บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ การวจยเรอง “การบรหารการเผยแผพทธศาสนาในยคโลกาภวตนของมหาเถรสมาคม”

ผวจยไดรวบรวมแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ดงน 2.1 แนวคด และทฤษฏการบรหารจดการ 2.2 แนวคด และทฤษฏผน าและภาวะผน า 2.3 แนวคด และทฤษฏองคกรเชงนวตกรรม 2.4 แนวคด และทฤษฏการจดการองคความร 2.5 แนวคด และทฤษฏการมสวนรวมของประชาชน 2.6 การบรหารการเผยแผพทธศาสนาของมหาเถรสมาคม 2.7 งานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคด และทฤษฎการบรหารจดการ

การทองคกรไมวาจะเปนภาครฐหรอภาคเอกชนกตาม หรอองคกรดานศาสนากตาม จะด ารงอยไดมความเจรญรงเรองกาวหนานน ขนอยกบความสามารถในการน าทรพยากรทมอยอยางจ ากดในองคกรไปด าเนนการดวยวธการใดๆกตาม เพอทจะใหบรรลวตถประสงค เปาหมายขององคกรไดอยางมประสทธภาพ การด าเนนการใดๆ เพอทจะใหองคกรอยรอดเจรญเตบโตและกาวหนาไดนน ขนอยกบการบรหารทดมประสทธภาพ (สมาน รงสโยกฤษฎ และสธ สทธสมบรณ, 2544, หนา 1)

ผบรหารในยคปจจบนจงตองเผชญกบสถานการณททาทาย และเปลยนแปลงไปจากเดม จะตองท างานในแตละวนทยาวนาน ตองแกปญหาทยงยากซบซอนตลอดเวลา ตองเจอกบสภาพการแขงขนทงระดบโลก ระดบภมภาค และระดบภายในประเทศ ตองใชเวลาตดตามระเบยบขอบงคบของรฐ รวมทงถกกดดนจากกลมผลประโยชนตางๆ มากมาย นบวนงานบรหารยงยงยากมากขน อนสบเนองมาจากสถานการณทเปลยนแปลงอยางรวดเรวโดยไมคาดคด ภาวะวกฤตทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม และเทคโนโลยใหมๆ ทเกดขนตลอดเวลา นกบรหารจงตองเสยงกบสภาวการณทเปลยนแปลงและความหลากหลายตางๆ แตในขณะเดยวกน กตองใชความสามารถทงศาสตรและศลปแสวงหาโอกาสและสรางความไดเปรยบใหเกดขนแกองคกรทตนเองรบผดชอบ

17

ความหมายการบรหารจดการ

การบรหารเปนสวนหนงของการท างาน มทงผบรหารและผปฏบตงาน ทกองคกรลวนตองอาศยการบรหารเพอแสดงออกถงโครงสรางและวธการท างาน การบรหาร (Administration) เปนค าทแสดงออกถงการกระท าหรอปฏบตการบางอยาง ทเรยกวา บรหารนน เปนหนาทของนกบรหาร ไดมนกวชาการใหความหมายและความส าคญของการบรหารไว ดงน

พยอม วงศสารศร (2538, หนา 34) ใหความหมายวา การบรหาร คอ กระบวนการทผจดการใชศลปะและกลยทธตางๆ ด าเนนกจการตามขนตอนตางๆ โดยอาศยความรวมแรงรวมใจของสมาชกในองคกร การตระหนกถงความสามารถ ความถนด ความตองการ และความมงหวงดานความเจรญกาวหนาในการปฏบตงานของสมาชกในองคกรควบคไปดวย องคกรจงจะสมฤทธผลตามเปาหมายทก าหนดไว

อนนต เกตวงศ (2523, หนา 27) ไดกลาววา การบรหารคอการประสานความพยายามของมนษย (อยางนอย 2 คน) และทรพยากรตางๆ เพอท าใหเกดผลตามตองการ

ไพบลย ชางเรยน (2532, หนา 17) กลาวไววา การบรหารหมายถง ระบบทประกอบไปดวยกระบวนการในการน าทรพยากรทางการบรหารทงทางวตถและคนมาด าเนนการเพอบรรลวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธภาพและประสทธผล

ตน ปรชญพฤทธ (2535, หนา 8) ไดกลาววา การบรหารมลกษณะทเปนกระบวนการโดยหมายถงกระบวนการน าเอาการตดสนใจและน านโยบายไปปฏบต สวนการบรหารรฐกจหมายถงเกยวของกบการน าเอานโยบายสาธารณะไปปฏบต

บญทน ดอกไธสง (2535) ไดใหความหมายวา การบรหารคอ การจดการทรพยากรทมอยหรอไมมใหมประสทธภาพมากทสด เพอการตอบสนองความตองการของบคคล องคกร หรอประเทศ หรอการจดการเพอผลก าไรของทกคนในองคกร

พรสทธ ค านวณศลป และคณะ (2541) ไดกลาววา การบรหาร (Administration) หมายถงการบรหารงานในภาครฐ (Public Sector) ซงในองคกรทมไดมงก าไร การจดการ (Management) ใชค านกบการบรหารงานในภาคธรกจเอกชนทมงก าไรโดยเฉพาะ ดงนน ในความหมายโดยรวมการบรหารจดการ คอ การท างานใหงานตางๆ ลลวงหรอส าเรจโดยอาศยบคคลอนเปนผท า กคอ ผบรหารจะมบทบาทเปนเพยงหวหนาหรอผน าของบคคลทจะด าเนนการจดระเบยบเกยวกบการใชทรพยากรตางๆ ใหเกดประสทธภาพสงสด

สมาน รงสโยกฤษฎ และสธ สทธสมบรณ (2544) ใหความหมายไววา การบรหารคอการด าเนนงานใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคทก าหนดไว โดยอาศยปจจยตางๆ ไดแก คน เงน วสด สงของและวธการปฏบตงาน เปนอปกรณในการด าเนนงาน หรออกนยหนง การบรหาร คอการท างานใหส าเรจโดยอาศยบคคลอนๆ

18

สมพงศ เกษมสน (2526, หนา 6) ไดใหความหมายวา การบรหารคอ การใชศาสตรและศลปะ ในการน าเอาทรพยากรการบรหาร มาประกอบกนตามกระบวนการบรหาร ใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธภาพ

เฮอรเบรต เอ. ไซมอน (Herbert A. Simon, 1961: 3) กลาวถงการบรหารวาหมายถง กจกรรมทบคคลตงแต 2 คนขนไป รวมกนด าเนนการเพอใหบรรลวตถประสงค

เฟรดเดอรรค ดบบลว. เทเลอร (Frederick W. Taylor, 2523) ใหความหมายการบรหารไววา งานบรหารทกอยางจ าเปนตองกระท าโดยมหลกเกณฑ ซงก าหนดจากการวเคราะหศกษาโดยรอบคอบ ทงน เพอใหมวธทดทสดในอนทจะกอใหเกดประสทธภาพในการผลตมากยงขนเพอประโยชนส าหรบทกฝายทเกยวของ (Frederick W. Taylor อางถงใน สมพงศ เกษมสน, 2523 หนา 27)

ปเตอร เอฟ. ดรคเกอร (Peter F. Drucker, 2523) กลาววา การบรหาร คอ ศลปะในการท างานใหบรรลเปาหมายรวมกบผอน การท างานตางๆ ใหลลวงไปโดยอาศยคนอนเปนผท าภายในสภาพองคกรทกลาวนน ทรพยากรดานบคคลจะเปนทรพยากรหลกขององคกรทเขามารวมกนท างานในองคกร ซงคนเหลานจะเปนผใชทรพยากรดานวตถอนๆ เครองจกร อปกรณ วตถดบ เงนทน รวมทงขอมลสนเทศตางๆ เพอผลตสนคาหรอบรการออกจ าหนายและตอบสนองความพอใจใหกบสงคม (Peter F. Drucker อางถงใน สมพงศ เกษมสน, 2523, หนา 6)

เฮนร ฟาโยล (Henry Fayol, 1949) ฟาโยลเปนนกคดทฤษฎทางดานการบรหารจดการในชวงเวลาประมาณ ค.ศ. 1920 เปนผมผลงาน เปนผใหทฤษฎและแยกบทบาทหนาทของฝายบรหารกบบทบาทของฝายเทคนคโดยอธบายบทบาทหนาทของบคคลในองคกร บางครงจะคาบเกยวกนทงทางบรหารและดานเทคนค ดงนน ความรทางการบรหารจงมความส าคญและนาจะจดใหมการเรยนการสอนในทกระดบชนของการศกษา ซงจะท าใหเกดประโยชนใชกบการบรหารงานอตสาหกรรมหรองานภาครฐบาล

เฮนร ฟาโยล เหนวาผบรหารมบทบาทหนาทหลก 5 ประการ คอ 1) บทบาทหนาทในการวางแผน (Planning) คอ ผบรหารจะตองมองไปขางหนา

คาดการณถงเหตการณทจะมผลกระทบตอธรกจหรอองคกร จงจะตองจดท าแผนปฏบตงานหรอแนวทางทจะใหสมาชกไดใชปฏบต

2) บทบาทหนาทในการจดการองคกร(Organizing) คอ ผบรหารตองจดโครงสรางขององคกรทเหมาะสมกบการท างานของสมาชกในองคกร เพอชวยใหงานในความรบผดชอบขององคกรบรรลผล

3) บทบาทหนาทในการบงคบบญชาสงการ (Commanding) คอ เปนผทหนาทในการสงการผใตบงคบบญชาปฏบตงานตามบทบาทหนาทและโครงสรางทก าหนดไว

19

4) บทบาทหนาทในการประสานงาน (Coordinating) ผบรหารจะตองเชอมโยงและผสมผสาน

5) บทบาทหนาทในการควบคม (Controlling) ผบรหารจะตองควบคมการปฏบต งานใหอยในกรอบและแผนทวางไวเพอบรรลผลตามเปาหมาย

นอกจากน เฮนร ฟาโยล ยงไดใหหลกทใชในการบรหารไว ดงน 1) หลกการในเรองของอ านาจหนาทและความรบผดชอบ ซงเปนสงทแยกออก

จากกนมได ผใดไดรบมอบหมายใหรบผดชอบตองานใดจะตองไดรบมอบอ านาจใหเพยงพอทจะไดงานส าเรจ

2) หลกการของผบงคบบญชาคนเดยว เพอมใหเกดความสบสนและเปนการขจดสาเหตของความขดแยงระหวางคนในองคกร

3) หลกการของการก าหนดจดมงหมายรวมกน เพอใหไดงานส าเรจลลวงตามเปาหมาย

4) หลกการของการด ารงไวซงสายบงคบบญชา เพอความเหมาะสมในการตดตอกนโดยตรง

5) หลกการของการแบงงานกนท าตามความถนดหรอเ ชยวชาญ เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการท างาน

6) หลกการของระเบยบวนย เปนการสรางขอตกลงในการท างาน เพอใหสมาชกทกคนยดถอและปฏบต

7) หลกการถอประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนบคคล ซงถอวาเปาหมาย หรอผลประโยชนขององคกรส าคญกวาของสวนตน เชน ถาบรษทก าไรมาก สมาชกกจะไดรบโบนสตอบแทน

8) หลกการของการใหผลประโยชนตอบแทน เปนคาตอบแทนแกผท างาน ซงควรจะยตธรรมและใหความพงพอใจทกฝาย

9) หลกการรวมอ านาจไวทศนยกลาง เพอการบรหารควบคมดแลโดยรวม 10) หลกการของการจดระเบยบองคกร เพอการท างานอยางเปนระเบยบ สมาชก

จะตองรวาผบรหารผปฏบตอยต าแหนงใด มบทบาทหนาทและขอบเขตของงานในลกษณะใด สมพนธกบงานอนอยางไร

11) หลกของความเสมอภาค ผบรหารตองยดความเอออารย ความยตธรรม และปฏบตตอทกคนดวยความเสมอภาค

12) หลกของการมเสถยรภาพในการวาจางงาน 13) หลกของการกระตนใหผปฏบตงานมความคดรเรม เพอใหองคกรมความเจรญ

งอกงาม

20

14) หลกของการสรางความสามคค เพอใหเกดความกลมเกลยวเปนน าหนงใจเดยว ท างานเปนทมรวมกนได

นอกจากน นกวชาการทางดานพทธศาสนาไดใหความหมายของการบรหารในเชงพทธ ไว ดงน

พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต) (2541, หนา 2-3) กลาวสรปไววา การบรหารหมายถง ศลปะแหงการท างานใหส าเรจโดยอาศยผอน และนกบรหารมหนาทวางแผน จดองคกร

แตงตงบคคลอ านวยการ และควบคมทรพยากรตางๆ เพอใหการด าเนนงานเปนไปในทางเดยวกนเพอสเปาหมายทวางไว สวนความหมายของการบรหารในทางธรรม คอ วธการบรหารตางๆทใชกนทวไปพอสรปได 3 ลกษณะ แตทดทสดคอ แบบถอธรรมหรอหลกการเปนส าคญโดยยดเอาความ ส าเรจเปนพนฐานท าใหงานส าเรจ ไมเอาความขดแยงสวนตวมาเกยวของ และยนดรบค าแนะน าจากทกฝาย เพอใหทกคนมโอกาสแสดงความสามารถ จะไดทงน าใจคนและผลของงาน วธนเรยกวา “ธรรมาธปไตย” คอใชทงพระเดชและพระคณ

พระราชญาณวสฐ (2548, หนา 3) ใหความหมายไววา เปนกายบรหาร การบรหารวด และการปกครอง กายบรหาร คอ การดแลรกษาตนเอง การบรหารวด คอ การปกครอง ดแลรกษาพระสงฆสามเณรและบคคลอนๆทอาศยในวด สวนการปกครองคณะสงฆเรมจากระดบวด ถงองคกรระดบสงขนไปในสงคมสงฆมณฑลทวประเทศ

พระศรญาณโสภณ (2546, หนา 1-10) ไดกลาวไววา การบรหารเปนเรองทส าคญมาก ตองใชปรชญาการบรหารเปนหลก ตองจดคนใหเขากบงาน วางระบบงานใหแยกกนอยางชดเจน

ตองเนนการศกษาน าการปกครอง สลกษณ ศวรกษ (2538, หนา 8-15) แสดงทรรศนะการบรหารงานในเชงพทธศาสนาไววา

การบรหารงานทงหมด คอ การบรหารตนเอง เปนการปฏบตเพอพฒนาตนและพฒนางาน การพฒนาตนตองรเทาทน ความโลภ ความโกรธและความหลง ส าคญตองมสต

สรปวา การบรหารตองใชทงศาสตรและศลปในการทจะรวมมอกนท ากจการขององคกรใหบรรลตามวตถประสงค โดยใชกระบวนการด าเนนงานทตอเนองและใชทรพยากรทเหมาะสมและมประสทธภาพในการจดการเพอใหเกดความส าเรจ การบรหารแบบใหมตองใหสอดคลองกบสถานการณปจจบน เกดการเปลยนแปลง เกดความรและความคดทชดเจนขน สวนนกวชาการทางพระพทธศาสนามความเหนในเรองการบรหารเหมอนกบนกวชาการทวไป แตกตางกนตรงทวาทางพระพทธศาสนาจะเนนการน าธรรมะมาใชรวมกนและสงเสรมใหการบรหารมจรยธรรมและมธรรมาภบาลในองคกรมากขน

ดงนน การบรหารงานทกประเภท ควรด าเนนการเพอใหเกดประโยชนตอสวนรวมและสรางความเจรญแกชมชนและบานเมองโดยเฉพาะการบรหารราชการทตองใชเงนภาษอากรของประชาชนในการบรหารประเทศ ซงผบรหารควรตระหนกถงความส าคญดงท สมพงศ เกษมสน

21

(2526, หนา 4) ไดกลาวถงความเจรญเตบโตและความส าคญของการบรหารซงสรปสาระส าคญไดดงน

1. การบรหารไดเจรญเตบโตควบคมากบการด ารงชพของมนษยและเปนสงชวยใหมนษยด ารงชพไดอยางมความผาสก

2. จ านวนประชากรเพมขนอยางรวดเรว เปนผลท าใหองคกรตางๆตองขยายงานดานบรหารใหกวางขวางยงขน

3. การบรหารเปนเครองบงชใหทราบถงความกาวหนาทางสงคม ทางวทยาการ ดานตางๆ ท าใหการบรหารเกดการเปลยนแปลงและกาวหนารวดเรวยงขน

4. การบรหารเปนมรรควธทส าคญในอนทจะน าสงคมโลกไปสความเจรญกาวหนา 5. การบรหารจะชวยชใหทราบถงแนวโนม ทงในดานความเจรญและความเสอมของ

สงคมในอนาคต 6. การบรหารลกษณะเปนการท างานรวมกนของบคคลในองคกร ฉะนน ความส าเรจของ

การบรหาร จงขนอยกบปจจยสภาพแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมการเมองอยเปนอนมาก 7. การบรหารมลกษณะตองใชการวนจฉยสงการเปนเครองมอ ซงนกบรหารจ าเปนตอง

ค านงถงปจจยแวดลอมตางๆ 8. ชวตประจ าวนของมนษยไมวาในครอบครว หรอในองคกรยอมมสวนเกยวพนกบการ

บรหารอยเสมอ ดงนน การบรหารจงเปนเรองทนาสนใจและจ าเปนตอการทจะด ารงชพอยางฉลาด 9. การบรหารกบการเมองเปนของคกน ไมอาจแยกจากกนโดยเดดขาดได ฉะนน การ

ศกษาวชาบรหารจงตองค านงถงสภาพแวดลอมและวฒนธรรมทางการเมองดวย สรปไดวา ความเจรญกาวหนาในสงคมมนษยเปนผลมาจากการบรหาร ดงนน ความส าคญ

ของการบรหารม ดงน 1. เปนกจกรรมทควบคกบการอยรวมกนของมนษย 2. เมอมนษยอยรวมกนเปนกลมมากเทาไร การบรหารกยงมความส าคญมากขน 3. การบรหารเปนกจกรรมทท าใหการท างานรวมกนของมนษยประสบความส าเรจ 4. การบรหารเปนมรรควธทจะท าใหสงคมมนษยผนไปสความเจรญกาวหนา 5. การบรหารเปนกจกรรมทท างานอยางประหยดทรพยากร 6. การบรหารเปนกระบวนการทางสงคม

องคประกอบของการบรหารจดการ วรช วรชนภาวรรณ (2545) ไดกลาวถงองคประกอบส าคญของการจดการบรหาร มอย 6 ดาน ดงน

22

1. การตดสนใจ หมายถง การเลอกแนวทางปฏบตจากทางเลอกทมอยหลายทาง เพอน า ไปสการบรรลผลตามเปาหมายทวางไว โดยไดจ าแนกวธการตดสนใจเพอใหไดมาซงทางเลอกทเหมาะสมวามอย 3 วธ คอ

วธแรก คอ การตดสนใจโดยใชประสบการณ นกบรหารทเชอแนวทางนมทรรศนะวาการปฏบตทผานมาจากอดตทงทประสบผลส าเรจและลมเหลว จะเปนบทเรยนทดส าหรบการก าหนดแนวทางการกระท าในอนาคต

วธทสอง คอ การตดสนใจโดยการทดลองทางเลอกหลายทาง แลวสงเกตผลลพธทเกดขน ขอบกพรองทส าคญคอตนทนสง และใชระยะเวลานาน

วธทสาม คอ การตดสนใจโดยใชการวจยและการวเคราะห โดยการจ าแนกปญหาออกเปนองคประกอบยอย แลวน ามาศกษาทงเชงคณภาพและเชงปรมาณ

2. การวางแผน หมายถง การเชอมโยงสภาพการณปจจบนกบอนาคตโดยการคาดการณลวงหนา และก าหนดทางเลอกทถกตองเหมาะสมตอการด าเนนงานโดยใชความร และวจารณญาณชวยเพอใหบรรลเปาหมายทก าหนด การวางแผนจ าแนกออกได 2 ประเภทคอ การวางแผนระยะสนกบการวางแผนระยะยาว การวางแผนระยะสนเปนเรองการเชอมโยงสภาพการณปจจบนกบอนาคตอนใกลโดยก าหนดทางเลอกทจ าเปน เพอใหบรรลเปาหมายทวางไวในระยะสน สวนการวางแผนระยะยาวเปนความพยายามในการคาดการณทตอเนอง โดยการเปรยบเทยบเปาหมายการปฏบตจรง ผานกระบวนการปอนกลบอยางเปนระบบเพอลดความเสยงใหนอยทสด

3. การจดองคกร หมายถง การจดความสมพนธของกจกรรมหรองานขององคกรอยางมระเบยบสมเหตสมผล โดยระบอ านาจหนาทความรบผดชอบทงความพรอมทจะใหตรวจสอบได เพอใหการปฏบตงานเปนไปตามเปาหมายทก าหนดไว การจดองคกรควรประกอบดวยหลกส าคญ 3 ประการ คอ

ประการแรก มการแบงงานหรอกจกรรม ประการทสอง ก าหนดโครงสรางของหนวยงาน เพอจ าแนกลกษณะเฉพาะของ

งานใหชดเจน ประการทสาม มสายการบงคบบญชา เพอแสดงความสมพนธเรยงล าดบลดหลน

กนไปตามอ านาจหนาทและความรบผดชอบของบคคลในหนวยงานอยางชดเจน งายตอการเขาใจ ตลอดจนปองกนการกาวกายหรอซ าซอนของแตละงาน

4. การประสานงาน เปนการรวมแรงรวมใจกนปฏบตงานระหวางบคคลภ ายในงานเดยวกนหรอระหวางหนวยงานอยางสอดคลอง ทงอยางเปนทางการและไมเปนทางการ เพอบรรลเปาหมายทก าหนดไว การประสานงานจงแบงเปน 2 ประเภท คอ เปนการประสานงานกนภายใน และประสานงานระหวางหนวยงานภายนอก

23

5. การควบคม เปนการตรวจสอบการปฏบตงานโดยการเปรยบเทยบงานทปฏบตจรงกบมาตรฐานของงานทก าหนดไว และปรบหรอแกไขทเบยงเบนเพอใหบรรลเปาหมายของหนวยงาน โดยมขนตอนการควบคมทส าคญ 3 ขนตอน ไดแก

ขนตอนแรก เปนการก าหนดเปาหมายหรอวตถประสงค และมาตรฐานของงาน เพอเปนเกณฑส าหรบการควบคม

ขนตอนทสอง เปรยบเทยบผลลพธจากการปฏบตงานกบมาตรฐานทวางไว ขนตอนทสาม แกไขหรอปรบปรงใหถกตอง

6. การประเมนผล เปนการประมาณคณคาหรอผลการปฏบตงานของหนวยงาน ความส าคญของการประเมนผลวาเปนการปองกนการสญเปลาในการบรหารหรอการด าเนนงานตางๆ และเปนการกระตนเตอนผรบผดชอบใหเอาใจใสตอการด าเนนงานภายใตความรบผดชอบอยางจรงจง โดยแบงการประเมนผลออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ การประเมนผลของปรมาณและการประเมนผลเชงคณภาพ

นอกจากน วรช วรชนภาวรรณ (2545, หนา 36-38) ไดกลาวถง การแบงการบรหารตามวตถประสงคหลกของการจดตงหนวยงานไว 6 สวน ดงน

1. การบรหารงานของหนวยงานภาครฐ ซ ง เร ยก วา การบรหารรฐกจ ( Public Administration) หรอการบรหารภาครฐ มวตถประสงคหลกในการจดตงคอการใหบรการสาธารณะ (Public Services) ซงครอบคลมถงการอ านวยความสะดวก การรกษาความสงบเรยบรอย ตลอดจนการพฒนาประชาชนและประเทศชาต เปนตน การบรหารสวนนเปนการบรหารของหนวยงานของภาครฐ (Public or Governmental Organization) ไมวาจะเปนหนวยงานทงในสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน เชน การบรหารงานของหนวยงานของส านกนายกรฐมนตร กระทรวง กรม หรอเทยบเทา การบรหารงานของจงหวดและอ าเภอ การบรหารงานของหนวยการบรหารทองถน หนวยงานบรหารเมองหลวง รวมตลอดทงการบรหารงานของหนวยงานของรฐวสาหกจ เปนตน

2. การบรหารงานของหนวยงานภาคธรกจ ซง เรยกวา การบรหาร ธรกจ (Business Administration) หรอการบรหารภาคเอกชนหรอการบรหารของหนวยงานของเอกชน ซงมวตถ ประสงคหลกของการจดตงเพอการแสวงหาก าไร หรอการแสวงหาก าไรสงสด (Maximum Profits) ในการท าธรกจการคาขาย การผลตอตสาหกรรมหรอใหบรการ เหนตวอยางไดอยางชดเจนจากการบรหารงานของบรษทหางราน และหางหนสวนทงหลาย

3. การบรหารของหนวยงานทไมสงกดภาครฐ (Non-Governmental Organization) ซงเรยกยอวา หนวยงานเอนจโอ (NGO) เปนการบรหารงานของหนวยงานทไมแสวงหาผลก าไร (Non-Profit Administration) มวตถประสงคหลกในการจดตง คอการไมแสวงหาผลก าไร (Non-Profit) เชน การบรหารของมลนธและสมาคม

24

4. การบรหารงานของหนวยงานระหวางประเทศ ( International Organization) มวตถ ประสงคของการจดตง คอความสมพนธระหวางประเทศ เชน การบรหารงานของสหประชาชาต (United Nations Organization) องคกรคาระหวางประเทศ (World Trade Organization) และกลมประเทศอาเซยน (ASEAN)

5. การบรหารงานขององคกรตามรฐธรรมนญ การบรหารงานขององคกรสวนนเกดขนหลงจากประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย โดยบทบญญตของรฐธรรมนญไดก าหนด ใหมองคกรตามรฐธรรมนญขน เชน การบรหารงานของศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง คณะ กรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต คณะกรรมการการเลอกตง และผตรวจการแผนดนของรฐสภา เปนตน องคกรดงกลาวนถอวาเปนหนวยงานของรฐเชนกน แตมลกษณะพเศษ เชน เกดขนตามบทบญญตของรฐธรรมนญดงกลาว และมวตถประสงคหลกในการจดตงเพอปกปองคมครองและรกษาสทธเสรภาพของประชาชน ตลอดจนควบคมตรวจสอบการปฏบตงานของหนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐ

6. การบรหารงานของหนวยงานภาคประชาชน มวตถประสงคหลกในการจดตงเพอปกปองรกษาผลประโยชนของประชาชนโดยสวนรวมซงเปนประชาชนสวนใหญของประเทศ และถกเอารดเอาเปรยบตลอดมา เชน การบรหารงานของหนวยงานของเกษตรกร กลมผใชแรงงาน และกลมผใหบรการ (วรช วรชนภาวรรณ, 2545, หนา 36-38)

จากแนวคดตางๆ ทกลาวขางตน สรปไดวา การบรหารจดการ คอ การน าทรพยากรทางการบรหารทมอยมาด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธภาพและเกดประโยชนตอองคกร โดยก าหนดบทบาทหนาทในการด าเนนงานของแตละบคคลเพอประโยชนสวนรวม การบรหารดานการเผยแผพทธศาสนากเชนกน ตองอาศยก าลงคน งบประมาณ และการบรหารจดการเหมอนองคกรทวไป และโดยเฉพาะอยางยง เปนองคกรดานศาสนาทมงการท างานดวยกศลจตมากกวามงผลดานธรกจ ไมแสวงหาผลก าไรและมงท าใหเกดประโยชนสงสดเพอประชาชน จงเปนเรองยากยงกวา

2.2 แนวคด และทฤษฏผน าและภาวะผน า

ความหมายของผน าและภาวะผน า ทกองคกรตองมผน าหรอผบรหาร เพอจะไดพฒนาและน าองคไปสความส าเรจผน าจง

ตองมความรความสามารถและมวสยทศนหรอภาวะผน า ซงกคอศลปะหรอความสามารถในการจงใจหรอใชอทธพลตอผอนไมวาจะเปนผรวมงานหรอผใตบงคบบญชาในสถานการณตางๆ เพอใหปฏบตตาม โดยใชกระบวนการสอความหมายหรอการตดตอกนใหรวมใจกบตนด าเนนการ

25

จนกระทงบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคของเปาหมายทก าหนดไว ไดมนกวชาการใหความหมายของผน าไว ดงน

เบลล (Bell, 1969: 112) ใหความหมายวา ผน า คอ ผทอยในอ านาจหรอต าแหนงทถกก าหนดใหเปนผน า เปนผสามารถมอทธพลในการจดสรรและจดการตอสงทมคณคาตางๆ มากกวาคนอนๆในชมชนนน เพอใหเกดผลส าเรจตามความมงหมายทปรารถนาทงของตนเองและสมาชกของชมชน

รงสรรค ประเสรฐศร (2544, หนา 31) กลาววา ผน าคอบคคลทท าใหองคกรประสบความกาวหนาและบรรลผลส าเรจ โดยเปนผทมบทบาทแสดงความสมพนธระหวางบคคลทเปนผใตบงคบบญชา หรอบคคลซงกอใหเกดความมนคงและชวยเหลอบคคลตางๆเพอใหบรรลเปา หมายของกลม

กต ตยคคานนท (2543, หนา 21) ไดใหความหมายวา ผน าคอบคคลทไดรบการแตงตง หรอไดรบการยกยองขนเปนหวหนาและเปนผตดสนใจ เนองจากเปนผมความสามารถในการปกครองบงคบบญชา และจะพาผใตบงคบบญชาหรอหมชนไปในทางดหรอทางชวกได อกนยหนง ผน าคอผทมศลปะทสามารถมอทธพลเหนอคนอนและน าบคคลเหลานนไปโดยไดรบความไววางใจและเชอใจอยางเตมท อกทงยงไดรบความเคารพนบถอความรวมมอ และความมนใจจากผใตบงคบบญชาเหลานนอยางจรงใจ กลาวโดยสรป ผน าคอผด ารงต าแหนงมอ านาจมอทธพล แสดงบทบาทหนาทจงใจใหคนอนปฏบตตามดวยความเตมใจ ความหมายของภาวะผน าโดยทวไป นกวชาการมกจะถอวา “ผน า” (Leaders) เปนตวบคคลหรอกลมบคคล (Persons) สวน “ภาวะผน า” (Leadership) นน เปนสงทแสดงออกมาจากบคคลทเปนผน าอยางเปนกระบวนการ ดงนน การจะเขาใจความหมายของผน า มกจะไมเปนปญหามากนก ทงนเพราะจะรวาใครเปนผน านน กมกจะพจารณาจากต าแหนงของบคคลหรอกลมบคคลดงกลาว นกวชาการทงหลายจงไดใหความหมายเกยวกบภาวะผน าไว ดงน โบกาดส (Bogardus, 1934, หนา 313) กลาวไววา ภาวะผน าคอบคลกภาพในการกระท าการภายใตเงอนไขของกลม การมภาวะผน าตองประกอบดวยบคลกภาพและสถานการณของกลม ซงเปนกระบวนการทางสงคมทเกยวของกบบคคลทงในเชงผล เพอใหมภาวะผน าครอบง าบคคลอนได

ไลเกรต (Likert, 1967, หนา 172) กลาวไววา ภาวะผน า คอ กระบวนการซงผน าจะตองเขาไปเกยวของกบความคาดหวง คานยม และความสามารถในการตดตอพบปะเจรจาของบคคลทจะตองเขาไปเกยวของดวย ดงนน เพอทจะกอใหเกดประสทธภาพในการท างาน ผน าตองแสดงออกถงพฤตกรรมทจะท าใหผใตบงคบบญชาเหนวา ควรสนบสนนในความสามารถของพวกเขา

26

เบน (Ben, 1950, หนา 4 - 5) ไดกลาวถงภาวะผน าวาเปนคณสมบตของการทบคคลใชอทธพลกบบคคลอน และสามารถท าใหบคคลอนรบฟงและเหนดวยกบวตถประสงคของกลม ยอมท าตามค าแนะน าของเขา ทงนเพอใหกลมด าเนนการตามวตถประสงค

กต ตยคคานนท (2543, หนา 22) ไดใหความหมายวา ภาวะผน าคอศลปะหรอความ สามารถของบคคลหนงทจะจงใจหรอใชอทธพลตอบคคลอน ไมวาจะเปนผรวมงานหรอผใตบงคบ บญชาในสถานการณตางๆ เพอปฏบตการและอ านวยการ โดยใชกระบวนการสอความหมาย หรอการตดตอกนและกนใหรวมใจกบตนด าเนนการจนกระทงบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไว การด าเนนการจะเปนไปในทางดหรอชวกได รงสรรค ประเสรฐศร (2544, หนา 31) กลาววา ภาวะผน า คอ พฤตกรรมสวนตวของบคคลคนหนงทจะชกน ากจกรรมของกลมใหบรรลเปาหมายรวมกน หรอเปนความสมพนธทมอทธพลระหวางผน าและผตาม ซงท าใหเกดการเปลยนแปลงเพอใหบรรลจดมงหมายรวมกน หรอเปนความสามารถทจะสรางความเชอมน และใหการสนบสนนบคคลเพอใหบรรลเปาหมายองคกร

จากความหมายของนกวชาการทกลาวมา ชใหเหนวา ผน าตองมวสยทศนและมภาวะของผน าหรอมศกยภาพนนเอง ผน าทกระดบลวนมความส าคญเพราะเปนผทจะน าองคไปสความส าเรจหรอความลมเหลวได โดยเฉพาะผน าในฝายคณะสงฆ นอกจากมหาเถรสมาคมแลว ภายใตองคกรน ผบรหารในระดบจงหวดระดบ อ าเภอ ระดบต าบล ระดบวดคอเจาอาวาสกคอผน าเชนกน ลวนมสวนส าคญตอการน าพาองคไปสความส าเรจ

องคประกอบของผน าและภาวะผน า พระสงฆหรอผน าเปนผทบทบาทตอการเปลยนแปลงใหคนอนเชอและปฏบตตาม ไดม

นกวชาการใหกลาวถงองคประกอบและลกษณะของผน าไว ดงน

1. เปนผสามารถทจะสรางความเชอมนและใหการสนบสนนบคคลเพอใหบรรลเปาหมายองคกร

2. เปนพฤตกรรมสวนตวบคคลของคนหนงทจะชกน ากจกรรมของกลมใหบรรลเปาหมายรวมกน

3. เปนความสมพนธทมอทธผลระหวางผน าและผตาม ซงจะท าใหเกดการเปลยน แปลงเพอใหบรรลจดมงหมายรวมกน

จากความหมายของภาวะผน าดงกลาว สามารถแยกองคประกอบทส าคญของภาวะผน าไดเปน 3 ประเภท คอ

1. เปนความส าคญทางดานการใชอ านาจบารมอทธพล ดงนน ภาวะผน าจงเกดขนในสถานการณทมการใชอ านาจอทธพล

27

2. เปนความสมพนธกบบคคลอน ไดแก ผใตบงคบบญชา ผรวมงาน หรอกลมบคคลทก าลงท างานในลกษณะอยางเดยวกน

3. มจดหมายเพอใหงานของหนวยงานหรอของกลมส าเรจตามวตถประสงค บคคลทจะเปนผน าจะตองคดคนหาหนทางเพอใหบรรลวตถประสงคของหนวยงาน (เสนห จยโต, 2552, หนา 3)

จากความหมายทกลาวมา ผวจยเหนดวยกบแนวคดของนกวชาการทกลาวมาขางตน เพราะถาองคกรใดไมมผน าทมประสทธภาพ องคกรนนกจะไปไมรอดและขาดความมนคง แมผตามหรอผปฏบตงานเองกตองคณลกษณะเชนเดยวกน เพราะล าพงการอาศยผน าเพยงอยางเพยง แตขาดผตามทพรอมจะเสยสละ งานนนกไมประสบความส าเรจ การบรหารการเผยแผพทธศาสนากเชนกน ตองอาศยภาวะความเปนผน าของพระสงฆ จงเปนหนาทอนส าคญอยางยงทพระสงฆในระดบผน า คอ ตงแตเจาอาวาส เจาคณะต าบล เจาคณะอ าเภอ เจาคณะจงหวด เจาคณะภาค จนถงระดบบรหารสงสดขององคกรสงฆ คอ มหาเถรสมาคม จะตองพฒนาศกยภาพของบคลากรและมอบนโยบายแกผตามใหมความรและความเสยสละ สามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ สวนภาวะผน าเปนปรากฏการณทเกดขนในสงคมของมนษยตงแตชนเผาจนถงสงคมสมยใหม อาจกลาวไดวา ภาวะผน าเปนปจจยส าหรบองคกรทกประเภทไมวาองคกรของรฐหรอเอกชน หรอองคกรศาสนากเหมอนกน เพราะองคกรจะมความกาวหนาและเจรญรงเรองหรอตกต านน สาเหตหนงมาจากผทน าหรอผบรหารในองคกรนนมภาวะผน าเพยงพอทจะโนมนาวและชกจงใหบคลากรท างานใหกบองคกรตามเปาหมายและวตถประสงคทวางไว

ภาวะผน าของผบรหารเปนปจจยทส าคญประการหนงทมสวนในการก าหนดความอยรอดความกาวหนาและความลมเหลวขององคกร ในเรองนไดมนกวชาการถงความความส าคญภาวะผน าไวดงน (เสนห จยโต, 2552, หนา 6-9)

1. เปนสวนทดงความรความสามารถตางๆ ในตวผบรหารออกมาใช กลาวคอแมผบรหารจะมความรและประสบการณตางๆ ในเรองงานมากมายเพยงใดกตาม แตถาหากขาดภาวะผน าแลวความรความสามารถดงกลาวมกจะไมไดถกน าออกมาใชหรอไมมโอกาสใชอยางเตมทเพราะไมสามารถกระตนหรอชกจงใจใหผอนคลอยตามและปฏบตงานใหบรรลเปาหมายทวางไว ดานตวผ บรหารจะท างานทงหลายเองเพยงคนเดยวกเปนการเหลอวสยทจะท า ผลลพธคองานตางๆ คงคางไมเสรจตามก าหนดเวลา ดงนน จงเหนไดวาผบรหารควรมความรความสามารถควบคกบภาวะผน า เพราะภาวะผน าจะน าพาความรความสามารถในตวผบรหารออกมาใชท าประโยชนใหแกองคกรทงสองสงตองพงพาอาศยกน จงจะท าใหงานส าเรจตามวตถประสงคทวางไว

2. ชวยประสานความขดแยงตางๆภายในหนวยงาน หนวยงานประกอบดวยบคคลจ านวนหนงมารวมกนซงจะมากหรอนอยแลวแตขนาดของหนวยงาน บคคลเหลานมความแตกตางกนในหลายๆเรองเชน การศกษา ประสบการณ ความเชอฯลฯ การทบคคลซงมขอแตกตางในเรอง

28

ดงกลาวมาอยรวมกนในองคกร สงหนงทมกจะหลกเลยงไมพนคอความขดแยง เชน บางคนอาจขดแยงกนในเรองผลประโยชน ขดแยงในเรองเปาหมายฯลฯ แตไมวาจะมความขดแยงในรปแบบใด ถาผบรหารในหนวยงานมภาวะผน าทมคนยอมรบนบถอแลวกมกจะสามารถประสานหรอชวยบรรเทาความขดแยงระหวางบคคลในหนวยงานไดโดยการชกจงประนประนอมหรอประสานประโยชนเพอบคคลตางๆ ในหนวยงานทมความเจรญกาวหนา กลาวโดยสรปกคอ ภาวะผน าชวยผกมดเชอมโยงใหสมาชกของหนวยงานเอกภาพนนเอง อาจกลาวไดวาหนวยงานใดทผบรหารมภาวะผน าสงสมาชกในหนวยงานนนมกมเ อกภาพหรอเปนอนหนงอนเดยวกนสงตามไปดวย นอกจากภาวะผน าจะชวยประสานความขดแยงระหวางสมาชกในระดบหนวยงานแลวยงชวยประสานผลประโยชนระหวางมวลชนในระดบชาตอกดวยกลาวคอ ในยคสมยใดทผบรหารประเทศมภาวะผน าสงแลว กลมตางๆในสงคมมกมความสามคคเปนอนหนงอนเดยวกน การแตกแยกตางๆ มนอย แตยคสมยทมผบรหารประเทศออนแอขาดภาวะผน า ประชาชนกลมตางๆ ในชาตมกแตกความสามคค

