖.๑ คณสมบตของหนสวนเปนสาระส าคญ สงผลไปยง มาตรา ๑๐๔๐ ๑๐๔๑ และ ๑๐๕๕ (๕)

๖.๒ ความรบผดของหนสวนทออกจากหนสวน และผทเขาเปนหนสวนใหม ตามมาตรา ๑๐๕๑ และ ๑๐๕๒

๖.๓ หามหนสวนคาขายแขงกบหาง ตามมาตรา ๑๐๓๘

๖.๔ สทธของดใชชอของหนสวนซงออกจากหนสวนแลวเปนชอหาง ตามมาตรา ๑๐๔๗

๖.๕ ผแสดงตนวาเปนหนสวนตองรบผด ตามมาตรา ๑๐๕๔

๖.๖ หนสวนเรยกเอาสวนของตนในกจการซงไมปรากฏชอ ตามมาตรา ๑๐๔๘ 4

๖.๕ ผแสดงตนวาเปนหนสวนตองรบผด ตามมาตรา ๑๐๕๔ “วรรคหนง บคคลใดแสดงตนวาเปนหนสวนดวยวาจากด ดวยลาย

ลกษณอกษรกด ดวยกรยากด ดวยยนยอมใหเขาใชชอตนเปนชอหางหนสวนกด หรอรแลวไมคดคานปลอยใหเขาแสดงวาตนเปนหนสวนกด ทานวาบคคลนนยอมตองรบผดตอบคคลภายนอกในบรรดาหนของหางหนสวนเสมอนเปนหนสวน”

๑. แสดงดวยวาจา ลายลกษณอกษร หรอกรยาวาตนเปนหนสวน๒. ยนยอมใหใชชอตนเปนชอหางหนสวน๓. รแลวไมคดคานปลอยใหเขาแสดงวาตนเปนหนสวน- เหตผล เพอคมครองบคคลภายนอกทเขาท านตกรรมกบหางฯ

เพราะค านงถงตวหนสวนเปนส าคญ

5

- กรณการใชชอ จะตองรบผดตอเมอใหความยนยอมโดยตรงหรอโดยปรยาย ไมใชหางฯน าชอไปใชโดยพลการ ฎ.๕๓๑๖/๒๕๕๙การใชชอพองรป ไมอาจถอวาผทมชอดงกลาวรแลวไมคดคานปลอยใหหางใชชอตน ตองแสดงเจตนายนยอมเทานน

- ผแสดงตนตองรบผด เฉพาะหนทบคคลภายนอกหลงเชอวาเปนหนสวน ไมใชรบผดในหนทงปวงของหางฯ

- หากผแสดงตนรบผดช าระหนแลว ใชสทธไลเบยแกหนสวนทแทจรงไดตามมาตรา ๒๒๙ (๓)

