บทท 7 การประเมนผลการปฏบตงาน

การประเมนผลการปฏบตงาน (performance appraisal) เปนเครองมอพฒนาทรพยากรมนษยทสาคญเชนเดยวกบการศกษาและการฝกอบรมโดยมความสาคญในแงมมของการปรบเงนเดอน การเลอนขนตาแหนง มากกวาทจะใชเปนเครองมอในการพฒนาพนกงานอยางจรงจง ดงนนจงพบวามการนาแบบประเมนผลการปฏบตงานมาใชเมอใกลมการปรบเงนเดอน เพราะการประเมนผลการปฏบตงานเปนเครองมอทใชประเมนความรความสามารถในการทางานของพนกงานในหนวยงานทกประเภท และเปนเครองชวดความสมพนธระหวางความรความสามารถของพนกงานและความคาดหวงของหนวยงาน การประเมนผลการปฏบตงาน เปนเสมอนบทสรปการทางานของพนกงานแตละคน สวนการศกษาและการฝกอบรมเปนเพยงเกณฑพนฐานวาพนกงานคนนน นาจะทางานได แตจะรไดวาทางานไดดเพยงใดตองอาศยการประเมนผลการปฏบตงาน ดงนนจงจาเปนตองศกษาการประเมนผลการปฏบตงานใหรและเกดความเขาใจอยางละเอยดในฐานะเครองมอเพอใชในการพฒนาคณคาพนกงาน (ประเวศ มหารตนสกล, 2545, หนา 67 – 69) ความหมายและความเปนมาของการประเมนผลการปฏบตงาน ในระยะเรมแรก การประเมนผลการปฏบตงานยงไมมระบบ (unsystematic) และไมมกฎเกณฑทแนนอน (casual) การประเมนเปนแบบงายๆ คอ ใชวธการนบผลงานทพนกงานทาได เพอใชเปนปจจยกาหนดวา ใครควรไดรบคาตอบแทนเทาใด การประเมนสวนใหญมกใชวดผลการปฏบตงานของพนกงานในโรงงานอตสาหกรรม ซงเรมมาตงแตสมยปฏวตอตสาหกรรมในยโรปศตวรรษท 17 และไดมการพฒนาใหเปนระบบมากยงขนตามลาดบ การประเมนผลการปฏบตงานทเปนระบบถกบนทกไวครงแรกเมอป ค.ศ. 1800 ในโรงงานอตสาหกรรมโดยโรเบรต โอเวน (Robert Owen) ซงไดใชสมดบนทกและเครองหมายแสดงลกษณะในโรงงานปนฝาย โดยการบนทกรายงานของพนกงานแตละคนในวนหนงๆ สวนเครองหมายแสดงลกษณะนน แสดงใหเหนความแตกตางจากการประเมนพนกงานจากเลวไปยงด ตอมาการประเมนผลการปฏบตงานทมหลกเกณฑและเปนทรจกกนแพรหลายหลงสงครามโลกครงท 1 โดยวอลเตอร ดลล สกอต (Walter Dill Scott) ไดเสนอแนะใหกองทพบกสหรฐอเมรกาประเมนผลการปฏบตงานของทหารบกเปนรายบคคล (man to man rating) ซงปรากฏผลเปนท

248

พอใจ และนอกจากนนยงมการนาวธการประเมนแบบตางๆ เขามาใช ซงสวนใหญจะแปลความหมายของผลการปฏบตงานออกมาเปนตวเลข สามารถทจะปรบระดบตวเลขเหลานนไดตามความสามารถของบคคลทาใหการประเมนทมความแนนอนมากยงขน องคประกอบดงกลาวนนอาจประกอบดวยคณลกษณะของบคคลและผลงานทปฏบตไดทงดานปรมาณและคณภาพ สาหรบในวงการธรกจ มการนาการประเมนผลการปฏบตงานไปใชในชวงศตวรรษท 20 ระหวางป ค.ศ. 1920 – 1950 ซงเปนการประเมนผลการปฏบตงานในระยะแรกมงประเมนเพอพจารณาขนเงนเดอนพนกงานรายชวโมง (merit rating programs) โดยใชระบบการเปรยบเทยบปจจยตางๆ (factors) ความรตาหรอนอยมาก (degree) และการใหคะแนน (points) ตอมาการประเมนผลการปฏบตงานในลกษณะนไดรบความสนใจมากยงขน และไดนามาใชประเมนผลการปฏบตงานของผบรหารระดบกลางและระดบสง ตลอดจนผทางานดานเทคนค และวชาชพ ตอมาการประเมนพนกงานรายชวโมงไดลดความสาคญลงเนองจากธรกจตางๆ ไดตระหนกถงบทบาท และความสาคญของพนกงานทมผลตอความเจรญกาวหนาของกจการ จงมการประเมนผลการปฏบตงานโดยมงทจะประเมนวาพนกงานผใดมแววทจะเปนผบรหารในอนาคต และเพอวางแผนพฒนาบคคลใหเปนไปตามนน (employee appraisal หรอ performance appraisal) การประเมนผลการปฏบตงานในระยะแรกทกลาวมานนอยภายใตสมมตฐานทกาหนดใหผบงคบบญชา (supervisor) เปนผทมบทบาทสาคญในการตดสนใจประเมนผลการปฏบต วธการประเมนผลการปฏบตงานทสรางขนจงมงเนนไปทการประเมนคณลกษณะของบคคล (trait) หรอบคลกภาพ (characteristic) เปนสาคญ อยางไรกตาม ผลการวจยพบวาวธการประเมนท เนนคณลกษณะของบคคลหรอบคลกลกษณะนอกจากจะไมกอใหเกดประสทธผลในการยกระดบการผลตและแรงจงใจของพนกงานใหดขนแลว ยงเปนการไมพฒนาบคลากรอกดวย ตอมาจงไดมการศกษาถงวธการประเมนและปญหาทางวธการประเมนผลการปฏบตงานมากยงขน และมการประเมนผลการปฏบตงานรวมกนระหวางผประเมนกบผรบการประเมน โดยใชวธการบรหารแบบกาหนดวตถประสงครวมกน (management by objective) เปนการประเมนผลการปฏบตงานตามผลสาเรจของงานตามวตถประสงคทกาหนดไว ทเนนพฤตกรรมการปฏบตงาน หรอผลสาเรจของงานเปนสาคญ (result based approach) โดยสรป แนวความคดเกยวกบการประเมนผลการปฏบตงานทววฒนาการม 3 แบบคอ (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 9 – 10)

249

1. แบบไมเปนระบบ ไมมกฎเกณฑทแนนอน 2. การประเมนแบบมระบบและเปนแบบดงเดม (traditional) ซงประเมนทงคณลกษณะประจาตว ผลงาน หรอทงสองอยาง 3. วธการทางพฤตกรรมศาสตร ซงเนนการกาหนดเปาหมายรวมกน (mutual goal setting) ในการพจารณาความหมายของการประเมนผลการปฏบตงานนน อาจสรปไดวาการประเมนผลการปฏบตงานเปนกระบวนการประเมนคาของบคคลผปฏบตงานในดานตางๆ ทงผลงานและคณลกษณะอนๆ ทมคณคาตอการปฏบตงานภายในระยะเวลาทกาหนดไวอยางแนนอน ภายใตการสงเกต จดบนทกและประเมนโดยหวหนางาน โดยอยบนพนฐานของความเปนระบบและมมาตรฐานแบบเดยวกน มเกณฑการประเมนทมประสทธภาพในทางปฏบตใหความเปนธรรมโดยทวกน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 13) มคาศพททใชกนอยหลายคาทงภาษาไทยและภาษาองกฤษเกยวกบการประเมนผลการปฏบตงาน ซงแตกตางกนออกไป เชน Merit Rating (การประเมนคาการปฏบตงานโดยระบคณธรรม หรอการใหคะแนนความดความชอบ) Personnel Rating (การประเมนลาดบทบคลากร) Development Rating (การประเมนลาดบทเพอพฒนาบคคล) Service Rating (การประเมนลาดบทในการปฏบตหนาท) Progress Rating (การประเมนลาดบทความกาวหนาในการปฏบตงาน) Performance Rating (การประเมนลาดบทในการปฏบตหนาทความรบผดชอบ) Efficiency Rating (การประเมนลาดบทของประสทธภาพในการทางาน) Employee Rating (การประเมนผปฏบตงานโดยเทยบกบมาตรฐาน) Employee Evaluation (การประเมนคาของผปฏบตงาน) Performance Evaluation (การประเมนคาของการปฏบตหนาทความรบผดชอบ) Performance Appraisal (การประเมนผลการปฏบตงาน) นอกจากนยงมคาอนทใชกนโดยทวไปและหมายถงการประเมนผลการปฏบตงานในกระบวนการบรหารงานบคคล ไดแก Employee Appraisal, Personnel Appraisal, Personnel Review, Progress Report, Fitness Report, Performance Assessment เปนตน วตถประสงคและความสาคญของการประเมนผลการปฏบตงาน การทองคกรจะทราบวาพนกงานใดสมควรไดรบรางวลตอบแทนในรปของเงนเดอน สวสดการในขนสงขน ตองอาศยแบบประเมนผลการปฏบตงานทมความนาเชอถอ (reliability)

250

มความสอดคลองตรงกบลกษณะของงาน (validity) จงจะทาใหทราบวาพนกงานไดใชความรความสามารถ และทกษะชวยผลตสนคาและบรการไดตามความตองการของหนวยงานขององคกรหรอไม ผลงานทไดคมกบคาตอบแทนทหนวยงานหรอองคกรจายใหหรอไม ในอดตเชอวาการประเมนผลการปฏบตงานเปนเรองเฉพาะตวของพนกงาน ดงนนจงเนนการประเมนผลการปฏบตงานในเรองคณลกษณะ (traits) ความบกพรองทางกาย (deficiency) และความสามารถ (ability) ซงบางครงไมเกยวกบงาน โดยมความเชอวาคนทมการศกษาด มบคลกด หรอไมพการนาจะทางานไดดกวาคนทมคณสมบตตรงขาม ปจจบนแนวคดนไดเปลยนแปลงไป การทางานจะใหความสาคญกบผลงานทเกดขน และยดเปาหมายของงานเปนหลก ในอนาคตยงมความจาเปนอยางยง โดยจะมการประยกตใชแบบประเมนผลการปฏบตงานทสามารถวดผลงานไดจรงและนาผลทไดไปเปนตวแปรในการใหรางวลตอบแทน ทผานมาลกษณะงานทใหความสาคญกบแบบประเมนผลการปฏบตงานทกาหนดเปาหมายงานเปนหลกคอ งานขาย งานการตลาด สวนงานในสาขาอนยงไมคอยใหความสาคญเทาใดนก ทงๆ ทผบรหารระดบสงตองการใหผใตบงคบบญชาทางานแบบยดเปาหมาย โดยพยายามนาการบรหารงานแบบยดวตถประสงคมาใช แตการประเมนผลการปฏบตงานกลบประเมนผลทพฤตกรรม (behavior evaluation) การทางานของพนกงาน การประเมนผลการปฏบตงานตามแนวคดสมยใหมมองคประกอบอยางนอย 3 ประการคอ เนนเรองผลลพธในการปฏบตงาน (results oriented) ยดเปาหมายและวตถประสงคขององคกร (focus on goals or objectives) และตองมสวนรวมกบผบงคบบญชาในการกาหนดเปาหมายงาน (mutual goal setting between supervisor and employee) ทงนเพราะเชอวาเมอพนกงานมสวนรวมในการกาหนดเปาหมายหรอวตถประสงคของงานเพอใชเปนเกณฑวดความสาเรจของการทางานแลว วธการเชนนจะทาใหพนกงานเกดความพงพอใจในงาน และทาใหมความกระตอรอรนทจะทาใหงานบรรลเปาหมาย ชวยลดความสบสนในการทางาน เพราะพนกงานจะรวาจะตองปฏบตอยางไรจงจะบรรลเปาหมาย (ประเวศ มหารตนสกล, 2545, หนา 70 – 73) ในการบรหารงาน การประเมนผลการปฏบตงานมวตถประสงคมากกวาเพอจายคาตอบแทนแกพนกงาน เพราะผลทไดจากแบบประเมนผลการปฏบตงานมคณคาตอการพฒนางานและมคณคาตอการบรหารงานดงน 1. ใชเปนเครองมอในการจดสรรทรพยากรของหนวยงานอยางเปนธรรม

251

2. สรางแรงจงใจและใหรางวลตอบแทนพนกงานทมผลงานไดมาตรฐานหรอสงกวามาตรฐาน 3. รกษาความเปนธรรมภายใน ทงในดานการบรหารเงนเดอน คาตอบแทน และการบรหารงานบคคล กลาวคอสามารถพจารณาประสทธภาพการบรหารงานขององคกรจากการประเมนผลการปฏบตงานวาใหความสาคญกบผลงานหรอใหความสาคญกบพฤตกรรม 4. ใชเปนเครองมอสอนงานและพฒนาพนกงาน กลาวคอการประเมนผลการปฏบตงานเปนกระบวนการหนงในการพฒนาพนกงาน ไดแก 4.1 ชวยในการตดสนใจในการสนบสนนพนกงานทมผลงานไดมาตรฐานหรอสงกวาใหมความกาวหนาในอาชพการงาน 4.2 ชวยคดพนกงานทมผลงานตากวามาตรฐานออกจากองคกร 4.3 ไดขอมลความตองการฝกอบรม และชวยในการกาหนดวตถประสงคของการฝกอบรมสมมนา 4.4 ชวยใหขอมลเพอการโอนยาย 4.5 เพอใชเปนเครองมอในการปรบเงนเดอนไดอยางยตธรรม (lustily merit increases) 4.6 เพอใชเปนขอมลประกอบในการเลอนขน เลอนตาแหนงของผใตบงคบบญชา หรอการพฒนาสายอาชพ (career development) 5. ใชเปนเครองมอใหพนกงานยดถอระเบยบ ขอบงคบรวมกนอยางเทาเทยม 6. ใหพนกงานไดทราบถงความรความสามารถของตนเองในสายตาของผบงคบบญชา และ/หรอเพอนรวมงาน ตลอดจนผทเกยวของ 7. เปนการทดสอบความยตธรรมของผบงคบบญชา หากไมยตธรรมแลว คนทมความ สามารถกจะหนจากผบงคบบญชา ในทสดผบงคบบญชาตองทางานนนดวยตนเองและทางานหนกมากขน 8. ชวยวเคราะหปญหาขององคกรในดานตางๆ เชน ปญหาในการกาหนดความตองการฝกอบรม ความรอบร (knowledge) ความสามารถ (ability) ทกษะ (skills) ของพนกงานและลกษณะการวาจาง เปนตน 9. ใชเปนขอมลในการปองกนปญหาทางการบรหาร กลาวคอ ฝายบรหารงานบคคล สามารถจะวเคราะหการประเมนผลการปฏบตงานของแตละฝายงานวายตธรรมหรอไม มการเลนพรรคเลนพวกหรอไม หรอถกใชเพอประโยชนของผประเมน เชน กดกนคนดมความสามารถ

252

หรอใชเพอเหตผลสวนตวบางอยางบางประการ เปนตน เพอปองกนมใหปญหาลกลามจนยากทจะแกไข การประเมนผลการปฏบตงานมความสาคญทงตอพนกงาน ผบงคบบญชา และองคกรดงนคอ (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 2) 1. ความสาคญตอพนกงาน พนกงานยอมตองการทราบวา ผลการปฏบตงานของตนเปนอยางไรมคณคาหรอไมเพยงใดในสายตาของผบงคบบญชา มจดบกพรองทควรจะตองปรบปรงหรอไม เมอมการประเมนผลการปฏบตงานและแจงผลใหพนกงานทราบกจะไดรบรการปฏบตงานเปนอยางไร หากไมมการประเมนผล พนกงานกไมมทางรถงผลการปฏบตงานของตนวา มสวนใดทควรจะคงไวและสวนใดควรจะปรบปรง พนกงานทมผลการปฏบตงานอยในระดบดอยแลวกจะไดเสรมสรางใหมผลการปฏบตงานดยงขน 2. ความสาคญตอผบงคบบญชา ผลการปฏบตงานของพนกงานแตละคน ยอมสงผลตอการปฏบตงานโดยสวนรวมในความรบผดชอบของผบงคบบญชา การประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานจงมความสาคญตอผบงคบบญชา เพราะจะทาใหรวาพนกงานมคณคาตองานหรอตอองคกรมากนอยเทาใด จะหาวธสงเสรม รกษา และปรบปรงผลการปฏบตงานของใตบงคบบญชาอยางไร ควรจะใหทาหนาทเดมหรอสบเปลยนโอนยายหนาทไปทางานใด จงจะไดประโยชนตอองคกรยงขน หากไมมการประเมนผลการปฏบตงานกไมสามารถจะพจารณาในเรองเหลานได 3. ความสาคญตอองคกร เนองจากผลสาเรจขององคกรมาจากผลการปฏบตงานของ พนกงานแตละคน ดงนนการประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานจะทาใหรวาพนกงานแตละคนปฏบตงานทไดรบมอบหมายจากองคกรอยในระดบใด มจดเดนหรอจดดอยอะไรบาง เพอองคกรจะไดหาทางปรบปรงหรอจดสรรพนกงานใหเหมาะสมกบความสามารถซงจะทาใหการดาเนนงานขององคกรเปนไปอยางมประสทธภาพ เนองจากการประเมนผลการปฏบตงานมความสาคญ และมประโยชนตอการบรหารงานดงทกลาวมา หนวยงานตางๆ จงกาหนดใหมการประเมนผลการปฏบตงานขนภายในหนวยงานของตน การวางระบบการประเมนผลการปฏบตงานจงมความสาคญจาเปนตองดาเนนการอยางรอบคอบ เพอปองกนมใหเกดปญหาตางๆ ตดตามมาในภายหลงจากทนาระบบการประเมนผลการปฏบตงานมาใช เชน การตอตานจากผบงคบบญชาททาหนาทประเมน การไมยอมรบของพนกงานผรบการประเมน การไมสามารถสรปผลการประเมนไดหลงจากททาการประเมนแลว เปนตน