3. ชวยโนมนาวชกจงใจใหบคลากรทมเทความรความสามารถใหแกองคกร องคกรจะตองมปจจยเอออ านวยหลายอยางเพอทจะท าใหสมาชกตงใจและทมเทท างานให เชน บคลากรไดท างานตรงตามความถนดและความสามารถ ผบงคบบญชาตองรจกรบฟงความคดเหนการประเมนผลงานการปฏบตงานกตองมความยตธรรม และสงส าคญประการหนงทขาดเสยไมไดคอ ผบรหารขององคกรจะมภาวะผน า ภาวะผน าในตวผบรหารจะท าใหผใตบงคบบญชาเกดการยอมรบ เกดความศรทธาและเชอมนวาผบรหารไมเพยงแตน าองคกรใหอยรอดเทานน แตจะน าความเจรญกาวหนาความภาคภมใจเกยรตยศชอเสยงและความส าเรจมาสองคกรดวย ผบรหารบางทานลมนกถงความจ าเปนในเบองตนวาควรจะสรางศรทธาและพสจนตนเองใหผใตบงคบบญชายอมรบเสยกอน เมอใดผใตบงคบบญชาเกดความเชอมนศรทธาแลว ยอมเปนการงายทกระตนหรอจงใจใหพวกเขาทมเทความรความสามารถใหแกองคกร ยงผบรหารมภาวะผน ามากเพยงไร ยงสามารถดงความรความสามารถทมอยในตวผใตบงคบบญชาออกมาท าประโยชนใหแกหนวยงานเพยงนน เพราะผใตบงคบบญชาเกดความเชอถอศรทธาและโนมเอยงทจะท าตามเปาหมายทผบรหารก าหนดไว อาจกลาวไดวาทรพยากรบคคลในองคกรนนจะถกดงมาใชเพอประโยชนขององคกรไดอยางเตมทหรอไมนน ปจจยหนงทมสวนเกยวของกคอภาวะผน าของผบรหาร

4. เปนหลกยดใหแกบคลากรเมอหนวยงานเผชญสภาวะคบขน เมอใดกตามทหนวยงานตองเผชญกบสภาวะคบขนหรอสภาวะทอาจกระทบถงความอยรอด เชน ก าไรหรอยอดขายของบรษทลดลงมาก ภาวะผน าของผบรหารจะยงทวความส าคญมากขน เพราะในสภาพเชนนน ผบรหารจะตองเพมความระมดระวงความรอบคอบความเขมแขงและกลาตดสนใจทจะ เปลยน แปลงสภาพตางๆ ภายในหนวยงานใหรอดพนจากสภาวะคบขนดงกลาว เปรยบเสมอนเรอเดนทะเลขณะเผชญพายซงตองอาศยความเขมแขงและภาวะผน าของกปตนเรอ จงจะสามารถเรยกขวญ

29

ก าลงใจ และความพรอมเพยงจากลกเรอทงหลายในอนทจะชวยกนน าเรอฝาคลนพายออกไป ดงนน ภาวะผน าของผบรหารจงเปนเสาหลกอนส าคญใหสมาชกของหนวยงานยดเหนยวพงพงและรวมมอชวยเหลอกนใหหนวยงานอยรอดปลอดภย

5. เปนบคคลทน าพาองคกรไปสความเปนเลศและความไดเปรยบในการแขงขน เมอใดกตามทไดผน าทด ยอมมสวนส าคญตอการน าพาองคกรสความเปนเลศ บรหารองคกรสความเปนหนง จากการศกษาพบวาผน าทดกอใหเกดความส าเรจขององคกร นอกจากน ผน าทมภาวะผน ายอมน าพาองคกรสความไดเปรยบในการแขงขน (Competitive Advantage) ทเรยกวา การบรหารเชงกลยทธนนเอง (Strategic Management)

ผน าในแตละยคจงมความส าคญแตกตางกน ผน าในดานการบรหารพทธศาสนากเชนกน ในอดตของการเผยแผพระพทธศาสนา มพระพทธเจาเปนผน าทางดานจตวญญาณและเปนผน าในองคกรทส าคญ และพระสาวกทผานการคดเลอกทพรอมดวยวชชาและจรณะ กลาวคอเปนพระอรหนตหมดสนกเลส เปนผด าเนนตามนโยบายของพระพทธเจาและท าหนาทเปนผน าในการประกาศค าสอน

ตอมา เมอถงยคโลกาภวตน มการเปลยนแปลงทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง ท าใหสภาพแวดลอม สงคม และวฒนธรรมเปลยนแปลงไป มพระภกษผรบผดชอบตงแตระดบบนคอมหาเถรสมาคม จนถงระดบลางคอเจาอาวาสและพระภกษในพทธศาสนา จงท าใหพระสงฆตองปรบบทบาทหนาทใหทนกบความเปลยนแปลงทเกดขน ไดมนกวชาการแสดงเปรยบเทยบการเปลยนแปลงระหวางผน าแบบดงเดม (Old Paradigm) และผน าแบบใหม (New Paradigm) ไวดงน

ตารางท 1 เปรยบเทยบระหวางผน าแบบดงเดมและแบบใหม (รงสรรค ประเสรฐศร, 2551, หนา 15)

ผน าแบบดงเดม (Old Paradigm) ผน าแบบใหม (New Paradigm)

1. ยคอตสาหกรรม (Industrial age) 2. ยคถอความคงท (Stability) 3. เปนผน าทชอบควบคม (Control)

4. มงการแขงขน (Competition)

5. มงวตถนยม (Things)

6. ความเปนรปแบบเดยวกน (Uniformity)

1. ยคขอมลขาวสารสารสนเทศ (Information age) 2. ยคถอการเปลยนแปลง (Change) 3. เปนผน าท กระจายอ านาจหรอมอบอ านาจ

(Empowerment formal leader) 4. ม ง ค ว า ม ร ว ม ม อ จ าก ผ ใ ต บ ง ค บ บ ญ ช า

(Collaboration) 5. มงทบคคลและความสมพนธอนดระหวางกน

(People and relationship) 6. มงความหลากหลาย (Diversity)

30

ผน า (Leader) เปนบคคลทจะท าใหองคกรประสบความกาวหนาและบรรลผลส าเรจ โดยเปนผทมบทบาทแสดงความสมพนธระหวางบคคลท เปนผใตบงคบบญชา หรอผน าคอบคคล ซงกอใหเกดความมนคงและชวยเหลอบคคลตางๆ เพอใหบรรลเปาหมายของกลม ผน าจงเปนบคคลทมคณสมบต ดงนคอ เปนบคคลทท าใหองคกรประสบความกาวหนา เปนบคคลทมบทบาทแสดงการตดตอสอสารและแสดงความสมพนธระหวางบคคลทเปนผใตบงคบบญชา การจงใจใหผอนปฏบตตาม ผน าจะตองมสวนท าใหเกดวสยทศนขององคกรและพนกงาน เปนผทสามารถใชอ านาจอทธพลตางๆ ทงทางตรงและทางออม เพอน ากลมประกอบกจกรรมใดกจกรรมหนงดวย ตวอยางเชน การมอทธพลตอผใตบงคบบญชาตามอ านาจหนาททางการบรหารทด ารงต าแหนงอย (รงสรรค ประเสรฐศร, 2551, หนา 11)

นอกจากน ยงมปจจยทผน าจะตองเขามาเกยวของดวยลกษณะส าคญของการเปนผน าจะเกยวของกบปจจยตางๆ ดงน

1. อทธพล (Influence) ผน าจะเปนผทมอ านาจตอกลมทงทางตรงและทางออมเพอใหงานบรรลผลส าเรจ

2. ความตงใจ (Intention) ผน าจะตองมความตงใจมงมนทจะท างานใหบรรลส าเรจตามเปาหมายทก าหนดไว

3. ผน าจะตองมความรบผดชอบสวนบคคล (Personal responsibility) ผน าจะตองมหนาททจะตองรบผดชอบในงานทกระท าอยในฐานทกระท าอย

4. การเปลยนแปลง (Change) ผน าจะตองจดใหมการเปลยนแปลงแกไข และปรบปรงใหภารกจทเกยวของดขนอยตลอดเวลา

5. มจดมงหมายรวมกน (Shared purpose) ทงผน าและสมาชกจะตองมจดมงหมายรวมกนในการปฏบตงาน

6. มการจงใจผตาม (Followers) ผน าจะตองมความสามารถจงใจใหผตาม (Followers) ปฏบตภารกจใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไว ตามรปภาพดงน

31

ผน า

(Leader)

1.อทธพล

(Influence)

2. ความตงใจ (Intention)

3. ผน ำจะตองมควำมรบผดชอบสวนบคคล

(Personal responsibility)

4. การปลยนแปลง (Change)

5. มจดมงหมายรวมกน

(Shared purpose)

6. มกำรจงใจผตำม (Followers)

ภาพประกอบท 2 ปจจยทผจะตองเกยวของดวย (What leader involves) ทมา : (รงสรรค ประเสรฐศร, 2551, หนา 12)

ในองคกรหนงไมวาจะเปนองคกรของภาครฐหรอเอกชน บคคลส าคญทจะท าใหกลไกใน

ระบบการบรหารงานขององคกรด าเนนไปสจดหมายทดงามกคอผน า ทงนเนองจากผน าเปนผมบทบาทในการก าหนดนโยบายการบรหารจดการ รวมถงการรเรมวางแผนการบรหาร อ านวยการ และด าเนนการปรบปรงแกไขปญหาตางๆ ใหสมฤทธผลตามเปาหมายขององคกร ผน าจงเปนผมอทธพลทสามารถสงผลกระทบตอความเปนไปขององคกรในทกๆ ดาน ไมวาจะเปนดานทเกยวกบการบรหารและการบคคล ดงนน ในทกองคกรจงจ าเปนตองมผน า โดยเฉพาะในยคโลกาภวตน ขอมลขาวสารและเทคโนโลยตางๆยอมสงผลใหศกยภาพในการแขงขนขององคกรสงขนตามล าดบ ไมวาจะเปนในระดบประเทศในสถาบนของภาครฐหรอเอกชน ความอยรอดขององคกรดงกลาว ยอมขนอยกบการตดสนใจอยางถกตองรอบคอบและทนตอสถานการณ ในทกองคกรจงจ าเปนตองมผน า เชน สถาบนครอบครว สถาบนการศกษา และสถาบนศาสนาลวนตองมผน า เพอชวยก าหนดทศทางชวยสงการชวยควบคมระบบ และชวยประสานใหคนทงหลายท างานรวมกน เพอมงไปสเปาหมายทดงามทไดวางไวรวมกน

32

นอกจากน ปญหาเกยวกบผน ากมกเกดขนในสงคมปจจบนเสมอ เชน ผน าบรหารงานอยางไมมเอกภาพ ไมมความไววางใจซงกนและกน มการใชอ านาจโดยมชอบเพอแสวงหาผล ประโยชนแกตนและพวกพองและยดผลประโยชนเปนใหญ โดยไมค านงถงความอยรอดขององคกรหรอคนในสงคม เมอเปนเชนน ยอมท าใหเกดสภาพการณของผน าทไมพงประสงคเกดขนในสงคม กลาวคอ เปนปญหาเกยวกบการขาดคณธรรมจรยธรรม อนเกยวกบบทบาทและหนาทของการเปนผน าทด จงท าใหกลไกของการบรหารงานลมเหลว ซงยอมสงผลกระทบตอความเสอมและความเจรญขององคกรหรอสงคมนนๆ และบางครงอาจสงผลท าใหเกดความลมสลายแหงองคกรหรอสงคมนนๆ

2.3 แนวคด และทฤษฏองคกรเชงนวตกรรม นวตกรรมคอสงใหมทเกดจากการใชความรและความคดสรางสรรคทมประโยชนตอ

เศรษฐกจและสงคม นวตกรรมนบเปนกระบวนการทเกดจากการน าความรและความคดสรางสรรคมาผนวกกบความสามารถในการบรหารจดการ เพอสรางใหเกดเปนธรกจนวตกรรมหรอธรกจใหม อนจะน าไปสการลงทนใหมทสงผลตอการเพมขดความสามารถในการแขงขนขององคกรนนๆ ไดมนกวชาการไดใหความหมายและแนวคดทฤษฏองคกรเชงนวตรกรรมไว ดงน

โทมส ฮวช (Thomas Hughes, 1970) ไดใหความหมายวา เปนการน าวธการใหมๆ มาปฏบต หลงจากไดผานการทดลองหรอไดรบการพฒนามาเปนขนๆ แลว โดยเรมมาตงแตการคดคน (Invention) การพฒนา (Development) ซงอาจมการทดลองปฏบตกอน (Pilot Project) แลวจงน าไปปฏบตจรง ซงแตกตางไปจากการปฏบตเดมทเคยปฏบตมา

มอรตน (J.A. Morton, 1973) ใหค านยามไววา นวตกรรม หมายถง การท าใหใหมขนอกครง (Renewal) ซงหมายถงการปรบปรงของเกาและการพฒนาศกยภาพของบคลากร ตลอดจนหนวยงานหรอองคกรนนๆ นวตกรรมไมใชการขจดหรอลมลางสงเกาใหหมดไป แตเปนการปรบปรงเสรมแตงและพฒนาเพอความอยรอดของระบบ

โรเจอรและชเมคเกอร (Rogers and Shoemaker.1971: 19) ใหความหมายไววาเปนการน าเอาวธการใหมๆ มาปฏบต ซงผานการทดลองและไดรบการพฒนามาเปนขนๆ ตงแตการคดคน (Invention) พฒนาการ (Development) และทดลองในวงแคบ (Pilot Project) แลวจงน ามาใชปฏบตจรง โดยการปฏบตจะแตกตางจากเดม

ดงนน องคกรเชงนวตกรรม จงเปนแนวคดนวตกรรมการบรหารจดการองคกรแนวใหม ในการปรบเปลยนคณลกษณะองคกร หรอปรบเปลยนพฤตกรรมองคกร ซงเปนสงทไมเคยปรบเปลยนมากอน เพอตอบสนองตอสงเราของบรบทโลกาภวตนทมความรและนวตกรรมเปนปจจยหลกในการเพมคณคา พฒนา ผลตสนคาและบรการทดมคณภาพ เพอตอบสนองความ

33

ตองการและความพงพอใจของลกคา ความอยรอดและความสามารถเชงการแขงขนขององคกรในตลาดการคาโลกเสร

ศภชยนต สภาวงศวนด (2552, หนา 29) ไดกลาววาการเปลยนแปลงองคกรสองคกรแหงนวตกรรม ประกอบดวย 6 องคประกอบหลก ทสอดคลองตองกนเชงระบบ ดงน คอ

1. นวตกรรมธรกรรมขององคกร (Inno - Business)

2. นวตกรรมยทธศาสตรองคกร (Inno - Strategy)

3. นวตกรรมทนมนษย (Inno - People)

4. นวตกรรมกระบวนการ (Inno - Process)

5. นวตกรรมผลตภณฑ (Inno - Product)

6. นวตกรรมการตลาด (Inno – Marketing)

องคกรในปจจบนตองปรบตวใหทนตอโลกในยคโลกาภวตน และเพอใหองคกรอยรอด ในการปรบตวขององคกรยอมเกดผลกระทบตอองคกร ไมวาจะเปนองคกรภาคเอกชน หรอภาครฐ จงจ าเปนตองใชกลยทธในการวางแผนปฏบต การประเมนปญหาและอปสรรค การบรหารนวตกรรมขององคกร เรมจากการพฒนาความคดสรางสรรคในการท างานผาน คน โครงสราง วฒนธรรม สภาพแวดลอมในการท างาน เพอใหองคกรเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสด

สชาต กจธนะเสร (2548, หนา 2 -3) กลาววา ประเภทของนวตกรรมม 4 ประเภทในบรบทขององคกรหรอกจการ คอ

1. Customer Oriented Innovation เปนนวตกรรมทคดคนขนมาเพอรองรบและตอบสนองความตองการใหม ๆ ของลกคาโดยเฉพาะ เชน ออกแบบรองเทาไนก ซอสนคาทางอนเตอรเนต

2. Product Innovation เปนการพฒนาและน าเสนอผลตภณฑใหม ไมวาจะเปนการพฒนาดานเทคโนโลยหรอวธการใช รวมไปถงการปรบปรงผลตภณฑเดมใหมคณภาพและประสทธภาพดยงขน เชนโทรศพทมอถอ

3. Process Innovation เปนการสรางสรรค พฒนา หรอสรางเปลยนแปลงทส าคญในกระบวนการท างาน

4. Strategic Innovation เปนนวตกรรมทเกยวของกบการเปลยนยทธศาสตร หรอวธด าเนนธรกจแบบใหม ๆ ทงระบบ เชน E-commerce

สวนศภชยนต สภาวงศวนด (2552, หนา 30-31) กลาววา การสรางนวตกรรมในองคกรสามารถแบงได 3 ประเภท คอ

1. นวตกรรมผลตภณฑ (Product Innovation) การสรางนวตกรรมผลตภณฑจ าเปนตองมการคดคนและพฒนาผลตภณฑอยางตอเนอง เพอเสนอคณคาใหแกลกคา ซงตองอาศย

34

องคประกอบทส าคญ คอ การพฒนาคณสมบตและลกษณะของผลตภณฑ โดยการออกแบบตองค านงถงประโยชนทลกคาจะไดรบ ซงลกคาสามารถมสวนรวมในการสรางนวตกรรม ตงแตกระบวนการออกแบบการสรางการทดสอบ เปนตน

2. นวตกรรมกระบวนการ (Process Innovation) ในการพฒนาสรางสรรคกระบวน การใหมประสทธภาพมากยงขนนน ตองอาศยความรทางเทคโนโลยซงเปนความรในเรองของสวนประกอบและสวนเชอมตอระหวางสวนประกอบเหลานน ตลอดจนความร กระบวนการและเทคนคตางๆ ทเกยวของ รวมถงการประยกตใชแนวคด วธการ หรอกระบวนการใหมๆ ทสงผลให กระบวนการผลตและการท างานโดยรวมใหมประสทธภาพและประสทธผล

3. นวตกรรมการจดการ (Management Innovation) การสรางนวตกรรมทางการจดการนน องคกรจะตองใชความรทางดานการบรหารจดการมาปรบปรงระบบโครงสรางเดมขององคกร ซงรปแบบการบรหารจะเปนไปในลกษณะการมสวนรวมของพนกงาน ซงจะท าใหเกดความคดเหนใหมๆ เกดความคดสรางสรรค สามารถตอบสนองความตองการของลกคาและสามารถสรางรายไดและน าไปสผลก าไรใหกบองคกรได

การทจะปรบเปลยนใหองคกรเปนองคกรทมนวตกรรม จงตองสรางวฒนธรรมใหมๆ โดยเรมจากการพฒนาความคดสรางสรรคในการท างานผานคน โครงสราง สภาพแวดลอมในการท างาน จะเหนไดวาในการจดการนวตกรรมนนจะตองอาศยความรและการเรยนรใหมๆ ทมการพฒนาอยางตอเนองและเปนระบบ เพอทจะมาผลตเปนสนคาหรอบรการใหมไดตามทลกคาตองการ ซงองคความรเหลานจะมาจากความคดของคนในองคกรดวยการคนหาแนวคดใหมและการใชประสบการณตรง หรอหากองคกรใดมบคลากรทมความรความสามารถอยมากแลวกจะเปนความไดเปรยบมากกวาองคกรอนๆ ทงนเนองจากบคลากรแตละคนจะมความรความสามารถในเรองทแตกตางกน และหากไดมการแลกเปลยนความร แบงปนขาวสารขอมลระหวางกนหรอมการพฒนาความรดวยกนอยางตอเนอง ตลอดจนน าเอาความรจากบคลากรเหลานมาประกอบกน กจะสามารถท าใหเกดกรอบแนวความคดสรางสรรคไดรวดเรวเปนผลท าใหองคกรสามารถแขงขนได ซงการเรยนรขององคกรดงกลาว คอลกษณะขององคกรแหงการเรยนร (Learning Organization)

สรปความวา องคกรเชงนวตกรรมมจดมงหมายทส าคญคอ ใชคนเทาเดม ท างานไดมากขน งานเทาเดม ท างานไดมากขน คณภาพของงานตองดเทาเดมหรอดกวา สงทควรค านงการใชภมปญญาทองถน การถนอมใชทรพยากรธรรมชาต รกษาสภาพแวดลอม การปลกฝงจรยธรรมและคณธรรม

35

2.4 แนวคด และทฤษฏการจดการองคความร

องคกรยคใหมจะใชเทคโนโลยสารสนเทศมาเปนเครองมอในการจดเกบเผยแพรความร โดยมเปาหมายทจะท าใหคนในองคกรเกดการเรยนร แลกเปลยนความร สะสมความร ตลอดจนสามารถสรางความรใหมหรอนวตกรรมทเปนทรพยสนทมคายงส าหรบการแขงขน หรอการแนวทางการปฏบตงานทดทสด มผลท าใหองคกรมกระบวนการท างาน ทมประสทธภาพและประสทธผลสงสด จากสภาพการเปลยนแปลงของสงคมโลกทสงผลกระทบตอองคกร วธคดและกระบวนการท างานของคนทอยในองคกร ตลอดจนแรงขบขององคกรเองทมงการแขงขนและความเปนเลศ โดยมความรเปนฐาน จงกอใหเกดแนวคดของการจดการความร ( Knowledge Management) ขน ในปจจบนการจดการความรไดกลายเปนสวนหนงทส าคญของกลยทธดานความรในหลายองคกร ทงนโดยเรมตนจากการเปนแนวคดทไดรบความนยมอยางสงในชวงป ค.ศ.1995-1996 หลงจากท Lhujiro Nonaka และ Hirotaka Takeuchi ไดตพมพหนงสอชอ “The Knowledge Creating Company” ขนในป ค.ศ. 1995 หนงสอเลมนมอทธพลอยางสงตอวงการธรกจและสงผลท าใหผน าทางธรกจจ านวนมากตระหนกถงความส าคญของการจดการความร การจดการความร จงเปนแนวคดองครวมทบรณาการศาสตรตางๆ เขาดวยกนทงในฐานะทเปนการจดการสารสนเทศ (Management of Information) ซง เกยวของกบความรทางดานคอมพวเตอรหรอสารสนเทศศาสตร ในมตนจะมองวาความร เปนวตถทสามารถจ าแนกและจดการในระบบสารสนเทศได และยงเปนแนวคดเกยวกบการจดการเกยวกบบคคล ซงเกยวกบความรทางดานปรชญา จตวทยา สงคมวทยา หรอการบรหารจดการ ในมตนจงมองไดวาความรเปนกระบวนการ เปนกลมของทกษะและความทรความเปนพลวตและมความซบซอน ซงเปลยนแปลงอยางตอเนอง (พรธดา วเชยรปญญา, 2547, หนา 16-18)

ดงนน ขอบเขตของการจดการความร จงมความกวางขวางและซบซอนครอบคลม ถงศาสตรตางๆ จ านวนมาก ไดแก การบรหารจดการ การปฏบตและหลกปรชญา เทคโนโลย กลยทธ และลกษณะพฤตกรรมของมนษย ทงนโดยมแกนหลกทส าคญคอ กระบวนการของการจดการความร (Knowledge Management Process) ซงประกอบดวยกระบวนการทส าคญคอ (พรธดา วเชยรปญญา, 2547, หนา 18)

1. การจดหาความร(Knowledge Acquisition) 2. การจดเกบและคนคนความร (Knowledge Storage and Retrieval) 3. การใชความร (Knowledge Usage/Utilization) 4. การเคลอนยาย/กระจาย/การแบงปนความร(Knowledge Transfer/ Distribution/

Sharing) 5. การสรางความรใหม (New Knowledge Creation) เปนวฏจกรทสบเนองกน

36

ความหมายของการจดการความร เมอโลกเขาสยคเศรษฐกจฐานความร ความรจงเปนอ านาจ โดยนบตงแต ป ค.ศ. 1990

เปนตนมา การจดการความรไมใชศาสตรของการพฒนาองคกรทมงเฉพาะการใชเทคโนโลย และเครอขายแตเพยงอยางเดยวอกตอไป แตไดกลายเปนศาสตรใหมทองคกรชนน าทวโลก ไมเวนแมแตในภาคธรกจ ทไดมการน าการจดการความรไปใชเพอการพฒนา เพมพนศกยภาพผปฏบต งาน เพมผลผลต และบรการขององคกรมากขนเรอย ๆ โดยมนกวชาการหลายทานไดกลาวถงการจดการความรไว ดงน

อลาว และลเดอร (Alavi and Leidner, 2002) กลาววา การจดการความร หมายถง กระบวนการเฉพาะทเปนระบบ และมโครงสรางเพอการไดมารวบรวมและการสอสารความรทลกซงจบตองไดยากของพนกงาน และความรทชดเจนจบตองไดงาย เพอใหพนกงานคนอนๆ ไดใชความรเหลานนใหเปนประโยชน และเพอการมผลตภาพทสงขนของพนกงาน

ทราปป (Trapp, 1999) ใหความหมายวา การจดการความร (Knowledge Management) คอกระบวนการทประกอบดวยงานตางๆ จ านวนมาก ซงกมการบรหารจดการในลกษณะบรณาการเพอกอใหเกดคณประโยชนทคาดหวงไว การจดการความรจงเปนแนวคดองครวมทจะบรหารจดการทรพยากรทเปนความรในองคกร

เชอรเมอรฮอรน (Schermerhorn, 2002, หนา 82) ใหความหมายวา การจดการความรเปนกระบวนการทองคกรไดมการพฒนาการจดการและการแบงปนความร โดยใชทนทางปญญา เพอใหไดมาซงความไดเปรยบในการแขงขน (Competitive Advantage)

เฮนรและเฮทจเฟท (Henries and Hedgepeth, 2003) ใหความหมายวา การจดการความรเปนระบบการจดการสนทรพยความรขององคกรทงทเปนความรโดยนย และความรทเหนไดอยางชดเจน ระบบการจดการความรเปนกระบวนการทเกยวพนกบการจ าแนกความร การตรวจสอบความร การจดเกบความรทผานการตรวจสอบแลว การเตรยมการกรองความร การเตรยมการเขาถงความรใหกบผใช โดยมหลกการทส าคญ คอท าใหความรถกใช ถกปรบเปลยนและถกยกระดบขน

ไมคและรนส (Maier, R., 2007, หนา 6) กลาววา การจดการความรไดน าความคดจากแนวคดทมหลากหลายมารวมกนไว เชน ศาสตรดานองคกร โดยเฉพาะอยางยงการเรยนรขององคกร การจดการทรพยากรมนษย การจดการเชงกลยทธ ครศาสตร จตวทยา สงคมวทยา ปญญาประดษฐ คอมพวเตอร และระบบสารสนเทศเพอการจดการ

วจารณ พานช (2548, หนา 88) กลาววา การจดการความรเปนกระบวนการทด าเนนการรวมกนโดยผปฏบตงานในองคกร หรอหนวยงานยอยขององคกรเพอสรางและใชความรในการท างานใหเกดผลสมฤทธทดขนกวาเดม การจดการความรเปนกระบวนการทเปนวงจรตอเนอง เกดการพฒนางานอยางสม าเสมอ เปาหมาย คอ การพฒนางานและพฒนาคน โดยมความรเปนเครองมอ มกระบวนการจดการความรเปนเครองมอ

37

นนทยา กลปยาศร (2549, หนา 1) ใหความหมายไววา การจดการความรเปนกระบวนการทส าคญทจะท าใหรจกความร และน าความรมาใชในการท างานไดอยางมประสทธภาพ และเปนระบบ การจดการความรจ าเปนตองมการเรยนรอยางตอเนองอยตลอดเวลา เพราะการเรยนรอยางตอเนองจะท าใหเปนคนทมโลกทศนและวสยทศนทกวางไกล รวาควรท าอะไรไมควรท าอะไร รบรถงขอดและขอเสยจากการเลอกปฏบตในแนวทางใดทางหนง ซงความสามารถตางๆ นจะสะทอนถงคณคาของมนษย

น าทพย วภาวน (2547, หนา 16) กลาวไววา การจดการความรมาจากค าวา Knowledge และ Management หมายถง การจดการสารสนเทศและการบรหารคน ในทกองคกรมการใชสารสนเทศทจดเกบไวในรปแบบดจตล และจดเกบความรใหมทบคคลในองคกรมเพอเผยแพร และแบงปนการใชสารสนเทศในองคกร จงจ าเปนตองใชเทคโนโลยสารสนเทศ เชน ระบบอนเทอรเนต และโซลชนกรฟแวรเปนเครองมอ โดยการจดเกบความรนนไมเพยงเฉพาะความรในองคกร แตเปนความรภายนอกองคกรทเปนประโยชนตอการท างานขององคกรดวย การจดการความรเปนแนวคดของการจดการสารสนเทศ และการใชความรของคนในองคกรโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศเปนเครองมอในการสอสาร และการใชความรรวมกน การจดการความรเปนแนวทางหรอกระบวนการใหมทดกวาเดม โดยการสรางองคความรใหมในองคกร การประดษฐคดคนใหม การมแนวคดใหมทน าไปสการกระท าทไดรบความสนใจจากกลมเปาหมาย สงคมโลกาภวตนท าใหความรในองคกรมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว การแสวงหาความรใหมและแนวคดใหมจงจะชวยใหองคกรสรางความแตกตาง และมความสามารถในการแขงขนอนเนองมาจากการเปลยนแปลงของสงคมโลกในอนาคตทสงผลกระทบตอองคกรได

ศรนย ชเกยรต (2541, หนา 14) ไดใหความเหนไววา การจดการองคความรในองคกรเปนการจดการและรกษาระดบในการจดเกบองคความรในองคกรใหเปนระบบระเบยบ ตลอดจนสามารถน าไปใชประโยชนไดจรงในทางปฏบต

สมชาย น าประเสรฐชย (2546, หนา 99) ไดกลาวไววา การจดการองคความร หมายถงการจดการสารสนเทศและความรทนบวาเปนสงส าคญ หรอทรพยสนเปนนามธรรมทองคกรตองการใชเปนสวนส าคญ ส าหรบสรางความแตกตางใหกบองคกรเมอเปรยบเทยบกบคแขงผานกระบวนการจดการความร เพอพฒนาใหองคกรมความไดเปรยบในการแขงขน และการจดการองคความรสวนใหญมาจากประสบการณ

พยต วฒรงค (2550, หนา 55) ไดใหความเหนไววา การจดการองคความร เปนกระบวน การทชวยใหองคกรคนหา เลอก รวบรวม เผยแพร และถายโอนสารสนเทศทส าคญ และความรความช านาญทจ าเปนส าหรบกจกรรมภายในองคกร เชน การแกปญหา การเรยนร การวางแผน กลยทธและการตดสนใจ โดยการจดการองคความรจะมประโยชนมากในการเพมความสามารถในการแขงขนผานการเรยนรรวมกน การจดการกบความรทไมเปนทางการเปนการเพมความสามารถ

38

ใหแกองคกร ซงการจดการองคความรเปนกระบวนการทตองท าอยางตอเนอง และเพมการหมนเวยนความรมากขนเรอยๆ โดยความรจะถกเพมและจดการตลอดเวลา

จากความหมายของนกวชาการทกลาว ผวจยเหนวาการจดการความรคอการวเคราะหสงเคราะหขอมล สามารถน าขอมลอนเปนองครมาสภาคปฏบตได กอใหองคความรเกดนวตกรรมใหมๆ ชวยใหเกดการวางแผนและบรหารจดการทรพยากรในองคกรไดอยางมประสทธภาพ ซงเปนประโยชนตอการพฒนาองคกรในยคโลกาภวตน

นอกจากน พรธดา วเชยรปญญา (2547, หนา 32) ยงไดอธบายถงกระบวนการการจดการความรวาหมายถงกระบวนการอยางเปนระบบเกยวกบการประมวลขอมล สารสนเทศ ความคด การกระท าตลอดจนประสบการณของบคคล เพอสรางเปนความร หรอนวตกรรมและจดเกบในลกษณะของแหลงขอมลทบคคลสามารถเขาถงไดโดยอาศยชองทางตางๆ ทองคกรจดเตรยมไวหรอน าความร ทมอยไปประยกตใชในการปฏบตงาน ซงกอใหเกดการแบงปนและถายโอนความร และในทสดความรทมอยจะแพรกระจาย และไหลเวยนทวทงองคกรอยางสมดลเพอเพมความสามารถในการพฒนาผลผลตและบรการขององคกร ไดกลาววา เปาหมายหลกของการจดการความร คอการใชประโยชนจากความรมาเพมประสทธภาพและประสทธผลในการด าเนนงานขององคกร เพอสรางความไดเปรยบทางการแขงขนขององคกร การจดการความรมความส าคญอยางยง ไมวาจะเปนประเทศทพฒนาแลวหรอก าลงพฒนากตาม วตถประสงคทวไปของการจดการความรมดงน คอ

1. เพอปรบปรงกระบวนการด าเนนงานทางธรกจทเปนอยในปจจบน 2. เพอการพฒนาผลตภณฑ และบรการใหมๆ 3. เพอปรบปรงเทคนค กระบวนการ โดยมจดมงหมายเพอพฒนาองคความรและ

น าความรนนไปใชใหเกดประโยชน

การจดการความรนนเปนสงทมความหมายมากกวาเทคโนโลย แตเทคโนโลยมสวนชวยใหการจดการความรสามารถตอบสนองความตองการขององคกรได หรออยางนอยทสดเทคโนโลยกมสวนชวยสงเสรมใหโครงการจดการความรใหด าเนนไปไดอยางราบรนโดยการชวยอ านวยความสะดวกในการน าความรไปใชใหเกดประโยชน แตควรตระหนกวา เทคโนโลยนนไมไดเปนสงทเชอมโยงคนเขาดวยกน แตเปนเรองของสมพนธภาพทเชอมโยงคนใหเขาหากน จากนนคนจงจะมความกระตอรอรนทจะใชเทคโนโลย และเทคโนโลยทจะชวยสนบสนนการจดการความรนนประกอบดวยระบบงาย ๆ ทใชกนอยทวไป ดงน (เจนเนตร มณนาค และคนอนๆ (2546, หนา 158-161)

1) โทรศพท เชน การประชมผานทางโทรศพท หรอการประชมโดยอาศยวดทศน ชวยใหคนทอยไกลกนแลกเปลยนความรกนได

2) ระบบเครอขาย (Network) เชน การตอระบบเครอขายเฉพาะทของเครองคอม พวเตอรในองคกร เพอการใชขอมล แบบฟอรม และเอกสารรวมกน

39

3) อนทราเนต (Intranet) เปนการใชขอมล และแบบฟอรมเอกสารตางๆรวมกนภายในองคกร เหมาะสมกบองคกรทมขนาดใหญ มพนกงานและขอมลจ านวนมาก และมงบประมาณมาก เพอใชในการเชอมตอระบบน

4) อนเทอรเนต (Internet) เปนการใชขอมลและแบบฟอรมเอกสารตางๆรวมกนทงภายนอกและภายในองคกร และเปนการน าองคกรไปสสากล

5) การสรางฐานขอมลส าหรบเกบขอมลเฉพาะ 6) การรวมกลมผเชยวชาญเฉพาะดานในการแบงปนความรรวมกนหรอเขยนบท

ความเพอเผยแพรใหความรแกบคลากรในองคกรหรอบคคลทวไป 7) การสรางระบบการเรยนผานระบบออนไลนทเรยกวา E-learning 8) การใหพนกงานในองคกรไดมสวนรวมในการแสดงความคดเหนทเรยกวา Chat

Room หรอการตงกระทถามในเวบบอรด 9) การสรางระบบคนหา (Search Engine) ซงอาจสรางขนเองภายในองคกร หาก

องคกรมบคลากรทมความรความสามารถเพยงพอ ดงนน ความกาวหนาทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ สามารถชวยใหพนกงานในองคกร

เขาถงความรขององคกรไดอยางสะดวกรวดเรว และแนวคดของการจดการความรนนกอยบนพนฐานของการเชอมโยงคนเขาดวยกน ตลอดจนเชอมโยงคนกบขอมลและขาวสาร หรอสงทเปนความร แตการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในองคกรนน กจะตองพจารณาวาบคลากรในองคกรมความพรอมทจะรองรบเทคโนโลยใหมๆไดหรอไม และตองพจารณาความพรอมในการเปลยนแปลงพฤตกรรมการท างานของพนกงานในองคกร ซงจะตองมการสอสารใหพนกงานไดเขาใจถงสาเหตทพนกงานจะตองเปลยนพฤตกรรม ตลอดจนประโยชนทพนกงานจะไดรบจากการเปลยนแปลงนนๆ (เจนเนตร มณนาค และคนอนๆ, 2546, หนา 161)

กระบวนการจดการความร การจดการความรนน เรมตนจากการตงวตถประสงคเพอก าหนดเปาหมาย และแนวทาง

ในการด าเนนการ ซงไดใหวตถประสงคโดยทวไปของการจดการความรไวดงน คอ 1. เพอปรบปรงกระบวนการด าเนนงานทางธรกจทเปนอยในปจจบน 2. เพอการพฒนาผลตภณฑและบรการใหมๆ 3. เพอปรบปรงเทคนค กระบวนการ โดยมจดมงหมายเพอพฒนาความร และน า

ความรนนไปใชใหเกดประโยชน จะเหนไดวา วตถประสงคในการจดการความรดงกลาว ครอบคลมการด าเนนงานของ

องคกร ไมวาจะเปนการพฒนาผลตภณฑและบรการ ตลอดจนการปรบปรงกระบวนการ ซงลวน

40

สงผลดตอองคกรในแงของการเพมประสทธภาพ และประสทธผลในการด าเนนงาน (พรธดา วเชยรปญญา, 2547, หนา 40-41)

จากการศกษาของเสนาะ กลนงาม (2551, หนา 60) พบวาวตถประสงคหลกทส าคญทสดของการจดการความร คอการเรยนรของบคลากร และน าความรไปใชประโยชนในการตดสนใจแกไขปญหา และการปรบปรงองคกร หากองคกรแมจะมการก าหนดรวบรวม คดเลอก ถายทอด และแบงปนความรทด ถาบคลากรไมไดเรยนรและไมไดน าไปใชประโยชนกจะเปนการสญเปลาของเวลาและทรพยากรทใช

การจดการความรนนกเหมอนศาสตรแหงการจดการอนๆ คอจะตองมการวางแผน และการปฏบตการ ในขนตอนการวางแผนนน จะตองท าการส ารวจสภาพปจจบน และการก าหนดเปาหมาย สวนขนตอนการน าแผนงานไปปฏบตนน มขนตอนทส าคญ คอการพฒนาความร และการถายทอดความร ดงน (ยทธนา แซเตยว, 2547, หนา 255-259)

1. การส ารวจ และการวางแผนความร การวางแผนความรกเหมอนกบการวางแผนอนๆ คอการเรมส ารวจสภาพแวดลอมทเปนอยในปจจบนกอนวาสถานะปจจบนเรององคความรภายในองคกรเปนอยางไร เพอใหทราบสถานะขององคความร และพนกงานแตละคนมความรดานใดบาง หลงจากนนจะมองเหนภาพสถานการณปจจบนขององคความรภายในองคกร เพอน ามาประกอบการวางแผนดานความร ซงตองเรมจากการก าหนดเปาหมายในการพฒนา และเมอเราไดเปาหมายในการพฒนาความรทชดเจนแลว ขนตอนตอไปตองท าแผนปฏบต

2. การพฒนาความร การพฒนาในทน หมายความวาการท าการใดๆ กไดเพอใหไดความรเขามาในองคกร ซงประกอบดวยการพจารณาวธการพฒนาความรจากภายนอก โดยการเขาไปซอหรอไดมาโดยวธอนๆ และการเชา เชน การซอหนงสอวชาการ การตดขาวมาสรป การเชญวทยากรมาใหความร หรอการพฒนาความรจากภายใน โดยทวไปแลวมกจะเปนการพฒนาโดยหนวยงานทจดตงขนเพอดแลงานดานนโดยเฉพาะ เชน หนวยวจยและพฒนา ซงเปนรปแบบทพบเหนไดบอยๆ ซงไมวาแหลงความรจะมาจากทใด รปแบบของการเรยนรมลกษณะดงตอไปน

2.1 การเรยนรจากประสบการณของตนเองในอดต คอ การเรยนรในสงทไดจากการปฏบตจรงมาแลวในอดต

2.2 การเรยนรจากการทดลอง คอการเรยนรจากการทดลองหลายๆ รปแบบ มการควบคมตวแปรตางๆ เพอทราบผลการทดลองตามทตองการ

2.3 การเรยนรจากประสบการณของผอน เชน มาตรฐานการเปรยบเทยบ การหาพนธมตรมารวมกนพฒนาหรอแลกเปลยนความร การรวมกจการ การรวมและครอบครองกจการ

2.4 การเรยนรจากการอบรมและพฒนา เปนการรบการถายทอดโดยตรงจากบคคลทมความร

41

3. การถายทอดความรและการแบงปนความร คอกระบวนการทท าใหความรพฒนา มการเผยแพรกระจายไปสบคลากรทเปนเปาหมายในกระบวนการถายทอดความรนน แตละอยางกมเปาหมายแตกตางกนไปใน 2 ลกษณะ คอ เนนประสทธภาพ หรอใหการเผยแพรกระจายขององคความรนนเปนไปอยางรวดเรวทสด มตนทนต าทสดและเนนประสทธผล หรอใหการแพรกระจายขององคความรนนเปนไปอยางครบถวน มการตกหลนนอยทสด ในการถายทอดความร ถาหากเราก าหนดกลยทธในการถายทอดความรเสยกอนวามเปาหมายคอใคร มปรมาณมากนอยแคไหน เนอความมความส าคญขนาดไหน มงบประมาณเทาไร มความเรงดวนเพยงใดกจะชวยใหเราสามารถก าหนดรปแบบวธการในการถายทอดไดอยางถกตอง ปญหาในการถายทอดความรทพบบอย คอ การมผทมความรนนไมอยากถายทอดหรอเปนไปในลกษณะทเรยกวาอมภม สวนฝายผรบความรมกจะเกดปญหาการไมยอมรบในตวผถายทอดความร มกจะเปนกรณทเปนบคลากรในระดบเดยวกน หรอบคคลทมประสบการณความรมากกวา มกจะเปดรบความรจากการถายทอดในลกษณะดงกลาวนไดยาก ปญหาอกประการหนงทมกเกดขนในองคกร คอ การทบคคลขาดความกระตอรอรนในการแสวงหาความร