6

ตวอยางหางหนสวนสามญ ม ก ข ค เปนหนสวน เพอขายเสอผา

ก ท าสญญาซอผาจากบรษท จ ๕๐,๐๐๐ บาทข ท าละเมดอนเนองมาจากกจการของหางตอ ช ๖๐,๐๐๐

บาทง ไมใชหนสวนแตแสดงตนดวยวาจาตอ ฉ วาเปนหนสวน จน

ฉ ใหหางฯยมเงน ๑๐๐,๐๐๐ บาทง ตองรบผดตอ ฉ เทานน ตามหนเงนก ๑๐๐,๐๐๐ บาท

และใชสทธไลเบยเอาแก ก ข ค ได

7

ค าพพากษาท 5316/2559จ าเลยท 1 กบบรษทตางประเทศ คอบรษท พ. และบรษท ล. ยนค าขอจดทะเบยนภาษมลคาเพมโดยใชชอประกอบการวา “กจการรวมคา พ. และบรษท พ. /บรษท ล.” และเขาท าสญญากบกรงเทพมหานคร จากขอเทจจรงดงกลาวยอมเหนไดวา “กจการรวมคา พ. และบรษท พ. /บรษท ล.” กคอหางหนสวนสามญไมจดทะเบยนเปนนตบคคลซงจ าเลยท 1 กบบรษทตางประเทศอกสองบรษทดงกลาวรวมกนกระท าในประเทศไทยนนเอง แมหลงจากกจการรวมคาฯ ด าเนนการไปไดระยะหนง จ าเลยท 1 จะโอนสดสวนการลงทนทงหมดในกจการรวมคาฯ ใหแกจ าเลยท 2 แตพฤตการณของจ าเลยท 1 ตงแตกจการรวมคาฯ ท าสญญากบกรงเทพมหานครและยนค าขอจดทะเบยนภาษมลคาเพมจนกระทงเลกกจการ มการใชชอของจ าเลยท 1 เปนชอกจการรวมคาฯ มาโดยตลอด โดยจ าเลยท 1 ซงเปนผรวมกอตงกจการรวมคาฯ ยอมตองทราบเรองดงกลาวมาตงแตตน กลบไมปรากฏวาจ าเลยท 1 ด าเนนการอยางหนงอยางใดอนเปนการไมยนยอมหรอคดคานการใชชอของจ าเลยท 1 เปนชอกจการรวมคาฯ และเหตในการประเมนภาษคดนเนองจากการกจการรวมคาฯ มไดยนแบบแสดงรายการเสยภาษเงนไดนตบคคลและมไดยนแบบแสดงรายการภาษมลคาเพมในชวงระยะเวลาทมการใชชอของจ าเลยท 1 เปนชอกจการรวมคาฯ ดงนน จ าเลยท 1 จงตองรบผดตอโจทกซงเปนบคคลภายนอกในบรรดาหนของกจการรวมคาฯ ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1054

8

๖.๖ หนสวนเรยกเอาสวนของตนในกจการซงไมปรากฏชอ ตามมาตรา ๑๐๔๘

“ผเปนหนสวนคนหนงจะเรยกเอาสวนของตนจากหนสวนอน ๆ แมในกจการคาขายอนใดซงไมปรากฏชอของตนกได”

- ใหเปรยบเทยบ มาตรา ๑๐๔๙ ผเปนหนสวนจะถอเอาสทธใด ๆ แกบคคลภายนอกในกจการคาขายซงไมปรากฏชอของตนนนหาไดไม หวขอ ๕.๑.๓

9

หวขอท ๗ การเลกหางหนสวนสามญและช าระบญช

๗.๑ ความส าคญและเหตในการเลกหางหนสวนสามญ

๗.๒ เหตแหงการช าระบญชและขอยกเวนทไมตองช าระบญช

๗.๓ ผช าระบญช

๗.๔ ล าดบแหงการช าระบญช

10

๗.๑ ความส าคญและเหตในการเลกหางหนสวนสามญ- เพอ (๑) ใหบรรดาหนสวนพนสทธหนาทและความรบผด

เพราะตราบใดหางยงไมเลกกน หนสวนไมวาจะเกยวของกบการจดการงานของหางหรอไม กยงคงมสทธในก าไร และรบผดเมอหางขาดทน

- เพอ (๒) เรยกคนสวนลงหน หางยงไมเลกเรยกคนไมได ถาไมไดรบความยนยอม ฎ.๕๔๑๗/๒๕๔๓ (จะโอนหนใหบคคลภายนอกกตองไดรบความยนยอม มาตรา ๑๐๓๒ ๑๐๔๐)

- เมอหางเลกกน ความเปนหนสวนสนสดลงทนท ตางจากกรณนตบคคลตาม มาตรา ๑๒๔๙ ซงถอวายงตงอยตราบทจ าเปนเพอช าระบญช

11

- เหตในการเลกหาง

๗.๑.๑ หนสวนทกคนตกลงกนเลก

๗.๑.๒ ตามมาตรา ๑๐๕๕ โดยผลของกฎหมาย

๗.๑.๓ ตามมาตรา ๑๐๕๗ โดยค าสงศาล

12

๗.๑.๑ หนสวนทกคนตกลงกนเลก

- เหมอนเลกสญญาทวไป ไมตองมแบบ ท าดวยวาจา แมจะมก าหนดเวลากตกลงเลกกอนได

- ค าพพากษาฎกาท ๔๒๗๔/๒๕๔๕ โจทกและจ าเลยทงสองเปนหนสวนรวมด าเนนกจการหางฯ วนท ๒๒ เม.ย. ๒๕๓๘ ทงสองโตเถยงกนเพราะไมตองการใหโจทกมายงเกยวกจการ ทนายโจทกเสนอใหเลกหนสวน มการตรวจสอบทรพยสนหนสนรานทนท จ าเลยทงสองแยกไปเปดบญชแทนบญชหาง มการรองทกขฟองคดอาญา = ทงสองฝายแสดงเจตนาเลกหางแลวในวนดงกลาว แมยงช าระบญชไมเสรจกไมอาจฟงวายงด าเนนกจการ เพราะคนละขนตอนกน