253

ระเบยบปฏบตงานบคคลวาดวยการประเมนผลการปฏบตงาน การกาหนดระเบยบปฏบตงานบคคลวาดวยการประเมนผลการปฏบตงาน (personnel procedure on performance appraisal) ขนในองคกร นบวามความสาคญและจาเปนตอการปฏบตใหเปนระบบเดยวกนทวทงองคกร การทองคกรไมไดกาหนดใหมระเบยบปฏบตงานบคคลวาดวยการประเมนผลการปฏบตงานมกจะพบปญหาการปฏบตทแตละหนวยงานตางปฏบตตามระบบและวธการทตนพอใจและคดวาเหมาะสม ทาใหเกดปญหาตางๆ ดงน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 126 – 129) 1. ผบงคบบญชาระดบสงไมใหผบงคบบญชาโดยตรงซงเปนผควบคมดแลการปฏบต งานไดมสวนประเมนผลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา 2. ผบงคบบญชาแตละหนวยงาน หรอแตละคนกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานแตกตางกน 3. ผบงคบบญชาใชวธการประเมนตามแบบของตน ซงผใตบงคบบญชายอมรบไมได 4. ผบงคบบญชาประเมนในระยะเวลาไมเทากน 5. ผบงคบบญชารบรอนประเมนโดยขาดขอมล 6. ผบงคบบญชาสงผลการประเมนลาชา จนนาไปใชพจารณาบาเหนจความดความชอบอยางไมถถวน 7. ผบงคบบญชาตามสายงานและตามหนาทไมรจะประเมนรวมกนไดอยางไร 8. ผบงคบบญชาหลายคนในแตละระดบไมสามารถจะตกลงมาตรฐานการประเมนใหอยในระดบเดยวกน 9. ผบงคบบญชามความเขาใจในวตถประสงคและแนวทางปฏบตตางกน จงประเมนไมสอดคลองกน 10. ผบงคบบญชาตความปจจยหรอเกณฑพจารณาในหวขอประเมนไมตรงกน 11. ผบงคบบญชาขาดขอแนะนาในการหลกขามหลมพรางตางๆ ทจะทาใหการประเมนเกดความผดพลาด นอกจากปญหาทกลาวขางตนแลว ยงมปญหาความสบสนความไมแนใจ ทงผประเมนและผรบการประเมนอกมาก ลวนแตนามาซงความคบของใจของผใตบงคบบญชาอยางไมรจบสน การปองกนปญหาการประเมนทขาดระเบยบ และมความสบสนยงยากจะทาไดโดยกาหนดระเบยบปฏบตใหเหมาะสมชดเจน เปนทเขาใจโดยทวกน เพอใหปฏบตไปในแนวทางเดยวกน

254

ระเบยบปฏบตงานบคคลวาดวยการประเมนผลการปฏบตงานโดยทวไปจะมเนอหาสาระ 10 ประการดงตอไปน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 127 – 129) 1. หลกการและเหตผล เปนการใหคาอธบายวาเหตใดจงตองกาหนดใหมระเบยบปฏบตงานบคคลวาดวยการประเมนผลการปฏบตงาน โดยทวไปจะใหเหตผลวาเนองจากการประเมนผลการปฏบตงานมความสาคญในการนาผลไปทางการบรหารจะตองจดทาอยางรอบคอบและปฏบตอยางถกตองสอดคลองเปนแนวเดยวกน ดงนนจงกาหนดระเบยบปฏบตใหผประเมนผลการปฏบตงานไดร เขาใจตรงกน และปฏบตอยในมาตรฐานเดยวกน และอาจจะใหเหตผลอนเพมเตมได 2. วตถประสงค เปนการแจงใหรวาองคกรตองการอะไรจากการประเมนผลการปฏบตงานโดยทวไปมกจะระบวตถประสงคเพอเปนขอมลทางการบรหารทจะใชประกอบการพจารณาแตงตงโอนยาย เลอนตาแหนงพนกงานใหเหมาะสมกบความรความสามารถ หรอเพอการหาความจาเปนในการฝกอบรม หรอเพอเปนขอมลในการพจารณาความดความชอบ หรอเพอเปนขอมลในการแจงและหารอผลการปฏบตงาน ใหพนกงานไดทราบจดเดน หรอขอความปรบปรงแกไขในการปฏบตงาน รวมทงเปนขอมลสาหรบการพฒนางานในแตละหนวยงานภายในองคกรตอไป 3. นโยบาย เปนการกาหนดหลกการ เพอเปนกรอบหรอแนวทางปฏบตในการประเมนผลการปฏบตงาน อนจะเปนการชวยใหผประเมนและผเกยวของปฏบตอยในหลกการหรอแนวทางเดยวกน โดยทวไปจะระบจดมงหมายทตองการมงเนนเปนพเศษ หรอใหขอควรคานงในดานตางๆ ทฝายจดการมความสนใจเปนพเศษ เชน มงผลทางดานการนาขอมลไปเตรยมการพฒนาพนกงานเพอรองรบการขยายงาน เปนตน 4. กระบวนการประเมนผลการปฏบตงานและวธการ เปนกาหนดขนตอนการประเมน ผลการปฏบตงานวา ผประเมนจะตองปฏบตอยางไรกอนหลง และดาเนนการประเมนเปนขนๆ อยางไร มใชเพยงการกรอกแบบประเมนกถอวาไดประเมนแลว นอกจากนจะกาหนดวธการในการประเมนผลการปฏบตงานวาจะใชวธใดทเหมาะสมตามสถานการณ และฝายจดการไดพจารณาใหความเหนชอบดวยแลว 5. ลกษณะของแบบประเมนผลการปฏบตงาน เปนการกาหนดใหผประเมนไดรวาองคกรไดพจารณาออกแบบประเมนโดยยดหลกอะไรเปนแนวทางกาหนดแบบประเมน เชน มหลกการใหสามารถใชประเมนผลการปฏบตงาน โดยแยกจากการประเมนผลศกยภาพของผรบการประเมน มหลกการใหสะดวกและประหยดเวลาในการทไมตองคดคานวณผลการประเมน ม

255

หลกการทจะปองกนหรอลดอคตในการประเมน หรอขอผดพลาดในกรณอนๆ รวมทงอาจมหลกการใหสามารถสารวจความจาเปนในการฝกอบรมโดยแยกเปนเอกสารตางหาก เพอมใหฝายฝกอบรมตองมารบรผลการประเมนอนๆ ทไมเกยวของ 6. ปจจยและการถวงนาหนก เปนการอธบายหลกการในการกาหนดปจจยหลกทนามาเปนหวขอประเมน เพอจะไดขอบงชผลการปฏบตงานใหเหมาะสมกบระดบและลกษณะงานทประเมน การถวงนาหนกเปนการใหความสาคญของแตละปจจย เพราะปจจยเดยวกนแตประเมนตางระดบหรอตางลกษณะงาน จะมนาหนกไมเทากน จงตองมขอกาหนดระบนาหนกของแตละปจจยตามระดบและลกษณะงานไว 7. คาจากดความ เปนการใหนยามความหมายของคาตางๆ เพอใหเขาใจตรงกนทวทกหนวยงาน และองคกร เชน ผประเมน หมายถงผบงคบบญชาโดยตรงในหนวยงานทผรบการประเมนสงกดอย ผรบการประเมน หมายถงผดารงตาแหนงทเปนผใตบงคบบญชาของผประเมนโดยตรง ผอนมต หมายถงผบงคบบญชาระดบฝาย หรอผบงคบบญชาระดบสงขนไปอกหนงระดบในสงกดของผรบการประเมน ระดบดเลศ หมายถงปฏบตงานไดดอยางยงจนไมมใครเทยบได ระดบดมาก หมายถงปฏบตงานไดดเกนวามาตรฐานทกาหนดไวอยางสมาเสมอ ระดบด หมายถงปฏบตงานไดตามมาตรฐานทกาหนดไว ระดบพอใช หมายถงปฏบตงานตากวามาตรฐานเลกนอยพอทปรบปรงได ระดบยงใชไมได หมายถงปฏบตงานตากวามาตรฐานมาก ไมวาจะพจารณาในดานใด 8. แนวทางปฏบตในการประเมนผลและขอพงระวง เปนการกาหนดลาดบงานในการประเมนผลการปฏบตงานวาจะตองปฏบตอยางไร โดยทวไปอาจกาหนดแนวทางปฏบตใหดาเนนการดงตอไปน 8.1 เตรยมการเบองตน มแนวทางปฏบตดงน

8.1.1 รวบรวมขอมลทไดประเมนมาแลวใหรอบป 8.1.2 ทบทวนคาบรรยายลกษณะงานของผรบการประเมน 8.1.3 ทบทวนมาตรฐานปฏบตงาน 8.1.4 ทบทวนแบบประเมนผลการปฏบตงาน

8.2 เปรยบเทยบผลการปฏบตงานกบมาตรฐานการปฏบตงาน มแนวทางปฏบตดงตอไปน

256

8.2.1 ประเมนผลการปฏบตงานและเขยนลงในแบบประเมน 8.2.2 เปรยบเทยบผลการประเมนกบผปฏบตงานในหนาทเดยวกน 8.2.3 สรปผลรวมจากการประเมน

8.3 เสนอผบงคบบญชาเพอพจารณาอนมต 8.4 ทบทวนการปฏบตงานเพอแจงและหารอผลการปฏบตงานกบผรบการประเมน สวนขอพงระวงอาจใหขอแนะนาแกผประเมนในการใชมาตรการปองกนขอทอาจผดพลาดในการประเมน เพราะขาดความเขาใจหรอความมอคตลาเอยง ซงขอผดพลาดทตองระวง ไดแก ประเมนใหมผลกลางๆ (the central tendency) ประเมนโดยใชความประทบใจบางอยาง (the halo effect) เปนตน 9. กาหนดวนและระยะเวลาการประเมน เปนการปองกนไมใหเกดความลาชาในการจดเตรยมการประเมน และมใหเกดขออางเรองไมมเวลาประเมน หรอสงแบบประเมนลาชาเพราะมผใตบงคบบญชาจานวนมากจงประเมนไมทนตามกาหนด เมอมระเบยบปฏบตทกาหนดเวลาไวอยางเหมาะสมแลว ทกฝายทเกยวของกจะปฏบตหนาทตามกาหนดเวลาโดยไมมขออางใดๆ 10. การแจงและหารอผลการปฏบตงาน เปนขอกาหนดเพอใหผประเมนจะตองสอสารกลบ (feedback) ใหผรบการประเมนไดรผลการประเมน และไดรวมหารอผลการปฏบตงานวาจะรกษาผลสาเรจไวอยางไร ในสวนทควรจะปรบปรงจะทาอยางไร ผรบการประเมนเหนดวยหรอไมเหนดวยกบผลการประเมนเพยงใด งานทไมประสบผลสาเรจจะใหผประเมนซงเปนผบงคบบญชาใหการสนบสนนชวยเหลออยางไร บางองคกรยงไมมนโยบายใหแจงและหารอผลการปฏบตงาน เพราะยงไมไดเตรยมความพรอมดวยเกรงวาจะเกดความขดแยง ซงตามหลกการแลวถอวายงมการประเมนผลการปฏบตงานทยงไมครบถวนสมบรณ วธประเมนผลการปฏบตงาน วธประเมนผลการปฏบตงานมหลายวธ แตละวธจะมความเหมาะสมกบการประเมนผลการปฏบตงานลกษณะใดยอมขนอยกบลกษณะงาน การจดแบงสวนงาน และมาตรฐานตางๆ ทกาหนดไวเปนสาคญ แตสามารถแบงรปแบบวธการประเมนผลไดเปน 4 ลกษณะดงแสดงตามภาพท 7.1 และแตละวธมรายละเอยดดงตอไปน

257

ภาพท 7.1 วธการประเมนผลการปฏบตงาน ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 21) 1. วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดคณลกษณะบคคลเปนหลก วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดคณลกษณะบคคลเปนหลก (trait rating based approach) ไดแกการประเมนผลการปฏบตงานทเนนรปแบบการประเมนผลเกยวกบคณลกษณะของบคคล (characteristic) หรอบคลกภาพ (personality) เปนสาคญ แบงออกเปน 5 วธคอ วธการใหคะแนนตามมาตราสวน วธการประเมนแบบตรวจสอบ วธการเปรยบเทยบระหวางบคคล วธแบงขน และวธการประเมนตามคาคะแนน 1.1 วธการใหคะแนนตามมาตราสวน (graphic rating scales) เปนวธการประเมนผลทเกาแกทสดวธหนงแตเปนทนยมมากและยงใชไดผลดในปจจบน หลกการสาคญคอการกาหนดรายการคณลกษณะ (traits, characteristic) ทเกยวของกบตาแหนงงานทจะประเมน เชน ปรมาณงาน คณภาพงาน ความคดรเรม ความไววางใจได วจารณญาณ เปนตน โดยจาแนกคณลกษณะแตละประเภทออกเปนระดบ หรอคะแนนเรยงตามลาดบ โดยอาจกาหนดเปนระดบคะแนนโดดๆ หรอมคาอธบายรายละเอยดของคะแนนควบคกนไปบนแกนมาตราสวน (scale) โดยทวไปมกกาหนดคะแนนเรมจากนอยไปหามาก ในการประเมนใหผประเมนพจารณาคณลกษณะของผรบการประเมนแตละคณลกษณะวาอยในชวงใดกใหทาเครองหมายไว จากนนจงรวมคะแนนของคณลกษณะตางๆ เปนคะแนนรวมของผลการปฏบตงานของผรบการประเมน ทจะครอบคลมการวดผลงานใน 2 ลกษณะคอคณภาพของผลงานทปฏบตได และความสามารถในการ

1. วธยดคณลกษณะ บคคลเปนหลก

พจารณา

คณลกษณะ/ บคลกภาพของ

ตวบคคล

2. วธยดพฤตกรรม การปฏบตงาน เปนหลก

พจารณาพฤตกรรม การปฏบตงาน

ททาใหงานสาเรจ

3. วธยดผลสาเรจของ

งานหรอวตถประสงค เปนหลก

พจารณาผลสาเรจของงานตามวตถประสงค/เปาหมายทกาหนด

4. วธผสมผสาน

พจารณาผลสาเรจของงานและพฤตกรรม

การปฏบตงานททาใหงานสาเรจ

(ปรมาณและคณภาพ)

258

ปฏบตงานททาอยในปจจบน ขอควรพจารณาสาหรบวธการนคอ (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 22 – 24) 1) การกาหนดคณสมบตของผปฏบตงานแตละระดบใหถกตองโดยทวไปอาจแยกคณสมบตของผปฏบตงานตามลกษณะของงานทปฏบตไดเปน 2 ลกษณะดงนคอ 1.1) งานระดบบรหารตองอาศยคณสมบตตอไปนเชน ความสามารถในการตดสนใจ ความสามารถในการวเคราะห ภาวะผนา ความคดรเรม การกอใหเกดความรวมมอ ความมอารมณมนคง ตลอดจนความสามารถในการสอสารดวยวาจาหรอลายลกษณอกษร เปนตน 1.2) งานระดบปฏบตการ เกณฑทจะใชประเมนมกจะประกอบดวยปรมาณและคณภาพของผลงาน ความรอบรในงาน ความขยนหมนเพยร และความสามารถรวมปฏบตงานกบผอนได เปนตน 2) ควรหลกเลยงคาลกษณะนามธรรม เชน ความจงรกภกด ความซอสตย เปนตน นอกจากจะสามารถกาหนดในรปแบบพฤตกรรมทสงเกตได 3) การสรางมาตราสวนทมรายละเอยดมากกวาหรอสนกวานน จะเปนวธทใหผลดกวาการสรางมาตราสวนอยางหยาบๆ 4) มาตราสวนทใชในการประเมนผลการปฏบตงานม 2 ชนดคอ 4.1) มาตราสวนแบบตอเนอง (continuous scale) ความแตกตางของคณสมบตแตละระดบจะเทากน ตวอยางเชน 0 5 10 15 20 ขอความทจะประเมนดขนตามระดบคะแนนทเพมขน 4.2) มาตราสวนแบบไมตอเนอง (discontinuous scale) ระยะหางบนแกนมาตราสวนจะไมเทากน ตวอยางเชน

[1] [2] [3] [4] [5] มความรเกยวกบ

งาน มความรเกยวกบงานทปฏบตอยเปนประจา พอควร

มความรความเขาใจในทก

ลกษณะของงานทปฏบตดพอควร

มความรความเขาใจในงานท

รบผดชอบปฏบตอยางด

มความรความเขาใจในงานทตองปฏบต อยางดยง

259

5) มาตรการทใชควรสน ไมคลมเครอและสมพนธกบเรองทจะประเมนผล เชน การประเมนความคลองในการพด ควรใชมาตรวดคอ [คลองสบายๆ] [ไมตดขด] [ลงเล] [ตองพยายาม] ไมควรจะใช [ดเลศ] [ดมาก] [ปานกลาง] [ตากวาเฉลย] [ออน] ขอดของวธการใหคะแนนตามมาตราสวนคองายตอการทาความเขาใจและการนามาใช ซงผประเมนสามารถทาการประเมนใหเสรจไดในเวลาอนรวดเรว สามารถใชวดคณสมบตตางๆ ของพนกงาน แมแตบคลกลกษณะสวนบคคลในรปปรมาณได และสามารถใชเปนขอมลพนฐานในการแจงและหารอกบพนกงานผรบการประเมนไดอยางมประสทธภาพ ขอจากดของวธการใหคะแนนตามมาตราสวนคอ 1) เปนวธทใหนาหนกหรอความสาคญแกคณลกษณะเกยวกบการทางานเทากนหมด ซงในทางปฏบต งานบางอยางตองการคณลกษณะทเดนกวางานอกบางอยาง จงตองมการออกแบบประเมนใหเหมาะสมกบงานแตละประเภท 2) เปนวธทเนนการประเมนผลการปฏบตงานทผานมาแลวทาใหนามาปรบปรงเกยวกบคณภาพของงานไมทน 3) เปนวธทผประเมนตองใชความพยายามอยางมากในการพจารณาจดบกพรองของผปฏบตงานทรบการประเมน เพราะอาจจะเกดความลาเอยงหรอไมเขาใจคาอธบายได จงตองมการอบรมหรอแนะนาผประเมนกอนทาการประเมนใหเขาใจถงคณลกษณะตางๆ 1.2 วธการประเมนแบบรายการตรวจสอบ (checklists method) หรอวธแบบรายการตรวจสอบ หรอแบบทาเครองหมาย เปนวธการประเมนทสะดวกในการใชสาหรบผบงคบบญชาหรอผประเมน แบงออกเปน 2 ประเภทคอ แบบถวงนาหนก และแบบบงคบเลอก (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 24 – 27) 1.2.1 แบบถวงนาหนก (weighted checklists) ในแบบการประเมนแบบนประกอบดวยขอความตางๆ ทอธบายถงลกษณะเกยวกบพฤตกรรมตางๆ ในการปฏบตงานตามหวขอทกาหนดไวและมการกาหนดคะแนนจากนอยไปหามาก โดยผประเมนจะทาเครองหมายลงในขอทตรงกบพฤตกรรมของผรบการประเมนมากทสด แลวนาคะแนนในหวขอตางๆ มารวมกน ในบางครงอาจกาหนดนาหนกคะแนนพเศษถวงเปนตวคณทาใหพฤตกรรมหรอปจจยบางขอมคาคะแนนมากนอยแตกตางจากปจจยอนๆ การกระทาดงกลาวจะมผลทาใหคะแนนรวมสงขนหรอลดลงได ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานแบบถวงนาหนก

260

ชอ ……………………………….. แผนก …………………… วนทเขาทางาน…………… ตาแหนง …………………………. ฝาย …………………….. เงนเดอนปจจบน…………. ผลการพจารณา

ขอความทพจารณา ดมาก

4

ด 3

ปานกลาง

2

ไมคอยด 1

ตวคณ คะแนน ทได

1. ความรอบรในงาน 2. ความขยนขนแขงและ ความเอาใจใสในงาน 3. ความคดรเรม 4. ความรอบคอบ 5. ความเชอมนในตนเอง 6. ความสมาเสมอในการทางาน 7. ความเขมแขงอดทน 8. ความเคารพกฎระเบยบ 9. บคลกลกษณะและอธยาศย 10. สมพนธภาพกบเพอนรวมงาน ในองคกร 11. สขภาพ 12. ความประพฤตทวไป

3 2 3 3 1 1 1 3 1 1 1 2

คะแนนเตม = 88 คดเปนรอยละ เทากบ

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 25; อางองจาก ศนยเพมผลผลต แหงประเทศไทย) ขอดของแบบประเมนผลการปฏบตงานแบบถวงนาหนกคอชวยใหผประเมนหรอผบงคบบญชาประหยดเวลาและการประเมนผลการปฏบตงานมขอบเขตครอบคลมลกษณะเดยวกน รวมทงเมอสรางแบบประเมนไวแลว กอาจนาไปใชไดเปนเวลานานเชนเดยวกบขอทดสอบมาตรฐาน (standardized tests) แตจะมขอจากดคอเสยเวลามากในการจดทาแบบประเมน เพราะในการบรรยายคณลกษณะพฤตกรรมของแตละงานจะตองครอบคลมปจจยในการทางานครบถวน ซงตองอาศยผทมความรในการปฏบตงานจรง จงจะสามารถบรรยายลกษณะพฤตกรรมและกาหนดนาหนกหรอคะแนนไดถกตอง เพอใหผประเมนเลอกขอความทใกลเคยง

261

กบคณลกษณะของผรบการประเมนมากทสด แตในทางปฏบตนนทาไดยากเพราะหนวยงานมงานและตาแหนงงานทแตกตางกนมาก 1.2.2 แบบบงคบใหเลอก (forced choices) วธนมหลกการเชนเดยวกบแบบถวงนาหนก แตมขอแตกตางอยทจะกาหนดขอความหลายกลม กลมละ 4 – 5 ขอความ ผประเมนจะตองทาเครองหมายไวทขอความทบรรยายผลการปฏบตงาน ทงทใกลเคยงและหางไกลตอความจรงทสด 2 ขอความ ในกลมขอความดงกลาวจะมสองขอทบรรยายในแงด (favorable) และอกสองขอทบรรยายในดานไมด (unfavorable) คะแนนหรอนาหนกจะไมแจงใหผบงคบบญชาหรอผประเมนไดทราบเพอปองกนอคต ในขอทบรรยายในแงดสองขอนน จะมเพยงขอเดยวทแสดงใหเหนความแตกตางระหวางผปฏบตงานทมผลงานดกบไมด ในทานองเดยวกนสาหรบขอทบรรยายในแงไมดสองขอ กจะมเพยงขอเดยวทแสดงความแตกตางระหวางพนกงานทมผลงานดกบไมด ตวอยางแสดงขอความในการประเมนผลการปฏบตงานแบบบงคบใหเลอก

มาก นอย ขอความ 1 2

1 2

ไมเคยทางานผดพลาด ทาตวเปนทนาเคารพนบถอ

3 4

3 4

ไมทางานใหเสรจตามทมอบหมาย ไมมความเชอมนในตวเอง

ดงตวอยางจะเหนไดวาขอความขอ 1 และขอ 2 เปนขอความทบรรยายในแงด สวนขอ 3 และขอ 4 เปนขอความทบรรยายในแงไมด จะเลอกขอ 1 หรอขอ 2 เพยงขอเดยวและเลอก 1 ขอ จากขอ 3 และขอ 4 ผลสรปจะทาใหทราบถงลกษณะทเปนอยของผรบการประเมนทงในแงดและแงไมด วธนเปนแบบทพฒนาขนมาเพอแกขอเสยหรอขอจากดของวธการใหคะแนนตามมาตราสวนในเรองความลาเอยงในการพจารณาของผประเมน เพราะโดยปกตผประเมนมกมแนวโนมทจะใหคะแนนสงเปนสวนมาก และหลกเลยงการใหคะแนนตาตามความเปนจรง วธนจงพยายามลดอคตดงกลาวโดยผประเมนจะตองเลอกทงทางทดและไมดควบคกนไป สวนขอจากดคอสนเปลองคาใชจายในการจดทาสงและยากทผบงคบบญชาจะใหคาชแจงและปรกษากบผใตบงคบบญชาหรอผปฏบตงาน และผบงคบบญชาหรอผประเมนเองกไมรนาหนกคะแนนของแตละขอวาเปนเทาใดและการประเมนแบบนคอนขางยากทจะเขาใจ

262

1.3 วธการเปรยบเทยบระหวางบคคล (employee comparison system) เปนวธการประเมนผลโดยเปรยบเทยบระหวางพนกงานตงแต 2 คนขนไป แบงเปน 4 วธคอ การจดลาดบท แบบเปรยบเทยบรายบคคล การจบค เปรยบเทยบ และแบบกระจายตามรอยละทกาหนด (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 27 – 32) 1.3.1 การจดลาดบท (ranking) วธนผประเมนจะถกกาหนดใหทาการประเมนวาพนกงานผใดเปนบคคลททางานไดดทสดเรอยไปจนถงลาดบตาทสด ซงหากดอยางผวเผนจะเปนวธทงายเพราะเปนเพยงการจดลาดบเทานน แตหากการจดลาดบนจะตองทาใหกลมทมจานวนมากกวา 20 คนแลวจะเปนเรองทยาก ในทานองเดยวกนการจดลาดบในสวนตนและปลายซงหมายถงดทสดและเลวทสด อาจจะสามารถทาไดไมยากนก แตการทจะกาหนดตาแหนงทอยในกลมของพนกงานชวงกลางของกลม ทมผลการปฏบตงานใกลเคยงกนวา ใครเหนอกวาใครนนเปนเรองทกระทาไดยากเชนเดยวกน แตหากจะสามารถกระทาใหงายขน ผประเมนจะตองคดเลอกผทมผลการปฏบตงานสงสดและตาสดออกมากอน หลงจากนนจงเลอกผทดเปนลาดบรองลงมา และเลวเปนลาดบสงขนมาเรอยไปเปนลาดบจนถงตรงกลาง เปนวธทเรยกวาการจดลาดบทอกวธการหนง (alternative ranking) ขอดของการจดลาดบทคองายตอการทาความเขาใจ งายตอการใชและเหมาะกบการประเมนผลการปฏบตงานของคนกลมเลกๆ แตอาจกอใหเกดการกลนแกลงกนไดงายเนองจากขาดบรรทดฐานในการเปรยบเทยบทแนนอน แมวาวธนจะชวยใหทราบวาใครมผลงานสงกวาหรอตากวากน แตไมสามารถทราบถงขอแตกตางวาสงกวาหรอตากวากนอยางไร ใครดใครเลวแคไหน และเปนวธทไมเหมาะทจะใชประเมนผลการปฏบตงานของกลมทมมากกวา 20 คนขนไป 1.3.2 แบบเปรยบเทยบรายบคคล (man to man comparison) วธนเปนการพยายามเปรยบเทยบคนทางานแตละคนกบคนอนๆ ททางานเดยวกนแลวจดเรยงอนดบ 1, 2, 3 ตามลาดบจนครบทกคน ในการเปรยบเทยบเพอจดเรยงใชวธหยบปจจยทเกยวกบการทางาน เชน ประสทธภาพในงาน ความคดรเรม บคลกของแตละคนขนมาพจารณาเปรยบเทยบกน บางคนอาจดเดนบางเรอง ดอยกวาบางเรอง กตองคดคะแนนเฉลยของแตละคน แลวจงจดอนดบในทสด บางประเภทอาจจะถอคณลกษณะสาคญเพยงอยางเดยวแลวเปรยบเทยบกนเฉพาะเรองนนกงายในการจดอนดบ การจดอนดบคนในกลมเชนนมขอพงระวงในการเปรยบเทยบกบกลมอน เพราะเปรยบเทยบกนไมได หากขนาดกลมตางกนมาก หรอคนในแตละกลมมลกษณะแตกตางกน

263

ขอดของการเปรยบเทยบรายบคคลคองายและใชไดผลดมากในการประเมนผลการปฏบตงานของคนกลมเลกและไดมการนาวธนไปดดแปลงโดยพจารณาเปรยบเทยบพนกงานทจะถกประเมนทกคนทละคเรยกวาวธการจบคเปรยบเทยบ (paired comparison) ขอจากดของวธนคอ 1) ในกรณทมพนกงานทจะมาจดเรยงลาดบเปนจานวนมาก การเปรยบเทยบจะกระจายมากไมชดเจน 2) ทาใหเกดความสบสนในการหาปจจยหรอองคประกอบทจะนามาพจารณาแตละองคประกอบ 3) เปดโอกาสเตมทใหผประเมนกาหนดมาตรฐานขนเอง ผลการประเมนจงขนอยกบความคดเหนของผประเมนเปนสาคญ 4) วธนขดกบหลกการประเมนผลการปฏบตงาน ซงถอผลงานทพนกงานจะตองทาในตาแหนงตางๆ เปนสาคญ เพราะการประเมนแบบนใชการเปรยบเทยบผลงานทแตละคนไดทาเปนสาคญ จงอาจทาใหเกดการแขงขนทไมเปนผลดแกงานได 1.3.3 การจบคเปรยบเทยบ (paired comparison) เปนวธทพฒนาขนมาเพอชวยใหวธการจดลาดบมประสทธภาพเพมขนในดานความสะดวกและถกตอง กลาวคอในขนแรกจะมการแยกชอของพนกงานทจะถกประเมนออกจากกน โดยบนทกในแบบฟอรมแตละแผนแลวนามาเปรยบเทยบกนเปนคกจะสามารถจดลาดบได ตวอยางแบบประเมนแบบจบคเปรยบเทยบ

ชอผถกประเมน ชอผถกประเมน เมอเปรยบเทยบกบ ก ข ค ง จ

เมอเปรยบเทยบกบ ก ข ค ง จ

ก - - - - ก + + - - ข + - + + ข - - - - ค + + - + ค - + + - ง + - + - ง + + - +

จ + - - + จ + + + - จากแบบประเมนเครองหมายบวก (+) หมายถง “ดกวาอกคนหนง” สวนเครองหมายลบ (-) หมายถง “ดอยกวาอกคนหนง” เมอพจารณาเปรยบเทยบเปนรายค หลงจากนน

1) การพจารณาในแง “คณภาพของงาน” 2) การพจารณาในแง “ความคดรเรม”

264

ใหสรปจานวนเครองหมาย + ของแตละชองเพอหาผทไดรบการจดลาดบสงสด ซงตามตวอยาง ผลกคอนาย ก. และนาย ข. ตามลาดบ สาหรบแตละปจจย ขอดของการประเมนแบบจบคเปรยบเทยบคอเปนวธคอนขางงายสะดวกในการปฏบต และสามารถเปรยบเทยบผลงานของผปฏบตงานแตละบคคลได แตจะไมเหมาะสาหรบนาไปใชในการประเมนผลการปฏบตงานในกรณมพนกงานทไดรบการประเมนจานวนมาก เพราะทาใหเกดความยงยากและเสยเวลาในการประเมนมาก 1.3.4 แบบกระจายตามรอยละทกาหนด (forced distribution or grading on the curve) วธนผประเมนจะตองกระจายผรบการประเมนออกเปนกลมยอย แลวใหคะแนนผลการประเมนกระจายออกมาในรปรอยละในลกษณะการแจกแจงปกต (normal distribution) ตามหลกของวชาสถต การแจกแจงดงกลาวโดยปกตนยมกาหนดวา ในแตละแผนกจะมคนดทสดไมเกนรอยละ 10 ดรองลงมาคอรอยละ 20 พอใชหรอปานกลางรอยละ 40 คอนขางตาหรอตองปรบปรงรอยละ 20 และตาหรอใชไมไดรอยละ 10

ดมาก

ด ปานกลาง ตองปรบปรง

ใช ไมได

10% 20% 40% 20% 10% ขอดของการประเมนแบบกระจายตามรอยละทกาหนดคอ ชวยใหการพจารณาผลการปฏบตงานของผปฏบตงานกระจายครอบคลมไดเปนปกต ขจดปญหาทผบงคบบญชาหรอผประเมนมกใหคะแนนผถกประเมนคอนขางสงไดเปนอยางดและประหยดเวลาในกรณทมผรบการประเมนเปนจานวนมาก แตการประเมนแบบนจะไมเหมาะสมกบองคกรทมพนกงานจานวนนอย เพราะจะมผลทาใหรปโคงทกาหนดผดปกตไปไดโดยงาย นอกจากนกยงไมเหมาะสมทจะใชกบพนกงานทมการศกษาด มความสามารถดเดน หรอเปนพนกงานประเภททางานวชาการคอ พนกงานมกจะทางานอยในเกณฑดดวยกนทงนน เมอผบงคบบญชาตองแบงเปนกลมๆ เรยงลาดบกจะไมยตธรรม และอาจกอใหเกดการแขงขนทไมเปนผลดแกงานโดยตรงได 1.4 วธแบงขน (grading) วธนจะมการกาหนดคณลกษณะของพนกงานทจะประเมน แลวอธบายคาจากดความของแตละคณลกษณะไวอยางชดเจน เชน ความอตสาหะพากเพยร การ

265

รจกตดสนใจ การปรบตว เปนตน แลวแบงขนคณลกษณะแตละอยาง โดยทวไปแบงเปน 3 ขน ดมาก ปานกลาง ไมด บางแหงแบงออกเปน 5 ขนคอ ขนท 1 ถง 5 และใหคาจากดความวาแตละขนหมายความอยางไร ในการประเมนใหผประเมนพจารณาคณลกษณะของผรบการประเมนแตละคณลกษณะวาอยในขนใด ใหทาเครองหมายไว การประเมนวธนคลายกบการประเมนวธใหคะแนนตามมาตราสวน ขอดของการประเมนแบบแบงขนคอจะพจารณาครอบคลมลกษณะหลายประการและสามารถใหคะแนนไดงายเพราะมคาอธบายละเอยดขน สวนขอจากดคอผประเมนมโอกาสทจะใหคะแนนแตกตางกนไป หากผประเมนไมเขาใจความหมายของคาอธบายเหมอนกน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 32) ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานดวยวธแบงขน

งานธรการและงานบรหาร (ของขาราชการองกฤษ) รายงานคณลกษณะและผลการปฏบตงาน คณลกษณะเฉพาะและบคลกภาพ (ทาเครองหมายในกรอบทตองการ) 1. ความรบผดชอบ หมายเหต - แสวงหาและยอมรบความรบผดชอบตลอดเวลา 1 [ ] - เตมใจยอมรบความรบผดชอบ 2 [ ] - ยอมรบความรบผดชอบตามทจาเปน 3 [ ] - มกจะเสนอเรองทตดสนไดเอง 4 [ ] - เลยงความรบผดชอบ 5 [ ] 2. ความคดเสรมสราง - มความคดเสรมสราง 1 [ ] - โดยทวไปใหความคดเหนทมคณคา 2 [ ] - วธแกปญหาของเขามกจะใชการได 3 [ ] - มกจะไมกระทาการทเสรมสราง 4 [ ] - ไมสามารถตอบโตสถานการณใหม 5 [ ] 3. ผลงาน - ปรมาณงานททาเดน 1 [ ] - ทางานไดมาก 2 [ ] - ผลงานเปนทพอใจ 3 [ ] - ทางานไดนอยกวาทคาดหวง 4 [ ] - ผลงานไมเปนทเพยงพอเปนประจา 5 [ ] เปนตน

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 33; อางองจาก เพญศร วายวานนท, เมษายน 2541, หนา 211 – 213)

266

1.5 วธการประเมนตามคาคะแนน (point rating) เปนวธการประเมนผลการ ปฏบตงานเปนรายบคคล ตามรายละเอยดของหนาทและความรบผดชอบของแตละลกษณะงานแตละตาแหนง เชน รายการเกยวกบคณภาพและปรมาณงานททาสาเรจ ความอตสาหะ พยายาม ความคดรเรม ความฉบไวในการแกปญหาและตดสนใจดวยตนเอง อปนสยใจคอ เปนตน โดยผประเมนจะใหคะแนนในแตละรายการของแบบประเมนของพนกงานแตละคนใหมคะแนนรวมทงหมดทกรายการเทากบ 100 คะแนน กลาวคอถาพนกงานผใดปฏบตงานไดดกมคะแนนสงกวาผทปฏบตงานไมคอยด เชนเดยวกบการใหคะแนนสอบไลแบบอตนยนนเอง ขอดของวธการประเมนตามคาคะแนนคอการใหคะแนนถอวาเปนการใหตามความสาคญของปจจยตางๆ สามารถใชประกอบการพจารณาเงนเดอน และใชในการวางแผนดานฝกอบรม สวนขอจากดจากแบบฟอรมการประเมนผลลกษณะน อาจทาใหเกดปญหาวาผประเมนจะไดขอมลการปฏบตงานของพนกงานและคนมาจากไหน ซงกอใหเกดความยงยากตอตวผประเมน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 32) ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานตามคาคะแนน

ชอ …………………………………….……. กอง ……………………………… แผนก…………………... ไดรบมอบหมายใหทาหนาทผบงคบบญชาหรอหวหนา ไมไดรบมอบหมายใหทาหนาทผบงคบบญชาหรอหวหนา