กระบวนการจดการความรนน มการใชความรเพอกจกรรมตางๆ มการไปเสาะหาความร หรออาจสรางขนมาจากการท างาน ซงประการหลงนถอเปนแนวคดการจดการความรทส าคญ นนคอ กจกรรมหรองานทกอยางสรางความรไดทงสน ไมวาจะท าอะไรเราตองสรางความรเพอใหกจกรรมนนไปถงการปฏบตไดจรงจงจะกอผลมหาศาล และทส าคญตองน าความรนนมาท าใหเกดการแลกเปลยนภายในกลมองคกรหรอเครอขายดวย ตรงกนขามกบการแลกเปลยนความร คอ การเกบง า การหวงความร แทจรงความรบางอยางควรตองหวง แตถาเปนองคกรเดยวกนแลวยงหวงอย จะท าใหองคกรนนไมเจรญเทาทควร (วจารณ พานช, 2546, หนา 13)

ภาพประกอบท 3 โครงสรางกระบวนการจดองคความร (วจารณ พานช, 2546, หนา 13)

ความร

เสาะหา

สราง

แลกเปลยน

ใช

42

กระบวนการจดการความร เปนการบรหารทรพยากรความรขององคกรในลกษณะองครวม (ชชวาลย วงษประเสรฐ, 2548, หนา 71) การจดการความรนนประกอบไปดวย กจกรรมหลายประการทเกยวกบความรซง บดนทร วจารณ (2547, หนา 45-46) กลาววา กระบวนการจดการความร ประกอบดวย 5 ขนตอน ดงมรายละเอยดตอไปน

1. ก าหนดประเภทความร (Define) การก าหนดชนดของทนทางปญญา หรอความรทตองการ เพอตอบสนองกลยทธขององคกร หรอการปฏบตงาน หรอการหาวาความรหลก ๆ ขององคกรคออะไร และเปนความรทสามารถสรางความแตกตางเมอเปรยบเทยบกบคแขงไดอยาง แนชด

2. การสรางความร(Create) หมายถง ความสามารถขององคกรในภาพรวมทจะสรางความรใหม และกระจายความรนนไปใหทวองคกร รวมทงท าใหความรนนฝงอยในผลตภณฑบรการ และ ความหมายของการสรางความรในเชงกวาง คอ กระบวนการกอตวและการสราง การระบแหลงรวมถงผทมความเกยวของกบการสรางความร ซงสามารถใชประโยชนจากสงทมอยแลวดวยการสงไปศกษาเพมเตม การสอนงานภายในองคกร หรอหากเปนความรใหมอาจจ าเปนตองหาจากภายนอกองคกรจากทปรกษา การเรยนรจากความส าเรจของผอนและการเทยบเคยง

3. การเสาะหาและจดเกบความร (Capture) การเสาะหา และจดเกบความรในองคกรใหเปนระบบทงความรโดยนย หรอความรทอยในตวบคคลและความรทเปนทางการ ใหเปนทนความรขององคกร ซงพรอมตอการยกระดบความร และขยายความรไปใหทวทงองคกรไดโดยงายตอไป

4. การแบงปนความร(Share) การแบงปน การแลกเปลยน เผยแพร กระจาย ถายโอนความรเปนหลายรปแบบและหลายชองทาง เชน การจดงานสมมนาแลกเปลยนความรซงกนและกน การสอนงาน หรอในรปแบบอนๆ ทมการพบปะแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน หรอมการถายโอนความรในลกษณะเสมอน ผานระบบเครอขายคอมพวเตอรหรอระบบ e-learning เปนตน โดย Jackson, Hitt, and DeNisi (2003, p. 210) แสดงทศนะไววา ความรทจะสรางความไดเปรยบทางการแขงขนตองเผยแพรไปสแผนก ทม และพนกงาน โดยจะตองเปนความรทมประโยชนในการพฒนาผลตภณฑและการใหบรการ ซงเปนไปในแนวทางเดยวกนกบท ยทธนา แซเตยว (2547, หนา 253-254) กลาวไววา การกระจายความรควรอยในรปแบบทถายทอดเรยนรกนไดระหวางบคคลไปสทมงาน หรอกลมไปจนถงกระถายทอดกนในองคกร หรอแมแตระหวางองคกร

5. การใชประโยชน (Use) การน าไปประยกตใชงานกอใหเกดประโยชนและผลสมฤทธเกดขน และเกดเปนปญญาปฏบต การขยายผลใหระดบความร และขดความสามารถในการแขงขนในองคกรสงขน

ซงกระบวนการจดการความรดงกลาว สอดคลองกบกระบวนการจดการความรของนกวชาการอกหลายทาน อาท ชชวาลย วงษประเสรฐ (2548, หนา 74-92); บญด บญญากจ และคน

43

อนๆ (2547, หนา 54-59); พรธดา วเชยรปญญา (2547, หนา 42-47 ซงสรปกระบวนการจดการความรของนกวชาการทงหมดดงกลาวขางตน โดยมรายละเอยด ดงตอไปน

1. การคนหาความร เปนการคนหาความรวา องคกรมความรอะไรบาง ในรปแบบใด อยทใคร และความรอะไรทองคกรจ าเปนตองม ท าใหองคกรทราบวา ขาดความรอะไรบาง โดยทวไปองคกรสามารถใชเครองมอทเรยกวา “Knowledge Mapping” หรอการท าแผนทความร เพอหาความรใดมความส าคญ และจดล าดบความส าคญของความรเหลานน เพอใหองคกรวางขอบเขตการจดการความร และสามารถจดสรรทรพยากรไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล

2. การสรางและแสวงหาความรจากแผนทความร องคกรจะทราบวามความรทจ าเปนตองมอยหรอไม ถามแลวองคกรจะตองหาวธดงความรจากแหลงตางๆ ทอาจอยกระจดกระจายไมเปนทมารวมไว เพอจดท าเนอหาใหเหมาะสม และตรงกบความตองการของผใช ส าหรบความรทจ าเปนตองมแตยงไมมนนองคกรสามารถด าเนนการได โดยพฒนาความรจากภายนอกโดยการเขาไปซอหรอไดมาโดยวธอานและการเชา เชน การซอหนงสอวชาการ การตดขาวมาสรป การเชญวทยากรมาใหความร การหาทมงานจากหนวยงานภายนอก เปนตน และการพฒนาความรจากภายในเชน หนวยวจยและพฒนา ซงมารควอท (Marquardt, 1996, p. 131-132) กลาววา การแสวงหาความรขององคกรแหงการเรยนร ม 2 วธ คอ การแสวงหาความรจากแหลงความรภายนอกองคกร และแหลงความรภายในองคกร

1) การแสวงหาความรจากแหลงภายนอก ปจจบนอยในชวงของการเปลยนแปลงอยางรวดเรว องคกรจะตองมองออกไปขางนอกเพอรบแนวความคดใหมๆ มาปรบปรงการปฏบตงานอยางสม าเสมอ ดวยขอมลสารสนเทศจากสงแวดลอมภายนอกดวยวธการตางๆ เชน ใชมาตรฐานเปรยบเทยบ จางทปรกษา การอานจากสอ บทความ การดขาวสารจากสอตางๆ รวบรวมขอมลจากลกคาการตรวจสอบแนวโนมทางเศรษฐศาสตร และเทคโนโลย การรวมมอกบองคกรอนๆ เปนตน

2) การแสวงหาความรจากแหลงความรภายในองคกร ความสามารถในการเรยนรจากสวนตางๆ ภายในองคกรนบเปนวธหนงทชวยพฒนาความรวมมอได องคกรสามารถแสวงหาความรภายในองคกรโดยการคนหาความรจากบคลากร เรยนรจากประสบการณใชกระบวนการปรบปรงอยางตอเนอง

3. การจดความรใหเปนระบบ เมอมเนอหาความรทตองการแลว องคกรตองจดความรใหเปนระบบ จงจะไดประโยชนจากการเรยนรอยางเตมท โดยจดท าสารบาญ และจดเกบความรประเภทตางๆเพอใหการเกบรวบรวม การคนหา การน ามาใชท าใหงายและรวดเรว องคกรตองท าการพฒนาวา อะไรส าคญทตองน ามาใชไดอยางไร องคกรสรางใหขอมลสารสนเทศมความหมายโดยการทบทวน วจย ทดลอง การเกบความรเกยวของกบเทคนค (บนทกฐานขอมล เปน

44

ตน) รวมถงกระบวนการ (ความจ าของกลมและบคคล ประชามต) ความรทเกบควรมลกษณะดงน (Marquardt, 1996, p. 137-138)

1) ก าหนดโครงสรางและเกบใหเปนระบบเพอหางายและสงมอบไดอยางถกตองและรวดเรว

2) แบงแยกขอมลความรออกเปนชด ๆ เชนขอเทจจรง นโยบาย แผนงานอยบนพนฐานของความตองการทจะเรยนร

3) จดหมวดหมเพอสามารถสงมอบใหผใชไดอยางชดแจงและรดกม การจดระบบขอมลควรค านงถง ความตองการวตถประสงคของงาน ความเชยวชาญของผใชหนาท การใชขอมล ต าแหนงการจดเกบ (เชน จดเกบทไหน และจดเกบอยางไร) เพอใหการน าความรกลบมาใชใหม นนจ าเปนตองอาศยเทคโนโลย เชน คอมพวเตอรหรอระบบเทคโนโลยเครอขาย ขอมลสารสนเทศ เพอการน าขอมลกลบมาใชใหมเปนไปอยางสะดวกยงขน

4. การประมวลและกลนกรองความร นอกจากการจดท าสารบญความรอยางเปนระบบแลว องคกรตองประมวลความรใหอยในรปแบบ และภาษาทเขาใจงาย

5. การถายทอดความรและการใชประโยชน การถายทอดความร และการใชประโยชนจากความร มความจ าเปนส าหรบองคกรเนองจากองคกรจะเรยนรไดดขน เมอความรมการกระจาย และถายทอดไปอยางรวดเรวเหมาะสมทวทงองคกร การถายทอดความร และการใชประโยชนเปนเรองทเกยวของกบกลไกดานอเลกทรอนกส ซงการถายทอดความรนนเปนไปโดยตงใจและไมตงใจ ซงแบบตงใจมวธการ ไดแก การสอสารดวยการเขยน เชน การรายงาน การจดบนทก จดหมาย ขาวประกาศการฝกอบรม การประชมภายใน การสรปขาวสาร การสอสารภายในองคกร เชน วดทศน สงพมพ เครองเสยง การเยยมชมหนวยงานตางๆ ทจดเปนกลมตามความจ าเปน การหมนเวยนเปลยนงาน ระบบพเลยง สวนการถายทอดโดยไมไดตงใจนน เชน การหมนเวยนงาน ประสบการณ หรอเรองราวตางๆ ทเลาตอกนมา คณะท างาน เครอขายทไมเปนทางการ เปนตน

ในสงคมแหงการเรยนรในยคโลกาภวตน และยคแหงการเปลยนแปลงหนวยบรการสาธารณะ หรอระบบราชการจะตองปรบตว เปลยนกระบวนทศนใหม และเปลยนวธท างานใหม มฉะนน สงคมไทยกจะไมสามารถแขงขนไดในสงคมโลก ความเจรญกาวหนาดานตางๆ ท าใหโลกนมความสลบซบซอนขนอยางมากมาย การทราชการจะสรางผลสมฤทธหรอผลกระทบแกสงคมหรอแกประชาชนได หนวยราชการจะตองเปลยนวธคดและวธท างานจาก เอาหนวยงานของตนเปนหลก ไปเปนเนนความรวมมอระหวางหนวยงาน ทงทเปนหนวยราชการ ภาคธรกจเอกชน ภาคการศกษา และภาคประชาสงคม ดงนน พลงหลกในการท างานจะเปลยนจากราชการเปนคนๆไปเปนปฏสมพนธระหวางคน เครองมอ หรอแรงขบเคลอนหลกในการปฏบตราชการ จะตองยกระดบจากขอมล และสารสนเทศไปเปนความร โดยทจะตองค านงวาความรทตองการใชในการปฏบตงานนน มทงทอยในรปของความรชดแจง ซงหมายถงความรในรปของหนงสอ ต ารา วารสาร

45

หนงสอพมพ วดโอ และทอยในรปของความรทฝงลกอยในสมองของคน ซงยากตอการเลาหรอเขยนออกมาใหผอนทราบหรอเขาใจ ความรทใชในการท างานสวนใหญ (รอยละ70-80) เปนความรฝงลก (วจารณ พาณช, ออนไลน, 2011)

การจดการความรจงนบไดวาเปนเครองมอสรางพลงทวคณในการปฏบตราชการ คอพลงของขาราชการระดบสง ขาราชการระดบกลาง และขาราชการระดบลาง ใหสามารถสรางผลงานในระดบสรางสรรค มผลสมฤทธสงสงการจดการความรเนนความรของขาราชการทง 3 ระดบ แตทเนนมาก คอ ความรของขาราชการระดบลางหรอระดบปฏบตการ เนนความรทควบคอยกบการปฏบตในลกษณะไมท าไมร ซงไมใชความรเชงทฤษฎ เปนการดงเอาพลงปญญาทถกละเลย คอ พลงปญญา ของขาราชการระดบลางออกมาใช ซงพลงปญญาของขาราชการระดบนสวนใหญหรอเกอบทงหมดอยในรปของความรฝงลก แตกไมละเลยความรทเปดเผยหรอความรเชงทฤษฎ

2.5 แนวคด และทฤษฏการมสวนรวมของประชาชน

การมสวนรวมของประชาชน หมายถง กระบวนการทประชาชนและผทเกยวของมโอกาสไดเขารวมในการรบร เรยนร ท าความเขาใจ รวมแสดงทศนะ รวมเสนอปญหาประเดนส าคญทเกยวของ รวมคดแนวทาง รวมแกไขปญหา รวมในกระบวนการตดสนใจและรวมกระบวนการ พฒนาในฐานะหนสวนการพฒนา

การมสวนรวม คอ เปนผลมาจากการเหนพองกนในเรองของความตองการและทศทางของการเปลยนแปลงและความเหนพองตองกน จะตองมมากจนเกดความคดรเรมโครงการเพอการปฏบต เหตผลเบองแรกของการทมคนมารวมกนไดควรจะตองมการตระหนกวาปฏบตการทงหมดหรอการกระท าทงหมดทท าโดยกลมหรอในนามกลมนน กระท าผานองคกร ดงนน องคกรจะตองเปนเสมอนตวน าใหบรรลถงความเปลยนแปลงได (ยพาพร รปงาม, 2545, หนา 5)

หลกการในเรองการมสวนรวมของประชาชนนน เรมมาจากบทเรยนของความลมเหลวในการพฒนาชมชนชนบท ทไมเนนการมสวนรวมของประชาชนและการพฒนาแบบยงยน ประกอบกบกระแสความคดของนกวชาการทงในประเทศและในระดบสากล เกยวกบเรองของการมสวนรวมของประชาชน ท าใหการพฒนาในยคหลงๆ ไดเนนประชาชนในชมชนเปนเปาหมายส าคญของการขบเคลอนการพฒนา และมสวนรวมของประชาชน จงเปนประเดนส าคญในการพฒนาชมชน โดยตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 6 เปนตนมา ไดมการก าหนดหลกการมสวนรวมของประชาชนไวคอนขางชดเจน โดยมนกวชาการไดเสนอแนวคดการมสวนรวมของประชาชนไว ดงน

นรนดร จงวฒเวศย (2527, หนา 183) ไดสรปความหมายวา การมสวนรวม หมายถง การเกยวของทางดานจตใจและอารมณของบคคลหนงในสถานการณกลม ซงผลของการเกยวของ

46

ดงกลาวเปนเหตเราใจใหกระท าการใหบรรล จดมงหมายของกลมนนกบทงท าใหเกดความสวนรวมรบผดชอบกบกลมดงกลาวดวย

นรนทรชย พฒนพงศา (2546, หนา 4) ไดสรปความหมายวา การมสวนรวม คอ การทฝายหนงฝายใดทไมเคยไดเขารวมในกจกรรมตางๆ หรอเขารวมการตดสนใจหรอเคยมาเขารวมดวยเลกนอยไดเขารวมดวยมากขนเปนไปอยางมอสรภาพ เสมอภาค มใชมสวนรวมอยางผวเผน แตเขารวมดวยอยางแทจรงยงขนและการเขารวมนน ตองเรมตงแตขนแรกจนถงขนสดทายของโครงการ

ชต นลพานช และกลธน ธนาพงศธร (2532, หนา 350) ไดกลาววา การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาชนบท หมายถง การทประชาชนทงในเมองและชนบทไดเขามสวนรวมหรอเขามสวนเกยวของในการด าเนนงานพฒนาชนบทขนตอนใดขนตอนหนงหรอทกขนตอนแลวแตเหตการณจะเอออ านวย

วนรกษ มงมณนาคน (2531, หนา 10) ไดกลาววา การมสวนรวมของประชาชน หมายถง การเขารวมอยางแขงขนและอยางเตมทของกลมบคคลผมสวนไดเสยในทกขนตอนของโครงการหรองานพฒนาชนบท โดยเฉพาะอยางยงการมสวนรวมในอ านาจการตดสนใจและหนาทความรบผดชอบ การมสวนเขารวมจะเปนเครองประกนวาสงทผมสวนไดเสยตองการทสดนน จกไดรบการตอบสนองและท าใหมความเปนไปไดมากขนวาสงทท าไปนนจะตรงกบความตองการทแทจรง และมนใจมากขนวาผเขารวม ทกคนจะไดรบประโยชนเสมอหนากน ทงน การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา กคอ กระบวนการทเชอมโยงระหวางภาครฐ และภาคอนๆ นอกจากภาครฐ เชน ธรกจเอกชน ประชาชน ชมชน และองคกรตางๆ ใหไดมโอกาสเขามามสวนรวมในการคด ตดสนใจ เพราะการพฒนาททรงพลงและยงยนในสงคมประชาธปไตย เกดจากการพฒนาทผทเกยวของทกภาคสวนไดรวมคด รวมตดสนใจ รวมแรงรวมใจในการด าเนนการและรวมรบประโยชนจากการพฒนา

ส าหรบแนวคดเรองการมสวนรวมของประชาชนทน าไปสการพฒนาทยงยนน น ประกอบดวย 5 ขนตอน ซงหากขาดขนตอนใดขนตอนหนงไปจะท าใหการมสวนรวมของประชาชนทจะน าไปสการพฒนาชมชนทยงยนจะไมสามารถเกดขนไดอยางสมบรณ โดย 5 ขนตอนนน ไดแก

1. การมสวนรวมในการรบร สามารถใหความคดเหนและขอเสนอแนะ 2. การมสวนรวมในการเลอกและเสนอแนวทางเพอตดสนใจ 3. การมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ 4. การมสวนรวมในการด าเนนงานตดตามตรวจสอบ 5. การมสวนรวมรบประโยชน และเปนเจาของนโยบายสาธารณะ หลกการส าคญของการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนม ดงน (ชต นลพานช และ

กลธน ธนาพงศธร, 2532, หนา 362)

47

1. หลกการสรางความสมพนธทดตอกนระหวางทางราชการกบประชาชน โดยยดถอความศรทธาของประชาชนทมตอหนวยงานหรอตอบคคล

2. หลกการขจดความขดแรง ความขดแยงในเรองผลประโยชนและความคด จะมอทธพลตอการด าเนนงานพฒนาเปนอยางมากเพราะจะท าใหงานหยดชะงกและลมเหลว

3. หลกการสรางอดมการณและคานยมในดานความขยน ความอดทน การ รวมมอ การซอสตยและการพงตนเอง เพราะอดมการณเปนเรองทจะจงใจประชาชนใหรวมสนบสนนนโยบาย และเปาหมายการด าเนนงาน และอาจกอใหเกดขวญและก าลงใจในการปฏบตงาน

4. การใหการศกษาอบรมอยางตอเนองเปนการสงเสรมใหคนมความรความคดของตนเอง ชวยใหประชาชนมนใจในตนเองมากขน การใหการศกษาอบรมโดยใหประชาชนมโอกาสทดลองคดปฏบต จะชวยใหประชาชนสามารถคมครองตนเองไดรจกวเคราะหเหนคณคาของงาน และน าไปสการเขารวมในการพฒนา

5. หลกการท างานเปนทม สามารถน ามาใชในการแสวงหาความรวมมอในการพฒนาได

6. หลกการสรางพลงชมชน การรวมกลมกนท างานจะท าใหเกดพลงในการท างานและท าใหงานเกดประสทธภาพ

จากแนวคดการมสวนรวมของประชาชนทกลาวมา จะเหนวาองคกรพทธศาสนามบทบาทและมความส าคญตอการพฒนาของคนในชาตตงแตสมยสโขทยจนถงปจจบน โดยวดเปนแหลงการศกษาและเปนศนยกลางของชมชน จากอดตทผานมา พทธศาสนาแบบเถรวาทในประเทศไทยด ารงอยได กเพราะอาศยความสมพนธทสมดลระหวางรฐ คณะสงฆกบประชาชน ในดานหนงคณะสงฆมหนาทชแนะและก ากบดแลทงรฐและประชาชนใหอยในครรลองธรรม อกดานหนงรฐและประชาชนกมหนาทอปถมภบ ารงพระสงฆในดานปจจยส รวมทงดแลก ากบใหพระสงฆประพฤตตนถกตองตามพระวนย เมอทง 3 ฝายตางเออเฟอเกอกลกน ผลคอความเจรญรงเรองของพระศาสนา แตหากความสมพนธ 3 องคกรนเสยสมดล พทธศาสนากอยในสถานะทออนแอและไมมนคง การทพทธศาสนาสญหายไปจากอนเดย สาเหตมไดอยทการบกท าลายของกองทพมสลมเพยงอยางเดยว เพราะศาสนาฮนดหรอพราหมณกถกรกรานดวยเชนกน แตเหตใดจงตงมนอยไดจนทกวนน หากแตเปนเพราะพทธศาสนาและพระสงฆไดรบความอปถมภจากรฐมากเกนไป จนพระสงฆมากระจกอยทนาลนทากนมากมายโดยไมไดมความสมพนธกบประชาชนเลย เปนพระสงฆทมาจากถนตางๆ เพอมาศกษา ขณะทประชาชนกเหนวาการพระศาสนาเปนเรองของพระสงฆ ประชาชนไมไดรบประโยชนจากศาสนา ครนมหาวทยาลยนาลนทาถกท าลาย พทธศาสนากถกท าลายไปดวย

48

พทธศาสนาในเมองไทยเจรญมนคงและสบทอดมาถงทกวนนได สาเหตส าคญประการหนงกเพราะความสมพนธทไดสมดลระหวางรฐ คณะสงฆและประชาชน จรงอยในอดตพระมหากษตรยทรงมบทบาทอยางมากในการอปถมภพระศาสนา แตการอปถมภของพระองคกมขอบเขตจ ากดอยในเขตราชธานและหวเมองส าคญเทานน วดและพระสงฆทวราชอาณาจกรอยได กเพราะการอปถมภบ ารงของประชาชนเปนส าคญ มวดตงอยในหมบานทกชมชน แมแตในราชธาน วดทไดรบการบ ารงจากพระมหากษตรยกมกไดแกวดหลวง สวนใหญทเปนวดราษฎรนนอยตองอาศยบทบาทของประชาชนทอยใกลชดกบวด โดยมวดเปนศนยกลางของชมชน

ไมเพยงแตการอปถมภดวยการบ ารงปจจยสเทานน แมกระทงการควบคมก ากบพระสงฆใหอยในพระธรรมวนย บทบาทของพระมหากษตรยหรอรฐกมอยอยางจ ากดทงๆ ทเปนสมยราชาธปไตย ดงเหนไดวาในสมยรชกาลท 1 และรชกาลท 3 แมจะมการจบพระสกถง 128 รป และ 500 รปตามล าดบ แตกเปนการช าระคณะสงฆทมขอบเขตจ ากดอยแตในราชธานเทานน สวนพระสงฆทอยไกลออกไปนน อยทความเอาใจใสของภาคประชาชนเปนส าคญ หากภาคประชาชนเขมแขง วดกจะไดรบการดแลเปนอยางด หากชมชนลมสลายหรอภาคประชาชนไมเขมแขง วดกจะขาดการดและและถกท าลายโดยออม คงปฏเสธไมไดวาการทพระสงฆสวนใหญในราชอาณาจกรประพฤตตนเออเฟอพระธรรมวนยตามสมควรจนสบทอดพระศาสนามาถงเราทกวนนได กเพราะชาวบานหรอภาคประชาชนเปนธระในการดแลก ากบพระสงฆในชมชนของตน

ในเรองน ผวจยเหนวา ความเจรญและความเสอมของพทธศาสนาในปจจบนเกดขนเพราะความสมพนธ 3 องคกรทเสยสมดล คอการทคณะสงฆถกดงใหไปสมพนธกบรฐอยางใกลชดเกนไป พงพาบทบาทจากภาครฐมากเกนไป จนเหนหางจากภาคประชาชน ขณะเดยวกนกจการพระศาสนากถกดงไปใหอยในการก ากบดแลของรฐ จนประชาชนมบทบาทหรอมสทธมเสยงนอยลง วดซงเคยเปนของชมชนตามประเพณเดม ถกกฎหมายตราใหเปนสมบตส าหรบพระศาสนา ภายใตการดแลของรฐ และโดยเฉพาะการมระบบการบงคบบญชาทผสมดวยระบบสมณศกดในปจจบน ท าใหวดตองใกลชดกบผปกครองหรอภาครฐเปนสวนใหญ ท าใหขาดความสมพนธระหวางชมชน สวนวดทสรางขนจะเปนวดไดหรอไม ขนอยกบกฎหมายภาครฐจะอนญาตหรอเหนชอบหรอไม มไดขนอยกบการยอมรบของชาวบานอกตอไป ต าแหนงการยกยองและการยอมรบในชมชน ซงเคยขนอยกบชาวบานไดถกดงใหไปอยในอ านาจของรฐ แมจะมการโอนอ านาจบางดานไปใหแกมหาเถรสมาคมในเวลาตอมา แตผลสบเนองทยงไมเปลยนแปลงเลยกคอ ประชาชนเหนหางจากวดและพระสงฆมากขน และถอเปนธระนอยลงในเรองการควบคมดแลพระศาสนา และใหความสนใจในบทบาทของวฒนธรรมประเพณทผกพนกบศาสนามากกวาการศกษาหลกธรรมค าสอนทางศาสนา

ปญหาพระประพฤตผดพระธรรมวนย ซงเกดขนซ าแลวซ าเลา โดยทคณะสงฆไมสามารถแกไขใหลลวงไปไดดวยด เปนอาการบงชถงวกฤตการณทก าลงเกดกบพทธศาสนาของไทย ทงน

49

เพราะปญหาดงกลาว มไดเปนผลมาจากความไรประสทธภาพในการปกครองคณะสงฆเทานน หากยงเกดขนจากเหตปจจยอนๆ อก อาท เชน ความตกต าทางการศกษาของคณะสงฆ ความเขาใจในหมประชาชนทผดพลาดคลาดเคลอนจากหลกธรรมในพทธศาสนา ความสมพนธทไมสมดลระหวาง พระสงฆ รฐกบประชาชน จนไมสามารถท าหนาททพงมตอกนไดอยางถกตอง ทงหมดนลวนน าพระศาสนาเขาสภาวะวกฤต จงจ าเปนตองมการแกไขอยางเรงดวน

การรกษาพระศาสนาใหยงยนนน มใชเปนหนาทของคนใดคนหนงหรอบคคลกลมใดกลมหนงเทานน ทงมใชเปนความรบผดชอบทจ ากดอยกบพระสงฆหรอรฐบาลเทานน หากเปนหนาทของชาวพทธทกคน และเปนความรบผดชอบทพระพทธองคทรงมอบหมายใหแกพทธบรษททงหลาย ดงนน เมอถงคราวทพทธศาสนาประสบภาวะวกฤต จงควรทชาวพทธทกคนจะรวมมอกนอยางเตมก าลงความสามารถ เพอฟนฟพทธศาสนาใหเจรญงอกงามและกลบมามความหมายและความส าคญตอสงคม รวมทงยงประโยชนใหเกดขนแกสงคมโลกตอไป

ดวยเหตน จงท าใหเกดเครอขายชาวพทธในการด าเนนกจการดานการปกปองคมครองและรวมกนพนฟศลธรรม เชน เครอขายชาวพทธเพอพระพทธศาสนาและสงคมไทย ซงเกดขนเพอเปนจด เรมตนของการมองคกรประสานงานในภาคประชาชนส าหรบการเคล อนไหว ผลกดนใหมการฟนฟพทธศาสนาอยางจรงจง โดยมวตถประสงคเพอการฟนฟพระพทธศาสนาใหเปนประโยชนตอชวตและสงคม เพอการฟนฟบทบาทพระสงฆในสงคม เพอสงเสรมบทบาทของพทธบรษทในสงคมไทย เพอเปนองคกรประสานงานภาคประชาชนในการฟนฟพระพทธศาสนาดวยการจดตางๆ เชน การอภปราย สมมนาเปดเวทสาธารณะโดยเครอขายฯ นอกจากนยงมกลมงานเครอขายตางๆ เชน มลนธโกมลคมทอง มลนธพทธธรรม มลนธสขภาพไทย กลมเสขยธรรม เปนตน

นอกจากน จากการประชมกนของคณะกรรมาธศาสนาศลปะและวฒนธรรม สภาผแทนราษฎร ในการสมมนาวชาการเรอง แนวทางการสงเสรมพระพทธศาสนา และวฒนธรรมไทย ไดมขอสรปและขอเสนอแนะจากผเขารวมประชมทนาสนใจดงน คอ (กรรมาธการศาสนา ศลปะและวฒนธรรม, 2552)

1. การประชาสมพนธควรใหสอวทย โทรทศน หนงสอพมพน าเสนอขาวพระพทธศาสนาในเชงสรางสรรคทสามารถนอมน าพทธศาสนกชนใหมความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนามากขน

2. การปลกจตส านกสรางคณธรรม จรยธรรม ในเดก เยาวชน ควรน าหลกส านกชาวพทธ 7 ประการ มาอบรมสงสอนดงน

1) ศาสนาพทธเปนสมบตของทกคน 2) ทกคนโชคดทเกดอยในพระพทธศาสนา 3) ตนเปนหนสวนหนงของพทธบรษท

50

4) ตนตองปฏบตตามค าสอนของพระพทธศาสนา 5) ตนมหนาทสบทอดพระพทธศาสนาไวใหคนรนหลง 6) ทกคนตองเฝาระวงไมใหใครมาท าลายพระพทธศาสนา 7) ตนตองเผยแผและขยายค าสอนของพระพทธศาสนาตอชาวโลก

นอกจากน ไดมขอเสนอแนะจากผเขารวมประชมเพอเสนอแนะแนวทางด าเนนการ ดงน 1. รฐบาลควรสงเสรมสนบสนน การจดสรรงบประมาณใหพระภกษสามเณรทมาบวช

เรยนจะตองผานการสอบคดเลอก เพอหาคนดมศกยภาพเขาวด และจายคาตอบแทนใหเดอนละ 5,000 บาท เปนแนวทางการพฒนาพระพทธศาสนาทสงเสรมใหพระภกษสามเณรเรยนนกธรรมในแตละชน

2. การบรหารงานดานพทธศาสนาตามความหมายตองการใหพทธศาสนาเกดประโยชนสงสดตอสงคมไทยและคนไทยทกคน วดในสมยโบราณจงเปนทพงของชาวพทธจะท าอยางไรใหวดในปจจบนเปนทพงทางจตวญญาณทางวตถ แกปญหาตางๆ อาท ปญหาความยากจน โจรผราย การพนน เปนตน ขอใหคณะกรรมาธการพจารณาหาแนวทางการสงเสรมสนบสนนวดบางแหงทด าเนนการในลกษณะน

3. ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต มาตรา 6 ใหความส าคญกบการจดการศกษาตองเปนไปเพอการพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณ คอ เปนคนมจตสาธารณะสรางคนใหรกการท างาน รกประโยชนสวนรวมรกความสามคค ซงตองน าหลกธรรมค าสอนของพระพทธศาสนามาอบรมสงสอน

4. การบรหารจดการคณะสงฆของพทธศาสนาในประเทศไทย ตงแตปพทธศกราช 2475 เปนตนมา ถกปลอยปละละเลยไมมใครเขาใจพทธศาสนาอยางแทจรง การบรหารจดการงานดานพทธศาสนาถาบรหารจดการบคลากรใหมประสทธภาพ รจกการบรณะวดใหเปนแหลงทองเทยวทสามารถสรางแรงจงใจใหคนในประเทศและตางประเทศมความสนใจอยากเขามาศกษา สามารถสรางรายไดน ามาบรหารจดการวดไดอยางมประสทธภาพ

5. การบรหารจดการงานดานพทธศาสนาใหมความเขมแขง ควรน าปณธานหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจามาพจารณาเปนยทธศาสตรของระบบศลธรรมและระบบการบรหารทจะตองรจกการก าจด ปองกน สรางสรรค และรกษา

6. การเปดโบสถในเวลาค า หากคดจะจดท าพรอมกนทวประเทศ รวมทงควรใหส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต เข ามามสวนรวมในการด า เนนการ จดท าโครงการโดยขอใหคณะกรรมาธการสนบสนนผลกดนอกทางหนง

7. พทธศาสนามวดเปนสถานทแหลงเรยนรทางโลกและทางธรรม โดยมพระภกษสงฆเปนผอบรมสงสอน ซงชาวพทธตองการพระภกษสงฆ 6 ประเภท ดงน

51

1. พระนกปกครองทมความเชยวชาญ 2. พระคณาจารยขมงเวทย 3. พระนกเทศนทเกงกาจ 4. พระนกปราชญทแตกฉาน 5. พระวปสสนาจารยทไมโออวด 6. พระทบวชครองสมณะเพศตลอดชวต

พระภกษสงฆ 6 ประเภท ในปจจบนมจ านวนนอยลงเปนปญหาทคณะสงฆไทยจะตองพจารณาหาแนวทางด าเนนการแกไขโดยเรงดวน 2.6 การบรหารการเผยแผพทธศาสนาของมหาเถรสมาคม

2.6.1 ความหมาย และความส าคญของการเผยแผพทธศาสนา

การเผยแผศาสนามค าทใชอย 2 ค า คอ ค าวา “เผยแพร” และ “เผยแผ” ค าวา “เผยแพร” เปนลกษณะของมชชนนาร คอ มงมนจะใหผอนยอมรบศาสนาของตน ซงเปนลกษณะแหงการจงใจใหอกฝายหนงหนมานบถอค าสอนนนๆ สวนค าวา “เผยแผ” หมายถง การประกาศใหทราบ การเผยแผจงมลกษณะอะลมอลวยและแสดงถงการมใจกวาง ไมผกมดผอนดวยความคดของตนเองหรอศาสนาของตน ในการเผยแผพทธศาสนาถากระท าโดยคฤหสถนยมใชค าวา “เผยแพร” เชน “อ านาจหนาทสวนหนงของกรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ คอ การเผยแพรพทธศาสนาอนนบเปนศาสนาประจ าชาต” องคกรสมาคมตางทตงขนโดยมวตถประสงคเกยวกบพทธศาสนาจะมวตถประสงคขอหนงวา “ เพอเผยแพรพทธศาสนา” เปนตน แตถาเปนหนาทของพระภกษสามเณรหรอพระสงฆจะใชค าวา “เผยแผ” เชน “ถาขาดการเผยแผแลว พทธศาสนาจะไมแพรหลายมาจนถงทกวนน” เปนตน

กรมการศาสนา (2540) ไดใหความหมายของการเผยแผพทธศาสนา หมายถง การปฏบตการสอนธรรมในพทธศาสนา โดยใชรปแบบและวธการซงไมขดตอพระวนย และความประพฤตตามธรรมเนยมของพระสงฆ สวนสมเดจพระมหารชมงคลาจารย เจาคณะใหญหนเหนอ เจาอาวาสวดปากน า ไดกลาวถงการเผยแผไววา การท าใหขยายวงกวางออกไปใหแพรหลายออกไป การเผยแผพทธศาสนาจงไดแกการด าเนนงานเพอใหหลกธรรมค าสงสอนของพทธศาสนาแพรหลายออกไป มผเคารพเลอมใสศรทธาในพระรตนตรย และนอมน าเอาหลกธรรมในพทธศาสนาไปประพฤตปฏบต เพอใหเกดประโยชนแกผปฏบตเหลานน เพราะพทธศาสนาบงเกดขนมากเพอประโยชนสขแกชาวโลก หวใจส าคญในการเผยแผค าสงสอนของพทธศาสนา กเพอประโยชนสขแกชาวโลก โดยใหเกดประโยชนสขตามทพระพทธเจาทรงประสงค 3 ประการ คอ ทฏฐธม

52

มกตถประโยชน (ประโยชนในชาตน) สมปรายกตถประโยชน (ประโยชนในชาตหนา) และปรมตถประโยชน (ประโยชนอยางยง คอ พระนพพาน)

จากความหมายของการเผยแผพทธศาสนา เมอพจารณาจากกลมเปาหมาย คอผฟง หรอผรบสาร แบงออกเปน 2 ประเภทดงน คอ

1. การเผยแผแกพทธศาสนกชน เพอใหมความรความเขาใจในหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจามากขน จนสามารถน าไปใชในการด าเนนชวต รกการปฏบตธรรม และตระหนกในคณคาของพทธศาสนา จนกระทงชวยกนเผยแผพทธศาสนาใหกวางไกลออกไป

2. การเผยแผแกบคคลทวไปทยงไมไดนบถอศาสนาพทธนน กเพอใหมความเขาใจถงแนวความคดพนฐาน หรอหลกธรรมเบองตนของพทธศาสนา สรางทศนคตทดตอศาสนาพทธ จนเกดความสนใจศกษาและทดลองปฏบตธรรมตามค าสอนในพทธศาสนา เชน การฝกสมาธจนกระทงเหนผล เกดความเลอมใสศรทธาในทสดแลวหนมานบถ อศาสนาพทธเปนชาวพทธ โดยสมบรณ

2.6.2 แนวคดการบรหารการเผยแผพทธศาสนา

ภารกจส าคญของพระภกษสงฆนอกจากการศกษาและปฏบตตามค าสอนแลว ตองท าหนาทในการเผยแผพทธศาสนาใหแกชาวโลก ใหไดพบกบความสขทแทจรง ทงในชาต นและชาตหนา หลดพนจากวฏสงสารอนเปนวงจรแหงความทกข คอการเกด แก เจบ ตาย ตามเปาหมายสงสดของพทธศาสนา ดงนน การเผยแผพทธศาสนาจงขนอยกบคณสมบตของผเผยแผหรอผสงสารเปนส าคญ เพราะเปนผทจะท าใหผฟงเกดความเชอและปฏบตตาม เปนการชกน าหรอเปล ยนแปลงพฤตกรรมของผรบสารใหเชอและปฏบตตามในสงทสอน

พระพทธเจาไดมอบหมายภารกจและบทบาทในการเผยแผพทธศาสนาใหแกพทธบรษททง 4 คอ ภกษ ภกษณ อบาสก และอบาสกา มไดเปนหนาทของผใดผหนง ผทจะท าหนาทเผยแผพทธศาสนา ควรมคณสมบตพนฐาน ตอไปนคอ

1. มอดมการณ มเปาหมายในการบวชทชดเจน มความเลอมใสศรทธาในพทธศาสนาอยางแนนแฟน ตงใจปฏบตธรรม ฝกฝนตนเองมงนพพาน และเผยแผธรรมะแกบคคลอน บ าเพญประโยชนตนและประโยชนผอนตามโอวาทของพระศาสดา การมอดมการณถอเปนเรองส าคญมาก เพราะหากไมมอดมการณอนมนคง เมอท างานไปแลวประสบปญหาใดๆ กจะเกดความทอถอยและเบอหนาย มกจะท างานไมไดผลจนถงกบลาสกขา หรอมเปาหมายทเบยงเบนไป เชน แทนทจะมงไปนพพาน กลบมงแสวงหาลาภสกการะ เปนตน

2. มศลาจารวตรงดงาม มความประพฤตด ส ารวมกาย วาจา ใจ ให เปนทตงแหงความเลอมใสศรทธาในครงพทธกาลนน ผทท างานเผยแผพระศาสนาสวนใหญเปนผบรรลธรรม