13

๗.๑.๒ ตามมาตรา ๑๐๕๕ โดยผลของกฎหมาย

- เมอเกดเหต มผลเลกทนท ไมตองฟองศาล ม ๕ กรณ

(๑) เหตใดๆ ตามทตกลงในสญญา เชน ถารฐบาลขนภาษ ไวรสโควด ๑๙ เกดขนหรอสนสด

(๒) สนก าหนดเวลาตามสญญา คอ เมอถงเวลาใดทก าหนดไว เชน ตงหางฯ ขนมาเพอท าการ ๒ ป แตใหดมาตรา ๑๐๕๙ ดวย

(๓) ตงหางฯ เพอท าการอยางใดและการนนเสรจลง เชน จะน าเอาทดนทซอมาขายเอาก าไร หรอกจการแบงขายทดนด าเนนการเสรจสน ฎ.๕๔๗๑/๒๕๖๐ (ไมตองใหศาลสงเลกอก)

14

ฎกาท ๕๔๗๑/๒๕๖๐ หางหนสวนสามญระหวางผรองและผคดคานเลกกนดวยเหตทกจการแบงขายทดนด าเนนการเสรจสนแลวเมอหางหนสวนสามญเลกกนโดยผลของกฎหมาย ศาลจงไมจ าตองมค าสงใหเลกหางหนสวนสามญตามค ารองขอของผรองอกการช าระบญชเปนกระบวนการตามทกฎหมายบญญตใหจดการทรพยสนกรณหางหนสวนเลกกนตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๖๑ วรรคหนง มใชเปนสทธเรยกรองทจะตองขอบงคบภายในก าหนดอายความ แมผรองยนค ารองขอใหช าระบญชเกนกวา ๑๐ ป นบแตหางเลกกนแลว แตเมอยงไมมการช าระบญช ผรองกชอบทจะขอใหจดการช าระบญชตามบทบญญตวาดวยการเลกและช าระบญชหางหนสวนสามญได หาไดเปนการบงคบสทธเรยกรองทตองอยภายใตก าหนดอายความไม

15

(๔) ถาหางฯ ตงขนโดยไมมก าหนดเวลา เมอหนสวนคนหนงสงค าบอกกลาวเลกหางลวงหนากอนสนรอบปทางบญชไมนอยกวา ๖ เดอน ใหมผลเลกหางฯ เมอสนรอบปทางบญช (มาตรา ๑๐๕๖)

- หากหนสวนอนทเหลอ (ตงแต ๒ คน) คนใด ยอมรบซอหนของหนสวนทประสงคเลกหาง สญญาหนสวนยงใชไดระหวางหนสวนทเหลออย (มาตรา ๑๐๖๐) หางฯ กไมเลกกน ไมจ าเปนตองเสนอขายหนแกหรอไดรบความยนยอมจากหนสวนทกคน

16

(๕) หนสวนคนใดตาย ลมละลาย ไรความสามารถ

- หากหนสวนอนทเหลอ (ตงแต ๒ คน) คนใด ยอมรบซอหนของหนสวนทตาย ลมละลาย หรอไรความสามารถ สญญาหนสวนยงใชไดระหวางหนสวนทเหลออย (มาตรา ๑๐๖๐) หางฯ กไมเลกกน ไมจ าเปนตองเสนอขายหนแกหรอไดรบความยนยอมจากหนสวนทกคน

- หากบคคลภายนอก (รวมทงทายาท) เขาเปนหนสวน โดยไดรบความยนยอมตามมาตรา ๑๐๔๐ หางฯ กไมเลกกน

17

๗.๑.๓ ตามมาตรา ๑๐๕๗ โดยค าสงศาล- หากหนสวนคนใดคนหนงรองขอ (ฟองอยางคดมขอพพาทก

ได) ศาลอาจสงเลกหางฯได ๓ กรณดงน(๑) มหนสวน (นอกจากผรอง) ละเมดบทบงคบอนเปน

สาระส าคญซงสญญาหนสวนก าหนดไว โดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง

- บทบงคบอาจก าหนดไวในสญญาหรอกฎหมายก าหนดไวกได เชน มาตรา ๑๐๓๙ ผเปนหนสวนจ าตองจดการงานของหางหนสวนดวยความระมดระวงใหมากเสมอนกบจดการงานของตนเองฉะนน หรอมาตรา ๑๐๓๘ ประกอบกจการคาขายแขงกบหางฯ

18

ฎ.๓๔๓๑/๒๕๔๖ โจทกจ าเลยเปนหนสวนประกอบกจการบงกะโลใหเชา จ าเลยไมจดท าบญชรายรบ รายจาย งบก าไรขาดทน ไมแบงปนผลก าไรใหแกโจทก ถอวาเปนการประพฤตผดสญญาหนสวนในสาระส าคญเปนเหตทจะเลกหางหนสวนและช าระบญชไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๐๕๗ (๑) มาตรา ๑๐๖๑ และมาตรา ๑๐๖๒

19

(๒) กจการของหางท าไปกมแตขาดทนและไมมหวงฟนตวได

(๓) เหตอนใดท าใหหางนนเหลอวสยจะด ารงตอไปได ด ฎ .๑๗๑๑/๒๕๓๒ ฎ.๘๔๕๔/๒๕๕๙ ฎ .๖๓๘๐/๒๕๖๑

20

ฎ.๑๗๑๑/๒๕๓๒ การทโจทกผเปนหนสวนในหางหนสวนสามญฟองผเปนหนสวนดวยกนเปนจ าเลยใหรบผดในสวนทขาดทน โดยทยงไมมการเลกหางและช าระบญชนน แมในค าฟองของโจทกจะมไดมค าขอใหศาลสงเลกหางหนสวนสามญ แตเมอตามค าฟองมค าขอใหบงคบจ าเลยรบผดในสวนทขาดทนครงหนงพรอมดวยดอกเบย แสดงใหเหนความประสงคของโจทกวาตองการใหศาลสงเลกหางหนสวนสามญดวย ดงนน เมอขอเทจจรงไดความวาไมมตวบคคลทจะชวยใหการประกอบกจการของหางหนสวนด าเนนตอไปได อกแลว ถอวามเหตท าใหหางหนสวนเหลอวสยทจะด ารงคงอยตอไปได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๐๕๗ (๓) ศาลยอมสงใหหางหนสวนสามญนนเลกกนได

21

ฎ.๘๔๕๔/๒๕๕๙ ผรองบรรยายค ารองขอขอใหศาลมค าสงเลกหางหนสวนจ ากด ส. โดยเหตกจการของหางทจะท าไปกมแตขาดทนอยางเดยวและไมมหวงวาจะกลบฟนตวไดอก และผเปนหนสวนด าเนนคดฟองรองกนหลายเรองจนไมสามารถจะรวมท ากจการตอไปได ทงผรองยกเลกสมปทานคาขายน ามน รอถอนถงบรรจน ามนและตจายน ามนคนแกบรษท อ. ไปแลว อนเปนเหตท าใหหางหนสวนเหลอวสยทจะด ารงอยตอไปได ซงเปนเหตตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๕๗ (๒) และ (๓) หาไดอางเหตผเปนหนสวนคนใดคนหนงลวงละเมดบทบงคบใด ๆ อนเปนขอสาระส าคญซงสญญาหนสวนก าหนดไวแกตนโดยจงใจหรอเลนเลออยางรายแรงตามมาตรา ๑๐๕๗ (๑) ไม เชนน ไมวาผรองจะเปนผลวงละเมดบทบงคบใด ๆ อนเปนขอสาระส าคญซงสญญาหนสวนก าหนดไวแกตนโดยจงใจหรอเลนเลออยางรายแรงตามมาตรา ๑๐๕๗ (๑) ดงทผคดคานฎกาหรอไม ผรองกมอ านาจยนค ารองขอในคดน