รายการ

ดเยยม

ด

ปานกลาง ควรหาทาง ปรบปรง

ควรแกไข กอน

คะแนนท ควรไดรบ

1. ความละเอยดถถวน 5 4 3 2 1 2. การปฏบตงานตามทไดรบมอบหมาย 5 4 3 2 1 3. ความรวดเรวในการปฏบตงาน 10 8 6 4 2 4. ความอตสาหะพยายาม 5 4 3 2 1 … … … … … … 14. ความสะอาดเรยบรอยในผลงาน 5 4 3 2 1 15. ปรมาณ 5 4 3 2 1

รวม 100 80 60 40 20 รวม …………………………………. คะแนน คดเปนรอยละ ……………………………….. คะแนน 90% - 100% ดเยยม คะแนน 71% - 89% ด คะแนน 60% - 70% ปานกลาง คะแนน 40% - 59% ควรหาทางปรบปรง

หมายเหต 1. ขอ 11, 12 และ 13 ใชสาหรบบคคลทไดรบมอบหมายใหปฏบตหนาท บงคบบญชาหรอเปนหวหนา

267

2. การใหคะแนนมาตรฐานตามลาดบเดยวกนคอ - ชนจตวา อนดบ 1 – 2 - ชนจตวา อนดบ 3 – พเศษ - ชนตร อนดบ 1 – 2 - ชนโท อนดบ 1 – 2 - ชนโท อนดบ 3 – ชนเอกอนดบ 1 3. คะแนนเฉลย ดเยยม ควรไดขนเงนเดอน 2 ขน คะแนนเฉลย ดและปานกลาง ควรไดขนเดนเดอน 1 ขน คะแนนตากวาระดบปานกลาง ไมควรใหขนเงนเดอน ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 34 – 35; อางองจาก แบบพจารณา การปฏบตงาน เพอประกอบการพจารณาบาเหนจความดความชอบของระเบยบขาราชการ สานกงาน ก.พ.) 2. วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดพฤตกรรมการปฏบตงานเปนหลก ว ธการประเมนผลการปฏบตงานท ยดพฤตกรรมการปฏบตงานเปนหลก (job performance or behavior based approach) ไดแกการประเมนผลการปฏบตงานทเนนรปแบบการประเมนผลเกยวกบพฤตกรรมการปฏบตงานททาใหงานบรรลผลสาเรจ แบงออกเปน 12 วธคอ (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 35 – 47) 2.1 วธการประเมนแบบเนนเหตการณสาคญ (critical incidents) วธนไดรบการพฒนาขนเพอแกปญหาเกยวกบการนาผลการประเมนไปพจารณารวมกบผใตบงคบบญชา เพราะผใตบงคบบญชามกจะไมคอยยอมรบในวจารณญาณของผบงคบบญชาหรอผประเมนโดยเฉพาะเมอผลการประเมนนนออกมาในทางลบ ซงทาใหผบงคบบญชาหรอผประเมนเกดความกงวลใจทจะตองเปนผนาผลไปแจงใหผใตบงคบบญชาเพอทาการปรบปรงในแนวทางทถกตอง จดสาคญของวธการนกคอ จะใหขอมลเกยวกบเหตการณสาคญทเกดขนจรง เกยวกบการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา เพอเปนหลกฐานในการถกเถยงหรอพดคยกบผใตบงคบบญชาไดดขน วธการคอผบงคบบญชาจะตองเปนผจดบนทกเหตการณ หรอพฤตกรรมทสาคญของผใตบงคบบญชา หรอผรบการประเมนแตละคนเปนหลกฐานไว โดยจะจดบนทกลงในสมดบนทกซงมรายการทจดทาขนโดยเฉพาะเพอเปนแนวทางในการจดบนทก การบนทกเหตการณสาคญนจะบนทกทงผลงานทประสบความสาเรจ และผลงานทลมเหลว โดยผบงคบบญชาจะตองทาในลกษณะคลายกบบนทกประจาวนคอ บนทกทนททมเหตการณเกดขน เพราะอาจลมไดหากจะจาไวบนทกในภายหลง

268

ในการบนทกจะทาการบนทกในแบบฟอรมลกษณะเดยวกน แตควรใชสของการดบนทกใหตางกน เชน เหตการณทดใชการดสเหลอง เหตการณไมดใชการดสแดงบนทก ขอดของการประเมนแบบเนนเหตการณสาคญคอ 1) ผบงคบบญชามหลกฐานทเปนจรงเกยวกบพฤตกรรมของผรบการประเมนมาอาง 2) เปนการวจารณผลการปฏบตงานจรง มใชวจารณทบคลกภาพสวนตวของผรบการประเมน 3) ผรบการประเมนไดรบทราบถงมาตรฐานของงานจากการทไดพดคยกบผบงคบบญชา ขอจากดของการประเมนแบบเนนเหตการณสาคญไดแก 1) ผบงคบบญชาจะตองทาการบนทกเหตการณสาคญๆ อยางสมาเสมอ ทาใหเปนภาระมาก เพราะตองเฝาสงเกตพฤตกรรมของพนกงานอยตลอดเวลา 2) การจดบนทกในลกษณะนทาใหพนกงานรสกหวาดระแวงอยตลอดเวลาวา พฤตกรรมอะไรของตนทถกจดบนทกในสมดของผบงคบบญชา 3) ผบงคบบญชาจะบนทกเหตการณทเกดขนในทางลบมากกวาทางบวก 4) การใหขอมลยอนกลบกบพนกงานทรบการประเมนอาจจะชาไป ทาใหงานขาดประสทธภาพ เพราะผบงคบบญชาตองรอจนถงเวลาทจะประเมนจงจะมโอกาสไดแจงใหพนกงานนนๆ ทราบเพอการปรบปรง 2.2 วธการบรรยายความ (free form essay หรอ free written evaluation หรอ essay description หรอ essay approach หรอ narrative method) สาระสาคญของวธนคอใหบงคบบญชาหรอผประเมนเขยนบรรยายเกยวกบการปฏบตงานของพนกงานแตละคน บางครงในการบรรยายอาจเปดกวางโดยมไดกาหนดขอบเขตเพอเปดโอกาสใหผเขยนเสนอความเหนไดโดยอสระ แตในบางหนวยงานกมการกาหนดหวขอทตองการใหบรรยายไว ซงสวนใหญจะเนนในเรองลกษณะของการปฏบตงาน จดเดน จดบกพรองของผใตบงคบบญชาทตองปรบปรง สมควรทจะใหมการเลอนขน ลดขน หรอโยกยาย เปนตน การประเมนแบบวธการบรรยายความจะเปนประโยชนเมอใชรวมกบวธการประเมนงานแบบอนๆ ในบางหนวยงานใชประกอบควบคกบวธการใหคะแนนตามมาตราสวน ในบางกรณกจะใหผประเมนเขยนคาบรรยายความของการใหคะแนนบางจด หรอใหชถงขอบเขตทเกยวของทมไดปรากฏอยในมาตราสวนดงกลาว แตวธการบรรยายความจะไมสามารถลดขอบกพรองและความลาเอยงตางๆ ได โดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบความลาเอยงสวนตว

269

และถาผทาการประเมนไมสนทดเกยวกบการเขยน จะทาใหรายงานขาดประเดนสาคญไป แตถาเขยนไดดอาจทาใหบคคลผนนไดความดความชอบโดยไมมผลงานทแทจรงกได นอกจากนผใตบงคบบญชาแตละคนจะถกประเมนดวยมาตรฐานทแตกตางกนไป และผประเมนมกไมมการกลาวถงสวนสาคญหรอเนนประเดนทไมตรงกน ทาใหยากตอการเปรยบเทยบผลการประเมนของพนกงานแตละคน 2.3 วธการประเมนผลตามแบบพรอบสต (Probst rating plan) เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานทพรอบสต (J. B. Probst) จดทาขน โดยมหลกการจดลาดบแบบความประพฤตหรอบคลกลกษณะไวประมาณ 100 รายการ ซงลกษณะพฤตกรรมหรอบคลกลกษณะทกาหนดสวนใหญจะเปนลกษณะทสงเกตไดงาย สามารถแยกแยะเรยงลาดบได ทงนในการกาหนดคณลกษณะเพอประเมนพนกงานระดบปฏบตงาน จะมความแตกตางไปจากลกษณะทจดไวเพอประเมนผปฏบตงานระดบผบงคบบญชาหรอระดบบรหาร นอกจากนยงเปดโอกาสใหผประเมนเพมเตมปจจยอนๆ ท เกยวของกบงานได ผประเมนจะพจารณาลกษณะพฤตกรรมหรอบคลกลกษณะของผรบการประเมน แลวทาเครองหมายลงในชองนาหนกตามทกาหนด จากนนจงรวมคะแนนกจะไดคะแนนรวมของผลการปฏบตงานของผรบการประเมน ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานแบบพรอบสต

ทาเครองหมาย ในชอง

วธใชแบบฟอรม ใหทาเครองหมาย ลงในชองหนารายการคณสมบตททานคดวาเหมาะสม ทสดสาหรบพนกงานททานกาลงประเมน โปรดอยาเดา ทาเครองหมายเฉพาะรายการททานแนใจเทานน และทานอาจเพมเตมปจจยททานคดวา จะเปนการบรรยายลกษณะของพนกงานททานกาลงประเมนผลอย

1 2 3 เกยจคราน เคลอนไหวชา เรวและวองไว แกเกนทางาน พการเลกนอย พการมาก หลงตวเอง ทาตวนานบถอบอยๆ

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 38; อางองจาก Stahl, 1956, p. 326)

270

ขอดของการประเมนผลการปฏบตงานแบบพรอบสตคอ งายในการใชและทาใหทราบถงพฤตกรรมและบคลกลกษณะของผรบการประเมนคอนขางละเอยด แตจะสนเปลองเวลาในการจดทาแบบประเมน เนองจากยากทจะสามารถกาหนดปจจยในการประเมนไดอยางครบถวน และมขอจากดหากนาไปใชในหนวยงานทมลกษณะแตกตางกนมากๆ 2.4 วธการประเมนโดยมผประเมนหลายคน (multiple rating หรอ multiple appraisal หรอ group rating) เปนวธประเมนโดยใชบคคลหลายคน (กลมหวหนางาน) มวธทาได 2 แบบคอ 1) หวหนางาน 2 – 3 คน ซงรถงการทางานของพนกงานเปนอยางด ตางประเมน ผลงานและสงใหหนวยงานบคคลเพอรวมเปนผลประเมน 2) มการอภปรายงานของพนกงานในการประชมหวหนางานทจดขนตามระยะเวลา บางกรณเปนการประชมพนกงานเองหรอสงผแทนพนกงานเขาประชม ทประชมเสนอผลประเมนการปฏบตงานของพนกงานแตละคน สมาชกในทประชมนมกจะศกษาขอมลเกยวกบพนกงาน เชน คาอธบายงาน ผลประเมนโดยหวหนางานชนตน การมาทางานสมาเสมอ การตรงตอเวลา การเลอนตาแหนง เปนตน วธนตองพจารณาปจจยทจะประเมนกอนพจารณาเนอหาของแบบรายงานการประเมน และมการสมภาษณระหวางหวหนางานชนตนและพนกงาน เพอการปรบปรงงานตอไป ไดมการนาวธนไปดดแปลงใชงานแตกตางกน ขนตอนททากนทวไปและถอวาจาเปนคอการตรวจสอบผลการประเมนของกลมอกชนหนงโดยหวหนาระดบสงขนไป ขอดของการประเมนโดยผประเมนหลายคนไดแก 1) พนกงานทกระดบมสวนรวมรเหนในการประเมน 2) ใชไดเหมาะกบกรณทตองการใหความสาคญกบการปรบปรงงานในอนาคต มากกวางานทผานมา 3) เปนการพยายามประเมนผลการปฏบตงานใหแมนยายงขน นอกจากนยงสงเสรมขวญกาลงใจและความสมพนธระหวางผบงคบบญชากบพนกงาน ขอจากดของการประเมนโดยผประเมนหลายคนคอ 1) ใชไดเฉพาะหนวยงานทมพนกงานจานวนนอย 2) ลดความสาคญของดลยพนจผบงคบบญชาลงมากและทาใหผบงคบบญชาลาบากใจทจะตองอธบายเหตผลการประเมนทมไดอยในความรบผดชอบโดยตรง 3) วธการประเมนคอนขางยงยาก สนเปลองเวลามาก 4) ผประเมนตองมความชานาญมากพอสมควรและตองใชผประเมนหลายคน

271

5) พนกงานทไดรบการประเมนในระดบไมด อาจมความรสกเปนปฏปกษตอเพอนรวมงาน เพอเปนการแกไขขอจากดของวธการน จงมการคดคนวธการประเมนโดยใชผประเมนทเปนผบงคบบญชาโดยตรง 1 คน และเปนพนกงานในระดบเดยวกนกบผรบการประเมนอก 2 คนทาการประเมน โดยใหคะแนนการประเมนของผบงคบบญชาและของพนกงานเทากน สาหรบแบบประเมนผลการปฏบตงานทใชใหผบงคบบญชากบพนกงานรวมกนกาหนด และสามารถปรบปรงไดทกๆ 2 ป เรยกการประเมนแบบ employee service review (ESR) 2.5 วธการประเมนรวมกน (mutual rating) วธนไดรบการดดแปลงแกไขโดยเฮนร ชลตน (Henry W. Shilton) เปนอกวธหนงทเนนเรองการมสวนรวม (participation) ของพนกงานทกระดบในการประเมนเชนเดยวกบวธการประเมนโดยมผประเมนหลายคน สาหรบขอดและขอจากดเชนเดยวกบวธการประเมนโดยมผประเมนหลายคน ซงวธการประเมนรวมกนมองคประกอบทสาคญดงน 2.5.1 สมาชกทกคนในกลมททางานรวมกนมสวนรวม (participation) ในการประเมน 2.5.2 การประเมนสมาชกในกลมทละคนใชวธลงคะแนนลบ (secret ballot) 2.5.3 ประเดนหรอปจจยทจะนามาใชในการประเมนตลอดจนวธการประเมนนนสมาชกทกคนรวมกนกาหนด 2.5.4 ผลการประเมนและการตดตามผลการประเมนจะตองเปนทรทวกน 2.5.5 ผลการประเมนจะนาไปใชเรองอะไรบางนน สมาชกในกลมเปนผตดสน 2.6 วธการประเมนโดยเพอนรวมงาน (peer rating) เปนการประเมนผลการปฏบตงานโดยกลมเพอนรวมงานเดยวกนเปนผประเมน (co-workers) ซงโดยทวๆ ไปแมวาผลการประเมนโดยกลมเพอนรวมงานจะสอดคลองหรอใกลเคยงกบผลของการประเมนโดยผบงคบบญชาเปนผประเมนกตาม แตในทางความเปนจรงมกจะปรากฏวาการประเมนโดยกลมเพอนรวมงานจะแสดงถงความแตกตางเกยวกบพฤตกรรมบางอยางของผถกประเมน ซงเปนพฤตกรรมทผบงคบบญชามองไมเหน จงทาใหวธการประเมนแบบนแตกตางกบวธอนๆ เชนเมอมตาแหนงหวหนาวางลงการประเมนผลการปฏบตงานโดยกลมเพอนรวมงานจะมผลดกวาวธอนๆ เพราะจะทาใหสามารถพจารณาบคคลทเหมาะสมทเปนทยอมรบในหมเพอนรวมงานอยแลวเขามาดารงตาแหนงหวหนางานไดทนท เปนตน 2.7 วธการประเมนดวยตนเอง (self appraisal หรอ self rating) เปนวธการทให

272

พนกงานพจารณาผลการปฏบตงานของตน โดยวเคราะหผลการปฏบตงานและพฤตกรรมในงานสาหรบระยะเวลาทไมผานมาและเขยนสรป บางหนวยงานอาจกาหนดคาถามขน ทไดตกลงกนหรออาจถอคาอธบายงานในตาแหนงของตน ขอจดบนทก หรอโครงการททาเปนแนววเคราะห แลวเตรยมอภปรายกบหวหนางานซงไดประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานในทานองเดยวกนไวพรอมทงตงขอสงเกตเกยวกบการบงคบบญชาของตนวาสาเรจหรอลมเหลวเพยงใด เมออภปรายประเดนตางๆ ในการประเมนจนประนประนอมกนแลว ผลการประเมนทประนประนอมใหมนจะเกบรกษาไวในสมดประวตพนกงาน ขอดของการประเมนดวยตนเองไดแก 1) สนบสนนใหพนกงานหรอพนกงานปรบปรงตนเอง และทาความกระจางแกตนเองวา พอใจ อะไร ไมพอใจอะไร เพราะวธนใหโอกาสดวยวธการบงคบใหพนกงานคดพจารณาตดสนงานของตนเอง 2) สงเสรมขวญกาลงใจในการปฏบตงานของพนกงาน 3) หากนาวธนไปใชรวมกบวธการประเมนตามผลงาน ซงผถกประเมนจะมสวนรวมในการกาหนดเปาหมายรวมกบผประเมน จะทาใหผถกประเมนมสงจงใจทจะทางานใหไดตามเปาหมายทตนตงไว และเปนการงายสาหรบผประเมนทนาผลนนมาถกเถยง หรอพจารณารวมกบผถกประเมนในภายหลง เพราะมเกณฑทแนนอน ขอจากดของการประเมนดวยตนเองคอ 1) พนกงานททางานดจะประเมนตนเองตากวาความจรง ในขณะทพนกงานททางานไมสดมกจะประเมนตนเองสงกวาความเปนจรง 2) ไมสามารถจะนาไปใชเปนวธหลกในการประเมนผลการปฏบตงานแทนวธอนไดเพราะโดยทวไปพนกงานผถกประเมนจะมแนวโนมในการประเมนตนเองใหปรากฏแตสวนทดและในระดบความสามารถสงเสมอ โดยจะไมแสดงขอมลเกยวกบสวนทไมดของตนเองใหปรากฏออกมา ทาใหไดผลการประเมนทไมสมบรณคอไดรบขอมลแตสวนทดเทานน 2.8 วธสมภาษณผลงานกาวหนา (progress interview) วธนมงเนนทการมสวนรวมในการประเมนโดยพนกงานและใชวธการสมภาษณเปนเครองมอ หวหนาจะคดพจารณาผลงานปจจบนและงานในอนาคตของพนกงานในการทางานประจาวน หวหนางานและพนกงานตดตอกนโดยปกตและมการพบปะสมภาษณกนเปนประจาตามเวลาทกาหนดไว หวขอทจะอภปรายกนระหวางการสมภาษณ ไดแก จดหมายของงาน การแสดงการยอมรบผลงานดทปรากฏ ขอแนะนาในการปรบปรงทเสนอแนะโดยทงสองฝาย ขอตกลงเรององคประกอบของ