53

แลว เปนพระอรยบคคลหมดกเลสแลว บ าเพญประโยชนตนไดส าเรจสมบรณแลว จงสามารถท างานเผยแผพทธศาสนาไดอยางเตมท และไมมปญหาอยางในปจจบน สวนในยคปจจบนผท างานเผยแผพทธศาสนาจ าเปนจะตองฝกฝนอบรมตนเองไปดวย สงสอนเผยแผธรรมใหแกผอนดวย เมอเปนเชนน จงตองระมดระวงความประพฤตของตนใหด ไมใหมขอบกพรอง หรอมความประพฤตเสยหาย เพราะถาเสยหายเพยงนดเดยว กจะสงผลกระทบตอองคกรสงฆทงหมด

3. มความรความสามารถ ผเผยแผพทธศาสนาจะตองมความรทงดานคนถธระและวปสสนาธระซงเปนหนาทส าคญทพระภกษสามเณรจะตองใสใจใหด จะตองรหลกธรรมค าสอนในทางพทธศาสนาอยางลกซง มความรอบรทกวางขวาง รจกโลกเขาใจธรรม สามารถแนะน าบคคลอนใหน าหลกธรรมไปใชในการด าเนนชวต ใชในการแกไขปญหาตางๆ ได

ดงนน งานดานการเผยแผพทธศาสนา จงเปนหนาทของบคลากรทางพทธศาสนาทกประเภท ตามระเบยบมหาเถรสมาคม พ.ศ.2550 โดยเฉพาะผน าคอพระภกษหรอผทเปนเจาอาวาส ซงมหนาทจะตองรบผดชอบดานการเผยแผพทธศาสนาโดยตรง ตามบทบญญตในมาตรา 37(3) แหงราชบญญตคณะสงค พ.ศ. 2505 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ ฉบบท 2 พ.ศ. 2535 มาตรา 37

ตอมา ในป 2550 มหาเถรสมาคมไดออกระเบยบวาดวยการเผยแผพระพทธศาสนา ในหมวดท 1 บททวไป ขอ 4.3 ระบวา บคลากรเผยแผพระพทธศาสนา หมายถง พระสงฆาธการ ทกระดบชน เลขานการเจาคณะจงหวด เลขานการเจาคณะอ าเภอ พระธรรมทต พระนกเทศน พระวปสสนาจารย พระจรยานเทศก พระปรยตนเทศ ครสอนพระปรยตธรรมแผนกธรรม-บาล ครสอนปรยตธรรมแผนกสามญศกษาและครพระสอนศลธรรมในสถานศกษา

จากค านยามในระเบยบดงกลาว ท าใหบคลากรทท าหนาทในการเผยแผพระพทธศาสนามความหมายกวางยงขน รวมความตงแตพระลกวด เจาอาวาส จนถงพระสงฆ ครสอนระดบทกระดบชน ซงจะท าใหพระสงฆไดตระหนกถงหนาทของตนในการบรหารจดการดานการเผยแผอยางมประสทธภาพ ดงนน ในสงคาลกสตร พระไตรปฏก เลมท 11 จงไดวางหลกการส าหรบนกเผยแผธรรม 6 ประการ (พระไตรปกฎเลมท 11 ขอ 204) ดงน

1) หามปรามการท าความชวทกอยาง 2) สงเสรมใหกระท าความดทกอยาง 3) ใหไดฟงและไดรธรรมทยงไมเคยรไมเคยฟง 4) ชวยเสรมในสงทประชาชนไดยนไดรแตไมเขาใจใหเขาใจยงขน 5) ใหคดอนเคราะหผอนดวยความเมตตา ปรารถนาด 6) บอกทางสวรรคคอแนวทางด าเนนชวตทดทถกตองใหประชาชน

การเผยแผหลกธรรมนอกจากการยดหลกการดงทกลาวมา ควรมการศกษากลมคนหรอกลมเปาหมาย วเคราะหการน าเสนอธรรมใหเหมาะสมตอสภาพ เหต ผล ตน ประมาณ กาลเวลา

54

ชมชน และบคคล เปนส าคญ ในเรองน พสฏฐ โคตรสโพธ และพระมหานนทพนธ ปภสสโร ไดมการศกษารปแบบการจดการศกษาและการเผยแผศาสนธรรม กรณศกษาวดศรโสดา อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม ไดสรปผลดานปญหาวธแกไขปญหา และขอเสนอแนะบางประการเกยวกบการเผยแผศาสนธรรม ดงน

ดานปญหาการเผยแผ พบวา 1. ขาดบคลากรทมอดมการณ ปฏบตด ปฏบตชอบตามพระธรรมวนย 2. ขาดการวางแผนทด ระยะเวลาทเหมาะสม 3. ขาดผมความช านาญ และความตอเนองในการเผยแผ 4. งบประมาณไมเพยงพอตอการปฏบตงาน 5. ขาดหลกสตรการอบรม ในทองททมพระธรรมจารกปฏบตงานอย และสถานท

ขางเคยง 6. ขาดสอตางๆ ทจะอ านวยความสะดวกในการเผยแผ 7. ขาดกลยทธและกลวธในการเผยแผกบชนตางวฒนธรรม 8. ชมชนชาวเขายดตดตวบคคลคอพระธรรมจารก เมอมการโยกยายกเกดปญหา

กบพระธรรมจารกใหมทไปทดแทนเพราะการปรบตวเขาหากน 9. ขาดความรและช านาญในภาษาของชาวเขาเผาทจะไปจดตงหรอปฏบตงานใน

อาศรม 10. ไมสามารถสรางศาสนทายาททเปนชาวเขาออกไปปฏบตงานในอาศรมทองถน

ของตนไดอยางถาวร ในดานวธการแกไขปญหาดานการเผยแผศาสนธรรม ไดขอสรปจากการประชม

กลมยอย ดงน 1. ควรเนนใหมงมนตออดมการณและการเครงครดตอพระธรรมวนย 2. จดหาบคลากรดานการเผยแผใหเพยงพอตอพนททอยในขายการขยายงาน 3. มการพฒนาบคลากร คอ พระธรรมจารกในทองทใหมความรทนสมย สามารถ

พฒนาเทคนคการเผยแผทนาสนใจ 4. ควรมสอทหลากหลายเพอเผยแผอบรม สามารถประยกตใชไดอยางเหมาะสม 5. ควรมระบบการอบรมสมมนา สรางความเขาใจและเกดอดมการณรวมกนเปน

ระยะ ๆ 6. ควรใหทกฝายมสวนรวมในการบรหารการจดการ ชแจงนโยบายใหชดเจน และ

โปรงใส สามารถตรวจสอบได 7. ควรฝกชาวเขาใหเปนยวพทธกลบไปปฏบตงานในพนทบานเกด หรอสรางพระ

ธรรมจารกในฐานะศาสนทายาทในทองถนขนมา

55

8. ควรสรางแกนน าชาวพทธขนในแตละอาศรมใหไดอาศรมละ 1 กลมแกนน า 9. ควรประเมนผลงานเพอการตดตามพฒนาของโครงการพระธรรมจารกอยาง

ตอเนอง จากงานวจยทกลาวมา จะเหนไดวา การบรหารการเผยแผพทธศาสนา นอกจากจะอาศย

บคลากร คอ พระภกษทมความรความสามารถ และความประพฤตดปฏบตชอบแลว ยงตองอาศย การบรหารจดการทเปนระเบยบเปนขนตอน มระบบแผนงานโครงการทชดเจน มงบประมาณสนบสนนทพรอม มสอการสอนททนสมย และมการวางแผนทด มกลยทธทจะสามารถเขาถงกลมเปาหมายได

นอกจากน ในพระไตรปฎก เลมท 22 ไดกลาวถงจดมงหมายการเผยแผอกอยางหนง ตองใหผฟงไดรบประโยชน 5 ประการ คอ

1. ผฟงยอมไดฟงสงทยงไมเคยฟง 2. สงใดทเคยไดฟงแลว แตไมเขาใจชด ยอมเขาใจสงนนชด 3. บรรเทาความสงสยเสยได 4. ท าความเหนใหถกตองได 5. จตของผฟงยอมผองใส

ดงนน หนาทในการเผยแผของพระสงฆ คอ การจดการเทศนาอบรมสงสอนประชาชนใหเกดศรทธาเลอมใสในพทธศาสนาและตงอยในสมมาปฏบต เปนพลเมองดของประเทศชาต องคกรเผยแผตามพระราชบญญตคณะสงฆ พทธศกราช 2484 ไดก าหนดบทบาทหนาทของวดตางๆ เจาคณะต าบล คณะสงฆอ าเภอ คณะสงฆจงหวดเกยวกบการเผยแผไว ดงน

1. อบรมภกษสามเณรใหมสมณะสญญาและอบรมในเรองจรรยามรรยาท ตลอดจนถงการปฏบตอนเกยวกบพธ หรอแบบอยางตางๆ

2. อบรมการท าวตรสวดมนตใหเปนไปโดยมระเบยบเรยบรอย 3. หาอบายวธใหไดยนไดฟงโอวาท ค าสงสอนหรอแนะน าทเปนประโยชน 4. แนะน าสงสอนอบรมประชาชนใหเขาใจศาสนพธและการปฏบต 5. เทศนาสงสอนประชาชนใหตงมนอยในศลธรรมและใหไดยนไดฟงเรองท

เกยวกบพระศาสดาโดยถกตอง 6. หาอบายวธสกดกนสทธรรมปฏรปมใหเกดขน หรอบ าบดท เกดขนแลว

ใหหมดไป 7. ขวนขวายเพอใหศษยวดมความรในเรองพระศาสนาและอบรมในทางศลธรรม

มการไหวพระสวดมนต เปนตน

56

8. ขวนขวายจดตงหองสมดเพอประโยชนแกการศกษาธรรมบาล หรอเพอประโยชนแกประชาชนหรอขวนขวายจดหาหนงสอเกยวกบความรทวไปบาง ทเกยวกบการไหวพระสวดมนต ทเกยวกบศลธรรมเกยวกบประวตพระพทธศาสนา เพอใหผรกษาศลฟงธรรมตามวดตางๆ ไดทองไดอานไดฟงตามสมควรแตสถานทและโอกาส

9. ขวนขวายจดหาเครองอปกรณในการเรยนภาษาไทยบางประเภท ส าหรบชนประถมขนไว เพอใหเดกทขดสนไดยมใชในการเรยน

จากหนาทของพระสงฆทตองท างานดานการเผยแผนน มมากมายครอบคลมทงในระดบวด ระดบต าบล จนกระทงระดบจงหวด แมจะไมมบทบญญตตามพระราชบญญตคณะสงฆทก าหนดไว แตพระสงฆเมอบวชแลว ตองอบรมพฒนาตนเองและสามารถสอนบคคลอนใหปฏบตตามได ตองท างานเชงรกเพอการเผยแผพทธศาสนาอยางแนนอน

ดงนน รปแบบการบรหารการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆในปจจบน จงมหลายรปแบบทงการปฏบตตามนโยบายของคณะสงฆ การบรหารงาน ทงภายในวดและนอกวด ทงการรกษารปแบบวฒนธรรมประเพณ และการปรบปรงรปแบบวธการเผยแผใหเหมาะสมกบสภาพสงคมปจจบน ทงการเผยแผเชงเดยว คอมความสามารถ มชอเสยงมผสนบสนน กสามารถท าได และแบบทจดเปนคณะหรอหนวยงานเฉพาะขนมาด าเนนการ สรปได ดงน คอ

1. การเผยแผตามประเพณคณะสงฆและประเพณไทย ไดแก การเทศนาอบรม สงสอนประชาชนทวด บาน ตามทมผอาราธนานมนต และทอนๆ ในโอกาสตางๆ ทงแบบเทศนธรรมดา คอ เทศนรปเดยว หรอเทศนปจฉาวสชนา 2 รปขนไป และไดมการปรบปรง มการเทศนทางวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอบนทกลงแผนเสยง เพอน าไปเผยแผในทตางๆ และโอกาส ตางๆ

2. การเผยแผแบบปรบปรงใหเหมาะสมกบสภาพสงคมปจจบน ไดแก การบรรยายธรรม การสนทนาธรรม การปาฐกถาธรรมในทประชมทวด หรอทอนๆ ในโอกาสตางๆ หรอโดยทางวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน บนทกลงแผนเสยงหรอแถบบนทกเสยงไปเผยแผในทอนๆ ในโอกาสตางๆ รวมถงตลอดจนการพมพหนงสอเทศน หนงสอธรรมะออกเผยแผหรอลงในหนงสอพมพ

3. การเผยแผแบบจดเปนคณะ หรอเปนหนวยงานเผยแผ หรอเปนสถานศกษา เปนประจ าหรอครงคราว หรอจดเปนกจกรรมพเศษในวด หรอในหมบานใกลเคยง เชนงานพระธรรมทต งานพระธรรมจารก งานอบรมประชาชนประจ าต าบล (อ.ป.ต.) หนวยสงเคราะหพทธ มามกะผเยาว โรงเรยนพทธศาสนาวนอาทตย เปนตน

57

สวนการเผยแพรพทธศาสนาในฝายคฤหสถ มการตงเปนสมาคมเพอเผยแพรพทธศาสนา เชน พทธสมาคมแหงประเทศไทย ยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทย เสถยรธรรมสถาน องคกรพทธศาสนกสมพนธแหงโลก มลนธหอจดหมายเหตพทธทาส อนทปญโญ เปรยญธรรมสมาคม เปนตน ตลอดถงการตงชมรมพทธศาสนในมหาวทยาลยและโรงเรยนตางๆ ตลอดจนการศกษาพทธศาสนาในสถานศกษาและในทสาธารณะตางๆ กจดเปนการเผยแผพทธศาสนาเชนกน

จากรปแบบและวธการทกลาวมา จะเหนไดวา รปแบบและวธการเผยแผพทธศาสนามหลากหลายวธการและขนอยกบนโยบายในระดบบนและระดบลาง อกทงขนอยกบความสามารถของผเผยแผและบทบาทขององคกรแตละกลมดวย ทจะท าใหผฟงไดเขาถงเนอหาแกนธรรมค าสอนในทางพทธศาสนา อนเกดประโยชนตอผฟงโดยตรง เพอน าไปประพฤตปฏบตใหเกดความสขความเจรญแกตนเองและสงคมสบไป

2.6.3 หลกการเผยแผพทธศาสนา

การเผยแผพระพทธศาสนาเรมขนตงแตสมยพทธกาล โดยพระพทธเจาทรงสงพระอรหนตสาวกจ านวน 60 รป ไปประกาศหลกธรรมเพอเผยแผพระพทธศาสนาเปนครงแรก มหลกฐานตามพทธวจนะทตรสไวในพระไตรปฏก เลมท 4 วา “ภกษทงหลาย พวกเธอจงเทยวไป เพอประโยชนเกอกลแกพหชน เพอความสขแกพหชน เพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย ภกษทงหลาย พวกเธอจงแสดงธรรมอนงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถและพยญชนะอนบรสทธบรบรณโดยสนเชง” (ว.ม.4/32/40)

หลงจากพระพทธเจาไดสงพระอรหนตสาวกจานวน 60 รป เดนทางไปประกาศหลกธรรมค าสอน ซงนบวาเปนการเผยแผพระพทธศาสนาครงแรก และหลงจากพระพทธเจาตรสรได 9 เดอน เมอเสรจพทธกจแสดงธรรมทถ าสกรขาตาแลว กเสดจมาประทบทวดเวฬวน เมองราชคฤห แควนมคธ ประเทศอนเดยในปจจบน วนนนตรงกบวนเพญเดอนมาฆะหรอเดอน 3 เวลาบาย พระอรหนตสาวกของพระองคจ านวน 1,250 รป ทสงไปเผยแผประกาศพทธศาสนาไดกลบมาประชมพรอมกน ณ ทวดเวฬวน มเหตมหศจรรยเกดขนเปนองคประกอบส าคญ 4 ประการ คอ

1) เปนวนขน 15 ค า เดอน 3 2) พระสงฆจ านวน 1,250 รป มาประชมพรอมกนโดยมไดนดหมาย 3) พระสงฆทงหมดเปนพระอรหนตผไดอภญญา 6 4) พระสงฆทงหมดไดรบการอปสมบทโดยตรงจากพระพทธเจา

58

วนส าคญดงกลาวมชอเรยกวนมาฆบชา หรออกอยางหนงวา วนจาตรงคสนนบาต ในโอกาสน พระพทธเจาไดแสดงโอวาทปาตโมกขในทประชมสงฆเหลานน โอวาทปาตโมกข หมายถง ค าสอนทเปนหลกการ อดมการณ และวธการในการเผยแผพระพทธศาสนาทพระพทธเจาทรงแสดงแกพระอรหนต เพอใหใชเปนแนวทางการด าเนนงานตอไป มการก าหนดใหนพพานหรอความหลดพนจากทกขเปนเปาหมายสงสดของพทธศาสนา ในการเผยแผพทธศาสนานน ไดทรงวางแนวทางใหพระสงฆไดยดเปนนโยบาย 3 สวนคอ หลกการ 3 อดมการณ 4 วธการ 6 ดงน

หลกการ 3 1) การไมท าบาปทงปวง ไดแกการงดเวน การลด ละ เลกท าบาปทงปวง ซงไดแกอกศลกรรมบถ ทางแหงความชว ม 10 ประการ อนเปนความชวทงทางกาย ทางวาจา และทางใจ ความชวทางกาย ไดแก การฆาสตว การลกทรพย การประพฤตในกาม ความชวทางวาจา ไดแก การพดเทจ การพดสอเสยด การพดค าหยาบ การพดเพอเจอ ความชวทางใจ ไดแก การอยากไดสมบตของผอน การผกพยาบาท และความเหนผดจากท านองคลองธรรม 2) การท ากศลใหถงพรอม ไดแก การท าความดทกอยางซงไดแก กศลกรรมบถ เปนแบบของกรรมฝายด 10 อยาง อนเปนความดทางกาย ทางวาจา และทางใจ ความดทางกาย ไดแก การไมฆาสตว ไมท ารายเบยดเบยนผอน มแตชวยเหลอเกอกลกน การไมถอเอาสงของทเจาของเขาไมไดใหมาเปนของตน มความเออเฟอเผอแผ และการไมประพฤตผดในกาม การท าความดทางวาจา ไดแก การไมพดเทจ ไมพดสอเสยด ไมพดค าหยาบ และไมพดเพอเจอ พดแตค าจรง พดค าออนหวาน พดค าใหเกดความสามคคและพดถกกาลเทศะ การท าความดทางใจ ไดแก การไมโลภอยากไดของผอน มแตคดเสยสละ การไมผกอาฆาตพยาบาท มแตคดเมตตาและปรารถนาด และมความเหนความรความเขาใจทถกตองตามท านองคลองธรรม เชน เหนวา ท าดไดด ท าชวไดชว เปนตน 3) การท าจตใหผองใส ไดแก การท าจตของตนใหผองใสปราศจากนวรณ ซงเปนเครองขดขวางจตไมใหเขาถงความสงบม 5 ประการ ไดแก ความพอใจในกาม (กามฉนทะ) ความอาฆาตพยาบาท (พยาบาท) ความหดหทอแท งวงเหงาหาวนอน (ถนมทธะ) ความฟงซานร าคาญ (อทธจจะกกกจจะ) และความลงเลสงสย (วจกจฉา) เชน สงสยในการท าความด ความชววามผลจรงหรอไม วธการท าจตใหผองใส ทแทจรงเกดขนจากการละบาปทงปวงดวยการถอศลและบ าเพญกศลใหถงพรอมดวยการปฏบตสมถะและวปสสนา จนไดบรรลอรหตผล อนเปนความผองใสทแทจรง

อดมการณ 4 1) ความอดทน ไดแก ความอดกลน ไมท าบาปทงทางกาย วาจา ใจ 2) การไมเบยดเบยนผอน ไดแก การงดเวนจากการท าราย หรอเบยดเบยนผอน 3) การไมท ารายผอน ไดแก ปฏบตตนใหสงบทงกาย ทางวาจา และใจ

59

4) นพพาน ไดแก การดบทกข ซงเปนเปาหมายสงสดในพระพทธศาสนาเกดขนไดจากการด าเนนชวตตามมรรคมองค 8

วธการ 6 1) การไมวาราย ไดแก ไมกลาวใหรายหรอ กลาวโจมตใคร 2) การไมท าราย ไดแก ไมเบยดเบยนผอน 3) การส ารวมในปาตโมกข ไดแก ความเคารพระเบยบวนย กฎ กตกา กฎหมาย

รวมทงขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามของสงคม 4) การรจกประมาณ ไดแก รจกความพอดในการบรโภคอาหารหรอการใชสอยสง

ตางๆ 5) การอยในสถานทอนสงด ไดแก อยในสถานทสงบมสงแวดลอมทเหมาะสม 6) การฝกหดจตใจใหสงบ ไดแก ฝกหดช าระจตใหสงบ มสขภาพ คณภาพ และ

ประสทธภาพทด การแสดงโอวาทปาตโมกขของพระพทธเจาในครงนน มหลกธรรมสรปไดวา ใหละเวน

ชว ใหท าความด และท าจตใจใหบรสทธผองใส ซงเปนแนวทางประพฤตปฏบตส าหรบพระสงฆในการเผยแผหลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหเกดประโยชนสขแกชาวโลก หลกการการเผยแผพระพทธศาสนาไดเปนไปอยางตอเนอง พระพทธองคและพทธสาวกไดเผยแผหลกธรรมค าสอนเปนเวลา 45 ป เมอเสดจปรนพพาน บรรดาสาวกและศาสนทายาทกไดสบสานตอโดยยดหลกธรรมวนยเปนหลกการในการเผยแผจนถงปจจบนไมมการเปลยนแปลง ในมหาปรนพพานสตรกลาวถงพระพทธองคไดเสดจพระด าเนนหรอจารกไปตามเมองตางๆมากกวา 10 แหง ในพรรษาสดทาย ซงเปนการปฏบตภารกจหนาทเผยแผธรรมครงสดทายของพระองค

หลงจากปรนพพาน สมยพทธศตวรรษท 3 พระเจาอโศกมหาราชไดสงคณะสมณทตไปเผยแผพทธศาสนาในดนแดนตางๆ 9 สาย มปรากฏชอ 2 รป คอ พระโสณะเถระและพระอตตระเถระ ไดเดนทางมาเผยแผพระพทธศาสนา ณ ดนแดนสวรรณภม ซงมหลกฐานทางโบราณคดทเชอถอไดวาเปนบรเวณพนทจงหวดนครปฐมหรอประเทศไทยปจจบน กลาวไดวา พระพทธศาสนาในยคพระเจาอโศกไดสงสมณทตทเขามาเผยแผในดนแดนแถบนไดสบตอกนมาอยางยาวนานจนถงปจจบน หลกการ อดมการณ และวธการในการเผยแผพทธศาสนาดงกลาว ไดสบทอดตอๆมา จากสมยพทธกาลจนถงปจจบนอยางมนคง จากแนวคดเรองน สาระส าคญคอโอวาทปาตโมกขของพระพทธเจา นบวาเปนเรองส าคญอยางยงส าหรบพระสงฆสาวกของพระพทธเจาซงเปนนกเผยแผ ทจะตองศกษาเรยนรใหเขาใจอยางถองแทและน ามาเปนหลกปฏบตในการเผยแผพระพทธศาสนาใหเหมาะสมกบสภาพสงคมปจจบน

60

2.6.4 บทบาท และหนาทของพระสงฆในการเผยแผพทธศาสนา

การเผยแผพทธศาสนาเปนหนาทของพระสงฆสาวกโดยตรง พระพทธเจาทรงสงพระสาวกไปเผยแผพทธศาสนาในรปแบบตางๆ ปรบเปลยนไปตามสภาพการณทเหมาะสม งานเผยแผหรองานพระธรรมทตในสมยพทธกาลจงไดประสบความผลส าเรจเปนอยางด เพราะเปนการด าเนนงานของพระอรหนตสาวกเปนสวนมาก เปนเหตใหพระพทธศาสนาประดษฐานมงคง ในแควนตางๆ ของชมพทวป ประเทศอนเดย สงผลใหประชาชนหนมานบถอพระพทธศาสนาเปนจ านวนมาก ภายหลงพทธปรนพพาน งานเผยแผพระพทธศาสนากไดรบการสบสานตอๆ มา จากรนสรนจนถงปจจบน ส าหรบในประเทศไทยมหนวยงานทรบผดชอบในดานการศกษาเผยแผพทธศาสนา คอมหาเถรสมาคม

มหาเถรสมาคมเปนองคกรสงสดทางคณะสงฆ ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.2505 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2535) ในอดตมกรมการศาสนาเปนหนวยงานทท าหนาทสนองงาน ตอมา เมอมการปฏรประบบราชการไดจดตงหนวยงานใหม คอ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต เปนหนวยงานทคอยสนองงาน ขนตรงกบส านกนายกรฐมนตร แมกระนนเอง องคกรสงฆกเปนอสระจากการครอบง าของรฐ มพระราชบญญตของตนเอง มระบบและโครงสรางการบรหารจดทงคนและงบประมาณ เพอใหสอดคลองกบนโยบายของภาครฐ ตองอาศยกฎหมายหรอระเบยบตางๆ เพอใหผใตบงคบบญชาปฏบตใหเปนไปตามนโยบายของของคณะสงฆ และมรปแบบเปนองคกรเฉพาะตว ดงนน มหาเถรสมาคมอนมสมเดจพระสงฆราชเปนประธาน จงมอ านาจหนาทในการปกครองคณะสงฆ ออกกฎระเบยบและแตงตงผบรหารงานคณะสงฆทงสองนกาย มส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตคอยสนองงาน ท าหนาทประสานงานระหวางคณะสงฆกบรฐ เพอใหเกดความรวมมอสอดคลองกบนโยบายของภาครฐและของคณะสงฆ โดยจดสรรงบประมาณอดหนนจากภาครฐและมหนาทสงเสรมการบรหารงานของพระสงฆาธการ ตามโครงสรางการบรหารงานดงน

61

เมอพจารณาตามโครงสรางพระราชบญญตคณะสงฆแลว ผวจยเหนวาโครงสรางการ

บรหารคณะสงฆในปจจบนเปนแบบแนวดง เปนไปในลกษณะรวมศนยอ านาจและมการบงคบบญชาตามล าดบชน การใชอ านาจหนาทตามสายการบงคบบญชาเรมจากระดบบนลงมาระดบลาง วดทงมหานกายและธรรมยตจ านวน 37,331 วด และพระภกษสามเณรประมาณ 352,209 กวารป อยภายใตการบรหารแบบรวบอ านาจเขาสศนยกลาง และคณะสงฆไดรบการยอมรบและอปถมภจากรฐ ซงท าใหกจการคณะสงฆ การศกษาและพธกรรมมความเปนอนหนงอนเดยวกน การปกครองคณะสงฆทมการรวบอ านาจเขาสศนยกลางนเชนน ท าใหกจการคณะสงฆไดรบการดแลใกลชด สามารถรกษาระเบยบวนย และมชองทางการตดตอสอสารระหวางศนยกลางการบรหารกบจงหวดทไกลออกไป เนองจากมการจดองคกรแบบน การประสานรวมมอและความปรองดองกบรฐจงคงมอยได และพระสงฆเองกมสวนสรางความสามคคในหมประชาชนและรกษาความมนคงของชาต ขอดของระบบน ท าใหการบงคบบญชาเปนไปอยางมขนตอนเปนระบบ พระสงฆใหความเคารพตามฐานะ แตขอเสยการบงคบบญชาทมหลายขนตอน ท าใหลาชาไมทนตอการเปลยนแปลง ท าใหพระสงฆเกดความยดมนในระบบสมณศกดมากกวาการท างานใหเกดประโยชนตอหนาททไดรบมอบหมาย

กรรมการมหาเถรสมาคม

เลขาธการมหาเถรสมาคม

เจาคณะใหญ

เจาคณะภาค

เจาคณะจงหวด

เจาคณะอ าเภอ

เจาคณะต าบล

เจาอาวาส

สมเดจพระสงฆราช

ภาพประกอบท 4 โครงสรางการบรหารงานของมหาเถรสมาคม

62

ในพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.2505 ไดก าหนดอ านาจหนาทผบญชาการเปนตนไวโดยชดเจน ดงน

1. อ านาจหนาทผบญชาการ สมเดจพระสงฆราช ทรงด ารงต าแหนงสกลมหาสงฆปรณายก ทรงมอ านาจหนาท

บญชาการคณะสงฆผานทางมหาเถรสมาคม ตามอ านาจแหงกฎหมายและพระธรรมวนย ทรงตราพระบญชาสมเดจพระสงฆราช โดยไมขดหรอแยงกบกฎหมาย พระธรรมวนย และกฎมหาเถรสมาคม

2. อ านาจหนาทมหาเถรสมาคม มหาเถรสมาคม ซงเปนองคกรปกครองคณะสงฆสงสด มอ านาจหนาทตามความใน

มาตรา 15 ตร ดงน 1) ปกครองคณะสงฆใหเปนไปโดยเรยบรอยดงาม 2) ปกครองและก าหนดการบรรพชาสามเณร 3) ควบคมและสงเสรมการศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผ การ

สาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะหของคณะสงฆ 4) รกษาหลกพระธรรมวนยของพระพทธศาสนา 5) ปฏบตหนาท อนๆตามทบญญตไ วในพระราชบญญต น หรอ กฎหมายอน

เพอการน ใหมหาเถรสมาคมมอ านาจตรากฎมหาเถรสมาคม ออกขอบงคบ วางระเบยบ ออกค าสง มมตหรอออกประกาศ โดยไมขดหรอแยงกบกฎหมายและ พระธรรมวนย ใชบงคบได และจะมอบใหพระภกษรปใด หรอคณะกรรมการหรอคณะอนกรรมการตามมาตรา 19 เปนผใชอ านาจหนาทตามวรรคหนงกได

3. อ านาจหนาทเจาคณะ เจาคณะในทน หมายถง เจาคณะพระสงฆาธการทไดรบแตงตงจากมหาเถรสมาคม หรอ

เจาคณะปกครอง มอ านาจและหนาทตามล าดบการบงคบบญชา ทงสวนกลางและสวนภมภาค คอ เจาคณะใหญ เจาคณะภาค เจาคณะจงหวด เจาคณะอ าเภอ เจาคณะต าบล เจาอาวาส รองเจาอาวาส ผชวยเจาอาวาส ไดก าหนดไวในกฎมหาเถรสมาคม ฉบบท 23 (พ.ศ.2541) วาดวยระเบยบการปกครองคณะสงฆ ขอ 7, 10, 15, 20 และ 25 ตามล าดบ ทกขอเหมอนกนเกอบทงหมด จงขอยกมาเฉพาะขอ 15 ดงน

ในขอ 15 เจาคณะจงหวดมอ านาจหนาทปกครองคณะสงฆในเขตจงหวดของตน ดงน 1) ด าเนนการปกครองคณะสงฆใหเปนไปตามพระธรรมวนย กฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง มต ประกาศ พระบญชาสมเดจพระสงฆราช ค าสงของผบงคบบญชาเหนอตน

63

2) ควบคมและสงเสรมการรกษาความเรยบรอยดงาม การศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผพระพทธศาสนา การสาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะห ใหด าเนนไปดวยด 3) ระงบอธกรณ วนจฉยการลงนคหกรรม วนจฉยขออทธรณ ค าสง หรอค าวนจฉยชนเจาคณะอ าเภอ 4) แกไขขอขดของของเจาคณะอ าเภอใหเปนไปโดยชอบ 5) ควบคมบงคบบญชาเจาคณะและเจาอาวาส ตลอดถงพระภกษสามเณรผอยในบงคบบญชา หรออยในเขตปกครองของตน และชแจงแนะน าการปฏบตหนาทของผอยในบงคบบญชา ใหเปนไปโดยความเรยบรอย 6) ตรวจการและประชมพระสงฆาธการในเขตปกครองของตน

อ านาจหนาทตามขอ 15 เปนอ านาจหนาทโดยภาพรวม สวนอ านาจหนาทโดยสวนยอย ยงมในบทบญญตอนๆ อก สวนรองเจาคณะชนตางๆ มอ านาจหนาทตามทเจาคณะมอบหมาย เพราะมฐานะเปนผชวยเจาคณะในชนนน ๆ 4. หนาทและอ านาจเจาอาวาสและผรกษาการแทน โดยท วดเปนสถาบนหลกในการปกครองและการด าเ นนกจการคณะสงฆและพระพทธศาสนาทส าคญสด กฎหมายคณะสงฆบญญตใหวดมฐานะเปนนตบคคล และใหเจาอาวาสเปนผแทนวดในกจการทวไป ใหเจาอาวาสเปนผปกครองวด เจาอาวาสนนมฐานะเปนผปกครองวดและมฐานะเปนผแทนวด ทงมฐานะเปนเจาพนกงานตามมาตรา 45 แหงพระราชบญญตคณะสงฆ เจาอาวาสจงเปนผมความส าคญตอความเสอมหรอความเจรญของคณะสงฆและพระศาสนา แมผรกษาการแทนเจาอาวาส กมฐานะและหนาทอยางเดยวกบเจาอาวาส

จากโครงสรางการปกครองคณะสงฆดงกลาวมา ซงมมหาเถรสมาคมเปนองคกรปกครองสงสด ตามล าดบนน มหนาทโดยตรงในการบรหารกจการพระพทธศาสนาใหเปนไปดวยความเรยบรอยดตามตามพระธรรมวนยและกฎหมายบานเมอง โดยเฉพาะการเผยแผพทธศาสนาถอวาเปนหนาททตองปฏบตตามนโยบายของรฐบาล และของมหาเถรสมาคมตามล าดบ

แตเมอพจารณาจากขอเทจจรง องคกรทมการรวมเขาสศนยกลางเชนนตองพงพาอาศยคณะผน าจ านวนนอย ซงจะมขอจ ากดตรงทไมสามารถปรบตวตอสภาพสงคมทเปลยนแปลงไดอยางทนทวงท ในปจจบนการบรหารงานหรอการจดการองคกรมความจ าเปนตองใชศาสตรในการบรหารงานอยางหลกเลยงไมได เนองจากโลกในยคปจจบนเปนระบบทนนยม หรอบรโภคนยมทแสวงหาก าไรและมการแขงขนเพอใหเหนอกวาคแขง ทงในเชงบรหารงานและการพฒนาองคกรใหบรรลผลตามเปาหมายขององคกร จงมหลกการบรหารสมยใหมเขามาเปนกลยทธ หรอหลกการในการบรหารจดการเปนไปตามหลกพระธรรมวนย และมความสอดคลองกบหลกการบรหาร

64

สมยใหมไดอยางลงตว ถงแมวาค าสอนของพระพทธเจาจะผานมากวาสองพนหารอยกวาปแลว กตาม

แตการบรหารองคกรดานศาสนานน เปนการบรหารแบบมงกศลจตมากกวาการบรหารแบบธรกจ โดยเฉพาะการบรหารดวยความศรทธาและใชทรพยากรทอยมอยอยางจ ากด ใหเกดประโยชนสงสดตอประชาชนชาวพทธทงหลาย ซงตองอาศยทงอ านาจและบารมของผน าคอพระสงฆในการบรหารจดการใหเปนไปดวยความเรยบรอย

นอกจากน มหาเถรสมาคมไดแบงการบรหารงานออกเปน 6 ดาน คอ ดานการปกครอง ดานการศกษา ดานการศกษาสงเคราะห ดานการเผยแผ ดานการสาธารณสงเคราะห และดานสาธารณปการ โดยมกรรมการมหาเถรสมาคมแตละรปรบผดชอบในแตละฝาย ในดานการปกครองนน มเจาคณะตางๆ เปนผรบผดชอบตงแตเจาคณะใหญลงมาถงระดบเจาอาวาส สวนในดานการเผยแผในปจจบนน มสมเดจพระพทธชนวงศ (สมศกด อปสโม ป.ธ.9) เจาอาวาสวดพชยญาตการาม กรรมการมหาเถรสมาคม เปนประธานกรรมการเผยแผพทธศาสนาแหงชาต ตามระเบยบเผยแผพทธศาสนา ฉบบ พ.ศ.2550

การด าเนนงานเผยแผพทธศาสนาของคณะสงฆนน สามารถสรปไดเปน 2 ลกษณะใหญๆ คอ การเผยแผในประเทศ และการเผยแผตางประเทศ ส าหรบการเผยแผในประเทศนน ไดแบงลกษณะงานเผยแผออกเปนสวนตางๆ ดงน 1) หนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล (อ.ป.ต.) เปนหนวยเผยแผพทธศาสนาของคณะสงฆ จดตงขนตามระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยการตงหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล แกไขเพมเตมพ.ศ.2546 เรมด าเนนงานมาตงแต พ.ศ.2518 จนถงปจจบน โดยมหนวยอบรมทไดรบการสนบสนนงบประมาณจากส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต จ านวน 5,920 หนวย 2) การด าเนนงานของส านกปฏบตธรรมประจ าจงหวด โดยทการปฏบตธรรมเปนงานส าคญทจะสงเสรมความเจรญและความมนคงของพระพทธศาสนาได คณะสงฆโดยมหาเถรสมาคมจงไดออกระเบยบวาดวยการจดตงส านกปฏบตธรรมประจ าจงหวด พ.ศ.2543 เพอใหส านกปฏบตธรรมมมาตรฐานในดานคณภาพและประสทธภาพ ปจจบนมส านกปฏบตธรรมทวประเทศ ประมาณ 1,300 กวาส านก 3. งานพระธรรมทตในประเทศ เปนพระทท างานเผยแผพทธศาสนาในเชงรก โดยการน าหลกธรรมเขาสประชาชนทกทองท เปนผทผานการฝกอบรมวชาการเผยแผเสมอนทตในทางธรรม แบงเปนพระธรรมทตฝายอ านวยการ พระธรรมทตฝายบรหาร และพระธรรมทตฝายปฏบตการ 4. งานพระธรรมจารก คอพระสงฆทเผยแผในพนทพเศษ เชน ทองถนทรกนดารตามชายแดนตามภเขาทมความยากล าบากในการเขาถงประชาชน

65

5. ครพระสอนศลธรรมในสถานศกษา คอพระสงฆทไดรบการอบรม ท างานเผยแผในสถานศกษาตงแตระดบประถม มธยม และอดมศกษา 6. พระนกเทศนพระธรรมกถก คอ พระนกเทศนทเผยแผใหประชาชนรจกบาปบญคณโทษ ประโยชนและมใชประโยชน ดวยการแสดงธรรมดวยโวหารส านวนอนลกซ งตอบสนองความศรทธาของประชาชนทใครตอการฟงธรรม (ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, 2554, หนา 20-30)

สวนดานบคลากรเพอการเผยแผพทธศาสนานน ถอวาเปนหนาทของพระสงฆโดยตรง ซงเปนผท าการเผยแผพทธศาสนาไปสประชาชน ตามระเบยบมหาเถรสมาคมวาดวยการเผยแผพระพทธศาสนา พ.ศ.2550 ไดใหค าก าจดความของบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนาวา หมายถง พระสงฆาธการทกระดบชน เลขานการเจาคณะจงหวด เลขานการเจาคณะอ าเภอ พระธรรมทต พระนกเทศน พระวปสสนาจารย พระจรยานเทศ ครสอนพระปรยตธรรมแผนกธรรม-บาล ครสอนพระปรยตธรรมแผนกสามญ และครสอนศลธรรมในสถานศกษา บคลากรการเผยแผพระพทธศาสนาทงหมดน เปนพระภกษทไดรบการสนบสนนสงเสรมและพฒนาใหมอดมการณ ความรความสามารถ ทกษะและวธการในการเผยแผพทธศาสนา สามารถน าหลกธรรมทางพทธศาสนาไปอบรมสงสอนประชาชนในการประกอบสมมาอาชพและด าเนนชวตอยางมความสข สอดคลองกบวถชวตในยคโลกาภวตนได 2.6.5 คณสมบต และหนำทเจำอำวำสในกำรบรหำรวด

เจาอาวาสถอวาเจาพนกงานตามประมวลกฎหมายอาญา มหนาทในการบรหารศาสนกจของวดใหเปนไปดวยด จงถอวาเปนผมบทบาทส าคญตอความเจรญหรอความเสอมของวด ไดมนกวชาการไดใหความหมายและความส าคญของการบรหารวดไว ดงน กรมการศาสนา (2542, หนา 2) ไดใหความหมายของการบรหารวดไววา การบรหารวด หมายถง การปกครองบงคบบญชาก ากบดแล แนะน าสงสอนภกษสงฆสามเณรและฆราวาสผอยในวดใหมความเปนระเบยบเรยบรอย ใหอยในศลธรรมอนดและด าเนนกจกรรมโครงการตางๆของวด ใหส าเรจดวยดมประสทธภาพสงสด

พระธรรมโกศาจารย (2549, หนา 39) กลาวไววา ผบรหารทดตองเปนธรรมาธปไตย ตองยดถอคตทวาถกตองไมจ าเปนตองถกใจขาพเจาหรอตองถกใจทกคน ตองกลาตดสนใจลงมอท าในสงทถกตองชอบธรรม โดยไมพยายามลอยตวหนปญหา ถอคตวาอ านาจหนาทมาพรอมกบความรบผดชอบ ยอมเสยสละประโยชนสขสวนตนเพอประโยชนสขทยงใหญกวา นนคอประโยชนสขสวนรวม