22

ฎ.๖๓๘๐/๒๕๖๑ การทจ าเลยซงมชอถอกรรมสทธทดนพรอมอาคารพาณชยพพาทแทนผเปนหนสวนคนอน ๆ แอบจดทะเบยนไถถอนการจ านองทดน พรอมอาคารพาณชยพพาทจากธนาคารท. ผใหกกอนครบก าหนดช าระหนเสรจสน โดยปกปดไมใหผเปนหนสวนคนอน ๆ ลวงร ดวยการทจ าเลยยงคงโอนเงนเขาบญชใหแกโจทกท ๒ เรอยมา แลวน าทดนพรอมอาคารพาณชย พพาทไปจดทะเบยนจ านองเปนประกนหนสนสวนตวของตนเองไวแก ธนาคาร ก. เปนการน าเอาทรพยสนทผเปนหนสวนทกคนเปนเจาของรวมกนไปใชประโยชนสวนตว อนอาจมผลใหทรพยสนดงกลาวไมสามารถน ามาแบงปนกนในระหวางผเปนหนสวนได กรณมเหตใหหางหนสวนเหลอวสยทจะด ารงคงอยตอไปได เปนเหตทจะเลกหางหนสวนและช าระบญชไดตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๕๗ (๓) มาตรา ๑๐๖๑ และมาตรา ๑๐๖๒

23

ฎ.๔๐๔/๒๕๖๒ หนสวนผจดการของหางหนสวนมหนงสอแสดงเจตนาลาออกจากการเปนหนสวนผจดการ หางหนสวนประกอบกจการใหเชาอพารตเมนตซงมผเชาเตมทงสบสามหองพก มสระวายน าขนาดใหญ อยดานหนา ตามสภาพของกจการซงมรายรบรายจายหมนเวยนตองม ผบรหารจดการดแลบ ารงรกษาและพฒนาสงปลกสรางกบทงจดเกบคาเชา และคาสาธารณปโภคตาง ๆ แตกลบไมอาจจดใหผเปนหนสวนประชมลงมตตงหนสวนผจดการและวางแนวทางบรหารกจการได การทหนสวนและทายาทของหนสวนตางฟองรองกนเปนคดแพง และคดอาญาหลายคด แมจะมใชการฟองรองกนเกยวกบการจดการหางหนสวน แตกเหนไดชดเจนวาขอพพาททมระหวางกนสงผลใหผเปนหนสวนและทายาท ของหนสวนตางไมประสงคจะเขารวมพบปะประชมกนตอไป หางหนสวนจงเหลอวสยทจะด ารงคงอยตอไปได กรณมเหตทศาลจะสงเลกหางหนสวนจ ากด ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๕๗ (๓) ประกอบมาตรา ๑๐๘๐

24

- เมอมเหตตามมาตรา ๑๐๕๗ ผเปนหนสวนอนอาจรวมกนรองใหศาลสงก าจดหนสวนผเปนตนเหตแทนสงเลกหางฯ กได ตามมาตรา ๑๐๕๘ แตเมอก าจดแลวตองเหลอหนสวนอยางนอย ๒ คน

"เมอเหตอนใดอนหนงเกดขนเกยวดวยผเปนหนสวนคนหนงซงตามความในมาตรา ๑๐๕๗ ....เปนเหตใหผเปนหนสวนทงหลายนอกนนมสทธจะเรยกใหเลกหางหนสวนไดไซร ในเมอผเปนหนสวนเหลานนยนค ารอง ทานวาศาลจะสงใหก าจดหนสวนผตนเหตคนนนออกเสยจากหางหนสวนแทนสงใหเลกหางหนสวนกได"

25

๗.๒ เหตแหงการช าระบญชและขอยกเวนทไมตองช าระบญช

- กระบวนการทผช าระบญช รวบรวมทรพยสนของหางไปช าระหน และมาแบงหรอคนแกหนสวน

- มไดเมอหางฯ เลกกนเทานน มาตรา ๑๐๖๑ วรรคหนง “เมอหางหนสวนเลกกนแลว กใหจดการช าระบญช เวนแตจะไดตกลงกนใหจดการทรพยสนโดยวธอนในระหวางผเปนหนสวนดวยกน หรอวาหางหนสวนนน ศาลไดพพากษาใหลมละลาย”

- หนสวนจะฟองขอแบงทรพยของหางทนทไมได ตองใหผช าระบญชจดการเสยกอน

26

ฎ.๖๔๒/๒๔๗๒ การช าระบญชจะมขนเฉพาะเมอมการเลกหางหนสวนเทานน ถาหางหนสวนยงไมเลกกจการผเปนหนสวนจะฟองขอแบงทนก าไร โดยไมขอใหเลกหางหนสวนและไมช าระบญชดวยไมได