273

งานทสาคญทสด การทาความเขาใจในเรองความรบผดชอบ และการกาหนดเปาหมายระยะยาวสาหรบพนกงานแตละคน ขอดของวธสมภาษณผลงานกาวหนาคอทงหวหนางานและพนกงานไดพดทาความเขาใจกนเกยวกบการปฏบตงาน นอกจากนพนกงานไดทราบถงขอบกพรองตางๆ ในการปฏบตงาน และวธการปรบปรงแกไขเพอใหงานทไดรบมอบหมายบรรลผลสาเรจ แตวธนจะสนเปลองเวลา และตองการความตงใจและความสามารถในวธการสมภาษณใหไดผลของทงสองฝาย รวมทงความจรงใจของทงสองฝายอกดวย 2.9 วธการประเมนโดยวธสมภาษณ (field interview method หรอ field review method) วธนเจาหนาทจากฝายบคคล (personnel department) จะไปทาการสมภาษณผบงคบบญชาเกยวกบงานทเขารบผดชอบ และรายละเอยดของบคคลทตองการจะประเมนผลการปฏบตงาน โดยเจาหนาทฝายบคคลจะเตรยมคาถามทจะถามไวกอน เชน พนกงานทางานเปนทพอใจหรอไม อะไรสงใดบาง ทาผดพลาดอะไรบางและมขอบกพรองอะไรบาง เมอเปรยบเทยบกบพนกงานอนแลวเปนอยางไร เปนตน เมอสมภาษณเสรจกจะจดทารายงานเปนลายลกษณอกษรสงคนไปใหผบงคบบญชาพจารณาและแกไขเพมเตม เมอไดขอมลรายละเอยดการประเมนผลการปฏบตงานของแตละบคคลเรยบรอยแลวจงทารายงานผลการประเมนใหผบงคบบญชาของพนกงานนนรบรองความถกตองอกครงหนง ขอดของการประเมนโดยวธสมภาษณคอทาใหผบญชาของบคคลทตองการประเมน เหนความสาคญของการประเมนผลงานของพนกงานผใตบงคบบญชาของตน โดยทเจาหนาทจากฝายบคคลตองสมภาษณเองซงจะทาใหเขาตองใหดลพนจเปนอยางดและเทยงตรง ในการประเมนผลงานของเจาหนาทฝายบคคลทไปสมภาษณเองกสามารถใชหลกเกณฑเดยวกนในการประเมนผลงานไดเชนกน และฝายบคคลจะไดขอมลทชวยในกจกรรมการบรหารบคคลดานอน และยงชวยสงเสรมความสมพนธอนดกบฝายปฏบตการดวย แตขอจากดของวธนไดแก 1) สนเปลองคาใชจายและเวลามาก เปนภาระแกเจาหนาทฝายบคคลมาก 2) ใชไดเฉพาะกบหนวยงานขนาดเลกในสวนกลางมากกวาหนวยงานใหญทมสาขายอยอยหางไกล 3) ขดกบหลกการกระจายอานาจใหเหมาะสมกบหนาทควรรบผดชอบเปนการลดดลพนจของผบงคบบญชาชนตน ผบงคบบญชาจงมกจะไมพอใจการสมภาษณของเจาหนาทฝายบคคลเนองจากเขามหนาทดแลอยแลว เขาจงควรประเมนผลงานเอง

274

4) วธนไมคอยเปนทนยม เพราะผลงานของการสมภาษณออกมาในลกษณะทไมชดเจน จงไมเปนทเชอถอเทาใดนก 2.10 วธการประเมนแบบใชศนยกลางการประเมน (assessment center) เปนวธทนามาใชเพอประเมนผลการปฏบตงานทคาดหวงจากบลากรในอนาคต หรอประเมนหาศกยภาพบคลากรวา จะเหมาะสมกบงานซงยงไมเคยมประสบการณมากอนหรอไม ในการประเมนตามวธน บคลากรทคาดวาจะสามารถปฏบตงานไดจากหนวยหรอฝายตางๆ จะถกจดใหมาทางานอยรวมกนประมาณ 2 – 3 วน และจะไดรบมอบหมายใหปฏบตงานซงมลกษณะสอดคลองหรอเหมอนกบงานทจะตองทาการปฏบตจรงๆ เมอไดรบมอบหมายใหทา ในการมอบหมายงานใหทดลองปฏบตนนอาจมอบหมายใหแตละคนทดลองทาโดยเอกเทศหรออาจใหทารวมกนเปนกลม ซงผถกประเมนจะตองพยายามทางานทไดรบมอบหมายใหดทสด การประเมนผลแบบน ผถกประเมนจะถกประเมนอยางละเอยดดานการสอบประวตสวนบคคล ทดสอบการปฏบตงานเพอประเมนความสามารถในอนาคต ใหเลนเกมธรกจ ใหแบบฝกหดเกยวกบการคนหาขอเทจจรง การวเคราะหเฉพาะเรอง ทดสอบภาวะผนา ทดสอบการตดสนใจและทดสอบทางจตวทยา โดยกลมผประเมนกลมหนงซงมความรอบร หรอมประสบการณจะคอยสงเกตบนทกการปฏบตงานทงจดออน จดแขง และศกยภาพของผถกประเมนแตละคน ตลอดระยะเวลาทมาอยรวมกน หลงจากนนกลมผประเมนจะทาการพจารณารวมกน เพอคดเลอกบคคลทเหมาะสมทสดทจะไดรบการมอบหมายใหปฏบตงานจรง ขอดของวธนคอสามารถคดเลอกบคลากรไดเหมาะสมกบงาน และบคลากรทไดรบการคดเลอกโดยวธนมกจะปฏบตงานไดดกวาผลการประเมนดวยวธอนๆ นอกจากนบคลากรทอยในหนวยงานทไมคอยมชอ จะมโอกาสในการไดรบการคดเลอกเทากบบคลากรทอยในหนวยงานทมชอเสยงดกวา ทาใหเกดขวญและกาลงใจดในการทางานทวทงองคกร แตวธนจะเสยเวลาและคาใชจายสงมาก ตองใชสถานทเฉพาะในการประเมน และใชผประเมนหลายคน 2.11 วธการประเมนตามพฤตกรรมโดยอาศยมาตราสวน (behaviorally anchored rating scales, BARS หรอ behavioral expectation scales, BES) เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานทไดพฒนาขนมาใหม และยงไมแพรหลายมากนก โดยยดถอตามวธการประเมนแบบเนนเหตการณสาคญ โดยใหหวหนาหรอผบงคบบญชา อธบายหรอบรรยายความเกยวกบสภาพทดและไมดในการปฏบตงาน จากนนผชานาญการดานการบรหารงานบคคลกจะนาผลของการเขยนบรรยายดงกลาวมาจดกลมเปนประเภทซงอาจแบงเปน 5 – 10 ประเภท หลงจากนนจะทาเชนเดยวกบวธการประเมนแบบถวงนาหนก นนคอแตละขอความหรอรายการจะถกประเมนโดย

275

หวหนางานหรอผบงคบบญชา โดยเฉพาะอยางยงใหผบงคบบญชาอนทไมไดเปนผเขยนคาบรรยายเกยวกบแงดหรอไมดของการปฏบตงานเปนผประเมนขอความเหลานแทนหลงจากนนกจะทดลองตรวจสอบวาการประเมนดงกลาวนนถกตอง ซงจะเชอไดกตอเมอไมมการเบยงเบนทสาคญ ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานตามพฤตกรรมโดยอาศยมาตราสวน

ผลงานดเยยม 7 - ผลงานดมาก 6 - ผลงานคอนขางด 5 - ผลงานปานกลาง 4 ไมดไมเลวเกนไป - ผลงานคอนขางเลว 3 - ผลงานเลว 2 - ผลงานเลวมาก 1

- - โดยเหตทไดรถงราคาของรายการสงของ พนกงานคดเงนคนนควรจะ สามารถเหนถงการใสเครองหมายราคาผดและรายการทมไดใสเครองหมาย - - ทานจะเชอใจไดเลยวา พนกงานคดเงนคนนจะสามารถรถงรายการสงของท ราคาเคลอนไหวเปลยนแปลงตลอดเวลา - ทานจะเชอใจไดวา พนกงานคดเงนคนนสามารถรถงกระปองขนาดตางๆ ตงแต 303 ถง 2 1/ 2 - - กรณทสงสย พนกงานคดเงนคนนจะถามเสมยนเกยวกบปญหาเรองตองคด คาภาษหรอไม - - เมอขณะททาการตรวจอยางรวดเรว พนกงานคดเงนคนนจะสามารถคด ราคาคาสงของใหกบลกคาทซอของไมเกน 15 อยางไดเสรจทนในเวลาท กาหนด (ตามไฟสญญาณ) - - ทานจะพบไดไมยากวา พนกงานคดเงนจะไปถามลกคาวาสงของทเขาไมร ราคานนควรจะมราคาเทาไร - ในดานความสมพนธสวนบคคลประจาวน อาจพบเหนวา เขาชอบทจะพดคย กบลกคาหรอพนกงานเกบเงนอกคนหนงโดยกนเวลานานๆ - - เมอถงกาหนดเวลาพกยอย พนกงานเกบเงนคนนจะใชวธหยดไมกนลง กลางคน ทงๆ ทยงคงมคนเขาแถวรอใหคดเงนเหลออย -

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 44; อางองจาก Fogli, Hulin & Blood, 1971, pp. 3 – 8)

276

เปนวธทคลายกบวธการใหคะแนนตามมาตราสวนทสามารถนามาใชกบพนกงานเปนสวนมาก แตตางกนทมาตราสวนทจดทาขนนน จะยดถอมาจากขอความบรรยายเกยวกบลกษณะทสงเกตเหนไดจากพฤตกรรม และเปนวธพนฐานสาหรบชวยสงเสรมใหการวดพฤตกรรมสามารถกระทาไดอยางถกตองยงขน ทาใหผบงคบบญชาไดขอมลมากกวาสาหรบการแนะนาและสอนผใตบงคบบญชา สามารถใชขยายขอบเขตการปฏบตงานจากการไดพบเหนแบบของพฤตกรรมทแตกตางกน สามารถนามาใชเปนขอมลสาหรบจดการฝกอบรม และสามารถประเมนความถกตองในการตดตอสอสารเกยวกบนโยบายขององคกร นอกจากนยงชวยลดความผดพลาดในการประเมนซงเกดจากอปาทานหรอความยดมนฝงใจกบลกษณะเดนบางประการของผถกประเมน (halo effect) ลงได ขอจากดของวธนคอ 1) ตองใชเวลาและสนเปลองมากในการพฒนาและปฏบตการและตองใชแบบประเมนหลายแบบเพอใชกบรปแบบงานตางๆ ในองคกรหนงๆ 2) ขอความทบรรยายลกษณะเหตการณสาคญทนามาจดทาเปนมาตราสวนมจานวนจากด ขอความบางสวนไมไดนามาใชประโยชนเลย และผประเมนไมสามารถหาขอความในแบบประเมนทบรรยายใหสอดคลองกบพฤตกรรมการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา 2.12 วธการประเมนตามพฤตกรรมทไดจากการสงเกตการณโดยอาศยมาตราสวน (behavioral observation scale, BOS) เนองจากวธการประเมนตามพฤตกรรมโดยอาศยมาตราสวน (BARS) มขอจากดเกยวกบขอความทบรรยายลกษณะเหตการณทสาคญทนามาจดทาเปนมาตราสวนมจานวนจากด ขอความบางสวนไมไดนามาใชประโยชน และผบงคบบญชาททาหนาทประเมนไมสามารถหาขอความในแบบประเมนทสอดคลองกบพฤตกรรมการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา หรอเหตการณทไดจากการสงเกตการณของผประเมนไมสามารถอธบายไดชดเจนเปนแนวทางเดยวกนกบขอความทกาหนดไวในแบบประเมน ดงนนจงมการพฒนาวธการประเมนตามพฤตกรรมทไดจากการสงเกตการณโดยอาศยมาตราสวน BOS ขน เพอแกไขขอจากดตางๆ ดงทกลาวมา วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ BOS นมสาระสาคญเหมอนกบวธการประเมนแบบ BARS ทกประการ เวนแตการพฒนารปแบบ (format) ของมาตราสวน (scales) และขนตอนในการคดวาคะแนน (scoring process) เทานนทมความแตกตางกน การวเคราะหทางสถตของวธน สามารถระบพฤตกรรมหรอเหตการณสาคญไดอยางชดเจนระหวางพนกงานททางานอยางมประสทธผลกบพนกงานททางานอยางไมมประสทธผล ขอดของวธการประเมนตามพฤตกรรมทไดจากการสงเกตการณโดยอาศยมาตราสวนคอ

277

1) มพนฐานมาจากการวเคราะหงานอยางเปนระบบ (เชนเดยวกบการประเมนแบบ BARS) 2) รายการทประเมนและการใหนาหนกของพฤตกรรมการปฏบตงานมความชดเจน 3) เปดโอกาสใหพนกงานผรบการประเมนมสวนรวมในการพฒนามาตราสวน โดยการใหระบเหตการณสาคญในระหวางการวเคราะหงานแตละงาน ทาใหงายตอการทาความเขาใจและการยอมรบของพนกงาน 4) มประโยชนในการแจงและหารอผลการปฏบตงาน (feedback) และการปรบปรงการปฏบตงานเพราะมการกาหนดเปาหมายในการปฏบตงานไวในแตละระดบของคะแนนในมาตราสวน 5) มความเทยงตรง (validity) และเชอถอได (reliability) ในการประเมน ตวอยางวธการประเมนตามพฤตกรรมทไดจากการสงเกตการณโดยอาศยมาตราสวน (BOS) แสดงตวอยางหวขอในการประเมนผลการปฏบตงานของผดแลสตว (animal keeper) ทงการปฏบตงานทมประสทธผลและการปฏบตงานทไมมประสทธผล

1. เจาหนาทดแลสตว ดแลรกษากรงสตวใหสะอาดโดยไมตองมคาสงหรอบอกกลาว ไมเคย เสมอ (1) (2) (3) (4) (5) 2. เจาหนาทดแลสตว จดเตรยมอาหารสาหรบสตวแตละประเภทไดอยางถกตอง ไมเคย เสมอ (1) (2) (3) (4) (5) 3. เจาหนาทดแลสตว ใหคาแนะนาแกเจาหนาททมระดบขนเงนเดอนตากวาเมอมการขอความชวยเหลอ ไมเคย เสมอ (1) (2) (3) (4) (5) 4. เจาหนาทดแลสตว กลาววาจาดหมนสบประมาทลกคาของสวนสตว เสมอ ไมเคย (1) (2) (3) (4) (5) 5. เจาหนาทดแลสตว ไมปดกรงสตวเมอทาความสะอาดเสรจแลว เสมอ ไมเคย (1) (2) (3) (4) (5)

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 48; อางองจาก Schuler & Youngblood, 1986, p. 245)

278

ขอจากดของวธการประเมนตามพฤตกรรมทไดจากการสงเกตการณโดยอาศยมาตราสวนคอ 1) สนเปลองเวลาและคาใชจายในการพฒนาคอนขางสง เพราะตองกาหนดขอความบรรยายพฤตกรรมการปฏบตงานในทกๆ งาน ไมสามารถออกแบบประเมนแบบเดยวทใชประเมนไดกบหลายๆ กลมงานเชนเดยวกบแบบวธการประเมนแบบการใหคะแนนตามมาตราสวน 2) มาตราสวนทกาหนดรายละเอยดของพฤตกรรมการปฏบตงานทสาคญไว อาจละเลย หรอไมไดคานงถงองคประกอบสาคญของงานเชนการจดการและผลสาเรจของงานโดยเฉพาะในงานดานบรหารและงานทมลกษณะสวนใหญเปนงานประจา (highly routine) ซงเนนผลงานทเกดขนจรงมากกวาการคานงถงพฤตกรรมในการปฏบตงาน 3. วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดผลสาเรจของงาน หรอวตถประสงคเปนหลก วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดผลสาเรจของงาน หรอวตถประสงคเปนหลก (result or objective based approach) ไดแก วธการประเมนผลการปฏบตงานทมงประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานในแงผลสาเรจของงานตามวตถประสงค หรอเปาหมาย หรอมาตรฐานทกาหนดไว โดยมกจะประเมนในรปของปรมาณ คณภาพ เวลา หรอประสทธผลในการปฏบตงาน แบงวธการประเมนผลการปฏบตงานทยดผลสาเรจของงาน ออกเปน 7 วธคอ (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 47 – 53) 3.1 วธการประเมนตามผลงาน (appraisal by result) วธการประเมนตามผลงานเปนวธทมชอเสยงทมชอเรยกแตกตางกนหลายอยาง เชน Result Centered Method, Target Setting Method, Mutual Goal – Setting, Work Planning and Review, Objective and Goal - Setting Procedure หรอ Management by Objective เปนวธททนสมยมากวธหนงซงถอเอาผลการปฏบตงานเปนเกณฑในการพจารณา และชวยใหเกดสมพนธภาพอนด ทงเปนการจงใจในการปฏบตงานดวย หลกเกณฑสาคญของการประเมนผลการปฏบตงานแบบน มดงนคอ 3.1.1 ผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชารวมกนศกษาลกษณะงาน และความรบผดชอบในหนาทของแตละคน เพอใหรปรมาณงานและหนาทของทกคน 3.1.2 ผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชารวมกนกาหนดเปาหมายในการปฏบตงานและเปาหมายนนจะตองสอดคลองกบวตถประสงคหลกขององคกร 3.1.3 กาหนดหลกเกณฑสาหรบวดหรอสาหรบประเมนผลการปฏบตงานนน