66

พระธรรมกตตวงศ (2541, หนา 102) กลาวไววา การบรหารวด หมายถง การจดการ งาน เงน คน วสด แผนงาน เพอใหการด าเนนงานภายในวดเปนไปอยางราบรน เกดประโยชนตอสงคม โดยบคคลเปนผสรางงาน ท างาน และแกไขงาน บญชวย จนทรเฮา (2544, หนา 90) กลาววา การบรหารจดการวด หมายถง การท างานใหบรรลผลตามเปาหมายทตงไว โดยการใหเจาอาวาสหรอคณะผบรหารตงแต 2 คนขนไป

ประเวศ วะส (2539, หนา 119) ไดกลาวถงความส าคญของการบรหารวดไว 3 ประการ ดงน

1. สามารถสรางสงคมสงฆใหเปนสงคมแหงการเรยนร 2. สามารถสรางวดใหเปนสวนหนงในการชน าทศทางการพฒนาทถกตองแก

สงคมอกทงท าใหวดเปนสวนหนงของชมชน และสงเสรมความเขมแขงของชมชน

3. การบรหารวดทมประสทธภาพจะมความส าคญตอการใชทรพยากรท าใหเกด ประโยชนสงสด สรปไดวา การบรหารมความส าคญตอการด าเนนงานของวดในอนทจะพฒนาใหเปนระบบ สามารถสงเสรมภกษสามเณรเปนผทมความรความสามารถ และประสบการณปฏบตตนอยในกรอบของพระธรรมวนย และสามารถเปนแบบอยางทดตอการพฒนาชมชนเปนอยางด ผน าในองคกรสงฆโดยเฉพาะในระดบเจาอาวาส ซงเปนผน าวดและชมชนนนมอ านาจและหนาทในการทจะพฒนาสงเสรม และสนบสนนการเผยแผพทธศาสนา โดยทวดเปนสถาบนหลกในการปกครองและการด าเนนกจการคณะสงฆและพระพทธศาสนา ทส าคญคอกฎหมาย คณะสงฆบญญตใหวดมฐานะเปนนตบคคล และใหเจาอาวาสเปนผแทนวดในกจการทวไป ใหเจาอาวาสเปนผปกครองวดและมฐานะเปนผแทนวด ทงมฐานะเปนเจาพนกงานตามมาตรา 45 แหงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.2505

ดงนน เจาอาวาสจงเปนผมความส าคญตอความเสอมและความเจรญของคณะสงฆและพระพทธศาสนา จงมบทบญญตหนาทและอ านาจเจาอาวาสไวโดยชดเจนในพระราชบญญตคณะสงฆในมาตรา 37 และ 38 ดงน

1. บ ารงรกษาวด จดกจการและศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยด 2. ปกครองและสอดสองใหบรรพชตและคฤหสถทมทอย หรอพ านกอาศยอยใน

วดนน ปฏบตตามพระธรรมวนย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ หรอค าสงของมหาเถรสมาคม

3. เปนธระในการศกษาอบรมและสงสอนพระธรรมวนยแกบรรพชตและคฤหสถ 4. ใหความสะดวกตามสมควรในการบ าเพญกศล

สวนในมาตรา 38 ของพระราชบญญตคณะสงฆ เจาอาวาสมอ านาจ ดงน

67

1. หามบรรพชตและคฤหสถ ซงมไดรบอนญาตจากเจาอาวาสเขาไปอยอาศยในวด 2. สงใหบรรพชตหรอคฤหสถ ซงไมอยในโอวาทของเจาอาวาสออกไปเสยจากวด 3. สงใหบรรพชตหรอคฤหสถทมทอยหรอพ านกอาศยในวดท างานภายในวด หรอ

ใหท าทณฑบนหรอใหขอขมาโทษ ในเมอบรรพชตหรอคฤหสถในวดนน ประพฤตผดค าสง เจาอาวาสซงไดสงโดยชอบดวยพระธรรมวนย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ หรอค าสงของ มหาเถรสมาคม

จากพระราชบญญตคณะสงฆทกลาวมา จะเหนไดวาเจาอาวาสมอ านาจและมหนาทโดยตรงในการด ารงอยของพระพทธศาสนา ทงดานการปกครอง การศกษาและการเผยแผ เปนตน ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.2535 มาตรา 37 และ 38 ซงเปนหนาทและอ านาจโดยภาพรวม สวนอ านาจและหนาทโดยสวนยอยยงมในบทบญญตอนๆ อก สวนรองเจาอาวาสและผชวยเจาอาวาส มอ านาจหนาทตามทเจาอาวาสมอบหมาย จากบทบญญตของกฎหมายทกลาวมา ไดมอบอ านาจใหเจาอาวาส ซงถอเปนผน าในระดบชมชน จะตองเอาใจใสในธระคอการเผยแผพทธศาสนา การบรหารวดในสมยพทธกาลนนโลกยงไมมความสลบซบซอน แตผเผยแผมความมงคงในพระธรรมวนย มญาณหยงรและออกบวชดวยศรทธา พระพทธเจาจงทรงใชรปแบบของการบรหารทยดหลกของพระธรรมและพระวนยเปนเบองตน พระสงฆในสมยนนไดยดหลกพระธรรมวนยทพระพทธเจาบญญตไวเปนหลกแหงการอยรวมกนและเผยแผพทธศาสนา การบรหารในสมยพทธกาลจงเปนการบรหารแบบธรรมาธปไตย แตเมอกาลเวลาผานไป สงคมไดเกดการเปลยนแปลงไปตามล าดบ จตใจของคนกเปลยนตาม วดในยคสมยปจจบนนมความเกยวเนองทางดานสงคมเปนอยางมากดวยปจจยหลายๆดาน โดยเฉพาะความเกยวเนองทางดานพฒนา การบรหารวดจงตองปรบเปลยนระบบรปแบบเพอใหเหมาะสมกบยคสมย ทนกบความเปลยนแปลงทเกดขนตลอดเวลา แมแตการน าเสนอหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจากตองเปลยนรปแบบและวธการเพอใหทนกบความเปลยนแปลงทางสงคมอยตลอดเวลา ดงนน การบรหารวดในปจจบนจงไดเปลยนรปแบบระบบ วธการ การสรางระบบใหเหมาะสมกบผอยอาศยในวดนนๆ และสงคมโดยรอบ การด าเนนงานหรอการจดการกจกรรมตางๆ ของหมคณะหรอองคกรตางๆ ใหส าเรจลลวงไปตามนโยบายและวตถประสงคขององคกรนนๆมประสทธภาพ การบรหารจดการวดในปจจบน ยงมความซบซอนมากขน เนองจากมปจจยหลายอยาง องคประกอบหลายอยางทมความเกยวเนองกบการบรหารจดการ ดงน 1. ศาสนบคคล ไดแก พระภกษสามเณรทอยอาศยในวดหรอชมชนเดยวกนนน 2. ศาสนธรรม ไดแก หลกธรรมค าสงสอนของพระพทธเจาทจะตองยดเปนหลกเสมอในการบรหารจดการงานวดนนๆ จะละเลยเสยไมได ซงตองเปนไปตามหลกพระธรรมวนย 3. ศาสนสถาน ไดแก ศาสนวตถหรอ ศาสนสมบต ไดแก วดและทรพยสนตางๆ ทงทเปนสงหารมทรพยและอสงหารมทรพย ตองบรหารจดการใหเปนระเบยบเรยบรอย

68

4. ศาสนพธ ไดแก กจกรรมตางๆ ทเกยวเนองดวยพระพทธศาสนาและชมชน อนจดเปนองคประกอบอยางหนงทท าใหพระพทธศาสนามความเกยวพนธกบสงคมทวไปรวมกนและใชทรพยากรการบรหารอยางผสมผสานใหมประสทธภาพในการท างาน

สงทส าคญทเกยวของกบการบรหารจดการวดกคอ พระสงฆสามเณรและวดซงเปนตวแทนสถาบนพระพทธศาสนา เปนผด าเนนกจการพระศาสนาในสงคมทกระดบ เปนผปกครองและบรหารคณะสงฆ และการพระศาสนาใหเปนไปโดยเรยบรอยตามพระธรรมวนย กฎหมายบานเมองและระเบยบประเพณของสงคม มหาเถรสมาคมจงไดแบงภารกจของพระศาสนาออกเปนสวนตางๆ เพอใหวดไดด าเนนการเพอประโยชนของประชาชน 6 ฝาย คอ 1. การปกครอง ไดแก การรกษาความเรยบรอยดงาม การด าเนนการเพอใหพระภกษสามเณรทงสงฆมณฑลปฏบตตามพระธรรมวนยอยาง เครงครดถกตองเพอเปนตวอยาง และจะไดอบรมสงสอนประชนใหปฏบตดปฏบตชอบตามหลกธรรมค าสอนของพทธศาสนาอยางทวถง 2. การศาสนศกษา ไดแก การด าเนนการใหพระภกษสงฆสามเณร และคฤหสถไดศกษาเลาเรยนพระธรรมวนย จนมความเขาใจ และสามารถปฏบตไดตามสมควรแกฐานานรปอยางแทจรง 3. การศกษาสงเคราะห ไดแก การด าเนนการสงเคราะหชวยเหลอใหเดกและประชาชนไดศกษาเลาเรยนทงในและนอกระบบ การศกษาของรฐ เพอทจะสามารถด ารงตนและด าเนนชวตในสงคมไดอยางมความสขและเปนพลเมองทมคณภาพของสงคมประเทศชาต 4. การเผยแผพระพทธศาสนา ไดแก การประกาศพระพทธศาสนาใหประชาชนไดทราบเขาใจ และนอมน าไปปฏบตเพอลวงพนความทกขและประสบความสขตามอปนสย และผลของการปฏบตตามหลกพระพทธศาสนาของแตละคน จะสงผลใหสงคมตลอดจนประเทศชาตมความผาสก เกดความสนตสข และมความเจรญกาวหนา 5. การสาธารณปการ ไดแก การด าเนนการใหวดทวประเทศ เปนวดโดยสมบรณเปนทพ านกอาศยศกษาเลาเรยนและปฏบตตามพระธรรมวนยของพระภกษสามเณร เปนทท าบญ บ าเพญกศล ฟงเทศน ปฏบตธรรม และอนรกษศลปวฒนธรรม โบราณสถานโบราณวตถ ของสงคมนนๆ 6. การสาธารณสงเคราะห ไดแก การด าเนนการสงเคราะหประชาชนทางจตใจและทางวตถทไมขดพระธรรมวนยและสมณวสย เพอประโยชน และความสขของประชาชนแหงวดนนๆ จากศาสนกจทง 6 ดานทกลาวมา เจาอาวาสจงตองมความรความสามารถในการบรหารจดการใหเกดความเรยบรอยเกดประโยชนสงสดตอพระพทธศาสนาและประชาชน ตามนโยบายของมหาเถรสมาคมและรฐบาล โดยเฉพาะงานดานการเผยแผแลว กยงมความส าคญและมหนาท

69

หลายอยางทจะตองบรหารใหเกดประโยชนตอประชาชน ในพระไตรปฎก องคตตรนกาย ปญจกนบาต ไดแสดงหลกการและคณธรรมส าหรบเจาอาวาสไวในอาวาสกวรรค ซงวาดวยคณสมบตของภกษผเปนเจาอาวาส ดงน 1. คณธรรมส าหรบเจาอาวาส 1) เปนผเพยบพรอมดวยมารยาท เพยบพรอมดวยวตร 2) เปนพหสต ทรงสตะ 3) เปนผประพฤตขดเกลา ยนดในการหลกเรน 4) เปนผยนดในกลยาณธรรม มวาจางาม เจรจาถอยค าไพเราะ 5) มปญญา ไมโงเขลา ไมเปนคนเซอะ เสยสต (องคตตรนกาย ปญจกนบาต 22/231-237) 2. ปยธรรมส าหรบเจาอาวาส (ธรรมทเปนเหตใหเจาอาวาสเปนทรกของประชาชน) 1) เปนผมศล ส ารวมดวยการสงวรในปาตโมกข เพยบพรอมดวยอาจาระและโคจรมปกตเหนภยในโทษแมเลกนอย สมาทานศกษาอยในสกขาบททงหลาย 2) เปนพหสต ทรงสตะ สงสมสตะ (มความรทงทางโลกและทางศาสนา) เปนผไดฟงธรรมทงหลายทมความงามในเบองตน มความงามในทามกลาง มความงามในทสด ประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถและพยญชนะ บรสทธ บรบรณครบถวนแลวทรงจ าไวได คลองปาก ขนใจ แทงตลอดดดวยทฐ 3) เปนผมวาจางามเจรจาถอยค าไพเราะอนประกอบดวยวาจาชาวเมองทสละสลวย ไมหยาบคาย ใหรความหมายได 4) เปนผไดฌาน 4 อนมในจตยง ซงเปนเครองอยเปนสขในปจจบนตามความปรารถนา ไดโดยไมยาก โดยไมล าบาก 5) ท าใหแจงเจโตวมตต ปญญาวมตตอนไมมอาสวะ เพราะอาสวะสนไปดวยปญญาอนยงเอง เขาถงอยในปจจบน (องคตตรนกาย ปญจกนบาต 22/232/374) 3. โสภณธรรมส าหรบเจาอาวาส (ธรรมทเปนเหตใหเจาอาวาสงดงาม) 1) เปนผมศล ส ารวมดวยการสงวรในปาตโมกข เพยบพรอมดวยอาจาระและโคจร มปกตเหนภยในโทษแมเลกนอย สมาทานศกษาอยในสกขาบททงหลาย 2) เปนพหสต ทรงสตะ สงสมสตะ (มความรทงทางโลกและทางศาสนา) เปนผไดฟงธรรมทงหลายทมความงามในเบองตน มความงามในทามกลาง มความงามในทสด ประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถและพยญชนะ บรสทธ บรบรณครบถวนแลวทรงจ าไวได คลองปากขนใจ แทงตลอดดดวยทฐ 3) เปนผมวาจางามเจรจาถอยค าไพเราะอนประกอบดวยวาจาชาวเมองทสละสลวย ไมหยาบคาย ใหรความหมายได

70

4) เปนผสามารถชแจงบคคลผเขาไปหาใหเหนชด ชวนใจใหอยากรบเอาไปปฏบตเราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา 5) เปนผไดฌาน 4 อนมในจตยง ซงเปนเครองอยเปนสขในปจจบนตามความปรารถนา ไดโดยไมยาก โดยไมล าบาก (องคตตรนกาย ปญจกนบาต 22/233/375) 4. พหปการธรรมส าหรบเจาอาวาส (ธรรมทเปนเหตใหมอปการะมากแกอาวาส) 1) เปนผมศล ส ารวมดวยการสงวรในปาตโมกข เพยบพรอมดวยอาจาระและโคจร มปกตเหนภยในโทษแมเลกนอย สมาทานศกษาอยในสกขาบททงหลาย 2) เปนพหสต ทรงสตะ สงสมสตะ เปนผไดฟงธรรมทงหลายทมความงามในเบองตน มความงามในทามกลาง มความงามในทสด ประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถและพยญชนะ บรสทธ บรบรณครบถวนแลวทรงจ าไวไดคลองปากขนใจ แทงตลอดดดวยทฐ 3) ปฏสงขรณเสนาสนะทปรกหกพง 4) เมอภกษสงฆจ านวนมากเขามาถงหรอภกษจากตางแควนเขามาถงเธอเขาไปบอกพวกคฤหสถวา “ผมอายทงหลาย ภกษสงฆจ านวนมากเขามาถงแลว ภกษจากตางแควนเขามา ถงแลว ขอเชญพวกทานท าบญเถด นเปนกาลสมยทจะท าบญ” 5) เปนผไดฌาน 4 อนมในจตยง ซงเปนเครองอยเปนสขในปจจบนตามความปรารถนา ไดโดยไมยาก โดยไมล าบาก (องคตตรนกาย ปญจกนบาต 22/234/376 5. อนกมปธรรมส าหรบเจาอาวาส (ธรรมทเปนเหตอนเคราะหคฤหสถ) 1) ใหคฤหสถสมาทานอธศล (ศล 5 ประการ) 2) ใหคฤหสถตงอยในการเหนธรรม (อรยสจ 4) 3) เขาไปหาคฤหสถผเปนไขใหสตวา “ทานทงหลายจงตงสตไวตอพระรตนตรยทควรแกสกการะ” และเมอภกษสงฆจ านวนมากเขามาถงหรอภกษจากตางแควนเขามาถง เธอเขาไปบอกพวกคฤหสถวา “ผมอายทงหลาย ภกษสงฆจ านวนมากเขามาถงแลว ภกษจากตางแควนเขามาถงแลว ขอเชญพวกทานท าบญเถด นเปนกาลสมยทจะท าบญ” 4) ฉนโภชนะทพวกคฤหสถน ามาถวาย จะเลวหรอประณตกตามดวยตนเอง 5) ไมท าศรทธาใหตกไป (องคตตรนกาย ปญจกนบาตร 22/235/377) 6. ธรรมทเปนเหตใหเจาอาวาสเหมอนด ารงอยในสวรรค (สตรท 1) 1) พจารณาไตรตรองแลว จงตเตยนคนทควรตเตยน 2) พจารณาไตรตรองแลว จงสรรเสรญคนทควรสรรเสรญ 3) พจารณาไตรตรองแลว ปลกความไมเลอมใสในฐานะทไมควรเลอมใส 4) พจารณาไตรตรองแลว ปลกความเลอมใสในฐานะทควรเลอมใส 5) ไมท าศรทธาใหตกไป (องคตตรนกาย ปญจกนบาต 22/236/378)

71

7. ธรรมทเปนเหตใหเจาอาวาสเหมอนด ารงอยในสวรรค (สตรท 2) 1) พจารณาไตรตรองแลว จงตเตยนคนทควรตเตยน 2) พจารณาไตรตรองแลว จงสรรเสรญคนทควรสรรเสรญ 3) เปนผไมตระหนอาวาส ไมหวงแหนอาวาส 4) เปนผไมตระหนตระกล ไมหวงแหนตระกล 5) ไมท าศรทธาใหตกไป (องคตตรนกาย ปญจนบาต 22/237/379) 8. ธรรมทเปนเหตใหเจาอาวาสเหมอนด ารงอยในสวรรค (สตรท 3) 1) พจารณาไตรตรองแลว จงตเตยนคนทควรตเตยน 2) พจารณาไตรตรองแลว จงสรรเสรญคนทควรสรรเสรญ 3. เปนผไมตระหนอาวาส ไมหวงแหนอาวาส 4) เปนผไมตระหนตระกล ไมหวงแหนตระกล 5. เปนผไมตระหนลาภ (องคตตรนกาย ปญจกนบาต 22/238/380) จากหลกการและคณสมบตของผทจะเปนเจาอาวาสทปรากฏในพระไตรปฎกนน แสดงใหเหนวา ผน าในวดนนจะตองมลกษณะของผน าทสามารถน าองคกรใหกาวไปขางหนาไดภายใตการเปลยนแปลงในยคโลกาภวตน แมกาลเวลาจะเปลยนแปลงไปอยางไรกตาม แนวคดเหล านน กยงมความส าคญและเปนประโยชนตอการคดเลอกกลนกรองพระสงฆทจะมาท าหนาทในการบรหารวดใหเปนไปตามวตถประสงค สรปวา การเผยแผแมจะเปนหนาทของผเปนเจาอาวาสซงเปนผบรหารวดใหเปนไปดวยความเรยบรอย ทจะตองมความรความสามารถตามหลกธรรมวนยและความรสมยใหม แตกถอเปนหนาทของพระสงฆทกรปและพทธบรษททกคน มใชหนาทของผใดผหนง และการเผยแผทจะเขาถงประชาชนนน จะตองยดถอหลกพระธรรมวนยไวเปนส าคญ เพยงแตปรบรปแบบการน าเสนอใหเหมาะสมกบสถานการณเพอใหสอดคลองกบสถานการณปจจบน

2.6.6 นโยบำยกำรสงเสรมกำรเผยแผพทธศำสนำของภำครฐ

1. แนวนโยบายพนฐานแหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ เปนบทบญญตทก าหนดไวในรฐธรรมนญเปนแนวทางใน

การบรหารงานของรฐทใชเปนหลกเกณฑในการตรากฎหมายและการก าหนดนโยบายในการบรหารราชการแผนดน โดยรฐบาลทกรฐบาลตองใชยดถอและปฏบตใหสอดคลองกบแนวทางดงกลาว (ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, 2554)

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 สวนท 3 แนวนโยบายดานการบรหารราชการแผนดนมาตรา 78 (4) ระบไววา “พฒนาระบบงานภาครฐ โดยมงเนนการพฒนาคณภาพ

72

คณธรรม และจรยธรรมของเจาหนาทของรฐ ควบคไปกบการปรบปรงรปแบบ และวธการท างาน เพอใหการบรหารราชการแผนดนเปนไปอยางมประสทธภาพ”

สวนท 4 แนวนโยบายดานศาสนา สงคม การสาธารณสข การศกษาและวฒนธรรม มาตรา 77 ไดระบวา “รฐตองใหความอปถมภและคมครองพระพทธศาสนา ซงเปนศาสนาทประชาชนชาวไทยสวนใหญนบถอมาชานานและศาสนาอน ทงตองสงเสรมความเขาใจอนดและความสมานฉนทระหวางศาสนกชนของทกศาสนา รวมทงสนบสนนการน าหลกธรรมของศาสนามาใชเพอเสรมสรางคณธรรม และพฒนาคณภาพชวต”

2. นโยบายรฐบาล (นางสาวยงลกษณ ชนวตร) ในขอ 3 ซงเปนนโยบายสงคมและคณภาพชวต ขอ 3.4 ซงเปนนโยบายดานศาสนา ศลปะ

และวฒนธรรม ไดระบไว ดงน 1) เรงด าเนนการใหศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม มบทบาทน าในการรวมเทดทน

สถาบนหลก ชาต ศาสนา พระมหากษตรย และรวมสรางประเทศไทยใหเปนประเทศทอยสบาย โดยนอมน าพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทพระราชทานใหแกรฐบาลในการบรหารราชการแผนดนดวยการท างานตงใจใหประเทศเปนทอยทสบายในโลกทมความวนวาย และนอมน าพระราชด ารสในพธเปดพพธภณฑสถานแหงชาตพระนครศรอยธยา “การรกษาวฒนธรรม คอการรกษาชาต” มาหลอหลอมและยดเหนยวจตใจเปนหนงเดยวเพอเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทใหกบคนในชาต

2) อปถมภ คมครอง และท านบ ารงพระพทธศาสนาและศาสนาอนๆ สงเสรมการปรบปรงองคกรและกลไกทรบผดชอบดานศาสนาเพอการบรหารจดการ สงเสรม ท านบ ารงศาสนา มความเปนเอกภาพและประสทธภาพ รวมทงสงเสรมความเขาใจอนดและสมานฉนทระหวาง ศาสนกชนของทกศาสนาเพอน าหลกธรรมของศาสนามาใชในการสงเสรมศลธรรม คณธรรม จรยธรรม และสรางแรงจงใจใหประชาชนใชหลกธรรมในการด ารงชวตมากขน

3. กรอบนโยบายส าคญของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต รฐบาลมเปาประสงคเพอใหพระพทธศาสนาซงเปนศาสนาทคนไทยสวนใหญถงรอยละ

95 นบถอมาชานาน โดยมคณะสงฆเปนผสบทอดพระพทธศาสนา ใชหลกธรรมในการสรางศลธรรม ปญญา และความเขมแขงในการพฒนาประเทศอยางยงยน ประชาชนมคณภาพชวตทดภายใตหลกธรรมของพระพทธศาสนา ประเทศไทยเปนศนยกลางพทธศาสนาระดบโลก จงไดก าหนดแนวนโยบายของรฐไวดงน

1) พฒนาพระพทธศาสนาเพอใหเปนศาสนาประจ าชาตและประชาชนชาวไทย นบถอศาสนาพทธอยางยงยน โดยการ

- สงเสรมสนบสนนใหมการเผยแผพระพทธศาสนาเพอใหประชาชนน าหลกธรรมค าสอนไปปฏบตไดอยางถกตองตามค าสอนในพระธรรมวนย ไดรบการยอมรบจาก

73

ประชาชนอยางยงยน มมาตรฐานดานการพฒนา และเสรมสรางกจกรรมเพอใหประชาชนเปนพทธศาสนกชนทดตามหลกธรรม

- พฒนาแนวทางการสอน การถายทอดหลกธรรม ส าหรบการเผยแผใหแกประชาชนในทกวยทกระดบใหงายตอการเขาใจ เขาถง มความรในการน าไปปฏบตไดอยางถกตอง

- พฒนาวดใหเปนศนยกลางชมชน ทงดานศาสนสถานและคณะสงฆเปนทยอมรบและศรทธาจากประชาชน

- ก าหนดระบบ กจกรรม เพอสรางแรงจงใจใหประชาชนในชมชนทกวย ทกระดบ เขาวดเพอเรยนร และน าหลกธรรมไปใชพฒนาคณภาพชวต

- พฒนากฎหมายเกยวกบกจการดานพระพทธศาสนาใหมความเหมาะสมและทนสมย

- สนบสนน สงเสรม การสรางธรรมทายาทเพอสบสานงานพระพทธศาสนา ใหเกดความมนคงและยงยน

- สนบสนนจดตงกองทนเพอการศกษาและเผยแผพระพทธศาสนา - จดตงสถาบนการศกษาคณะสงฆและบคลากรเผยแผพระพทธศาสนา

2) พฒนาฐานขอมลดานพระพทธศาสนา โดยมงเนนความมประสทธภาพ และประสทธผลในประเดนการมสวนรวมในการตรวจสอบระบบขอมลท ครอบคลม และนาเชอถอ โดยการ

- สงเสรมและพฒนาฐานขอมลดานพระพทธศาสนาทเปนมาตรฐานการวางระบบขอมล

- สงเสรมสนบสนนขอมลในทกๆ ดาน ก าหนดมาตรการส าหรบคณะสงฆทจะตองปฏบตตนและหนาทใหเปนไปตามพระธรรมวนยอยางเครงครด

3) สงเสรมและพฒนาวดใหเปนศนยกลางการเรยนรของชมชน ทงเศรษฐกจสงคมและการพฒนา โดยการ

- รวมกบคณะสงฆสรางวดใหเปนแหลงเรยนรของชมชนทงดานเศรษฐกจและสงคม

- พฒนาศกยภาพพระสงฆใหมความสามารถในการถายทอดความรดานเศรษฐกจและสงคม

- สรางเครอขายภาควชาการ ประชาชนทกภาคสวน ผน าชมชน ผทรง คณวฒในสาขาอาชพตางๆ เพอรวมพฒนาการเรยนรของชมชน

- สงเสรมและพฒนาศกยภาพของคณะสงฆและภาคเครอขายในการด าเนนกจการทางพระพทธศาสนา

74

4) เสรมสรางสงจงใจใหประชาชนทกชมชน ทกวย ทกระดบ เขาวดเพอเรยนรทงดานเศรษฐกจ สงคม และน าหลกธรรมไปใชเพอสรางภมคมกนปญหาและพฒนาคณภาพชวต โดย

- สนบสนน เสรมสรางความเขมแขงใหคณะสงฆ เปนนกเผยแผทมมาตรฐานไดรบศรทธาจากประชาชน

- เสนอนโยบายการก าหนดกจกรรมของพทธศาสนกชนโดยแยกออกจากกจ กรรมทางพทธศาสนา

- รณรงคใหพทธศาสนกชนเขามาเรยนรในวดอยางตอเนองและยงยน - บรณะและฟนฟวดทมคณคาทางประวตศาสตรดานพระพทธศาสนา

5) เสรมสรางใหพทธศาสนกชน มความศรทธาและยดมนในหลกธรรม โดย - เรงรดมาตรการและจดกจกรรมเชงสรางสรรคเพอกระตนใหพทธศาสนกชน

ยดมนในหลกธรรม - เสรมสรางการเรยนรของชมชน โดยเนนการสรางกระบวนการเรยนรบนพน

ฐานตามหลกธรรม - ก าหนดใหมการเรยนการสอนหลกสตรพระพทธศาสนาในสถานศกษาทก

ระดบ 6) สงเสรมและพฒนาใหประเทศไทยเปนศนยกลางพระพทธศาสนา โดย

- พฒนาใหพทธมณฑลเปนศนยกลางหลกในการเรยนรดานพระพทธศาสนา - พฒนาเครอขายทมพระสงฆ ศาสนสถาน และโบราณสถาน ในระดบจงหวด

เพอเปนแหลงเรยนรทางดานพทธศาสนา - จดกจกรรมระดบนานชาตเนองในโอกาสส าคญทางพระพทธศาสนา - เสรมสรางความเขมแขงดานวชาการเกยวกบพระพทธศาสนา โดยการพฒนา

เอกสารทางวชาการเกยวกบพทธศาสนาใหนานาชาตสามารถเรยนรหลกธรรมดานพทธศาสนา ไดอยางถกตอง

- พฒนาการเรยนการสอนหลกธรรมค าสอนใหถกตอง เรยนรไดสะดวกมความเหมาะสมและทนสมย

- รวมมอกบคณะสงฆทกประเทศในการเผยแผศาสนา โดยประเทศไทยเปนศนยกลางดานวชาการและการจดกจกรรม

- จดตงสถาบนฝกอบรมดานพระพทธศาสนาในระดบนานาชาต - สนบสนน สงเสรม ใหพระสงฆไปศกษาและปฏบตธรรมเชงลก ณ แดนพทธ

ภม - สนบสนนใหพทธมามกะไปแสวงบญ ณ แดนพทธภม

75

7) เสรมสรางระบบเฝาระวง ควบคม ปองกนปญหาทจะมผลกระทบตอพทธศาสนา และความศรทธาของพทธศาสนกชน โดยพฒนาและปรบปรงกฎหมาย ระเบยบทเกยวของกบพระพทธศาสนาใหมความเหมาะสมและทนสมย

8) พฒนาองคกร (ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต) ใหเปนองคกรหลกในการสงเสรมกจกรรมทางพระพทธศาสนาทไดรบการยอมรบทงในระดบประเทศ และระดบนานาชาต

4. มตคณะรฐมนตร คณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 5 ธนวาคม 2552 มอบหมายใหส านกงานพระพทธศาสนา

แหงชาตจดท าแผนปฏบตงานดานศาสนา ตามยทธศาสตรท 3 “ธ ารงรกษาสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย ใหคงอยคสงคมไทย” และตามยทธศาสตรท 4

5. กฎหมายและระเบยบทเกยวของ 1) ระเบยบมหาเถรสมาคมวาดวยการเผยแผพระพทธศาสนา พ.ศ. 2550 ระเบยบมหาเถรสมาคมวาดวยการเผยแผพระพทธศาสนา พ.ศ.2550 ขอ 5 ใหม

ศนยการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาต มวตถประสงคเพอก าหนดนโยบายและแผนแมบทการเผยแผพระพทธศาสนา สนบสนน สงเสรมการพฒนาบคลากรการเผยแผพระพทธศาสนาใหมอดมการณ ความร ความสามารถ ทกษะ และวธการในการน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนาไปอบรมสงสอนประชาชน ใหน าไปประยกตใชในการประกอบสมมาชพ และด าเนนชวตอยางมความสข สอดคลองกบแนวทางเศรษฐกจพอเพยง (ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, 2554)

2) กฎกระทรวงแบงสวนราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต พ.ศ.2549 เมอวนท 14 มนาคม 2549 ไดปรบปรงการแบงสวนราชการส านกงานพระพทธ

ศาสนาแหงชาต ขอ 2 ใหส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต มภารกจเกยวกบการด าเนนงานสนองงานคณะสงฆและรฐโดยการท านบ ารง สงเสรมกจการพระพทธศาสนา ในการอปถมภ คมครอง และสงเสรมพฒนางานพระพทธศาสนา ดแล รกษา จดการศาสนสมบต พฒนาพทธมณฑลใหเปนศนยกลางทางพระพทธศาสนา รวมทงใหการสนบสนน สงเสรมพฒนาบคลากรทางศาสนา โดยใหมอ านาจหนาท ดงตอไปน

(1) ด าเนนการตามกฎหมายวาดวยคณะสงฆ กฎหมายวาดวยการก าหนดวทยฐานะ ผส าเรจวชาการพระพทธศาสนา รวมทงกฎหมายและระเบยบทเกยวของ

(2) รบสนองงาน ประสานงาน และถวายการสนบสนนกจการ และการบรหารการปกครองคณะสงฆ

(3) เสนอแนวทางการก าหนดนโยบาย และมาตรการในการคมครองพระพทธศาสนา

(4) สงเสรม ดแล รกษา และท านบ ารงศาสนสถานและศาสนวตถทางพระพทธศาสนา

76

(5) ดแล รกษา และจดการวดรางและศาสนสมบตกลาง (6) พฒนาพทธมณฑลใหเปนศนยกลางทางพระพทธศาสนา (7) ท านบ ารงพทธศาสนศกษา เพอพฒนาความรคคณธรรม (8) ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของส านก

งานหรอตามทนายกรฐมนตรหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย 6. แผนยทธศาสตรส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ไดใชขอก าหนดตามแนวนโยบายพนฐานแหงรฐ

และแผนบรหารราชการแผนดน มาก าหนดเปนยทธศาสตรและกลยทธหลกในการจดท าแผนราชการ 4 ป (พ.ศ.2551-2554) ใหมความเชอมโยง ดงน

วสยทศนของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต (พ.ศ.2554-2557) คอ “ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต เปนองคกรหลกในการขบเคลอนพระพทธศาสนา

ใหมความมนคงยงยน และสงคมมความสขดวยหลกพทธธรรม” โดยมพนธกจ ดงน คอ 1) เสรมสรางใหสถาบนและกจการทางพระพทธศาสนามความมงคงยงยน 2) สนบสนนสงเสรมและจดการการศกษาสงฆ และการเผยแผพระพทธศาสนา

เพอพฒนาใหมความรคคณธรรม 3) จดการศกษาสงฆเพอผลต และพฒนาศาสนทายาททเปยมดวยปญญาพทธธรรม

เผยแผ ท านบ ารงพระพทธศาสนาใหเจรญงอกงามและรวมสรางสงคมพทธธรรมทมความเขมแขง 4) ด าเนนการใหประเทศไทยเปนศนยกลางพระพทธศาสนาโลก 5) พฒนาการดแลรกษาและจดการศาสนสมบตใหเปนประโยชนตอพระพทธ

ศาสนาและสงคม ในดานยทธศาสตร เพอใหสามารถบรรลเปาหมายตามพนธกจ จงไดก าหนดยทธศาสตร 6

ยทธศาสตร ยทธศาสตรท 1 การเสรมสรางเอกภาพใหกบสถาบนและกจการทางพระพทธ ศาสนา ยทธศาสตรท 2 การเสรมสรางการพฒนาระบบการศกษาสงฆ และการเผยแผพระพทธ

ศาสนาอยางเปนระบบและครบวงจร ยทธศาสตรท 3 การเสรมสรางความเขมแขงใหกบศาสนทายาท ยทธศาสตรท 4 การเสรมสรางศกยภาพใหประเทศไทยเปนศนยกลางพระพทธศาสนา

โลก ยทธศาสตรท 5 การพฒนานโยบายและเสรมสรางศกยภาพระบบบรหารจดการศาสน

สมบต ยทธศาสตรท 6 การเสรมสรางความเขมแขงใหกบขาราชการส านกงานพระพทธศาสนา

แหงชาตใหเปนมออาชพ

77

กรอบการด าเนนงานเชงยทธศาสตรของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ในการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

ไดก าหนดเปาประสงคทจะใหจงหวดพฒนาไปส 1. การเผยแผธรรม การศกษาธรรม การอนรกษศาสนสถาน การสงเสรมศาสน

ทายาทโดยพฒนาการศกษา หลกการศาสนา การเผยแผและการบ าเพญบญ ใหเปนศนยกลางแหลงธรรมะทมศกยภาพ

2. การใหความอปถมภและคมครองพระพทธศาสนา โดยการใหความอปถมภวดและพระสงฆ ในดานการปกครอง ความเปนอย การศกษาเลาเรยน การรกษาสขภาพอนามย

3. พฒนาคณภาพทรพยากรมนษย คณภาพชวต เพอเปนทนทางสงคม 4. พฒนาฐานทรพยากรศาสนสมบต ศาสนสถานและจดการคณภาพสงแวดลอม

ทด โดยการสนบสนน สงเสรมบคลากรทางศาสนาใหไดรบการพฒนา ใหมขดความสามารถในการบรหาร การจดการและพฒนาศาสนสมบต ศาสนสถานใหมความเหมาะสมทจะเปนสถานทกลอมเกลาจตใจของประชาชน

สรปไดวา องคกรภาครฐโดยเฉพาะรฐบาลและส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต เปนผใหการอปถมภและคมครอง สนบสนนการบรการกจการพระพทธศาสนาผานทางคณะสงฆ โดยมมหาเถรสมาคมเปนองคทรบผดชอบดานนโยบาย มส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตคอยประสานงานกบภาครฐใหเปนไปดวยความเรยบรอยดงามเกดประโยชนตอการเผยแผพทธศาสนา

2.6.7 แผนแมบทกำรเผยแผพทธศำสนำ ฉบบท 1 (พทธศกรำช 2554-2559)

จากสถานภาพการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศไทย ประชาชนมความยดมนศรทธาในพระพทธศาสนา มประเพณวฒนธรรมทเออตอการปฏบตตนตามหลกธรรมแหงพระพทธศาสนา ไดยดถอปฏบตอยางเครงครดมาเปนเวลายาวนาน ดงจะเหนไดจากวนส าคญทางพระพทธศาสนา ประชาชนเขาวด ท าบญตกบาตร ถอศลปฏบตธรรมเปนจ านวนมาก นอกจากน เยาวชนไดเขาวดปฏบตธรรม สนบสนนใหมการบรรพชาสามเณรเพอศกษาธรรม กลมชนตางๆ ยงไดรวมกนใหการสนบสนนสงเสรมค าจนการด ารงอยและการเผยแพรธรรมสประชาชน ทส าคญบคลากรในวดไดแก พระสงฆ เปนผปฏบตดเปนตวอยางทไดชวยชน าหลกพทธธรรมสการปฏบต เปนผน าทางดานจตใจ ตลอดจนการพฒนาทองถน เพอใหประชาชนมความสขได มหาเถรสมาคมและส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต จงไดจดท าแผนแมบทการเผยแผพทธศาสนา ฉบบแรกขน (พ.ศ.2554-2559) ตามล าดบขนตอน โดยการวเคราะห จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคการสงเสรมการเผยแผพระพทธศาสนา ดงน

จดแขง 1. มพระมหากษตรยทรงเปนพทธมามกะ และเปนองคเอกอครศาสนปถมภก

78

2. มกฎหมายคณะสงฆ และนโยบายรฐบาลเกยวกบพระพทธศาสนาก าหนดไวชดเจน

3. มองคกรการปกครองคณะสงฆทเขมแขง เชน พระนกเผยแผ พระธรรมทต พระจรยานเทศ พระอรยสงฆ ท าหนาทเปนพระนกเผยแผทประชาชนเคารพนบถอ

4. มศาสนสถาน กระจายครอบคลมทกพนท มพธการและศาสนธรรม 5. มส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด เปนหนวยงานสนองงานคณะสงฆกระจาย

อยทกจงหวด

6. มวดกระจายในตางประเทศ 28 ประเทศ 254 วด จดออน

1. วดทมความพรอมในการจดการศกษาอบรมมนอย เมอเปรยบเทยบกบจ านวนวดทมอยในพนท

2. มกลมมงผลประโยชนทางธรกจจากวดมากกวามงเผยแผพระพทธศาสนา 3. ประชาชนสวนใหญยดถอศาสนบคคลและพธกรรมมากกวาหลกธรรมค าสอน 4. วถชวตของสงคมปจจบนท าใหครอบครว และชมชนออนแอ ละเลยตอการ

ปฏบตตามหลกธรรมของศาสนา และประเพณวฒนธรรมอนดงามอยางตอเนอง 5. บคลากรผท าหนาทเผยแผมจ านวนไมเพยงพอตอพทธศาสนกชน 6. ไมมพระราชบญญตวาดวยการเผยแผพระพทธศาสนาเปนการเฉพาะ 7. บคลากรผท าหนาทเผยแผทมความสามารถดานภาษาตางประเทศยงมนอย

โอกาส 1. สถาบนพระพทธศาสนาของชาตมเอกลกษณทโดดเดน 2. มวดกระจายอยเตมพนท ชมชน หมบาน ต าบล 3. พทธศาสนกชนใหความส าคญตอวดและพระภกษสงฆ 4. มเครอขายทใหการสนบสนนการเผยแผพระพทธศาสนาและกจการคณะสงฆ 5. องคกรปกครองสวนทองถน สถานศกษา องคกรเครอขายทางพระพทธศาสนา