27

ขอยกเวนทเมอหางฯ เลกกนแตไมตองช าระบญช ม ๓ กรณ

(๑) ตกลงกนจดการทรพยสนโดยวธอน เชน ตกลงใหหนสวนแตละคนรบผดตอเจาหนแตละราย (๑๐๖๑ วรรคหนงตอนตน) การตกลงกนอาจเปนพฤตการณ

ฎ.๑๒๓๘/๒๕๒๒ หางฯ ท าการคาไม เมอเสรจแลวยอมเลกกนตามมาตรา ๑๐๕๕ (๓) โจทกจ าเลยตกลงรบไมไปคนละครงจงไมตองสงเลกหนสวนและช าระบญชอก

28

ฎ.๑๕๑๓๐/๒๕๕๑ การเขาหนซอทดนของโจทกและจ าเลยมาเพอขายนน เปนการเขาหนกนเฉพาะเพอท ากจการอยางหนงอยางใดเพยงอยางเดยว เมอขายทดน การเปนหนสวนระหวางโจทกและจ าเลยจงเลกกนตามมาตรา ๑๐๕๕ (๓) และหลงจากขายทดนแลวจ าเลยไดแบงก าไรจากการขายทดนใหแกโจทก มการท าบญชไว แสดงวาโจทกและจ าเลยไดมการคดบญชกนเรยบรอยแลว ไมมทรพยสนในระหวางหนสวนหรอหนสนใดทจะตองจดการกนอก ถอไดวามการตกลงกนใหจดการทรพยสนโดยวธอน ตามมาตรา ๑๐๖๑ หาใชตองจดใหมการช าระบญชเสมอไปไม โจทกจงมสทธฟองเรยกเงนก าไรและเงนทดรองจายแทนหางหนสวนสามญจากจ าเลยได

29

ฎ.๘๖๗๒/๒๕๕๙ เมอหางหนสวนเลกกน ป .พ.พ. มาตรา ๑๐๖๑ วรรคหนง ก าหนดใหหางหนสวนตองมการช าระบญช เวนแตจะไดตกลงกนใหจดการทรพยสนโดยวธอนในระหวางผเปนหนสวนดวยกน แมในสญญารวมหนกนท างานจะระบวธการด าเนนการของหาง การแบงรายไดหรอผลตอบแทนในการรวมหนตลอดจนการแบงปนผลก าไรหรอการสงมอบเงนทนแกผเปนหนสวนกตาม ขอตกลงดงกลาวกเปนเพยงสญญาจดตงหางหนสวนทระบถงวธรวมลงทนและการประกอบกจการใหเปนไปตามวตถประสงคของผเปนหนสวนเทานน

(ตอ)30

และแมในสญญาจดตงหางหนสวนจะระบถงการแบงปนเฉพาะผลก าไรใหผรองท ๒ และผคดคานทงสอง แตขอตกลงดงกลาวกเปนเพยงสวนหนงของสญญาจดตงหางหนสวนเทานน ถอไมไดวาเปนขอตกลงใหจดการทรพยสนโดยวธอนในระหวางผเปนหนสวนดวยกน กรณจงมเหตตองมการตงผช าระบญชของหางหนสวน

31

(๒) หางหนสวนนนลมละลาย ไมมผลจรง ส าหรบหางฯ ไมจดทะบยน (๑๐๖๑ วรรคหนงตอนทาย)

(๓) การช าระบญชไมเปนประโยชนแกหนสวนทงหลายฎ.๑๙๔๕/๒๕๔๒กจการของหนสวนในคดนมเพยงอยางเดยวคอ ใหผเปนหนสวนลงทนเพอซอทดนแปลงหนงมาคาหาก าไร ไมปรากฎวามทรพยสนอนนอกจากเงนลงหนและไมปรากฏหนสนแตอยางใด การทจะใหไปด าเนนการฟองขอใหเลกหางหนสวนและช าระบญชของหางหนสวนเสยกอน ยอมไมเปนประโยชนแกผเปนหนสวนทกฝาย ศาลยอมพพากษาใหคนเงนลงหนไปไดเลย

32

ฎ.๔๒๔๕/๒๕๕๑

โจทกจ าเลยตางมปญหาดานการเงน ประสงคจะเลกกจการหางหนสวนกน จ าเลยกลบทาใหโจทกฟองคดและใหการตอสคดปฏเสธการเปนหนสวนกบโจทก ถอวามเหตท าใหหางหนสวนเหลอวสยทจะด ารงคงอยตอไปไดตามมาตรา ๑๐๕๗ (๓) ดงนน โจทกมสทธรองขอใหศาลสงเลกหางหนสวนได (มตอ)