279

3.1.4 ผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชารวมกนดาเนนการประเมนผลการปฏบตงานดวยกนโดยอาศยเกณฑและวตถประสงคขางตน การประเมนผลการปฏบตงานนจะตองกระทาเปนครงคราวปละหลายครง 3.1.5 ผบงคบบญชาจะตองยอมใหผใตบงคบบญชาเปนผตดสนใจปญหาตางๆ ภายในขอบเขตงานทมอบหมายใหและเปนไปตามนโยบายขององคกร 3.1.6 ผบงคบบญชาจะตองดาเนนการในฐานะผสนบสนน คอตองคอยแนะนาและสอนงานอยเสมอๆ เพอชวยใหผใตบงคบบญชาประสบผลสาเรจตามเปาหมายทกาหนดไว 3.1.7 การพจารณาคาถงผลงานเปนหลก แตจะไมคานงถงวธการหรอการกระทาของแตละคน ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานตามผลงาน องคกร ……………………………………………………………………. หนวยงาน …………………………………………………………………. แผนก/ฝาย…………………………………………………… ผลการปฏบตงาน [ ] ดเยยม [ ] ดมาก [ ] ด [ ] พอใช [ ] ไมนาพอใจ รายละเอยดของงาน …………………………………………………………

ความสาเรจหลงจากการประเมนครงทแลว ………………………………… เปาหมาย ……………………………………………………………………. ความสนใจดานการพฒนาอาชพ …………………………………………… จดแขงและจดออนของพนกงาน ……………………………………………. การบรรจทดแทน/จดหมายของตาแหนง ……………………………………

ลงชอหวหนางาน ลงชอ ……………………………………

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 48; อางองจาก Eckles, Carmichael & Sartchet, 1981, p. 383) ขอดของการประเมนตามผลงานคอ 1) มมาตรฐานทชดเจน ผรบการประเมนรวา เปาหมายทตนเปนผกาหนดรวมกบผบงคบบญชาจะถกนามาเปนมาตรฐานในการวดวาตนเองปฏบตงานไดสาเรจหรอไม

280

2) เนนอนาคต การประเมนตามผลงานเปนการเนนเปาหมายในอนาคต ผดกบวธการเกาทเนนอดต ซงไมสามารถเปลยนแปลงเปาหมายไดเมอสภาวะเปลยนไป 3) เปลยนบทบาทของผประเมน จากบทบาทของการเปนผวจารณการทางานของผใตบงคบบญชามาเปนบทบาทของผคอยชแนะแนวทางใหกบผใตบงคบบญชา ขอจากดของการประเมนตามผลงานคอ 1) ผใตบงคบบญชาและผบงคบบญชากาหนดเปาหมายทไมใชเปาหมายรวม กลาวคอในบางกรณผบงคบบญชาอาจจะเปนผกาหนดเปาหมายเอง เพราะผใตบงคบบญชาขาดความสามารถหรอไมชอบทจะกาหนดเปาหมายของตนเอง 2) ทาใหผใตบงคบบญชาเนนทเปาหมายมากเกนไป กลาวคอผใตบงบญชาจะเนนทการบรรลเปาหมายทไดกาหนดไวเปน “ปรมาณ” อยางเดยวโดยไมคานงถงดานอนๆ ทตองทาควบคไปดวย เชน “คณภาพ” 3) ผประเมนจะตองไดรบการฝกอบรมอยางด เพอทจะประเมนตามวธนไดอยางมประสทธภาพอนเปนการสนเปลองเวลาและคาใชจายมาก 3.2 วธการประเมนโดยใชตวชวดโดยตรง (the direct index) วธนประเมนโดย พจารณาทผลงานเพยงดานเดยว ไมพจารณาคณลกษณะ หรอพฤตกรรมของผรบการประเมน เรมจากการพจารณางานแตละงานแลวกาหนดเกณฑทจะวดผลผลตหรอผลงานทเหมาะสมขน ซงประกอบดวยเกณฑดานคณภาพและปรมาณ เมอรวมจากหลายๆ งานกจะเปนกลมตวชวดทเปนตวเลข (numerical index) เพอใชวดผลงานของตาแหนงใดตาแหนงหนง ดงตวอยางเชน ตวชวดทใชประเมนผจดการฝายการตลาดไดแก ยอดการขาย ยอดเงนทจดเกบได สวนแบงการตลาด และยอดกาไร ตวชวดเหลานจะสะทอนใหเหนประสทธภาพในการปกครองเจาหนาทฝายขาย และตวแปรทางการตลาดตางๆ เชน ระดบราคา การสงเสรมงาน สงทจะประเมน ไดแก ผลผลต อตราการขาดงาน เปนตน ขอดของการใชตวชวดโดยตรงในการประเมนผลคอชวยลดความผดพลาดและอคตของผประเมนไดเปนอยางด แตการเปลยนแปลงของปรมาณงานตามตวชวดอาจไมไดเกดจากการเปลยนแปลงพฤตกรรมการปฏบตงานของผรบการประเมนอยางแทจรง แตอาจเกดจากความผนผวนทางเศรษฐกจหรอเปนผลจากงานของเพอนรวมงานทมประสทธภาพกได ดงนนวธนจงไมชวยทาใหผรบการประเมนรบทราบจดบกพรองในการปฏบตงานเพอการปรบปรงพฒนาบคคลแตอยางใด

281

3.3 วธการประเมนโดยเทยบกบมาตรฐานการปฏบตงาน (standards of performance)โดยนาผลการปฏบตงานทไดจรง มาพจารณาเปรยบเทยบกบเปาหมายทกาหนดไวลวงหนา ซงคลายกบวธการประเมนโดยใชตวชวดโดยตรง แตไมใชเพยงจานวนตวเลขในตวชวดทจะแสดงเปาหมายอยางรวมๆ การประเมนผลตามมาตรฐานการปฏบตงานจะกาหนดรายละเอยดในเปาหมายทจะใชวดผลการปฏบตงานชดเจน โดยการระบเงอนไขทเอออานวยตอการปฏบตงาน มการใชขอความบอกใหทราบวางานแตละงานของตาแหนงตางๆ จะถกพจารณาวาด เมอไดมการกระทากจกรรมใดบาง การกาหนดมาตรฐานจะพยายามใหอยในลกษณะเชงปรมาณใหมากทสด แตหากไมสามารถทาได อยางนอยจะตองวางกรอบพจารณาโดยบอกใหทราบไดวา ในการประเมนงานตามกจกรรมใดกจกรรมหนง มอะไรทเปนตวชวดหรอเปนสงทคาดหวงจากกจกรรมนน ลกษณะดงกลาวเปนการกาหนดมาตรฐานเชงคณภาพ (qualitative standards) ซงอาจจะใชในการกาหนดเปาหมายของงานบางสวนซงมลกษณะเปนงานตามวาระ ขนตอนสาคญทสดของวธการนคอการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงาน โดยผานการเจรจาตอรองระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา ซงมใชเปนแบบคาสงจากเบองบน หรอขอเสนอจากเบองลาง แตจะเปนไปในลกษณะการพจารณาแลกเปลยนความคดเหน ประสบการณและขอมลดานตางๆ ซงกนและกน เพอรวมกนคนหาเปาหมายและอปสรรคในการทางาน ตลอดจนการกาหนดระดบของความสาเรจทจะเปนไปได ในระยะสดทายของการประเมนผลการปฏบตงาน ผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาจะตองมาพบปะกนเพอพจารณาวา ผลงานของผใตบงคบบญชาทปฏบตไดจรงเมอเทยบเคยงกบมาตรฐานทตกลงกนไวอยในระดบใด โดยผบงคบบญชาจะตองชกจงใจใหผใตบงคบบญชาชแจงถงปญหาอปสรรค เพอเสนอแนวทางแกไข โดยใชการสมภาษณซงจะทาใหทงสองฝายไดมโอกาสทบทวนดวาสมควรจะปรบหรอเพมเตมมาตรฐานทจะใชสาหรบการประเมนผลการปฏบตงานครงตอไปหรอไม ขอดของการประเมนผลโดยเทยบกบมาตรฐานการปฏบตงานไดแก 1) การใหทงสองฝาย มสวนรวมกาหนดมาตรฐานการปฏบตงาน ทาใหผบงคบ บญชาและผใตบงคบบญชาไดแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน เกยวกบการกาหนดขอบเขตความสาคญของงานแตละสวน และการกาหนดเปาหมายในการปฏบตงาน 2) การรวมมอกนกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานจะชวยใหผใตบงคบบญชาตระหนกในหนาททจะตองปฏบตใหบรรลผลสาเรจตามเปาหมาย และทาใหผบงคบบญชาตระหนกถงหนาททจะตองใหความชวยเหลอ รวมทงสนบสนนดานทรพยากรอนๆ

282

3) การกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานไวลวงหนา ชวยทาใหผใตบงคบบญชารวาตนมจดออนดานใดบางทควรแกไขกอนระยะเวลาทจะไดรบการประเมนผลการปฏบตงาน 4) วธการประเมนและสมภาษณเชงทบทวนการประเมน จะลดความขดแยงระหวางผประเมนและผรบการประเมนไดด เพราะเปนวธทกาหนดเกณฑการวดคาตามผลสาเรจของงานเปนหลกสาคญ ไมใชกาหนดเกณฑการวดตามความพงพอใจของผประเมนเพยงอยางเดยว ขอจากดของวธนไดแก 1) ผทเกยวของจะตองใชความพยายามและระยะเวลาอยางมากในการกาหนดขอบเขตเกยวกบตวงานทเหนวามความสาคญ การกาหนดและทาความตกลงเกยวกบมาตรฐานของงานนนๆ ตลอดจนการนยามมาตรฐานใหชดเจนและสามารถวดได 2) ผบรหารตองใชเวลาในการกาหนด อธบาย และใหนาหนกเปาหมายและผลงานของแตละงานอยางมาก แตผลกจะคมคา ตวอยางการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานสาหรบตาแหนงนายตรวจงานฝายผลต (production foreman)

งานหลกตามหนาท งานของนายตรวจงานฝายผลตจะอยในระดบดเมอ : 1. งานดานความปลอดภย 1.1 จดใหมการประชมเพอความปลอดภยทกครง ตามตาราง

การประชมทองคกรกาหนดไว 1.2 ควบคมใหพนกงานทกคนปฏบตตามกฎแหงความปลอดภย 1.3 ตรวจตราดแลความเรยบรอยภายในหนวยงานตาม รายการตรวจทกเดอน 1.4 หากตรวจพบจดบกพรองอนอาจเปนสาเหตใหเกดอนตราย จะตองดาเนนการแกไขใหแลวเสรจภายใน 5 วน 1.5 จดทารายการประจาเดอนเกยวกบความปลอดภยเสนอ ผบงคบบญชาภายในวนท 5 ของทกเดอน

2. งานควบคมดานคาใชจาย

2.1 ควบคมอตราความสญเสยของผลผลตใหตากวารอยละ 2 ของยอดผลผลตทงหมด 2.2 จดทาขอเสนอและการลดคาใชจายตอเดอน และตองนาไป ใชปฏบตไดจรง 2.3 ควบคมคาใชจายการทางานลวงหนาเวลาไมใหเกนรอยละ 3 ของคาใชจายคาแรงทางตรง 2.4 ควบคมจานวนคาใชจายทางออม (overhead cost) ใหอยภายในงบประมาณ

283

งานหลกตามหนาท งานของนายตรวจงานฝายผลตจะอยในระดบดเมอ : 2.5 มการวางแผนการบรหารดานเงนเดอน และมการควบคมให

เปนไปตามแผนทกาหนดไว 2.6 จดใหมคณะทางานอยางนอยปละ 2 ชด เพอศกษาหาวธ การแกไขปญหาการสญเสยทางดานการผลต 2.7 เพมอตราสวนระหวางผลผลตตอคาใชจาย ใหสงขนรอยละ 1 ในชวงระยะเวลาทกๆ 6 เดอน

3. งานพฒนาผใตบงคบบญชา 3.1 กาหนดแผนการใหคาแนะนาและฝกอบรมพนกงานใหม 3.2 การทบทวนผลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาอยางนอยปละครง 3.3 จดใหมการประชมรวมกบผใตบงคบบญชาอยางนอยทก 3 เดอน เพอตรวจสอบวามการพฒนางานใหเปนไปตามแผนงาน ทกาหนดไวหรอไม 3.4 มการมอบหมายอานาจ หนาท และความรบผดชอบให ผใตบงคบบญชาตามแผนงานทกาหนดไวอยางชดเจน

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 51; อางองจาก เอวลน ไอเซล และเฮนร เบนเดอร, 2527, หนา 40) 3.4 วธจดบนทกปรมาณงาน (production records) วธนเปนวธทนยมใชกบงานประจา (routine) ซงตองทาซาๆ เหมอนเดม และสามารถกาหนดนบผลงานไดอยางชดแจง เชน งานพมพ งานผลตทางอตสาหกรรม งานเกบเอกสาร เปนตน โดยพจารณาเปรยบเทยบผลงานรวมทพนกงานไดปฏบตและนบจานวนปรมาณงานทไดทาไวตอวน สปดาห หรอเดอนกบมาตรฐานของงานทกาหนดไวลวงหนา ซงไดจากวธการศกษาจบเวลาเคลอนไหว (time and motion studies) เขาชวย ขอดของวธนคอการจดบนทกสามารถทาไดโดยไมยงยากซบซอน ไมมโอกาสลาเอยง เพยงแตตรวจสอบใหมการบนทกปรมาณการทางานใหครบถวนถกตองเทานน สวนขอจากดไดแก 1) ไมสามารถประเมนคณลกษณะรายละเอยดอนๆ ของผรบการประเมนได 2) อาจกอใหเกดปญหาเกยวกบขวญกาลงใจของพนกงานเนองจากมความคดเหนขดแยงกนในเรองมาตรฐานการผลต 3) สนเปลองเวลาและเปนภาระในการบนทกปรมาณงานททา

284

3.5 วธบนทกผลการปฏบตงานตามชวงเวลา (periodic test) วธนจะวดประสทธภาพการปฏบตงานภายในระยะเวลาทกาหนด มกจะใชระยะเวลาสนๆ เชน วดผลความเรวในการพมพตอนาทของพนกงานพมพดดวาพมพไดกคา ซงแตกตางจากวธจดบนทกปรมาณงานทกาหนดระยะเวลาตอเนองกน เชน หกเดอนหรอหนงปในการจดบนทกปรมาณงานทพนกงานทาได ขอจากดของวธนคอไมสามารถประเมนรายละเอยดคณลกษณะอนๆ ของผรบการประเมนได เชนเดยวกบวธจดบนทกปรมาณงาน 3.3.6 วธทดสอบผลงาน (performance test) เปนการออกแบบวธการทดสอบผลการปฏบตงาน เพอนามาใชทดสอบและประเมนผลวาพนกงานผนนทางานไดดเพยงใด หลงจากนนกจะทาการเลอนขนและเพมเงนเดอนใหในกรณทมผลงานด หรอลงโทษตอไปเฉพาะกรณทมผลงานตากวาเกณฑทกาหนด ขอดของวธนคอสงเกตผลการปฏบตงานภายใตสถานการณทตองปฏบตจรงๆ แตในทางปฏบต การจะนามาใชอาจสนเปลองคาใชจายในการทดสอบสง 3.7 วธการวเคราะหหนาทและความรบผดชอบตามตาแหนง (analysis of position functions and responsibilities) หวหนางานจะใหรายละเอยดเกยวกบงานของตาแหนงและมงประเมนโดยพจารณาผลงานโดยตรงมากกวาคณลกษณะประจาตวและลกษณะเฉพาะบคคล ซงเปนแนวปฏบตโดยปกตประจาวนของหวหนางานอยแลว กลาวคอในการทางานปกตหวหนางานกจะเปรยบเทยบงานทพนกงานทาได กบงานทเขาคาดหวงอยเปนประจา ในการประเมนแบบนหวหนางานจะระบประเภทงานแตละอยางทมอบหมายใหทา หรอระบชอโครงการทพนกงานมสวนตองทาและประเมนผลตามคาอธบายทระบ เชน ดมาก ปานกลาง ไมด หรอดกวาเกณฑ เตมท ทาไดเตมท พอใชไดแตตองแกไขปรบปรง หรอใชไมได และในทสดสรปโดยยอไวทายรายงานและมเนอทเหลอในหวหนางานวพากษวจารณรายละเอยดเกยวกบงาน หลงจากนนมการสมภาษณระหวางผประเมนและผถกประเมน ขอจากดของวธนคอตองใชเวลาในการจดบนทกขอมล และผประเมนตองมความสามารถในการอธบายไดกระจาง 4. วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบผสมผสาน วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบผสมผสาน (hybrid approach / hybrid system) เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานทเกดจากการผสมผสานกนระหวางวธการประเมนทเนนวางแผน (planning system) กบวธการประเมนตามพฤตกรรม เพอใชประเมนผลสาเรจของงาน (outcome) และพฤตกรรมการปฏบตงาน (behavior) ของพนกงาน ซงพยายามทจะแกไขจดดอยและนา

285

จดเดนของแตละวธมาใชรวมกนเพอสนองความตองการของผบรหารและพนกงานในการวางแผนการปฏบตงานและการแจงผลการปฏบตงาน ตลอดจนสนองความตองการขององคกรในการใชประโยชนจากการประเมนในการบรหารงาน ขอดของการผสมผสานหลายวธคอมการกาหนดมาตรฐาน หรอเปาหมายในการปฏบตงานทชดเจน ทาใหการปฏบตงานของพนกงานไมเนนการบรรลเปาหมายในเชงปรมาณเพยงอยางเดยว แตจะคานงถงคณภาพของงานควบคไปดวย แตการผสมผสานจะทาใหเกดระบบทคอนขางซบซอน ไมเหมาะสมกบหนวยงานทยงไมมระบบการประเมนหรอเพงเรมมระบบการประเมนอยางเปนทางการ วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบผสมผสานอนๆ ไดแก วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา ซงมงเนนใหทราบถงความร ทกษะความสามารถและพฤตกรรมในการปฏบตงานของพนกงานผรบการประเมนจากหลายแหลงขอมลเพอใหมความถกตอง แมนยา และเชอถอไดมากกวาการประเมนโดยผบงคบบญชา (superior) เพยงลาพง ทงนไดใชวธการประเมนผสมผสานหลายวธทงวธการประเมนผลการปฏบตงานทยดคณลกษณะบคคลเปนหลก และการประเมนผลการปฏบตงานทมงเนนพฤตกรรมการปฏบตงานททาใหงานสาเรจ ซงไดแก วธประเมนโดยใชผประเมนหลายคน วธประเมนโดยใชเพอนรวมงานประเมน วธประเมนตนเอง รวมทงใหผทเกยวของอนๆ กบการปฏบตงานของพนกงานผรบการประเมนทาหนาทเปนผประเมนดวย ไดแก ลกคาภายใน (internal customer) ลกคาภายนอก (external customer) ผจดสงวตถดบ (supplier) เปนตน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 53 – 56) การประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา มชอเรยกอนไดแก 360 degree feedback, 360 degree profiling, multi – source feedback, multi – rater feedback, multi – rater appraisal, multi – rater assessment, group performance review, multi point feedback, upward feedback, peer evaluation เปนตน ซงโดยสรปแลวการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา เปนกระบวนการเพอใหไดมาซงขอมลยอนกลบเกยวกบการปฏบตงานของพนกงาน (ผรบการประเมน) จากผเกยวของ ซงไดแก ผททางานรวมกนหรอทางานใหกบพนกงานผนน รวมทงผทพนกงานผนนทางานใหโดยอาจเปนผบงคบบญชาหรอลกคากได สาหรบขอมลยอนกลบทดาเนนการรวบรวมในการประเมนผลแบบน ไดแก ทกษะความสามารถ ความร และพฤตกรรมหรอวธการทแสดงออกในการปฏบตงานหรอตอสภาพแวดลอมภายนอก การประเมนผลแบบ 360 องศาน มวตถประสงคสาคญ 2 ประการคอ