องคกรเอกชน ประชาชนเครอขาย เหนความส าคญและมสวนรวมรบผดชอบตอการท านบ ารง สงเสรมกจการพระพทธศาสนา

6. ขนบธรรมเ นยมประเพณ วฒนธรรมของชาวไทย เอ อตอการเผยแผพระพทธศาสนา

7. มพระธรรมทตน างานในตางประเทศ 1,304 รป เพอเผยแผพระพทธศาสนา อปสรรค

1. สภาพภมประเทศบางแหงทรกนดาร ไมเออตอการด าเนนการ 2. ขาดพระภกษสงฆทมความรความสามารถในการเผยแผ

79

3. วดยงไมไดรบการพฒนาใหเปนทพงทางจตใจของชมชนอยางแทจรง 4. การศกษาสงฆยงไมไดรบการพฒนาเทาทควร 5. อปสรรคทเกดจากปญหาเศรษฐกจ การเมอง สงคม วฒนธรรม คานยมโลกา

ภวตน ตลอดทงสอทไมสรางสรรค 6. นโยบายของรฐบาลไมตอเนอง มการเปลยนนโยบาย ท าใหแผนและการ

ปฏบตงานเปนไปไมตอเนอง 7. ภยคกคามจากลทธและศาสนาอน 8. ขาดงบประมาณสนบสนน 9. ขาดการถายทอดอยางเปนระบบแกเยาวชนในสถานศกษา

จากแนวนโยบายรฐบาล (นางสาวยงลกษณ ชนวตร) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (ฉบบท 10) และมตคณะรฐมนตร เมอวนท 5 ธนวาคม 2552 มอบหมายใหส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต จดท าแผนปฏบตงานดานศาสนาตามยทธศาสตรท 3 “ธ ารงรกษาสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย ใหคงอยคสงคมไทย” และยทธศาสตรท 4 แผนยทธศาสตรส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ศนยการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาต ไดวเคราะห จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค มาก าหนดเปนยทธศาสตรและกลยทธหลกในการจดท าแผนแมบทการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาตใหมความเชอมโยง โดยมวตถประสงค ดงน (ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, 2554)

1. เพอสนบสนน สงเสรม อปถมภ และคมครองพระพทธศาสนา ใหมความเจรญรงเรอง และเปนทพงของประชาชนตลอดไป

2. เพอพฒนาศาสนสถาน ศาสนบคคล และศาสนพธใหมความเหมาะสมและมคว ามพรอมในการเผยแผศาสนธรรม

3. เพอสรางเครอขายและระดมทรพยากร ในการสนบสนนและสงเสรมพระพทธศาสนาในประเทศในทกดาน โดยมวสยทศน พนธกจ เปาประสงค และยทธศาสตรดงน

วสยทศน คอ พระพทธศาสนามนคง พทธศาสนกชนด ารงคณธรรม น าสงคมมสข พนธกจ คอ อปถมภ สงเสรมการเผยแผพระพทธศาสนา พฒนาบคลากรผเผยแผ เพอน า

หลกธรรมสสงคมและประชาชนอยางมคณภาพ

เปาประสงค คอ 1. บคลากรผเผยแผพระพทธศาสนาไดรบการอปถมภ และสงเสรมดานการเผยแผ

อยางมคณภาพ 2. บคลากรผเผยแผไดรบการพฒนาศกยภาพและขดความสามารถในการเผยแผ

พระพทธศาสนาดวยวธการทหลากหลาย

80

3. ประชาชนใชหลกพทธธรรมเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมและพฒนาคณภาพชวตน าไปสสงคมทสงบสข ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต โดยศนยการเผยแผพระพทธศาสนาแหงชาต ไดวางยทธศาสตรในการเผยแผพทธศาสนาไว ประกอบดวย 4 ยทธศาสตร ดงน

ยทธศาสตรท 1 อปถมภ สงเสรม สนบสนนการเผยแผพระพทธศาสนา ยทธศาสตรท 2 พฒนาบคลากรผ เผยแผพระพทธศาสนาใหมศกยภาพและขดความ

สามารถในการเผยแผพระพทธศาสนา ยทธศาสตรท 3 จดกจกรรมการเผยแผหลกพทธธรรม ดวยรปแบบและวธการ

ทหลากหลาย ยทธศาสตรท 4 สรางเครอขายการมสวนรวมในการขบเคลอนการเผยแผพระพทธศาสนา

ในยทธศาสตรท 1 ดานการอปถมภ สงเสรม สนบสนนการเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวย 2 กลยทธ ดงน

กลยทธท 1 ดานการอปถมภบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา มวตถประสงค ดงน 1. เพออ านวยความสะดวกใหแกบคลากรผ เผยแผพระพทธศาสนาในการ

ด าเนนงานเผยแผพทธศาสนาอยางมประสทธภาพ 2. เพอเปนการสงเสรมสวสดภาพ สวสดการใหแกบคลากรผเผยแผพระพทธ

ศาสนา มตวชวด ดงน คอ จ านวนบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนาทไดรบการอปถมภ มแผนงาน ดงน คอ แผนงานอปถมภบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวย

โครงการหลก 1. โครงการอดหนนการด าเนนงานบคลากรผเผยแพรพระพทธศาสนา 2. โครงการจดตงกองทนเพอการเผยแผพระพทธศาสนา

มโครงการรอง 1. โครงการคดเลอกผท าคณประโยชนดานการเผยแผพระพทธศาสนา 2. โครงการคดเลอกเจาส านกปฏบตธรรมดเดน 3. อนๆ

กลยทธท 2 ดานการสงเสรม สนบสนน และพฒนางานดานการเผยแผพระพทธศาสนาของคณะสงฆ มวตถประสงค ดงน

1. เพอสนบสนนการใชกลไกระบบคณะกรรมการเผยแผพระพทธศาสนาทกระดบในการด าเนนงาน

2. เพอสงเสรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศในการเผยแผพระพทธศาสนา

81

3. เพอพฒนาระบบฐานขอมลสารสนเทศและดานการเผยแผพระพทธศาสนาใหเปนปจจบน

มตวชวด ดงน 1. มการบรหารงานเผยแผพระพทธศาสนาในรปคณะกรรมการเผยแผพระพทธ

ศาสนา 2. มการใชเทคโนโลยสารสนเทศและระบบฐานขอมลสารสนเทศในการเผยแผ

พระพทธศาสนา มแผนงาน ดงน แผนงานพฒนาระบบบรหารงานและเทคโนโลยสารสนเทศในการเผยแผ

พระพทธศาสนา ประกอบดวยโครงการหลก 1. โครงการอดหนนการด าเนนงานศนยการเผยแผพระพทธศาสนาทกระดบ 2. โครงการพฒนาระบบขอมลสารสนเทศดานการเผยแผพระพทธศาสนา

มโครงการรอง 1. โครงการจดท าและพฒนาเวบไซตศนยการเผยแผพระพทธศาสนา 2. โครงการจดท าและพฒนาเวบไซตส านกปฏบตธรรมประจ าจงหวด 3. โครงการใ ช เ ทคโนโลยส ารสน เทศ เพ อ การพฒนาง าน เผ ยแผ

พระพทธศาสนาของคณะสงฆ 4. โครงการถวายความรดานเทคโนโลยสารสนเทศแกพระบคลากรผเผยแผ

พระพทธศาสนา 5. โครงการจดเกบขอมลการเผยแผพระพทธศาสนา

ยทธศาสตรท 2 ดานเพมและพฒนาบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนาใหมศกยภาพและขดความสามารถในการเผยแผพระพทธศาสนา ม 2 กลยทธ ดงน

กลยทธท 1 ดานสงเสรมสนบสนนการศกษาพระปรยตธรรม มวตถประสงค ดงน 1. เพอใหบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนามความรแตกฉานในหลกพทธธรรม 2. เพอเพมและพฒนาประสทธภาพบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา

มตวชวด ดงน 1. จ านวนทเพมขนของบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา 2. จ านวนบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนาทไดรบการศกษาพระปรยตธรรม

มแผนงาน 1. แผนงานเพมบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา 2. แผนงานดานศกษาพระปรยตธรรม

แผนงานท 1 แผนงานเพมบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา ประกบดวยโครงการหลก ดงน

82

1. โครงการพฒนาบคลากรทางพระพทธศาสนา 2. โครงการฝกอบรมพระนกเทศน 3. โครงการฝกอบรมพระธรรมทตในประเทศ 4. โครงการฝกอบรมพระวปสสนาจารย 5. โครงการอบรมสมมนาพระจรยานเทศ 6. โครงการอบรมสมมนาพระบณฑตเผยแผพระพทธศาสนา 7. โครงการอบรมสมมนาพระภกษเผยแผพระพทธศาสนาในพนทเฉพาะ

โครงการรอง 1. โครงการสรางบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา 2. โครงการเพมสมรรถนะบคลากรศนยเผยแผพระพทธศาสนาทกระดบ 3. โครงการเพมศาสนทายาท (หนงหมบานหนงศาสนทายาท)

แผนงานท 2 แผนงานดานการศกษาพระปรยตธรรม ประกอบดวยโครงการหลก 1. โครงการอดหนนการจดการศกษาพระปรยตธรรม 2. โครงการพฒนาศกยภาพการจดการศกษาพระปรยตธรรม 3. โครงการทนเลาเรยนหลวง

โครงการรอง 1. โครงการนเทศตดตามประเมนผลการศกษาพระปรยตธรรม 2. โครงการพฒนาครกลมสาระการเรยนรทกกลมสาระ 3. โครงการประชมผบรหารโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนสามญประจ าเดอน 4. โครงการแขงขนทกษะทางวชาการของโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนก

สามญศกษา 5. โครงการเพมสมรรถนะนกเรยนพระปรยตธรรม แผนกบาล ประจ าป 6. โครงการเพมสมรรถนะนกเรยนพระปรยตธรรม แผนกธรรม ประจ าป 7. โครงการประกนคณภาพภายในสถานศกษาของโรงเรยนพระปรยตธรรม

แผนกสามญศกษา 8. โครงการหองเรยนอเลคทรอนกส (E-classroom) ของโรงเรยนพระปรยต

ธรรม แผนกสามญศกษา 9. โครงการจดแหลงเรยนรในสถานศกษาของโรงเรยนพระปรย ตธรรม

แผนกสามญศกษา 10. โครงการสรางเสรมประสบการณชวตนอกหองเรยนของโรงเรยนพระ

ปรยตธรรม แผนกสามญศกษา 11. โครงการโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษาดเดน

83

12. โครงการสงเสรมการศกษาแผนกธรรม-บาล และแผนกสามญศกษาแกพระภกษสามเณร

13. โครงการจดตงกองทนพฒนาการศกษาของสงฆ 14. โครงการพฒนาหองสมดในโรงเรยนพระปรยตธรรม 15. โครงการจดตงศนยบรณาการการจดการศกษาพระปรยตธรรม

กลยทธท 2 ดานการสงเสรมสนบสนนพฒนาบคลากรดานการเผยแผพระพทธศาสนา มวตถประสงค ดงน

- เพอพฒนาบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนาใหมอดมการณ ความร ความสามารถ ทกษะ และวธการในการเผยแผพระพทธศาสนา

มตวชวด ดงน คอ จ านวนบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนาทไดรบการพฒนาความร ความสามารถ ทกษะ และวธการในการเผยแผพระพทธศาสนา

มแผนงาน ดงน คอ แผนงานการพฒนาบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา ประกอบดวยโครงการหลก คอ

1. โครงการสงเสรมศกยภาพบคลากรผเผยแผพระพทธศาสนา 2. โครงการสงเสรมศกยภาพพระวปสสนาจารยประจ าส านกปฏบตธรรม

ประจ าจงหวด 3. โครงการสงเสรมศกยภาพพระวปสสนาจารยประจ าโรงเรยนพระปรยต

ธรรม แผนกสามญศกษา โครงการรอง

1. โครงการสงเสรมพฒนาองคความรดานศาสนพธ 2. โครงการบรรพชาเฉลมพระเกยรต 3. โครงการอปสมบทเฉลมพระเกยรต 4. โครงการสงเสรมการถอศลปฏบตธรรม 5. โครงการพฒนาทกษะเทคนคการสอนพระพทธศาสนาในโรงเรยน 6. โครงการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในโรงเรยน 7. โครงการสงเสรมพระสอนศลธรรมในโรงเรยน 8. โครงการพฒนาไวยาวจกร 9. โครงการถวายความรแกพระสงฆาธการ 10. โครงการถวายความรแกพระนวกะ 11. โครงการบรรพชาสามเณรภาคฤดรอน 12. โครงการบวชศลจารณภาคฤดรอน

84

ยทธศาสตรท 3 ดานการจดกจกรรมการเผยแผหลกพทธธรรมดวยรปแบบและวธการ ทหลากหลาย ม 3 กลยทธ ดงน

กลยทธท 1 ดานการสงเสรมใหวดเปนศนยกลางของชมชน มวตถประสงค ดงน 1. เพอใหวดมศกยภาพสอดคลองกบความตองการของชมชน 2. เพอสรางความสมพนธทดระหวางวดกบชมชน

มตวชวด ดงน คอ จ านวนวดทมศกยภาพในการจดกจกรรมรวมกบชมชน โดยมแผนงาน ดงน คอ แผนงานสงเสรมการจดกจกรรมรวมกบชมชน อนประกอบดวยโครงการหลก คอ

1. โครงการพฒนาวดใหเปนศนยกลางชมชน 2. โครงการพฒนาศกยภาพหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล

โครงการรอง 1. โครงการปลกตนไมเพอเปนอทยานในวด 2. โครงการลานวด ลานใจ ลานกฬา 3. โครงการวดปลอดอบายมข 4. โครงการวดสงเสรมสขภาพ 5. โครงการปรบภมทศนวดเพอการปฏบตศาสนกจ 6. โครงการวดพฒนา ประชารวมใจ (คนรกษวด) 7. โครงการท าบญเยยมวด 8. โครงการพระสงฆยคใหมรวมใจพฒนาสงคม 9. โครงการพฒนาวดใหเปนศนยการเรยนรชมชน 10. โครงการพฒนาสงเสรมวดเปนแหลงทองเทยว

ในกลยทธท 2 ดานการสงเสรมใหวดมศกยภาพเปนศนยการเรยนรหลกพทธธรรมและการปฏบตกจกรรมการเผยแผพระพทธศาสนา มวตถประสงค ดงน

1. เพอใหวดมศกยภาพในการเผยแผหลกพทธธรรม 2. เพอเพมและพฒนาวดใหมความพรอมในการด าเนนงานดานการปฏบตธรรม 3. เพอเพมจ านวนผเขารวมกจกรรมการเผยแผหลกธรรมทางพระพทธศาสนา

มตวชวด ดงน คอ 1. จ านวนวดทเปนศนยการเรยนรและการปฏบตกจกรรมการเผยแผพระพทธ

ศาสนา 2. จ านวนทเพมขนของส านกปฏบตธรรมประจ าจงหวด และหนวยเผยแผพระ

พทธศาสนา 3. จ านวนเพมขนของผเขารวมกจกรรมการเผยแผพระพทธศาสนา

85

มแผนงาน ดงน คอ แผนงานการพฒนาศกยภาพวดใหเปนศนยการเรยนรและการปฏบตกจกรรมการเผยแผพระพทธศาสนา อนประกอบดวยโครงการหลก

1. โครงการวดรมเยนดวยหลกธรรม 2. โครงการจดตง สงเสรม และพฒนาส านกปฏบตธรรม 3. โครงการรณรงคสงเสรมประชาชนเขาวดปฏบตธรรม

โครงการรอง 1. โครงการพฒนาลานธรรมในวด 2. โครงการวดพฒนาตนแบบ 3. โครงการพพธภณฑในวด 4. โครงการเผยแผหลกพทธธรรมเพอพฒนาทองถน 5. โครงการหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบลสญจร 6. โครงการคดเลอกส านกปฏบตธรรมทมผลงานดเดน

กลยทธท 3 ดานการสงเสรม พฒนารปแบบและนวตกรรมในการเผยแผพระพทธศาสนาในทกมต มวตถประสงค ดงน

1. เพอใหมรปแบบและสอในการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสม 2. เพอสงเสรมการน านวตกรรมมาใชในการเผยแผพระพทธศาสนา

มตวชวด คอ รปแบบและนวตกรรมการเผยแผพระพทธศาสนา มแผนงาน ดงน คอ แผนงานพฒนารปแบบและนวตกรรมการเผยแผพระพทธศาสนา อนประกอบดวยโครงการหลก

1. โครงการพฒนาสอเผยแผพระพทธศาสนา 2. โครงการจดตงสถานวทยและโทรทศนเพอพระพทธศาสนา 3. โครงการจดท าเวบไซตเพอการเผยแผพระพทธศาสนา 4. โครงการจดท าปทานกรมพระไตรปฏก เชงวจย ฉบบบาล-ไทย เฉลมพระ

เกยรต โครงการรอง

1. โครงการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมส าหรบขาราชการและผน าชมชน 2. โครงการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมส าหรบเยาวชนและประชาชน 3. โครงการสงเสรมหลกธรรมาภบาลในองคกร 4. โครงการปฏบตธรรมครอบครวอบอน 5. โครงการวนอาทตยเขารวมพฒนาวดและฟงธรรม 6. โครงการเจรญพระพทธมนตเฉลมพระเกยรต 7. โครงการจดกจกรรมเนองในเทศกาลวนส าคญทางพระพทธศาสนา 8. โครงการสงเสรมการสวดมนตหมท านองสรภญญะ

86

9. โครงการสงเสรมการบรรยายธรรม 10. โครงการประกวดเรยงความแกกระทธรรม 11. โครงการจดท าหนงสอธรรมะ 12. โครงการสงเสรมการเรยนการสอนธรรมศกษา 13. โครงการเผยแผพระพทธศาสนาสสถานศกษา 14. โครงการธรรมสญจรสสถานศกษาระหวางเขาพรรษา 15. โครงการปฏบตธรรมตามรอยพระอรยสงฆ 16. โครงการพฒนาสอภาษาตางประเทศ

ยทธศาสตรท 4 ดานการสรางเครอขายการมสวนรวมในการขบเคลอนการเผยแผพระ พทธศาสนา ม 2 กลยทธ ดงน

กลยทธท 1 ดานการจดตงและพฒนาศกยภาพองคกรดานการเผยแผพระพทธศาสนา มวตถประสงค ดงน

1. เพอเพมองคกรเครอขายการเผยแผพระพทธศาสนา 2. เพอพฒนาองคกรเครอขายการเผยแผพระพทธศาสนาใหมคณภาพ

มตวชวด ดงน 1. จ านวนทเพมขององคกรเครอขายทมสวนรวมในการเผยแผพระพทธศาสนา 2. จ านวนองคกรเครอขายทไดรบการพฒนา

มแผนงาน ดงน คอ แผนงานการขยายองคกรเครอขายทมสวนรวมในการเผยแผพระ พทธศาสนา อนประกอบดวยโครงการหลก คอ

1. โครงการสงเสรมและประสานงานองคกรเครอขายทางพระพทธศาสนา 2. โครงการจดตงองคกรเครอขายพระพทธศาสนา

โครงการรอง 1. โครงการอาสาสมครพระพทธศาสนา 2. โครงการสรางเครอขายดานศาสนพธ 3. โครงการบณฑตเผยแผพระพทธศาสนา 4. โครงการพทธธดา

กลยทธท 2 ดานการสงเสรมการมสวนรวมในการเผยแผพระพทธศาสนาสองคกรทกภาคสวน มวตถประสงค ดงน

1. เพอใหองคกรทกภาคสวนมสวนรวมในการเผยแผพระพทธศาสนา 2. เพอสรางความรวมมอในการขบเคลอนการเผยแผพระพทธศาสนาสองคกร 3. เพอระดมสรรพก าลงในการสนบสนนสงเสรมการเผยแผพระพทธศาสนา

มตวชวด ดงน คอ

87

1. จ านวนองคกรทมสวนรวมในการเผยแผพระพทธศาสนา 2. จ านวนกจกรรมการเผยแผพระพทธศาสนาสองคกรแบบมสวนรวม

มแผนงาน ดงน คอ แผนงานจดกจกรรมเผยแผพระพทธศาสนาสองคกรแบบมสวนรวม อนประกอบดวยโครงการหลก คอ

1. โครงการเชดชเกยรตบคคล/องคกร/หนวยงานตนแบบในการเผยแผพระพทธศาสนา

2. โครงการหนงหนวยงาน/องคกร หนงวด โครงการรอง

1. โครงการโรงงานโรงธรรม 2. โครงการพฒนาคณธรรมจรยธรรมบคลากรทางการศกษา 3. โครงการองคกรรวมดวยชวยเผยแผพระพทธศาสนา 4. โครงการคนนกเรยน/เยาวชนใหวด 5. โครงการยกยองเชดชเกยรตนกเรยนทมความรคคณธรรม 6. โครงการสงเสรมนกเรยนผมความกตญญ 7. โครงการสงเสรมพอพระ/แมพระในบาน

จากแผนแมบทการเผยแผพทธศาสนา ฉบบท 1 ทกลาวมา จะเหนไดวา แผนแมบทฉบบน ไดวางยทธศาสตรในการเผยแผพทธศาสนาไวครอบคลมทกดาน พรอมดวยก าหนดแผนงานและโครงการตางๆ เพอใหแตละวดแตละองคสามารถน าไปด าเนนงานได ใหสอดคลองกบแผนคนและงบประมาณของหนวยงานนน ๆ ภายใตการอ านวยการของศนยการเผยแผพทธศาสนาแหงชาต

2.6.8 บทบาทของเทคโนโลยกบการเผยแผพทธศาสนา

เปนเรองทนาศกษาเปนอยางยงวา พทธศาสนาทเกดขนมากวา 2,500 ปนน เพราะเหตใด ทงทพทธศาสนากอก าเนดขนในประเทศอนเดย แตพทธศาสนาในอนเดย เมอเจรญรงเรองมาถงระยะหนงกลบตกอยในภาวะเสอมถอย จงควรตระหนกและศกษาถงความส าเรจและความลมเหลวของการเผยแผพทธศาสนาจากอดตสปจจบน พรอมทงคาดการณลวงหนาถงอปสรรคปญหาทจะเกดขนในอนาคตทามกลางยคโลกาภวตน

ยคโลกาภ วตนเปนยคท วทยาศาสตรเทคโนโลยและวธการจดการสมยใหม มความ กาวหนา โดยเฉพาะการคมนาคม การตดตอสอสาร เปนเครองมอส าคญทท าใหสามารถด าเนนกจการตางๆ ไดรวดเรว สะดวก มคณภาพ และมประสทธภาพยงขน การบรหารในยคนมงลดตนทนการผลตเพมปรมาณและคณภาพสงผลตและการบรการทด ใหกระจายไปอยางขวางขวางได โดยใชบคลากรบรหารควบคมดแลไมมาก เมอเขาสกระแสโลกาภว ตน ไดกอใหเกดการ

88

เปลยนแปลงทงตอราชอาณาจกรและศาสนจกร โดยเฉพาะพทธศาสนาแบบเถรวาทในประเทศไทย ทมผลกระทบตอการบรหารการเผยแผพทธศาสนาเปนอยางมาก สอสารมวลชนในฐานะผน าทางความคด ถอวามบทบาทส าคญ มอทธพลตอความเคลอนไหวเปลยนแปลงของสงคม ดวยประชาชนใหความไววางใจเชอใจเปนอยางยง การน าเสนอขาวสารสสาธารณชน จงควรตระหนกถงหลกจรยธรรมศลธรรมเปนส าคญ ขณะเดยวกน เพอบรรลผลแหงการเผยแผพทธศาสนา พระสงฆสาวกแหงองคพระศาสดาในฐานะผน าทางจตวญญาณ จ าเปนจะตองหาชองทางเผยแผหลกธรรม ค าสอนสจตใจประชาชนน าสรรพสตวใหขามพนจากวงวนแหงทกขทงมวล การเผยแผในยคแรกใชการสอสารดวยค าพด เปนการแสดงธรรมบางเปนการสนทนาหรอเปนการอภปรายบาง แมภายหลงการปรนพพานของพระพทธเจา การเผยแผยงเปนไปในรปแบบเดม

ตอมา ในยคทมความกาวหนาทางดานเทคโนโลย มองคกรชาวพทธเกดขนมากมาย มมหาวทยาลยสงฆทไดผลตบณฑตเพอการเผยแผพทธศาสนา ท าใหเกดสอการเรยนรเพอประโยชนในการเผยแผพทธศาสนา เชน การตงสถานโทรผานดาวเทยมเพอการเผยแผพทธศาสนาของวดพระธรรมกาย ชอ DMC และวดปาบานตาด จ.อดรธาน ไดตงสถานโทรทศนขนเชนเดยวกน เพอเผยแผศาสนกจและหลกธรรมของหลวงตามหาบว ญาณสมปนโน ตอมาวดสงฆทาน จงหวดนนทบร กไดตงสถานโทรทศน SBBTV เชนเดยวกน แมแตวดยานนาวา กไดเขาสกระแสของโทรทศนผานดาวเทยมเชนกน ดวยการตงสถานวทยโทรทศนโลกพระพทธศาสนาเฉลมพระเกยรต WBTV (World Buddhist Television) ขณะเดยวกนไดมกลมคณะสงฆไดรวมกนจดตงสถาน โทรทศน DDTV ขน และลาสดคณะกรรมการเผยแผพทธศาสนาแหงชาต กไดจดตงสถานโทรทศนพทธศาสนาแหงประเทศไทย TBC (Thai Buddhist Channel) โดยใชเครอขายสถานวทยแหงประเทศไทย กรมประชาสมพนธ เปนแมขายในการออกอากาศ

นอกจากน ยงมสออกหลายประเภททเปนชองทางเลอกในการเผยแผพทธศาสนา เชน สถานวทยชมชน หนงสอพมพ และอนเตอรเนตเปนตน ผลจากความเปลยนแปลงดานความกาวของเทคโนโลยสารสนเทศ ท าใหรปแบบและวธการเผยแผพทธศาสนาแตกตางไปจากเดมอยางสนเชง การเผยแผพระพทธศาสนาในยคปจจบน จงมการใชภาษาถอยค าทงายแกการท าความเขาใจ และปรบใหเขายคสมย ไมใหภาษาเปนตวปดกนหลกธรรม ตองตรงใจผใหและถกใจผรบ สวนเนอธรรมแกนธรรมยงคงตองรกษาไวเชนเดม จากเอกสารการจดอภปรายสมมนาวชาการ(ขาวสด, 2548) ในหวขอเรอง “การประชาสมพนธกบสอมวลชนรวมสมย” ของระดบปรญญาโท สาขาธรรมนเทศ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ไดมพระสงฆ นกวชาการ และสอมวลชนใหขอคดเหนในเรองนไวอยางนาสนใจ คอ พระมหาวฒชย วชรเมธ กลาววา ควรจะหาชองทางการประชาสมพนธ เพราะค าวาสอมวลชนเปนค าทกวางมาก ตวเราเองสามารถเปนสอมวลชนได วทย โทรทศน อนเตอรเนตหรอแมแตโทรศพทมอถอ เชน พระพยอม ไดจดท ารงโทนลงบนโทร ศพทมอถอ ถอวามความนาสนใจมาก มคอลมนพระธรรมวนน การพดในเชงอดมคตจะไมมผลแตอยาง

89

ใด เราเขามาสยคของการโฆษณา ยคของการประชาสมพนธ ดงนน งานชนส าคญของทานพทธทาส จงใหชอวาธรรมโฆษหรอการโฆษณาในยคสมยกอนจะถงยคโลกาภวตน เพราะทานมองเหนวา ก าลงจะเขาสยคของการประชาสมพนธ ถาเราไมใชสทธตรงน เราจะลาหลงมาก

สวน น.ส.สายสวรรค ขยนยง ตวแทนจากสอมวลชนใหขอเสนอแนะวา ควรจะตงคณะกรรมการการประชาสมพนธขนมารบผดชอบ มฉะนนขาวสารการพระศาสนาจะไมมการสอสารออกสสาธารณะ ในวงการสอสารมวลชนเรองความเสยหายมกจะปรากฏเปนขาว แมจะพยายามปกปดกตาม แตเรองทดสงเสรมศลธรรมไมเคยเปนขาวดง ถามคณะประชาสมพนธคอยสงขาว แจงวามกจกรรมนนกจกรรมน ตรงนนตรงน หนทางในการเผยแผสสาธารณชนยอมมโอกาสประสบความส าเรจได (ขาวสด, 2548)

ดาน น.ส.ปนดดา วงษผด นกแสดงชอดงกลาววา ตองเขาใจธรรมชาตความเปนจรงของสอ อยาไประบวาสอชอบลงขาวของพระทไมด ขาวดๆไมเหนมลงบาง พระไมดทตกเปนขาว เปนเรองราวรองทกขทประชาชนรองเรยนเขามา นกขาวมไดเสาะหาเฉพาะขาวพระนอกรต แตในการน าเสนอขาว บางครงจ าเปนตองเปดมมมดบาง เพอเปนการสะกดเตอนใหสงคมหรอหนวยงานทเกยวของเกดความตนตวในการเตรยมหาวธแกไขปองกนตอไปในอนาคต (ขาวสด, 2548)

นายวฒนนท กนทะเตยน กลาววา การน าเสนอขาวทมผลกระทบตอจตใจของประชาชน กระทบกระเทอนตอสถาบนพทธศาสนา จ าเปนตองใชความระมดระวงใหจงหนก เพราะนคอศนยรวมใจของคนทงประเทศ อยาปลอยภาระความรบผดชอบอยทองคกรใดองคกรหนง ชาวพทธ ทกคนตองรวมดวยชวยกน จงจะประสบผลส าเรจ (ขาวสด, 2548)

จากขอคดเหนทกลาวมา ผวจยเหนวา ปญหาของคณะสงฆจงอยทศาสนบคคลและวธการเผยแผ แมพระพทธเจาจะวางหลกการไวในการสงสาวกไปเผยแผครงแรกวา “พวกเธอจงเทยวจารก เพอประโยชนและความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกลและความสขแกทวยเทพและมนษย พวกเธออยาไดไปรวมทางเดยวกนสองรป จงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถทงพยญชนะครบบรบรณบรสทธ” (ว. มหา. 4/32/ 32) แตในปจจบนมพระสงฆบวชมากขน แตมพระสงฆทบวชเพอศกษาปฏบตธรรมเพอเปนศาสนทายาทในระยะยาวนอยลง คนสวนมากนยมบวชระยะสน เพราะเงอนไขของการงาน อกทงระบบการศกษาของคณะสงฆท าใหมคนเรยนนอยลง เพราะในปจจบนมหาวทยาลยตางๆเปดโอกาสใหพระเขาศกษาได และเรยนแลวมโอกาสจบมากกวาเรยนบาล พระสงฆในสมยพทธกาลตองเดนทางจารกไปหาศาสนกแลวแสดงธรรม พระสงฆในปจจบนกลบรอใหคนมาทวด ขอทนาสงเกตประการหนงคอพระพทธเจาทรงพกอยจ าพรรษาเพยงสามเดอน สวนทเหลออกเกาเดอนไดใชเวลาในการจารกไปในสถานทตางๆเพอแสดงธรรมโปรดประชาชนทงหลาย แตในปจจบนพระสงฆพกอยประจ าในวดแหงเดยวตดตอกนตลอดป มไดเดนทางจารกไปหาศาสนกเหมอนในอดต แนวทางการด าเนนชวตและรปแบบการเผยแผศาสนาจงสวนทางกบ

90

บทบาททพระพทธเจาทรงวางไว สถาบนสงฆจงควรจะตองมพระสงฆทการศกษามวสยทศนและพฒนาความรในดานเทคโนโลยสารสนเทศใหมากขน เพอการเผยแผใหกบเหมาะกบคนรนใหมได แมจะไมออกเดนทางจารกไป กสามารถอาศยความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลย เผยแผธรรมผานอนเทอรเนต ทว หนงสอพมพ หรอชองทางอนๆ ได

หากจะกลาวโดยสรป เทคโนโลยสารสนเทศมประโยชนและมอทธพลตอการเผยแผพทธศาสนาอยางมาก คอมพวเตอร โปรแกรม คน ขอมลขาวสารและระบบเครอขายอนเทอรเนต เปนสงจ าเปนในสมยปจจบน ถาหากมเพยงเครองคอมพวเตอรทไมเชอมตอกบระบบอนเทอรเนต กไมนามปญหาอะไร แตเมอพระตองเขาไปเกยวของกบอนเทอรเนตจงมประเดนททตองระมดระวงมากขน เพราะกระแสของเทคโนโลยมทงสงท เปนคณและเปนโทษตอการประพฤตผดธรรมวนย พระสงฆเมออยในสงคมขอมลขาวสาร จงควรรถงภยทเกดขนอยางรวดเรว เรองนเปนประเดนปญหาทพระสงฆถกโจมตมาก เพราะมบางรปเขาไปดเวบไซดทไมเหมาะสมกบสมณะสารป หรอใชค าพดทไมเหมาะสมในการเผยแผ อาจสงผลกระทบตอองคกรสงฆได

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550 – 2554) ไดก าหนดนโยบายการพฒนาประเทศในบรบทเสรมสรางทนของประเทศใหเขมแขงอยางตอเนองในระยะยาวและยดคนเปนศนยกลางของการพฒนาเพอ มงส “สงคมทมความสขอยางยงยน” โดยน าแนวทางปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาปฏบต คอความรอบรและคณธรรม ซงรวมถงการมความเพยรของคนในชาต การเสรมสรางสงคมของประเทศ ชมชน ครอบครว ใหมความมนคง มความอบอน มสมพนธภาพทด รกษาวฒนธรรมอนดงาม และท าประโยชนตอสวนรวม รวมถงการสรางคานยมครอบครวอบอนผานระบบการศกษา สถาบนทางศาสนา สอชมชน การเสรมสรางปฏสมพนธทดระหวางคนตางวย โดยเฉพาะกลมวยรน และผสงอาย เพอใหเกดความสมดล ความพอประมาณ การพงตนเอง การมภมคมกน และการมคณธรรมจรยธรรม ซงจะน าไปสสงคมทนาอย สงบสข มความสมานฉนทระหวางคนในสงคม และเปนสงคมอยเยนเปนสขรวมกนไดอยางสนตสข ทงน ดวยความเจรญกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนไปอยางรวดเรว สามารถน ามาสานประโยชนในการสนบสนนการพฒนาสงคมและประเทศชาต รวมทงพทธศาสนา ใหเกดพลงรวมทกมตทงดานวถทางโลกและทางธรรมสถาบนศาสนามสวนอยางมากในการด าเนนกจกรรมใหการศกษาอบรมและรวมพฒนาสงคม แตการน าหลกธรรมหรอศาสนธรรมไปสการปฏบตทเปนวถชวตยงมนอย การเผยแผพทธศาสนายงใหความส าคญกบพธกรรมมากกวาการปฏบต ความพรอมดานบคลากรทจะเปนผน าในการเผยแผหลกธรรมและหลกปฏบตทถกตองสสงคม ยงมในวงจ ากด การพฒนาศาสนสถานศาสนวตถใหเปนศนยกลางการพฒนาจตใจ และศนยการเรยนรชมชน ยงด าเนนการนอย เมอเปรยบเทยบกบบคลากรและวด ศาสนสถานทมอยจ านวนมาก จตใจของคนถอยหางออกจากศรทธาความเชอในศาสนธรรม ซงเคยใชเปนหลกในการด าเนนชวต ท าใหเกดภาวะความเสอมโทรมทางสงคม เกดอาชญากรรมสง ศลธรรมและจรยธรรมของ

91

ประชาชนเสอมถอยลง ท าใหพทธศาสนกชนหางเหนจากศาสนธรรม และไมยดถอพทธธรรมเปนหลกในการด าเนนชวตอยางแทจรง กจของสงฆยงมสวนรวมในการพฒนาสงคมในวงจ ากด

จากสภาพปญหาดงกลาวรฐบาลจงไดก าหนดนโยบายทเกยวกบงานดานพทธศาสนา โดยสถาปนาส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต เมอวนท 3 ตลาคม 2545 ใหเปนหนวยงานของรฐไมสงกดกระทรวงใด แตขนตรงตอนายกรฐมนตร แตนายกรฐมนตรอาจมอบหมายใหรองนายกรฐมนตร หรอรฐมนตรประจ าส านกนายกรฐมนตร เปนผก ากบดแล โดยมภารกจเกยวกบการด าเนนงานสนองงานคณะสงฆและรฐ โดยการท าน บ ารง สงเสรมกจการพทธศาสนา ใหการอปถมภคมครอง และสงเสรมพฒนางานพทธศาสนา ดแล รกษา จดการศาสนสมบต พฒนาพทธมณฑลใหเปนศนยกลางทางพทธศาสนา รวมทงใหการสนบสนนสงเสรมพฒนาบคลากรทางศาสนา

ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต จงเปนองคกรใหมทถกจดตงขนเพอภารกจตามอ านาจหนาทดงกลาวและเพอใหบรรลวตถประสงคตามหนาทความรบผดชอบ ส านกงานพระ พทธศาสนาแหงชาตจ าเปนตองเรงรดด าเนนการเพอพฒนาองคกรใหทนกระแสความเปลยนแปลงของโลกในยคโลกาภวตน โดยน าเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาเปนเครองมอในการพฒนาองคกร เพมคณภาพการใหบรการและเปนวถทางทจะกอใหเกดประโยชนสงสดแกประเทศ ชาตและประชาชน รวมทงสนองงานคณะสงฆเพอความด ารงสถาพรของพทธศาสนา (ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, 2552)

การจดท าแผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของส านกงานพระพทธ ศาสนาแหงชาต พ.ศ. 2553 – 2556 ไดด าเนนการตามขนตอนของกระบวนการจดท าแผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร รางแผนแมบทฯ ไดผานกระบวนการรบฟงความคดเหนจากการสมมนาแผนแมบทฯ เมอวนท 27 มกราคม 2552 ทงนขอคดเหนไดน ามาปรบเพมความสมบรณใหแผนแมบทฯ ฉบบน สามารถน าไปขยายผลสแผนปฏบตการ ซงภายในแผนแมบท ไดก าหนดการบรหารจดการและการตดตามประเมนผลไวครบถวนแลว อนประกอบดวยวสยทศนของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต คอ พระพทธศาสนามความเจรญมนคง พทธศาสนกชนเขมแขง มความสขดวยหลกพทธธรรม สงเสรมศลธรรมค าจนสงคม สวนวสยทศนดาน ICT ของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต คอ พฒนาเทคโนโลยเพอสนองกจการ พระพทธศาสนาใหเจรญมนคง สรางเครอขายคณะสงฆ เสรมสอน าหลกพทธธรรมจรรโลงวถ ชวตของปวงชน รงสรรคพทธมณฑลเปนศนยกลางพระพทธศาสนาโลก ดงน

พนธกจของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต คอ ใหการอปถมภคมครองพระพทธ ศาสนา สงเสรมการเผยแผหลกธรรม ใหประชาชนน าไปปฏบตใหเกดประโยชนไดจรง

พนธกจดาน ICT ของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต คอ

92

1) สรางความร ความเขาใจ และวสยทศนรวมดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร รวมทงพฒนาบคลากรทางพระพทธศาสนาใหมความร ทกษะ มความช านาญและความเชยวชาญในการใชและพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอกจการพระพทธศาสนา

2) จดหาและพฒนาโครงสรางพนฐานระบบเครอขายสารสนเทศใหมมาตรฐานและทวถงหนวยงานในสวนกลางและสวนภมภาคของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตและกจการคณะสงฆ

3) จดหาและพฒนาระบบขอมลสารสนเทศ ระบบคอมพวเตอรและอปกรณใหเพยงพอตอความตองการใชงานในหนวยงานของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตและกจการคณะสงฆ แผนปฏบตราชการ 4 ป (พ.ศ.2551-2554) ตามนโยบายของรฐบาลและประเดนนโยบาย ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

4) พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนเครองมอ สรางเครอขายความรวมมอในคณะสงฆ รวมทงพฒนาสอและชองทางเผยแผดานองคความรพระพทธศาสนาและประชาสมพนธใหทวถง

5) น าเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาชวยสงเสรมบรบทและภาพลกษณของพทธมณฑลใหโดดเดน และแสดงความพรอมในการเปนศนยกลางพระพทธศาสนาโลก

ในการด าเนนการดานแผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต พ .ศ. 2553 – 2556 เพอใหสอดคลองกบยทธศาสตรของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต คอดานการอปถมภและคมครองพระพทธศาสนา และดานการน าหลกธรรมสรางความเขมแขงใหแกชวตและสงคม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต จงไดวางยทธศาสตรเทคโนโลยไว ประกอบดวย 5 ยทธศาสตร ดงน

ยทธศาสตรท 1 พฒนาบคลากรทางพระพทธศาสนาใหมความร มทกษะในการใชและพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

ยทธศาสตรท 2 พฒนาโครงสรางพนฐานเครอขายสารสนเทศ ใหมมาตรฐานและทวถง ยทธศาสตรท 3 พฒนาระบบสารสนเทศและสรางฐานขอมลเพอกจการพระพทธศาสนา ยทธศาสตรท 4 พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารสรางเครอขายคณะสงฆและ

สงเสรมการเผยแผหลกพทธธรรมสวถชวตของปวงชน ยทธศาสตรท 5 น าเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาบรณาการพทธมณฑลเพอ

ความเปนศนยกลางพระพทธศาสนาโลก แมบทบาทการเผยแผพระพทธศาสนาจะขนอยกบพระสงฆกตาม แตบทบาทของ

เทคโนโลยสมยใหมกมความส าคญเชนกน เพราะสมยกอนพระสงฆเทศนหรอแสดงธรรมมคนฟงมากคนมกจนอย สามารถเขาวดฟงธรรมไดสะดวก แตในขณะสมยปจจบน พระสงฆนกเผยแผมนอย และคนเขาวดนอยเพราะมกจการงานมาก พระสงฆจงตองใชสอสมยใหเกดประโยชน เพราะ

93

จะท าใหใหเขาถงกลมเปาหมายไดมากขน ใชเวลานอยลงแตไดผลมากขน ดงท อรทย พนาราม (2545) ไดกลาวถงการบทบาทของสอกบเผยแผพระพทธศาสนาไววา การเผยแผพระพทธศาสนานนหมายถง การน าค าสอนในพระพทธศาสนาไปปรากฏตอการรบรของบคคล กลมบคคลและมวลชน ผานสอตางๆ ทงทเปนสอบคคลและสอมวลชน โดยมงหวงใหผรบเขาใจและน าไปปฏบ ตใหเกดประโยชนคอสามารถสงบระงบกเลสในระดบตางๆ จนถงพระนพพาน ซงการเผยแผศาสนาแตเดม เปนการสอสารระดบบคคล ซงแบงเปนการส อสารระหวางบคคล ( Interpersonal Communication) การสอสารในกลม (Group Communication) และการพดในทสาธารณะ (Public Speaking) การสอสารระดบบคคลนปรากฏอยทกรปแบบในการเทศนาของพระพทธเจาสพระสาวกและเวไนยสตว การสงสอนพระธรรมของพระสาวกสผคน การฟงธรรมคอปรยตและการน าธรรมะนนมาปฏบตจนเกดผลคอปฏเวธเปนการปฏบตตามสกขา 3 คอการศกษาพระพทธศาสนาตามล าดบขนเพอใหสมฤทธผล เปนการสอสารภายในบคคล (Intrapersonal Communication) ทเกด ขนภายในเฉพาะบคคลใดบคคลหนง เปนกระบวนการทบคคลแตละคนสอสารตอบโตกบตนเองโดยระบบประสาทสวนตางๆ ตอบโตกนภายใน ในทางพระพทธศาสนานนกคอกระบวนการเรยนร ขดเกลากเลสในใจตนและแสดงออกมาเปนคณธรรมในระดบขนตางๆ ไดแก ทาน ศลและภาวนา การสอสารทงสองแบบนเปนการสอสารทไดผลมากทสดในการศกษาพระพทธศาสนา อยางไรกตาม เนองจากสภาพของสงคมมความเปลยนแปลงไป ท าใหรปแบบของการเผยแผพระพทธศาสนาตองขยายตวมาสสอมวลชนเพอตอบสนองความตองการของผคนในสงคมใหมากทสด โดยทลกษณะของการเผยแผพระพทธศาสนาผานสอมวลชนนนมปรากฏในหลายรปแบบ เชน สอสงพมพ (คอลมนธรรมะในหนงสอพมพรายวนฉบบตางๆ) นตยสารและวารสารทมเนอหาเกยวกบการสงเสรมพระพทธศาสนาโดยเฉพาะ การจดตงคลนวทยเพอพระพทธศาสนา การแทรกรายการธรรมะคนระหวางรายการทวไปฯลฯ การใชสออนเตอรเนตและมลตมเดยรวมในการเผยแผหลกธรรมทางพระพทธศาสนา เปนตน

สรปไดวา งานเผยแผพทธศาสนาในยคปจจบน ตองอาศยการบรหารจดการใหทนกบความเปลยนแปลงของสงคม ดวยการปรบปรงโครงสรางองคกร มนวตกรรมใหมในการบรหารจดการและอาศยความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยและการสอสารใหเกดประโยชนตอการเผยแผพทธศาสนา แตในขณะเดยวกน พระสงฆตองยดหลกพระธรรมวนยเปนหลกการในการเผยแผ ไมกระท าการใดๆ ทลวงละเมดพระธรรมวนยเสยเอง เพราะยงอยใกลสอและใชสอในการเผยแผมากเทาไร หากไมยดหลกพระธรรมวนยหรอขาดสตในการท างาน สอนนแหละจะเปนเสมอนดาบสองค าทยอนกลบมาท าลายพระสงฆหรอองคกรพระพทธศาสนา ซงเปนเรองทตองมสตระมดระวงในการน าเสนอ เพอใหเกดประโยชนจากการใชสอเพอการเผยแผอยางแทจรง

94

2.7 งานวจยทเกยวของ

ในการศกษาวจยเรองการบรหารการเผยแผพทธศาสนาในยคโลกาภวตนของมหาเถรสมาคมในครงน ผวจยไดคนควาศกษางานวจยทเกยวของ ดงน

พชต ค าพลงาม (2548) ไดท าการศกษาบทบาทการพฒนาทองถนของพระสงฆ กรณศกษาอ าเภอภเวยง จงหวดขอนแกน จากการศกษาพบวา พระสงฆในชมชนมบทบาทหนาทในหลายดาน เชน ดานสงคมและการศกษา ดานเศรษฐกจ ดานวฒนธรรม ดานสาธารณสข และดานสงแวดลอม แตบทบาทหนาทของพระสงฆทชาวบานในชมชนคาดหวงมากทสดคอ บทบาทในการเผยแผศลธรรม เพราะชมชนเหนวาผทท าหนาทดงกลาวไดดและเหมาะสมมากทสดในสงคมคอ พระสงฆ และการพฒนาดานจตใจเปนสงส าคญทตองท าควบคไปกบการพฒนาดานวตถ จงจะท าใหประชาชนมความสข ประเทศชาตเจรญรงเรอง ซงน าไปสสงคมทรมเยนเปนสข

พระมหาวชชระพร อรยวาท (2549) ไดศกษาบทบาททคาดหวงและบทบาททเปนจรงของพระสงฆตอสงคมของประชาชนในเขตดอนเมอง กรงเทพมหานคร พบวา บทบาทของพระสงฆทประชาชนคาดหวง คอ ดานการประพฤตปฏบตตามพระวนย ดานการสาธารณปการ ดานการเผยแผพระพทธศาสนา และดานการศาสนศกษาตามล าดบ

ยวด รนภาค (2548) ไดศกษาเรองบทบาทพระสงฆทมตอองคกรปกครองสวนทองถน ศกษากรณองคกรบรหารสวนต าบลสนบทบ อ าเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา พบวา พระสงฆซงอยในฐานะผน าทองถนมบทบาทตอการเลอกตงสมาชกทองถน การบรหารงาน และการสงเสรมและสนบสนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน ซงสาเหตทพระสงฆเขาไปมบทบาทตอการเลอกตงสมาชกสภาทองถนคอความเปนเครอญาต เพอนสนท ผลประโยชนทเคยไดรบและผลประโยชนทจะไดตอบแทนเมอผสมครสมาชกสภาทองถนไดรบเลอกตง นอกจากน สงทท าใหพระสงฆไดเขาไปมสวนรวมกบการด าเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน คอ การใชสถานทวดเปนศนยกลางการจดกจกรรมตางๆ ของชาวบานในชมชน และการจดกจกรรมตางๆ ของทางวดลวนไดรบการสนบสนนทงทางตรงและทางออมจากผบรหารการปกครองสวนทองถน รวมไปถงการเขาไปมสวนรวมในการชวยเหลอวดดวยการเปนคณะกรรมการวด โฆษก มรรคทายก และการเปนไวยาวจกร

ศรนทพย สถรศลปน (2547) ไดศกษาวจยเรองการสงเสรมวดเพอการพฒนาการศกษาและเผยแผศาสนธรรม กรณศกษาวดไตรมตรวทยาราม เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร พบวา 1) เกดกจกรรมทางวชาการทด าเนนการโดยบคลากรของวด รวมทงสถานทจดอบรมตลอดจนอปกรณและเครองมอตางๆ กเปนสวนทวดมอยแลว 2) เกดเครอขายทางวชาการดานการจดการศกษาและเผยแผศาสนธรรม 3) เกดการมสวนรวมจากบคลากรทกฝายของวดในการด าเนนงาน 4) ผเขาอบรมในฐานะพระภกษสามเณรผท าหนาทสอนไดรบความรความเขาใจเพมเตมเกยวกบการเขยน

95

แผนการเรยนรและเทคนคการสอนการบรรยาย 5) ผเขาอบรมไดฝกปฏบตการเขยนแผนการเรยนร และไดเสนอผลงานการเขยนแผนการเรยนรจากการอบรมภาคปฏบต เปนงานกลม 3 ชด และงานเดยว 4 ชด อภปรายผล ความโดดเดนดานการจดการศกษาและเผยแผศาสนธรรมของวดไตรมตรวทยารามตามขอมลผลการวจยน ารองแสดงถงเอกภาพดานนโยบายและวสยทศนของผน า คอเจาอาวาสทเนนการมสวนรวมในการปกครองดแลวด และผลการด าเนนการครงนสะทอนใหเหนความหลากหลายในการปฏบต การมหลกการสงเสรมการพฒนาพระภกษสามเณรผท าหนาทสอน อบรม และเผยแผศาสนธรรม นอกจากน วดไตรมตรวทยารามมศกยภาพในดานการระดมทรพยากรจากแหลงตางๆ มาด าเนนโครงการในรปของเครอขายดานการศกษา

พระมหารงเพชร ชวนปญโญ (2548) ไดเสนอวทยานพนธเรองศกษารปแบบวธการเผยแผพทธธรรมของพระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช) และสรปผลการศกษาไววา รปแบบ วธการเผยแผพทธธรรมของพระธรรมกตตวงศ เปนรปแบบเทศนา ปาฐกถา-บรรยายธรรม นนเปนรปแบบการน าเสนอโดยตรงและโดยอธบายเนอหาธรรม สวนหนงสอธรรมะเปนการน าเสนอโดยออม หรอโดยการประยกตสอนใหเขากบสถานการณ หรอยคสมยปจจบนมากกวา เปนการผสมผสานระหวางเนอหาค าสอนทางพระพทธศาสนา กบการชใหเหนปญหาของสงคม พรอมทงชแนวทางแกไข หรอ ขอเสนอแนะไวดวยประการหนง เนนการสงเสรมใหน าค าสอนไปประยกตใชใหเหมาะสมกบชวตประจ าวน ทงในสวนของตนเอง และครอบครว ใหเกดประโยชนใหไดมากทสด โดยทานชใหเหนเหตปจจย หรอปญหาทเกดขน พรอมใหแนวคด หรอ เสนอแนะแนวทางแกไข ปรบปรงสงเสรมใหเกดจตส านกในเรองทยงบกพรองกนอยทงนเพอใหเกดความสงบสขในสงคม

กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม รวมกบมหาวทยาลยราชภฎสวนดสต (2550) ไดศกษาวจยบทบาทของพระสงฆกบการพฒนาคณธรรมจรยธรรมตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จากการศกษาพบวา พระสงฆและพระสงฆาธการคาดหวงตอบทบาทของพระสงฆ คอ พระสงฆควรมบทบาทในการสงเสรมใหพทธศาสนกชนน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการด าเนนชวตในเรองตางๆ ไดแก

1. การสรางพระสงฆใหเปนแบบอยางทดในดานคณธรรมจรยธรรม 2. การเปนผน าดานจตใจของพทธศาสนกชนในการเผยแผหลกธรรม 3. การเปนตวอยางทด 4. การจดภมทศนของวดใหเปนทพกผอนและชนชมธรรมชาต 5. การจดใหวดเปนแหลงฝกฝนทกษะประสบการณในการเลยงชพ

ชตมา สจจานนท (2548) ไดศกษาวจยเรองรปแบบยทธศาสตรและแนวทางการบรณาการการศาสนากบการศกษาของวดในพระพทธศาสนา: กรณการจดการศกษาตามอธยาศย ไดอธบายประเดนส าคญและสรปผลการศกษาวา การจดการศกษาตามอธยาศยของวดมยทธศาสตรทสอดคลองกน วดเปนศนยกลางของชมชน และ มบทบาทในการเปนแหลงเรยนรตามอธยาศย โดยม

96

รปแบบการจดการศกษาและจดกระบวนการเรยนรและกจกรรมทหลากหลาย โดยเฉพาะศาสนพธ พธกรรมทางศาสนาทเกยงเนองกบวถชวตของชมชนนน ๆ เปนแหลงปลกฝงศลธรรม สรางเสรมคณธรรมและจรยธรรมของบคคล ชมชน และ สงคม เปนแหลงก าเนดศลปะวฒนธรรม ประเพณ วถชวต คานยม และปทสถานทางสงคมของสงคมไทยมาตงแตอดต วดเปนแหลงการเรยนรตลอดชวต พระสงฆเปนสอบคคลทเปนแหลงเรยนรทส าคญ ในลกษณะของการเปนแบบอยาง การสรางความเคารพศรทธาและยดมน โดยเจาอาวาสมความโดดเดน เปนผทมคณธรรม เมตตาธรรม ยตธรรม ความเสยสละเอาใจใสและรบผดชอบสง และเปนผทมวสยทศน มประสบการณ และมภาวะผน าสง มความสามารถทางการบรหาร การประสานงาน การสรางแรงจงใจ ความรวมมอรวมใจของกลมตางๆและชมชน เปนทงนกพฒนา นกเทศน และนกวชาการ พระหลายรปเปนปราชญชาวบาน ซงเปนทเคารพและศรทธาของสงฆและประชาชน นอกจากน พระภกษสงฆและบคลากรในวดเปนผมคณธรรมจรยธรรม ใฝเรยนร ใฝปฏบตธรรม สามคคมน าใจเสยสละเคารพซงกนและกน ท างานรวมกนไดโดยใชหลกการมสวนรวม จงท าใหประชาชนเลอมใสศรทธา ใหการสนบสนนและใหความรวมมอในการด าเนนการกจการจดก ารศกษาตามอธยาศยจงประสบความส าเรจไดดวยด วดเนนการสรางความสมพนธอนดแกชมชน ทงภาครฐภาคเอกชน และชาวบาน มความรวมมอชวยเหลอเกอกลสงเคราะหซงกนเละกน และมการจดกจรรมรวมกนในหลายรปแบบ ทงทางธรรมและทางโลก

กนกวรรณ โกมลทธพงศ (2549) ไดศกษาวจยเรอง “การบรการกจการคณะสงฆจนนกายในประเทศไทย” พบปญหาและอปสรรคในการบรหารงานวา ในการบรหารกจการดานการปกครองของคณะสงฆจนนกาย ปญหาและอปสรรคสวนใหญเปนเรองของการท าผดวนย และเนองจากปจจบน คนนยมสงบตรหลานเขามาบรรพชาเปนสามเณรนอย อกทงสามเณรสวนหนง เมอเรยนจบจากโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกสามญศกษาของวดแลวจะลาสกขาไป ท าใหเกดปญหาการขาดแคลนบคลากรในดานการปกครอง ดานการบรหารกจการดานการศกษา มปญหาและอปสรรคทคณะสงฆจนนกายไมมสถาบนการศกษาชนอดมศกษาไวรองรบผทส าเรจการศกษาจากโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา อกปญหาหนงคอเรองภาษาจนซงไมใชภาษาแมของพระภกษสามเณรในวดจนฉะนน การจะศกษาภาษาจนใหเขาใจลมลกเพออานพระสตรจนใหเขาใจจงเปนเรองยาก นอกจากนน ยงมอปสรรคเรองชาวจนสวนใหญยงใหความสนใจนอยตอการศกษาหลกธรรมในพระพทธศาสนา สวนปญหาและอปสรรคของการเผยแผ พบวาขาดพระนกเผยแผ เพราะสามเณรนกเรยนเมอจบการศกษาแลวสวนใหญจะลาสกขาไป ท าใหขาดแคลนศาสนทายาท สวนผทไมลาสกขามสวนนอยทรภาษาจน และสามารถเขาใจพระสตรภาษาจนไดด การเผยแผไมเนนการแสดงธรรมและการปฏบตธรรม แตจะเนนการสวดมนตเพอสนองตอบความตองการของผมาวด ปญหาและอปสรรคของการสาธารณปการนนมหลายประการ คอ อปกรณการกอสรางราคาแพง คาแรงงานสง ชางช านาญงานหายาก ตลอดจนชางทตกแตงแบบศลปะจนและทเบตมนอย

97

ท าใหการสรางวดและการบรณปฏสงขรณวดเกดปญหาและอปสรรค สวนวดทมอยแลวเมอความเจรญทางวตถเขามาสรอบวด สถานทและสภาพแวดลอมของวดจะแออด การจราจรตดขดและเกดมลภาวะ

หมพรรณ รกแตงาม (2550) ไดศกษาวจยเรอง “การศกษาวเคราะหการตความหลกธรรมทางพระพทธศาสนาของตช นท ฮนห” ไดขอสรปวา มจดเนนทการตความเพอหาค าสอนทแทจรงของพระพทธเจา ซงแบงไดเปน 2 กรณ คอการตความเพอหาค าสอนดงเดมของพระพทธเจา และการตความเพอหาเจตนาทแทจรงของพระพทธเจา สวนกระบวนการท าความเขาใจมจดเนนคอ การตความแบบจตวจกขณ ซงเปนการตความทใหความส าคญแกประสบการณตรงทเกดขนแกจตใจการรบรความจรงอยางท เปนจรง กระบวนการเพอสอความเปนกระบวนการตอจากกระบวนการท าความเขาใจ เนนการตความโดยประยกตใหปฏบตไดจรง โดยพจารณาถงบรบทของผฟงและสงคมในขณะนนๆ ดวย เพอใหการตความบงเกดผลตามประสงค สวนการตความแบบ อทวภาวะนนเปนจดเนนของทงสองกระบวนกาทงกระบวนการท าความเขาใจและกระบวนการเพอการสอความ จากการประเมนผลพบวา มสวนทตองปรบปรงอยบางในแงของภาษา โดยเฉพาะความเขาใจในภาษาบาล หากภาษาซงเปนสวนการรบเขาไมถกตอง นนยอมสงผลใหเขาใจเนอ ความและตความไมถกตองในทสด ปญหานอาจเบาบางลงไปไดหากมการเทยบมากกวาหนงส านวนและอานท าความเขาใจทงพระสตร สวนกระบวนการท าความเขาใจนน ตช นท ฮนหในฐานะผตความไดท าความเขาใจผแตงผานประสบการณตรง คอการเจรญสตภาวนา การตความหลก ธรรมทางพระพทธศาสนาของตช นท ฮนห มความโดดเดนมากในกระบวนการเพอการสอความ ดงจะเหนไดวาชาวตะวนตกหรอเปนคนรนใหม สามารถเขาใจหลกธรรมทางพระพทธ ศาสนาผานการตความของทาน กระบวนการเพอการสอความนเองทสะทอนจดเนนประการหนงของพระพทธศาสนามหายานคออปายเกาศลยะ (Skillful Means) เพราะการน าสรรพสตวทมปญญาตางกนจรตตางกนใหขามหวงวฏสงสาร จ าเปนตองใชวธการทแตกตางกนดวย อยางไรกด ในกระบวนการสอความนมการตความพระปาฏโมกขฉบบปรบปรงทอาจมปญหาในการตความทไมสอดคลองกบหลกการวาดวยสตและการตความตามเจตนารมณของพระพทธเจา ในการปรบสกขาบทขอท 1 เรองภกษแกลงท าอสจใหเคลอนยกเวนฝนจากสงฆาทเสสในพระปาฏโมกขดงเดม มาเปนปาจตตยในพระปาฏโมกขฉบบปรบปรงของหมบานพลม ผวจยเหนวาความเหนทแตกตางอาจสะทอนใหเหนถงมมมองการตความทแตกตางระหวางกระแสอนลกษณและกระแสเสรซงมอยในทกยคสมย กลาวไดวาเปนการผสมผสานแนวคดในพทธศาสนามหายานและพทธศาสนาเถรวาท เชน การตความเอกยานในสทธรรมปณฑรกสตร วามความหมายเชนเดยว กบทางสายเอกในสตปฏฐานสตร พระไตรปฎกบาล นนคอเอกภาพของยานทงสาม (สาวกยาน ปจเจกพทธยาน โพธสตวยาน) สามารถเขาถงไดโดยการปฏบตจรง คอการเจรญสตภาวนา

98

พระสามารถ อานนโท (2548) ไดศกษาวจยเรองภาวะผน าตามหลกสปปรสธรรม พบวา ผน าโดยทวไปและภาวะผน าตามหลกสปปรสธรรม เปนผน าทมลกษณะเปนศนยรวม มหลกการ มจดมงหมายในการด าเนนงาน มการประเมนตน มการรจกประมาณความพอดในทกกรณ รจกเวลาทเหมาะในการด าเนนกจการ รระเบยบโครงสรางของสงคม ตลอดจนรจกประเภทของบคคลทควรคบหา ท าใหสามารถเปนผน าทเหมาะสมกบหนาท และน าความสงบสขมาสสงคมได

นนทวรรณ อสรานวฒนชย (2550) ไดศกษาวจยเรองภาวะผน าทพงประสงคในยคโลกาภวตน : ศกษาจากหลกพทธธรรมบทบาทผน าทดตามแนวคดทฤษฎตะวนตก” ไดขอสรปวา ผน าตองประกอบดวยบทบาทพนฐานส าคญ 4 ประการ คอ (1) การก าหนดทศทาง (Path Finding) เปนการก าหนดทศทางขององคกรใหเปนไปตามวสยทศนทไดวางไว (2) การจดการระบบการท างาน (Alignment) (3) การมอบอ านาจ (Empowerment) เปนการมอบหมายอ านาจ ความรบผดชอบใหแกบคคลทเหมาะสม เพอใหการท างานเปนไปอยางมประสทธภาพ (4) แบบอยางการเปนผน า (Modeling) ส าหรบภาวะผน าทดตามหลกพทธธรรม ผน าทดจะตองยดหลกธรรม เชน พรหม วหาร 4 ธรรมาธปไตย พละ 4 และสปปรสธรรม 7 เปนตน เปนคณธรรมส าคญส าหรบการปฏบตหนาทของตน เพอใหสามารถด าเนนกจการงานทกอยางใหบรรลผลส าเรจทวางไวและน าพาหมคณะและสงคมไปสความสงบสขและมนคงตลอดไป รปแบบผน าทพงประสงคในยคโลกาภวตนทเกดจากการประยกตของภาวะผน าตามแนวคดตะวนตกและหลกพทธธรรม ยอมประกอบดวยหลกการ 3 ประการ คอ หลกการครองตนครองคนและครองงาน โดยมงเนนใหผน าเกดการพฒนาตน การพฒนาคน และการพฒนาระบบงานใหมคณภาพทสมบรณแบบทง 2 ดานคอ (1) คณภาพดานความสามารถ เพอท าใหผน าเกดการพฒนาตน พฒนาคน และพฒนาองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนร ปรบปรงคณภาพความเปนผน าคณภาพบคลากรในองคกรและคณภาพขององคกรใหมความเหมาะสมกบการเปลยนแปลงในยคโลกาภวตนอยเสมอ (2) คณภาพดานจตใจ เพอท าใหเกดการยกระดบจตใจของผน าใหมคณธรรมจรยธรรม เหนแกประโยชนสขสวนรวมเปนหลก เพอใหสามารถน าพาหมคณะ องคกร และสงคมไปสความเจรญกาวหนา ทยงยนและมนคงตลอดไป

สจตรา เหลองชเกยรต (2547) ไดน าเสนอผลการวจยเรองการน าเสนอขาวเกยวกบพระสงฆในหนาหนงของหนงสอพมพรายวนกบการเปดรบขาวสารและความเชอมนทางศาสนาของประชาชน ผลการวจยพบวา เนอหาเกยวกบพระสงฆทหนงสอพมพน าเสนอนนมประเดนหลกในการน าเสนอในดานลบทงสน สวนความสมพนธระหวางการเปดรบขาวสารเกยวกบพระสงฆกบความเชอมนทางศาสนาของประชาชนทเกดขนมความสมพนธกน ซงเมอเปดรบขาวสารเกยวกบพระสงฆแลวความเชอมนทางศาสนาของประชาชนจะอยในเกณฑมากและความสมพนธระหวางปจจยอนนอกเหนอจากหนงสอพมพกบความเชอมนทางศาสนาของ ประชานทเกดขน คอมความสมพนธกน ซงเมอปจจยอนนอกเหนอจากหนงสอพมพเขามาเกยวของแลว ความเชอมนทางศาสนาของประชาชนกจะอยในเกณฑมากเชนกนทง นจะตรงกนขามกบเนอหาขาวเกยวกบ

99

พระสงฆทออกมาในดานลบซงนาจะท าใหประชาชนมความเชอมนทางศาสนาอยในเกณฑนอย ซงแสดงวาเนอหาขาวเกยวกบพระสงฆในดานลบ ไมไดมผลกระทบใหความเชอมนทางศาสนาของประชาชนอยในเกณฑนอย

ตษยภรณ ศรราษฎร (2545) ไดศกษาวจยเรอง การตลาดและผลตอการเผยแพรพทธศาสนา ผลการศกษาพบวา แตละวดมการจดกจกรรมตางๆ ทคลายคลงกน ขนอยกบวาทางวดจะเนนกจกรรมในสวนใด และวดตางๆ มกจะเนนการจดกจกรรมทางดานการตลาดและจดตามประเพณนยมมากกวากจกรรมในการเผยแผพระพทธศาสนาซงควรเปนกจกรรมหลก โดยมวตถประสงคหลกคอการหารายไดเขาวด เพราะความจ าเปนในการรบภาระคาใชจายตางๆ เชน คาสาธารณปโภค คาบรณะซอมแซมถาวรวตถภายในวดตามหลกพระธรรมวนยการจดกจกรรมตางๆ โดยมไดมงเนนทการเผยแพรพระพทธศาสนานนยอมเปนการไมเหมาะสม เพราะการบวชในพระพทธศาสนา เปนการสละทกสงเพอแสวงหาทางหลดพน กจกรรมหลกของพระสงฆจงเปนการศกษาพระธรรมวนยและการปฏบต วปสสนากรรมฐาน แตกจกรรมทมง เนนการเผยแผพระพทธศาสนา ยอมเปนประโยชนตอพทธศาสนกชนจ านวนมาก วดกยอมไดรบเงนท าบญจากผมจตศรทธาเหลานนดวย การเผยแผพระพทธศาสนาจะมประสทธภาพมากข น ถาพระสงฆเปนผรกษาพระวนยอยางเครงครด มความรความเขาใจในพระพทธศาสนาอยางด เพราะผทพบเหนยอมเกดศรทธาไดงาย ไมจ าเปนตองท าการตลาดใดๆ เพราะพทธศาสนกชนยอมใหความอปถมภพระสงฆดวยความศรทธา

สมานจต ภรมยรน (2546) ไดวจยเรอง การพฒนารปแบบสถาบนสงเสรมและเผยแผการพระพทธศาสนาในประเทศ ผลการวจยพบวา 1. การสงเสรมและเผยแผการพระพทธศาสนาในประเทศไทยตามภารกจ 6 ดานตามทก าหนดไวในกฎหมายพระราชบญญตคณะสงฆนน มสภาพปญหาและความคาดหวงในอนาคตตองการใหการปกครองคณะสงฆยดหลกการ 3 ประการคอ (1) หลกพระธรรมวนย (2) หลกการบรหารองคกร และ (3) หลกดลยภาพในความสมพนธรฐกบประชาชน แยกอ านาจดานนตบญญตและอ านาจดานตลาการจากมหาเถรสมาคม มการกระจายอ านาจไปยงสวนภมภาคโดยเฉพาะในระดบจงหวด จดใหมรปแบบ ระบบวธการ สออปกรณในการเผยแผทเหมาะสมมประสทธภาพและประสทธผล และเปนไปในทศทางเดยวกน พฒนางานดานอนๆ ตามภารกจ เพอใหวดเปนศนยกลางการพฒนาดานจตใจ และการปฏบตกจกรรมตางๆ ของชมชน โดยแกปญหาความขาดแคลน และเสรมสรางความพรอมดานความรความสามารถ ใหแกพระสงฆาธการและพระนกเผยแผ ซงเปนกลไกทส าคญในกระบวนการด าเนนงานจะท าใหเกดประสทธภาพและประสทธผล สบทอดอายพระพทธศาสนาใหเจรญรงเรองตอไป 2. รปแบบสถาบนสงเสรมและเผยแผการพระพทธศาสนาในประเทศไทย มนโยบายใหองคกรอสระทรฐใหการรบรอง สนบสนนดานงบประมาณและการด าเนนงาน อยในการก ากบดแลเกอหนนของมหาเถรสมาคม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และกรมการศาสนากระทรวงวฒนธรรม มความอสระ

100

คลองตวในการจดการบรหารองคกรภายใน ก าหนดเปาหมายและมาตรฐานไปสการปฏบตได มหนาทรบผดชอบในการวางแผนงานวจยและพฒนางานฝกอบรมและพฒนา งานเผยแผและงานความสมพนธกบชมชน ด าเนนการฝกอบรมพระสงฆาธการ พระนกเผยแผ และบคลากรดานการเผยแผ ครอบคลมเปาหมายทมอยทงสงฆมณฑล มโครงสรางประกอบดวย 8 สวนงาน คอ (1) สภาสถาบน (2) ส านกงานอธการ (3) ส านกงานกองทนสถาบน (4) ส านกบรหารกลาง (5) ส านกวจยและมาตรฐาน (6) ส านกฝกอบรมและพฒนา (7) ส านกวทยบรการ และ (8) ส านกประสานงานและบรการสงคม 3. หลกสตรสถาบนสงเสรมและเผยแผการพระพทธศาสนาในประเทศไทย ม 2 หลกสตรคอ หลกสตรถวายความรแดพระสงฆาธการ ระดบเจาอาวาส ประกอบดวยกจกรรม/หมวดวชาคอ (1) กจกรรมการปฏบตกรรมฐานและจตภาวนา (2) หมวดวชาพระธรรมวนยส าหรบพระสงฆาธการ (3) หมวดวชาพนฐานทวไป (4) หมวดวชาเฉพาะสาขาตามภารกจ 6 ดาน (5) หมวดวชาเสรม และ (6) การฝกปฏบตและการศกษาดงาน และหลกสตรถวายความรแดพระนกเผยแผ และบคลากรดานการเผยแผ ประกอบดวย (1) กจกรรมการปฏบตกรรมฐานและจตภาวนา (2) หลกพระธรรมวนยส าหรบการเผยแผ (3) หลกการและภารกจดานการเผยแผ (4) หมวดวชาพนฐานทวไป (5) หมวดวชาเฉพาะ (6) หมวดวชาเสรม และ(7) การศกษาดงานและการฝกปฏบตจรง ทง 2 หลกสตรเปนหลกสตรหลก สามารถปรบเนอหาและจ านวนชวโมงใหเหมาะสมกบผเขารบการอบรมได

อภวฒน อรญภม (2548) ไดวจยเรองพระเครองกบพระพทธศาสนาในประเทศไทยปจจบน ผลการวจยพบวา กลมตวอยางสวนใหญนบถอพระเครองวาเปนสญลกษณและวตถมงคลทางศาสนา แตดานความเชอในการนบถอมความแตกตางกนออกไป สวนหนงเชอวาสามารถอธษฐานออนวอนขอในความศกดสทธของพระเครอง เพอใหมโชคลาภ เมตตามหานยมหรอมอทธฤทธปาฎหารย คมครองใหปลอดภยได ซงเปนความเชอทไมสอดคลองกบหลกค าสอนของพระพทธศาสนา และพบวาพระเครองมบทบาทและอทธพลตอการนบถอพระพทธศาสนาในรปแบบตางๆ กน เชน การใชเปนสงยดเหนยวทางใจ เพอใหระลกถงพระรตนตรยเพอใหระลกถงค าสอนของพระพทธศาสนา เปนตน และยงพบวาปจจบนพระเครองถกน ามาใชเปนสนคา มการซอขายในตลาดและแวดวงผนยมพระเครองอยางแพรหลาย ซงเรยกสภาวการณเชนนวาพทธพาณชย และมการขยายตวอยางกวางขวางในทกระดบสงคมของไทย

นนทพร พมมณ (2548) ไดวจยเรองแนวทางการบรหารจดการโครงการออกแบบและกอสรางในวดพทธศาสนาในประเทศไทย ผลการวจยพบวา ดวยความศรทธาในพระพทธศาสนา ท าใหพทธศาสนกชนนยมท าบญดวยการสรางวดสงผลใหมการกอสรางวดและอาคารเสนาสนะตางๆ เพมมากขน โดยขาดการควบคมดแลทเหมาะสมเกดเปนปญหาตางๆ ทงในขนตอนการด าเนนการการออกแบบและการกอสราง ในปจจบนโครงการออกแบบและกอสรางวดแบงเปน 2 ประเภทไดแก โครงการออกแบบและกอสรางวดใหมทงหมด และโครงการกอสรางเสนาสนะขนในวดเดมซงด าเนนการไดโดยไมมการควบคมในเรองการออกแบบและกอสราง ท าใหเกดปญหา

101

ในชวงตางๆของโครงการไดแก 1) ปญหาชวงเรมตนโครงการไดแก การตดตอหนวยงานของรฐ จ านวนบคลากรของรฐทเกยวของไมเพยงพอ ท าใหการด าเนนงานในการดแลของรฐท าไดไมทวถง 2) ปญหาในชวงออกแบบโครงการ ไดแก การออกแบบวางผง เชน การแบงเขตพทธาวาสสงฆาวาสไมชดเจน การใชประโยชนทดนไมเหมาะสม ความหนาแนนของอาคารการสรางอาคารใหมบดบงทศนยภาพอาคารเดมฯลฯ ในเรองของรปแบบสถาปตยกรรม เชน ความไมเหมาะสมในการใชฐานานศกดทางสถาปตยกรรม การออกแบบไมแสดงถงเอกลกษณสถาปตยกรรมทองถน และการเปลยนรปแบบจากสถาปตยกรรมวดแบบประเพณ เนองจากกลมบคคลทเปนผก าหนดทศทางในการออกแบบคอเจาอาวาส ผออกแบบ ผบรจาคปจจยผกอสรางและชางทองถนมความรไมเพยงพอ ทจะออกแบบและกอสรางใหเหมาะสม3) ปญหาในในชวงการกอสราง ไดแก ความมนคงแขงแรงของโครงสรางและมาตรฐานความปลอดภย เนองจากไมมการขออนญาตกอสราง จากผลการวจยน มขอเสนอแนะแนวทางการจดการโครงการออกแบบและกอสรางวดโดยมแนวทางการจดการ 2 แนวทางคอ 1) แนวทางการสงเสรม หนวยงานภาครฐควรมนโยบายใหความส าคญเรองการออกแบบกอสรางวดใหมากขน และควรมการเผยแพรความรทเหมาะสมในการออกแบบและกอสรางใหกบกลมบคคลทเปนผก าหนดแนวทางขนาดและรปแบบในการกอสราง2) แนวทางการก ากบดแลทางดานกฎหมาย เสนอแนะใหมการปรบเปลยนขนตอนการด าเนนการและตองมกฎหมายควบคมอาคารทางศาสนาในเรองความปลอดภยของโครงสรางอาคาร โดยอาจก าหนดใหอาคารส าคญและมขนาดใหญตองขออนญาตกอสราง ในดานรปแบบสถาปตยกรรมเสนอใหมการพจารณารปแบบกอนการกอสรางโดยคณะกรรมการผทรงคณวฒรวมกบมหาเถรสมาคมหนวยงานภาครฐทเกยวของและสถาบนศกษา โดยแบงความรบผดชอบเปนสวนกลางไดแกกรงเทพฯและปรมณฑลดแลโดยคณะกรรมการสวนกลาง และสวนภมภาคดแลโดยคณะกรรมการทองถน

วเชยร สายศร (2543) ไดศกษาวจยเรองพระพทธศาสนากบระบบสมณศกด : ศกษาเฉพาะกรณทศนะของนกวชาการพทธศาสนาและพระนกศกษาในสถาบนอดมศกษา ผลการวจยพบวา ระบบสมณศกดเรมปรากฏตงแตสมยครงพทธกาลซงเรยกวาเอตทคคะ เปนต าแหนงทพระพทธเจาทรงแตงตงใหกบพระสาวกผมคณธรรมและมความช านาญในดานตางๆ ระบบสมณศกดในประเทศไทยเรมปรากฏในสมยกรงสโขทยสมยพอขนรามค าแหง ซงพระองคทรงแตงตงสมณศกดใหกบพระสงฆทมความรความสามารถ เพอประโยชนในการบรหารงานพระศาสนา ในสมยกรงศรอยธยา กรงธนบร และสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน ระบบสมณศกดไดรบการปรบเปลยนมาโดยตลอด และพฒนาเปนระบบทชดเจนในสมยรชกาลท 6 ระบบสมณศกดในปจจบนไดมสวนชวยสนบสนนงานพระศาสนาดานการปกครองคณะสงฆ ผลการศกษาภาคสนามพบวา ระบบสมณศกดเปนเสมอนเครองราชสกการะของพระเจาแผนดนทถวายแดพระสงฆเพอประโยชนในการบรหารงานคณะสงฆ และเปนเครองสรางความสมพนธระหวางสถาบนพระมหากษตรยกบสถาบนสงฆ ระบบสมณศกดถอวาเปนสงกลางๆ จะมผลดหรอผลเสยขนอยกบผเขาไปเกยวของทไปยดถอ

102

วาเปนเรองยศ สกการะและชอเสยง จนท าใหพระสงฆปฏบตผดจากหลกพระธรรมวนย ทงนกระบวนการพจารณาแตงตงควรไดรบการปรบปรงกฎเกณฑและขนตอนการพจารณาโดยยดหลกพระธรรมวนยอยางเครงครด ระบบสมณศกดทเหมาะสมนนตองมความโปรงใสยตธรรมและตองมงเนน เพอประโยชนแกพระศาสนาและสงคมโดยรวมมากกวาเพอประโยชนสวนตนหรอหมคณะ ระบบสมณศกด จงจะเปนประโยชนแกพระศาสนาไดอยางแทจรง

พระพทยา เสวกพนธ (2548) ไดวจยเรองการนบถอพระพทธศาสนาและชวตทดในสงคมไทย : กรณศกษาพทธศาสนกชนในกรงเทพมหานคร จากการศกษาพบวา ลกษณะการนบถอพระพทธศาสนาตามหลกพทธธรรมใหยดหลกพระรตนตรยเปนทพงเขาใจยอมรบการกระท าและผลการกระท าของตนเองเปนทตง มหลกส าคญแหงการด าเนนชวต 3 ประการ กลาวคอ ละเวนความชวทงปวง ท าความดใหถงพรอม ท าจตใจใหบรสทธ ประพฤตตามอรยมรรคมองค 8 เปนฐานสจดหมายสงสด ของการมชวตทดตามหลกพทธศาสนา คอ การเขาถงสภาวะความเปนจรงแหงกฎธรรมชาต ไมยดมนถอมนวางใจเปนกลาง จตใจปลอดโปรงเบกบาน หมดความมวหมอง แตลกษณะการนบถอของชาวพทธในสงคมไทยปจจบนสวนใหญม ความเชอนบถอสงทตนคดวา ศกดสทธและเปนทพงอกมากมายนอกเหนอจากนบถอพระรตนตรย อกทงการด าเนนชวตตามกระแสแหงบรโภคนยมวตถนยม สงผลใหมชวตทดไมคอยสอดคลองตามหลกพทธธรรม พทธศาสนกชนกลมผปฏบตวปสสนากรรมฐานมทศนะเกยวกบลกษณะการนบถอ พระพทธ ศาสนาและการมชวตทดสอดคลองตามหลกพทธธรรมมากทสด รองลงมา คอ กลมผรวมลทธพธเจาแมกวนอม กลมผรวมลทธพธรชกาลท 5 และกลมผ เดนตามศนยการคาเซนเตอรพอยท ตามล าดบ โดยทพทธศาสนกชนสวนใหญมลกษณะการนบถอความเชอความเขาใจ ปฏบตตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนาไมถกตองเทาทควรโดยเฉพาะกลมเยาวชน สงผลใหการมชวตทดตามหลกพทธธรรมอยในระดบทต าทสดจาก ทกๆ กลม การแสวงหาความสขทตอบสนองทางดานรางกายมากกวาความสงบของจตใจ ดงนน ชาวพทธควรตระหนกทจะปลกฝงคานยมแหงการเสยสละ แบงปน ความพอดแหงการ พงวตถ สรางคณคาแหงชวตจากภายในมากกวาการมทรพยสนเงนทอง เกยรตยศ ชอเสยง เพอการมชวตทดตามหลกพทธธรรม และประโยชนสขแหงการอยรวมกนอยางแทจรง