33

ฎ.๔๒๔๕/๒๕๕๑ (ตอ)แมโจทกจะไมไดมค าขอทายฟองใหศาลสงใหเลกหางหนสวน แตกเหนความประสงคของโจทกไดวาตองการใหสงเลกหางหนสวนจงไดขอแบงทน เมอไมปรากฏวาหางหนสวนนมลกหน เจาหนหรอผเปนหนสวนไดออกเงนทดรองและคาใชจายของตนไปเพอจดการคาของหาง สนทรพยของหางหนสวนมเพยงอาคารและเครองท าน าดมเทานน กจการท าน าดมกเพงจะเรมตนยงไมปรากฏก าไรหรอขาดทนในการด าเนนกจการ หากจะใหมการช าระบญชของหางหนสวนกคงจะไมไดขอเทจจรงเพมขนแตประการใด จงสมควรพพากษาแบงทนใหโจทกไดโดยไมตองช าระบญช

34

ฎ.๑๗๑๑/๒๕๓๒ การทโจทกผเปนหนสวนในหางหนสวนสามญฟองผเปนหนสวนดวยกนเปนจ าเลยใหรบผดในสวนทขาดทน โดยทยงไมมการเลกหางและช าระบญชนน แมในค าฟองของโจทกจะมไดมค าขอใหศาลสงเลกหางหนสวนสามญ แตเมอตามค าฟองมค าขอใหบงคบจ าเลยรบผดในสวนทขาดทนครงหนงพรอมดวยดอกเบยแสดงใหเหนความประสงคของโจทกวาตองการใหศาลสงเลกหางหนสวนสามญดวย ดงนน เมอขอเทจจรงไดความวาไมมตวบคคลทจะชวย ใหการประกอบกจการของหางหนสวนด าเนนตอไปได อกแลว ถอวามเหตท าใหหางหนสวนเหลอวสยทจะด ารง คงอยตอไปได ตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๐๕๗ (๓)ศาลยอมสงใหหางหนสวนสามญนนเลกกนได (ตอ)

35

เมอหางหนสวนสามญเลกกนแลวจะตองมการช าระบญชกนกอนเพอทราบก าไรขาดทน แตเมอขอเทจจรงไดความวาทรพยสนของหางหนสวนไมม เจาหนไมม คงมแตเพยงลกหนทไมสามารถตดตามเรยกรองใหช าระหนได สวนทขาดทนคอเงนทดรองซอสนคา ดงนน การทจะใหไปด าเนนการช าระบญชของหางหนสวนเสยกอนยอมไมเปนประโยชน แมโจทกจะขอใหบงคบจ าเลยรบผดในสวนทขาดทนโดยมไดขอใหช าระบญชหางหนสวนเสยกอน ศาลกยอมพพากษาบงคบใหจ าเลยรบผดในสวนทขาดทนไดโดยมตองใหมการช าระบญชหางหนสวนนน

36

๗.๓ ผช าระบญช- มาตรา ๑๐๖๑ วรรคสามและวรรคส“การช าระบญชนน ใหผเปนหนสวนทงหมดดวยกน

จดท าหรอใหบคคลอนซงผเปนหนสวนไดตงขนนนเปนผจดท าการแตงตงผช าระบญช ใหวนจฉยชขาดโดยคะแนน

เสยงขางมากของผเปนหนสวน”(๑) สญญาตงหางฯ ก าหนดตวผช าระบญช (๒) สญญาตงหางฯ ไมก าหนด หนสวนตองรวมกนท า

หรอโดยเสยงขางมากตงบคคลภายนอกเปนผช าระบญช(๓) ถาตกลงตงผช าระบญชไมได ขอใหศาลแตงตง

37

ฎ.๘๖๘๐/๒๕๕๑

หางหนสวนจ ากดมผ เปนหนสวนสองคน คอโจทกซงเปนหนสวนจ าพวกจ ากดความรบผด และจ าเลยเปนหนสวนจ าพวกไมจ ากดความรบผดและเปนหนสวนผจดการ โจทกจ าเลยไมไววางใจกน มขอพพาทขดแยงกนอย หากตงฝายใด หรอใหรวมกนเปนผช าระบญชคงไมรวมมอกน เปนอปสรรค จงสมควรตงเจาพนกงานบงคบคดซงเปนคนกลางเปนผช าระบญช