286

1) เพอใชในการพฒนาพนกงานผรบการประเมนโดยมงเนนทจดแขงและพฒนาในจดทตองปรบปรง เพอใหพนกงานมทกษะความสามารถทเหมาะสมกบการปฏบตงาน โดยมการกาหนดแผนปฏบตการในการพฒนา มการสนบสนนบทบาทการสอนงานแกหวหนางาน เมอพนกงานมทกษะความสามารถเพมขน มสวนชวยในการพฒนาสายอาชพของพนกงาน นอกจากนยงมงเนนเกยวกบการประเมนคณภาพการใหบรการของพนกงานแกลกคาทงภายในและภายนอกองคกรเพอปรบปรงพฒนาการใหบรการมประสทธภาพยงขนและสนองตอบตอความตองการของลกคา 2) เพอใชในการประเมนผลการปฏบตงาน ใหพนกงานทราบวาจะตองทางานอยางไรและจะปรบปรงผลการปฏบตงานอยางไร นอกจากนกนาผลการประเมนไปใชในการพจารณาเกยวกบการจายคาตอบแทน ไดแก การขนคาจางเงนเดอนประจาป การใหคาตอบแทนแกทมงาน การจดสรรผลกาไรจากการดาเนนงานขององคกร เปนตน แนวความคดเกยวกบการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา แบงออกเปน 2 แนวทางคอ แนวทางท 1 เปนการประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานตามปกต โดยเพมจานวนผประเมนใหมหลายมตตามวธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา เพอใหทราบถงผลการปฏบตงานโดยรวมของพนกงานตามความเหนหรอการรบร (perception) ของผททาการประเมน แนวทางท 2 เปนการประเมนทกษะความสามารถหลก (core competency) ท องคกรตองการในอนาคตหรอทสอดคลองกบวสยทศนขององคกร โดยนามากาหนดเปนปจจยในการประเมนและใหผประเมนในหลายมตตามวธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศาเปนผทาการประเมนเพอใหทราบวาพนกงานหรอผบรหารขอองคกรนนๆ ไดพฒนาทกษะความสามารถของตนไปในทศทางทสอดคลองกบความสามารถหลกขององคกรมากนอยเพยงใด ทงน เพอนาไปใชประโยชนในกระบวนการบรหารทรพยากรบคคลในดานการคดเลอกพนกงานเขาสระบบการฝกอบรมและพฒนาตลอดจนการใหรางวลผลงานตามความสามารถ แบบประเมนผลการปฏบตงาน แบบประเมนผลการปฏบตงาน (performance appraisal form) เปนเอกสารทออกแบบขนมาเพอบนทกและประมวลขอมลเกยวกบการปฏบตงานของพนกงานวาไดอะไรเปนผลสาเรจ

287

บาง ทาไดมากนอยเทาใดและดเพยงใด แบบประเมนผลอาจแบงไดเปน 3 ลกษณะตามวธการตอบแบบประเมนผล ไดแก 1. วธการประเมนเปนแบบเปด ไดแกการจดทาในลกษณะรายงานการปฏบตงานของพนกงาน (staff report) จะกาหนดหวขอประเมนและใหเขยนรายงาน โดยมชองวางใหกรอกขอมลในแบบประเมน 2. วธการประเมนเปนแบบการใหคะแนน นยมจดทาแบบประเมนเปนชองลงคะแนนหรอทาเปนตารางใหทาเครองหมายในชองตาราง 3. วธการประเมนเปนแบบรายการตรวจสอบ จะกาหนดหวขอประเมนทอธบายลกษณะทบงชผลการปฏบตงาน และอาจกาหนดคะแนนจากนอยไปหามาก หรอใหผประเมนทาเครองหมายลงในหวขอทตรงกบผลการประเมน โดยทวไปการจดทาแบบประเมนผลการปฏบตงานจะแบงออกตามระดบพนกงาน และมแบบประเมนทใชสาหรบตาแหนงวชาชพเฉพาะ เพอกาหนดหวขอการประเมนใหเหมาะสมแกระดบตาแหนงงานและลกษณะงาน เพราะการกาหนดหวขอประเมนจะตองใหสอดคลองกบสงทจะบงบอกผลการประเมนการปฏบตงานในตาแหนงตางๆ อยางถกตองเหมาะสม การจดทาแบบประเมนผลการปฏบตงานมขอควรคานงถงดงตอไปน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 124 – 125) 1. ตองพจารณารปแบบใหเหมาะสมแกการใชประโยชน 2. ตองชวยใหมความสะดวกในการกรอกขอมลโดยกาหนดชองวางหรอระยะหาง ระหวางบรรทดใหเขยนไดเพยงพอ 3. ตองเตรยมใหกรอกขอความเพยงสนๆ หรอใหทาเครองหมายแทนการกรอกขอความ 4. ขอความสวนใหญควรพมพไว คงเหลอชองวางใหกรอกขอความเพมเตมเพยงเลกนอย 5. จดขอมลทอยในหมวดเดยวกนใหอยดวยกน และมขอความตอเนองกนเปนลาดบเพอสะดวกในการกรอกขอความ 6. จดเรองหมวดของขอมลใหเปนลาดบตามขนตอน 7. แบบประเมนประเภทเดยวกน อาจใชสเปนทสงเกตหรอมรหสกาหนดไวใหเหนไดชด 8. ตองมรหสแบบประเมนกากบไว เพอใหทราบวาเปนแบบประเมนของหนวยงานใด จดพมพขนเมอใด จานวนเทาใด 9. ขนาดของแบบประเมนจะตองมขนาดมาตรฐาน และเปนขนาดทนยมใชทวไปเพอความสะดวกในการจดเกบ

288

10. ควรมการทดสอบแบบประเมนกอนทจะใชปฏบตจรงๆ เพอจะไดแบบประเมนทมความสมบรณ ชดเจนมากทสดเทาทจะเปนได ประเดนหลกๆ ทควรทดสอบ คอ 10.1 คาสงในแบบประเมนนนชดเจนหรอไม 10.2 หวขอประเมนมความหมายตรงกน หรอมความเขาใจตรงกนหรอไม เมอได อานแบบฟอรม 10.3 เกณฑการประเมน กาหนดไวชดเจนหรอไม 10.4 การกรอกแบบประเมนใชเวลานานเทาใด รวมทงเวลาในการปรกษาหารอกบ พนกงานเทาใด 10.5 แบบประเมนเปนทยอมรบดเพยงใด 10.6 แบบประเมนแสดงใหเราทราบแนชดหรอไมวาเราตองการทราบอะไร การทดสอบแบบประเมนสามารถทาไดโดยงาย โดยใหผบงคบบญชากลมหนงตรวจ พจารณาแบบประเมนและแสดงความคดเหนเพมเตมให หรออาจทดลองใหปฏบตจรงโดยใชแบบประเมนเลย ทงนในการทดลองนนควรจะทดลองในหลายตาแหนง หลายระดบในองคกร หลกการและประสทธภาพของการประเมนผลการปฏบตงาน หลกการสาคญทใชเปนแนวทางในการประเมนผลการปฏบตงาน เพอใหการประเมนเปนไปอยางถกตองและบรรลตามวตถประสงคมดงน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 15 – 17) 1. การประเมนผลการปฏบตงานเปนกระบวนการประเมนคาผลการปฏบตงาน มใชประเมนคาบคคล 2. การประเมนผลการปฏบตงานเปนสวนหนงของหนาทและความรบผดชอบของผบงคบบญชาทกคน 3. การประเมนผลการปฏบตงานจะตองมความแมนยาในการประเมน หมายถงความเชอมนได (reliability) ในผลการประเมนและความเทยงตรง (validity) ของผลการประเมน 3.1 ความเชอมนได หมายถงความคงเวนคงวา (consistency) ของผลการประเมนหลายๆ ครง ความคงเสนคงวานชใหเหนไดจาก 3.1.1 เมอประเมนบคคลหลายๆ ครงและผลทออกมาเหมอนกนและผประเมนอาจจะกลบมาประเมนอกหลงจากนน 2 – 4 สปดาห โดยประเมนภายในขอบเขตของสงทปรากฏ

289

อยเดม คองานไมเปลยนไปและนาไปเปรยบเทยบกบผลการประเมนเดม ถาผลเหมอนกนแสดงวามความคงเสนคงวา 3.1.2 เมอใชผประเมนหลายคนคอยสงเกตผปฏบตงานคนเดยวกนในการทางานและนาผลมาเปรยบเทยบกน ถาสอดคลองกนแสดงวามความคงเสนคงวา หรอควรจะไดผลเชนเดมไมวาใครจะเปนผวดหรอวดเมอใดกตาม 3.2 ความเทยงตรง หมายถงความตรงตอวตถประสงคของการประเมน กลาวคอในการประเมนตองการใหผลประเมนเปนเครองแสดงคณคาของพนกงานทมตอหนวยงานไดจรง ผลประเมนทปรากฏอยในเกณฑหมายความวาบคคลนนทางานดจรงๆ เมอมความเทยงตรงในเบองตนนแลวการนาผลประเมนไปใชในเรองตางๆ กจะไดผลตรงตามทตองการ ไมผดพลาดคลาดเคลอนไปจากความเปนจรง 4. การประเมนผลการปฏบตงานจะตองมเครองมอหลกชวยในการประเมน ไดแก ใบกาหนดหนาทงาน (job description) มาตรฐานการปฏบตการ (performance standard) แบบประเมนผลการปฏบตงาน (performance appraisal form) และระเบยบปฏบตงานบคคลวาดวยการประเมนผลการปฏบตงาน (personnel procedure on performance appraisal) 5. การประเมนผลการปฏบตงานจะตองมการแจงผลการประเมนและหารอผลการปฏบตงาน ภายหลงจากเสรจสนการประเมนแลว เพอใหพนกงานผรบการประเมนทราบถงขอดและขอบกพรองในการปฏบตงานของตนในสายตาของผบงคบบญชา และเพอเปดโอกาสใหพนกงานไดแสดงความรสก ซกถามขอของใจ ขอคาแนะนา หรอแลกเปลยนความคดเหนกบผบงคบบญชาของตน การแจงและหารอผลการปฏบตงานจะประสบความสาเรจไดขนอยกบเงอนไขสาคญวาผประเมนจะตองเปนผแจงผลและสามารถทาใหพนกงานผรบการประเมนรบรและยอมรบผลการประเมน ซงนบเปนภารกจทยากทสดในกระบวนการหรอขนตอนการประเมนผลการปฏบตงาน ดงนนผแจงจงตองมเทคนคหรอวธการทเหมาะสม คอจะตองมความร ความเขาใจ และมทกษะในการปฏบตการแจงและหารอผลการปฏบตงานทประสบความสาเรจนอกจากจะชวยสงเสรมขวญกาลงใจในการทางานของพนกงานแลว ยงชวยเสรมสรางความสมพนธอนดระหวางผบงคบบญชากบพนกงาน 6. การประเมนผลการปฏบตงานจะตองมการดาเนนการเปนกระบวนการอยางตอเนอง ซงประกอบดวยขนตอนตางๆ ดงน 6.1 กาหนดความมงหมายหรอวตถประสงคในการประเมนวาจะใหมการประเมนเพอนาผลการประเมนไปใชประโยชนดานใด

290

6.2 เลอกวธการประเมนใหเหมาะสมสอดคลองกบลกษณะงานและความมงหมายทตงไว 6.3 กาหนดมาตรฐานในการปฏบตงาน ซงเปนการกาหนดวางานทผดารงตาแหนงหนงๆ จะตองปฏบตในชวงเวลาหนงนน ควรจะมปรมาณและคณภาพอยางไร 6.4 ทาความเขาใจกบทกฝายทเกยวของในการประเมนใหรทวกนเพอความเขาใจ ยอมรบและรวมมอ 6.5 กาหนดชวงเวลาประเมนใหเหมาะสมกบลกษณะงาน ซงตามปกตจะกาหนด ใหปละหนงครง หรอหกเดอนตอครง 6.6 กาหนดหนวยงานและบคคลทจะรบผดชอบดาเนนการและประสานงานโดยปกตองคกรจะมอบใหหนวยงานดานบรหารบคคลเปนผรบผดชอบดาเนนการ 6.7 ดาเนนการและควบคมระบบการประเมนใหเปนไปตามขนตอนทกาหนดไว 6.8 วเคราะหและนาผลการประเมนไปใช 6.9 การตดตามผล เปนขนตอนพจารณาวา ผลการประเมนดงกลาวสามารถนาไปใชประโยชนตามวตถประสงคทตงไวหรอไมเพยงใด รวมทงตดตามการดาเนนการ นากลบไปเปนขอมลยอนกลบสาหรบระบบการประเมนผลตอไป การประเมนผลการปฏบตงานจะมประสทธภาพหรอไม ถาพจารณาในมตของการมหลกเกณฑและความเปนวทยาศาสตรแลว ตองพจารณาในองคประกอบดานความสอดคลอง ความตรงประเดน ความไวตอผลการปฏบตงาน ความนาเชอถอ เปนทยอมรบของทกฝาย ตองปฏบตได และผประเมนตองมภาวะผนา แตละองคประกอบมรายละเอยดดงตอไปน (ประเวศ มหารตนสกล, 2545, หนา 101 – 105) 1. มความสอดคลอง (accordance) ผลทไดจากการประเมนผลการปฏบตงานตองมความสอดคลองหรอสอดรบกบเปาหมายขององคกร กลาวคอมาตรฐานของงานแตละงานทกาหนดไว (บางสวนหรอทงหมด) อาจปรากฏอยในใบพรรณนางาน หรอในคมอการทางาน (work instruction) ทสาคญตองสอดคลองกบเปาหมายขององคกร และจะตองมความชดเจนในการสอใหเหนถงการปฏบตงานอะไร อยางไร ถงจะสาเรจหรอไมสาเรจ ตองสามารถแยกออกไดชดวางานทไดมาตรฐานนน จะตองใชคนทมลกษณะและคณสมบตอยางไร ถงจะทางานนนสาเรจได 2. มความไวตอผลการปฏบตงาน (sensitivity) การประเมนผลการปฏบตงานควรวางหลกการ หลกเกณฑและขนตอนตางๆ ใหสามารถแยกคนทมความสามารถออกจากคนทไมมความสามารถ ดงนนแบบประเมนผลการปฏบตงานตองออกแบบใหสอดคลองกบระบบงาน

291

เพราะการประเมนผลการปฏบตงานมวตถประสงคทางการบรหารเพอเปนเครองมอชวยในการพฒนาพนกงาน และสรางแรงจงใจในการปฏบตงาน หรอเปนเครองมอชวยในการตดสนใจในการใหรางวลตอบแทน หรอลงโทษทงนเพอใหพนกงานปรบเปลยนพฤตกรรมการทางาน 3. มความนาเชอถอ (reliability) ประเดนความนาเชอถอ มความสาคญมากเพราะเปนสอทสะทอนใหเหนถงระบบคณธรรมของการบรหาร (merit system) และสะทอนใหเหนความคดของผบงคบบญชาวามความยตธรรมหรอไม คาตอบทแสดงวาระบบการประเมนผลการปฏบตงานมความนาเชอถอหรอไมนน สามารถดไดจากผลของการประเมนวา มความคงเสนคงวาในการประเมนหรอไม กลาวคอไมวาใครจะเปนผประเมน ผลรบทไดตองเหมอนกนหรอขอมลทไดจะตองไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ 4. มความตรงประเดน (validity) หรอความแมนตรง หมายถงปจจยทใชในการประเมนตองสะทอนถงเนอสาระของงานนนๆ ไมวาจะเปนดานปรมาณและคณภาพ รวมทงใชปจจยการประเมนใหถกกบงาน 5. เกดการยอมรบของทกฝาย (acceptability) แบบการประเมนการปฏบตงานนนตองเปนทยอมรบของทกฝาย ทงพนกงาน นายจาง และสหภาพแรงงาน มใชเปนการยอมรบจากฝาย นายจางฝายเดยว แบบประเมนผลการปฏบตงานทสรางการยอมรบไดจะตองมองคประกอบครบและงายตอการนาไปใช 6. สามารถปฏบตได (practicality) แบบประเมนผลการปฏบตงานทดนนควรมความงายในการนาไปใช และมความเขาใจตรงกนทงผถกประเมนและผประเมน ในประเดนน ฝายจดการทรพยากรมนษยตองคานงถงความเหมาะสมกบประเภทและลกษณะของงานหรอองคกร การนาผลการประเมนไปใช เมอดาเนนการประเมนผลการปฏบตงานตามกระบวนการและขนตอนตางๆ สาเรจลลวงแลว ขนตอนทจะตองดาเนนการตอไปคอ การนาผลการประเมนไปใชประโยชนในการจดการทรพยากรบคคลของแตละองคกรตอไป ซงขนอยกบวตถประสงคทองคกรคาดหวงใหเกดสมฤทธผล จากการสารวจของ Bureau of National Affairs ซงไดสอบถามเกยวกบการนาผลการประเมนไปใชประโยชนขององคกรตางๆ จากผทปฏบตงานในสานกงานและผปฏบตงานในดานการผลตพบวา ผลการประเมนนาไปใชประโยชนในการขนคาจางเงนเดอน การเลอนตาแหนง การหาความจาเปนในการฝกอบรม ระบบสารสนเทศเกยวกบพนกงาน การตรวจสอบ ความเทยงตรงในการสรรหาและคดเลอกพนกงาน เปนตน ตามรายละเอยดในตารางท 7.1