โชต บดรฐ (2555) ไดศกษาวจยเรองการบรหารงานของพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆภาค 4 เพอความมนคงแหงพระพทธศาสนา ผลการวจยพบวา 1) สภาพการบรหารงานมผล ดงน ในการบรหารคน มการสรางและพฒนาภาวะผน าบคลากรทางพระพทธ ศาสนาใหมประสทธภาพ ในการบรหารภาระงาน มการออกกฎระเบยบในการปกครองคณะสงฆ และก าหนดโทษผทละเมดกฎระเบยบทวางไว และในการบรหารองคกร มการท างานเปนทม 2) ประสทธผลการบรหารงานมผล ดงน ในการบรหารคน มการด าเนนไปอยางรวดเรวสนองตองานทมอบหมายใหท า โดยใชคนตรงกบความรและความสามารถ ในการบรหารภาระงาน มงบรหาร

103

อยางประหยด คมคาและสนองตอบตอความตองการของผมาตดตอและในการบรหารองคกร ไดเนนในเรองสรางศรทธาเขาวดและปฏบตธรรมมากขน 3)ศกยภาพการบรหารงานมผลดงน ในการบรหารคน มการน าจดเดนของบคลากรมาใชในการบรหารงาน และแกปญหาจดดอยของบคลากรในการบรหารงาน ในการบรหารภาระงาน มการประยกตเทคโนโลยเขามาชวยในการบรหารงาน และในการบรหารองคกร มการจดท าแผนงานหรอโครงการเพอพฒนาองคกรอยางตอเนอง

อภรตน ไชยอนนต (2548) ไดศกษาวจยเรองคานยมและการปฏบตตนดานคณธรรม จรยธรรม ตามแนวทางพระพทธศาสนาของเยาวชนยคใหมในจงหวดเชยงใหม จากผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมการปฏบตตนตามแนวทางพระพทธศาสนาดานคณธรรมจรยธรรม และคานยมในระดบมาก โดยมการปฏบตในแตละดานสงสด 3 ล าดบแรก ดงน การปฏบตตนดานคณธรรมทมคาเฉลยสงสด 3 ประการ ประกอบดวย การมความรสกละอายในการกระท าความผด มความเหนอกเหนใจผอนและปฏบตตนดานความสจรต การปฏบตตนดานจรยธรรมทมคาเฉลยสงสด 3 ประการประกอบดวย การตอบแทนบญคณของผใหอปการะ การไมลกทรพย และการไมเบยดเบยนชวตและรางกายของผอน และคานยมทมคาเฉลยสงสด 3 ประการ ประกอบดวย การเคารพบชาและส านกในพระคณของพระรตนตรย เหนคณคาของตนเองดวยการประพฤตด และมความขยนหมนเพยรมมานะอดทน ในขณะทผใหสมภาษณเหนวาเยาวชนสามารถน าหลกค าสอนในพระพทธศาสนามาใชในชวตประจ าวนดานคณธรรมจรยธรรมและคานยมไดซงจะท าใหเยาวชนเปนบคคลทมคณภาพอนจะเปนประโยชนตอประเทศชาตและสงคม กลมตวอยางมความตองการพฒนาความรเกยวกบการปฏบตตนดานคณธรรมและจรยธรรมในระดบมาก และมความตองการในการพฒนาความรเกยวกบคานยมในระดบปานกลาง สวนผใหสมภาษณเหนวาเยาวชนในปจจบนควรไดรบการพฒนาความรเกยวกบการปฏบตดานคณธรรมจรยธรรมและคานยมตามแนวทางพระพทธศาสนา กลมตวอยางเหนวาปจจยทมอทธพลตอการปฏบตตนตามแนวทางพระพทธ ศาสนาในระดบมากทกปจจย โดยปจจยทอทธพลดวยคาเฉลยสงสด 3 ปจจย ประกอบดวย สถาบนครอบครว สถาบนการศกษาและกลม ในขณะทผใหสมภาษณเหนวาปจจยดานสถาบนครอบครว สถาบนการศกษา กลมเพอน ชมชน วดในพระพทธศาสนา และปจจยดานสอมวลชน มอทธพลตอการปฏบตตนดานคณธรรม จรยธรรม และคานยมตามแนวทางพระพทธศาสนา ผลการวเคราะหความสมพนธและความแตกตางระหวางคาเฉลยของการปฏบตตนตามแนวทางพระพทธศาสนาของกลมตวอยางพบวา ปจจยทมอทธพลตอการปฏบตตนตามความคดเหนของกลมตวอยางโดยรวมมความสมพนธกบการปฏบตตนตามแนวทางพระพทธศาสนาดานคณธรรม จรยธรรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และเมอพจารณาความสมพนธรายปจจย ปรากฏวาทกปจจยมความสมพนธกบการปฏบตตนตามแนวทางพระพทธศาสนาของกลมตวอยางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 เวนแตปจจยอนเตอรเนตและกลมเพอน ไมมความสมพนธกบการปฏบตตนตามแนวทางพระพทธศาสนา กลมตวอยางเพศหญง มคาเฉลยของจรยธรรม และคานยมสงกวาเพศชาย

104

อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 กลมตวอยางทมอายนอยมคาเฉลยการปฏบตตนดานคณธรรมต ากวากลมตวอยางทมอายสงกวาอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

วรญญ ชายเกต (2545) ไดศกษาวจยเรององคกรสงฆกบการปญหาความขดแยงในพทธศาสนา: ศกษาเฉพาะกรณวดพระธรรมกาย ผลการศกษาพบวา ปญหากรณวดพระธรรมกาย มผลกระทบในหลายดาน กลาวคอ 1. มผลกระทบตอพระธรรมวนย และ 2. มผลกระทบตอสถาบนสงฆ ดงนน แนวทางแกไขปญหาความขดแยงกรณวดพระธรรมกาย ควรใชวธการประนประนอมโดยอาศยหลกการของพระธรรมวนยและมตของมหาเถรสมาคมเปนแนวทางในการแกไขปญหาดงกลาว การบรหารจดการและการปกครองคณะสงฆควรปรบปรงใหมประสทธภาพและมความเขมแขง โดยอาศยแนวทางดงน 1. การปกครองคณะสงฆควรยดหลกพระธรรมวนยเปนใหญ 2. ควรยกใหสงฆเปนใหญในการบรหารจดการ 3. สมณศกดกบต าแหนงการบรหารควรแยกออกจากกน 4. สงเสรมการศกษาของพระภกษสามเณรและประชาชนใหมความเขาใจในหลกค าสอนทถกตอง กรณวดพระธรรมกายควรปรบปรงในสวนทมหาเถรสมาคมมมตใหแกไข 1. แกไขปรบปรงหลกค าสอนใหถกตองตามพระธรรมวนยทแทจรง 2. ควรมความระมดระวงในเรองการท าธรกจ เพราะเปนเรองของชาวโลกมใชของสงฆทพงกระท า 3. มความโปรงในในการบรหารทรพยสนของวด สามารถตรวจสอบได 4. ศาสนสมบตและศาสนวตถควรโอนใหอยนามของวดพระธรรมกาย

จงกล ศรวดปาน (2551) ไดศกษาวจยเรองการศกษาเรองการปฏรประบบราชการทมผลกระทบตอขาราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ผลการศกษาพบวา การปฏรประบบราชการทมผลกระทบตอขาราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตโดยภาพรวมอยระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา การปฏรประบบราชการทมผลกระทบตอขาราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตอยในระดบมาก 2 ดาน คอ ดานการปรบปรงระบบบรหารและวธการท างาน และดานการปรบปรงบทบาทหนาทและโครงสรางอ านาจและอยในระดบปานกลาง 4ดาน คอ ดานการปรบปรงโครงสรางองคกร ดานการปรบปรงระบบบรหารงานบคคล ดานการปรบปรงระบบการเงนและงบประมาณ ดานการสรางวฒนธรรมองคกรและคานยมผลการเปรยบเทยบการปฏรประบบราชการทมผลกระทบตอขาราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต จ าแนกตามเพศอายระดบการศกษารายไดระยะเวลาการปฏบตราชการ พบวา ขาราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตทมอาย ระดบการศกษา แตกตางกนมความคดเหนเกยวกบการปฏรประบบราชการทมผลกระทบตอขาราชการดานบทบาทหนาทและโครงสรางอ านาจ ดานโครงสรางองคกร ดานระบบบรหารและวธการท างาน ดานการบรหารงานบคคล ดานระบบการเงนและงบประมาณ ดานวฒนธรรมองคกรและคานยมไมแตกตางกน แตขาราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตทมเพศแตกตางกนมความคดเหนเกยวกบการปฏรประบบราชการทมผลกระทบตอขาราชการดานการบรหารบคคล ดานระบบการเงนและงบประมาณ ดานวฒนธรรมองคกรและคานยมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 แตในดานอนๆไมแตกตาง

105

ขาราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตทมรายไดแตกตางกนมความค ดเหนเกยวกบการปฏรประบบราชการทมผลกระทบตอขาราชการดานบทบาทหนาทและโครงสรางอ านาจแตกตางกนอยางมนยส าคญทระดบ.05 แตในดานอนๆไมแตกตางกน และขาราชการส านกงานพระพทธ ศาสนาแหงชาตทมระยะเวลาในการปฏบตงานแตกตางกนมความคดเหนเกยวกบการปฏรประบบราชการทมผลกระทบตอขาราชการดานระบบการเงนและงบประมาณแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 แตในดานอนๆไมแตกตางกน

ภญโญ พมนวน (2550) ไดศกษาวจยเรองการคมครองพระพทธศาสนาตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550: ศกษาเฉพาะกรณ การใชมาตรการทางอาญาตอภกษซงตองปาราชก พบวา จากการศกษาเกยวกบการคมครองพระพทธศาสนาตามกฎหมายทใชบงคบอยในปจจบน ซงไดแก รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 พระราชบญญตอธกรณปฐมปาราชก พระพทธศกราช 2463 พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.2505 แกไขเพมเตม (ฉบบท2) ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.2535 และประมวลกฎหมายอาญา นนมปญหาเกยวกบการคมครองพระพทธศาสนาในประเทศไทย โดยสาระส าคญของปญหาทส าคญมสามประการทกอใหเกดความเสยหายตอพระศาสนาอนเนองมาจากการกระท าผดพระธรรมวนยถงอาบตปาราชกของพระภกษสงฆทมไดมเจตนาอปสมบทอยางแทจรง โดยเนองจากแนวคดทางกฎหมายของไทยเกยวกบการใชมาตรการทางอาญาตอภกษสงฆนน ไดยกเลกในรชกาลท 6 ท าใหแนวคดทจะเอาผดตอพระภกษสงฆผกระท าผดพระธรรมวนยถงอาบตปาราชกจงมไดมการใชแนวคดทางกฎหมายอาญา ซงปญหาทผศกษาวเคราะหมดงตอไปน คอ ประการทหนง ปญหาจากบทบญญตของกฎหมาย เนองดวยกฎหมายสงฆทมอยไมไดมเจตนารมณทจะปองกนและปราบปรามการกระท าผดพระธรรมวนยของพระภกษสงฆโดยตรง ท าใหบทบญญตในเรองการคมครองพระศาสนาจากการกระท าผดของพระภกษสงฆไมมหลกเกณฑทเปนรปธรรม โดยกฎหมายเพยงแตบญญตไวกวางๆขาดความชดเจนในการทจะเอาผดตอพระภกษสงฆซงกระท าการละเมดตอพระธรรมวนยอนเปนการท าลายพระศาสนา ในกรณดงกลาวนกฎหมายทมอยไมสามารถน ามาใชไดอยางมประสทธภาพ ประการทสองการใชบงคบมาตรการทางกฎหมายซงมาตรการทางกฎหมายทมอยไมสามารถท าใหพระภกษสงฆทกระท าผดวนยสงฆเกดความย าเกรงหรอเกรงกลว เพราะลกษณะมาตรการขององคกรสงฆนนเปนเพยงกฎของสงฆทออกมาบงคบใชตามพระราชบญญตคณะสงฆมใชกฎหมาย ซงมไดเปนมาตรการทมโทษเชนเดยวกบโทษทางอาญา แตเพยงเปนลกษณะบงคบใหพระภกษสงฆทกระท าผดพระธรรมวนยออกไปเสยจากพระศาสนาเทานนเอง จงไมเปนทเกรงกลวแกบคคลทจะเขามาหาประโยชนสวนตวในพระศาสนา และประการทสาม ปญหาจากเจาหนาทองคกร และหนวยงานทเกยวของ โดยกฎหมายไมไดบญญตใหอ านาจอยางชดเจนในการทจะใหบคคลหรอหนวยงานใดเปนผทมอ านาจในการตรวจสอบการกระท าผดของพระภกษสงฆและการใหอ านาจของเจาหนาท องคกรสงฆเองกขาดสภาพบงคบเชน กฎหมาย การแกไขปญหาจงไมมทศทางทชดเจนซงปญหา

106

ตางๆ เหลานเปนปญหาทยงไมไดรบการแกไขอยางเปนรปธรรมในปจจบน อนเนองมาจากหลายสาเหตดงกลาวมาแลว

ทงนรฐกเปนสวนหนงทมแนวคดวา ปญหาทางศาสนจกรเปนเรองของทางคณะสงฆหรอองคกรสงฆนน เปนเรองทฝายบานเมองไมควรเขาเกยวของหรอยงเกยว ปลอยใหเปนเรองของฝายศาสนจกรจดการกนเองตามหลกของศาสนาและการบรหารภายในองคกรสงฆ นนท าใหปญหาภายในองคกรสงฆทมอยสงสมและเพมพนขนเรอยมาและเปนปญหาใหญในสงคมอนกระทบตอสงคมโดยรวมในประเทศไทยทงในแงอาชญากรรม เศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม โดยไมสามารถแกไขปญหาทมอยไดเลย ดงนน รฐควรมสวนรวมในการแกไขปญหาดงกลาวโดยการน ามาตรการทางกฎหมายอาญาเขาไปชวยแกไขปญหาในองคกรสงฆใหมความเรยบรอยดและคมครองพระพทธศาสนาใหอยคกบสงคมไทยตลอดไป ไมปลอยใหปญหาองคกรสงฆเปนปญหาทางฝาย ศาสนจกรแตเพยงฝายเดยว อกทงยงชวยปองกนและปราบปรามบคลทจะเขาไปแอบแฝงและแอบองในพระพทธศาสนาเพอประโยชนสวนตนใหเกดความเกรงกลวตอมาตรการทางกฎหมายอาญาทจะเกดขนกบบคคลนนหากมเจตนาไมบรสทธในการเขาไปอยในพระศาสนา เพอจะใหพระพทธ ศาสนามความเจรญรงเรองสบไป

ขตตยา ขตยวรา (2547) ไดศกษาวจยเรองการกอรปทางอตลกษณของขบวนการเคลอนไหวทางศาสนา กรณศกษาชมชนสนตอโศก จากการศกษาวจยพบวา ภายใตบรบทของการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมแบบสมยใหมในยคโลกาภวฒน ดานหนงสนตอโศกพยายามเสนอภาพใหดเหมอนเปนชมชนพทธกอนทนนยมทแสดงตวผานรปแบบวถเกษตรแบบพงตนเอง รปแบบการแตงกายละรปแบบของความสมพนธแบบแลกเปลยนระหวางชมชน ทวาในอกดานหนงเราจะเหนสวนทเปนองคประกอบของวฒนธรรมชนชนกลางจากลกษณะโครงสรางการจดองคกรทมความเปนระบบระเบยบและวธคดทจะสะทอนอดมการณมนษยนยมในการตความหลกค าสอนพธกรรมทางศาสนาและการปฏบตธรรมในชวตประจ าวนซงสรางความดงดดใจใหแกสมาชกแกนน าของกลมทเปนชนชนกลางระดบลาง ในขณะเดยวกนสนตอโศกกเลอกประสานทาทในการตอบสนองความตองการและรสนยมทางศาสนาแกชาวชนบทผานความเสมอภาคทางเศรษฐกจตามแนวทางบญนยมและการตความหลกค าสอนเรองการท าบญใหเกดเปนจรยธรรมในการท างานและเนนคณคาของงานหนกในภาคการเกษตร นอกจากน จดเดนของขอเสนอในการปฏรปของสนตอโศกอยทการดงบทบาทผน าชมชนของพระสงฆกลบคนมา การเนนระเบยบวตรปฏบตทเครงครดและความเขมงวดในการคดเลอกผทจะเขาสเพศบรรพชตเปนเสมอนการวพากษวจารณโครงสรางการปกครองคณะสงฆกระแสหลกทไมอาจเปนพลงผลกดนในการปฏรปได ทายสดเนองจากสนตอโศกตระหนกดวาการยอมรบจากสงคมเปนสงส าคญ จงพยายามแสวงหาความชอบธรรมตามจารตโบราณจากสถาบนพระมหากษตรยควบคไปกบการเนนความเปนชาตนยม ในขณะทปฏกรยากบรฐไทยเปนไปในลกษณะของการแสดงความรวมมอ แมวาในชวงปจจบนรฐจะใชยทธศาสตรการ

107

ผนวกกลนอยางนมนวล แตสนตอโศกเองกพยายามรกษาความเปนอสระของตนในระดบหนงเพอไมใหถกอ านาจรฐครอบง าเชนกน การอยรอดภายหลงวกฤตการเมอง การเตบโตแขงแกรงในเชงสถาบนของสนตอโศกตลอดจนการเสนอรปแบบทปฏบตไดจรงของเศรษฐกจพงตนเองตามแนวพทธ ท าใหสนตอโศกแสดงศกยภาพของการเปนชมชนพทธทวนกระแสในสงคมไทย

อชรพจณชา พลายนาค (2553) ไดศกษาวจยเรองการใชโหราศาสตรเปนวถทางในการเผยแผพระพทธศาสนา พบวาโหราศาสตรไทยมประวตความเปนมาทยาวนานและมมากอนทพระพทธศาสนาจะเกดขน ในคมภรทางพระพทธศาสนานกายเถรวาทปรากฏเรองเกยวกบโหราศาสตรอยหลายแหงและในสมยพทธกาลกมการศกษาเรองเกยวกบดวงดาว การท านายมหา ปรสลกษณะและการท านายฝน แสดงใหเหนวาพระพทธศาสนายอมรบความมอยของโหราศาสตรในฐานะเปนศาสตรแขนงหนง แตพระพทธศาสนาถอวาพระสงฆไมควรน าโหราศาสตรมาใช ดงมพทธบญญตชดเจนมใหภกษเกยวของกบโหราศาสตร เพราะไมเหมาะกบชวตของสมณเพศ ในสวนของความสมพนธระหวางพระพทธศาสนากบโหราศาสตร พบวาหลกธรรมทางพระพทธศาสนาทเกยวของ คอ นยาม 5 กรรมกบการใหผลของกรรม อกทงเรองความเพยร และการมเสรภาพในการกระท าของมนษย เหลานลวนสงผลและมอทธพลตอการด าเนนชวตของมนษยมากกวาอทธพลจากอ านาจของดวงดาว จากการศกษาพบวาพระสงฆทใชโหราศาสตรสามารถชวยเหลอชาวบานทมความทกขได แตควรใชโหราศาสตรในฐานะเครองมอชกจง ไมใชเปนจดหมายหลก แมวาการกระท าเชนนจะผดหลกพระธรรมวนย แตหากเพอประโยชนสขทจะเกดขนแกสงคมและผคนหมมาก พระสงฆบางรปกเหนวาควรท า เพราะพทธบรษท 4 โดยเฉพาะอบาสกอบาสกา ซงเปนคนสวนมากของสงคม หากชกจงพวกเขาเหลานนใหมความรความเขาใจในหลกธรรมทถกตองแลวกยอมจะเปนก าลงส าคญในการปกปองและท านบ ารงพระพทธศาสนาใหสบทอดตอไปไดในอนาคต

พระมหาสมรรถชย มงค าม (2552)ไดศกษาวจยเรองรปแบบการจดองคกรปกครองคณะสงฆไทย ไดขอสรปจากการวจยพบวา พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.2505 มหลกการส าคญคอการยกเลกระบบสภาทงหมด รอฟนมหาเถรสมาคมขนมาใหม โดยมสมเดจพระสงฆราชทรงเปนประธาน และไดมอบอ านาจการปกครองคณะสงฆทงหมดไวกบมหาเถรสมาคม แมวามหาเถรสมาคมจะสามารถชวยลดความขดแยงระหวางนกายได แตปญหาของพระราชบญญตคณะสงฆฉบบนกคอ ความลาชาของระบบการบรการจดการ เนองจากกฎหมายฉบบนไดยกเลกองคกรการบรหารกจการคณะสงฆทงหมดแลวรวบอ านาจไวทมหาเถรสมาคม จงมการแกไขเพมเตมในพ.ศ.2535 โดยการใหอ านาจสมเดจพระสงฆราชเพมองคกรการบรการกจการคณะสงฆเขามาเปนผชวยงานของมหาเถรสมาคม เรยกวา “อนกรรมการฝายตางๆ” ตามมตมหาเถรสมาคม แตปญหากเกดขนอกเพราะเหตทวา คณะอนกรรมการไมมอ านาจในการตดสนใจ อ านาจการบรหารจดการและการตดสนใจยงคงขนอยกบมหาเถรสมาคม ดงนน การจดรปแบบองคกรการปกครองสงฆใหม

108

ประสทธภาพ จะตองมการจดรปแบบองคกรใหเหมาะสมและสอดคลองกบสภาพสงคมในปจจบน มฝายนโยบายและอ านวยการสงการ มฝายบรหารจดการ และมกลไกการแสดงความรบผดชอบในการปฏบตหนาทดวย

นอกจากน ผวจยไดมขอเสนอแนะถงปญหาและอปสรรคการปกครององคกรสงฆไทยเพมเตม คอ

1. การไมเปดชองทางหรอโอกาสใหคณะสงฆไดท างานตามกรอบของพระราช บญญตคณะสงฆ เชน มโอกาสศกษาไดหลากหลายขน มการกระจายอ านาจการบรหารไดมากขนและสะดวกขน มชองทางเผยแผมากขน โดยมหนวยงานมชองทางรองรบจากภาครฐ มงบประมาณและหนวยงานทดแลจากภาครฐโดยมคณะสงฆเปนผดแลและปฏบตการ

2. ขาดการกระจายอ านาจไปสคณะสงฆระดบปฏบตการ และขาดเสยงสะทอนกลบจากระดบปฏบตการสฝายปกครองหรอฝายบรหารนโยบาย

3. ไมไดมการปกครองใหเปนไปตามระเบยบการปกครองคณะสงฆ กลาวคอ ปจจบนน การปกครองคณะสงฆเปนไปตามระบบพอปกครองลก พปกครองนอง ไมยดระเบยบวาดวยการปกครอง ท าใหการปกครองนนขาดระเบยบวนย

4. การปกครององคกรสงฆในปจจบน เปนแบบตวใครตวมน เมอมปญหาเกดขนกจะท าใหการแกไขกนเอง หรอเรยกมาคยกนเพอหาขอตกลง ถาหากตกลงกนไมไดกจะท าการรองเรยนไปทางสวนราชการหรอศาล การตดสนปญหาทเกดขนกไมเปนไปอยางเดดขาด ตางจากสวนราชการทมเจาหนาทคอยควบคมดแลอยางดและเดดขาด

5. บคลากรในองคกรสงฆขาดความรความสามารถในเรองการบรหารจดการองคกรอยางมออาชพ

6. ขาดการประชาสมพนธ การประชาสมพนธตางคนตางท าไมเปนเอกภาพ เมอเกดปญหาในดานลบ ท าใหไมสามารถสอสารท าความเขาใจกบประช าชนได ท าใหเกดความเสยหายอยางมากตอองคกร

Michel Picard (1996) ไดศกษาเรองของการทองเทยวทางวฒนธรรมของบาหล และ มประเดนทนาสนใจวาความส าเรจของการทองเทยวทางวฒนธรรมของบาหล ประการแรก เพราะความเขมแขงของชมชน ซงมศรทธาและความเชอมนในศาสนาอยางแรงกลา มวถชวตทผกพนเกยวโยงกบศาสนาแทบทกเรอง ความสมพนธของคนในชมชนจะเปนลกษณะของความสมพนธแนวราบ มวดและสงศกดสทธเปนศนยกลาง เปนสงคมทมรากฐานในการเคารพนบถอปยา ตายายและผอาวโส ชาวบาหลตระหนกดวา นอกจากความเปนเอกลกษณทางลกษณะภมศาสตรแลว ความเปนเอกลกษณทางวฒนธรรม คอ จดขายทส าคญทสดทชาวบาหลมอย และสามารถดงดดใจนกทองเทยว ปจจยทส าคญอกประการหนงทเสรมใหทรพยากรทางวฒนธรรมของบาหลไดรบผลกระทบจากการทองเทยวนอยกคอนโยบายดานการทองเทยวของภาครฐ ทใหความส าคญมากตอ

109

การด ารงไวซงความศกดสทธ และความส าคญของประเพณกรรมตางๆ อนเกยวของกบศาสนา ซงเปนความภาคภมใจของชาวบาหล เหนไดชดจากการทภาครฐไดออกกฎปฏบตเกยวกบการด าเนนกจกรรมการทองเทยว คอ

1. ไมอนญาตใหน าเอาการเตนร า ประเภททมไวใชในพธกรรมอนเกยวของทางศาสนา ออกมาแสดงภายนอกสถานททไดก าหนดเอาไว แตจะอนญาตใหนกทองเทยวเขาไปชมในสถานทนนๆไดกรณทมการจดพธกรรม

2. การออกกฎควบคมกจกรรมดานการทองเทยวของมคคเทศก มคคเทศกจะตองไดรบใบอนญาตในการประกอบอาชพจากส านกงานการทองเทยวบาหล (Bali Government Tourism Office) จะตองแตงกายในแบบของบาหลในขณะทปฏบตงาน และมคคเทศกจะตองเปนสมาชกของสมาคมวชาชพ (Professional Association) ซงควบคมดแลโดยภาครฐ

3. หามมใหนกทองเทยวเขาไปในวด หรอ สถานทศกดสทธของศาสนาฮนด ในขณะทก าลงมการด าเนนพธกรรมทางศาสนา แตจะอนญาตใหนกทองเทยวเขาชมสถานทไดกรณทไมไดท าพธกรรม

4. เพอไมใหการเขาชมวดหรอสถานทศกดสทธ เปนไปในเชงการคา จงไมใหมการเกบคาเขาชมสถานท แตจะใชการบรจาคเงนบ ารงตามความสมครใจของนกทองเทยวแทน

ศรนทพย สถรศลปน และคณะ (2546) วจยเรองรปแบบการจดการศกษาและการเผยแผ ศาสนธรรมของวดในพระพทธศาสนา กรณศกษาวดพระธรรมกาย อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน จากการศกษาวจยพบวา รปแบบการจดการศกษาของวดพระธรรมกายมทมาจากแนวคดในการสรางวดของคณะผบกเบก รปแบบดงกลาวประกอบดวยองคประกอบส าคญ 2 ประการ คอ คณะกรรมการบรหารวดและหลกปฏรปเทส 4 และผลลพธทไดคอศาสนทายาทและกลยาณมตรทมพลงศรทธามหาศาลในอนทจะอทศชวตเพอสบทอดพระพทธศาสนา คณะผบรหารการศกษาโรงเรยนพระปรยตธรรมวดพระธรรมกายเหนชอบใหจดอบรมโครงการเรองเทคนคการสอนพระบาล ซงเปนแนวทางหนงในการสนบสนนเพอเพมประสทธภาพการจดการศกษาและเผยแผศาสนธรรม โดยมวตถประสงคในการเพมศกยภาพครสอนพระบาลทมอยเดมใหมความสามารถในการจดระบบการเรยนการสอน การจดท าหลกสตรและมศลปะในการถายทอดวชาความร ทงนมพระภกษและสามเณรสนใจเขารบการอบรมพอสมควร

พรรณธภา เอยมศรปรดา และคณะ (2553) ไดศกษาวจยเรองศาสนากบการสรางสนตสข : บทบาทของพระสงฆในการสงเสรมสนตสขในชมชน เขตกรงเทพมหานคร พบวา จากการศกษาปจจยทมผลตอบทบาทของพระสงฆในการสงเสรมสนตสขในชมชนในดานตางๆ พบวา พระสงฆตระหนกในบทบาทการสงเสรมสนตสขในชมชนอยในระดบมาก มความเชอมนในความสามารถของตนเองตอการท าหนาทสงเสรมสนตสขในชมชนอยในระดบมากไดรบการสนบสนนจากสงคมในการท าหนาทสงเสรมสนตสขในชมชนอยในระดบปานกลาง และรบรถงปญหาความแตกแยกใน

110

สงคมในระดบมาก ในประเดนหนาทของพระสงฆในการสงเสรมสนตสขในชมชน จากการศกษาสามารถสรปหนาททส าคญ ไดแก (1) การเผยแผหลกธรรมและการเทศนสอนดวยใจเปนกลาง (2) การใหค าปรกษาและก าลงใจ (3) การสอนพระพทธศาสนาในโรงเรยน (4) การจดกจกรรมรวมกบชมชน (5) การเปนแบบอยางทดใหกบสงคม (6) หมนศกษาคนควาหาความรอยเสมอ และ (7) เปนผน าในชมชน ส าหรบหลกธรรมทส าคญส าหรบใชเปนแนวทางในการสงเสรมสนตสขในสงคม ไดแก พรหมวหาร 4 ศล 5 สงคหวตถ 4 หรโอตตปปะ ฆราวาสธรรม และสามคคธรรม

พระครพศาลถรธรรม (2553) ไดศกษาวจยเรอง “ศกษาประสทธภาพการบรหารจดการวดของเจาอาวาสในเขตธนบร กรงเทพมหานคร” ไดขอสรปวา ดานการปกครอง พบวา โดยรวมอยในระดบมาก ซงสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวาพระสงฆาธการผมต าแหนงหนาททางการปกครองไดใหความส าคญกบการปกครองเพอใหเกดความเรยบรอยดงามตามพระธรรมวนยกฎหมายบานเมอง กฎ ระเบยบ ค าสง ประกาศของมหาเถรสมาคม จงท าใหพระสงฆในเขตธนบรมความเหนวา ประสทธภาพการบรหารจดการวดของเจาอาวาสในเขตธนบรอยในระดบมาก ดานการศาสนศกษานน โดยรวมยในระดบปานกลางซงนาจะสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวา งานดานการศาสนศกษาในเขตธนบรยงควรตองมการปรบปรงแกไขในบางประการ เชน เรงรดรณรงคใหมการอบรมบาลและนกธรรมกอนสอบ (แตละป) และสรรหาและพฒนาครสอนนกธรรมและบาล เปนตน ดานการศกษาสงเคราะห พบวา โดยรวมอยในระดบมาก ซงสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวาพระสงฆาธการในเขตธนบร เปนผทใหความส าคญและตระหนกในดานการศกษาสงเคราะห ซงเปนบทบาทหนาทของวดและคณะสงฆมาแตครงโบราณ ทงนกเพอเปนการใหเกดประสทธภาพมากทสด ดวยความรวมมอของบานวด และโรงเรยน ดานการเผยแผ พบวา โดยรวมอยในระดบปานกลาง ซงนาจะสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวา งานดานการเผยแผพระพทธศาสนาในเขตธนบรยงควรตองมการปรบปรงแกไขในบางประการ เชน อบรมพระสงฆสามเณรใหรจกวธการเผยแผธรรมะ โดยการจดใหมการเทศนบรรยายในวนส าคญทางศาสนาและการจดตงหองสมดภายในวดเพอประโยชนในการศกษาธรรมบาลแกพระสงฆสามเณรและประชาชน ดานการสาธารณปการ พบวา โดยรวมอยในระดบมากซงสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวา พระสงฆาธการในเขตธนบร ไดตระหนกและใหความส าคญกบการกอสรางถาวรวตถ การบรณปฏสงขรณ ซอมแซมเพอเปนการอนรกษ ศาสนสถานและศาสนวตถ โดยถอวาเปนการสบทอดพระพทธศาสนาไปสอนชนรนหลง ดานการสาธารณสงเคราะห พบวา โดยรวมอยในระดบปานกลาง ซงนาจะสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวา งานดานการสาธารณสงเคราะหในเขตธนบรยงควรตองมการปรบปรงแกไขในบางประการ เชน การชวยเหลอผประสบภยธรรมชาต การจดตงหนวยอบรมพทธศาสนกชนบรเวณวด และการด าเนนกจการสาธารณสงเคราะหดวยการพฒนา สรางถนน ขดลอกคคลอง เปนตน

111

พระครสงฆรกษกฤษฎตภณ สเมโธ (2553) ไดศกษาวจยเรอง ประสทธภาพการบรหารจดการวดของเจาอาวาสในเขตอ าเภอล าลกกา จงหวดปทมธาน พบวาดานการปกครองนน โดยรวมอยในระดบมาก ซงสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวาพระสงฆาธการผมต าแหนงหนาททางการปกครองไดใหความส าคญกบการปกครองเพอใหเกดความเรยบรอยดงามตามพระธรรมวนยกฎหมายบานเมอง กฎระเบยบค าสง ประกาศของมหาเถรสมาคม ดานการศาสนศกษา พบวาโดยรวมอยในระดบปานกลาง ซงนาจะสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวางานดานการศาสนศกษาในอ าเภอล าลกกา จงหวดปทมธาน ยงควรตองมการปรบปรงแกไขในบางประการ เชน เรงรดรณรงคใหมการอบรมบาลและนกธรรมกอนสอบ (แตละป) และสรรหาและพฒนาครสอนนกธรรมและบาล เปนตน ดานการศกษาสงเคราะห พบวาโดยรวมอยในระดบปานกลาง ซงนาจะสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวา งานดานการศาสนศกษาในอ าเภอ ล าลกกา จงหวดปทมธาน ยงควรตองมการปรบปรงแกไขในบางประการ เชนการจดตงทนสงเคราะหการศกษาแกเดก และเยาวชนทกระดบชน การชวยเหลอดานอปกรณการศกษา และการชวยเหลอดานทนการศกษาเฉพาะบคคลผก าลงศกษาทมความเดอดรอนเปนตน ดานการเผยแผ พบวา โดยรวมอยในระดบปานกลาง ซงนาจะสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวา งานดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอล าลกกา จงหวดปทมธาน ยงควรตองมการปรบปรงแกไขในบางประการ เชน อบรมพระสงฆสามเณรใหรจกวธการเผยแผธรรมะ โดยการจดใหมการเทศนบรรยายในวนส าคญทางศาสนาและการจดตงหองสมดภายในวดเพอประโยชนในการศกษาธรรมบาลแกพระสงฆสามเณรและประชาชน ดานการสาธารณปการ พบวาโดยรวมอยในระดบมาก ซงสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวา พระสงฆาธการในอ าเภอล าลกกา จงหวดปทมธาน ไดตระหนกและใหความส าคญกบการกอสรางถาวรวตถ การบรณปฏสงขรณซอมแซมเพอเปนการอนรกษศาสนสถานและศาสนวตถ โดยถอวาเปนการสบทอดพระพทธศาสนาไปสอนชนรนหลง ดานการสาธารณสงเคราะห พบวาโดยรวมอยในระดบปานกลาง ซงนาจะสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวา งานดานการสาธารณสงเคราะหในอ าเภอล าลกกา จงหวดปทมธาน ยงควรตองมการปรบปรงแกไขในบางประการ เชน การชวยเหลอผประสบภยธรรมชาต การจดตงหนวยอบรมพทธศาสนกชนบรเวณวด พระครสวรรณวรการ (2553) ไดศกษาวจยเรอง บทบาทของพระสงฆในการพฒนาชมชนในจงหวดปทมธาน ไดสรปผลการวจยไววา ดานสงคมพบวาโดยภาพรวมอยในระดบปานกลางแสดงใหเหนวา พระสงฆมสวนรวมในกจกรรมของชมชนหรอของสงคมไมมากพอและมอทธพลตอการเปลยนแปลงของสงคมไมดจงท าใหพระสงฆมบทบาทในการพฒนาชมชนอยในระดบปานกลาง ดานเศรษฐกจ พบวาโดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง กแสดงใหเหนวาพระสงฆมสวนชวยเหลอในเรองของเศรษฐกจนจ านวนนอยซงสวนใหญพระสงฆจะเปนฝายรบมากกวาฝายใหในเรองของเศรษฐกจจงท าใหพระสงฆมบาทบาทในดานเศรษฐกจนอยในระดบปานกลาง ดาน

112

วฒนธรรม พบวาโดยภาพรวมอยในระดบมาก แสดงวาพระสงฆมความส าคญอยางมากตอชมชนหรอตอสงคมในสวนของการสงเสรมดานวฒนธรรม และมอทธพลตอชมชนในดานนจงท าใหบทบาทของพระสงฆในดานวฒนธรรมอยในระดบมาก ดานสาธารณสข พบวาโดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง ดานสงแวดลอม พบวาโดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง ซงท าใหเหนวาดานสงแวดลอมพระสงฆไมคอยมสวนรวมหรอมบทบาทตอชมชนเทาทควรจงท าใหบทบาทของพระสงฆในการพฒนาชมชนดานสงแวดลอมนอยในระดบปานกลาง พระครใบฎกาอภชาต ธมมสทโธ (2553) ไดศกษาวจยเรอง ประสทธภาพการบรหารงานของเจาอาวาสในจงหวดนนทบร ผลการวจยสรปวาดานการบ ารงรกษาวด จดกจการและศาสนสมบต มประสทธภาพการบรหารงาน ดานการบ ารงรกษาวด จดกจการและศาสนสมบตของวด อยในระดบมาก ซงแสดงใหเหนถงความทมเทและเอาใจใสของเจาอาวาสในการบ ารงรกษาวด ไมวาจะเปนการซอมแซม ปรบปรงหรอตกแตงตอเตม วหารโบสถ อาคารสถานท หรอการวางแบบแปลนและแผนผงภายในวดเพอปรบทศนยภาพภายในวดใหสวยงาม และพฒนาไปไดดวยด ดานการบรหารและการปกครอง พบวา มประสทธภาพการบรหารงาน ดานการบรหารและการปกครอง อยในระดบมาก ซงแสดงใหเหนถงความสามารถของเจาอาวาสในการบรหารงานตามพระราช บญญตคณะสงฆ (ฉบบท 2) พ.ศ.2535 ในการบรหารงานนนเจาอาวาสตองบรหารทงคน งานและทรพยากรตลอดจนเวลา เพอใหงานกจการคณะส าเรจลลวงตามเปาหมายทไดวางไวอนจะยงผลใหเกดความผาสกขนภายในวด และสงผลใหการปกครองสามารถด าเนนไปไดดวยด ถกตองตามครรลองคลองธรรมแหงพระธรรมวนยตอไป ดานการศกษาอบรมและสงสอน พบวามประสทธ ภาพการบรหารงานดานการศกษา อบรมและสงสอนอยในระดบมาก ซงแสดงถงความเอาใจใสของเจาอาวาสทมตอพระภกษสามเณรและศษยวด โดยการสงเสรมใหพระภกษสามเณร และศษยวดไดมโอกาสศกษาเลาเรยนทงในแผนกธรรมและบาล ตลอดจนสนบสนนการศกษาในแผนกสามญ เพอใหพระภกษ สามเณร และศษยวดไดมโอกาสเพมพนความรประสบการณ ซงจะท าใหพระภกษ สามเณร และศษยวด สามารถน าความรทไดรบไปพฒนาตนเองใหเปนบคคลทมคณภาพและเพยบพรอมไปดวยความรความสามารถซงจะท าใหสามารถแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ ดานการใหความสะดวกในการบ าเพญกศล พบวามประสทธภาพการบรหารงานดานการใหความสะดวกในการบ าเพญกศล อยในระดบมาก แสดงใหเหนถงวสยทศนอนยาวไกลของเจาอาวาสในการพฒนาสงตางๆ ทจะชวยเพมความสะดวกใหแกพทธศาสนกชนในการมาวด ในโอกาสตางๆ เมอผทมาวดไดรบความสะดวกสบายกจะท าใหเกดความประทบใจ สขใจ และอยากทจะกลบมาวดอก จากแนวคดทฤษฏและงานวจยทเกยวของทกลาวมา ชใหเหนวา การบรหารการเผยแผพทธศาสนาเปลยนแปลงไปจากอดตตามบรบทของสงคมและกระแสโลกาภวตน ท าใหหนวยงานทรบผดชอบ คอ มหาเถรสมาคมตลอดจนถงคณะสงฆพระสงฆาธการทงหลาย ตองปรบเปลยน

113

วธการดานการเผยแผพทธศาสนาใหสอดคลองกบวถชวตของสงคมในยคปจจบน ตลอดจนการประยกตใชเทคโนโลยใหมความเหมาะสม และการเปดโอกาสใหประชาชนไดมสวนรวมในการเผยแผ ปกปองคมครองพทธศาสนา อนจะเปนไปเพอประโยชนและเกดความสขแกประชาชนตามเจตนารมณของพทธศาสนาตอไป