38

(๔) กรณหนสวนตาย แมทายาทของของหนสวนทตายไมจ าเปนเขาเปนหนสวนแทนท ซงมผลใหหางเลกกน แตทายาทตองเขามารวมการช าระบญช ฎ.๑๙๑/๒๕๐๑

39

๗.๔ ล าดบแหงการช าระบญชมาตรา ๑๐๖๒ การช าระบญช ใหท าโดยล าดบดงน คอ

(๑) ใหช าระหนทงหลายซงคางช าระแกบคคลภายนอก(๒) ใหชดใชเงนทดรองและคาใชจายซงผเปนหนสวนไดออกของ

ตนไปเพอจดการคาของหาง(๓) ใหคนทนทรพยซงผเปนหนสวนแตละคนไดลงเปนหนถายงมทรพยเหลออยอกเทาไร กใหเฉลยแจกเปนก าไรในระหวาง

ผเปนหนสวนมาตรา ๑๐๖๓ ถ า เม อ ได ช า ระหน ซ ง ค า งช า ระแก

บคคลภายนอกและชดใชเงนทดรองและคาใชจายแลว สนทรพยทยงอยไมพอจะคนแกผเปนหนสวนใหครบจ านวนทลงหนไซร สวนทขาดนคอขาดทน ซงตองคดเฉลยชวยกนขาด

40

มาตรา ๑๐๔๔ อนสวนก าไรกด สวนขาดทนกด ของผเปนหนสวน ทก ๆ คนนนยอมเปนไปตามสวนทลงหน

- ล าดบการช าระบญช เรมจากรวบรวมเงน และทรพยสนของหางออกขายทอดตลาดแลว (๑) ช าระหนแกบคคลภายนอก (๒) ใชเงนทดรองคาใชจายของผเปนหนสวน (ถอวาอยในฐานะเจาหนของหางฯ เชนกน ) (๓) คนทนแกหนสวน (๔) เฉลยก าไรตามสดสวนลงหน ตามมาตรา ๑๐๖๒ วรรคทาย และมาตรา ๑๐๔๔

41

- หากเงนและทรพยสนทรวบรวม ยงไมพอช าระหนแกเจาหนตาม (๑) (๒) = ขาดทน หนสวนแตละคนตองรบผดตอเจาหนโดยไมจ ากดจ านวน แตระหวางหนสวนดวยกน รบผดตามสดสวนลงหน ตามมาตรา ๑๐๔๔

- หากพอช าระหนแกเจาหน แตไมพอคนทนจนครบตาม (๓) = ขาดทนเชนกน หนสวนตองชวยกนเฉลยขาดทน โดยไดรบทนคนไมครบจ านวนทลง แตยงคงเปนไปตามสดสวนหนทลงทน ตามมาตรา ๑๐๖๒ (๓), ๑๐๖๓ และ ๑๐๔๔

42

ตวอยางหางฯ ม ก ข ค เปนหนสวน ก ลงหนเปนเงน ๑๐๐,๐๐๐ บาท ข ลงห น เปน เ งน ๒๐๐ ,๐๐๐ บาท ค ลงห น เปนท ด น ๓๐๐,๐๐๐ บาท รวมทน ๖๐๐,๐๐๐ บาท สดสวนคอ ๑ ตอ ๒ ตอ ๓ หางเลกกน การช าระบญชรวมทรพยแลวเหลอเงน ๑๐๐,๐๐๐ บาท สวนทดนขายทอดตลาดได ๔๐๐,๐๐๐ บาท รวมเปน ๕๐๐,๐๐๐ บาท (๑) ช าระหนแกเจาหนบคคลภายนอก ๓๐๐,๐๐๐ บาท (๒)ช าระหนแก ข ๘๐,๐๐๐ บาท (๓) เหลอ ๑๒๐,๐๐๐ บาท ไมพอคนทนจนครบ =ขาดทน แตเฉลยคนทนตามสดสวนหน ก ได ๒๐,๐๐๐ บาท ข ได ๔๐,๐๐๐ บาท ค ได ๖๐,๐๐๐ บาท

43