292

ตารางท 7.1 การนาผลการประเมนไปใชประโยชนในองคกรตางๆ

ประเภทพนกงาน (รอยละ) การนาผลการประเมนไปใชประโยชน สานกงาน การผลต

1. การขนคาจางเงนเดอน 2. การเลอนตาแหนง 3. การหาความจาเปนในการฝกอบรม 4. ระบบสารสนเทศเกยวกบพนกงาน 5. การตรวจสอบความเทยงตรงในการสรรหาคดเลอกพนกงาน 6. อนๆ

85 83 62 27 24 8

83 67 61 30 30 9

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 151; ปรบปรงจาก Bureau of National Affairs, 1975, p. 108) นอกจากน จากการศกษาของวฒชย จานง พบวามองคกรรอยละ 14.29 นาผลการประเมนไปใชประกอบในการพจารณาจายโบนสแกพนกงาน และอกรอยละ 23.81 ทใชความสามารถในการปฏบตงานเพยงอยางเดยวในการพจารณาจายเงนโบนสแกพนกงาน ซงเมอรวมกนแลวเปนจานวนถงรอยละ 38 ขององคกรระหวางประเทศในไทยทใชผลการปฏบตงานเปนเครองมอในการพจารณาจายเงนโบนสแกพนกงาน สาหรบการนาผลการประเมนไปใชประโยชนในทางปฏบตมดงน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 151 – 166) 1. การแจงและหารอผลการปฏบตงาน การประเมนผลการปฏบตงานจะตองมการแจงใหพนกงานผปฏบตงานทราบถงผลการปฏบตงานของตนวา มจดแขงและจดออนทใดเพอจะไดแกไขปรบปรง หรอพฒนาพฤตกรรมการปฏบตงานของตนใหมประสทธภาพและมประสทธผลยงขน เพอบรรลตามเปาหมายหรอมาตรฐานการปฏบตงานทกาหนด การแจงและหารอผลการปฏบตงานทเหมาะสมควรมลกษณะดงน 1.1 มความชดเจน ไมกากวม (unambiguous) 1.2 ระบระดบผลการปฏบตงานทคาดหวงไวอยางชดเจน 1.3 กาหนดรายละเอยดของพฤตกรรมการปฏบตงาน 1.4 ตงเปาหมายดานพฤตกรรมการปฏบตงานแกพนกงานทไดรบการประเมน 1.5 ใชวธการแกไขปญหาในการกาหนดแผนเพอดาเนนการปรบปรงพฤตกรรม การปฏบตงานของพนกงาน

293

นอกจากน ผบงคบบญชาจะตองแจงและหารอกบพนกงานทกครงทผลการปฏบตงานของพนกงานไมเปนไปตามเปาหมาย และใหคาชมเชยเมอพนกงานมผลการปฏบตงานด 2. การฝกอบรมและพฒนาการประเมนผลการปฏบตงาน ชวยใหมโอกาสตรวจสอบ ความจาเปนในการฝกอบรมสาหรบพนกงานแตละคนเพอจะไดพฒนาทกษะและสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพยงขนซงหมายความรวมถงการทางานใหดยงขนและมความพงพอใจในงานมากขน โดยปกตการวเคราะหหาความจาเปนในการฝกอบรมและพฒนาจะเปนวตถประสงคหลกประการหนงในบรรดาวตถประสงคตางๆ ของการประเมนผลการปฏบตงาน ดงนนในแบบประเมนผลการปฏบตงานจงมกจะมตอนหนงทใหผประเมนระบคอ การฝกอบรมและพฒนา 3. การตรวจสอบจดเดนและจดดอยของทมงาน การประเมนผลการปฏบตงานชวยใหผบงคบบญชาสามารถมอบหมายงานหรอใชประโยชนจากพนกงานแตละคนในทมงานไดอยางมประสทธผล รวมทงยงสามารถตรวจสอบสมาชกแตละคนในทมงานไดวาขาดทกษะหรอความชานาญในดานใดทมผลตอประสทธผลในการปฏบตงาน เพอจะไดดาเนนการฝกอบรมและพฒนาพนกงานตอไป ตลอดจนใชเปนแนวทางในการสรรหาบคลากรใหสอดคลองกบประเภทของงานและตามทกษะทองคกรตองการตอไป 4. การสอสารกลบใหทราบถงลลา (style) การบรหารงานของผบงคบบญชา การ ประเมนผลการปฏบตงานเปดโอกาสใหพนกงานผปฏบตงานแสดงความคดเหนเกยวกบลลาการบรหารงานของผบงคบบญชา ซงผบงคบบญชาควรจะรบรวาวธการบรหารงานของตนมผลกระทบตอการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาอยางไร และผบงคบบญชาควรจะดาเนนการในแนวทางทจะปรบปรงสถานการณในการปฏบตงาน และชวยใหผใตบงคบบญชาสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธผลมากยงขน 5. การลดอตราการเขา – ออกจากงานของพนกงาน (turnover) การประเมนผลการปฏบตงานชวยใหทราบถงสาเหตทอยเบองหลงการเขา-ออกจากงานของพนกงาน หากองคกรสามารถแกไขปญหานไดตรงประเดนและเหมาะสม ยอมมสวนชวยลดอตราการเขา-ออกจากงานของพนกงาน ซงนอกจากจะชวยลดคาใชจายตางๆ ขององคกรในดานการสรรหาคดเลอกและการฝกอบรมพนกงานใหมทเขามาทดแทนแลว การดาเนนธรกจขององคกรยงสามารถดาเนนตอไปไดอยางตอเนองโดยไมตองหยดชะงก 6. การตรวจสอบกระบวนการสรรหาและคดเลอกพนกงาน การประเมนผลการปฏบต งานชวยประเมนประสทธภาพในกระบวนการสรรหาและคดเลอกพนกงานวา พนกงานทรบเขา

294

มาปฏบตงานสามารถปฏบตงานไดตามทองคกรคาดหวงไวหรอไม หากพนกงานไมสามารถปฏบตงานไดกจาเปนตองตรวจสอบกระบวนการสรรหาคดเลอกพนกงานและดาเนนการปรบปรงแกไข เพอใหไดมาซงพนกงานทมคณสมบตเหมาะสมสอดคลองกบความตองการขององคกร ประโยชนในเรองนมกจะถกละเลยหรอถกมองขามไปเสมอ นอกจากนยงสามารถนาผลการประเมนไปใชประโยชนในการวางแผนกาลงคน การจดทาแผนทดแทนกาลงคน การแนะแนวและวางแผนแนวอาชพแกพนกงาน การสงมอบงานเมอสบเปลยนผบงคบบญชา การพฒนาระบบงาน การพจารณาผลตอบแทนพเศษอน เชน โบนส การแบงปนผลกาไร (profit sharing) เปนตน การลดตาแหนงและการเลกจาง เปนเรองปกตทองคกรจะตองธารงรกษาผทมผลการปฏบตงานดไว และดาเนนการยายหรอปลดพนกงานทมผลการปฏบตงานทไมไดมาตรฐานหรอไมเปนทยอมรบออกไป การประเมนผลการปฏบตงานจะชวยในการจาแนกหรอระบผลการปฏบตงานของพนกงานวาผใดมผลการปฏบตงานด ผใดมผลการปฏบตงานยงไมด หรอยงไมเปนทยอมรบดงกลาว การลดตาแหนง (demotion) เกดขนไดใน 2 กรณคอ (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 164 – 165) 1. เมอผลงานไมไดผลตามมาตรฐานทตองการ 2. เมอขาดคณสมบตในตาแหนงเดม สาหรบการเลกจาง (termination) นาจะเปนมาตรการสดทายทพงกระทา เมอผลการปฏบตงานของพนกงานไมเปนไปตามมาตรฐานทตองการ แมวาจะไดใหโอกาสแกไขปรบปรงการปฏบตงานแลวแตไมเปนผล การลดตาแหนงและการเลกจางเปนการกระทาททาใหผตดสนใจ (นายจาง หรอผบงคบบญชา) รสกกระวนกระวายใจ ในขณะเดยวกนพนกงานทไดรบผลจะเกดความคบของใจ เปนปรปกษ และไดรบความกดดน ดงนนจงเปนเรองจาเปนทจะตองดาเนนการอยางรอบคอบ โดยควรดาเนนการดงน 1. มการประเมนผลการปฏบตงานและมเอกสารขอมลสนบสนนการประเมนอยางชดเจนรดกม 2. จะตองมการจดบนทกประวตผลการปฏบตงาน และพฤตกรรมการปฏบตงานของ พนกงานทไดรบการประเมน

295

3. พนกงานจะตองไดรบทราบถงขอบกพรองในการปฏบตงานของตน และองคกรจะตองแสดงความตงใจทจะชวยแกไขบกพรองในการปฏบตงานของพนกงาน ตลอดจนพนกงานจะตองไดรบโอกาสในการปรบปรงปฏบตงานใหบรรลผลตามทองคกรตองการ เนองจากการเลกจางมกฎหมายวาดวยการคมครองแรงงาน และกฎหมายอนทเกยวของ ซงใหความคมครองแกพนกงานผปฏบตงาน หากองคกรหรอนายจางไมสามารถชแจงแสดงเหตผลไดอยางชดเจนดงทกลาวมาขางตน อาจกลายเปนการเลกจางทไมเปนธรรม ซงองคกรหรอนายจางอาจตองรบพนกงานกลบเขามาทางาน และ/หรออาจตองจายคาตอบแทนหรอคาเสยหายแกพนกงาน หรอในกรณทศาลเหนวาไมสามารถปฏบตงานรวมกบองคกรหรอนายจางไดตอไป องคกรหรอนายจางจะตองชดใชคาเสยหายแกพนกงานทถกเลกจาง ซงไมเปนผลดตอองคกรหรอนายจาง เพราะเปนการสนเปลองเวลา เสยคาใชจาย รวมทงเสอมเสยชอเสยงในการดาเนนธรกจ ดงนนจงควรดาเนนการในเรองนโดยรอบคอบ และองคกรควรตระหนกวาการประเมนผลการปฏบตงานเปนองคประกอบสาคญทใชในการพจารณาจงควรดาเนนการใหการประเมนผลการปฏบตงานมความเทยงตรงแมนยา เปนทเชอถอได และเปนลายลกษณอกษร เพอใหสามารถใชเปนหลกฐานอางองไดตอไป การเลกจางหรอการพนจากตาแหนงมลกษณะทแตกตางกนดงตอไปน (กฤษฎ อทยรตน, 2544, หนา 200 – 201) 1. ถงแกกรรม หมายถงพนกงานถงแกความตายไมวาจะดวยเหตใดๆ กตาม และรวมถงการทศาลไดมคาสงใหเปนคนสาบสญตามกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบคคลธรรมดาซงประกาศใชอยในขณะนนๆ 2. การลาออก หมายถงพนกงานแสดงเจตนา หรอขอลาออกจากการเปนพนกงานของ องคกร ซงสวนมากองคกรจะกาหนดใหพนกงานตองยนแสดงความจานงเปนลายลกษณอกษรตามแบบทองคกรกาหนดตอผบงคบบญชาตามลาดบชนภายในกาหนดระยะเวลาไมนอยกวา 30 วน กอนถงวนทพนกงานประสงคจะลาออกและเมอไดรบอนมตจากผบงคบบญชาแลว จงจะถอวาพนสภาพจากการเปนพนกงาน การลาออกทไมปฏบตใหเปนไปตามทองคกรนนกาหนด สวนมากจะถอวาพนกงานผนนขาดงาน ละทงหนาท หรอละทงการทางาน แลวแตกรณ และเปนการกระทาผดระเบยบ 3. การเกษยณอาย หมายถงองคกรใหพนกงานพนสภาพจากการเปนพนกงานซงถอเปน “การเลกสญญาจาง” โดยมหลกเกณฑดงน 3.1 พนกงานครบเกษยณอาย เชน เมอมอายครบ 55 ปบรบรณ

296

3.2 พนกงานทครบเกษยณอายตามขอ 3.1 ในปใด องคกรสวนมากจะกาหนดวนและเดอนทจะใหพนกงานผนนพนสภาพจากการเปนพนกงาน เชน นบตงแตวนท 1 มกราคม ของปถดไป เปนตน 3.3 การขอขยายหรอตออายงานภายหลงเกษยณอาย แตละองคกรจะพจารณาตามความเหมาะสมเชนการขอเกษยณอายกอนกาหนด เมอผบงคบบญชาตามลาดบชนพจารณาแลว เหนวาพนกงานทมอายเกน 50 ปบรบรณ และระยะเวลาการปฏบตงานกบองคกร 10 ปขนไป สมควรจะใหเกษยณอายกอนกาหนด กใหพนกงานยนแสดงความจานงเปนลายลกษณอกษรตามแบบทองคกรกาหนดตอผบงคบบญชาตามลาดบชน ภายในกาหนดระยะเวลาไมนอยกวา 45 วน กอนถงวนทพนกงานประสงคจะออก เมอไดรบอนมตจากองคกรแลว จงจะถอวาพนสภาพจากการเปนพนกงานกรณเชนเดยวกบเกษยณอายนดวย และไมใหขยายหรอตออายงานภายหลงอก เปนตน 4. การปลดออก หมายถง องคกรใหพนกงานพนสภาพจากการเปนพนกงานซงถอเปนการเลกจาง โดยองคกรจะกาหนดสาเหตทจะปลดพนกงานออก เชน 4.1 ลาหยดงานนานเกนกาหนด มปญหา หรออปสรรคอนเกยวกบสขภาพของตนเองอนอาจกระทบกระเทอนตองานทตองปฏบต 4.2 ถกลงโทษ 4.3 หยอนสมรรถภาพ คอผลการปฏบตงาน หรอผลงานของพนกงานผนนไมเปน ไปตามทกาหนดไวในใบพรรณนาลกษณะหนาทงาน หรอมาตรฐานการปฏบตงาน หรอคมอการปฏบตงาน หรอตามทผบงคบบญชามอบหมาย ไมวาในดานของคณภาพหรอปรมาณกตาม ทงนโดยผบงคบบญชาไดเคยชแจงตกเตอนดวยวาจา และ/หรอดวยลายลกษณอกษรมากอนแลว แตยงปรากฏวาไมไดปรบปรงตนเองใหดขนภายในระยะเวลาอนสมควร 4.4 เพอความเหมาะสม โดยทองคกรจะพจารณาเปนกรณ อยางเปนธรรมทสด 4.5 เหตผลอนๆ ตามทแตละองคกรกาหนด 5. การใหออก หมายถงองคกรใหพนกงานพนสภาพจากการเปนพนกงานซงถอเปนการเลกจาง เนองจากเหตผลทองคกรกาหนด เชน 5.1 งานในตาแหนงทพนกงานทาหรอปฏบตอยไมมความจาเปนตอการดาเนนงานในกจกรรมขององคกร ทาใหองคกรจาเปนตองยกเลกตาแหนงงานนนเสย และไมสามารถจะโอนไปทางานในหนาท หรอตาแหนงงานอนทเหมาะสมไดอก

297

5.2 เลกกจการ หรอยกเลกหนวยงาน โดยองคกรไมสามารถดาเนนธรกจ/กจการตอไปอกจงจาเปนตองเลกกจการ หรอยกเลกหนวยงานภายในซงไมมความจาเปนตอการดาเนนงานในกจการขององคกรอกตอไป 5.3 ประสทธภาพในการทา หรอปฏบตงานไมเปนไปตามมาตรฐานคอวธปฏบตงาน และหรอลกษณะเฉพาะตวของพนกงานผนน ทาใหประสทธภาพการทาหรอปฏบตงานของหนวยงานนน หรอหนวยงานอนลดนอยถอยลง หรอตากวามาตรฐานการปฏบตงานโดยรวมทองคกรและหรอหนวยงานนนกาหนด โดยทองคกรจะพจารณาเปนแตละกรณอยางเปนธรรมทสด 6. การไลออก เปนการปฏบตทองคกรใหพนกงานหมดสถานภาพการเปนพนกงานขององคกร ซงองคกรตองกาหนดสาเหตใหชดเจนวากรณใดทพนกงานละเมดหรอเพกเฉยแลวจะมความผดถงขนการไลออก เชนพนกงานถกลงโทษฐานกระทาความผดทางวนยอยางรายแรง เปนตน บทสรป การประเมนผลการปฏบตงานเปนเครองมอทมความสาคญตอการปรบเงนเดอนอนสงผลทางออมถงการพฒนาทรพยากรมนษยในองคกร เปนเครองชวดความสมพนธระหวางความร ความสามารถของพนกงานกบความคาดหวงของหนวยงานซงในอดตการประเมนยงไมเปนระบบไมมกฎเกณฑ ตอมาจงมระบบทเนนการประเมนคณลกษณะประจาตวและผลงาน จนกระทงในปจจบนการประเมนผลการปฏบตงานนยมการประเมนผลสาเรจของงานทกาหนดเปาหมายรวมกน รวมทงพฤตกรรมในการปฏบตงาน โดยทวไปองคกรควรจะมระเบยบปฏบตงานบคคลวาดวยการประเมนผลการปฏบตงานทมเนอหาสาระ 10 ประการอนไดแก หลกการและเหตผล วตถประสงค นโยบาย กระบวนการประเมนผลและวธการ แบบประเมนผล ปจจยและการถวงนาหนก คาจากดความ แนวทางปฏบตในการประเมนผลและขอพงระวง กาหนดวนและระยะเวลาการประเมน และสดทายคอการแจงและหารอผลการปฏบตงาน การประเมนผลการปฏบตงานมวธการประเมน 4 ลกษณะ ไดแก การประเมนทยดคณลกษณะบคคลเปนหลก การประเมนทยดพฤตกรรมการปฏบตงานเปนหลก การประเมนทยดผลสาเรจของงานหรอวตถประสงคเปนหลก และการประเมนแบบวธผสมผสาน ซงแตละวธสความเหมาะสมกบการใชทแตกตางกนขนอยกบ ลกษณะงาน การจดแบงสวนงาน และมาตรฐานตางๆ ทองคกรกาหนดไว ในการจดทาแบบประเมนผลการปฏบตงานสามารถแบงไดเปน 3 ลกษณะตามวธการตอบคอ วธการประเมนแบบเปด แบบการใหคะแนน และแบบรายการ

298

ตรวจสอบ ผลทไดจากการประเมนนอกจากจะนาไปใชในการพจารณาขนเงนเดอนแลว ยงอาจมผลถงการลดตาแหนงและการเลกจางได